________________
શ્રી ધીરજલાલ શાહ
૨૦૯ પાપની પરંપરામાંથી પાછા કેમ ફરવું ? તેની તાલીમ આપે છે અને એ રીતે આત્મશુદ્ધિને આદર્શ સિદ્ધ કરે છે. આ ક્રિયા સાધુઓએ, તેમજ તેમને અનુસરનારા શ્રાવકવર્ગો રોજ સવારે ઘા સાંજે કરવાની હોય છે, તેમજ પક્ષના અંતે, ચાતુર્માસના અંતે તથા સંવત્સરના અંતે પણ કરે વાની હોય છે. તેને લગતે જે સૂત્ર–સમૂહ તે સામાન્ય રીતે પ્રતિકમણસૂત્ર તરીકે ઓળખાય છે.
આ પ્રતિકમણુસૂત્રમાં વેગ અને અધ્યાત્મને લગતી અનેક રહસ્યમય કિયાઓનું સંયોજન થયેલું છે, પણ આધુનિક જૈન સમાજને તેને ખ્યાલ રહ્યો નથી. એ તે તેને કડકડાટ બોલી જઈને ક્રિયા કર્યાને સંતોષ માને છે. શ્રી ધીરજલાલભાઈ અમદાવાદમાં શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ વિદ્યાલયમાં જ્યારે ધાર્મિક શિક્ષક હતા, ત્યારે જ તેમને લાગેલું કે આ પ્રતિક્રમણ સૂત્રનું વાસ્તવિક રહસ્ય પ્રકાશમાં લાવવું હોય તો તેના પર એક વિસ્તૃત સુંદર ટીકા રચવી. જોઈએ, પણ એ કામ સામાન્ય ન હતું. વધારે સ્પષ્ટ કહું તે એ. પુષ્કલ પરિશ્રમ, પેસે અને સમય માગતું હતું, એટલે એ વખતે એની શરૂઆત થઈ શકી નહિ, પણ એની ભાવના છે. તેમની અંદરમાં ગુંજારવ કરતી જ રહી હતી.
શ્રી અમૃતલાલ શેઠના ખાસ આમંત્રણથી શ્રી ધીરજલાલભાઈ તેમને મળ્યા, ત્યારે તેમણે પ્રતિક્રમણ અંગે એક સુંદર ગ્રંથ તૈયાર કરાવવાની પોતાની ભાવના પ્રકટ કરી. શ્રી ધીરજલાલભાઈએ કહ્યું: ‘તમારી ભાવના ઘણી સુંદર
૧૪
