Book Title: Bhagavana Mahavira ki Suktiya
Author(s): Rajendramuni
Publisher: Tarak Guru Jain Granthalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010170/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shi Yi Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra kI paccIsIvI, nirvANa zatAbdI samAroha ke - va kA palakSa me bhagavAna mahAvIra kI eka hajAra ATha sUktiyAM sampAdaka rAjasthAna kesarI prasiddhavaktA paramazraddheya kI puSkara muni jI ma. sA. ke suziSya samartha sAhityakAra zrI devendra sunijI, zAstrI __ke suziSya rAjendrasutni, zAstrI, kAvyatIrtha prakAzaka zrI tArakaguru jaina graMthAlaya ___ padarADA, (udayapura) (rAjasthAna) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka * bhagavAna mahAvIra kI mUktiyA~ viSaya * bhagavAna mahAvIra kI 1008 sUktiyA sampAdaka . rAjendramuni zAstrI kAvyatIrtha saprerikA , paramAdaraNIyA mAtezvarI mahAsatI zrI prakAzavatIjI prakAzaka - zrI tAraka guru jaina granthAlaya padarADA ji udayapura (rAja.) prathama saskaraNa 0 disambara 1973 pratiyA 2 1300 mudraka . pratApasiMha lUNiyA jaoNva priMTiMga presa brahmapurI, ajamera mUlya tIna rupayA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa jinakA jIvana tyAga aura vairAgya kA sAhitya aura saskRti kA jJAna aura vijJAna kA pAvana saMgama hai, unhI ananta-ananta zraddhA ke kendra zraddhaya sadguruvarya rAjasthAna kesarI prasiddha vaktA zrI puSkara munijI ma. ke kara kamalo me -rAjendra muni Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdaka kI kalama se sUktiyAM svayameva sAhityAkAza ke lie ujjvala nakSatra ke samAna hai| inakI nirmala grAbhA, dezakAla kI saGkIrNa sImA ko lAgha kara eka rasa rahatI hai / jIvana ke vividha anubhavo ne inako ajaratA aura amaratA de rakhI hai| ina sUktiyo me mizrI kA mAdhurya aura aMgUra kA sArasya jaisA svAda parilakSita hotA hai| __ bhagavAna mahAvIra yuga puruSa ke rUpa me pratiSThita the| unake samaya-samaya ke pravacana atimarmaspRka hote the| unake Agama-sAhitya ke aneka pravacana-ratna haiM / jinakI jhalaka sahRdaya evaM dhArmika puruSa ke hRdayAdarza para dviguNita prabhAsampanna ho jAtI hai / ataeva una pravacana ratno ke cakAcaudha me sUktiyo kA saGkalana prArambha hayA aura jaisA jamA, jamAtA calA gyaa| yahI vaha dUsare rUpa me eka sagraha ho gyaa| saMgraha ke jIvanadAtA zraddheya gurudeva rAjasthAna kesarI paNDitaratna zrI puSkara muni jI eva samartha sAhitya sraSTA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva zrI devendra muni jI mahArAja hai, aura sahAyaka hai mere jyeSTha sahodara zrI rameza muni jI zAstrI kAvyatIrtha tathA sadguruNI jI zrI puSpavatI jI ma evaM mAtezvarI zrI prakAzavatI jI kI prabala preraNA bhI mujhe sadA utprerita karatI rahI / jisase yaha saMgraha zIghra taiyAra ho sakA hai / isakA AkAra-prakAra jaisA bhI kucha hai, vaha bhaktimatI aura guNAnurAgiNI janatA ke sammukha hai aura vaha saba gurudeva kI sevA me samarpita hai / loDhA dharmazAlA ajamera 20-11-73 rAjendramuni zAstrI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya bhagavAna mahAvIra ke paccIsasauvI nirvANa tithi ke upalakSa me 'bhagavAn mahAvIra kI sUktiyAM' prakAzita karate hue hame parama AhlAda hai, bhagavAn mahAvIra kI vANI Agama ke nAma se vizruta hai, jisame agaNita vicAra ratna bhare par3e haiM, usa Agama sAhitya kA manthana kara zrI rAjendramuni zAstrI ne sUktiyoM kA anUThA sakalana taiyAra kiyA, yaha saMkalana apane Apa meM maulika hai| isameM AdhyAtma, dharma, nIti, karttavya, sAdhanA, samabhAva, vItarAga Adi viSayo para sUktiyAM sakalita kI gayI haiN| yaha sagraha muni zrI jI. ne zrI devendra muni jI ke nirdeza se san 1972 me taiyAra kiyA thA, saMkalana ko sUktiyA lagabhaga 25 sau haiM, para pustaka atyadhika baDI hone ke bhaya se prastuta pustaka meM eka hajAra ATha sUktiyA hI dI jA rahI hai yadyapi sUktiyoM ke aneka sakalana aneka sasthAmo kI ora se samayasamaya para prakAzita hue haiM, para ve sakalana itane bRhatkAya ho gae hai ki unhe Aja kA prabuddha pAThaka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3hane se katarAtA hai / isalie hama isa saMkalana ko pAkeTa buk sAija meM de rahe hai / rAjendra muni jI paramazraddheya rAjasthAna kesarI pUjya gurudeva zrI puSkara muni jI ke pautra ziSya haiM / Apa hRdaya se udAra svabhAva se milanasAra aura kArya karane meM kuzala hai / Apane banArasa kI dharmazAstrI, kalakattA kI kAvyatIrtha aura pAtharDI kI jaina siddhAnta zAstrI Adi aneka parIkSAe samuttIrNa kI hai / ApakI aneka racanAe~ rAjasthAna kezarI vyaktitva ra kRtitva, bhagavAna mahAvIra : eka paricaya cauvIsa tIrthaMkara : eka paricaya, devendramuni zAstrI | sAhityika eka paricaya, prakAzana ke patha para hai / prastuta pustaka pAThako ne cAva se apanAyI to hama zIghra hI avazeSa sUktiyA~ bhI prakAzita karanA cAhate hai / 7. prastuta pustaka ko zIghra aura mudraNa kalA kI dRSTi se sarvAdhika sundara banAne kA zreya sneha sojanya mUrti gA~dhIvAdI zrI jItamala jI sAhaba lUNiyA eva zrI pratApasiMha jo lUNiyA ko hai / mazrI zrI tAraka guru jaina granthAlaya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pRSTha 1 dharma aura nIti 2. adhyAtma aura darzana 3. vikhare motI 1-170 171-323 324-327 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (1) - magala * dharma ahiMsA * satya * asteya brahmacarya aparigraha sadguNa * svAdhyAya * krodha * mAna + mAyA . lobha * vinaya zraddhA * tapa * sAdhanA samabhAva * vItarAga * saralatA * sayama brAhmaNa kauna ? * rAtribhojana . sadAcAra * sevA * satsaga satopa kartavya . Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala Namo titthayarAraNaM santo santikare loe abhayaMkare vIre aNaMtacakkhU 4 nivvANavAdI Niha nAyaputte loguttame samaraNe nAyaputte isoNa seTTha taha vaddhamANe sagha nagara / bhaddate // akhar3a cAritta pAgArA gamo arihatANaM 3 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA rUpa tIrtha kI sthApanA karane vAle tIrthakara ko namaskAra ho| / zAntinAtha isa loka meM zAnti karane vAle hai| prabhu mahAvIra abhaya dene vAle hai aura ananta cakSu vAle hai / nirvANa vAdiyo me jAta putra mahAvIra svAmI parva zreSTha hai| loka me sarvottama zramaNa jJAtaputra mahAvIra hai / RSiyo me sarvazreSTha mahAvIra varddhamAna hai| akhaNDa cAritra rUpa prAkAra (koTa) vAle me zrI sagha rUpa nagara / tumhArA kalyANa ho / magala ho / arihanto ko namaskAra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM Namo siddhANaM 10 Namo AyariyANaM Namo uvajjhAyAraNaM Namo loe savvasAhUNa cattAri maMgalaM arihatA maMgala siddhA magala sAhU maMgala kevalipannatto dhammo maMgala namo te sasayAtIta dhammo magala mukkir3e pAvAraNaM jadakaraNaM tadeva khalu maMgala paramaM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (maMgala) 5 siddhoM ko namaskAra / AcAryoM ko namaskAra upAdhyAyoM ko namaskAra sarva sAdhuoM ko namaskAra maMgala cAra haiM-arihanta siddha sAdhu aura kevala prarUpita dharma / 14 saMzayAtIta tumhe namaskAra ho / dharma sabase utkRSTa magala hai| pApa karma na karanA hI vastuta. parama maMgala hai / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dhammo dovo dIve va dhamma 16 dhamme harae bambhe santi titthe 20 dhammassa viNo mUla iha - mANussae ThANe dhamma mArAhiU NarA 22 dhaNeNa kiM dhamma dhurAhigAre 23 dhamma pi kAuNaM jo gacchai para bhava so suhI hoi / 24 dhamma cara suduccaraM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma 17 saMsAra samudra me dharma hI dvIpa hai| varma dIpaka kI taraha ajJAna andhakAra ko dUra karane vAlA hai| dharma rUpI tAlAba me brahmacarya rUpa ghATa hai| dharma kA mUla vinaya hai| 21 isa manuSya loka me dharmArAdhana ke lie manuSya hI samartha hai| 22 dharma rUpI dhurA ke aMgIkAra kara lene para dhana se kyA ? 23 jo dharma kA AcaraNa kara ke parabhava ko jAtA hai vaha sukhI hotA hai| 24 AcaraNa meM kaThinAI vAlA, phala me sundara aise dharma kA tU AcaraNa kr| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ 25 dhamma viU ujjU 26 esa dhamme dhuve nicce, sAsae jiNa desie 27 ekko hu dhammo tANaM na vijjaI anna miheha kiMci | 28 zrAyasya vidittANaM savvadukkhAvimuccarDa 26 dhamma saddhANaM- sAyA sokkhesurajjamaraNa virajjai 1 30 divvaM ca gaIM gacchanti dhammamAriya caritA 31 ANAe mAmagaM dhammaM 32 gaccA dhamma aNuttaraM kaya kirie Na yAvi mAmae Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma) 6 25 dharma ko samajhane vAlA sarala hRdayI hotA hai / jina bhagavAna dvArA upadiSTa yaha dharma hI dhruva hai, nitya, zAzvata hai| 27 akelA dharma hI rakSaka hai, anya koI yahA para rakSaka nahI pAyA jaataa| AcaraNa yogya dharma ko jAnakara ke sabhI dukha nAza kiye jA sakate hai| 24 dharma ke prati zraddhA se sAtAvedanIya janita sukho para virakti paidA ho jAtI hai| Arya dharma kA AcaraNa karake aneka mahApurupa divya gati ko jAte hai| AjAnusAra calanA hI merA dharma hai| 32 zreSTha dharma ko jAnakara kriyA karatA huA mamatva bhAva ko nahI rkhe| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ carijja dhamma jiNa desiyaM viU 34 dhammANa kAsavo muhaM 35 saddaiha jiNabhihiyaM so dhammarui duvihe dhamme pannate suadhamme ceva caritta dhamme ceva tivihe bhagavayA ghamme suprahijjie sujjhAie sutavassie cattAridhammadArA khaMti mutti ajjave maddave viNo vi tavo pi dhammo xo ege carejja dhamma 41 samiyAe dhamme Ariehi paveie . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma)11 33 vidvAna puruSa jinabhagavAna dvArA upadiSTa dharma kA AcaraNa kre|| 34 dharma kA mukha Rpabha deva svAmI hai / jina vacano me zraddhA karanAya hI dharma rUcI hai| do prakAra kA dharma kahA gayA hai zru ta dharma aura cAritra dharma / bhagavAna ne tIna prakAra kA dharma batalAyA hai samyak prakAra se sUtrAdi kA adhyayana, samyak prakAra se dhyAna aura samyak tapa / 38 cAra prakAra ke dharma dvAra hai kSamA vinaya saralatA aura mRdutA / vinaya eka svayaM tapa hai aura vaha Amyantara tapa hone se zreSThatama dharma hai| 40 bhale hI koI sahayoga na de, akele hI dharma kA AcaraNa karanA caahie| 41 Arya mahApurupo ne samabhAva me dharma kahA hai| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 42 dhamme Thipo avimaNenivvANamabhigacchaI dhammomaMgala mukkiLU ahiMsA saMjamo tavo devA vittaM namasanti jassa dhammesayAmaNo / / 44 samaya mUr3he dhamma nAbhijANai / 45 socA jANai kallANaM socA jAga ipAvagaM / ubhayapi jANai soccA jaM seyaM taM samAyare // 46 mANussa viggaha laddha suI dhammassa dullahA / jaM soccA par3ivajjati tava khaMtimahiMsayaM / / 47 jahApuNNassa katthai tahA tucchassa katthai / jahA tucchassa katthai tahA puNNassa katthaI / / 48 jAgariyAghammINaM, pAhammINaM ca suttayAseyA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma) 13 / 42 jo binA kisI vimanaskatA se pavitra citta se dharma meM sthita hai vaha nirvANa ko prApta karatA hai| dharma sarvazreSTha maMgala hai, dharma kA artha hai ahiMsA, saMyama, aura, tapa / jisakA mana dharma me sadA ramA rahatA hai use devatA bhI namaskAra karate hai| 44 sadA viSaya bhogo me rahane vAlA manuSya dharma ke tatva ko nahI pahacAna sktaa| yaha AtmA sunakara hI dharma kA mArga jAnatA hai aura sunakara hI pApa kA / dono mArga sunakara hI jAne jAte haiM, jo zreyaskara ho usakA AcaraNa kre| 46 manuSya zarIra pAkara bhI saddharma kA zravaNa durlabha hai jise suna kara manuSya tapa, kSamA aura ahiMsA ko svIkAra karate hai| 47 dharmopadeza jisa prakAra dhanavAna ke lie hai usI prakAra garIba ke lie bhI haiN| jisa prakAra garIba ke lie hai usI prakAra dhanavAna ke lie bhI hai| 48 dhArmika purupo kA jAgate.rahanA acchA hai aura pApI logo kA sote rahanA acchA hai| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 46 cattAri paramagANi dullahANoha jantuNo / mANusatta suI saddhA sajamammiya vIriyaM / / jA jA vaccai rayaNI na sA paDiniyattaI / dhamma ca kuNamANassa saphalA jati rAiyo / jA jA vaccai rayaNI na sA pddiniyttii| ahammaM kuNamANassa aphalA jati rAipro / / jarA jAva na poDei vAho jAva na vddddhii| jAvidiyA na hAyati tAva dhamma samAyare / / addhANaM jo mahanta tu appAhero pavajjaI / gacchanto so duhihoi chuhA taNhAe piDiao / / evaM dhamma akAuNa jo gacchai para bhavaM / gacchanto so duhI hoi vAhI rogehiM piidd'io| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma) 15 46 saMsAra me cAra sAdhano kA milanA durlabha hai, manuSyatva, dharma, zravaNa, zraddhA aura sayama me purupArtha / jo rAta aura dina eka bAra atIta kI ora cale jAte haiM ve phira kabhI vApisa nahI lauTate / jo manuSya dharma karate hai usake ve rAta dina saphala ho jAte haiN| jo rAta aura dina eka vAra atIta kI ora cale jAte hai ve kabhI vApisa nahI lauTate jo manuSya adharma pApa karatA hai usake ve rAta dina niSphala jAte haiN| 52 java taka buDhApA nahIM satAtA java taka vyAdhiyAM nahI bar3hatI jaba taka indriyA hIna azakta nahIM hotI taba taka dharma kA AcaraNa kara lenA caahie| . jo pathika vinA pAtheya liye hI lambI yAtrA para cala paDatA hai, vaha Age jAtA huA bhUkha tathA pyAsa se pIDita ho kara atyanta du.khI hotA hai| 54 isI prakAra jo manuSya vinA dharmAcaraNa kiye paraloka jAtA hai vaha bhI vahA~ nAnA prakAra ke AdhivyAdhiyo se pIr3ita hokara atyanta duHkhI hotA hai| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ addhAraNa jo mahantatu sapAhe o pavajjahai / gacchanto so suhI hoi chumA taNhA vivajjio // 56 eva dhamma pi kAUraNa jo gacchai paraM bhvN| gacchanto so suhI hoi apakamme aveyrnne|| 57 jahA sAgaDiyo jANa samma hiccA mahApaha / visamabhagamoiNgo akkhe bhaggammi soyaI / / evaM dhamma viuvakkamma ahama par3ivajjiyA / bAle maccumuha patte akkhe bhaggeva soyaI / / jahA ya tinni vANi yA mUla ghettUNa niggayA / ego'ttha lahai lAbhaM egomUleNa aago|| 60 ego mUla pi hArittA Ago tattha vaanniyo| vavahAre uvamA esA eva ghamme viyANaha / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma) 17 jo pathika lambI yAtrA meM apane sAtha pAtheya lekara calatA hai vaha Age cala kara bhUkha aura plAsa se tanika bhI pIr3ita na hokara atyanta sukhI hotA hai| isI prakAra jo manuSya bhalI-bhAti dharmAcaraNa karake paraloka jAtA hai vaha vahA~ jAkara laghukarmI tathA pIDA rahita hokara atyanta sukhI hotA hai / jisa prakAra mUrkha gAr3IvAna jAnatA huA bhI sApha mArga ko chor3akara viSamamArga para jAtA hai aura gAr3I kI dhurI TUTa jAne para zoka karatA hai| 58 usI prakAra ajJAnI mAnava bhI, dharma ko choDakara aura adharma ko grahaNa kara anta meM mRtyu ke muha me par3akara jIvana kI dhurI TUTane para zoka karatA hai| kisI samaya tIna' vaNika putra mUla pU jI lekara dhana kamAne nikale / uname se eka ko lAbha huA, dUsarA apanI mUla pUjI jyo kI tyo bacA laayaa| aura tIsarA mUla ko bhI gavAkara vApasa AyA / yaha vyApAra kI upamA hai, isI prakAra dharma ke viSaya me bhI jAnanA caahie| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ uttama dhamma suI hu dullahA gAme vA aduvA raNe neva gAme neva raNaNe dhammamAyANaha sohI ujjuabhUyassa dhammo zuddhassa ciTThaI 64 egA dhamma paDimA jaM se AyA pajjavajAe pannA samikkhae dhamma vinnANeNa samAgamma dhamma sAhaNamicchiuM paccayatthaM ca logassa nANaviha vigappaNaM 3 . Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (dharma) 16 uttama dharma kA zravaNa milanA nizcaya hI durlabha hai| 62 dharma gAva meM bhI ho sakatA hai aura jaMgala me bhI, vastutaH dharma na kahI gAMva meM hotA hai aura na kahI jagala me hI kintu vaha to antarAtmA me hotA hai| sarala AtmA kI zuddhi hotI hai aura zuddha AtmA me hI dharma sthira raha sakatA hai| dharbha hI eka aisA pavitra anuSThAna hai jisase AtmA kA zuddhi karaNa hotA hai| sAdhaka kI apanI prajJA hI samaya para dharma kI samIkSA kara sakatI hai| viveka jJAna se hI dharma ke sAdhano kA nirNaya hotA hai| dharmoM ke veSa Adi ke nAnA vikalpa jana sAdhAraNa meM paricaya ke lie hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 68 __ dANANa seTTha abhayappayANaM evaM khu nANiNo sAraM jaM na hiMsai kiMcaNa 70 ahiMsA niuNA diTThA 71 na haNe No vidhAyae 72 tase pANe na hisijjA 73 savvesiM jIviyaM piyaM 74 pANeya nAi vAejjA nijjAi udagaM va thalAmo 75 na hiMsae kiMcaNa savvaloe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , - ahiMsA dAna meM sarvazreSTha abhayadAna hai / / niI ke lie yahI sAra hai ki vaha kisI kI bhI hiMsA na kre| 70 ahiMsA nipuNa yAnI aneka prakAra ke sukhoM ko dene vAlI hai| na to mAre aura na ghAta kreN| trasa prANiyo kI hiMsA mata kro| sabhI ko apanA jIvana pyArA hai / 74 jo prANiyoM kI hiMsA nahI karatA hai usake karma isa prakAra dUra ho jAte haiM jaise ki DhAlU jamIna se pAnI dUra ho jAtA hai| 75 sampUrNa loka me kisI kI bhI hiMsA mata kara / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 76 na ya vittAsae paraM 77 dayA massa khaMtie vippasIejja mehAvI 78 na haraNe pANiraNo pANe 76 virae vahAo 80 muNI ! mahabbhayaM nAi vAijja kaMcaNa 8 1 aNupuvva pAhi saMjae 82 abhaya dAyA bhavAhi 83 dhamme Thimro savva payAraNukampI 84 tAiraNo paririNanDe Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 23 dusaro ko trAsa mata do - 77 medhAvI dayAdharma ke lie kSamAzIla hotA huA apanI AtmA ko prasanna kre| prANiyo ke prANo ko mata haro / 76 - hiMsA se virata bane / 80 he muni | kisI kI bhI hiMsA mata kara, isame mahAna bhaya rahA huA hai| 81 prANiyo ke sAtha krama se sayamazIla ho / abhaya dAna dene vAle bano / dharma me sthita hote hue sabhI jIvo para anukampA karane vAle bno| .84 abhaya dAna dene vAle sasAra se pAra utara jAte hai / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ 85 tasakAya samArambhaM jAva jIvAIvajjae esakhalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu Narae 87 appege hisisu mettivA vahaMti appege hiMsaMti mettivA vahaMti appege hisissaMti mettivA vahaMti prArambhaja dukkhamiNaM 86 aAyo bahiyA pAsa asthisatthaM mareNa paraM natthi asatthaM pareNa para seha pannANamate buddha AraMbho varae Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 25 85 trasa kAya kA samArambha jIvana paryaMta ke lie chor3a do| yaha hiMsA hI nizcaya baMdhana hai, moha hai, yahI mRtyu haiM aura naraka hai| 87 'isane mujhe mArA' kucha loga isa vicAra se hiMsA karate hai, 'yaha mujhe mAratA hai' kucha loga isa vicAra se hiMsA karate haiM, 'yaha mujhe mAregA' kucha loga isa vicAra se hiMsA karate haiN| yaha saba du kha hiMsA me se utpanna hotA hai| 86 apane samAna hI vAhara dUsaro ko dekhe / hiMsA eka se eka bar3hakara hai, parantu ahiMsA aika se eka bar3hakara nahI hai arthAt ahiMsA kI sAdhanA se baDhakara zreSTha dUsarI koI sAdhanA nhii| 61 jo hiMsA se uparata haiM vahI prajAvAna buddha haiM / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 62 vaya puNa eva mAikkhAmo eva bhAsAmo, evaM paruvemo evaM paNNavemo, savve pANA samve bhUyA, save jIvA savve sattA, na hatavvA na ajjAveyavvA na parighetavvA na pAriyAveyavvA na udadaveyavvA itthaM vijANaha natthivva doso AriyavayaNameya puvvaM nikAya samaya patteya patteya pucchissAmi, ha bho pavAiyA / ki bhe sAyaM dukkhaM asAyaM ? samiyA paDivaNyo yA vi eva bUyA savvesiM pANANa savvesi bhUyANa savvesi jIvANa,, savvesiM sattANaM asAyaM aparinivvANaM mahabbhaya dukkheM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 27 62 hama aisA kahate haiM, aisA bolate hai, aisI prarupaNA karate haiM, aisI prajApanA karate hai, ki kisI bhI prANI kisI bhI bhUta kisI bhI jIva aura kisI bhI satva ko na mAranA cAhie na una para anucita zAsana karanA cAhie na unako gulAmo kI taraha parAdhIna banAnA cAhie, na unhe paritApa denA cAhie aura na unake prati kisI prakAra kA upadrava karanA caahie| ukta ahiMsA dharma meM kisI prakAra kA dopa nahI hai yaha dhyAna me rakhie, ahiMsA pavitra siddhAnta hai / sarva prathama vibhinna mata matAntaro ke pratipAdya siddhAnta ko jAnanA cAhie aura phira hiMsA pratipAdya matavAdiyo se pUchanA cAhie ki he ! pravAdiyo tumhe sukha priya hai yA du kha ? hame du kha apriya hai, sukha nahI--yaha samyak svIkAra kara lene para unhe spaSTa kahanA cAhie ki tumhArI taraha vizva ke samasta prANIjIva bhUta aura satvo ko bhI dukha azAnti dene vAlA hai, mahAbhaya kA kAraNa hai aura dukha rUpa hai| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM tumasi nAma ta ceva ja hatanva ti mannasi, tumasi nAma ta ceva ja ajjAveyadhva taM mannasi, tumasi nAma ta ceva ja pariyAveyavva ti mannasi / je va'nne eehiM kAehiM daDaM samArabhati tesi pi vaya lajjAmo tamAo te tama jati madA Arabha nissiyA 67 verAI kuvbaI verI to verehi rajjato 18 te prAtto pAsai savvaloe bhUehiM na virujjhajjA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti ( zrahiMsA) 26 94 jise tU mAranA cAhatA hai vaha tU hI hai, jise tU zAsita karanA cAhatA hai vaha tU hI hai, jise tU paritApa denA cAhatA hai, vaha tU hI hai / 65 yadi koI anya vyakti bhI dharma ke nAma para jIvo kI hiMsA karate haiM to hama isase bhI lajjAnubhUti karate haiM / 6 hiMsA me lage hue ajJAnI jIva andhakAra se andhakAra kI ora jA rahe haiM / 67 vaira vRtti vAlA jaba dekho tava vaira hI karatA rahatA hai vaha vaira ko baDhAne me rasa letA hai / PS5 tattvadarzI samagra prANijano ko apanI AtmA ke samAna dekhatA hai| && kisI bhI prANI ke sAtha vaira virodha na baDhAve / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 100 kibhayA pANA ? dukkhabhayA pANA dukkhe keNa kaDe jIveNaM kar3e pamAeNaM 101 egaM annayara tasa pANa haNamAro aNege jIve hAi 102 ega isiM haNamANe aNaMte jIve haNa : 103 aTThA haNatiagaTThA haNati 104 kuddhAhaNaMti, luddhA haNati,muddhA haNati 105 na ya avedayittA atthihu mokkho tr Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 31 100 prANi kisase bhaya pAte haiM ? dukha se duHkha kisane kiyA hai ? svayaM AtmA ne apanI hI bhUla se / 101 eka trasa jIva kI hiMsA karatA huA AtmA tatsaMvandhI aneka jIvo kI hiMsA karatA hai / 102 eka ahiMsaka RSi kI hiMsA karane vAlA eka prakAra se ananta jIvo kI hiMsA karane vAlA hotA hai / 103 kucha loga prayojana se hiMsA karate haiM aura kucha loga vinA prayojana bhI hiMsA karate haiN| 104 kucha loga krodha se hiMsA karate haiM kucha loga lobha se hiMsA karate haiM kucha loga anAna se hiMsA karate hai| 105 hiMsA ke kaTu phala ko bhoge vinA chuTakArA nahI / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 32 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ 106 pANavaho caNDo ruddo khuddo praNAriyo nigghiNo nisaMso mahanmayo 107 ahiMsA tasa thAvara savvabhUya khemakarI bhagavatI ahiMsA bhIyANaM viva saraNaM 106 ahiMsA niuNA diThThA savvabhUesu saMjamo savve jIvA vi icchaMti jo viU~ na marijjiUM 111 naya vittAsae paraM 112 verANubaddhA narayaM urvati Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 33 106 hiMsA caNDa hai, raudra hai, kSudra hai anArya hai, karuNA rahita hai krUra hai aura mahA bhayakara hai / 107 ahiMsA trasa aura sthAvara saba prANiyo ko kuzala homa karane vAlI hai| 108 jaise bhayAkrAnta ke lie zaraNa kI prApti hitakara hai| vaise hI prANiyo ke lie bhagavatI ahiMsA hitakara hai / 106 sava prANiyo ke prati svayaM ko sayata rakhanA yahI ahiMsA kA pUrNa darzana hai| samasta prANI sukha pUrvaka jInA cAhate haiM maranA koI nahI caahtaa| kisI bhI jIva ko kaSTa nahIM denA caahie| 112 jo vaira kI paramparA ko lambA kiyA karatA hai vaha naraka ko prApta hotA hai| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 113 na haNe pANiNo pANe bhaya verAyo uvarAe 114 aNicce jIva logammi ki hiMsAe pasajjasi ? 