Book Title: Adhyatma Pad Parijat
Author(s): Kanchedilal Jain, Tarachand Jain
Publisher: Ganeshprasad Varni Digambar Jain Sansthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003995/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-pada-pArijAta (saMgItAtmaka AdhyAtmika padoM kA anupama saMkalana ) 23 sampAdaka - DaoN0 kacchedI lAla jaina sahasampAdaka - zrI tAsacandra jaina zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna nariyA, vArANasI-5 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Hindi poets have been considerably influenced by the philosophical thoughts and spiritual writings of the great Jain guru's like Kund Kund, Battaker, Kartikeya and others; These writings mostly in Saurseni Prakrit language lie undermeath the devotional songs/poems written in the most cornmonly used form of Hindi of those times..... ........... These composers cum singers wandered from Kashmir to Kanyakumari and from Assam to Rajasthan, singing their musical compositions and contributed to the unity and integrity of India. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gaNeza varNI digambara jaina granthamAlA prakAzana saMkhyA - 35 rajata jayantI varSa-prakAzana adhyAtma-pada-pArijAta (16vIM sadI se 20vIM sadI taka ke hindI ke pratinidhi jaina kaviyoM ke bhakti evaM AdhyAtmika padoM kA saMkalana) sampAdaka pro0 DaoN0 kanchedI lAla jaina prAcArya, rAjakIya saMskRta mahAvidyAlaya, rAyapura (ma0pra0) saha sampAdaka zrI tArAcandra jaina bhUtapUrva prAcArya, relave ucca vidyAlaya, bilAsapura (ma0pra0) prastAvanA DaoN zrImatI vidyAvatI jaina rIDara evaM adhyakSa, hindI vibhAga ma0ma0 mahilA mahAvidyAlaya, ArA, bihAra prakAzaka zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna nariyA, vArANasI - 221005 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthamAlA sampAdaka : pro0 DaoN0 rAjArAma jaina, ArA, bihAra pro0 udaya canda jaina, vArANasI prakAzaka : zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna nariyA, vArANasI-221005 (c) zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna, vArANasI prathama saMskaraNa- sitambara 1996, vI0ni0saM0-2523 mUlya : ru0 mudraka : varddhamAna mudrnnaaly| javAharanagara-kAlonI, vArANasI-10 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Ganesh Varni Granthmala Series - 35 ADHYATM-PADA-PARIJAT (A Unique Collection of devotional poems & Songs (Pad-Samgrah) Written by Jain Hindi poets during 16th century to 20th century) Editor Prof. Dr. Kanchedi Lal Jain Ex-Principal, Govt. Sanskrit College, Raipur (M.P.) Co-Editor Tore Chand Jain Ex-Principal, Railway Higher Secondary School, Bilaspur (M.P.) Preface Written by : Dr. Smt. Vidjeveti Jain Reader & Head, Hindi Department M.M Girls College, Arrah (Bihar). Published By : Shree Ganesh Varni Digamber Jain Sansthan Naria, Varanasi-221005. For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Granthmala Editors : Prof. Dr. Raja Ram Jain, Arran, (Bihar) Prof. Udai Chand Jain, Varanasi. Published by : Shree Ganesh Varni Dig. Jain Sansthan Naria, Varanasi-221005. (c) Shree Ganesh Varni Dig. Jain Sansthan, Varanasi. First Edition : September 1996, Veer Nirvan Samvat - 2523. Price Rs. Price Rs. 100/= Vardanan poranalaya, Jawahar Nagar. Varnasi-10 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUBLISHER'S NOTE "Adhyatam Pada Parijat" is a stream of soothing spiritual and musical compositions which strikes the right chords of one's heart and dissolves the impurities of soul lifting it to greater heights. Jain Hindi poets have been considerably influenced by the philosophical thoughts and spiritual writings of the great Jain guru's like Kund Kund, Battaker, Kartikeya and others; these writings mostly in Saurseni Prakrit language lie underneath the devotional songs/poems written in the most commonly used form of Hindi of those times. These devotional songs, about 600 of them presented in this book, became popular among the rich and the poor alike. These pieces of devotion also contributed to a continuous refinement and enrichment of Hindi which ultimately led to its recognition as the National language of free India. These composers cum singers wandered from Kashmir to Kanyakumari and from Assam to Rajasthan, singing their musical compositions and contributed to the unity and integrity of India. Late Shri Dr. Kanchedilal Jain had collected these devotional poems and songs at the request of late Pandit Phoolchandra Shastri; Shri Tarachand Jain assisted him in all possible ways. Although Panditji and Dr. Kanchedilalji, both are not with us today, we are extremely grateful to both of them for the initiative. We are also grateful to Shri Tarachandji for rendering selfless service in preparing the manuscript. Sudden and tragic demise of Dr. Kanchedilal ji deprived us of his critical and comparative Introduction which he proposed to write. However, it is a matter of great satisfaction that, on our special request, the noted Hindi scholar Dr. (Smt.) Vidyavati Jain, Head, Hindi Department, M.M.Women's College (Vir Kunwar Singh University), Aara (Bihar), has filled up this gap. Her preface to the book and also the index have certainly enhanced the importance of the book. Shri Ganesh Varni Dig. Jain Institute is grateful to her for the valuable contribution. For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Smt. Kranti Devi Jain, wife of Late Dr. Kanchedilalji, has contributed generously towards the publication of the book. We are thankful to her for the interest and generosity. It is a matter of great satisfaction that Shri Pushpabhadra Jain (son of Late Dr. Kanchedilalji) and his wife Smt. Rashmi Jain, both engineers, also take keen interest in continuing the legacy left behind by Dr. Kanchedilal Jain. The typesetting of the book on computer was done at Jaipur and all the expenses for this were met by Sidhantacharya Pandit Phoolchandra Shastri Foundation, Roorkee; Sansthan is grateful to the Foundation for this help. 25th July 1996 University of Roorkee Roorkee-247 667 Prof. Ashok Kumar Jain Trustee and Vice-Presiden Shri Ganesh Vami Dig. Jain Sansthar For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pro0 (DaoN0) kanchedIlAla jaina (san 1929-1989 I0) madhyapradeza ke bilAnI grAma (pathariyA, jilA damoha) meM pauSa kRSNa amAvAsyA vi0saM0 1986 ko eka sAmAnya kintu susaMskRta parivAra meM janma prApta pro0 (DaoN0) kanchedIlAla jI kA jIvana kaThora parizrama, prAcyavidyA tathA jinavANI ke prati samarpaNa kA jIvanta itihAsa hai| apane mUlyAdhArita AdarzoM, kartavyaniSThA, zikSA-prasAra, nirbhIka patrakAritA evaM samAjasevA ko sarvopari mAnane ke kAraNa unhoMne jo dhavala yazArjana kiyA, vaha navIna pIr3hI ke lie preraNA evaM utsAha kA srota bana gyaa| santAna kI nirabhimAnatA, saccaritratA evaM gaganacumbI pragatizIlatA vastuta: unake mAtA-pitA ke kaThina tyAga, tapasyA evaM baccoM ke jIvana-nirmANa ke prati unake dRr3hasaMkalpa kA pratiphala mAnA gayA hai| DaoN0 kanchedIlAla jI evaM unakI dharmapatnI zrImatI krAnti jaina para yaha ukti pUrNatayA ghaTita hotI hai| unake jyeSTha putra zrI puSpabhadra jaina jahA~ bhArata sarakAra ke ena0eca0pI0sI0 meM variSTha iMjiniyara padAdhikArI hai, vahIM unakI dharmapatnI zrImatI razmi jaina eka malTI nezanala kampanI meM variSTha kampyUTara iMjiniyara hai| isI prakAra unake kaniSTha putra zrI yazobhadra, madhyapradeza zAsana meM vidyuta vibhAga ke iMjiniyara hai tathA unakI dharmapatnI zrImatI nIruprabhA sAgara vi0vi0 ke rasAyanazAstravibhAga meM yU0jI0sI0phailo ke rUpa meM zodha kAryarata haiN| isI prakAra DaoN0 sA0 kI eka putrI madhyapradeza zAsana meM bhautikazAstra kI variSTha vyAkhyAtA tathA anya do suputriyA~ meDikala DaoNkTara haiM aura samAja sevA meM kAryarata haiN| Aja DaoN0 kanchedIlAla jI kA bhautika zarIra hamAre bIca nahIM hai kintu unakA yazasvI jIvana sabhI kI preraNA kA srota banA huA hai| For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna sampAdakIya prAcya vidyAjagata ko jaina sAhitya kI vipulatA, vividhatA tathA usake bhASAgata evaM anya anekavidha vaiziSTya kI jabase jAnakArI prApta huI hai, tabhI se usane deza-videza ke prAcya vidyAvidoM kA apanI ora dhyAna AkarSita kiyA hai| itihAsakAroM ko yaha dekhakara bar3A Azcarya huA ki jisa prAcya evaM madhyakAlIna jaina sAhitya meM nanda, maurya, ela, gupta, rASTrakUTa evaM cAlukya, yahA~ taka ki mugalakAlIna samrAToM evaM anya aneka sthAnIya rAjAoM ke prAmANika tathya upalabdha hai aura bhAratIya itihAsa, evaM saMskRti ke nirmANa meM jinakI ahaM bhUmikA rahI hai, usa viziSTa koTi ke sAhitya ko sampradAyavAdI sAhitya kI zreNI meM DAlakara use upekSita kaise kara diyA gayA? jisane apane bhASA-sauSThava aura samatA evaM samanvaya ke AdarzoM ko pracArita kiyA, jAta-pA~ta tathA garIba-amIra kI bheda-bhAvanA se dUra rahakara, jisane una sabhI ko samAna rUpa se sAmAjika vikAsa kI prakriyA kA mUla AdhAra mAnA, aise rASTriya mahattva ke sAhitya kI upekSA kaise kara dI gaI? Adhunika bhAratIya bhASAoM kI jananI, pArzva tathA mahAvIrakAlIna lokapriya janabhASA ko jisa sAhitya ne bhAratIya saMskRti evaM itihAsa-darzana ko mukhara karane kA mAdhyama banAyA, usI janabhASA meM likhita vaha mahattvapUrNa sAhitya upekSA kA zikAra kaise ho gayA? Adi aneka prazna uTha khar3e ho ge| kintu dhanyavAdAha hai prAcya vidyAvidoM meM DaoN0 harmana yAkovI, DaoN0 bevara, pro0 haTeMla, pro0 AlsaDorpha, DaoN0 ke0pI0 jAyasavAla, paM0 hajArIprasAda dvivedI, DaoN0 bhaNDArakara, paM0 gau0hi0 ojhA, DaoN0 sunIti kumAra caTarjI, paM0 baladeva upAdhyAya prabhRti vidvAn, jinhoMne jaina sAhitya meM prayukta vividha bhASAoM kA vidhivata adhyayana kara tathA unameM aitihAsika tathyoM ko khojakara usakA nirbhIka tathA niSpakSa hokara mUlyAMkana kiyA aura pUrva meM vyApta sandehoM ke dhundha se use mukta kiyaa| yahI kAraNa hai ki pichale lagabhaga 7-8 dazakoM se jaina sAhitya ke vividha pakSoM para paryApta zodha-khoja ke kArya hue haiM aura Age bhI hote rahane kI pUrNa sambhAvanA hai| prAcya jaina vidyA kA bhASA kI dRSTi se paravartI vikasita pramukha bheda hI "hindI jaina-sAhitya' hai| yahA~ "hindI' zabda bRhad artha meM prayukta kiyA jA rahA hai arthAt For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhe vaha rAjasthAnI ho yA harayANavI, brajamaNDala, madhyadezIya yA pUrvI boliyA~ ho, sabhI ko hindI mAnA gayA hai| isakA AdikAla paM0 rAhula sAMkRtyAyana tathA mizrabandhuoM ne mahAkavi svayambhU (AThavIM sadI) ke kAla se mAnA hai| kintu anya hindI sAhitya ke itihAsakAroM ke anusAra 10vI 11vIM sadI se hindI kA AdikAla mAnA gayA hai| isa kAla meM jaina kaviyoM ne caturvidha anuyogoM para saikar3oM granthoM kI racanAe~ kara hindI ko pUrNa sAmarthya pradAna karane kA prayatna kiyaa| suvidhA kI dRSTi se ina racanAoM kA vargIkaraNa nimna prakAra kiyA jA sakatA hai (1) purANa, carita, AkhyAna evaM laghu tathA bRhat kathA-grantha / (2) saiddhaantik-grnth| (3) pUjA-vidhAna, stuti, stotra, subhASita, aadi| tathA, (4) bhakti evaM adhyAtmaparaka pd-saahity| ina vidhAoM meM se antima caturtha vidyA ke bhakti evaM adhyAtmaparaka kucha pramukha padoM kA saMkalana prastuta grantha meM kiyA gayA hai| ina padoM ke lekhaka ve kavi haiM, jinhoMne pUrvavartI prAkRta, apabhraMza evaM saMskRta ke mUla jaina sAhitya kA gahana adhyayana kara unakA dIrghakAla taka manana evaM cintana kiyA, tatpazcAt yuga kI mA~ga ke anusAra apane cintana ko vividha saMgItAtmaka svara-laharI meM unakA citraNa kiyA hai| ina padoM kI geyatA, zabda-gaThana, Aroha-avaroha tathA vaha itanA sAmAnya janAnukUla, suvyavasthita evaM mAdhurya-rasa samanvita hai ki unheM bhaugolika sImAe~ bA~dha sakane meM asamartha rhiiN| rAjasthAna, gujarAta, hariyANA, paMjAba, mahArASTra, madhyapradeza, dakSiNabhArata evaM AsAma, baMgAla, Adi meM unheM samAna svaralaharI tathA Aroha-avaroha ke sAtha gAyA-par3hA jAtA hai| vartamAna meM to videzoM meM bhI ye pada lokapriya ho rahe haiN| prastuta gantha ke prAyaH samasta pada gItikAvya kI zailI para citrita hai| ina padoM meM saMgIta evaM adhyAtma kA abhUtapUrva saMyojana milatA hai aura unameM ahiMsA, aparigraha evaM anekAnta ke sAtha-sAtha samatAbhAva evaM saMsAra ke prati asAratA sambandhI gUr3ha se gUr3hatara viSayoM ko bhI saralatama bhASA evaM rocaka zailI meM dainika vyavahAra meM Ane vAle udAharaNoM ke sAtha vyakta karane kA prayAsa kiyA gayA hai| pada-sAhitya kI mAnava jIvana ke lie AvazyakatA, unakA mahattva, unake bheda tathA prastuta grantha For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM saMgrahIta padoM kA vargIkaraNa aura unakI vizeSatAoM para prastuta grantha kI prastAvanA meM vistRta prakAza DAlA gayA haiM ataH yahA~ unakI carcA anAvazyaka hai| ___saMkalita pada 16vIM sadI se 20vIM sadI taka ke pramukha hindI kaviyoM dvArA racita haiM, jinakA paricaya prastAvanA meM aMkita hai| saMgrahIta padoM meM nimnalikhita pramukha vizeSatAe~ parilakSita hotI haiM(1) Adhunika hindI sAhitya ke itihAsakAra, hindI ke kAla-vibhAjana meM jise rItikAla kahakara usa kAla meM mahAkavi bihArI, deva, evaM ghanAnanda dvArA viracita sAhitya ke sambhoga-zRGgAra ke lekhana kA sAhityakAla mAnate haiM, usI bhautikavAdI zRGgAra-rasa meM sikta vAtAvaraNa meM jaina hindI kaviyoM ne darabArI bhoga-aizvarya kI saMskRti se pare rahakara videzI AkrAntAoM dvArA jarjarita rASTra evaM bhayAkrAnta samAja ke utthAna hetu rASTriya evaM sAmAjika caritra-nirmANa kI kalyANakAmanA se adhyAtma rasa kI nirbhIka evaM nirbAdha amRta-srotasvinI ko pravAhita kiyA hai| ina padoM meM sukha-bhoga kI bhautika sAmagriyoM kI upalabdhi kI cAhanA vyakta nahIM kI gaI hai| balki unake mAdhyama se kaviyoM ne kevala AtmaguNoM ke vikAsa, samasta prANiyoM ke kalyANa tathA binA kisI bhedabhAva ke sabhI ke prati samatAbhAva kI prApti kI kAmanA kI hai| (3) ina bhakti padoM meM vyakti ko yahI preraNA dI gaI hai ki vaha dUsaroM ke kevala sadagaNoM ko grahaNa kare tathA apane doSoM ko siMhAvalokana kara unheM dUra karane kA prayatna kre| (4) sampradAya-bheda, jAti-bheda, U~ca-nIca, garIba-amIra tathA dezI-videzI ke bhedabhAva se Upara uThakara samatA evaM sarva-dharma-samanvaya kI bhAvanA para ina padoM meM vizeSa jora diyA gayA hai| (5) itara dharmoM evaM dharmAyatanoM ko AdarasammAna dene ke lie preraNA dI gaI hai| (6) vizva ke kalyANa kI dRSTi se ahiMsA, brahmacarya, aparigraha, syAdvAda evaM anekAnta ke siddhAntoM ko jIvana meM utArane para vizeSa bala diyA gayA hai| (7) sAhitya vidhA kI dRSTi se samasta padoM kI prakRti zAntarasamaya hai| (8) bhASA kI dRSTi se ina padoM para braja, rAjasthAnI, gujarAtI, marAThI yA bundelI kA prabhAva parilakSita bhale hI hoM, kintu bRhadartha meM ve sabhI hindI pada haiN| For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha durbhAgya kA viSaya hai ki rASTra ke ina samunnata tathA caritra-nirmANa ke eka vizeSa aMza ke rUpa meM jJAta isa sAhitya ko vizvavidyAlayoM, mahAvidyAlayoM tathA rASTriya mahattva ke anya pAThyakramoM meM sthAna nahIM diyA gyaa| jabaki vartamAna ke sandarbho meM yaha sAhitya rASTra evaM sAmAjika nirmANa meM eka viziSTa bhUmikA adA kara sakatA hai| varNI saMsthAna prastuta mahattvapUrNa padoM ke saMgrahakartA DaoN0 kanchedIlAla jI ke prati apanA AbhAra vyakta karatA hai, jinhoMne vividha kaviyoM kI racanAoM se vividha viSayaka pramukha padoM kA saMkalana kiyaa| ina padoM ke mUlyAkaMna evaM tulanAtmaka adhyayana karane kI bhI unakI prabala icchA thI, kintu krUra kAla ko yaha svIkArya na thaa| ata: ve asamaya meM hI hamAre bIca se uTha ge| ____saMsthAna ke prakAzanoM ke niyamAnusAra pratyeka granthaM kA uccastarIya mUlyAMkana evaM samIkSAtmaka tathA tulanAtmaka adhyayana honA Avazyaka hai| ata: usakI tulanAtmaka evaM samIkSAtmaka vistRta prastAvanA ke lekhana hetu saMsthAna ke upAdhyakSa DaoN0 azokakumAra jaina ne aneka vidvAnoM se samparka kiyA kintu usameM unheM saphalatA nahIM mila skii| antataH DaoN0 (zrImatI) vidyAvatI jaina se unhoMne vizeSa anurodha kiyA aura yaha kahate hue prasannatA kA anubhava ho rahA hai ki unhoMne unakA anurodha svIkAra kara prastAvanA evaM padyAnukramaNikA Adi taiyAra kara dii| unake isa saujanyapUrNa sahayoga ke lie saMsthAna unake prati AbhAra vyakta karatA hai| ____DaoN0 kanchedIlAla jI kI dharmapatnI zrImatI krAnti jaina ne tathA unake priya putra evaM putravadhU zrI puSpabhadra jaina (sivila kAryapAlaka iMjiniyara, ena0eca0pI0sI0) (bhArata sarakAra) tathA zrImatI razmi jaina (variSTha kampyUTara iMjiniyara) ne usakI 200 pratiyA~ varNI granthamAlA se lAgata mUlya meM kharIdakara unheM samAja ke svAdhyAyazIla zrAvakoM, evaM vidvAnoM ko vitarita karane kI icchA vyakta kI hai| saMsthAna unakI isa Adarza preraka evaM utsAhavardhaka pravRtti kA hArdika svAgata karatA hai| jinavANI ke pracAra-prasAra kA yaha eka sarvottama sAdhana hai| zrutapaJcamI parva- 22/5/95 mahAjana TolI naM02 ArA (bihAra)-802301 pro0(DaoN0) rAjArAma jaina pro0 udayacandra jaina, vArANasI For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA DaoN0(zrImatI) vidyAvatI jaina "adhyAtmapada-pArijAta'. eka saMgraha-grantha hai, jisameM 16 vIM sadI se lekara 20 vIM sadI taka ke pramukha hindI jaina bhakta-kaviyoM kI racanAe~ saMkalita haiN| inameM kaviyoM ne bhakti ke unmeSa meM jisa pada-sAhitya kI racanA kI, vaha jana-mAnasa ko AdhyAtmika jIvana kI ora agrasara hone kI prabhAvaka prareNA denevAlI praNamya prakAza-kiraNeM samAhita haiN| jisa ahiMsA-darzana aura anekAnta-dRSTi kA ina padoM meM sarala bhASA-zailI meM hRdayagrAhya varNana kiyA gayA hai, vaha sArvajanIna, sArvabhaumika, zAzvata aura sanAtana satya hai| hamAre mahAn santa sAdhakoM ke udAtta-cintana, adhyAtma-sAdhanA aura Atmazodhana kI pravRtti dvArA nisyUta jisa AtmAnandarUpI amRtasindhu ko bhakta kaviyoM ne anubhava kiyA, usI kI zabdamaya abhivyakti haiM ye pd| inameM AdhyAtma aura saMgIta kA anUThA samanvaya hai aura hai darzana ke gUDha se gUDhatara viSayoM ko bhI sarala zabdoM meM samajhAne kI adbhuta shkti| inameM mAnavatA ko anuprANita karane vAlI bhAvanAoM kI pracuratA hai evaM hRdaya ko Andolita kara dene vAlI nava rasamaya picchila rasadhArA satata sarvatra pravAhita hai| sabhI pada gItikAvya kI paddhati para AdhArita hai| gItikAvya muktaka-zreNI kA kAvya hotA hai, jisameM gItikAra kI apanI AvezapUrNa bhAvanAoM kA prakAzana hotA hai| gItikAra apanI hI mAnasika anubhUtiyoM kI gItirUpa meM abhivyaJjanA karatA hai| vaha abhivyaJjanA bhAva ke anukUla hI usa komala kAnta, svAbhAvika aura sarala bhASAzailI meM hotI hai, jisameM hRdayagata bhAvanA kA saundarya aura mAdhurya vyApta rahatA hai| bhAvAveza meM hI gItoM kA janma hotA hai| unakA AkAra nizcita nahIM hotaa| vaha bhAvAnusAra hI choTA yA bar3A ho sakatA hai| isa gIti-vidhAna kA svarUpa vibhinna samayAnukUla rAga-rAganiyoM para AdhArita rahatA hai| For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) gIta meM saMgIta kI pradhAnatA rahatI haiN| yadyapi saMgIta ke lie kAvyatva apekSita nahIM , kyoMki usakA pradhAna AdhAra svara-laharI hai, kintu jaba gIta meM kAvyatva hotA hai tabhI vaha gItikAvya kA nAma grahaNa kara letA hai| gIti-kAvya meM kavi apane hI antas ke sUkSma bhAvajagata kA varNana karatA hai| usakI vRtti pradhAnatayA antarmukhI hotI hai| apanI anubhUti kA yA bhAva ke Aveza kA hI saMgItamaya varNana usakA lakSya hotA hai| prastuta saMgraha-grantha ke prAya: sabhI kavi saMgIta ke pArakhI kavi haiN| inake pada vibhinna zAstrIya rAga-rAganiyoM para AdhArita haiM, jinameM gaurI, sAraMga, vilAvala, yamana, rAmakalI, kAphI, dhanAzrI, khammAja, kedAra, AsAvarI, pIlU, soraTha, malAra Adi pramukha haiN| ina padoM kA saMgIta, bhAvasaMgIta kI pratidhvani sA pratIta hotA hai| isa saMgIta-pradhAna kAvya-paddhati meM kavi zabdacayana, zabda-mAdhurya aura kalA-vidhAna ke saundarya ke sAtha apanI bhAvanAoM kA prakAzana karatA hai| kintu jaba ina gItoM meM ArAdhyadeva sambandhI anubhUtiyoM kA varNana hone lagatA hai, to unakI saMjJA mahat ho jAtI hai| prastuta saMkalana ke padasAhitya ko bIsa viSayoM meM vibhakta kiyA gayA hai1. jinastuti, 2. jinadeva-darzana-pUjana, 3. jinavANI,4. gurustuti,5. samyagdarzana, 6. samyagjJAna, 7. sadupadeza,8. vinaya, 9. AtmasvarUpa,10. bAraha bhAvanA, 11.karmaphala, 12. badhAIgIta, 13. uttama narabhava, 14. holI, 15. bhoga-vilAsa, 16.saMsAra-asAra, 17 saptavyasana, 18. mana, 19. kaSAya evaM 20. bhaav-prinnaam| ukta padoM meM adhyAtma, bhakti, nIti, AcAra, svakartavya-nirUpaNa, Atmasambodhana aura vairAgya kI zikSA ke sAtha-sAtha mana, indriya aura zarIra kI svAbhAvika pravRtti kA digdarzana karAkara mAnava ko sAvadhAna kara AtmAlocana kI pravRtti jagAne kA prayAsa kiyA gayA hai| inakI vizeSatA hai-| saMgItAtmakatA, AtmaniSThA, anubhUti kI tIvratA aura rAgAtmaka anubhUti kI abhivynyjnaa| saMgItAtmakatA gItikAvya kI pahalI vizeSatA hai sNgiitaatmktaa| saMgrahIta sabhI pada geya haiN| inake varNa-vinyAsa meM eka ora komalatA vidyamAna haiM to dUsarI ora vaha saMgIta mAdhurimA se ota-prota haiN| inameM saMgIta kI akSuNNa dhArA pravAhita hai, jisameM saMgIta kA mAdhurya chalaka rahA hai| tuka, gati, yati, aura laya ke sAtha nAda-saundarya kA For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unameM sundara samanvaya hai| svara aura tAla ke sAtha saMgIta apane mUrta rUpa meM sAkAra huA hai| jo apane saundarya meM mAnasa ke antas ko nimagna kara detA hai| saMgIta ke sAtha bhAvanAtmaka saundarya kA ucita samanvaya bhI milatA hai| mahAkavi banArasIdAsa, dyAnatarAya, bhaiyA bhagavatI dAsa, bhUdharadAsa, budhajana, daulatarAma aura bhAgacandra Adi ke padoM meM saMgIta kA nikharA svarUpa spaSTarUpeNa dekhane ko milatA hai| ___kavivara budhajana ne svara aura laya kA sundara vidhAna kara rAga bhairavI aura tIna tAla meM nimnapada kitane anUThe DhaMga se prastuta kiyA hai? mRtyu jIvana kA zAzvata niyama hai| kavi hara kSaNa isa satya meM satarka rahatA hai aura mAnava ko bhI usakI cetAvanI detA hai| unakI yaha anubhUti nissandeha hI vizvajanIna hai "kAla acAnaka hI le jAyagA gAphila hokara rahanA kyA re ? chinakU tokU nA~hi bacAvai, to subhaTana kA rakhanA kyA re ?(pada0446) isI prakAra ke kavi daulatarAma ke padoM meM saMgIta kI adbhuta avatAraNA huI hai| unakI padAvaliyA~ saMgIta ke svaroM meM ba~dhakara atyanta begavatI siddha huI haiN| unhoMne rAga kAphI meM holI ke rUpaka dvArA zarIra ke aMga-pratyaMgoM evaM bhAvoM kA vAdyayantroM kA svarUpa dekara isa prakAra abhivyakti kI hai ki samasta svara-tantriyA~ svata: jhaMkRta ho uThatI haiM aura kalpanA aura anubhUti ke ucita samanvaya se Antarika saMgIta kA advitIya bhAva-citra prastuta ho uThA hai, zabdoM ke mAnoM mUrta rUpa dhAraNa kara liyA hai aura lekhanIrUpI kUcI ne usameM manohara raMgoM kI AkarSaka chaTA bikhera dI hai| yathA"mero mana aisI khelata horii| mana miradaMga sAja kari lA rI tana ko tamUrA bano rii|| (pada0 515) AtmaniSThA jaina-padoM meM AtmaniSThA bhI upalabhya hai, jo gItikAvya kI dUsarI vizeSatA hai| prastuta saMgraha ke sabhI jainakavi adhyAtma-premI the| unhoMne saMsAra kI asAratA ko lakSyakara apane antarmana kI zAnta evaM nizchala bhAva nirjhariNI meM nimagna hokara gItoM kI madhura tAna cher3I hai| AtmAnubhUti kA Aloka sarvatra vidyamAna hai| kyoMki AtmAnubhUti kI abhivyakti hI ina padoM kA pradhAna dhyeya hai| For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. (4) mAnava bAhya se vimukha hokara jaba antas kI ora mur3atA hai, taba usakA mana santuSTa ho jAtA hai, usakI nirarthaka bhramaNazIlatA samApta ho jAtI hai aura vaha AtmonmukhI ho uThatA hai| usake antas kA rasa umar3a par3atA hai, vaha apanI sudha-budha, khokara apanI AtmA kA sAkSAtkAra karane lagatA hai| kavi daulata apanI komala kamanIya bhASA meM kaha uThate haiM "Atama rUpa anuupm| " (pada0 425) tathA dyAnatarAya bhI apanI AtmA meM ramaNa karake prasannatA kA anubhava karate haiM "hama lAge Atama rAma sau" (pada0 404) eka anya pada meM kavi jyoti ne apanI amaratA kA kitanA durlabha manauvaijJAnika varNana kiyA hai, __ "aba hama amara bhaye na mreNge| (pada0 440) unakI yaha abhivyakti AtmAbhivyakti na hokara sArvajanika hai| sabhI kaviyoM ne apane padoM meM AtmAnubhUti kI gahanatA kA paricaya diyA hai aura AtmaniSThA-paraka anUThe pada prastuta kie haiN| ina padoM meM AtmaniSThA ke sAtha-sAtha Atmanivedana kI bhAvanA bhI vyaJjita huI hai aura usameM gambhIratA, prabalavega aura tIvratA vidyamAna hai| apane ArAdhya kI bhakti meM vaha itanA tallIna ho jAtA hai ki bhakti rUpI jala usake samasta kAluSya kA prakSAlana kara detA hai aura vaha apane prabhu kA sAnidhya pAkara zAnti prApta karatA hai| kavi kI yaha anubhUti indriyAtIta hai, alaukika haiM hamArI vIra haro bhava piir| (pada0 87) guru ke upadeza meM apane bhrama kA nivAraNa kara vaha apane antas meM ujjvala vairAgya dhAraNa karatA hai aura saMsAra se mamatva choDa dene para bhI yadi usameM sva-para kA jJAna jAgRta na ho to usake samasta kArya nirarthaka rahate haiN| isalie kavi bAra-bAra apanI AtmA ko sambodhita karatA huA kahatA hai ki guru ke bheda-vijJAna ko samajho aura apanI AtmA se prema karo "guru kahata sIkha imi baar-baar|| (daula0 527) For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) bheda-vijJAna ho jAne para AtmA apane zuddhAtma-svarUpa ke sAtha vicaraNa karane lagatA hai, cetana harSa ke jhUle meM jhUlane lagatA hai aura Atmazakti kA prAdurbhAva hone lagatA hai maiM dekhA Atama raamaa|| (pada0-389) "aba mere samakita sAvana aayo|" (pada0217) "dekho bhAI Atama deva............. (pada0 445) anubhUti kI tIvratA__anubhUti kI tIvratA gItikAvya kI tIsarI vizeSatA hai| tIvra anubhUti se jaba saMvedanazIlatA aura UrjasvitA AtI hai, sabhI geya-pada abhivyaktipUrNa aura sarasa bana pAte haiN| anubhUti kI abhivyaJjanA meM satarkatA atyAvazyaka hai anyathA padoM meM vikRti Ane kA saMzaya banA rahatA hai| saMsArika ulajhanoM meM DUbe hue mAnava-jIvana meM aise kSaNa kama hI Ate haiM, jaba unakI vRttiyA~ antas kI ora unmukhI ho pAtI haiN| ata: kavi unhIM kSaNoM ko sameTakara apanI pratikriyA sAmAjika AdhAra para gatizIla banAtA hai| jaina-pada isake ucche udAharaNa haiN| kavi bhAgacandra kA mana sAMsArika -svArthoM se udAsa ho cukA hai| isalie anubhUti kI tIvratA se antas meM Atmabuddhi jAgRta karate hue ve kaha uThate haiM "je dina tuma viveka bina khoye||" (pada0 277) isI prakAra anya kaviyoM ne bhI manuSya-paryAya ko AtmakalyANa meM sahAyaka mAna kara use zreSTha mAnA hai aura sAMsArika sambandhoM kI nazvaratA se paricita karAyA hai| yathA "chA~r3a de abhimAna jiya re"||(pd0 339) " jIva tU bhramata sadaiva akelaa|| "saMga sAthI koI nahIM teraa||''(pd0 276) rAgAtmaka-anubhUti rAgAtmaka anubhUti gItikAvya kI cauthI vizeSatA hai| kAvya ke bhAvapakSa meM buddhi, rAga aura kalpanA-tattva kI pradhAnatA rahatI hai| buddhi-tattva meM kavi ke vicAroM kA, kalpanA-tattva meM vastu kA citrAMkana evaM nirmANa tathA rAgAtmaka-tattva meM kavi kI hRdayasparzitA evaM tanmayatA kI pradhAnatA rahatI hai| ina tInoM ke ucita samaJjana For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) se kAvya paripUrNa hotA hai / ukta padoM meM rAgAtmaka - tattva apanI pUrNa tanmayatA aura hRdaya-sparzitA se sAkAra ho uThA hai| unameM eka sAtha tanmayatA, sahaja sukomalatA, saralatA, vicitratA aura saundarya ke darzana hote haiN| sIdhI sAdI sarala bhASA meM bhakta kI karuNa pukAra hRdaya ko rasasikta kara DAlatI hai - duvidhA kaba jaihe mana kI / kaba ruci sau pIveM dugacAtaka, bU~da akhaya pada dhana kI / / " (pada0 587) kavi jyoti ke nimna pada meM anubhUti aura kalpanA kA samucita santulana dekhane yogya hai-- 44 " cetana a~khiyA~ kholo nara / (pada0 438) padoM kA viSayAnurUpa vargIkaraNa jaina kaviyoM ke padoM kI preraNA kA srota jinendra-bhakti yA zuddha jIvAtmA hai / kavi pramukhataH pahale apanI jIvAtmA ko sanmArga meM lagAne ke lie padoM kI saMracanA karate haiN| tatpazcAt unakI bhAvanA yaha bhI hai ki sAMsArika prANI bhI unakA anusaraNa kara apanA AtmakalyANa kara skeN| jainadarzana meM bhakti kA svarUpa saguna - nirguNa, dAsa, sakhya aura mAdhurya se bhinna hai| ataH koI bhI sAdhaka apanI cATukAritA - pUrNa prazaMsAtmaka yA nindAtmaka stutiyoM dvArA vItarAgI prabhu ko prasanna yA aprasanna nahIM kara sktaa| balki unake guNoM kA smaraNa kara, svayaM apane meM unhIM guNoM ko vikasita karane kI prareNA prApta karatA hai aura karma - bandhana se mukta hotA hai| usakI bhakti kA eka hI lakSya rahatA hai-- AtmA ko karma - bandhana se mukta karAkara zuddha, buddha paramAtmA kI zreNI meM pahu~cA denA / ina padoM ke cintana aura manana se eka prakAra kI apUrva zAnti kI prApti hotI hai aura Atmika sukha kA anubhava hotA hai| ve bhakti-bhAvanA para AdhArita hokara bhI apane meM aneka vizeSatAoM ko samAhita kie hue haiN| yadyapi unake viSaya aura bhAvoM kI dRSTi se unheM sAmAnyataH pUrvokta 20 zreNiyoM meM vibhakta kiyA jA sakatA hai kintu adhyayana kI suvidhA kI dRSTi se unakA pradhAna rUpa se nimna prakAra vargIkaraNa kiyA jA sakatA hai (1) bhaktiparaka pada (2) AdhyAtmika pada (3) rahasyAtmaka pada For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) (4) upadezaprada pada (5) saMsAra kI asAratA sambandhI pada (6) dArzanika evaM saiddhAntika pada, aura (7) virahAtmaka pada bhaktiparaka pada jaina kaviyoM ne bhaktiparaka padoM kI racanA vizeSa rUpa se kI hai| jinendra prabhu kI bhakti kA avalambana pAkara mAnava-mana kSaNa bhara ko sthira ho jAtA hai| vaha apane ArAdhya ke guNoM meM kucha isa taraha masta ho jAtA hai ki apanI sudha-budha bhUla jAtA hai| kintu yaha bhakti nairAzya janaka nahIM apitu isase bhakta kI AtmA nirmala ho jAtI hai| vaha jAnatA hai ki karmoM kA kartA yA bhoktA svayaM vahI hai| apane utthAna yA patana kA dAyitva usI para hai isalie jaina kavi isI bhakti-bhAvanA se. una jinendra prabhu kI ArAdhanA karate haiM, jinhoMne Atma-saMyama, tapa aura dhyAna ke dvArA karma-bandhana ko naSTa kara siddhAvasthA prApta kara lI hai| isI bhAvanA se anuprANita kucha padoM kI jhA~kI draSTavya hai| kavi daulata kahate haiM ki mAnava apane AtmasvarUpa kI vismRti ke kAraNa hI saMsAra meM aneka kaSToM ko sahana kara rahA hai "apanI sudhi bhUli Apa Apa dukha paayo|''( pada0 417) jaba bhakta apane upAsya meM anantazakti aura sAmarthya dekhatA hai, taba use apanI asamarthatA kA bhAna hotA hai, tabhI usakA ahaMbhAva dUra ho jAtA hai aura vaha AtmasamarpaNa kara detA hai| vaha apane samasta doSoM ko jinendra deva ke sammukha khola-kholakara ginAtA hai| isa Azaya ke aneka pada ukta racanA meM upalabdha hai| kavi daulata kahate haiM ki bhaktoM ke ekamAtra zaraNa jinendra-prabhu hI hai| "jAU~ kahA~ taji zaraNa tihaare||" (pada0 375) kavivara budhajana apane ArAdhya ke prati yaha bhAvanA vyakta karate haiM ki Apa bhavodadhi se pAra utAranevAlI naukA hai|" "bhavodadhi tAraka navakA jaga maaNhii||" (pada0 150) For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) bhakti kA nikharA huA rUpa nimna padoM meM dikhalAI par3atA hai| jyoM-jyoM bhakta jinendra deva kI mahattA aura apanI sthiti para vicAra karatA hai, tyoM-tyoM use apanI laghutA kA bodha hone lagatA hai| vaha apane samasta doSoM ko jinendra deva ke sammukha kholakara rakha detA hai| isa Azaya ke aneka pada ukta racanA meM upalabdha hai "bhajana bina yoM hI janama gNvaayo|" (pada03) "bhalA hogA terA yoM hI jinaguna paalk||" (pada0 11) "aba nita neminAtha bhjyoN||" (pada0 41) AdhyAtmika pada prastuta koTi ke padoM meM adhyAtma-tattva kI sundara abhivyaJjanA huI hai| kavi apane antas meM Atmatattva kI mahattA kA varNana karatA hai| vaha anubhava karatA hai ki AtmA to ajara, amara hai kintu rAgadveSa, moha, aura ajJAnatA anantakAla taka AtmA ko AvAgamana ke cakkara meM ulajhAe rakhatI hai| ata: isa janma-maraNa ke cakkara se bacane kA ekamAtra upAya hai- bhedaanubhuuti| bhedAnubhUti hote hI yaha anubhava ho jAtA hai ki zarIra aura AtmA alaga-alaga hai aura usakI dRSTi bAhya-saundarya kI apekSA Antarika-saundarya para kendrita ho jAtI hai| isI Atma-bhAva kA citrAMkana bar3I yathArthatA ke sAtha hindI jaina kaviyoM ne kiyA hai| sabhI kavi Atma-rasika the| unhoMne AtmA kA vizleSaNa bar3I bhAvukatA evaM sarasatA ke sAtha kiyA hai| AtmA se paricaya ho jAne ke pazcAt kavi budhajana kaha uThate haiM "maiM dekhA Atama raamaa| rUpa pharasa rasa gandha tai nyArA darasa jJAna guna dhaamaa|" (pada0-389) ukta pada meM Atmika anubhUti kI abhivyakti atyanta mArmikatA ke sAtha huI hai| kaviyoM ne rUpakoM ke mAdhyama se apanI jisa virATa kalpanA kA darzana karAyA, vaha bhI zlAghanIya hai| "antara ujjvala karanA re bhaaii| kapaTa kRpAna taje nahiM taba lau karatI kAja na saranA re||" (pada0 294) For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) " mhAMre ghara jinadhuni / / " ( pada0 181 ) "Aja maiM parama padAratha pAyo / aSTa karma ripu jodhA jIte ziva akUMra jamAyo / / " ( pada0 135 ) kavi daulatarAma bhI AtmA kA sAkSAtkAra kara Ananda se bhara jAte haiM aura unake mukha se nimna paMktiyA~ nikala par3atI hai-- "nirakhata sukha pAyo jina mukha canda / cakavI kumati vichura ati bilakhe, Atama sudhA stravAyo / / " (pada0137) Atmatattva kI prApti meM pramukha sAdhana svAnubhUti hai| svAnubhUti kA prAdurbhAva hote hI kavi harSa ke jhUle meM jhUlane lagatA hai aura apanI amaratA kA udghoSa isa prakAra karane lagatA hai " aba hama amara bhae na mreNge|" (pada0 440) meM AdhyAtmika zAnti kI prApti ke lie kavi sukhasAgara apane antas gunagunAte haiM / usa kamanIya anubhUti kI abhivyakti atyanta komala - kAnta - padAvali meM nimna rUpa meM huI hai "parama rasa hai mere ghara meM / / (pada0 436) prabhubhakti rUpI amRta-jala-pravAha sArI cetanA kA prakSAlana kara detA hai| vaha apane ArAdhya ke sannikaTa pahu~cakara usakA sAnnidhya prApta kara zAnti lAbha karatA hai-- , "Atama jAno re bhAI / jaisI ujjvala ArasI re, taisI Atama jota / " (pada0 405 ) taba antastala kA rasa umar3a par3atA hai aura vaha apanI sudha-budha khokara pUrI taraha se Atma-bhAva meM nimagna ho jAtA hai - "hama lAge AtamarAma so / vinAsIka pula kI chAyA kauna ramai dhanavAna so ? (pada0 404) rahasyAtmaka-pada eka prasiddha Alocaka ke anusAra rahasyavAda AtmA kI usa antarnihita pravRtti kA prakAzana hai, jisameM vaha divya aura alaukika zakti se apanA zAnta aura nizchala For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) sambandha jor3atI hai aura yaha sambandha yahA~ taka bar3ha jAtA hai ki donoM meM kucha antara nahIM raha jaataa| mahAkavi banArasIdAsa ke zabdoM meM "rasa-svAda sukha upajai, anubhau yAko nAma / (nATaka samayasAra) tAtparya hai ki rahasya-bhAvanA eka aisA AdhyAtmika sAdhana hai, jisake mAdhyama se sAdhaka svAnubhUti pUrvaka Atma-tattva se paramAtma-tattva meM lIna ho jAtA hai| isI bhAvanA ko abhivyakti ke kSetra meM rahasyavAda kahA jAtA hai| __"adhyAtma-pada-pArijAta' meM saMgrahIta pada uparyukta bhAvanA se anuprANita haiN| unameM uccakoTi ke rahasyavAda ke darzana hote haiN| adhyAtma kI carama sImA hI rahasyavAda kI jananI hai| jaina kaviyoM ne zAzvata-pada kI prApti ke lie rahasyavAda ko sthAna diyA hai| unake anusAra AtmA amUrta sUkSma, jJAna-darzana aura ananta guNoM se samRddha evaM rahasyamaya hai| isakI upalabdhi bhedAnubhUti dvArA hI sambhava hai| jaina darzana ke anusAra zuddha AtmA hI paramAtmA hai| isa AtmA aura paramAtmA kI ekatA kA sundara nirUpaNa ina padoM meM huA hai| sabhI kavi AdhyAtmika vivecana karate hue kahate haiM ki jisa paramAtmA ko hama anyatra khojate hue bhaTakate rahate hai, vaha anyatra nahIM, apitu, apane ghaTa meM hI virAjamAna hai| vaha rahasyavAda kI pahalI avasthA hai| sAr3he tIna hAtha ke zarIra rUpI mandira meM kevalajJAna rUpI AtmA virAjamAna hai| ata: sabhI bhramoM ko chor3akara ise sAvadhAnIpUrvaka jAnane ke prayatna kI salAha dI gaI hai "dekhoM bhAI Atamadeva viraajai| isahI hUTha hAtha devala meM kevalarUpI raajai|| -(pada0445) isa prakAra dyAnatarAya bhI apane ghaTa meM paramAtmA kA nivAsa batalAte hue usI kI ArAdhanA para jora dete hue kahate haiM ki- "yaha jJAna kA bhaNDAra hai usakI upamA kisI anya vastu se nahIM dI jA sktii| vaha anupama hai| tU usI ko prApta karane kA prayatna kr"| yathA"ghaTa meM paramAtmA dhyAiye ho, parama dharama dhana heta / / " (pada0 306) AtmA kI yathArtha anubhUti ho jAne para vaha usakA vizleSaNa bar3I hI bhAvukatA evaM sarasatA ke sAtha karane lagatA hai For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiM dekhA Atama rAmA / rUpa pharasa rasa gandha tai nyArA darasa jJAna guNa dhAmA / / (pada0 389) (11) rahasyavAda kI dUsarI avasthA vaha hai, jaba cAroM ora ke para- padArthoM se apanA mamatva haTAkara bhavyAtmA kevala zuddhAtmA ke darzana kara apane ko kRtakRtya karanA cAhatA hai| AtmA ke sAtha ananta kAla se lagI huI karma - dhUla ko jJAna rUpI meghavRSTi se bahA denA cAhatA hai| isI ko kavi bhUdharadAsa ne isa prakAra vyakta kiyA hainainani ko bAna parI darasana kI / 44 jina mukhacandra cakora citta mujha aisI prIti karI / / (pada0 118) "naina zAnta chavi dekhe dRga / " ( pada0 345) rahasyavAda do prakAra kA hotA hai / ( 1 ) sAdhanAtmaka rahasyavAda aura (2) bhAvanAtmaka rahasyavAda / jaina kaviyoM ne ina padoM meM bhAvanAtmaka rahasyavAda ko hI mahattA dekara usI kA citraNa kiyA hai| unhoMne vividha rUpakoM ke dvArA AtmA aura paramAtmA kI sthiti ko spaSTa kiyA hai / kavi daulatarAma ne mana ke dvArA holI khelane kA kitanA bhAvapUrNa aura manorama citra nimnalikhita padya meM upasthita kiyA hai, jisameM AtmA aura paramAtmA milakara eka ho jAte haiM 11 " mairo mana aiso khelata horI / (pada0 515) kavivara budhajana ne holI ke prasaMga meM rahasyavAda kI nirAlI chaTA darzAyI hai| eka ora harSita hokara AtmA aura dUsarI ora subuddhi rUpI nArI kisa prakAra holI khelatI hai unakA anupama dRzya prastuta pada meM dekhie "nijapura meM Aja macI horI | " ( pada0 508 ) kavivara banArasI dAsa, bhUdharadAsa, dyAnatarAya, bhAgacandra, kunjIlAla evaM nyAmata siMha ne bhI rUpakoM ke dvArA rahasyavAda kI marmAnubhUti vyakta hai rahasyavAda kI tIsarI avasthA vaha hai, jisameM bheda - vijJAna kI anubhUti hote hI AtmA apane zuddha rUpa meM vicaraNa karane lagatI hai / mithyAtma-rUpI grISma Rtu samApta ho jAtI hai aura sahaja Anandamaya varSARtu kA Agamana ho jAtA hai| anubhavarUpI dAminI apane prakAza se samasta dizAoM ko prakAzita kara detI hai, sumati - suhAgina harSita ho uThatI hai / sAdhaka kA mana vihasita ho jAtA hai aura AnandarUpa cetana svAtma - sukha meM samAdhittha ho jAtA hai / kavi kahatA hai For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) " aba mere samakita sAvana aayo|" (pada0217) rahasyavAda kI cauthI dazA mokSalakSmI se varaNa hone kI sthiti hai usa taka pahu~cane para AtmAnubhUti ke ye svara ni:sRta hone lagate haiM "divi dIpaka loya bnii|" (pada0570) isaprakAra uparyukta padoM meM rahasyavAda kA uttama svarUpa upalabdha hai| upadezaprada-pada isa zreNI ke padoM meM upadeza-pradhAna kI bahulatA hai| inameM satya evaM sAtvika hRdaya se kahI gaI upadezaprada-zikSAe~ atyanta prabhaviSNu haiN| sabhI kavi bahuzruta hone ke sAtha anubhavI bhI the| saMsAra kA unheM pUrNa anubhava thaa| isalie vyAvahArika siddhAntoM kA jo nirUpaNa unhoMne kiyA, usameM unheM atyadhika saphalatA prApta huii| sabhI kavi gRhastha the aura gRhastha-jIvana meM rahate hue bhI apanI svAnubhUti ke dvArA unhoMne zuddhAtmA ko samyak rIti se jAna-parakha liyA thA aura use prApta karane ke lie unhoMne sabase adhika bala ahiMsA, Atmika-zuddhi aura sarala-jIvana para bala diyaa| anantakAla se yaha AtmA rAga-dveSa, mAyA-moha ke caMgula meM pha~sI huI hai aura janama-maraNa ke cakkara lagA rahI hai| zAzvata-sukha prApta karane meM mithyAtva, kaSAya, mAyA-moha aura rAga-dveSa usameM avarodhaka kA kArya karate A rahe haiN| inhIM avarodhakoM ko dUra karane ke lie unhoMne mAnava ko samaya-samaya para cetAvanI dI aura unase bacane ke lie unhoMne apanI pada-gItiyoM ke mAdhyama se upadeza die| kavi bhUdharadAsa jI haMsa ke rUpaka dvArA mana ko hitakArI zikSA dete hue kahate haiM ki he mana rUpI haMsa, tU viSaya vAsanA kA tyAga kara hRdaya rUpI piMjar3e meM bhagavAn ke caraNoM meM nivAsa kyoM nahIM karatA? tu saMsAra rUpI strI kA kyoM sevana kara rahA hai? ziva rUpI sarovara meM vicaraNa kyoM nahIM karatA? aba hamArI zikSA mAna le, isI meM terA kalyANa hai "manahaMsa hamArI lai zikSA hitakArI ||(pd0 294) isIprakAra kavi mahAcandra viSaya-bhogoM se dUra rahane kI cetAvanI dete hue kahate "mati bhogana rAcI jii| " (pada0 520) For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) ina abhivyaktiyoM se yaha spaSTa hai ki Antarika vRttiyoM ke vizleSaNa meM ukta kaviyoM ko mahArata prApta hai| apanI eka-eka Antarika vRtti kI gaNanA evaM unake avaguNoM ko darzAkara unase bacane kI cetAvanI sabhI ne dI hai| mAna aura moha donoM hI mAnava-jIvana ke zatru haiN| jisa prakAra zarAba pIne vAlA vyakti apanA astitva bhUlakara ochI harakateM karane meM laga jAtA hai, usI prakAra mada aura moha ke vazIbhUta hokara mAnava apane Atmika guNoM ko pUrI taraha bhUla jAtA hai| isakA sundara vizleSaNa kavi nyAmatasiMha ke nimna pada meM kiyA hai "mada moha kI zarAba ne ApA bhulA diyaa||" (pada0 568) kavi kA kathana hai ki yaha mAnava-janma atyanta durlabha hai| isalie ise prApta kara Atma-kalyANa hetu prabhu kA bhajana kara lenA hI upayukta hai| kyoMki manuSya gati hI eka aisI gati hai, jisameM zAzvata-pada kI prApti ho sakatI hai| prabhu ke guNoM kA smaraNa karake apane antas ke guNoM ko usI mAdhyama se prApta kiyA jA sakatA hai aura usI se zuddhAtmA kI prApti sambhava hai__ "prabhu guna gAye re vaha ausara phera na Aye re| (pada0297) kavi ke anusAra isa durlabha mAnava-zarIra ko prApta kara apane antas kA yadi avalokana nahIM kiyA aura nAnA AsaktiyoM ko hRdaya se nahIM nikAlA, to isa zarIra ko prApta karanA nirarthaka hai| isalie unhoMne krodha, mAna Adi vikArI bhAvoM kA vizleSaNa karane ke lie mAnava ko udbodhana diyA "re jiya krodha kAhe kreN| dekhi kai aviveka prAnI kyoM viveka na ghre||" (pada0596) prajjvalita agni meM Idhana DAle jAne ke sadRza mAnava kI tRSNA bhautika sAdhanoM kI prApti se uttarottara vRddhi ko prApta hotI hai| isakA mUla kAraNa ajJAnatA hI hai| isalie nimna pada meM kumati ko chor3ane kA Agraha kiyA gayA hai "kumati ko chAr3o bhAI ho|"(pd0233) eka anya pada meM kumati aura sumati kA rUpaka upasthita kara apane-Apa ko sambodhita kiyA gayA hai For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) " na mAnata yaha jiya nipaTa anaarii| kumati kunAri saMga rati mAnata, sumati sunAri bisaari||" (pada0324) tathA "mAna lo yA sikha morI jhukai mati bhogana orii||" (pada0318) saMsAra kI asAratA prastuta padoM meM saMsAra kI asAratA kA bahuta hI sajIva citraNa huA hai| ukta tathya se sambandhita sabhI pada manohara, sarasa aura rocaka bana par3e haiN| saMsAra kI vAstavikatA kA citraNa dRSTAntoM ke mAdhyama se isa prakAra kiyA gayA hai ki vastu kA citra mUrtimAna hokara netroM ke samakSa upasthita ho jAtA hai| unakI cubhatI huI uktiyA~ sIdhe hRdaya meM praveza kara jIvana kI asthiratA, nazvaratA aura apUrNatA kA anubhava karAtI hai "jagata meM koI nahIM merA / " (pada0548) saMsAra rAtri ke svapna kI bhA~ti kSaNika hai| yaha zarIra, yauvana aura dhana sabhI pAnI ke bulabule kI taraha kSaNa bhara meM vilIna ho jAnevAle haiM "bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re, yaha saMsAra raina kA supanA tana dhana vAri babUlA re||" (pada0 534) saMsAra ke sabhI rizte-nAte bhrama-jAla haiM, eka AtmA hI satya hai| saMsAra ke khokhalepana kA vizleSaNa karatA huA kavi kahatA hai "are jiyA jaga dhokhe kI ttaattii||" (pada0 322) kavi saMsAra kI vAstavikatA se paricaya karAte hue kahatA hai __ jIva tU bhramata sadaiva akelaa|| (pada0 276) jIvana kA zAzvata satya mRtyu hai aura mRtyu sadaiva hamAre sira para ma~DarAtI rahatI hai| usakA hauA hara kSaNa sabhI ko bhayabhIta karatA rahatA hai ata: pratyeka kSaNa isase satarka rahakara mAnava ko Atma-kalyANa ke kArya karake apanA janma sArthaka kara lenA caahie| For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) "kAla acAnaka hI le jAyagA, gAphila, hokara rahanA kyA re ? chinako toDUM nAhIM bacAvai, to subhaTana kA rakhanA kyA re||" (pada0 446) bhaiyA bhagavatIdAsa ne zarIra ko paradezI kA rUpaka dekara apane bhAvoM ko jo vyaJjanA kI hai, vaha adbhuta hai usameM eka kavi kalAkAra kI sUkSma Antarika dRSTi aura kuzala sUjha-bUjha vidyamAna hai"kahA paradezI ko ptiyaaro| manamAne taba calai paMntha ko sAjha gine nA skaaro| (pada0 459) dArzanika-saiddhAntika-pada dArzanika aura saiddhAntika pado meM darzana aura siddhAnta ke tattvoM ko pramukhatA dI gaI hai| jaina-darzana meM AtmA ko anAdi ananta mAnA gayA hai| use karmoM ke kAraNa saMsAra meM paribhramaNa karanA par3atA hai| yadi isase chuTakArA mila jAye to zarIra dhAraNa kA krama samApta ho jAtA hai| ina sandarbho meM kaviyoM dvArA jIva-pudgala, tattva, moha, rAga-dveSa, anekAnta-syAvAda Adi kA nirUpaNa kiyA gayA hai| yadyapi dArzanika-tattvoM ke nirUpaNa meM vicAra aura cintana kI pradhAnatA rahatI hai, jisase ukta viSayaka varNanoM meM zuSkatA evaM durUhatA A jAtI hai, kintu ye pada kavi-kauzala ke kAraNa zuSka na rahakara mAdhurya se ota-prota hai| rUpaka aura utprekSA aMlakAroM ke sahayoga ne unheM rasa se sarAbora kara diyA gayA hai maiM dekhA Atama raamaa| rUpa pharasa rasa gandha tai nyArA darasana jJAna guna dhaamaa|| (pada0 389) aura jaba AtmA ko acchI taraha se jAna liyA jAtA hai, taba samarasatA prApta hotI jAtI hai "hama baiThe apanI mauna sau| dina dasa ke mahimAna jagata jana bola bigArai kaun-sau|" (pada0 419) kavi ke anya pada se jIva ke vibhinna rUpoM ke sambandhoM kA varNana kiyA hai| yaha jIva jisa samaya jisa rUpa kA hotA hai, usI rasa meM lipta ho jaataa| eka aura aneka, "asti" aura "nAsti' rUpa banane meM ise kSaNa bhara kI dera nahIM lagatI, lekina itanA saba hote hue bhI isake vAstavika svarUpa meM kAI antara nahIM AtA For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) "tuma parama pAvana dekha jina, ariraja rahasya binAzanaM / / " (pada030) kavi dyAnatarAya ne bhagavAna kI mUrti kA jo citra apane pada meM utkIrNa kiyA hai, vaha hRdaya ke bimba-pratibimba-bhAva upasthita karatA hai " dekho bhAI, zrI jinarAja viraajai|" (pada0 79) kavi mahAcandra zarIra aura AtmA kI bhinnatA kA digdarzana karAte hue kahate haiM "dekho pudgala kA parivArA jAmeM-cetana hai eka nyaaraa||" (pada0 228) virahAtmaka-pada saMskRta, prAkRta, apabhraMza evaM hindI-sAhitya meM vipralambha-kAvya kI eka sudIrgha paramparA rahI hai| isase hindI jaina sAhitya bhI achUtA nahIM hai| purANetihAsa-prasiddha ghaTanA ke anusAra "yaduvaMzI zrIkRSNa ke cacere bhAI neminAtha vivAha ke toraNadvAra taka pahu~ca kara 'piMjar3e meM banda pazuoM kI pukAra se atyanta dravita ho uThe, usI kSaNa apanI bhAvI patnI rAjula kA parityAga kara vairAgya dhAraNa kara ve Urjayantagiri para tapasyA karane cale gye| __ bhAratIya itihAsa meM yaha ekamAtra anUThI ghaTanA hai| isa ghaTanA ko AdhAra banAkara jaina racanAkAroM ne pracura sAhitya kI racanA kI, jinaseM bAraha-mAsA, SaDRtuvarNana, jaise khaNDakAvya Adi granthoM kA praNayana kiyaa| unameM viyoga kI sabhI dazAoM kA mArmika citraNa kAvyAtmaka zailI meM kiyA gayA hai| ve racanAe~ kisI bhA~ti bhI hindI-sAhitya ke viraha-kAvya se kama nahIM haiN| isa zailI meM kucha sphuTa padoM kI racanA bhI huI hai| prastuta kRti meM ukta viSayaka aneka pada upalabdha hai, jinameM rAjula kI virahadazA kA pArAvAra nahIM hai| priya viraha meM tar3aphate-tar3aphate vaha antata: unhIM kI sAdhanA meM rata hokara, unhIM ke mArga kA anuzaraNa kara vairAgya dhAraNa kara letI hai aura usI patha kI pathika bana jAtI hai| rAjakumArI rAjula yuvarAja neminAtha ke viraha se saMtapta ho uThatI hai aura kahatI hai ki koI jAkara unheM samajhAtA kyoM nahIM? ve vivAha racAne ke lie Ae For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) the| unheM mUka-pazuoM para to dayA A gaI aura maiM, jo unake viyoga meM tar3apa rahI hU~, mere A~suoM para unakI karuNA kahA~ calI gaI? aba ve mere isa viraha-dukha: ko dUra karane kyoM nahIM Ate? yathA"samajhAo jI Aja koI karunAdharana Aye the vyAhana kaaj||"(pd027) rAjula kA viraha-tApa itanA tIvra ho jAtA hai ki candana, karpUra aura candramA bhI use zItalatA pradAna nahIM kara pAte balki usa para viparIta prabhAva chor3ate haiN| jaba taka nemiprabhu nahIM milegeM, usakA hRdaya zItala nahIM hogA nemi binA na rahe morA jiyarA / / (pada0 34) vaha socatI hai ki aba mere priyatama mujhe chor3akara cale gae, taba maiM bhI ghara meM nahIM rhuuNgii| saMsAra kI maryAdA chor3akara maiM unheM khona~gI aura lekara AU~gI nAtha bhae brahmacArI sakhI ghara meM na rahU~gI / / (pada028) aura bar3abar3AtI huI vaha sukumAra rAjakumArI viraha meM vyAkula hokara ghara se nikala par3atI hai aura jar3a-cetana sabhI se pUchatI hai ki kyA mere prANAdhAra nemikumAra ko kahIM dekhA hai? maiM unake viyoga meM haldI kI bhA~ti pIlI ho gaI huuN| viraha rUpI isa prabala begavatI nadI kA jala bar3hatA hI jA rahA hai aura usameM maiM nirAdhAra hokara baha rahI hU~ ___ "dekhyau rI ! kahIM nemikumAra ? / / " (pada0 36) vivaza rAjula ke hRdaya se nikale usake ye virahodgAra atyanta mArmika bana par3e haiM aura usakI virahadazA sabhI ko marmAhata kara denevAlI hai| bhASA ukta sandarbhita padoM kI bhASA 17 vI, 18vIM, evaM 19vIM, sadI kI khar3I bolI hai jisa para rAjasthAnI, braja evaM urdU Adi boliyoM kA prabhAva pAyA jAtA hai| udAharaNArtha - rAjasthAnI mhete, thApara (pada0127), vArI (pada0342), jAkI (pada0129), thAnai (pada0363),vAdI (pada0 342), thAMkA (pada0362), ubhA (pada0363),jivar3A (pada0425), mogarA, lobhIr3A (pada0521), DhArI (pada0128), aadi| For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) braja mItA (pada0215), Dagara (pada0225),so (pada0225), kei, koTana (pada0456), rAci (pada0414), saMbhAra (pada0494), balAya (pada0496) ityaadi| urdU talaphata (pada027), sarAya (pada0582), gAphila (pada0582) arabI-phArasI____ saudA (pada0271), maukA (pada0101), tasalIma (pada0354), ubAro (pada0355), sAhiba (pada0349), araja (pada0349), gotA (pada0589) aadi| isakA pramukha kAraNa hai ki unake racayitAoM kA sambandha una-una kSetroM se rahA hai jahA~-jahA~ ukta boliyoM kA prAbalya thaa| ataH bhASA meM vahA~ ke prabhAva kA A jAnA svAbhAvika hai| tayugIna jaina kaviyoM kI sabase bar3I vizeSatA yaha rahI hai ki jisa samaya hindI sAhitya meM kAvya-racanA kevala brajabhASA meM hI ho rahI thI, usa samaya ve kavi khar3I bolI meM kAvya-racanA kara rahe the aura vaha bhASA apanI zaizavAvasthA meM na hokara pariSkRta aura parimArjita thii| sabhI kavi bhASA ke pArakhI vidvAn the| isalie inakI bhASA-prabhaviSNu, prAjaMla, prasAdaguNa yukta, lAkSaNikatA evaM citramayatA se paripUrNa hai| vaha prabhAvotpAdaka, manorama aura bhAvAnugAminI hai| inakI bhASA saMgIta-saundarya se samanvita hai| usakI loca-lacaka aura hRdayadrAvakatA ne usakI prabhAvotpAdakatA ko dugunA kara diyA hai| usameM rocakatA aura camatkRta kara dene kI zakti vidyamAna hai| unakA varNa-vinyAsa bhI atyanta AkarSaka hai| komala varNoM kI AvRtti se padoM meM zruti-mAdhurya utpanna huA hai aura usane saMgIta kI jhaMkAra ko ninAdita kara diyA hai, aise varNa hai- "ca" "ta" "ra" "la'' "va" Adi kA eka udAharaNa yahA~ dRSTaTaSya hai "cala sakhi dekhana nAbhirAya ghara nAcata harI nttvaa||" (pada0 484) "candrAnana jina candranAtha ke carana catura cita dhyAvatu hai||" (pada0 107) For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) isI prakAra ina padoM kI zabda-yojanA bhI adbhuta hai, jo apane zabda-saundrarya se Antarika bhAvoM ko atyanta preSaNIya banA dene kI sAmarthya rakhatI hai aura jinase pAThaka bhAva-vibhora hue binA nahIM raha sktaa| "bhagavaMta bhajana kyo bhUlA re / yaha saMsAra raina kA sapanA tana dhana bAri-babUlA re|| (pada0534) upayukta pada meM "3" kI AvRtti se pravAha meM tIvratA A gaI hai| kavi ne bhASA ke rUpa ko kuzalatA pUrvaka sa~vArA hai| grahaNazIlatA aura prasAdaguNa isakI apanI vizeSatA hai| vAkya-gaThana evaM pada-yojanA bhI ukta padoM meM anUThI bana par3I hai"padmasadma padmA mukti padma darazAvana hai| kalimala gaMjana mana ali raMjana munijana zarana supAvana hai||" (pada0105) muhAvaroM aura lokoktiyoM ke prayoga bhI bhASA-saundarya ko dviguNita karane meM sahAyaka hue haiM-kathanI binu karanI (pada0 584), mu~ha hoya na mIThA (pada0584) naina cakorA (pada0 514), nipaTa do akSara, (pada0221), nIMva binA mandira cunanA (pada0238), candra bihUnI rajanI (pada0238), andha hAthe baTera AI (pada0498), saMzaya beliharI (pada0194), aadi| isa prakAra hindI jaina sAhitya kaI dRSTiyoM se apanI svatantra pahicAna banAye rakhane meM sakSama hai| upalabdha hindI jaina racanAoM ke adhyayana se yaha vidita hotA hai ki prAcIna hindI-sAhitya kI zAyada hI koI aisI vidhA ho, jo usameM upalabdha na ho| phira bhI, usameM kAvyaguNoM ke atirikta usake loka-kalyANakArI sandeza, sArvajanInatA, sArvakAlikatA evaM sArvalaukikatA kI dRSTi se anupama hai| inakA vizleSaNa sthAnAbhAva ke kAraNa yahA~ sambhava nahIM, kyoMki vaha svatantra rUpa se eka pravRttiparaka bhASA-vaijJAnika, tulanAtmaka, samIkSAtmaka, lAkSaNika evaM sAhityika itihAsa-lekhana kA viSaya hai| isa dRSTi se durbhAgya se abhI taka usake lekhana kI ora kisI kA dhyAna nahIM gayA aura isI kAraNa hindI jaina sAhitya evaM sAhityakAra abhI taka hindI ke kSetra meM upekSitAvasthA meM hI cala rahe haiM aura isake binA hindI-sAhitya kA itihAsa sarvAMgINa nahIM mAnA jA sktaa| For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) prastuta saMgraha grantha meM jina kaviyoM kI racanAe~ saMgrahIta haiM, unakA saMkSipta paricaya Avazyaka samajhakara kAla kramAnusAra yahA~ prastuta kiyA jA rahA haimahAkavi banArasI dAsa mahAkavi banArasIdAsa hindI jaina-sAhitya meM vilakSaNa pratibhA sampanna kavi mAne jAte haiN| sAhityika guNa inheM apane pitAmaha se virAsata meM prApta hue the| prArambha meM inakI abhiruci zRGgAra-pradhAna racanAoM ke praNayana kI ora rahI, kintu bAda meM unhoMne apanI navarasa sambandhI racanA gomatI nadI meM pravAhita kara dI aura ve adhyAtmavAdI kavi bana ge| unake padoM meM kalpanA, anubhUti bhAva evaM bhASA kA samucita samAhAra hai aura ve mAdhurya-rasa se ota-prota haiN| inakI racanAe~ inake samaya meM hI prasiddhi ko prApta ho gaI thiiN| inakI pramukha racanAoM meM nAmamAlA, nATaka-samayasAra, banArasI-vilAsa aura arddhakathAnaka pramukha hai| nAmamAlA kavi kA 175 dohoM kA sundara zabdAkoSa (Dictionary) hai| ___ nATaka-samayasAra inakI atyanta mahattvapUrNa AdhyAtmika racanA haiM jo AcArya kundakunda kRta samayasAra-prAbhRta kA hindI padya-zailI kA bhAvAnuvAda hai| banArasI-vilAsa meM kavi kI 57 phuTakara racanAe~ saMgrahIta haiM aura arddhakathAnaka meM kavi kI AtmakathA varNita hai, jo ki hindI kA Adya jIvana-carita mAnA gayA hai| prastuta grantha meM saMgrahIta kavi kRta padyoM meM adhyAtma-rasa kI picchaladhArA mantramugdha kara denevAlI hai| hindI-sAhitya meM ye sabhI racanAe~ apanA anUThA sthAna rakhatI haiN| saMskRti, itihAsa evaM bhASA zAstrIya dRSTi se inakA apanA vizeSa mahattva hai| jaina-sAhitya meM hindI-bhASA kA itanA bahumukhI pratibhA sampanna mahAkavi dUsarA nahIM huaa| inake viSaya meM sampAdakAcArya paM0 banArasI dAsa caturvedI kA yaha kathana mananIya hai kavivara banArasI ke Atma-carita "ardha-kathAnaka" ko AdyopAnta par3hane ke bAda hama isa pariNAma para pahu~ce haiM ki hindI-sAhitya ke itihAsa meM isa grantha kA eka vizeSa sthAna to hogA hI sAtha hI isameM vaha saMjIvanI zakti vidyamAna hai, jo ise abhI kaI sau varSa jIvita rakhane meM sarvathA samartha hogii| satyapriyatA, spaSTavAditA, nirabhimAnatA aura svAbhAvikatA kA aisA jabardasta puTa isameM vidyamAna hai, bhASA isa pustaka kI itanI sarala hai aura sAtha hI yaha itanI saMkSipta bhI hai, For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) ki sAhitya kI cirasthAyI sampatti meM isakI gaNanA avazyameva hogii| hindI kA to yaha sarvaprathama Atmacarita hai hI, para anya bhAratIya bhASAoM meM isa prakAra kI aura itanI purAnI pustaka milanA AsAna nahIM aura sabase adhika Azcarya kI bAta yaha hai ki kavivara banArasI dAsa kA dRSTikoNa Adhunika Atma-carita lekhakoM ke dRSTikoNa se bilakula milatA julatA hai|" kavi banArasI dAsa kA janma jaunapura ke eka sambhrAnta parivAra meM samvat 1643 (san1586I0) kI mAgha sudI 11 ko huA thaa| inake pitA kA nAma khar3agasena thaa| inakA gotra zrImAla thaa| sugala-samrATa akabara, samrATa jahA~gIra evaM zAhajahA~ ke sAtha inake ghaniSTha sambandha the| unake viSaya meM aneka preraka ghaTanAe~ prasiddha haiM, jinakA ullekha mahAkavi ne svayaM hI apane ardhakathAnaka meM kiyA hai| bhaiyA bhagavatI dAsa bhaiyA bhagavatIdAsa kI samasta racanAoM kA saMgraha brahmavilAsa nAma kA gantha meM kiyA gayA hai, jisameM inakI 67 racanAe~ saMgrahIta haiN| ve adhyAtmarasika kavi the| unhoMne vividha rUpakoM ke mAdhyama se Atmatattva kA paricaya diyA hai| inakI bhASA pravAhapUrNa prAMjala, prasAda-guNa yukta evaM bhAvAnugAminI hai| usameM urdU aura gujarAtI kA puTa bhI upalabdha hotA hai| bhaiyA bhagavatI dAsa ne apane padoM meM apane aneka upanAmoM kA ullekha kiyA hai| jaise bhaiyA, bhavika, dAsa, bhagotIdAsa aura kizora aadi| inhoMne brahmavilAsa ke anta meM apanA jo paricaya diyA hai, usI se yaha jAnakArI milatI hai, ki ye AgarA-nivAsI lAlajI ke putra the| ye osavAla jaina the| inakA gotra kaTAriyA thaa| inake janma-samvat yA mRtyu-samvat ke sambandha meM koI nizcita jAnakArI prApta nahIM hotii| kevala inakI racanAoM meM vi0 saM0 1731 se 1755 taka kA ullekha upalabdha hotA hai, isase yaha nizcita ho jAtA hai ki ve vi0 saM0 1731 se 1755 (san 1674-1698) taka isa nazvara saMsAra meM apanI sAhitya-sAdhanA meM saMlagna rhe| dyAnatarAya dyAnatarAya hindI-bhASA ke mahAn santa kavi the| inakA pramukha kArya kAvya-racanA hI thaa| inakI prAya: sabhI racanAoM kA saMgraha "dharmavilAsa' ke nAma se prasiddha hai, jisameM choTe-bar3e 333 pada-pUjAe~ evaM 45 vividha viSayoM para phuTakara racanAe~, For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) saMgrahIta haiN| inakA saMkalana svayaM kavi ne kiyA hai / inakI racanAoM meM upadeza - zataka, akSara-bAvanI evaM Agama - vilAsa, adhyAtmanIti evaM bhASA - vijJAna kI dRSTi se vizeSa rUpa se adhyayanIya haiN| kavi kA janma vi0 saM0 1733 (san 1676) meM AgarA meM huA thaa| inake pitA kA nAma zyAmadAsa thA / bhUdharadAsa kavi bhUdharadAsa ne apane jIvana meM tIna racanAoM kA praNayana kiyA-- (1) pArzvapurANa, (2) jainazataka evaM (3) pada - sNgrh| unakI ye tInoM racanAe~ yadyapi kAvya - guNoM se paripUrNa haiM, phira bhI, hindI jaina sAhitya meM ukta pArzvapurANa utkRSTa koTi kA carita-kAvya mAnA gayA hai| isameM 23 veM tIrthakara "pArzvanAtha " kA caritra varNita hai| AcArya hajArIprasAda jI dvivedI ne prastuta racanA ko hindI sAhitya kA utkRSTa koTi kA carita - kAvya mAnA hai / " jaina - zataka meM jaisA usake nAma se hI spaSTa hai, isameM 107 dohA, kavitta, savaiyA aura chappaya-chandoM meM nIti sambandhI racanAe~ samAhita haiM / " pada - saMgraha" meM 80 padoM kA saMkalana hai| ye sabhI pada AdhyAtmikatA se AplAvita haiM tathA sasAra kI yathArthatA se mAnava kA paricaya karAte haiM / inake padoM ke rUpaka eka se eka mArmika citra - citrita karane meM samartha haiN| kavi bhUdharadAsa AgarA ke nivAsI the| inakA janma samaya anumAnataH 18vIM sadI kA pUrvArddha mAnA gayA hai| kavibudhajana kavi budhajana kI kAvya-pratibhA adbhuta thii| inakI racanAe~ vi0 saM0 1871 se 1895 (san 1814-1838) taka kI upalabdha hotI haiM, jisase unakA samaya vi0 saM01830 se lagabhaga 1895 taka (san 1773 - 1838) mAnA jA sakatA hai| ye jayapura ke nivAsI khaNDelavAla jaina the| inakI 17 racanAe~ upalabdha ho cukI haiN| inameM se ( 1 ) tattvArthabodha (vi0saM0 1871), (2) budhajana - satasaI (vi0 saM0 1881), (3) paMcAstikAya (vi0 saM0 1891), (4) budhajana - vilAsa (vi0 saM0 1892) aura ( 5 ) yogasAra - bhASA ( vi0 saM0 1895) Adi pramukha haiN| inakI bhASA rAjasthAnI aura hindI hai jinendra kI mahattA, For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) AtmAlocana aura jIvana ko unnata banAne vAle anamola-sandezoM se inakI racanAe~ paripUrNa haiN| kavi daulatarAma padmapurANa Adi ganthoM ke praNetA paM0 daulatarAma kAzalIvAla se bhinna tathA unake paravartI kavi daulatarAma (pallIvAla) hindI ke mUrdhanya kavi mAne gaye haiN| inhoMne apanI utkRSTa racanAoM se mA~ bhAratI ke bhaNDAra ko akSaya banAyA hai|" "chahaDhAlA" aura "pada-saMgraha' ne to apanI sArvajanInatA se kavi ko amaratva pradAna kara diyA hai| bhASA, bhAva aura anubhUti kI dRSTi se ye racanAe~ hindI kI bhaktiparaka racanAoM meM advitIya haiN| inake mAdhyama se kavi ne jainadarzana, siddhAnta aura adhyAtma kI triveNI pravAhita kI hai| kavi kA hindI-bhASA para pUrNa adhikAra thaa| unakI bhASA meM lAkSaNikatA, citramayatA evaM zabdalAlitya sarvatra vidyamAna hai| usake sAtha hI padoM meM saMgIta kI avatAraNA se unake Antarika aura bAhya saundarya ko nikhArane kA saphala prayAsa kiyA gayA hai| kavi kI smaraNa-zakti atyanta vilakSaNa thii| ye chITa chApane kA kArya karate the| apanA vyavasAya karate hue bhI pratidina ve 100 zloka yA gAthAe~ kaNThastha kara lete the| paM0 daulatarAma jI ke chahaDhAle ke pUrva yadyapi mahAkavi dyAnatarAya kRta chahaDhAlA (san 1721) tathA badhujana kRta chahaDhAlA (san 1802) bhI prasiddhi prApta the| kintu paM0 daulatamarAma kRta chahaDhAlA (san 1834) ke padalAlitya-sarasatA, geyatA evaM sarvAgINatA ke kAraNa usane sarvAdhika lokipriyatA arjita kI hai| paM0 daulatarAma kA janma vi0 saM0 1855 (san 1798) meM hAtharasa meM huA thaa| inake pitA kA nAma ToDaramala thA, jo pallIvAla jAti ke siramaura mAne jAte the| unakA gotra gaMgIrIvAla thA, kintu kahIM-kahIM unheM phatahapuriyA bhI kahA gayA hai| unakA vivAha alIgar3ha ke seTha cintAmaNi bajAja kI suputrI se huA thaa| inake do putra the| apane antima dinoM meM kavi daulatarAma jI dillI rahane lage the| inakI mRtyu tithi kA patA nahIM cltaa| kavi maMgala kavi maMgala ne mAnava-jIvana kI tIna avasthAoM kA virNana kavi daulatarAma kRta chahaDhAlA kI taraha kiyA hai| For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) "bAlapane meM khelA khAyA yauvana vyAha rcaayaa| arddhamRtaka sama jarA avasthA yoM hI janama gNvaayaa||" (pada0 saM0 453) milAna kijiebAlapane meM jJAna na laho taruNa samaya taruNIrata rho| addhamRtaka sama bUDhApano kaise rUpa lakhe ApanoM ? / / (chahaDhAlA 1/14) kavi ke cintana ke anusAra yaha zarIra dhokhe kI TATI hai aura darpaNa kI chAyA mAtra hai, jisakA poSaNa karane hetu pA~coM indriyA~ nirantara lagI rahatI haiM, phira bhI, inakA anta mRtyu hI hai, usase koI use bacA nahI sktaa| kavi maMgala 18vIM sadI ke kavi the| pada-sAhitya ke atirikta inakI "karmavipAka" nAmaka hindI racanA bhI upalabdha