________________
૫૮
ભારતની એક વિરલ વિભૂતિ. કબૂતરને અમે ભગત તરીકે ઓળખતા, કારણ કે તે કઈ જીવડાંને મારતા ન હતા, પણ અમારી માફક માત્ર જુવાર વગેરેના દાણા પરજ નભતા હતા. મહાજન તેમને હંમેશાં જુવાર નાખતું, તે પણ મુખ્યત્વે આ કારણે જ. જ્યારે દાણા નંખાતા ત્યારે તેઓ મેટી . સંખ્યામાં ઉતરી પડતા અને કેઈક વાર લડી પણ પડતા. પરંતુ એ : તે ભાઈભાંડુઓ જેવી. લડાઈ હતી, ભારત-પાકિસ્તાન કે ચીન-જાપાન જેવી નહિ. '
કાગડાને તે ભૂલાય જ કેમ? જ્યારે તે છાપરે આવત કે વળી–વાંસ પર બેસીને કા–કા કરતો, ત્યારે સ્ત્રીઓ કે કન્યાઓ બેલતી કે “કાગડા તારી સેનાની ચાંચ, કાગડા તારી રૂપાની ચાંચ, જે સારો સંદેશ લાવ્યા હોય તે ઉડી જજે !” એ સાંભળી મને થતું કે કાગડાની ચાંચ તે હાડકાની બનેલી છે અને રંગે પણ ગાડાની મળી જેવી કાળી છે, છતાં તેની ચાંચને સોનાની તથા રૂપાની. કહેવામાં કેમ આવતી હશે? પરંતુ પછીથી સમજ પડી કે કાગડે તે સમાચાર લાવનાર સંદેશવાહક છે, એટલે તેનું આવા શબ્દોથી સન્માન કરવું જોઈએ. * કાગડામાં બીજાં દૂષણે ગમે તે હશે, પણ તેની ચતુરાઈ તે પ્રશંસનીય જ છે. તેથી જ વિદ્યાર્થીઓનાં પાંચ, લક્ષણમાં કાક જેવી ચેષ્ટા રાખવાની ભલામણ કરેલી છે.
હેલાં કબૂતરથી નાનાં અને ચકલાંથી મેટાં હોય છે. તેમને રંગ આછો જાંબુડી કે ગુલાબી હોય છે. તે.