115 savvepANA paramAhammiyA Ayatule payAsu 117 metti bhUesu kappae 118 bhUehiM na virujjhajjA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (ahiMsA) 35 jo bhaya aura vaira se mukta haiM ve kisI bhI prANI kI hiMsA nahI karate haiN| 114 jIvana anitya hai kSaNa bhagura hai phira kyo hiMsA me Asakta hote ho? 115 sabhI prANI sukha ke abhilApI hai / prANiyo ke prati Atmatulya bhAva rakkho 117 samasta jIvo para maMtrI bhAva rakkho 118 kisI bhI prANI ke sAtha vaira virodha na vaDhAve / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 saccami dhiI kuvivahA 120 purisA ! saccameva samabhijANAhi 121 sahiyo dukkhamattAe puTTho no jhaMjhAe 122 saccassa prANAe uvaTThie mehAvI mAraM tarai 123 je te u vAiNo eva na te sasArapAragA 124 saccesu vA praNavajja vayati 125 sAdiya na musaM vayA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 'satya meM dRDha rho| 120 hai mAnava! eka mAtra satya ko hI acchI taraha jAna le, parakha le| 121 satya kI sAdhanA karane vAlA sAdhaka sava aura dukho se ghirA rahakara bhI ghabarAtA nhii| 122 jo medhAvI sAdhaka satya kI AjJA me upasthita rahatA hai, vaha mRtyu ke pravAha ko taira jAtA hai| 123 jo asatya kI prarupaNA karate haiM ve saMsAra sAgara ko pAra nahI kara skte| 124 satya vacano me bhI hiMsA rahita satya vacana zreSTha hai| 125 mana me kapaTa rakhakara jhUTa mata bolo Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 134 saccapi sajamassa uvaroha kArakaM kiMci vi na vattavva 135 appaNo thavaNA paresu niMdA kuddho saccaM zIla viNayaM haNejja 137 aNumAyaM pi mehAvi mAyAmosaM vivajjae musAvAou loggammi savvasAhUhi garahiyo 136 saccA visAna vattavvA jo pAvassa prAgo 140 appaNA sacca mesejjA 141 bhAsiyavvaM hiya sacca Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (satya) 41 134 satya bhI yadi saMyama kA ghAtaka ho to nahI bolanA caahie| 135 apanI prazasA tathA dUsaro kI nindA bhI asatya ke samakakSa hai| krodha me adhA huA vyakti satya zIla aura vinaya kA nAza kara detA hai| 137 Atmavida sAdhaka aNumAtra bhI, mAyA aura asatya kA sevana na kare / 138 vizva ke sabhI satpuruSo ne asatya kI niMdA kI hai| 136 aisA satya bhI na bolanA cAhie jisase kisI prakAra kA pApa kA Agamana hotA ho / 140 apanI svaya kI AtmA ke dvArA satya kA anusadhAna kro| 141 sadA hitakArI satya vacana bolanA caahie| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 126 se diTThimaM diTiTha na lUsaejjA 127 aliyavayaNa ayasakaraM verakaragaM maNasakilesaviyaraNaM 128 asaMta guNudIrakA ya saMta guNa nAsakAya 129 - sacca sabhAsaka bhavati sababhAvANaM 130 ta saccaM khu bhagavaM 131 saccaM logammi sArabhUya gabhIrataraM mahAsamuddAmo 132 sacca somattaMra caMda maMDalAmo dittataraM suramaMDalA saccaM ca hiyaM ca miyaM ca gAhaNaM ca Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (satya) 36 126 samyagdRSTi sAdhaka ko satya dRSTi kA apalApa nahI karanA caahie| 127 asatya vacana bolane se badanAmI hotI hai paraspara vara baDhatA hai aura mana me saMklega kI vRddhi hotI hai / 128 asatyabhApI loga, guNahIna ke lie guNo kA bakhAna karate haiM aura guNI ke vAstavika guNo kA apalApa karate hai / 126 satya samasta bhAvo tathA vipayo kA prakAza karane vAlA hai / satya hI bhagavAna hai| 131 sasAra me satya hI sArabhUta hai satya mahAsamudra se bhI adhika gamIra hai| 132 satya candra maNDala se bhI adhika saumya hai, sUrya maNDala se bhI adhika tejasvI hai| ' 133 aisA satya vacana bolanA cAhie jo hita mita aura grAhya ho / . Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 142 luddho lolo bhaNejja graliyaM 143 musaM pariharebhikkhU 144 mAtiThThAraNa vivajjejjA 145 mUsaM na bUyAmuriNa prattagAmI 146 hiMsagaM na musaM vUtrA 147 sacce tattha karejju vakkamaM 148 musAbhAnsA niratthiyA 146 sAvajja na lave muNI 150 apparagaTTA paraTThA, vA, kohA vA jai vA bhayA hiMsagaM na musa bayA, no vi anna vayAvae 151 taheva pharusA bhAsA guru bhU provA ghaiNI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (satya) 43 142 manuSya lobha se prerita hokara asatya bolatA hai| 143 bhikSu asatya kA parihAra karade / 144 chala kapaTa ke sthAna ko choDiye / 145 AtmA ko mokSa meM le jAne kI icchAvAlA muni jhUTha nahIM bole / / 146 hiMsA paidA karane vAlA jhUTha mata bolo| 147 jo satya ho usI me parAkrama kro| 148 __ asatya bhApA nirarthaka hai / 146 muni pApa kArI bhASA nahI bole / 150 nirgrantha apane svArtha ke lie yA dUsaro ke lie krodha se yA bhaya se kisI prasaMga para dUsaro ko pIr3A pahuMcAne vAlA satya yA asatya vacana na to svaya bole na dUsaro se bulavAye / jo bhApA kaThora ho aura dUsaro ko pIDA pahuMcAne vAlI ho vaisI bhASA na bole| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___44 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 152 sacceNa mahAsamuddamajjhe vi ciThThanti na nimajjati 153 saccaM jasassa mUlaM 154 saccaM vissAsakAraNa parama 155 sacca sagga hAra 156 sacca siddhii sopANaM 157 nalave asAhu sAhutti sAhu sAhutti pAlave 158 oha tahiyaM pharusaM viyANe maNuyagaNANaM vaMdaNijja amaragaNANaM acca NijjaM sayA sacceNa sampanne metti bhU Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (satya) 45 152 satya ke prabhAva se manuSya mahAsamudra me bhI surakSita rahate hai DUbate nhiiN| 153 satya yaza kA mUla hai| 154 satya vizvAsa kA parama kAraNa hai| 155 satya svarga kA dvAra hai| satya hI siddhi kA sopAna hai / kisI svArtha yA davAva ke kAraNa asAdhu ko sAdhu nahI kahanA cAhie, sAdhu ko hI sAdhu kahanA cAhie / 158 satya vacana bhI yadi kaThora ho to vaha mata bolo| 156 satya manuSyo dvArA stutya tathA devo dvArA arcanIya hai| jisakI antarAtmA sadA satya bhAvo se sampanna hai use vizva ke prANImAtra ke sAtha mitratA rakhanI caahie| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asteya aNunnaviya geNhiyavvaM adinnAdANApro viramaNa lobhAvile AyayaI adattaM 164 dantasohaNamAissa adattassa vivajjaNaM 165 asaMvibhAgI na hu tassa mokkho paradavva harA narA niraNukaMpA niravekkhA 167 parasaMtiga'bhejjalobhamUlaM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asteya kisI bhI cIz2a ko AnA lekara grahaNa karanI cAhie / 162 corI se dUra rho| / 163 jaba vyakti lobha se abhibhUta hotA hai tava caurya karma ke lie pravRtta hotA hai| 164 asteya vrata me niSThA rakhane vAlA vyakti binA kisI ki anumati ke yahA taka ki dAta kuredane ke lie tinakA bhI nahIM letaa| jo savibhAgI prApta sAmagrI ko sAthiyo me bAMTatA nahI hai usakI mukti nahIM hotI hai| dUsaro kA dhana haraNa karane vAle manuSya nirdaya eva parabhava kI upekSA karane vAle hote haiM / 167 para dhana me gRddhi kA mUla hetu lobha hai aura yahI caurya karma hai / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM saMvibhAga sIle, saMgahovaggahakusale se tArisae pArAhae vayamiNaM 166 asaMvibhAgI, asagaharuI. 'appamANabhoI.. se tArisae tArAhae vayamiNa 170 taiyaM ca adattAdANaM haradahamaraNa bhayakalusa tAsaNa parasatima'bhejja lobhamUlaM... ....... akittikaraNa aNajja ...."sAhugarahaNijjaM piyajaNamitrajaNa bheda vippItikArakaM rAgadosavahula 171 ruve atitte ya pariggahe ya sattovasatto na u atuThThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (asteya) 46 168 jo savibhAgazIla hai, saMgraha aura upagraha meM kuzala hai vahI asteyanvata kI samyaka ArAdhanA kara sakatA hai / jo asavibhAgI hai, asagraharuci hai, apramANa bhogI hai, vaha asteya vrata kI samyaka ArAdhanA nahIM kara sakatA hai / tIsarA adattA dAna; dUsaro ke hRdaya ko dAha pahuMcAne vAlA, maraNa bhaya pApa kaSTa tathA para dravya kI lipsA kA kAraNa tathA lobha kA kAraNa hai / yaha apayaza kA kAraNa hai, anArya karma hai, santa puruSo dvArA nindita hai, priyajana aura mitrajano me bheda karane vAlA hai, tathA anekAneka rAgadveSa ko utpanna karane vAlA hai| 171 jo rUpa me atRpta hotA hai usakI Asakti baDhatI hI jAtI hai isalie use santoSa nahI hotA hai / asantoSa ke dopa se dukhita hokara vaha dUsare kI sundara vastuo kA lobhI banakara unhe curA letA hai| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 172 cittamaMtamacitta vA appaM vA jai vA bahu danta sohaNamittaM pi uggahaM se anADayA ta appaNA na giNhantino, vigiNhAvae paraM annaM vA giNhamANaMpi nANu jAti saMjayA 173 madattAdANa akittikaraNaM aNajja sayA sAhugarahaNijjaM 174 adinnamannesu ya No gahejjA Mou.. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (asteya) 51 172 sacitta padArtha ho, yA acitta, alpa mUlya vAlA padArtha ho yA vahumUlya, aura to kyA ? dAta kuredane kI zalAkA bhI jisa gRhastha ke adhikAra me ho, usakI vinA AjJA prApta kie pUrNa saMyamI sAdhaka na to svaya grahaNa karate haiM, na dUsaro ko grahaNa karane ke lie utprerita karate hai| 173 adattAdAna corI apayaza karane vAlA anArya karma hai| yaha sabhI bhale AdamiyoM dvArA sadaiva nindanIya hai| 174 vinA dI huyI kisI kI koI bhI cIz2a nahI lenA cAhie / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya 175 nAimattapANa bhoyaNabhoI se nigge the tavesuvA uttama baMbhaceraM 177 tamhA ubajjae itthI visalittaM va kaNTagataccA 178 raNo pANa bhoyaNassa atibhattaM AhArae sayA bhavaI 179 babhacera uttamatavaniyama gAragadasaNa carittasammatta viNaya mUla 180 jamiya bhaggami hoI sahasA savva bhaggaja miya pArAhiyami pArAhiya vayamiNa savvaM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya 175 jo AvazyakatA se adhika bhojana nahIM karatA, vahI brahmacarya kA sAdhaka saccA nirgrantha hai|| 176 tapoM me sarvottama brahmacarya tapa hai 177 brahmacArI strIsaMsarga ko vipalipta kaNTaka ke samAna mAnakara usase vacatA rhe| 178 brahmacArI ko kabhI adhika mAtrA me bhojana nahI karanA caahie| 176 brahmacarya, uttama tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra, samyaktva aura vinaya kA mUla hai| 180 eka brahmacarya ke naSTa hone para sahasA anya sava guNa naSTa ho jAte haiN| eka brahmacarya kI ArAdhanA kara lene para, saba zIla, tapa vinaya Adi vrata ArAdhita hote haiN| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 181 aNegA guNA ahINA bhavati ekkami vaMbhacere 182 sa eva bhikkhU jo suddhaM carai vaMbhaceraM 183 deva dANavagaMdhavvA jakkha rakkhassa kinnraa| baMbhayAri namasaMti dukkaraM je karaMti te / / 184 itthio je raNa sevaMti Ai mokkhA hu te jaNA . 185 na taM suhaM kAma guNesu rAyaM jaM bhikkhuNaM sIla guNe rayAraNaM vibhUsaM parivajjejjA sarIra parimaMDaNaM / baMbhacera ro bhikkhU siMgAratyaM na dhArae / . 187 - sadde ruve ya gandhe rase phAse tahe vaya paMcavihe kAmaguNe niccasoparivajjae Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (brahmavayaM) '55 181 aika brahmacarya kI sAdhanA se aneka guNa svataH adhIna ho jAte haiN| 182 jo zuddha bhAva se brahmacarya pAlana karatA hai, vastutaH vahI bhikSu hai| devatA, dAnava, gadharva yakSa, rAkSasa aura kinnara sabhI brahmacarya ke sAdhaka ko namaskAra karate hai kyoki vaha eka bahuta duSkara kArya hai| 184 ___ jo puruSa striyo kA sevana nahIM karate, ve mokSa prApti me sabase agrasara hai| "185 jo sukha, zIla-guNa me rata bhikSuoM ko prApta hotA hai, vaha sukha, kAma bhogo me rAga rakhane se nahIM mila sktaa| 186 brahmacarya-sAdhanArata sAdhaka-bhikSu zagAra kA varjana kare aura zarIra ko zobhA sajjAtmaka zagAra dhAraNa na kare / 187 brahmacArI zabda, rUpa, gandha, rasa aura sparza ina pAca prakAra ke kAma guNo kA sadA tyAga kare / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ 188 jahA kumme saaMgAI sae dehe samAhare / evaM pAvAI mehAvI ajjhappeNa samAhare / / 186 rasApagAmaM na niseviyavvA pAyaMrasAdittikarA narAraNaM dittaM ca kAmA samabhivaMti duma jahA sAuphalaM va pkkhii|| 160 laddha kAme Na patthejjA bambhayArissa itthI viggaharo bhayaM 162 nAimattaM tu bhu jijjA bambhaceraro 163 No niggathaM itthINaM puvvarayaM puvvakIliyaM aNusarejja 164 saMmirUma bhAvaM payahe payAsu Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (brahmacarya) 57 188 jisa prakAra kachuA apane ago ko andara sikor3a kara bhayamukta ho jAtA hai, usI prakAra sAdhaka adhyAtmayoga ke dvArA antarAtmAbhimukha hokara apane Apa ko vipayo se bacAye rkhe| 189 brahmacArI ko ghI aura dUdha Adi raso kA sevana nahI karanA cAhie / kyoki rasa prAyaH uddIpaka hote haiM, uddIta puruSa ke nikaTa kAma vAsanA vaise hI calI jAtI hai, jaise svAdiSTa phala vAle vRkSa ke pAsa pakSI cale Ate haiN| / 160 bhogo ke prApta hone para bhI unakI icchA nahI kre| Post: 161 brahmacArI ke lie strI ke zarIra se bhaya rahatA hai| 162 brahmacarya me rata hotA huA atimAtrA me bhojana nahI kre| 163 sAdhu striyo ke sAtha pUrvakAla me bhoge hue bhogo ko yAda hone nahI kre| 164 vairAgya bhAvanA se zreSThaM dharma rUpa zraddhA utpanna hotI hai| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM visaesu maNunnesu pemaM nAbhi nivesae 166 nArIsu nova gijjhejjA dhammaM ca pesalaM NaccA 197 naya ruvesu maraNaM kare 198 niviNNa cArI arae payAsu 196 virate siNANAisu itthiyA su 200 itthi nilayassa majjhe na bambhayArissa khamo nivAso 201 guttidie gutta bambhayArI sayA appamatte vihareja 202 sanvidiyAbhinivvur3e payAsu 203 ityi yAhi aNagArA savAAseNa NAsamuvayaMti Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (brahmacarya) 59 195 mana ke cAhe hue viSayoM me moha kA Agraha mata karo, mohagrasta na bno| 166 sAdhaka dharma ko sundara samajha kara, striyo kA lobha nahI kre| 167 rUpa vipayoM meM mana ko na lgaao| 168 vairAgyazIla hokara striyo ke prati ratibhAvanA nahI lAe / 169 snAna Adi zaMgArika kAryoM se aura striyo se virakta rho| 200 striyo ke nivAsa sthala para brahmacArI kA nivAsa . kSamya nahI hai / 201 jitendriya aura guptabrahmacArI sadA apramAdI hokara hI vicare / . 202 striyo se sabhI indriyo dvArA dUra hI rahanA caahie| 203 aNagAra striyo ke sAtha sahavAsa karane se naSTa hote hai| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 204 jA jA dicchasi nArIo aThThi appA bhavissasi 205 na carejja vesa sAmate 206 arae payAsu 207 avivAsa sayaM nArI bambhayArI vivajjae 208 thI kaha tu vivajjae , 204 je vinnavaNA hiM'z2osiyA satinnehi samaM viyAhiyA 210 subaMbhaceraM vasejjA 211 ugga mahanvayaM, dhAreyavvaM sudukkara 212 kusIlavaDDhaNaM ThANaM dUrano parivajjae Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (brahmacarya) 61 204 kAma bhAvanA se jina jina nAriyo kI aura dekhoge, utanI hI vAra AtmA asthira hogii| 205 vezyA ke makAna ke pAsa nahI jaae| 206 striyo se virakta rahanA cAhie / 207 brahmacArI sau varSa kI Ayu vAlI strI se bhI dUra hI rahe / 208 strIkathA ko sarvathA choDa do / 204 jo striyo dvArA sevita nahI haiM, ve siddha puruSo ke samAna hI kahe gae haiN| 210 subrahmacarya rUpa dharma me rahe yAnI brahmacarya kA pAlana kare / 211 jo ugra hai mahAvata haiM suduSkara hai, aise brahmacarya ko dhAraNa karanA caahie| 212 kuzIla ke baDhAne vAle sthAna ko dUra hI se choDa do| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 213 dukkhaM baMbhavaya ghora 214 mUlameyamahammassa, mahAdosa samussaya 215 dujjae kAmabhoge ya, niccaso parivajjae 216 je guNe se AvaTTa, je AvaTTe se guNe Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (brahmacarya) 63 213 ugra vahmacarya vrata kA dhAraNa karanA atyanta kaThina hai / 214 abrahmacarya adharma kA mUla hai, mahAdopo kA sthAna hai| 215 sthiracitta bhikSu durjaya kAma bhogo ko hamezA ke lie choDa de / 216 indriyo ke lie jo zabdAdi viSaya kAmaguNAtmaka hai, ve sasAra me bha~vara ke samAna haiM / ata. kAmaguNAtmaka indriyo ke viSayo se dUra rahanA caahie| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparigraha 217 bahu pi laghu na nihe, pariggahAro appANaM avasakkijjA pariggaha niviTThANa veraM tesi pavaDDhaI 216 lobha kali kasAya mahakkhaMdho citAsaya niciya vipula sAlo 220 natthi eriso pAso paDibaMgho atthi saba jIvANaM savvaloe 221 apariggaha saMkuDeNa logami vihariyabva 222 aNunnaviya geNhiyavaM 223 mucchA parigaho vutto Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparigraha 217 adhika milane para bhI sa graha na kare / parigraha vRtti se apane ko dUra rkheN| 218 jo parigraha me vyasta haiM ve saMsAra meM apane prati vaira hI bar3hAte hai 216 parigraha rUpa vRkSa ke skandha hai lobha, kleSa, kaSAya tathA ciMtA rUpI saikaDo hI saghana aura vistIrNa usakI zAkhAe haiN| 220 samUce sasAra me parigraha ke samAna prANiyo ke lie dUsarA koI jAla eva bandhana nahI hai| 221 apane ko aparigraha bhAvanA se savRtta kara loka me vicaraNa karanA caahie| ' 222 dUsare kI koI bhI cIz2a ho majA lekara grahaNa karanI cAhie / 223 mU bhAva hI parigraha kahA gayA hai / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 224 savvArambha pariccAgo nimmamattaM 225 vittaNa tANaM na labhe pamatte imammi loe aduvA paratthA 226 natthi eriso pAso paDibaMdho asthi savva jIvANaM savvaloe 227 icchA hu AgAsa samA aNaMtiyA 228 dharaNadhanna pesavaggesu pariggaha vivajjaNaM savvArambha pariccAyo nimmamattaM sudukkara 226 jayAnividae bhoe je divve je ya mANuse tayA cayai saMjoga sabbhitara bAhiraM 230 japi vattha ca pAya vA kaMbala pAya pucchaNa jaM pi sajama lajjaThThA dhArati pariharati ya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (aparigraha) 67 / / 224 sabhI prakAra ke Arambha kA parityAga karanA hI nirmamatva hai / 225 pramatta purupa dhana ke dvArA na to isa loka me apanI rakSA kara sakatA hai aura na paraloka meM hI / 226 vizva ke sabhI prANiyo ke lie parigraha ke samAna dUsarA koI jAla nahI, vandhana nhii| 227 icchA AkAza ke samAna ananta hai| 228 dhana dhAnya naukara cAkara Adi kA parigraha tyAganA, sarva hiMsAtmaka pravRttiyo ko choDanA aura nirapekSa bhAva se rahanA yaha atyanta duSkara hai| 226 java manuSya daivika aura manuSya sambandhI bhogo se virakta ho jAtA hai, taba vaha Amyantara aura vAhya parigraha ko choDakara Atma-sAdhanA me juTa jAtA hai| 230 jo bhI vastra pAtra kambala aura rajoharaNa haiM unhe muni sayama aura lajjA kI rakSA ke lie hI rakhate hai kisI samaya ve mayama kI rakSA ke lie inakA parityAga bhI karate haiN| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 231 je pAva kammehiM dharaNa maNUsA samAyayantI amayaM gahAya pahAya te pAsa payar3hie nare verANu baddhA narayaM uveti 232 jassi kule samuppanne jehiM vA saMvase nare mamAi luppaI vAle anne annehiM mucchie 233 kasiNapi jo imaloya paDipuNNaM dalejja ikkassa teNA'vi se na saMtusse ii duppUrae ime AyA 234 viDamunbheimaM loNaM tella sappi ca phANiya na te sannihimicchanti nAyaputta vorayA 235 je siyA santihikAme gihI pavvaie na se Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (maparigraha) 66 231 jo manuSya dhana ko amRta mAnakara aneka pApa karmoM dvArA usakA upArjana karate haiM ve dhana ko chor3akara mauta ke muMha meM jAne ko taiyAra haiM / ve vaira se baMdhe hue marakara narakavAsa prApta karate haiN| 232 ajJAnI manuSya jisa kula meM utpanna hotA hai athavA jisake sAtha nivAsa karatA haiM usame mamatva bhAva rakhatA huA apane se bhinna vastuo meM isa mUbhiAva se anta me vaha bahuta du.khita hotA hai| 233 yadi dhana dhAnya paripUrNa yaha sArI sRSTi kisI eka vyakti ko / de dI jAya tava bhI use saMtoSa hone kA nahIM kyoMki lobhI AtmA kI tRSNA duSpUra hotI hai| - 234 jo loga bhagavAna mahAvIra ke vacano meM anurakta hai ve makkhana, namaka, tela, ghRta, gur3a Adi kisI bhI vastu ke saMgraha karane kA mana me saMkalpa taka nahIM lAte / 235 jo sAdhu maryAdA viruddha kucha bhI saMgraha karanA cAhatA hai vaha sAdhu nahI balki gRhastha hI hai / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 236 zranne haraMti taM vittaM kammI kammehi kiccato 237 kAme kAhI kamiya khu dUkkha 238 je mamAitra maI jahAi se jahAi mamAi 23e se hu diThThabhara muNI jassa natthi mamAigra 240 tivihe pariggahe paNNatte ta jahA kamma pariggahe, sarIra pariggahe, bAhira bhaMDamatta pariggahe, 241 lohassesa aguphphAso manne annayarAmavi Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (aparigraha) 71 / 236 saMcaya kiyA huA dhana yathA samaya dUsare uDA lete hai kintu sagrahI ko apane pApa karmoM kA duSphala bhoganA hI par3atA hai| 237 kAmanAo kA anta karanA hI duHkha kA anta karanA hai| 238 jo sAdhaka apanI mamatva buddhi kA tyAga kara sakatA hai vahI parigraha kA tyAga karane meM samartha ho sakatA hai| 236 jisakI cittavRtti se mamatvabhAva nikala cukA hai vahI saMsAra ke bhaya sthAno ko sundara rIti se dekha sakatA hai| 240 parigraha tIna prakAra kA hai-karma parigraha, zarIra parigraha, bAhyabhaNDa mAtra upakaraNa parigraha / 241 sagraha karanA yaha andara rahane vAle lobha kI jhalaka hai| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA 242 saddhA paramadullahA 243 jAe zraddhAe nikkhaMto tameva aNu pAlejjA vijahittA visottiyaM 244 vitigicchA samAvanneNaM appANaNaM no lahaI samAhiM 245 kaha kaha vA viti gicchatiNNa 246 adakkhU va dakkhu vAhiyaM saddahasu 247 saMsayaM khalu so kuNai jo magge kuNai ghara Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA 242 . dharma me zraddhA honA atyanta durlabha hai| 243 jisa zraddhA ke sAtha niSkramaNa kiyA hai, sAdhanApatha apanAyA hai, usI zraddhA ke sAtha mana kI zaMkA yA kuNThA se dUra rahakara usakA anupAlana karanA caahie| 244 zakAzIla vyakti ko kabhI samAdhi nahI miltii| 245 manuSya ko kaise na kaise mana kI vicikitsA se pAra ho jAnA caahie| 246 nahI dekhane vAlo ! tuma dekhane vAle kI vAta para zraddhA rakhakara clo| 247 sAdhanA meM sazaya vahI karatA hai jo ki mArga me hI ruka jAnA cAhatA hai| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 248 saddhA khamaM Ne viNaitta rAgaM 246 suI ca laddha saddhaM ca vIriya puNa dullahaM bahave royamANAvi No ya evaM paDivajjaI 250 dhammasaddhAeNa sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai 251 saddahaNA puraNarAvi dullahA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (zraddhA) 75 248 dharma zraddhA hame Asakti se mukta kara sakatI hai| 246 zrati aura zraddhA prApta hone para bhI saMyama mArga me vIrya puruSArtha honA atyanta kaThina hai / bahuta se loga zraddhA sampanna hote hue bhI sayama mArga me pravRtta nahI hote / - 250 dharma zraddhA se vaipayika sukho kI Asakti choDakara yaha jIva vairAgya ko prApta kara letA hai| uttama dharma ko suna lene ke bAda bhI usa para zraddhA honA aura bhI durlabha hai| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa 252 dehadukkhaM mahAphalam 253 bhavakor3iya saMciyaMkamma tavasA Nijjarijjai 254 no pUyaNaM tavasA pAvahejjA 255 nannattha nijjaraTTayAe tavamahichejjA 256 sauNI jaha paMsuguDiyA vihaNiya dhasayai siyaM rayaM eMva daviyovahANa kamma khavai tavassi mAharaNe 257 tavesu vA uttamaM babhaceraM 258 asighArAgamaNa ceva dukkaraM cariuM tavo Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa 252 deha kA damana karanA tapa hai, yaha mahAna phalaprada hai / koTi koTi bhavo ke sacita karma tapasyA kI agni me bhasma ho jAte haiN| 254 tapa ke dvArA pUjA pratiSThA kI abhilASA nahI karanI caahie| 255 kevala karma nirjarA ke lie tapasyA karanI cAhie / ihaloka paraloka va yaza kIrti ke lie nahI / 256 jisa prakAra zakunI nAma kA pakSI apane paro ko phaDaphaDA kara una para lagI dhUla ko jhADa detA haiM usI prakAra tapasyA ke dvArA mumukSu apane kRtakoM kA bahuta zIghra hI apanayana kara detA hai| 257 tapo me sarvottama tapa hai brahmacarya / 258 tapa kA AcaraNa talavAra kI vAra para calane ke samAna duSkara hai / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 256 egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraga 260 chandaM niroheNa uvei mokkha 261 sakkha khu dosai tavo viseso na dIsaI jAi visesa koI 262 tavo joi jIvo joI ThANa jogA suyA sarIraM kArisaga kammehA sajamajoga santi homa huNAmi isiNapasattha 263 kasehiM appANa jarehi appANa 264 appapiNDAsi pAraNAsi appabhAsejja suvvae 265 yo pANabhoyaNassa atimatta AhArae sayA bhavaI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / dharma aura nIti (tapa) 79 256 AtmA ko zarIra se pRthak jAnakara bhogalipta zarIra ko tapasyA ke dvArA vuna ddaalo| 260 icchA nirodha tapa se mokSa kI prApta hotA hai| 261 tapa kI vizeSatA to pratyakSa dikhalAI detI hai kintu jAti kI to koI vizepatA najara nahI aatii| 262 tapa jyoti arthAt agni hai, jIva jyoti sthAna hai, mana vacana kAyA