hai| kavi bhAgacandra "bhAIjI' ke nAma se vikhyAta kavi bhAgacandra 20vIM sadI ke labdhapratiSTha viddhAn sAhityakAra the| inakA saMskRta aura hindI bhASA para samAnAdhikAra thaa| sAtha hI ye prAkRta-bhASA ke marmajJa bhI the| inake atirikta ve eka chandazAstrI the| inhoMne (1) upadezasiddhAntaratnamAlA (2) pramANa-parIkSA, (3) amitagati-zrAvakAcAra, (4) neminAthapurANa aura (5) jJAnasUryodaya-nATaka para vacanikAe~ likhI tathA saMskRta-bhASA meM zikhariNI chandabaddha "mahAvIrASTaka-stotra' kI racanA kI, jo rASTriya bhAvAtmaka ekatA tathA akhaNDatA kA pratIka hai tathA deza evaM videza ke jaina-samAja kA kaNThahAra banA huA hai| kavi bhAgacandra ne hindI pada-sAhitya kI racanA bhI kii| ve eka sahRdaya kavi ke rUpa meM khyAti prApta haiM, aura yAvajjIvana Atmacintana meM lIna rhe| inake padoM meM rasamagna banA dene kI adbhuta kSamatA-zakti hai| sAtha hI, hai unameM bhautikavAda kI vigarhaNA aura dArzanika, saiddhAntika-cintana kI prdhaantaa| inakI sabhI kRtiyA~ vi0saM0 1907 se vi0 saM0 1913 (san 1850-1876) taka likhI giiN| ye IsAgar3ha (gunA, madhyapradeza ) ke rahanevAle the| unakI karmabhUmiyA~ gvAliyara, mandasaura evaM jayapura rhii| kavi bhAgacandra jIvana bhara arthasaMkaToM se jUjhate rahe, kintu unase hAra na mAnakara ve apanI sAhitya-sAdhanA ekarasa hokara karate rhe| For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) kavi mahAcandra kavi mahAcandra ne prathama bhAratIya svatantratA saMgrAma-kAla san 1857 I0 (vi0 saM0 1914) meM sugandhadazamIvrata-kathA aura vi0 saM0 1915 ( san 1858) meM "trilokasAra-pUjA' kI racanA kii| yaha inakI mahattvapUrNa tathA lokapriya racanA mAnI gaI hai| sAtha hI inake dvArA likhita "tattvArthasUtra" kI hindI-TIkA bhI upalabdha hai| ina racanAoM ke atirikta anya 52 bhaktiparaka, zikSApadra evaM Atmopadezaparaka hindI-pada sarala evaM subodha bhASA-zailI meM likhita hai|| ___ ve sIkara (rAjasthAna) ke rahane vAle the evaM zrAvako ke kriyA-kANDoM kA saphala sampAdana bhI karAte the| kavayitrI campAdevI 19vIM sadI meM campAdevI nAma kI prasiddha kavayitrI huI, jo sambhavataH prathama jaina hindI-kaviyitrI haiN| inhoMne apane jIvana kI sAndhya-velA meM sAhityika kSetra meM praveza karake 101 padoM kA praNayana kara hindI-jagatako eka sundara prAbhRta (upahAra) campAzataka ke rUpa meM pradAna kiyA haiN| ina padoM kI preraNA-srota unakI gahana arhad bhakti hai, jaisA ki kaviyitrI ne apane padoM meM svayaM hI likhA hai "merI umra 66 varSa kI hai| mujhe asAdhya bImArI ho gayI hai| hAtha-paira ke jor3a zithila ho gae haiN| maiM zarIra kI asamarthatA ke kAraNa pRthvI para par3I huI paramAtmA kA smaraNa kara rahI thii| unhIM Artasvara meM maine jinadeva kI vinatI kI aura usa dukha kI ghar3I ke samaya mere mukha se svayaMmeva nikala par3A-par3I majhadhAra merI naiyA aura usI samaya saMyogavaza eka pada kI racanA ho gii| maine cintana kiyA ki mere mana meM jinendradeva ke darzana kI tIvra abhilASA hai, vaha kaise pUrI hogI? usI samaya eka Azcarya janaka dRzya dikhalAI par3A ki jinendradeva kI zveta varNa kI padmAsana-pratimA mere netroM ke samakSa upasthita hai aura usI samaya se mere hAtha aura pairoM kI sandhiyA~ (jor3a) khulane lagI aura maiM dhIre-dhIre svastha hone lgii| tabhI se mere antara meM bhakti kA udreka huA aura maiM arhadbhakti meM lIna rahane lgii| bhakti kI tanmayatA meM jo zabda niHsRta hue, unhoMne hI padoM kA rUpa dhAraNa kara liyaa|" hindI-jagata meM mIrA ke pazcAt yahI kavayitrI huI, jisake pada bhakti kI tallInatA aura AdhyAtmikatA ke rasa se sarAbora haiN| For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) campAdevI kA janma samvat 1900 (san 1843) ke lagabhaga alIgar3ha meM huA thaa| unakA vivAha dillI nivAsI zrI sundaralAla ke sAtha huA thaa| unakI mRtyu vi0 saM0 1970 (san 1913) meM huii| kavi nyAmata siMha inakA pUrA nAma kavi nyAmata siMha jainI thaa| inhoMne san 1919 I0 meM "bhaviSyadatta-tilakasundarI' nAmaka nATaka kA praNayana kiyA thaa| ye avibhAjita paMjAba ke hisAra-jile ke rahanevAle agravAla jaina the| jaina samAja meM inake thiyeTrikala gAnoM kI bar3I dhUma thii| inake pada AdhyAtmika, sarasa, sarala geya aura bhAvapUrNa hai, tathA unameM dArzanika vicAroM kA samAveza hai| kavi nayanAnanda rAjasthAna ke nIbAgar3ha meM sadAnanda nAma ke yati rahate the| jo vaidyaka, jyotiSa, vyAkaraNa evaM arabI, phArasI ke vidvAn the| vahA~ ke rAjA ne unakI vidvattA se prAbhAvita hokara unheM pada pradAna kiyA thaa| unhIM yati sadAnanda ke dvitIya putra ukta kavi nayanAnanda the| kavi kI mAtA kA nAma lAr3alI thaa| unakI do bahineM aura pA~ca bhAI the| unhoMne apanA kucha samaya nagara kA~dhalI meM bhI bitaayaa| kavi nayanAnanda ne hindI pada-racanA ke sAtha hI "guNadhara-caritra' nAmaka eka krAntikArI caritra-kAvya kI racanA bhI kI, jo aitihAsika dRSTi se vizeSa mahattvapUrNa hai| usase kavi ke samaya kI dillI kI rAjanaitika sthiti kA yathArtha paricaya prApta hotA hai| usameM kavi ne san 1857 kI gadara kA varNana kiyA hai evaM aMgrejoM ne tatkAlIna samrATa bahAdurazAha japhara tathA unake do zAhajAdoM kI kaisI durgati kI, isakA bhI mArmika varNana kiyA gayA hai| ukta racanA ke anusAra vi0 saM0 1914 (san 1857) meM IsTa iNDiyA kI ora se aMgreja loga bhArata meM rAjya kara rahe the| durnIti ke vazIbhUta hokara senA ko dharma-vimukha karane ke lie aMgrejoM ne yuddha cher3a diyA thaa| dono pakSoM meM sAr3he cAra mAsa taka lagAtAra yuddha calatA rahA, jisameM dillI nagarI tahasa-nahasa ho gii| kampanI sarakAra kI ora se samrATa bahAdurazAha japhara ko kAle pAnI kI sajA dI gaI aura usake do zAhajAdoM ko galA ghoMTakara mAra DAlA gyaa| For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) kavi nayanasukha nayanasukha ne apane padoM ke mAdhyama se adhyAtma evaM bhakti kI saritA pravAhita kii| inake pada mAnava ko sAMsArika bhautika cakAcauMdha se sAvadhAna karate haiN| kAvyAtmaka dRSTi se bhI ve upAdeya haiN| bhAvoM ke sAtha unameM prakRti ke ramya upAdAnoM kA anupama samanvaya hai| kavi dvArA ina padoM kA praNayana vi0 saM0 1916 (san 1859) meM kiyA gayA, jisase jJAta hotA hai ki kavi 19vIM sadI ke madhya meM kabhI huA thaa| rAyacandra bhAI (rAjacandra bhAI) rAyacandra bhAI kA vyaktitva vilakSaNa AkarSaka prabhAvaka Adarza preraka evaM anokhA thaa| ve bahumUlya ratnoM ke jauharI vyApArI the| deza-videza meM unakI vyApArika koThiyA~ thIM, jahA~ se ratna kA vyApAra hotA thaa| usa kArya ko vidhivat garimApUrNa tathA apanI pUrNa satyaniSThA ke sAtha vyavasthita rakhate hue bhI ve Atma-saMzoghana tathA gahana Atmacintana meM saMlagna rhe| apanI saMyata-sAdhanA evaM ekAgratA ke kAraNa - ve zatAvadhAnI bhI bana sake the| unake virATa evaM prabhAvaka vyaktitva kA patA isI se cala jAtA hai ki mahAtmA gA~dhI jaisI pArakhI parIkSA-pradhAnI vyakti ne apane tIna guruoM meM se rAyacandra bhAI ko hI pradhAna guru mAnA aura apanI vizva prasiddha "AtmakathA' meM unake sAdhanApUrNa pradhAna vyaktitatva kI zraddhAsamanvita carcA kI hai| eka sthAna para gAndhI ne svayaM likhA hai : "mere jIvana para zrImad rAjacandra bhAI kA aisA sthAyI prabhAva par3A hai ki . maiM usakA varNana nahIM kara sktaa| unake viSaya meM mere gahare vicAra haiN| maiM kitane hI varSoM se bhArata meM dhArmika puruSa kI zodha meM hU~, parantu maine aisA dhArmika puruSa bhArata meM aba taka nahIM dekhA, jo zrImadaM rAjacandra bhAI ke sAtha pratispardhA meM khar3A ho skeN| unameM jJAna, vairAgya aura bhakti thI, DhoMga, pakSapAta yA rAga-dveSa na the| unameM eka aisI mahatI zakti thI ki jisake dvArA ve prApta hue prasaMga kA pUrNa lAbha uThA sakate the| unake lekha agraja tattva-jJAniyoM kI apekSA bhI vicakSaNa, bhAvanAmaya aura AtmadarzI haiN| yUropa ke tattva-jJAniyoM meM maiM TAlasTA~ya ko prathama zreNI kA aura raskina ko dUsarI zreNI kA vidvAn samajhatA hU~, para zrImad rAjacandra bhAI kA anubhava ina donoM se bhI bar3hA-car3hA hai|" For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) rAyacandra bhAI gujarAta ke nivAsI the| ata: unakI samasta racanAe~ gujarAtI meM likhI giiN| unakA "Atma-siddhi" nAmaka AdhyAtmika grantha loka-prasiddha hai tathA vaha janasAmAnya kA kaNThahAra banA huA hai| unakI DAyarI tathA bhaktajanoM ke likhe gae zatAdhika patra bhI adhyAtma-cintakoM ke lie amRta-kalaza ke samAna siddha hue haiN| rAyacandra bhAI kA kula jIvana kAla 32 varSa (san 1866-1898) kA rahA kintu isa alpakAla meM bhI unhoMne eka ora bhautika jagata kI AkAzIya zreSThatA kA sparza kiyA, to dUsarI ora adhyAtma-sAdhanA evaM Atma-cintana ke sumeru-zikhara kA bhI sparza kiyaa| isa viSaya meM unake samakAlIna "bambaI samAcAra" (dainika, 9disa0 1886 I0), "TAimsa Apha iNDiyA' (dainika, 24 jana0 1887 I0) tathA "iNDiyana spaikTeTara" (dainika, 18 nava0 1909) ke vizeSa agralekha paThanIya haiM jinameM unake alpakAla meM hI vikasita virATa vyaktitatva kI muktakaNTha se prazaMsA kI gii| . prastuta grantha meM unake eka pada (saM0 503) ko saMgrahIta kiyA gayA hai, jo Atmatattva ke viSaya-vivecana se sambandhita hai aura jo unakI gambhIra AtmAnubhUti tathA Atmacintana kA prabhAvaka udAharaNa hai| kavi sukhasAgara kavi sukhasAgara ne pramukhata: jainadarzana ko apanI lekhanI kA viSaya banAyA hai| isa prasaMga meM kavi ne karma tattva ko jar3a mAnate hue kahA hai ki - "he cetana, tujhe karmoM se bhayabhIta hone kI koI AvazyakatA nahIM, kyoMki ye to jar3a hai aura tuma caitanya ho, yadi ise bhalI-bhA~ti samajha liyA jAya, to tujhe karma-bandhana se zIghra hI chuTakArA mila sakatA hai|" kavi kA janma sthAna evaM samaya ajJAta hai kintu anumAnata: vaha 20vIM sadI ke madhyakAla kA rahA hogaa| kavi jinezvara kavi ke anusAra aSTa-karma jar3a hote hue bhI AtmA ke sAtha lagakara use cAroM gatiyoM meM bhaTakAne vAle haiN| unakI caMcalatA se mAnava baca nahIM sktaa| For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) jinendra prabhu kI bhakti meM lIna unake rUpa va saundarya kA varNana bar3e bhAva-vibhora hokara karatA hai| kavi jinezvara kA samaya sambhavata: 20vIM sadI kA madhyakAla hai| kavivara kuMjIlAla muni tapasyA se prabhAvita hokara kavi kuMjIlAla apanA rUpaka prastuta karate hue kahate haiM ki mahAmuni vana meM apanI tapasyA meM isa prakAra lIna haiM, ki unheM isa tathya kA bhI bhAna na rahA ki aba phAga kA vAtAvaraNa upasthita ho gayA hai aura "cetana AtmA kizorI rUpa meM sumati ke sAtha holI kA khela khela rahI hai|" kavi kunjIlAla 20vIM zadI ke madhyakAla meM apanI sAhitya-sAdhanA karate rhe| kavi kundanalAla ukta kavivara ne prastuta grantha meM saMgrahIta apane pada saM0 554 meM mAnava ko zarIra kI nazvaratA darzAte hue Atma-jJAna kI ora unmukha karane kA prayAsa kiyA hai___tana nahIM chUtA koI cetana nikala jAne ke baad|" isa tathya ko kavi ne aneka dRSTAntoM ke dvArA spaSTa karane kA prayatna kiyA hai| yathA-" jisa prakAra nirjala sarovara ko dekhakara haMsa vahA~ se palAyana kara jAtA hai aura vRkSa ke patte jhar3a jAne para jisa prakAra pakSIgaNa use chor3akara cale jAte haiM, ThIka usI prakAra AtmA ke nikala jAne para isa zarIra kI bhI vahI dazA hotI hai| kavi-paricaya ajJAta hai kintu ve vartamAna sadI ke madhyakAlIna kavi pratIta hote haiN| kavi makkhanalAla lalitapura (uttarapradeza) nivAsI paM0 makkhanalAla 20vIM sadI ke madhyavartI eka kuzala upadezaka-kavi evaM saMgItakAra ke rUpa meM prasiddha rahe haiN| unake dvArA racita pada atyanta mArmika evaM bhakti-prasUta haiN| kavi ke anusAra mAnava-jIvana kI icchAe~ ananta haiM aura inhIM icchAoM ko Atma-santoSa ke dvArA sImita karanA For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) mAnava kA paramadharma hai aura isI mAdhyama se vaha Atma-kalyANa karane meM samartha ho sakatA hai| unakA eka pada bhAva kI dRSTi se hI nahIM balki bhASA kI dRSTi se bhI santa kabIra ke pada se sAmya rakhatA hai|ythaapaanii bica mIna pyAsI mohi suna-suna Ave hA~sI / Atama jJAna bina saba sUnA kyA mathurA kyA kAzI / mRga kI nAbhi mA~hi kastUrI vana-vana phirata udAsI / / (kabIra0) mohi suna-suna Ave hA~sI pAnI meM mIna pyAsI / jyoM mRga daur3A phire vanana meM DhU~Dhe gandha vase nija tana meN| koI aMga bhabhUta lagAveM koI zira para jaTA car3hAvai / koI car3hA giranAra dvArikA koI mathurA koI kAzI / / (pada0 239) kavi cunnIlAla___Adhunika yuga ke bhakta kavi cutrIlAla ne apane pada (saM0 552) meM AtmA ke kalyANa ko hI sarvopari mAnA hai| usake anusAra yaha sAMsArika-jIvana jala ke bulabule ke samAna kSaNika hai| ata: mAnava ko cAhie ki vaha Atma-jJAna ko prApta kare aura apramatta rahakara Atma-uddhAra kI ora agrasara ho| kavi cunnI lAla kA samaya ajJAta hai| kintu ve 20vIM sadI ke madhyakAla ke kavi pratIta hote haiN| kavi kumareza___ kavi kumareza kA pUrA nAma paM0 rAjendra kumAra jaina hai| kintu ve kavi kumareza ke upanAma se adhika prasiddha rhe| __ kavi kumareza ne Ayurvedika paddhati kI jana-cikitsA sevA se samAja meM khyAti arjita kii| unhoMne Ayurvedika kAleja kAnapura se AyurvedAcArya kI upAdhi prApta kI thii| kavi kumareza ne san 1932 I0 meM sAhitya-lekhana kAryArambha kiyA tathA AdhyAtmika evaM bhaktiparaka padoM kI racanA kii| inake atirikta bhI paurANika evaM aitihAsika kAvyoM meM unake dvArA likhita "aJjanA" evaM "samrATa candragupta" nAma khaNDakAvya sAhitya jagata meM bahucarcita rhe| For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) kavi ne ukta grantha meM saMgrahIta apane ekamAtra pada (saM0551) meM saMsAra kI asthiratA, anityatA, nazvaratA aura kSaNikatA kA digdarzana karate hue batalAyA hai ki jIvana meM mAtra dharma-sAdhana hI eka aisA zAzvata satya hai jo ajara, amara hai aura vahI prANI kA uddhAra kara sakatA hai| kavi kumareza kA janma uttarapradeza ke eTA jile ke vilarAma nAmaka grAma meM lAlA jhunnIlAla ke yahA~ huA thaa| unakI racanAoM ko dhyAna meM rakhate hue unakA janma lagabhaga san 1910 I0 ke Asa-pAsa rahA hogaa| kavi bhUrAmala kavi bhUrAmala kA rAjasthAnI, saMskRta-prakRta aura hindI bhASA para samAna adhikAra thaa| inake tIna pada prastuta grantha meM saMgrahIta haiM, jo khar3I bolI meM racita hai| ina para rAjasthAnI bhASA kA prabhAva bhI parilakSita hotA hai| inhoMne apane padoM meM vIra prabhu kI ArAdhanA kI hai aura apane utthAna hetu unakI zaraNa meM jAne kI salAha dI hai aura kahA hai ki samasta vikArI bhAvoM kA tyAga kara manuSya ko cAhie ki ve vIra prabhu kI bhakti meM lIna hokara Atma-kalyANa kre| kavi ne apane padoM meM bar3I hI vinaya pUrvaka apanI nirahaMkAritA aura dInatA ko prakaTa kiyA hai tathA vIra prabhu kI mahAnatA aura guNoM kA sarasa varNana kiyA haiN| kavi kA samaya vartamAna sadI kA madhyakAla rahA hai| kavi zivarAma kavi zivarAma ke padoM kA adhyayana karane se pratIta hotA hai ye acche zAyara the aura gaz2ala tathA zAyarI kI zailI meM AdhyAtmika evaM bhaktiparaka padoM kI racanA kiyA karate the| prastuta grantha meM unake tIna pada saMgrahIta haiN| (pada 186, 438, 550) unhoMne inameM cetana ko sambodhita karate hue, upalabdha manuSya-janma Atma-cintana dvArA sArthaka banA lene kI zikSA dI hai| yathA - "samajha kara dekha le cetana jagata bAdala kI chAyA hai|" kavi zivarAma 20vIM zatAbdI ke madhyakAlIna kavi the aura avibhAjita paMjAba ke nivAsI the| ve sambhavataH prajJAcakSu the| For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) kavi rAmakRSNa kavi rAmakRSNa ne apane pada (pada0 426) meM AtmA kI khoja svayaM apane hI hRdaya meM karane kI salAha dI hai| unhoMne AtmA ko amara, niraJjana, arUpa, agama aura apAra mAnA hai tathA kATha meM agni aura dUdha meM ghRta ke udAharaNa dvArA usakA spaSTIkaraNa karane kA prayatna kiyA hai / kavi rAmakRSNa ke bAhyADambara kA virodha karate hue viveka pUrvaka tIrtha, japa, tapa, saMyama aura bheda - vijJAna ke dvArA AtmA ko pahacAna kara mAnava ko Atma-kalyANa kI ora pravRtta karane kA prayatna kiyA hai| kavi rAmakRSNa kA samaya ajJAta hai kintu anumAnata: ve 20 vIM sadI ke madhyakAla ke kavi pratIta hote haiM / kavi bhaMvaralAla - santa kaviyoM ke sadRza kavi bhaMvaralAla ne AtmA aura zarIra kI bhinnatA kA jJAna karAnevAle sataguru ko zreSTha mAnA hai / kavi ke anusAra zuddha, buddha evaM nirmala AtmA hI paramAtmA hai| usake udbodhana meM bhUta, vartamAna, bhaviSya tInoM hI eka sAtha jhalakane lagate haiN| ukta kavi bhI vartamAna sadI meM madhyakAla ke sAdhaka pratIta hote haiN| kavi nAthUrAma - kavi ke do pada (saM0558, 559) prastuta grantha meM saMgrahIta hai unhoMne saMsAra kI kSaNikatA aura nazvaratA para acchA prakAza DAlA hai| usake lie "madhuvindu" kA dRSTAnta prastuta karate hue manuSya kI lolupa - vRtti ko darzAyA hai, sAtha hI unhoMne sataguru kI zikSA ko zirodhArya kara mAnava ko viSaya-bhogoM kA tyAga karane kI salAha dI hai| kavi kA samaya isa sadI kA madhyakAla pratIta hotA hai| kavi bAjUrAya bAjUrAya eka adhyAtmavAdI santa kavi hai / usane dharma sAdhanA ko hI manuSya ke lie kalyANakArI mArga batalAyA hai aura use usakI zaraNa grahaNa karane kI salAha dI hai| kavi ne AtmA kI amaratA kA udghoSa karate hue batalAyA hai ki yaha na to pAnI meM DUbatI hai aura na hI agni meM jalAe jAne para jalatI hai| isakA kalyANa dharma ke dvArA hI sambhava hai / kavi kA samaya anumAnata: vartamAna sadI kA madhyakAla honA cAhie / For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) nandabrahma ___kavi nanda brahma ne apane saMgrahIta choTe se pada (saM0234) meM jaina darzana ke gUr3ha rahasya kA samAveza karake usake mAdhyama se mAnava ko kalyANakArI sandeza diyA hai| isake anusAra hRdaya ke madhya siddhasvarUpI vaha sAra vastu vidyamAna hai jise Atma-jJAna ke dvArA prApta kiyA jA sakatA hai| kavi ne mana ke lie hAthI kA rUpaka dekara usakI niraMkuzatA kA hRdayagrAhI varNana kiyA hai aura batAyA hai ki vaha hAthI sumati rUpI saMkala ko khaNDa-khaNDa kara jJAna rUpI mahAvata ko bhI pachAr3a detA hai aura indriya rUpI capalatA ke vazIbhUta hokara svacchanda DolatA phiratA hai| prastuta grantha meM saMgrahIta pada saM0 591-592 meM kavi nanda kahate haiM ki isa mana rUpI mAtaMga ko vairAgya rUpI stambha se bA~dha kara sAvadhAnI pUrvaka use vaza meM kara lo| jIvana kI sArthakatA isI udyama meM hai| eka anya pada meM kavi ne mana ko sambodhita karate hue spaSTa kahA hai ki mana to hamezA ulTA cAla se calatA hai lekina viveka kA pallA pakar3akara bheda-jJAna ke dvArA vivekI jIva paramAtma-pada prApta kara sakatA hai| kavi nanda kA dUsarA nAma narendra brahma bhI pratIta hotA hai| inakA samaya ajJAta hai| kavivara jyoti kavivara jyoti ke saMgrahIta cAra (pada0saM0 436,438,440,evaM 550) pada Atmatattva kI zAzvatatA tathA adhyAtma kI bhavanA se prapUrita haiN| unhoMne apane padoM meM anya jaina hindI kaviyoM kI apekSA vividha prakAra ke udAharaNa dekara AtmA ko anAdi-nidhana mAnA hai aura batAyA hai ki AtmA ko kisI bhI prakAra naSTa nahIM kiyA jA sktaa| unakA yaha kathana gItA se pUrNatayA prabhAvita hai| yathA nainaM chindanti zastrANi nainaM dahati paavkH| na cainaM kledayantyApo na zoSayati maarutH|| 2/23 kavi kA samaya vartamAna sadI kA madhyakAla pratIta hotA hai| For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayagata pada-sUcI 1. jinastuti 2. jinadeva darzana pUjana 3. jinavANI 4. gurustuti 5. samyagdarzana 6. samyagjJAna 7. sadupadeza 8. vinaya 9. AtmasvarUpa 10. bAraha-bhAvanAe~ 11. karmaphala 12. badhAI-gIta 13. uttama narabhava 14. holI 15. bhoga-vilAsa 16. saMsAra-asAra 17. sapta vyasana 18. mana 19. kaSAya 20. bhAva (pariNAma) 21. padAnukramaNikA pRSThasaMkhyA 1-37 38-50 50-62 62-73 73-84 84-90 90-121 122-137 138-162 162-168 168-175 175-179 180-187 188-193 193-197 197-210 211-218 219-224 224-226 227-229 1- 24 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-pada- pArijAta For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinastuti (pada 1-108) (1) rAga - alahiyA canda jinesura nAtha hamArA, mahAsenasuta lagana piyArA' / cnd.| Teka / surapati phanapati narapati sevana, mAni mahA uttama upagArA' / munijana dhyAna dharata ura' mAMhI, cidAnanda padavI kA dhaaraa| canda. // 1 // carana zarana 'budhajana' je Ae, tina pAyo pada sArA / maMgalakArI bhavadukhahArI, svAmI adbhuta upamAvArA / canda. // 2 // rAga - laharI aho ! dekho kevalajJAnI, jJAnI chavi bhalI yA virAjai ho - bhalI yA virAjai ho // aho // Teka // sura nara muni yAkI seva karata haiM karama harana ke kAjai // aho // 1 // parigraha rahita pratihAra juta, jaga nAyakatA chAjai ho / doSa binA guna sakala sudhArasa, dividhuni' deg mukhatai gAje ho| aho // 2 // citameM citavata hI chinamAMhIM,1 janma - janma agha2 bhAjai13 ho / yAkoM kabahu~ na visaro, apane hita ke kAjai5 ho| aho // 2 // rAga - pUravI bhajana bina yau~ hI6 janama gamAyo7 // bhajana. // Teka // pAnI pailyAM8 pAla na bAMdhI, phira pIche pachatAyo // bhajana. // 1 // 1. pyArA 2. upakArI 3. hRdaya meM 4. uttama pada 5. saMsAra kA duHkha harane vAle 6. upamA vAlA 7. acchI 8. prAtihArya sahita 9. suzobhita hotI hai / 10. divya dhvani 11. kSaNa meM 12. pApa 13. bhAga jAte haiM 14. bhUlo 15. lie 16. vyartha meM 17. khoyA 18. phle| For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) rAmA' moha bhaye dina khovata, AzAre pAza ba~dhAyo / japa tapa saMjama dAna na dInauM, mAnuSa janama hraayo| bhajana. // 2 // deha sIsa jaba kAMpana lAgI, dasana calAcala thAyo / lAgI Aga bujhAvana' kArana, cAhata kUpa khudaayo|| bhajana. // 3 // kAla anAdi gamAyo bhramatAM, kabahu~ na thira cita lyAyo / harI vijaya sukha bharama bhulAno, mRga - tisanA vaza dhAyo / bhajana. // 3 // yAda pyArI ho, mhAMnai thAMkI yAda pyArI // ho mhaane.| Teka / mAta tAta apane svAratha ke, tuma hitu para upagArI / ho mhAnai. // 1 // nagana chavI sundaratAM jApai, koTi kAma duti vArI12 / janma janma abalo kauM, nizidina 'budhajana' jA vlihaarii| ho mhAMnai. // 2 // rAga kanar3I nirakhai13 nAbhikumAra jI, mere naina'4 saphala bhaye ||nirkhai. // Teka // naye naye vara5 maMgala Aye, pAI nija ridhisAra 6 // nirakhai. // 1 // rUpa nihArana7 kArana harine,8 kInI AMkha hajAra / bairAgI munivara hUM lakhikai, lyAvata9 haraSa apAra // nirakhai. // 2 // bharamadeg gayo tatvAratha pAyo, Avata hI darabAra / 'budhajana' carana zarana gahi jAMcala nahi jAUM paradvAra' / nirakhai. // 3 // rAga - ToDI tAla holI kI kaMcana 2 duti vyaMjana lacchana juta, dhanuSa pAMca sau UMcI kAyA23 // kaMcana. // Teka // nAbhirAya marudevI ke suta, padmAsana jina dhyAna lgaayaa| ||kNcn. / ye tina24 suta vyohAra25 kathana meM, nizcaya26 eka cidAnanda gAyA // 1 // aparasa, avarana, arasa agaMdhita, 'budhajana' jAnisusIsanavAyA ||vNcn // 2 // 1. strI 2. AzA rUpI jAla 3. khoyA 4. hilane lage (dAMta) 5. bujhAne ke lie 6. ghUmate hue 7. daur3A / 8. mujhako 9. ApakI 10. paropakArI 11. karor3a 12. nyochAvara 13. dekhe 14. netra 15. acche 16. vRddhi 17. dekhane ke lie 18. indra ne 19. lAte haiM 20. bhrama 21. dUsare kA ghara 22. sonA 23. zarIra 24. unake putra 25. vyavahAra naya 26. nizcaya naya 27. binA sparza 28. binA varNa 29. binA rasa 30. binA gaMdha / For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) (7) rAga khaMmAca suniyo ho prabhu Adi - jinaMdA, dukha pAvata hai baMdA' / suniyo. // Teka // khosire jJAna dhana kIno jindA (?) DAri ThagaurI dhNdaa| suniyo. // 1 // karma duSTa mere pIche lAgyo,' tuma ho karma nikaMdA / suniyo. // 2 // budhajana araja karata hai sAhiba, kATi karma ke phandA / suniyo. // 3 // (8) rAga - sAraMga hama zarana gayo jina carana ko // hama. // Teka // aba aurana kI mAna na mere, Darahu rahyo nahi marana ko hama. // 1 // bharama 1 vinAzana 2 tatva prakAzana, bhavadadhi13 tArana tarana ko / surapati narapati dhyAna dharata vara, kari nizcaya dukha harana ko // hama. / / 2 / / yA prasAda jJAyaka'5 nija mAnyau, jAnyau tana jar3a6 parana ko / nizcaya" sidha so pai kaSAyatai, pAtra bhayo dukha bharana ko // hama. // 3 // prabhu bina aura nahIM yA jagamaiM, mere hitake karana ko / budhajana kI aradAsa yahI hai, hara saMkaTa bhavadeg phirana ko // hama. // 4 // rAga - khaMmAca chabi jinarAI rAjai21 chai ||chbi. ||ttek // taru azokatara siMhAsana pai, baiThe dhuni22 ghana gAjai chai / chabi. // 1 // camara chatra bhAmaMDala duti pai, koTi bhAnaduti23 lAjai24 cha / puSpavRSTi sura nabhatai dundubhi, madhura madhura sura bAjai chai|| chabi. // 2 // sura nara muni mili pUjana Avai, nirakhata5 manar3o26 chAjai chai / tIna kAla upadeza hota hai, bhavi budhajana hita kAjai chai // chabi. // 3 // 1. jinendra 2. bhakta 3. chInakara 4. Thaga kA kAma 5. lagA hai 6. naSTa karane vAle 7. prArthanA 8. jAla 9. grahaNa kiyA 10. dUsare kI 11. bhrama 12. nAza karane vAle 13. saMsAra sAgara 14. acchI taraha 15. svayaM jJAyaka svarUpa 16. zarIra jar3a svarUpa 17. nizcaya se siddha 18. kaSAyoM se 19. prArthanA 20. saMsAra bhramaNa 21. suzobhita hotA hai 22. megha kI garjanA 23. sUrya kI kAMti 24. lajjita hotA hai 25. dekhane se 26. mana / For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (10) rAga - gAro kAnharo thAMkA' guNa gAMsyAM' jI Adi jinaMdA // thAMkA. // Teka // thAMkA vacana suNyAM prabhu mUna, mhArA nija guNa bhAsyAjI // Adi. // 1 // . mhAMkA sumana kamala meM nizidina, thAMkA carana vasAsyAM jI // Adi. // 2 // yAhI manai lagana lagI chai, sukha cho duHkha nasAsyAM jI // Adi. // 3 // budhajana haraSa hiyedeg adhikAI zivapuravAsA1 pAsyAM12 jI // Adi. // 4 // (11) rAga - kanar3I bhalA hogA, taro yoM hI, jinaguna pala na bhulAya ho // bhalA. // Teka // duHkha meTanasukha daina sadA hI, nabhikai mana baca kAya ho // bhalA. // 1 // zakI5 cakrI6 indra phaniMdra su, barana karata thakAya ho / kevalajJAnI tribhuvana svAmI, tAkauM nizidina dhyAya ho|| bhalA. // 2 // AvAgamana surahita niraMjana, paramAtama jinarAya ho / 'budhajana' vidhitai pUji carana jina, bhava bhava meM sukhadAya ho // bhalA. // 3 // rAga - kanar3I ekatAlo tribhuvana nAtha hamAro ho, jI ye to jagata ujiyaaro| tribhuvana. / Teka / paramaudArika9 deha ke mAMhI, paramAtama hitakArau // tribhuvana. // 1 // sahajai hI jagamAMhi rahyo chai,20 duSTa mithyAla21 aMdhArau / tAko harana22 karana samakita23 ravi, kevalajJAna nihArau 24 // tribhuvana. // 2 // trividha zuddha bhavi' inakau pUjau, nAnA26 bhakti ucArau / kramakATi27 budhajana zivalai ho, taji saMsAra dukhArau28 // tribhuvana. // 3 // (13) thAMkA guna gAsyAMjI jinajI rAja, thAMkA darasana" agha nAsyA // thAMkA. // Teka // 1. ApakA 2. gAUMgA 3. sunane se 4. maiMne 5. merA 6. prakaTa ho gayA 7. hamArA 8. basAUMgA 9. nasAUMgA 10. hRdaya meM 11.mokSa nivAsa 12. pAUMgA 13.pAra ho 14 namaskAra karake 15 inTa cakravartI 17 = binA 18. vidhi pUrvaka 19. parama audArika zarIra meM 20. hai 21. mithyAtva 22. dUra karane ko 23. samyaktva rUpI sUrya 24. dekho 25. bhavya jIva 26. aneka prakAra se 27. karma kATakara 28. duHkha 29. ApakA 30. gaauuNgaa| For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) yAM' sarIkhA tInaloka meM, aura na dUjA bhAsyA' jI // jinajI. // 1 // anubhava rasalaiM sIMci sIMci kai, bhava AlApa bujhAsyAM jI / budhajana ko vikalapa saba bhAgyau, anukramateM ziva pAsyAM jI // jinajI. // 2 // (14) dhani candraprabha deva, aisI subudhi upAI6 // dhani. // Teka // jaga meM kaThina virAga dazA hai, so darapana lakhi turata upAI // dhani. // 1 // laukAntika Aye tatakhina hI car3hi sivikA vana ora calAI / bhaye nagana saba parigraha tajikai naga campAtara lauMca 2 lagAI // dhani. // 2 // mahAsena dhanidhani lacchamanA, jinake tumase suta3 bhaye sAMI // budhajana bandata pApa nikandata, aisI subudhi karo samujhAI / / dhani. // 3 // (15) mohi14 ApanAkara jAna RSabha jin| terA ho // mohi. // Teka // isa bhavasAgara mAMhi phirata hUM, karama rahyA kari gherA ho| mohi. / / 1 / / tuma sA sAhiba" aura na miliyA,6 sahyA bhauta" bhaTa" merA ho / mohi.|| 2 // 'budhajana' araja karai nizivAsara, rAkhau carananacerA ho // mohi. // 3 // (16) rAga - soraTha ekatAlo caMdAprabhu deva dekhyA dukha bhAgyau // caMdA. Teka // dhanya . dahAr3o21 mandira Ayau, bhAga apUraba jAgyau // caMdA. // 1 // rahyo bharama taba gati Dolyo,22 janama-marana dauM3 dAgyau / tumako dekhi apanapau dekhyau, sukha samatA rasa pAgyau // candA. // 2 // aba nirabhaya pada bega hi pAsyoM,25 haraSa hiye yaura lAgyau / carana sevA karai niraMtara, 'budhajana' guna anurAgyau // caMdA. // 3 // (17) bhaja jina caturviMzati nAma // bhji.|| Teka / / 1. Apake jaisA 2. bhAsita huA 3. bujhAUMgA 4. pAUMgA 5. saduddhi 6. utpanna huI 7. darpaNa 8. laukAntika jAti ke devatA 9. tatkAla 10. pAlakI 11. campA vRkSa ke nIce 12. kezaloMca kiye 13. putra 14. mujhako 15. svAmI, mAlika 16. milA 17. bahuta 18. karma-yoddhAoM kA kAja 19. prArthanA 20. sevaka 21. samaya 22. phirA 23. donoM 24. jalAyA 25. pAUMgA 26. isa prakAra / For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) je bhaje te utari bhavadadhi, layau' zivasukha dhAma // bhaja. // 1 // RSabha ajita saMbhava, abhinaMdana abhirAma / sumati padama supAsa caMdrA, puSpadaMta pranAma // bhaja. // 2 // zIta zreyAn bAsu pUjA, vimala nanta suThAma / dharma zAMti ju kunthu arahA, malli rAkheM mAma' // bhaja. // 3 // munisuvrata nami naminAthA, pAsa sanmati svAma rAkhi nizcayajapau budhajana, purai sabakI kAma // bhaja. // 4 // (18) ho jI mheM nizidina dhyAvAM le le valahAriyAM // hojI. // Teka // lokAloka nihAraka svAmI, dI hai naina hamAriyA // hojI. // 1 // SaTa cAlIsauM gunake dhAraka, doSa aThAraha TAliyAM / 'budhajana' zaranai Ayo thAMke, the zaraNAgata pAliyAM / hojI. // 2 // rAga - kAliMgar3o Aja manarI 1 banI12 chai jinarAja // Aja. // Teka // thAMko13 hI sumarana thAMko hI pUjana thAMko tatva vicAra // Aja. // 1 // thAMke vichur3e ati dukha pAyau, mopai5 kahyo na jAya / aba sanamukha tuma nayanauM nirakhe, dhanya manuSa16 parajAya // Aja. // 2 // AjahiM pAtaka nAsyau8 merau, UtarasyauM bhavapAra / yaha pratItadeg 'budhajana' ura AI, lesyauM' zivasukhasAra // Aja. // 3 // (20) Ayau jI prabhu thAMpai,22 karamA 23 pIr3ayau Ayau // Ayau. // Teka // je dekhe teI karamani baza, tuma hI karama na sAyau // Ayau. // 1 // sahaja svabhAva nIra zItalako, aganikaSAya25 tapAyau / sahe kulAhala26 anatakAla maiM, naraka nigoda DulAyau // Ayau. // 2 // 1. prApta kiyA 2. mujhe 3. pUrA karo 4. icchA 5. dekhane vAlA, dikhAI denA 6. chayAlIsa 46 7. TAlakara 8. ApakI 9. Apa 10. pAlA 11. mana kI 12. bana AI hai 13. ApakI hI 14. bichur3ane para 15. mujhase 16. manuSya paryAya 17. pApa 18. naSTa ho gaye 19. utarUMgA 20. vizvAsa 21. lUMgA 22. Apake pAsa 23. kamoM kA pIr3ita 24. jinhoMne dekhA 25. kaSAya rUpI agni 26. kolAhala (hllaa)| For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuma mukhacaMda nihArata hI aba, saba AtApa miTAyo / budhajana haraSa bhayau ura aisaiM, ratana cintAmani pAyau // Ayau. // 3 // (21) rAga - paraja mahArAja, thAM. sArI lAja hamArI, chatra traya dhArI / mahArAja. // Teka / / maiM tau thArI' adbhuta rIti, nihArI hitakArI // mahArAja. // 1 // niMdaka tau dukha pAvai sahajai, baMdakara le sukha bhArI / asI apUrava bItarAgatA, tuma chavi mAMhiM vicArI // mahArAja. // 2 // rAja tyAgikaiM dIkSA lInI, parajana prIti nivArI / bhaye tIrthaMkara mahimAjuta aba, saMga liye ridhi sArI ||mhaaraaj. // 3 // moha lobha krodhAdika bhAre, pragaTa dayA ke dhArI / budhajana binave carana kamala kauM, dIje bhakti tihaarii| mahArAja. // 4 // (22) zrIjinavara pada dhyAnai jo nara zrI jinavara pada dhyAveM // Teka // tinakI karmakAlimA vinazai, parama brahma ho jAveM / upala' agni saMyoga pApa jimi, kaMcana vimala kahAvai / zrIjinavara. // 1 // candrojjvala jasa tinako jaga meM, paMDita jana nita gAvaiM / jaise kamala sugaMdha dazo diza, pavana sahaja phailAvai / zrIjinavara. // 2 // tinahiM milana ko mukti suMdarI cita abhilASA lyAvai / kRSi meM tRNa jimi sahaja Upajai tyo svargAdika pAyai // zrIjinavara. // 3 // janama jarAmRta dAvAnala ye, bhAva salila"deg bujhAvai / 'bhAgacanda' kahA~ tAI11 varanai tinahiM indra sira naavai| zrIjinavara. // 4 // (23) rAga - jaMgalA tuma guna mani nidhi hau arahaMta // ttek|| pAra na pAvata tumaro ganapati, cAra jJAna dhari saMta // tuma guna. // 1 // AnakoSa saba doSa rahita tuma, alakha amUrti anvita // tuma guna. // 2 // 1. Apase 2. ApakI 3. baMdanA karane vAlA 4. parivAra bhI 5. vinaya karatA hai 6. kaMDe kI Aga 7. jisa prakAra 8. kheta meM 9. usI prakAra 10. pAnI se 11. unko| For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) harigana' aracata tuma pada' vArija, parameSThI bhagavaMta // tuma guna. // 3 // 'bhAgacaMda' ke ghaTa' maMdira meM, vasahu sadA jayavaMta // tuma guna. // 4 // (24) rAga-soraTha svAmI jI tuma guna aparaMpAra, candrojjvala avikAra // Teka // jabai tuma garbha mAMhi Aye, tabai saba suragana' mili Aye / ratana nagarI meM barasAye, amita amogha suDhAra // svAmI jI. // 1 // janma prabhu tumane jaba lInA, nhavana maMdirapai hari kInA / bhakta kari sacI sahita bhInA, bolA jaya jayakAra // svAmI jI. // 2 // jagata chanabhaMgura jaba jAnA, bhaye taba naganavRtI bAnA / stavana laukAMtikasura ThAnA, tyAga rAja ko bhAra // svAmI jI. // 3 // ghAtiyA prakRti jabai nAsI, carAcara vastu sabai bhAsI / dharma kI vRSTi karI khAsI, kevala jJAna bhaMDAra // svAmI jI. // 4 // aghAtI prakRti su vighayaI, muktikAntA taba hI pAI / nirAkula AnaMda asahAI, tIna loka saradAra // svAmI jI. // 5 // pAra ganadhara hUnahi pAvai, kahAM lagideg bhAgacaMda gAvai / tumhAre caranAMbujara dhyAvai, bhavasAgara so tAra // svAmI jI. // 6 // (25) rAga-dhanAzrI prabhU thAMko2 lakhi3 mama cita haraSAyo ||ttek // sundara cintAratana amolaka, raMka'4 puruSa jimi5 paayo|| prabhU. // 1 // nirmala rUpa bhayo aba mero, bhakti nadIjala nhAyo // prabhU. // 2 // bhAgacaMda aba mama karatala'6 meM, avicala zivathala Ayo // prabhU. // 3 // (26) rAga-malhAra prabhU, mhAMkI sudhi, karunA kara lIje ||ttek / / mere ika abalambana tuma hI, aba na vilamba karIje // prabhU. // 1 // 1. indra 2. caraNa-kamala 3. hRdaya meM 4. jaba 5. devatA 6. sundara 7. indrANI 8. digambara bheSa 9. mokSalakSmI 10. kahAM taka 11. canaNa kamala 12. Apako 13. dekhakara 14. garIba 15. jisaprakAra 16. hAtha meM 17. merii| For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya kudeva tajai tajai saba maiMne, tinatai nijaguna chIje // prabhU. // 2 // 'bhAgacanda' tuma zarana liyo hai, aba nizcala pada dIje // prabhU, // 3 // . (27) samajhAojI Aja koI karunAdharana, Aye the byAhina kAja, ve to bhaye haiM virAgI pazu dayA lakha-lakha // Teka // vimala carana pAgI, karana bijaya tyAgI, unane parama jJAnAnaMda cakha-cakha // samajhAo. // 1 // subhaga mukati nArI, unahiM lagI pyArI hamasoM neha / kachu nahiM rakha-rakha // samajhAo. // 2 // ve tribhuvana sAmI, madana rahita nAmI, unake amara pUje pada nakha-nakha // samajhAo. // 3 // 'bhAgacanda' maiM to talaphata ati jaise, jalasoM turata nyArI jaka jhakha-jhakha1 // samajhAo. // 4 // (28) rAga-dIpacandI paraja nAtha bhaye brahmacArI, sakhI ghara meM na rahU~gA // Teka // pANigrahaNa2 kAja prabhu Aye, sahita samAja apArI / tatachina hI vairAga bhaye haiM, pazu karunA uradhArI // nAtha. // 1 // eka sahasra3 aSTa lacchanajuta, vA chavi balihArI / jJAnAnaMda magana nizivAsara, hamarI surata visArI5 // nAtha. // 2 // maiM bhI jinadIkSA dhari hoM aba jAkara zrI giranArI / 'bhAgacanda' imi6 bhanata sakhinasoM, ugrasena kI kumArI // nAtha. // 3 // (29) giranArI pai dhyAna lagAyA, cala sakhi nemicanda munirAyA // Teka // saMga bhujaMga raMga una lakhi taji zatrU anaMgadeg bhagAyA / bAla brahmacArI vratadharI, zivanArI cita lAyA gira. // 1 // 1. unase 2. naSTa honA 3. dayAlu, 4. dekha-dekhakara 5. indriya 6. sundara 7. prema 8. kAmadeva 9. devatA 10. tar3aphate hai 11. machalI 12. vivAha 13. 1008 14. yAda 15. bhulAdI 16. isa prakAra 17. kahatI hai 18. rAjula 19. sarpa 20. kaamdev| For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mudrA nagara mohanidrA bina nAsA dRga mana bhAyA / Asana dhanya ananya banya cita, puSTa(?) dhUla' sama thAyA' // gira. // 2 // jAhi purandara pUjana Aye sundara puNya upAyA / 'bhAgacanda' mama prANanAtha soM, aura na moha suhAyA // gira. // 3 // (30) gItikA tuma parama pAvana dekha jina, ari-raja-rahasya vinAzanaM / tuma jJAna-dRga-jalavIca tribhuvana kamalavata' pratibhAsanaM // AnaMda nijaja anaMta anya, aciMta saMtala paranaye / bala atula kalita svabhAvateM nahiM, khalita guna amilita thaye // 1 // saba rAga ruSa hani parama zravana svabhAva dhana nirmala dazA / icchA rahita bhavahita khirata, vaca sunata hI bhumatama nazA // ekAnta-sahana-sudahana syAlpada, bahana maya nijapara dayA / z2Ake prasAda viSAda bina, munijana sapadi zivapada layA // 2 // bhUjana vasana sumanAdivina tana, dhyAnamaya mudrA diyai / nAsAgra nayana supalaka halayana, teja lakhi khagagana chipai // puni vadana nirakhata prazamajala, varakhata5 suharakhata ura dharA / vudhi svapara parakhata punya Akara, kali kalila durakhatajarA // 3 // ityAdi vahiraMtara asAdharana, suvibhava nidhAna jI / indrAdiviMda padAraviMda, aniMda tuma bhagavAna jI // maiM cira dukhI para cAhate, tuma dharma niyata na ura dharo / paradeva seva karI. bahuta, nahiM kAja eka tahA~ saro" // 4 // aba bhAgacandra udaya bhayo, maiM zarana Ayo tuma tane / ika dIjiye varadAna tuma jasa, svapada dAyaka vudha bhane / paramAhiM iSTa, aniSTa-mati-taji, magana nija guna meM rahoM / dRgajJAna-cara saMpUrNa pAUM, bhAgacaMda na para cahoM // 5 // N 1. sthUla 2. huA 3. indra 4. karma-dhUli 5. kamala kI taraha 6. pratibhAsita hotA hai 7. suMdara 8. patila (duSTa) 9. alaga ho gaye 10. dveSa, 11. naSTa karake 12. khirate hue 13. ekAnta siddhAnta ko jalAne vAlA syAdbAda 14. zIghra 15. barasane se 16. prasanna hotA hai 17. para dravyoM kI cAha se 18. pUrA huA 19. pAsa / For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) (31) rAga - dIpacandI Imana (yamana) svAmIrUpa anUpa visAla, mana mere basA || harigana camaravRnda Dhorata tahAM, ujjavala jema' marAla' chatratraya Upara rAjata puni, sahita sumuktAmAla ' bhAgacanda' aise prabhujI ko, nAvata nitya trikAla (32) mahAkavi bhUdharadAsa [pada 32-54] rAga soraTha Teka // // svAmI // 1 // svAmI // 2 // svAmI // 3 // lagI loM nAbhinaMdanasoM ! japata jebha cakora cakaI, banda bharatAko / lagI // 1 // jAu tana dhana jAu jovana, prAna jAu na kyoM / (33) rAga-kAphI || eka prabhu kI bhakti mere aura deva aneka seye', jJAna khoyo gAMThiko, dhana rahoM jyoM kI tyoM kucha na pAyo hauM karata kubanija jyoM 3 // lagI loM0 // putra- mitra- kalatra ye saba sage apanI goM / naraka kUpa uddharana zrI jina, samajha 'bhUdhara 'yoM // 4 // lagI loM. // // 11 sImaMdhara svAmI maiM carana kA cerA ||ttek|| isa saMsAra asAra meM koI, aura na racchaka' merA // lakha caurAsI jonimeM maiM, phiriphiri kIno tuma mahimA jAnI nahIM prabhu, dekhyA duHkha ghanerA // bhAga udaya taiM pAiyA aba, kIje nAtha begi dayA kara dIjie mujhe, avicala thAna nAma liye adha 13 nA kahaiM, 'bhUdhara' cintA kyA rahI, aisA samaratha sAhiba jyoM Uge For Personal & Private Use Only // 2 // lagI loM. // / vaserA // bhAna 14 terA samIdhara // 1 // pherA sImaMdhara // 2 // niverA 12 1 o // sImaM // 3 // aMdherA / 1. jisa prakAra 2. haMsa 3. navAte haiM 4. jAya 5. sevA kI 6. khoTA vyApAra 7. sevaka 8. rakSaka 9. bAra-bAra 10. bhramaNa 11. bahuta adhika 12. nirNaya 13. pApa 14. sUrya / sImaM // 4 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) (34) rAga-vihAgaro nemi bina na rahai merA jiyarA // Teka // hekarI helI tapata ura kaiso, lAvata kyoM nija hAtha na niyarA / nemi. // 1 // kari kari dUra kapUra kamala dala, lagata karUra kalAdhara siyarA // nemi. . // 2 // 'bhUdhara' ke prabhu nemi piyA bina, zItala hoya na rAjula hiyarA // nemi. // 3 // (35) rAga-khyAla mA~ vilaMba na lAva paThAva tahA~rI, a~ha jagapati piya pyAro // Teka // aura na mohi suhAya kachu aba, dIsai2 jagata aMdhAroM rI // mAvilaMba // 1 // maiM zrI nemidivAkara3 ko kaba, dekhoM vadana ujAro / bina dekheM murajhAya rahyo hai, uravAkara araviMda hamAro rii| mA vilaMba // 2 // tana chAyA jyoM saMga rahauMgI, ve chAMDahiM5 to chAro / bina aparAdha daMDa mohi dIno, kahA calai mero cAro6 // mA vilNb0|| 3 // iha vidhi rAga udaya rAjula naiM, sahyo viraha dukha bhAro / pIche jJAnabhAna bala vinazyo, moha mahAtama kAge rii| mA vilNb0|| 4 // piya ke paiMDe8 paiMDo kInoM, dekhi adhira jaga sAro / 'bhUdhara' ke prabhu nemi piyA sauM, pAlyau neha karAro rI // mA vilaMba0 // 5 // (36) rAga-khyAla dekhyoM rI! kahIM nemikumAra ||ttek // nainani pyAro nAma hamAro, prAnajIvana prAnana AdhAra // dekhyo.|| 1 // . pIva vithA bahu pIkI pIrI bhaI haldI29 unahAra / hoU harIra tabahI jaba bhedauM, zyAmavarana suMdara bharatAra // dekhyo. // 2 // viraha nadI asarola23 vahai ura, bUr3hata hauM vAmai24 niradhAra / 'bhUdhara' prabhu piya khevaTiyA vina, samaratha kauna utAranahAra // dekhyo. // 3 // 1. jiya (hRdaya) 2. dekha 3. sakhI 4. kar3avA 5. candramA 6. zItala 7. hiya (hRdaya) 8. rAjula kI mAM 9. lAo 10. bhejo 11. vahAM 12. dikhatA hai 13. nemirUpI sUrya 14. hRdaya rUpI kamala 15. ve chor3e to chor3a deM 16. vasa 17. bahuta adhika 18. kadamoM para 19. priya vyathA 20. pIlI pIlI 21. haldI kI taraha 22. prasanna 23. lagAtAra 24. usmeN| For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) (37) rAga-vilAvala raTi rasanA merI riSabha jinanda, sura-nara jaccha' cakorana canda // ttek|| nAmI nAbhi nRpati ke bAla marudevI ke ku~vara kRpAla // raTi. // 1 // pUjya prajApati puruSa purAna, kevala' kirana dharai jagabhAna // raTi. // 2 // naraka. nivArana virada vikhyAta, tArana taina jagata ke lAla // raTi. // 3 // bhUdhara bhajana kiye niravAha, zrI pada-padama bha~vara ho jAha // raTi // 4 // (38) rAga-gaurI . merI jIbha AThauM jAma, japi japi RSabha jiniMdajI kA nAma // ttek|| nagara ajudhyA uttama ThAma', janamaiM nAbhi nRpati ke dhAma // merI. // 1 // sahasa aThottara ati abhirAma, lasata sulacchana lAjatakAma // merI. // 2 // kari thuti gAna thake hari rAma, gani na sake ganadhara guna grAma // merI. // 3 // 'bhUdhara' sAra bhajana parinAma, ara saba khela-khela ke khAMma (?) // merI. // 4 // (39) dekho garabagelI rI helI 1 / jAdoMpati12 kI nArI // Teka / kahAM nemi nAyaka nija mukhasauM Tahala13 kahai bar3abhAgI / / tahAM gumAna kiyo matihInI, suni ura dausI5 lAgI // dekho. // 1 // jAkI caraNa dhUliko tarasai, indrAdika anurAgI / tA prabhuko tana-vasana na pIr3e, hA ! hA! parama abhaagii|| dekho. // 2 // koTi janama aghabhaMjana jAke, nAmatanI bali jaiye / zrI harivaMza tilaka tisa6 sevA, bhAgya binA kyoM paiye // dekho. // 3 // . dhani vaha deza dhanya vaha dharanI, jaga meM tIratha soI / 'bhUdhara' ke prabhu nemi navala nija, carana dharai jahA~ boI18 // dekho. // 4 // 1. yakSa 2. prasiddha 3. kevalajJAna 4.pahara 5.sthAna 6.ghara 7.kAmadeva bhI zarmAtA hai 8.zruti 9.khambhA 10.ghamaMDI 11.sakhI 12.yAdava pati 13.sevA 14.ghamaMDa 15.agni sI 16.usakI 17.pRthvI 18.donoN| For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) (40) rAga-khyAla kAnhar3I ejI mohi tAriye zAnti jinaMda // Teka // tAriye-tAriye adhama' udhAriye, tuma karunA ke kaMda ejI. // 1 // hathanApura janamaiM jaga jAneM vizvasena nRpanaMda ||ejii. // 2 // dhani vaha mAtA erAdevI, jina jAye jagacaMda ||ejii. // 3 // 'bhUdhara' vinavai dUra karo prabhu, sevaka ke bhava dvaMda ||ejii. // 4 // rAga-khyAla aba nita nemi nAma bhajau // Teka // saccA sAhiba yaha nija jAnau, aura adeva tajau // aba. // 1 // caMcala citta carana thira rAkho, viSayana" varajau // aba. // 2 // Anana se guna gAya nirantara, pAnana pAMya jajau // aba. // 3 // 'bhUdhara' jo bhavasAgara tiranA, bhakti jahAja sajau // aba. // 4 // (42) rAga-prabhAtI ajita jina vinatI hamArI mAna jI, tuma lAgai mere prAnajI // Teka // tuma tribhuvana meM kalapa tarovara, Asa bharoM bhagavAna jI ||ajit. // 1 // vAdi anAdi gayo bhavabhramatai, bhayo bahuta kula kAnajI // bhAga saMjoga mile aba dIje, manavAMchita varadAnajI ||ajit. // 2 // nA hama mAM- hAthI ghor3A nA kachu saMpati AnajI / 'bhUdhara' ke ura baso jagatagura, jabalau pada niravAnajI ||ajit. // 3 // (43) rAga-khyAla baravA 'dekhana ko AI lAla maiM to tere dekhana ko AI' yaha caal| mheM to thAkI 2 Aja mahimA jAnI // Teka / 1.pApI kA uddhAra kIjie 2.vinaya karatA hai 3.svAmI 4.sthira 5.roko 6. mu~ha se 7.hAthoM se 8.kalpataru 9.vyartha 10.dUsarI 11.maiMne to 12.ApakI / For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) avaloM nahiM uraAnI // mheM to. // 1 // kAhe ko bhava vana meM bhramate, kyoM hote dukhadAnI // mheM to. // 2 // nAma pratApa tire ajaMna se, kIcaka se abhimAnI // mheM to. // 3 // aisI sAkha bahuta suniyata hai, jaina purANa vakhAnI // mheM to. // 4 // 'bhUdhara' ko sevA vara dIjeM, maiM jAcaka tuma dAnI // mheM to. // 5 // (44) rAga-vihAga tahAM laiM cala rii| jahAM jAdaupati pyAro // ttek|| nemi nizAkara' bina yaha candA tana-mana dahata' sakala rI // taho. // 1 // kirana kidhauM nAvika-zara tati kai, jyoM pAvaka' kI jhalarI / tAre haiM ki aMgAre sajanI, rajanI rAka sadala rii| tahAM. // 2 // iha vidhi rAjula rAjakumArI, viraha tapI kevala rI / 'bhUdhara' dhanna zivAsuta vAdara, barasAyo samajala rI // tahAM. // 3 // (45) rAga-soraTha svAmIjI sAMcI sarana tumhArI // Teka // samaratha zAMta sakala guna pUre, bhayo bharoso bhArI ||svaamii. // 1 // janama jarA jaga bairI jIte, Teva bharanaM kI TArI / hamahUM ko ajarAmara kariyo, bhariyo Asa hamArI ||svaamii. // 2 // janamaiM marai dharai tana phiri-phiri so sAhiba saMsArI 7 // 'bhUdhara' pada dAlida kyoM dali hai, jo hai Apa bhikhArI ||svaamii. // 3 // savaiyA (mAtrA 32) jJAna jihAja'1 baiThi ganadhara se, gunapayodhi2 jisa nAhiM tare haiN| amara samUha Ani avanI3 sauM, ghasi-ghasi sIsa pranAma kareM haiM / kiMdhauM 5 bhAla kukarama kI rekhA, dUra karana kI buddhi dhare haiM / 1.candramA 2.jalAtA hai 3.vANa 4.paMkti 5.Aga kI lapaTeM 6. pUrNamAsI kI rAtri 7.dhanya 8.kAle,zveta 9.mujhako hI 10.dAridra 11.jJAnarUpI jahAja 12.guNoM kA samudra 13.pRthvI para 14.ragar3a ragar3a kara 15. athavA 16. khoTe karma / For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) aise AdinAtha ke ahanisa, hAtha jori hama pAMya pare haiM // (47) kAusaggamudrA' dhari vana maiM, ThAr3he riSabha riddhi taji dInI / nihacala' aMga meru hai mAnauM, doU bhujA chaura jina dInI // phaMse anaMta jaMtu jaga cahale, dukhI dekha karunA cita lInI / kAr3hana kAja tinhaiM samaratha samaratha prabhu, kidhauM bAMha ye dIradha kInI // (48) karanauM kachu na karanatai kAraja, tAtai pAni pralaMba kareM haiN| rahyau na kachu pAMyana taiM paivo, tAhI te pada nAhiM Tare haiM / nirakha cuke nainana saba yAteM naina nAsikA anI' dhare haiN| kAnana kahA sunai yauM kAnana, joga lIna jinarAja khare haiM / chappaya jayau2 nAbhibhUpAlabAla, sukumAla sulacchana / jayau svargapAtAla pAla, gunamAla pratacchana3 // . dRga vizAla vara bhAla, lAla nakha carana virjjhiN| rUpa rasAla marAla 6 cAla, sundara lakha lajjahiM // ripujAlakAla risaheza hama, phaMse janma-jaMvAladaha / yAteM nikAla behAla ati, bho dayAla dukha DhAla yaha // (50) savaiyA citavana vadana amala candropama, taji cintA hiya hoya akAmI / tribhuvana caMda pApa tapa caMdana, namata carana caMdrAdika nAmI // tihu jaga chaI caMdrikA -kIrati, cihana caMdra ciMtata zivagAmI / bandI catura cakora caMdramA, candravarana caMdraprabha svAmI // 1.dinarAta 2.kAyotsarga 3.nizcala 4.chor3a dI 5.kIcar3a 6.indrayoM se 7.hAtha 8.lambA 9.noMka 10.kAnoM se 11.jaMgala 12.paidA hue 13.pratyakSa 14.AMkha 15.virAja rahe haiM 16.haMsa 17.kIcar3a 18. dekhakara 19.nirmala 20.candramA ke samAna 27.caaNdnii| For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) (51) mattagayaMda (savaiyA) zAMti jineza jayau jagateza, harai aghatApa nizeza kI nAI3 / sevata pAya surAsurarAya, namai siranAya mahItala tA~I // mauli' lagai maninIla dipeM, prabhuke caranauM jhalake vaha jhA~I / sUMghana pAya-saroja-sugaMdhi, kidhauM caliye ali paMkati AI // (52) kavitta - manahara zobhita priyaMga aMga dekheM dukha hoya bhaMga,11 lAjata anaMga jaiseM dIpa bhAnbhAsa2 te // bAla brahmacArI ugrasena kI kumArI jAdau,13 nAtha se nikArI janmakAdau14 dukharAsa5 teM // bhIma6 bhavakAnana maiM Ana7 na sahAya svAmI / aho nemI nAmI taki8 Ayau tuma tAsatai / / jaise kRpAkaMda bana jIvana kI baMda chorI // tyoM hI dAsa ko khalAsa' kIjai bhavapAsa 21 // (53) ___ chappaya (siMhAvalokana) janama22 jaladhi - jalajAna, jAna janahaMsa - maansr23| saraba" indra mili Ana,25 Ana jisa dharahiM sIsa para para upakArI bAna,26 bAna utthapai27 kunaya gana / mana saroja vanabhAna, bhAna mama moha timira28 dhana / ghana varana deha dukha-dAha-hara harakhata heri mayUra mana / manamatha-malaMga-hira pAsajina, jina bisarahU china-jagatajana / / 1. pApoM kA tApa (dukha) 2. candramA 3. taraha 4. caraNa 5. mukuTa 6. nIlamaNi 7. camakatA hai 8. sUMghane ke lie 9. bhauroM kI paMkti 10. sundara 11. nAza 12. sUrya ke prakAza se 13. yAdava 14. janma-kIca 15. dukha kI rAzi se 16. bhayAnaka 17. anya 18. dekhakara 19. usI se 20. mukta 21. saMsAra jAla se 22. janma - samudra 23. mAna sarovara 24. sabhI 25. lAkara 26. Adata 27. nAza karanA 28. moha andhakAra / For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) (54) savaiyA (mAtrA 31) rahau dUra aMtara kI mahimA, bAhija' gunavaranana bala kApai / eka hajAra ATha lacchana tana, teja koTi ravi-kirani uthApai2 // surapati sahasa AMkha aMjulisauM, rUpAmRta pIvata nahiM dhApai / tuma bina kauna samartha vIrajina jagasauM kAr3hi mokha meM chApai // mahAkavi dyAnatarAya (pada 55-82) rAga - vihAgar3o aba hama nemijI kI zarana // Teka // aura Thaura na mana lagata hai, chAMr3i prabhu ke carana // aba. // 1 // sakala' bhavi-agha-dahana vArida, virada tArana tarana / inda caMda phaniMda dhyAve, pAya sukha dukha harana // aba. // 2 // bharama -tama-hara-tarani dIpati, karama gana khayakarana / ganadharAdi surAdi jAke, guna sakata nahiM varana // aba. // 3 // jA samAna triloka meM hama, sunyau aurana karana / dAsa 'dyAnata' dayAnidhi prabhu, kyoM tarjeMge parana ||ab. // 4 // rAga bilAvala jina nAma sumara mana ! bAvare," kahA ita uta bhaTakai // jina. // Teka // . viSaya pragaTa biSavela haiM, inameM jina aTakai / jina nAma. // 1 // durlabha narabhava pAyakai, nagasoM12 mata pttkai| phira pIche pachatAyago, ausara3 jaba saTakai // jina nAma. // 2 // eka gharI hai saphala jo, prabhu-guna-rasa gttkai"| koTi varaNa jIyo vRthA, jo thothA phaTakai // jina nAma. // 3 // 'dyAnata' uttama bhajana hai, lIjai mana raTakai // bhava bhava ke pAtaka sabai, jai haiM to kaTakai 6 // jina nAma. // 4 // 1. bAharI 2. parAjita ko 3. saMtuSTa ho 4. chor3akara 5. samasta 6. pApa kI jalana 7. bAdala 8. bhramarUpI aMdhakAra ko dUra karane ke lie sUrya 9. kSaya karane vAlA 10. praNa 11. bAvaLA 12. pahAr3a se 13. maukA, avasara 14. nikala gayegA 15. pInA 13. kttnaa| For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) (57) rAga kAphI tU jinavara svAmI merA, maiM sevaka prabhu ho terA // Teka // tuma sumarana' bina maiM bahu kInA, nAnA joni' baserA / bhAga udaya tuma darasana pAyo, pApa bhajyo taji kherA ||tuu jinavara. // 1 // tuma devAdhideva paramesura, dIjai dAna saberA / jo tuma mokha deta nahiM hamako, kahA~ jAya~ kiMhi DerA ||tuu jinavara. // 2 // mAta tAta tUhI bar3a bhrAtA, tosoM prema ghanerA / dyAnata tAra nikAra jagatateM, phera na hai bhavapherA ||tuu jinavara. // 3 // suna mana nemi jI ke baina // ttek|| kumati nAsana jJAna bhAsana, sukha karana dina raina // suna. // 1 // vacana suni bahu hoMhi cakrI,deg bahu lahaiM pada maina / indra caMda phaniMda pada lai Atama zuddhana aina 2 // suna. / / 2 / / vaina suna bahu mukta pahu~ce, vacana binu ekai na / hai anakSara rUpa akSara, saba sabhA sukha daina'3 // suna. // 3 // pragaTa loka aloka saba kiya,4 hariya5 mithyA sain| vacana saradhA karau 'dyAnata' jyoM lahau pada caina // suna. // 4 // (59) cala dekheM pyArI, nemi navala vratadhArI // Teka // rAga doSa bina zobhana mUrati, mukatinAtha avikArI // cala. // 1 // krodha binA kima karama vinAzai, yaha acaraja mana bhArI // cala. // 2 // vacana anakSara saba jiya samajheM, bhASA nyArI nyArI / cala. // 3 // caturAnana saba khalaka pilAkaiM, pUrava mukha prabhukArI // cl.|| 4 // kevalajJAna Adi guNa pragaTeM, neku na mAna kiyArI // cala. // 5 // prabhu kI mahimA prabhu na kahi sakeM, hama tuma kauna vicArI // cala // 6 // 'dyAnata' neminAtha bina AlI,22 kaha mo23kauM ko tArI25 // cala. // 7 // 1. smaraNa 2. yoni 3. bhAgA 4. gAMva (kher3A) 5. mokSa 6. bahuta adhika 7. vacana 8. naSTa karane ko 9. dina rAta 10.cakravartI 11. kAmadeva 12. zuddha karane kA mArga 13. sukha dene vAlA 14. kiyA 15. haraNa kiyA 16. senA 17. kaise 18. alaga-2 19. cAra mukha 20. saMsAra 21. jarA bhI mAna nahIM kiyA 22. sakhI 23. mujhako 24. kauna 25. taaregaa| For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) (60) jinake hiradai prabhunAma nahIM tina, nara avatAra liyA na liyA // Teka // dAna binA ghaTa bAsakai lobha malIna dhiyA' na dhiyA / jinake // 1 // madirApAna kiyo ghara antara, jala mala sodhi piyA na piyA / Ana prAna ke mAMsa bhakhere taiM karunA bhAva hiyA na hiyA | jinake // 2 // rUpavAna guNakhAna vAnizubha, zIla vihIna tiyA na tiyA 1 kIratavaMta mRtaka jIvata haiM, apajasavaMta jiyA na jiyA || jinake // 3 // dhAma mAMhi kachu dAma na Aye, bahu vyopAra kiyA na kiyA / 'dyAnata' eka viveka kiye vina, dAna aneka diyA na diyA / jinake // 4 // (61) Teka // prabhu zrIpAsa sahAya // o hamako jAke darasana dekhata jabahI, pAtaka jAya palAya' // hamako. // 1 // jAko iMda phaniMda cakradhara, vaMdai sIsa navAya 1 soI svAmI aMtarajAmI, bhavyaniko sukhadAya // hamako. // 2 // jAke cAra ghAtiyA bIte, doSa jugae vilAya 11 sahita ananta catuSTaya sAhaba, mahimA kahI na jAya // hamako. // 3 // tAkI yA bar3o milyo hai hamako, gahi rahive mana lAya / "dyAnata" ausara12 bIta jAyago, phera na kachu upAya | hamako. // 4 // (62) jJAnI jJAnI jJAnI nemijI ! tuma hI ho jJAnI // Teka // tumhIM deva guru tumhIM hamAre, sakala daraba13 jAnI // tuma samAna kou deva na dekhyA, tIna bhavana 14 jJAnI // 1 // chAnI / Apa tere bhava jIvani tAre mamatA nahi 5 jJAnI // 2 // kAmI mAnI / AnI kai 16 aura deva deva saba rAgI dveSI tuma ho bItarAga akaSAyI, taji yaha saMsAra duHkha jvAlA taji bhaye 'dyAnata' dAsa nikAsa 17 jagata taiM, hama garIba prAnI // jJAnI // 4 // rAjula rAnI // mukata // jJAnI // 3 // thAnI / 1. vRddhi 2. anya prANI 3. khAne se 4. hradaya 5. strI 6. kIrtivAna 7. apayaza vAle 8. bhAga jAnA 9. sira 10. jhukAkara 11. kho gaye 12. avasara 13. dravya 14. tIna loka chAna liyA 15. mamatA nahIM kI 16. athavA 17. nikAlakara / For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) (63) dekhyA maiMne nemijI pyArA // Teka // mUrati Upara karauM nichAvara tana, dhana jIvana' sArA // dekhyA. // 1 // jAke nakha kI zobhA Agai koTi kAma chavi DArau bArA / koTi saMkhya ravi caMda chipata hai, vapu kI duti hai aparaMpArA // dekhyA. // 2 // jinake vacana sunai jina bhavijana, taji gRha munivara ko vratadhArA / jAko jasa indrAdika gAveM, pAvai sukha nAsai dukha bhArA // dekhyA. // 3 // jAke kevalajJAna virAjana, lokAloka prakAzana dvArA / carana gahe kI lAja nivAho, prabhu jI 'dyAnata' bhagata tumhArA // dekhyA. // 4 // (64) prabhu maiM kihi vidhi thuti karauM terI // Teka // gaNadhara kahata pAra nahiM pAvai, kahA buddhi hai merI // prabhu. // 1 // zakra janama bhari sahasa jIbha dhari, tuma jasaM hota na pUrA / eka jIbha kaise guNa gAvai, ulU kahai kimi sUrA // prabhu. // 2 // camara chatra siMhAsana baranoM, ye guNa tumateM nyAre / tuma guNa kahana vacana bala nAhIM, naina ginaiM kimi tAre // prabhu. // 3 // (65) bhaja zrI Adi carana mana mere, dUra hoMya bhava bhava dukha tere // Teka // bhagati binA sukha raca na hoI, jo DhUMDhai tihuM jaga meM koI // bhaja. // 1 // prAna-payAna-samaya dukha bhArI, kaMTha virSe kapha kI adhikArI / tAta mAta suta loga dhanerA,6 tAdina kauna sahAI18 terA // bhaja. // 2 // tU basi caraNa-caraNa tujhamAhI, eka meka hai duvidhA nAhIM / tAteM jIvana saphala kahAvai janama jarAmRta pAsa na Avai // bhaja. // 3 // aba hI avasara phira jama9 dherai, chAMr3i larakadeg budhi sada guru TereM / 'dyAnata' aura jatana1 kou nahiM hoya tihu~ jagamAMhi // bhaja. // 4 // 1. yauvana 2. nyochAvara kara dUM 3. zarIra 4. yaza, kIrti 5. kisa prakAra 6. stuti 7.indra 8. hajAra 9. yaza 10. ullU 11. sUrya 12. vacanoM meM zakti 13. netra 14. bhakti 15. prANa nikalate samaya 16. bahuta 17. usa dina 18. sahAyaka 19. yama, mRtyu 20. lar3akabuddhi 21. yatna / For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) (66) nemi navala dekheM cala rahI / lahaiM manuSa bhavako kala' rI // Teka // dekhani jAta jAta dukha tinako bhAna yathA tama dala dala rI / jina uranAma vasata hai jinake, tinako bhaya nahiM jala thala rI // nemi. // 1 // prabhu ke rUpa anUpama Upara, koTa kAma kIje bala rI / samosarana kI adbhuta zobhA, nAcata zakra sacI' rala rI // nemi // 2 // bhora uThata pUjana pada prabhu ke pAtaka bhajana sakala Tala rI / 'dyAnata' sarana gahau' mana ! tAkI, jai haiM bhavabaMdhana gala rI // nemi // 3 // (67) sakhi ! pUjauM mana vaca zrI jinanda, cita cakora sukhakarana iMda // Teka // kumati kumudinI haranasUra, vighana saghana vana dahana sUra // bhavi // 1 // pApa uraga' prabhu nAma mora, moha mahAtama dalana bhora // bhava // 2 // dukha - dAlida - hara anagha raina,deg 'dyAnata' prabhu deM parama caina // bhavi // 3 // (68) phUlI vasanta jaha~ AdI sura zivapura gaye // Teka // bhAratabhUpa bahattara jinagRha kanakamayI" saba niramaye 12 // phU. // 1 // tIna caubIsa ratanamaya pratimA, aMga raMga je je bhaye 1 siddha samAna sIsa sama sabake, adbhuta zobhA parinaye 13 // 2 // vAla Adi ATha kor3a muni savani mukati saha anubhaye 5 tIna aThAI kAgani khaga mila, gAvaiM gIta naye naye // 3 // vasu 6 yojana vasu pair3I ( ? ) gaMgA, phirI bahuta sura / 'dyAnata' so kailAsa namauM hauM, guna kApai17 jA baranaye" // 4 // 14 15 (69) re mana bhaja-bhaja dInadayAla // jAke nAma leta ika chinamaiM, 19 kaTaiM koTa aghajAla parama brahma paramezvara svAmI, dekheM hota Teka // .20 re // re mana. // 1 // 1 nihAla ' 1. caina 2. darzana se 3. sUrya 4. aMdhakAra naSTa karanA 5. indrANI 6. grahaNa karo 7. usakI 8. sarpa 9. mayUra 10. rAtri 11. svarNamayI 12. banAye 13. prApta kI 14. sAr3he tIna 15. anubhava kiyA 16. ADha 17. kisase 18. varNana karanA 19. kSaNabhara meM 20. pApa samUha 21. dhanya / 21 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) sumarana karata parama sukha pAvata, sevata bhAjai kAla' ||re mn.|| 2 // indra phaniMda cakradhara gAvai, jAko nAma rasAla / jAkoM nAma jJAna paragAsaiM, nAzai mithyA jAla ||re mana. // 3 // jAke nAma samAna nahIM kachu, uradha, madhya patAla / soI nAma japo nita 'dyAnata', chor3i viSaya vikarAla re mana. // 4 // (70) maiM nemijI kA baMdA, maiM sAhiba jI kA baMdA ||ttek // naina cakora darasa ko tarasaiM, svAmI pUrana caMdA // maiM. // 1 // chahoM darava meM sAra batAyo, Atama AnaMda baMdA / tAko anubhava nitaprati kIjai, nAsai saba dukha daMdA // maiM. // 2 // deta dharama upadeza bhavika prati, icchA nAhiM karaMdA / rAga-doSa-mada-moha nahIM, nahIM krodha-chala chaMdA // maiM. // 3 // jAko jasa1 kahi sakeM na kyoMhI 2 iMda phaniMda nariMdA // maiM. // 4 // (71) arahaMta sumara mana bAvare // ttek|| khyAta lAbha pUjA taji bhAI, antara prabhu lau lakhare // 1 // narabhava pAya akAratha khovai, viSaya bhoga jubaDhAvare / prANa gaye pachitaihai manavA," china china chIjai" Avare9 // 2 // jubatI tana dhana suta mita parijana gaja turaMga21 ratha cAvare / yaha saMsAra supana22 kI mAyA AMkha dikharAvare // ar.|| 3 // dhyAna dhyAva re aba hai dAvare23 nAhIM maMgala gAvare / 'dyAnata' bahuta kahAM lauM kahiye, phera na kahU upaavre|| 4 // (72) bandau nemi, udAsI mada25 mAranai kau // Teka // rajamatasI26 jina nArI chA~rI,27 jAya bhaye banavAsI // 1 // haya gaya ratha pAyake saba chAMr3e torI28 mamatA phAMsI / - 1. yamarAja (mRtyu) 2. prakaTa karate haiM 3. bhayaMkara 4. bhakta 5. pUrNacandra 6. dravya 7. naSTa hotA hai 8. dukha dUndU 9. karadA 10. chala kapaTa 11. yaza 12. kisI prakAra bhI 13. bAvalA 14. hRdaya 15. vyartha 16. pazcAtApa karegA 17. mana 18. naSTa hotI hai 19. Ayu 20. yuvati 21. ghor3A 22. svapa 23. naukA 24. upAya 25. ghamaMDa 26. rAjulasI 27. chor3I 28. todd'ii| For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) paMca mahAvrata duddhara dhAre rAkhI prajati pacAsI // 2 // jAke darasana igana virAjata nahi vIraja' sukharAsI / jAko bandata tribhuvana-nAyaka lokA loka prakAsI // 3 // siddha buddha paramAratha rAjai, avicala thAna nivAsI / 'dyAnata' mana ali prabhu-pada-3-paMkaja ramata ramata aghajAsI // 4 // (73) prabhu terI mahimA kihi mukha gAvaiM // Teka // garabha cha mAsa agAu kanaka naga (?) surapati nagara banAvai // 1 // chIra udadhi jala meru siMhAsana, malamala indra nhulAvai / dIkSA samaya pAlakI baiTho, indra kahAra kahAvai // prabhu. // 2 // samosarana ridha zAna mahAtama kihi vidhi sakha' batAvai / Apana jAta kI bAta kahA ziva bAta sunai bhavi jAvai // 3 // paMca kalyAnaka thAnaka svAmI, je tuma mana vaca dhyaave| 'dyAnata' tinakI kauna kathA hai, hama dekhe sukha pAvai // prabhu // 4 // (74) prabhu terI mahimA kahiya na jAya // ttek|| thuti kari sukhI dukhI niMdA teM, terai samatA bhAva // prabhu. // 1 // jo tuma dhyAvai, ghira mana . lAvai, so kiMcit sukha pAya / jo nahiM dhyAvai tAhi karata ho, tIna bhavana ko rAya // prabhu. // 2 // aMjana cora mahA aparAdhI, diyo svarga pahu~cAya / kathAnAtha zreNika'3 samadRSTi kiyo naraka dukhadAya // prbhu.|| 3 // seva aseva kahA calai jisakI jo tuma karo su nyAya / 'dyAnata' sevaka guna gahi lIjai," doSa sabai chiTakAya // prabhu. // 4 // (75) prabhu tuma sumarana hI meM tAre // Teka // sUara siMha naula 6 vAnara ne, kaho kauna vrata dhAre // prabhu. // 1 // 1. vIrya 2. bhaurA 3. prabhu ke caraNa kamala 4. pApa dUra ho jAyeMge 5. sonA 6. kSIra sAgara 7. nahalAtA 8. sarba, saba 9. kahA nahIM jAtA 10. stuti 11. kucha 12. rAjA 13. zreNika rAjA 14. grahaNa kara lIjie 15. chaTakAnA, haTAnA 16. nevlaa| For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) 2 // sAMpa jApa kari sukhada pAyo, svAna zyAla bhaya jAre / bheka voka' gaja amara kahAye, duramati bhAva vidAre bhIla cora mAtaMga ganikA' bahutani ke dukha TAre cakrI bharata kahA tapa kInau, lokAloka nihAre // prabhu || 3 || uttama madhyama bheda na kInho, Aye zarana uvAre / 'dyAnata' rAga doSa binA svAmI, pAye bhAga hamAre // prabhu // 4 // (76) bhaji // Teka // // 1 // zrIjinanAma adhAra sAra agama ataTa saMsAra udadhitaiM, kauna utAre pAra // zrIjana. koTi janama pAtaka kadaiM, prabhu nAma leta ikabAra // Rddhi siddhi caranana sauM lAgai, AnaMda hota apAra // zrIjina. // 2 // pazute dhanya dhanya te paMkhI, saphala kareM avatAra / nAma binA dhika mAnava ko bhava, jala hai hai chAra // zrIjina. // 3 // nAma samAna Ana nahiM jaga saba, kahata pukAra pukAra / 'dyAnata' nAma tihU' pana japi lai, suraga mukati dAtAra // zrIjina. 