________________
શ્રી ધીરજલાલ શાહ ગયા ! હવે આશરો કોને? શ્રી કરશીભાઈને એક પણ બંધુ કે એક પણ બહેન ન હતાં, એટલે નજીકનાં સગામાં ન હતો. વળી પુત્રની ઉંમર આઠ વરસની, પ્રથમ પુત્રીની ઉંમર પાંચ વર્ષની અને બીજી પુત્રીની ઉંમર ત્રણ વર્ષની હતી, એટલે એ બધાને ઉછેરવાને ભાર તેમના માથે આવી પડ્યો હતે. સહુથી વધારે વિચારણીય વાત તે એ હતી કે એ વખતે તેમની પાસે માત્ર સે રૂપિયાને જ અવેજ હતું, તેના આધારે કેટલા દહાડા વિતાવી શકાય? વળી તેમની પાસે રહેવાના ઘર સિવાય બીજી કોઈ મિલ્કતન હતી.
શ્રી ટોકરશીભાઈએ ધાર્યું હોત તે તેઓ આ ગામમાં પોતાના નામે કેટલીક જમીન કરી શક્યા હોત કે બે-ત્રણ નવાં ઘરો બાંધીને તેને પોતાની મિલકત બનાવી શક્યા હોત, અથવા તે દુકાનદારીમાં વિશેષ ધ્યાન આપ્યું હતું તે પાસે બે પૈસાને જીવ જરૂર થયો હોત, પણ તેઓ મોટા ભાગે સાર્વજનિક પ્રવૃત્તિઓમાં રચ્યા-પચ્યા રહ્યા હતા અને તેમણે પિતાની અંગત બાબત પર વિશેષ લક્ષ્ય આપ્યું ન હતું. તેમને એક-બે મિત્રોએ એમ પણ કહ્યું હતું કે
પંચાતિયાના છોકરા ભૂખે મરે” માટે બહારની પ્રવૃત્તિ ઓછી કરી ઘર પર વિશેષ ધ્યાન આપે, પણ “એ તે ઈશ્વર સંભાળી લેશે” એમ માનીને તેમણે તેના તસ્ક વિશેષ લક્ષ્ય આપ્યું ન હતું.
શ્રી મણિબેનને આ વાતનું દુઃખ જરૂર હતું, પણ તે માટે પતિને કડવા શબ્દો કહેવાને બદલે પોતે જ બધું