ke yoga Ahuti dene kI kaDachI hai, zarIra agni prajvalita karane kA sAdhana hai karma jalAe jAne vAlA idhana hai, sayama yoga zAti pATha hai maiM isa prakAra kA yana karatA hU~ jise RSiyo ne zreSTha batalAyA hai| tapa ke dvArA apane ko kRza kro| tana mana ko halkA karo apane ko jIrNa karo, bhoga vRtti ko jarjara kro| 264 suvratI sAdhaka kama khAe, kama pIe aura kama bole / 265 brahmacArI ko kabhI bhI adhika mAtrA me bhojana nahI karanA caahie| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 266 jame tava niyama saMjama lajbhAya bhANA'vassaya mAdIesa jogesu jayaNA setta' jattA 267 taveNa parisujbhaI 268 tavappahAraNa cariya ca uttama 266 so tavo duviho vutto bAhirabbhantaro tahA bAhiro chavi vRtto evamabbhata rotavo 270 tava nArAyajutteNa bhittaNaM kamma kaMcuya 271 vejja nijjarA pehI 272 paccakkhANeNa prasava dArAi nirumbhai 273 grahaye tave ceva 274 appAdato suhI hoi Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (tapa) 81 266 tapa niyama sayama svAdhyAya dhyAna Avazyaka Adi yogo me jo yatnA viveka pravRtti hai vaha merI vAstavika yAtrA jIvana caryA hai| 267 sAdhaka tapa se zuddha ho jAtA hai / 268 tapa mUla cAritra hI sarvazreSTha cAritra hai| 266 tapa do prakAra kA hai vAhya aura Abhyantara / ye dono 6, 6 prakAra kA kahA gayA hai| 270 tapa rUpI loha vANa se yukta dhanuSa ke dvArA karma rUpI kakca ko bheda ddaaleN| 271 nirjarA kA AkAMkSI sahanazIla hove / 272 pratyAkhyAna se Azrava ke dvAra vadha ho jAte haiN| 27rU. tapa se pUrvavaddha karmo kA nAza kro| 274 mAtmastha kapAyo kA damana karane vAlA hI sukhI hotA hai| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 275 taveNa vodANa jaNayaI 276 aNasaNabhUNoyariyA bhikkhA yariyA rasapariccAyo kAyakileso saMloNayA ya, vajjho tavo hoi 277 pAyacchitta viraNo, veyAvacca taheva sajjhAyo jhAraNa ca viussaggo eso anbhintaro tavo 278 AloyaNAe ujjubhAva jaNayai 276 bala thAma ca pehAe saddhamAroggamappaNo zvetta kAla ca vinnAya tahappAraNa niju jae 280 tavaM care 281 tavasAdhuNaipurANa pAvaga 282 tavoguNa pahANassa ujjuma i 283 samAhikAme samaNe tavassI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (tapa) 83 275 tapa se vyavadAna-pUrva karmoM kA kSaya kara AtmA zuddhi prApta karatA hai / 276 anazana, UnodarI, bhikSAcaro, rasaparityAga, kAyakleza aura prati salInatA ye bAhya tapa ke 6 bheda hai / 277 prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya svAdhyAya dhyAna aura kAyotsarga ye Abhyantara tapa ke cha. bheda haiM / 278 AlocanA se niSkapaTatA ke bhAva paidA hote haiM / 274 apanA bala dRDhatA zraddhA Arogya tathA kSetrakAla ko dekhakara AtmA ko tapazcaryA meM lagAnA cAhie / 280 tapa kA AcaraNa karo / 281 tapa dvArA purAne pApa kI nirjarA hotI hai / 282 tapa rUpa pradhAna guNa vAle kI mati sarala hotI hai / 283 jo zramaNa samAdhi kI kAmanA karatA hai vahI tapasvI hai / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 284 paDikkamaNeNaM vaya chiddANi pihei 285 tava kuvvai mehAvI 286 parakkaminnA tava saMjammi 287 akohaNe saccara te tavasso Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma pora nIti (tapa) 85 284 pratikramaNa se vrato ke chidra Dhaka jAte haiN| 285 medhAvI puruSa tapa karatA hai| tapa saMyama meM parAkrama btlaao| 287 akrodhI, satyarata tapasvI hotA hai / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA 288 jhANajogaM samAha? kAyaM viusejja savvaso 289 bhogI bhoge pariccayamANe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai 260 jaM me tava niyama saMjama sajjhAya jhANA'vassaya mAdIesu jogesu jayaNA, se taM jattA bAhahiM sAgaro ceva tariyadhvo guNodahI 262 khamAvaNayAeNaM palhAyaNabhAvaM jaraNayai 263 asaMjame niyatti ca saMjameya pavattaraNaM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA 288 dhyAna yoga kA Alamvana kara dehabhAva kA sarvatobhAvena visarjana karanA cAhie / 286 bhoga samartha hote hue bhI jo bhogo kA parityAga karatA hai vaha karmoM kI mahAna nirjarA karatA hai use mukti rUpa mahA phala prApta hotA hai | 260 tapa niyama sayama svAdhyAya dhyAna Avazyaka Adi yogo meM jo yatanA viveka yukta pravRtti hai vahI merI vAstavika yAtrA hai / 261 sadguNoM kI sAdhanA kA kArya bhujAo se sAgara tairane jaisA hai / 2e2 kSamApanA se AtmA me prasannatA kI anubhUti hotI hai / 263 asayama se nivRtti aura sayama me pravRtti karanI cAhie / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 294 grIventadiTTie caritaM putta duccare 295 javA lohamayA ceva cAveyabvA sudukkara 266 aNuvogo davvam Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (sAdhanA) 86 264 sarpa jaise ekAgra dRSTI se calatA hai vaise ekAgra dRSTi se caaritr| dharma kA pAlana bahuta hI kaThina hai| 265 jaise loha ke javo ko cavAnA kaThina hai vaise hI sayama sAdhanA kA pAlana bhI kaThina hai| 266 upayoga (viveka) zUnya sAdhanA kevala dravya hai, bhAva nhiiN| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhAva 267 jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai jahA tucchassa katthaI tahA puNNassa katthai 268 uvaheeNaM bahiyA ya loga se savvalogammi je kei viSNU 266 jIviya nAbhi kakhijjA maraNaMnovi patthae duhana vina sajjejjA jIvie maraNe tahA 300 gathehi vivittahi AukAlassa pArae 301 idiehi gilAyaMto samiya Ahare muraNI tahA vi se gragarahe acale je samAhie Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhAva 267 nispRha upadezaka jisa prakAra puNyavAna ko upadeza detA hai usI prakAra tuccha ko bhI upadeza detA hai aura jisa prakAra tuccha ko usI prakAra puNyavAna ko bhI, arthAt dono ke prati samabhAva rakhatA hai| 268 jo apane dharma se viparIta rahane vAle logo ke prati bhI, taTasthatA rakhatA hai, udvigna nahI hotA hai vaha samasta vizva ke vidvAno me agraNI hai| 296 sAvaka na jIne kI AkAkSA kare aura na marane kI kAmanA kare / vaha jIvana aura maraNa me kisI prakAra kI AkAkSA na rakhatA humA samabhAva se rahe / sAdhaka ko andara aura bAhara kI sabhI bandhana rUpa gATho se mukta hokara jIvana yAtrA pUrNa karanI cAhie / 301 zarIra aura indriyo ke klAnta hone para bhI muni antarmana me samabhAva rakhe, idhara udhara gati aura halacala karatA huA bhI, sAdhaka niMdya nahIM hai yadi vaha antaraga me avicala hai to| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 302 samAi yamAhu tassa ja jo appANaM bhae Na dasae 303 savvaMjagaM tU samayANu pehI piyamappiya kassa vi no karejjA 304 AyANe ajjo sAmAie AyANe ajjo sAmAiyasta 305 dehadukkha mahAphalam thova laddhaM na khisae 307 aladhu yaM no paridevaijjA laddhaM na vikatthai sa pujjo 308 viyaanniy| appa gamappaeNaM jo rAgadosehiM samo sa puja Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (samabhAva) 63 302 samabhAva usI ko raha sakatA hai jo apane ko hara kisI bhaya se mukta rakhatA haiN| 303 samagra vizva ko jo samabhAva se dekhatA hai vaha na kisI kA priya karatA hai aura na apriya arthAt samadarzI apane parAe kI bheda buddhi se pare hotA hai| 304 he Arya ! AtmA hI samatva bhAva hai, aura AtmA hI sAmAyika kA artha hai| 305 zArIrika kaSTo ko samabhAva pUrvaka sahane se, mahAvala kI prApti hotI hai| 306 manacAhA lAbha na hone para jhujalAe nahI 307 jo lAbha na hone para khinna nahI hotA hai, aura lAbha hone para apanI vaDAI nahI hA~katA hai, vahI pUjya hai / 308 jo apane ko apane se jAnakara rAgadveSa ke prasago para sama rahatA hai, vahI sAdhaka pUjya hai| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___64 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 304 lAbhAlAbhe suhe dukkhe jIvie maraNe tahA samo niMdA pasaMsAsu samo mANA vamANa pro 310 lAbhutti na majjijjA alAbhutti na soijjA 311 no uccAvayaM maNaM niyachijjA 312 samayaM sayA care 313 samatA savvattha suvvae 314 piyamappiya sanaM titikkhaejjA 315 sayaNe ajaNe a samo samona mAraNAvamANesu 316 same yaje savapAraNabhUyesu se hu samaNe Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (samabhAva) 95 309 jo lAbha, alAbha sukha, duHkha ,jIvana, maraNa, nindA, prazasA, aura mAna apamAna me samabhAva rakhatA hai vahI vastutaH muni hai / mAdhaka milane para garva na kare aura na milane para bhoka na kare / 311 sakaTa kI ghar3iyoM me bhI mana ko U cA nIcA arthAt DAvADola nahI hone denA cAhie / 312 / sAdhaka ko sadA samatA kA AcaraNa karanA caahie| 313 suna tI ko sarvatra samatAbhAva rakhanA cAhie / 314 priya ho, apriya ho, sabako samabhAva se sahana karanA cAhie / 315 svajana tathA parajana me, mAna eva apamAna me jo sadA samabhAva rakhatA hai, vaha zramaNa hotA hai / samasta prANiyo ke prati jo samabhAva rakhatA hai, vahI saccA sAdhu hai| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 323 na logassesaNaMcare jassa natthi imA jAI aNNA tassa ko siyA ? na sakkA na souM saddA sotavisayamAgayA rAgadosA u je tattha te bhikkhU parivajjae 325 no sakkA ruvamaddaTaThaM cakkhU visayamAgaya rAga dosA u je tattha te bhikkhU parivajjae 326 na sakkA gadhamagdhAU~ nAsAviSayamAgaya rAgadosA u je tattha te bhikkhU parivajjae 327 na sakkA rasa massAUM jIhA viSayamAgayaM rAgadosAu je tattha te bhikkhU parivajjae 328 na sakkA phAsamaveeOM phAsavisaya bhAgaya rAga dosA u je tattha te bhokkhU parivajjae Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (vItarAga) 66 323 lokeSaNA se mukta rahanA caahie| jisako yaha lokeSaNA nahI hai, usase anya pApa pravRttiyA~ kaise ho sakatI hai ? 324 yaha zakya nahI hai ki kAno me paDane vAle acche yA bure zabda sune na jaaeN| ataH zabdo kA nahI, para zabdo ke prati jagane vAle rAga dveSa kA sAdhu ko tyAga karanA caahie| 325 yaha zakya nahIM hai ki A~kho ke sAmane Ane vAlA acchA yA durA rUpa dekhA na jAe / ata. rUpa kA yahI para hone vAle rAga dvepa kA sAdhu ko tyAga karanA caahie| yaha gakya nahI hai ki nAka ke samakSa AyA huA gandha yA durgandha, sUcane me na Ae / ata. gadha kA nahI kintu gadha ke prati jagane vAle rAga dveSa kA tyAga karanA caahie| 327 yaha zakya nahI hai ki jIbha para AyA huA acchA yA burA rasa cakhane me na aae| ata rasa kA nahI para rasa se hone vAle rAga dvepa kA sAdhu ko tyAga karanA chie| 328 yaha zakya nahIM hai ki zarIra ke sparza hone vAle acche yA bure sparza kI anubhUti na ho / ata sparza kA nahI para sparza se jagane vAle rAga dvepa kA sAdhu ko tyAga karanA caahie| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga 317 vimuttA hu te jaNA je jaNA pAragAmiNo 318 lobhamalobheNa dugachamANe laddhe kAme nAbhi gAhaI 316 aNohaMtarAe, e no ya aohaM, tarittae atIraMgamA ee no ya tIra gabhittae apAraMgamA, e e noya pAraM gamittae 320 kAmAduratikkAmA 321 aNomadaso nisaNNe pAvehi kammehiM 322 kimatthi uvAhI pAsagassa na vijjai ? natthi Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga 317 jo sAdhaka kAmanAo ko pAra kara gae haiM, vastutaH ve hI mukta puruSa haiN| 318 jo lobha ke prati alobha vRtti rakhatA hai, vaha aura to kyA kAma bhogo ke prApta hone para bhI AkRSTa nahI hotaa| jo vAsanA ke pravAha ko nahI tara pAe hai ve saMsAra ke pravAha ko nahI taira sakate / jo indriya janya kAma bhogo ko pAra kara taTa para nahI pahu~ce haiM, ve saMsAra sAgara ke taTa para nahI pahu~ca sakate / jo rAgadvepa ko pAra nahI kara pAe haiM, ve saMsAra sAgara se pAra nahIM ho sakate / 320 kAmanAo kA pAra pAnA, bahuta kaThina hai| 321 ucca dRSTi vAlA sAdhaka hI pApa karmoM se dUra rahatA hai / 322 vItarAga satyadraSTA ko koI upAdhi hotI hai yA nahI ? nahI / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 329 samAhiyassa AggisihA va teyasA tavo ya pannA ya jassoya vaDar3hai aNukkame appalINe majjheNa muNijAvae 331 laddha kAme na patthejjA vIyarAgayAeNa nehANubadhaNaNi, taNhANuvaMdhaNaNiya vochidii| 333 samoya jo tesu sa vIyarAgo 334 evidiyatthAma ya maNassa attha dukkhassa he u maNuyassa rAgiNo na ceva thova pi kayAi duHkhaM na vIyarAgassa kareti kiMci 335 aNi he se puche ahiyAsae Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (vItarAga) 101 329 agni zikhA ke samAna pradIpta evaM prakAzamAna rahane vAle antarlIna sAdhaka ke tapa prajJA aura yaza nirantara, baDhate rahate haiN| 330 ahaM rahita evaM anAsakta bhAva se muni ko rAga dveSa ke prasago se dUra rahanA caahie| 331 prApta hone para bhI kAma bhogo ko svIkAra nahI karanA caahie| 332 vItarAga bhAva se rAga aura tRSNA ke vadhana kaTa jAte haiN| jo bhale aura bure zabdAdi ke viSayo me samAva rahatA hai vaha vItarAga hai| 334 rAgAtmA ko hI mana evaM indriyo ke viSaya du kha ke hetu hote hai / vItarAga ko to ve kiJcit mAtra bhI dukhI nahI vanA skte| 335 AtmavettA sAdhaka ko niHspRha hokara Ane vAle kaSTo ko sahana karanA caahie| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 magavAna mahAvIra ko sUktiyA~ vIyarAgabhAva paDivanne viyaraNaM jIve sama suha dukkhe bhavai 337 nalippaI bhava majhe vi saMto jaleNa vA pokhariNI palAsaM 338 se hu cakkhU maNussANaM je kaMkhAe ya antae 336 kAmI kAme na kAmae, laddha vAvi aladdhaM kaNhuI / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dharma aura nIti ( vItarAga ) 103 336 vItarAga bhAva ko prApta huA jIva sukha dukha me ekasA rahatA hai / 337 jo AtmA viSayo se dUra hai, vaha sasAra me rahatA huA bhI jala me kamalinI patra ke samAna alipta rahatA hai / 338 jisa sAvaka ne Asakti bhAva ko naSTa kara diyA hai, vaha manuSyo ke lie mArga-darzaka cakSu rUpa hai / 33e sAdhaka sukhAbhilASI vana kAma bhogo kI kAmanA na kare aura prApta bhogo ke prati bhI nispRha bhAva rakhe / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralatA 340 kar3a kaDetti bhAsejjA akar3a no kaDettiya 341 Ahacca caMDAliya kaTTa, na niNhavijja kayAivi 342 sohi ujjUya bhUyassa dhammo suddhassa ciThThai 343 egamavi mAyI mAyaM kaTaTu AloejjA jAva par3ivajjejA asthi tassa ArAhaNA avisavAyaNa saM pannAyAe NaM jove dhammassa ArAhae bhavai 345 karaNa sacce vaThThamANe jIve jahAvAi tahAkArI yAvi,bhavaI MA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralatA 340 binA kisI chipAva yA durAva ke kie hue karma ko kiyA huA kahie tathA nahI kie hue karma ko na kiyA huA kahie / 341 yadi sAdhaka kabhI koI cANDAlika duSkarma karale to phira kabhI use chipAne kA prayatna na kare / 342 Rju arthAt sarala AtmA kI vizuddhi hotI hai, aura vizuddha AtmA me hI dharma ThaharatA hai / 343 jo pramAdavaza hue kapaTAcaraNa ke prati pazcAtApa karake sarala hRdaya ho jAtA hai, vaha dharma kA ArAdhaka hai / 344 dambha rahita avisavAdI AtmA hI dharma kA saccA ArAdhaka hotA hai / 345 karaNasatya-vyavahAra me spaSTa tathA saccA rahane vAlA AtmA darza ko prApta karatA hai / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama jaM mayaM savva sAhUNaM ta mayaM sallagattaNaM sAhaittANa taM tiNNA devA vA abhavisute 347 bAluyA kavale ceva nirassAe u saMjame 348 saMjameNa aNaNyattaM jaNayai 346 jo jIve vina jANai ajIve vina jANai jItA'jIve ayANato kahaM so nAhIi saMjamaM jo jIve vi viyANAi ajIve vi viyANai jIvA'jIve viyANato so hu nAhIi saMjamaM 351 asaMjame niyatti ca sajameya pavattaraNaM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama 346 sabhI sAdhuo dvArA mAnya aisA jo saMyama dharma hai, vaha pApa kA nAza karane vAlA hai / isI sayama dharma kI utkRSTa ArAdhanA kara aneka bhavya jIva saMsAra sAgara se pAra hue haiM aura aneka ne devayoni prApta kI hai / 347 sayama vAlU-retI ke kaura kI taraha nIrasa hai / 348 sayama se jIva Azrava - pApa kA nirodha karatA hai / 346 jo jIvo ko nahI jAnatA hai, vaha ajIvo ko bhI nahI jAnatA jIva aura ajIva dono ko nahI jAnane vAlA sayama ko kaise jAna sakatA hai | 350 jo jIvo aura ajIvo ko bhI jAnatA hai, vaha jIva aura ajIva dono ko jAnane vAlA sayama ko bhI bhalI-bhA~ti se jAna letA hai / 351 asayama se nivRtti aura sayama me pravRtti karanI cAhie / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 352 gAratthehiya sabvehiM sAhavo saMjamuttarA 353 taheva hiMsa aliyaM cojjaM abambha sevaNaM icchAkAmaM ca lobha ca saMjayo parivajjae 354 jo sahassa sahassAraNaM mAse mAse gavaM dae tassAvi saMjamo seyo adintassa vi kiMcaNa 355 egamaghamANa sapehAe dhuNe sarIraga 356 kasehi appAraNaM jarehi appANa 357 cauvihe saMjame maNa sajame vai saMjame kAya saMjame ThavagaraNa saMjame 358 . garahA saMjame no agarahA sa~jame Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti ( saMyama ) 106 352 sava gRhastho kI apekSA sAdhuo kA saMyama zreSTha hotA hai / 353 sayamI puruSa hiMsA, jhUTha, corI, abrahmacarya sevana, bhogalipsA eva lobha ina savakA sadA parityAga kare / 354 jo manuSya prati mAsa dasa dasa lAkha gAyo kA dAna detA hai usakI apekSA dAna na dene vAle akiMcana sayamI kA sayama zreSTha hai / 355 AtmA ko zarIra se pRthak jAnakara bhogalipta zarIra ko buna DAlo | 356 apane ko kRga karo, tana-mana ko halkA karo, apane ko jIrNa karo aura bhogavRtti ko jarjara karo / 357 sayama ke cAra prakAra haiM-mana kA sayama, vacana kA sayama, zarIra kA sayama aura upAdhi sAmagrI kA sayama | 358 garhA (AtmAlocana ) sayama hai aura agarhA sayama nahI hai / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 356 bhogI bhoge pariccaya mAge mahArigajjare mahApajjavasANe bhavai 360 acchaMdA jena bhujati nase cAitti vuccaI 361 - je ya kate piebhoe laddha vipaTTi kuvvaI sAhINe cayaI bhoe se hu cAitti vuccae Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma zrora nIti ( sayama ) 111 356 bhoga samartha hote hue bhI jo bhogoM kA parityAga karatA hai, vaha karatA hai, use mukti rUpa mahAphala karmoM kI mahAna nirjarA prApta hotA hai / 360 jo parAdhInatA ke kAraNa vipayo kA upabhoga nahI kara pAte, unheM tyAgI nahI kahA jA sakatA / 361 jo manohara aura priya bhogo ke upalabdha hone para bhI, svAdhInatA pUrvaka unheM pITha dikhA detA hai arthAt tyAga detA hai, vahI tyAgI kahalAtA hai / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadaguNa 362 guNasaTThiyassa vayaNa ghayaparisittuva pAvobhAI guNahINassa na sohai nehavihUNo jaha paivo 363 aMbattaNeNa jIhAi kUiyA hoi khoramuDhagammi haso mottUNa jalaM Apiyai paya taha susI so 364 cauhi ThANehi sate guNe nAsejjA koheNaM paDiniveseNaM akayaNNuyAe micchattAbhiNiveseNaM 365 guNehiM sAhU aguNehiM'sAhU giNhAhi sAhU guNamuJca'sAhU 366 kakhe guNe jAva sarIra bheU 367 nimamme nirahakAre Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNa guNavAna vyakti kA vacana ghRtasiMcita agni kI taraha tejasvI hotA hai jabaki guNahIna vyakti kA vacana sneharahita (tailazUnya) dIpaka kI taraha teja aura prakAza se zUnya hotA hai| hasa jisa prakAra apanI jihvA kI amlatA zakti ke dvArA jala mizrita dUdha me se jala ko choDakara dUdha ko grahaNa kara letA hai usI prakAra suziSya durguNo ko choDakara sadguNoM ko grahaNa karatA hai| 364 krodha, IrSyA-DAha, akRtajJatA aura mithyA Agraha ina cAra duguNo ke kAraNa manuSya ke vidyamAna guNa bhI naSTa ho jAte haiN| sadguNa se sAdhu kahalAtA hai, durguNa se asAdhu / ataeva durguNo ko tyAga kara sadguNoM ko grahaNa kro| java taka jIvana hai taba taka sadguNo kI ArAdhanA karate rahanA caahie| 367 mamatA rahita aura ahakAra rahita bano Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 368 koharaNe saccarae sikkhA sIne 366 appamatto parivvae 370 saMgAma sIse va paraM damejjA 371 mehAvI jANijja dhammaM 372 sikkhaM sikvejja par3ie 373 na kakhe puvva sathavaM 374 vAyaNAe nijjaraM jaNayai Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti ( sadaguraNa ) 115 368 akrodhI satyarata tapasvI hotA hai / 366 apramAdI hotA huA vicare / 370 jaise saMgrAma ke agrabhAga para zatru kA damana kiyA jAtA hai vaise hI indriyo ke viSayo kA damana karo / 371 medhAvI dharma ko jAne / 372 vyAkaraNAdi kA adhyayana kare / paNDita puruSa 373 pUrva kAla me prApta prazasA Adi kI icchA nahI kare / 374 vAcanA se nirjarA hotI hai / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 375 sajjhAe vA niutteNa savva dukkhavimokhaNe 376 sajjhAyaM ca tavo kujjA saba bhAvavibhAvaNa 377 sajjhAeNaM NANAvaraNijjha kamma khaveI 378 navi asthi na vi A hohI sajjhAyasamaM tavokamma Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 375 svAdhyAya karate rahane se samasta du.khoM se mukti mila jAtI hai| 376 svAdhyAya rUpI tapa sabhI bhAvo kA prakAzaka hai / 377 svAdhyAya se jJAnAvaraNIya karma kA kSaya hotA hai| 378 svAdhyAya ke samAna dUsarA tapa na kabhI ho sakA, na vartamAna me kahIM aura na bhaviSya me kabhI hogaa| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha 376 pavvayarAisamANaM koha aNupaviTTha jIve kAlaM karei Neraiesu uvavajjati 380 kuddho sacca sIlaM viSayaM haNejja 381 je ya caMr3e mie thaddhe, dubbAI niyar3I sar3ha vujjhai se prAbiNI yappA kaDDha soyagayaM jahA 382 appANaMpi na kovae 383 koha vijayeNaM khaMti jaNayaI 384 kasAyA aggiNo vuttA 385 ahevayai koheNaM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha 376 parvata kI darAra ke samAna jIvana meM kabhI nahI miTane vAlA ugra krodha AtmA ko naraka gati kI ora le jAtA hai| krodha me avA humA vyakti satya, zIla aura vinaya kA nAza kara DAlatA hai| 381 jo manuSya krodhI avivekI abhimAnI durvAdI kapaTI aura dhUrta hai. vaha saMsAra ke pravAha me vaise hI vaha jAtA hai jaise jala ke pravAha me kASTha / 382 apane Apa para bhI kabhI krodha na kro| 383 krodha ko jIta lene se kSamAbhAva jAgRta hotA hai| 384 kaSAya ko agni kahA hai| 385 krodha se nIcI gati ko jAtA hai| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 386 koho pIi paNAsei 387 uvasameNa haNe koha 388 vigiMca kohaM avikapamANe 386 imaM NiruddhAuya sapehAe dukkhaM ya jAraNa adu Agamessa puDho phAsAI yA phAse loya ya pAsa viphadamAraNaM 360 cauhi ThANehiM kohuppatti siyA taM jahA-khetta paDucca vatthu paDucca sarIra paDucca uvahiM paDucca 361 cau paidie kohe paNNatte taM jahA AyapaiTie parapaiTTie tadubhayapaiTThie appitttthie| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (koSa) 121 386 krodha prIti kA nAza karatA hai| 387 zAnti se krodha ko jiito| 358 AtmasAdhaka kampa rahita hokara krodhAdi kapAya ko naSTa kara ke karmarUpI kASTha ko jalA DAlatA hai| 384 koSa manuSya kI Ayu ko naSTa karatA hai tathA krodha se mAnasika du.kha hotA hai / krodhI manuSya pApa karma ko bAMdhakara naraka me jAtA hai aura vahAM nAnA prakAra ke dukhoM ko bhogatA hai, yaha samajha kara krodha kA tyAga karanA cAhie / 360 krodha utpanna hone ke cAra kAraNa haiM -1. kSetra narakAdi Azrita 2. vastu ghara athavA sacitta acitta mizra vastu Azrita 3 zarIra kurUpAdi Azrita 4. upAdhi upakaraNa Azrita / 361 krodha ke cAra prakAra-1. Atma pratiSThita-apanI bhUla para hone vAlA 2. para pratiSThita-dUsare ke nimitta se hone vAlA 3. tadubhaya pratiSThita dono ke nimitra se hone vAlA 4. apratiSThita nimitta ke vinA utpanna hone vaalaa| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 362 je koha daMsI se mANadesI 363 No phujhe no mANe 364 koha Na patthae Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (kroSa) 123 362 jisake hRdaya me krodha hai usake hRdaya me mAna bhI avazya hai / krodha na kareM aura mAna na kare / 364 krodha kI icchA mata kro| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna 365 pannAmayaM ceva tavomayaM ca ninnAmae goyamayaM ca bhikkhU AjIvagaM ceva cautthamAhu se paNDie uttamapoggale se 346 unna yamANe ya nare mahAmohe pamujjhaI 367 buddhAmo tti ya mannatA, aMtae te samAhie 398 je mANadasI se mAyAdaMsI mANo viNaya nAsaNo 400 mANaM maddavayA jiNe Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 prajJA mada, tapa mada gautra mada aura AjIvikA mada, ina cAra prakAra ke mado ko nahI karane vAlA nispRha bhikSu saccA paNDita aura pavitrAtmA hotA hai / 366 ahakAra karatA huA manuSya mahAmoha se viveka zUnya hotA hai| 397 ajJAna vaza apane Apako jJAnI samajhane vAlA samAdhi se bahuta dUra hai| 398 jo mAna vAlA hai usake hRdaya meM mAyA bhI nivAsa karatI hai / 366 mAna vinaya guNa kA nAza karatA hai / 400 mAna ko namratA se jIte / .4 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 401 na tassa jAI vA kula va tAraNaM naNNattha vijjAcaraNa suciNNaM 402 attANaM na samukkassa 403 bAlajayo pagabbhaI 404 annaM jaNaMpassati bibabhU 405 anna jaNa khisai bAlapanne '406 sela thabhasamAraNaM mANaM aNupavi? jIve kAla karei garaiesu uvavajjati 407 mAraNa vijae Na maddava jaNayaI 408 sUalAbhe na majjijjA 406 go mAro 410 mANa ga patthae Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (mAna) 127 401 gotrAbhimAnI ko usakI jAti va kula zaraNabhUta nahI ho sakate / mAtra jAna aura dharma ke sivAya anya koI bhI rakSA nahI kara skte| 402 AtmA ke lie samutkarSa zIla (ahaMkArI) na ho| 403 abhimAna karanA ajJAnI kA lakSaNa hai| 404 abhimAnI apane ahakAra se cUra hokara dUsaro ko sadA parachAI ke samAna tuccha mAnatA hai / 405 jo apanI buddhi ke ahaMkAra me dUsaro kI avajJA karatA hai vahamada buddhi hai 406 patthara ke khabhe ke samAna jIvana me kabhI nahIM jhukane vAlA ahakAra AtmA ko naraka gati kI ora le jAtA hai| 407 abhimAna ko jIta lene se namratA jAgRta hotI hai| 408 jJAna prApta hone para mAna na kreN| 404 mAna na kreN| 410 mAna kI icchA mata kro| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA 411 mAI pamAI purNa ei gabbha 412 suhame sale duruddhare 413 vaMsImUlake taNasamANaM mAya aNupaviThTha jIve kAla karei jeraiyesu uvavajjati 414 mAyI viuvvai no amAyo viuvvai 415 mAyAvijaeNaM ajjavaM jaraNayai 416 je mANadaMsI se mAyAdaMsI 417 mAyA majjava bhAveraNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA 411 mAyAvI aura pramAdI vAra vAra garbha me avatarita hotA hai, janma maraNa karatA hai| 412 mana me rahe hue vikAro ke sUkSma zalya kA nikAlanA bahuta kaThina ho jAtA hai| 413 vAsa kI jaDa ke samAna gAThadAra mAyA AtmA ko naraka gati kI ora le jAtA hai| 414 jisake andara me mAyA kA aza hai vahI nAnA rUpo kA pradarzana karatA hai vaisA amAyI nahI karatA hai| 415 mAyA ko jIta lene se sarala bhAva prApta hotA hai / 416 jo mAna karane vAle hai, ve mAyA karane vAle bhI hai / 417 saralatA se mAyA-kapaTa ko jIteM / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 418 mAI micchAdiTThi amAI sammadiTThI 416 mAyA mittANi nAsei 420 dhammavisae vi suhamA mAyA hoi agatthAya 421 mAyAmosaM vaDDhaI lobhadosA tatthA'vi dukkhAna vimuccaI se 422 mAyaM ca vajjae sayA 423 mAyA gaI paDigyAyo 424 mAyA mosa vivajjae Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (mAyA) 131 418 mAyAvI jIva mithyAdRSTi hotA hai, amAyAvI samyagdRSTi 416 mAyA mitratA kA nAza karatI hai / 420 dharma ke vipaya me kI hayI mukSma mAyA bhI anartha kA kAraNa banatI hai| 421 lobha ke doSa se usakA kapaTa aura jhUTha vaDhatA hai parantu kapaTa aura jhUTha kA prayoga karane para bhI vaha dukha se mukta nahI hotaa| 422 sadA ke lie mAyA ko choDa do| 423 mAyA ucca gati kA pratighAta karane vAlI hai| 424 mAyA mRpAvAda ko choDa do| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha 425 lobho savvaviNAsaNo 426 icchAlobhite muttimaggassa palimaMthU 427 lobha saMtoso jiNe 428 karei loha veraM vaDDhai appaNo 426 lobhAyo duharo bhaya 430 puDhavI sAlI javA ceva hiraNa paDipuNNa nAlamegassa ii vijjA tava care 6 siNa pi jo ima loya paDipuNNaM daleja ikkassa taNApi se na satusse ii duppUrae ime AyA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha 425 lobha sabhI sadguNo kA nAza kara detA hai| 426 lobha mukti patha kA avarodhaka hai| 427 lobha ko santoSa se jItanA cAhie / 428 jo vyakti lobha karatA hai vaha apanI ora se cAro ora vaira kI abhivRddhi karatA hai| 424 lobha se dono loka meM bhaya rahA huA hai| 430 cAvala aura jo Adi dhAnyoM tathA suvarNa aura pazuo se pari pUrNa yaha samUcI pRthvI mI lobhI ko tRpta nahIM kara sakatI yaha jAnakara saMyama me rata honA cAhie / 431 aneka bahu mUlya padArthoM se paripUrNa sArA vizva bhI kisI eka manuSya ko de diyA jAya to bhI vaha santuSTa na hogaa| lobhI AtmA kI tRSNA isa prakAra zAnta honI atyanta kaThina hai| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 432 suvaNNarUppassa u pavvayA bhave siyA hu kelAsasamA asaMkhayA narassa luddhassa na tehi kici icchA hu AgAsasamA araNantiyA 436 jahA lAho tahA loho lAhA loho pavaDDhaI do mAsa kayaM kajja koDoe vina niSThiyaM 434 bhavataNhA layA kuttA bhomA bhoma phalodayA tamucchittu jahAnAyaM viharAmi mahAmukhI 435 taNhAyA jassa na hoI loho 436 lobhapatta e lobhI samAvaijjA mosaM vayaraNAe 437 mammAi luppai bAle 438 sIhaM jahA va kuNimeNaM nivbhayamega careti pAseNaM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (lobha) 135 432 kailAza ke samAna cAdI aura sone ke kailAza ke samAna vizAla asakhya parvata bhI yadi pAsa meM ho to bhI taSNAzIla vyakti kI tRpti ke lie ve nahIM ke barAbara haiM kAraNa AkAza ke samAna tRSNA ananta hai / 433 jyo jyo lobha hotA hai tyo tyo lobha bhI baDhatA jAtA hai dekhie pahale kevala do mAse svarNa kI icchA thI bAda meM vaha tRSNA karoDo para bhI pUrI na ho skii| 434 he mahAmuni | sasAra-tRSNA eka bhayakara latA hai jisake phala bhI baDe bhayakara hai / maiM usa latA kA uccheda karake sukha pUrvaka vicaraNa karatA huuN| 435 jisako lobha nahI, usakI tRSNA naSTa ho gyii| 436 lobha kA prasaga Ane para vyakti asatya kA Azraya le letA hai| 437 yaha merA hai, vaha merA hai, isa mamatva buddhi ke kAraNa, vAla jIva vilupta hote haiN| 438 nirbhaya akelA vicarane vAlA siMha bhI mAsa ke lobha se jAla me phasa jAtA hai, vaise hI manuSya bhii| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ 436 anna haraMti taM vittaM kammI kamme ho kiccatI 440 kimirAga ratta vattha samANalobha aNupaviTThe jove kAlaM kare i neraiesu uvavajjati 441 luddho lolo bhaNejja aliyaM 442 lobha vijaeNa satosaM jaNayai Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (loma) 137 436 yathAvasara saMcita dhana ko to dUsare ur3A lete haiM aura saMgrahI ko apane pApa karmo kA duSphala phala bhoganA par3atA hai| 440 kRmirAga arthAt majITha ke raMga samAna jIvana meM kabhI nahI chUTane vAlA lobha AtmA ko naraka gati kI ora le jAtA hai| 441 manuSya lobhagrasta hokara jhUTha bolatA hai / 442 lobha ko jIta lene se satopa kI prApti hotI hai| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya 443 thabhA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNaya na sikkhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIassa vahAya hoi / / 444 siyA hu se pAbaya no DahijjA AsIviso vA kuvitro na bhavakhe siyA visa hAlahala na mAre na yAvi mukkho guruhIlaNAe 445 viNayaM pi jo uvAeNa, coino kuppaI naro / divvaM so sirimijjaMti daNDeNa paDisehae / / 446 mUlAmo khaMdhappabhavo dumassa khadhAUpacchA samuventi sAhA sAhAppasAhA viruhanti pattA to si puppha ca phala rasoya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya 443 jo muni abhimAna, krodha, mAyA yA pramAdavaza guru ke nikaTa rahakara vinaya nahI sIkhatA, unake prati vinaya kA vyavahAra nahIM karatA usakA yaha avinayI bhAva bAsa ke phala kI taraha svaya ke lie vinAza kA kAraNa banatA hai / 444 saMbhava hai kadAcita agni na jalAve, sambhava hai kupita viSadhara na Dase aura yaha bhI sambhava hai ki halAhala viSa bhI mRtyu kA kAraNa na vane kintu guru kI avahelanA karane vAle sAdhaka ke lie mokSa sambhava nahI hai| 445 koI mahApuruSa sundara zikSA dvArA kisI ko vinaya mArga para calane ke lie prerita kare taba vaha kupita hotA hai| aisI sthiti meM vaha svaya apane dvAra para AI huyI divya lakSmI ko DaNDAmAra kara bhagA detA hai| 446 vRkSa ke mUla se skandha utpanna hotA hai skandha ke pazcAt zAkhAe aura zAkhAo me prazAkhAe nikalatI hai isake pazcAt phUla phala aura rasa utpanna hotA hai| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM eva dhammassa viNo mUlaM paramo se mokkhA jeNa kitti suya sigdha, nissesa caabhigcchii| 448 jassatie dhamma payAI sikkhe tassatie veNaiya pau je 446 pAyariyaM kuviya naccA pattieNa pasAyae / vijjhavejha pajalI ur3o vaeja na puNutti ya / / 450 viNo vi tavo tavo pi dhammo 451 veyAvacceNa titthayaranAma goya kamma nibadhei 452 , gilANassa agilAe veyAvacca karaNayAe abbhuTTeyavva bhavai / 453 kalaha Dambara vajjie.... suviNIettivuccaI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (vinaya) 141 447 isI prakAra dharma rUpI vRkSa kA mUla vinaya hai aura usakA antima phala mokSa hai / vinaya se manuSya ko kIrti prazasA aura zrutajJAna Adi samasta iSTa tatvoM kI prApti hotI hai| 448 janake pAsa dharma zikSA prApta kare unake prati sadA vinaya bhAva rakhanA caahie| 446 vinIta ziSya AcArya ko kupita jAnakara prItikAraka vacano se unhe prasanna kare, hAtha joDakara unheM zAnta kare, aura apane muha se aisA kahe ki 'puna maiM aisA nahI kruugaa'| 450 vinaya svayaM eka tapa hai aura zreSTha dharma hai / 451 vaiyyAvRtya-sevA se jIva tIrthaMkara nAma gautra jaise utkRSTa puNyakarma kA upArjana karatA hai| 452 rogI kI sevA ke lie sadA jAgarUka rahanA cAhie / 453 kalaha aura jIva hiMsA ko varjanevAlA vyakti suvinIta hotA hai / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 454 tamhA viNayamesijjA, sola paDilabhejjazro 455 viNaya mUle dhamme pannate 456 jattheva dhammAyariyaM pAsejjA tattheva vadijjA namasijjA 457 rAyagiesu viNaya paUje 458 je zrAyariya uvajjhAyANa sussUsA vayaraNa kare tesi sikkhA pavaDhanti jalasittA ivapAyavA 456 vivattI viNIyassa sapattI viNIyassa ya 460 je chandamArAhayaI sa pujjo 461 prANANidda sa kare guruNamuvatrAya kArae iMgiyAgAra sampanne se viNoe tti vuccaI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (vinaya) 143 454 vinaya se sAdhaka ko zIla-sadAcAra milatA hai ata. usakI khoja karanI caahie| 455 dharma kA mUla vinaya-AcAra hai / 456 jahA kahI bhI apane dharmAcArya ko dekheM, vahI unhe vandana namaskAra karanA cAhie / 457 baDo ke sAtha vinaya pUrvaka vyavahAra kro| 458 jo apane AcArya eva upAdhyAyo kI zuzra pA-sevA tathA unakI AjJA kA pAlana karatA hai unakI zikSAeM vaise hI baDhatI hai jaise ki jala se sIce jAte para vRkSa / 456 avanIta du kha kA bhAgI hotA hai aura vinIta sukha kA bhaagii| 460 jo gurujano kI AjJA kA pAlana karatA hai, vaha ziSya pUjya hotA hai| 461 jo gurujano kI AjJA kA pAlana karatA hai unake nikaTa saparka me rahatA hai eva unake hara saketa va ceSTA ke prati sajaga rahatA use vinIta kahA jAtA hai| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA 462 aNusAsino na kuppijjA hiyaM taM maNNaI paNNo vesaM hoi asAhuNo 464 ramae paDie sAsa haya bhadda va vAhae 465 bAla sammai sAsaMto galiyasva vAhae 466 naccAnamaDa mehAvI 467 viraNae Thavijja appANa icchanto hiyamappaNo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (vinaya) 145 462 gurujano ke anuzAzana se kupita nahI honA cAhie / 463 vinIta ziSya gurujano kI hitazikSA ko hitakara mAnatA hai para avanIta ko ve burI lagatI haiN| 464 vinIta ziSya ko zikSA detA huA jJAnI guru usI prakAra prasanna hotA hai jisa prakAra acche ghoDe para savArI karatA huA ghuDasavAra / 465 mUrkha ziSyo ko zikSA detA huA guru vaise hI khinna hotA hai jaise aDiyala ghor3e para caDhA huA savAra / yey , 466 buddhimAna jJAna prApta karake vinIta ho jAtA hai| 467 apanI AtmA kA hita cAhane vAle ko vinaya dharma me sthira rahanA caahie| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa kauna ? 468 jo na sajjai AgaMtuM pavvayaMto na soyaI ramai ajja-vayaNammi ta vayaM bUma mAhaNaM 466 jAyaruva jahAmar3ha niddhatamala pAvagaM rAga-dosa-bhayAIya ta vayaM vUma mAharaNaM 470 tasapANa viyANettA saMgaheNa ya thAvare jo na hiMsai tiviheNa taM vayaM bUma mAhaNaM / 471 kohA vA jai vA hAsA lohA vA jai vA bhayA musaM na vayaI jou ta vaya bUma mAharaNa 472 cittamatamacittaM vA appa vA jai vA bahu na giNhei adatta je ta vayaM bUma mAhaNaM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa kauna ? 468 jo Ane vAle snehI jano me, Asakti nahI rakhatA aura jo unake jAne para zoka nahI karatA jo sadA Arya vacano me ramaNa karatA hai, use hama brAhmaNa kahate hai / 466 jo agni me tapAkara zuddha kie hue aura kasauTI para parakhe hue sone ke samAna nirmala hai, jo rAga dveSa tathA bhaya se rahita hai, use hama brAhmaga kahate haiN| 470 jo jagama sthAvara sabhI prANiyo ko bhalIbhAti jAnakara unakI ' tana mana vacana se kabhI hiMsA nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| 471 jo krodha se hAsya lobha athavA bhaya se kisI bhI azubha, sakalpa se asatya nahI volatA use hama brAhmaNa kahate haiM / 472 jo sacitta acitta koI bhI padArtha cAhe vo thor3A ho yA jyAdA svAmI ke die vinA corI se nahI letA use hama brAhmaNa kahate hai| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 473 divvamANu satericcha jo na sevai mehuNaM / maNasA kAya vakkeNaM, ta vayaM vUma mAhaNaM / / 474 jahA pommaM jale jAyaM, novalippar3a vAriNA, evaM alittaM kAmehiM taM vayaM bUma mAhaNaM 475 jahittApubaM saMjoga nAhU sage ya baMdhave jo na sajjai bhoge su taM vayaM vUma mAhaNaM 476 kammuNA babhaNo hoi 477 tavassiyaM kisa danta avaciyamaMsasoriNayaM / suvvaya pattanivAraNa, ta vayaM bUma mAhaNaM // 478 aloluya muhAjIvi praNagAra akicaNaM / asaMsatta gihatthe su ta vaya bUma mAhaNaM 479 babhacereNa baMbhaNo Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma mora nIti (brAhmaNa kona?) 146 473 jo devatA manuSya tathA tIryaJca sambandhI sabhI prakAra ke maithuna bhAva kA tana mana vacana se kabhI sevana nahIM karatA use hama brAhmaNa kahate haiN| 474 jase kamala jala meM utpanna hokara bhI jala se lipta nahI hotA usI prakAra jo saMsAra meM raha kara bhI kAma vAsanAo se lipta nahI hotA use hama brAhmaNa kahate haiN| 475 jo strI putrAdi ke sambandho ko jAti birAdarI ke mela milApa ko bandhu jano ko eka bAra tyAga kara unake prati koI Asakti nahI rakhatA, dubArA kAma bhogoM meM nahIM phaMsatA use hama brAhmaNa kahate haiN| 476 karma se hI brAhmaNa hotA hai| 477 jo tapasvI kRza evaM indriyo kA damana karane vAlA hai jisake mAsa aura rudhira kA apacaya ho cukA hai jo vratazIla evaM zAnta hai usako hama brAhmaNa kahate haiN| 478 jo manuSya lolupa nahIM hai jo nirdoSa bhikSA vRtti se nirvAha karatA hai, jo gRha-tyAgI hai, akiMcana hai, gRhastho meM anAsakta hai use hama brAhmaNa kahate haiM / 476 brahmacarya ke pAlana se brAhmaNa hotA hai| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtri bhojana 480 atyaMgayami Aicce, puratthA ya aNugae / AhAramAiyaM savvaM, maNasA vi na patthae / / 481 santime suhamA pANA, tasA aduva thAvarA jAI rAmro apAsaMto, kahamesaNiyaM care 482 se prasaNaM vA, pANaM vA, khAimaM vA, sAima vA, ne vasayaM rAiMbhujijjA nevannehi rAI bhuMjjAvijjA rAI bhuMjate vi anne na samaNujANijjA 483 rAIbhoyaNa viro jIvabhavaI praNAsavo 484 udaullaM bIyasaMsattaM, pANA ninvaDiyA mahiM / diyA tAi vivajjejjA rAmro tattha kaha cre|| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtri bhojana 480 sUryodaya ke pahale yA mUryAsta ke bAda saMyamI manuSya ko bhojana pAna Adi kisI bhI vastu kI mana se icchA nahI karanI caahie| 481 sasAra meM bahuta se trasa aura sthAvara prANI baDe hI sUkSma hote hai ve rAtri ko dikhAI nahI dete tava rAtri bhojana kaise kiyA jA sakatA ? . 482 sAdhaka annapANakhAdamasvAdama ina cAro AhAra kA rAtri meM na svaya sevana kare na karAve na karate hue ko bhalA jaaneN| 483 jo rAtri bhojana se virata rahatA dUra rahatA vaha Astrava rahita ho jAtA hai| 484 kahI jamIna para kucha paDA hotA hai, kahI bIja bikhare hote haiM aura kahI para sUkSma kIr3e makor3e hote haiM dina me to unhe TAlA jA sakatA hai kintu rAtri me unhe bacAkara bhojana kaise kiyA jA sakatA hai| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 485 cauvihe vi aAhAre rAI bhoyaNa vajjaraNA sannihI saMcao ceva vajjeyavvo suThukkaraM 486 aggaM vaNiehi AhiyaM dhAraMti rAiNiyA ihaM evaM paramAmahanvayA akkhAyA u sarAibhoyaNA 487 savvAhAraM na bhujati, niggaMthA rAibhoyaNaM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (rAtri bhojana) 153 485 anna Adi caturvidha AhAra kA rAtri me sevana nahI karanA cAhie tathA dUsare dina ke lie bhI rAtri me khAdya padArtha kA saMgraha karanA niSiddha hai / ataH rAtri bhojana kA tyAga vAstava me baDA duSkara hai| 486 jisa prakAra dUra-dezAntara se vyApArI dvArA lAye hue bahumUlya ratno ko rAjA loga hI dhAraNa kara sakate hai| isI prakAra tIrthaMkara dvArA kathita rAtri bhojana tyAga ke sAtha paMcamahAvato ko koI viziSTa AtmA hI dhAraNa kara sakatI hai| 487 nirgrantha muni rAtri ke samaya kisI bhI prakAra kA AhAra nahI krte| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAcAra 488 jahA suNI puikannI nikkasijjaI savvaso evaM dussIla paDiNIe muharI nikkasijjaI 486 kaNakuNDagaM caittANaM viTThabhuMjai sUyare evaM sIlaM caittANaM dussIle ramaI mie 460 viNae uvijja appANaM icchanto hiyamappaNo cIrAjiNa nagiNiNa jaDisaMghADi muMDiNa eyANi vi na tAyanti dussotnapariyAgayaM 462 bhikkhAe vA gigatthe vA suvvae kammaDa divaM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAcAra 488 jisa prakAra saDe hue kAnoM vAlI kutiyA jahA~ bhI jAtI hai, nikAla dI jAtI hai usI prakAra duHzIla uddaDa aura vAcAla manuSya bhI sarvatra dhakke dekara nikAla diyA jAtA hai| 484 jisa prakAra cAvalo kA svAdiSTa bhojana choDakara zUkara viSThA khAtA hai usI prakAra pazuvata jIvana bitAne vAlA ajJAnI sadAcAra ko choDa kara durAcAra ko pasanda karatA hai| 460 AtmA kA hita cAhane vAlA sAdhaka svayaM ko sadAcAra me sthira kre| 461 cIvara, mRgacarma, nagnatA, jaTAeM, aura ziromuMDana, ye sabhI upakrama mAcAra hIna sAdhaka kI durgati se rakSA nahI kara skte| 462 bhikSu ho cAhe gRhastha ho jo sadAcArI hai vaha divya gati ko prApta hotA hai| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 463 gihivAse vi suvvae na saMtasati maraNaM te sIlavantA bahussuyA / 464 nata arI kaMThachittAkarei jaM se kare mappaNiyA durappA 465 bhayaMtA akarentA ya, baMdha mokkha pinnnninno| vAyAvIriyametteNa, samAsAsenti appayaM // 466 na cittA tAyae bhAsA, kuo bijjANusAsaraNaM 497 mA NaM tumaM padezI puvvaM ramaNijje bhavittA, pacchA aramaNijje bhavejjAsi / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti ( sadAcAra) 157 463 dharma zikSA sampanna gRhastha gRhavAsa me bhI sadAcArI hai / jJAnI aura sadAcArI AtmAeM maraNa kAla meM bhI bhayAkAnta nahI hote / 464 gardana kATane vAlA zatru bhI itanI hAni nahI karatA jitanI hAni durAcAra me pravRtta apanA hI svayaM kA AtmA kara sakatA hai / 465 bandha aura mokSa kI carcA karane vAle dArzanika kevala vANI ke bala para hI AtmA ko AzvAsana dete haiM / kintu AcaraNa kucha bhI nahI karate ve kevala bolakara hI raha jAte haiM / 466 vividha bhASAo kA jJAna manuSya ko durgati se bacA nahI sakatA to phira vidyAo kA anuzAsana kaise kisI ko bacA sakegA ? 467 he rAjan / tuma jIvana ke pUrvakAla me ramaNIya hokara uttara kAla me aramaNIya mata bananA / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 468 tame NAmaM ege joi, joI gAma ege tame / 466 dhammajjiyaM ca vavahAra buddhehiM prAyariyaM sayA / tamAyarato vavahAra vavahAra garaha NAbhigacchai / / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (sadAcAra) 156 468 kabhI kabhI ajJAna andhakAra meM bhI sadAcAra kI jyoti jala uThatI hai aura kabhI kabhI jJAna jyoti para durAcAra kA andhakAra bhI chA jAtA hai / 466 jo vyavahAra dharma sagata hai jisakA tatvajJa AcAryo ne sadA AcaraNa kiyA usa vyavahAra sadAcAra kA AcaraNa karane vAlA manuSya kabhI bhI nindA kA pAtra nahI hotA / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA veyAvacceNaM titthayara nAmagoyaMkamma nibaMdhei 501 asagihIya parijaNassa sagiNhaNayAe abbhuTTeyavva bhavaI 502 gilANassa agilAe veyAvaccakaraNayAe anmudreyavvaM bhavai 503 samAhikArae NaM tameva samAhiM paDilabbhaI 504 sussUsae pAyari appamatto Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA AcAryAdi kI vaiyAvRttya karane se jIva tIrthakara nAma gautra kA upArjana karatA hai| 501 anAzrita eva asahAyajano ko sahayoga evaM Azraya dene ke lie tatpara rahanA caahie| 502 rogI kI sevA karane ke lie sadA aglAnabhAva se taiyAra rahanA caahie| jo dUsaro ke sukha evaM kalyANa kA prayatna karatA hai vaha svaya bhI sukha eva kalyANa ko prApta hotA hai / 504 ziSya apramAdI hotA huA AcArya kI sevA bhakti kare Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga 505 savaNe nANe ya vinnAraNe, paccakkhANeya saMjame aNaNhaye tave ceva, vodANe akiriyA siddhI 506 kujjA sAhUhiM saMthava Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga 505 satsaMga se dharma, zravaNa se tatva jJAna, tatvajJAna se vijJAna - viziSTa tatva bodha, vijJAna se pratyAkhyAna, sAsArika padArthoM se virakti pratyAkhyAna se saMyama, saMyama se anAzrava, navIna karma kA abhAva anAzrava se tapa, tapa se pUrvabaddha karmoM kA nAza, pUrvabaddha karma nAza se niSkarmatA, sarvathA karma rahita sthiti aura niSkarmatA se siddhi arthAt mukta sthiti prApta hotI hai / 506 hamezA sAdhu ke sAtha hI satsaMga karo / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa 507 saMtosiNo no pakareMti pAvaM 508 saTTe atitteya pariggahammi satto va satto na uvei tuchi 506 satosapAhannarae sa pujjo Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa 507 santoSI sAdhaka kabhI pApa nahI krte| . . 