118 11 (77) bhora bhayo bhaja zrI jinarAja, saphala hohi tere saba kAja // Teka // dhana sampata mana vAMchita bhoga, saba vidhi Ana' banai saMjoga // bhora // 1 // kalpavRkSa tAke ghara rahai, kAmadhenu nita sevA vahai / pArasa cintAmani samudAya, hitasoM Aya mila samudAya // bhora // 2 // durlabha sulabhya hai jAya, roga zoka dukha dUra .10 sevA deva karaiM mana lAya, vighana ulaTa maMgala ThaharAya / bhora // 3 // DAMyana bhUta pizAca na chalai, rAja cora kare jora na calai / jasa Adara saubhAgya prakAza, 'dyAnata' suraga" mukati padavAsa // bhora // 4 // (78) re // Teka // lAvo bacana mukha 3 bhASau, artha meM citta lagAvo re // 1 // ajita nAtha soM mana karasatA 12 1. bakarA 2. vezyA 3. binA kinAre kA 4. rAkha ho jAyegA 5. tInoM loka 6. saberA 7 hogA 8. Akara 9. durlabha se sulabha ho jAtA hai 10. bhAga jAtA hai 11. svarga 12. hAtha se tAlI bajAnA 13. mu~ha se bacana bolo / For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) E EFFEE jJAna darasa sukha bala gunadhArI, ananta catuSTaya dhyAvo re| avagAhanA' abAdha amUrasa, aguru alaghu batalAvo re // 2 // karunAsAgara guna ratanAgara joti ujAgara bhAvo re / tribhuvana nAyaka bhavabhaya ghAyaka, AnaMda dAyaka gAvo re|| 3 // parama niraMjana pAtaka bhaMjana, bhaviraMjana ThaharAvo re / 'dyAnata' jaisA sAhiba' sevo, taisI padavI pAvo re // 4 // (79) rAga - gaurI dekho ! bhAI zrI jinarAja virAjai ||ttek // kaMcana maNimaya siMha pITha para, antarIkSa prabhu chAjai // dekho. // 1 // tIna chatra tribhuvana jasa japai, causaThi camara samAjai / vAnI jojana ghora. mora suni, ura ahi pAtaka bhAjai // 2 // sAr3he bAraha kor3a dundubhI Adika bAje bAjai / vRkSa azoka dipata bhAmaMDala, kor3i sUra zazi lAje // 3 // pahupa vRSTi jalakana maMda pavana, indra seva nita sAjai / prabhu na bulAvai 'dyAnata' jAvai sura nara pazu nija kAjai // 4 // (80) rAga - gaurI aba mohi tAri lehu mahAvIra ||ttek // siddhAratha naMdana jaga vaMdana, pApa nikandana dhIra ||ab. // 1 // jJAnI dhyAnI dAnI jAnI, vAnI gahara gaMbhIra / mokSa ke kArana doSa nivArana, roSa vidArana vIra ||ab. // 2 // AnaMda pUrata samatA sUrata, cUrata Apada pIra / bAlayatI dRr3havratI samakitI, dukha dAvAnala nIra ||ab. // // guru ananta bhagavanta anta nahi, zazi kapUra hima hiir| 'dyAnata' ekahu guna hama pAvai, dUra kareM bhava bhIra aba. // 4 // 1. UMcAI 2. mAlika 3. sonA 4. bhAgate haiM 5. camakatA hai 6. pAra kara do 7. pApa naSTa karane vAle 8. dukha rUpI dAvAnala ko paanii| For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) (81) rAga - gaurI jaya-jaya neminAtha paramezvara ||ttek // uttama puruSaniko ati durlabha, bAla zIla dharanezvara ||jy. // 1 // nArAyana bahu bhUpa seva kareM, jaya agha timira dinezvara / tuma jasa mahimA hama kahA jAne, bhAkhi' na sakata surezvara // 2 // indra savai mili pUjaiM dhyAvai jaya bhrama tapata nizezvara / guNa ananta hama anta na pAveM, varana na sakata ganezvara // 3 // gaNadhara sakala karai thuti ThA, jaya bhava jala potezvara / dyAnata hama chadamastha kahA kahaiM, kaha na sakata sakhezvara // 4 // (82) rAga - gaurI AdinAtha tArana taranaM ||ttek // nAbhirAya marudevI naMdana, janama ajodhyA agha haranaM // 1 // kalapavRccha gaye jugala dukhita bhaye, karama bhUmi vidhi sukha krnN| apachara nRtya mRtyu lakhi cete, bhava tana bhoga joga dharanaM // 2 // kAyotsarga chamAsa dharyo dir3ha, vana khaga mRga pUjata caranaM / dhIraja dhArI barasa alArI, sahasa barasa tapa AcaranaM // 3 // karama nAsi paragAsi jJAna ko, sukhati kiyo samosaranaM / saba jana sukha de zivapura pahu~ce, 'dyAnata' bhavi tuma pada zaranaM // 4 // kavi jinezvaradAsa (83) rAga - kasUmI baMdau jagatapatI nAmA, tIrthezvara mahArAja ||ttek // tinake garbhate pahile barase, ratana bahubhAMta // bedau. // 1 // jinake janama kI mahimA, gAvai suragaNa nAra ||bNdau. // 2 // jinajI jagata se udAsI, cArI na lIno saMgakAja ||bNdau. // 3 // 1. bolanA 2. jahAja ke svAmI 3. pati-patnI (jor3A) 4. apsarA 5. prakAzita karanA 6. prasiddha 7. calane vaalaa| For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) ghAti catuka ari cUre, prabhu ne pAyo zivathAna ||bNdau. // 4 // jagameM bhavika pratibodha, uttama pAyo zivathAna ||bNdau. // 5 // arajI jinezvara ye hI mokoM dIjyoM nirbhaya thAna // 6 // mahAkavi daulata rAma (pada-84-96) bandau adbhuta candra vIra jina, bhavi cakora citahArI / / baMdau. // Teka // siddhAratha nRpa kula nabha-maMDana, khaMDana bhramatama bhArI / paramAnaMda jaladhi vistArana, pApa tApa chayakArI // baMdau. // 1 // udita niraMtara tribhuvana antara, kIrati kirana pasArI / / doSa malaMka kalaMka aTaMkita, moha rAhu nikhArI // baMdau. // 2 // karmAvarana-payoda arodhita, bodhita zivamagacArI / gaNadharAdi muni uDugana sevata, nita pUnamadeg vidhidhArI // 3 // akhila alokAkAza-ulaMghana, jAsu jJAna ujiyArI / daulata manasA-kumudani modana, 2jayoM carama-jagatArI // baMdau. // 4 // jaya zrI RSabha jinendrA / nAza tau karo svAmI mere dukhadaMdA3 / mAtu marudevI pyAre pitA nAbhi ke dulAre, vaMza to ikhvAka' jaise nabhabIca caMdA ||jy zrI. // 1 // kanaka varana tana mohita bhavika jana, ravi zazi koTi lAjai,5 lAjai makarandA 6 // 2 // doSa tau aThArA nAse guna chiyAlIsa mAse, aSTakarma kATa svAmI bhaye niraphaMdA ||jy zrI. // 3 // cAra jJAnadhArI ganI, pAra nAhiM pAvai munI, daulata namata sukha cAhata amaMdA ||jy shrii.|| 4 // 1. cAra ghAtiyA karma naSTa kiye 2. upadeza diyA 3. vIra prabhurUpI candramA 4. bhavyarUpI cakora 5. AkAza ko suzobhita karane vAle 6. bhramarUpI aMdhakAra 7. phailAyA 8. bAdala 9. nakSatra 10. pUrNamAsI 11. mana se 12. AnaMda dene vAlA 13. dukha; dvandva 14. ikSvAku 15. lajjita hote haiM 16. kAmadeva 17. saMsAra jAla se mukta ho gaye 18. bahuta adhik| For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) (86) bhavina-saroruha sUra bhUri guna pUrita arahaMtA / durita doSa mokha pathaghoSaka, karana karma antA // bhavina. ||ttek // darza bodhaH yugapata lakhi, jAne ju bhAva anantA / vigatAkula juta sukha ananta binA, antazakti vantA // bhavina. // 1 // jA tanajota udota thakI ravi, zaziduti lAjantA / teja thoka avaloka lagata hai, phoka sacIkantA // bhavina. // 2 // jAsa anUpa rUpa ko nirakhata, harakhatadeg hai santA" / jAkI dhuni suni muni nijagunamuna, paragara ugalaMtA ||bhvin. // 3 // daula taula bina jasa tasa vanarata, guru guru aklNtaa| nAmAkSara suna kAna svAna se, rAMka'3 nAka gaMtA // bhavina. // 4 // (87) hamArI vIra haro bhavapIra // hamArI. ||ttek // maiM dukha tapita dayAmRtasara" tuma lakhi Ayo tuma tiir| tuma parameza mokha maga darzaka, moha davAnala nIra ||hmaarii.|| 1 // tuma bina' heta jagata hitakArI zuddha cidAnaMda dhIra / ganapati jJAna samudra na laMghe tuma guna siMdhu gahIra // hamArI. // 2 // yAda nahIM maiM, vipati sahI jo, ghara ghara amita zarIra / tuma guna ciMtata nazata tathA bhaya, jyo ghana calata samIra ||hmaarii. // 3 // koTavAra kI araja yahI hai, maiM dukha sahUM adhIra / harahu vedanA phanda daulako, katara2deg karma jaMjIra // hamArI. // 4 // (88) he jina merI, aisI budhi21 kIjai ||he jina. ||ttek // rAga dveSa dAvAnalateM baci,22 samatArasa meM bhIjai ||he jina. // 1 // parakoM tyAga apanapo nijameM, lAga na kabahUM chIjai22 // he jina. // 2 // 1. bhavya rUpI kamaloM ke sUrya 2. aneka guNoM se bhare huye 3. naSTa karake 4. mokSa 5. darzana aura jJAna se 6. AkulatA rahita 7. ananta zakti yakta 8. lajjita hotI hai 9. phIkA 10. prasanna hotA hai. harSita hotA hai 11. santa puruSa 12. dUsaroM ke lie ugalanA (bolanA) 13. garIba raMka 14. svarga gaye 15. dayA rUpI amRta ke tAlAba 16. samIpa 17. akAraNa 18. gaMbhIra 19. aparimita, agaNita 20. kATakara 21. buddhi 22. baca kara 23. naSTa hotA hai| For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) karmaphalamAMhi na rAce,' jJAna sudhA rasa pIjai ||he jina. // 3 // mujha kAraja ke tuma kArana vara, araja daula kI lIjai // he jina. // 4 // (89) saba mila dekho helI' mhArI he, trisalA bAla vadana' rasAla ||sb ||ttek // Aye juta samavazaraNa kRpAla, vicarata abhaya vyAla marAla phalita bhaI sakala tarumAla // saba. // 1 // nainana hAladeg bhRkuTI na cAla, vaina vidArai vibhrama jAla, chavi lakhi hota saMta nihAla 2 // saba. // 2 // vandana kAja sAja samAja, saMga liye svajana purajana brAja, zreNika calata haiM narapAla // saba. // 3 // yoM kahi moda juta puravAla, lakhana cAlI" carama5 jinapAla "daulata" namata dhara dhara bhAla'6 // saba. // 4 // (90) zAmariyA ke nAma jape naiM chUTa jAya bhava bhAmariyA // zAma. // Teka // durita "durata puna purata phurata guna, Atama kI nidhi AgariyAM / vighaTata hai paradAha cAha jhaTa, gaTakata22 samarasa gAgariyAM23 ||shaam. // 1 // kaTata kalaMka karma kalasAyana, pragaTata zivapura DAgariyAM, phaTata ghaTAghana25 moha chohara6 haTa, pragaTata bhedajJAna ghariyAM // zAma. // 2 // kRpA kaTAkSa tumArI hIM teM jugalanAga vipadA TariyAM / dhAra bhaye so mukti ramAvara, 'daula' namai tuva pAgariyAMdeg pAgariyAM // zAma. // 3 // (91) dhyAna kRpAna pAni32 gahi33 nAso, tresaTha prakRti arI34 / zeSa pacAsI lAga rahI hai, jyoM jevarI25 jarI ||dhyaan. Teka // duTha36 anaMga37 mAlaMga38 bhaMga kara hai prabalaMga39 harI / jA pada bhakti bhaktajana dukha dAvAnala meghajharI ||dhyaan. // 1 // 1. lIna hotA hai 2. prArthanA (arjI) 3. sakhI 4. mahAvIra 5. mukha 6.sundara 7. sarpa 8. haMsa 9. vRkSoM kI paMkti 10. bIca meM 11. naSTa karatA hai 12. dhanya 13. nagara ke loga 14. cale 15. antima tIrthakara 16. mastaka 17. bhava bhramaNa 18. pApa 19. dUra hote haiM 20. phira 21. pragaTa hote haiM 22. pIte haiM 23. gAgara 24. pApa 25. moha rUpI meghoM kI ghaTA 26. kSobha haTakara 27. nAga nAgina 28. Tala gaI 29. mukti rUpI ramA ke pati 30. paira, caraNa 31. talavAra 32. hAtha 33. lekara 34. zatru 35. jalI huI rassI 36. duSTa 37. kAmadeva 38. hAthI 39. zaktizAlI siMha / For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) navala dhavala pala sohai kala meM, kSudha tRSa vyAdhi TarI / / halata' na palaka alaka' nakha bar3hata na gati nabha mAMhi karI ||dhyaan. // 2 // jA bina zarana marana jara' ghara ghara, mahA asAta bharI. / daula tAsa pada dAsa hota hai, bAsa mukti nagarI. // 3 // cAra tIsa Ara namata satata adbhuta bhAna se saba hI // 4 // nemi prabhU kI zyAmavarana chavi nainana chAya rahI ||ttek // maNimaya sIna pITha para aMbuja tApara adhara Thaho // nemi. // 1 // mAra mAra tapa dhAra jAra vidhi, kevalaRddhi lhii| cAra tIsa atizaya dutimaMDita navadurga doSa nahIM // nemi. // 2 // jAhi surAsura namata satata, mastakateM parasa mahI / suraguruvara ambuja praphulAvana adbhuta bhAna sahI ||nemi. // 3 // ghara anurAga vilokata jAko; duritadeg nasai saba hI / daulata mahimA atula jAsa kI, kApai jAta kahI ||nemi. // 4 // (93) pyArI lAgai mhAne 1 jina chavi thaarii|| Teka // parama nirAkula pada darasAvata, para virAgatAkArI / SaTa bhUSana bina pai sundaratA sura nara munimana hArI ||pyaarii. // 1 // jAhi bilokata bhavi nija nidhi lahi cirabhavatA TArI / nira nimeSaH dekha sacI12 patI, suratA3 saphala vicArI // pyArI. / / mahimA akatha hota lakha tAkI, pazusama samakitadhArI / daulata raho tAhi, nirakhanakI, bhava bhava Teva hamArI ||pyaarii. // 3 // (94) uraga-suraga" - naraIza zIsa jisa, Atapatra'6 tridhare / kuMda kusuma sama camara amara gana DhArata modabhare ||urg. // Teka // taru azoka jAko avalokata, zoka thoka ujare / pArajAta saMtAna kAdike, barasata sumana vare" ||urg. // 1 // sumaNi vicitra pITha aMbuja para rAjata jina sumire / 1. hilanA 2. bAla 3. bur3hApA 4. kamala 5. sthita hai 6. jalAkara 7. 34; 8. 18; 9. vikasita 10. pApa 11. mujhe 12. indra 13. devatva 14. sarpa 15. svarga 16. chatra 17. AnaMdita 18. sundara acche / For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) varNa vigata' jAkI dhuni ko suni bhavi bhavasiMdhu tare // uraga // 2 // sAr3he bAraha koDa jAti ke bAjata tUrya' svare / bhAmaMDala kI duti akhaMDa ne ravi zazi maMda kare ||urg. // 3 // jJAna anaMta anaMta darzabala, zarma anaMta bhare / karuNAmRta pUrita pada jAke, daulata hRdaya dhare ||urg. // 4 // (95) ari raja haMsa hanana prabhu arahanna' jaivaMto jaga meM dev| adeva sevakari jAkI, dharahiM mauli pagameM // ari raja. ||ttek // jo tana aSTottara sahasra lakkhana lakhi kalila zameM / jo baca dIpa zikhA taiM muni vicareM zivamAraga meM // ari raja. // 1 // jAsa pAsa taiM zAka harana guna, pragaTa bhayo bhaga meM / vyAla marAla kuraMga siMgha ko, jAti virodha game // ari raja. // 2 // jAjasa-gagana ulaMghana koU, kSama na muni khaga meM / daula nAma tasu surataru hai yA bhava maruthala meM ||ari raja. // 3 // (96) bhaja RSi pati vRSabheza vAhi nita, namata amara asuraa| manamatha 2-matha darasAvata zivapatha bRja ratha cakradhurA ||bhj. // Teka // jA prabhu garbha chamAsa pUrva sura karI suvarNa dharA / janmata sura gira dhara sura gana yuta hari paya nhavana karA // 1 // naTata nartakI vilaya dekha prabhu, lahi virAga su thirA / tabahiM devaRSi Aya nAma zira, jina para puSpa dharA // 2 // kevala samaya jAsa baca ravi ne, jaga bhrama-timira harA / sudRga-bodha-cAritra pota5 lahi, bhavi bhavasindhu tarA // 3 // yoga saMhAra nivAra zeSavidhi - nivaisa vasuma'6 dharA / daulata je yAko jasa gAvai, te haiM aja amarA // 4 // 1. zabda rahita 2. ucca svara 3. karma dhUli 4. naSTa karane 5. arahanta 6. pApa 7. zAnta honA 8. naSTa honA 10. deva 11. rAkSasa 12. kAmadeva 13. nAcanevAlI (nIlAMjanA) 14. vacana 15. jahAja 16. siddhazilA / For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 ) budha mahAcaMda (pada 97-99) (97) RSabha jina AvatA' ye mAya, amAre morI nagna digambara kAya // Teka // saba nara nArI mila dekhiyA e mAya, amA morI najara bheMTa bahU leya // RSabha // 1 // kai gaja kai azva devaiM ye mAya, amA morI kai yaka kanyA detA / RSabha // 2 // kai ratana najara" karyA he mAya, amA morI keI vastra apAra // RSabha // 3 // ityAdika vastu devaiM he mAya, amA morI ve kachU lete nAMya // RSabha // 4 // kyA jAne kyA cAhi N hai e mAya, amA morI dhana ve kachU mana leya // RSabha / / 5 / / aise jina mokU' milo e mAya, amA morI budha mahA candra ke bhAva // RSabha // 6 // (98) // // mana. 12 mana bairAgI jI nemIzvara svAmI zivapura gAmI' jI // mana bai. // Teka // apanUM rAja rAkhana ke kAraNa kRSNa kapaTa" kara lInUM jI ugrasaina putrI rAjula se byAha racInUM jI chapana kor3i jAdava mila bhelA 1 khUba barAta baNAI ? jI toraNa 13 se ratha phera jinezvara urjayaMta giri ThAr3e kAMkaNa 14 DorA tor3a mor3akara dikSA" mAMDI jI ghAtiyA ghAti aghAti bahubidhi mokSa mahala gira ThAr3e jI budha mahAcandra jAna jina seve nonidha 16 lAgIjI // mana. // 4 // 15 // I (99) ramate bAla brahmacArI ||mi. nemi Tera // hAsya 17 vinoda karai hari rAmA" devara lakhi nija saMsArI // mi. // 1 // koU kahata devara tuma paraNU" dekho Sor3asa sahasra kRSNadhArI // nemi // 2 // koI kahaiM devara tuma nahIM sUra ye kahu tiya tuma nahikArI // mi. // 3 // kAmakhela" karatI kara karase neminAtha na21 bhaye vikArI // nemi // 4 // budha mahAcandra zIla kI mahimA tiyamadhi ? rahate avikArI // nemi // 5 // .20 // 1 // // 2 // jI 1 mana. // 3 // 1. Ate haiM 2. mAM 3. amma 4. merI 5. bheMTa kIM 6. kucha nahIM lete 7. kyA cAhate haiM 8. mujhako 9. mokSa gAmI 10. chala 11. ikaTThe hue 12. banAI 13. daravAje se 14. kaMgana 15. dIkSA lI 16. nava nidhi 17. haMsI majAka 18. kRSNa kI patnI 19. vivAha karalUM 20. kAmakrIr3A 21. vikAra utpanna nahIM huA 22. striyoM meM / For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) (100) jinarAja zaraNa meM terI suna pukAra merI TerI // maiM prabhu tujhe bhulAyA caina kabhI na pAyA // bhava bhava meM bahuta bhaTakAyA zaraNa milA nahIM kerI / bhava sindhu bar3A hai bhArI isameM bahA jAta saMsArI // kisa vidha naiyA vaye' hamArI meTo na bhava kI pherI / karmoM ne bahuta satAyA kaI narka nigoda dikhAyA / ghora alI duHkha pAyA AyA hUM zaraNa terI // o mero kaSTa nivAro' aba nahIM ho koI sahAro / 'bhUrAmala' zaraNa thArI karanA na nAtha derI / jina rAja zaraNa maiM terI suna tU pukAra merI // (101) zrIvIra kI dhuna meM jaba taka mana na lagAyegA ||ttek // jaMjAla se chUTane kA maukA na pAyegA // vyApAra dhana kamAkara tU lAkha sAja sajAle / hogA khuzI na jaba taka saMtoSa dhana na kamAyegA / japa homa yoga pUjA, vrata aura nema karale / saba hai virathA' jaba taka vIra nAma na gAyegA / saMsAra kI ghaTA se kyA pyAsa bujha jAyegI / kara saMcaya apanA dhana jo kAma AyegA / lagAle prema vIra prabhU se AMkheM jarA sI kholo| 'bhUrAmala' jA zaraNa usakI bandhana chUTa jAyegA // (102) vIra bhajana mana gAo jaise prema padAratha pAo / jA sumarA sukha sampata hove, janma janma sukha pAo / patita pAvana nAma jinakA, zaraNA unhIM ke jAo / krodha lobha ko dila se haTAkara vIra caraNa citalAo / / premabhAva se cita lagAkara vIra se prema bar3hAo / vIra prabhU kA caraNa kamala meM 'bhUrAmala' nita zIza navAo / 1. pAra ho 2. dUra karo 3. ApakI 4. prasanna 5. vyartha 6. bAdala 7. hamezA 8. mastaka / - For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) mahAkavi daulatarAma (pada 103 - 108) (103) jaya zrIvIra jinendra candra zataindra' vaMdha jagatAraM // jaya. // Teka // siddhAratha kula' kamala amala ravi bhavabhUdhara' pavi' bhAraM 1 guna mani koSa adoSa moSapati, vipina kaSAyatuSAraM // jaya. // 1 // madanakadana' zivasadana pada- nimiti, nita anamita yatisAraM / ramA anaMta kaMta antakakRta, anta jaMtu hitakAraM // jaya // 2 // phaMda candA kandana dAdura durita" turita nirvAraM 13 rudraracita atirudra upadrava, pavana adripati sAraM // jaya. antAtIta acintya suguna tuma, kahata lahata" ko pAraM hai jaga maula 'daula' tere krama, namai zIsakara dhAraM ||jy. // 4 // 1 || 3 || / o I (104) jaya ziva kAminI kanta vIra bhagavanta ananta sukhAhara haiM vidhi'7 giri gaMjana" budha mana rajjana, bhrama tama bhaMjana bhAskara" hai // Teka // jina upadezyo duvidha dharma jo so sura siddhi ramAkara hai / bhavi uradeg kumudani modana" bhavatapa" harana anUpa nizAkara 3 hai|| 1 // parama virAgi rahe jataiM pai, jagata janatu rakSAkara haiM / indra phaNIndra khagendra candra jaga, ThAkara tAke 24 cAkara jAsu ananta saguna manigana nita ganatai 26 munigana thAka 27 rahaiM / jA prabhupada nava kevala labdhisu, kamalA ko kamalA kara haiM // jaya. // 3 // jAke dhyAna kRpAna 28 rAgaruSa, pAsaharana 29 'daula' namai kara jora harana bhava bAdhA - 25 hai // jaya. // 2 // samatAkara haiM / 30 zivarAdhAkara hai // jaya. // 4 // 1. saikar3oM indroM se baMdanIya 2. kula rUpI kamala 3. sUrya 4. saMsAra rUpI pahAr3a 5. bajra 6. mokSa pati 7. kaSAya ke lie tuSAra 8. kAma naSTa karane vAlA 9. hita karane vAlA 10. meDhaka 11. pApa 12. zIghra 13. dUra karane vAlA 14. atyanta bhayaMkara 15. kauna pAra pAyegA 16. saMsAra ke mukuTa 17. karma pahAr3a 18. naSTa karane vAle 19. sUrya 20. bhavya - hradaya 21. khilAne vAle 22. saMsAra tApa ko dUra karane vAle 23. candramA 24. usake 25. naukara 26. ginate hue 27. thaka gaye 28. talavAra 29. jAla kATane vAle 30. saMsAra- dukha / For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) (105) .1 padma' darazAvana // Teka // / // padma. // 1 // padma sadma padmA, mukti kalimala gajjana' mana ali raMjana munijana zarana supAvana hai jArkI janmapurI kuzaMbikA, sura nara nAga ramAvana hai jAsa janma dina pUrava SaTa nava, mAsa ratana barasAvana hai jAtapa thAna paposA giri so Atma jJAna thira" thAvana hai / kevala jota udota bhaI so mithyAtimira nasAvana hai // padma // 2 // jAko zAsana paMcAnanasoM 12 kumati mataMga' nazAvana haiM / rAga binA sevaka jana tAraka, pai tasu ruSa tuSa bhAvana hai || padma // 3 // jAkI mahimA ke barananasoM suraguru buddhi thakAvana hai / 'daula' alpamatiko kabaho jimi, 14 13 .16 zazuka" giriMda6 DhakAvana hai // padma // 4 // hai 1 (106) haiM 21 ku. // Teka // .23 kunthana" ke pratipAla" kuMthu jaga, tAra sAra guna dhAraka varjita grantha kuvaMthavitarjita, " arjita paMtha amAraka 12 haiM jAkI samavasarana bahiraMga, ramA ganadhAra apAraka haiM / samyagdarzana bodha caraNa adhyAtma ramA bharabhAraka haiM // ku. // 1 // dazadhA dharma potakara 24 bhavyana, ko bhava sAgara tAraka hai / vara samAdhi vanadhana vibhAvaraja 15 puMja nikuMja nivAraka haiM // ku. // 2 // jAsu jJAna nabha meM aloka juta loka yathA ika tAraka haiM / jAsu dhyAna hastAbalamba27 dukha kUpa virUpa udhAraka hai // ku // 3 // taja chaha khaMDa kamalA prabhu amalA tapa, kamalA AgAraka hai / .28 dvAdaza sabhA saroja sUra bhrama tarU aMkura upakAraka hai // ku. // 4 // guNA ananta kahi lahata" aMta ko suraguru se kucha hAraka haiM nameM 'daula' he kRpAkaMda bhava dvaMda TAra bahuvAraka haiM / // ku. // 5 // 1. kamala sadana 2. mukti kamala 3. batAne vAle 4. pApo ko 5. nAza karane vAle 6. mana rUpI bhaure ko khuza karane vAle 7. pavitra 8. jisakI 9. 15 mAha 10. sthira honA 11. mithyAtva rUpI aMdhakAra 12. siMha 13. hAthI 14. jisa prakAra 15. baccA 16. parvata ko 17. DhAMkanA 18. jIvoM ke 19. pAlane vAle 20. gunoM ke dhAraka 21. khoTe paMtha ko tarjita karanA 22. amara 23. lakSmI 24. jahAja 25. vibhAvarUpI dhUla 26. dUra karane vAlA 27. hAtha kA sahArA 28. uddhAra karane vAlA 29. pAtA hai / For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) (107) candrAnana' jina candranAtha ke, carana catura cita dhyAvatu' hai / karma cakra cakacUra cidAtama, cinmUrata pada pAvatu' hai // candrA. // Teka // hA hA hUha' nArada tuMbara jAsa amala yaza gAvatu hai / padmA sacI zivA zyAmAdika, karadhara bIna bajAvatu hai / candrA. // 1 // bina icchA upadeza mAMhi hita, ahita jagata darasAvatu hai| jA padataTa sura nara muni ghaTaciru, vikaTavimoha nazAvatu hai // 2 // jAkI candra varana tana dyutisoM, koTika sUra chipAvatu hai / / Atama jyota udyotamAhi saba, jJeya anaMta dipAvatu hai // 3 // nitya udaya akalaMka achIna su muni uDu citta ramAvatu hai / jAkI jJAna candrikA lokAloka mAMhi na samAvatu 2 hai // 4 // sAmyasindhu varddhana jaga naMdana ko zira harigaNa nAvatu hai / saMzaya vibhrama moha 'daula' kohara" jo jaga bharamAvatu hai|| 5 // (108) jaya jina vAsupUjya zivaramaNI ramana madana danu16 dArana haiN| bAlakAla saMjama saMbhAla ripu moha vyAla bala mArana haiM // 1 // jAke paMca kalyAna bhaye caMpApura meM sukha kArana haiM / vAsava" vRMda amaMda moda dhara kiye bhavodadhitArana haiM // jaya. // jAke bainasudhA,9 tribhuvana jana ko bhramaroga bidArana haiN| jA guna ciMtana amala anala mRta janama jarAvana22 jArana haiM // 3 // jAkI aruna zAMti chavi ravibhA,22 divasa prabodha prasArana hai / jAke carana zarana sura taru vAMchita zivaphala vistArana hai // jaya. // 4 // jAko zAsana sevata munije, cAra jJAnake dhArana haiM / indra phaNIndra mukuTamaNi dyutijala" jApada kalila pakhArana26 haiM // 5 // jAkI seva achevaramAkara27 cahu~gati vipati udhArana hai / jA anubhava ghanasAra" su Akula tApa kalApa nivArana hai // 6 // dvAdazabhoM jina candra jAsa vara, jasa" ujAsa2deg ko pAra na haiN| 1. candramukha 2. dhyAna karate hai 3. pAte haiM 4. AnaMda pUrNa dhvani 5. kolAhala 6. kamalA 7. indrANI 8. pArvatI zyAmA = rAdhA 9. naSTa karatA hai 10. sUrya 11. chipAtA hai 12: samAtI hai 13. sira 14. devatA 15. dUra karanA 16. dAnava 17. sarpa 18. indragaNa 19. vacana rUpI amRta 20. naSTa karane vAle 21. Aga 22. jalAne vAle 23. sUrya kI prabhA 24. phailAne vAle 25. camaka 26. dhone vAle 27. nirdoSa 28. caMdana 29. yaza 30. prakAza / For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) bhaktiramAtaiM nameM 'daula' ko cira vibhAva dukha TArana hai // 7 // jinadeva-darzana-pUjana mahAkavi budhajana (pada 109-111) (109) zrI jina pUjana ko hama Aye, pUjata hI dukha duMda miTAye // Teka // vikalapa gayo pragaTa bhayo dhIraja adbhutasukha samatA barasAye // Adhi'vyAdhi' aba dIkhata nAMhI, ghara meM kalapataru AMgana thAye // 1 // itamaiM candra cakravarti itamaiM, itamaiM phanidaM khare sira nAye / munijana bUMda karaiM thurti' harakhata, dhani hama janamaiM pada parasAye // 2 // paramaudArika maiM paramAtama, jJAna maI hamako darasAye / aise hI hamameM hama jAnai, budhajana guna mukha jAta na gAye || 3 || (110) mero manavA ati harakhAya, tore darasana sauM // mero // Teka // zAMta chabI lakhi zAMta bhAva hai AkulatA miTa jAya, tore darasana // mero. jabalauM carana nikaTa nahiM AyA, taba AkulatA thA / aba Avata hI nija nidhi pAyA // mero // 2 // budhajana araja karai kara jore, suniye zrI jinarAya, jabalauM mokha hoya nahiM tabalauM bhakti karUM guna gAya, tore darasana sauM ||mero // 3 // (111) china na visArAM citasauM, ajI ho prabhujI thAnai china / vItarAga chabi nirakhata nayanA, harakha bhayo so ura' hI jAnai // 1 // tuma mata khAraka" dAkhacAkhikaiM" Ana nivaurI kyoM mukha Anai / avato saranaiM rAkhi rAvarI' 2 karmaduSTa dukha de13 chai mhAne 14 // 2 // vamyau15 mithyAmata amrata cAkhyo, tuma bhAkhyo " dharyo mujha kAnai / nizidina thAMko darza milau, mujha budhajana aisI aisI araja vakhAnai // 3 // 1. mAnasika vyathA 2.pIr3A 3. ho gaye 4. khar3e 5 stuti 6. ho gayA 7. prArthanA 8. bhulAUM 9. hRdaya 10. chuhArA 11. kizamiza 12. ApakI 13.dete haiM 14. mujhe 15. ugalanA 16. kahA / 11 8 11 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) mahAkavi bhAgacaMda (pada 112-115) (112) // prabhu tuma mUrata dRgasoM' nirakhai, harakhe mero jIyarA // prabhu tuma. bhujana kasAyAnala' puni upajai, jJAna sudhArasa vItarAgatA pragaTa hota hai, zivathala dIse bhAgacaMda tuma carana kamala meM, vasata saMtajana hIyarA sIyarA nIyarA' (113) // bina kAma dhyAnamudrAbhirAma, tuma ho jaganAtha jI // Teka yadyapi vItarAgamaya tadyapi ho zivanAyaka jI // bina. // 1 // rAgI deva ApahI dukhiyA, so kyA lAyaka jI // bina // 2 // durjaya moha zatruhanane ko tuma vacazasAyaka jI // bina. // tuma bhavamocana jJAna sulocana, kevala jJAyaka jI // bina. // 'bhAgacaMda' bhAganatai' prApati', tuma saba jJAyaka jI // bina. // 5 // 3 // 4 // (114) rAga dIpacandI soraha kI (1915) rAga dIpacandI paraja Teka // lakhikaiM svAmI rUpa ko, merA mana bhayA caMgAjI " // Teka // vibhrama naSTa garUr3a lakhi jaise bhagata bhujaMgAjI " // lakhi. // 1 // zItala bhAva bhaye aba nhAyo, bhakti sugaMgAjI // lakhi. // 2 // ' bhAgacaMda' aba mere lAgo, nijarasa 12 raMgAjI // lakhi. // 3 // // 1 // // pra. // 2 // || 3 || mahArAja zrI jinavarajI, Aja maiMne prabhu darzana pAye // Teka // tumare jJAna dravya guNa parjaya 13 nija cita guna darasAye nija lacchanataiM sakala vilacchana 4 tatachina paradRga " Aye // ma. // 1 // aprazasta saMkleza bhAva agha, kArana dhvasta 16 rAga prazasta udaya nirmala puNya samasta kamAye // karAye / ma. // 2 // 1. AMkha se 2. kaSAyAgni 3. zItala 4. mokSa 5. pAsa 6. mArane ko 7. vacana rUpI vANa 8. bhAgya se 9. prApta 10. acchA 11. sarpa 12. Atma- rasa meM lIna 13. paryAya 14. vilakSaNa 15. dUsare kI AMkheM 16. naSTa / For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) viSaya kaSAya atApa nasyo saba, sAmya sarovara nhAye / ruci bhaI tuma samAna hove kI, 'bhAgacaMda' guna gAye // ma. // 3 // mahAkavi bhUdharadAsa (pada 116-122) (116) rAga dhamAla dekhe jagata ke deva, rAga risasauM bhare // Teka // kAhU ke saMga kAmini' koU AyudhavAna' khare // dekhe. // 1 // apane auguna ApahI ho pragaTa karaiM udhareM / taU abUjhana bUjhahiM dekho jana mRga bhora pare ||dekhe. / / 2 / / Apa bhikhArI hai kinahIM ko, kAke dalida hare / car3hi pAthara kI nAva pai koI suniye nAhiM tare ||dekhe. // 3 // guna anaMta jA deva meM au ThArai doSa Tare / 'bhUdhara' tA prati bhAvasauM doU kara nija sIsa dhare // dekhe. // 4 // (117) rAga sAraMga bhavi dekhi chavi bhagavAna kI // Teka // suMdara sahaja soma AnaMdamaya, dAtA parama kalyAna kI // bhavi. // 1 // nAsAdRSTi mudita mukhavArija', sImA saba upamAna kI / aMga aMDola acala Asana dir3ha, vahI dasA nija dhyAna kI // 2 // isa jogAsana joga rItisoM siddha bhaI zivathAna kI / aise pragaTa dikhAvai mAraga, mudrA dhAta', pakhAna kI // bhavi. // 3 // jisa dekhe dekhana abhilASA, rahata na raMcaka aankii| tRpata hota 'bhUdhara' jo aba ye, aMjuli amrata pAnakI // bhavi. // 4 // (118) rAga-khyAla nainani vAna'3 parI darasana kii| // Teka // 1.rAga dveSa se 2.strI 3.hathiyAra 4.spaSTa 5.nAsamajha 6.daridra 7.patthara 8.aThAraha 9.AnaMdita 10.mukhakamala 11.dhAtu, patthara 12.dUsare kI 13.Adata / For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) jina mukha canda cakora cita mujha aisI prIta karI // nainana. // 1 // aura adevana ke citavana' ko aba cita cAhara TarI / jyoM saba dhUla davai diza-diza kI, lAgata meghajharI / nainana. // 2 // chavI samAyare rahI locana meM visarata nAhi ghrii| 'bhUdhara' kaha yaha Dheva raho thira janama janama hamarI / / nainana. // 3 // (119) zeSa sureza nareza raTaiM tohi', pAra na koI pAvajU ||tter // kopai napata vyoma vilasata sauM ko sAre gina lAvai jU // zeSa. // 1 // kauna sujAna megha bUMdana kI saMkhyA samujhi sunAvai jU // zeSa. // 2 // 'bhUdhara' sujasa gIta saMpUrana, ganapaMti bhI nahi gAvai jU // zeSa. // 3 // (120) sAMcoM deva soI jAmai doSa ko na leza koI, vahai guru jAkai ura kAhUM kI na cAha hai| sahI dharma vahI jahAM karunA pradhAna kahI, graMtha jahAM Adi aMta ekasau nivAha hai| ye hI jaga ratna cAra inako parakha yAra, sAMce leha jhUThe DAra narabhaudeg ko lAha hai| mAnuSa * viveka binA pazukI samAna ginA, tAtai yAhI bAta ThIka pAranI salAha hai| (121) jo jagavastu samasta, hastatala' jema2 nihArai / jagajana ko saMsAra, siMdhu ke pAra utArai / / Adi aMta-avirodhI, vacana sabako sukhadAnI / guna anaMta jiMhamAMhi, roga kI. nAhiM nizAnI // mAdhava maheza brahmA kiMdhauM, vardhamAna kai buddha yaha / ye cinha jAna jAke carana, namo-namo mujha deva vaha / / 1.dekhane kI 2.icchA naSTa ho gaI 3.bharI hai 4.bhUlanA 5.Apako 6.napatA hai 7.thor3A 8.icchA nahIM hai 9.nirvAha 10.manuSya bhava 11.hAtha meM rakhe hue 12.kI. taraha 13.dekhe| For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) (122) Agama abhyAsa hohu sevA sarabagya' terI, saMgati sadIva milau sAdharamI jnkii| santana ke gunako bakhAna yaha bAna' parau meTo Teva deva para auguna kathana kii| sabahI sauM ena sukhadaina mukha vaina bhAkhau', . bhAvanA trikAla rAkhauM AtamIka dhana kii| jolauM, yehI bAta hUjau prabhu pUjA Asa mana kI / / mahAkavi dyAnata (pada 123-125) (123) rAga kAphI dhamAla sojJAtA mere mana mAnA jina nija nija para para jAnA // Teka // chahoM daravarauM bhinna jAnake nava tatvana" AnA / tAkau dekhe tAkoM jAnai tAhI ke rasa meM saanaa|| so jJAtA. // akhaya1 anaMtI sampati vilasai bhava tana bhoga magana naa| 'dyAnata tAUpara balihArI, soI jIvana mukta bhanA2 // so jJAtA. // (124) darasana terA mana3 bhAvai // darasana. // Teka // tumako deriva zrIpati nahiM surapati, naina hajAra banAvai // dara. // 1 // samosarana meM nirakheM sacipati, jIbha sahasa guna gAvai / kor3a6 kAma ko rUpa chipata hai, terA, darasa suhaavai|| dara. // 2 // A~ca lagai aMtara hai to bhI, AnaMda ura na samAvai / nA jAnoM kitanoM sukha hariko jo nahi palaka lgaavai| dara. // 3 // pApa nAsa kI kauna bAta hai, 'dyAnata' samyaka pAvai / Asana dhyAna anUpama svAmI, dekhai" hI bana Avai // dara. // 4 // 1.sarvajJa 2.Adata par3I hai 3.Adata naSTa karado 4.dUsaroM ke doSa 5.kaho 6.pUrI karo 7.vaha 8.svarapara 9.dravyoM se 10.lIna, sanA huA 11.akSaya 12.kahA gayA 13.mana ko acchA lagatA 14.indra 15.indra 16.karor3a 17.dekhate hI banatA hai| For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) (125) rAga - soraTha dekho ! bheka phUla lai nikasyoM, vina pUjA phala pAyo // Teka // haraSita bhAva maryo gaja' paga tala, suragata amara kahAyo // dekho. // mAlinI sutA dehalI pUjI, apachara indra rijhAyo / hAlI' carU soM dRr3ha vrata pAlyo dArida turata nasAyo // dekho. // 2 // pUjA Tahala karo jina puruSani, tina surabhavana banAyo / cakrI bharata nayau jinavara ko, avadhijJAna upajAyo / dekho. // 3 // ATha daraba lai prabhupada pUjai, tA pUjana sura Ayo / 'dyAnata' Apa. samAna karata haiM saradhA soM sira nAyo // dekho. // 4 // kavi jinezvaradAsa (pada 126-129) prabhAtI jayavaMto jinaviMba jagata maiM, jina dekhata nija pAyA // Teka // vItarAgatA lakhi prabhujI kI, viSayadAha vinazAyA hai / pragaTa bhayo saMtoSa mahAguNa mana thiratA meM AyA hai // jaya. // 1 // atizaya jJAna zakAsana pai dhari, zukla dhyAna zara vAhyA hai / hAni ra moha ari caMda caukar3I vaha svarUpa dikhalAyA hai // 2 // vasuvidhi ari hari kari zivathAnaka' thira svarUpa ThaharAyA hai| so svarUpa zaci svayaM siddha prabhU jJAna rUpa mana bhAyA hai // jaya. // 3 // yadapi aceta tadapi cetana ko, cita svarUpa dikhalAyA hai| kRtyA kRtya 'jinezvara' pratimA pUjanIya guru gAyA hai // jaya. // 4 // __(127) mheto5 thApara vArIjI jinaMda caturAnana sukhakaMda // Teka // siMhAsana para Apa virAjai padmAsana mhaaraaj| tIna chatra zira sohane, causaThi camara samAja // mheto. // 1 // tejavaMta dehI dipai koTika' sUra lajAta / 1.meMDhaka 2.nikalA 3.hAthI ke paira ke nIce 4.apsarA 5.jaldI 6.naivedya 7.jina-mUrti 8.Atma svarUpa pAyA 9.sthiratA 10.dhanuSa 11.vANa 12.moha rUpI duzmana kA nAza 13.ATha karmoM kA nAza kara 14.mokSa 15.maiMto 16.Apa para 17.nichAvara hUM 18.karor3oM sUrya lajjita hote haiN| For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) jJAna darza sukha vIrya ko pAyA nAhIM aMta // mheto. // 2 // jinakI vAnI sukhamaI, saba jaga AnaMda kaMda / sahita 'jinezvara' deva ko sevata lahai AnaMda || mheto. // 3 // _(128) kaisI chavi tohe mAno sAMce meM DhArI, kaisI chavi so hai mAno sAMce meM ddhaarii| sAMce meM DhArI svAmI sAMce meM DhArI. kaisI chavi sohai mAno sAMce meM DhArI // Teka // mahimA kahUM kyA Asana acala kI, AMkhoM kI dRSTi svAmI nAsA pai DArI // kaisI. // 1 // jinakA svabhAva bItarAgI kahAvai, karuNA nidhAna aura para upakArI // 2 // tajake zrRMgAra vanavAsI bhaye haiM, to bhI rUpa Age lubhAvai padadhArI / kaisI. // 3 // dou kara joDyAM 'jinezvara' khar3A hai, aisI yogamudrA mujhe dIjyo jagatArI // kaisI. // 4 // (129) zrI jI to Aja dekho bhAI, jAkI sundaratAI // zrI jI. // Tera // kaMcana maNimaya aMga tana rAjai, padmAsana chavi adhikAI // 1 // tIna chatra sira Upara jinake, causaTha camara durai bhAI // 2 // vRkSa azoka zoka saba nAzai, bhAmaMDala chavi adhikAI // 3 // dhuni jinavara kI atizaya gAjai, sura nara pazu ke mana bhAI // 4 // puSpa vRSTi sura duMdubhi bAjai, dekha 'jinezvara' ruci AI // 5 // mahAkavi daulatarAma (pada 130-140) (130) jinavara Anana-bhAna nihArata, bhramatama dhAna nasAyA // ji. // Teka // 1.prApta karate haiM 2.nAka para 3.donoM hAtha jor3akara 4.sonA 5.maNiyoM se yukta 6.garajatA he 7.mukha-sUrya 8.dekhate hI 9.pramarUpI andhkaar| For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) vacana kirana prasaranataiM bhavijana, manasaroja sarasAyA hai 1 bhavadukhakAna sukha visatArana, kupatha supatha darasAyA hai // 1 // vinasAI kaja ejalasarasAI, nizicara samara re durAyA hai / taskara' prabala kaSAya palAye, jina dhanabodha" curAyA hai // 2 // lakhiyata' uDuna' kubhAva kahUM aba, moha ulUka" lajAyA hai haMsa koka ko zoka nazyo nija, paranati" cakavI pAyA hai // 3 // karmabaMdha12 kajakoSa baMdhe cira bhavi 3 ali muMcana4 pAyA hai daula ujAsa15 nijAtama anubhava ura jaga antara chAyA hai // 4 // / / .16 (131) jJAna" bhAna kI, nirakhata. // 1 // binasyo viSAda 22, nirakhata" jina candra-vadana svapara suraci AI // nirakhata. // Teka // pragaTI nija" AnakI pichAna kalA udota hota kAma, jAminI 20 sAsvata AnaMda svAda pAyo Ana 23 meM aniSTa iSTa kalpanA nasAI 24 sAdhI nija sAdhakI samAdhi moha vyAdhi kI, upAdhi ko virAdhi 25 kai arAdhanA suhAI // nirakhata. // 3 // dhana 26 dina china Aja suguni, cite jinarAja aba, sudhare saba kAja daula acala siddhi pAI // nirakhata. // 4 // // nirakhata. // 2 // palAI 21 // (132) .28 darasa 11 29 .30. 11 8 11 zivamaga darasAvana rAvaro 27 zivamaga. // Tera // para-pada-cAha-dAha gada" nAzana, tuma baca " bheSaja - pAna sarasa // ziva. guNa citavata nija anubhava pragaTai, vighaTai vidhi ra Thaga duvidha tarasa 33 // 2 // 'daula' abAcI saMpati sAMcI, pAya rahai ghira rAca sarasa 2 // ziva. // 3 // (133) _37 maiM harakhyau 34 nirakhyau 35 mukha tero, nAsa" nyasta nayana bhrUhilayana vayana nivArana moha aMdhero parame karamai nijabudhi" abaloM bhavasara" meM dukha sahyo ghanero / // mai. // 1 // 1. phailane se 2.kamala 3.yuddha 4. naSTa huA 5. cora 6. bhAga gaye 7. jJAnarUpI dhana 8. dekhate haiM 9. nakSatra 10.ullU 11.AtmapariNatirUpI cakavI 12.karmabaMdhana rUpI kamala koSa meM baMdhe 13. bhavyajana rUpI bhaure 14. mukti 15. prakAza 16. hradaya meM chA gayA 17. dekhane se 18. Atma svarUpa kI 19 jJAna - sUrya 20. rAtri 21. bhAga gaI 22. kheda 23. anya meM 24. naSTa ho gaI 25. naSTa karake 26. dhanya 27. ApakA 28. darzana 29. roga 30. vacana 31. auSadha 32. karmarUpI chaga 33.dayA 34. prasanna huA 35.dekhA 36. naraka para dRSTi lagAye 37 bhauMha nahIM hilatI 38. Atmavuddhi 39. saMsAra sAgara / For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) so dukha bhAna' svapara pichAnana', tuma vina Anana kArana hero // 2 // cAha bhaI zivarAha' lAha kI gayo uchAha ' asaM ro / 'daulata' hita virAga cita Anyau, jAnyau rUpa jJAna dRga mero. // maiM. // 3 // (134) janapAlA, moha nazAne vAlA // dIThA. // Teka // 1 // .11 .12 ThA bhAga subhaga nizaMka rAga bina yAtai vasana' na Ayudha'' vAlA // moha. // jAsa" jJAna meM yugapata bhAsata, sakala padAratha mAlA // moha // 2 // nija meM lIna hIna icchA para hita-mita vacana rasAlA ' 13 // moha. // 3 // lakhi jAkI chavi Atamanidhi nija pAvata hota nihAlA 4 || moha // 4 // 'daula' jAsa guna" ciMtata rata hai nikaTa vikaTa bhava nAlA || moha. / / 5 / / .15 (135) Aja maiM parama padAratha pAyau, prabhu caranana cita lAyau // Teka // azubha gaye zubha pragaTa bhaye haiM, sahaja kalpataru chAyau // Aja. // 1 // jJAnazakti tapa aisI jAkI, cetana pada darasAyo // Aja. // 2 // aSTa karma ripu yodhA jIte, ziva7 aMkura jamAyau ||aaj. // 3 // (136) pyArI lAgai mhAne 18. jina chavi thArI 19 // Teka // parama nirAkula pada darasAvata, vara virAgatAkArI / o paTa bhUSana 21 bina pai sundaratA sura nara muni manahArI // pyArI. // 1 // jAhi vilokata bhavi nija nidhi lahi, cira vibhAvatI 22 TArI / nira23 nimeSataiM dekha sacI pati, suratA saphala vicArI // pyArI. // 2 // mahimA akatha hota lakha tAkI, pazu sama samakita dhArI / 'daulata' raho tAhi, 25 nirakhanakI 26 bhava bhava Teva 27. hamArI // pyArI. // 3 // ni. ||ttek|| (137) nirakhata sukha pAyau jinamukhacanda // moha mahAtama nAza bhayau hai, ura ambuja 28 praphulAyau 29 // tApa nasyau bar3hi udadhi anaMda // nirakhata. // 1 // 1. naSTa karane vAlA 2. pahacAnanA 3.icchA 4. mokSa mArga 5. utsAha 6. dekhA 7. bhAgya se 8. isalie 9. vastra 10. hathiyAra 11. jisake 12. prakAzita hotA hai 13. mIThe 14. dhanya 15. jisake gunoM se 16. saMsAra sAgara 17. mokSa kA bIja 18. mujhe 19. ApakI 20 kapar3A 21. AbhUSaNa 22. para pariNati 23. TakaTakI lagAkara 24. devatva 25. usako 26. dekhane kI 27. Teka 28. kamala 29. khilA 30. samudra / For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .(47) cakavI kumati vidhura ati vilakhai Alama sudhA savAyo' zithila bhaye saba vidhigana phanda // nirakhata. // 2 // vikaTa bhavodadhi ko taTa nikaTyau aghataru mUla nasAyo 'daula' lahyo aba svapada svacchanda // nirakhata. // 3 // (138) jina chavi lakhata' yaha budhi bhyii|| jina. ||ttek|| maiM na deha ciMdakamaya, tana, jar3a pharasa rasamayI ||jin. // 1 // azubha zubha phala karma dukha sukha, pRthakatA saba gyii| rAga doSa vibhAva cAlita jJAnatA thira thayI // jina. // 2 // pari gahana AkulatA dahana vinasi samatA layI / 'daula' pUrava alabha AnaMda lahyo bhavathiti 'jayI / jina. // 3 // (139) jina chavi terI yaha, dhanajaga tArana // jina chavi ||ttek // mUla na phUla dukUla trizUla na zama dama kAra bhramatama vArana // 1 // jAkI prabhutA kI mahimA nai suranadhI zitA lAgata sArana / avalokata bhavithoka mokha maga carata karata nijanidhi uradhArana // 2 // jajata bhajata agha tau ko acaraja samakita pAvana bhAvanakArana / tAsu seva phala eva cahata nita, 'daulata' jAke suguna ucAraka // 3 // (140) sammeda zikhara Aja girirAja nihArA, dhanabhAga hamArA / zrI sammeda nAma hai jAko, bhUpara tIratha bhArA // Aja. // Teka // vahA~ bIsa jina mukti padhAre, akhara9 munIza apArA / Arajadeg bhUmi zikhAni sohai, suranara muni mana pyArA ||aaj. // 1 // taMha thira yoga dhAra yogisura nija para tatva vicArA / nija svabhAva meM lIna hoyakara sakala vibhAva nivArA Aja. // 2 // jAhi jajata bhavi bhAvana teM, jaba bhava bhava pAtaka TArA / / 1. bichur3A 2. bar3ha gayA 3. karma 4. pApa rUpI vRccha kI jar3a 5. dekhakara 6. buddhi 7. Anandamaya 8. sparza 9. sthira 10. samatA (zAnti) lIna 11. saMsAra kI sthiti 12. dhanya 13. indra kA svAmitva 14. dekhanA 15. sthiti 16. mokSa 17. pUjA karanA 18. mahAna 19. anya 20. Arya 21. cottiyaaN| For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) jinaguna dhAra dharma dhana saco, bhava dAridahara tArA ||aaj. // 3 // ika nabha nava ika varSa (1901) mAghavadI caudaza vAsara sArA mAtha nAya juta sAtha 'daula' ne jaya jaya zabda acArA // Aja. // 4 // budha mahAcaMda (pada 141-145) (141) pUjA racAUM jo pUjana phala pAUM tuma pada cAhUM jI ||ttek // niramala nIra dhAra traya dekara caMdana pada carcAU' jI / ujjvala tandula puMja banAkara puSpa car3hAUM jI ||puujaa. // 1 // nAnA rasa naivedya maMgAUM dIpaka joti jagAUM jI / dhUpa anaMga' mada saMga kheyaphala argha dharAU jI ||puujaa. // 2 // aSTa dravya ko argha banAUM nAci nAci guNa gAU jI / 'budha mahAcaMda' kahai kara joDyA tuma pada cAhUM jI ||puujaa. // 3 // (142) aura nihAro jI zrI jinavara svAmI aMtarayAmI jI // Teka // duSTa karma moya bhava bhava mAMhI deta rahe dukha bhArI jii| jarA maraNa saMbhava Adi kachu pAra na pAyo jI ||aur. // 1 // maiM to eka ATha saMga milakara sodha sodha dukha sAro jI / de se haiM varajayo nahIM mAne duSTa hamAro jI // aura // 2 // aura kou moya dIsata nAhI saraNAgata prata pAlo jI / / budha mahAcaMda caraNA Dhiga ThAr3oM zaraNUM thAkA jI // 3 // (143) tumheM dekhi jina harSa huvo hama Aja ||tter // janamata sahasra nayana hari raciye tuma chavi dekhana kAja // 1 // tuma tana teja zItala tala lakhike ravi zazi chavi kRta lAja // 2 // raMka ratna Rddhi dhari dharanate hote AnaMda samAja // 3 // cAtaka cita meM harSa hota hai jyo suni suni ghana' gAja // 4 // tuma jaga tAraNa tiraNa bhavodadhi kInI dharma jihAja // 5 // 1. lagAU 2. kAmadeva 3. jor3akara 4. mujhe 5. bahuta 6. rokane para 7. dikhAI detA hai 8. rakSA karo 9. ApakI zaraNa meM khar3A hUM 10. meghoM kI garjanA / For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) tuma bhavi bhAva bhakti vasa badata tinai pAI bhava pAja // 6 // 'budha mahAcaMda' caraNa carcana kari jAce ajAcika' rAja // 7 // (144) suphala ghar3I yAhI dekheM jina deva ||suphl. ||tter / / manato suphala tuma citavana karate, pada juga tuma pai, AI, nayana, suphala tuma pada darazeva // suphala. // 1 // sIsa suphala tuma caraNana, mana nai jIbha suphala guNa gAi, hasta suphala tuma pada karazeva // suphala. // 2 // zravaNa suphala tuma guNa sunane meM, janma suphala, bhaji sAMi 'budha mahAcaMda' ju carNana meva // suphala. // 3 // rekhatA dekhi jinarUpa dve nayanA harSa mana meM na mAyA ho ||tter // indrahu sahasra netrana raca tumhe jina dekhana dhyAyA ho // dekhi. // 1 // dhanya ho / Aja kA yaha dina tumhArA darza pAyA ho / raMka ghara jyoM suRddhi hotai tyoM hameM harSa AyA ho ||dekhi. // 2 // saphala pada thAna yaha Ane saphala kara pada parzavAteM // dekhi. // 3 // aura kachu nAhi mo vAMchayA sevA tuma caraNa pAvA ho / milo bhava bhava bhava hameM ye hI sIsa mahAcandra nAyA ho // dekhi. // 4 // kavi kuMjIlAla (pada 146-147) (146) maiM kaise rUpa nihArU hA prabhu jI, dharma zukla ke saMga // Teka / / rAga dveSa mohAdi mahAbhaTa, rAjya kareM nisNg| krodhamAna chala lobha madAdika pheli rahe sarvaMga // 1 // pAMcoM indrI bane pAradhI12 khecata vAna nikhNg3| kAlarUpa vikarAla keharI,4 DAr3ha5 pasaure saMga // 2 // jyoM jyoM ina indrina pokhI,6 tyoM tyoM bhaI utaMga7 / 1. mAMgatA hUM 2. ayAcaka 3. darzana 4. samAyA 5. hajAra netra 6. garIba 7. sparza karAke 8. icchA 9. jhukAyA 10. zukla dhyAna 11. akele 12. zikArI 13. dhanuSa 14. siMha 15. cabAne ke dAMta 16. puSTa kI 17. UMcI; masta / For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) niSTa dUdha hUM pAna karAye, viSanahi tajata bhujaMga' // 3 // jo dekho so hI madamAte rAce viSaya kuraMga / kaise zuddha hoya prANI jahAM, parI kuA meM bhaMga // 4 // jete deva jagata meM dekhe, rAga dveSa ke saMga / haladhara cakra trisUla gadAdhara, triyA dhareM ardhaMga // 5 // paMDita yogI yati mila saba, rUpa dhare bahiraMga / aMtasa moha lobha mAyA kou, dambha bhare sarvaMga // 6 // bina sataguru kimi hoya nAtha saMsAra svapna sama bhNg| 'kuMja' bhaye zaranAgata tere aura na dUjo raMga // 7 // (147) AnaMda maMgala Aja hamAre AnaMda maMgala Aja ||ttek // zrI jina caraNa kamala parasata hI vighana gaye saba bhAja // 1 // saphala bhaI saba meri' kAmanA, sAyaka hiye virAja // 2 // naina vayana mana zuddha karana ko, meTe11 zrI jinarAja // 3 // 3- jinavANI mahAkavi budhajana pada (151-156) (148) rAga lalita titAlo ho jinavANI jU tuma mokauM tArogI2 ||ho. ||ttek // Adi anta aviruddha vacanateM, saMzaya bhrama niravArogI" // ho. // 1 // jyoM pratipAlata5 gAya vatsa kauM, tyoM hI mujhakauM pArogI'6 / sanamukha kAla bAgha java Avai, taba tatkAla uvArogI // ho. // 2 // 'budhajana' dAsa vInavai8 mAtA, yA vinatI ura dhArogI / ulajhi rahyau hUM moha jAla meM, tAko tuma surajhAvogI // ho. // 3 // 1. sarpa 2. lIna huye 3. hiraNa 4. Adhe aMga me strI dhAraNa kiye haiM 5. hRdaya meM 6. sparza karake 7. bhAganA 8. merI 9. icchA 10. bacana 11. mile 12.pAra karogI 13.avirodhI 14.dUra karogI 15.pAlatI hai 16.pAlogI 17.pAra karogI 18.vinaya karatA hUM 19.ulajhA hUM 20.suljhaaogii| For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) (149) rAga-vilAvala kanar3I manakaiM haraSa apAra-citakai haraSa apAra, vAnI suni ||ttek // jyoM tiraSAtura amrata pIvata, cAtaka aMbuda' dhArA // vAnI suni. // 1 // mithyA timira gayo tatakhina ho, saMzaya bharama nivAra / tatvAratha apane ura darasyo jAni liyo nijasAra // vAnI suni. // 2 // inda narinda phanInda padIdhara, dIsata raMka lagAra / aisA AnaMda 'budhajana' ke ura, upajyau aparaMpAra // vAnI suni. // 3 // (150) bhavadadhitAraka navakAra, jagamAMhI jinavAna // bhava. // Teka // naya pramAna patavArI jAke, khevaTa Atama dhyAna // bhava. // 1 // mana vaca tana sudha je bhavi dhArata, te pahuMcata zivathAna / parata athAha mithyAta bhaMvarateM, je nahi gahata ajAna / / bhava. // 2 // vina akSara' jinamukhauM nikasI, parI varanajutadeg kAna / / hitadAyaka budhajana ko ganadhara, gUMthe grantha mahAna // bhava. // 3 // (151) rAga-jhaMjhoTI zivadhAnI nizAzAnI jinavAni ho| ziva. ||ttek // bhava vana bhramana nivArana-kArana, ApA para pahacAni ho // ziva. // 1 // kumati pizAca miTAvana lAyaka, syAdara maMtra mukha Ani ho // ziva. // 2 // 'budhajana' mana vaca tana kari nizidina saivo sukha kI khAni ho ||shiv. // 3 // . (152) rAga vilAvala ikatAlo sArada13 ! tuma parasAdateM, AnaMda ura AyA |saard. ||ttek // jyoM tirasAtura jIva ko amrata jala pAyA // sArada. // 1 // naya paramAna nikheMpate5 tatvArtha batAyA / bhAjI bhUli mithyA kI nija nidhi darasAyA // sArada. // 2 // 1.pyAsA 2.pItA hai 3.bAdala 4.tatakSaNa 5.phaNIndra 6.garIba 7.naukA 8.vinA akSara 9.nikalI 10.varNayukta 11.svapara 12.syAdvAda 13.sarasvatI 14.kRpAse 15.nikSepa se 16.mithyAtva kI bhUla bhAga gii| For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) vidhinA' mohi anAditai, pahuMgati bharamAyA / tA' harivai kI vidhi sabai mujha mAMhi batAyA // sArada. // 3 // guna ananta matira alapate, maupai jAta na gAyA / pracura kRpA lakhi rAvarI, budhajana haraSAyA // sArada. // 4 // (153) jinavANI ke sunai se mithyAta miTai / mithyAta miTai samakita pragaTai // Teka // jaise prAta hota ravi ugata raina timira saba turata phaTai // jina. // 1 // anAdi kAla kI bhUli miTAvai, apanI nidhi ghaTa ghaTa meM ughttai| tyAga vibhAva subhAva sudhArai, anubhava karatA karama kaTai // jina. // 2 // aura kAma taji seve, vAko yA bina nAhiM ajJAna ghaTai / 'budhajana' bAbhava, bharabhava mAMhI, bAkI huMDI turata paTai // jina. // 3 // kavi bhAgacanda (pada 154-160) (154) sAMcI to gaMgA yaha vItarAga vAnI, avicchannadhArA dharma kI kahAnI // sAMcI. ||ttek // jAmeM ati hI vimala agAdha jJAna pAnI, jahAM nahIM saMzayAdi paMkakI nizAnI // sAMcI. // 1 // saptabhaMgadeg a~ha taraMga uchalata sukhadAnI, saMtacita marAlavRMda ramaiM nitya jJAnI // sAMcI. // 2 // jAke avagAhanateM zuddha hoya pAnI, 'bhAgacaMdra' nihacai gharamAhiM yA pramAnI // sAMcI. // 3 // (155) rAga-Imana (yamana) mahimA hai agama jinAgama kI ||ttek // jAhi sunata jar3a bhinna pichAnI, hama cinmUrata Atama kii|| mahimA. // 1 // rAgAdika dukhakArana jAne, tyAga buddhi dInI bhramakI, jJAna jyoti jAgI ghara aMtara, ruci bAr3hI puni zAmadama kI // mahimA. // 2 // baMdhakI bhaI nirjarA kAraNa paraMparAkrama kii| 'bhAgacaMda' zivalAlaca' lAgI, pahuMca nahIM hai jaMha jama kI // mahimA. // 3 // 1.karma 2.usa ko dUra karane 3.alpabuddhi se 4.ApakI 5.rAtri kA aMdhakAra 6.pragaTa hotI hai 7.usako 8.atyanta svaccha 9.kIcar3a kI 10.syAdvAda11.mokSa kA lAlaca / For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) (156) rAga - malhAra barasata jJAna sunIra' ho, zrI jinamukha ghana soM zItala hota subuddhi medinI miTata bhavAtapapIra syAdvAda nayadAminI damakai, hota ninAda' gaMbhIra karunA nadi bahai cahuMdizitai, bharI sI doI tIra 'bhAgacaMdra' anubhava maMdira ko, tajata na saMta sudhIra // barasata. // 4 // // barasata. // (157) rAga-malhAra megha ghaTAsama zrI jinavAnI // Teka // syAtpada capalA N camakata jAmeM barasata jJAna supAnI' // megha. // 1 // dharamasasya' jAtaiM bahu bAr3ha, ziva AnaMda phaladAnI // megha. // 2 // mohana dhUla dabI saba yAtaiM, krodhAnala" su bujhAnI // 'bhAgacaMdra' budhajana kekI 12 kula, lakhi harakhai citajJAnI // o megha. // 3 // (158) - kaliMgar3A // Teka // // barasata. // barasata. (159) rAga - dIpacaMdI kAra // // megha. // 4 // Teka // // kevala. // 2 // kevala joti sujAgI jI, jaba zrI jinavara ke // lokAloka vilokata jaise, hastAmala bar3abhAgI jI // kevala. // 1 // hAra cUr3Amani zikhA sahaja hI namra bhUmitaiM lAgI jI samavasarana racanAsura kInhIM, dekhata bhrama jana tyAgI jI bhakti sahita aracA '3 jaba kInhI, parama dharama anurAgI jI divyadhvani suni sabhA duvAdaza4, AnaMda rasa meM pAgIjI 'bhAgacanda' prabhu bhakti cahata haiM, aura kachu nahi mAMgIjI // kevala. // 3 // " For Personal & Private Use Only jAnake sujJAnI, jainavAnI kI saradhA lAiye // Teka // jA bina kAla anaMte bhUmatA, sukha na milaiM kahuM prANI // jAna. // 1 // 1 // 2 // 3 // // kevala. // 4 // // kevala. // 5 // // kevala. // 6 // 1. acchAjala 2. pRthvI 3. saMsAra kI garmI kI pIr3A 4. bijalI 5. AvAja 6. donoM 7. bijalI 8. acchA pAnI 9. dharmarUpI dhAna 10. moha rUpI dhUla 11. krodha rUpI Aga 12. mayUra-samUha 13. pUjA 14. bAraha prakAra kI sabhA 15. lIna / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) svapara viveka akhaNDa milata hai, jAhI' ke sara dhAnI // jAnake // 2 // akhila pramAna siddha aviruddhata, syAtpada zuddha nizAnI ||jaanke // 3 // 'bhAgacanda' satyAratha' jAnI, parama dharama rajadhAnI // jAnake // 4 // (160) rAga-lAvanI 5 11 8 11 dhanya-dhanya hai ghar3I AjakI jinadhuni zravana parI tatva pratIti bhaI aba mere mithyAdRSTi TarI // Teka // jar3ataiM bhinna lakhI cinmUrati cetana svarasa bharI ahaMkAra mamakAra " buddhi puni parameM saba pari harI // dhanya. pApa puNya vidhi bandha avasthA, bhAsI ati duHkha bharI vItarAga vijJAna bhAvamaya, parinala ati vistarI // dhanya cAha dAha vinasI barasI puni, samatA megha bAr3hI prIti nirAkula padasoM, 'bhAgacaMda' hamarI // mahAkavi bhUdharadAsa (pada 964 - 166 ) (1961) rAga-khyAla pyArI thAMkI jI pyArI bhUla jI 12 .15 kathanI mhAnai lagaijI mhAMrI ||ttek 11 tuma hita hAMka" binA ho, zrI guru sUto jiyaro kAMI jagai jI // thAMkI. // 1 // mohani 13 dhUli meli4 mhAre mAMthe, tIna ratana " mhArA moha Thagai jI / tuma pada Dhokata" sIsa jharI raja aba Thaga ko kara nAhiM vagai 17 jI // thAMkI. // 2 // TUTyo cira mithyAta mahAjvara bhAgAM" mila gayA vaida" agai jI / aMtara aruci miTI mama Atama, aba apane nija darva pagai jI // thAMkI. // 3 // bhava vana bhramata bar3hI tisanA tisa, kyo hi mujhe nahiM hiyarA darge jI / 'bhUdhara' guru upadezAmRta rasa zAntamaI Ananda umagai jI // thAMkI // 4 // 18 .19 lAgai // 2 // jharI / dhanya. // 3 // bhagai 10 1. jisake zraddhAna se 2. satyArtha / 3. jinavANI 4. kAnoM meM par3I 5. merA hai aisI vuddhi 6. choDa dI 7. ApakI 8. mujhe 9. merI 10.bhaga gaI 11. bhalAI kI pukAra 12. kaise 13. moha kI dhUli 14. mere sirapara rakhakara 15. ratnatraya 16. praNAma karane se 17. Thaga ke hAtha nahIM bhaTakegA 18. bhAgya se 19. milI 20. nijadravya / For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) (162) vIra himAcala' taiM nikasI guru gautama ke mukha kuMDa DharI hai mohamahAcala' bheda calI, jagakI jar3atA tapa dUra karI hai jJAna payonidhimAMhi ralI, bahu' bhaMga taraMgAni soM ucharI hai tA zuci zArada gaMganadI prati, maiM aMjurI kari sIsa dharI hai // yA jaga maMdira meM anivAra ajJAna aMdhera chayo atibhArI zrI jinakI dhuni dIpazikhA sama jo nahi hotI prakAzana hArI // to kihabhAMti padAratha pAMti kahAM lahate rahate avicArI / yA vidhi saMta kahaiM dhana haiM dhana haiM jina vaina bar3e upagArI // yA vANI ke jJAna taiM sUjhai lokAloka so vANI mastaka dharuM sadA deta hUM dhoka // (163) kaise kari ketakI kanera eka kahI jAya, Aka dUdha" gAya dUdha aMtara 12 ghanera hai / pIrI 13 hota rI rI paina rIsa 4 karai kaMcana" kI, 0 kahAM kAga vAnI kahAM koyala kI Tera hai / kahA~ bhAna bhArau / 16 kahA~ ANi yA vicArau kahA~, pUno ko ujArau kahA~ mAvasa 7 aMdhera hai / paccha chori pArakhI nihArau neka nIke kari, jaina vaina aura vaina itanauM hI phera hai / mahAkavi dyAnata (pada 964 - 166) (164) samajhata kyoM nahIM vAnI, ajJAnI jana // Teka // syAdvAda aMkita sukhadAya bhAgI" kevalajJAnI // samajhata. // 1 // jAsa9 lakha~ niramala pada pAvai, kumati kugati kI hAnI / udaya bhayAjiha meM paragAsI siMha jAnI saradhAnI // samajhata. // 2 // jAmeM deva dharama guru baraneM tInoM mukati nisAnI // nizcaya deva dharama guru Atama jAnata viralA prAnI // samajhata. // 3 // 1. vIra rUpI himAlaya se 2. moharUpI parvata ko tor3a kara 3.samudra meM 4. milanA 5. nyAya rUpI taraMge 6. hAtha jor3akara 7. kisa prakAra 8. padArthoM ko 9. upakArI 10. kisa taraha 11. akauuta kA dUdha 12. bahuta aMtara 13. pIlI 14. samAnatA 15.sonA 16. sUrya 17. amAvasyA 18. bhAgyazAlI 19. jisako 20 prakAzita / For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) yA jagamAMhi mujhe tArana ko, kArana nAva bakhAnI / 'dyAnata' so gahiye nihacai so, hUje jyo zivathAnI ||smjht. // 4 // (165) sumati hitakaranI sukhadAya, jarA ura aMtara' vasa jyAya // aMtara vasa jyAye hiradai vasa jyAye hita karanI sukhadAya jarA ura aMtara vasa jyAye // Tera // dayA chimA terI bahana kahIjai satyazIla thArA bhAI ye // sumati. // 1 // samakita to thAro tAta jI bhavi jIvana ko pyArI ye // sumati. // 2 // zrI jinadeva carana anurAgI, zivakAmina kI pyArI ye // sumati. // 3 // saMta suSIjana tohi arAdhe mAna jinezvara vAnI ye // sumati. // 4 // (166) tridaza" paMtha uradhAra catura nara yo varano jinavAnI jI // Tera // tIrthaMkara kI bhakti hRdaya dhari parigaha vina gurujJAnI jI // jinamala guru jinacArisaMgha kI, bhakti karo sukhadAnI jI // 1 // paMca pApa nijabala samatyAgo, cAra kaSAya davAnI jI / sajjanatA guNavAna jIva kI, saMgati sahita vakhAnI jI // 2 // indriya damana zakti sama kI jo, dAna cAra varadAnI jI / yathAzakti samyak tapa karanA, dvAdaza bhAva sudhyAnI jI // 3 // bhavana tana bhoga virAga bhAva yoM teraha paMtha pramAnI jI / muktAvalI zAstra meM zazi prabhu, kahI jinezvara vAnI jI // 4 // mahAkavi daulatarAma (pada 167-174) (167) jaya-jaya jaga bharama timara harana jina dhuni // Teka // yA vina samujhai ajo na sauMja nija muni / yaha lakhi hama nijapara avivekatA lunI ||jy jaya. // 1 // 1.hRdaya 2.kSamA 3.ApakA 4.sukhI loga 5. terahapaMtha-(1. tIrthakara kI bhakti, 2.gurU bhakti, 3.cAra saMgha kI bhakti, 4.pAMca pApoM kA tyAga, 5.kaSAyoM kA damana, 6. guNavAna kI saMgAte, 7. indriya damana 8. cAra prakAra kA dAna 9. tapa, 10. bAraha bhavanA, 11. saMsAra, 12. zarIra, 13. bhogoM kA tyAga) 6.dhvani, vANI 7.sajAnA 8.kaattii| For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) jAko ganarAja' aMga pUrvamaya cunI / soI kahI hai kunda kunda, pramukha bahu munI // jaya jaya. // 2 // je cara jar3a bhaye jiye moha vArunI / tatva pAya cete jina thira sucita sunI ||jy jaya. // 3 // karmaphala pakhArane hi vimalasura dhunii| taja vilaMba aba karo 'daula' ura punI // jaya jaya. // 4. / / (168) aba mohi jAni parI, bhavodadhi tArana ko haiM jaina ||ttek // moha timirauM sadA kAla ke chAya rahe mere naina / tAke nAzana heta liyA maiM aMjana jaina su aina ||ab. // 1 // mithyAmatI bheSa ko lekara bhASata haiM jo baina / so ve baina asAra lakhe maiM. jyoM pAnI ke phaina // aba. // 2 // mithyAmatI bela jaga phailI, so dukha phalakI daina / sataguru bhakti kuThAra hAtha lai, cheda liyA ati caina ||ab. // 3 // jA bina jIva sadaiva kAla vidhi vaza sukhana lahai na / azarana-zarana abhaya daulata aba raina dina jaina ||ab. // 4 // ___ (169) suna jina baina, zravana 1 sukha pAyo // Teka // nasyo tatva dura abhinivezatama syAda ujAsa kahAyo / cira visarayo, lahyo Atama caina (?) // zravana. // 1 // dahyo anAdi asaMjama 3 dava" lahi vrata sudhA sirAyau / dhIra dharI mana jItana mana (?) zravana sukha ||shrvn. // 2 // bharo vibhAva abhAva sakala aba sakala rUpa cita laayau| dAsa lahyau aba avicala jaina ||shrvn. // 3 // (170) aura sabai jaba dvandva miTAvo, lau lAvojina Agama orI5 ||ttek // hai asAra jaga dvandva bandhakara yaha kachu garajana sArata torI / 1.gaNadhara 2.zarAba 3.puNya pavitra 4.saMsAra sAgara 5.mohAndhakAra 6.usako naSTa karane ke lie 7.ayana,mArga 8.denevAlI 9.sukha nahIM pAtA 10.dina rAta 11.kAnoM ko sukha 12.prakAza 13.asaMyama 14.lagana 15.tarapha 16.pUrI karanA / For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) kamalA' capalA', yauvana dhanu' sura svatajana pathika jana kyoM ratijorI // 1 // viSaya kaSAya dukhada dono ye, inateM tora neha kI DorI, paradravyana ko tU apanAvata, kyoM na tajai aisI budhi bhorI // 2 // bIta jAya sAgara tithi sura kI, naraparajAya tanI ati thorI / avasara pAya 'daula' aba cUko, phira na milai maNi sAgara borI // 3 // (171) jina vaina sunata morI bhUla bhagI // jina vaina. // Teka // karma svabhAva cetana ko, bhinna pichAnana' sumati jagI // 1 // jina anubhUti sahaja jJAyakatA so cira ruSa tuSa" mail-pgii| syAdvAda dhuni-nirmala jalateM, vimala bhaI samabhAva lagI // 2 // saMzaya moha bharamatA vippaTI",pragaTI Atama soMja sagI / 'daula' apUrava maMgala pAyo, zivasukha lena hoMsa umagI // 3 // (172) jinavAnI jAna sujAna re ||jinvaanii. ||ttek // lAga rahI cirate 8 vibhAvatA tAko kara avasAna 9 re // 1 // dravya kSetra aru kAla bhAva kI kathanI ko pahicAna re / jAhi pichAne svapara bheda saba jAne parata nidAna re // 2 // pUravadeg jina jAnI tinahI ne bhAnI saMsRtivAna re / abajAnaiM2 aru jAneMge je, pAvai zivathAna re ||jinvaanii // 3 // kaha 'tujabhAja' munI zivabhUti, pAyo kevalajJAna re / yauM lakhi daulata satata karo bhavi, cidvacanAmRta pAna re // 4 // (173) thArA23 lau vainA meM saradhAna24 ghano25, mhAre chavi nirakhata hiya26 srsaavai| tuma dhuni dhana paracahana-dahanahara29, bara samatA-rasa-jharavarasAvai // 1 // rUpa nihArata hI budhi hai so nijapara cila jude darasAve / maiM ciMdakadeg akalaMka amala thira, indriyasukha dukha jar3a pharasAvai // 2 // 1.lakSmI 2.bijalI 3.indradhanuSa 4.prIti 5.tor3anA 6.bholI 7.vyatIta honA 8.atyalpa 9.samudra meM 10.bhAga gaI 11.pahacAnane kI 12.buddhijAgI 13.krodha 14. bhUsA 15.naSTa ho gaI 16.svarUpa 17.icchA 18.bahata dina 19.samApti 20.pahale 21.saMsAra svarUpa 22.aba to jAneMge 23.ApakA 24.zraddhA 25.atyadhika 26.hRdaya 27.Anandita honA 28.dUsare ko cAhanA 29.jalana ko dUra karane vAlA 30.cidruup| For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) jJAna virAga suguna tuma tinakI prApatihita surapati tarasAvai / muni baDabhAga lIna tirameM nita 'daula' dhavala upayoga rasAvai // 3 // (174) jabalaiM AnaMda-janani dRSTi parI bhaaii| tabalaiM saMzaya vimoha bharamatA bilAI // jabalaiM. ||ttek // maiM hUM cita cinha bhinna parateM para jar3a svarUpa, douna kI ekatA, su, jAnI dukhdaaii|| jabalaiM. // 1 // rAgAdika baMdha hetu, baMdhana bahu vipati deta, / saMvara hita jAni tAsu, heta jJAnatAI // jabalaiM. // 2 // saba sukha naya ziva haiM tasu, kArana vidhi jhArana imi, tatva kI vicArana jina bAni sudhi karAI // jabalaiM. // 3 // vijaya cAha jvAlateM daiyo anaMta kAlateM, sudhAMbusyAtpaDhAMka gAhA prazAMti AI // jabalaiM. // 4 // yA bina jagajAla meM na zarana tIna kAla meM, sambhAla cita bhaMjo sadIva, daula yaha sahAI // jabalaiM. // 5 // budhamahAcandra (pada 175-179) (175) maiM kaise ziva jAU~ re Digara bhUlAvanI // maiM kaise. ||tter // bAlapane larakana saMga khoyo, triyA' saMga javAnI // maiM kai. // 1 // vRddhabhayo saba sudhira gaI bhaji jinavara nAma na jAnI // maiM kai. // 2 // bhava vana meM DigarI 2 bahu paratI12 dukha kaMTaka bharitAnI" // maiM kai // 3 // kAmacora Dhiga moha baDhe doU mAragamAMhI nisAnI ||maiN kai // 4 // aise mAraga budhamahAcandra tU jinavara bacana pichAnI5 |maiN kai // 5 // (176) jinavANI gaMgA janma maraNa hrnnii'6|| janma. // Tera // jina ura padma kuNDa meM teM nikasI mukha hI meM gira giraNI8 // 1 // 1.prApta karane ke lie 2. AnaMda dene vAlI 3. chipa gaI 4. cetana svarUpa 5. jar3a cetana kI 6. karmoM ko naSTa karanA 7. viSayoM kI icchA rUpI jvAlA 8.rAstA 9. laDakoM ke sAtha 10. strI ke sAtha 11. baddhi naSTa ho ga gaI 12. rAste 13. par3ate haiM 14. bhare hue 15. pahacAnI 16. harana karane vAlI 17. kamala 18. girane vaalii| For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) gautama mukha hema kula paravata tala daraha bica meM DharanI // 2 // syAdvAda doU taTa ati dRr3ha tatva nIra jharaNI // jinavA. // 3 // saptabhaMga maya calata taraMginI, tinateM phaila cala rAThI // 4 // budhamahAcandra zravaNa aMjulI se pIvo mokSakaraNI // jinavA. // 5 // (177) jinavANI sadAsukhadAnI, jAni tuma sevo bhavika jinavAnI // Tera // itara nitya nigoda mAMhi je jIva anaMta samAnI / eka sAMsa aSTadaza jAmaNa maraNa kahe dukhadAnI // jina. // 1 // pRthvI jala aru agni pavana meM aura vanaspati AnI / inameM jIva jitAya jitAyara jIva dayA kI kahAnI // jina. // 2 // nitya akAraNa Adi nidhana kari tIna loka traya mAnI / karatA haratA kou nAya yAko aiso bheda jatAnI // jina. // 3 // bAta balaya ber3hi ghanodadhi ghana tanu tIna rahAnI / ina AdhAra loka traya rAjata, aura kachu na bakhAnI ||jin. // 4 // aisI jAni jinezvara vAnI, mithyAtama kI miTAnI / budhamahAcandra jAni jina seve, dhAri-dhAri mana mAnI ||jin. // 5 // (178) amRta jhara jhuri jhuri Ave jinavAnI // amRta. // Tera // dvAdazAMga bAdala he umar3e jJAna amRta rasakhAnI // amRta. // 1 // syAdvAda vijurI ati camake zubha padArtha pragaTAnI / divya dhvanI gaMbhIra garaja hai zravaNa sunata sukhadAnI ||amRt. // 2 // bhavya jIva mana bhUmi manohara pApa kUr3akara hAnI / dharma bIja tahAM Ugata nIko mukti mahAphala ThAnI // amRta. // 3 // aise amRta jhara atizItala mithyA tapana 2 bhujAnI / budhamahAcandra isI jhara bhItara magna saphala sohI jAnI ||amRt. // 4 // 1. Dhalane vAlI 2. nadI 3. mokSa dene vAlI 4. bhavya 5. eka sAMsa meM aThAraha bAra janma lenA aura maranA 6. jatAye batAye 7. samajhAI 8. varNa 9. barase, Tapake 10. bijalI 11. kUr3A kacarA 12. jalana 13. bujha gii| For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) (179) jaga meM jagatI jinavAnI re, jaga meM jagatI jinavAnI / bhavatAraNa' ziva sukha kAraNa ||jg meM ||tter / syAdvAda kI kathanI vAlI sapta bhaMga jAnI, sapta tatva nirNaya meM tatpara nava padArtha dAnI // bhavatAraNa. // 1 // moha timira aMdhana ko jo hai jJAna zalAkAnI / mithyAtapa tapa tana ko jo hai malayAgara khAnI // bhavatAraNa. // 2 // isa paMcama kalikAla mAMhi je hai kevalI samAnI / dharma kudharma kudeva deva guru kuguru batAnI // bhavatAraNa. // 3 // indra dharaNendra khagendrAdika padakI nisAnI / viSayAdika viSa vidhvaMsa kara seva sukha sudhApAnI // bhavatAraNa. // 4 // kumaga gamana karatA bhavijana kU suddha maga jitAnI / jar3a pudgala rata budhamahAcandra kU nijapara samajhAnI // bhavatAraNa. // 5 // kavi bhAgacaMda (pada 180-181) (180) thAMkI to vAnI meM ho jina svapara prakAzaka jJAna || Teka // ekIbhAva bhaye jar3a cetana tinakI karata pichAna // thAMkI. // 1 // sakala padArtha prakAzata jAmeM, mukura2 tulya amlAna 3 // thAMkI. // 2 // jaga cUr3Amani ziva bhaye te hI tina kIno saradhAna // thAMkI. // 3 // bhAgacandra budhajana tAhIkA, nizadina karata bakhAna // thAMkI. // 4 // (181) mhAMkai5 ghaTa jinadhuni aba pragaTI ||ttek // jAgRta dazA bhaI aba merI supta dazA vighaTI6 / / jala racanA dIsata aba moko jaisI rahaTadharI" // mhAMkai. // 1 // vibhrama timira harana nija dRga kI jaise aMjana baTI / tAteM svAnubhUti prApatitai, para paranati saba haTI // mhAkai // 2 // tAke bina jo avagama1 cAhai to zaTha kapaTI / 1. saMsAra 2. saMsAra se tAranevAlI 3. mokSa sukha 4. moha aMdhakAra 5. zalAkA 6.malaya caMdana 7. indriyoM ke viSaya 8. naSTa karanA 9. mArga 10. zuddha mArga 11. ApakI 12. darpaNa 13. nirmala 14. usI kA 15. mere 16. dUra ho gaI 17. dikhAI detI hai 18. mujha ko 19. rahaTa kI chariyA~ 20. prApti se 21. samajhanA / For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) tAtaiM ' bhAgacandra' nizivAsara ika tAhI ko raTI // mhAMkai // 3 // mahAkavi daulata rAma (pada 182) (182) // Teka // rAga - ujhAja jogI rAsA jinavANI sudhA' sama jAnake pragaTI janma jarA gaDha TArI parama suruci karatArI / vyApI, // ti. // 1 // / nita pIjyau dhI- dhArI' vIra mukhAraviMda taiM gautamAdi-ura ghaTa * - mala - gaMjana, budhamana raMjanahArI / salila samAna kalila - bhaMjana vibhrama dhUli prabhaMjana, mithyA jalada nivArI // nita. // 2 // kalyANaka taru upavana dhariNI taranI bhava jala tArI baMdha vidAraNA painI chainI mukti nasainI sArI svapara svarUpa prakAzana ko yaha bhAnu kalA' ava muni mana kumudini modana zazibhA, zamasukha sumana suvArI jAko sevata vevata 11 nijapada nasala avidyA sArI tIna lokapati pUjata jAko jAna trijaga 12 hitakArI koTi jIbhasauM mahimA jAkI kahi na sake pavidhArI / 13 'daula' alpamati kema14 kahai ima" adhama udhAranahArI // ti. // 6 // ||nitH // 5 // / - mahAkavi budhajana (pada 183-187) guru-stuti (183) . 