________________
શ્રી ધીરજલાલ શાહ
૧૫? એ કલાતીર્થના રક્ષણ અર્થે વનદેવી આ ગોપનકાળમાં સિંહ અને વ્યાઘને ચોકીદારે નીમે છે.
આ કલાતીર્થનું મહાદ્વાર અનેક શતાબ્દીઓ પછી ઉઘડે છે. મેજર જીલ એક ભુંડના શિકારની પાછળ ચડી આવે છે, એ સામાન્ય પ્રસંગને મનહર કલ્પનાની દૃષ્ટિથી આલેખવામાં આવ્યા છે. જીલ આ મહાન કલાધામ જોઈને આશ્ચર્યચકિત થાય છે. એ ઉચ્ચારે છેઃ
આ સ્તંભ શા? સ્તબક શા? વળી ચિત્ર શેનાં ? કે દેવીના ભુવન તે નહિ ભવ્ય હોય ?
અજન્તા ફરી પાછું ઈતિહાસની રંગભૂમિ પર દષ્ટિગોચર થાય છે અને કલાધરો અને ઈતિહાસકારોનું યાત્રાધામ બને છે. ત્યાં બીજો ખંડ પૂરો થાય છે.
(૩) ત્રીજા ખંડમાં ચિત્રદર્શન છે. વિવિધ ચિત્રોના સામાન્ય અને વિશિષ્ટ ભા ભારે કુશળતાથી અહીં પ્રગટ થયા છે. નીચેની પંક્તિઓમાં એ ભાવો ટૂંકામાં પણ સચેટ રીતે કેવી રીતે વ્યક્ત થયા છે, તે જોઈ શકાય છે.
સુવેગ રેખા મનહારી રંગ, તાદશ્ય ભાવ ઉરનાં અભંગ, ગતિ સ્થિતિ ને અનુભાવ મુદ્રા, આયોજને યે પરિપૂર્ણ સિદ્ધિ. પલબ ને, ભૂટિ નમેલી; વળેલી નાસા અતિ ખેદ ભાવે;