508 zabda Adi viSayoM me atRpta aura parigraha meM Asakta rahane vAlA atmA saMtoSa ko kabhI prApta nahIM hotaa| 506 jo satoSa ke patha me ramatA hai, vahI pUjya hai| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartavya 510 akiriya parivajjae savva suciNNaM saphalaM narANaM jAi saddhAi nikkhatto tameva aNu pAlijjA 513 No jIvitaM No maraNAhi kaMkhI 514 aNaTThAje ya samvatthA parivajjejja 515 rAyaNiesu viNayaM pauMje 516 alaM bAlassa saMgeNaM 517 carejja atta gavesae Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . kartavya 510 akartavya kA parivarjana kara deN| 511 sabhI sukRtya manuSyo ke lie acchA phala lAne vAle hote haiN| ___512 jisa zraddhA ke sAtha dharma mArga para nikale usI anusAra usakA anupAlana kre| 513, anAsakta mahApuruSa na to jIvana kI AkAkSA kare aura na mRtyu kI hI AkAkSA kare / 514 jo anartha rUpa hai unhe sarvathA chor3a de| 515 nAnadarzana cAritra me vRddhapurupo ke prati vinaya rakhanA cAhie / 516 mUrkha Adamiyo ke saMsarga se dUra rho| 517 AtmA kA anusaMdhAna karane vAlA cAritra zIla ho| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 518 ghuya mAyarejja 516 tattAe parivvara 5.20 nivvidejja siloga pUyaNa 521 supariccAI damaM care 522 satyAra bhattI aNuvII vAyaM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (kartavya) 166 saMyama kA AcaraNa kro| 516 AtmA ko pApa se bacAne ke lie saMyama zIla ho| apanI prazasA pUjA aura pratiSThA se dUra hI rho| 521 suparityAgI indriya damana rUpa dharma kA AcaraNa kreN| 522 AcArya kI bhakti vicAra pUrvaka vANI me rahI huI hai| hos hai Page #180 -------------------------------------------------------------------------- Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (3) - AtmA vairAgya zramaNa zramaNopAsaka * samyagjJAna samyagdarzana samyakcAritra vANI viveka ajJAna * apramAda * anAsakti manonigraha * rAgadvepa + pApapuNya mAnavajIvana * abhaya * adharma * aniSTa-pravRtti * kAmAdi * bAla aura paDitamaraNa * karma * kSamA * yoga mahApuruSa anityatA tatvasvarUpa mokSa bhikSAcarI * upadeza' * prazAnta * sneha sUtra * guru ziSya * indriya nigraha * mRtyu kalA * paraloka * moha * Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtmA 523 ege AyA 524 no indiyagejjha amuttabhAvA amuttabhAvA vi ya hoi nicco 525 aruvI sattA apayassa payaM nasthi / 526 jeNa viyANaI se aayaa| 527 kappiyo phAliyo chinno ukkitto aNegaso 528 daddho pakko a avaso pAvakammehiM pAvizno Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtmA 523 svarUpa dRSTi se sabhI AtmAeM samAna haiM / 524 mukta jIvAtmA amUrta svarUpa hai, isalie indriyo dvArA grAhya nahI hai, amUrta svarUpa hone kI vajaha se vaha nizcaya pUrvaka nitya hai| 525 mukta jIva arUpI sattA vAlA hotA hai, zabdAtIta ke lie zabda nahI hotA apada ke lie pada nahI hai / 526 / jisase jJAna hotA hai, vahI AtmA hai / 527 yaha AtmA aneka bAra kATA gayA, phADA gayA, chedana kiyA gayA aura camaDI utArI gyii| phira bhI AtmA-AtmA hai| 528 yaha pApI AtmA pApakarmoM dvArA Aga se jalAyA gayA, pakAyA gayA aura du.kha jhelane ke lie vivaza kiyA gyaa| phira bhI yaha jyo kA tyo hai| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 526 anno jIvo annaM sarIraM 530 ahaM avvae vi ahaM avaTThie vi 531 hatthissa ya kaMthussa ya sa ceva jIve 532 attakaDe duHkhe no parakaDe 533 sarIra mAhu nAvatti, jIvo vuccai nAvino saMsAra aNNavo vutto je taranti mahesiyo varaM me appA danto saMjameNa taveNaya mA'haM parehiM dammanto bandhaNehiM vahehiya na taM arI kaTha chettA karei jaM se kare appaNiyA durappA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana ( zrAtmA) 175 526 AtmA aura hai zarIra aura hai / 530 maiM AtmA avinAzI hU~ aura avasthita bhI hU~ / 531 AtmA kI dRSTi se hAthI aura kunthuA ina dono meM eka hI AtmA hai / 532 AtmA kA dukha apanA hI kiyA huA dukha hai, kisI anya kA nahI / 533 zarIra nAva hai, AtmA nAvika hai / sasAra samudra hai isa sasAra samudra ko maharSi jana pAra karate haiM / 534 dUsare loga merA bandhanAdi se damana kareM isakI apekSA maiM sayama aura tapa ke dvArA apanA damana karU~, yaha acchA hai / 535 sira kATane vAlA zatru bhI utanA burA nahI karatA jitanA ki durAcaraNa me Asakta zrAtmA karatI hai / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyA~ saMbujjhaha kiM na bujjhaha saMbohi khalu pecca dullahA no huvaNamatirAio no sulabha puNarAvi joviya 537 bhAvaNA joga suddhappA, jale nAvA va AhiyA nAvA va tIra sampannA, savvadukkhAtiuTTai 538 je egaM jANai se savvaM jANai 536 suyaM ca ajjhatthaM ca me baMdha pamokkho ajjhattheva 540 je pAyA se vinnAyA je vinnAyA se AyA imeNa meva jujjhAhi kiM te jujjheNa bajjhayo jujjhArihaM khalu dullaha Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana ( AtmA ) 177 536 manuSyo / jAgo jogo, are tuma kyo nahI jagate ? paraloka meM antarjAgaraNa prApta honA durlabha hai / vItI huI rAtriyA~ kabhI lauTa kara nahI AtI punaH mAnava jIvana pAnA AsAna nahI hai ata. apane Apako samajhie / 537 bhAvanA yoga se jisakA antarAtmA zuddha ho gayA hai vaha puruSa jala me nAva ke samAna mAnA gayA hai, jaise tIra bhUmi ko pAkara nAva vizrAma karatI hai isI prakAra vaha mAnava saba dukho se chuTakArA pA jAtA hai / 538 jo eka Atma svarUpa ko jAnatA hai, vaha saba kucha jAnatA hai| " 536 maiMne sunA hai aura anubhava kiyA hai ki bandha aura mokSa tumhArI AtmA para hI nirbhara karatA hai / 540 jo AtmA hai vaha vijJAtA hai jo vijJAtA hai vahI AtmA hai / 541 manuSya jIvana pAkara karmoM se kyA lenA-denA hai ? yadi isa bAra yuddha nara janma milanA kaThina hai / 12 karo, bAhyayuddho se tujheM cUka gae to yuddha ke yogya Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 bhagavAna mahAyIra kI sUktiyA 542 appAnaI veyaraNI appA me kUr3a sAmalI appA kAma duhA gheNU appAme nandaraNa vaNaM 543 appAkattAvikattAya duhANaya muhANaya appAmittamamitta ca dupachia supaThThiyo 544 appA ceva dameyavvo appAhu khalu duddamo appA danto suho hoi assi loe paratthaya 545 appANa meva jujjhAhi ki te jujjheNa bajjho 546 appANaM jaittA suha mehae 547 savva appe jie jiya Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (AtmA) 176 542 apanI AtmA hI naraka kI vaitaraNI nadI tathA kUTazAlmalI vRkSa hai aura apanI AtmA hI svarga kI kAma dudhAdhenu tathA nandana vana hai| 543 AtmA hI apane sukha-du kha kA kartA tathA bhoktA hai acche mArga para calane vAlA AtmA apanA mitra hai aura bure mArga para calane vAlA AtmA apanA zatru hai| 544 Apa apane Apa apanA damana kiijie| kyoki apane se apanA damana kaThina hai| jo apane se apanA damana kara sakatA hai, vaha dono loko me sukhI rahatA hai / 545 AtmA se hI yuddha kro| vAhya yuddha se tumhe kyA prApta hone vAlA hai ? 546 AtmA ko jIta kara sukha prApta kro| 547 AtmA ko jIta lene para saba kucha jItA huA hI hai| Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 548 je prajjhatthaM jANai se bahiyA jAraNai je bahiyA jANai se prajjhatthaM jAragaDa 546 evaM jinna appAraNa esa se paramo jano 550 pAr3ioo phAliyo chinno vipphuranto aNegaso 1 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (prAtmA) 181 548 jo Atarika ko jAnatA hai vahI vAhya ko bhI jAnatA hai aura jo bAhya ko jAnatA hai vahI Atarika ko bhI jAnatA hai| 546 / akelI AtmA para hI vijaya prApta karo yahI sarvazreSTha vijaya hai| yaha AtmA aneka bAra idhara udhara bhAgate hue paTakA gayA, phAr3A gayA, chinna-bhinna kiyA gyaa| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya ege ahamaMsi na me atthikoi na yA hamavi kassa vi 552 parijUrai te sarIra yaM 553 viDDai viddhasai te sarIra yaM 554 dumapattae paMDuyae jahA evaM maNuyANa jIviyaM 555 kusagge jaha prosa viMdue evaM maNuyANa jIviyaM kusagge paNunnaM nivaiyaM vAeriyaM evaM bAlassa jIviyaM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya maiM akelA hI hU~, merA koI nahIM hai, aura maiM bhI kisI kA nahI huuN| 552 tumhArA zarIra nizcaya hI jIrNa hone vAlA hai| 553 he gautama | yaha tumhArA zarIra chUTa jAne vAlA hai, vidhvaMsa ho jAne vAlA hai| 554 jaise vRkSa kA pIlA pattA gira paDatA hai, vaise hI manuSya ke jIvana ko smjho| / / jaise ghAsa para osa kI bu da asthira hotI hai vaise hI yaha manuSya jIvana bhI asthira hai| 556 jaise kugAna para ThaharA huA jalaviMdu havA dvArA preraNA pAkara gira par3atA hai vaise hI bAla jana kA bhogI jIvana bhI naSTa ho jAtA hai / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 557 Na ya saMkhaya mAhu jIvitaM taha viya bAla jaNo pagabhaI 558 taruNa e vAsasayasa tuTTatI ittara vAse ya vujjhaha 556 tAle jaha vadhaNa cue evaM Aukkhaya mi tuTTatI 560 eko sayaM paccaNu hoi dukkhaM maccuNA'nbhAho logo jarAe parivAriyo 562 mAyA piyA bahusA bhAyA nAlaM te mama tAraNAe 563 egatta meya abhipatthaejjA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vairAgya) 185 557 TUTA huA jIvana puna. nahI joDA jA sakatA hai phira bhI vAlajana pApa karatA hI rahatA hai / 558 so varSa kI Ayu vAle purupa kI Ayu bhI taruNa avasthA me TUTa jAyA karatI hai ata yahA para alpa kAlIna vAsa hI smjho| 556 jaise baMdhana se girA huA tAr3aphala TUTa jAtA hai vaise hI AyuSya ke kSaya hote hI prANI paraloka calA jAtA hai| du.kha kA anubhava akele ko hI aura khuda ko hI karanA par3atA hai| 561 yaha sasAra mRtyu se pIDita hai aura vuDhApe se girA huA hai| mAtA pitA putra vandhu bhAI koI bhI merI rakSA ke lie samartha nahI hai| ekatva bhAvanA ko hI prArthanA kro| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 564 egassa jato gati rAgatIya 565 saMvegeraNaM aNuttaraM dhamma saddha jaNayai virattA u na lagganti jahA sukko golo 567 kammAraNaM tu pahANAe ANupuvvI kayAiu jIvA sohi maNupatrA prAyayaMti magussayaM jammaM du:kkha jarA duHkhaM, rogAya maraNANiya aho duHkkho hu saMsAro, jattha kIsati jaMtuNo jANittuM dukkhaM patteya, sAyaM araNabhikkataca khalu vaya sapehAe, khaNa jANAhi pdd'ie| 570 mANusatte asArammi, bAhirogANa Alae / jarA maraNa ghammi , khaNaM pi na ramAsa / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vairAgya) 187 564 prANI akelA hI jAtA hai, aura akelA hI AtA haiN| 565 vairAgya bhAvanA se zreSTha dharma rUpa zraddhA utpanna hotI hai| 566 jaise sUkhe gole para kucha cipaka nahI sakatA vaise hI virakta AtmAeM karma mala se salagna nahI hotii| 567 jaba pApa karmoM kA vega kSINa hotA hai aura antarAtmA kramaza. zuddhi ko prApta hotA hai taba kahI manuSya janma milatA hai| 568 janma du kha hai jarA buDhApe kA dukha hai roga maraNa kA duHkha hai, aho ! sArA saMsAra dukha rUpa hI hai| yahA~ saba prANI duHkha kI Aga me jala rahe haiN| 566 paNDita ! sukha aura dukha pratyeka prANI ko sahane par3ate haiM, aba bhI jIvana kI ghar3iyA~ zepa haiM / isa prakAra kA vicAra karake avasara ko pahacAna, ise mata bhUla / mAnava zarIra asAra hai AdhivyAdhiyo kA ghara hai jarA aura maraNa se grasta hai ata. maiM kSaNa bhara bhI isame rahanA nahI caahtaa| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 571 asAsae sarIrammi, rai novlbhaamh| pacchA purA va caiyavve, pheNavubbuya sannibhe 572 jIviya ceva ruva ca, vijjusapAya caJcala jattha ta mujjhasirAya peccatya nAva vujjhasi 573 jo paribhavai para jaNa, sasAre parivattaI maha / adu iMkhiNiyA U pAviyA, iti saMkhAya muNINa majjhaI / 574 jeNa siyA teNa gosiyA iNameva nAva bujjhanti je jaraNA moha pAuDA 575 jaha tubbhe aha amhe tumhe, vi hohihA jahA amhe ampAhei paData paMDua, pattaM kisa layANaM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vairAgya) 186 571 yaha zarIra pAnI ke bulabule ke samAna kSaNa bhaMgura hai, pahale yA pIche eka dina ise choDanA hai ataH isake prati merI tanika bhI Asakti nahI hai| 572 manuSya kA jIvana aura rUpa saundarya bijalI kI camakavat cacala hai| rAjan Azcarya hai, phira bhI tuma isa para mugdha ho rahe ho paraloka kI ora kyo nahI nihArate ? 573 jo manuSya dUsare kA tiraskAra karatA hai vaha cira kAla taka saMsAra meM paribhramaNa karatA hai / para nindA pApa kA kAraNa hai yaha samajha kara sAdhaka ahabhAva kA popaNa nahIM krte| 574 tuma jinase sukha kI AzA rakhate ho vastutaH ve sukha ke kAraNa haiM nahI moha se ghire hue loga isa bAta ko nahI samajhate / 575 pIlA pattA jamIna para paDatA huA apane sAthI hare patto se kahatA hai, Aja jaise tuma ho eka dina hama bhI aise hI the aura prAja jaise hama haiM eka dina tumhe bhI aisA hI honA hai| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 576 jAvaMtavijjA purisA, savve te dukkha saMbhavA / luppaMti vahuso mUDhA, sasArammi aNaMtae / 577 jIviyanAbhi kakhejjA, maraNa no vi patthae / duha pro vi na sajjejjA, jIvie maraNe thaa| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAtma zrIra darzana ( vairAgya) 161 576 jitane bhI ajJAnI puruSa haiM ve saba duHkha ke bhAgI hai / sat asat ke viveka se zUnya ve isa ananta sasAra me bAra-bAra pIr3ita hote rahate hai / 577 sAvaka, na to jIvita rahane kI icchA kare aura na zIghra maranA hI cAhe, jIvana tathA maraNa kisI me bhI Asakti na rakhe / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa 578 sama suha dukkha sahe aje sa bhikkhU 576 roi anAya puttavayaNe pacAsava saMvare je sabhikkhU 580 vaMtaM no paDiprAyai je sabhikkhU 581 je kamhi vina mucchie sa bhikkhU 582 maNa vaya kAyasu savuDe sa bhikkhU 583 dhammajjhANarae aje sa bhikkhU 584 savva sagAvagae a je sa bhikkhU 585 praNAile yA aksAi bhikkhU Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa 578 jo sukha dukha sahane me samabhAva rakhatA hai, vaha bhikSu hai / 576 jJAtaputra mahAvIra ke vacana me rUci lAkara jo pAco Azravo kA saMvara karatA hai vahI bhikSu hai / 580 tyAge hue ko jo punaH grahaNa nahIM karatA vahI bhikSu hai / 581 jo kisI me bhI mUcchita nahI hotA hai vahI bhikSu hai| 582 jo mana vacana kAyA ke dvArA savRtta hai, vrata zIla hai, vahI bhikSu hai| 583 jo dharma dhyAna meM rata hai vahI bhikSu hai / 584 jo sabhI prakAra kI sagati se dUra hai vahI bhikSu hai / anAvila (pAparahita) athavA akaSAyI hI bhikSu hotA hai| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM niggaMthA ujju daMsiNo 587 dhammArAma care bhikkhU 588 bhikkhU susAhuvAdo care muNI savvau vippamukke 560 : nidaM ca bhikkhU na pamAya kujjA alolaM bhikkhU na rase sugijjhe 562 sAmaNNaM duccaraM 563 muNI Na majjaI 564 nimmamo nirahaMkAro, care bhikkhU jiNAya / abhayaMkare bhikkhu aNAvilappA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana ( zramaraNa) 165 586 nirgrantha sarala dRSTi vAle hote haiM / 587 bhikSu dharma rUpI vATikA meM hI vicare / 588 bhikSu satya aura madhura bolane vAlA hotA hai | 586 saba taraha se prapaJca se dUra rahatA huA muni jIvana kA vyavahAra calAve / 560 bhikSu nidrA aura pramAda nahI kare / 561 acacala hotA huA ( anAsakta hotA huA ) bhikSuo me gRddha na ho / 562 bhramaNa dharma kA AcaraNa karanA ati kaThina hai / 563 muni ahakAra nahI karatA hai / 564 mamatA rahita aura ahakAra rahita hotA huA bhikSu jina AjJAnusAra vicare / 565 rAgadveSa rahita AtmA vAlA bhikSu abhaya dAna detA rahe / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 566 bhikkhavattI suhAvahA 567 muNI moragaM samAyAya dhuNe kamma saroragaM 568 same ya je savvapANa, bhUtesu sehu sama 566 vihaMgamA va pupphesu dANabhatte saNe rayA 600 zravi appaNo videhammi nAyarati mamAiyaM 601 muccA piccA suha suvaI, pAvasamatti vuccai 602 asa vibhAga praciyatte pAvasamaraNetti vuccai 603 so samaraNo jai sumaraNo, bhAveNa jairaNa hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaraNe ya samo, samo ya mANAvamANesu // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana ( zramaraNa) 197 566 bhikSA vRtti sukho ko lAne vAlI hai / 567 muni mauna ko grahaNa karake zarIra me rahe hue (Atmastha ) karmoM ko kaMpita kara de | 568 jo samasta prANiyo ke prati samabhAva rakhatA hai vahI zramaNa hai / 566 zramaNa jIvanopayogI AvazyaktAo kI isa prakAra pUrti kare ki kisI ko kucha kaSTa na ho / 600 akiMcana muni, aura to kyA apane deha para bhI mamatva nahI rakhate / 601 sotA hai, samaya para dharmArAdhanA kahalAtA hai | jo zramaNa khA pIkara khUba nahI karatA hai, vaha pApa zramaNa 602 jo bhramaNa prApta sAmagrI ko sAthiyo me bATatA nahI hai vaha pApa zramaNa kahalAtA hai | 603 jisakA hRdaya sadA praphullita hai jo kabhI bhI pApa cintA nahI karatA jo svajana parajana tathA mAna aura apamAna buddhi kA santulana rakhatA hai vahI zramaNa hai / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM jaha mama na piya dukkhaM, jANiya emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei ya, samaNamaI teNa so samaNo / 605 patthi ye se koi veso piyo ya savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo, eso anno vi pajjAyo / / nANadaMsaNasampannaM saMjame ya tave rayaM evaM guNa samAuttaM saMayaM sAhumAlave / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhyAtma aura darzana (zramaNa) 166 604 jisa prakAra mujhe dukha acchA nahIM lagatA usI prakAra sabhI jIvo ko du.kha acchA nahIM lagatA yaha samajha kara jo na svayaM hiMsA karatA na karavAtA arthAt sabhI prANiyo para samabuddhi rakhatA hai vahI zramaNa hai| 605 zramaNa kI eka vyAkhyA yaha bhI hai ki jo kisI se dveSa nahI karatA jise saba samAna bhAva se priya hai, vaha zramaNa hai / saccA zramaNa usI ko kahanA cAhie jo jJAna aura darzana se sampanna ho sayama aura tapazcaraNa me lIna ho aura sadA sadaguNa ko dhAraNa karane vAlA ho / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka 607 dhammeNaM ceva vitti kappemANAviharaMti 608 cattAri samaNovAsagA adAgasamoraNa paDAgasamANe khANu samANe kharakaMTa samANe 606 ussiya phalihA, avaMguya-duvArA, ciyttNteur-prghrpvesaa| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka 607 sadgRhastha dharmAnukUla hI AjIvikA karate hai| 608 zramaNopAsaka cAra prakAra ke hote haiMsarpaNa ke samAna-svacchahRdaya, patAkA ke samAna asthira hRdaya sthANu ke samAna mithyAgrahI tIkSNakaMTaka ke samAna kaTubhASI 606 jisakA hRdaya sphaTika ratna ke samAna nirmala, dAnAdi loka sevA ke lie udAra citra vAlA hai aura jisake ghara kA dvAra sadA khulA rahatA hai| rAjabhavana se lekara sAdhAraNa gharo taka vaha ni zaka hokara praveza kara sakatA hai / aisA zrAvaka kA jIvana hotA hai| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna tamhA paNDie no harise no kuppe uddeso pAsagassa natthi 612 kusale puNa no baddhe na putte pannANehiM pariyANaha loyaM mUNotti vucce 614 AyaMkadaMsI na karei pAvaM 615 kA aiI ke ANaMde ? sauNIjaha paMsu guMDiyA, vihuriNaya ghasayaI siyaM raya / evaM davi provahANa vaM, kammaM khavaI tavassimAhaNe // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna Atma jJAnI sAdhaka ko kisI bhI sthiti me na harSita honA cAhie na kupita hii| tatvadraSTrA ko kisI ke upadeza kI apekSA nahI hai / 612 jAnI ke lie vandha yA mokSa jaisA kucha nahI hai| jo apane jJAna se saMsAra ko ThIka taraha jAnatA hai, vahI muni kahalAtA hai| 614 jo saMsAra ke du.kho kA ThIka taraha se darzana kara letA hai, vaha pApa karma nahI krtaa| jJAnI ke lie kyA duHkha kyA sukha ? kucha bhI nahI hai| mumukSu tapasvI apane kRta karmoM kA bahuta zIghra hI apanayana kara detA hai jaise ki pakSI apane pairo ko phar3aphar3Akara una para lagI huyI dhUla ko jhADa detA hai| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 617 jahA hi aMdhe saha jo tiNAvi ruvAdiyo passati hINaNetti 618 grAhasu vijjAcaraNaM pamokkhaM 616 na kammuNA kamma khaveti bAlA akammuNA kamma khaveti dhIrA 620 tame NAmaM ege joI joI NAmaM ege tame 621 iha bhavie vi nANe para bhavie vi nANe tadubhaya bhavie vinANe 622 paDhamaM nANaM to dayA jahAsUI sasuttA par3iyA vi na viNassai tahA jIve sasutte sasAre na viraNassai 624 nAgeNa jANai bhAve Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (jJAna) 205 617 jisa prakAra andha puruSa prakAza hote huye bhI netra na hone ke kAraNa rupAdi kucha bhI nahIM dekha pAtA hai isI prakAra prajJAhIna manuSya zAstra ke samakSa rahate huye bhI satya ke darzana nahIM kara paataa| jJAna eva vidyAcaraNa se hI mokSa prApta hotA hai| ajJAnI manuSya pApAnuSThAna se karma kA nAza nahIM kara pAte kintu jJAnI dhIra puruSa akarma se karma kA kSaya kara dete haiN| 620 kabhI kabhI ajJAnI manuSyo me se bhI jJAna jyoti jala uThatI hai aura kabhI kabhI jJAnI hRdaya para bhI ajJAna chA jAtA hai| 621 jJAna kA prakAza isa janma me rahatA haiM parabhava me rahatA hai aura kabhI dono janmo me bhI rahatA hai| 622 / pahale jJAna honA cAhie phira tadanusAra AcaraNa honA caahie| dhAge meM piroi huyI suI gira jAne para bhI guma nahI hotI, usI prakAra jJAna rUpa dhAge se yukta AtmA sasAra me bhaTakatA nahI, vinAza ko prApta nahIM hotaa| 624 jJAna se jIva, jIvAdika tatvo ko jAnatA hai| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 625 tattha pacaviMha nANaM suyaM abhiriNavohiyaM prohi nANaM tu taiyaM maNa nANaM ca kevalaM nANeNaviNA na hu ti caraNa guNA 627 duvihA bohI NANa vohI ceva desaNa bohI ceva 628 egenANe 626 mahugAra samAbuddhA 630 nANI no paridevae sIhe miyANa pavare evaM havai bahussue sakke devAhivaI evaM havaI bahussue 633 suyamahiThThijjA uttamaTTha gavesae Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdhyAtma aura darzana (jJAna) 207 625 mati, zruta, avadhi, mana: paryAya aura kevala isa taraha jJAna pAca prakAra kA hai| jAna ke vinA jIvana me cAritra ke guNo kI prApti nahIM hotI hai| samajha do prakAra kI hai, jJAna samajha aura darzana samajha / 628 upayoga kI dRSTi se jJAna eka prakAra kA hai| 626 jJAnI madhukara ke samAna hote haiN| 630 jJAnI kabhI kheda nahI krte| 631 jaise siMha mRgo me zreSTha hotA hai vaise hI janatA me bahuzruta vyakti zreSTha hotA hai| 632 jaise indra devatAo kA adhipati hotA hai, vaise hI vidvAna bhI janatA me pramukha hotA hai| 633 zru tazAstra kA adhyayana karake uttama artha kI, mokSa kI khoja kre| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 634 jiNo jANai kevalI nA daMsariNassa nANa 636 nANeNa ya muNI hoi taveNa hoI tAvaso 637 buddhA hu te aMtakar3A bhavaMti 638 duvihe nANe paccakkhe ceva parokkhe ceva 636 nANasapannayAe jIve savva bhAvAhi garma jaNayai 640 caubihA buddhI uppaiyA veNaiyA kammiyA pAriNAmiyA Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (mAna) 206 634 jina rUpa kevalI hI saba kucha jAnate haiM / samyak darzana se rahita kA samyag jJAna nahI hotA hai| 636 jJAna se hI muni hotA hai aura, tapa se hI tapasvI hotA hai / 637 jo nizcaya me jJAnI hai ve saMsAra kA asta karane vAle hote hai| 638 jJAna do prakAra kA hai pratyakSa aura prokss| 636 jJAna kI saMmpannatA se jIva sabhI padArthoM kA jJAna utpanna kara letA hai| - 640 cAra prakAra kI buddhi batalAI gayI hai otpAtikI, venayikI kArmika aura paarinnaamikii| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana 641 samattadaMsI na karei pAva 642 natthi caritaM sammattavihUNaM 643 'nAdaMsaM rigajja nAraNa nANeNa viNA na hu~ti caraNaguNA guNissa natthi mokkho gatthi amokkhassa nivvANaM 644 tahiyANaM tu bhAvANa sabbhAve uvasagaM bhAvegaM saddahantassa sammatta ta viyAhiyaM 645 dasaNeNa ya sahe 646 nANabhaTThA dasaNa lUsiNo 647 vorA sammatta daMsiNo suddha tesi parakkataM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana 641 samyagdarNI sAdhaka kabhI pApa karma nahIM krtaa| 642 samyaktva ke abhAva me cAritra nahI ho sktaa| samyagdarzana ke abhAva me jAna prApta nahIM hotA, jJAna ke abhAva me cAritra ke guNa nahI A sakate, guNo ke abhAva me mokSa nahI hotA aura mokSa ke abhAva me nirvANa prApta nahIM hotaa| 644 jivAdika satya padArthoM ke astitva ke viSaya me sadguru ke upadeza se athavA svaya hI apane bhAva se zraddhA karanA darzana kahA gayA hai| 645 darzana ke anusAra hI zraddhA rakkho / 646 samyak darzana se patita huA prANI samyagjJAna se bhI bhraSTra ho jAtA hai| 647 jo vIra haiM aura samyaktva darzI hai, unhI kA parAkrama zuddha hai| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 648 dasaNa sapannayAe bhava micchattacheyaNa kareI 642 sammI sayA amUr3ha e 650 diTTimaM diTThi Na lUsaejjA 651 cauvvIsatyaeraNaM daMsaNavisohi jayayai 652 duvihe dasaNe samma dasaNe ceva micchA dasaraNe ceva Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAtma aura varzana (samyagdarzana) 213 648 darzana kI sampannatA se sAMsArika mithyAtva kA chedana hotA hai| 646 samyak dRSTi sadaiva amUDha hotA hai| samyak dRSTi vAlA apanI dRSTi ko dUSita nahI kre| 651 covIsa tIrthakaro kI stuti se samyaktva zuddhI hotI hai| 652 darzana do prakAra kA hai samyaktva darzana aura mithyAtvadarzana / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B. cAritra 653 caritreNa nigiNhAI 654 aguNissa natthi mokkho 655 carita saMpannayAe selesI bhAvaM jaNayaI 656 ege carite t 657 vijjA caraNaM pamokkhaM 658 sAmAiya mAhu tassa jaM, jo appANaM bhae Na daMsae / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra sAdhaka cAritra se bhoga vAsanAo kA nigraha karatA hai| 654 cAritra hIna ko mokSa nahI milatA / 655 cAritra sampannatA se jIvana me nirmala guNa paidA hotA hai| 656 eka hI cAritra hai| jJAna aura cAritra hI mokSa hai / jo apanI AtmA ke lie kisI bhI prakAra kA bhaya nahI dekhatA hai, yahI usake lie sAmAyika kahI gayI hai / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANIviveka 656 no vayaraNaM pharusa vaijjA 660 rAigiyassa bhAsamAraNassavA viyAgaremANassa vA no aMtarA bhAsa bhAsijjA aNaNuvIi bhAsI se nigganthe araNaguvIi bhAsI se niggathe samAvaijjAmosaM vayaraNAe aNucitiya viyAgare 664 channaM taM na vattavyaM jaM tumaM tumati amaNunnaM savvaso taM na vattae Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 kaThora vacana na bole / vANIviveka 660 apane se bar3e gurujana java bolate ho vicAra carcA karate ho to unake bIca me na bole / 661 jo vicAra pUrvaka bolatA hai, vahI saccA nirgrantha hai | 662 jo vicAra pUrvaka nahI bolatA hai, usakA vacana kabhI asatya se dUSita ho sakatA hai | 663 jo kucha bole pahale vicAra kara bole / 664 jo gopanIya bAta ho vaha nahI kahanI cAhie / 665 tU tU jaise abhadra zabda kabhI nahI bolane cAhie / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ | 666 vibhajjavAya ca viyAgarejjA 667 niruddhaga vAvi na dIhaijjA 668 nAivela vaejjA 666 imAI cha pravaraNAi vadittae aliyavayaNe hIliyavayaNe khisitavayaNe pharusavayaNe gAratthiya vayaNe viusavittaM vA puNo udIrittae 670 moharie saccavayaNassa palimathU 671 jamaTaThaMtu na jANejjA evameyati no vae 672 jatthazaMkAbhave ta tu evameyeti novae 673 nalave sAhu sAhutti, sAhu sAhutti