16 17 18 guru dayAla terA duHkha lakhikaiM, sunalai jo phurakAvaihai // guru. // Teka // to meM terA jatana " batAbai, lobha kachu nahi cAvai hai // guru. // 1 // para svabhAva ko moryA 9 cAhai, apanA usA 20 banAvai hai / // ti. // 3 // / ||nit. // 4 // so kabahUM huvA na hosI, " nAhaka roga lagAvai hai ||guru // 2 // khoTI kharI jasa22 karI kamAI, taisI tere Avai hai / cintA ANi uThAya hiyA maiM nAhaka jAna jalAvai hai ||guru // 3 // para apanAvai so dukha pAvai, 'budhajana' .23 aise gAvai hai 1. buddhimAna 2. amRta ke samAna 3. janma jarA roga 4. pApa rUpI maila dhone vAlI 5. prasanna karane vAlI 6. tUphAna 7. naSTa karane ko 8. mokSa kI sIr3hI 9. sUrya kiraNa 10. cAMdanI 11. samajhate haiM 12. tInaloka 13. indra 14. kisa prakAra 15. aise 16. dekhakara 17. kaheM 18. yatna, upAya 19. moDanA, 20.. vaisA 21. legA 22. jaisA 23. vyartha / For Personal & Private Use Only / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) para ko tyAgi Apa thira tiSThai, so avicala sukha pAvai hai ||guru. // 4 // (184) rAga soraTha guru ne pilAyA jI jJAna piyaalaa|| guru ||ttek // bhai bekhabarI parabhAvAM kI nijarasa maiM matavAlA ||guru.|| 1 // yoM to chAka' jAta nahiM chinahU miTi gaye Ana jaMjAlA / adbhuta AnaMda magana dhyAna meM budhajana hAla samhAlA // 2 // (185) suNilyoM jIva sujAna, sIkha suguru hita kI kahI ||ttek // rulyau anaMtI bAra, gati gati sAtA nA lahi // suNi. // 1 // koika punya saMjoga zrAvaka kula naragati lahI / mile doSa niradoSa, vANI bhI jinakI khii|| suNi. // 2 // jhUThI AzA chor3i tatvAratha ruci dhAri lyau / yA maiM kachU na vigAra Apo Apa sudhAri lyau // suNi // 3 // tana ko Atama mAni, bhoga vijaya kAraja kro| yau hI karata akAja bhava bhava kyoM kUve paro // suNi. // 4 // koTi grantha ko sAra jo bhAI budhajana karo / rAga doSa parihAra,12 yAhI bhava sa~ uddhArau // suNi. // 5 // __(186) rAga kaliMgar3o hUM13 kaba dekhU te muni rAI ho|| hUM. // ttek|| tila tuSa mAna na parigraha jinakaiM, paramAtama lyoM lAI ho // hU~. // 1 // nija svAratha ke sabahI bA~dhava, ve paramAratha bhAI ho / saba bidhi lAyaka zivamaga dAyaka tArana tarana sadAI ho // 2 // (187) muni bana Aye banA5 // muni. // Teka // 1. tRpta 2. dUsarI jhaMjhaTe 3. suna lo 4. maTakA 5. aneka gatiyoM meM 6. suta 7. kisI 8. dhAraNa kara lo 9. apane Apa 10. kArya 11. kuA~ 12. chor3a de 13. meM 14. prema 15. dulhA / For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) ziva vanarI' ko byAhana umage, mohita bhavika janA // muni. // 1 // ratanatraya sira seharA bA~dha, saji saMvara' vasanA / saMgare barAtI dvAdaza bhAvana aru dazadharmapanA // muni. // 2 // sumati nAri mili maMgala gAvata, ajapA (?) gIta ghanA / / rAga doSa kI Atiza bAjI, chUTata agani kanA / muni. // 1 // duvidha karma kA dAna baTata hai, toSita loka manA / zukla dhyAna kI agani jalAkari homai karmaghanA // muni. // 2 // zubha belyAM ziva banarivarI muni, adbhuta haraja banA / / nija maMdira meM nizcala rAjata 'budhajana' tyAga ghanA // muni. // 3 // kavi bhAgacaMda (pada 188-191) (188) rAga jaMgalA zAMti varana munirAI vara lakhi, uttara guna gana sahita (mUla guna subhaga) barAta suhAI ||ttek // taparathapai11 Arur3ha2 anUpama, dharama sumaMgala dAI // zAMti. // 1 // ziva ramanI ko pAnigrahaNa3 kari, jJAnAnanda upAI // zAMti. // 2 // bhAgacaMda aise vanarA ko hAtha jora siranAI // zAMti. // 3 // (189) dhana-dhana" jainI sAdhu abAdhina, tatva jJAna vilAsI ho ||ttek // darzana bodhamaI 6 nijamUrati, jinako apanI bhAsI ho / tyAgI anya samasta vastu meM ahaMbuddhi dukhadAsI ho // 1 // jina azubhopayoga kI paranati, santA sahita vinAzI ho / hoya kadAca zubhopayoga to, taha~ bhI rahata udAsI ho // 2 // chedata je anAdi dukhadAyaka duvidha baMdha kI phAMsI ho / moha kSobha rahita jina paranati, vimalaM mayaMka kalAsI ho // 3 // vijaya cAha dava dAha khujAvana,deg sAmya sudhArasa rAsI ho / 1. dulhana 2. saMvara rUpI vastra 3. bAraha bhAvanAyeM barAtI 4. bahuta 5. agni kana 6. ghAti karma, 7. homa karanA 8. zubha muhUrta meM 9. mokSa rUpI dulhana ko varaNa kiyA 10. dulhA dekhakara 11. tapa rUpI ratha para 12. baiThakara 13. vivAha 14. hAtha jor3akara sira jhukAnA 15. dhanya dhanya 16. jJAnamaI 17. kabhI 18. vahAM bhI 19. nirmala candramA kI kalA ke samAna 20. khujalAne vaale| For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) bhAgacaMda jJAnAnaMdI pada, sAdhata sadA hulAsI ho // 4 // (190) rAga khamAca jJAnI muni chai' aise svAmI / gunarAsa ||ttek // jinake zaila' nagara maMdira puni gira kaMdara sukha-vAsa // 1 // ni:kalaMka parajaMka' zilA puni, dIpa mRgAMka ujAsa // 2 // mRga kiMkara karunA vanitA puni, zIla salilatapa grAsa // 3 // bhAgacaMda se haiM guru hamare tinahI ke hama dAsa ||jnyaanii // 4 // (191) rAga khamAca zrI guru haiM upagArI aise vItarAga gunadhArI ve ||ttek // svAnubhUti ramanI saMga kI, jJAna saMpadA bhArI ve ||shrii. // 1 // dhyAna piMjarA meM jina rokA cita3 khaga caMcala cArI ve // 2 // tinake varana saroruha dhyAvai, bhAgacaMda agha TArI14 ve // 3 // kavivara bhUdharadAsa (192) rAga malhAra ve munivara kaba mili hai upagArI ||ttek // sAdhu digambara nagana nirambara,5 saMvara bhUSaNadhArI // ve. // 1 // kaMcana kAMca barAbara jinakaiM jyoM ripu tyoM hitakArI / mahala masAna marana aru jIvana, sama garimA 6 aru gArI17 // 2 // samyagjJAna pradhAna pavana bala, tapa8 pAvaka parajArI / sevata jIva suvarNa sadA je, kAya kArimA TArI // 3 // jori jugala kara bhUdhara binabe, tina pada Dhokadeg hamArI / bhAga udaya darasana jaba pAUM, tA dina kI balihArI // 4 // 1. haiM 2. parvata 3. zahara, gAMva 4. parvata kI guphA 5. palaMga 6. candramA kA ujAlA 7. naukara 8. karuNA rUpI strI 9. zIla rUpI jala 10. tapa rUpI grAsa 11. upakArI 12. krIr3A karate haiM 13. citta rUpI caMcala pakSI ko 14. pApa dUra karane vAle 15. binA vastra 16. gaurava 17. gAlI 18. tapa rUpI Aga jalAI 19. kAlimA 20. praNAma / For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) (193) zIta ritu-jorai aMga sabahI sakore tahA~, tana ko na maura, nadI dhaure dhIra je khre| jeTha kI jhako jahA~ aMDA cIla chorai pazu, paMchI choha laura giri korai tapa ve dhare // ghora ghana ghorai ghaTA cahu~ ora Dorai jyoM jyoM calata hilorai, lyoM tyoM phorai bala ye are / deha neha tore paramAratha sau prIti jaure, aise guru oraiM hama hAtha aMjuli kare / kavivara dyAnanatarAya (pada 194-199) (194) parama guru varasata jJAna jharI // Teka // haraSi haraSi bahu garaji garaji kai, mithyAtapana harI // parama. // 1 // saradhA bhUmi suhAvana lAgai, saMzaya beliharI / bhavijana mana sara" vara bhari umar3e, samujhi pavana siyarI 2 // parama. // 2 // syAdvAda bijalI camakai, para3-mata-zikhara parI cAtaka mora sAdhu zrAvaka ke, hRdaya subhakti bharI // parama. // 3 // japa tapa paramAnanda baDhyo hai susamaya" nIva dharI / 'dyAnata' pAvana 6 pAvasa Ayo thiratA zuddha karI // parama. // 4 // (195) guru samAna dAtA naMhi koii|| Teka // bhAnu prakAza 17 na nAzata jAko, so aMdhiyArA DArai8 khoI // 1 // megha samAna sabana pai barasai, kachu icchA jAkai nahi hoI / naraka pazUgati Aga mAhitai, suraga mukata sukha thApai9 soI // 2 // tIna loka maMdira meM jAno, dIpaka mama para kAza kaloI / dIpa tale aMdhiyAra bharayau hai aMtara bahira vimala hai joI // 3 // tArana tarana jihAja suguru hai, saba kuTumba Dovai jaga toI / 'dyAnata' nizidina niramala mana meM rAkho gurupada paMkaja 1 doI // 4 // 1. sikor3e hue 2. mor3anA 3. nadI ke pAsa 4. chor3ate haiM 5. lauTanA 6. parvata ke kone meM 7. jhar3I 8. prasanna ho hokara 9. mithyAtva rUpI jalana 10. saMzaya rUpI 11. tAlAba 12. zItala 13. anya mala rUpI zikhara para girI 14. bar3hA hai 15. acche samaya meM 16 pavitra varSA 17. sUrya kA prakAza 18. naSTa kara dete haiM 19 sthApita karanA 20. lo, zikhA 21. kamala / For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) (196) dhani te sAdhu rahata vana mAhI // Teka // zatru mitra sukha dukha sama jAne, darasana dekhata pApa palAhIM // 1 // aTThAisa mUla guNa dhArai, mana baca kAya capalatA nAhIM / grIsa zaila zikhara hima tarinI, pAvasa varakhA adhika sahAhI // 2 // krodha mAna chala lobha na jAnai rAga doSa nAhIM unapAhI amala akhaNDita cidguNa maMDita brahmajJAna meM lIna rahAhI // 3 // teI sAdhu lahai kevala pada, ATha-ATha daha zikhapura jAhIM / 'dyAnata' bhavi tinake guNa gAveM pAvai zivatukha dukha nasAhI // 4 // (197) dhani dhani te muni girivana vAsI ||ttek // mAra mAra jaga jAra jArate dvAdasa brata tapa abhyAsI // 1 // kaur3I lAla pAsa nahiM jAke jina chedI AsA' pAsI / Atama2 Atama para-para jAne, dvAdasa tIna prakRti nAsI // 2 // jA dukha dekha dukhI saba jaga dvai so dukha lakha sukha dvai tAsI / jAko saba jaga sukha mAnata hai so sukha jAnyo" dukharAsI // 3 // bAhaja bheSa kahata aMtara guNa, satya madhura hitamita bhAsI / 'dyAnata' te ziva pathika haiM pAMva parata pAtaka 8 jAsI // 4 // (198) rAga asAvarI bhAI ! kauna dharama hama pAlaiM ||ttek // eka kaheM jihi kula meM Aye, ThAkura ko kula gAlai // bhAI // 1 // zivamata baudha su veda nayAyaka,deg mImAMsaka aru jainA / Apa sarAhaiM Agama gAhaiM,22 kA kI saradhA ainA // bhAI. // 2 // paramesura23 pai ho AyA ho, tAkI bAta sunIjai / pUMche bahuta na bole koI, bar3I phikara kyA kIjai // bhAI. // 3 // 1. bhAga jAtA hai 2. grISma 3. parvata kI coTI 4. unake pAsa 5. aSTa karma 6. dhanya 7. pahAr3oM aura nagaroM meM rahane vAle 8. saMsAra jalAne vAle 9. bAraha 10. kATA 11. AzA kA jAla 12. svapara 13. jisa dukha ko dekhakara 14. sukha hotA hai 15. sukha jAnA 16. bAhya svarUpa 17. hilamila bolane vAle 18. pApa jAyeMge 19. bolate haiM 20. naiyAyika 21. prazaMsA karate haiM 22. avagAhana karanA 23. paramezvara ke pAsa ho 24. bar3I cintaa| For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) jina' saba mata ke mata saMcaya, kari mAraga eka batAyA / 'dyAnata' so guru pUrA pAyA, bhAga hamArA AyA // bhAI // 4 // ( 199) rAga gaurI sailI' jayavaMtI yaha hajo ||ttek|| lyAgo 1 // sailI. // 2 // zivamAraga ko rAha batAbe aura na koI dUjo // sailI. // 1 // deva dharama guru sAMce jAnai jhUTho mAraga sailI ke parasAda hamAro, jina caranana cita lAgyo dukha cirakAla sahyau ati bhArI, so aba sahaja bilAyo durita tarana dukha herana manohara, dharama padAratha pAyo // sailI. // 3 // 'dyAnata' kahai sakala santana ko, nita prati prabhuguna gAyo / jaina dharama paradhAna dhyAna sauM, sabahI zivasukha pAvo // sailI. // 4 // kavi jinezvaradAsa (pada 200) (200) // vana meM nagana tana rAjai, " yogIzvara mahArAja // ikalo digambara svAmI dUjo koI nAMhi sAtha pAMcoM mahAvrata dhArI, parIsaha jIte bahubhAMti // vana meM. jiana mana mAryo hiradai dhArayo vairAga // vana rajanI bhayAnaka korI, vicarai' vyaMtara vaitAla ||vn meM. meM. // varasai' vikaTa ghanamAlA, damake dAminI cAlai vAyadeg sarahI kapina mada" gAlai, tharahara 12 kAMpai saba gAta ravi kI kiraNa sara13 sokhai, girapai ThAr3e munirAja jinake carana kI sevA, deve ziva sukha sAja arajI 'jinezvara' ye hI, prabhujI rAkho merI lAja // vana meM. // vana meM. mahAkavi daulatarAma (pada 201 - 205) vana meM // Teka // vana meM. // 1 // // 2 // // 3 // // 4 // // vana meM. // 5 // // 6 // // vana meM. vana meM. (201) cinmUrati digdhArI" kI mohi rIti lagata hai aTapaTI // Teka // // 7 // // 8 // 1. saba matoM kA saMcaya 2. DhaMga, paddhati 3. aura dUsarA nahIM 4. sahana kiyA 5. suzobhita honA 6. 22 parIsaha 7. rAtri 8. vicaraNa karate haiM 9. barasate haiM 10. havA 11. mada cUra karanA 12. tharathara kAMpanA 13. tAlAba 10. digambara / For Personal & Private Use Only // 9 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 69 ) 1 bAhara nArakikRta dukha bhoge, aMtara sukha rasa gaTAgaTI ramata aneka surani saMga pai tisa, paranati taiM nita haTAhaTI jJAna virAga zakti vidhiphala bhogata pai vidhi ghaTAghaTI sadana nivArI tadapi udAsI tAtaiM Azrava chaTAchaTI // 2 // je bhava hetu abudha kete tasa karata vandha kI jhAjha nAraka pazutiya SaTa vikalatraya prakRtina kI hai kaTAkaTI' saMyama dhara na sakai pai saMyama dhArana kI ura caTAcaTI 1 tAsu suyaza guna kI daulata ke lagI rahai nita raTAraTI deg // 4 // 11 3 11 (202) jina rAgadveSa tyAgA vaha sataguru hamArA // jina. // Teka // taja rAjariddha" tRNAvata 12 nija kAja saMbhArA // jina rAga // 1 // rahatA hai vaha vana khaMDa meM dhari dhyAna kuThArA 13 / jina moha mahAtaru ko jar3amUla" ukhArA // jina rAga. sarvAMga taja parigraha diga aMvara dhArA anaMta jJAna guna samudra cAritra bhaMDArA // jina rAga. zuklAgina 6 ko prajAla ke vasu7 kAnana jArA / aise guru ko daula hai namo'stu hamArA // jina rAga. 118 11 // 2 // 1 // 3 // 1 // (203) dhani muni jinakI lagI lau ziva" ora nai // dhani // Teka // samyagdarzana jJAna carana 19 vidhi dharata harata bhrama cora nai 0 // dhani // 1 // yathAjAta " mudrAjuta sundara sadana vijana 22 giri ko / tRna kaMcana ari svajana ginata sama niMdana aura nihoranai 23 // dhani // 2 // bhavasukha cAha sakala taji bala saji, karata dvividha tapa ghoranai 24 / parama virAga bhAva pavitaiM 25 nita cUrata karama kaThoranai 26 // dhani // 3 // chIna zarIra na hIna cidAnana moha moha jhakoranaiM / 1. gaTa- gaTa pInA 2. devatA 3. haTanA 4. karma phala 5. ghaTanA 6. ghara 7. chaTanA 8. kATanA 9. cATa laganA 10. raTanA 11. rAja- Rddhi 12. ghAsa kI taraha 13. kuThAra 14. moha rUpI mahAna vRkSa 15. jar3amUla se ukhAr3anA 16. zukla dhyAna rUpI Aga 17. aSTa karma 18. mokSa kI tarapha 19. cAritra 20. cora ko 21. jaise utpanna hue 22. nirjana jaMgala ke kone meM 23. stuti 24. ghoTa 25. vajra 26. kaThora / For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) jagatapa-hara bhavi kumuda nizAkara modana daula cakora nai ||dhni. // 4 // (204) dhani muni jina yaha bhAva pichAnA ||dhni. // Teka // tanavyaya vAMchita prApati mAnI, puNya udaya dukha jAnA // 1 // eka vihArI sakala' IzvaratA tyAga mahotsava maanaa| saba sakha ko parihAra sAra sUkha jAni rAga ruSa mAnA // 2 // cita svabhAva ko ciMtya prAna nija vimala jJAna chaga sAnA / 'daula' kauna sukha jAna lahyo tina karo zAMti rasa pAnA // 3 // . (205) dhani muni Attama hita kiinaa| bhava asAra tana azuci viSaya viSa, jAna mahAvrata lInA // Teka // eka vihArI parIgaha chArI parisaha sahata arInA / pUraba tana tapa sAdhana mAnana, lAja ganI paravInA // dhani. // 1 // zUnya sadana gira gahana zuphA meM, padamAsana aniinaa2| parabhAvana se bhinna Apa pada, dhyAvata moha vihInA // 2 // svapara bheda jinakI budhi jinameM, pAgI5 vAhi6 lagInA / 'daula' tAsa pada vArija".raja se kisa agha kare na chInA // 3 // mahAkavi banArasI dAsa (206) aise munivara dekhe vana meM jAke rAga dveSa nahi manameM ||ttek // virakata" bhAva vRkSa ke nIce bUMda sahe vaha tana meM / aise jhAr3I jaMgala nadI kinAre dhyAna dhareM vo mana meM // aise. // girivara maruta zikhara ke Upara dhyAna dhareM gISama meM / aise munivara dekhi 'banArasi', namana karata caraNana meM // aise. // 1. bhavya rUpI kumuda 2. AnaMda denA 3. cakora 4. zarIra kRza karanA 5. sabhI svAmitva 6. mahAn utsava 7. rAga deva, 8. apavitra 9. chor3A, tyAgA 10. duzmana ke 11. ginA 12. catura 13. lagAkara 14. para bhAva se 15. lIna 16. usI meM lagana 17. kamala 18. virakta bhAva 19. varSA / For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) budha mahAcaMda (207) munijana jagajIva dayAdhArI / / muni. / / Tera / pakSI jaTAu jJAna basata bana tAko jaina dharmakArI' // muni. // 1 // samyagdarzana prathama batAyo pAMca aNuvrata vistArI // 2 // dharmadhyAna rata karake tAko hiMsaka' bhAva saba nivArI // 3 // aise munivara puNya udaya taiM bhavi jIvana ko milatArI' // 4 // budhamahAcandra munIzvara aise hama milane kI bAMchA bhArI // 5 // kavi bhAgacandra (pada 208-211) (208) sama ArAma vihArI, sAdhajana sama ArAma vihArI ||ttek // eka kalpataru puSpana setI jajata bhakti vistArI / eka kaMTha bica sarpa nAkhiyA krodha darpa juta bhArI / rAkhana eka vRtti douna meM sabahI ke upagArI 2 // sama. // 1 // sAraMgI3 haribAla" cukhAvai5 puni marAla 6 maMjArI / vyAghra- bAlakara sahita nandinI, vyAladeg nakula kI nArI / tinake carana kamala AzrayateM aritA21 sakala nivArI22 // 2 // akSaya atula pramoda vidhAyaka tAkau dhAma apArI / kAma dharA bica gar3hI so cirate23 Atama nidhi avikArI / khanata4 tAhi lekara karameM je, tIkSaNa buddhi kudArI // 3 // nija zabdopayoga rasa cAkhata para mamatA na lagArI / nija saradhAna jJAna caranAtmaka nizcaya zivamagacArI / 'bhAgacandra' aise zrIpati prati, phira phira Dhoka hamArI // 4 // (209) rAga kaliMgar3A aise sAdhu suguru kaba mili hai|| Teka // 1. jainadharma dhAraNa karAyA 2. hiMsaka bhAva dUra kiyA 3. milate haiM 4. milane kI icchA 5. samatA 6. phUla ke lie 7. pajate haiM8.DAle hai 9. krodha aura ahaMkAra se yakta haiM10. vyavahAra 11. donoM meM (zatra mitra) 12. upakAra hiraNI 14. siMha ke bacce ko 15. dUdha pilAtI hai 16. haMsa 17. billI 18. bAgha kA baccA 19. gAya 20. sarpa-nakula 21. baira 22. dUra kara diyA 23. cira kAla se 24. khodate haiM 25. buddhi rUpI kudAlI 26. zraddhA jJAna aura caritra / For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) Apa tara aru para ko tAraiM, niSprehI nirmala haiM | aise // 1 // tilatuSa mAtra saMga nahi jAkai, jJAna dhyAna guNa bala haiM // aise // 2 // zAnta digambara mudrA jinakI kandira tulya acala hai / aise // 3 // 'bhAgacandra' tinako nita cAhaiM jyoM kamalani ko ala hai // aise. // 4 // (210) rAga soraTha malhAra meM 1 // 2 // giri' vanavAsI munirAja mana vasiyA mhAre ho // Teka // kArana bina upagArI jaga ke, tArana tarana jihAja ||giri // janma jarAmRta garda' gaMjana ko, karata viveka ilAja // giri // ekAkI jimi' rahata kesarI, nirabhaya svaguna samAja ||giri // nirbhaSana " nirvasana " nirAkula, saji ratnatraya sAja // giri // 4 // dhyAnA3dhayana mAMhi tatpara nita bhAgacandra zivakAja ||giri // 5 // 3 // 1 // 0 2 // (211) kaba maiM sAdhu svabhAva dharUMgA ||ttek|| bandhuvarga se moha tyAgakaiM janakAdika 14 janasauM uvarUMgA / tuma janakAdika deha saMbaMdhI, tumasauM maiM upaja " na marUMgA 16 // kaba . // zrIguru nikaTa jAya tina baca suna, ubhaya liMgadhara vana vicaruMgA 17 / antamUrcchA tyAga nagana hai, bAhiratA " kI heti" harUMgA // kaba. // darzana jJAna carana tapa vIraja yA vidhi paMcAcAra carUMgA / tAkhata nizcila hoya ApameM para pariNAmani 21 sauM uvarUMgA // kaba. // 3 // cAkhi 22 svarUpAnaMda sudhArata cAha 3 dAha meM nAhiM jarUMgA / zukladhyAna bala guNa zreNi car3ha paramAttama pada se na TarUMgA // kaba. // 4 // kAla anaMtAnaM jathAratha, raha hUM phira vimAna phiruuNgaa| 'bhAgacandra' niradvandva nirAkula, yAsoM 6 nahi bhava bhramaNa karUMgA // kaba. // 5 // 24 .25 1. pAra ho 2. niSpRhI 3. pahAr3a ke samAna 4. bhauMrA 5. parvata aura vana meM rahane vAle 6. vaso 7. mere 8. roga naSTa karane ko 9. jisa prakAra 10. siMha 11. nirAhAra 12. nirvastra 13. dhyAna aura adhyayana 14. pitA Adi 15. paidA honA 16. maranA 17. vicarUMgA- vicaraNa karUMgA 18. bahiraMgatA 19. prema 20. naSTa kara dUMgA 21. para pariNAmoM se 22. cakhakara 23. icchAoM kI 24. guNasthAna 25. yathArtha 26. isase / For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) kavi nayanAnaMda (212) ika yogI asana' banAvai tisa bhakhata hI pApa nasAvai / jJAna sudhArasa jala bharalAvai cUlhA' zIla banAvai // karmakASTha kA cuga cuga bola, dhyAna agani prajalAne / ika yogI asana banAve // 1 // anubhava bhAjana nijaguna taMdula, samatA kSIra milAvai / so'haM miSTa nizaMkita vyaMjana, samakita chora lagAvai // ika. // 2 // syAdvAda satabhaMga masAle, ginatI pAra na pAvai / / nizcaya naya kA camacA phere virata bhAvanA bhAvai // ika. // 3 // Apa banAve ApahiM khAvai khAvata nAhi aghaavai|| tadapi mukti pada paMkaja sevai, 'nayanAnaMda' sira nAvai // ika. // 4 // 5-samyagdarzana mahAkavi budhajana (213) dhani saradhAnI3 jaga meM, jyoM jala kamala nivAsa // dhani. // Teka // mithyA timira phaTyo pragaTyo zazi, cidAnaMda parakAsa5 // 1 // pUrava karma udaya sukha pAveM bhogata tAhi udAsa / jo dukha meM na vilApa kareM nikhaira 6 sahai tana trAsa // dhani. // 2 // udaya moha cArita paravazi hai, brata nahi karata prakAsa jo kiriyA kari haiM niravAMchaka'", karaiM nahIM phala Asa // dhani. // 3 // doSa rahita prabhu dharma dayAjuta parigraha vina guru tAsa / tatvAratha ruci hai jA ke ghara 'budhajana' tinakA dAsa ||dhni. // 4 // (214) aba the kyoM dukha pAvo re jiyarA'9, jinamata samakita dhArau // ttek|| nilajadeg nAri suta vyasanI mUrakha, kiMkara karata vigAro / sA nUma aba dekhata bhaiyA, kese karata gujArau ||ab. // 1 // 1. bhojana 2. khAte hI 3. zIla rUpI cUlhA 4. karma rUpI lakar3I 5. jalAkara 6. jalAne ke lie 7. anubhava rUpI bartana 8. guNa rUpI taMdula 9. samatA rUpI dUdha 10. baghAra 11. svayaM banAnA 12.dhanya 13.zraddhAnI 14.aMdhakAra phaTa gayA 15.prakAza 16. bairarahita 17.binA icchA 18.Apa 19.prANI 20.nirljj| For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) vAya pitta kapha khAMsI tana dRga', dIsata nAhiM ujArau / karajadAra aha verujagArI, koU nAhiM sahArau // aba. // 2 // ityAdika dukha sahaja jAniyo, suniyau aba vistArau / lakha caurAsI anaMta bhavanalauM', janama marana dukha bhArauM // aba. // 3 // doSarahita jinavara pada pUjau guru niragraMtha vicArau / 'budhajana' dharma dayA ura dhArau, ha-ha jaikaaro|| aba. // 4 // kavi bhAgacaMda (215) yahI eka dharmamUla hai mItA ! nija samakita sArasahItA // Teka // samakita sahita naraka padavAsA, khAsA budhajanagItA / tahata nikasi hoya tIrthaMkara suragana jajata "saprItA // 1 // svargavAsa hUM nIko 2 nAhI bina samakita avinItA / tahateM caya3 ekendrI upajata, bhramata sadA bhayabhItA // 2 // kheta bahuta jotehu bIja bina, rahata dhAnya soM riitaa| siddhi na lahata koTi tapahUMte, vRthA kaleza sahItA6 // 3 // samakita atula akhaNDa sudhArasa, jina purUSajana ne pItA7 / bhAgacaMda te ajaraamara bhaye, tinahIM ne jagajItA // 4 // (216) rAga-dAdarA dhani te prAni jinake tatvAratha 8 zraddhAna // dhari. ||ttek // rahita saptabhaya tatvAratha meM citta na saMzaya Ana / karma karmamala kI nahiM icchA, parameM dharata na glAni // 1 // sakala bhAva meM mUDhadRSTi taji, karata sAmya rasapAna / Atamadharma baDhAvai vA, para doSa na2deg ucarai vAna // dhari. // 2 // nija svabhAva vA jaina dharma meM, nijapara thiratA dAna, ratnamaya mahimA pragaTAvera prIti svarUpa mahAna // 3 // ye vasu22 aMga sahita nirmala yaha samakita nija guna jAna / 1.A~kha 2.dikhAI denA 3.begArI 4.anya 5.bhavoM taka 6.hogA 7.mitra 8.acchA 9.vahAM se 10.nikalakara 11.pUjatA hai 12.acchA 13.nikalakara 14.dhAna se khAlI rahatA hai 15.karor3o tapoM se bhI 16.sahita17.piyA 18.tatvArtha 19.samatA rasa 20.dUsare ke avaguNa na kaheM 21.mahimA pragaTa kare 22.samyaktva ke ATha aNg| For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) bhAgacandra zivamahala bar3hana ko, acala prathama sopAna mahAkavi bhUdharadAsa (217) rAga - malhAra 11 aba mere samakita sAvana Ayo / aba mere // Teka vIti kurIti mithyAmati' grISama pAvasa sahaja suhAyo // anubhava dAmini damakana lAgI, surati ghaTA ghana chAyo / boleM vimala viveka, sumati suhAgini bhAyo // 2 // guru dhuni garaja sunata sukha upajai mora sumana vihasarayo sAdhaka bhAva aMkura uThe bahu jita tita haraSa sabAyo ' bhUla dhUla kahiM mUla na sUjhata samarasa jala jhara lAyo 'bhUdhara' ko nikasaiM aba bAhira, nija nizcU dhara pAyo // 4 // / // 3 // / (218) rAga baMgAlA jaga meM zraddhAnI jIva jIvana mukta haiMge || jaga meM. // Teka // deva guru sAMce mAnaiM sAMco mAnaiM sAMco dharma hiye' AneM grantha tehI sAMce jAnai jIvana kI dayA pAlaiM paranArI bhAladeg naina jinake jIvya maiM saMtoSa dhAraiM hiya~ samatA vicAreM, AgaiM ko na baMdha pArai, pAche 2 sauM cukata 3 haiMge // jaga meM. bAhija ja14 kriyA arAdhai antara 15 sarUpa sAthai, je jina ukata haiMge // jaga meM. // 1 // jhUTha taji corI TAleM, lukata" haiMge // jaga meM. // 2 // || 3 || 'bhUdhara' mukta lAdhai~16 kahUM na rukata haiMge // jaga me. // 4 // mahAkavi dyAnata (219) basi 17 saMsAra meM pAyo duHkha apAra 11 8 11 ||ttek|| 1. mithyAtvarUpI grISma 2 . bijalI 4. jahAM tahAM 5. bar3ha gayA 6. nizcaya kara pAyA 7. sacce 8. hRdaya meM lAtA hai 9. kahA huA 10. dekhana meM 11. chipate hai 12. pIche ke 13. naSTa hoMge 14. bahiraMga kriyAyeM karanA 15. antaraMga meM AtmasvarUpakA dhyAna karanA 16. prApta karate haiM 17. rahakara / For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) mithyAbhAva hiye dharayo, nahiM jAno samyakacAra // vasi // 1 // kAla anAdihi hauM rulyo' ho, naraka nigoda maMjhadhAra / suranara pada bahuta dhare pada pada prati Atama dhAra // vasi // 2 // jinako phala dukha puMja hai ho, te jAne sukhakAra / bhramamada pAya vikala bhayo, nahiM gahyo satya vyohAra // vasi // 3 // jinavAnI jAnI nahIM ho, kugati vinAzanahAra / 'dyAnata' aba saradhA' karo, dukha meDhi lahyo ' sukhasAra // vasi // 4 // (220) ||dekhe. ||ttek 11 dekhe sukhI samyakavAna sukha dukha ko dukha rUpa vicAraiM dhAraiM anubhava jJAna // dekhe. // 1 // naraka sAta meM ke dukha bhogeM, indra lakhai tina mAna / bhIkha mAMga kaiM udara bharai na karaiM cakrI ko dhyAna // dekhe. // 2 // tIrthaMkara pada ko nahi camveM japi udaya apramAna / kuSTa Adi bahu vyAdhi dahala na, cahata' makaradhvaja' thAna // dekhe. // 3 // Adhi vyAdhi niravAdha anAkula, cetana joti pumAna" / 'dyAnata' magana sadA tihimAMhIM, nAMhI kheda" nidAna // dekhe. // 4 // (221) kAla haraiMge / aba hama amara bhaye na maraiMge // aba. // Teka // tana kArana mithyAta diyo 12 taja, kyoM kari deha dhareMge // 1 // upajai mare kAlataiM prAnI, tAtaiM 3 rAga doSa jaga baMdha karata haiM inako nAza deha vinAzI maiM avinAzI bhedajJAna nAsI jAsI hama thiravAsI 15, cokhe 16 hoM nikhareMge | aba // 3 // mare ananta bAra bina samajhaiM, aba saba dukha visareMge / 'dyAnata' nipaTa nikaTa do Akhara, bani sumaraiM sumaraiMge ||ab // 4 // kareMge | aba // 2 // pakareMge 14 1 1. bhaTakA 2 . grahaNa kiyA 3. satyavyavahAra 4 naSTa karane vAlA 5. zraddhA 6. prApta kiyA 7. samyagdRSTi 8 . cAhanA 9. kAmadeva 10. puruSa 11. dukha12 . tyAga diyA 13. isaliye 14. pakar3ege 15. sthira rahane vAle 16. acche / For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) kavi jinezvaradAsa (222) mithyAbhAva mata rakhanA pyAre jI mithyAbhAva dukhadAnI baDA / mithyAbhAva tajakaiM nijahero', so jJAtA jaga jAna bar3A || Tera // nija para ko bina jAne jagata jana, karmajAla meM Ate haiM / dhana daulata vijayani meM phaMsake bahuta bhAMti dukha pAte hai // 1 // viSayana se haTa jA re pRthvIjana inako biSa car3ha jAvaigA trisanA lahara jahara kA marayA phira gAphila ho jAvegA // 2 // tana dhana yauvana jIvana vanitA, inako jo na apanAvaigA / ye tere nahiM saMga caleMge, phira pAcheM?. pachatAvaigA // 3 // taja para bhAva svabhAva samhAre vItarAga pada dhyAvaigA / kahata 'jinezvara' yaha jaga vAsI, tava zivamaMdira' pAvaigA // 4 // 1 (223) rAga-kedAro yAhI mAnau nizcaya mAnau tuma bina aura na mAnau // Teka // abalauM gati' gati meM dukha pAyo, nAhi lAyau saradhAnA // 1 // duSTa satAvata karma niraMtara karauM kRpA inheM mAnau~ bhakti tihArI bhava aba pAMU, jaulauM lahauM zivathAnoM // 2 // kavi bhAgacaMda (224) rAga - dIpacandI soraTha prAnI samakita hI zivapaMthA, yA bina nirmala" saba granthA // jA bina bAhyakriyA tapa koTika saphala vRthA hai hama jutaratha bhI sAratha bina jimi calata nahIM Rju bhAgacaMda saradhAnI nara bhaye zivalachamI ke .12 raMthA // paMthA // kaMthA 13 // 1. dekho khojo 2. sAtha 3. pIche 4. dhyAna karegA 5. mokSa 6. aneka gatiyoM meM 7. jJAna kariyo 8. jabataka 9. mokSa 10. mokSamArga 11. vyartha 12. sarala (sIdhA) mArga 13. pati / Teka // prAnI // 1 // prAnI. // 2 // prAnI // 3 // For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) mahAkavi daulatarAma (225) zivapura kI Dagara samarasa' sauMbharI, so viSaya virasa raci thiravisarI // samyaka daraza-bodha-vrattamaya bhava dukhadAvAnala megha jharI // 1 // tAhi na pAya tapAya deha bahu janama marana kari vipati bharI / kAla pAya jina dhunisuni maiM jana, tAhi lahUM soI dhanya dharI // 2 // te jana dhani yA mohi nita, tina kIrati surayati ucarI / viSayacAha bhavarAha tyAga aba daulai haro raja rahasi ara // 3 // (226) tU kAhe ko karata rati tara meM, yaha ahita mUla jima'kArAsadena 2 // Teka // caramapihita3 palarudhira liptamala dvAra savai4 china china meM // 1 // Ayu nigar3a5 phaMsi vipati bharai so, kyoM na vicArata mana meM // 2 // sucarana lAMga tyAga aba yA ko jo na bhramai bhava vana meM // 3 // 'daula' deha'6 sauM neha dehe ko hetu kahyo granthana meM // 4 // (227) hamato kabahU na nija guna bhaaye| tana nija mAna jAna tana dukha sukha meM bilakhe 9 harakhAye // tanako marana marana lakhi tanako dharana, mAna hama jAyeM // hama to. // Teka // yA bhrama bhaura21 pare bhavajala cira cahuMgati vipata lahAye // hama to. // 1 // darazabodhi vratasudhA na cAkhyau, vividha viSaya2-viSa khAye / sugurU dayAla sIkha daI puni puni suni 2 ura23 uranahiM lAye // hama to. // 2 // vahirAtamatA tajI na antara dRSTi na hai nija dhyAye / dhAma-kAma-dhana-kAmA kI nita Aza"hutAza jalAye // hama to. // 3 // acala anUpa zuddha cidrUpI sabasukhamaya muni gAya / 'daula' cidAnaMda svaguna mana je te jiya sukhiyA thAye ||hm to. // 4 // 1.mArga 2.samatA rasa se 3.anya rasa 4.sadaiva se bhulAI huI 5.samyagdarzajJAnacAritra 6.bAdala 7.jinavANI 8.ghar3I 9.pApa dhUla 10. burAI kI jar3a 11.jisa prakAra 12.kaidakhAnA 13.camar3e se mar3hA 14.bahatA hai 15.sA~kala 16.zarIra se prema 17.zarIra dhAraNa karane kA kAraNa 18.zarIra 19.ronA hai 20.prasanna honA 21.maiMvara 22.viSaya-bhoga 23.hRdaya 24.AzA rUpI agni| For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) budha mahAcaMdra (228) dekho pudgala kA parivArA' jAmaiM cetana hai ika nyArA // dekho. // Tera // sparza rasanA ghrANa netra phuni zravaNa paMca yaha sArA / sparza' rasa phuni gaMdha varNa svara yaha inakA viSayArA ||dekho. // 1 // kSudhA tRSA aru rAga dveSa ruja saptadhAtu dukhakArA / vAdara sUkSma skaMdha aNu Adika mUrtimaI niradhArA ||dekho. // 2 // kAya vacana mana svAsocchAsa sajU thAvara trasa kari dvArA budhamahAcandra cetakari nizidina taji pudgala patiyArA ||dekho. // 3 // (229) cidAnanda bhUli rahyo sudhisArI / tU to karata phirai mhArI mhArI // cidAnanda // Tera // moha udayanai sabahI tihAro1 janaka mAtasuta nArI / moha dUri kara netra 2 ughAro inameM koi na tihArI ||cidaa. // 1 // jhAga samAna jIvanA jovina'3 parvata nAlAkArI / dhana pada raja samAna sabana ko jAta na lAgai bArI" ||cidaa. // 2 // jUvA mAMsa madya arU vezyA hiMsA corI jArI / saptavyasana meM ratta" hoyake nija kula kInI kArI16 ||cidaa. // 3 // punya pApa donoM lAra calata haiM yaha nizcaya uradhArI / dharma dravya toya svarga paThAvai pApa narka meM DArI ||cidaa. // 4 // Atama rUpa nihAra bhajo jina dharma mukti sukhadhArI / budha mahAcandra jAni yaha nizcaya jinavara nAma samhArI |cidA. // 5 // (230) jIva nijadeg rasa rAcana" khoyo yo to doSa nahI karamana ko // Tera // pudgala bhinna svarUpa ApaNU22 siddha samAna na joyo23 ||1||tter / viSayana ke saMga rakta hoya ke kumatI sejAM soyo / 1.parivAra 2.jisameM 3.alaga 4.phira 5.sparza Adi sabhI 6.viSaya-bhoga 7.nizcita kiyA 8.sAvadhAna hokara 9.vizvAsa |10.meraa, merA 11.tumhArA 12.A~kheM kholo 13.yauvana 14.dera 15.lIna 16.kAlI 17.sAtha 18.mejatA hai 19.DAlA 20.Atma svarUpa 21.lIna 22.apanA 23.dekhA 24.bistara, sej| For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) mAta tAta nArI suta kAraNa ghara ghara Dolata rUpa raMga nava jovina parakI' nArI dekha para kI nindA Apa bar3AI karatA janma dharma kalpataru zivaphaladAyaka tAko jarataiM tisakI ThoDa mahAphala cAkhana pApa babUla jyoM kuguru kudeva kudharma seyake pApa bhAra bahu budha mahAcandra kahe suna prAnI aMtara mana nahI na royo // 2 // ramoyo 2 1 vigoyo re // 3 // Toyo / boyo // 4 // Dhoyo / dhoyo // 5 // (231) Tera 11 // 2 // // 3 // dekho bhUla hamArI hama saMkaTa pAye // siddha samAna svarUpa hamArA Dole jema' bhikhArI // 1 // para paraNati apanI apanAI poTa parigraha dhArI dravya karmavaza bhAva karmakara nijagala phAMsI DAlI jo karmana meM malina kiyo cita bAMdhe baMdhana bhArI boye bIja babUla jinhoMne khAveM kyo sahakArI karama phasAyeM Aga Akhe bhoge saba saMsArI // 6 // jaina saukhya aba samatAdhAro ati guru sIkha ucAro // 7 // 118 11 (232) nija ghara nAya' pichAnyA re, moha udaya hone taiM mithyA bharma bhulAnA re // Teka // tU to nitya anAdi arUpI siddha samAnA re pudgala jar3a meM rAci" bhayo tUM mUrkha 2 pradhAnA re || nija. // 1 // tana dhana jovina putra vadhU Adika nija mAnAre / yaha saba jAya rahana ke nAI samajha siyAnA re // nija. // 2 // bAla pake lar3akana saMga jovina triyA 13 javAnA re 1 vRddha bhayo saba sudhigaI 14 aba dharma bhulAnA re // nija. // 3 // gaI gaI aba rAkha rahI tU samajha siyAnA re 1 budha mahAcandra vicAri ke jina pada nitya ramAnA re // nija. // 4 // For Personal & Private Use Only // 5 // 1. dUsare kI 2. ramA 3. gamAyA 4. jar3a se nahIM dekhA 5. jisa prakAra 6. poTalI, gaTharI 7. apane gale meM 8. Ama 9. nahIM 10.pahacAnA 11.lIna hokara 12. pakkA mUrkha 13. strI 14. buddhi naSTa ho gaI / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) (233) kumati ko chAr3o' bhAI ho|| kumati. ||tter // kumati racI ika cArudatta ne vezyA saMga ramAI / saba dhana khoya hoya ati phIke guMtha' graha laTakAI ||ku|| 1 // kumati racI ika rAvaNa nRpaH sItA ko hara lyAI / / tIna khaNDa ko rAja khoyake duragati vAsa kraaii| ku. // 2 // kumati racI kIcaka ne aisI dropadi rUpa rijhaaii| bhIma hasta" thaMbha tale gar3i dukkha sahe adhikAI ||ku. // 3 // kumati racI eka dhavala seTha ne madana majUsA tAI / zrIpAla kI mahimA dekhi ke DIla' phATi mari jAI / ku. // 4 // kumati racI ika grAma kUTane rakta kuraMgI mAI / sundara sundara bhojana tajake gobara bhazta karAI ||ku. // 5 // rAya aneka luTe isa mAraga varanata kauna bar3AI / budha mahAcandra jAniye dukhakoM kumatI dyo chiTakAI ||ku.|| 6 // kavi naMdabrahma (234) jAna-jAna aba re, he nara AtamajJAnI // Teka // rAga dveSa pudgala kI pariNati tUM to siddha samAnI / cAra ganI pudgala kI racanA tAte kahI virAnI / siddha svarUpI jagata vilokI, virale ke mana AnI / AparUpa Apahi paramAne guru ziSa kathA kahAnI / janama maraNa kisakA hai bhAI, kIca rahita hai paanii| sAra vastu tihu kAla jagata meM nahi krodhI nahi mAnI / 'nandabrahma' ghaTa mAhi viloke siddha rUpa zivarAnI // mahAkavi daulatarAma (235) mata kIjyo jI yArI, ghina geha deha jar3a jAnake // Teka // 1.chor3o 2.gAMTha 3.curA lAyA 4.mohita ho gayA 5.zarIra 6.phaTakAra 7.hiraNI 8.khilAyA 9.rAjA 10.isaliye 11.dUsare kI 12.dekhA 13.tIno kAla, loka 14.dostI 15.ghRNAspada / For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82 ) mAta tAta raja vIraja soM yaha upajI mala phulavArI / asthimAla' pala' nasA jAla kI karama kuraMga thalI putalI carma maDI ripu karma ghar3I je je pAvana vastu jagata meM te ina sveda meda kapha kledamayI bahu, mada gada' vyAli piTArI ||mt. // 3 // jA saMyoga roga aba tauloM, jo viyoga lAla lAla jala kyArI // mata. // 1 // yaha mUtra purISa' bhaMDA dhana dharma curAvana hArI // mata. // 2 // sarva vi / zivakArI / " budha tAsoM na mamatva kareM yaha, mUr3ha matina ko pyArI // mata. // 4 // jina posI te bhaye sadoSI tina pAye dukha bhArI / jina tapa ThAna dhyAna kara suradhanu zarada jalada jala budabuda tyoM jhaTa vinazanahArI / yAtaiM bhinna jAna nija cetana, daula hohu zamadhArI ||mt. // 6 // khojI 1, tina paranI 12 zivanArI // mata. // 5 // (236) kavi bhaMvara sujhAyo sata gurU sahaja svabhAva zuddha akhaNDa nirAkula Atama, tirakAlI paradravyana ko thA nija samajhA, rAgadveSa rAga dveSa bhI nija se nyArA, aiso bhAna dRSTi nimittAdhIna rahI nita, para kartA citalAyo // jo praNAmeM 14 so hI kartA hai, aiso maMtra batAyo ||st. // 2 // bhUta bhaviSyata vartamAna meM hai jaiso darzAyo / karAyo / sata. // 1 // siddha samAna 'bha~vara' nita hai so jo nijamAMhi samAyo ||st. // 3 // ||ttek|| samajhAyo || lapaTAyo 13 11 (237) kavi nayanAnanda jar3atA bina Apa lakheM, nAhi miTeM morI // Teka // lakhoM jaba nija hiye naina bhayo moha atula caina samyak ke abhAva maiMne kInI aba pherI // jar3atA // 1 // 1 1. asthiyA~ 2. mAMsa 3. khUna 4. hiraNa 5. mala 6. bigAr3A 7. pasInA 8. roga 9. puSTa kiyA 10. aparAdhI 19. zoSata kiyA 12. pariNaya kiyA 13. lipaTa gayA 14. pariNamana kiyaa| For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) atula sukha atula jJAna, atula vIrya ko nidhAna / kAyA meM virAje mAna, dravyakarma vinimukta' nizcayanaya loka mAna jaise dadhimAMhi chavi dekhI hama apane 'naina' mukti merI cerI // jar3atA // 2 // bhAvakarma asaMyukta / parajaya vapradha taise jar3amAMhi jIva / Ananda kI derI // jar3atA // 3 // // jar3atA // 4 // (238) mahAkavi dyAnatarAya samakita ||ttek|| dhika ! dhika ! jIvana binA dAnazIla tapa brata, zruta pUjA, Atama heta na eka ginA // jyoM binu kaMta kAminI' zobhA, aMbuja' vina jyoM saravara sUnA / jaise binA ekar3e bindI' tyoM samakita bina saraba gunA // 1 // jaise bhUpa binA saba senA nIMva binA maMdira cunanA / jaise canda bihUnI rajanI inheM Adi jAno nipunA // 2 // deva jinendra sAdhu guru karuNA dharma rAga vyohAra bhanA 10 nice deva dharama guru Atama 'dyAnata' gahi mana vacana tanA // 3 // 9 (239) kavi makkhanalAla 14 ||mohi // 1 // / mohi suna-suna Ave hAMsI pAnI meM mIna" piyAsI // Teka // jyoM marA daur3A phire vipina meM DhUDheM gandha vase nijatana meM / tyoM paramAtama Atama meM zaTha 12, parameM3 kareM talAsI koI aMga bhabhUti lagAvai, koI zira para jaTA car3hAvai koI paMca 15 agani tapatA hai rahatA dina rAta udAsI // mohi // 2 // koI tIratha baMdana jAve koI gaMgA jamunA nhAve / koI gar3ha giranAra dvArikA koI mathurA koI kAzI // mohi // 3 // koI baMdeM paDhe purAna ThaThola6, maMdira masjida girajA Dole / dUr3hA sakala jahAna na pAyA jo ghaTa ghaTa kA vAsI // mohi // 4 // 1.dAsI_ 2.rahita_3.samyaktva 4. pati 5. strI 6. kamala 7. ikAI dahAI Adi 8. zUnya 9. rahita 10.kahA 11.machalI 12. mUrkha 13. dUsare meM 14. khoja 15. paMcAgni 16. khojatA hai / For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) 'makkhana' kyoM tU ita uta bhaTake, nija Atama rasa kyoM na gaTake' // (240) apanI sudhi pAya Apa, Apa se lakhiyo // Teka // mithyAnizi bhaI nAza, samyak ravi' ko prakAza / nirmala caitanya bhAva, sahajahi darzAyo // apanI. // 1 // jJAnAvaraNAdikarma rAgAdi meTi marma / jJAna buddhi te akhaNDa, Apa rUpa pAyo // apanI. // 2 // samyaga dRgajJAna caraNakartA karmAdikaraNa / bheda bhAva tyAga ke abheda rUpa pAyo // apanI. // 3 // zukladhyAna khaDga dhAra, vasu ari kIne saMhAra / loka agra suthira bAsa zAzvata sukha pAyo // apanI. // 4 // 6-samyakjJAna (pada 241-256) kavi budhajana (241) jJAna bina thAna na pAvauge gati gati phirauge ajAna // Teka // guru upadeza lahyo nahiM uramaiM 1 gahyau nahIM saradhAna 2 // 1 // viSaya bhoga maiM rAci rahe kari Arati raudra kudhyAna, Ana Ana lakhi Ana bhaye tuma paranati kari laI Ana // 2 // nipaTa kaThina mAnuSa bhava pAyo aura mile gunavAna / aba 'budhajana' jinamata ko dhArau, kari ApA pahicAna // 3 // (242) kavivara dyAnata jJAna sarovara soI ho bhavijana // Teka // bhUmi chimA" karunA marajAdA, "sama rasa jala jaha hoI // 1 // parahita lahara harakha jalacara bahu, naya paMkati parakArI / samyak kamala aSTadala guNa haiM, sumana bha~vara adhikArI // 2 // saMjama zIla Adi pallava haiM kamalA sumati nivAsI / sujasa suvAsa, kamala paricaya taiM parasata bhrama tama nAsI // 3 // 1.idhara udhara 2.piye 3.sUrya 4.prama 5.huA 6.talavAra 7.aSTakarma 8.siddhazilA 9. sthAna 10. cAroM gatiyoM meM 11. hRdaya meM 12. zraddhA 13. dUsare ko 14. kSamA 15. maryAdA 16. sparza karate hI / For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) bhava mala jAta nhAta bhavijana kA, hota parama sukha sAtA / 'dyAnata' yaha sara aura na jAneM, jAneM viralA jJAtA // 4 // (243) kAraja eka brahma hI setI // Teka // aMga saMga nahi bahira bhUta saba, dhana dArA' sAmagrI tetI' // 1 // sola' suraga navagraivika meM dukha sukhita sAta meM tatakA vetI / jA ziva kArana munigana dhyAveM so tere ghara AnaMda khetI // 2 // dAna zIla japa tapa brata pUjA aphala jJAna vina kiriyA ketI / paMca darava tote nita nyAre nyArI rAga dveSa vidhi jetI // 3 // tU avinAzI jaga para kAsI 'dyAnata' bhAsI suklA veti / te jau lAla mana ke vikalapa saba, anubhava magana suvidyA etI // 4 // (244) pahAkavi bhAgacaMda rAga dIpacandI tere jJAnAvaranadA paradA, tArauM sUjhata nahiM bheda svarUpa // Teka // jJAna vinA bhava dukha bhoge tU,deg paMchI jyoM bina paradA // tere. // 1 // dehAdika meM Apo mAnata' vibhrama madavaza paradA // tere. // 2 // 'bhAgacanda' bhava vinase vAsI hoya triloka uparadA 2 // tere. // 3 // (245) mahAkavi budhajana rAga - kaliMgar3A kumatI ko kAraja kUDA~3 hotI ||kumtii ||ttek / / thAMkI 4 nAri sayAno sumatI mato kahai chai rur3aujI5 ||kumtii. // 1 // anantAnubaMdha kI jAI16 krodha lobha mada bhAI / mAtA bahina pitA mithyAmatta, yA kula kumatI pAI jI ||kumtii. // 2 // ghara ko jJAna dhana vAdi luTAvai rAga doSa upajAvai / 1. strI 2. utanI 3. solaha svarga 4. dhyAna karate haiM 5. kisakI 6. dravya 7. tujhase 8. alaga 9. vikalpa 10. bhogane se 11. mAnatA hai 12. Upara kA 13. kacarA 14. ApakI 15.zreSTha acchA 16. paidA kI huI 17. jJAna rUpI dhana 18. vyartha 19. luTAtA hai| For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) taba nirmala lakhi pakari karama ripu gati' gati nAca nacAvai ||kumtii. // 3 // yA parikara sauM mamata nivArau 'budhajana' sIkha samhArau / dharama sutA sumatI saMga rAcau, mukti mahala meM padhAroM ||kumtii. // 4 // (246) mahAkavi bhAgacaMda rAga - jor3A jJAnI jIvana ke bhaya hoya na yA parakAra // Teka // iha bhava parabhava anya na mero jJAnaloka mama sAra / maiM vedaka' isa jJAnabhAva ko, nahiM para vedana hAra ||jnyaanii. // 1 // nija subhAva ko nAzana tAtai, cAhiye nahiM rakhavAra / parama gupta nijarUpa sahaja hI, para kA taha~ na saMcAra ||jnyaanii. // 2 // citta svabhAva nija prANavAsa ko koI nahiM haratAra / maiM cita piMDa akhaNDana tAteM akasmAta bhaya bhAra ||jnyaanii. // 3 // hoya nizaMka svarUpa anubhava, jinake saha niradhAra / maiM so maiM para so maiM nahIM, bhAgacanda bhaNDAra // jJAnI. // 4 // (247) mahAkavi dyAnata jagata meM samyaka uttama bhAI ||ttek|| samyaka sahita pradhAna naraka meM, dhik saTha suragati pAI ||jgt. // 1 // zrAvakavrata munivrata je pAlaiM, mamatA buddhi adhikAI / tinauM adhika asaMjama cArI, jina Atama laba lAI ||jgt. // 2 // paMca-parAvartana taiM kInai bahuta bAra dukha dAI / lakha caurAsI svAMga dhari nAcyau jJAna kalA nahiM jAI ||jgt. // 3 // samyak vina tihu~ jaga dukhadAI jaha~ bhAvai taha~ jAI // 'dyAnata' samyak Atama anubhava sadgurU sIkha batAI ||jgt. // 4 // 1. cAroM gatiyoM meM 2. vedana karane vAlA 3. isalie 4. harane vAlA 5. bhrama dUra karake 6. mUrkha 7. pAlana karatA hai 8. lo lagAI 9. jahAM acchA lage 10. vahA~ jaae| For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) (248) mahAkavi budhajana rAga - soraTha jJAnI thArI' rItirau2 acamauH morne Avai chai|| jJAnI. // Teka // bhUli sakati nija, paravaza hai kyauM, janama janama dukha pAve chai / / jJAnI. // 1 // krodha lobha mada mAyA kari kara Apo Apa pha~sAvai chai / phala bhogana kI bera hoya tava bhogana kyoM pichatAvai chai / jJAnI. // 2 // pApa kAja kari dhana kauM cAhai, dharma viSai maiM batAvai chai / 'budhajana' nIti anIti banAI, sAMco so batarAvai chai // jJAnI. // 3 // (249) mahAkavi dyAnata bhramyo jI bhramyo saMsAra mahAvana, sukha to kabahuM na pAyojI // Teka // pudgala jIva eka kari jAnyo, bheda jJAna na suhAyo jI ||dhmyo. // 1 // mana baca kAya jIva saMhAro, jhUTho bacana banAyo jI / / corI karake haraSa bar3hAyo viSaya bhoga garavAyo jI ||dhrmyo. // 2 // naraka mAMhi chedana bhedana bahu, sAdhAraNa vasi Ayo jI / garabha janama narabhava dukha dekhe deva marata' vilalAyo jii2||dhrmyo. // 3 // 'dyAnata' aba jina bacana sunai maiM bhavamala 2 pApa vahAyo jii| AdinAtha arahanta Adi guru, caranakamala citta lAyo jI ||dhmyo. // 4 // (250) bhAI jJAna kI rAha suhelA4 re|| bhAI. Teka // daraba na cahiye deha na dahiye, joga bhoga na navelA5 re // 1 // lar3anA nAhIM, maranA nAhI, karanA belA6 telA re / par3hanA nAhIM gar3hanA nAhI nAca na gAvana melA re|| bhAI. // 2 // nhAMnAM nAhI khAnA nAhI, nAhiM kamAnA dhelA8 re / calanA nAhI jalanA nAhI galanA nAhI delA re|| bhAI. // 3 // jo cita cAhai so nita dAhai, cAha dUra kari khelA re / 'dyAnata' yAmai9 kauna kaThinatA, be paravAha akelA re // bhAI. // 4 / / 1.ApakI 2. rIti kA 3. Azcarya 4. mujhe 5. lAcAra hokara 6. phala bhogane ke samaya 7. batAte haiM 8. maTakA 9. jAnA 10. garvita huA 11. marate samaya 12. royA 13. saMsAra kA maila 14. sarala 15. nayA 16. do upavAsa 17. tIna upavAsa 18. AdhA paisA 19. ismeN|| For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) _ (251) jJAnI jIva dayA nita pAlaiM ||ttek // AraMbha" paraghAta hota hai, krodha ghAta nita ttaalaiN|| jJAnI. // 1 // hiMsA tyAgi dayAla kahAvai, jalai kaSAya badana meM / bAhira tyAgI antara dAgI, pahu~ce naraka sadana meM ||jnyaanii. // 2 // karai dayA kara Alasa bhAvI, tAko kahiye pApI / zAMta subhAva pramAda na jAkai so paramAratha vyApI ||jnyaanii. // 3 // zithilAcAra nirudyama rahanA sahanA bahu dukha bhrAtA / 'dyAnata' bolana' Dolana' jI mana, karai jatana soM jJAtA ||jnyaanii. // 4 // (252) rAga - asAvarI bhaaii| jJAnI soI kahiye ||ttek // karama udaya sukha dukha bhoge" rAga virodha na lahiye ||bhaaii. // 1 // koU jJAna kriyA koU, ziva mAraga batalAvai / nama nihacai vivahAra sAdhikai doU citta rijhAvai ||bhaaii. // 2 // koI kahai jIva china bhaMgura, koI nitya vakhAnai / parajaya daravita nabha paramAnai dou samatA Ane // bhAI. // 3 // koI kahai udaya1 hai soI koI udyama bole / 'dyAnata' syAdvAda su tulA 2 meM, donoM vastaiM tolai ||bhaaii. // 4 // (253) kavi sukhasAgara sva samvedana sujJAnI jo, vahI Ananda pAtA hai / na para kA AsarA'3 karatA, sadA nija rUpa dhyAtA hai // Teka // na viSayoM kI koI cintA use vejAra karatI hai / lAvA biSa rUpa hai jisako vaha kyoMkara yAda AtA hai| kaSAyoM kI jo lahareM haiM na jisake jala ko laharAtI / jo nizcala" meru sadRza hai, pavana ghana'6 na hilAtA / 1. AraMbha se 2. hiMsA 3. doSI 4. bolane meM 5. calane meM 6. yatna, koziza 7. rAga dveSa 8. nizcaya 9. vyavahAra 10. paryAya 11. kamodaya 12. acchI tarAjU 13. bharosA, sahArA 14. becaina 15. aTala 16. baadl| For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) jo cintA hai vahI dukha hai jo icchA hai vahI dukha hai / hai jisane apanI nidhi dekhI nahIM phikaroM meM jAtA hai / hai tana se garace vyavahArI magara mana se rahe nizcala / vahI sata dhyAna kA kana hai, jo karmoM ko jalAtA hai / sudhA kI bUMda lekara vaha, ika sAgara banAtA hai / isI kA nAma sukhodadhi hai, usI meM DUba jAtA hai| (254) mujhe jJAna zucitA suhAI huI hai / parama zAnta to dila meM bhAI huI hai ||ttek // jahA~ jJAna samyaka nahIM kheda koI / nijAnaMda paratA jamAI huI hai // nahI rAga dveSI, nahIM moha koI / parama brahma rucitA bar3hAI huI hai // jagata nATyazAlA naTana jo ki karatA / vahI zuddhatA nitya chAI huI hai // karUM dhyAna haradama usI kA khuzI ho| sva sukhasindhu meM prIti lAI huI hai // .(255) jJAna svarUpa terA tU ajJAna ho rahA / jar3a karma ke milApa se vibhAva ko gahA // pana1 akSa ke viSaya aniSTa iSTa jAnake / karake virodha rAga Aga ko jalA rahA // yaha vyAdhi2 geha deha asthi, cAma se banA / nija jJAna ke siMgAra ThAna mUr3ha ho rahA * // suta tAta-mAta mitra Adi mAna aapke'| karake akRta pApa Atma bodha kho rahA / kara bheda jJAna rAga Adi doSa jAnake / cidrUpa-jJAna candrikA nihAra jina kahA // 1. cintAoM meM 2. yadi 3. pavitratA 4. acchI lagatI hai 5. dukha 6. AtmalInatA 7. nRtya 8. mUrkha 9. para paraNati 10. grahaNa kiyA 11. pA~coM indriyoM kI 12. rogoM kA ghara 13. apanA mAnakara 14. na karane yogya For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) (256) samyagjJAna binA tero janama akAratha jAya / samyag // Teka // apane sukha meM magana rahata nahiM para kI leta balAya' / sIkha guru kI eka na mAnai bhava-bhava meM dukha pAya // 1 // jyoM kapi Apa kATha lIlA kari prANa tajai bilalAya' / jyauM nija mukha kari jAla makariyA Apa marai ulajhAya // 2 // kaThina kamAyo aba dhana jvArI china meM deta gamAya / jaise ratana pAyakai bhoMdU bilakhe Apa gamAya // 3 // deva-zAstra-guru ko nihacai kari mithyAmata mati dhyAya / surapati bAMchA rAkhata yAkI aisI nara parajAya // 4 // 7-sadupadeza (pada 256-268) rAga sAraMga laharI (257) tero karilai kAja bakhata phiranA // tere ||ttek // narabhava tere vaza cAlata hai, phira parabhava paravaza paranA // tero. // 1 // Ana acAnaka kaMTha dabaige1 taba tokauM nAhIM zaranA / yAtai 2 bilama na lyAva bAvare aba hI kara jo hai karanA // tero. // 2 // saba jIvana kI dayA dhAra ura dAna supAtrani kara dharanA / jinavara pUji zAstra suni nita prati 'budhajana' saMvara AcaranA / tero. // 3 // (258) rAga - pUravI eka tAlA tana ke mavAsI4 ho ayaanaa5|| tanake ||ttek // cahu~gati phirata anaMta kAlateM apane sadana kI sudhi bhaurAnA // 1 // tana jar3a pharasa" gaMdha rasa rUpI, tU tau darasana jJAna nidhAnA / tana sauM mamata" mithyAta meTikaiM, 'budhajana' apane zivapura jAnA // 2 // 1. balA, musIbata 2. rotA hai, chaTapaTAtA hai 3. juAr3I 4. rote haiM, vilakhate haiM 5. nizcaya karake 6. icchA 7. kAma 8. maukA 9. lauTakara na AnA 10. tumhAre vaza meM hai 11. davAdegA 12. isalie 13. Dhera 14. gar3hapati 15. ajJAnI 16. bhulA dI 17. sparza 18. mmtv| For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) (259) rAga - gaur3I tAla are hAM re taiM to sudharI bahuta bigArI // are. ||ttek // ye gati mukti mahala kI paurI pAya rahata kyoM pichArI // 1 // parakauM jAni mAni apano pada, taji mamatA dukhakArI / zrAvaka kula bhavadadhi taTa Ayo bar3ata kyoM re anArI // 2 // abahUM ceta gayo kachu nAhIM rAkha' ApanI vArI / zakti samAna tyAga tapa kariye, taba 'budhajana' siradArI // 3 / / (260) rAga - kAphI kanar3I - tAla pasato aba agha karata lajAya re bhAI // aba. // Teka // zrAvaka ghara uttama kula Ayo, meTai zrI jinarAya // aba. // 1 // dhana vanitA AbhUSana parigaha, tyAga karo dukhadAya / jo apanA tU taji na sakai para seyAM naraka na jAya // aba. // 2 // viSaya kAja kyoM janama, gumAvai, narabhava kaba nili jAya / hastI car3hi jo IMdhana Dhobe, budhajana kauna basAya // aba. // 3 // (261) rAga - kAphI kanar3I tokauM sukha nahi hogA lobhIr3A kyoM bhUlyA re para bhAvana maiM // tokauM // Teka // kisI bhAMti kahu~ kA dhana Avai Dolata hai ina dAvana maiM // 1 // vyAha karuM suta jasa jaga gAvai, lagyau2 rahai yA bhAvana maiM // 2 // daraba2 parinamata apanI gaute,"tU kyoM rahita upAyana maiM // 3 // sukha to hai santoSa karana5 maiM, nAhIM cAha bar3hAvana maiM ||taakau. // 4 // kai sukha hai 'budhajana' kI saMgati, kai sukha zivapada pAvana maiM // 5 // 1. bigAr3I 2. sIr3hI 3. pIche 4. anAr3I 5. apanI bAte rakha lo 6. pApa 7. nile 8. hAthI para car3hakara Idhana DhonA 9. lobhI 10. dAva meM 11. yaza 12. lagA rahA 13. dravya 14. apane DhaMga se 15. karane meM 16. icchA bar3hAne meM 17. mokSa pada pAne meN| For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) (262) rAga - asAvarI jogiyA tAla dhImo tetAlo tU kAI' cAlai lAgyo re lobhIr3A, Ayo chai' bur3hApo // tU. // Teka // dhaMdhA yAhI aMdhA hai kai kyoM khovai chai aapre||tuu. // 1 // himata ghaTI thArI sumata miTI chai bhAji gayo trunnaapo| jama le jAsI saba raha jAsI saMga jAkI puna pApo re ||tuu. // 2 // jaga svAratha ko koi na tero, yaha niha. ura thApodeg 'budhajana' mamata miTAvo manateM, kari mukha zrI jina jApo re ||tuu. // 3 // (263) ___ rAga - asAvarI jadala tetAlo AgeM kahA karasI 2 bhaiyA, A jAsI3 jaba kAla re // Teka // yahAM to taine pola macAI, vahAM 6 tau hoya samAla re // 1 // jhUTha kapaTa kari jIva satAyo, harayA parAyA mAla re| sampati setI dhApyA" nAhIM takI virAnI bAla re // 2 // sadA bhoga meM bhagatadeg rahayA tU lakhyA nahIM nija hAla re| . sumarana dAna kiyA nehIM bhAI, ho jAsI paimAla re22 // 3 // jovana23 meM juvatI saMga bhUlyA, bhUlyA jaba thA bAlare / aba hUM dhArA 'budhajana' samatA, sadA rahahu khuza" hAla re // 4 // (264) dharma binA koI nahIM apanA, saba saMpati dhana thira nahiM jaga meM, jisA26 raina sapanA // dharma. // Teka // Age kiyA so pAyA bhAI, yAhI hai niranA27 / / aba jo karegA so pAvaigA, tAtai dharma karanA // dharma. // 1 // aisaiM saba saMsAra kahata haiM dharma kiyeM tiranA28 / parapIr3A visanAdika seveM, naraka viSai9 paranA3deg ||dhrm. // 2 // nRpa ke kara sArI sAmagrI, tAkai jvara tapanA / 1. kyoM 2. hai 3. khotA hai 4. tAkata kama ho gaI 5. tumhArI 6. javAnI 7. le jAyegA 8. pApa 9. nizcaya 10. sthApita kara lo 11. jApa 12. karuMgA 13. A jAyegA 14. mRtyu 15. yahAM se 16. vahAM 17. kiyA 18. saMtuSTa honA 19. dUsare kI strI dekhI 20. lIna 21. dekhA nahIM 22. barabAda 23. javAnI 24. baccA thA 25. prasanna 26. jaise rAtri kA svapna 27. nirAI karanA 28. pAra honA 29. meM 30. par3anA 31. usa ko jvara aanaa| For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) aru daridrI kaiM hUM jvara haiM, pApa udaya apanA // dharma. // 3 // nAtI' to svAratha ke sAthI, tohi vipata bharanA / vana giri saritA agani juddha' maiM dharmahi kA saranA cita 'budhajana' santoSa dhAranA, para cintA haranA / vipatti paDai to samatA rakhanA, paramAtama japanA // dharma. // 5 // // dharma. // 4 // (265) rAga - khaMmAca suraga mukati phala pAvo jI // Teka // aiso dhyAna lagAvo bhavya jAsoM jAmai baMdha parai nahi AgaiM pichale baMdha haTAvo jI // aiso. // 1 // iSTa aniSTa kalpanA chor3o, sukha dukha ekahi bhAvo jI / para vastuni soM mamata nivAro nija Atama lyau' lyAvo' jI // 2 // malina deha kI saMgati chUTai jAmana" marana miTAvo jI / zuddha cidAnaMda 'budhajana' yahAM kai, zivapura vAsa vasAvo jI // 3 // (266) maiM dekhA anokhA anokhA jJAnI ve // maiM. // Teka // lArai 12 lAgi AnakI bhAI, apanI sudhi visarAnI 13 ve // mai. // 1 // jA14 kArana kumati milata hai so hI nijakara " AnI ve // mai. // 2 // jhUThe sukha ke kAja sayAne kyoM pIDai hai prAnI ve // mai. // 3 // dayA dAna pUjana vrata tapa kara 'budhajana' sIkha bakhAnI ve // mai. // 4 // (267) rAga ahiMga 18 19 taiM16 kyA kiyA nAdAna taiM to 17 amRta taji viSa lInA // Teka // lAkha caurAsI jauni" mAhitai, zrAvaka kula maiM AyA / aba taji tIna loka ke sAhiba, ' navagraha pUjana dhAyA // 1 // vItarAga ke darasana hI taiM udAsInatA Avai 1 tU tau jinake sanamukha ThADo, 20 suta ko khyAla khilAvai // 2 // 1. sambandhI 2. tujhe 3. yuddha 4. dharma kI zaraNa 5. jisase 6. sukha dukha eka hI AnA 7. dUra karo 8. lau 9. lAo 10. janma maraNa 11. hokara 12. sAtha lagakara dUsare kA 13. bhulA dI 14. jisa kAraNa se 15. apane hAtha AnA 16. tU 17. tUne to 18. yoni se 19. mAlika 20. khar3A hai| For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) suraga' sampadA sahajai pAvai, nizcaya mukti milAvai / aisI jinavara pUjana setI, jagata kAmanA cAvai // 3 // 'budhajana' milai salAha kahaiM taba tU vApai khaji' jAvai / jathA joga kauM ajathA mAne, janame janama dukha pAvai // 4 // (268) cupa re mUr3ha ajAna, hamasauM kyA batalAvai // cupa. // Teka // aisA kAraja kIyA tainai jAso tero hAna // cupa. // 1 // rAga binA hai mAnuSa jete bhrAta mAta sama mAna / karkaza bacana barai mati-bhAI, phUTata mere kaan|| cupa. // 2 // pUrava dukRta kiyA thA maiMne udaya bhayA te Ana / nAtha vichohA 2 havA yAta 3 pai milasI" yA5 thAna ||cup. // 3 // mere ura maiM dhIraje aisA pati Avai yA ThAna / tabahI nigraha hai hai terA honahAra uramAna // cupa. // 4 // kahA ajodhyA kahA~ yA laMkA, kahA~ sIta kaha Ana / 'budhajana' dekho vidhi kA kAraja, AgamamAhiM bakhAna // cupa. // 5 // (269) terI buddhi kahAnI, suni mUr3ha ajJAnI // terI. // Teka // tanaka' viSaya sukha lAlaca lAgyau nata" kAla dukha dAnI // 1 // jar3a cetana mili baMdha bhaye ika, jyo paya9 mAMhI paanii| judAdeg judA sarUpa nahiM mAne, mithyA ekatA mAnI // 2 // hUM to 'budhajana' dRSTA jJAtA, tana jar3a saradhA AnI / te hI avicala sukhI raheMge hoya muktivara prANI // 3 // (270) tU merA kahyA mAna re nipaTa ayAnA ||ttek|| bhava vana vATa mAla suta DhArA, baMdhu pathika23 jana jAna re / ina" prIti na lA bichue~ge, pAvaigo dukha khAna re ||tuu. // 1 // 1. svarga 2. AsAnI se pAvegA 3. ke lie 4. usa para 5. nArAja ho jAtA hai 6. yathA yogya 7. ayogya 8. jisase 9. kaThora 10. bolanA 11. pApa 12. viyoga 13. isase 14. milegA 15. vaha sthAna 16. kArya 17. thor3A 18. kAla 19. dUdha meM pAnI 20. alaga alaga 21. ajJAnI 22. rAste meM 23. rAhagIra 24. inse| For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95) ikase tana' Atama mati AnaiM yo jar3a hai tU jJAna re 1 moha udayavaza bharama parata hai, guru sikhavata saradhAna re // 2 // bAdala raMga sampadA jaga kI dina meM jAta bilAna re tamAzabIna bani yAtaiM budhajana, sabatai mamatA hAna re // 3 // 1 (271) bajAra / kara lai hau sukRta kA saudA, karale paramAratha kAraja karalai ho // Teka // uttama kulakauM pAmakaiM, ' jinamata ratana lahAya 1 bhoga bhogave kAranaiM kyoM zaTha deta gamAya // saudA. // 1 // vyApArI bani Aiyo narabhava hATa phaladAyaka vyApAra kara nAtara vipati tayAra // saudA. // 2 // bhava ananta dharatau' phiryau caurAsI vana mAMhi aMba naradehI pAyakaiM agha khovai kyoM nAhiM // saudA. // 3 // jina muni Agama parakha kai, pUjau kari saradhAna kuguru kudeva ke mAnavai phirayo caturgati thAna // saudA. // 4 // moha" nIdamAM sovatAM vau kAla aTUTa 'budhajana' kyoM jAgau nehIM karma" karata hai lUTa ||saudA. // 5 // (272) rAga - soraTha 12 // kIM. // 1 // / kIpara" karau jI gumAna the tau kai dina kA mijavAna // Teka // Aye kahA~ tai kahA~ jAvoge ye ura rAkho jJAna nArAyaNa balabhadra cakravarti nanA 15 riddhi nidhAna apanI bArI bhugatira pahu~ce para bhava thAra jhUTha boli mAyAcArI taiM, mati pIr3au para prAna / tena dhana de apane vaza 'budhajana' kari upagAra " jahAna ||kii. // 3 // // kIM. // 2 // .17 (273) ajI ho jIvA jI thAnai zrI guru kahai chai, sIkha mAnau jI // Teka // bina matalaba kI ye mati" mAnau matalaba kI ura AnaujI // 1 // 1. zarIra ko apanA mata mAnauM 2. sikhAte haiM 3. bilA jAte haiM 4. mamatA tor3o 5. pAkara 6. jaina dharma rUpI ratna 7. anyathA 8. dhAraNa karatA phirA 9. kyoM nahIM khotA 10. moha nIda meM 11. karma lUTa rahe haiM 12. kisa para 13. ghamaNDa 14. mehamAna 15. aneka 16. saMsAra kI bhalAI 17. Apako 18. kahatA hai 19. mata mAno / For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) rAga doSa kI parinati tyAgau, nija subhAva thira ThAnau jI / / alakha abhedaru nitya niraMjana the budhajana pahicAnau jI // 2 // kavi bhAgacaMda (pada 274-277) (274) are ho jiyarA dharma meM cinta lagAya re // are ho. ||ttek // viSaya viSa sama jAna bhauMdU vRthA kyoM lubhAya re // are. // 1 // saMga bhAra viSAda tokauM, karata kyA nahiM bhAya re / roga uraga nivAsa vAmI, kahA nahiM yaha kAya re ||are. // 2 // kAla hari kI garjanA kyA tehi suni na parAya re // ApadA bhara nitya tokauM kahA nahIM dukha dAya re // are. // 3 // yadi tohi kahA nahiM dukha naraka ke asahAya re / nadI vaitaranI jahAM jiya parai ati vilalAya re ||are. // 4 // tana dhanAdika ghana paTala sama chinaka' mAMhi vilAya2re / bhAgacaMda sujAna imi jandu kula tilaka guna gAya re ||are. // 5 // (275) rAga kAphI aho yaha upadeza mAMhi khUba citta lagAvanA / hoyagA kalyAna terA, sukha anaMta baDhovanA // Teka // rahita dUSana vizva bhUSana, deva jinapati dhyAvanA / gaganavata nirmala acala muni, tinahi zIsa navAvanA ||aho. // 1 // dharma anukaMpA pradhAna, na jIva koI satAvanA / sapta tatva parIkSanA hari, hRdaya zraddhA lAvanA2deg ||aho. // 2 // pudgalAdika taiM pRthaka caitanya brahma lakhAvanA / yA vidhi vimala samyaka dhari, zaMkAdi paMka' bahAvanA // aho. // 3 // rucaiM bhavyana ko vacana je, zaThana ko na suhAvanA / candra lakhi jyoM kumuda vikasai upala22 nahi vikasAvanA // aho. // 4 // 'bhAgacaMda' vibhAva taji anubhava svabhAvita bhAvanA / yA zaraNa na anya jagatAranya23 meM kahuM pAvanA // aho. // 5 // 1. viSaya ko viSa ke samAna 2. mUrkha 3. vyartha 4. lubdha hotA hai 5. sarpa 6. sAMpa kA ghara 7. zarIra 8. siMha kI 9. bhAganA 10. rotA hai 11. kSaNa bhara meM 12. gAyaba ho jAtA hai 13. isa prakAra 14. bhalAI 15. doSa rahita 16. saMsAra ke bhUSaNa 17.unhIM ko 18. dayA 19. parIkSaNa karanA 20. lAnA 21. kIcar3a 22. patthara 23. jagata rUpI jNgl| For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (97) (276) jIva ! tU bhramata sadIva' akelA saMga sAthI koI nahi terA // Teka // apanA sukhadukha Apahi bhugatai hota kuTuMba na bhelA / svArtha bhayai saba vichari jAta haiM vighaTa' jAta jyoM melA // jIva. // 1 // rakSaka koI na pUrana hai jaba, Ayu aMta kI belA / phUTata pAri baMdhata nahIM jaise duddhara jalako DhelA // jIva. // 2 // tana dhana jIvana vinazi' jAta jyoM indra' jAla kA khelA | 'bhAgacanda' imi" lakha" kari bhAI ho sataguru kA celA // jIva. // 3 // (277) rAga - soraTha bina khoye ..14 pI anAditaiM parapada meM cira soye . 