________________
"૧૫૮
ભારતની એક વિરલ વિભૂતિ કે લિયે” આ પહેલાં આ શેરની ઉપલી પંક્તિ હતી, તેમાં હતું કે તેઓએ આ બધું કર્યું છે, પણ પોતાના નામ માટે નહિ.
અજન્તા યાત્રીઉપરાંત તેમણે અન્ય રચનાઓ પણ કરી છે. આ રચનાઓ જોતાં શ્રી ધીરજલાલ ટોકરશી શાહનું છંદો પરનું પ્રભુત્વ તુરત પરખાઈ આવે છે. વર્ણન છટાને મહાવરે જણાઈ આવે છે. પ્રાસાનુપ્રાસની ચીવટ જોઈ શકાય છે. ગેય રચનાઓમાં કવિ નાનાલાલની આછી આછી અસર સ્વાભાવિક રીતે જ આવી ગઈ છે, કારણ કે કવિ નાનાલાલ પોતાના જમાના પર ત્યાંરે છવાઈ ગયા હતા.
એમનું શબ્દલાલિત્ય, ડેલન, મંજુલતા અને લયછટા ગુજ- રાતી સાહિત્યમાં આગવું સ્થાન ધરાવે છે.
આ પ્રકીર્ણ નાની નાની છંદોબદ્ધ અને ગેય રચનાઓ દ્વારા શ્રી ધીરજલાલભાઈએ ધર્મભાવના, સદ્દભાવના સદ્દબોધ, પ્રાર્થના અને ફિલસૂફીનું ચિંતન-મનન વહાવ્યું છે. તોટક, શિખરિણી, અનુટુપ, ઉપજાતિ, વસંતતિલકા અને હરિગીત જેવા છંદો, દોહરા, પદ, ગરબી વગેરે માત્રામેળ રચનાઓ. પર હાથ અજમાવ્યો છે. * રચનાઓમાં રાષ્ટ્રભકિત પણ છે. માનવપ્રેમ, પ્રભુ પ્રત્યેની શ્રદ્ધા, પ્રકૃતિપ્રેમ, પંખી, પુષ્પ, ગિરિવર, સરોવર, સાગર, સરિતા, ઝરણ, વનરાજિ વગેરેનાં શબ્દાલેખને શ્રી ધીરજ- લાલભાઈની આ રચનાઓમાં જોવા મળે છે. “શરણાઈ અને ઢોલ” નામની કૃતિમાં દલપત શલિની ઇચ્છા છે. એકાદ