Alave Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma aura darzana (vAraNI viveka) 216 666 vicAra zIla puruSa sadA syAdvAda se yukta vacana kA prayoga kare / 667 thoDe me kahI jAnI vAlI bAta ko labhvI na kareM / 668 sAdhaka AvazyaktA se adhika na bole / 666 cha taraha ke vacana nahI bolane cAhie, asatyavacana, tiraskAra yukta vacana, bhiDakate hue vacana, kaThora vacana, sAdhAraNa manuSyo kI taraha avicAra pUrNavacana, aura zAnta hue kalaha ko phira se bhaDakAne vAle vacana / 670 vAcAlatA satya vacana kA vighAta karatI hai / 671 jisa vAta ko svaya na jAnatA ho usake samvandha meM 'yaha aisA hI haiM isa prakAra nizcita bhASA na bole / 672 jisa viSaya me apane ko zakA ho usake viSaya me 'yaha aisA hI hai' isa prakAra nizcita bhASA na vole / 673 kisI bhI prakAra ke davAva va khuzAmada se ayogya ko yogya nahI kahanA cAhie, yogya ko yogyaM kahanA cAhie / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 674 na hAsamANo vi giraM vaejA 605 miyaM aduDhaThaM praNuvIi bhAsae sayAraNa majjhe lahaI pasaMsaraNaM 676 vaijja buddhe, hiya mAgulomiyaM 677 vAyAduruttANi durudvArANi vera badhINi mahatbhayANi 678 na ya kugmahiya kahaM kahijjA 676 bahuya mAya Alave 680 nApuThTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM bae 681 vayaguttAyAe NaM NivikArattaM jaragamai Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vAraNIviveka) 221 674 haMsate hue nahI bolanA caahie| 675 jo vicAra pUrvaka sundara va parimita zabda bolatA hai, vaha sajjano me prazaMzA pAtA hai / 676 buddhimAna aisI bhASA bole jo hitakArI, ho aura sabhI ko priya ho| 677 vANI se vole hue duSTa aura kaThora vacana janma janmAttara ke vaira aura bhaya ke kAraNa bana jAte haiN| 678 vigraha vaDhAne vAlI bAta nahI karanI caahie| 676 bahuta nahI bolanA caahie| 680 vinA bulAe bIca me kucha nahIM bolanA cAhie, bulAne para bhI asatya jaisA kucha na kahe / 681 vacana gupti se nirvikAra sthiti prApta hotI hai| Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 682 taheva kANa kANetti, paDagaM paMDage tti vA vAhiya vA vi rogi tti, teNa core tti no vae 683 gAtivela vadejjA 684 na asabbhamAhu 685 appa bhAsejja suvvae 686 na lavejja puThTho sAvajjaM 687 ja channa ta na vattaSvaM 688 aNucitiya viyAgare 686 bhAsamANo na bhAsejjA 660 apucchimro na bhAsijjA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyArama aura darzana (vANIviveka) 223 682 kAne ko kAnA, napuMsaka ko napu saka, rogI ko rogI, cora ko cora kahanA satya hai para aisA nahI kahanA cAhie isase una vyaktiyo ko dukha pahUcatA hai / 683 lambe samaya taka vArtAlApa nahI kre| 684 asabhyatA ke sAtha mata bolo| 685 suvratI alpa hI bole / 686 pUchane para sAvadya na bole / 687 jo gopanIya ho use nahI bolanA cAhie / 688 gabhIra vicAra karake bole / 686 koI dUsarA volatA ho to usake bIca na bole / 660 nahI pUchA huA nahIM bole / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM geva vaMphejja mammayaM 662 sattavihe vayaNa vikappe AlAve, aNAlAve, ullAve, uNullAve, sallAve, palAve, vipplaave| 663 cattAri bhAsAo bhAsittae jAyaNI, pucchaNI, aNunnavaNI, puThussavAgaraNo 694 mizra bhAse Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vAraNIviveka) 225 marmaghAtI vAkya nahIM bole / sAta prakAra kA vacana vikalpa kahA gayA hai| 1 thor3A bolanA 2 kutsita bolnaa| 3 maryAdA ullaMghana kara bolnaa| 4 maryAdA rahita bolanA / 5 paraspara bolanA / 6 nirarthaka bolanA 7 viruddha bolnaa| 663 cAra prakAra kI bhASA kahI gayI hai yAcanika pRcchanikA avagrAhikA aura pRSTha vyAkaraNikA / 664 parimita bole| 15 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma 665 kar3AraNakammANa na mokkhapratthi 666 jamiyaM jagaI puDhojagA, kammehi luppanti pAriNaraNo sayameva kaDehiM gAhaI, go tassa muccejja'puThThaya 667 savve sayakamma kappiyA, zraviyatteNa duheNa pANigo hiNDanti bhayAulA saDhA, jAi jarAmaraNehi'bhiduyA 668 tamhA eesi kammANaM, aNubhAgA viyANiyA eesi saMvare caiva khavaNe ya jae buho 666 teNe jahA sadhimuhe gahIe, sa kammuNA kiccai pAvakArI evaM payA pecca ihaca loe kaDANa kammANa na mokrava pratthi Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma 665 kie hue karmo ko binA bhoge mukti nahI hai| sabhI prANI apane-apane sacita karmoM ke kAraNa hI sasAra me Ate-jAte hai, aura karmAanusAra bhinna-bhinna yoniyo me paidA hote haiN| kyoki karma ke bhoge vinA jIva ko chuTakArA nahI miltaa| 667 prANijana apane-apane karmoM ke anusAra bhinna-bhinna yoniyo ko prApta hue haiN| karmoM kI adhInatA ke kAraNa ekendriya Adi kI avasthA meM ve du.khI rahate haiN| azubha karmoM ke kAraNa janma jarA aura maraNa se sadA bhayabhIta raha kara gaticatuSTaya ke rUpa se saMsAra me bhaTakate rahate haiN| 668 karmoM ke phala bhogane par3ate haiM, aisA samajha kara naye karmo se kriyA ko rokane ke lie tathA sacita karmoM ko kSaya karane ke lie buddhimAna puruSa ko sadA prayatnazIla rahanA caahie| 666 jaise pApakartA cora nakAba lagAne ke mauke para pakaDA jAkara apane karma se mArA jAtA hai / ThIka vaise hI isa loka me eva paraloka me kRtakarmA AtmA ko kRta karma kA phala bhoganA par3atA hai / kyoki kRta karmoM se kabhI phadA nahI chUTatA / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 700 rAgo ya doso'viya kammabIya 701 paTTa citto yo ciNAi kammaM 702 kammAraNa balavanti hi 703 kamma ca mohappabhava 704 gADhA ya vivAga kammuNo 705 kamme hi luppaMti pArigaNo 706 kamma ca jAI maraNassa mUlaM 707 sasarai suhA suhehiM kamme hi 708 AhAkammehiM gacchaI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (karma) 226 700 asat karma ke hetu-rAga aura dveSa haiM / 701 praduSTa citta hI asata karma ko ekatra karatA hai| 702 karma nizcaya hI balavAna haiM / 703 moha hI se karmoM kA udaya hotA hai| 704 karmoM kA phala atyanta prabhAva kArI hotA hai / 705 prANijana karmoM se hI DUbate haiM / 706 janma aura maraNa kA mUla karma hI hai / 707 zubha karmoM se sAtA rUpa sukha zAnti phailatI hai / 708 (AtmA) apane kiye hue karmo ke anusAra hI (paraloka) ko jAtA hai| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 704 kammuNA uvAhI jAyai 710 ihaM tu kammAiM pure kar3AI 711 asuhANa kammaNinijjAraNaM pAvagaM 712 kattAra meva aNujAi kamma 713 kammuNA teNa saMjuttogacchaI u paraMbhava 714 jahA kaDa kamma tahA se bhAre 715 jaM jArisapunbamakAsikammaM tameva nAgacchati saparAe 716 kammI kammehiM kiccatI 717 bAlA vedati kammAI pure kar3AI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (karma) 231 706 karma se upAdhiyA~ (aneka vipattiyA~) paidA hotI hai| yahAM para jina karmoM ko bhoga rahe ho ve pahile kie huye haiN| 711 azubha karmoM kA mUla kAraNa pApa hai| 712 karma kartA kA hI anugamana karatA hai| 713 usa karma ke sAtha hI jIva paraloka ko jAtA hai / 714 jaisA karma kiyA hai, vaisA hI usakA bojha samajho / 715 jisane jaisA pUrva janma me karma kiyA hai, vaisA hI sasAra meM usako phala bhoganA par3atA hai| 716 karmI karmoM se hI duHkha pAtA hai| 717 avodha manuSya pUrvakRta karmo kA phala bhogate haiN| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 718 sakammuraNA vippariyAsuvei 716 zrAyANijjaM parinnAya pariyAeraNa vigicaDa 720 rayAiM khevejja purAkar3Ai Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura nIti (karma) 233 718 pratyeka AtmA karmoM ke anusAra adalatA-badalatA rahatA hai| 716 jJAnI Azrava aura vadha ko samajha kara sAdhutA ke rUpa se unhe dUra rakhatA hai| 720 pUrvakRta karmoM kI raja ko pheMka do| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 722 paMca niggahaNA dhIrA 723 Ayagutte sayAvIre 724 bhAvaNA joga suddhappA jaleNAvA va AhiyA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 722 jo pAco indriyo kA nigraha karate hai vahI dhIra purupa haiM / 723 jo vIra hotA hai vahI mana vacana kAya gupti ko niyaMtraNa me rakhatA hai| 724 bhAvanA ke yoga se zuddha AtmA jala me nAva kI taraha kahA gayA hai| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa 725 sar3ar3hI ANAe mehAva 4 726 viNiyadRti bhogesu jahA se purisuttamo 727 buddho bhoge pariccayaI 725 mohAvI appaNo giddhimuddhare 726 aNunnaenAvaNae mahesI 730 paMtaM lUhaM sevati vIrA samatta desiNo / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa 725 jo bhagavAna kI AjJA meM vizvAsa karatA hai vahI mahApuruSa hai| 726 jo bhogo se dUra rahate haiM ve hI zreSTha mahApuruSa hai / 727 buddhimAna puruSa hI bhogoM ko chor3atA hai / 728 buddhimAna aura AtmArthI purupa apanI mamatva buddhi ko haTAde, yahI mahApuruSo kA paMtha hai| 726 mahAtmA puruSa na to harSa se abhimAnapuruSa ho aura na duHkha se dIna ho| 730 samyagdarzI vIra puruSa nIrasa aura nisvAda bhojana kA Ahara karate hai| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anityatA 731 ima sarIra aNiccaM asui asuiM saMbhavaM 732 asAsayA vAsamiNaM dukkha kesANa bhAyaNaM 733 allINa gutto nisie| 734 agutte aNANAe 735 amaNunna samuppAyaM dukkhameva 736 na savva savvattha abhizeya ejjA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anityatA 731 yaha zarIra anitya hai, azuddha hai aura azuddhi se hI utpanna huA hai| 732 yaha vAsa sayoga azAzvat hai aura duHkha evaM klezo kA hI bhAjana hai| 733 gura Adi ke Azrita rahatA huA gupti dharma kA pAlana karatA huA vaitthe| 734 agupti vAlA AjJA se rahita hotA hai / 735 amanojJa kI samutpatti hI duHkha hai| saba jagaha kisI bhI padArtha ke prati lalAyita mata ho / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva svarUpa 737 nANaM ca dasaNaM ceva caritta ca tavo tahA / vIriyaM uvogoya, evaM jIvassa lakkhaNa / / 738 jIvA'jIvA ya bandhoya, puNNa pAvA' savotahA saMvaro nijjarA mokkho, santee tahiyA nava 736 sarIraM sAdiyaM sanidhaNaM 740 jIvo No vahaDhati No hAyaMti avaTThiyA 741 no ya uppajjae asa 742 karaNazro sA dukkhA no khalu sA akaraNo dukkhA 743 samuppAyamajANatA kahaM nAyaMti saMvaraM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva svarUpa 737 jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya aura upayoga ye saba jIva ke lakSaNa haiM / 738 jIva, ajIva, bandha, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA mokSa ye no tatva haiN| 736 garIra kA Adi bhI hai aura anta bhI hai| 740 jIva na kabhI baDhate haiM aura na kabhI ghaTate hai balki sadA avasthita rahate haiN| 741 jo asat hai vaha kabhI sat rUpa me utpanna nahI hotaa| 742 koI bhI kriyA kie jAne para hI sukha duHkha kA kAraNa vanatI hai, na kiye jAne para kabhI nhii| 743 jo dukhotpatti ke kAraNa ko nahIM samajhatA vaha usa ke nirodha kA kAraNa kaise jAna sakegA ? 16 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 744 khemaM ca sivaM aNuttaraM 745 suddhaNa uveti mokkhaM 746 savva saga vinimmukko siddha bhavaI nIrae 747 siddho havai sAsamo 748 annAga mohassa vivajjaNAe eganta khokkha samuvei mokkhaM 746 mokkhasanbhUya sAhaNA nANa ca dasaraNa ceva carittace 750 aguNissa natthimokkho 751 natyi amokkhassa nivvANa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 744 mokSa ziva svarUpa hai, aura zreSTha hai| 745 zuddha AtmA mokSa ko prApta karatI hai| 746 sabhI prakAra ke saga se vinirmukta hotI huyI siddha AtmA karma rahita ho jAtI hai| 747 siddha prabhu zAzvata hote haiM / 748 ajJAna rUpI moha ke vivarjana se ekAnta mokSa sukha ko prApta karatA hai| 746 mokSa ke sadabhUta sAdhana jJAna darzana aura cAritra hai| 750 maguNI kA mokSa nahI hai| 751 koM se amukta ke lie nirvANa nahI hai / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 752 Dahare ya pANe vuDaDheya pAraNe, te atto pAsai savvada unhai logamiNaM mahantaM, buddho pamattesu parivvaepa 753 je aNaNNArAme se aNata dasI 754 araI AuTTe se mehAvi khavaMsi mukke 755 AyANa nisiddhA saganbhi 756 pacchAvite payAyA khippa gacchanti amarabhavaNAI nesipino tavosajamo ya, khaMti a baMbha ceraM ca 757 nAraNa ca dasaraNa ceva caritta ca tavo tahA, esa maggutti paNNatto, jiNehiM vara darisihi / 758 vigi ca kammaNo heU~ jasa saciNu khaMtie, sarIra pADhavaM hiccA uDDha pakamaI disaM / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma maura varzana (mokSa) 245 752 jo saMsAra ke saba prANiyo ko Atmavat dekhatA hai, sasAra ko azAzvata samajhatA hai aura apramatta bhAva se sayama me rahatA hai vahI mokSa kA adhikArI hai| 753 jo sAdhaka mokSa ke atirikta kahI bhI rUcI nahI rakhatA vahI aTala zraddhA vAlA mAnA gayA hai| 754 jo sAdhaka arati ko dUra rakhatA hai, vaha kSaNa bhara me mukta ho jAtA hai| 755 bhAvi karmoM kA Azrava rokane vAlA sAdhaka pUrva sacita karmoM kA bhI kSaya kara detA hai| 756 jo Dhalati huyI umra me bhI saMyama ke mArga me cala paDate haiM, aura tapa saMyama kSamA tathA brahmacarya ko priya samajha kara uname ramaNa karate haiM, ve bhI amaratva ko prApta ho jAte haiN| 757 sarvadarzI jJAniyo ne jJAna darzana cAritra aura tapa ko hI mokSa kA mArga batalAyA hai| 758 karma bandha ke kAraNo ko DhUDho, unakA cheda karo, aura phira kSamAdi ke dvArA akSaya yaza kA sacaya karo sAdhaka pArthiva zarIra ko chor3akara sadgati ko prApta karatA hai| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 246 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 756 nAdaMsaNissa nANaM nAgeNa viNA na huti caraNa guraNA, aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvAraNaM / 760 jayA saMvara mukkiTTha dhammaM phAse aNuttara, tayA ghurAi kammarayaM abohi kalusa kaDaM / 761 jayA joge nirubhittA selesi par3ivajjaI, tayA kammaM khavittAraNaM siddhi gacchai nIrazra / 762 jayAkammaM khavittANaM siddhi gacchaI nIro, tayA logamatthayattho siddho havai sAsano / 763 chidijja soya lahubhUyagAyI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtma ra darzana (mokSa) 247 756 zraddhA hIna ko jJAna nahI hotA hai, jJAna hIna ko AcaraNa nahI hotA AcaraNa hIna ko mokSa nahI milatA, aura mokSa pAye binA nirvANa-pUrNa gAnti nahI milatI / 760 jaba sAdhaka utkRSTa eva anuttara dharma kA sparza karatA hai, taba AtmA para se ajJAna kAlimA janya karma raja ko jhADa detA hai / 761 jaba mana, vacana aura zarIra ke yogo kA nirodha kara AtmA zailezI avasthA ko pAtI hai pUrNata spandana rahita ho jAtI hai taba karmoM kA kSaya kara sarvathA mala rahita hokara mokSa ko prApta hotA hai / 762 jaba AtmA samasta karmo kA kSaya kara sarvathA mala rahita hokara mokSa ko pA letI hai, tava loka ke agrabhAga para sthita hokara sadA ke lie siddha ho jAti hai / 763 zIghra hI mokSa meM jAne kI icchA rakhane vAlA sAdhaka satApa ko dUra rakhe / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAcarI 764 jahA dumassa puphphesu, bhamaro prAviyai rasa / Na ya puSpha kilAmei, soya pIraNeDa appayaM / / 765 eme e samaNA muttA, je loe sati sAhuNo / viha gamA va pupphesu, dANabhatte saNe rayA / / alAmutti na soejjA, tavotti ahiyAsae 767 samuyANaM care bhikkU kulamuccAvayaM sayA / nIya kulamaikkamma, UsaDha nAbhidhArae / / na carejja vAse vAsaMte mahiyAe vA paDa tie / mahAvAe va vAyaMte tiriccha sapAimesuvA / / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAcarI 764 jisa prakAra bhramara vRkSa ke phUlo se thor3A-thoDA rasa pItA hai, kisI puSpa ko mlAna nahI karatA aura apanI AtmA ko santuSTa kara letA hai| usI prakAra loka me jo mukta zramaNa-sAdhu hai, ve dAtA dvArA die gae dAna AhAra aura epaNA me rata rahate haiM, jaise bhramara puSpo me| bhikSu ko yadi niyamAnusAra nirdoSa AhAra na mile to du kha na kare, kintu "sahaja hI tapa hogA" aisA mAnakara kSudhA Adi pariSaho ko sahana kre| 767 sAdhu sadA dhanavAna aura garIba gharo kI bhikSA kare, vaha nirdhana kula kA ghara samajhakara, use TAlakara dhanavAna ke ghara na jaae| 768 varSA varasa rahI ho, kuharA chA rahA ho, AdhI cala rahI ho aura mArga me jIvajantu ur3a rahe ho, aisI sthiti me sAdhu bhikSA ke lie apane sthAna se vAhara na nikle| Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 766 aladdha ya no parideva ejjA laddha na vikatthayaI sa pujjo 770 mahughayaM va bhujijja saMjae 771 bhArassa jAmA muriNa bhujjaejjA 772 pakkhI pattaM samAdAya nikhekkho parivvae 773 na rasaTThAe bhujijjA javaNaThAe mahAmuNI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma aura darzana (mikSAcarI) 251 766 bhikSA na milane para jo kheda prakaTa nahI karatA aura milane para prazasA nahI karatA, vaha pUjya hai / 770 sarasa yA nirasa jaisA bhI AhAra samaya para upalabdha hojAya, sAdhaka use 'madhughRta' kI taraha prasanna citta se khAe / 771 muni saMyama nirvAha ke lie AhAra grahaNa kare / 772 muni pakSI kI bhAMtI kala kI apekSA na rakhatA huA pAtra lekara bhikSA ke lie paribhramaNa kare / 773 muni svAda ke lie na khAe, balki jIvana nirvAha ke lie khAe / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza 774 bhUehiM na virujjhejjA 775 miyaM kAleNabhakkhae 776 jaM seyaM ta samAyare ooo kakhe guNe jAva sarIra bheu ooo jaM kiccANivvur3A ege niTTha pAvaMti paMr3iyA oo kAlekAla samAyare 780 dihiM nivveyaM gacchijjA 781 acce hI aNusAsa appayaM Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza 774 prANiyo ke sAtha vairabhAva mata rkkho| 775 samayAnusAra parimita bhojana kro| 776 jo kalyANakArI hai usIkA AcaraNa kro| 777 zarIra samAptI ke antima kSaNa taka bhI guNo kI AkAkSA karate rho| 778 sat AcaraNa ko karake aneka nivRtta hue haiN| usI AdhAra se paNDita siddhi ko prApta karate haiM / kAla krama ke anusAra hI jIvana vyavahAra ko claave| 780 virodhI upadezo se udAsInatA grahaNa karalo / 781 tyAgI apanI AtmA ko anuzAsita kreN| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 782 piya mapiya kassai No karejjA 783 soya pariNAyacarijjadete 784 jaM mayaM savva sAhUNa ta mayaM salla gattaraNaM 785 tameva sacca nIsaMka jaM jiNehiM paveiyaM 786 vaNgajarA harai narassa 787 jarovaraNIyassa hu natthi tANaM 788 na siyA totta gavesae 784 dava davassa na gacchejjA 760 akappiya na giNhijjA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (upadeza) 255 782 priya apriya sabhI zAtipUrvaka sahana kro| 783 sayamI niravadya AcArakA jJAna kare tadanusAra AcaraNa kreN| 784 jo siddhAnta sabhI sAdhuo dvArA mAnya hai vahI siddhAnta zalya ko chedane vAlA hai| 785 satya aura ni gaMka usI ko samajho jo ki vItarAga deva dvArA kahA gayA hai| 786 buDhApA manuSya ke varNa ko haraNa kara letA hai| 787 buDhApe ko prApta hue jIva ke lie nizcaya hI rakSA kA sAdhana nahIM hai| 788 para chidro ke DhUr3hane vAle mata bno| 789 jaldI jaldI dhaba dhaba karake nahI caleM / 760 akalpanIya grahaNa nahIM kreN| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 761 savvattha virati kunjA 762 prajjAI kammAiM karehi 763 rasa giddhe na siyA 764 kummuvva alINa palINa gutto 765 hasaMto nAbhigacchejjA 766 nivAraNa saMghae muNi 767 aNusAsaNa meva pakkame 798 chinna soe amame akiMcaNe 766 saMkaThThANaM vivajjae 800 khaNaM jANAhi paNDie Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (upadeza) 257 761 saba jagaha saMvara kA yAcaraNa kro| 762 zreSTha kAmo ko kro| 793 rama me gRddha vAle mata bano / 764 guru Adi ke Azraya me rahatA huA kachue ke samAna apanI indriyo ko aura mana ko saMyama me rakhane vAlA bane / 765 haMsatA huA nahI cle| 766 muni nirmANa ko hI sAve / oo bhagavAna kI AjJA me hI prarAkrama zIla ho / 768 AtmArthI chinna zoka vAlA, mamatA rahita aura akiMcana dharma vAlA hove| 761 zakA ke sthAna ko choDa do| 800 he AtmajJa | samaya ke mUlya ko phcaano| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasta 801 no logassesaNaM care 802 buddhA dhammassa pAragA 803 prANAe abhisameccA akuprobhayaM 804 AvaTTa soe saga mabhijANAI 805 bhAva visohIe nivvANa mabhigacchaI 806 sagha pAumassabha samaNagaNa sahassa pattassa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasta 801 lokAnusAra AcaraNa mata kro| 802 buddha jJAnI dharma ke pAra pahuMce hue hote haiM / 803 jaisA vItarAga deva ne pharamAyA hai tadanusAra jo AcaraNa karatA hai usako saMsAra kA bhaya kaise ho sakatA hai ? 804 jo samyagdarzI hai vaha Avarta yAnI janma jarA maraNa rUpa saMsAra ko bhalIbhAMti jAnatA hai / 805 bhAvo kI vizuddhi se nirmamatva bhAvanA mokSa kI prApti hotI hai| 806 zrI sagha kamala rUpa hai jisake hajAro sAdhurUpI sundara panta lage hue haiM, aisA zrI sagha kA hamezA kalyANa ho / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sneha sUtra 507 nibaddho nAi saMgehiM hatthI vA vi navaggehe / 808 e e sagA maNUsANa pAyAlA va atArimA / 806 ta ca bhikkhU parinnAya savve sagA mahAsavA / 810 vijahittu puvvasaMjoga na siNeha kahaMci kuvijjaa| 511 vocchida siNehamappaNo kumugraM sAraIyaM va pANiyaM / 812 asiNeha siNeha karehiM / 813 nehapAsA bhayaMkarA / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sneha sUtra 807 sneha pAza meM baMdhe hue muni kI svajana usI taraha cokasI rakhate haiM jisa taraha nae pakaDe hue hAthI kii| 808 mAtA, pitA, Adi kA sneha sambandha choDanA usI taraha kaThina hai jisa taraha samudra ko pAra karanA / 809 muni saMsarga ko sasAra kA kAraNa samajha kara usakA parityAga kara deveN| 810 pUrva saMyogoM ko choDakara phira kisI bhI vastu meM sneha na kreN| 811 jaise zaradaRtu kA kumuda jala me lipta nahI hotA, vaise tUM bhI apane sneha ko chor3akara nirlipta bana / 812 jo tere se sneha karatA hai, usase bhI tUM ni sneha bhAva se raha / sneha ke vandhana bhayakara haiN| Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 aNAraNAya puDhA vi ege niyaMti madA moheNa pAur3A 815 vitahaM pappa'kheyanne tammi ThANammi ciTThai / 816 ala bAlassa saMgaNaM 817 suttA amuNI muNiNo sayA jAgaranti 818 loyaMsi jANa ahiyAya dukkhaM 816 aMdho aMdha paha Nito dUramaddhANugacchai 820 jahA assAviriMga NAvaM jAipraMdho duruhiyA icchai pAramAgaMtu aMtarAya visIyaI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAna 814 mohAcchanna ajJAnI sAdhaka saMkaTa Ane para, dharma zAsana kI avajJA kara phira saMsAra kI ora loTa paDate hai / 815 ajJAnI sAvaka jaba kabhI asatya vicAro ko suna letA hai to vaha unhI me ulajha kara raha jAtA hai / 816 ajJAnI kA saga nahI karanA cAhie / 817 ajJAnI sadA soye rahate haiM aura jJAnI sadA jAgate rahate hai / 818 yaha samajha lijIe ki saMsAra me ajJAna tathA moha hI ahita aura du.kha karane vAle hai / 816 adhA adhe kA patha pradarzaka banatA hai to vaha abhISTa mArga se dUra bhAga jAtA hai | 820 ajJAnI sAdhaka usa janmAndha vyakti ke samAna hai jo sachidra naukA para caDhakara nadI kinAre pacahu~nA to cAhatA hai para kinArA Ane ke pahale hI pravAha me DUba jAtA hai / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 821 bAle pApehiM mijjatI 822 ino viddhaM samANassa puNo sabohI dullabhA 823 annANi kiM kAhI ki vA nAho seya pAvaga 824 jIvAjIve ayANaMto kahaM so nAhI saMvaraM ? 825 jAvataDa vijjApurisA savve te du:kha saMbhavA luppati bahUso mUr3hA sasArammi aNatae 826 AsurIya disaM bAlA gacchati avasAtamaM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAta bhAra 5 // [Iny in 821 ajJAnI AtmA pApa karake bhI usa para ahakAra karatA hai| 822 jo ajJAna ke kAraNa pathabhraSTa hogayA hai use phira bhaviSya meM savodhi milanA kaThina hai| 823 ajJAnI AtmA kyA karegA ? vaha puNya aura pApa ko kaise jAna pAegA? 824 jo na jIva aura ajIva ko jAnatA hai vaha sayama ko kaise jAna pAegA? 