13 joye 17 . 18 boye ..19 je dina tuma viveka 12 moha vAruNI' sukha karaMDa 15 citapiMDa 16 Apa pada guna anaMta nahi hoya bahirmukha ThAni rAgarukha, karma bIja bahu tasu phala sukha dukha sAmagrI lakhi, citameM haraSe roye dhavala dhyAna zuci salila pUrateM, Asrava mala nahi dhoye / paradravyana kI aba nija meM nija jAna niyata vahAM nija parinAma yaha zivamAraga samarasa sAgara 'bhAgacanda ' hita // 2 // cAha21 na rokI vividha parigraha Dhoye // 3 // samoye / toye // 4 // (278) mahAkavi bhUgharadAsa rAga - naTa rAja carana mana visArai ||ttek|| mati 22 kAla kI, 25 dhAra acAnaka Ani jina ko 23 jAnai kihivAra 24 dekhata dukha maji 26 jAhiM dazau diza pUjata pAtaka puMja isa saMsAra kSIra sAgara meM aura na koI pAra Teka // For Personal & Private Use Only 1 // parai // 1 // girai karai // 2 // 1 1. hamezA 2. ikaTThe 3. kAma siddha ho jAne para 4 bichur3anA 5. melA jaise samApta ho jAtA hai 6. pUrA (pakkA) 7. kinArA 8. naSTa honA 9. jAdU 10. isa prakAra 11. dekhakara 12. jJAna 13. zarAba 14. para svarUpa 15. piTArA 16. Atma svarUpa (cetana) 17. dekhA 18. dveSa 19 usakA phala 20. jala 21. icchA 22. mata bhulAo 23. kauna jAnatA hai 24. kaba 25. yamarAja kI 26. bhAga jAyeMge / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) ika' cita dhyAvata vAMchita pAvata Avata maMgala viSana Tarai // mohani dhUli parI mAMthe cira sira nAvata tatkAla jharai // 3 // tabalauM bhajana saMbhAra sayAnai jaba lau kapha nahi kaMTha arai / agani praveza bhayo ghara 'bhUdhara' khodata kUpa na kAja sarai // 4 // mahAkavi bhAgacaMda (pada 279-282) (279) rAga-dIpa candI nija kAraja kAhe na sArai re, bhUle prAnI // Teka // parigraha 1 bhAra thakI kahA nAhIM Aratahota tihArai13 re|| 1 // rogI nara terI vapuko kahA, tisa dina nAhIM jArai re // 2 // krUra kRtAMta siMha kahA jaga meM, jIvana ko na pachArai 6 re // 3 // karana viSaya viSa bhojanavata kahA, aMta visarata na dhArai re // 4 // 'bhAgacanda' bhava aMdhakUpa meM dharma ratana kAhe DArai re // 5 // (280) bhava-vana meM nahIM bhUliye bhAI kara nijathala kI yAda // Teka // nara parajAya pAya atisuMdara tyAga hu sakala pramAda // zrI jinadharma seyadeg ziva pAvata Atama jAsu21 prasAda // bhava. // 1 // abake cUkata ThIka22 na par3asI pAsI23 adhika viSAda / sahasI24 naraka vedanA puni tahAM suNasI25 kauna phirAda6 ||bhv. // 2 // 'bhAgacanda' zrI guru zikSA bina bhaTakA kAla anAda / tU kartA tU hI phala bhogata kauna kare bakabAda // bhava. // 3 // (281) .. rAga-dIpacandI karau re bhAI tavAratha saradhAna, narabhava sukula suchina pAyake // Teka // dekhana jAnanahAra Apa lakhi, dehAdika paramAna // 1 // 1. eka citta hokara 2. dhyAna karatA hai 3. moha kI dhUla 4. jhukAva se 5. khakhAra 6. ar3atA hai 7. ghara meM Aga lagane para 8. kuAM khodane se kAma nahIM banatA 9.kArya 10.siddha karanA 11.parigraha kA 12.dukhI 13.tumako 14.zarIra 15.yamarAja 16.pachAr3atA hai 17.indriyoM ke vijaya 18.bhUlate hue 19.Atmapada 20.sevana karake 21.jisakI kRpA se 22.ThIka nahI hogA 23.pAyegA 24.sahana karegA 25.sunegA 26.phariyAda zikAyata 27.acchA kula 28.acchA kssetr| For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) moha rAgarUSa ahita jAna taji, baMdhahu' vidhi dukhadAna // 2 // nija svarUpa meM magana hoya kara lagana viSaya do mAna // 3 // 'bhAgacanda' sAdhaka kai sAdho, sAdhya svapada amalAna' // 5 // (282) prema aba tyAgahu pudgala kA ahita mUla yaha jAnA sudhIjana // Teka // kRmi-kula kalita sravata nava dvArana yaha putalA mala kA / kAkAdika bhakhate ju na hotA, cAmatanA khala kA // prema. // 1 // kAla vyAla mukha thita isakA nahiM hai vizvAsa pala kaa| kSaNika mAtra meM vighaTa jAta hai, jimi vudAvuda jala kA // prema. // 2 // 'bhAgacanda' kyA sAra jAnake tU yA seMga lalakA' / tA" cita anubhava kara jo tU icchuka ziva phala kA // prema. // 3 // mahAkavi bhUdhara (pada 283-302) (283) rAga-soraTha ajJAnI pApa12 dhatUrA na voya'3 // Teka // phala cAkhana kI vAra bharai5 dRga, mara hai mUrakha roya // ajJAnI. // 1 // kiMcita viSayanike sukha kAraNa durlabha deha na khoya / aisA avasara phira na milegA, isa nIMdar3I na soya // ajJAnI. // 2 // isa viriyAM 8 maiM dharma kalpatarU sIcaMta sayAne loya / tU biSa bovana lAgata todeg zrama aura abhAgA koya // ajJAnI. / / 3 / / je jaga meM dukha dAyaka verasa' isahI ke phala hoya / yoM mana 'bhUdhara' jAna kai bhAI, phira kyoM bhoMdU hoya // ajJAnI. // 4 // (284) rAga-soraTha suni ajJAnI prANI zrI gurU sIkha sayAnI22 // Teka // narabhava pAya viSaya mati23 sevo ye duramati agavAnI // 1 // rAmasAra0 1.karma baMdha 2.nirmala 3.zarIra kA 4.kIr3oM se bharA huA 5.nau daravAje 6.maila kA putalA 7.khAle 8.camar3e kA khola 9.sarpa 10.jisa prakAra 11.lapakanA 12.pApa rUpI dhatUrA 13.boo 14.phala cakhane ke samaya 15.AMkhe bhara jAtI hai 16.kucha 17nIda 18.isa samaya meM 19.loga 20.tumhAre samAna 21.ve saba rasa 22.samajhadAra 23.sevana mata kro| For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) yaha bhava kula yaha terI mahimA phira samajhI jinavAnI / . isa avasara maiM yaha capalAI', kauna samajha ura' AnI // 2 // caMdana kATha kanaka ke bhAjana, bhari gaMgA kA pAnI / tila khali rAMdhata maMda mIjo tuma kyA rIsa virAnI // 3 // 'bhUdhara' jo kathanI so karanI, yaha budhi hai sukhadAnI / jyoM mazAlacI Apa na dekhe so mati karai kahAnI // 4 // (285) rAga-khyAla garava nahiM kIjai re, ai nara nipaTa' ga~vAra // Teka // jhUThI mAyA jhUThI kAyA, chAyA jyoM lakhi lIjai re // 1 // ke china sAMjha suhAgarU jovana, kai dina jaga meM jIjai2 re // 2 // begA3 ceta vilamba tajo nara baMdha badai thiti chIjai re // 3 // 'bhUdhara' palapala ho hai bhAro" jyoM jyoM kamarI" bhIjai re // 4 // (286) rAga paMcama jinarAja nA visAro mati16 janma vAdi hAro // Teka // nara bhau nAhiM dekho soca samajha vAro // jinarAja. // 1 // suta mAta tAta taruni', inasauM mamata9 nivAro / saba hI, sage garaja ke dukhadeg sIra nahiM nihAro // jina. // 2 // je2 khAMya lAbha saba mili durgata23 maiM tuma sidhaarau| naTakA kuTuMba jaisA yaha khela so vicArau // jina. // 3 // nAhaka24 parAye kAjai Apa25 naraka maiM pAro / 'bhUdhara' na bhUla jaga meM, jAhira26 dagA hai yAro // jina. // 4 // 1.caMcalatA 2.mana meM lAye 3.caMdana kI lakar3I 4.sone kA bartana 5.tila kI khalI pakAnA 6.DATa, spardhA 7.mazAla lene vAlA 8.pakkA mUrkha 9.dekha lo 10.kitane kSaNa 11.kitane dina 12.jInA hai 13.jaldI 14.mArI hogA 15.jaise kambala bhIjane para bhArI ho jAtA hai 16.vyartha meM janma mata gamAo 17.narabhava 18.yuvati (strI) 19.mamatva dUra karo 20.dukha ke sAthI 21.mata samajho 22.lAbha saba mila kara khAte hai 23.durgati meM tuma jAte ho 24.vyartha 25.svayaM naraka meM par3atA hai 26.spaSTa 27.dhokhaa| For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) (287) rAga-khyAla mana mUrakha paMthI usa mAraga mati jAya re // Teka // kAmini tana kAMtAra' jahA~ hai kuca' paravata dukhadAyare // 1 // kAma kirAta' basai tiha thAnaka sarabasa leta chinAya re| khAya khatA kIcaka se baiThe arU rAvana se rAya re // 2 // aura aneka luTe isa paiMDadeg varanai kauna bar3hAya re / varajata' hoM varajyau 2 raha bhAI, jAni dagA3 mati khAya re // 3 // sugurU dayAla dayA kari 'bhUdhara' sIkha kahata samajhAya re| Agai jo bhAvai kari soI, dInI bAta janAya re // 4 // (288) rAga-soraTha cita ! cetana kI yaha viriyAM5 re // Teka // uttama janama sunata tarunApau, sujala bela phala kariyA~ re // 1 // lahi sata saMgAti sauM saba samajhI, karanI khoTI khariyA~ re / suhita saMbhA zithilatA tajikai jAhaiM belI jhariyA~ 9 re // 2 // dalabala cahala mahala rUpe kA ara kaMcana kI kaliyAM re / aisI vibhava bar3hI hai bar3hi hai terI garaja22 kyA sariyAM re // 3 // khoya na vIra viSaya khala sA23 ye korana kI dhariyA~5 re / tori na tanakara tagAhita 'bhUdhara' muktAphala kI lariyAM re // 4 // (289) rAga-vilAvala saba vidhi karana utAvalA, samarako sIrA29 ||ttek / / sukha cAhai saMsAra meM yoM hoya na nIrA ||sb vidhi. // 1 // 1.strI kA zarIra 2.jaMgala 3.stana 4.parvata 5.mIla 6.usa sthAna para 7.chIna lete haiM 8.galatI 9.eka rAkSasa 10.rAjA 11.manA karatA hUM 12.mAne raho 13.dagA, dhokhA 14.Age jo acchA lage 15.samaya, 16.acchI taraha utpanna 17.phale hai 18.thailI meM bharanA 19.jhar3a jAyegI 20.cAMdI kA mahala 21.sone kI DaliyA 22.terA matalaba kyA siddha hogA 23.cipakAnA 24.vyartha kI 25.ghar3iyA~(samaya) 26.thor3I sI 27.dhAge meM piroi gaI 28.motI kI lar3I 29.zAMta, mauna 30.smiip| For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) jaise karma kamAva hai sau hI phala vIrA / Ama na' lAgeM Aka ke, naga' hoya na hIrA // saba vidhi. // 2 // jaisA viSayani ko cahai na rahai china dhIrA / tyoM 'bhUdhara' prabhu ko japai pahuMce bhavatIrA // saba vidhi. // (290) aisI samajha ke sira-dhUla // Teka // dharama upajana heta hiMsA Acarai aghamUla // aisI. // 1 // chake mata madapAna pIke rahe mana meM phUla, Ama cakhana cahai bhodUM vAye per3a babUla // aisI. // 2 // deva rAgI lAlacI gurU seya sukhahitadeg bhUla / dharma naga kI parakha nAhI bhrama hiMDole jhUla // aisI. // 3 // lAbha kArana ratana virAje1 parakha ko nahiM sUla / karata iha vidhi vaNija 2 bhUdhara' vinasa jaihaiM mUla // aisI. // 4 // (291) rAga-baMgalA AyA re buDhApo mAnI sudhi budhi virAnI3 // Teka // zravana kI zakti ghaTI, cAla calai aTapaTI, deha laTI5 bhUkha ghaTI locana'6 jharata pAnI ||aayaa re // 1 // dAMtana" kI paMkti TUTI, hAr3ana kI saMdhi chUTI, kAyA kI nagari lUTI jAta nahiM pahicAnI ||aayaa re. // 2 // bAloM ne varana pherA rogana zarIra gherA, . putrahUM na Ave nerA, auro kI kahA kahAnI // AyA re. // 3 / / 'bhUdhara' samujhi aba, svahita karaigo kaba, yaha gati hai haiM jaba, taba pichatai21 hai prAnI // AyA re. // 4 // 1.Ama nahIM lagate 2.akauA meM 3.patthara hIrA nahIM ho sakatA 4.saMsAra ke pAra 5.samajhako dhikkAra hai 6.dharma utpanna karane 7.ke lie 8.pApoM kI jar3a 9.sukha ke lie 10.prama rUpI jhUlA 11 kha kA hai 12.vyApAra 13.mulA dI 14.kAnoM kI zakti kama ho gaI 15.zarIra kamajora ho gayA 16.AMkhoM se pAna ,rane lagA 17.dA~toM kI paMkti TUTa gaI 18.haDDiyoM ke jor3a chUTa gaye 19.zarIra kI nagarI 20.najadIka, pAsa 21.pchtaaygaa| For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) (292) rAga-soraTha antara' ujjvala karanA re bhAI // Teka // kapaTa kRpAna tajai nahiM tabalauM', karanI kAja na saranA re // antara. // 1 // japa tapa tIratha jajJa bratAdika Agama artha ucaranA re / viSaya kaSAya kIca' nahiM dhoyo, yoM hI paci maranA re // antara. // 2 // vAhika bheSa kriyA ura zuci soM kIye pAra utaranA re / nAhIM hai sabaloka raMjanA aise vedana karanA re // antara. // 3 // kAmAdika manasauM mana mailA bhajana kiye kyA tiranA re| 'bhUdhara' nIla vasana' para kaise kesara raMga ucharanA re // antara. // 4 // (293) rAga-soraTha bIrA ! thArI bAna 2 burI parI re, varajyo3 mAnata nAhiM / / Teka // viSaya vino mahAbure re dukha dAtA, sarabaMga / tU haThasauM aise ramai re r3hIbe5 par3ata pataMga // vIrA. // 1 // ye sukha haiM dina doya kere phira dukha kI sntaan| kare kuhAr3I 6 leikai re, mati mArai7 paga jAni // vIrA. // 2 // tanaka na saMkaTa sahi sakai re / china me hoya adhIra / naraka vipati bahu dohalI re kaise bhari hai vIra // vIrA. // 3 // bhava supanA ho jAyegA re, karanI rahegI nidAna / 'bhUdhara' phira pachatAyagA re abuhI samujhi ajAna // vIrA. // 4 // (294) rAga-kAphI mana8 haMsa hamArI lai zikSA hitakArI // Teka // zrI bhagavAna dharana piMjare vasi, taji viSayani kI yArI // mana. // 1 // kumati kAgalI sauM mati rAcA22, nA vaha jAta tihaarii| 1.hRdaya 2.talavAra 3.tabataka 4.siddha honA 5.kIcar3a 6.thaka kara 7.khuza karanA 8.anubhava karanA 9.bhajana karane se kyA tara jAoge ? 10.nIlA vastra 11.car3hanA 12.Adata 13.manA karane para 14.saba prakAra se 15.jaise diyA meM patiMgA giratA hai 16.hAtha meM kulhAr3I 17.jAnakara paira meM mata mAro 18.mana rUpI haMsa 19.piMjar3e meM raha kara 20.dostI 21.kauvI 22.lIna honaa| For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) kIjai prIti sumati' haMsI sau, budha haMsana kI pyArI // mana. // 2 // kAhe ko sevata bhava jhIlaka' dukhajala pUrita kharI / nija bala paMkha pasAri Thar3o kina ho zivasara' vakacArI // mana. // 3 // guru ke vacana vimala motI cuna kyoM nija bAna' visArI | hvai hai sukhI sIkha sudhi sakhe, 'bhUdhara' khvArI // mana. // 4 // rAga-khyAla (295) aura saba thothI' bAtaiM bhajale zrI bhagavAna // Teka 0 prabhu bina pAlaka' koI na terA svAratha mIta para baMnitA jananI sama ginanI, paradhana jAna 11 jahAna" // 1 // pakhAna 12 11 veda purAna // aura H // 2 // auguna 4 khAna ina amaloM paramesura rAjI bhAjaiM 3 jisa ura aMtara basata niraMtara nArI vahAM kahoM sAhiba kA vAsA, do 15 yaha mata satagurU ura dharanA, karanA 'bhUdhara' bhajana palaka' na visaranA, bharanA mitra nidAna khAMDe ika myAna // aura // 3 // - 16 kahina gumAna " . 17 11 (296) 20 // mere. // 2 // mere cArauM 18 zarana sahAI // Teka // jaise jaladhi parata vAyasa9 kauM bohitha eka upAI 21 // mere. // 1 // prathama zarana zrI arahanta carana kI, sura nara pUjata pAI / dutiya zarana zrI siddhana pherI 22, loka tilaka purarAI tIjo sarana sarva sAdhuna kI nagana digambara kAI 23 cauthe dharma ahiMsA rUpI suraga mukati sukhadAI durgati parata sujana parijana pai, jIva na rAkhyo jAI 'bhUdhara' satya 24 bharoso inako ye hIM 25 lehi bacAI 1 // aura // 4 // For Personal & Private Use Only 1. sadbuddhi 2. jhIla 3. dukha rUpI jala se bharI 4. khar3A 5. mokSa rUpI lAlaca meM vidonA 6. Adata 7. barabAdI 8. vyartha 9. pAlana karane vAlA 10. mitra 11. saMsAra 12. patthara 13. bolate haiM 14. avaguNa kI khAna strI 15. eka myAna do talavAreM 16. ghamaMDa 17. pala bhara kI 18. cAra -( 1 arahanta 2 siddha 3 sAdhu 4ahiMsA) 19. kaue ko 20 jahAja 21. upAya 22. kI 23. zarIra 24. saccA bharosA 25. ye hI bacA leMge / 1 // mere. // 3 // / // mere. // 4 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) (297) rAga-kAphI prabhu guna gAya re yaha ausara' phera na Aya re // Teka // mAnuja bhava joga duhelA, durlabha sata saMgati melA / saba bAta bhalo bana AI, arahanta bhajo re bhAI // prabhu // 1 // pahalai cita vIra saMbhAro kAmAdika maila utAro / phira prIti' phiTakarI dIje, taba sumarana raMga raMgIje // prabhu // 2 // dhana jora bharA jo kUvA, paravAra bar3he kyA hUvA / hAthi car3hi kyA kara lIyA prabhu nAma binA dhika jIyA // prabhu // 3 // yaha zikSA' he vyavahArI, nihacaiM kI sAdhanahArI / 'bhUdhara' pair3o" paga dhariye, taba car3hane ko cita kariye // prabhu // 4 // (298) rAga-kalyAna suni sujAna ! pAMcoM " ripu vaza kari suhita karana asamartha avaza kari // Teka // .13 jaise jar3a khakhAra ko kIr3A suhita samhAla sakai nahiM phaMsa kara // suni // 1 // pAMcana 15 ko mukhiyA mana caMcala pahale pakara rasa ! kasa kari / samajha dekhi nAyaka" ke jItai, jai he bhaji" sahaja saba lasakari8 // suni // 2 // indriya lIna janama saba khoyo, bAkI calo jAta hai khasakari 19 'bhUdhara' sIkha mAna sataguru kI inaso prIti tori aba vaza kari // suni // 3 // 1 .20 (299) 22 deva gurU sAMce21 mAna sAMcoM dharma hiye Ana, sAMco hI bakhAna suni paMtha Ava re 11 jIvana kI dayA pAla jhUTha taji corI dAla' dekha na virAnI bAla tisanA ghaTAva re apanI bar3AI bhAI 1 23 paraniMdA mata kara 9. avasara 2. phira 3. kaThina 4. kAma Adi maila 5. prIti rUpI phira kabhI 6. smaraNa rUpI raMga ko raMgo 7. hAthI para car3hakara 8. vyAvahArika zikSA 9. nizcaya kA sAdhana 10. sIr3hI / 11. pAMca indriyA~ 12.malAI 13. kapha 14. bhalAI kara sake 15. pAMcoM kA mukhiyA mana 16. sabhI pati 17. bhAga jAyegA 18. senA 19. khisaka kara 20 vaza meM karo 21 . sacce 22. TAla do 23. dUsare kI strI / For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) yahI caturAI mada mAMsa ko bacAva re // sAdha khaDa karma' sAdha saMgati meM baiTha vIra jo hai dharma sAdhana ko tere cita' vAvare // (300) agha aMdhera Aditya nita svAdhyAya karIjjai / somopama saMsAra tApahara tapa kara lijjai / jinavara pUjA niyama karahu, nita maMgala dAyani / budha saMjama Adarahu dharahu cita zrI gurU pAyani / nijavitta samAna abhimAna bina sukara supatahi dAna / kara yauMsani sudharma SaTakarma mani narabhau -lAho le hunara // (301) kAhe ko bolato bola bure nara nAhaka' kyo jasa dharma gmaavai| komala baina cavai kina aina, lagai3 kachu hai na sabai mana bhAvai // tAlu chidai rasanA na miTai, na ghaTe kachu aMka daridrana Avai jIbha kahai jiya hAni nahIM tujha jIvana ko sukha pAvai // (302) Ayo hai acAnaka bhayAnaka asAtA karma, tAke 4 dUra karive ko balI5 kauna aha 216 / je je mana bhAye te kamAye pUrva pApa Apa, teI aba Aye nija udaya kAla laha re // aike mere vIra kAhai hota hai adhIra, yAmai koU ko na sIradeg tU akelau Apa saha re|| bhaya dilagIra21 kachU pIra na vinasi jAya, tAhIM tai sayAne tU tamAsagIra22 raha re // 1.SaTkarma 2.mana meM prema 3.pApa rUpI aMdhakAra ko sUrya 4.karo 5.caMdrasamAna 6.kara lIjai 7.zrI gurU caraNa meM cita 8.sampatti kA dAna 9.narabhava 10.vyartha 11.yaza 12.khotA hai 13.kucha nahIM lagatA 14.usake 15.balavAna 16.hai 17.udaya kAla pAkara 18.kyoM 19.becaina 20.sAthI 21.dukhI 22.tamAzA dekhane vaalaa| For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) mahAkavi dyAnatarAya (pada 303-311) (303) rAga-kedAro re jiya ! janama lAho' leha // Teka // carana te jina bhavana pahuMce, dAna dai kara jeha // re. // 1 // ura soI jAme dayA hai, arU rudhira ko geha / / jIbha so jina nAma gAveM sAMca sau karai neha ||re. // 2 // AMkha tai jinarAja dekheM, aura AMkheM kheha / zravana te jina vacana suni zubha, tapa tapai so deh||re. // 3 // saphala tara iha bhAMti hai, aura * bhAMti na keh| kai sukhI mana rAma dhyAvo kahaiM sadagurU yeha ||re. // 4 // (304) tU to samajha re bhAI ||ttek|| nizadina viSaya bhoga lipaTAnA dharama vacana na suhAI // tU. // 1 // kara manakA'deg laiM Asana mArayau bAhija' loka rijhAI / kahA bhayo bakare dhyAna dharetai, jo mana thira na rihAI // tU. // 2 // mAsa mAsa upavAsa kiye te, kAyA bahuta sukhAI / krodha mAna chala lobha na jItyA kAraja kauna sarAI15 // tU. // 3 // mana baca kAya joga thira karakaiM, tyAgo viSaya kaSAya / 'dyAnata' suraga mokha6 sukhadAI, sadguru sIkha batAI // tU. // 4 // mahAkavi dyAnatarAya (305) vipati meM dhara dhIra re nara ! vipati meM dhara dhIra ||ttek // sampadA jyoM ApadA re ! vinaza jai hai vIra // re nara. // 1 // dhUpa chAyA ghaTata bar3he jyoM tyoMhi sukha dukha pIra // re. // 2 // doSa 'dyAnata' deya kisako, tori8 karama jaMjIra ||re nara. // 3 // krodha mAna chala joga thira kadAI, sadguru 1.lAbha lo 2.jaina maMdira 3.hRdaya 4.jisameM 5.ghara 6.prema 7.rAkha,dhUla 8.hogA 9.kisI prakAra 10.mAlA ke guriyA 11.bAhara 12.bagulA dhyAna 13.jItA 14.kArya 15.siddha honA 16.mokSa 17.naSTa ho jAyegA 18.karmoM kI jaMjIra todd'kr| For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) (306) ghaTa meM paramAtama dhyAive' ho, parama dharama dhana heta / mamatA buddhi nivAriye ho TAriye bharama niketa // ghaTa. // 1 // prathamahi azuci nihAriye ho, sAta dhAtumaya deh| kAla ananta sAhai dukha jAnai tAko tajo aba neha // ghaTa. // 2 // jJAnAvaranAdika jamarUpI jinate bhinna nihAra / rAgAdika paranati lakha nyArI, nyAro subudha vicAra // ghaTa // 3 // tahAM zuddha Atama nira vikalpa hai kari tisako dhyAna / alapa kAla meM ghAti nasata haiM upajata kevalajJAna // ghaTa. / / 4 / / cAra aghAti nAzi ziva pahu~ce, vilasata sukha ju ananta / samyaka darasana kI yaha mahimA, 'dyAnata' laha bhava anta // ghaTa. // 5 // (307) kahata sugurU kari suhita bhavikajana // Teka // pudgala adharama dharama gagana jaga saba jar3a mama nahi yaha sumarahu mana ||kht. // 1 // nara pazu naraka amara para pada lIkha darava karama tana karama pRthaka'" mana / tuma pada amala acala vikalapa bina, ajara amara ziva abhaya akhaya gana ||kht. // 2 // tribhuvana pati pada tuma pada atula na tula ravi zazi gana / vacana kahata mana gahana zakati nahiM, surata gamana nija nija gama paranata ||kht. // 3 // iha vidhi baMdhata khulata iha vidhi jiya, ina vikalapa mahi zivapada sadhata na / nira vikalapa anubhava mana sidhi kari, karama saghana vana dahata dahana22 kana ||kht. // 4 // (308) jIva ! vai23 mUr3hapanA kita pAyo |ttek // saba jaga svAratha kI cAhata hai svAratha tohi na bhAyo / jIva. // 1 // azuci aceta duSTa tanamAMhI, kahA jAna viramAyo / parama atindrI nijasukha harikai28, viSaya roga lapaTAyo9 // jIva. // 2 // 1.dhyAna karane ko 2.zreSTha dharma rUpI dhana 3.prama 4.prema 5.yamarUpI 6.alaga 7.nirvikalpa 8.usakA 9.thor3A 10.malAI 11.bhavyaloga 12.AkAza 13.dhyAna karo 14.dravya karma 15.alaga 16.nirbhaya 17.akSaya 18.isa prakAra 19.ina vikalpoM meM 20.siddha nahIM hotA 21.jaMgala jalAne ko 22.agnikaNa 23.nizcaya se 24.mUrkhatA 25.tujhe 26.acchA na lagA 27.virama gayA 28.haraNa karake 29.lIna ho gyaa| For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109) cetana nAma bhayo jar3a kAhe, apano nAma gamAyo / tIna loka ko rAja chAMDikaiM, bhIkha mAMga na lajAyo // jIva. // 3 // mUr3hapanA mithyA, jaba chUTai taba tU saMta kahAyo / 'dyAnata' sukha ananta ziva vilaso' yo sadgurU batalAyo / jIva. // 4 // (309). ho ! bhaiyA more ! kahu' kaise sukha hoya // Teka // lIna kaSAya adhIna viSaya ke, dharama karai nahi koya // ho. // 1 // . pApa udaya lakhi rovata bhoNduu| pApa tajai nahi soya / svAna vAna jyo pAhana sUMghe siMha hanai ripu joya // ho. // 2 // dharama karata sukha dukha adhasenI', jAnata hai saba loya / kara dIpaka lai kUpa parata hai dukha pai hai bhava doya // ho. // 3 // kuguru kudeva kudharma bhulAyo deva dharama guru khoya / ulaTa cAla taji aba sulaTai jo 'dyAnata' tirai jaga toya // ho. // 4 // ___ (310) kara pada dir3ha haiM tere, pUjA tIratha sArau / jIbha naina hai nIkaideg prabhu guna gAya nihArau // prANI. // 1 // Asana zravana 2 sabala hai tolauM3 dhyAna zabda suni dhArau / / jarA na Avai garda4 na satAvai saMjama para upakArau // prANI. // 2 // deha zithila mati vikala na tau lau tapa gahi tatva vicArau anta samAdhi pota car3hi apano 'dyAnata' Atama tArau // prANI. // 3 // (311) rAga-bhairoM aiso sumarana kara more bhAI, pavana" thamai mana kitahUM na jAI ||ttek // paramesura soM sAMca rahI je loka raMjanA bhaya taja dIjai // aiso. // 1 // . japa arU nema dou vidhi dhArai, Asana prANAyAma sNbhaaro| pratyAhAra dhAranA kIjai, dhyAna samAdhi mahArasa6 pIjai // aiso. // 2 // 1.suzobhita hai 2.kaho 3.dekha kara 4.kutte kI taraha 5.patthara 6.pApoM ke lie 7.pAyegA 8.sIdhA ho jAya 9.hAtha paira majabUta hai 10.acche 11.dekho 12.kAna 13.taba taka 14.roga 15.cAhe havA calanA chor3a de para mana kahIM na jAya 16.samAdhi rUpI mahAna rasa piyo / For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) so tapa tapo bahuri nahi tapanA so japa japo bahurina hi japanA so brata dharo bahuri nahiM dharanA, aiso maro' bahuri nahi maranA // aiso. // 3 // pAMca parAvartana lakhi lIjai, pAMcoM indrI kI na patIjai / 'dyAnata' pAMcoM lacchi lahIjai, paMca parama gurU zarana gahIjai // aiso. // 4 // kavi jinezvaradAsa (312) ghar3I do ghar3I maMdira jI meM jAyA karo ejI jAyA karo, jI mana lagAyo karo ||ghdd'ii. // Teka // / saba dina ghara' dhaMdA meM khoyA, kachu to dharma meM bitAyA karo ||ghdd'ii. // 1 // pUjA sunakara zAstra bhI sunalyau, Adha ghar3I to jApa meM bitAyA karo ||ghdd'ii. // 2 // kahata jinezvara suni bhavi prANI, jAvata mana ko lagAyA karo ||ghdd'ii. // 3 // (313) rAga-maraiThI jagau~ kI jhUThI saba mAyA, are nara ceta vakta pAyA // Tera // kaMcana baranI kAminI jovana meM bharapUra, aMtara dRSTi nihArate malamUrata mazahUra / kudhI nara inameM lalacAyA // are nara. // 1 // lachamI tau caMcala bar3I bijalI ke unahAra, bake phaMdai so baco jI apanI karo samhAra / / vivekI mAnuSa bhava pAyA, are nara ceta vakta pAyA // 2 // svaccha sugaMdha lagAyake, kara ke saba siMgAra / siMha tana meM tU rati karaijI so zarIra hai chAra, vRthA kyoM inameM lalacAyA, are nara ceta vakta pAyA // 3 // tana dhana mamatA chAMDike'2 rAga doSa niravAra / zivamAraga paga dhAriye jI, dharma jinezvara sAra / suguru ne aise batalAyA, are nara ceta vakta AyA // 4 // (314) tuma tyAgo jI anAdI bhUla, catura vicArau13 tau sahI // Teka // moha bharamatama bhUla anAdI, toDo to sahI / ejI nija hita kA rakha jJAna, gana" sudhArau to sahI // tuma. // 1 // 1.aisA tapa tapo 2.phira 3.aisA maro ki phira na maranA par3e 4.vizvAsa karanA 5.ghara kA dhaMdhA 6.jAte huye bhava ko 7.saMsAra kI 8.samaya 9.sone ke se raMga kI sabhI 10.mala kI mUrti 11.kI taraha 12.chor3akara 13.vicAra karo 14.bhramarUpI aMdhakAra kI jar3a 15.AMkhe / For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (111) jIvAdika sata tatva svarUpa vicAro to sahI / nizcaya Aha vyavahAra, suruci ura dhArau to sahI // tuma. // 2 // vijaya mahAvija tyAga susaMjama dhArau to sahI / / cahu~gati dukha kA bIja, sabaMdha vicArau to sahI // tuma. // 3 // saba vibhAva paratyAgi', sujhAva vicArau to sahI / paramAtama pada pAya jinezvara tAro to sahI // tuma. // 4 // (315) pada rAga rekhatA Apake hiradai sadA suvicAra karanA cAhiye / jApa kara nijarUpa kA niradhAra karanA cAhiye ||ttek|| tyAgaphai parakI jhalaka nijabhAva ko parakhA kro| car3hi vItarAgatA zikhara, phira na utaranA caahiye| Apake // 1 // dhArika samatA sahaja taja dIjiye mamatA sabai / lobha viSayani ke vi nAhaka ko giranA cAhiye / Apake // 2 // jAra nija para ko sajana, kalyAna ko sUrata yahI / / saMsAra sAgara pAra yoM jaldI se tiranA cAhiye Apake // 3 // zraddhA samajhakara Acarana, jinarAja kA mAraga yahI / hitadAya jinezvara dharma ko ikhtayAra karanA cAhiye // Apake // 4 // kavivara daulatarAma (pada 316-330) jIva tU anAdi hI taiM bhUlo ziva gailavA // jIva. // Teka // moha madavAra piyau, svapada visAra 2 diyau, para apanAya liyau, indriya sukha meM raciyau, bhavatai na bhiyau13 na tajiyau4 mana mailavA // jIva. // 1 // mithyA jJAna Acarana dhari kara kumarana 5 tIna loka kI dharane tAmaiM kiyo hai phirana, pAyo na zarana, na lahAyo sukha6 zailavA // jIva. // 2 // aba nara bhava pAyo suthala sukula Ayau, jina upadeza bhAyau 'daula' jhaTa chiTa kAyo, para paranati dukhadAyinI curailavA // jIva. // 3 / / 1.hRdaya meM dhAraNa karo 2. parabhavoM kA tyAga 3.hRdaya meM 4.Atma svarUpa kA 5.nizcaya 6.Atma bhAva ko 7. sva para jJAna 8.mArga 9.apanAo 10.rAstA 11.zarAba 12.bhulAdiyA 13.DarA 14.mana kA maila nahI tyAgA 15.khoTA maraNa 16.sukha rUpI pahAr3a 17.acchA sthAna 18.acchA kula 19.cuDaila / For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) (317) adhikAI // zrI // 1 // dukhadAI zrI guru yoM samajhAI jiyA rAga bar3o dukhadAI // Teka // rAga udaya para vastu grahaNa kara jAno nita hitadAI / adhira padAratha ko dhira mAne, moha gahala hiMsAdika bahu pApa AraMbhe janama janama jinapada tIne loka ke svAmI so dIno visarAI rAga sacikkana soM cita lAge, karma dhUla adhikAI / rAga ai arita nija guNa upavana ko, china meM deta jarAI // zrI // 3 // vItarAga jinane kyA kIno, samajho hiradai bhAI taja saMkalpa vikalpa jinezvara, vItarAga pada dhyAI yAtai" jJAnAnaMda 'daula' aba piyo piyUSa miTai bhava vyAdhi kaThorI 17 // mAna lo. (318) mAna lo yA sikha morI jhukai mata bhogana orI // Teka // bhoga bhujaMga' bhoga samajAnoM, jina inase ratijorI / te ananta bhava bhIma" bhare dukha, pare adhogati porI", baMdhe dRr3ha pAtaka DorI ||maan lo. inako tyAga virAgI je jana, bhaye jJAna vRSa? dhorI / tina sukha lahyo acala avinAzI, bhava phAMsI daI taurI raMge tina saMga zivagorI 14 // mAna lo. // 2 // bhogana kI abhilASa harana ko, trijaga saMpadA // 1 // thorI / kayerI / / // zrI // 2 // || 3 || 1 // zrI. // 4 // (319) hamato kabahu na nija ghara Aye / para ghara phirata bahuta dina bIte, nAma aneka dharAye // hama to // Teka // parapada nijapada mAni magana hai, para paranati lapaTAye / zuddha buddha sukha kanda manohara, cetana bhAva na bhAye // hama. // 1 // nara pazu deva naraka nija jAnyo, parajaya buddhi lahAye / 1. hita dAyaka 2. gUDha 3. bhulA diyA 4. rAga rUpI cikanAhaTa 5. rAga rUpI agni 6. dhyAna karo 7. zikSA 8. momoM kI tarapha 9. sarpa 10. bhayaMkara 11. Dyor3hI 12. dharma 13. tor3a dI 14. mokSa lakSmI 15. isalie 16. amala 17. kaThora vyAdhi For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 113 ) amala akhaNDa atula avinAzI Atama guna nahi gAye // hama. // 2 // yaha bahubhUla bhaI hamarI phira kahA kAja' pachatAye / 'daula' tajo aja hUM viSayana ko sataguru bacana sunAyeM // hama. // 3 // (320) chAMDi de yA budhi bhorI', vRthA tana se rati jorI // Teka // yaha para hai na rahai thira poSata, sakala kumala kI jhorI" / yAsoM mamatA kara anAditaiM baMdho karma kI DorI, sahrai dukha jaladhi hilaurI || chAMDi de yA budhi bhorI // vRthA. // 1 // yaha jar3a hai tU cetana yauM hI, panAvata varajorI' / samyaka darzana jJAna caraNa nidhi ye hai saMpata' torI, sadA vilaso zivagorI / chAMDi de yA budhi bhorI || vRthA // 2 // sukhiyA bhaye sadIva jIva jina yAso mamatA torI 1 'daula' sIkha yaha lIjai pIjai jJAna piyUSa kaTorI, miTai paravAha kaThorI // chAMDi de yA budhi bhorI // vRthA. // 3 // (321) tohi samajhAyo sau sau bAra, jiyA tohi samajhAyo // Teka // dekha suguru kI parahita meM rati hita upadeza sunAyo // jiyA. // 1 // viSaya bhujaMga seya sukha pAyo, puni tinasau lapaTAyo // svapada visAra racyau " para pada meM, madarata ? jyauM borAyo // jiyA. // 2 // tana dhana svajana nahIM hai tere, nAhaka' neha lagAyo 1 kyoM na tajai bhrama cAkha samAmRta, jo nita saMta suhAyo // jiyA // 3 // abahU samajha kaThina yaha narabhava jina vRSa binA gamAyo / te 14 vilakha mani 15 DAri udadhi meM 'daulata' ko pachatAyo / jiyA. // 4 // o (322) are jiyA, jaga dhokhe kI TATI 16 are // Teka 11 jhUThA udyama loka karata haiM, jisameM nizidina ghATI 17 // are. // 1 // 1.kyoM 2.bholI 3.prema kiyA 4 maila kI 5. jholI 6. isase 7. dukha ke samudra meM hiloreM lenA 8. jabaradastI 9. yaha tumhArI sampati hai 10. sadguru kA paropakAra meM prema dekhakara 11. dUsare meM lIna huA 12. zarAba pIkara jisa prakAra matavAlA ho jAtA hai 13. vyartha 14. ve rote haiM 15. samudra meM maNi khokara 16. TaTiyA, Ar3a 17.ghATA, nukasAna / For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) jAna bUjha ke andha bane haiM AMkhana bAMdhI pATI / / are. // 2 // nikala jAyeMge prANa chinaka meM par3I rahaigI mATI // are. // 3 // 'daulata rAma' samajha mana apane, dila kI khola kapATI' // are. // 4 // (323) he nara bhramanIMda kyoM na choData dukha dAI / sevata cirakAla soMja' ApanI ThagAI // he nara. // Teka // mUrakha agha karma kahA bhedai nahiM bharma lahA, lAgai dukha jvAla kI na, deha kI tatAI // he nara. // 1 // jama ke rava bAjate, subhaikha ati gAjatedeg aneka prAna tyAgate, sunai kahA na bhAI // he nara. // 2 // para ko apanAya Apa rUpa ko bhulAya hAya, karana' biSaya dAru2 jAra, cAhadauM 2 bar3hAI // he nara. // 3 // aba suna jina bAna rAga dveSa ko jaghAna 4 mokSa rUpa nija pichAna, 5 'daula' bhaja virAga tAI // he nara. // 4 // (324) na mAnata yaha jiya nipaTa anArI, 6 sikha deta suguru hitakArI // na mAnata. // Teka // kumati kunAri" saMga rati mAnata, sumati sunAri" visArI // na mAnata. // 1 // nara parajAya sureza cahaiM so, taji viSa viSaya vigArI / tyAga anAkula jJAna cAha para AkulatA visatArI // na mAnata. // 2 // apanA bhUla Apa samatA nidhi bhava dukha bharata bhikhArI para dravyana kI paranati ko zaTha1 vRthA banata krtaarii2|| na mAnata. // 3 // jisa kaSAya dava23 jarata tahA~ abhilASa chaTA ghRta DArI / dukha sauM Darai karai dukhakArana-teM nita prItikarArI // na mAnata. // 4 // ati durlabha jina vaina zravanakarI saMzaya moha nivArI / / 'daula' svapara hita ahita jAnake hovahu zivamagacArI // na mAnata. // 4 // 1.paTTI bAMdha lI 2.miTTI par3I rahegI 3.kivAr3a 4. chor3atA 5. upakaraNa, sAmagrI 6. karma kyoM nahIM bhedatA 7. prama liyA 8. garamI 9. AvAja 10. garajate haiM 11. indriyoM ke viSaya 12. lakar3I jalAkara 13. icchA ko 14. mAro 15. pahacAno 16. anAr3I 17. kubuddhi rUpa kunArI 18. saduddhi rUpI sunArI 19. indra 20. bigAr3A 21. mUrkha 22. kartA 23. Aga 24. ghI ddaalaa| For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (115) (325) cetana kauna anIti gahI re, na mAnai suguru kahI re // Teka // jina biSayana vaza bahu dukha pAyo, tina sau prIti ThahI re // 1 // cinmaya hai dehAdi jar3ana ko to mati pAgi rahI re // 2 // jinabRSa pAya vihAya rAga' ruSa nija hita heta yahI re // 3 // 'daulata' jina yaha sIkha dharI ura tina ziva sahaja lahI re // 4 // (326) cetana yaha budhi kauna sayAnI, kahI suguru hita sIkhana mAnI // Teka // kaThina kAkatAla jyauM pAyau, narabhava sukula zravaNa jinavAnI ||cetn. // 1 // bhUmi na hota cAMdanI kI jyauM, tyauM nahiM dhanI hoya ko jJAnI / vastu rUpa yauM tU yau~ hI zaTha haTakara pakarata soMja virAnI ||cetn. // 2 // jJAnI hoya ajJAna rAga ruSakara, nija sahaja svacchatA hAnI / indriya jar3a tina viSaya acetana, tahA~ aniSTa iSTatA ThAnI ||cetn. // 3 // cAhai sukha dukha hI avagA hai, aba suni vidhideg jo hai sukhadAnI / 'daula' Apa kari Apa Apa meM, dhyAya lAya samarasa rasa sAnI ||cetn. // 4 // (327) cetana taiM yA hI bhrama ThAnyo jyoM1 mRga mRgatRSNA jala jAnyo // Teka // jyoM nizitama meM nirakha jebarI 2 bhujagamAna 2 nara bhaya ura Anyo ||cetn. // 1 // jyauM kudhyAna vaza mahiSa mAna nija phaMsi nara uramAMhI akulAnyo / tyoM cira moha avidyA parayo tero taihI rUpa bhulAnyo ||cetn. // 2 // tomatela jyauM mela na tana ko, upajala khapaja meM sukha dukha mAnyo / puni para bhAvana ke karatA hai tai tinako nija karma pichAnyau ||cetn. // 3 // narabhava suphala sukula jinavAnI kAla labdhi bala yoga milAnyo 'daula' sahaja bhaja udAsInatA yoSa-roSa dukhakoSa 6 ju mAnyo ||cetn. // 4 // (328) jama8 Ana acAnaka dAvaigA9 // jama Ana. ||ttek // 1. unase prIti kI 2. dehAdi jar3a padArthoM ko 3. rAga-dveSa 4. buddhi 5. samajhadArI 6. kAkatAlIya nyAya se (saMyoga se) 7. dUsarI sAmagrI ko pakar3atA hai 8. usameM aniSTa iSTatA mAnalI 9. avagAhana karatA hai 10. tarIkA 11. jaise hiraNa 12. rassI 13. sarpa mAnakara 14. tela pAnI kI taraha 15. strI 16. dukha kA khajAnA 17. samajhA 18. mRtyu 19. dbaayegaa| For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (116) china china phaTata ghaTata thita jyau jala aMjuli' ko jhara jAvaigA // jama. // 1 // janma tAla taru" para jiyaphala, kolaga bIca rahAvaigA / kyauM na vicAra karai nara Akhira, marana mahI meM AvaigA // jama. // 2 // sovata mRta lAgata jIvata hI, zvAsA jo thira pAvaigA / jaise koU chipai sadAsauM kabahuM avazi' palAvaigA // jama. // 3 // kahUM kabahuM kaise hU koU, aMtaka se na bacAvaigA // samyaka jJAna piyUSa piye sauM 'daula' amara pada pAvaigA // jama. // 4 // (329) nija hita kAraja karanA bhAI nija hita kAraja karanA // Teka // janama marana dukha pAvata jAtai so vidhibaMdhaka taranA ||nij. // 1 // jJAna darasa aru rAga pharasa rasa, nija para cinha bhrmrnaa| saMdhi bheda budhi chainI se kara nija gahi para pari haranA" // nija. // 2 // parigrahI aparAdhI zaMkai 5 tyAgI abhaya vicaranA / tyoM paracAha baMdha dukhadAyaka, tyAgata saba sukha bharanA // nija. // 3 // jo bhava bhramana na cAhai to aba suguru sIkha ura dharanA / 'daulata' svarasa sudhArasa cAkho, jyauM vinasai bhava maranA // nija. // 4 // (330) ho tuma zaTha avicArI jiyarA jinavRSa pAya vRthA khovata ho // Teka // pI anAdi madamoha svagunanidhi, bhUla aceta nIMda sovata ho // 1 // svahita sIkha baca suguru pukArata, kyoM na khola dRga jovata ho / jJAna visAra biSaya viSa cAkhata, surataru jAri kanaka bovata ho // 2 // svAratha sage saphala jana kArana, kyoM nija pApa bhAra Dhovata ho / narabhava sukula jaina vRSa naukA22 lahi nija kyoM bhavajala23 Dovata hai // 3 // puNya pApa phala bAta vyAdhi vaza, china meM haMsata chinaka rovata ho / saMyama salila leya nija urake, kalimala kyoM na 'daula' dhovata ho // 4 // - 1. aMjulI ke jala kI taraha 2. kaba taka 3. sote meM mare kI taraha 4. sthira rahegA 5. avazya 6. bhAgegA 7. mRtyu 8. bacAyegA 9. amRta 10. kArya 11. jisase 12. karma baMdhana 13. buddhi rUpI chainI se 14. tyAganA 15. zaMkA karanA 16. hRdaya meM dhAraNa karanA 17. prANI 18. jaina dharma 19. AMkheM kholakara kyoM nahIM dekhatA 20. jalakara 21. dhatUrA 22. jaina dharma rUpI naukA 23. saMsAra sAgara meM DUbatA hai 24. pApa / For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (117) kavi budhamahAcandra (pada 331-334) sIkha suguru nitya ura dharau suna jJAnI jI // eka' bhajo taja doya jJAnI jI // sIkha. // Tera // tIna sadA ura meM dharo suna jJAnI jI, tajo cAra ko heta jJAnI jii|| siikh.|| 1 // paMcama ko nita saMga karo suna jJAnI jii| SaTa taja nIkA jAni jJAnI jI // sIkha. // 2 // sAtana ko citavana karo suna jJAnI jI / ATha tajo dukhakAra jJAnI jii|| sIkha. // 3 // nau hradaya nita dhAriye suna jJAnI jI / dazadeg phuni gyArA1 dhAri jJAnI jI // sIkha. // 4 // bAraha2 phuni teraha13 bhajo suna jJAnI jI / budhamahAcandra nihAra jJAnI jii|| sIkha. // 5 // (332) bhAI cetana ceta sake to ceta aba nAtara" hogI khuvArI5 re // Teka // lakha caurAsI meM bhramatA bhramatA duralabha nara bhava dhArI re| Ayu laI tahA~ tuccha doSatai paMcama kAla maMjhArI re // 1 // adhika laI taba sau barasana kI Ayu laI adhikArI re| AdhI 6 to sone meM khoI terA dharma dhyAna visarAnI // 2 // bAkI rahI pacAsa varSa meM tIna dazA dukhakArI re| bAla ajJAna javAna triyA rasa bRddhapana balihArI re // 3 // roga aru zoka saMyoga dukha basi vItata hai dina sArI re / bAkI rahI terI Ayu kitIdeg aba, so maiM nAhi vicArI re // 4 // itane meM hI kiyA jo cAhai so tU kara sukhakArI re / nahIM phaMsegA phaMda bica paMDita mahAcandra yaha dhArI re // 5 // 1. Atma svarUpa 2. rAga-dveSa 3. ratnatraya 4. caturgati, cAra kaSAya 5. paMcavata 6. SaDlezyA 7. sAtatatva 8. ATha karma 9. nava padArtha 10. daza dharma 11. gyAraha pratimAe~ 12. bAraha bhAvanAyeM, bAraha tapa 13. teraha prakAra kA cAritra 14. anyathA 15. barabAdI 16. AdhI Ayu sone meM kho dI 17. bhulAkara 18. bAla, yuvA aura vRddha 19. bItate haiM 20. kitnii| For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118 ) (333) jIva tU bhramata-bhramata bhava' khoyo, jaba ceta gayo taba royo // Teka // samyagdarzana ri vigoyo / ati soyo // 1 // urajhoyo / jJAna caraNa tapa yaha inahI biSaya bhoga-gata rasa ko rasiyo china china meM krodha mAna chala lobha bhayo taba moharAya ke kiMkara yaha saba inake moha nivAra saMvArasu Ayo Atama budha mahAcandra candra sama hokara meM .5 vasi he " hita svara ujjvala cita (334) 1 // 1 // re // 2 // // 3 // jiyA tUne lAkha taraha samajhAyo, lobhIr3A' nAhI mAnai re // Teka // jina karamana saMga bahu dukha bhoga tinahI se ruci ThAnai / nija svarUpa na jAnai re viSaya bhoga biSa sahita" anna sama bahu dukha kAraNa khAne, janma janmAntarAnaiM ziva patha chAMDi narkapatha lAgyo mithyA marma bhulAnai, moha kI ghaila " AnaiM re aisI kumati bahuta dina bItai abato samajha sayAne, kahaiM budha mahAcandra chAnai re mahA kavi daularAma (pada 335-337) (335) rAga-tilaka kAmoda. 118 11 luToyo // 2 // joyo / rakhoyo // 3 // .13 // Teka // jJAnI jIva nivAra? bharamatama, vastu svarUpa vicArata aiseM suta tiya4 baMdhu dhanAdi pragaTa para, ye mujhateM 15 haiM bhinna inakI paraNati hai ina Azrita jo ina deha acetana cetana maiM ina pariNati 17 pradezeM / vai bhAva parana 16 hoya eka sI vaise // 1 // kaise | pUrana" galana 19 svabhAva dhare tana, maiM aja para pariNamana na iSTa aniSTa, vRthA acala amala nabha " jaise // 2 // 23 nase 22 rAga rukha dvanda bhayasaiM / jJAna nija phaMse baMdha meM, mukti hoya samabhAva' viSaya cAha dava dAha nazai nahi bina nija sudhA sindhu meM layaisaiM // 3 // .24 paiseM 25 1 1. narabhava 2. dhana dhUla meM kho diyA 3. ulajha gayA 4. naukara 5. vaza hokara 6. luTAyA 7. saMbhAlo 8. dekhA 9. lobhI 10. viSa milA huA anna 11. mArga, gaila 12. dUra kara 13. bhramarUpI aMdhakAra 14. strI 15. mujhase 16. dUsare 17. inakI pariNati eka sI kaise ho sakatI hai 18. pUrNa 19. galanA 20. ajanmA 21. AkAza kI taraha 22. baMdha meM phaMsane se jJAna naSTa ho jAtA hai 23. samabhAva hone se mukti hotI hai 24. dAvAnala 25. paiThane se / For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (119) aba jina' vaina sane zravanana' haiM miTai vibhAva karUM vidhi taiseM // 4 // aise avasara kaThina pAya aba, nija hita heta vilaMba kareM se / pachatAyau bahu hoya sayAne, cetana 'daula' chuTo bhava bhayaseM // 5 // (336) rAga-jogIrAsA chAMr3ata kyoM nahiM re he nara ! rIti ayAnI / bAra bAra sikha deta sugurU yaha tU de AnAkAnI ||ttek // biSaya na tajata na bhajata bodha vrata, dukha sukha jAta na jAnI / zarma cahai na lahai zaTha jyoM, ghRta heta vilovatadeg pAnI // 1 // tana dhana sadana svajana jana tujhasauM ye parajAya viraanii| ina pariramana vinaza upajata sau, te dukha sukha karamAnI // 2 // isa ajJAna taiM cira dukha pAye, tinakI akatha3 kahAnI / tAko taja dRga jJAna carana bhaja, nija pariNati zivadAnI // 3 // yaha durlabha nara bhava susaMga lahi, tatva lakhAvana vAnI / 'daula' na kara aba para meM mamatA, dhara samatA sukhadAnI // 4 // __rAga-tilaka kAmoda mohI jIva bharamatama'7 te nahi vastu svarUpa lakhai8 hai jaise // Teka // je je jar3a cetana kI paranati, te anivAra9 parinavedeg vaise / vRthA dukhI zaTha kara vikalapa yoM nahiM parinavai parinavai aise // 1 // azuci22 saroga22 samUla jar3amUrata, lakhata vilAta gagana ghana jaise / so tana tAhi nihAra apunapoM24 cAhata abAdha rahe thira kaise // 2 // suta titha baMdhu viyoga yoga yoM jyo sarAya5 jana nikase26 paise / vilakhata28 harakhata29 zaTha apane lakhi rovata haMsata mattajana jaise // 3 // jina ravi baina kiraNa lahi nija nija rUpa31 sabhinna kiyo para meMsaiM / 1. jinavANI 2. kAna 3. saMsAra ke bhaya se 4. ajJAnI 5. zikSA 6. idhara udhara karanA 7. jJAna cAritra 8. sukha 9. mUrkha grahaNa nahIM karatA 10. pAnI bilotA hai 11. dUsarI 12. he mAnI ! tU unako sukha dukha mAnatA hai 13. avarNanIya 14. usako chor3a 15. grahaNa kara 16. darzAne vAlI vANI 17. prama rUpI aMdhakAra 18. dekhatA hai 19. anivArya rUpa se 20. pariNamana karate hai 21. pariNamana karatA 22. apavitra 23. roga sahita 24. svarUpa 25. jaise sarAya se 26. nikalate haiM 27. ghusate haiM 28. rote haiM 29. prasanna hote haiM 30. matavAle kI taraha 31. Atma-svarUpa / For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (120) so jaga mala 'daula' ko cira cita moha vilAsa hradaisai // 4 // mahAkavi banArasIdAsa (338) rAga-dhanAzrI cetana tohi na neka, saMbhAra // Teka // nakha' zikha lauM dRr3ha baMdhana bair3he kauna kare nikhAra ||cetn. // jaise Aga paSANa kATha meM lakhiyaH na parata lagAra / madirApAna karata matavAro, tAhi na kachU vicAra ||cetn. // 1 // jyoM gajarAja pakhAra Apa tana, Apahi DArata chAra / Apahi ugala pATa ko kIr3A, tanahi lapeTata tAra ||cetn. // 2 // sahaja kabUtara loTana ko so, khule na peMca apAra / aura upAya na baneM banArasi sumarana bhajana adhAra ||cetn. // 3 // mahAkavi bhaiyA bhagavatIdAsa (339) rAga-kedAra chAMr3i de abhimAna jiya re // Teka // kAko tU aru. kauna tere sabahI haiM mahi mAna / dekha rAjA raMka koU thira nahI yaha thAna // chor3i de.|| 1 // jagata dekhata tori calivo, tU bhI dekhata aan'| gharI pala kI khabara nAhI yahA hoya vihAna 2 // chor3i de. // 2 // tyAga krodha aru lobha mAyA moha madirA vAna / rAga dveSahiM TAra aMtara'3 dUra kara ajJAna ||chaaNdd'i de. // 3 // . bhayo sukhada deva kabahuM kabahuM naraka nihAna / ima karmavaza bahu nAca nAcai 'bhaiyA' Apa pichAna ||chodd'i de. // 4 // 1. nakha se zikhA taka 2. ghere haiM 3. lagAra dikhAI nahIM detI 4. nahAkara 5. dhUla DAlatA hai 6. rezama kA (kIr3A) 7. zarIra meM (dhAgA lapeTatA) 8. smaraNa 9. mehamAna, 10. sthAna 11. dUsare ko 12. saberA 13. hRdaya se 14. phcaan| For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (121) kavivara kuMjIlAla holI - ThekA dIpacandI (340) cetana bhramata adhIra ho, kumatA' raMga laage|| cetana. ||ttek // saccidrUpacidAnaMda svAmI, parama zAMti gaMbhIra |ho kyoM viSayani lAge // cetana. // 1 // zuddha bhAva vairAgya bitAkai kula maMDana sutavIra, ho kyoM banata abhAge // cetana. // 2 // dharma zukla hai mitra tihAre, mahAbalI guNadhIra, ho kyoM nijapada tyAge // cetana. // 3 // siddha zilA mAtA ke naMdana, dayA sarovara vIra, ho kyoM aba hUM na jAge / cetana. // 4 // kumati sauta bharamAya pilAyo, tumako madirA nIra, ho durgati anurAge // cetana. // 5 // 'kuMja' kahe sumatA saMga lAge, milata zAMti jAgIra, ho kevala pada jAge // cetana. // 6 // mahAkavi bhaiyA bhagavatIdAsa (341) ho cetana ve dukha, bisari gaye // Teka // pare naraka meM saMkaTa sahate, aba mahArAja bhaye / sUrI seja sabai tana vedata,deg roga ekatra Thaye ho. // 1 // karata pukAra phirata dukha pAvata, karamana Ana'2 daye / kahUM zIta kahUM uSNa mahA bhuvi, sAgara Ayu lage ||ho. // 2 // nikasa pazUgati pAi tahAM ke dukha nA jAya kahe / zIta uSNa aura bhUkha vRSA ke akatha ju dukkha lahe ||ho. // 3 // kaThina kaThina kara narabhava pAyA, kAhe. na ceta laye5 / aba pramAda taja cetahu 'bhaiyA' zrI guru ke baca ye ho. // 4 // 1. kubuddhi kA prabhAva 2. viSaya bhogoM meM lIna 3. kula kI zobhA bar3hAne vAle 4. kyoM abhAge banate ho 5. kyoM Atma-svarUpa (pada) tyAgate ho 6. kubuddhi rUpI sauta 7. madirA jala pilA diyA 8. bhUla gaye 9. zUlI 10. dukha detI hai 11. roga ikaTThe ho gaye 12. kamoM ne dukha lAkara diye 13. avarNanIya 14. muzkila se 15. sAvadhAna kyoM nahIM hotaa| For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) 8. vinaya mahAkavi budhajana (pada 342-363) (342) mhe to thApara, vArI vArI vItarAgI jI, zAMta chabI thAMkI AnaMda kArI jI // mhe to. // Teka // iMdra nariMdra phariMda mili sevata, muni sevata ridhidhArI jI // mhe to. // 1 // lakhi avikArI para upakArI, lokAloka nihArI jI // mhe to. // 2 // saba tyAgI jI kRpA tihArI budhajana le balihArI jI // mhe.to. // 3 // rAga-alahiyA vilAvala-tAla dhImA tetAlA (343) karama deta dukha jora ho sAiyAM // karama deta. // Teka // kaii rAvata pUrana kI naiM, saMga na chAr3ata mora' ho sAiyAM // 1 // inake vazarte mohi bacAyo, mahimA suni ati tora'2 ho sAiyAM // 2 // 'budhajana' kI vinatI tumahI sauM, tumasA prabhunahi aura ho sAiyAM // 3 // rAga-sAraMga lahari zrI jI tarana hArA the to, mone" pyArA lAgo rAja // zrI. // Teka // bAra, sabhA bica gaMdha kuTI meM rAja rahe mahArAjA ||shrii. // 1 // anaMta kAla kA bharama miTata hai sunatahiM Apa abAja ||shrii. // 2 // 'budhajana' dAsa rAvarau vinapai", thAMsU sudharai kAja // zrI. // 3 // rAga-pUravI ekatAlA (345) naina zAnta chavi dekhi9 ke doU // naina. // Teka // aba adbhuta duti nahiM bisarAU, burA bhalA jaga koTi kaho kou // naina. // 1 // bar3adeg bhAgana yaha avasara AyA, suniyo jI aba araja merI kahUM / bhavabhava meM tumare caranana' ko 'budhajana' dAsa sadA hI banyau22 rahUM // 1.maiM 2.Apa para 3.nyochAvara hUM 4.ApakI 5.RddhidhArI 6.vikAra rahita 7.lokAloka dekhane vAle 8.bahuta adhika 9.cakkara 10.pUre kiye 11.merA 12.ApakA 13.tumhAre jaisA 14.mujhe 15.samozaraNa meM 16.ApakA sevaka 17.vinaya karatA hUM 18.Apako 19.saMtuSTa 20.bar3e bhAgya se 21.caraNoM kA 22.sadA banA rhuuN| For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (123) (346) rAga-pUravI jalda titAlo haranA jI jinarAja morI' pIra // haranA.. // Teka // Ana deva seye jagavAsI sarayau' nahIM mora kAja // haranA. // 1 // jaga meM basata aneka sahaja hI pranavata vividha samAja // tina pai iSTa aniSTa kalpanA maiMToge mahArAja // haranA. // 2 // pudgala raci apana' pau bhUlyau virathA karata ilAja / abahi yathAvidhi begi batAvo 'budhajana' ke siratAja // hrnaa.|| 3 // (347) rAga-pUravI tArau kyoM na tAro jI mheM to thAkeM zaranA AyA // Teka // vidhAna mokauM cahuMgati pherata, bar3a bhAga tuma darazana pAyA // 1 // mithyAmata jala mohe mukurajuta' bharama bhauMra 2 meM gotA khAyA / tuma mukha bacana alaMbana pAyA, aba 'budhajana' ura meM haraSAyA3 // 2 // (348) rAga-dhanAsarI dhImo titAlo prabhu thAsU4 araja hamArI ho // prabhu. ||ttek // mero hita5 na kou jagata maiM tuma hI ho hitakArI ho // prabhu. // 1 // saMga lagyau mohi neku na chAMDe deta moha dukha bhArI / bhavana mAMhi nacAvata moko tuma jAnata hau sArI ho // prabhu. // 2 // thAMkI mahimA agama agocara kahi na sakai budhi mhaarii| hAtha jora kai pAya parata hUM, AvAgamana nivArI ho // prabhu. // 3 // (349) rAga-asAvarI araja mhArI mAno jI, yAhI mhAro mAno, bhavadadhi ho tAranA mhArA jI // araja. ||ttek // 1.merA dukha 2.dUsare devatA 3.pUrA nahI huA 4.pudgala meM lIna hokara 5.svayaM ko bhUlA 6.vyartha 7.ApakI 8.karma 9.mujhako 10.ghumAte haiM 11.magarayukta 12.bha~vara 13.prasanna huA 14.Apase 15.hiteSI16.ApakA 17.buddhi 18.dUra For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) patita udhAraka patita' pukArai apano virada pichAnau // 1 // moha magara macha dukha dAvAnala janama marana jala jAno / / gati gati bhramana bha~vara maiM Drabata, hAtha pakari UMco Ano // 2 // jaga meM Ana deva bahu here, merA dukha nahi mAno / 'budhajana' kI karunA lyo sAhiba, dIje avikala' thAno // 2 // (350) rAga-asAvarI jogiyA tAla dhImo tetAlo the hI monai tArojI, prabhujI koI na hamAro // thehI. // Teka // hUM ekAki anAdi kAlateM, dukha pAvata hUM bhAro jI // 1 // bina matalaba ke tuma hI svAmI, matalaba kau saMsAro / jaga jana mili mohi jaga meM rAkhe tU hI kAr3hana' hAro // 2 // 'budhajana' ke aparAdha miTAvo, zarana gahyo che thArI / bhavadadhi mAMhI DUbata mokauM kara3 gahi Apa nikAro // 3 // (351) rAga-asAvarI mAMjha tAla dhImo eka tAlo prabhujI araja hamArI ura // prabhujI. // Teka // prabhujI nakara nigodhA" meM rUlyau6 pAyo duHkha apAra // 1 // prabhujI hUM pazugati meM upajyau, pITha sahyau atibhAra // 2 // prabhujI, viSaya magana maiM sura bhayo jAta na jAnyau kAla // 3 // prabhujI, bhava" bharamana 'budhajana' tanoM meTo kari upagAra // 5 // (352) ___ rAga-sAraMga kI mAMjha tAla dIpacandI mhArI suNijyodeg parama dayAlu, tumasoM araja kruuN|| Teka // Ana upAva1 nahIM yA jaga maiM jaga tAraka jinarAja tere pAMva22 parU // 1 // sAtha anAdi lAgi vidhi22 merI, karata rahata vehAla inako kauloM bharUM // 2 // 1.patitoM ke uddhAraka 2.patita pukAra rahA hai 3.hAtha pakar3a kara Upara lAo 4.bahuta se devatA dekhe 5.mokSa 6.Apa' 7.mujhe 8.akelA 9.bahuta adhika 10.ni:svArtha 11.nikAlane vAle 12.Apa kI zaraNa lI hai 13.hAtha pakar3akara 14.hRdaya meM dhAraNa karo 15.nigoda meM 16.bhaTakA 17.saMsAra bhramaNa 18.upakAra 19.merI 20.suniye 21.dUsarA upAya nahIM hai 22.paira par3atA hUM 23.karma 24.kaba tk| For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) kari karunA karamana ko kATo janama marana dukhadAya inateM bahuta DarUM // 3 // carana zarana tuma pAya anUpama 'budhajana' mAMgata yaha gati nAhi phirUM // 4 // (353) maiM terA cerA suno prabhu aSTakarma mohi gheri rahe haiM dInadayAla dIna maiM lakhike aura jaMjAla TAla saba merA, rAkho caranana cerA // 'budhajana' ora nihAro kRpAkari vinavai vArUM' verA merA duHkha dehaiM bahuterA // maiMTo gati-gati pherA 11 maiM. // Teka maiM. // 11 (355) rAga-lUharI sAraMga jalada tetAlo maiM. 11 11 8 11 // 2 // (354) rAga-lahari sAraMga araja karUM (tasalIma karUM) ThAr3o vinau caranana ko ' cero // araja // Teka // dInA nAtha dayAla gusAI mopara karunA karikai hero' Aja // araja. // 1 // bhava bana meM niravaladeg mohi lakhi kai duSTa karma saba milakai ghero / nAnA rUpa banAke mero gati cAroM meM dayo 1 hai phero // araja. // 2 // dukhI anAdi kAla ko bhaTakata, zarano Aya gahayo maiM tero / kRpA karau to aba 'budhajana' pai haro' 2 begi saMsAra basero || araja. // 3 // 12 For Personal & Private Use Only mai. // 3 // mai. // 4 // || mauMko 13 tAro jI kirapA 14 karike // mauko // Teka anAdi kAla ko dukhI rahata" hUM, Terata" jamateM Darikai // 1 // bhramata phirata cAroM gati bhItara, bhavamAMhi mAri mari karikaiM / DUbata agama athAha jaladhi maiM rAkho hAthi pakari karikai // 2 // moha bharama viparIta basata ura Apa na jAno nija karikaiM 1 tuma saba jJAyaka mohi ubAro, 'budhajana' ko apanA karikai // 3 // 1. bahuta DaratA hU~ 2. cAroM gatiyoM meM na bhaTakUM 3. sevaka 4. mujhe dekhakara 5. bArabAra 6. prArthanA karatA hUM 7. khar3A hokara 8. caraNoM kA dAsa 9.dekho 10 kamajora 11. cakkara lagavAyA hai 12. jaldI saMsAra baserA dUra karo 13. mujhako 14. kRpA karake 15.rahatA hUM 16.yamarAja se Darakara bulAtA hUM 17. hAtha pakar3a kara calo / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) (356) rAga- gAro tetAla mhArI bhI suNi' lIjyo, ho mokau tAraNa, suphala bhaye lakhi more naina || mhArI bhI. // Teka // tuma anaMta guna jJAna bhare ho, varanana' karateM deva thakata haiM, kahi na sakai mujha baina // mhArI bhI. hama to anaMta ai dina anata bharama rahe, tumasA koU nAhiM dekhiye, AnaMda ghana cita caina 'budhajana' carana zarana tuma lInI bAMchA saMga na rahai dukha daina / // mhArI bhI. // 2 // merI pUrana kIje mhArI bhI. // 3 // (357) rAga - dIpacandI // 1 // 11 11 8 11 1 merI araja kahAnI suni kevalajJAnI // merI. // Teka cetana ke saMga jar3a pudgala milI, sArI vudhi vaurAnI bhava vana mAMhI pherata mauko lAkha caurAsI thAnI kauloM baranauM" tuma saba jAno janama marana dukhadAnI // 2 // bhAga" bhale taiM mile 'budhajana' ko tuma jinavara sukhadAnI moha 12 phAsi ko kATi prabhujI, kIje kevala jJAnI // 3 // (358) rAga- soraTha 11 8 11 begi 3 sudhi lIjyau mhArI zrI jinarAja // vegi. // Teka // DarapAvata 14 nita Ayu rahata hai saMga lagyA jamarAja jAke suranara nAraka tirajaga 5, saba bhojana ke sAja 16 // aisau kAla harayau tuma sAhaba yAtaiM merI lAja para Dara Dolate udara bharana kau hota prAMta taiM sAja 1 DUbata Aza athAha jaladhi meM dyau sama bhAva // 2 // jihAja // 3 // 1. suna lIjiye 2.varNana kara ke devatA bhI thaka jAte hai 3. anaMta kAla se dUsarI jagaha bhaTaka rahe haiM 4. Apake jaisA dUsarA nahIM hai 5. merI icchA pUrI karo 6. dukha dene vAle karma sAtha na raheM 7. buddhi 8. ghumAte hai 9. kabataka 10. varNana karUM 11. saubhAgya se 12. moha jAla ko kATakara 13. zIghra dhyAna deM (khabara le) 14. DarAtA hai 15 tiryaMca 16. sAmagrI / For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (127) ghanA dinA ko dukhI dayAnidhi ausara pAyo aaj| 'budhajana' sevaka ThAr3au binavai kIjyau mere kAja // 4 // (359) mhArI kauna sunai, the tau sunilyau zrI jinarAja // Teka // aura sarana matalaba ke gAhaka mhAro sarate na kaaj| mose dIna anAtha raMka kau, tumate banata ilAja // 1 // nija para neku dikhAvata nAhI, mithyA timira samAja / caMda prabhU parakAza karo ura pAUM dhAma nijAja // 2 // thakita bhayau hUM gati gati phiratAM darzana pAyau Aja / bAraMbAra bInavai 'budhajana' sarana gahe kI lAja // mhArI. // 3 // (360) rAga-kedAro eka tAlo aho merI tumasauM bInatI, saba devani ke deva // aho. // Teka // ye dUjanajutare tuma nira3, jagata hitU svayameva // 1 // gati aneka meM ati dukha pAyau, lI. janma achev"| ho saMkaTa harade6 budhajana kau bhava bhava tuma pada seva // 2 // (361) rAga-soraTha mhArau mana lInau chai the mohi, AnaMda ghana jI // mhAro. // ttek|| Thaura" Thaura sAre jaga bhaTakyo aiso milyau nAhiM koya / caMcala cita mujha acala bhayau hai nirakhata caranana toya // 1 // haraja bhayo so ura hI jAnaiM varanauM jAta na soy|| anaMta kAla ke karma nasaige, saradhA AI joya // mhAro. // 2 // nirakhata hI mithyAta miTayau saba jyo ravi taiM dina hoy| budhajana urameM 2 rAjau nita prati, carana kamala tuma doya // 3 // 1.bahuta dino se 2.merI 3.saba 4.svArtha ke grAhaka hai 5.merA kAma siddha nahIM hotA 6.garIba 7.tumase ilAja banatA hai 8.sva-para 9.kucha bhI nahIM dikhAtA 10.nijaAja 11.thaka gayA hUM 12.doSoM se yukta 13.doSarahita 14.hitaiSI 15.nirdoSa 16.dUra kara do 17.Apane merA mana moha liyA 18.jagaha-jagaha 19.tumhAre caraNoM ko dekhate haiM 20.naSTa hoMge 21.jaise sUrya se dina hotA hai 22.hRdaya meM virAjo / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) (362) rAga-kAliMgaDo paraja dhImo tetAlo mhe' tau thAMkA caraNAM lAgAM, Ana bhAva pariNati tyAgAM // Teka // aura deva seyA dukha pAyA, the pAyAre chau aba baDa bhAMgA // 1 // eka araja mhAkI suNi jaga pati, moha nIda sauM abake jAyAM / nija subhAva thiratA budhi dIje, ora kachu mhe nAhIM mAMgAM // 2 // (363) rAga-parAja mhe to UbhA rAja thA. araja karAM chAM mAnau mahArAja // ttek|| kevalajJAnI tribhuvana nAmI, aMtarajAmI siratAja // 1 // moha zatru khoTo saMga lAgyau bahuta karai chai akAja / yAteM begi bacAvo mhAnaiM thAne mhAM kI lAja // 2 // cora caMDAla aneka uvAre' gIdha zyAla mRgarAja / tau budhajana kiMkara ke hitamaiM DhIla' kahA jinarAja // 3 // mahAkavi bhAgacanda (pada 364-366) (364) rAga-soraTha svAmI mohi apano jAni tArau11, yA vinatI aba cita dhArau ||ttek // jagata ujAgara karuNA sAgara, nAgara nAma tihAro // 1 // bhava aTavI12 meM bhaTakata bhaTakata aba maiM atI hAro // 2 // bhAgacanda svacchanda jJAnamaya sukha anaMta vistArau // 3 // (365) rAga-jor3A maiM tuma zarana liyo, tuma sAMce prabhu arahaMta // Teka // tumare darzana jJAna mukara5 meM daraza jJAna jhalakaMta6 / atula nirAkula sukha AsvAdana vIraja araja(?) anaMta // 1 // rAga dveSa vibhAga nAza bhaye parama samarathI saMta / 1.maiM to 2.Apake caraNoM meM lagA hUM 3.bar3e bhAgya se pAyA hUM 4.hamArI suna lIjie 5.khar3A 6.Apase araja karate hai 7.bahuta nukasAna karatA hai 8.pAra lagAye 9.dAsa 10.DhilAI 11.pAra karo 12.zreSTha 13.saMsAra rUpI jaMgala 14.bahuta thaka gayA 15.darpaNa 16.jhalakate haiM 17.samAna rasa vaale| For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (129) para devAdhideva pAyo dika', doSa kSudhAdhija' aMta // 2 // bhUSana' vasana zAstra kAmAdika, karana vikAra anaMta / tina tuma paramaudArika tana mudrA sama zobhaMta // 3 // tuma vAnInai dharmatIrtha jaga mAMhi trikAla calaMta / nija kalyAna hetu indrAdika, tuma pada seva karaMta // 4 // tuma guna anubhavatai nija para guna, darasata agama aciMta / bhAgacaMda nijarUpa prApti aba, pAvai hama bhagavaMta // mai. // 5 // (366) rAga-dIpacandI kIjiye kRpA moha dIjiye svapada maiM to terI zarana lIno hai nAtha jI // Teka // dUra karane yaha moha zatru ko, phirata sadAjI mere sAtha jI // 1 // tumare vacana karmagata-mocana saMjIvana auSadhi kvAthajI // 2 // tumare kamala budha dhyAvata, nAvata haiM puni nija mAtha jI // 3 // 'bhAgacanda' maiM dAsa tihAro ThADe jorau jugala hAtha jI // 4 // mahAkavi dyAnatarAya (pada 367-372) (367) rulyo cirakAla, jagajAla cahu~gati virSe Aja jinarAja-tuma zarana Ayo // Teka // sahyo dukha ghora, nahi chora Avai kahata tumasau kachu chipyo' nahi tuma batAyo // 1 // tu hI saMsAra tAraka nahIM dUsaro, aiso muMhara bheda na kinhI sunAyo // 2 // sakala sura asura naranAtha baMdata3 carana, nAbhinaMdana nipuna munina dhyAyo // 3 // tu hI arahanta bhagavanta guNavanta prabhu, khule mujha5 bhAga aba daraza pAyo // 4 // 1.kaSTa 2.bhUkha Adi 3.AbhUSaNa evaM vastra 4.parama audArika zarIra 5.ApakI vANI se 6.tumhAre caraNoM kI sevA karate haiM 7.apanA pada 8.kAr3hA 9.aTakA 10.cAroM gatiyoM meM 11.chipA huA nahI hai 12.isa prakAra kA bheda kisI ne nahI batAyA 13.caraNoM kI vaMdanA karate haiM 14.acchI taraha 15.mere bhAgya khula gye| For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (130) siddha hauM zuddha hauM buddha aviruddha hauM, Iza jagadIza bahuguNani gAyo // 5 // sarva cintA gaI buddhi nirmala bhaI, jabahi cita jugala caranani lagAyo // 6 // bhayo nihAcitta' 'dyAnata' carana zarnagayi, tAra aba nAtha tero kahAyo // 7 // (368) merI bera kahA DhIla karI jI ||ttek // sUlI soM siMhAsana kInoM, seTha sudarzana vipati harIjI // 1 // sItAsatI aMgani meM paiThI pAvaka nIra karI sagarI jI / vAriSeNa pai khaDga calAyo, phUlamAla kInI sutharI jI // 2 // dhanyA vapI parayo nikAlyo, tA ghara riddha aneka bharI jii| sirIpAla sAgara taiM tArayo, rAjabhoga ke mukata barI jii|| 3 // sAMpa kiyo phUlana kI mAlA, somA para tuma dayA dharI jI // 'dyAnata' maiM kachu jAMcata nAhI, kara vairAgya dazA hamarI jI // 4 // (369) prabhu aba hamako hohu sahAya // Teka // tuma bina hama bahu juga dukha pAyo; aba to parase pAMya ||prbhu. // 1 // tIna loka meM nAma tihAro hai sabako sukhadAya / soI nAma sadA hama gAvaiM rIjha jAhu patiyAya // prabhu. // 2 // hama to nAtha kahAye tere, jAvaiM kahAM su balAya / bAMha gahe kI lAja nivAhyau, jo ho tribhuvana rAya ||prbhu. // 3 // 'dyAnata' sevaka ne prabhu itanI vinatI karI banAya / dInadayAla dayA ghara mana meM, jama 2 lehu bacAya ||prbhu. // 4 // (370) ho svAmI jagata jaladhite taaro|| ho. // Teka // 1.nizcinta 2.zaraNa 3.merI bArI meM 4.DhilAI 5.vipatti dUra kI 6.Aga ko pAnI kara diyA 7.zrIpAla rAjA 8.somA satI 9.caraNa sparza kiyA 10.vizvAsa karake prasanna ho jAo 11.kahAM jAUM batAiye 12.yama se bacAlo / For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (131) moha maccha arU kAma kacchateM, lobha lahara" ubAro // ho. // 1 // kheda khArajale dukha-dAvAnala, bharama bha~vara bhaya TAro // ho. // 2 // 'dyAnata' bAra bAra yoM bhASai, tU hI tArana hAro // ho. // 3 // (371) mohi tAro ho devAdhideva, maiM manabacatana kari karau seva // Teka // tuma dIna dayAla anAtha nAtha, hamahU ko rAkho Apa sAtha // 1 // yaha mAravAr3a saMsAra deza, tuma carana kalapataru hara kaleza // 2 // tuma nAma rasAyana jIya pIya, 'dyAnata' ajarAmara bhava tritIya // 3 // (372) tuma prabhu kahiyata dIna dayAla // Teka // Apana jAya mukata maiM baiThe, hama ju rulata jagajAla // tuma. // 1 // tumaro nAma japeM hama nIke, mana baca tIno kAla / tumato hama ko kachU deta nahiM, hamaro kauna havAladeg // tuma // 2 // bure bhale hama bhagata tihAre, jAnata ho hama cAla / aura kachu nahiM yaha cAhata haiM, rAga doSa kauM TAla // tuma. // 3 // hamasau caka' parI so vakaso, tuma so kRpA vizAla / 'dyAnata' eka bAra prabhu jagatai, hama ko lehu nikAla // tuma. // 4 // kavivara jinezvaradAsa (373) suniye supArasa Aja hamArI . // suniye. // lakha caurAsI jona'2 phiryo maiM, pAyo dukha adhikArI // suniye. // 1 // bar3e puNyate narabhava pAyo, zarana gahI aba thArI3 // suniye. // 2 // ratnabhaya nidhi nija kI dIjai, kIje 4 vidhi niravArI // suniye // 3 // adhama udhAraka deva 'jinezvara' Aja hamArI vArI // suniye. // suniye. // 4 // ___ (374) merI jinavara suno pukAra vasuvidhi karmajalAne vAle ||ttek // 1.baDI machalI 2.daladala kIcar3a 3.dukha 4.khArA pAnI 5.bolate haiM 6.mana bacana tana se sevA karatA hUM 7.kaSTa dUra karo 8.tIna 9.bhaTakatA hUM 10.hAla 11.prAMta hUM ata: bakatA hUM 12.yoni 13.ApakI 14.karmoM ko dUra kara deM / For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132 ) saMpati inake hAtha, 1 // 2 // mere karma anAdi sAtha, merI moko dete dukha dinarAta bairI dharma bhulAne vAle // 1 // maiMne kInA nahIM vigAra' tau bhI dete dukha apAra inakA aisA hai ikhatyAra' nAhaka dukha dikhAne vAle maiM to sadA akelo eka mere duzmana karma aneka sabakaiM dukha dene kI Tekara, kAtila ye kahalAne vAle // 3 // devaiM gAphila' karake mAra lete baira kugati meM DAra mokoM bhavadadhi se kara pAra, 'jinezvara' dharma calAne vAle // 4 // 1 1 mahAkavi daulatarAma (pada 375-379) (375) jAUM kahA~ taja zarana tihAre // cUka anAditanI yA hamarI mApha karo karunA guna dhAre DUbata hoM bhava sAgara meM aba tuma bina ko muhavAra nikAre tuma sama deva avara nahi koI, tAtaiM hama yaha hAtha pasAre mosama adhama aneka udhAre, baranata haiM zruta zAstra apAre 'daulata' kI bhavapAra karo aba Ayo hai zaranAgata Teka 11 (377). // 1 // // 2 // (376) maiM Ayo jina zarana tihArI, maiM cira dukhI vibhAva' bhAvataiM svAbhAvika nidhi Apa visArI // maiM Ayo. // Teka rUpa nihAra dhAra tuma guna suna vaina" hota bhavi zivamaga cArI 0 mama kAja ke kArana tuma, sumarI seva eka ura dhArI // maiM Ayo. 2 // milyau ananta janma taiM avasara aba vinaU he bhavasara 12 tArI / parama iSTa aniSTa kalpanA 'daula' kahai jhaTa bheTa hamArI // maiM Ayo. // 3 // // 3 // // 4 // thAre ' // 5 // For Personal & Private Use Only prabhu morI 13 aisI budhi14 kIjie / rAga dveSa dAvAnala" se baca, samatA rasa meM bhIjiye // prabhu // Teka // // 1 // / 1. bigAr3a 2. adhikAra 3. Adata 4. hatyAre 5. besudha 6. bAhara 7. dUsarA 8. Apake 9. para pariNati 10. bhulA diyA 11. vacana 12. saMsAra sAgara pAra karane vAle 13. merI 14. buddhi 15. jaMgala kI Aga 16. bhIMganA / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (133) parameM tyAga apanapo nija meM, lAga na kabahU kIjie / karma karmaphala mAMhi na rAcata jJAna sudhArasa pIjie // prabhu. // 1 // samyagdarzana jJAna carananidhi, tAkI prApta karIjie / mujha kAraja ke tuma bar3a kArana araja 'daula' kI lIjie // prabhu. // 2 // (378) ho tuma tribhuvana tArI ho jinajI mo bhavajaladhi kyoM na tArana ho // Teka // aMjana kiyA niraMjana tArauM adhama udhAra virada dhArana ho / hari barAha karkaTa jhaTa tAra, merI bera DIla pArata ho // ho tuma. // 1 // yauM bahu adhama udhAre tuma to, maiM kahA' adhama na muhira TArata ho / tuma ko karano parata na kachu ziva, patha lagAya bhavyani tArata ho ||ho tuma. // 2 // tuma chavi nirakhata sahaja Tarai agha, guNa ciMtata vidhiraja jhArata ho / 'daula' na aura cahai mo dIjai, jaisI Apa bhAvanA rata" ho // ho tuma. // 3 // (379) tuma suniyo zrI jinanAtha, araja ika merI jI // tuma. // Teka // tuma vina hota'6 jagata upakArI vasukarmana mohi kiyA dukhArI jJAnAdika nidhi harI hamArI, dyAvo" soM mama pherI jii|| tuma. // 1 // maiM nija" bhUla tinahi saMga lAgyo tina kRta karana viSaya rasa pAgyau / tAtedeg janma jarA-daba-dAgyau, kara samatA samanekI jI // tuma. // 2 // ve aneka prabhu maiM ju akelA, cahuMgati vipati mAMhi mohi pelA / / bhAga jage tumasoM bhayo melA, tuma ho nyAya23 niverI jii|| tuma. // 3 // tuma dayAla vehAla hamAro, jagatapAla nija virada samAro / DhIla4 na kIjai vega25 nivAro "daulatanI' bhavapherI jii|| tuma. // 4 // kavi mahAcandra (380) ora26 nihAro more dIna dayAlA // ora. // Tera // 1.kSaya karanA 2.lIna honA 3.usakI 4.kArya 5.kAraNa 6.mujhe 7.prazaMsA 8.siMha 9.sUara 10.keMkar3A 11.maiM kyA nIca hUM 12.mujhe kyoM pAra nahI lagAte 13.pApa 14.karmamala dUra karanA 15.lIna honA 16.akAraNa 17.vApisa dilA do 18.apanI galtI se 19.viSayoM ke rasa meM lIna ho gayA 20.isaliye janma jarA rUpI Aga meM jalA 21.nikaTa 22.dhakelA 23.phaisalA karane vAle 24.DhilAI na kareM 25.jaldI se 26.tarapha 27.dekho| For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) hama karmana" bhavadukha dukhiyA tuma dukha ke pratipAlA' // ora. // 1 // karmana tulya nahIM dukha dAtA tuma sama nahi rakhavAlA // ora. // 2 // tuma to dIna aneka udhAre' kauna kahai taiM sArA ||or. // 3 // karma arI' ko vegi haTAUM aisI kara prabhu mhArA ||or // 4 // 'budha mahAcandra' caraNa yuga carce jAcata hai zivamAlA ||or. // 5 // _ (381) araja morI eka mAnU jI', ho jina jI camatkAri mahArAja // Teka // tuma to zivapura bAsa kInU jI, ho jina jI hama DUbai bhavamAhi, tAri mohi dIna jAnUM jii|| ho jina jI. // 1 // tuma nijarUpI vhe rahe ho rAja ho jina jI, hama para paraNati lIna karo nija rUpa bAnU jii|| ho jina jI. // 2 // tuma to karma vinAziye jI, rAja ho prabhujI, hamako karama dukha deta, janma janmAntarAno jii|| ho jina jI. // 3 // bhava bhava meM tuma caraNa kI ho rAja ho jina jI sevA 'budha mahAcandra' mAMgata so milAnUM' jI // ho jina jii.|| 4 // kavivara bhAgacaMda (382) mo sama2 kauna kuTila 3 khala kaamii| tuma sama kalimala5 dalana na nAmI // Teka // hiMsaka jhUTha bAda mati citarata', paradhana hara para vanitAgAmI / lobhita citta vitta nita cAhata dhAvana daza diza karata na svAmI // 1 // rAgI deva bahuta hama jAMce rAMce nahi tuma sAMce svAmI bAMcadeg zruta kAmAdika poSaka, seye kugurU sahita dhanadhAmI // 2 // bhAga udayase maiM prabhu pAye, vItarAga tuma antarjAmI / tuma dhuni22 suni parajaya meM, paraguNa jAnai nijaguNacita visarAmI23 // 3 // tumane pazu pakSI saba sA tAre aMjana cora sunAmI / 1.rakSA karane vAle 2.uddhAra kiyA 3.karmazatru 4.pUjatA hUM 5.mAMgatA hUM 6.mAno jI 7.kiyA jI 8.jAno jI 9.banA 10.aneka janmoM meM 11.milAnajI 12.mere samAna 13.kapaTI 14.duSTa 15.pApoM ko naSTa karane vAle 16.lIka 17.parastrI gAmI 18.hamezA dhana cAhate haiM 19.lIna honA 20.paDhe 21.dhana aura dhAma (satkAra) vAle 22.vANI sunakara 23.Atma svarUpa meM liin| For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135 ) 'bhAgacanda' karuNAkara sukhakara, haranA yaha bhava saMtati lAmI // 4 // kavi daulatarAma rAga- ujhAja jogIrAsA (383) mohi bhavadukha dukhiyA jAnake // Teka // tuma, tribhuvana ke dukhahArI / lakha, lInI zaraNa tihArI // 1 // sudhi' lIjyo jI mhArI, tInaloka svAmI nAmI gaNadharAdi tuma zaraNa lai jo vidhi arI karI hamarI gati, so tuma jAnata sArI / // 2 // yAda kiye dukha hota hiye jyoM, lAgata koTa labdhi aparyApta nigoda meM eka usAMsa' kaTArI maMhArI janama marana nava' duguna vithA kI, kathA na jAta ucArI // 2 // bhU jala jvalana 12 pavana pratyeka vikalatraya tanadhArI paMcendrI pazu nAraka nara sura, vipati bharI bhayakArI moha mahAripu neka na sukhabhaya hona 3 daI sudhi thArI so duThi14 baMdha bhayau bhAganatai 15, pAye tuma jagatArI // 5 // yadapi virAga tadapi tuma zivamaga sahaja pragaTa karatArI / jyoM ravi kiraNa sahaja maga darzaka yaha nimitta anivArI // 6 // nAga 16 chAga 17 gaja 18 bAgha bhI duSTa, tAre adhama udhArI / zIza namAya pukArata kaba kaiM 'daula' adhama kI bArI // 7 // kaviyitrI campA (384) prabhu tuma Atama 19 dhyeya karo, saba dhyeya karo, saba vikalapa taja nijasukha sahaja varo // hama tuma eka deza ke vAsI itano 20 bhedajJAna" bala tuma nija sAdho, hama viveka visaro tuma 22 nija rAca lage cetana meM, deha se neha hama sambandha kiyo tana dhana se bhava vana vipati bharo // prabhu. // 2 // Taro 1 gajAla tano prabhu // bheda 118 11 // prabhu. Teka // paro / For Personal & Private Use Only 1. khabara 2. merI 3. zaraNa lI hai 4. bahAra 5. ApakI 6. karma zatru 7. karor3o kaTArI 8. eka sAMsa meM 9. aTThAraha bAra maranA jInA 10. kahI nahI jAtI 11. pRthvI 12. Aga 13. ApakA smaraNa hone diyA 14. duSTa 15. saubhAgya se 16. sarpa 17. bakarA bakarI 18. hAthI 19. Atma dhyAna kiyA 20. itanA aMtara ho gayA 21. bheda jJAna ke bala para 22. AtmasvarUpa meM lIna / // 1 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) tumako Atama siddha bhayo prabhu hama tana' bandha dharo / yAteM bhaI adhogati hamarI, bhavadukha aganijaro // prabhu, // 3 // dekha tihArI zAnta chavi ko, hama yaha jAna paro / hama sevaka tuma svAmi hamare hamahi saceta karo // prabhu. // 4 // darzana moha harI hamarI mati, tuma lakha sahaja Taro / 'campA' sarana laI aba tumarI bhavadukha roga haro // prabhu. // 5 // kavi kuMjIlAla (385) tuma ho dInana ke bandhu, dayA ke. sindhu karo bhava pArA / tuma bina prabhu kauna hamArA // Teka // mohAdi zatru valazArI haiM, inane saba subuddhi visArI hai| ina duSToM se kaise hove chuTakArA // tuma. // paMcendriya viSaya nacAte haiM nahiM tyAga bhAva kara pAte haiM / viSayoM kI lampaTatA ne dhyAna visArA // tuma. // ye kuTuma viTamba satAte haiM nahiM dharma dhyAna kara pAte haiM ina karmoM ne nijajJAna dabAyA sArA // tuma. // aiso bhavasindhu apArI hai, vaha rahe sabhI saMsArI hai aba tumhI kaho kaise. hove nistArA // tuma. // para deva bahuta dikhalAte haiM, saba rAga dveSa yuta pAte haiM / ye khuda azAnta kima" deMya zAnti kA dvArA // tuma. // tuma DUbata bhavika ubAre haiM 'kuMjI' hUM zaraNa tihAre haiM / moya.2 de samakita kA dAna, karo uddhArA // tuma. // mahAkavi bhUdharadAsa (386) DhAla paramAdI aho jagata gurU eka suniyo araja hamArI / tuma ho dIna dayAla, maiM dukhiyA saMsArI // 1 // 5.zarIra bandha kiyA 2.Aga meM jalA 3.buddhi kA haraNa kara liyA 4.zaktizAlI 5. hI bhulA dI 6.viSayoM kI Asakti parivAra 8.nirvAha 9.anya deva 10.sahita 11.kaise 12.mujhe| For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 ) nAhiM isa bhava vana ke mAhiM', kAla anAdi bhramata cahUMgati mAhi sukha nahi dukha karma mahAripu jora, eka na. kAna manamAnyA 3 dukha dehiM, kAhU soM kabahUM itara nigoda, kabahUM suranara pazugati mAMhi, prabhu inake parasaMga, je dukha dekhe deva! narka bahuvidhi nAca nacAvaiM bure bhava bhava mAMhi tumasoM nAhiM duro eka janma kI bAta kahi na sakoM suni gamAyo 1 bahupAyo // 2 // karai jI / DaraiM jI // 3 // dikhAvaiM / jI / jI // 5 // svAmI / parajAya, jAnata aMtara jAmI // 6 // anAtha, ye mili duSTa ghanere " sAhiba mere // 7 // suniyo nibala kari DAya jina ! aMtara pAMyani berI tuma ananta maiM to eka kiyo bahuta behAla jJAna mahAnidhi luTi raMka inahI tuma mujha mAMhi he pApa punya mili doI, tana kArAgRha mAhiM mohi diyo dukha inako neka vigAra", maiM kachu nAhiM kiyo jI / binakArana jagavaMdya ! bahuvidhi baira liyo aba Ayo tuma pAsa suni jina, sujasa tihAro nItanipuna jagarAya ! ka nyAva 11 duSTana dehu nikAsa 12, sAdhuna 13 koM rakhi 14 vinave 15 bhUdharadAsa he prabhu DhIla dukha bhArI jI hamAro na kIjai . 118 11 pAryo // 8 // DArI ' 1 For Personal & Private Use Only 11 8 11 // 10 // / lIjai / // 11 // 1. vyartha 2. sunanA 3. manamAnA 4. prasaMga 5. bahuta se 6. aMtara pAr3a diyA 7. beDI 8. DAlI 9. jela 10. nukasAna 11. nyAya, phaisalA 12. nikAla 13. sajjanoM ko 14. rakha lIjie 15. vinaya karatA hUM / // 12 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) 9. Atma-svarUpa (pada 390 - 448) mahAkavi budhajana (387) rAga titAlA aura' Thaura kyoM herata' pyArA tere hI ghaTa meM jAnana hArA // Teka // halana calana thala bAsa ekatA, jAtyantara taiM nyArA nyArA // 1 // moha udaya rAgI dveSI hai, krodhAdika kA sara / bhramata phirata cAroM gati bhItara janama marana bhogata dukhabhArA // 2 // guru upadeza lakhai pardA ApA, tabahi vibhAva karai parihArA / hai ekAkI 'budhajana' nizcala pAvai zivapura sukhada apArA // 3 // (388) kauna karata hai yA nita. // 1 // yA nita citavo' uThi kai bhora, maiM hUM kauna kahAM tai Ayo kauna hamArI Thaura // Teka // dIsata kauna-kauna yaha citavata, 10 zora / Izvara kauna-kauna hai sevaka kauna kare upajata kauna mare ko bhAI, kauna gayA nahIM Avata? kachu nAhIM, paripUrana aura Rs13 aura maiM aura 14 rUpa hai, paranati svAMga dharaiM Dolo yAhI taiM, terI 'budhajana' ghora 1 jhakajhora // Dare 11 saba ora // kari 15 bhora // (389) rAga kAphI kanar3I lakhi yA For Personal & Private Use Only lai yA || maiM. 11 Teka || 17 maiM dekhA Atama rAmA rUpa pharasa6 rasa gaMdha taiM nyArA, darasa jJAna guna dhAmA / nitya niraMjana jAkai nAhIM krodha lobha mada kAmA // maiM. // 1 // bhUkha pyAsa sukha dukha nahi jAke nAhI vana" pura gAmA / nahiM sAhiba nahiM cAkara bhAI, nahiM tAta nahiM mAmA // maiM. // 2 // bhUli anAdi thAkI jaga bhaTakata, lai pudgala" kA jAmA 1 nita. // 2 // aura | nita. // 3 // 1. dUsarI jagaha 2. dekhatA hai 3. jJAtA 4. anya jAtiyoM se 5. sRSTA 6. apanA pada dekhatA hai 7. tyAgA 8. pratidina cintavana karanA 9. dekhatA kauna hai 10. cintavana kauna karatA hai 11. dekhakara DaratA hai 12. AtA hai 13. dUsaroM se 14. bhinna 15. dUsarI paranati kara lI 16. sparza 17. alaga 18. jaMgala, nagara, grAma 19. pugalakA rUpa lekara / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (139) 'budhajana' saMgati jina guru kI tai, maiM pAyA mujhaThAnA // maiM. // 3 // kavivara dyAnata rAya (390) rAga kAphI aba hama Atama ko pahacAnA jI // Teka // jaisA siddha kSetra meM rAjata, taisA ghaTa' meM jAnA jI // aba. // 1 // dehAdika para dravya na mere, merA cetana vAnA jI // aba. // 2 // 'dyAnata' jo jAne so syAnA, nahi jAno so divAnA jI ||ab. // 3 // kavivara budhajana (391) rAga - AsAvarI jogiyA jalda tetAlo he AtamA ! dekhI duti torI re // he A. // Teka // nija ko jJAta loka ko jJAtA, zakti nahIM korI re // he A. // 1 // jaisI joti siddha jinavara maiM taisI hI morI re // he A. // 2 // jar3a nahiM huvo phirai jar3a ke vasi, kai jar3akI jorI re // he A. // 3 // jaga ke kAji karana jaga Tahalai, 'budhajana' morI mati bhorI re ||he A. // 4 // __(392) rAga - khamAMja merA sAMI to momaiM' nAhIM nyArA, jAnai so jAnanahArA // Teka // pahale kheda 2 sahyau bina jAnai, aba sukha aparaMpArA // merA. // 1 // anaMta catuSTaya dhAraka gAyaka guna'3 parajai drava sArA / jaisA rAjala gaMdhakuTI maiM taisA mujhameM mhArA // merA. // 2 // hita anahita mama para cikalapate karama baMdha bhaye mArA / tAhi udaya gati gati sukha dukha meM bhAva kiye dukha kArA |meraa. // 3 // kAla labdhi jina Agama setI, saMzaya bharama vidArA / 'budhajana' jAna karAvana karatA ho hI eka hamArA ||meraa.|| 4 // 1. merA sthAna 2. AtmA meM 3. samajhadAra 4. mUrkha 5. kAnti 6. zakti kama nahIM hai 7. merI 8. jor3I 9. duniyA ke lie10. ghUmatA hai 11. mujhameM 12. dukha 13. guNa 14. paryAya 15. merA 16. para vikalpa se 17. cAroM gatiyoM meN| For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) kavivara bhAgacaMda (393) rAga-gaurI Atama anubhava Avai jaba nija Atama anubhava Avai, aura kachu' na suhAvai, jaba nija. // Teka // rasa nIrasa ho jAta tatachina, accha' viSaya nahIM bhAvai // jaba nija. // 1 // goSTi kathA kutuhala vighaTaiM, pudgala prIti nasAvai // jaba nija. // 2 // rAga doSa juga capala pakSanuta mana pakSI mara jaavai|| jaba nija. // 3 // jJAnAnanda sudhArasa umagai ghaTa aMtara na samAvai // jaba nija. // 4 // 'bhAgacaMda' aise anubhava ke hAtha jori sira nAvai // jaba nija. // 5 // (394) Akula rahita hoya imi nizidina kIjai tatva vicArA ho / ko maiM kahA~ rUpa hai merA, para hai kauna prakArA ho // Teka // 1 // ko 'bhava kAraNa baMdha kahA ko, Asrava rokana hArA ho| khipata karma baMdhana kAhe so thAnaka kauna hamArA ho // 2 // imi abhyAsa kiye pAvata hai,1 paramAnaMda apArA ho / 'bhAgacanda' yaha sAra jana kari, kIje bAraMbArA ho // 3 // (395) rAga-dIpacandI jor3I jina svapara hitAhita cInA, 2 jIva tehI sAMcai13 jainI // Teka // jina budha chainI painI teM jar3a, rUpa nirAlA zInA / parateM viraca" Apase rAce 6 sakala vibhAva vihInA // 1 // puNya pApa vidhi baMdha udaya meM, pramudita hota na dInA / samyakdarzana jJAna carana nija, bhAva sudhArasa bhInA // 2 // viSaya cAha taji nija vIraja saji karata pUrva vidhi chInA 'bhAgacanda' sAdhaka hai sAdhata, sAdhya svapada svAdhInA // 3 // 1. kucha bhI acchA nahIM lagatA 2. indriyoM ke viSaya 3. rAga dveSa rUpI do caMcala paMkhe 4. umar3atA hai 5. isa prakAra 6. dina rAta 7. anya kisa prakAra kA hai 8. Asrava rokane vAlA kauna hai 9. khapate haiM 10. sthAna 11. pAtA hai 12. pahacAnA 13. sacce 14. buddhi rUpI chainI 15. virakta hokara 16. rakta yA lIna 17. AnaMdita 18. pahale karmoM kA nAza kiyaa| For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (141) (396) rAga-dIpacandI yaha moha udaya dukha pAvai, jagajIva ajJAnI // Teka // nija cetana svarUpa nahi jAnai, parapadArtha apanAvai / para parinamana nahIM nija Azrita yaha taha ati akulAvai // 1 // dUSTa jAni rAgAdika sevai, te vidhibaMdha baDhAvai / nija hita heta bhAva cita samyaka darzanAdi nahiM dhyAvai // 2 // indriya tRpti karana ke kAje, viSaya aneka milAvai / te na mile taba kheda khinna hai sacamuca hRdaya na lyAvai // 3 // sakala karma chaya lacchana lachita moccha dazA nahi paavai| 'bhAgacanda' aise bhrama setI, kAla anaMta gamAvai // 4 // (397) sattA raMgabhUmi meM naTata brahma nara rAya // Teka // ratnatraya AbhUSaNa maNDita, zobhA agama athAya / sahaja sakhA nizaMkAdika guna, atula samAja bar3hAya // 1 // samatA bIna madhura rasa bole dhyAna mRdaMga bajAya / nadata nirjarA nAda anUpama nUpura saMvara lyAya // 2 // laya nija rUpa maganatA lyAvata, ra nRtya sujJAna karAya / samarasa gItAlApana puni jo, durlabha jaga3 maha Aya // 3 // 'bhAgacanda' Apahi rIjhata tahA~, parama samAdhi lagAya / tahA~ kRtakRtya su hota mokSa nidhi, atula inAmahi pAya // 4 // (398) rAga-dIpacandI dhanAzrI tU svarUpa jAne vina dukhI, terI zakti na halkI ve // Teka // rAgAdika varNAdika racanA, sohe saba pudgala kI ve|| tU. // 1 // aSTa gunAtama 6 terI mUrati so kevala meM jhalakI ve // tU. // 2 // 1. vahAM 2. bahuta dukhI hotA hai 3. karma baMdhanoM 4. Atma-kalyANa ke lie 5. dukhI 6. mokSa 7. nAcatA hai 8. ratnatraya rUpI alaMkAra 9. bolatA hai 10. AvAja 11. lInatA 12. lAtA hai 13. saMsAra meM 14. inAma 15. kama, thor3I 16. ATha guNa svarUpa 17. kevalajJAna meM prakAzita / For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) jage anAdi kAlimA tere duratyaja mohana' mala hI ve // 3 // moha nasai bhAsata' hai mUrata paMka nasai jyoM alakI ve 'bhAgacanda' mo milata jJAna soM sphUrti akhaNDa svabala' kI ve 118 11 1 mahAkavi dyAnatarAya (pada 399-413) (399) rAga - sAraMga Aya hai // Teka / mohi kaba aisA dina sakala vibhAva ai abhAva hoMhige, vikalapatA' miTa jAya hai |mohi // 1 // yaha paramAtama yaha mama Atama, bheda buddhi na rahAya hai orana kI kA bAta calAvai, bheda vijJAna palAya hai // mohi jAnaiM Apa ApamaiM ApA, so vyavahAra vilAya hai 1 naya-paramAna' nikhepana" mAMhI, eka na ausara" pAya hai // mohi // 3 // darasana jJAna carana ke vikalapa, kaho kahA~ ThaharAya hai / 'dyAnata' cetana cetana hvai hai, pudgala pudgala thAya hai // mohi // 4 // // 2 // (400) rAga - kAphI jAnA // sevaka, aiso bharma 12 ApA prabhu jAnA maiM paramesura yaha maiM isa jo paramesura so mama mUrati jo maramI 14 hoya soi to jAnai jAnai nAhI mama Atama .17 jAko dhyAna dharata haiM munigana, pAvata arhata siddha sUri guru munipada, Atama rUpa jo nigoda meM so mujha mAMhIM soI 'dyAnata' nihacai" raMca 21 phera nahiM jAnai so hai (401) Teka // re palAnA 93 // ApA. // 1 // so bhagavAnA 1 bhAI // AnA 15 // ApA. // 2 // hai niravAnA 16 Teka // anubhava karanA 1. moha-mala 2. prakAzita hotA hai 3. Atmabala kI 4. vibhAva naSTa ho gaye 5. vikalpa 6. bheda buddhi nahIM rahatI 7. dUsaroM kI 8. Atma svarUpa meM 9. pramANa 10. nikSepa 11. avasara 12. bhrama 13. bhAga gayA 14. marma ko jAnane vAlA 15. anya 16. nirvANa, mokSa 17. AcArya 18. upAdhyAya 19. mokSa 20. nizcaya 21. thor3A bhI aMtara nahIM / I bakhAnA || ApA. // 3 // zivathAnA " 1 mativAnA | ApA. // 4 // For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) / 2 jabalauM' bheda jJAna nahiM upajai, janama marana dukha maranA re // 1 // Atama par3ha nava tatva vakhAnai, vrata tapa saMjaya dharanA re Atama jJAna vinA nahi kAraja jorI saMkaTa paranAre // 2 // sakala grantha dIpaka haiM bhAI, mithyAtama ko haranA re 1 kahA karai te aMdha puruSa ko jinheM upajanA maranA re // 3 // 'dyAnata' je bhavi sukha cAhata haiM tinako yaha anusaranA re sohaM ye do akSara japakai bhavajala pAra utaranA re 1 118 11 / (402) aba hama Atama ko pahicAnyau ||ttek|| jabahI setI moha subhaTa bala, khinaka eka meM mAnyo // 1 // rAga virodha vibhAva bhaje jhara, mamatA bhAva palAnyau darasana jJAna carana meM cetana bheda rahita paravAnyau jihi" dekheM hama avara na dekhyoM, dekhyo so sara dhAnyo 1 tAko kaho kahaM kaise kari, jA jAnai jima jAnyau pUrababhAva supanavata12 dekhe, apano anubhava tAnyau / 'dyAnata' to anubhava svAdata hI, janama saphala kari mAnyau 1 1 // 3 // 14 // 4 // 11 (403) Atama rUpa anUpama hai, ghaTamAMhi 15 virAjai // Teka jAke sumarana' jApasoM, bhava bhava dukha bhAjai ho // Atama. // 1 // kevala darasana jJAna maiM thiratA pada chAjai ho / upamA ko tihu" loka meM kou vastu na rAjai ho // Atama. // 2 // sahai parISaha bhAra jo, ju mahAbrata" sAjai ho jJAna binA ziva nAlA hai bahu karma upAjai ho / Atama. // 3 // tihu~ loka tihu~ kAla meM nahiM aura ilAjai 21 ho 1 'dyAnata' tAko jAniye, nija svAratha 22 kAjai ho // Atama // 4 // 1. jaba taka 2. kArya 3. yoni 4. anusaraNa karanA 5. pahacAnA 6. jaba se 7. eka kSaNa meM jAna gaye 8. bhAga gayA 9. samajhA 10. jisako 11. zraddhAna kiyA 12. svapna kI taraha 13. phailAyA 14. svAda lete hI 15. AtmA meM 16. smaraNa 17. bhAga jAte haiM 18. tIna loka meM 19. paMca mahAvrata 20. jJAna ke binA mokSa prApta nahIM hotA 21. ilAja 22. Atma-kalyANa ke lie / For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) (404) hama lAge Atama rAma soM ||ttek // vinAzIka' pudgala kI chAyA, kauna ramai dhana mAna so // hama. // 1 // samatAsukha ghaTa meM paragAsyo' kauna kAja hai kAma soM / duvidhA bhAva jajAMjuli dInauM mela bhayo nija svAma soM // hama. // 2 // bhedajJAna kari nija pari dekhyau kauna bilokai cAma sauM / ure parai kI bAta na bhAvai, lau lAI guNa grAma so // hama. // 3 // bikalapa bhAva raMka saba bhAje jhari cetana abhirAma so| 'dyAnata' Atama anubhava karikai khUTe2 bhava dukhadhAma soM / hama. // 4 // (405) Atama jAno re bhAI ||ttek // jaisI ujjala ArasI3 re, taisI Atama4 jota / kAyA karamanasoM judI re, sabako karai udota" Atama. // 1 // zayana dazA jAgRta dazA re, donoM vikalapa rUpa / niravikalapa zuddhAtamA re cidAnaMda cidrUpa Atama. // 2 // tana baca setI bhinna kara re, manasoM nijalau lAya / Apa Apa jaba anubhavai re, tahA~ na mana baca kAya // Atama. // 3 // chahauM daraba nava tatvauM re, nyAro Atama raam| 'dyAnata' je anubhava kareM re, te pAve zivadhAma Atama. // 4 // (406) magana rahu re ! zuddhAtama meM magana rahu re // Teka // rAga doSa parako utapAta nihacaideg zuddha cetanAjAta // magana. // 1 // vidhi niSedha ko kheda22 nivAri Apa nihAri // magana. // 2 // baMdha mokSa vikalapa kari dUra, AnaMda kaMda cidAnaMda sUra22 // magana. // 3 // darasana jJAna carana samudAya 'dyAnata' ye hI mokSa upAya // magana. // 4 // 1. naSTa hone vAlA 2. lIna honA 3. pragaTa huA 4. kAma vAsanA 5. tyAga diyA 6. Atma svarUpa se 7. camar3e se 8. idhara udhara kI 9. acchI nahIM lagatI 10. lo lagAI 11. jhar3a kara 12. chUTanA 13. darpaNa 14. Atma jyoti 15. prakAza 16. nirvikalpa 17. apane svarUpa meM lau lagAkara 18. lIna raho 19. upadrava 20. nizcaya 21. cetanA janma 22. kheda dUra karake 23. sUra / For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) (407) bhAI ! aba maiM aisA jAnA ||ttek // pudgala darava' aceta bhinna hai, merA cetana bAnA // bhAI. // 1 // kalapa ananta sahata dukha bIte, dukha ko sukhakara mAnA / sukha dukha dou karma avasthA maiM karmana" AnA // bhAI. // 2 // jahA~ bhora thA tahA~ bhaI nizi, nizi kI Thaura vihAnA / bhUla miTI jinapada pahicAnA, paramAnanda nidhAnA // bhAI. // 3 // gUMge kA gur3a khAMya kahai kimi, yadyapi svAda pichAnA / 'dyAnata' jina dekhyA te, jAne mer3haka haMsa pakhAnA ||bhaaii. // 4 // (408) Atama jAna re jAna re jAna re||ttek // jIvana kI icchA karai kabahu na mAMge kAla / (prANI) soI jAnyo jIva hai, sukha cAhai dukha TAla // Atama. // 1 // naina baina1 meM kauna hai, kauna sunata hai bAta / (prANI) dekhata kyoM nahiM ApameM, jAkI cetana jAta // Atama. // 2 // bAhira aMtara nipaTa2 najIka (prANI) DhUMDhana dUra hai vAlA kauna hai / soI jAno ThIka // Atama. // 3 // tIna bhavana meM dekhiyA Atama rAma nahiM koya / (prANI) dyAnata' je anubhava kareM, tinako zivasukha hoya ||aatm. // 4 // (409) maiM nija Atama kaba dhyAUMgA ||ttek // rAgAdika parinAma tyAga ke, samatA sauM lau3 laauuNgaa|| maiM // 1 // mana baca kAya joga thira4 karakai jJAna samAdhi lagAUMgA / kaba hau kSipaka'5 zreNi car3hi dhyAUM cArita moha na gaauuNgaa| mai. // 2 // cAroM karama ghAtiyAkhana, 6 kari paramAtama pada paauuNgaa| 1. dravya 2. anya 3. jahAM saberA thA 4. vahAM rAta ho gaI 5. saberA 6. kaise 7. pahacAnA 8. patthara 9. kabhI mRtyu nahIM mAMgatA 10. netra 11. vacana 12. bilkula pAsa 13. cAha 14. sthira 15.kSapaka zreNI 16.ghAtiyA karma nAza krke| For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) jJAna daraza sukha bala bhaMDArA cAra aghAti bahAUMgA' // mai. // 3 // parama niraMjana siddha zuddha pada paramAnaMda kahAUMgA / 'dyAnata' yaha sampatti jaba pAUM, bahuri na jaga meM jAUMgA // maiM // 4 // (410) Atama anubhava kIjai ho ||ttek // janama jarA' aru marana nAzakai anaMta kAla lauM jIje ho ||aatm. // 1 // deva dharama guru kI saradhAkari, kuguru Adi taji dIjai ho / chahoM daraba nava tatva parakha cetana sAra gahIjai ho |aatm. // 2 // daraba karama no karama bhinna kari sUkSma dRSTi dharIjai ho / bhAva karamateM bhinna jAnikai buddhi vilAsa na marIjai ho // Atama. // 3 // Apa Apa jAnai so anubhava, 'dyAnata' zivakA dIjai ho / aura upAya vanyo nahi bani hai karai sodakSa kahIjai ho // Atama. // 4 // (411) kara re ! kara re !! kara re !! tU Atama hita kara re ! // Teka // kAla ananta gayo jaga bhrama 2 bhava bhava ke dukha hara re // Atama. // 1 // lAkha koTi bhava tapasyA karateM jIto3 karma terI jara re / svAsa usvAsa mAMhiM so nAsai, jaba anubhava citadhara re|| Atama. // 2 // kAhe kaSTa sahai bana mAMhI, rAga doSa parihara4 re / Aja hoya samabhAva binA nahIM bhAvau paci paci mara re ||aatm. // 3 // lAkha5 sIkha kI sIkha eka yaha Atama nija para para re / koTa grantha kA sAra yahI hai 'dyAnata' lakhabhava tara re ||aatm. // 4 // rAga-gaurI hamAro kAraja7 aiseM hoya ||ttek // Atama Atama para8 para jAnaiM hIno saMzaya khoya // hamAro. // 1 // aMta samAdhi marana ari tana taji, hoya zakra suraloya, 1. bahA dUMgA 2. buDhApA 3. aura 4. jIvita rahe 5. zraddhA karake 6. parakha kara 7. dhAraNa kIjiye 8. bhAva karma se 9. buddhi vilAsa 10. mokSa 11. catura 12. pramaNa karate hue 13. jitane 14. tyAga do 15. lAkhoM zikSAoM kI eka zikSA 16. karor3oM grantha 17. kArya 18. dUsare ko dUsarA jAnanA 19. indra 20. svarga loka / For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) vividha bhoga upabhoga bhoga, dharamatano' phala hoya // hamAro. // 2 // pUrI Ayu videha bhUpare hai rAja sampadA bhoya / kAraNa paMca lahai gahai duddhara, paMca mahAvrata joya // hamAro. // 3 // tIna joga thira sahai pariSaha ATha karama mala dhoya / 'dyAnata' sukha ananta ziva vilasai, janamaiM marai na koya // hamAro. // 4 // (413) rAga-gaurI dekho ! bhAI Atama rAma virAjai ||ttek // chahoM daravaH nava tatva jJeya hai, Apa sujJAyaka chAjai // 1 // arhata siddha sUri guru munivara pAMcoM pada jihi mAMhI / darasana jJAna carana tapa jihi meM paTatara kou nAhIM // 2 // jJAna cetanA kahiye jAkI, vAkI pudgala kerI / kevalajJAna vibhUti jAsukai,deg Ana1 vibhau bhramakerI // 3 // ekendrI paMcendrI pudgala jIva atIndrI jJAtA / 'dyAnata' tAhI zuddha daraba ko jAnapano sukhadAtA // 4 // __ kavivara daulatarAma (414) rAci 2 rahyo paramAMhi tU apano rUpa na jAnai // rAci. // Teka // avicala cinamUrata vinamUrata, sukhI hota tasa" ThAnai re // 1 // tana dhana bhrAta tAta suta jananI tU inako nija jAnai re / ye para inahi viyoga yoga meM yau~ hI sukha dukha mAnai re // 2 // cAha na pAye pAye tRSNA, sevata jJAna jaghAnai 8 re / vipati kheta 2degbidhi baMdha heta pai jAna viSaya rasa khAnai re // 3 // narabhava jina zruta zravaNa pAya aba kara nija suhita sayAnai re| 'daulata' Atama jJAna sudhArasa pIvo su guru bakhAnai 2 re // 4 // 1. bhogane ke lie 2. dharma kA 3. hokara 4. bhoga kara ke 5. tIna yoga (mana bacana kAya) 6. dravya 7. jisameM 8. usake 9. samAna 10. jisake 11. anya vaibhava 12. lIna ho rahA 13. caitanya mUrti 14. amUrta 15. vaisA ThAnatA hai 16. bichur3anA 17. milanA 18. naSTa karatA hai 19. vipatti rUpI kheta 20. karma baMdha kA dhAraNa 21. viSaya rasa kI khAna / For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) kavivara jinezvaradAsa (415) lAvanI rAga bhairavI meM apanA bhAva' ura dharanA pyAre jI apanA bhAva sukhadAna' bar3A apanA bhAva jinane ura dhArA, tina pAyA zivathAna bar3A // Teka // narabhava pAya catura mati cUkai, yaha mokA hitadAna bar3A / jo karanA so nijahita karalaiM, ciMtAmana samajAna bdd'aa|| apanA. // 1 // dhana jovana bAdala kI chAyA, ko isameM lalacAtA hai| inahI bhAvanateM suna pyAre, karma arI" bharamAtA hai|| apanA. // 2 // dhana saMbaMdha karama kI chAyA, ina sabameM tU nyArA hai| ye jar3a pragaTa acetana pyAre, tU saba jAnanahArA hai|| apanA. // 3 // rAgadveSa mada moha chor3a kaiM, vItarAga parinAma kiyA / pUrana brahma parama pada pAvana, Apa 'jinezvara' sarana liyA // apanA. // 4 // mahAkavi daulatarAma (416) jiyA tuma cAlo apane deza, zivapura thAro zubhathAna // Teka // lakha caurAsI meM bahu bhaTake, lahyau na sukhako 2 leza // 1 // mithyA rUpa dhare bahutere, bhaTake bahuta videza // 2 // viSayAdika bahuta dukha pAye, bhugate'3 bahuta kaleza // 3 // bhayo tirajaMca nArakI nara sura kari kari nAnA bheSa // 4 // daulata rAma tor3a jaganAtA, suno sugurU upadeza // 5 // (417) apanI sudhi bhUla Apa, Apa dukha pAyo, jyauM zuka" nabhacAla visari nalinI' laTakAyo // apanI. ||ttek // cetana aviruddha zuddha darazabodhamaya vizuddha taji-jar3a rasa pharasa" rUpa pudgala apanAyau // apanI. // 1 // 017) 1.Atma bhAva 2.sukha dene vAlA 3.hRdaya meM dhAraNa kiyA 4.mata cUko 5.bahuta hitakAraka 6.yauvana 7.zatru 8.ghumAte hai 9.jAnane vAlA 10.zaraNa 11.ApakI 12.tanika sA sukha 13.bahuta dukha bhoge 14.tiryaca 15.totA 16.kamalinI 17.sparza For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (149) indriya sukha dukha meM nita' pAga rAga rUkha' me cita, dAyaka bhava vipativRnda bandha ko bar3hAyau // apanI. // 2 // cAha dAha' dAhai, tyAgau na tAha cAhai samatA sudhA na gAhai jina, nikaTa jo batAyau // apanI. // 3 // mAnuja bhava sukula pAya, jinavara zAsana lahAya 'daula' nija svabhAva bhaja, anAdi jo na dhyAyau // apanI. // 4 // kavivara bhAgacaMda (418) rAga-gaurI Atama anubhava Avai jaba nija Atama anubhava Avai / aura kachu na suhAvai jaba nija Atama anubhava Avai ||tte|| jina AjJA anusAra prathama hI tatva pratIti anAva / varanAdika rAgAdikatai nija cinna bhinna phira dhyAvai // 1 // matijJAna pharasAdi viSaya taji, Atama sanmukha dhyAvai / naya pramAna nikSepa sakala zruta-jJAna vikalpa nasAdai // 2 // cidahaMdeg zuddho'haM ityAdika ApamAhi budha Avai / tanapai bajrapAta girateM hUM neku na citta DulAvai // 3 // sva saMveda' AnaMda baDhe ati vacana kahyau nahi jAvai dekhana2 jAnana carana tIna vica, ika svarUpa ThaharAvai // 4 // citakartA cita karmabhAvacita paranati kriyA kahAvai / sAdhaka sAdhya dhyAna dhyeyAdika bheda kachu na dikhAvai // 5 // Atma pradeza adRSTa tadapi rasAsvAda13 pragaTa darasAvai / jyoM mizrI dIsata na aMdha ko saparasa5 miSTa ckhaavai||6|| jina jIvana ke saMsRta6 pArAvAra pAra nikaTAvai 'bhAgacanda' te sAra amolaka, parama ratana vara pAvai // 7 // 1.lIna honA 2.deSa 3.icchA rUpI Aga 4.usako chor3atA nahIM 5.grahaNa nahIM karatA, AvagAhatA nahI 6.acchA laganA 7.lAnA 8.bhinna AtmA 9.sparza Adi 10.meM AtmasvarUpahUM 11.AtmajJAna 12.samyagdarzana jJAnacAritra 13.rasAsvAdarasa kA svAda 14.dikhAI detA hai 15.sparza 16.saMsAra samudra 17.amUlya / For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nara AtamajJAnI ||ttek 11 // 1 // jAnata kyoM nahi re, he rAgadveSa pudgala kI saMpati, nihacai' zuddha nizAnI jAya naraka pazu naragati meM yaha parajAya virAnI / siddha svarUpa sadA avinAzI, mAnata virale prANI // 2 // kiyo na kAhU hare" na koI gurU sikha kauna kahAnI janama-marana mala rahita vimala hai kIca vinA jimi pAnI // 3 // sAra padAratha haiM tihu~ jaga meM nahiM krodhI nahiM mAnI / 'daulata' so ghara mAMhi virAje, lakhi hUje zivathAnI // 4 // / mahAkavi banArasIdAsa (150) kavivara daulatarAma rAga - vihAgaro (419) virAjai rAmAyaNa" ghaTa mAMhi mUrakha mAne nAhiM hama baiThe apanI mauna sauM // // dina daza ke mahimAna jagata jana, bola' vigArai kauna sauM // 1 // gaye vilAya' bharama" ke bAdala paramAratha patha pauna 11 sauM aba aMtara gati bhaI hamArI, paracai 12 rAdhA 1 3 rauna sau // 2 // pragaTI sudhA pAna kI mahimA, mana nahi lAgai bauna 14 sauM / china na suhAya aura rasa phIke, ruci sAhiba ke lona 15 sauM rahe aghAya pAya sukha saMpati ko nikarai nija bhauna 16 sauM sahaja bhAva sadgurU kI saMgati surajhai 7 aba gauna" sauM // 4 // // 3 // 1 .17 (420) rAga - sAraMga (421) rAga sAraMga vRndAvanI maramI hoya marama so jAne // ||ttek // virAjai || 1. nizcaya 2.dUsarI paryAya 3. nAza na hone vAlI 4. kisI ne banAyA nahIM 5. koI curAtA nahIM 6. zikSA 7. cupacApa 8. bolakara vigAr3anA 9. chipa gaye 10. bhrama ke bAdala 11. pavana se 12. paricita honA 13. Atma ramaNa se 14. eka prakAra kAmakoddIpaka dravya 15. namaka 16. bhavana se 17. sulajha gaye, nikala gaye 18. Agamana 19. yahAM rAmAyaNa kA rUpaka bAMdhA gayA hai 20. marma jAnane vAlA / For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) Atama' rAma jJAna guna lachamana sItA' sumati sameta / zubhopayoga bAnara dala maMDita vara viveka raNa kheta // 1 // dhyAna dhanuSa TaMkAra zora suni, gaI viSayAditi bhAga / bhaI bhasma mithyAmata' laMkA, uThI dhAraNA Aga // 2 // jare ajJAna bhAva rAkSasa kula kare nikAMchita suur| jUjhe rAgadveSa senApati saMzai gar3ha cakacUra // 3 // vilakhata kumbhakaraNa bhavi vibhrama pulakita mana dariyAva / thakita udAra vIra mahi rAvana setadeg vaMdha samabhAva // 4 // mUrchita maMdodarI durAzA sajaga carana hanumAna / ghaTI caturgati paraNati senA chUTe chapaka guNavAna // 5 // nirakhi sakati guna cakra sudarzana, udaya vibhISaNa dIna / phire kabaMdha mAMhi rAvana kI prANabhAva zirahIna // 6 // iha vidhi sakala sAdhu ghaTa aMtara hoya sakala saMgrAma / yaha vivahAra ra dRSTi rAmAyaNa kevala nizcaya rAma // 7 // kavi kuMjIlAla (422) nija rUpa13 sajo bhava'4 kUpa tajo, tuma kAhe kurUpa banAvata ho / cita piMDa akhaMDa pracaMDa jiyA, tuma. ratnakaraMDa" kahAvata ho // Teka // svargAdika meM pachatAvata ho, nara deha milI to karo tapa ko aba bhUli gaye mada6 phUla gaye, pratikUla bhaye itarAvana" ho // 1 // dukha narka nigoda vilApa tahA~, ati zIta va USa sahe tumane vahA~ tAtI' triyAdeg lapaTAtI tumheM phira hU mada meM lapaTAvata ho // 2 // trasa thAvara trAsa sahe baMdhana, vadha chedana bhedana bhUkha sahI / sukha raMca21 na saMca22 karo tuma kyoM parapaMcana23 meM ulajhAvata ho // 3 // tere dvAra pai karma kivAra lagai, tApai moha ne tAlA lagAyA bar3A / samyaktva kI kuMjI se khola bhavana, 'kuMjI' kyoM dera25 lagAvata ho // 4 // 1.AtmArUpI rAma 2.saduddhi rUpI sItA 3.raNa-kSetra 4.mithyAmata rUpI laMkA 5.saMzaya rUpI roga 6.nadI 7.samabhAva rUpI setubaMdha 8.durAzA rUpI maMdodarI 9.dhar3a mAtra 10.sira sahita 11.abhAva meM 12.vyavahAra dRSTi hI 13.Atma svarUpa 14.saMsAra sAgara 15.piTArA 16.ghamaNDI ho gaye 17ghamaNDa karate ho 18.garmI 19.garma 20.strI 21.thor3A 22.saMcaya karanA 23.prapaMca 24.karmarUpI kivAr3a 25.lagAte ho| For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) mahAkavi daulatarAma (423) ApA' nahIM jAnA tUne, kaisA jJAnadhArI re // Teka // dehAzrita kara kriyA Apako mAnata zivamagacArIre // 1 // nija nivedana vina ghora parISaha viphala kahI jina sArI re // 2 // ziva cAhai to dvividhakarma taiM kA nija paranati nyArI re // 3 // 'daulata' jina nijabhAva pichAnyoM tina bhava vipati vidArI re // 4 // kavivara sukhasAgara (424) karo mana Atama vana meM kela // Teka // hoya saphala narabhava yaha durlabha ho zikharamaNI mela / bhavavAdhA' miTa jAya chinaka meM, chUTe karmana jela / nijAnaMda pAve avinAzI, miTi hai sakala dalela / nija rAdhA saMga rAco haradama, ho sukha sAgara khela // kare // kavivara mahAcaMdra (425) ye hI ajJAna panA jivar3A 2 tUne nija para bheda na jAnA re // Teka // tU to anAdi amara arUpI nirjara siddha samAnA re // 1 // pudgala jar3a meM rAcike'3 cetana hoya rahA mUrkha pradhAnA re // 2 // kahata sabai jagavastu hamArI jaise bakata" ayAnA re // 3 // Atama rUpa samhAri bhajo jina budha mahAcanda vakhAnA" re // 4 // kavivara daulatarAma (426) AtamarUpa anUpama adbhuta, yAhi'6 lakhe bhavasindhu taro // Teka // alpakAla meM bharata cakradhara, nija Alama ko dhyAya" kharo / kevalajJAna pAya bhavideg bodhe, tatachina pAyo loka ziro // 1 // 1.AtmasvarUpa 2.mAnatA hai 3.AtmajJAna 4.ghAtiyA aghAti yA karma 5.pahacAna 6.naSTa kiyA 7.krIDA 8.saMsAra ke dukha 9.kSaNabhara meM 10.daNDa svarUpa kavAyada 11.AtmA 12.jIva 13.lIna hokara 14.ajJAnI bakatA hai 15.varNana kiyA 16.isa ko jAnakara 17.saMsAra pAra karo 18.cakravartI 4.kharA dhyAna kiyA 19.bhavyajanoM ko jJAna karAyA 21.mokSa / For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (153) yA vina samajhe dravya' liMga mani ugra tapana kara bhAra bharo / navagrIvaka paryanta jAya cira, phera bhavArNava' mAMhi paro // 2 // samyagdarzana jJAna carana tapa, yehi jagata meM sAra naro / pUrava ziva ko gaye jAMhi aba phira jaiheM yaha niyata karo // 3 // koTi grantha ko sAra yahI hai, ye hI jinavArI ucro| 'daula' dhyAya apane Atama ko mukti ramA taba vega varo // 4 // kavi kuMjIlAla (427) holI-ThekA dIpacandI sumati sadA sukhakAra maiM cetana kI rAnI ||ttek // jJAna bhAnu mama pitA jagata meM ghaTa ghaTa mAMhi pracAra ho, ho, ho, maiM cetana kI rAnI ||sumti. // 1 // svapara viveka mitra pitu ke haiM jagajIvana sukhakAra ho, ho, ho, maiM cetana kI raanii|| sumati. // 2 // viSaya nirodhaka saMvara yoddhA, sainya sahita taiyAra / ho, ho, ho maiM cetana kI rAnI ||sumti. // 3 // kSamAzIla saba mere bhrAtA, dharma merA parivAra / ho, ho, ho, maiM cetana kI raanii|| sumati. // 4 // zubha lezyA tInoM mama bhaginI, zAMti sahelI'' hamAra / ho, ho, ho, maiM cetana kI rAnI // sumati. // 5 // cetana rAja' pati haiM mere mama mokSa mahala daravAna / ho, ho, ho, maiM cetana kI raanii|| sumati. // 6 // 'kuJjI lAla' sumati hiyara dhAro jagate ho uddhAra / ho, ho, ho, maiM cetana kI raanii|| sumati. // 7 // 1.mAtra tyAgI 2.saMsAra-sAgara 3.karor3a 4.kahA 5.mokSa 6.jaldI varaNa karo 7.jJAna-sUrya 8.AtmA 9.rokane vAlA 10.sakhI 11.cetana rUpI pati 12.hRdaya meM dhAraNa kro| For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) kavi sama (428) rAga soraTha pragaTa ghaTa 11 Teka 11 Atama rUpa nihAra' amara anUpa arUpa niraMjana nirbhaya agama apAra Atama rUpa nihAra pragaTa ghaTa 1 kATha' paSANa' agarni tyauM rAjata jyoM ghRta dUdha majhAra tero dhanI' tyauM to hI meM hai, para jAnata nAhiM gaMvAra ' Atama rUpa nihAra pragaTa ghaTa bheSa banAya phirata bahu tIratha " japa tapasaMjama dhAra rAmakRSNa viveka binA sama kAya" kaleza vicAra Atama rUpa nihAra pragaTa ghaTa kavi sukhasAgara (pada 429-433) (429) parama kalyANa bhAjana 12 maiM maiM amRta svAda pAUMgA miTAkara adhi13 aru vyAdhI14 maiM AnaMda hiya manAUMgA jagata jaMjAla ko tajakara mujhe rahanA hai nirdvandvI maiM saMkaTa agni ko samajala 15 bakhUbI se bujhAUMgA mujhe jinarAja ke sundara mahala meM jAne kI ruci hai / vahIM nija raMga meM raMgakara maiM bahiraMgI6 haTAUMgA parama sukhakAra sukhabhAjana he paramAtama mere andara use lakhakara magana hokara, maiM sukhasAgara haTAUMgA / (430) are mana karale Atama dhyAna // Teka koi nahIM apanA isa jaga meM kyoM hotA hairAna 17 jAsai pAve saukhya anUpama, hove guNa amalAna 9 .18 // 1 // 1 1 // 2 // 1. dekho 2. jisakI upamA na ho 3. rUpa rasAdi se rahita 4. lakar3I 5. patthara 6. agni 7. jaise dUdha meM ghI 8. svAmI 9. mUrkha 10. tIrthasthAna 11. zarIra ko kaSTa mAtra 12. pAtra 13. mAnasika vyathA 14. zArIrika vyathA 15. samatA rUpI jala 16. vahirAmatA 17. parezAna 18. jisase 19. nirmala / For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) nija meM nija ko dekha dekha mana hove kevalajJAna / / apanA loka ApameM rAjata avinAzI sukhadAna 'sukhasAgara' nita vahe ApameM kara maMjana' rajahAna // (431) nija rUpa ko vicAra nijAnanda svaadlo| bhavabhaya miTAya Apa meM, Apo samhAra lo // Teka // apanA svarUpa zuddha, vItarAga jJAnamaya niramala phaTika samAna, yahI bhAva dhAralo // 1 // ye krodha mAna Adi bhAva, ye AtmA ke haiM vibhAva sukha zAntimaya svabhAva kA, rUpaka citAralo // 2 // nahI mAna Atama bhAva hai vikAra karma kA / mArdava svabhAva sAra hai, isako vicAralo // 3 // mAyA nahIM nijAtama hai vikAra moha kA / Arjava svadharma svaccha yahI tatva dhAralo // 4 // nahiM lobha hai svarUpa hai cAritra mohinI / zucitA apAra sAra, ise bhI samhAralo // 5 // cAro kaSAya zatru, nijAtama ke haiM prabala / inake damana ke hetu AtmadhyAna dhAralo // 6 // saba karmamala nivAriye, yadi ziva kI cAha hai / 'sukhadadhi' vizAla Apa, sukhakanda sAralo // 7 // (432) mujhe niravAna'2 pahuMcana kI lagI lau3 hai anAdI se / maiM kisa vidha kArya sAdhUMgA yahI icchA anAdI se liyA vyavahAra kA saranA na nizcaya se karI millata5 / isI se ho rahA rulanA', caturgati meM anAdI se // 2 // parama nizcaya umar3a AyA, ki pAyA ApakA darzana miTAyA dhyAna saba para kA jo chAyA thA anAdI ne // 3 // 1.snAna 2.pApoM kA nAza 3.saMsAra ke bhaya ko miTAkara 4.sphaTika 5.dekhalo 6.pavitratA 7.apanI AtmA ke 8.majabUta 9.dabAne ko 10.dUra kIjie 11.icchA hai 12.nirvANa-mokSa 13.icchA, cAha 14.zaraNa 15.ghaniSThatA 16.bhaTakanA / For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) lakho' nija ko ki ye hI hai parama Atama parama jJAnI / yahI sukha zAnti sAgara hai na jAnA thA anAdI se // 4 // mujhe nija durga meM vasanA' jahA~ AnA na karmoM kA / o 'sukhasAgara' nahAnA hai, na pAyA thA anAdI se // 5 // (433) Atama svarUpa sAra ko jAne vahI jJAnI / hai mokSa pantha rUpa vahI, mokSa vijJAnI // Teka // hai yaha aneka dharmarUpa, guNamaI Atama / ekAnta naya nA dekha sake Atama sujJAnI // 1 // koI kahai vaha zuddha hai koI kahe azuddha / hai zuddha bhI azuddha bhI yaha jaina kI vAnI // 2 // hai karmabandha isaliye, azuddha yaha aatm| svabhAva se hai zuddha yahI bAta pramAnI // 3 // koI kahe nitya koI, kahatA hai, hai anitya / yaha nAza rahita guNamaI hai, nitya sujJAnI // 4 // paryAya palaTatA rahe ho maila se ujalA / pariNAma bhaI tatva meM, anityatA mAnI // 5 // karatA hai nija svabhAva kA, para kA nahIM krtaa| bhogatA hai svabhAva kA, yaha bAta suhAnI // 6 // hai moha ne ajJAna meM isako pha~sA DAlA / sujJAna bhAva dhArate ho, Atama mahAnI // 7 // bhavadadhi se nikalane kA yahI mArga nirAlA / pAtA hai 'sukhadadhi' ko, na. jisakA koI sAnI // 8 // ___mahAkavi budhajana (434) jAna liyo maiM jAna liyo, ApA prabhu maiM jAna liyo / paramezvara meM sevaka ko bhrama, eka chinaka meM dUra kiyo // 1 // 1.dekhA 2.rahanA 3. anekAnta 4. ekAnta dRSTi se 5. zuddha bhI hai azuddha bhI hai 6. jinendra deva kA kathana 7. prAmANika 8. mahAn 9. Atma svarupa 10. kSaNa bhara meN| For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (157) paramezvara kI mUrata meM hI, jJAna sindhumaya dekha liyo / maramI hoya parakha so jAneM, aurana ko hai sunna' hiyo // 2 // yAhi jAna munijJAna dhyAna vala china meM zivapada siddha kiyo / arahata siddha sUri guru muni pada, eka Atma upadeza kiyo // 3 // jo nigoda meM so apane meM, zivathAnaka soI lakhiyo / 'nanda brahma' yaha raMca phera nahiM, 'budhajana' yogya jo gahiyo // 4 // kAvavara sukhasAgara (435) jo AnaMda nija ghaTa meM, nahIM para meM pragaTa hotA / jo jJAnI nijAnaMda kA, nahIM dukha sukha use hotA // Teka // karor3oM roga ara vyAdhi agara tana mana meM AtA hai / nirAza hokara calI jAtI asara ghaTa pai nahIM hotA // 1 // kahA~ suvaraNa kahA~ lohA, ratana ara kAMca kA antr| kahA~ hai cetanA sukhamaya kahA~ jar3arUpa hai thotA // 2 // jo jar3a meM moha karate haiM vahI bhava meM vicarate haiN| unhIM ko rAga dveSoM meM kSaNika sukha dukha nikaTa hotA // 3 // jo apanI nidhi kA svAmI hai use kyA aura dhana cahiye / yaha 'sukha sAgara' magana rahake, sujJAnAnanda-bhaya hotA // 4 // (436) parama rasa he mere ghaTa2 meM, use pInA kaThina suna le / jagata rasa meM jo bhIge haiM, unheM samarasa kaThina suna le // Teka // hai bhava Atama dukhadAI, kisI ne caina na pAI / jo inake saMga meM ulajhe unheM zivasukha kaThina suna le // 1 // prathama pada meM jo kAMTe haiM, unhIM se chida rahA yaha tana / jo bheda jJAna kA zastara,13 use pAnA kaThina suna le // 2 // bacAkara rakhanA Ape ko, hai sUrAI14 parama adbhuta / jo bhava chiti' nAza lete, na nija sukha kucha kaThina suna le // 3 // 1. dekha liyA 2. zUnya hRdaya 3, dekhiye 4. thor3A bhI 5. grahaNa kIjiye 6. AtmA 7. AtmA 8. svarNa 9. thothA, vyartha 10. zarIra, jar3a padArtha 11. saMsAra meM bhaTakate haiM 12. merI AtmA meM 13. zastra 14. vIratA 15. saMsAra kA nAza karate haiN| For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) jo sukhodadhi meM rahe laulIna' unheM bekAra kaha dIjai parakhanA aise puruSoM kA, jagata meM hai kaThina sunale kavivara jyoti (437) // / are mana Atama ko pahacAna jo cAhata nija kalyAna // Teka mila jula saMga rahata pudgala ke jyoM tila tela milAna / para hai Atama bhinna pudgala se nizcaya naya paramAna // 1 // indrina rahita amUrata' Atama, jJAna mayI guNakhAna ajara amara aru alakha lakhai nahi, AMkha nAka mu~ha kAna tana sambandhI sukha dukha jAko karata lAbha nahi hAna roga zoka nahiM vyApata jAko, harSa viSAda na Ana antarAtmA bhAva dhAra kara jo pAve nirvAna 1 jJAna dIpa kI 'jyoti' jagA lakha, Atama amara sujAna // 4 // // 2 // I || 3 || / // 4 // 11 (438) cetana akhiyA~ kholo nA, tere pIche lAge cora // moha rUpa mada pAna kare re, par3e hue ve nayanA' mIce so rahe re, hita ki khoI buddhi // yAhi dazA lakhi terI cetana, lInoM indrina lUTI gaTharI jJAna kI re, aba kyoM" kInI dera phAMsI karmana DAla gale re, naraka mAMhi de gera" par3e vahA~ dukha bhogane re kahA ? karoge phera // cetana. // 3 // jAgo cetana caturA tuma, dIjo nidrA tyAga jJAna khaDga lo hAtha meM re, indriya Thaga jAya bhAga uttama avasara A milo re, chor3o viSayana 13 'jyoti' Atama hita karo re, jAya na avasara bIta // cetana. // cetana. // 4 // prIta Teka // zuddha / cetana. // 1 // ghera / cetana // 2 // 1. lavalIna 2. apanI bhalAI 3. jaise tila meM tela 4. alaga 5. amUrta 6. mokSa 7. besudha 8. AMkheM banda kiye 9. indriyoM ne ghera liyA 10. dera kyoM kI 11. girA detA hai 12. viSayoM se prema / For Personal & Private Use Only // 5 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (159) kavi zivarAma (439) jAnA nahIM nija AtmA, jJAnI huye to kyA huye / dhyAyA nahIM zuddhAtmA dhyAnI huye to kyA huye // Teka // grantha siddhAnta par3ha liye, zAstrI' mahAna bana gaye / AtmA rahA bahirAtmA, paNDita huye to kyA huye // jAnA. // 1 // paMca mahAvrata Adare ghora tapasyA bhI karI / mana kI kaSAyeM nA marIM sAdhu huye to kyA huye // jAnA. // 2 // mAlA ke dAne hAtha meM manuA phire bAjAra meM / mana kI nahIM mAlA phire japiyA' huye to kyA huye // jAnA. // 3 // gAke bajAke nAcake pUjana bhajana sadA kiye / nija dhyeya ko sumarA nahIM pUjaka huye to kyA huye // jAnA. // 4 // mAna bar3AI kArane dAma hajAroM kharacate / bhAI to bhUkhoM mareM dAnI huye to kyA huye // jAnA. // 5 // kareM na jinavara darzakodeg sevana kareM anabhakSa ko / dila meM jarA dayA nahIM, jainI huye to kyA huye ||jaanaa. // 6 // dRSTI2 antara pherate, auguna 3 parAye herate / 'zivarAma' ekahi nAma ke sAyara huye to kyA huye // jAnA. // 7 // kaviyitrI campA (440) Atama anubhava karanA re bhAI // Atama. // Teka // aura jagata kI thothI 5 bAte tinake bIca na par3anA re / kAla anante dina yoM bIte ekau 6 kAja na saranA re // Atama. // 1 // anubhava kArana zrI jinavAnI tAhI" ko ura dharanA re / yA binA kou hitU nA jaga meM dina ika nAhiM visaranA re // Atama. // 2 // Atama anubhava te zivasukha ho phera nahIM jahA~ maranA re| 1. zAstroM ko jAnane vAlA 2. Adara karanA 3. krodha, mAna, mAyA, lobha 4. mana 5. japa karane vAlA 6. smaraNa nahIM kiyA 7. pUjA karane vAlA 8. ke lie 9. hajAroM rupaye kharca karate haiM 10. darzana 11. abhakSya bhakSaNa karatA hai 12. Atma nirIkSaNa nahIM karate 13. dUsare ke avaguNa dekhate 14. zera karane vAle 15. vyartha kI bAte 16. eka bhI kAma siddha na huA 17. usI ko 18. hitaiSI 19. nahIM bhulaanaa| For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) aura bAta saba bandha karata hai yA rati bandha kataranA re // Atama. // 3 // para paraNati meM paravaza para haiM tAte phira dukha bharanA re / / 'campA' yAte para paraNati taji nija raci kAja sudharanA re // Atama. // 4 // kavivara jyoti siTa na anta anAdikarmavaza, jIvana zata pAvata a aba hama amara bhaye na mareMge hamane Atama rAma pichAnA // Teka // jala meM galata nA agni meM, asi se kahe na viSa se hAnA / cIra phAr3a nA perata kolhU lagata nA agnI bAta nizAnA // 1 // dAmina parata na harata bajra gira, viSaghara Dasa na sake ika jAnA / siMha vyAghra gaja grAha' Adi pazu, mAra sake koI daitya na dAnA' // 2 // Adi na anta anAdi nidhana yaha nahiM janmA nahiM marana sayAnA / pAya pAya paryAya karmavaza, jIvana maraNa mAna dukha AnA // 3 // yaha tana nazata aura tana pAvata, aura na nazata pAvata aru nAnA / jyoM bahu rUpa dhare bahu rUpI yoM bahu svAMga dhare manamAnA // 4 // jyoM tila3 tela dUdha meM ghRta, tyo mana meM AtamarAma samAnA / dekhata eka eka ho samujhata, kahata eka hI manuja ajAnA // 5 // para pudgala aru para yaha Atama nahIM eka do tatva pradhAnA / pudgale marata jarata aru vinasata, Atama ajara amara guNavAnA // 6 // amara rUpa lakha amara bhaye hama, samajha bheda o veda bakhAnA / jyoti jagI zruti kI ghaTa antara 'jyoti' nirantara ura harSAnA // 7 // kavi nyAmata (442) Apa meM jaba taka ki koI, Apako pAtA nhiiN| mokSa ke maMdira talaka, haragija kadama AtA nahIM // Teka // veda yA kUrAna9 yA pUrANadeg saba par3ha lIjie / Apako jAne binA, muktI kabhI pAtA nahIM // 1 // bhAva karuNA kIjie yaha hI dharama kA mUla22 hai / 1. para paraNati tyAga kara 2. AtmalIna hokara 3. pahacAnA 4. galatA nahIM hai 5. talavAra se 6. viSa se hAni 7. Aga nahIM lagatI 8. vijalI 9. sAMpa kATa nahIM sakA 10. magara 11. dAnava 12. aneka 13. tila meM tela 14. dUdha meM ghI 15. ajJAna 16. jalatA 17. naSTa hotA hai 18. zAma 19. kurAna 20. purANa 21. mokSa 22. bar3a / For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (161) jo satAve aura ko sukha vaha kabhI pAtA nahIM // 2 // hiraNa khuzabU ke lie daur3A phire jaMgala ke bIca / apanI nAbhI meM base phira dekha bhI pAtA nahIM // 3 // jJAna pai 'nyAmata' tere hai, moha kA paradA par3A / isalie nija AtmA tujha ko najara AtA nahIM // 4 // kavi makkhanalAla (443) duniyA meM sabase nyArA,' yaha AtmA hamArA, saba dekhana jAnana hArA, yaha AtmA * // Teka // yaha jale nahIM agnI meM, bhIge na kabhI pAnI meM, sUkhe na pavana ke dvArA, yaha AtmA hamArA. // 1 // zastroM se kaTe na kATA, nahi tor3a sake koI bhATA, maratA na marI kA mArA, yaha AtmA hamArA. // 2 // mAM bApa sutA suta nArI jhUThe jhagar3e saMsArI, nahiM detA koI sahArA, yaha AtmA hamArA. // 3 // mata phaMse moha mamatA meM, 'makkhana' AjA ApA meM, tana dhana kachu nAhi tumhArA, yaha AtmA hamArA. // 4 // (444) AtmA kyA raMga dikhAtA naye naye / bahurupiyA jyoM bheSa banAtA naye naye // Teka // dharatA hai svAMga deva kA, svargoM meM jAyake / karatA kilola' deviyoM ke saMga naye naye // AtmA. // 1 // gara narka meM gayA to, rUpa nAra kI dharA / lakhideg mAra pITa bhUkha pyAsa dukha naye naye // AtmA. // 2 // tiryaMca meM gaja bAja vRSabha mahiSa2 mRga ajA3 / dhAre aneka bhAMti ke, kAbila naye naye // AtmA. // 3 // nara nAri napusaMka bamA, mAnuSa kI yoni meM, gara mAra pITa bhUkha mahiSa naye 1. dikhAI nahIM detA 2. alaga 3. patthara 4. mahAmArI 5. putrI 6. putra 7. apane meM 8. jAkara 9. krIr3A 10. dekhakara 11. baila 12. maiMsa 13. bakarI / For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) phala puNya pApa ke udaya, pAtA naye naye // AtmA. // 4 // 'makkhana' isI prakAra bheSa lAkha caurAsI / dhAre vigAra' bAra-bAra phira naye naye // AtmA. // 5 // kavivara bhUdharadAsa (445) rAga gorI dekho bhAI Atama deva virAjai // Teka // isahI hUTha hAtha devala' meM, kevala rUpI raajai|| dekho bhAI. // amala udAsa jotimaya jAkI, mudrA maMjula chAjai / munijana pUja acala avinAzI, guThA' varanata budhi lAjai ||dekho. // 1 // para saMjoga amala pratibhAsata, nijaguNa mUla na tyAje / jaise phaTika pAkhAna heta so, zyAma2 aruna 3 duti sAjai // dekho. // 2 // so'haM pada mamatA so dhyAvata ghaTA hI meM prabhu pAjai / 'bhUdhara' nikaTa nivAsa jAsu ko, guru binA bharama" na bhAjai // dekho. // 3 // 10. bAraha-bhAvanAe~ mahAkavi budhajana (446) rAga-titAlA kAla 6 acAnaka hI leM jAyegA, gAphila hokara rahanA kyA re // Teka // china hUM tokU nAhi bacAvai, to subhaTana' kA rakhanA kyA re // kAla. // 1 // raMcadeg savAda karina kai kAjai, narakana meM dukha bharanA kyA re // kAla. // 2 // indrAdika kou nAhiM bacaiyA, aura loka kA zaranA kyA re // kAla. // 3 // apanA dhyAna karata sirara jAvaiM to karamani kA haranA kyA re // kAla. // 4 // aba hitakari Arata taji 'budhajana' janma janma meM jaranA23 kyA re // kAla. // 5 // 1. bAra-bAra bigar3akara 2. sAr3he tIna hAtha ke 3. maMdira, devAlaya 4. sundara 5. guNoM kA varNana karate hue 6. buddhi lajAtI hai 7. nirmala 8. pratibhAsita hotA hai 9. chor3atA hai 10. sphaTika 11. patthara 12. kAlA 13. lAla 14. pAye 15. prama nahIM bhAgatA 16.mRtyu 17.ve paravAha 18.tujhako 19.yoddhA vIra 20.thor3A 21.svAda 22.khira jAte haiM 23.jlnaa| For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (163) (447) rAga-sAraMga tana dekhyA athira ghinAvanA // tana. // Teka // bAhara cAma' camaka dikhalAvai mAhIM maila apAvanA / bAlaka jvAna bur3hApA maranA, roka zoka upajAvanA' / / tana. // 1 // alakha amUrati, nitya niraMjana, eka rUpa nija jAnanA / varana pharasa rasa gaMdha na jAke punya pApa vina mAnanA / / tana. // 2 // kari viveka ura dhari parIkSA bheda vijJAna vicAranA / 'budhajana' tana" mamata meTanA, cidAnaMda pada dharanA // tana. // 3 // (448) bAbA ! maiM na kAhU kA koI nahi merA re|| bAbA. // Teka // sura nara nAraka tiryaka'deg gati maiM moko karamana gherA re // bAbA. // 1 // mAta pitA suta tiyakula parijana, moha gahala1 urajherA 2 re / tana dhana vasana3 bhavana jar3a nyAre hUM cinmUrati nyArA re // bAbA. // 2 // mujha vibhAva jar3a karma racaMta haiM karamana hama ko pherA re / vibhAva cakra taji dhAri subhAvA, aba AnaMda ghana herA re // bAbA. // 3 // kharaca5 kheda nahi anubhava karate nirakhi cidAnaMda terA re / japa tapa vrata zruta sAra yahI he, 'budhajana' kara na averA'6 re // bAbA. // 4 // mahAkavi bhUdharadAsa mAta pitA raja vIraja sauM upajI saba dhAna kudhAna bharI hai / mAkhina 8 ke para mAphika'9 bAhara cAmakedeg beThana21 ver3ha dharI hai / nAhiM to Aya lagai aba hI, vaka2 bAyasa23 jIva vacaina gharI hai / deha dazA yaha dIkhata bhrAta, ghinAta24 nahIM kina25 vuddhi harI hai // 1.ghinaunA 2.camar3A 3.andara 4.roga 5.utpanna karanA 6.varNa 7.sparza 8.jisake 9.zarIra se 10.tiryaMca gati 11.jhaMjhaTa meM 12.ulajhanA 13.vastra 14.cakkara lagavAyA 15.kharca karake 16.dera 17.utpanna huI 18.makkhana 19.taraha 20.camar3e kA 21.vaMdhana se lipaTA 22.bagulA 23.kauA 24.ghRNA karanA 25.kisane buddhi hrlii| For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) (450) joI dina kaTai soI Ava'maiM avazya ghaTe bUMda bUda bItai jaise aMjulI' ko jala hai| deha nita dIna hota naina tejahIna hota, jovana malIna hota chIna hota bala hai // Avai jarA nerI take aMtaka ahero Avai, parabhauM najIka jAta narabhauM viphala hai / milakai milApI jana pUMchata kuzala merI, aisI dazAmAhideg mitra kAhe kI kuzala hai| (451) dekhahu jora11 jarA bhaDhakau, jamarAja2 mahIpati ko agavAnI / ujjavala 3 phesa nisAna dhareM, bahu rogana kI saMga phauja palAnI / kAyapurI taji bhAji calyau jiha, Abata jobana5 bhUpa gumAnI'6 / lUTa laI nagarI sagarI, dina doya maiM khoya hai nAma nisAnI // kaviyitrI campA (452) dina yoM hI bIte jAte haiN| din.|| Teka // jinake heta- Apa bahukIne, te kucha kAma na Ate haiN| dina // 1 // sajana saMgAtI svAratha saathii| tana dhana turata nazAte hai| dukha Aye koI hoya na sIrI2deg / pApa tere lapaTAte haiM // dina // 2 // kukathA sunata prema ati bAr3e, sukathA suna murajhAte hai / saptavyasana sevana meM mukhiyA, kyoM kara samakita pAte haiM |din // 3 // dhana ko pAya mAna ke vaza22 hai, mastaka vikaTa ucAte23 haiM / jaba hama Aya kare zira vAsA, aba ati hI pachatAte haiM / dina // 4 // krodha mAna chala lobha kAma vaza, nAnA bheja banAte haiN| aise narabhava pAya gamAvata', phira kyA yaha vidhi pAte haiM ||din // 5 // jinavara aracA26 Agama caracAra, karata na mana harajAte haiN| 'campA' soca bhajo jinavara pada, nAtara gote khAte haiM |dina // 6 // 1.Ayu meM 2.aMjali ke pAnI kI taraha 3.javAnI 4.kSINa ho jAtA hai 5.buDhApA pAsa AtA hai 6.mRtyu 7.zikArI 8.parabhava 9.narabhava 10.dazA meM 11.buDhApA rUpI yoddhA kA bala 12.yamarAja rUpI rAjA 13.sapheda bAla 14.bhAga gaI 15.yauvana rUpI rAjA 16.ghaMmaDI 17.samasta 18.lie 19.naSTa ho jAte haiM 20.sAthI 21.murajhA jAte hai 22.vaza meM hokara 23.UMcA karate haiM 24.pachatAnA 25.naSTa karanA 26.pUjA 27. vArtA 28.anyathA jinavara aracA jo jinavara pada, na For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (165) kavivaraNa nyAmata (453) jaba haMsa' tere tana kA kahIM ur3ake jaaygaa| aya dila batA phira kisase tUM nAtA' lagAyegA // 1 // yaha bhAI bandhu jo tujhe, karate haiM Aja pyAra / jaba Aja bane koI nahIM kAma AyagA // 2 // yaha yAda rakha saba haiM tere jI ke jIte yAra / Akhira tU ekAkI hI, yama dukha uThAyegA // 3 // saba mila ke jalA deMge tujhe jAke Aga meM / eka china kI china meM terA patA bhI na pAyagA // 4 // kara nAza ATha karma kA nija-zatru jAnakara / ve nAza kiye inake tUM muktI na pAyagA // 5 // avasara yahI hai jo tujhe karanA hai Aja kara / phira kyA karegA kAla jaba mu~ha bAke AyagA // 6 // atha 'nyAmata' uTha ceta kyoM, mithyAtva meM par3A / jina dharma tere hAtha yaha, muzkila se AyagA // 7 // kavi maMgala (454) suna cetana pyAre, sAtha na cale terI kAyA // Teka // malamala dhoyA covA caMdana, itara phulela lagAyA / sabarI dravye bhaI apAvana, kucha bhI hAthaM na AyA // suna. // 1 // rakSA karate-karate tUne, kyoM mana ko bharamAyA / isako rote cale gaye so usane jaga bharamAyA // suna. // 2 // yaha hai isa dhokhe kI TATI, aru darpaNa kI chAyA / jisane isase prIti lagAI, anta samaya pachatAyA // suna. // 3 // isake pokhana' kAraNa pAMcahuM karaNa viSaya meM dhIyA / jIraNa2 hote-hote dula gaye jyoM taruvara kI chAyA // suna. // 4 // mAnuja bhava ko surapati3 tarase bar3I kaThina se pAyA / 1.AtmA 2.sambandha jor3egA 3.koI musIbata A jAya 4.mokSa 5.muMha kholakara 6.zarIra 7.suMgadhita drava padArtha 8.sArI 9.prema kiyA 10.puSTa karane ke lie 11.pAMco indriyoM ke viSaya 12.bUDhe hote-hote 13.indr| For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) abakI cUkata' phira nahiM pAyA, bAra bAra samajhAyA // suna. // 5 // bAlapane meM khelA khAyA jovana byAha racAyA / arddhamRtaka sama jarA' avasthA yoM hI janama gaMvAyA // suna. // 6 // jisameM jJAna dhyAna kI samatA mamatA ko visarAyA / 'maMgala' tisa yogI caraNoM meM jaga ne zIza navAyA // suna. // 7 // mahAkavi bhUdharadAsa (455) kaise-kaise balI' bhUpa bhUpara vikhyAta bhaye / bairI kula kAMpai neku' bhauhoM ke vikAra sauM / laMghe giri sAyara divAyara sauM dipai jinau, kAyara kiye haiM bhaTa ko dina huMkAra sauM / aise mahAmAnI mauta Aye hU na hAra mAnI, kyoM hI utare na kabhI mAnake' pahAra sauM / deva sauM na hAre puni dAne 2 sauM na hAre aura, kAhU sauM na hAre eka hAre honahAra3 sauM // (456) loha maI koTa keI koTana kI ora karau / kAMgurena'4 topa ropi rAkho paTa5 bheriphaiM / indra candra cauMkAyata caukasa6 hai caukI deha, caturaMga camU7 cahUM ora rahau dhorikai // tahA~ eka bhauhirA" banAya bIca baiTho puni| bolau mati koU jo bulAvai nAma tterikaiN| aiseM parapaMca-pAMti racau kyoM na bhAMti bhAMti / kaise hU na chArai20 jama dekhyau hama herikai21 // 1.cUkane para 2.buDhApA 3.balavAna rAjA 4.zatru samUha 5.thor3e se bhauheM ke Ter3hA karane se 6.sAgara, samudra 7.sUrya kI taraha 8.camakanA 9.yoddhA 10.kisI prakAra bhI 11.garva ke parvata ko 12.dAnava se 13.bhavitavya 14.kaMgUro para topa lagAkara 15.kivAr3a baMda karake 16.sAvadhAna 17.senA 18.moharA 19.pukAra kara 20.chor3anA 21.khojakara / For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (167) kavi bAjUrAya (457) dharma eka zaraNa jiyA, dUsaro na koI // Teka // saMpati gajarAja bAja cakravarti kI samAja / tAta mAta bhrAta sabai, svAratha ke loI // dharma. // 1 // tIna loka sAra vastu, Ana so mile samasta / Rddhi siddhi vRddhi bhalA, svarga mukti soii|| dharma. // 2 // siMha sarpa zvAna cora, vairI ko na calai jora / / agani mAMhi jarata' nAhi bUr3hata nahi toI // dharma. // 3 // bhavadadhi se pAra-karaNa, aSTa karma nAza karaNa / 'bAjUrAya' dharma zaraNa, bhava bhava meM hoii|| dharma. // 4 // kavi makkhanalAla (458) sukha ke saba loga saMgAtI' haiM, dukha meM koI kAma na AtA hai / jo sampati meM A pyAra kareM vaha vipati meM A~kha dikhAtA hai // suta mAta tAta cAcA tAI, parivAra nAra bhaginI bhAI / khudagarja matalabI yAra sabhI, duniyA kA jhUThA nAtA hai // dhana mAla khajAne mahala hATa', hAthI ghor3e ratha rAja paatt| saba banI banI ke ThATa bATa, bigar3I meM patA na AtA hai // kyA rAjA raMka phakIra munI, naranAri napuMsaka mUrkha gunI / 'makkhana' imi veda purAna sunI, sabahI ko karma satAtA hai / kavi bhaiyA bhagavatIdAsa (459) kahA paradezI ko ptiyaaro|| khaa.