825 jitane bhI ajJAnI tatva bodha hIna puruSa haiM, ve saba duHkha ke pAnta haiM / isa ananta sasAra me ve mUr3ha prANI bAra-bAra vinAza ko prApta hote rahate hai| ajJAnI jIva vivaza hue aMdhakArAcchanna AsurI gati ko prApta hote haiN| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda 827 je pamatte guNaTThie se hu daMr3e tti pavuccati 828 tapariNAya mehAvI iyANi No jamaha pUvamakAsI pamAeraNaM 826 atara ca khalu imaM saMpehAe dhore muhuttamaviNo pamAyae 830 alaM kusalassa pamAeNaM 831 savvapro pamattassa bhayaM savvazro apamattassa natthi bhaya uTThie no pamAyae 833 pamAyaM kammamAhaMsu appamAyaM tahAvara Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda 827 jo pramatta hai viSayAsakta haiM vaha nizcita hI jIvo ko daNDa dene vAle hote haiN| 828 medhAvI sAdhaka ko AtmajJAna dvArA yaha nizcaya karanA caahie| ki maine pUrva jIvana me pramAda vaza jo kucha bhUle kI haiM ve aba kabhI nahI kruugaa| 829 ananta jIvana pravAha meM mAnava jIvana ko bIca kA eka suavasara jAna kara dhIra sAdhaka muhUrta bhara ke lie bhI pramAda na kre| 830 vuddhimAna sAdhaka ko apanI sAdhanA me pramAda nahI karanA caahie| pramatta ko saba ora bhaya rahatA hai apramatta ko kisI ora bhI bhaya nahIM rahatA hai| 532 uTho pramAda mata kro| 833 pramAda ko karma, Azrava aura apramAda ko akarma, saMvara kahA hai| Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 834 je cheya se vippamAya na kujjA 835 je te appamatte saMjayA te NaM no pAyAraMbhA, no parAraMbhA jAva annaarbhaa| 836 appamatto jaye niccaM 837 ghorA muhuttA prabalaM sarIraM bhArar3a parakhIva care'ppamatte 838 sattesuyAvi paDibuddha jIvI 836 dhIro muhattamapiNo pamAyae vo accei jovvaNaM ca 840 samayaM goyama mA pamAyae 841 asaMkhayaM jIviyaM mA pamAyae 842 vittaNa tANa na labhe pamatta Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAtma aura darzana (apramAda) 266 534 catura vahI hai jo kabhI pramAda na kare, 835 Atma-sAdhanA me apramatta rahane vAle sAdhaka na apanI hiMsA karate haiM na dUsaro kI ve sarvathA anArabha ahisaka rahate haiN| sadA apramattabhAva se sAdhanA me yatna zIla rahanA cAhie / 837 samaya bar3A bhayakara aura idhara pratikSaNa jIrNa zIrNa hotA hamA, zarIra hai ata apramatta hokara bhArar3apakSI kI taraha vicaraNa karanA caahie| 838 jAgata sAdhaka pramAdI ke bIca bhI sadA apramAdI rahatA hai| 836 vIra ! eka muhurta kA bhI pramAda mata kara, terI Ayu vIta rahI hai aura yauvana Dhala rahA hai| 840 hai gautama ! kSaNamAtra kA pramAda matakara / 841 jIvana kSaNabhagura hai ataH kSaNabhara bhI pramAda mata kro| 842 pramAdI dhana ke dvArA apanI rakSA nahI kara sktaa| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA 843 vippamAyaM na kujjA 844 jovo pamAya bahulo 845 nANI no .pamAe kayAi vi 846 appAraNa rakkhI care appamatto 847 se yaM khu meyaM Na pamoya kujjA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana ( zrapramAda ) 271 843 pramAda mata karo / 844 svabhAva se hI jIva bahuta pramAdI hai / 845 jJAnI kabhI bhI pramAda nahI kreN| 846 apanI AtmA kI rakSA karane vAlA apramAdI hotA huA vicare / 847 isame merA hI kalyANa hai aisA vicAra kara pramAda kA sevana na kareM / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAsakti 848 prAsaM ca chadaM ca vigica dhIre, tumaM ceva sallamAhaThu 846 jahA junnAi kaThThAiM havvavAho pamatthai eva atta samAhie aNihe 850 savvattha bhagavayA aniyANayA pasatthA 851 kAme kamAhI kamiyaM khu dukkha 852 asaMsattaM paloijjA 853 kannasokkhehi saddehiM pemaM nAbhivivesae 854 iha loe nippivAsassa natthi kiMci vi dukkara Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAsakti 848 he dhIra puruSa / AzA, tRSNA aura svacchandatA kA tyAga kr| tU svaya hI ina kATo ko mana me rakhakara dukhI ho rahA haiN| 846 jisa prakAra agni purAne sUkhe kASTha ko zIghra hI bhasma kara DAlatI hai, usI taraha satata apramatta rahane vAlA sAdhaka karmoM ko kucha hI kSaNo me kSINa karadetA hai / 850 bhagavAna ne sarvatra niSkAmatA ko zreSTha batalAyA hai| 851 kAmanAo ko dUra karanA hI duHkho ko dUra karanA hai| 852 kisI bhI vastu ko lalacAhI AMkho se na dekheN| 853 kevala karNapriya tathA tathyahIna zabdo me anurakti nahI rakhanI caahie| 854 jo vyakti sasAra kI tRSNA se rahita hai usake lie kucha bhI kaThina nahIM hai| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manonigraha 855 no uccAvayaM maraNa niyachijjA 856 maNaM parijANai se niggathe 857 adINa maNaso care 858 saMkAbhitro na gacchejjA 856 maNosAhassiyo bhImo duTThasso paridhAvaI ta sammaM tu nigiNhAmi dhamma sikkhAi kantha 860 maNaguttayAeNa jIve egagga jaNayai Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manonigraha 855 saMkaTa meM mana ko UMcA nIcA arthAt DAvADola nahI hone denA caahie| 856 jo apane mana ko acchI taraha se parakhanA jAnatA hai, vahI saccA nirgrantha sAdhu hai| 857 sasAra me adIna bhAva se rahanA cAhie / 858 jIvana me bhayabhIta hokara mata clo| 656 yaha mana vaDA hI sAhasika bhayakara duSTa ghoDA hai jo vaDI tejI ke sAtha daur3atA rahatA hai / maiM dharmazikSA rUpa lagAma se usa ghoDe ko acchI taraha se vaza me kie rahatA huuN| 860 manoguptatA se jIva ekAgratA ko prApta hotA hai| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa 861 duvihe baMdhe, pejjabaMdhe ceva dosa baMdhe ceva 862 rAgoya doSoya biya kammabIya kammaM ca mohappabhavaM vayaMti kammaM ca jAimaraNassamUlaM dukkhaM ca jAimaraNaM vayaMti 863 rAgassa heU~ samaNunnamAhu dosassa heUM zramaNunnamAhu pejjavattiyA mucchA duvihA mAe ceva lohe ceva 865 verANubadhINibhayavbhayAriNa chiMdAhi dosaM viNaejjarAgaM 867 rAgadosA dayotivvA nehapAyA bhayaMkarA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa 861 vandhana do prakAra ke haiM, prema kA vandhana aura dveSa kA bandhana / rAga aura dveSa ye dono karma ke bIja haiM / karma moha se utpanna hotA hai, karma hI janmamaraNa kA mUla hai, aura janma maraNa hI vastutaH duHkha hai| 863 manojJa zabda Adi rAga ke hetu hote haiM, aura amanojJa dveSa ke hetu haiN| 564 rAgavRtti se sambandhita mUrchA do prakAra kI hai, mAyA sambandhI aura lobha smvndhii| vaira kA anubaMdha mahAn bhaya vAlA hotA hai / 866 dveSa ko kATa DAlo aura rAga ko httaado| 867 rAgadveSa Adi mohapAza tIvra hai aura bhayaMkara haiN| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApapuNya 868 pAvogahA hi AraMbhA dukkhaphAsAya aMtaso 866 ihaloge sucinnAkammA ihaloge suhaphalavivAgasaMjuttAbhavati ihaloge sucinnA kammA paraloge suhaphala vivAga saMjuttAbhavaMti 870 savvaM suciNaM saphala narANAM 871 pAvA appAraNa nivaTTaejjA 872 pihiyAsavvassadaMtassa, pAva kammaM na baMdhai 873 pAvakamma, neva kujjA na kAravejjA 874 pAvAiM mehAvI grajjhappeNa samAhare Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApapuNya 868 pApAnuSThAna antataH duHkha hI dete haiM / 866 isa jIvana me kie hue satkarma isa jIvana me sukhadAyI hote hai aura isa jIvana meM kie hue satkarma agale jIvana me bhI sukhadAyI hote haiM / 870 manuSya ke sabhI satkarma saphala hote haiM / 871 pApa se AtmA ko lauttaado| 872 jisane Azrava ko roka diyA hai, aura jo indriyo kA damana karane vAlA hai usake pApa karma nahI vadhA karate hai / 873 pApakarma na to kare na kraaveN| 874 medhAvI AtmA dhyAna dvArA hI pApo ko dUra kara detA hai / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + mAnava jIvana 875 toThAraNa deve pijjA mANustaM bhavaM Ariekhette jammaM sukulapaccAyAMti 876 cattAri paramaMgAriNa, dullahAraNIha janturaNo mANusattaM sui zraddhA, sajamammiya vIriyaM 877 mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagai bhave mUlaccheyeNa jIvANa, narakatirikkhattaNaM dhuva 878 dullahe khalu mANusse bhave 876 jIvA sohi maNupattA prAyayati maNussaya wkk puvvakammakhayaTThAe, ima deha samuddhare Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava jIvana 875 devatA bhI tIna bAto ko cAhate haiM-manuSya jIvana, Arya kSetra me janma aura zreSTha kula kI prApti / 876 isa saMsAra me mAnava ko cAra aga milane atyanta kaThina haiM manuSyatva, dharma kA sunanA, samyak zraddhA aura saMyama me puruSArtha / 877 manuSya jIvana mUla dhana hai, devagati usame lAbha hai, mUla dhana ke nAza hone para naraka tiryaJca gati rUpa hAni hotI hai| 878 manuSya janma nizcaya hI vaDA durlabha hai| 876 saMsAra meM prAtmAeM kramaza. vikAza ko prApta karate karate manuSya bhava ko prApta karatI haiM / 880 pUrva saMcita karmoM ke kSaya ke lie hI yaha deha dhAraNa karanI caahie| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhaya 851 dANANa seThaM abhayappayAraNaM Na bhAiyavvaM bhItaM khu bhayA aiti lahuyaM 882 P 883 bhIto abitijjomaNusso 884 bhIto bhUtehiM ghippai 885 bhIto an pi hu bhesejjA 886 bhIto tava sajama pi hu muejjA bhIto ya bhara na nittharejjA 887 na bhAiyavvaM bhayassa vA vAhissa vA rogassa vA jarAe vA maccussa vA 888 dANANaM ceva abhaya dAraNaM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 881 dAno me zreSTha abhaya dAna hai / abhaya 882 bhaya se DaranA nahI cAhie / bhayabhIta mAnava ke pAsa bhaya zIghra Ate haiM / 883 bhayabhIta manuSya kisI kA sahAyaka nahI ho sakatA / 884 bhayAkula mAnava hI bhUto kA zikAra hotA hai / 885 svayaM DarA huA vyakti dUsaro ko z2arA detA hai / 886 bhayabhIta vyakti tapa aura sayama kI sAdhanA chor3a baiThatA hai bhayabhIta kisI bhI dAyitva ko nibhA nahI sakatA hai / 887 Akasmika bhaya se, vyAdhi se, roga se, buDhApe se aura to kyA mRtyu se bhI kabhI DaranA nahI cAhie / 888 saba dAno me abhaya dAna zreSTha hai / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharma 886 ahammaM kuraNa mANassa aphalA janti rAizro 860 par3anti narae ghore je narA pAvakAriNo 861 asaMsattaM paloijjA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharma 889 adharma kArya karane vAle kI rAtriyAM niSphala hI jAtI haiN| 860 jo manuSya pApa kArI haiM ve ghora naraka meM par3hate hai / 861 Asakti pUrvaka kisI ke ora mata dekho| Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aniSTa pravRtti 862 saMtappatI sAhukammA 863 dukkhI iha dukkar3eNa 864 AsayaNa natthi mukkho 865 asekarI annesI iMkhiNI 866 iMkhiNiyA upAviyA 867 verA baddhA naraya uveti 868 sappahAsa vivajjae 5&E miccha diTTI bharaNA riyA ww riNaddaM pi nopagAmAe 601 pANApANe kile sati Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aniSTa pravRtti 892 asAdhukarmI mahAn tApa bhogatA hai| 863 yahA para prANI duSkRtyo se hI duHkhI hotA hai| 864 azAtanA me ( AjJA bhaga me ) mokSa nahI hai| 895 dUsaro kI niMdA azreyaskArI hI hai| 896 nindA hI paap-hai| 867 vaira bhAvanA me vadhe hue naraka ko prApta hote haiN| 898 hasIvAlI (pApa kriyA ko) choDa do| 866 mithyA dRSTi vAle anArya haiM / 800 bahuta nidrA bhI mata lo| 601 prANI hI prANiyo ko kleza pahucAte haiN| Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmAdi 602 avabha caritra ghora 103 itthI vasaM gayAvAlA, jiNa sAsaraNa parammuhA 604 giddha narA kAmesu mucchiyA 605 no vihare sahaNamitthIsu 106 adakkhu kAmAiM rogava na kAmabhogA, samaya uventi 108 kAmabhogA visaM tAlaur3a 606 kAmANu giddhippabhava khu dukkhaM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsAdi 602 abrahmacarya ghora pApa hai| 903 jo vAla mUrkha strI ke vaza me gae hue haiM, ve jinazAsana se paganmukha haiN| 604 gaddha manuSya kAma bhogo me mUcchita hote haiN| 605 striyo ke sAtha vihAra mata kro| 906 kAma bhogo ko roga paidA karane vAle hI dekho| 107 kAma bhoga vAle prANI zAMti ( samatA ) ko nahI prApta kara sakate haiN| 908 kAma bhoga sAkSAt tAlapuTa viSa ke samAna hai| 906 daHkha nizcaya hI kAma bhogo me anugaddha hone se utpanna hote haiN| 16 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 910 dujjae kAma bhogeya, niccaso parivajjae 611 kAma bhoge yaduccae 912 sattA kAmesu mANavA 613 bhogA ime saMga karA havati 614 kAme saMsAra vaDhaNe sakamANotaNucare 915 khANI agatthAya u kAmabhogA 616 salla kAmA visakAmA kAmA pAsI visovamA 617 kAmA duratikkamA 618 kAmabhogarasagiddhA uvavajjanti : Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (kAmAdi) 261 910 kaThinAI se chor3ane yogya ina kAma bhogo ko sadaiva ke lie chor3a do| 911 kAma bhoga kaThinAI se tyAge jAte haiN| 612 mAnava samAja kAma bhogo me Asakta hai| ye bhoga karmoM kI saMgati karAne vAle hote haiN| 614 kAma bhoga sasAra ko bar3hAne vAle hai, aisA samajhate hue unhe patalA kara deM (kSINa kara deN)| kAma bhoga nizcaya hI anartho kI khAna hai / 616 ye kAma bhoga zalya ke samAna hai viSa ke samAna hai, aura viSa vAle sarpa ke samAna haiN| 617 kAma bhogo para vijaya prApta karanA baDA hI kaThina hai| jo kAma bhogo ke rasa me gRddha haiM, ve anta me asurakAyA me utpanna hote haiN| Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 919 ruvehi luppaMti bhayAvahehi 620 kAme kamAhI kamiyaMkhu dukkhaM 621 mUlameya mahamassa 622 na bAhiraM paribhave Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (kAmAdi) 263 916 bhaya lAne vAle rUpa dvArA hI prANI lupta hote hai, vinAza ko prApta hote haiN| 920 kAma bhogo ko haTAdo, isase nizcaya hI duHkha bhI haTa jaayegaa| 621 yaha kAma bhoga nIcatA kI jar3a hai| 622 vAhya vyaktiyo ko parAjita mata kro| Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla aura paNDita 623 eesu bAle ya pakuvvamANe AvaTTaI kammasu pAvaesu 124 tuliyAraNaM bAlabhAvaM, abAlaM ceva paNDie caiuNa bAlabhAvaM, abAlaM sevaI muNI 625 tiuddaI u mehAvI, jANaM logaMsi pAvagaM tuTTa ti pAva kammAriNa nayaMkammamakuvvano 926 na kammuNA kamma khaventi bAlA, akammuNA kamma khaventIdhIra mehAviyo lobha bhayAvatItA, saMtosiNo no pakarenti pAvaM 927 mAse mAse tu jo bAlo, kusaggeNaM tu muMjae na so suyakkhAyadhammassa, kalaM agghai solasi Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla aura paNDita 623 pRthvIkAya Adi jIvo ke sAtha durvyavahAra karatA huA bAla jIva pApa karmo me lipta rahatA hai / 624 paNDita muni bAla aura avAla bhAva kI tulanA kare, aura bAla bhAva ko chor3a kara abAla bhAva kA AcaraNa kare / 25 pApa karma ko jAnane vAlA medhAvI puruSa sasAra me rahate hue bhI pApo ko naSTa karatA hai / jo puruSa nae karma nahI bAdhatA usake sabhI pApakarma naSTa ho jAte haiM / 26 ajJAnI pravRttiyA to kAphI karate hai, para ve sabhI karmotpAdaka hone se pUrvabaddha karmoM kA kSaya nahI kara pAtI, jabaki jJAnI kI pravRttiyA sayama vAlI hone se apane pUrva baddha karmo ko kSaya kara sakatI hai / jo vastuta. lobha aura bhaya se dUra hai aura santoSa guNa se vibhUSita hone se ve pApa vRtti nahI karate / 627 vAla jIva eka eka mahino kA tyAga karake darbha ke agrabhAga para rahe utane bhojana se pAraNA karatA hai para vaha tithaMkara prarupita dharma kI solavI kalA ko bhI prApta nahI kara sakatA / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyAM 628 niccuTviggo jahA teNo, atta kammehiM dummaI tAriso maragate vi, na pArAhei saMvaraM 6.26 vitta pasavo ya nAio, taM vAle saraNaMti mannaI ete mama tesuvi aha, no tANa saraNa na vijjaI 6.30 bAla bhAve appANa no uvadasijjA 631 na kammuNA kamma khaveti bAlA 632 asu mUDhe ajarAmarevvA 633 annaM jaNa khisati bAlapanne 634 na saraNa bAlA par3iya mArigaNo 635 bAla jaNo pagabbhai Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (vAma mora paNDita) 267 628 jaise cora sadA bhayabhIta rahatA hai apane kukarma ke vajaha se duHkha pAtA hai vaise hI ajJAnI manuSya bhI apane kukarmoM ke kAraNa dukha pAtA hai, mRtyu kA bhaya hone para bhI vaha sayama kI ArAdhanA nahI krtaa| 126 bAla jIva aisA mAnatA hai ki dhana, pazu tathA jJAti jana merA rakSaNa kreNge| ve mere haiM maiM unakA hU~ parantu kisI prakAra unakI rakSA nahI hotI arthAt AkhIra me unako zaraNa nahI miltaa| 930 apanI AtmA ko bAlabhAva me nahI dikhAnA cAhie / 931 vAlajana ajJAnI apane kAryoM dvArA karma kA kSaya nahI kara sakate hai| mUDha Arta ( ArtadhyAna savandhI kAmo ) me ajara amara kI taraha phase hue haiN| 933 vAla prajJa (mUrkhabuddhivAlA) dUsare manuSya kI hI niMdA karatA hai| 634 apane Apako paDita mAnane vAle vAlajana zaraNa rahita hote hai| 635 vAla jana hI abhimAnI hotA hai| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM bAle pAhi mijjatI 937 sIyaMti abuhA 938 mamAi luppaI bAle 636 maMdA moheNa pAujjA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (bAla aura paNita) 266 936 mUrkha pApo se DUbatA hai| 637 ajJAnI mUrkha duHkhI hote hai / 638 vAla AtmA mamatA se DUbatA hai| li AtmA / maMda buddhi vAle hI moha se Dhake hue hote hai / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA 640 khaMti sevijja paMDie 941 khaMtieNaM parisahe jiNai 942 khamAvaNayAe palhAyaNa bhAvaM jaraNyai 143 piyamappiyaM savva titikkhayejjA 644 samatA savvattha sUkvate 945 samayaM sayA care Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA 640 sajjana purupa kSamA kA AcaraNa kreN| 641 ucca AtmA kSamA dvArA pariSaho ko jItatA hai| 642 kSamApana se prasannatA ke bhAva paidA hote haiN| 643 priya apriya sabhI zAti pUrvaka sahana kro| 644 suvratI sarvatra kSamA rakkhe / 645 sadaiva kSamA kA AcaraNa kro| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruziSya 646 hirimaM paDisaMlINe, suviNIe / 947 guruM tu nAsAyayaI sa pujjo 148 na yA vi mokkho guru hIlaNAe 646 kasaM va daThumAiNNe, pAvagaM privjje| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jo ziSya lajjAzIla aura indriya-vijetA hotA hai, vaha suvinIta banatA hai / jo guruziSya guru 647 kI AzAtanA nahI karatA, vaha pUjya hai / 648 jo sAdhaka gurujano kI avahelanA karatA hai, vaha kabhI bandhana se mukta nahI ho sakatA / 4 jaise vinIta ghoDA cAbuka ko dekhate hI unmArga ko chor3a detA hai, vaise hI vinIta ziSya guru ke iMgita aura AkAra ko dekhakara azubha pravRtti ko choDa de / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya nigraha 650 idiyAiM vasekAu, appAraNaM uvshre| 951 na rAgasattU dharisei cittaM, parAino vAhirivosahehiM / 952 carejja bhikkhU susamAhi iMdie / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya nigraha 650 pAca indriyo ko vaza me kara apanI AtmA kA upasaMhAra karanA caahie| yAne pramAda kI ora bar3hatI huyI AtmA ko dharma kI ora lAnA caahie| 951 jase uttama prakAra kI auSadhi roga ko naSTa kara detI hai puna. ubharane nahIM detI, vaise hI jitendriya purupa ke citta ko rAga tathA viSaya rUpI koI zatru satA nahI sktaa| 952 mani sarva indriyoM ko susamAhita karatA huA vicaraNa kare / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyu 953 ___ jaheha siho ya miga gahAya, maccU naraM neDa hu antakAle / na tassa mAyA va pitA ya bhAyA, kAlammi tamma saharA bhavanti 654 iha jIvie rAya asAsayammi, dhaNiyaM tu puNNAi akuvvamANo se soyaI maccumuhovaNIe, dhamma akAUNa paraMmi loe / / 655 jassatthi maccuNA sakkhaM, jassavatthi palAyaNaM jo jANe na marissAmi soha kakhe sue siyA mANussa ca aNicca, vAhijarAmaraNaveyaNA pauraM 957 DaharAvaDA ya pAsaha gabbhatthA vi cayanti mANavA sero jaha vaTTaya hare, eva Aukhayammi tuTTaI 158 paMDiyANa sakAma maraNa Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyu 653 jaise siMha mRga ko pakaDa kara le jAtA hai usI prakAra mRtyu anta samaya me manuSya ko pakaDakara paraloka me le jAtI hai| usa samaya usake mAtA pitA bhrAta Adi koI bhI sahAyaka nahI hotA hai| 954 he rAjan / isa azAzvata jIvana me puNya ko na karane vAlA jIva mRtyu ke mukha me pahu~cakara soca karatA hai aura dharma ko na karane vAlA jIva paraloka me jAkara soca karatA hai / 655 jisakI mRtyu se mitratA hai jo mRtyu se bhAga sakatA hai jisako yaha jJAna hai ki maiM nahI marUgA vahI AgAmI divasa kI AzA kara sakatA hai| 656 manuSyadeha kSaNabhagura hai tathA vyAdhi jarAmaraNa aura vedanA se pUrNa hai| 657 dekho sasAra kI ora dRSTipAta kro| bAlaka aura vRddha sabhI marate hai kaI manuSyo kA garbhAvasthA me hI avasAna ho jAtA hai| jaise vAjha pakSI tItara para jhapaTA lagA ke usakA sahAra karatA hai usI prakAra AyuSya kA kSaya hote hI mRtyu manuSya para coTa lagAkara usakA prANa hara letA hai| 658 paNDito kA sakAma maraNa hotA hai| Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraloka 656 pacchA vi te payAyA, khippa gacchanti amarabhavaNAI / jesi piyo tavo sajamo ya, khatI ya baMbhaceraM ca / 960 teNAtri ja kaya kamma, suha vA jai vAduhaM / kammuNA teNa sajutto gacchai u para bhavaM / gAra pi aAvase nare, aNuputvaM pANehi sajae / samatA savvattha subbate, devANa gacche sa logaya / / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraloka 956 jinhe tapa, sayama, kSamA aura brahmacarya priyakara hai, ve zIghra hI devaloka ko prApta hote haiN| bhale hI pichalI avasthA meM hI kyoM na pravajita huye hoM ? usa marane vAle vyakti ne jo bhI kama kiyA hai-zubha yA azubha usI ke sAtha vaha paraloka me calA jAtA hai| 661 gaha me nivAsa karatA huA gRhastha bhI yathA-zakti prANiyoM ke prati dayAbhAva rkhe| sarvatra samatA dhAraNa kare, nitya jina vacana kA zravaNa kare, to vaha mRtyu ke pazcAt divya gati me utpanna hotA hai| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha ha6ra ittha mohe puNo puNo sannA, no havvAe no pArAe 663 egaM vigicamANe puDho vigicai 964 asakiyAI sakaMti, sakiyAI asakiNo jahAya aMDappa bhavA balAgA, ar3a balAgappabhavaM jahAya, emeva mohAyayaNaM khU taNhA, mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti 666 dukkha hayaM jassana hoI moho 667 mohA vigaI uvei Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 bAra bAra moha grasta hone vAlA sAdhaka na usa pAra arthAta na isa loka kA na na isa pAra rahatA hai para loka kA / moha 663 jo moha ko kSaya karatA hai vaha anya aneka karma vikalpo ko kSaya karatA hai / 964 mohamUDha vyakti jahA bhaya nahI vahA bhaya karatA hai aura jahA bhaya kI AzakA nahI vahA karatA hai / 665 jisa prakAra vaguli aNDe se utpanna hoti hai aura aNDA vaguli se, isI prakAra moha tRSNA se utpanna hotA hai aura tRSNA moha se / 66 jisako moha nahI hotA usakA dukha naSTa ho jAtA hai / 667 moha se rAma dveSa rUpa vikAra utpanna hotA hai / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * lezyA * durlabhAga * azaraNa paDhAvazyaka Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabhAMga uttama dhamma suI hu dullahA 666 suI dhammassa dullahA 670 sadahaNA puNarAvi dullahA 671 saddhA parama dullahA 972 No sulabha vohiM ca pAhiya 673 sabohI khalu dullahA 674 dullahayA kAraNa phAsayA 975 dullahAyo tahaccAmo 676 Ayariatta puNarAvi dullahaM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabhAMga 968 nizcaya hI uttama dharma kA zravaNa durlabha hai / dharma sunane kA prasaga milanA durlabha hai / 970 puna. puna. zraddhA prApta honA durlabha hai| 971 zraddhA parama durlabha hai| 672 samyakajJAna sulabha rIti se prApta hone yogya nahIM kahA gayA hai / 673 sabodhI yAne samyakajJAna nizcaya hI durlabha hai / 674 zarIra dvArA dharma kA paripAlana kiyA jAnA durlabha hai| 975 zraddhAnusAra hI tyAga prAptI bhI durlabha hai / 976 AcaraNa karanA hI saba se adhika durlabha hai| Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM oo dullabhe'yaM samussae 978 ahINa paceMdiyayA hu dullahA 674 no sulabhaM puNarAvi jIviyaM 980 juddhArihaM khalu dullaha 981 ino viddha samANassa puNo saMbohi dullabhA 182 bahukamma leva littANaM bohI hoi sudullahA 183 sudullaha lahiUM bohilAbha viharejja 984 mAraNassaM khu sudullaha hinde Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya prAdhyAtma aura darzana (durlabhAMga) 317 678 paripUrNa pAco indriyo kI sthiti prApta honA durlabha hai / 677 yaha zarIra sapati durlabha hai / yuddha 676 bAra bAra jIvana prApta honA sulabha nahIM hai / 680 yAne kaSAyoM se yuddha karanA bahuta hI durlabha hai / 681 yahA se vidhvasa huyI AtmA ke lie puna jJAna prApta honA durlabha hai / 682 bahuta karmoM ke lepa se lipta prANiyo ke lie samyakjJAna kI prApti sudurlabha hai / 683 sudurlabha vodhilAbha kI prApti ke lie vicaraNa kareM 684 manuSyatva nizcaya hI sudurlabha hai / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyA 685 kiNhAnolAya kAu ya, teU pamhA taheva ya sukkalesA ya chaThThA ya, nAmAi tu jahakkamaM 186 aMtamahattammi gae ata, muhattammi sesae ceva lesAhi pariNayAhi, jIvAgacchanti paraloyaM 687 tamhA e yAsi lesAraNa, aNubhAve viyAriyA grappasatthAna vajjitA pasatthA'hiTThiemuraNI lesa 688 samAhaTTU parivayejjA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA 685 lezyA cha hai| unake krama se nAma kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma aura zukla lezyA hai / 186 lezyA kI pariNati ke vAda antarmuhurta ke bItane para aura antarmuhurta zepa rahane para jIva paraloka me jAtA hai| 987 isalie sAdhulezyA ke anubhava rasa ko jAnakara aprazasta lezyAo ko choDakara prazasta lezyA agIkAra kare 188 azubha lezyA kA parihAra kara ke sayamazIla hove| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaraNa 989 vitta pasavo va nAino, ta bAle saraNaM ti mannaI, ee mama tesuvi, ahaM no tAraNa, saraNaM na vijjaI 880 dArANi suyA ceva mittA ya taha bandhavA jIvantamaNu jovanti maya nANu vayantiya 961 jamiNa jagaI puDho jagA, kammehiM luppaMti pAriNaNo / sayameva ker3ehi gAhaI, no tassa muccejjapuThThayaM / 962 puDho chadA iha mANavA puDho, dukkha paveiya 663 jaheha sIhova miya gahAya, maccu nara neha hu aMtakAle na tassa mAyA va piyA va bhAyA kAlammi tassa saharA bhavati Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaraNa 189 ajJAnI manuSya dhana pazu aura jAti vAlo ko apanA zaraNa mAnatA hai, aura samajhatA hai ki 'ye mere haiM / aura mai inakA hai" parantu inameM se koI bhI anta me trANa tathA zaraNa dene vAlA nahIM hai| 990 strI, putra, mitra, vandhujana, saba koI jIte jI ke hI sAthI hai, marane para koI bhI sAtha nahI nibhAtA / 961 saMsAra me sava prANI apane kRta karmoM ke dvArA hI dukhI hote haiM / acchA yA burA jaisA bhI karma hai usakA phala bhoge vinA piMDa nahI chuutttaa| 882 sasAra me loga bhinna bhinna abhiprAya vAle hote haiM, para apanA apanA dukha sava ko svaya hI bhoganA paDatA hai| jaise siMha hiraNa ko pakaDa le jAtA hai, usI taraha anta samaya mRtyu bhI manuSya ko uThA le jAtI hai / usa samaya mAtA pitA bhAI Adi koI bhI usake du.kha me bhAgIdAra nahI banate / 21 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 bhagavAna mahAvIra kI sUktiyA~ 964 sasAramAvanna parassa aThThA, sAhAsaraNaM jaM ca karei kammaM / kammassa te tassa u veya kAle, na baMdhavA badhavayaM uti / / 665 veyA mahIyA na bhavati tANaM bhuttAdiyA niti tamaM tameNaM jAyA ya puttA na havati tANaM, ko nAma te aNumannejja eyaM 666 ciccAdupayaM ca cauppayaM ca, khetta gihaM dhaNa dhannaM ca savvaM kamappabIyo avaso payAI para bhavaM sundaraM pAvagaM vA 667 jamma duHkhaM jarA duHkkha, rogANi maraNANiya ahodukkho hu saMsAro jattha kI santi jantuNo 998 imaM zarIraM aNiccaM, asui asuisabhava prasAsayA vA samiNaM duHkha ke sANabhAyaNaM Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura darzana (mazaraNa) 323 saMmArI manuSya apane priyajano ke lie bure se bure karma bhI kara DAlatA hai, para java usakA duSphala bhogane kA samaya AtA hai, tava akelA hI du kha bhogatA hai / koI bhI bhAI vandhu usakA dukha baTAne vAlA nahI hotA hai| 665 par3he hue veda terA trANa nahI kara sakate, jimAe hue bAhmaNa andhakAra se andhakAra me le jAte haiM tathA paidA kiye hue putra bhI, rakSA nahI kara sakate / esI dazA me kauna vivekI puruSa inheM svIkAra kregaa| 166 dAsa, dAsI, dvIpada, ghor3A, hAthI, catuSpada, kSetra, gRha aura dhana ghAnya saba kucha choDakara, vivazatA kI avasthA me prANI apane kRta kamoM ke sAtha acche yA bure parabhava ko calA jAtA hai| 667 janma jarA maraNa roga kA duHkha hai / aho ! sArA sasAra duHkhamaya hI hai / jaba dekho taba pratyeka prANi kleza pA rahA hai| 18 yaha zarIra anitya hai, azuci hai| azuci se utpanna huA hai, dukha aura klezo kA dhAma hai| jIvAtmA kA nivAsa alpa hai, acAnaka chor3a ke jAnA hai| Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sar3Avazyaka 666 samAieraNaM bhaMte ? jIve kiM jaNayaI ? sAmAiyeNaM sAvajja jogaviraiM jaraNaya i 1000 cauvvIsatthaeNaM bhaMte ? jIve kiM jaNayaI ? cauvvIsattha eNaM daMsaraNa visohi jaNayai / 1001 vaMdayeNaM bhate ! jIve ki jaraNayai ? vaMda eNaM niyAgoya kammaM khavei, uccAgoyaM kammaM nibaMdhai sohaggaM ca ga apar3ihayaM zraraNAphalaM nivvattei dAhiNa bhAvaM ca raNaM jaraNayai 1002 pakkimaraNaM bhaMte ? jIve kiM jaraNayai ? pakkimaNeNa vayachiddANi pihei pihiyavaya chiddepuNa jIve niruddhAsave prasabala carite aThThasu pavayaNamAyAsu uvautte puhutte supparigahie viharaha Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sar3Avazyaka sAmAyika se jIva kyA pAtA hai ? sAmAyika se jIva ke sAvadyayogo kI nivRtti hotI hai| 1000 caturvizatistava karane se kyA phala hotA hai ? caturvizatistava se darzana vizuddhi hotI hai| 1001 he bhagavan ! vandanA karane se jIva kyA phala pAtA hai ? vadanA se nIcagautra karma kA kSaya hokara U ca gautra karma baghatA hai avicchinna saubhAgya tathA AjJAphala prApta karatA hai aura vizvavallabha hotA hai| 1002 pratikramaNa se jIva kyA phala pAtA hai ? isase vrata me hue chidro ko DhaMkatA hai, phira zuddha vratadhArI hokara Azravo ko rokatA hai| ATha pravacana mAtA me sAvadhAna hotA hai / zuddha cAritra pAlatA huA samAdhi pUrvaka sayama me vicaratA hai| Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 bhagavAna mahAvIra ko sUktiyAM 1003 kAusaggeNaM bhaMte ! jIve ki jaNayaI ? kAusaggeNaM tIyapaDuppannapAyachitta visohei vizuddha pAyacchitte ya jove nivvuyahiyae aohariya bharovva bhAravahe pasatthajjhANovagae suhaM suheNa viharai / 1004 paccakkhANeNaM bhaMte / jIve kiM jaraNayaI ? paccakkhANeNaM AsavadArAI niru bhai paccakkhANeNaM icchAnirohaM jaNayai icchAnirohaM gae ya NaM jIve savvadabvesu viNIyataNhe sIibhUe viharai / 1005 sUrodae pAsati cakkhuNeva vo acceti jovaNaMca 1007 caijja dehaM na hu dhammasAsaNa 1008 AgAe dhamma Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma aura varzana (Sar3Avazyaka) 327 1003 hai bhagavana ! kAyotsarga kA kyA phala hai ? kAyotsarga se bhUta aura vartamAna kAla ke aticAro kI zuddhi hotI hai / isa zuddhi se bojha rahita halkA, nizcinta aura prazasta dhyAna yukta hokara sukhapUrvaka vicaratA hai| 1004 he bhagavana / pratyAkhyAna se jIva ko kyA phala prApta hotA hai ? pratyAkhyAna se jIva AzravadvAroM ko banda kara detA hai / icchA kA nirodha hotA hai / icchAnirodha hone se jIva sabhI dravyo se tRSNA rahita hokara zAnti se vicaratA hai| 1005 kaI loga choTI choTI bAto para kSubdha ho jAte hai / 1006 umra aura yauvana pratipala vyatIta ho rahA hai| 1007 deha ko bhale hI tyAga de, para apane dharmazAzana ko na tyAge / 1008 jinezvara deva kI AjJA ke pAlana me hI dharma hai / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta grantha meM prayukta Agama 1. Avazyaka sUtra 2. bhagavatI 3. uttarAdhyayana 4 sUtrakRtAga 5. nadI 6. dazavakAlika sUtra 7. AcArAga 8..praznavyAkaraNa 6. anuyoga dvAra 10 bRhatkalpa mAdhya 11. sthAnAga 12. samavAyAga 13. rAjapraznIya sUtra 14. upAsakadazAga 15. jJAtA dharma kathA 16. antagar3hadazAga 17 aupapAtika 18. dazAzru taskandha Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. Avazyaka 23. uttarA 16,22 42. dazA0zru 0 55,1 2. bhagavatI 24. uttarA. 18,33 43, dazava0 1,1 3. unaga.18,38 25. AcA. 3,108, 44. AcArAga 4 mUtra0 6,25 u0 1 45. dazava0 4,11 5 sUtra0 6,21 26. uttarA. 16,17 46. uttaga0 3,8 6. mUtra0 6,23 27. uttarA. 14,40 48, aacaaraag| 7. sUtra0 6,22 28. uttarA. 6, 6 48 bRhatkalpa 8. bhaga0 26. uttarA 26,3 46 uttarA0 3,1 6. bhagavatI 30 uttarA. 18,25 50. uttarA. 14,25 10. bhaga0 31. AcA. 6,181, 51. uttarA. 14,24 11. bhaga0 32. sUtra.2,28 u 2 52. dagavai0 8,36 12. bhaga0 33 uttarA. 21,12 53 uttarA0 13 Avazyaka sUtra0 34. uttarA. 25,16 54. uttarA0 a0 4 35 uttarA. 28,27 55 uttarA0 14. uttarA. 23,8536. ThANA. 2 ThA. 156. uttarA0 15 dazava0 1,1 lA, u0 25 7. uttarA0 16. vRha bhA7 814 37. ThANA0 3 ThA0 58. uttarA0 17. uttarA. 23,68 u0 4,2756. uttarA0 7,14 18 sUtra0 6,4 38. ThANA0 4 u0 60. uttarA0 715 16. uttarA. 12,46 4,38 6 1. uttarA. 10,17 20. daza0 6,2,2 36. prazna0 2,3 62 AcA0 1,8.1 21. sUtra0 15,15 40. prazna0 2,3 63. uttarA0 3,12 22. uttarA. 14,17 41 AcA0 1,8,3 64 sthAnA. 1,1,40 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. uttarA 23 25 26 AcA0 66. uttarA. 23,31 87 AcA0 67. uttarA. 23,32 88 AcA0 68 sUya0 6, 23 86. AcA0 66 sUtra.1,10,u 4 60 AcA0 70. dazavai0 6, 6 61 AcA0 71. dazavai0 6,10 12 AcA0 72. dazava0 8,12 63. AcA0 73. AcA0 2,81, 64 AcA0 u0 3 65. mAcA0 74. uttarA0 8,6 66. mUtra0 75. sUtra 5,24,u.2 67. sUtra0 76. uttarA0 2,20 18. sUtra0 77. uttarA0 5,30 66. sUtra0 78. uttarA0 6.7 100. sthAnAga 76. AcA.3,7,u 2101 bhagavato 80. AcA. 6.175, 102. bhagavatI u0 3 103 praznavyA0 81. sUtra0 2, 13, 104. prazna u0 3 105. prazna 82. uttarA. 18,11 106 prazna0 83. uttarA. 13,32 107. prazna 84. dazavai0 3, 15 108 prazna0 85. dazavai0 6, 46 109. prazna 110 daza0 111 daga0 112 uttarA0 113. uttarA 114 uttaga0 115 daga0 a0 4 116. mUtra 1.11,3 117. uttarA0 62 118. AcA. 3, 1, 106 116. sUtra. 1,15,8 120. utta0 121 utta0 122. AcA 1,3,3 123 mUtra0 1,1.1, 124 sUtra0 6, 23 125. sUtra0 8, 16 126 sUtra0 127 prazna0 1, 2 128. prazna 126. prazna 130 prazna0 2 131. prazna0 2, 2 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132. prazna0 2, 2 156. dazava0 7,12 176. prazna0 2, 4 133. prazna0 2, 2 157. dazava0 7,48 180. prazna0 2, 4 134 prazna0 2, 2 158. mUtra0 14,21 181. prazna0 2, 4 135. prazna0 2, 2 156. prazna. 2, 2 182. prazna 136. prazna0 2, 2 160. mUtra. 1,15,3 183. uttarA.16,16 137 dazava0 161. prazna0 2, 3 184 mUtra. 1,15,6 138. dazavai0 6.12 162. daza0 a0 4 185. uttarA.13,17 136. dazava0 7,11 163. uttarA0 a. 186. uttarA. 16.6 140 uttarA0 6,2 32 gA0 26 187. uttarA. 16,1 141. uttarA 16,26 164. uttarA.16,28 188. sUtra. 1,8,16 142. prazna0 2, 2 165. daza 0 6,2,22 186. uttarA. 143. uttarA. 1,24 166 prazna0 1 3 160, sUtra. 6,32 144. mUtra0 6, 25 167. prazna0 1,36 161. daza, 8,54 145 sUtra0 10,22 168 prazna0 2, 3 192. uttarA. 16.8 146. dazavaM 6, 12 166 prazna0 2, 3 163. uttarA. 16 47 sUtra. 2,14 3 170 prazna0 3, 6 164. sUtra. 10,15 148 uttarA.18,26 171. uttarA 32,26 165. dazavai. 8,56 146. dazava0 7,40 172. daza.6,13,14 166. uttarA. 8,16 150 dagavai0 6,11 173. prazna0 167. dazavai. 8,16 151. dazava0 7,11 174. mUtra0 10, 2 198. AcA. 5, 152. prazna0 2, 2 175. AcA0 155,3 153 dazava0 7,11 176. sUtra0 6, 23 166. sUtra. 7,22 154. dazava0 7,11 177. sUtra0 200. uttarA.32,13 155 dazava0 7,11 178. sthAnA0 201. uttarA. 16 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202. sUtra. 10,4 223 daga. 6, 20 247 uttarA 6, 26 203. sUtra. 4,27,1 224 uttarA. 16,3 248 uttarA. 14,28 204. dazavaM. 2,6 225 uttarA. 4, 5 246 uttarA 3,10 205. daza. 5,6 226 prazna. 1, 5 250 uttarA. 26,3 206 AcA. 3, 227 uttarA. 6,48 251 uttarA 10,16 207. daza. 8,56 228 uttarA. 16,26 252. daza0 8,27 208. uttarA 16,2 226 daza. 4, 17 253 uttarA. 30,6 206. sUtra, 2,2,3 230 dazava 6, 16 254. sUtra. 1,7 27 210 sUtra 14,1 231 uttarA. 4, 2 255. daga0 6,4 / 211. uttarA. 16, 232 sUtra 1, 1, 4 256 sUtra. 2,1,15 26 233 uttarA. 8, 16 257. sUtra0 6,23 212 daza. 6,56 234 dazavaM. 6, 17 258. uttarA0 16, 213 uttarA 16, 235 dazavaM. 6, 18 38 34 236 sUtra 1, 6, 4 256. AcA 1,4,2 214. daza. 6,16 237 daza 2, 5 260. uttarA0 4,8 215. uttarA. 16, 238 AcA. 2, 6 261. uttarA0 12, 14 236 AcA. 2, 6 37 216 uttarA 240 bhagavatI. 18,7262. uttarA0 11 217 AcA 1,2,5 241 dazavai 6, 18 263. AcA 1,4,3218 sUtra 16,3 242 uttarA. 3, 6 264, sUtra. 1, 8, 216 uttarA. 243.AcA 1,3,20 25 220 prazna. 1, 5 244 AcA. 1,5,5 265 sthAnA0 6 221 prazna. 245 sUtra. 266 bhagavatI. 185 222 prazna. 2 3 246 sUtra. 2 3,11 10 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 uttarA0 28, 284 uttarA0 12, 300. mAcA0 1,8, 35 37 8,21 268. uttarA0 16, 285. dazavaM 0 5,44 301. AcA. 2,1,6 286. dazave0 8,41302. sUtra0 1,2,2, 67 266. uttarA 30, 287. sUtra0 10,12 17 78 288. sUtra 1,8, 16 270. uttarA0 ha 286. bhagavatI 7,7 22 271. sUtra. 1,7,27 260. bhaga0 18, 272. uttarA0 4,8 273. bhaga0 2,5 274. utta. 28, 35 275. utta 26,27 262. uttarA0 26, 276 utta0 30,8 17 277. utta. 30,30 263. uttarA. 278. dazave. 6, 4 276. dazarva 8,35 264. uttarA0 36 280. uttarA. 18, 15 281. dazavaM. 6,4 282. dagavai. 4, * 303. sUtra. 1,10,6 304. bhaga0 1,6 305. daza0 8,27 306 daza0 8,26 307. daza0 6, 3, 4 37 261. uttarA0 16, 308. daza. 6,3,11 37 306 : uttarA 16, 61 31,2 16, 310. AcA. 1, 2, 5 311. AcA. 2,3, 1 312. sUtra0 2,2,3 313. sUtra 2,3,13 265. uttarA0 16, 314. uttarA0 21, 15 315 anu. 132 36 266.. anu0 13 217. AcA. 1,2,6 316 prazna 2, 5 268. AcA. 1,4,3317 AcA. 1,2,2 27 283. uttarA 32, 266. AcA0 1,8, 318 AcA. 1,2,2 8, 14 316 AcA. 1,2,3 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 AcA. 1,2,5336 uttarA.26,36 361. dazava. 2,3 321 AcA. 1,3,2 337 uttarA. 32,47 362. bRhatkalpa. 322 AcA. 1,3,4 338 sUtra. 1,15,14 / 244 323 AcA. 1,4,1 336 sUtra. 1,2,3,6 363. bRhatkalpa. 324 AcA. 2, 3, 340 uttarA. 1,11 247 15, 131 341 uttarA. 1, 11 364. sthAnAMga,4,4 325 AcA 2, 3, 342 uttarA. 3, 12 365 daganai.6 3.11 15, 132 343 sthAnAga 8 366. uttarA. 4,13 326 AcA. 2, 3, 344 uttarA.26,46 367 uttarA 26, 15, 133 345 uttarA. 26,51 21 327 AcA 2, 3, 346. sUtra. 1,15, 368. uttarA. 11,5 15, 134 24 369, utta rA. 6,3 328 AcA. 2, 3, 347. uttarA. 16, 370. sUtra 7,26 15, 135 348. uttarA. 26, 371. AcArA. 6, 326 AcA. 2, 4, 26 188,4 16, 140 346, dazaH 4,11 372. sUtra. 8,15 330 sUtra. 1, 1, 350. daza 4,13 373. uttarA. 6,4 4, 2 351. uttarA: 31,2 374. uttarA. 26, 331 sUtra. 1,6,32 355. AcA 1 16 332 uttarA.26,45 356. AcA. 1 375. uttarA. 26,1 333 uttarA. 32,61 357. sthAnA. 4,2 376. uttarA 26, 334 uttarA. 32, 358. bhaga. 1,6 100 356. bhagaH 7,7 377. uttarA 26, 335 sUtra. 2,1,13 360. dazava. 2,2 18 37 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378. vRhata 1166 366. AcA0 5,4 415 uttarA 26, 376. sthAnA. 4,2 367. sUtra 11,25 6 6 380 prazna. 2,2 368. AcA. 3,4 416. AcA0 3, 381 daza 62,3 369. daza0 8,38 1 26,4 382. uttarA.1,46 400. daza0 8.36 417. daza0 8,36 283 uttarA. 26, 401. sUtra 1,13, 418. bhaga. 5,4,28 11 416 daza. 838 384. uttarA. 23 402. dazavai 8,30 420. jJAtA0 1,8 385. uttarA.6,54 403. sUtra. 1,11,2 421. utta0 32,30 386. daza.8,38 404. sUtra0 1,13, 422. uttarA. 1,24 387. daza.5,36 18 423. uttarA. 6,54 388. AcA. 4, 3, 405. sUtra0 1,13, 424. daza0 5,51, 135 14 u 2 386. AcA. 4,3, 406. sthAnA. 4,2 425. daza0 8,38 136 407. uttarA0 26, 426. sthA0 6,3 360. sthA. 4, 1, 68 4 27. daza0 8,36 246 408. dazava0 8,30 428. AcA. 2,5 361 sthA. 4, 1, 406. sUtra. 2,6,2 426. uttarA. 6,54 246 410. sUtra. 11,35 430. uttarA. 6,46 362. sUtra. 1,2,6 411. AcA. 1,3,1431. uttarA.8,16 363. AcA. 3, 4 412. sUtra. 1,2,2 432. uttarA. 6,48 364. sUtra. 2,6,2 11 4 33. uttarA, 8.17 365. sUtra. 1,13, 413. sthAnAH 4,2 434: uttarA0 15 4143 bhaga0 13,6 435. uttarA0 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436. AcA. 23, 456 daga. 483 uttarA. 3, 2 15,2 460 daza, 484 dazava. 6, 24 437. sUtra. 1,1,1,4 461 unarA. 1, 2 485 uttarA 16,30 438. sUtra. 1,4,1,8462 uttarA 1, 6 486 mUtra 1,2,3 : 436 sUtra. 1, 6,4 463 uttarA. 1, 28 487 daza 6, 26 440 sthAnA. 4, 2 464 uttarA 488 uttarA 1, 4 441 prazna 2, 2 465 uttarA. 489 uttarA. 1, 5 442 uttarA 26,70 466 uttarA 460 uttarA 1, 6 443 daza. 6,2 467 uttarA. 1, 6 461 uttarA 5, 21 444 daza 6, 7 468 uttarA. 25 20462 uttarA. 5, 22 445 daza. 6, 2, 4 466 uttarA. 2521 463 uttarA 5, 24 446 daza 6, 2, 1 470 uttarA. 25,22 464 uttarA. 20.48 447 daza. 6, 2, 2 471 uttarA 25 23 465 uttarA 6, 10 448 daga 6, 1, 12 472 uttarA 25,24 466 uttarA 6, 11 446 uttaga 1, 41 473 uttarA 25,25 467 rAjapraznIya 450 pragna 2 3 474 uttarA 25,264. 82 451 uttarA.26,43 475 uttarA 25 27 468 sthAnAga. 4 3 452 sthAnA 8 476 uttarA.25 31466 uttarA. 1, 42 453 uttarA.11,13 477 uttarA 25,22 500 uttarAdhyayana 454 uttarA. 1, 7 478 uttarA 25,27 26, 3 455 jJAtA. 2 5 476 uttarA 25,30 501 sthAnAGga 8 456 rAja. 4, 76 480 daza. 8, 28 502 sthAnAGga. 8 457 dazavai. 8, 40 481 daga. 6, 23 503 bhagavatI. 7, 1 458 daza. 482 daza, 4, 504 daza. 6, 17 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 bhaga -2 5 506 daza 8, 53 527 uttarA 16,63 546 uttarA. 6, 34 528 uttarA. 1658 550 uttarA. 16,55 507 sUtra. 1,12,15526 sUtra 2, 1, 6551 AcA. 8,216 508 uttarA. 32,42 530 jJAtA. 6552 uttarA. 10,21 553 uttarA 10,27 1, 554 uttarA 10,1 555 uttarA 10, 2 556 AcA 5 143 1 557 sUtra. 2,10,3 558 sUtra. 2, 8, 3 556 sUtra 2, 6, 1 506 daza. 6 3, 5 531 bhaga. 78 510 uttarA 1833 532 bhaga. 7. 1 511 uttarA 13,10 533 uttarA. 512 daza. 1,20, 3 534 uttarA. 513 sUtra 12, 22 535 uttarA 514 uttarA-1830 535 uttarA. 515 daza. 8, 41 536 sUtra 516 AcA.2,66,5537 sUtra. 517 uttarA 2, 17538 AcA 518 sUtra 5,25 2 536 AcA. 516 sUtra. 11, 32 540 AcA. 520 sUtra. 2,13,3 541 AcA. 521 uttarA 18,43 542 uttarA 564. sUtra 13,18 522 sUtra. 14, 26 543 uttarA. 523 ThANA 1 lA. 544 uttarA 20, 37 565. uttarA 26,1 545 uttarA. 6, 35 566. uttarA . 25, 43 546 uttarA 6, 35 560 sUtra 2,222 561 uttarA. 14, 23 562 uttarA 6 3 563 sUtra 10, 12 ThA. 1 524 uttarA, 14 16 525 AcA. 5,171 547 uttarA 6, 36567 548 AcA 157, 56 172, u. 6 526 AcA. 5,136 7 * uttarA uttarA. 566 AcA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 570 uttarA. 571. uttarA. 572. uttarA 573. sUtra 574. AcA 575. anuyoga 576. uttarA 562. uttarA 16,25613. AcA. 1,3, 1 563. sUtra. 2, 2, 2614. AcA. 1,3, 2 564. sUtra. 6, 6 615. AcA. 13,3 55. sUtra. 7, 28 566. uttarA 35, 15 567. AcA. 2,100 577 AcA 6 620. sthAnA 4, 3 22621. bhaga. 1.1 17,3622. daza. 4,10 17, 623. uttarA0 16, 56 578. dazave. 10,11568. prazna. 2, 5, 576. dazavaM. 10, 5 566. daza. 1 3 580 dazavaM. 10, 1600. daza 6, 581 uttarA . 15.2601. uttarA 582 uttarA 15, 602. uttarA 12 11 583. dazave 10,16603. anu. 584 dazavai. 10,16 604. anu. 585. sUtra. 14, 21605. anu. 586. dazavaM. 3, 11606. daza. 7, 46 587 uttarA. 16, 607. sUtra. 2,2,36 15 608. sthAnAga 4,2 588. sUtra. 13, 13606. prazna. 58. sUtra. 10, 16 610. AcA. 1,2,3 624. uttarA0 289 35 625. uttarA0 28, 35 626. uttarA0 28, 35 627. ThANA. 2,3,4, 11 560. sUtra. 14, 6 611. AcA. 1,2,3 628. ThA0 1,42 561. dazavaM. 10,17612. AcA. 1.2,6626. daza0 1,5 616. sUtra, 1,2,15 617. sUtra. 1,12,8 618. sUtra. 1, 12, 11 619. sUtra. 1,12, 15 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 630. utta0 2,13 646. daza0 10, 7 672. daza0 4 631. uttarA. 11, 650. sUtra0 14,25 673. daza0 4 20 6 51 utta0 26, 6 674 daza0 4 632. uttarA0 11, 652. ThANA0 2, 1, 675 daza 0 5 23 23 23 676 daza0 4 633. utta0 11,32 653. utta0 28,35 677. daza0 4 634. daza0,4,22 654. utta0 28,30 678. daza0 4 635. utta0 28,30 655. utta0 26,61 676. utta04 636 utta. 25 32 656, ThANA0 1,44 680. utta0 8 637 sUtra0 12 16 657. sUtra0 12 11 681 utta0 26 638 ThANA0 2,1, 658. sUtra. 2,17,2682. daza0 7, 5 659. AcA0 1 683 sUtra0 14,25 636 utta. 26,56 660. AcA0 1 684. utta0 21,14 640. ThANA0 4,4, 661 AcA0 1 685. sUtra0 8, 25 31 662. AcA0 1 686. utta0 1, 25 641. AcA0 663. sUtra0 2 687 sUtra0 6, 26 642. uttarA0 664. sUtra0 2 688. sUtra0 6, 25 643, uttarA0 665. sUtra0 2 686 sUtra0 6, 25 644. uttarA.28,15 666. sUtra0 2 660, daza 0 8, 47 645. uttarA.28,35667. sUtra0 2 661. sUtra0 6, 25 646. AcA0 6, 668. sUtra0 2 662. ThANA0 7,78 187, 4 666, sthAnA0 3 663. ThANA. 4,1,4 647. sUtra0 8, 23 670. sthAnA0 3 664. daza0 8, 16 648. utta0 26,60 671. daza0 2 695 uttarA0 4 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +3 12 666 sUtra0 24 716. AcA0 6, 736. uttarA 21, 67. sUtra0 2,18 181,2 15 668. utta0 33 35 720. uttarA0 21, 737. utta0 28,11 666 uttara. 4, 3 18 738 utta0 28, 14 700. uttara. 32,7 721. utta0 736 prazna 0 1,2 740 bhaga0 5,8 701. utta0 32,56 722. daza0 3,11 702 utta0 25,30 723. AcA0 3, 741. sUtra. 1,1,1, 703 utta0 32,7 117,3 16 704. utta0 10,4 705 sUtra0 24,1 706 utta0 32, 7 724. sUtra0 15, 5 725. AcA0 3, 125,4 742 bhaga0 1.10 743. sUtra. 1,1,3, 10 707 utta0 10,15726. daza 0 2,11 708. utta0 3,3 727 utta0 7, 6 706. AcA0 3, 728 sUtra0 8,13 726 utta0 21,20747. daza 0 4,25 11,1 710 utta0 13,16730 AcA0 2, 100,6 748. utta0 32,2 711. utta0 21,6 746 utta. 32, 33 712 utta0 13,23 731 utta0 16,13 750. utta. 28,30 713. utta0 18,17 732 utta0 16,13 751. uttarA. 28, 37 714 sUtra 5,36,1733. daza0 8, 45 715 sUtra. 536,2734. jAcA. 1,43, 716. sUtra0 9,4 5 752. sUtra. 2 753. AcA. 2 717 sUtra0 5,1,2 735. sUtra0 1, 10, 754. AcA. 2 718. sUtra0 7,11 3 755. AcA.. 2 744. utta0 10,35 745. sUtra. 14,17 746. utta0 18,54 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756. dazavai. 778. sUtra. 15, 21 768. uttarA. 21, 757. uttarA. 776 daza. 5, 4,2, 21 758 utArA. 780. AcA.4,128 766 daza. 5, 15 756 uttarA. 800. AcA 2 71 760. daga. 781 sUtra. 2, 7, 3 1 761. daza. 782. sUtra. 10, 7 801. AcA 4,128 762. daza. 783. AcA 3,8,2 763 AcA. 3, 7, 784. mUtra. 15, 24 802 AcA 8, 18 2 785. AcA 5,163 764. dA. 1, 2 5 803 AcA. 1, 22 765. daza 1, 3 786. uttarA 13, 3 766 daza. 5, 2,6 26 8 04 AcA.3,108 767. daza 5,2,25 787. uttarA. 4, 1 1 768, daza 5, 1, 8 788 uttarA. 1,40805. sUtra 1,27,2 766. daza 6, 3, 4 786 daza 5, 14 806. nadI. 8 770. daza 5,167 760. daza 5, 27 807 sUtra. 1, 3,2 771, sUtra. 1,7 26 761. sUtra. 11, 11 11 772. uttarA 6 16762. uttarA 13, 808. sUtra. 1, 3, 2 773. uttarA 35, 32 17 763 uttarA. 8.11 806 sUtra. 1, 3, 2 / 774. sUtra. 15, 4 764. daza. 8, 41 13 775 uttarA 1,32 765. daza 5, 14 810, uttarA 8, 2 / 776. daza 4, 11 766 sUtra 6, 36 811. uttarA. 10, 777. uttarA. 4,13 767. sUtra. 2 11,1 28 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 43 43 812. uttarA. 8, 2 835 bhaga0 858. utta0 813 uttarA 24, 836. daza0 856. utta0 837. utta0 860. utta0 814 AcA. 838. uttarA0 861 sthA0 815 AcA. 836. A0 862. utta0 816 AcA 840 una0 863 utta0 817 AcA. 841. utta0 4, 5 864. ThANA0 2,4, 818. AcA. 842. utta0 4, 5 13 816, sUtra0 843. sUtra0 14, 1 865. sUtra0 10,21 820, sUtra0 844. utta0 10,15 866. daza0 2, 5 821. sUtra0 845 A0 3,117, 867 uttarA0 23, 822. sUtra0 823 daza0 846 utta0 4, 10 868. sUtra0 824. daza0 847. sUtra0 14, 6 866 sthA0 825. utta0 848 A0 870. utta0 826. utta0 846 A0 871. sUtra. 10,21 827 AcA0 850. sthA0 872. daga0 4,6 828 yAcA0 851 daza0 873. A0 2,67,6 826 AcA0 852. daza0 874. sUtra0 8,16 530. AcA0 853. daza0 875. sthAnA 3,3, 531. A0 854. utta0 52 832. A0 855 A0 876 uttarA0 3,1 856. A0 877 uttarA0 857. utta0 878. uttarA. 10,4 sUtra0 834. sUtra0 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. utta0 3, 7 602. daza. 6, 16 624. utta. 7, 30 * utta0 6,14 603. sUtra. 3, 6, 4 625. sutra 15, 6 1. sUtra. 604. sUtra 28,3 626 sUtra. 12, 15 2. prazna. 605. sUtra. 4, 12, 627 utta. 6, 44 3. prazna. 1 628 daza. 5, 36 4. prazna. 606. mUtra 2,2,3 626 sUtra 1, 16 5. prazna. 107. utta.32,181630. A. 5164, 6. prazna. 108. utta 16,13 631 sUtra. 12, 15 7. prazna. 606. utta 32,16 632 sUtra. 10, 18 8. prazna. 610. utta. 16,14 633. sUtra. 13, 14 - 6. utta.14, 24 611. utta. 14,46 634 sUtra 11, 4 -0 utta. 18,25 612. A. 6, 175, 635. sUtra 21, 2 -1. daza. 5, 23 1 6 36 sUtra. 2,21,2 -2 sUtra. 5 6, 2 613. utta 13,27 637. sUtra0 3,4,2 33. sUtra. 5,16,1 614. utta, 14 47 638 mUtra0 14, 1 24. daza 6, 5 615. uta. 14,13 636 sUtra0 3,11,1 25. sUtra. 2,1,2 616. utta. 6 53 640. utta0 1, 6 26. sUtra. 2,2,2 617 A 2, 63,5 641. utta0 2646 27. utta. 4, 2 618. utta 8, 14 642. utta0 26.17 18. daza 8, 42 616. sUtra. 13, 21 643. utta0 21,15 -16 sUtra. 3,13,4 620 daza. 2, 5 644. sUtra. 2,13,3 00. AcA. 6,66 621. daza. 6, 17 645. sUtra0 2.3,2 2 6 22 utta. 646. utta. 11,11 01. A. 6,174,1 623. sUtra. 10, 5 647. daza0 6,3,2 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 daza. 6,1,7 666. utta 3.8 660 sUtra. 946 utta 6, 12 970 utta. 10,16 661 utta 650. utta. 22 48 671. utta 3, 6 662 AcA. 651 utta. 32,12 672. sUtra 2,16,3 663. uttarA 652 utta. 21,14 673. sUtra 2, 1,1664. utta 653. utta 13, 22 974 utta. 10,20 665 utta 954. utta 13,21 175. sUtra. 15,18 666. utta. ..... --------............. ......98., 167'utta 16 15 668 utta. 16,12 966 utta. 26 1000. uttA. 26 1001. utta, 26 1002 utta. 26 03 utta 26 04. utta. 26 25, sUtra 1,14, 06 AcA. 1,2. 27 daza 1,17 28. AcA. 6,2, Page #355 -------------------------------------------------------------------------- _