|| Teka // mala mAneM taba cale pantha ko sAMjha gine na sakAro1 / sabai kuTumba chAMDa itahI puni, tyAga cale tana pyAro // kahA. // 1 // dUra dizAvata'3 calata Apa hI kou na rAkhana hAro / 1.loga 2. jalatA nahIM 3.DUbatA nahI 4.jala 5.sAthI 6.nArAja hotA 7.svArthI 8.bAjAra 9.acche 10.bharosA 11.sabere 12.yahIM para 13.anya deza / For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) koU prIti karo kina koTina anta hoyagA nyAro // kahA. // 2 // dhana soM rAci dharama so bhUlata jhUlata' moha maMjhAro // kahA. // 3 // iha vidhi kAla ananta gamAyo, pAyo nahi bhava paaro|| kahA. // 4 // sA~ce sukhaso vimukha hota hai, bhrama madirA mtvaaro|| kahA. // 5 // cetahu ceta sunahu re 'bhaiyA', ApAhi Apa saMbhAro // kahA. // 6 // 11. karmaphala mahAkavi budhajana (460) rAga-AsAvarI jagata maiM honahAra sA' hovai, sura nRpa nAhi miTAvai // jagata // Teka // AdinAtha se kauM bhojana meM antarAya upajAvai / pArasa prabhukauM dhyAna lIna lakhi kamaTha megha varasAvai // jagata. // 1 // lakhamaNa se saMga bhrAtA jAkai sItA rAma gamAvai / pratinArAyaNa rAvaNa se kI hanumata laMka jarAvai // jagata. // 2 // jaiso kamAvai taiso hI pAvai yoM 'budhajana' samajhAvai / Apa Apako Apa kamAvau, kyoM para dravya kamAvai // jagata. // 3 // (461) ___ rAga-Imana tetAlo ho vidhinA 1 kI mopai kahI tau na jAya // ho // Teka // sulaTa ulaTa ulaTI3 sulaTA de adarasa puni darasAya / ho. // 1 // urvazi nRtya karata hI sanamukha amara parata hai pA~ya / / tAhI china maiM phUla banAyau dhUpa parai kumhlaay|| ho. // 2 // nAgA" pA~ya phirata ghara ghara jaba so kara dInauM raay| tAhI ko narakana maiM kUkara tori" tori tana khAya // ho. // 3 // karama udaya bhUlai mati ApA", puraSAratha ko lyAya / 'budhajana' dhyAna dharai jaba muhurata , taba saba hI nasi jAya // ho. // 4 // 1.moha meM jhUlatA hai 2.vaha 3.sarIkhe ko 4.bAdhA utpanna huI 5.dekhakara 6.pAnI barasanA 7.lakSmaNa 8.jisake 9.kho diyA 10.hanumAnajI ne laMkA jalA dI 11.karma 12.sIdhe ko ulTA 13.ulTe ko sIdhA 14.adRzya ko dRzya karanA 15.naMge paira 16.rAjA 17.kute 18.tor3a-tor3a kara 19.AtmasvarUpa 20.muhUrta 21.saba naSTa ho jAtA hai| For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (169) mahAkavi bhAgacaMda (462) rAga-ThumarI jIvani ke pariNAmani kI yaha, ativicitratA dekhahu~' duganI // Teka // nitya nigodamAhita kar3hikara nara' parajaya pAya sukhadAnI / samakita lahi aMtarmuhUrta maiM kevala' pAya varai zivarAnI // jIvani. // 1 // muni ekAdaza guNa thAnaka car3hi girata tahAtai cita bhrama ThAnI / bhramata ardha pudgala Avartana kiMcita una kAla paramAnI // jivani. // 2 // nija pariNAmani kI saMbhAla meM tAtai gAphila mata hai prAnI / baMdha mokSa parinAmani hI so kahata sadA zrI jinavara vAnI ||jivni. // 3 // sakala upAdhi nimita bhAvani soM, bhinna sunija paranati ko chAnI / tAhi jAni ruci ThAni hohu thira, 'bhAgacanda' yaha sIkha sayAnI ||jivni. // 4 // kavi jinezvaradAsa (463) rAga khyAla suniyo bhavilo ko karamani kI gati vAMkar3I // suniyo|| Tera // tIratha Iza jagata pati svAmI riSabha deva mahArAja / eka barSa AhAra na miliyo, bhayo asaMbhava kAja jI // suniyo. // 1 // arka kIrti paranArI kArana, jaya kumAra se hAra / kIrati khoya daI saba china meM karma udaya anivAradegjI // suniyo. // 2 // vidhivasa rAvana harI jAnakI apajasa bhayo apAra / pAMDava pAMca bheSadhara nikale, taba pAyo AhAra jii|| suniyo. // 3 // chappana koDi yadu vaMza kahAve hari trikhaMDa patisAra / janamata 2 maMgala bhayo na jinake mare na rovana 3 hAra jI // suniyo. // 4 // karmani kI gati rukai na kAhU, tInaloka maMjhAra / eka 'jinezvara' bhakti jagata meM zivasukha dAyaka sArajI // suniyo. // 5 // 1.dekho 2.manuSya paryAya 3.kevala jJAna pAkara 4.mokSa prApta karatA hai 5.beparavAha 6.apanI 7.bhavyajana 8.Ter3hI 9.parastrI ke kAraNa 10.anivArya 11.karmavaza 12.janmate 13.ronevaalaa| For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) (464) karma bar3A dekho bhAI, jAkI caMcalatAI // karma bar3A // Teka // rAjA china maiM raMka' hota haiM bhikSuka' pAvai prabhutAI // jAkI. // 1 // nirdhana dhanika hoya sukha pAvai, dhana vina hoya nidhanatAI // jAkI. // 2 // zatru mitra sama saba dukha devai mitra karai phira kuTilAI // jAkI. // 3 / / suta triya bAMdhava ko nija jAnai so nija ahita karai bhAI // jAkI. // 4 // sukha dukha maiM paradoja na dIjai, yahI 'jinezvara' btlaaii|| jAkI. // 5 // mahAkavi bhUdharadAsa __(465) anta kasauM na chuTai nihacai para, mUrakha jIva nirantara dhUjai // cAhata hai cita maiM nita hI sukha hoya na lAbha manoratha pUjai // to pana mUr3ha vaMdhyau bhaya Asa, vRthA bahu duHkha davAnala bhUjai / chor3a vicacchana ye jar3a lacchana dhIraja dhara sukhI kina hUjai // (466) jo dhana lAbha lilATa' likhyau, laghu dIragha sukratakai3 anusAre / so lahi hai kachu phera" nahIM marUdeza ke Dhera sumera sidhArai / / ghATa na bAr3ha kahIM vaha hoya kahA kara Avata soca vicArai / kUpa kidhau6 bhara sAgara maiM nara, gAgara mAna milai jala sArai // kavi jinezvaradAsa (467) koI nahiM sarana7 sahAya8 jagata meM bhAI / mohI nahiM bhAnai sugurU vacana sukhadAI // Tera // jyoM nAhara pagatara paryo hirana vilalAvai / tyoM jIva karmavaza paryo bahuta dukha pAvai // yA jagatadeg viSai atibalI, indra naza jAvai / 1.caMcalatA 2.garIba 3.bhikhArI 4.nirdhanatA 5.kuTilatA 6.dUsare ko doSa na do 7.kaise bhI 8.kAMpatA hai 9.pUrNa honA 10.dAvAnala meM jalanA 11.kyoM nahI hotA 12.bhAgya meM 13.puNya ke anusAra 14.kucha pharka nahIM 15.kuA~ ho yA samudra pAnI ghar3e bhara hI milegA 17.zaraNa 18.sahAyaka 19.bAgha ke caraNoM meM par3A hiraNa rotA hai 20.isa saMsAra meN| For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171) harihara bramhA ko kAla' grAsa kara jAvai 1 taba aura kauna hogA jaba karma udaya dukha hoya jIva vilalAvai tihivAra aneka aneka prakAra jatana karavAvai 11 vina puNya udaya ke dukha kA aMta na Avai / saba jaMtra maMtra auSadhI, viphala ho jAvai koI rAkha sakai nahiM jIva deha taji jaba Avai Ayu ko aMta marana taba ho 1 mUrakha mana meM pachatAya bahuta sA rovai // viparIta kAma kara bIja pApa kA bovai sarana sahAI // mohI. // 1 // saba devI deva manAya dharma nija khovai 11 nahiM kabhI kisI ne kisI kI Ayu bar3hAI // mohI. // 3 // yoginI mAtA 1 // graha vyaMtara bherava jakSa nahiM pAvai mana kA iSTa dukhI vilalAtA tau bhI nahiM chor3e niMdya deva sukhadAtA | jagamAMhi 'jinezvara' sarana sadA sukhadAI kavi nyAmata w (468) I jAI // mohI. // 2 // mada moha kI zarAba ne, ApA' ApA bhulA diyA tujhe, besudha cetana terA svarUpa thA, jar3a sA jar3a karmoM ke phaMde meM hai, tujhako nizadina kumati ko saMga meM tere dAmina sumati sI rAnI ko kara se chuTA diyA // mada // 2 // upayoga jJAna guna terA, aise dabA diyA / aba nyAmata jaise bAdaloM ne sUraja chipA diyA // mada // 3 // bhulA diyA ||mohii. // 4 // I banA diyA // Teka // banA diyA / phaMsA diyA // mada // 1 // lagA diyA / 1. mRtyu 2. usa samaya 3. yatna, prayatna 4. botA hai 5. khotA hai 6. yakSa 7. rotA hai 8. AtmasvarUpa 9. acetana se 10. kubuddhi / For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) kavi jinezvaradAsa (469) pada-marAThI karamavaza cAroM gati jAvai, jIva koI saMga nahI jAvai', jIva koI saMga nahI Avai // Tera // akelo suragoM meM jAvai, akelo nakara dharA dhAvai / akelo garbha mAMhi Avai, akelo manuSa janma pAvai / dohA-bUr3hA hovai ApahI tharahara kAMpe deha / bala vIraja jAsoM rahe sajI, dharake tajai saneha // seha taja dvArA meM lyARs jIva koI saMga nahIM Avai // jIva. // 1 // udayavasa roga javai Apai bahuta phira mana meM pachatAvai / eka china thiratA nahiM pAvai kuTuMba saba baiTho bilalAvai // dohA-calai davAI eka nA, bar3e bar3e upacAra / koI kAma nahiM AvaI saMjI gaye vaidyadeg saba hAra // vipati meM vahuvidhi valalAvai ||jiiv. // 2 // akelo marana dukha pAvai, akelo dUjI gati jAvai / akelo pApa virSe dhAvai, akelo dharmI kahalAvai // dohA- pApa udaya nArika bane, dukhI rahai dinarAta / puNya udaya saba saMpadA sajI, lahai akelo bhrAta // sukhI suragati meM kahalAvai ||jiiv. / / 3 / / akelo mithyA parihArai' akelo samakita uradhArai / akelo karma sabhI TArai, akelo akSaya pada dhaarai|| dohA-yahI. akelo jagata meM yahI AtamArAma / kahI jinezvara deva ne sajI gaI subudhi guNadhAna / svahita nija saMpati darasAvai // jIva. // 4 // 1.jAtA hai 2.nahIM AtA 3.svarga 4.daur3atA hai 5.prema 6.ghara chor3akara 7.sArA parivAra baiTha kara rotA hai 8.auSadhi 9.koI kAma nahiM AtA 10.sabhI vaidya hAra gaye 11.chor3atA hai 12.samyaktva dhAraNa karatA hai| For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (173) kavi makkhanalAla (470) karmani kI gati nyArI, kisI se kabhI Tare na TArI / rAmacandra se nAmI' rAjA vana-vana phire dukhArI // kisI. // janmata kRSNA na maMgala gAye marata na rovanahArI // kisii.|| pAMcoM pAMDava draupadI nArI, vipati bharI atibhArI // kisI. // RSabha deva prabhu chahoM mAsa loM, phire binA AhArI // kisI. / indra dhanendra khagendra cakradhara haladhara kRSNA murArI // kisii.|| 'makkhana' jina ina karmana jItA, tina caranana balihArI // kisii.|| kavi budhamahAcaMdra (471) miTata nahIM meTeM se yA to honahAra soI hoya ||tter // mAghanaMda munirAja 3 jI gaye pAraNa heta / vyAha racyo kumahAra kI dhItUM vAsaNa ghar3i-ghar3i deta // miTata. // 1 // sItA satI bar3I satavaMtI jAnata haiM saba koya / jo udiyAgata TalaiM nahIM TAlI karma likhA so hI hoya // miTata. // 2 // rAmacandra so bhartA jAke maMtrI bar3e vizeSa / sItA sukha bhugatana nahIM pAyo bhAvani' bar3I baliSTa // miTata. // 3 // kahA~ kRSNa kahA~ jarada ku~varajI kahA~ lohA ko tIra / mRga ke dhoke vana meM mAryo balabhadra bharaNa2 gaye nIra // miTata. // 4 // 'mahAcandra' tai narabhava pAyo tU nara bar3o ajJAna / je sukha bhugate bhAva prAnI bhaja lo zrI bhagavAna // miTata. // 5 // kavi bhaiyA bhagavatIdAsa (472) rAga-rAmakalI jiyA ko moha mahA dukhdaaii|| Tera // kAla anaMta jIti jihaM3 sakhyo, zakti anaMda chipAI / 1.TAlane para bhI nahIM TalatI 2 prasiddha 3.kubera 4.garur3a 5.viSNu 6.honahAra 7.pAraNakarane 8.putrI se 9.bartana 10.pati 11.honI 12.bharane 13.jisane rkhaa| For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) krama krama karake narabhava pAyo taU na tajata larAI // jiyA. // 1 // mAta, tAta, suta bAMdhava, banitA, aru parivAra bar3AI / tinasau prIti karai nizi vAsara jAnata saba ThakurAI / jiyA. // 2 // cahu~gati janama bharana ke bahudukha, arU bahu kaSTa sahAI / saMkaTa sahata taUM nahiM cetata bhrama madirA ati pAI // jiyA. // 3 // iha bina taje parama pada nAhIM yo jina deva batAI / tAH moha tyAga laiM bhaiyA jyo pragaTe ThakurAI // jiyA. // 4 // rAga-mArU (473) jo jo dekhI vItarAga ne so-so hosI vIrA re / anahonI hosI nahiM jaga meM kAhe hota adhIrA re // jo. ||ttek // samayo eka bADai nahi ghaTasI, jo sukha dukha kI pIrA re| tU kyoM soca karai mana mUrakha hoya vajra jyoM hIrA re // jo. // 1 // lagai na tIra kamAna vAna kahuM mAra sake nahi morA re| tU samhAri paurUSa bala apano sukha anaMta to torA re // jo. // 2 // nizcaya dhyAna dharahu vA prabhu ko jo TAre bhava' bhIrA re| 'bhaiyA' ceta dharama nija apano, jo tArai bhava 2 nIrA re // jo. // 3 // kavi sukhasAgara (474) karama jar3a hai na inase Dara parama puruSArtha kara pyAre / ki jina bhAvoM se bAMdhe haiM, unhIM ko aba ulaTa pyAre // Teka // zubhAzubha pApa puNyoM ko, sadA hI bAMdhate jiya meM / zubhAzubha TAlakara cetana, tU zudha upayoga dhara pyAre // karama. // 1 // tU jaisA zAzvatA5 nirmala, parama dIpaka parama jyotI / tU ApAparako jAne rahaM, na rAga dveSa kara pyAre // karama. // 2 // jahAM Atama akelA hai, vahIM upayoga nirmala hai / usI meM nija caraNa dharanA, yahI abhyAsa rakha pyAre ||krm. // 3 // 1.lar3AI 2.rAta dina 3.baDappana 4.sAvadhAna hotA 5.hogA 6.adhIra 7.samaya bar3hegA ghaTegA nahIM 8.pIra 9.bala pauruSa ko sambhAlo 10.terA 11.bhavadukha 12.bhavasAgara 13.cetana 14.zuddhopayoga 15.zAzvata, nirmala 16.svapara 17.rAga aura dveSa / For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) tU bhava sAgara sukhAvegA, nijAtama bhAva bhAvegA / 'sukhodadhi' meM samAvegA, sadA samatA sahita pyAre ||krm.|| 4 // kavi nyAmata (475) paradA par3A hai moha kA AtA najara nahIM / cetana terA svarUpa hai, tujhako khabara nahIM // Teka // cAroM gatI mArA phire nA khvAra' rAta dina / Ape meM apane Apa ko lakhatA' magara nahI / paradA. // 1 // tana mana vikAra dhArale anubhava saceta ho / nijapara vicAra dekha jagata terA svaghara nahI // paradA. // 2 // tU nija svarUpa zivarUpa, brahma rUpa hai / viSayoM ke saMga se terI honI kadara nahIM // paradA. // 3 // cAhe to karma kATa tU, paramAtmA bane / aphasosa ki isapai bhI tU karatA najara nahIM // paradA. // 4 // nijazakti ko pahacAna samajha, aba to le 'nyAmata' / Alasa meM par3e rahane se, hotI gujara nahIM // paradA. // 5 // 12. badhAI gIta mahAkavi budhajana (476) badhAI rAjai ho, Aja rAjai, badhAI rAjai, nAbhirAya ke dvAra / indra sacI sura saba mili Aye, saji lyAyai gajarAjai // badhAI. // 1 // janma sadana" sacI RSabha le, sopi daye surarAjai / / gajapai2 dhari gaye suragiri13 pai, nhauMna karana ke kAjai // badhAI. // 2 // ATha5 sahasa sira kalaza ju DhAre, puni siMgAra samAjai / lyAya dharyo marudevI kara maiM hari nAcyo sukha sAjai // badhAI. // 3 // lacchana vyaMjana sahita subhagatana, kaMcana duti ravi lAjai / yA chavi 'budhajana' ke ura niza dina tIna jJAnajuta rAjai // badhAI. // 4 // 1.dikhAI nahIM detA 2.naSTa .dekhatA 4.apanA ghara 5.ijjata 6.nirvAha 7. suzobhita hotA hai 8. AdinAtha ke pitA 9. indrANI 10. airAvata, hAthI 11. indra 12. hAthI para 13. sumeru parvata 14. snAna 15.1008 / For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) (477) badhAI bhaI ho tuma nirakhata jinarAja badhAI bhaI ho // Teka // pAtaka gaye bhaye saba maMgala, bheMTata' carana kamala jinarAI // badhAI. // 1 // miTe mithyAta bharama ke bAdara, pragaTana Atama ravi aru naaii| durabudha' cora bhaje-jiya jAge, karana lage jina dharma kamAI // badhAI. // 2 // dRga saroja phUle darasanateM tuma karunA kInI sukha dAI / bhASi anuvrata mahAvirata ko zivarAha batAI // badhAI. // 3 // mahAkavi daulatarAma . (478) vAmAdeg ghara bajata badhAI, cali dekhi rI mAI // Teka // suguna rAsa jaga Asa bharana tina, jAne pArzva jinarAI / zrI hI dhRti kIrati buddhi lachamI, harSa aMga" na mAI // cali. // 1 // varana varana mani cUri sacI saba pUrata cauka suhAI / hA hA hU hU nArada tumvara 2 gAvata zruti sukha dAI // cali. // 2 // tAMDava nRtya naTata harinaTa" tina, nakha nakha surI nacAI / kinnara kara-dhara bIna bajAvata dRgamana hara chabi chAI ||cli. // 3 // 'daula' tAsu prabhu kI mahimA sura, guru pai kahiya na jAI / jAke janma samaya narakana meM nAraki" sAtApAI16 // cali. // 4 // mahAkavi budhajana (479) badhAI candrapurI7 maiM Aja // badhAI. // Teka // mahAsenasuta kuMvara jU rAja lahyau sukha sAja ||bdhaaii. // 1 // sanmukha nRtya kArinI nAcata, hota muMdaga9 AvAja / / bheMTa karata nRpa deza deza ke pUratadeg sabake kAja // badhAI. // 2 // siMhAsana pai sohata aiso jyoM zazi nakhata22 samAja / nIti nipuna parajA ko pAlaka 'budhajana' ko siratAja // badhAI. // 3 / / 1. dekhakara 2. pApa 3. mile 4. lAlimA 5. durbuddhi 6. kamala nayana 7. kahakara (aNuvrata) 8. paMca mahAvata 9. mokSa kA mArga 10. pArzvanAtha kI mAM 11. phUle na samAnA 12. vibhinna vargoM ke maNi cUrakara 13. eka prakAra kA bAjA 14. indra rUpI naTa 15. nArakI jIva 16. sukha 17. banArasa ke samIpa kA eka gA~va, jahAM candraprabhu kA janma huA thA 18. nartakI 19. eka bAjA 20. pUrNa karate haiM 21. jisa prakAra 22. tAroM ke bIca 23. prjaa| For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra gayA || dekho. // 2 // dekho nayA, Aja uchAva' bhayA // caMdapurI meM mahAsena ghara caMda mAta lakhamanA suta ko gajapai hari giri pai ATha sahasa kalasA sira DhAre bAje bajata sauMpi diyo puni mAta goda meM tAMDava nRtya so bAnika' lakhi 'budhajana' haraSai jai jai pura meM kiyA // dekho. // 5 // nayA || dekho. // 3 // thayA // dekho. // 4 // ( 177 ) (480) dekho. // hai jayA (481) rAga - soraTha Teka nAbhidvAra // Aja. // Teka // janamai RSabha kumAra // Aja. // 1 // Aja to badhAI ho marudevI mAtA ke ura maiM, sacI indra sura saba mili Aye, nAcata haiM sukhakAra / haraSi - haraSi pura ke nara nArI gAvata maMgalacAra // Aja. // 2 // aisau bAlaka hUvo tAkai guna kau nAhIM pAra / tana mana bacatai baMdata 'budhajana' hai bhava - tAranahAra // Aja. // 3 // kavi dyAnatarAya (482) rAga - paraja bhAI ! Aja AnaMda kachu kahai na banai // Teka // nAbhirAya marudevI naMdana, vyAha uchAha triloka bhanai // bhAI. // 1 // sIsa mukuTa anUpama bhUSana baranana ko baranai // bhAI // 2 // gRha sukhakAra ratanamaya kIno caurI maMDapa suragananai 'dyAnata' dhanya sunaMdA kanyA, jAko // bhAI // 3 // AdIzvara paranai // bhAI // 4 // (483) rAga - paraja yA // // dekho. // 1 // 0 bhAI Aja AnaMda 1. utsAha 2. lakSmaNa 3. huA 4. rUpa 5. kucha kahate nahIM banatA 6. utsAha 7. gale meM 8. kauna varNana kara sakatA hai 9. devatAoM ne 10. vivAha kiyaa| nagarI // Teka // For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) gaja-gamanI' zazi-vadanI,2 tarunI, maMgala gAvata hai sigarI // bhAI. // 1 // nAbhirAya ghara putra bhayo hai, kiyo hai ajAcaka' jAcaka // bhAI. // 2 // 'dyAnata' dhanya kUkha marudevI, sura sevata jAke pagarI // bhAI. // 3 // (484) kavi daulatarAma cali sakhi dekhana nAbhirAya ghara nAcata hari naTavA // Teka // adbhuta lAla mAna zubha laya yuta cavata rANa' paTavA // Teka // cali. // 1 // manimaya nUpurAdi bhUSana duti, yuta suraMga paTavA / harikara nakhana nakhana pai suratiya paga pherata kaTavA" // cali. // 2 // kinnara kara dhara vIna bajAvata lAvata laya jhaTavA2 / 'daulata' tAhi lakheM cakha tRpate 3 sUjhata ziva paTavA // cali. // 3 // (485) budha mahAcandra siddhAratha rAjA darabArai bajata badhAI raMga bharI ho|| Teka // trisalA devI nai suta jAyo varddhamAna jinarAja varI5 ho / kuNDalapura meM ghara dvAra hoya rahI AnaMda gharI ho // siddhAratha. // 1 // ratnana kI varSA ko hote pandraha mAsa bhaye sagarI ho / Aja gagana diza niramala dIkhata puSTa bRSTi gaMdhoda jharI ho // siddhAratha. // 2 // janamata jinake jaga sukha pAyA dUri gaye saba dukkha TarI ho / antara muhUrta nAra kI sukhiyA aiso atizaya janma dharI ho // siddhAratha. // 3 // dAna deya nRpa ne bahutero jAcika janamana harSa karI ho / aise vIra jinezvara caraNau 'budha'mahAcandra ju sIsa dharI ho / siddhAratha. // 4 // (486) dhanya ghar3I yAhI dhanya ghar3I rI / Aja divasa yAhI dhanya ghar3a rii|| Teka // putra sulakSmaNa mahAsaina ghara jAyo candraprabhu candrapurI rI // dhanya. // 1 // 1. hAthI jaisI cAla 2. candramA jaisA mukha 3. yuvatiyA~ 4. saba 5. ayAcakoM ko yAcaka banA diyA 6. paira 7. indra rUpI naTa 8. bahatI hai 9. chaharasa 10. vastra 11. kamara kA (thirakanA) 12. zIghra hI 13. tRpta honA 14. bajanA 15. zreSTha 16. ghar3I 17. dikhAI detA hai| For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 179 ) / gaja ke badana' zata vadana radana e vasu radana pai taravara eka karI saravara sata paNavIsa' kamalinI- kamalinI kamala pacIsa kharI rI // dhanya. // 2 // kamala patra zata ATha patra prati nAcata apasarA raMga bharI rI // koDi" sattAisa gaja saji aiso Akara surapati prItidharI rI // dhanya // 3 // aiso janma mahotsava dekhata dUri hota saba pApa TarI rI 'budha' mahAcandra jike' bhavamAMhi dekhe utsava saphala parI rI // dhanya // 4 // (487) 1 1 I // 3 // badhAI AlI nAbhirAya ghara Aja // Teka // marudevI suta Upajo hai Adi jinendra kumAra indrapurI" taiM hU bhalI hai Aja ayodhyA dvAra || badhAI. // 1 // janmata surapati Aiye haiM le le saba parivAra meruzikhara pai nhavana kiyo hai kSIrodadhi jaladhAra // badhAI. // 2 // rUpa jinendra nihAra ke hai tRpta" na huvo surarAya sahasra 12 nayana taba hI race haiM dekhana ko jinarAya // badhAI. nAma diyo taba indra ne haiM RSabha deva mahArAja // saupi'3 nRpati kauM nAcike haiM nija nija sthAna virAja // badhAI. // 4 // bIna bAMsurI novatyo" hai bAjata suna jhankAra // nara nArI saba hI cale haiM dekhana ko jina dvAra // badhAI. // 5 // Adhi vyAdhi sabahI taje haiM taja diye ghara ke kAja / bAlaka chor3e rovate haiM dekhana ko mahArAja // badhAI. // 6 // jAcaka jaba bahu poSiye haiM dAna deya rAjendra dI azIsa yoM jinavaMdyo jyoM doyaja" ko mahAcandra // badhAI. // 7 // (488) raMgabhInI 16 ho // dekho dekho Aja badhAI samadavijai17 zivAdevI ne suta nemIzvara prabhU kInI ho // / indra hI nAcata indra bajAvata bIna vaMsI sura jhInI ho kaI saci nAcata kaI saci gAvata kaI karatAla bajInI 19 ho / 1. mukha 2. dAMta 3. hAthI 4. sau 5. paccIsa 6. khar3I hai 7. sattAisa karor3a 8. pApa Tala gaye 9. jisake 10. indrapurI se 11. saMtuSTa 12. hajAra 13. rAjA ko sauMpakara 14. maMgalavAdya 15. dUja kA cAMda 16. AnaMda yukta 17. vijaya 18. indrANI 19. bajAI / ||ttek|| dekho. // 1 // dekho. // 2 // dekho. // 3 // For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) jAdava kula AkAsa candrasama upaje harSa navInI' ho // dekho. // 4 // aise harSa dekhana meM budha mahAcandra mati dINI' ho // dekho. // 5 // 13.uttama narabhava (489-506) rAga-kanar3I (489) mahAkavi budhajana uttama narabhava pAyakai', mati bhUlai re rAmA // mati bhUlai // Teka // kITa pazU kA tana jaba pAyA, taba tU rahyA nikAmA / aba naradehI pAya sayAne kyoM na bhajai prabhunAmA // mati. // 1 // surapati yAkI cAha karata ura, kaba pAUM narajAmA / aisA ratana pAyakai bhAI kyoM khovata bina kaamaa|| mati. // 2 // dhana jovana tana sundara pAyA, magana bhayA lakhideg bhAmA / kAla acAnaka jhaTaka khAyagA pare rahaige ThAmA // mati. // 3 // apane svAmI ke pada paMkaja 2 karo hiye visarAmA3 / maiMTi kapaTa bhrama apanA 'badhajana' jyauM pAvau zivadhAmA // mati. // 4 // kavi bhAgacandra rAga-khamAja (490) sArau5 dina niraphala 6 khoyabau karai chai| narabhava lahikara prAnI vina jJAna, sArau dina nira. // Teka // parasaMpati lakhi nija citamAhI, viratho mUrakha royavo"karai chai / sArau. // 1 // kAmAnalateM jarata sadA hI, sundara kAminI joyavo karai chai // sArau. // 2 // jinamata tIrthasthAna na ThAne, jalasauM padagala dhoyavodeg karai chai|| sArau. // 3 // 'bhAgacanda' imi dharma binA zaTha. mohanIMda soyavo21 karai chai|| sArau. // 4 // 1. navIna 2. buddhi hI 3.pAkara 4.bhagavAna 5.nikammA 6.manuSya zarIra 7.bhagavAna kA nAma 8.isakI 9.manuSya zarIra 10.strI dekhakara 11.sthAna, jagaha 12.caraNa kamala 13.vizrAma 14.dUra karake 15.sArA dina 16.vyartha 17.vyartha 18.royA karatA hai 19.dekhA karatA hai 20.dhoyA karatA hai 21.soyA karatA hai| For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181) (491) kavi bhUdharadAsa aiso zrAvaka kula tuma pAya vrathA kyoM khovata ho // Teka // kaThina kaThina kara narabhava pAI, tuma lekhI' AsAna / dharma visAri viSaya meM rAcau mAnI na gurU kI Ana || vRthA. // 1 // cakrI eka mataMgaja' pAyo, tApara' Idhana Dhoyo / binA viveka binA mati hI ko, pAya sudhA' paga dhoye // vRthA. // 2 // kAhU zaTha cintAmaNi pAyo, marama na jAno tAya / vAyasa dekhi udadhi meM phaiMkyo, phira pIche pachatAya // vRthA. // 3 / / sAta visana ATho mada tyAgoM, karunA citta vicaaro| tIna ratana hiradai meM dhAro, AvAgamana nivAro // vRthA. // 4 // 'bhUdharadAsa' kahata bhavijanasoM, cetana abato. smhro| prabhu ko nAma taraNa tAraNa japi karmaphanda niravAro // vRthA. // 5 // rAga-soraTha (492) bhalo cetyo vIra nara tU bhalo cetyo vIra // Teka // samujhi prabhu ke zaraNa Ayo, milyo jJAna bajIra // tU. // 1 // jagata meM yaha janma hIrA, phira kahAM tho4 dhIra / bhalI vAra vicAra chADyo, kumati5 kAmini sIra // tU. // 2 // dhanya dhanya dayAla zrIgurU sumiri guNa gaMbhIra / naraka para 6 rAkhi lIno, bahuta kInI - bhIra // tU. // 3 // bhakti naukA lahI bhAgani, kilaka 9 bhavadadhi nIra / / DhIladeg aba kyoM karata, 'bhUdhara' pahu~ca pailI tIra // tU. // 4 // rAga-khyAla (493) are ! hAM ceto re bhAI // Teka // 1.Asana samAyA 2.viSayoM meM lIna rahA 3.hAthI 4.usa para 5.amRta se paira dhoye 6.usakA 7.kauA 8.samudra meM 9.sAta vyasana 10.ratnatraya 11.japakara 12.sAvadhAna huA 13.jJAnarUpI maMtrI milA 14.thA 15.kubuddhi rUpI strI kA sAthI 16.girane se 17.bacA liyA 18.bhAgya se 19.kitanA 20.zithilatA 21.phle| For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182 ) mAnuja deha lahI dulahI', sudharI udharI satasaMgati pAI // je karanI varanI karanI nahiM, te samajhI karanI samajhAI // yoM zubha thAna jagyo ura jJAna, viSai viSapAna tRSA na bujhAI || pArasa pAya sudhArasa 'bhUdhara' bhIkha ke mAMhi sulAja' na AI || (494) bAlapanai na sa~bhAra sakyau kachU, jAnata jAhiM hitAhita hI ko yauvana vaisa' basI banatA ura, kai nita rAga rahyo lakSamI ko 11 ' doI vigoI dayo nara, DArata kyauM narakai nija jI ko / Aye haiM se" aja zaTha ceta gaI sugaI aba rAkha rahI ko 11 (495) ko 11 sAra nara deha saba kAraja yaha tau vikhyAta bAta vedana maiM tAmaiM tarunAI 3 dharma seye taba viSai, mohamada bhoye 16 jaise joga ba~cai 12 sevana kI madhu mAkhI 15 rAmAhita' rAmAhita17 roja roye yauM hI dina khoye are suna baure 19 sAvadhAna ho re naraM naraka sauM aba samai14 bhAI dhana khAya ko dau jima 18 maica hai yeha racai haiM ! Aye sIsa dhaure 20 bace hai hai // ura aMtara tagAhita aauM / (496) .24 - 25 bAya21 lagI kI balAya lagI, madamatta 2 bhayau nara bhUlata tyauM hI / bRddha bhayai na bhajai23 bhagavAna viSai-viSa sIsa bhayau bagulA sama seta rahyo mAnuSa 28 bhau mukatAphalahAra 29 khAta aghAta na kyoM hI 26 27 gavA~ra are. // 1 // are. // 2 // are. // 3 // // 4 // are For Personal & Private Use Only zyAma ajauM hI / torata yauM hI // 1.durlabha 2.kahI 3.vaha karanI nahIM hai 4. bhikSA meM 5. zarma 6. umra 7.strI 8.bAlapana aura yauvana 9.naSTa kara diye 10. avasara, maukA 11. kArya ke yogya 12. bar3hA hai 13. javAnI 14. samaya 15. madhumakkhI 16. bhUla gaye 17. dhana aura strI ke lie 18. jisa prakAra 19. bAvale 20. sapheda 21. vAyu, havA 22. matavAlA 23. bhajana karanA 24. viSaya rUpI viSa 25 . tRpta nahIM hotA 26. sira vagulA kI taraha sapheda ho gayA 27 hRdaya Aja bhI kAlA hai 28. manuSya bhava 29. motiyoM kA hAra 30. dhAgA ke lie / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (183 ) (497) se jAkauM indra cAhaiM ahamiMdra jIva mukta mAhaiM jAya bhaumala aisau narajanma pAya viSaire viSa jaise kAca sAMTeM mUr3ha mAnaka' mAyA nadI bUr3a bhIMjA kAyA bala teja chIjA gamAvai hai aba kahA bani Avai hai // nIce naina kiye Dole. badana durAvai" hai AyA pana tIjA' tAnai nija sIsa Dholai kahAvadi bolai bRddha umAhai' jAsau, vahAvai hai khAya khoyau, (498) mahAkavi dyAnatarAya nahiM aisA janama bAra bAra // Teka // kaThina" kaThina lahyo manuja bhava, viSaya bhaji matihAra // nahiM // 1 // pAya cintAmana ratana zaTha 14, chipata udadhi ma~jhA aMdha hAtha baTera AI tajata tAhi ga~vAra // nahiM. // 2 // kabahu~ naraka tirajaMca kabahuM kabahuM suragavihAra / jagatamAhiM cirakAla bhamiyo", dulabha nara avatAra // nahIM. // 3 // pAya amRta pAMye 16 dhovai, kahata sugurU pukAra / tajo viSaya kaSAya 'dyAnata', jyoM laho bhavapAra // nahiM // 4 // (499) nahiM vRthA gamAve, sahasA nahi pAve manuja janma ko // Teka mAnuja janma nirogI kAyA, ura viveka caturAI dharma adharma pichAna kiye bina kAma kachU nahi AI jI jinavara dharma digambara tAko, yadi ura dharano bhAI to Agama anusAra deva gurU tatva parakhi" sukhadAI 11 1. umaMgita honA 2. bhava kA maila 3. viSaya rUpI viSa 4. cipakAtA hai 5. maNi kho detA hai 6. bhIga gayA 7.chaya ho gayA 8. bur3hApA 9. vyaMgya vANa 10. chipAtA hai 11. muzkila se 12. viSayoM kA sevana kare 13. buddhi bhraSTa honA 14. mUrkha 15. bhaTakA 16. paira dhotA hai 17. pahacAna 18. parakha / For Personal & Private Use Only // nahiM // 1 // 1 // nahiM // 2 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) kavi jinezvaradAsa (500) rekhatA jinadharma ratna pAyake, svakAja nA kiyaa| nara janma pAyake vRthA, gamAya' kyoM diyA ||ttek // arahaMta deva seva sarva sukkha kI mahI', tajake budhI kudeva kI ArAdhanA ghii| paNa akSa to parataccha, svaccha jJAna ko haraiM / inameM race kujIva je, kujoni' maiM parai // jinadharma. // 1 // parasaMga ke parasaMgatai0 parasaMga hI kiyA / tajake sudhA svarUpa ko jalakSAra2 hI piyA / jina dharmamada moha kAma lobha kI jhakora meM paro / taja inako ye bairI bar3e lakhi 3 dUra se Daro ||jindhrm. // 2 // hiradai4 pratIta kIjie, sudeva dharma kI / taji rAga dveSa moha, o kuTeva karma kI // saji vItarAga bhAva jo svabhAva ApanA / vidhi5 baMdha phaMda ke nikaMda bhAva ApanA // jinadharma. // 3 // mana kA6 matA nirodha, bodha7 sodha liijie| taji puNya pApa bIja , Apa khoja kIjie / sadharma kA yaha bheva zrI guru deva ne kahA / zivavAsa kAja yoM 'jinezadAsa' ne galA // jinadharma. // 4 // rekhatA (501) ratnatraya dharma hitakArI, suguru ne yo batAyA hai / milai nA dAva' phira aisA vakta yaha hAtha AyA hai // Teka // sukuladeg nara janma muzkila hai, nahIM hara bAra pAtA hai / susaMgati jJAna uttama kyA hamezA hAtha AtA hai ||rtntry. // 1 // 1.apanA kAma 2.khokara 3.pRthvI 4.buddhi 5.grahaNa kI 6.pAMcoM indriyA 7.pratyakSa 8.khoTIyoni 9.parigraha 10.prasaMga ko 11.dUsaroM kA sAtha 12.khArAjala 13.dekhakara 14.hRdaya meM 15.karmabaMdha 16.mara kI caMcalatA 17.jJAna prApta kIjie 18.bheda 19.maukA 20.acchA kula / For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) subhaga' jinadeva kA pAnA, suruci jinadharma kI AnA / svapara vijJAna manamAnA milai yaha musakila se bAnA // ratnatraya. // 2 // are nara dAva yaha pAyA, kahA viSayani maiM lalacAyA / sudhArasa choDa viSa khAyA, ratana taji kAMca' manabhAyA / gamAo vakta mata pyAre, tajo ye bhoga ahitakAre / jinezvara vacana ye dhAre, jinhoM ko milate sukha sAre // ratnatraya. // 4 // (502) pada-khyAla zrAvaka kula pAyo, apane kyoM iSTa gamAyo' dharma ko // Tera // zrAvaka dharma paMcaM parameSThI iSTa kahyo bhagavAna / jinako nAma dhAma bina jAne, mUrakha karana gumAna jI // zrAvaka. // 1 // apane apane iSTa deva ko sabahI pUjai dhyAvai / iSTa tajyau so nara yA jaga meM, pApI hI kahalAvaiM jI // zrAvaka. // 2 // parama sugurU upadeza zAstra ko, hiradai maiM nahi Ayo / bAla khyAla madamoha jAla meM, yo hI janma gumAyo jI // zrAvaka. // 3 // mUla binA phala phUla lagai nA, yo satagurU samajhAve / jo vezyA kA pUta hoya so, bApa kise batalAvai jI // zrAvaka. // 4 // zIlavatI pativaratA1 nArI, nija pati hI ko cAvai2 / kaiso hI dukha kyoM na parai vaha vrata apano na gamAvai jI // zrAvaka. // 5 // ye dRSTAMta jAnakara apane mana meM Apa vicaaro| rAga dveSa ko tyAga 'jinezvara' AjJA ura meM dhAro jI ||shraavk. // 6 // (503) pada-rAga khyAla mati vRthA gamAvai, sahasA nahi pAvai, mAnuja janma ko // Tera // mAnuja janma nirogI kAyA, ura viveka caturAI / dharma adharma pichAna kiye vina kAma kachU nahi AI jI // mati. // 1 // jinavara dharma diMgavaratA ko, yadi ura dharano bhAI / 1.sundara 2.kAMca mana ko acchA lagA 3.hAni kAraka 4.bahuta se sukha 5.khotA hai 6.ghamaMDa 7.ArAdhya 8.ajJAnatAvaza 9.isa prakAra 10.putra 11.pativratA 12.cAhatI hai 13.pahacAna 14.digaMbaratva / For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) tau Agama' anusAra devagurU tatva para sukhadAI jii|| mati. // 2 // khAna pAna aru viSaya bhoga ke sevana kI caturAI / kUkara' zUkara pazu bhI karate yAmeM kahA bar3AI jI // mati. // 3 // kSaNa bhaMgura viSayani ke kAjai nirbhaya pApa kamAvai / he nara karata kahA anaratha yaha zubha zikSA na suhAvai jI // mati. // 4 // bahuvidhi pApa karata harakhAvai saba kuTuMba mila khAvai / dukha pAvai japa naraka dhArA meM koIya na kAma ju AvaijI // mati. // 5 // mAnuja deha ratana samapAkara jo nijahita karavAvai / kahata 'jinezvara' so narabhava ke, dhArana ko phala pAvai jI ||mti. // 6 // zrImad rAjacaMdra (504) rAga-yamana kalyANa amUlya tattva vicAra ! vaha puNya-puMja'-prasaMga se zubha deha mAnava kA milA / to bhI are ! bhavacakra'' kA pherA na eka bhI TalA 2 / sukha prApti hetu prayatna karate sukkha jAtA dUra hai / tU kyoM bhayaMkara-bhAva maraNa-pravAha meM cakacUra hai // lakSmI 3 bar3hI adhikAra bhI, para bar3ha gayA kyA bolie| parivAra aura kuTumba hai kyA buddhi? kucha nahi mAniye // 1 // saMsAra kA bar3hanA are ! naradeha kI yaha hAra hai / nahI eka kSaNa tujhako are ! isakA viveka vicAra hai / nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda lo jahAM bhI prApta ho / yaha divya antastatva' jisase baMdhanoM se mukta ho // 2 // paravastu meM mUrcchita na ho, isakI rahe mujhako dayA / vaha sukha sadA hI tyAjya re ! pazcAt jisake dukha bharA // maiM kauna hUM AyA kahA~ se aura mero rUpa kyA ? sambandha dukhamaya kauna hai ? svIkRta karUM parihAra" kyA ? // 3 // 1.zAstroM ke anusAra 2.kuttA 3.sUara 4.anartha 5.acchA laganA 6.prasanna hotA hai 7.pRthvI para 8.karavAtA hai 9.manuSya bhava dhAraNa karane kA phala pAtA hai 10.puNyodaya se 11.saMsAra cakra 12.dUra honA 13.dhana bar3hA 14.parAjaya 15.AtmA 16.bAda meM 17.svarUpa 18.tyAjya / For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187) isakA vicAra viveka pUrvaka zAMta hokara kIjie / to sarva Atmika jJAna meM, siddhAMta kA rasa pIjie / kisakA kyA usa tatva kI upalabdhi meM zivabhUta' hai / nirdoSa nara kA vacana re ! vaha svAnubhUti prasUta hai // 4 // taro are tAro nijAtmA' zIghra anubhava kIjie / sarvAtma meM samadRSTi dyo, yaha baca hRdaya likha lIjiye // 5 // (505) jagata meM Ayo na Ayo, nAhaka janma gamAyo // Teka // mAta udara nava mAsa vasyo teM, aMga sakuca dukha pAyo / jaThara' agni kI tApa sahI nita, adho zIza laTakAyo / nikasi ati rudana karo // jagata. // 1 // bAlapane meM bodha vivarjita', mAta pitAdi lar3Ayo / taruNa bhayo taruNI rasa rAcyo kAma bhoga lalacAyo // dukha saMcai ko dhaayo|| jagata. // 2 // biradha bhayo bala pauruSa thAkyo, bADhyo moha savAyo 2 / / dRSTi 3 ghaTI palaTI tana kI chavi, Do DoM bilakhAyo kuTuma na kAma meM Ayo // jagata. // 3 // deva dharama, gurU bheda na jAnyo, amRta taja biSa khAyo / kaur3I eka kamAI nAhI, gAMTha'4 ko mUla gamAyo / ceta, cita lekha sunAyo // jagata. // 4 // kavi dyAnatarAya (506) rAga-vihAgarA jiyA teM Atama5 hita nahiM kiinaa|| Teka // rAmA 6 dhana dhana kInA, narabhava phala nahiM lInA // jiyA tai. // japa tapa karake loka rijhAye, prabhutA ke rasa mInA / antargata pariNAma na sAdhe, eko garaja sarInA // jiyA tai. // 1 // 1.kalyANakArI 2.apane anubhavoM se utpanna 3.apanI AtmA 4.vyartha 5.peTa kI Aga 6.nIce sira karake laTakA 7.ronA 8.rahita 9.dhanajamA karane daur3A 10.vRddha huA 11.thaka gayA 12.savA gunA 13.AMkha kI jyoti kama ho gaI 14.gAMTha kA mUla dhana kho diyA 15.AtmakalyANa 16.strI 17.dhana sampati 18.khuza kiye 19.hRdaya ke| For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) baiThi sabhA meM bahu upadeze, Apa bhaye para viinaa| mamatA DorI torI nAhI uttama taiM bhaya hInA' ||jiyaa tai. // 2 // 'dyAnata' mana baca kAya lAyakai nija anubhava citadInA / / anubhava-dhArA dhyAna vicArA, maMdira kalaza navInA // jiyA tai. // 3 // 14. holI (pada 507-519) (507) rAga-asAvarI jogiyA jalda tetAlo cetana khela sumati saMga horI // cetana // Teka // tori' Ani kI prIti sayAne bhalI banI yA jaurI // cetana. // 1 // Dagara Dagara Dole hai yau~ hI, Ava ApanI paurI / nija rasa phaguvA kyoM nahi bAMTo nAtara khvArI torI // cetana. // 2 // chAra1 kaSAya tyAgi yA gahilai12 samakita kesara ghorI / mithyA pAthara13 DAri" dhAri lai,5 nija gulAla kI jhorI // cetana. // 3 // khoTe bheSa dharai Dolata hai dukha pAvai budhi bhorI6 / 'budhajana' apanA bheSa sudhAro jyoM vilaso zivagorI // cetana. // 4 // (508) aura sabai mili hori racAveM hUM kAke 8 saMga khelaugI horI // Teka // kumati harAmini jJAnI piyApai lobha moha kI DArI ThagaurI2deg / bhorai jhUTha miThAI khabAI khosi21 laye guna kari barajorI22 // kAke. // 1 // Apahi tIna loka ke sAhiba kauna karai inake sama jorI / apanI sudhi kabahUM nahiM lete, dAsa bhaye Dole para porI // kAke // 2 // guru 'budhajana teM' sumati kahata hai, suniye araja22 dayAla su morI / ho hA karata hUM pAMya parata hUM cetana piya kIje mo orI // kAke // 3 // (509) nijapura Aja macI horI // nijapura // Teka // 1.nIca 2. holI 3. tor3akara 4. jor3I 5. galI-galI 6. Dyor3hI 7. phAga 8. anyathA 9. varavAdI 10. tor3I 11. chor3akara 12. grahaNa karale 13. patthara 14. DAla kara pheMkakara 15. dhAraNa kara le 16. bholI 17. mokSa 18. kisake 19. harAmI 20. ThagAI 21. chIna liye 22. jabaradastI 23. prArthanA 24. merI tarapha / For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (189) umaMgi cidAnaMda jI ita' Aye ita AI sumatI gorI // nijapura. // 1 // loka lAja kulakAni' gamAI jJAna gulAla bharI jhorI // nijapura. // 2 // samakita kesara raMga banAyo, cArita kI picukI chorI" // nijapura. // 3 // gAvata ajapA jJAna manohara anahada jharasau varasyo rI // nijapura. // 4 // dekhana Aye 'budhajana' bhIge, nirakhyo khyAla anokho rI // nijapura. // 5 // (510) aba ghara Aye cetanarAya, sajanI khelauMgI maiM horI // Teka // ArasaM soca kAni kula harikai, dhari dhIraja barajorI / aba. // 1 // burI kumati kI bAta na bUjhai, citavata hai mo orI // bA gurujana kI bali bali jAU~ dUri karI mati bhorI // aba. // 2 // nija subhAva jala hauja bharAUM ghoraM nijaraMga korI / niz2a'2 lyoM lyAya3 zuddha picakArI thirakana" nija mati dorI // aba. // 3 // gAya5 rijhAya Apa vaza karikai, jAvana dhau nahi porI / 'budhajana' raci maMci rahUM niraMtara zakti apUrava morI // aba. // 4 // kavi bhAgacaMda (511) je sahaja 6 horI ke khilArI, tina jIvana kI balihArI ||ttek // zAMta bhAva kuMkuma rasa candana bhara mamatA picakArI / ur3ata gulAla nirjarA saMvara aMvara paharai bhArI // je. // 1 // samyaka darzanAdi saMga laike,8 parama sukhakArI / bhIMja rahe nija dhyAna raMga meM sumati sakhI priya nArI // je. // 2 // kara snAna jJAna jala meM puni, vimala gaye zivacArI / / 'bhAgacanda' tina prati nita vaMdana bhAva sameta hamArI ||je. // 3 // (512) / sahaja abAdha2deg samAdha21 dhAma tahA~, cetana sumati khelai horI // Teka // nija guna caMdana mizrita surabhita22 nirmala kuMkuma rasaghorI23 / 1. idhara 2. kula kI ijjata 3. jholI 4. picakArI 5. chor3I 6. na - japA ajapA 7. adbhuta 8. AtmA 9. Alasa 10. bholI 11. gholUM 12. apane taka 13. lAkara 14. chir3akanA 15. gAkara 16. svAbhAvika, sarala 17. vastra 18. lekara 19. mokSa gAmI 20. binA bAdhA 21. samAdhi 22. sugaMdhita 23. rasa gholA / For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) samatA picakArI ati pyArI bhara ju calAvata cahu~ orI // cetana. // 1 // zubha saMvara su abIra ADaMbara' lAvata bhara bhara kara jorI / ur3ata gulAla nirjarA nirbhara, dukhadAyaka bhavathiti horI // cetana. // 2 // paramAnaMda mRdaMgAdika dhuni, vimala virAga bhAva ghorI / 'bhAgacaMda' dRga-jJAna-carana bhaya parinata anubhava raMga borI // cetana. // 3 // kavi dyAnatarAya __ (513) cetana khelai horI // ttek|| sattA bhUmi chimA basanta' meM samatA prAna priyA saMga gorI // cetana. // 1 // mana ko mATa prema ko pAnI tAme karuNA kesara ghorI / jJAna dhyAna picakArI bhari bhari ApameM chaurai horA horI // cetana. // 2 // guru ke vadana mRdaMga bajata hai, naya donoM Dapha tAla TakorI / saMjama atara vimala vrata covA,2 bhAva gulAla bharai bhara jhorI // cetana. // 3 // dharama miThAI tapa bahu mevA, samarasa AnaMda amala kaTorI / 'dyAnata' sumati kahai sakhiyana soM cirajIvo yaha juga jorI // cetana. // 4 // (514) Ayo sahaja vasanta kheleM saba horI horA // Teka / / uta3 budhi dayA chimA bahu ThADhI ita jiya ratana sajai gunajorI // Ayau. // 1 // jJAna dhyAna Dapha tAla bajata hai anahada zabda hota ghanaghorA" // dharama surAga gulAla ur3ata hai, samatA raMga duhune ghorA // Ayo. // 2 / / parasana 8 utara bhari picakArI, chorata donoM ari karideg jorA / itatai29 kahai nAri tuma kAkI,22 utasai kahai kauna ko chorA23 // Ayo. // 3 // ATha kATha anubhava pAvaka meM jala bujha zAMta bhaI saba orA / 'dyAnata' ziva AnaMda canda chavi dekheM sajjana naina cakorA // Ayo. // 4 // 1. DhoMga 2. samyakdarzana jJAna cAritra 3. kSamA rUpI vasanta 4. bar3I maTakI 5. usameM 6. chor3atA hai 7. mukha 8. vyavahAra naya nizcaya naya 9. DaphalI 10. coTa 11. itra 12. caMdana 13. udhara 14. guNoM kI jor3I 15. bhayaMkara 16. acchA rAga 17. gholA 18. sparza 19. chor3ate haiM 20. jora lagAkara 21. idhara ko 22. kisakI 23. lar3akA 24. aSTakarma / For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (191) (515) rAga - kAphI horI mero mana aisI khelata horI // Teka // mana madaMga sAja kara tyArI, tana ko tamUrA banorI / sumati suraMga saraMgI bajAI tAla dou kara jorI // rAga pAMcauM pada korI // mero. // 1 // samakita rUpa nIra bhari jhArI' karuNA kezara ghorI / jJAnamayI lekara picakArI dou kara mAMhi smhorii| indriya pAMcau sakhi borI // mero. // 2 // catura dAna' ko hai gulAla soM, bhari-bhari mUTha calo rI tapa mevA kI bhari nija jhorI yaza ko abIra ur3orI raMga jinadhAma macau rI // mero. // 3 // 'daulata' bAla kheleM aisI horI bhava-bhava dukha TalaurI / zaraNA le ika jinavara ko rI jaga meM lAja ho torii| mile phaguvA zivagorI // mero. // 4 // (516) rAga kAphI jJAnI aisI horI macAI rAga kiyo viparIta vipata ghara kumati kusauti suhAI // Teka // dhAra digaMvara kInha susaMvara' nija-para bheda lakhAI / ghAta'2 viSayani kI bacAI // jJAnI. // 1 // kumati sakhA bhaji dhyAna bheda sama tana meM tAna ur3AI / kumbhaka'3 tAla mRdaMga sauM pUraka recaka' bIna bajAI / lagana5 anubhau6 sau lgaaii|| jJAnI. // 2 // karma balItA rUpa nAma ari veda su indri ganAI / de tapa agni bhasma kari tina ko dhUla aghAti ur3AI // kari zivatiya kI milaaii19|| jJAnI. // 3 // 1. tambUrA (eka vAdya yantra), 2. samyaktva 3. jala kA bartana (surAhI, ghar3A) 4. samhAlI 5. dAna rUpI gulAla 6. yaza rUpI abIra 7. bAlaka 8. mokSa 9. prema 10. khoTI sauta 11. karmoM kA Agamana rokanA 12. coTa 13-14. prANAyAma kI kriyAyeM 15. prema 16. anubhava 17. battI 18. indriyoM ginAI 19. milnaa| For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) jJAna ko phAga bhAga vaza Avai, lAkha karo caturAI / guru dInadayAla kRpA kari 'daulata' tohi batAI 11 nahiM cita se visarAI II jJAnI. 118 11 (517) kavi banArasIdAsa raMga bhayo jina dvAra calo sakhi khelana horI // Teka // sumati sakhi saba milakara Ao, kumati na deU' nikAra kezara caMdana aura aragajA, samatA bhAva dhupAya bhayo. samatA bhAva dhupAya // calo sakhi // raMga dayA miThAI tapa bahu mevA sata tA~bUla' aSTa karma kI Dori baMdhI hai dhyAna agni su jalAya // dhyAna agni su jalAya calo sakhi || raMga bhayo . guru ke vacana mRdaMga bajata haiM jJAna kSamA Dapha ' tAla / kahata 'banArasi' yA horI khelo muktipurI ko rAja muktipurI ko rAja || calo sakhi // raMga bhayo. // 2 // 11 // 3 // cavAya / (518) kavi kuMjIlAla rAga pIlU ThekA dIpacaMdI khelata phAga' mahAmuni vana meM svAtama raMga sadA sukha dAI // Teka // aSTa karma kI racata holikA, dhyAna dhanaMjaya' tAhi jarAI rAga dveSa mohAdika kaMTaka bhasma kiye cira zAMti upAI " khelata phAga mahAmuni. .12 mArdava Arjava, satyAdika mila dayA kSamA saMga horI macAI mana mRdaMga tambUrA tana kA, Dulana" Dori" kasi taMga karAI khelata phAga mahAmuni. surati saraMgI kI dhuni gAjai, 13 madhura bacana bAjata zahanAI jJAna, gulAla bhAla para sohai, parama ahiMsA abIra ur3AI 1 // // 1 // For Personal & Private Use Only 11 // 1 // 1 11 2 11 1 1. nikAla do 2. dhUpa denA 3. pAna 4. cabAkara 5. DaphalI 6. holI 7. apanI AtmA 8. Aga 9. jalA diyA 10. utpanna kI 11. DolanA 12. rassI 13. gUMjanA 14. mastaka / 11 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (193) // 4 // khelata phAga mahAmuni. kSamA raMga chir3akata bhavijana para prema raMga picakArI calAI mokSa mahala ke dvAra phAga lakhi, sevaka 'kuMja' rahe haMsAI' khelata phAga mahAmuni. __ (519) rAga - kAphI holI cetana rAja kizorI, sumati saMga khelata horI / lobha lAkha ke kuyaza kuMkumA' apare abIra bhari korI // mithyAtvana ke mukha para mArata, kIca kAlimA ghorI // vAsanA viSaya marorI // cetana. // 1 // jJAna gulAla bhAla para rAjata suguna kusuma raMga ghorI / prema bhaI picakArI meM bhara chiraMka rahe cahu~ orI // kare AnaMda kilorI // cetana. // 2 // mana mRdaMga dhuni madhura duMdubhI, bAjata vIna basorI / zAMti kSamA dIkSA mili gAvata svAtama raMga savorI // mokSa maMdira ke orii|| cetana. // 3 // suguna sudhAraka rimijhimi barase zItala pavana jhakorI / 'kuMja' bhaye harSita saba mana meM, cetana samatA gorI // zAMti chAI cahu~ orI // cetana. 15. bhoga-vilAsa (pada 520-529) mahAkavi budhajana (520) rAga - soraTha mati' bhogana 2 rAcau 3 jI, bhava-bhava meM dukha deta ghanA // mati. // Teka // inake kArana gati-gati mAMhI, nAhaka'5 nAcau jI / / jhUThe sukha ke kAja dharamamaiM pADau khAMco'6 jI // mati. // 1 // // 4 // 1. prasana honA 2. kuMkuma 3. pApa 4. maror3a dI 5. cAroM tarapha 6. killola 7. bAMsurI 8. havA ke jhakore 9. prasanna 10.roM tarapha 11. mata 12. bhogoM meM 13. lIna hoo 14. bahuta adhika 15. vyartha 16. antara / For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (194) pUraba karma udaya sukha AyA rAjau' mAcau jI / pApa udaya pIr3A bhogana maiM kyoM mana kAcau' jI // mati. // 2 // sukha ananta ke dhAraka tuma hI, para kyoM jAMcau jii| 'budhajana' guru kA vacana hiyA maiM jAno sAMco jI // 3 // __ (521) rAga - soraTha maugAMrA lobhIr3A, narabhava khoyo re ajAna / maugAMrA. // Teka // dharma kAja kau kArana thau yau so bhUlyoM tU bAna / hiMsA anRta paritaya corI, sevata nijakari jAna ||maugaaNraa. // 1 // indriya sukha sai magana huvau tU parako Atama mAna / baMdha navIna par3e chai yA" hovata moTI hAna // maugAMrA. // 2 // gayau na kachu jo cetau 'budhajana' pAvo avicala thAna / tana hai jar3a tU dRSTA jJAtA, karalai yoM saradhAna ||maugaaNraa. // 3 // kavi bhAgacaMda (522) rAga - soraTha Avai na bhogana meM tohi gilaan3|| Teka // tIratha 4 nAtha bhoga taji dIne, tina" mana bhaya Ana / tU tinatai kahuM Darapata" nAhIM, dIsata ati balavAna // Avai. // 1 // indriya tRpti kAja tU bhogai, vijaya mahA aghakhAna" / so jaise ghRtadhArA" DArai pAvaka jvAla bujhAna // A. // 2 // je sukha to tIchana dukha dAI, jyoM madhu lipta-kRpAna / tAteM bhAgacanda' inako taji Atma svarUpa pichAna // A. // 3 // kavi jinezvara (523) suguru kRpA kara yoM samajhAvai, 1. khuza huA 2. kaccA 3. mAMganA 4. hRdaya 5. bhogoM kA bhogI 6. ajJAnI 7. thA 8. yaha 9. para strI 10. apanA samajhanA 11. nayA karma baMdha hotA hai 12. bar3A nukasAna hotA hai 13. glAni 14. tIrthakara 15. DaranA 16. dikhAI detA hai 17. pApoM kI khAna 18. ghI kI dhArA 19. tIkSNa 20. zahada lipaTI huI talavAra 21. pahacAna / For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (195) ina viSayana meM mata rAcaiM ye cahu~gati bharamAvai // suguru. // Teka / / saparasa vasa gaja mIna rasanavasa kaMTaka' kaMTha chidAvai / nAsA basa ali kamala baMdha meM parata mahAdukha pAvai // suguru. // 1 // cakSu viSaya basa dIpa zikhA meM aMga pataMga tapAvai / karana viSaya vasa hirana arana meM nAhaka prANa gamAvai // suguru. // 2 // viSayana ke vasa hiMsA corI, jhUTha kuzIla kahAvai / paradhana parakAmini lobhI parigraha meM cita lAvai // suguru. // 3 / / inahI ke vasa mithyA paranati, karata mahAdukha paavai| yAhI 2 nai jagamAMhi 'jinezvara' mithyA viSaya chur3Avai // suguru. // 4 // kavi daulatarAma (524) viSayoMdA3 mada mAnai, aisA hai koI ve|| Teka // viSaya duHkha ara duHkhaphala tinako, yauM nitacita na ThAnai // viSayoMdA. // 1 // anupayogi upayogi svarUpI, tana cetana ko mAnai // viSayoMdA. // 2 // varanAdika'4 rAgAdika bhAvaH bhinna rUpa tina jAnai // viSayoMdA. // 3 // svapara jAna rUpa rAga hAna, nijamaiM nija parinati sAnai // viSayoMdA. // 4 // antara bAhara ko parigraha taji, 'daula' vasai zivathAnai // viSayoMdA. // 5 // kavi bhAgacaMda (525) harI 6 terI mati nara kauna harI taji cintA mamata kAMca gahata zaTha // Teka // viSaya kaSAya rucata tokauM nita, je dukha karana arI // harI // 1 // sAMce mitra suhitakara zrIguru, tinakI sudhi visrii|| harI. // 2 // para paranati meM Apo mAnata, jo ati vipati bhrii|| harI. // 3 // 'bhAgacanda' jina rAja bhajana kahu~ karata na eka gharI // harI. // 4 // 1. lIna mata hoo 2. bhramaNa karatA hai 3. sparza 4. rasanA, jIbha 5. kAMTA 6. bhaurA 7. karNa, kAna 8. jaMgala 9. vyartha 10. kahalAtA hai 11. para strI 12. isI se 13. viSayoM kA 14. varNa Adi 15. dveSa 16. haraNa karatI 17. acchI lagatI hai 18. bhuladI 19. ghdd'ii| For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (196) kavi bhUdharadAsa (526) tU nita cAhata bhoga naye nara pUrava punya binA kima pai hai / karma saMyoga milai kahiM joga, gahai taba roga na bhoga sakai hai // jo dina cAra ko vyoMta banyau kahu~ to pari durgati meM pachita hai / yauM hita yAra salAha yahI ki "gaIkara jAhu" nivAha na hai // (527) guru kahata sIkha imi bAra-bAra, viSasama viSayana ko TAra TAraM // Teka // ina sevata anAdi dukha pAyo, janama marana bahu dhAra dhAra // guru. // 1 // karmAzrita bAdhAjuta phAMsI, bandha bar3hAvana dvandakAra // guru. // 2 // ye na indri ke tRpti hetu jimi, tisana bujhAvata kSAra 2 bAra // guru. // 3 // inameM sukha kalapanA abudha ke 'budhajana' mAnata dukha pracAra // guru. // 4 // ina taji jJAna piyUSa 3 cakhyau tina, 'daula' lahI bhavavAra" pAra // guru. // 5 // kavi budha mahAcaMdra (528) viSaya rasa khAre, inheM chAr3ata kyoM nahi jIva / viSaya rasa khAre // Teka // mAta tAta nArI suta bAMdhava mila tokU5 bharamAI / viSaya bhoga rasa jAya narka tUM tilatila6 khaNDa lahAI // viSaya. // 1 // madonmatta vasa marane kU kapaTa kI hathanI banAI / sparzana indriya basi hoke Aya par3ata gaja khaaii|| viSaya. // 2 // rasanA ke basi hokara mAMchala8 jAla madhya ulajhAI / bhramara kamala2deg bica mRtyu lahata hai viSaya nAsikA pAI // viSaya. // 3 // dIpaka loya jarata, nainUra basi mRtyu pataMga lahAI / kAnana22 ke basi sarpa hAya ke pIjara mAMhi rahAI // viSaya. // 4 // viSa23 khAyeM te ika bhava mAMhi dukha pAvai jIvAI / viSaya jahara khAye taiM bhava bhava dukha pAvai adhikAI // viSaya. // 5 // 1. kaise pAyegA 2. yoga 3. pachatAyegA 4. zikSA 5. isa prakAra 6. TAla do 7. dhAraNa karake 8. bandha baDhAne vAlI 9. dvaMdva karane vAlI 10. jisa prakAra 11. tRSNA 12. khArA pAnI 13. amRta 14. saMsAra ko pAra 15. tujhako 16. tila ke barAbara Tukar3e 17. hAthI gar3e meM gira jAtA hai 18. machalI 19. bhaurA 20. kamala meM 21. nayana, netra 22. kAnoM ke vaza 23. jhr| For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (197) eka eka indrI taiM yaha dukha sabakI kauna kahAI yaha upadeza karata hai paMDita 'mahAcandra' sukha dAI | viSaya. kavi daulatarAma / // 6 // (529) mata kIjo yArI, ye bhoga bhujaMga sama jAnake ||ttek // bhujaMga Dasai ikabAra nasata hai, ye anaMta mRtukaarii| tRSNA tRSA bar3he ina seye, jyoM pIye jalakhArI // mata. // 1 // roga viyoga zoka banitA dhana, samatA-latA kuThArI / kehari kari arIna dekha jyoM, tyoM ye de dukhabhArI // Teka. // 2 // inameM race deva taru thAye,deg pAye zvadhra 1 murArI 2 / je virace 3 te surapati arace,14 parace sukha adhikArI // mata. // 3 // parAdhIna china mAMhi chIna hai, pApa bandha kara nArI / inheM gine sukha Aka" mAMhi tina AmatanI budha dhArI // mata. // 4 // mIna mataMga pataMga ,ga8 mRga,9 ina vaza bhaya dukhaarii| sevata jyoM kimpAka lalita,deg paripAka samaya dukhakArI // mata. // 5 // surapati narapati khagapati hUMkI, bhoga Aza na nivArI22 / 'daula' tyAga aba bhaja virAga sukha, jyoM pAve zivanArI22 // mata. // 6 // 16. saMsAra - asAra kavi budhajana (530) rAga-soraTha hamako kachU bhaya nA re, jAna liyo saMsAra // hamako // Teka // jo nigoda meM sohI mujhamaiM, sohI mokha25 ma~jhAra / nizcaya bheda kachU bhI nAhIM, bheda ginai saMsAra // 1 // paravaza hai ApA26 visArika, rAgadoSa kauM dhAra / jIvana marata anAdi kAlauM yau~ hI hai urajhAra27 // 2 // 1. dostI 2. sarpa 3. anaMta mRtyu karane vAle 4. sevana karane ko 5. khArA jala 6. strI 7. siMha 8. hAthI 9. jaMgala 10. huye 11. naraka 12. kRSNa 13. virakta ho gaye 14. pUjA karate haiM 15. akoA 16. Ama kI 17. hAthI 18. bhorA 19. hiraNa 20. sundara 21. phala dene ke samaya 22. dUra karanA 23. mokSa 24.kucha 25.mokSa 26.AtmasvarUpa bhulAkara 27.ulajhanA / For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) jAkari' jaiye jAhira samaya meM, jo ho taba jA dvAra / so bani hai Tari' hai kachu nAhI, kari lInauM niradhAra // 3 // agani jarAvai pAnI bovai vichurata milata apAra / so pudgala rUpI maiM 'budhajana' sabako jAnanahAra // 4 // (531) rAga-mAlakosa aba tU jAna re cetana jAna, terI hovata hai nitahAna / ratha bAji karI" asavArI, nAnA vidhi bhoga tayArI // Teka // suMdara tiya seja sa~vArI, tana roga bhayo yA khvArI // 1 // UMce gar3ha mahala banAye, bahu topa subhaTa rakhavAye / jahA~ rupayA muhara dharAye, saba chor3i cale jama' Aye // 2 // bhUkhA hai khAno lAgai, chAyA padabhUSaNa pAgai / sata2 bhaye sahasa2 lakhi mAMgai yA tisanA nAMhI bhAgai // 3 // ye athira sauMja4 parivArau, thira cetana kyoM na samhArau / / 'budhajana' mamatA saba TArau, saba ApA Apa sudhArau // 4 // kavi bhUdharadAsa (532) rAga-vihAga jagata jana jUvA5 hAri cle|| Teka // kAma kuTila saMga bAjI mAMDI unakari kapaTa chale ||j. // 1 // cAra kaSAyamayI jaha~ caupari6 pAMse joga rale / itasarabasa uta" kAminI kauMDI, iha vidhi jhaTaka cale // 2 // kUra khilAra 9 vicAra na kInhoM hai khvAradeg bhale / / binA viveka manoratha karakai, 'bhUdhara' saphala phale // 3 // 1.jisake 2.jAtA hai 3.TalanA 4.nizcaya 5.hotA hai 6.sadaiva nukasAna 7.ghor3A 8.hAthI 9.savArI 10.barabAdI 11.mauta AI 12.sau 13.hajAra 14.sAmagrI 15.juA 16.caupar3a 17.idhara 18.udhara 19.khilAr3I 20.barabAda / For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 199 ) (533) ve koI ajaba tamAsA dekhyA' bIca jahAna ve jora tamAsA supa kAsA // Teka 11 eka ke ghara maMgala gAvaiM, pUgI' mana kI A eka viyoga mare bahu rovaiM, bhari bhari naina nirAsA teja turaMgani pai car3hi calate, pahire malamala khAsA // ve koI. // 1 // 1 12 eka bhaye nAge ati DolaiM nA koI deya dilAsA " // ve koI. // 2 // tarakaiM? rAjatakhata para baiThA, yA khuzavakta khulAsA / ThIka dupaharI muddata13 AI, jaMgala kIno ba tana dhana athira nihAyata jaga meM, pAnI mAhiM patAsA 'bhUdhara' inakA garava karaiM je dhika tinakA janamAsA // ve koI. // 3 // .14 (534) rAga - soraTha .15 Teka // 17 .18 bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re // yaha saMsAra raina 6 kA supanA tana dhana vAri" babUlA re // bhagavanta // 1 // isa jIvana kA kauna bharosA, pAvaka meM tRNapUlA re / kAla kudAra liye sira ThAr3A kyA samajhai mana phUlA re // bhagavanta // 2 // svAratha sAdhai pAMva 19 pAMva tU paramAratha ko lUlA re / kahu kaise thaihai21 prANI kAma kare dukha sukha re moha pizAca chalyo mati mArai, nija kara kaMdha basUlA re / bhaja zrI rAma matIvara 'bhUdhara' do duramati 4 sira dhUlA re // bhagavanta // 4 // 22 bhulA // bhagavanta // 3 // 23 (535) kAhU ghara putra jayo kAhU ke viyoga Ayo kAhU rAga 25 raMga kA hU roA 26 roI karI hai| jahAM bhAna 27 Ugata uchAha 28 gIta gAna dekhe | sAMjha samaiM tAhI thAna hAya-hAya parI hai / aisI jagarIti ko / na dekhi bhaya bhIta hoya, hA hA nara mUr3ha terI mati kauna 19 harI hai / mAnuSa janama pAya sovata vihAya jAya khovata korana kI eka eka dharI hai / // ve koI. // 4 // 1. dekhA 2. saMsAra meM 3. svapna jaisA 4. eka ke yahAM 5. pUrI huI 6. netra 7.ghor3I para 8. acchA 9. naMge 10. sAntvanA 11. sabere 12. khuzI kA samaya 13. samaya 14. batAzA 15. janma 16. rAtri kA svapna 17. pAnI kA babUlA 18 ghAsa kA gaTThara 19. paga paga para 20. laMgar3A 21 pAyegA 22. dukha kA kAraNa 23. buddhi naSTa karatA hai 24. mUrkha 25. mauja mastI 26. ronA-dhonA 27. sUrya 28. utsAha 29. kisane hara lI hai 30 karor3oM kI / For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (536) apAra / bhavadukha kAraja leza na e dAma udhAra 11 kAnI' kaur3I viSaya sukha binA deyai nahiM chUTi hai daza dina viSaya vinoda phera bahu vipati paMrapara / azuci geha yaha deha, neha' jAnata na mitra bandhu sanamaMdha aura parijana je are aMdha saba dhaMdha jAna svAratha ke paratina, akAja apanau na kara mUr3ha rAja aba samajha ura taji loka lAja nija kAja kara, Aja dAva hai kahata gura // saMgI // paurUSa thakaiMge phera pIchai16 aho Aga Ayai jaba kuA ke khudAyai taba (537) 11 jolau~ deha terI kAhU roga se na gherI, jolauM jarA nAhiM nerI jAso" parAdhIna parI hai jolauM jabhanAmA 11 bairI deya na damAmA12 joloM mAnai kAna rAmA 13 buddhi jAdU 14 nA vigari hai // tolauM mitra mere nija 15 kAraja saMvAra / le re, sau baraSa Ayu tAkA AdhI to akAratha 19 AdhI meM aneka roga aura hu saMjoga kete bAkI aba kahA?? rahI kI bAta yahI khAtira 24 meM Avai to kAraja ( 200 ) kahA kari jhoMparI 17 lekhA hI kauna kAja 18 Apa para || aMgI bAla vRddha aise bIta jarana tAhi tU nIke 23 khalAsI 25 (538) kari dekhA saba, sovata 20 hai // lAgI, sari hai // vihAya re dazA bhoga, jAya 29 re / vicAra sahI, lAya re / mana kara itane meM, 1. mahatvahIna 2. kAraNa 3. thor3A bhI 4. viSaya bhoga 5. apane para 'AtmA' prema nahI jAnatA 6. aMga hai 7. sAthI 8. jaba taka 9. bur3hApA najadIka nahIM AyA 10. jisase parAdhIna ho jAtA hai 11. mRtyu rUpI zatru 12. nagAr3A 13. strI 14. buddhi bigar3a na jAya 15. apanA kAma saMbhAla le 16. phira kyA karegA 17. jhopar3I 18. kAma banegA 19. vyartha 20. sokara bitA diyA 21. bIta jAte haiM 22. zeSa kitanI bacI hai 23. acchI taraha 24. bharosA, vizvAsa 25. chuTakArA, mukti / For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (201) bhAvai phAMsi phanda bIca dIno samujhAya re / (539) bAla pa. bALa rahyau pIche gRhabhAra' bahyau, loka lAjare kAja baMdhyau pApana ko Dhera hai| apano akAja kInauM lokanameM jasa lInauM parabhau visAra dInau visaiva jera hai / aise hI gaI vihAya alapasI rahI Aya, / nara parajAya yaha aMdhe kI vaTera hai / Aye setadeg bhaiyA aba kAla hai abaiyA 1 aho jAnI re sayAnaiM tere ajoM hU aMdhera hai // (540) cAhata hai dhana hoya kisI bidha2, tau saba kAja sarai13 jiyarA jI / geha cinAya karUM gahanA5 kachu, vyAhi sutA suta bAMTiye bhAjI // cintata yauM dina jAhi cale, jabha Ani acAnaka deta dagAjI 6 // khelata khela khilAri gaye, rahi jAya rUpI8 zataraMja kI bAjI // (541) teja turaMga' suraMga bhale ratha, matta mataMgadeg utaMga21 khare hii| dAsa2 khavAsa23 avAsa aTAra, dhanajora karora na koza bhare hI / aise badai to kahyA bhayo he nara, chori cake uThi aMta charehI dhAma khare25 rahe kAma pare rahe, dAma Dare rahe DhAma26 dharehI // (542) dRSTi ghaTI palaTI tana kI chavi, baMka bhaI gati laMka" naI hai / rUja rahI paranI dharanI ati, raMka bhayau pariyakadeg laI hai // kAMpata nAra bahai mukha lAra, mahAmati saMgati chAri gaI hai aMga upaMga purAne pare, tizanA33 ura aura navIra bhaI hai // 1.ghara kA bojha 2.loka lajjA vaza 3.hAni 4.saMsAra meM yaza prApta kiyA 5.parabhava 6.viSayoM ke kAraNa taMga hai 7.chor3akara 8.thor3I sI 9.saMyoga se prApta 10.zveta, sapheda 11.AnevAlA 12.kisI taraha 13.kAma siddha ho 14.ghara banavAkara 15.gajhe banavAUM 16.dhokhA 17.khilAr3I 18.mar3hI huI 19.ghor3A 20.hAthI 21.UMce 22.naukara 23.nAI 24.aTArI 25.makAna khar3e rahe 26. sthAna par3e raha gaye 27.jyoti kama ho gaI 28.kamara jhuka gaI 29.parastrI meM lIna 30.palaMga pakar3a liyA 31.gardana 32.buddhi 33.tRSNA / For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 202 ) (543) rUpa kau khoja' rahyo tarU jyoM tuSAra dahyau, bhayau patajhara kidhauM rahI DAra dUbarI' kUbarI bhaI hai kaTi UbarI iteka Ayu Ayu jobanatai" bidA lInI jarA' ne sera" - mAMhi sUnI sI / bhaI hai deha, pUnI juhAra kInI, sabai vAma UnI sI / sI // hAnI bhaI sudhi budhi teja ghaTyo tAva ghaTyau jItava' ko cAva ghaTyo, aura saba ghaTyo eka tisnA" dina dUnI sI // (544) aho ina Apane abhAga" udai nAhi jAnI, vItarAga-vAnI sAra dayArasa - bhInI hai / jobana ke jAre thira jaMgama aneka jIva, jAni je satAye kachu karunA na kInI // teI ala4 jIva rAsa A paraloka pAsa, leMge baira deMge dukha bhAI nA navIno hai / unhI ke bhayakau bharoso jAna kAMpata hai, yAhI Dara DAkarAnai " lAThI hAtha lInI // kavi dyAnatarAya (545) // rAga hAra // mana. // 2 // mana ! mere rAga bhAva nivAra 16 || Teka rAga cikkana17 taiM lagata hai karmadhali apAra // mana. // 1 // Azrava mUla" hai vairAgya saMvara dhAra I jina na jAnyo bheda yaha vaha gayo narabhava" dAna pUjA zIla japa tapa bhA vividha 20 rAga bina ziva sukha karata hai rAga taiM saMsAra // mana. // 3 // vItarAga kahA kiyo, yaha bAta soi kara sukhaheta 'dyAnata', prakAra 1 pragaTa nihAra 21 zuddha anubhava sAra // mana. 118 11 1. patA 2. tuSAra ne jalA diyA 3. patajhar3a 4. kubar3I 5. dubalI 6. sera meM pUnI kI taraha 7. jabAnI ne vidA lI 8. buDhApe ne juhArU kI arthAt AyA 9. jIne kI icchA 10. tRSNA 11. durbhAgya 12. jabAnI ke joza meM 13. jinako satAyA 14. sampUrNa jIva rAzi 15. bUDhe ne lAThI pakar3I hai 16. dUra kara 17. cikanAhaTa 18. kAraNa 19. manuSya bhava 20. aneka prakAra huA 21. spaSTa dekho / For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (203) (546) rAga-rAmakalI hama na kisI ke koI na hamArA, jhUThA hai jaga kA vyohAra // Teka // tana sambandhI saba parivArA, so tana hamane jAnA nyArA // 1 // punya udaya sukha kA bar3havArA, pApa udaya dukha hota apArA / pApa punya doU saMsArA, maiM saba dekhana hArA // hama. // 2 // maiM tahu~ jaga tihu~ kAla akelA, para saMjoga bhayo' bahumelA thita pUrI karI khira khira jAMhI, mere harSa zoka kachu nAhIM // 3 // rAga bhAvateM sajjana mAne, doSa bhAvate durjana jAnaiM / rAga doSa doU mama nAhIM, 'dyAnata' maiM cetana pada mAhIM // 4 // kavi daulatarAma (547) mata rAco dhIdhArI , bhava raMbha thaMma sama jAnake // mata. // Teka // indra jAla ko khyAla moha Thaga, vibhrama pAsa' pasArI / cahu~gati vipatamayI jAmeM jana, bhramata bharata dukha bhArI // 1 // rAmA2, mAM vAMmA3, suta, pitu, sutA zvasA4 avatArI / ko acaMbha jahA~ Apake putra dazA visatArI // 2 // ghora naraka dukha ora na chora, na leza na sukha vistaarii| suranara pracura viSaya jura5 jAre, ko sukhiyA saMsArI // 3 // maMDala' hai AkhaMDala" china meM, nRpa kRmi saghana bhikhArI / jAsuta8 virahamarI hai bAghina tA suta - deha vidArI // 4 // zizu na hitAhita jJAna taruNa ura, madana dahana parajArI / bRddha bhaye vikalAMgI thAye, kauna dazA sukhakArI // 5 // yauM asAra lakha chAra22 bhavya jhaTa, bhaye mokha23 magacArI / yAteM hoka udAsa 'daula' aba, bhaja nija pati jagatArI // 6 // 1.vyavahAra, bartAva 2.alaga 3.vRddhi 4.dekhane vAlA 5.huA 6.sthiti 7.lIna huA 8.buddhimAna 9.saMsAra 10.kele kA dhaMbha 11.jAla 12.svI 13.strI 14.bahina 15.jvara 16.rAjA 17.indra 18.usa putra ke lie 19.kAmadeva 20.jalA diyA 21.huye 22.chor3a 23.mokSa mArga meM calane vaalaa| For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) kavi sukhasAgara (548) jagata meM koI nahIM re merA saba saMzaya ko TAla dekhalo, Apa zuddha DerA // Teka // kyoM zarIra meM ApA' lAkhakara, hota karma ceraa| vRthA moha meM pha~sakara karatA hai merA terA // 1 // hai vyavahAra asatya svapna sama nazvara ulajherA / kara nizcaya kA dhyAna ki jisase hove sulajherA // 2 // jIva jIva saba eka sArakhe, zuddha jJAna DherA / nahIM mitra nahIM arI jagata meM, haiM khUbahi herA // 3 // baiTha ApameM Apo bhajalo vahI deva terA / / 'sukha sAgara' pAvegA kSaNa meM, hota na jaga pherA // 4 // (549) jagata jaMjAla se haTanA, sugama bhI hai kaThina bhI hai / parama sukha sindhu meM ramanA, sugama bhI hai kaThina bhI hai // Teka // hai kAyaratA bar3I jAmeM, ise vazakara suvIraja se / nijAtama bhUmi meM jamanA, sugama bhI hai kaThina bhI hai // 1 // parama zatru hai rAgAdI, inheM vaza kara suvIraja se| susamatA kA anUbhavanA' sugama bhI hai kaThina bhI hai // 2 // karor3oM bhAva A Akara manoharatA batA jAte / na inake moha meM par3anA, sugama bhI hai kaThina bhI hai // 3 // karama jar3a hai na kucha karate, cale jAte svamAraga' se / abandhaka zAzvatA rahanA, sugama bhI hai kaThina bhI hai // 4 // kaSAyoM kI jalana jisako, vahI tanako jalAtI hai / cidAnanda 'sukhasAgara' sugama bhI hai kaThina bhI hai // 5 // 1. apanA samajhakara 2. sevaka 3. ulajhana 4. sulajhanA 5. samAna 6. zuddha jJAna kA piNDa 7. khUba hI dekhA 8. sarala 9. jisameM 10. anubhava karanA 11. apane rAste se| For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (205 ) kavi jyoti (550) saMsAra // // 2 // samajha mana svAratha kA hare vRkSa para pakSI baiThA gAve rAga sukhA vRkSa gayo ur3a pakSI, tajakara' dama e meM baila vahI mAlika ghara Avata tAvata bAMdho dvAra bRddha bhayo taba neha' na kInhoM, dIno turata visAra putra kamAU saba ghara cAhe, pAnI pIve vAra / bhayo nikhaTTU dura dura para para, hovata bArambAra // 3 // tAla pAla para DerA kInoM, sArasa nIra nihAra I sUkhA nIra tAla ko taja gaye, ur3a gaye paMkha pasAra // 4 // jaba taka svAratha sadhe tabhI taka apanA saba parivAra / 0 11 Teka malhAra nAtara bAta na pUche koI, saba bichar3e saMga chAra // 5 // svAratha taja nija gaha paramAratha kiyA jagata upakAra / 'jyotI' aise amara deva ke guNa cintai 13 harabAra 14 // 6 // kavi zivarAma nahIM 11 I pyAra // 1 // (551) 11 samajhakara dekha le cetana jagata bAdala kI chAyA / ki jaise osa kA pAnI, yA sapane meM milI mAyA // Teka kahA~ hai rAma au lachamana, kahA~ sItA satI rAvana kahA~ haiM bhIma aura arjuna, sabhI ko kAla jamAye ThATa yahA~ bhArI, banAye bAga mahala yaha saMpati chor3a gaye sArI nahIM rahane koI kyoM karatA tUM merI terI, nahIM merI ne kisane hai koI koI ho pala kI pala meM saba DherI, tujhe kisI kA tU nahIM sAthI, na terA yUM hI duniyA calI jAtI, na koI mahA durlabha hai ye narabhava, rahA hai kAma kucha muphta meM kyoM kho / 1 khAyA // 1 // vArI15 / pAyA / / 2 / / terI / bahakAyA // 3 // saMgAtI 16 / AyA // 4 // 1. chor3akara 2. kSaNa bhara meM 3. AtA hai 4. taba taka 5. prema 6. bhulAkara 7. dUra ho, tiraskAra 8. parAyA 9. tAlAba 10. siddha honA 19. anyathA 12. chor3akara 13. cintavana kara 14. bAra-bAra 15. bAr3I, bagIcA 16. sAthI / For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) are 'zivarAma' nA aba so ki avasara terA bana aayaa|| 5 // kavi kumareza (552) yaha jaga jhUThA sArA re mana, nAhaka kyoM lalacAyA // Teka // tana dhana yauvana para gumAna kyA, yaha capalA kI chaayaa| sacamuca kSaNa meM vinazi jAyagI, terI kaMcana kAyA // 1 // mAta pitA parivAra putra saba, nArI aru samudAyA / dekhata ke nIke lAgata haiM, vakta pai kAma na AyA // 2 // dharma amara hai amara rahegA, yAkI sAMcI chAyA / viphala gamAvata kyoM mAnuSa bhava, kaThina kaThina te pAyA // 3 // vIra prabhu kA dhyAna nirantara, karale mana zudha bhAvA / samaya nikala 'kumareza' jAyagA, raha jaihe pachatAvA // 4 // kavi cunnI (553) karo kalyANa Atama kA, bharosA hai na ika palakA ||ttek // ye kAyA kAMca kI zIzI, phUla mata dekhakara isako / chinaka meM phUTa jAyegI, ki jaise buda-budA' jala kA // 1 // yaha dhana daulata makAM maMdira jo tU apanA batAtA hai / kabhI haragija nahIM tere chor3a jaMjAla saba jaga kA // 2 // svajana suna mAta pitu dAra,12 sabai parivAra aru brAdara / khar3e saba dekhate raheMgeM, kUca hogA jabhI damakA3 // 3 // bar3I aTavI" yaha jaga rUpI phaMso mata dekhakara isko| kahe 'cunnI' samajha dila meM sitArA jJAna kA camakA // 4 // (554) kara kara jinaguna pATha, jAta akAratha5 re jiyA / ATha pahara meM sATa gharo ghanere6 mola kI // kAnI kaur3I kAja kori ko likha deta khata / 1. vyartha 2. ghamaMDa 3. caMcalA 4. naSTa ho jAyegI 5. sone sA zarIra 6. acche 7. muzkila se 8. zuddha bhAva se 9. raha jAyagA 10. zarIra 11. pAnI kA bulabulA 12. strI 13. prANoM kA 14. jaMgala 15. vyartha 16. bahuta mUlya kii| For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) aise mUrakha rAja jagavAsI jiya dekhiye // kavi kundana (555) tana nahIM chUtA koI, cetana nikala jAne ke bAda / / pheMka dete phUla jyoM, khuzabU nikala jAne ke bAda // 1 // Aja jo karate kilole', khelate haiM sAtha meM / kala DareMge dekha tana, nirajIva ho jAne ke bAda // 2 // bAta bhI karate nahIM jo, Aja dhana kI aiMTha meM / maMgate najara Aye vahI, takadIra' phira jAne ke bAda // 3 // pA~va bhI dharatI pai jinane, haiM kabhI rakkhe nahIM / vana meM bhaTakate vo phire, Apatti A jAne ke bAda // 4 // bolate jabalauM sage, haiM cAra paisA pAsa meN|| nAma bhI pUMche nahIM, paisA nikala jAne ke bAda // 5 // svArtha pyArA raha gayA, asalI muhabbata uTha gaI / bhUla jAtA mA~ ko bachar3A, paya nikala jAne ke bAda // 6 // bhAga jAtA haMsa bhI, nirjala sarovara dekhakara / chor3a dete vRkSa pakSI, patra jhar3a jAne ke bAda // 7 // loka aise matalabI, phira kyoM kareM vizvAsa hm| bAla DaratA Aga se, ikabAra jala jAne ke bAda // 8 // isa athira saMsAra meM, kyoM magna 'kuMdana' ho rahA / dekha phira pachatAyegA, asamartha ho jAne ke bAda // 9 // kavi jinezvaradAsa (556) jagata kI jhUThI saba mAyA, are nara ceta vakta pAyA // Teka // kaMcana' varanI kAminI, jovana meM bharapUra / antara dRSTi nihArate, malamUrata mazahUra // kudhI nara isameM lalacAyA // are nara. // 1 // 1. silavAr3a 2. kismata badala jAne para 3. jaba taka 4. dUdha 5. patte 6. baccA 7. asthira 8. samaya 9..sone sA rUpa 10. mala mUtra bharI huii| For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (208) lakSmI to caMcala bar3I, bijalI ke unahAra' / yAke phande meM bacojI, apanI 'karo samhAra // vivekI mAnuSa bhava paayaa|| are nara. // 2 // svaccha sugaMdha lagAya ke, karake saba zrRMgAra / tisa tanameM tU ratI' karai jI, so zarIra hai chAra // vRthA kyoM isameM lalacAyA // are nara. // 3 // tana dhana mamatA chAr3ake, rAga dveSa niravAra / ziva mAraga paga dhAriye dharma jinezvara sAra // suguru ne aisA btlaayaa|| are nara. // 4 // (557) he jiyarA antara ke paTa khola // Teka // duniyA kyA hai eka tamAzA, cAra dinA kI jhUThI AzA / pala meM tolA pala meM mAsA, jJAna tarAjU hAtha meM lekr| taula sake to tola // he jiyarA. // 1 // matalaba kI hai duniyAdArI, matalaba ke haiM saba sNsaarii| terA jaga meM ko hitakArI, tana mana kA saba jora lgaakr|| nAma prabhU kA bola // he jiyarA. // 2 // agara isa vakta na cetara sakA to, phera na avasara hogA aisaa| isase Atama hitakara mUrakha, kyoM karatA hai dera // he jiyarA // 3 // kavi bhAgacanda (558) rAga-dAdarA cetana nija bhramateM bhramata3 rahai // Teka // Apa abhaMga tathApi aMga ke saMga mahAdukha puMja bhai| lauha piMDa saMgati pAvaka jyoM durdhara ghana kI coTa sahai // 1 // nAma karma ke udaya prApta nara narakAdika parajAya8 dharai / / tAme" mAna apanapau virathA janma jarA mRtu pAya Darai // 2 // 1. taraha 2. prema 3. rAkha 4. chor3akara 5. mokSamArga 6. jiya 7. hRdaya 8. taulane kA baoNTa 9. taulane bAMTa (ATha rattI) 10. svArtha 11. bhalAI karane vAlA (garaha mAsA) 12. sAvadhAna 13. bhaTakatA 14. akhaNDa 15. DhotA hai 16. Aga 17. kaThora 18. paryAya 19. usmeN| For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (209) kartA hoya rAga ruSa' ThAnai para ko sAkSI rahata na yahai / vyApya suvyApaka bhAva binA kimi parako karatA hota na yahai // 3 // jaba bhrama nIMda tyAga nijameM nija hita heta' samhArata hai| bItarAga sarvajJa hota taba 'bhAgacanda' hita sIkha kahai // 4 // (559) hai yaha saMsAra asAra dukha kA ghara re / ye viSaya bhoga dukha khAna, inasoM tU Dara re // Teka // inameM dukha meru' samAna, saukhya jyoM rAI / so bhI saba Akula tAmaya par3ata dikhAI // isakI upamA isa bhAMti guru samajhAI / so suno sakala de kAna kahaM samajhAI // isake sunane meM sudhI dhyAna aba dhara re // ye vi. // ika pathika mahAvana mAMhi, phire thA bhaTakA / tA para gaja daur3A eka tabhI vaha saTakA // so kue~ meM taru kI mUla pakar3a kara laTakA / tA taru krodha vaza jA hAthI ne jhaTakA / taru se madhumAkhI ur3IM zora ati kara re // ye viSaya. // paMthI ko makhiyA~ cipaTa gaI ati pyAre / jar3a kATe mUse11 doya sveta2 aru kAre3 / cau nAga4 eka ajagara kuye meM mukha phAre / dekheM Upara ko gire pathika kisa vAre // tahAM TapakI madhu kI bUMda pathika mukha para re // ye viSaya. // zaTha cAMTata madhu kA svAda, sabhI dukha bhUlA / kara AzA lakhe Upara ko, jar3a se jhUlA / tahA~ se khaga5 dampatti jAte the guNa mUlA / tina dekha dayA kara kahe, vacana anukUlA / nikale to leya nikAla, tujhe Upara re // ye viSaya. // bolA paMthI ika bUMda, zahada mukha Ave 1. dveSa 2. kisa prakAra 3. prema 4. dukha kI khAna 5. meru parvata ke samAna bar3e 6. rAI ke samAna choTA 7. bar3A jaMgala 8. calA gayA 9. per3a 10. jhaTakA diyA 11. do cUhe 12. sapheda 13. kAle 14. cAra sAMpa 15. vidyAdhara dampatti / For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210 ) yahI mana bhAve zaTha muMha' bAye TaMgA jo pAve // nara re // ye viSaya. // taba cala tumhAre sAtha so eka bUMda ko dekho, nA lakhe vedanA ghora, so hI gati saMsArI, jIvoM kI bhava vana meM paMthI jIva, kAla e gaja jAne / kula kuA~ kuTuma jana madhumakkhI pahacAno 1 cahuMgati cAroM ahi, nigoda ajagara ajagara mAno 1 jar3a Ayu rAtadina kATata mUSa kho | hai viSaya svAda madhubindu hota taruvara re / ye viSaya. vidyAdhara sataguru zikSA deta dayAkara mAne to dukha se chUTa jAya saMsAra meM sukha hai zahada bindu se laghutara / dukha kUpa pathika se guNA saMsAra duHkha sUM Daro, sudhI thara khalakAla balI se sura hari halI ye viSaya bhoga 11 Atama nara 1 asurAdika cakrapati yAne yAne kSaNabhara meM viSadhara haiM jiye jagata inakA kAya na inake tyAge bhaye. 'nAthUrAma' anantA aksara thara re // ye viSaya. // hAre / mAre / dAruNa meM kyA amara re // kavi bhUdharadAsa (560) rAga - jaMgalA ye kAre / kare sudhi Teka 11 AyA re bur3hApA mAnI, visarAnI // zravana kI zakti ghaTI, cAla cale aTapaTI, deha' laTI bhUkha ghaTI / locana" jharata pAnI // AyA re bur3hApA. dAMtana kI paMkti TUTI, hADana" kI saMdhi ? chUTI, kAyA kI / nagari lUTI, jAta nahi pahicAnI || AyA re buDhApA. // 1 // // 2 // viSaya. // 1. mu~ha khole hue 2. hAthI - mRtyu hai 3. madhumakkhI kuTumbIjana 4. cAroM sAMpa-cAra gatiyA~ 5. do cUhe - rAta-dina 6. zahada kI bUMda chor3A 7. haladhara 8. kAna 9. zarIra kamajora ho gayA 10. A~kheM 11. haDDiyoM 12. jor3a / For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (211) bAloM ne varana pherA, roga ne zarIra gherA, putra hU na Avai / nerA' auroM kI kyA kahAnI // AyA re buDhApA. // 3 // 'bhUdhara' samajha aba svahita karaigo kaba, yaha gati hai hai jaba / taba pachitaihai prAnI // AyA re buDhApA. // 4 // 17.sapta vyasana kavi budhajana (561) chappaya sakala'-pApasaMketa, ApadAheta kulacchana kalahakheta, dAridra deta, dIkhata nija acchana // guna sameta jasa seta', keta ravi rokata jaiseM / Aguna' -nikara-niketa, leta lakhi budhajana aise // juA samAna iha loka maiM, Ana anItina pekhiye| usa visanarAya ke khelako, kautakahU nahiM dekhiye // kavi bhUdharadAsa (562) chappaya jaMgama2 jiyako nAsa, hoya taba mAMsa kahAvai / saparasa AkRti nAma, gandha ura ghina upajAvai // naraka joga niradaI, khahi5 nara nIca adharamI / nAma leta taja deta, asana'6 uttama kula karamI // yaha nipaTa niMdya apavitra ati kRmikula rAsa nivAsa nita / AmiSa abhaccha'" yAko sadA, sarajau8 doSa dayAlacitta / / (563) savaiyA kRmirAsa9 kuvAsadeg sarApa21 dahaiM zucitA saba chInata jAta sahI / 1. raMga 2. najadIka 3. hogI 4. pachatAyagA 5.samasta 6.Apatti kA kAraNa 7.kalaha (lar3AI) kA kSetra 8.pavitra 9.sapheda 10.avaguNoM kA samUha 11.dekhiye 12.calane phirane vAle jIva 13.sparza 14. avaguNoM kA samUha 15.khAte haiM 16.bhojana 17.abhakSya 18.banAyA 19.kIr3oM kI rAzi 20.burI gaMdha 21.zarAba / For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) jihiM pAna kiryai sudhijAta hiye, jananI jana jAnata nAra yahI / madirA samaAna niSiddha kahA, yaha jAna bhale kula' meM na gahI / dhika hai unako vaha jIbha jalau , jinamUr3hana ke matalIna kahI // (564) savaiyA dhanakArana pApani prIta karai, nahi torata neha jathA' tinako lava cAkhata nIcana kI mu~ha kI zucitA saba jAya chiyai jinako mada mAMsa bajArani khAya sadA, aMdhalai bisanI na kareM dhinakau ganikA saMga je saThalIna bhaye, dhika hai, dhika hai, dhika hai tinako / (565) savaiyA e vidhi bhUla bhaI tuma , samujhai na kahA~ kasatUri banAI / dIna, kusaMgana ke tana maiM, tuna daita dharai karunA kina AI // kyoM na karI tina jIbhana je, rasa kAvya kareM parakauM dukha dAI / sAdhu anugraha durjana daMDa, doU sAdhave visarI caturAI // kavinta (566) kAnana5 vasai6 Ana7 na garIba jIva / prAnana so pyArau prAna pUMjI jisa yahaiM8 hai // kAyara subhAva dharai kAhU soM na droha kareM / sabahI soM Dare dAMta liye tRna rahe hai // kAhU sauM na roSadeg puni kAhU pai na poSa1 cahaiM, kAhU ke paroSa22 paradoSa23 nAhi kahai hai / neku svAda sArive4 koM aise mRga mArivekauM,, hA hA re kaThora tero kaise kara bahai6 hai| 1.jisako 2.mAM ko strI samajha baiThatA hai 3.acche kula ke loga 4.jala jAya 5.pApinI 6.prema 7.jisa prakAra 8.oMTha 9.vyasanI 10.vezyA 11.tumase 12.kyo 13.dUsare ko 14.bhUlI 15.jaMgala 16.rahatA hai 17.dUsarA 18.yahI 19.dAtoM meM ghAsa dabAye 20.dveSa 21.poSaNa cAhatA hai 22.par3osa 23.dUsare ke doSa 24.siddha karane ko 25.mArane ko 26.hAtha uThatA hai| For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (213) - (567) chappaya ciMtA tajai na cora, rahata caukAyata' sArai / pITai dhanI viloka, loka nirdaI mili mArai / prajApAla kari kopa, topa soM ropa uDAvai / marai mahA dukha pekhi aMta nIcI gati pAvai / ati vipatimUla corI visana prakaTa trAsa Avai najara / parivatta adatta aMgAra gina nIti nipuna parasai na kara // (568) chappaya kugati bahana guna gahana, dahana dAvAnalasI hai / sujasa candra dhana ghaTA, deha kRzA karana khaI hai // dhana-sara-sokhana dhUpa, dharama dina sAMjha samAnI / vipati bhujaMga nivAsa, bAMbaI12 veda vakhAnI // iha vidhi aneka auguna bharI, prAna harana-phAMsI prabala mata karahu mitra yaha jAna jiya paravanitA sau prIti pala // (569) savaiyA kaMcana kuMbhana kI upamA, kaha deta urojana ko kavi vAre / Upara zyAma vilokata kai mani nIlama kI DhaMkanI DhaMki chorA // yauM satabaina kahaiM na kupaMDita, ye juga AmiSa piMDa ughAre / sAdhana jhAra daI mu~ha chAra, bhaye itahi heta kiMdhau kuca kAre / 1.sAvadhAna 2.mAratA hai 3.dekhakara 4.krodha 5.dekhakara 6.vyasana 7.dUsare kA dhana 8.binA diyA 9.chUnA 10.kSaya 11.dhana rUpI tAlAba ko sukhAne ko 12.kAmI 13.prANoM kA harana karane vAlI 14.para strii| For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) (570) savaiyA divi dIpaka' loya banI banitA, jar3a jIva pataMga jahA~ parate / dukha pAvata prAna gaMvAvata' hai, varaje na rahaiM haThasauM jarate // iha bhAMti vicacchana acchana' ke vaza hoya anIti nahIM karate / paratI lakhi je dharanI nirakheM, dhani hai, dhini hai dhani haiM nara te // (571) chappaya prathama pAMDavA bhUpa, kheli . jUA saba khoyau / mAMsa khAya vaka rAya, pAya vipadA bahu royau // bina jAnai mada pAna joga, jAdaugana'deg dajhai / cArudatta dukha sahyo vesavA 2-visana arujjhai // nRpa brahmadatta AkheTe13 sauM dvija zivabhUti adattarati / para ramanirAci" rAvana gayau sAtoM6 sevata kauna gati // kavi jinezvaradAsa (572) lAvanI raMgata laMgar3I para nArI se dUra raho, paranArI nAgana kArI hai / naraka nizAnI dharma kA paMtha vigArana hArI hai // Teka // atra sugaMdha phulela lagAkara, aMga dikhAvana hArI hai| Upara camaka damaka ati suMdara moha jagAvana' hArI hai // dIpazikhA sI adhamanara jaMtu jarAne 2 vArI hai / saMta jinoM se dUra rahaiM so hajAra22 puruSa kI nArI hai // 1 // Upara komala vacana sudhAsama bola bola mana lalacAvai ura aMtara25 meM kisI kI kabhI nahIM khAtira lyAvai / mUrakha mohI sarabathA mana lagA lagAkara batalAvai / 1.dIpaka kI lau 2.khotA hai 3.manA karane para 4.jalate hai 5.indriyoM ke vaza 6.parastrI dekhakara 7.jamIna kI tarapha dekhate hai 8.vaka- rAjA 9.bahuta royA 10.yAdava kula 11.jala gaye 12.vezyA vyasana meM ulajhe 13.zikAra 14.para strI 15.lIna hokara 16.sAtoM vyasanoM ke sevana se kyA hAla hogA 17.kAlI 18.bigAr3ane vAlI 19.itra 20.dikhAne vAlI 21.jagAne vAlI 22.jalAne vAlI 23.hajAroM purUSoM kI strI 24.amRta ke samAna 25.hRdaya 26.vizvAsa 27.srvthaa| For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215) dharama gumAvana' pAvai iSTa dukhI ho vilalAvai // paranArI' kI prIta sabanana ko dAga lagAne vArI hai // 2 // citavana vakasama phanI viSadharI viSa kI, bujhI kaTArI hai / lAgai dUra coTa oTa phira khUna sukhAvana hArI hai / ghAyala ho kai harIhara brahmA buddhi visArI hai / kaThina kaTArI ajasa kI phAMsI sajjana ne parihArI hai // 3 // paravasa dIna banai jasa khovai jJAna dhyAna dhana nAhi raho jovana chIjai buddhi bala rUpa catura pana nAhira hai / dhIraja sAhasa aru udAratA suvida dharma mana nAhi rahai / eka zIla bina suguNa saba dUra sUrapana nAhi rhai| kahai 'jinezvara dAsa' sarabathA dukha samudra paranArI hai // 4 // __kavi budhamahAcanda (pada 573-575) (573) sItA satI kahata hai rAvaNa suna re abhimAnI / tuma kula kASTa' bhasma ke kAraNa hame Agi AnI // Tera // kahA dikhAvata hamako terI laMkA rajadhAnI terA rAjya vibho hama dIse 2 jU jIrNatRNa samAnI ||siitaa. // 1 // zIlavaMta puraSana ke dArida sohU sukhadAnI // zIlahIna tumase pApina ke sampatti dukhadAnI // sItA. // 2 // hamare bharatA3 rAmacandra devara lakSmaNa jAnI mahA balavaMta jagata meM nAmI tose nahIM chAnI // sItA. // 3 // candranakhA terI bahina tAsa ko putra rahita DhAnI / kharadUSaNa hati raMDA kInI soteM nahIM mAnI // sItA. // 4 // jo tUM kahai hama haiM vidyAdhara calata gagana pAnI / kAga kahA nahIM gagana calata hai sau auguna' khAnI // sItA // 5 // pratinArAyaNa nakabhUmi'6 meM kahatI jinavAnI / 'budhamahAcandra' kahata haiM bhAvI miTai na meTAnI // sItA // 6 // 1.gumAne vAlI 2.rotA hai 3.para strI 4.kalaMka lagAne vAlI 5.bagulA ke samAna 6.viSadhara sarpa 7.sukhAne vAlI 8.ayaza 9.naSTa hotA 10.vIratA 11.kularUpI kATha 12.dikhAI detA 13.svAmI, pati 14.vidhavA 15.avaguNa kI khAna 16.naraka bhuumi| For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) (574) rAvaNa kahata laMkApati rAjA suna sItA rANI / kAma agni bhasmita hamako tUM de sarIra pAnI // Tera // dekha hamArI tIna khaMDa kI laMkA rAjadhAnI / bhUmi gaucarI aru vidyAdhara rahata baMdikhAnI' // rAvaNa // 1 // rAja hamAro tIna khaMDa maMdodarI sI rAnI / indrajIta se putra vibhISaNa se bhAI jJAnI ||raavnn // 2 // indra Adi vidyAdhara hamane jIte saba jAnI / chatra phirata ika hamare Upara aura nahIM ThAnI // rAvaNa // 3 // raMka kahA~ tero bhartA hamase rAmacandra mAnI mAhadurbala vanavAsI dIsa hamase rahe chAnI // rAvaNa // 4 // ityAdika mAnI nahIM sItA zIlaratna khAnI / 'budhamahAcandra' kahata rAvaNa kI sudhi budhi visarAnI // 5 // (575) bhavi' tuma chAr3i paratriyA bhAI nizcaya vicAra kAro mana mere // Tera / / japa tapa saMjama nema Akar3I dhyAna dharata musAnana mere / paratriya saMgata se saba niSphala jyoM gaja jala DAre tana mere // 1 // pUjyapanA aru mAnapanA phuni dhanyapanAra bar3Apana mere / paratriya saMgata se saba nAse gagana meM dhanuSa pavana thaki tere // 2 // siMha bagherI aura sarpaNI inahI kI saMgata dukha gina tere / inahU kI saMgata dukha haiM thor3e paratriya saMga lage dhana mere // 3 // paratriya saMgata rAvaNa kInI sItA haralAyo bana mere / tIna khaMDa ko rAja gamAyo apajasa le gayo narkana mere // 4 // jyoM jyoM paratriyA saMgati kI haiM tyoM tyoM kAma bar3hA aMga mere 'budhamahAcandra' jAniye dUkhaNa paratriya saMga tajo china mere // 5 // jyAna khaMDa ko rAja kInI sItAjaya saMga lage na 1.kaidI 2.bhavijana For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (217) kavi bhUdharadAsa (576) savaiyA diDhazIla ziromani kAraja maiM, jaga meM jasa Araja tei lahaiM / tinake jugalocana vAraja haiM iha bhAMti acAraja Apa kahai // parakAmani ko mukhacaMdra citai, maiMda jAhiM sadA yaha Teka gahai / dhani jIvana hai tina jIvana ko dhani mAya unai uranAya vahai // (577) savaiyA je paranAri nihAri' nilajja, ha~se vigasaiM budhihIna bar3e re / jUThana kI jimi pAtara pekhi, khuzI ura kUkara hota ghane re // hai jinakI yaha Teva vahai tinako isa bhau apakIrati hai re / hai paraloka viSai dRDha daMDa, karai zatakhaMDa sukhA cala kere|| budha mahAcandra (578) lAvanI marahaThI tajo bhavi vyasana sAta sArI / lage nija kula kai' atikArI // Tera // juvAta sarava dravyanAze // karai nara mila tAMkI' hAMsa // sabana meM nahIM pratIta tAM sai" / juvArI ghalai rAja phAMsai1 // dohA-pAMDava se ho gaye balI jUvAte atikhvAra2 / bArAbarasa taka rAja hAra ke bhrameM mahA3 banacAra // tajo jUvA bahu dukhakArI // tajo. // 1 // mAMsa taiM jIva ghAtate haiN| jIbha ke lampaTa'5 sevai haiM // narka meM dukkha laheva haiN| piMDa aghako mukha lebeM haiM // dohA--baka rAjA bahu puruSa hate" mAMsa bhakSaNa ke kAja / pAMDava bhIma bAlI se pAye maraNa narka dukha pAja // mAMsate dukha pAvai bhArI // tajo. // 2 // 1.dekhanA 2.vaMza ko 3.aticAra 4.saba 5.usakI 6.haMsI 7.vizvAsa 8.usase 9.juAr3I 10.naSTa hotA 11.phaMsatA hai 12.bahuta varabAdI 13.mahAvana meM bhaTake 14.mArate hai 15.jIbha ke lAlacI 16.pAte hai 17.pApa ko 18.mArake / For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) hota madirA se mati' haanii| mAta aru' yuvatI samajAnI / vastra kI bhI na shuddhitthaanii| kaho vRSa kI sudhi kyoM mAnI // dohA--jAdava kula madya pIyake dIpAyaNa ke yoga / bhazma bhaye haiM sahita dvArikA phera nahIM saMyoga / madya saba sudhi nAzakArI // tajo. // 3 // nIca kukara khappara jyoM hai // rajaka kI zilA hota tyoM hai // nIca ara ucca seya yoM hai| tajauM vaizyA bahu dukha ko haiM // dohA- -cArudatta se seTha huye vezyA" dukharUpa / saba dhana khoya hoya ati phIkA par3e guMthagRha kUpa // tajo tAtai zani kA yArI // tajo. // 4 // roja mRga Adi jIva dhAt / zikArI kahaiM loga tArauM / ho tabahu pApa khAni yaataiN| pApakari jAya narka sAtai // dohA--brahmadatta nRpa kheTa" daNDa lahe vidhi paMca / parabhava meM ati dukkha bhogikai lahyo kheTa'deg phala saMca // kheTate hota bahuta khvArI1 // tajo. // 5 // lobha ke lampaTa jIva ja haiN| kapaTa kI khani sadA taiM haiM / kareM corI para gRhate haiN| khAya parivAra sahita ve haiM / dohA--satyaghoSa maMtrI lahe corirala zubha paMca / malla muSTi gaumaya harAdhana daMDa tIna lahai khaica 2 // hoya yahI dukkha bhayakArI // tajo. // 6 // para triyA sevana dukha kaarii| bicArI nA kachu avicArI / pati nija saMga vicAraNa haarii| kaho kaise hoya tihArI // dohA-rAvaNa se balavaMta mahA tIna khaMDa ke Iza4 / para triyA bAMche", dukha bhoge narkamAMhi bahurIza / / parAI nAri tajo pyArI // tajo. // 7 // juvAtaiM pAMDava baka plteN| madya se jAdava bahuta gilatai / vaizyA cArudatta mlteN| brahmadatta nRpa kheTa balateM // dohA- corI taiM zivabhUti dukhI rAvaNa paratriya saMga / 1.buddhi nAza 2.mAM aura strI ko samAna mAnatA hai 3.jala gaye 4.dhobI 5.vAsanA ke gRha rUpa meM 6.vezyA kA prema 7.mArate hai 8.sAta 9.zikAra se 10.zikAra kA phala 11.baravAdI 12.khIMcakara 13.tumhArI 14.svAmI 15.bAMchA, For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (219) eka eka se ho ati dukhiyA sAtana ko kahA raMga / kahA 'budha mahAcandra' hArI // tajo. // 8 // 18. mana kavi budhajana (579) re mana merA, tU mero kahyo' mAna mAna re|| re mana // Teka // anaMta' catuSTaya dhAra ke tU hI, duHkha pAvata bahutere // re mana. // 1 // bhoga viSaya kA Atura hai kai, kyoM hotA hai cerA // re mana. // 2 // tere kArana gati gati mAMhI janama liyA hai ghanerA // re mana. // 3 // aba jina carana zarana gahi 'budhajana' miTi jAvai bhavapherA // re mana. // 4 // kavi bhUdharadAsa (580) rAga - soraTha mere mana sUvA jinapada pIjare basi yAra lAva na vAra re // Teka // saMsAra seMbala vRccha sevata gayo kAla apAra re // viSaya phala tisa1 tor3i2 cAkhe13 kahA dekhyo sAra re|| mere. // 1 // tU kyoM nicinto4 sadA toko takata5 kAla majAra 6 re / dAvai acAnaka Ana taba tujhe kauna leya uvAra re|| mere. // 2 // tU phasyo karma kuphanda bhAI chuTai8 kauna prakAra re / tai moha paMchI-vadhaka -vidyA lakhI nAhi gaMvAra re|| mere. // 3 // hai ajauM eka upAya 'bhUdhara', chaTai jo nara dhAra re / raTi nAma rAjula ramana ko pazubaMdha chor3ana hAra re // mere. // 4 // (581) rAga - dhanAsarI so mata1 sAMco hai mana mere // Teka // jo anAdi sarvajJa prarUpita,22 rAgAdika bina jere // 1 // 1. kahA huA 2. ananta darzana, jJAna, sukha, vIrya 3. utsuka 4. dAsa 5. bahuta 6. bhava cakra 7. suA 8. piMjar3A 9. dera mata karo 10. semara kA vRkSa 11. usakA 12. tor3akara 13. cakhA 14. nizcinta 15. dekhatA hai 16. kAla rUpI vilApa 17. pAra lagAyegA 18.chuTe 19. moharUpI pakSI 20. zikArI kI vidyA 21. siddhAnta, dharma 22.kahA huaa| For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (220) puruSa pramAna pramAna bacana tisa kalapita' jAna anere / rAga doSa dUSita tina vAyakara sAMcai haiM hita tere // 2 // deva adoSa dharma hiMsA bina lobha binA guru ghere / Adi anta avirodhI Agama cAra ratana jaha~ yere // 3 / / jagata bharyo pAkhaMDa parakha bina khAi khatA bahu tere / 'bhUdhara' kori nija subudhi kasauTI dharma kanaka kasi lere // 4 // (582) kavittaDhaIsI sarAya kAya paMthI . jIva vasyo Aya, ratnatraya nidhi jApai mokha jAkaudeg ghara hai / mithyA nizikArI jahAM mohare aMdhakAra bhArI, kAmAdika taskara13 samUhana ko ghara hai // sovai jo4 aceta soI, khovai5 nija saMpadA ko, vahA~ guru pAharU16 pukArai dayA kara hai // gAphila na hUjai bhrAta aisI hai aMdherI rAta, "jAga re baTohI7 yahAM corana ko Dara hai" / / kavi dyAnatarAya (583) rAga-malhAra kAhe ko socata ati bhArI, re mana ||ttek // pUrava 8 karamana kI thiti bAMdhI, so to Tarata na TArI // kAhe. // 1 // saba darabanideg kI tIna kAla kI, vidhi nyArI kI nyArI / kevala jJAna viSai pratibhAsI,21 so22 so hai hai sArI // kAhe. // 2 // soca kiye bahu baMdha bar3hata hai, upajata hai dukha khvArI22 / ciMtA citA samAna bakhAnI, buddhi karata hai kArI ||kaahe. // 3 // roga soga5 upajata cintA tai, kaho kauna ganavArI / 1. kalpanA kiyA huA 2. jhUTha 3. kahane vAle 4. dhokhA 5. subuddhi rUpI kasauTI 6. dharmarUpI sonA 7. kasa lo 8. Dhaha jAyegI 9. mokSa 10. jisakA 11. mithyA rUpI kAlI rAta 12. moha rUpI aMdhakAra 13. cora 14. jo aceta hokara sotA 15. apanI saMpatti khotA hai 16. paharedAra 17. rAhagIra 18. pUrva karma 19. TAlane se bhI nahIM TalatA 20. dravyoM kI 21. pratibhAsita huA 22. vaha saba hogA 23. barabAdI 24. kAlI 25. zoka 26. guNavAlI / For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (221) 'dyAnata' anubhava kari ziva pahu~ce, jina cintA saba jArI ||kaahe. // 4 // (584) kahive ko mana sUramA'. karave ko kAcA // ttek|| viSaya chur3Avai aura pai, Apana ati mAcA // 1 // mizrI mizrI ke kahaiM, muMha hoya na mIThA / nIma kahaiM mukha kaTu huA kahu~ sunA nA dIThA // 2 // kahane vAle bahuta hai karane ko koI / kathanI loka rijhAvanI, karanI hita hoI / / 3 / / kor3i janama kathanI kathai, karanI binu dukhiyaa| kathanI bina karanI arai, 'dyAnata' so sukhiyA // 4 // ___ kavi jinezvaradAsa (585) durlabha pAyo jinavara dharama ko kara le apano kAja // Teka // mAnuSa bhava meM mana merA Ayake, nahi dekhyo nija rUpa / tina jIvana ko mana merA jIvano, bina pAnI ko kUpa // 1 // eka kaMcana aura mana merA kAminI jaga jAhira vaTa2 mAra / inake basa jaga mana merA DUbiyo, apanI kIjyo samhAra // 2 // viSaya bAsanA mana merA tyAgake, karale tatva vicAra / jinavara vaca ura mana merA dhAra ke jI, jinako kIjyo 2 vicAra // 3 // pAMco indrI mana merA basa karo jI, pAlo saMjama saMta / rAga dveSa ko mana merA pariharo jI, yahI 'jinezvara' paMtha // 4 // kavi daulatarAma (586) he mana terI ko"kuTeva' yaha karana viSaya meM dhAvai hai ||ttek // inahI ke vaza tU anAditai nija svarUpa na lakhAvai8 hai| parAdhIna china chIna samAkula, durgati vipati cakhAvai9 hai // 1 // 1. jalA dI 2. vIra 3. kaccA 4. Asakta 5. dekhA 6. rijhAnevAlI 7. kAma 8. dekhA 9. Atma svarUpa 10. kuAM 11. saMsAra prasiddha 12. luTere 13. vicAra karo 14. tyAgo 15. kauna sI 16. burI Adata 17. indriya 18. dikhAI denA 19. cakhatA hai| For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) pharasa' viSaya meM kArana vArana,' garata' parata dukha. pAvai hai| rasanA indrIvaza jhaSa jala meM kaMTaka kaMTha chidAvai hai|| he. // 2 // gaMdha lobha paMkaja mudrita meM, ali nija prANa khapAvai hai / nayana viSaya vaza dIpa zikhA meM, aMga pataMga jarAvaideg hai // he. // 3 // karana1 viSaya vaza hirana arana 2 meM, khalakara3 prAna lunAvai hai / 'daulata' taja inako jina bhaja, yaha guru sIkha sunAvai hai // 4 // kavi bhUdharadAsa (587) rAga - sAraMga dubidhA kaba jaihai5 yA mana kI // Teka // kaba nija nAtha niraMjana sumirau,16 taja sevA jana jana kI // kaba ruci sauM pIveM dRga" cAtaka, bUMda akhaya pada ghana kii| kaba zubha dhyAna dharauM samatA gaMhi, karUM na mamatA tana kI // 1 // kaba ghaTa aMtara rahe niraMtara dRr3hatA suguru bacana kI / kaba sukha lahau bheda paramAratha miTai dhAranA' dhana kI // 2 // kaba ghara chor3a hohu ekAkI 2 kie lAlasA23 bana kii| aisI dazA hoya kaba merI ho bali-bali vA chana kI // 3 // kavi nayanAnanda (588) rAga-asAvarI are mana pApana25 soM nita Dariye // Teka // hiMsA jhUTha bacana aru corI paranArI nahi hariye6 / nija para ko dukha dAyana DAyana tRSNA bega visariye / are mana pApana so nita Dariye // 1 // jAsoM para bhava bigar3e vIrA aiso kAja na kariye28 / kyoM madhu bindu viSaya ke kAraNa aMdha kUpa meM priye| 1. sparza 2. hAthI 3. giratA 4. par3atA 5. duHkha pAtA hai 6. machalI 7. gale meM kAMTA chidatA hai 8. kamala 9. bhaurA 10. jalAtA hai 11. karNa-kAna 12. jaMgala 13. duSTa ke hAtha meM 14. naSTa karavAtA hai 15. jAyagA 16. smaraNa karo 17. pInA 18. AMkha rUpI cAtaka 19. akSaya 20. zarIra kI 21. dhana kI icchA (dhAraNa) 22. akelA 23. icchA 24. kSaNa kI 25. pApoM se 26. haraNa mata kIjie 27. dukha dene vAlA 28. kIjie 29. pdd'iye| For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223 ) are mana pApana so nita ra yaha~te begi nikariye ' guru upadeza vimAna baiThake 'nayanAnaMda' avvala pada pAve, bhavasAgara soM tiriye ' are mana pApana so nita so // 2 // 1 kavi nainasukha (589) kyoM nahi re // Teka // mUr3ha mana mAnata para dravyana ko Dolata rahatA, phirai gAMTha kI sampatti khotA / DUba rasAtala mArana gotA, sukha cAhata ara karata kukarma // 1 // cira abhyAsa kiyo jina zAsana, baiThe mAra mAra kara Asana / tadapi bhayo vijJAna prakAzana, magana bhayo lakha tana ko carma // 2 // are 'nainasukha' hiyake andhe mata kara nAma jatina ke gaMde / aba to tyAga jagata ke dhandhe, kara sukRta kara jatana dharma // 3 // kavi nandabrahma (590) cale // Teka // mana ulaTI cAla para saMgati meM bhramato' Ayo, para saMgatabandha' phUle // re mana. // hita ko chaMDa ahita soM rAcai, moha pizAca jhale uTha uTha andha samhAra dekha aba, bhAva sudhAra cale // re mana. 11 Ao antara Atama ke Dhiga para ko capala Tale / paramAtama ko bheda milata hI bhava ko bhramaNa gaMle 1 // re mana. // mana ko sAtha viveka dharo mita siddha svabhAva vare 12 / binA viveka yahI mana china meM naraka nivAsa kare // re mana. 11 bheda jJAna meM paramAtama pada, Apa Apa uchare 13 1 'nanda brahma' para pada nahiM parasai, jJAna svabhAva chare // re mana. // 11 // 3 // 1. nikaliye 2.pAra hoiye 3. nija kI sampatti 4. khoTA karma 5. camar3A 6. yatiyoM ke 7. puNya 8. bhaTakatA 9. dUsarI kI saMgati meM baMdhakara 10. samIpa 11. galatA hai 12. varaNa karanA 13. uchalanA / For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (224) (591) chappaya manarUpa hAthI jJAna mahAvata DAri, sumati' saMkala' gahi khaMDai / guru aMkuza nahiM ginai, brahmavrata-virakha vihaDai // kari sidhaMta sara nhauna,' kali agha raja sauM ThAne / karana capalatA dharai, kumati karanI rati mAnai // Dolata suchaMda madamatta ati guna pathika na Avata urai / vairAgya khaMbhatai bAMdha 'nanda' mana mataMga vicarata burai // 19. kaSAya rAga- malhAra kavi bhAgacanda (592) mAna na kIjie ho paravIna // ttek|| jAya palAya. caMcalA1 kamalA 2 tiSThai13 do dina tIna // dhana jovana chanabhaMgura sabahI, hota suchina5-china chiin'6|| mAna. // 1 // bharata narendra khaMDa paTanAyaka, tehu bhaye mada hIna / terI bAta kahA hai bhAI, tU to sahaja hi dIna // mAna. // 2 // 'bhAgacanda' mArdava rasasAgara mAhiM hohu rasalIna / tAteM jagata jAla meM phira kahuM janama na hoya navIna // mAna. // 3 // kavi bhUdharadAsa (593) kavitta kaMcana bhaMDAra bhare motina8 ke puMja9 pare ghane loga dvAra ghare mAraga nihArate / jAni21 car3hi Dolata jhIne sura bolata haiM, kAhu kI hU22 aura neka nIke na23 citArate / 1. subuddhi 2. sAMkala 3. tor3atA hai 4. vikhaMDita 5. snAna 6. pApa rUpI dhUla se 7. pAsa meM 8. khaMbhA se 9.pravINa 10.bhAgakara 11.caMcala 12.lakSmI 13.TahalatI hai 14.kSaNa bhaMgura 15.kSaNa-kSaNa meM 16.kSINa 17.mArdava dharma 18.motiyoM ke 19.Teka 20.mArga 21.savArI para 22.kisI kI bhI 23.acchI taraha nahIM dekhte| For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 225 ) yauM na lAMge 3 teI, para paga jhArate / pAya, rahe vibho dharma nA saMbhAra // kauloM' dhana khAMge koU kahai phirai pA~ya nAMge kAge etai pai ayAne garabA dhika hai samajha aisI ' (594) dIsata 14 ko putra ko viyoga Ayau, nArI12 kAla 13 maga meM yAna 15 hI pai panahI 16 na paga meM dekho bhara jovana meM putra taise " hI nihArI" nija je-je puNyavAna jIva raMka bhaye phiraiM teU ete pai abhAga 17 dhana jItava" sau dhare rAga 19 hoya na virAga - jAnai 20 AMkhina viloki21 aMdha sUse kI aMdherI kare, aise rAja roga ko ilAja kahA jaga meM // rahUMgo alaga maiM kavitta hai (595) savaiyA " 27 || chema nivAsa chimA 22 dhuvanI 23 bina krodha pizAca 24 urai25 na Taraigo 26, komala bhAva upAva binA, yaha mAna mahAmada kauna haregau 28 Arjava sAra kuThAra 29 binA chalabela nikaMdana kauna karegau / " toSa 32 32 ziromani maMtra par3he bina, lobha phaNI 33 viSa kyo utaregau34 kavi dyAnatarAya (596) re jiya krodha kAhe kare // Teka // dekha kaiM avivekI 35 prAnI, kyoM viveka na dharai ||re ji. // 1 // jise 36 jaisI udaya Avai so kriyA Acarai37 / 1. kaba taka 2. khAyeMge 3. bhUkhe 4 naMge paira 5. dUsare ke paira jhAr3ate 6. itane para 7. ajJAnI 8. ghamaMDI 9. sampatti pAkara 10.vaise 11.dekhI 12. apanI strI 13. mRtyu ke mArga meM 14. dikhAI detA hai 15. savArI para hI 16. jUtA 17. abhAgA 18. dhana aura jIvana se 19. rAga, prema karate hai 20. samajhe 21. dekhakara 22. kSamA 23. dhUnI 24. bhUta 25. hRdaya se 26. TalegA nahIM 27. upAya 28. haraNa karegA 29. parasA 30. kapaTa rUpI latA 31. naSTa karanA 32. saMtoSa 33. sarpa 34. kaise utaregA 35. mUrkha 36. jisake 37. AcaraNa karatA hai| For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226) sahaja tU apano bigArai', jAya durgati parai // re ji. // 2 // hoya saMgati guna sabani koM sarabare jaga uccarai / tuma bhale kara bhale sabako, bure lakhi mati jarai ||re ji. // 3 // vaidya paraviSa hara sakata nahiM, Apa bhIkha ko bharai / bahu kaSAya nigoda-vasA, chimA 'dyAnata' tere // re ji. // 4 // dyA. (597) jiya ko lobha mahA dukha dAI, jAkI zobhA (?) baranI na jAI / lobha karai mUrakha saMsArI, chAMDai paMDita ziva adhikArI // 1 // taji gharavAsa phirai banamAMhI, kanaka kAminI chADai nAhI / loka rijhAvata' ko vrata lInA vrata na hoya gaI12 sA kInA // 2 // lobha vazAta3 jIva hata" DArai, jhUTha bola corI nita dhArai / nAri gahai parigraha visatArai, pAMca pApa kara naraka sidhAre // 3 // jogI jatI gRhI banavAsI, vairAgI daravaiza6 saMnyAsI / ajasa khAna jisakI nahIM rekhA, dhAnata' jinake lobha vizeSa // 4 // kavi bhUdharadAsa (598) rAga-khyAla garava9 nahiM kIjai re, ai nara nipaTa ga~vAradeg // Teka // jhUThI kAyA jhUThI mAyA, chAyA jyoM lakhi lIjai re // gara. // 1 // kai dina22 sAMjha suhAgarU jobana, kai dina jaga meM jIjai23 re|| 2 // vegA" ceta vilamba tajo nara, baMdha bar3he tithi25 chIjai re // 3 // 'bhUdhara' pala-pala ho hai bhArI, jyoM jyoM kamarI bhIjai re26|| 4 // bhU. 1.bigAr3atA hai 2.par3atA hai 3.sarva 4.uccAraNa karatA hai, bolatA hai 5.jalanA 6.dUsare kA jahara 7.dUra kara sakanA 8.mokSa 9.sonA 10.strI 11.duniyA ko khuza karane 12.ThagI sI 13.lobha ke vaza hokara 14.mAra DAlatA hai 15.calA jAtA hai 16.bhikhArI 17.ayaza 18.sImA 19. ghamaNDa 20. mUrkha 21. dekha 22. kSaNa 23. jIyegA 24. ghamaNDa 25. dina 26. samaya vyatIta hotA hai| For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (227) 20. bhAva (pariNAma) kavi bhAgacanda (599) paranati saba jIvana ko tIna bhAMti varanI' / eka puNya eka pApa, eka rAga haranI // para // Teka // tAmaiM zubha azubha aMdha doya karai karma baMdha, vItarAga paranati hI, bhavasamudrataranI // 1 // jAvata zuddhopayogi, pAvata nAhIM manoga, tAvata' hI marana joga, kahI puNya karanI // 2 // tyAga zubha kriyA kalApa, karo mata kadAca pApa, zubha meM na magana hoya, zuddhatA visaranA // 3 // UMca-UMca dazA dhari cita pramAda ko viDAra, UMcalI1 dazAte mati, gire adho dharanI12 // 4 // 'bhAgacanda' yA prakAra jIva lahai sukha apAra, yAke tiradhAri syAdvAda kI ucaranI // 5 // (600) aise vimala'2 bhAva jaba pAvai, taba hama narabhava suphala kahAvai // Teka / / daraza bodhabhaya nija Atama lakhi, para dravyani ko nahiM apanAvai / moha rAga rUSa ahita jAna taji, jhaTita dUra tinako chiTakAvai // 1 // karma zubhAzubha baMdha udaya meM harSa viSAda cita nahiM lyAvai / nija hita heta virAga jJAna lakhi, tinasauM adhika prIti upajAvai // 2 // viSaya cAha taji AtmavIrya saji, dukhadAyaka vidhibaMdha5 sirAve'6 / 'bhAgacanda' zivasukha saba sukhamaya, AkulatA bina lakhi cita cAvai // 3 // budha mahAcandra (601) rAga-dhamAla dharamI ke dharma sadA mana meM // dharamI ke // Teka // 1.rahI hai 2.vItarAga 3.puNya 4.pApa 5.zuddha 6.saMsAra se pAra utArane vAlI naukA 7.jaba taka 8.taba taka 9.bhulAnA 10.dUra karake 11.UMcI 12.nIce jamIna para 13.nirmala 14.viSayoM kI icchA chor3akara 15.karmabaMdha 16.khirAtA hai| For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) rAmacandra aru sItA rANI jAya base daMDaka vana meM // 1 // dvArAkSepaNa' tAhUM kInUM munivara eka mile kSaNa meM // 2 // mAsa eka upavAsI muni lakhi haraNe dou mana baca tana meM // 3 // doSa rahita munidAna nirakhake pakSI jaTAyu anumodana meM // 4 // 'budha mahAcandra' kahA hU~ jAvo dharamI ke dharama sadA mana meM // 5 // kavi daulatarAma (602) mere kaba hai vA dina kI sudharI // mere. // Teka // tana bina vasana asana vina vana meM, nivaso nAsA dRSTi dhArI // mere. // 1 // puNya pApa para sauMdeg kaba viraco, paracoM2 nijanidhi cira3 visarI / taja upAdhi saji sahaja samAdhi sahoM ghAma hima megha jharI // mere. // 2 // kaba ghira joga dharoM aiso mohi, upala'5 jAna mRga khAja6 harI / dhyAna kamAna tAna anubhava zara chedauM kihi dina moha" arI // mere. // 3 // kaba tana9 kaMcana2deg eka gano1 aru, mani jar3itAlaya zaila darI22 / 'daulata' sata gurU vacana saiva jo puravo AzA yahI hamArI |mere. // 4 // (603) cita citta kaiM videza kaba azeSa para vamU23 dukhadA apAra vidhi ducArakI camU damU // cita. // ttek|| taji puNya pApa thApa Apa Apa meM ramU8 kaba rAga9 Aga zaya-vAga dAginI zamU // cita. // 1 // dRga jJAna mAnataideg mithyA, ajJAna tama damU1, kaba sarvajIva prANI bhUta satva ko chamU2 // cita. // 2 // jala malla lipta kala sukala subala parinamU dalake23 trizalla kaba aTalla pada pa{5 ||cit. // 3 // 1.paDagAhanA 2.prasanna hotA hai 3.dekhakara 4.kahI bhI jAo 5.usadina 6.acchI ghar3I7.binA vastra 8.bhojana 9.nAsAdRSTi dhAraNakara 10.para padArtho se 11.virakta hoU 12.pahacAnUM 13.cirakAla se bhulAI huI 14.varSA 15.patthara 16.khujalI dUra karanA 17.bANa 18.moharUpI duzmana 19.ghAsa 20.sonA 21.eka samAna ginUM 22.pahAr3a kI guphA 23.cUMka dUM 24.dukhadAyaka 25.kamoM kI 26.senA kA 27.damana karUM 28.ramaNa karUM 29.zAnti rUpI bAga ko jalAne vAlI rAga rUpI Aga ko zAnta karUM 30.sUrya 31.damana karUM 32.kSamA karUM 33.naSTa karake 34.tIna zalya rUpI yoddhA ko 35.paauuN| For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (229) kaba dhyAya aja amara ko phira na bhava viyana' bhamU jina pUra kaula 'daula' ko yaha hetu hI namUM // cita. // 4 // kavi narendrabrahma . (604) jiyA aisA dina kaba Aya hai // Teka // saphala vibhAva abhAva rUpa hai cita vikalapa miTa jAya hai // 1 // paramAtama meM nija Atama meM, bhedAbheda vilAya hai| auroM kI to cale kahA~ phira bheda vijJAna palAya' hai // 2 // Apa Apako ApA jAnata, yaha vyavahAra lajAya hai // naya paramAna nikSepa kahI ye, inako ausara jAya hai // 3 // darasana jJAna bheda Atama ke anubhava mAMhi palAya hai / 'narendra brahma' cetanamaya pada meM nahi pudgala guNa bhAya" hai // 4 // * * * 1.jaMgala meM 2.pramaNa karUM 3.vikalpa 4.naSTa ho gayA 5.bhAga jAtA hai 6.maukA 7.acchA lagatA hai| For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 294 103 415 148 240 84 417 148 0 padAnukramaNikA krama saM0 padAnumakramaNikA pada saM0 pR0saM0 1. agha aMdhere Aditya nitya (bhUdha0) 106 2. ajJAnI pApa dhatUrA na boya (bhUdha0) 3. ajita bina binatI hamArI (bhUdha0) 4. ajitanAtha soM mana lAgo re (dhAna) 5. ajI ho jIvA jI thAne zrI guru (budha) 6. anta kasauM chuTai nihace para mUrakha (bhUdha0) 7. antara ujjavala karanA re bhAI (bhUdha0) 8. apanA bhava ura dharanA (jine0) 9. apanI sudhi pAye Apa (ajJAta) 10. apanI sudhi bhUli Apa dukha pAyo (daula0) 11. aba agha karata lajAye re bhAI! (budha0) 12. aba ghara Aye cetanarAya (budha0) 13. aba tU jAna re cetana jAna (budha0) 14. aba the kyoM dukha pAvo re (budha0) 15. aba nita nema bhajo (bhUdha0) 16. aba mere samakita sAvana Ayo (bhUdha0). 17. aba mohi jAna pari bhavodadhi (daula0) 18. ama mohi tAri lehu mahAvIra (dyAna0) 19. aba hama amara bhae na mareMge (dyAna0) 20. aba hama amara bhae na mareMge (jyoti) 21. aba hama Atama ko pahicAncAnyoM (dhAna) 22. aba hama Atama ko pahicAnA (dyAna0) 23. aba hama nemijI kI zaraNa (dyAna0) ___ 55 24. amUlya tattva vicAra (zrImad) 503 185 25. amRta jhara jhuri-jhuri Aye (mahA0) 179 61 0 3 530 - 168 440 402 For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m 355 381 349 71 125 134 123 23 95 lh sh m m 157 lh 322 436 587 589 492 259 222 223 181 sh 181 274 95 r 26. araja karU~ tasalIma karU~ (budha0) 27. araja morI eka mAna jI (mahA0) 28. araja myArI mAnoM jI (budha0) 29. arahanta sumara mana vAvare (dyAna0) 30. ariraja haMsa hanana prabhu arahanta (daula0) 31. are jiyA jaga dhokhe kI TATI (daula0) 32. are mana Atama ko pahacAna (jyoti) 33. are mana karale Atama dhyAna (sukha0) 34. are ! mana pApana soM nita Dariye (nayanA0 ) 35. are ! hA~ ceto re bhAI (bhUdha0) 36. are hA~ re to sudharI bahuta bigArI (budha0) 37. are ho jiyarA dharma meM citta (bhAga0) 38. aho ! ina Apane abhAga udai (bhUdha0) 39. aho ! jagata-guru eka suniyo araja (bhUdha0) 40. aho ! dekhoM kevalajJAnI (budha0) 41. aho ! mere tumasauM bInatI (budha0) 42. aho ! yaha upadeza mAMhi (bhAga0) 43. Akula rahita ho imi nizi dina (bhAga0) 44. Agama abhyAsa hohu sevA (bhUdha0) 45. Age kahA karasI bhaiyA A jAsI jaba (budha0) / 46. Aja girirAja nihArA, dhana bhAga hamArA (daula0) 47. Aja to badhAI ho nAbhi dvAra (budha0) 48. Aja manarI banI chai jinarAja (budha0) 49. Aja maiM parama padAratha pAyau (daula0) 50. Atama anubhava Avai jaba jina (bhAga0) 51. Atama anubhava karanA re bhAI (dyAna0) u 543 386 2 360 275 or 127 3 127 96 394 140 0 0 122 263 140 480 0 0 0 0 0 7 135 393 401 46 140 142 For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 410 146 145 408 405 144 425 403 428 433 444 h h h w. 52. Atama anubhava karanA re bhAI (campA0) 159 53. Atama anubhava kIjai ho (dyAna0) 54. Ama jAna re jAna re jAna re (dyAna0) 55. Atama jAno re bhAI (dyAna0) 56. Atama rUpa anUpama (daula0) 57. Atama rUpa anUpama hai (dyAna0) 58. Atama rUpa nihAra (rAma0) 154 59. Atama svarUpa sAra ko jAne (sukha0) 156 60. AtmA kyA raMga dikhAtA nae-nae (makkhana0) 61. AdinAtha tArana tarana (dyAna0) 82 27 62. Ananda maMgala Aja hamAre (jine0) 147 50 63. Apake hiradai sadA suvicAra (jine0) 315 111 64. Apa meM jaba taka koI Apako pAtA nahIM (nyAmata0) 441 65. ApA nahIM jAnA tUne, kaisA jJAnadhArI re (daula0) 423 / 152 66. ApA prabhu jAnA maiM jAnA (dyAna0) 142 67. AyA re bur3hApA mAnI (bhUdha0) 291 102 68. AyA re bur3hApA mAnI (bhUdha0) 560 210 69. Ayo sahaja vasanta kheleM saba horI (dyAna0) 514 190 70. Ayo hai acAnaka bhayAnaka asAtA (bhUdha0) 302 106 71. Ayau jI prabhu thAMpai karamAMro (budha0) 206 72. Avai na bhogana meM tohi gilAna (bhAga0) 522 73. ika yogI asana banAveM (nayanA0) 212 73 74. uttama narabhava pAyakai (budha0) 489 180 75. uraga suraga naraIza zIza jisa (daula0) 94 31 76. RSabha jina AvatA (mahA0) 97 33 77. e jI mohi tAriye (bhUdha0) h 400 h 291 h h 514 h 194 s 489 h mr 40 or For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 102 __ 70 0 sa 0 0 sa 0 0 265 8 491 181 311 380 133 387 128 142 48 295 104 170 57 78. e vidhi bhUla tuma" (bhUdha0) 565 79. aisI samajha ke sira dhUla (bhUdha0) 80. aise munivara dekhe vana meM (banA0) 81. aise vimala bhAva jaga pAvai (bhAga0) 82. aise sAdhu suguru kaba mili hai (bhAga0) 83. aiso dhyAna lagAvo bhavya jAsoM (budha0) 84. aiso zrAvaka kula tuma pAya (bhUdha0) 85. aiso sumarana kara more bhAI (dyAna0) 86. ora nihAro mora dInadayAla (mahA0) 87. aura Thaura kyoM herata pyArA tere hI (budha0) 88. aura nihAro jI zrI jinavara svAmI (mahA0) 89. aura saba thothI bAteM (bhUdha0) aura sabai jaga dvandva miTAyo (daula0) aura sabai mili horI racA (budha0) 92. kaMcana kuMbhana kI upamA (bhUdha0) 93. kaMcana duvi vyaJjana lacchana juta (budha0) 94. kaJcana bhaNDAra bhare motina ke puJja pare (bhUdha0) 593 95. kaba maiM sAdhu svabhAva dharU~gA (bhAga0) 96. kara-kara jinaguNa pATha jAta akAratha re jiyA(ajJAta) 554 97. karanauM kahu na karanateM (bhUdha0) 98. kara pada dir3ha he tere pUjA tIratha sAro (dyA0) 99. karama jar3a hai na inase Dara (sukha0) 100. karama deta dukha jora ho (budha0) 101. karama vaza cAroM gati jAve (jine0) 469 102. kara re! kara re! kara re! tU Atama hita kara re (dyAna0)411 103. kara lai ho sukRta kA saudA (budha0) 508 188 213 4 224 211 206 48 109 174 474 343 122 172 146 271 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 152 98 470 173 464 170 108 167 583 220 221 47 khtn 3 ur m 212 200 536 243 85 104. karo kalyANa Atama kA bharosA hai na (cutrI0) 553 105. karo mana Atama vana meM kela (sukha) 106. karau re bhAI tattvAratha saradhAna (bhAga0) 281 107. karmani kI gati nyArI (makkhana0) 108. karma bar3A dekho bhAI! jAkI caMcalatAI (jine0) 109. kahata suguru kari suhita bhavika jana (dyAna0) 307 110. kahA paradezI ko patiyAro (bhaiyA bhaga0) 459 111. kAhe ko socata ati bhArI re (dyAna0) 112. kahive ko mana sUramA (dyAna0) 584 113. kAusaggamudrA dhari vana meM (bhUdha0) 114. kAnana vasai aiso Ana na garIba jIva (bhU0dha0) / 566 115. kAnI kaur3I viSaya sukha (bhUdha0) 116. kAraja eka brahma hI setI (dyAna0) 117. kAla acAnaka hI le jAyagA (budha0) 118. kAhU ghara putra jAyo (bhUdha0) 119. kAhe ko bolato bola bure nara (bhUdha0) 120. kI para karA~ jI gumAna the (budha0) 121. kIjie kRpA mohi dIjie svapada (bhAga0) 366 122. kugati bahana guna gahana dahana dAvAnala sI (bhUdha0) 568 123. kunthana ke pratipAla kuMthu jaga tAra (daula0) 124. kumati ko kAraja kUDA~ ho jI (budha0) 245 125. kumati ko chAr3o bhAI ho (mahA0) 233 126. kRmirAsa kuvAsa sarApa dahaiM zucitA saba (bhUdha0) 127. kevala jyoti sujAgI jI (bhAga0) 158 128. kaisI chavi sohe mAno sAMce meM DhArI (jine0) 128 129. kaise kari ketakI kanera eka kahI jAya (bhAga0) 163 446 162 535 199 106 301 272 95 129 yh mr 106 sh 85 81 563 53 44 55 For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130. kaise-kaise balI bhUpa bhUpara (bhUdha0 ) 131. koI nahiM sarana sahAya jagata meM bhAI (jine 0 ) 132. khelata phAga mahAmuni vana meM (kuJjI 0 ) 133. garava nahIM kIje re nara nipaTa ga~vAra (bhUdha0 ) 134. garaba nahIM kIje re ai nara nipaTa ga~vAra (bhUdha0 ) 135. giranArI pai dhyAna lagAyA (bhAga 0 ) 136. giri vanavAsI munirAja (bhAga 0 ) 137. guru kahata sIkha imi bAra - bAra (daula0) 138. guru dayAla terA dukha lakhi kai (budha0 ) 139. guru ne pilAyA jI jJAna piyAlA (budha 0 ) 140. guru samAna dAtA nahiM koI (dyAna0 ) 141. jJAna jihAja baiTha ganadhara (bhUdha0 ) 142. jJAna bina thAna na pAvauge (budha 0 ) 143. jJAna mahAvata DAri sumati (nandabrahma0) 144. jJAna sarovara soI ho bhavijana (dyAna0 ) 145. jJAna svarUpa terA tU ajJAna (sukha0 ) 146. jJAnI aisI horI macAI (daula0) 147. jJAnI jJAnI nemijI tuma hI ho jJAnI (dyAna0 ) 148. jJAnI jIva dayA nita pAlaiM (dyAna0 ) 149. jJAnI jIva nivAra bharama (daula0) 150. jJAnI jIvana ke bhaya hoya na (bhAga 0) 151. jJAnI thArI rIti re ! acambhau (budha 0 ) 152. jJAnI muni chai aise svAmI (bhAga 0 ) 153. ghaTa meM paramAtama dhyAive ho (dyAna0 ) 154. ghar3I do ghar3I maMdira jI meM jAyA karo (jine 0 ) 155. canda jinesura nAtha hamAra, mahAsena suta lAgata pyArA (budha 0 ) For Personal & Private Use Only 455 467 518 285 598 29 210 527 183 184 195 46 241 591 242 255 516 62 251 335 246 248 190 306 312 166 170 192 100 226 9 72 196 62 63 66 15 84 224 84 89 191 20 88 118 86 87 65 108 110 1 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 . 19 178 201 kh 567 288 101 603 ___ 268 438 156. candAprabhu deva dekhyA dukha bhAgyau (budha0) 157. candrAnana jina candranAtha (daula0) 107 158. cala dekhe pyArI nemi navala (dyAna0) 59 159. cali sakhi dekhana nAbhirAya ghara nAcata hari (daula0) 484 160. cAhata hai dhana hoya kisI vidha (bhUdha0) 540 161. cintA tajai na cora rahata caukAyata (bhUdha0) 162. cita! cetana kI yaha viriyAM re (bhUdha0) 163. citavana vadana amala candropama (bhUdha0) 164. citta-citta kai videza kaba azeSa para (daula0) 165. cidAnanda bhUli rahyo sudhisArI (mahA0) 229 166. cinmUrati digdhArI kI mohi rIti (daula0) 201 167. cupa re mUr3ha ajAna (budha0) 168. cetana akhiyA~ kholo nA (jyoti0) 169. cetana kauna anIti gahI rI (daula0) 325 170. cetana khela sumati saMga horI (budha0) 171. cetana khele horI (dyAna0) 513 172. cetana taiM yAhI bhrama ThAnyo (daula0) 327 173. cetana tehi na neka saMbhAra (banA0) 174. cetana nija bhramateM bhramata rahai (bhAga0) 175. cetana bhramata adhIra ho (kuJjI0) 176. cetana yaha budhi kauna sayAnI (daula0) 177. cetana rAga kisorI (kuJjI0) 519 178. chavi jinarAI rAjai chai (budha0) 179. chAMr3ata kyoM nahi re nara (daula0) 336 180. chor3i de abhimAna jiyare (bhaiyA bhaga0) 181. chor3i de yA budhi bhorI (daula0) 320 158 115 507 188 2 r o or m 9 190 115 m kh k m 338 w 0 208 121 h mr 340 l m o 193 kh sh 0 sh m 119 m m m m 339 120 w 0 113 sh For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 595 562 313 211 110 . 7deg) 549 204 198 187 204 532 505 548 247 549 179 / 218 237 82 182. china na visArAM cita sauM (budha0) 183. chema nivAsa chimA dhuvanI bina (bhUdha0) 184. jaMgama jiya ko nAsa hoya (bhUdha0) 185. jagau kI jhUThI saba mAyA (jine0) 186. jagata jaMjAla se haTanA (sukha0) 187. jagata jana jUvA hAri cale (bhUdha0) 188. jagata meM Ayo na Ayo (ajJAta) 189. jagata meM koI nahIM merA (sukha0) 190. jagata meM samyaka uttama bhAI (dyAna0) 191. jagata meM honahAra so hove (budha0) 192. jaga meM jagatI jinavANI (mahA0) 193. jaga meM zraddhAnI jIva (bhUdha0) 194. jar3atA bina Apa lakheM (nayanA0) 195. janama jaladhi jalajAna jAna (bhUdha0) 196. jaba haMsa tere tana kA kahIM (nyAmata0) 197. jama Ana acAnaka dAvegA (daula0) 198. jaya jaya jaga bharama timira harana (daula0) 199. jaya jaya neminAtha paramezvara (dyAna0) 200. jaya jina vAsupUjya (daula0) 201. jaya zivakAminI kaMtavIra (daula0) 202. jaya zrI RSabha jinendrA (daula0) 203. jaya zrI vIra jinendra candra (daula0) 204. jayavaMto jinaviMba jagata maiM (jine0) 205. jayau nAbhi bhUpAla bAla (bhUdha0) 206. jaba laiM Ananda janani dRSTi parI bhAI (daula0) / 207. jAu~ kahA~ taja zaraNa tihAre (daula0) 53 453 m G khh 81 108 104 103 126 49 174 375 132 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 159 234 234 81 434 156 5 .. 139 47 138 47 0 0 184 3 w 203 0 v 208. jAkau indra cAhe ahamindra cAheM (bhUdha0) 209. jAnake sujJAnI, jainavAnI (bhAga0) 210. jAna-jAna aba re he nara Atama jJAnI (nanda0) 211. jAnata kyoM nahiM re (daula0) 212. jAna liyo maiM jAna liyo (budha0) 213. jAnA nahIM nija AtamA jJAnI hue to (ziva0) 214. jinake hiradai prabhu nAma nahIM (dyAna0) 215. jina chavi terI yaha dhana jaga tArana (daula0) 216. jina chavi lakhata yaha budhi bhayI (daula0) 217. jinadharma ratana pAya kai (jine0) 218. jinanAma sumara mana! bAvare (dyAna0) 219. jina rAga dveSa tyAgA vaha sataguru (daula0) 220. jinarAja carana mana mati visArai (bhUdha0) 221. jinarAja na visAro mati (bhUdha0) 222. jinarAja zaraNa meM terI suna pukAra (bhUrA0) 223. jinavara Anana bhAna nihArata (daula0) 224. jinavANI ke suna se mithyAta miTe (budha0) 225. jinavANI gaMgA janma maraNa haraNI (mahA0) 226. jinavANI sadA sukhadAnI (mahA0) 227. jinavAnI jAna sujAna re (daula0) 228. jina vaina sunata morI bhUla bhagI (daula0) 229. jina svapara hitAhita cInA (bhAga0) 230. jiya ko lobha mahAsukhadAI (dyAna0) 231. jiyA aisA dina kaba Aya hai (nanda0) 232. jiyA kA moha mahA dukha dAI (bhaiyA0 bhaga0) 233. jiyA tuma cAlo apane deza (daula0) 0 100 34 44 0 m 153 52 9 ur 177 172 171 58 5 // 140 m 226 597 604 229 472 173 416 148 For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 506 118 187 111 118 m 316 333 m m 276 m r 230 462 462 169 308 277 __ 97 577 217 189 3 3 " " 435 157 450 164 234. jiyA tUne lAkha taraha samajhAyo (mahA0) 235. jiyA taiM Atama hita nahIM cInA (dhAna) 236. jIva tU anAdi hI taiM bhUlo (daula0) 237. jIva tU bhramata bhramata bhava khoyo (mahA0) 238. jIva tU bhramata sadIva (bhAga0) 239. jIva nija-rasa rAcana (mahA0) 240. jIvani ke pariNAmani kI yaha ati (bhAga0) 241. jIva! vai mUr3hapanA kitta pAyo (dyAna0) 242. je dina tuma viveka bina khoye (bhAga0) 243. je paranAri nihAri nilajja (bhUdha0) 244. je sahaja horI ko khilArI (bhAga0) 245. jo Ananda nija ghara meM (sukha0) 246. joI dina kaTe soI Ava meM (bhUdha0) 247. jo jaga vastu samasta (bhUdha0) 248. jo jo dekhI vItarAga ne (bhaiyA bhAga0) 249. jo dhana lAbha lilATa likhyau (bhUdha0) 250. jaulau deha terI kAhU roga se (bhUdha0) 251. DhaIsI sarAya kAya (bhUdha0) 252. tajo bhavi vyasana sAta sArI (mahA0) 253. tana ke mavAsI ho ayAnA (budha0) 254. tana dekhyA athira ghinAvanA (budha0) 255. tana nahIM chUtA koI cetana (kundana0) 256. tahA~ lai cala rI ! jahA~ jAdaupati (bhUdha0) 257. tArau kyoM na tAro jI (budha0) 258. tuma gunamani nidhi hau arahanta (bhAga0) 259. tuma tyAgo jI anAdi bhUla (jine0) 41 473 174 465 170 537 0 582 0 578 0 258 0 447 m 554 9 44 15 347 123 G 23 314 110 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 260. tuma parama pAvana dekha jina ari raja rahasya vinAsanaM 30 (bhAga 0 ) 261. tuma prabhu kahiyata dInadayAla (dyAna0 ) 262. tuma suniye zrI jinanAtha (daula0) 263. tuma ho dInana ke bandhu (kuJjI 0 ) 264. tumheM dekhi jina harSa huvo (mahA0 ) 265. tU koI cAle lAgyo re lobhIr3A (budha 0 ) 266. tU kAhe ko karata rati (daula0 ) 267. tU jinavara svAmI merA, maiM sevaka (dyAna0 ) 268. tU to samajha re bhAI (dyAna0 ) 369. tU nita cAhata bhoga nae (bhUdha0 ) 270. tU merA kahyA mAna re (budha0 ) 271. tU svarUpa jAne bina dukhI (bhAga 0 ) 272. teja turaMga suraMga bhale ratha (bhUdha0 ) 273. terI buddhi kahAnI suni mUr3ha ajJAnI ( budha 0 ) 274. tero kari lai kAla bakhata phiranA (budha 0 ) 275. tere jJAnAvarana dA paradA tAtaiM (bhAga 0 ) 276. taiM kyA kiyA nAdAna ( budha) 277. to kauM sukha nAhIM hogA lobhIr3A (budha) 278. tohi samajhAyo sau-sau bAra (daula0) 279. tridaza paMtha uradhAra catura nara ( jine 0 ) 280. tribhuvana nAtha hamAro ho (budha 0 ) 281. thAMkA guNa gAsyA jI Adi jiNaMdA (budha0 ) 282. thAMkA guNa gAsyA jI jinavI rAja (budha0 ) 283. thAMkI kathanI mhAnai pyArI lAge (bhUdha0 ) 284. thAMkI to vAnI meM jo jina (budha 0 ) For Personal & Private Use Only 372 379 385 143 262 226 57 304 526 270 398 541 26.9 257 244 267 261 321 166 12 10 13 161 180 10 131 133 136 48 92 78 19 107 196 94 141 201 94 90 85 93 91 113 56 4 4 4 54 61 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 285. thArA to vainA meM saradhAna ( daula0) 286. the hI monai tAro jI ( budha 0 ) 287. darasana terA mana bhAve (dyAna0 ) 288. dir3ha zIla ziromani kAraja maiM (bhUdha0 ) 289. dina yoM hI bIte jAte haiM (campA0 ) 290. divi dIpaka loya banI (bhUdha0 ) 291. dIThA bhAgana taiM jinapAlA (daula0) 292. duniyA meM sabase nyArA ( makkhana 0 ) 293. durlabha pAyo jinavara dharama (jine 0 ) 294. duvidhA kaba jaihaiM yA mana kI (banA0 ) 295. dRSTi ghaTI palaTI tana kI chavi ( bhUdha0 ) 296. dekhane ko AI lAla maiM to (bhUdha0 ) 297. dekhahu jora jarA bhaTakau ( bhUdha0 ) 298. dekhi jinarUpa dve nayanA ( mahA0 ) 299. dekhi nayA Aja uchAva (budha0 ) 300. dekhe jagata ke deva rAga risasau bhare ( budha 0 ) 173 350 124 576 452 570 134 443 585 587 542 43 451 145 480 116 220 488 303. dekho garaba gahelI re helI jAdopati kI nArI (bhUdha0) 39 304. dekho pudgala kA parivArA (mahA0 ) 228 305. dekho bhara jovana meM putra ko viyoga (bhUdha0 ) 594 445 306. dekho bhAI Atamadeva virAjai (bhUdha0 ) 307. dekho bhAI Atama rAma virAjai (dyAnaM 0 ) 308. dekho bhAI zrI jinarAja virAjai (dyAna0 ) 413 79 309. dekho bhUla hAmarI ( budha 0 ) 231 310. dekho bheka phUla lai nikasyo (dyAna0 ) 125 301. dekhe sukhI samyakavAna (dyAna0 ) 302. dekho Aja badhAI raMga bhInI ho ( mahA0 ) For Personal & Private Use Only 58 124 42 217 164 214 46 161 221 222 201 14 164 49 177 40 76 179 13 79 225 162 147 26 80 43 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 311. dekhyA maiMne nemi jI pyArA (dyAna0 ) 312. dekhyo rI kahIM nemikumAra (bhUdha0 ) 313. deva guru sAceM mana sIco (bhUdha 0 ) 314. dhana kArana pApani prIti kare (bhUdha0 ) 315. dhana-dhana jainI sAdhu (bhAga 0 ) 316. dhani candra prabha deva aisI subudhi upAI (budha) 317. dhani te prAni jinake tatvAratha zraddhAna (bhAga 1 ) 318. dhani dhani te muni girivana vAsI (dyAna0 ) 319. dhani muni Atama hita kInA (daula0 ) 320. dhani muni jinakI lagI lau ziva ora (daula0) 321. dhani muni jina yaha bhAva pichAnA (daula0) 322. dhani saradhAnI jaga meM (budha 0 ) 323. dhani te sAdhu rahata vana mAMhi (dyAna0 ) 324. dhanya ghar3I yAhI dhanya ghar3I rI ( mahA0 ) 325. dhanya dhanya hai ghar3I Aja kI (bhAga 0 ) 326. dharamI ke dharma sadA mana meM (mahA0 ) 327. dharma eka zaraNa jiyA dUsaro na koI (bAjU0) 328. dharma binA koI nahIM apanA (budha) 329. dhika-dhika! jIvana samakita binA (dyAna0 ) 330. dhyAna kRpAna prati gahi nAso ( daula) 331. nahiM aisA janama bAra - bAra (dyAna0 ) 332. nahiM vRthA gamAve sahasA nahiM pAve ( sukha 0 ) 333. nAtha bhae brahmacArI sakhI ghara meM na rahU~gI (bhAga 0 ) 334. na mAnata yaha jiya nipaTa anArI (daula0) 335. nija kAraja kAhe na sAre (bhAga 0 ) 336. nijaghara nAya pichAnyA re (mahA0 ) For Personal & Private Use Only 63 36 299 564 189 14 216 197 205 203 204 213 196 485 160 601 457 264 238 91 498 499 28 324 279 232 21 12 105 212 64 74 67 70 69 70 73 67 178 54 227 167 92 83 30 183 183 9 114 98 80 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 337. nijapura Aja macI horI (budha0) 508 188 338. nijarUpa ko vicAra nijAnanda svAda lo (sukha0) 155 339. nijarUpa sajo bhava kUpa tajo (kuJjI0) 422 151 340. nijahita kAraja karanA bhAI (daula0) ___329 116 341. nita pajyio dhI-dhArI jinavANI (daula0) 182 342. nirakhata jina candravadana svapara suruci AI (daula0) 131 343. nirakhata sukha pAyo jinamukhacanda (daula0) 137 344. nirakhe nAbhikumAra jI mere naina saphala bhae (budha0) 345. nemi navala dekheM cala rahI (dyA0) 346. nemi prabhu kI zyAma varana chavi (daula0) 347. nemi binA na rahe merA jiyarA (bhUdha0) 348. nemi ramate bAla brahmacArI (mahA0) 99 33 349. nainani bAna parI darasana kI (bhUdha0) 118 350. naina zAnta chavi dekhi ke doU (budha0) 345 351. padma sadma padmA mukti parama darasAvana hai (daula0) 105 352. paradA par3A hai moha kA AtA najara nahIM (nyA0) 475 175 353. paranati saba jIvani kI tIna bhA~ti baranI (bhAga0) 599 354. paranArI se dUra raho paranArI nAgana kArI hai (jine0) 572 214 355. parama kalyANa bhAjana meM amRta (sukha0) 356. parama guru barasata jJAna jhase (dyAna0) 357. parama rasa hai mere ghara meM (sukha0) 436 157 358. pUjA racAu~ jo pUjana phala pAU~ (mahA0) 141 48 359. prathama pANDavA bhUpa kheli juA saba khoyau (bhUdha0) 571 360. prabhu aba hamako hohu sahAya (dyAna0) 369 __ 130 361. prabhu guna gAye re yaha ausara (bhUdha0) 297 105 362. prabhu jI araja hamArI ura dhArI (budha0) .. 429 __ 154 194 48 214 351 124 For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 112 75 74 73 348 377 da 224 15 363. prabhu tuma Atama dhyeya karo (campA0) 364. prabhu tuma mUrata dRga soM nirakheM (bhAga0) 365. prabhu tuma sumarana hI meM tAre (dyAna0) 366. prabhu terI mahimA kahiya na jAya (dyAna0) 367. prabhu terI mahimA kihi mukha gAvaiM (dyAna0) 368. prabhu thAMko lakhi mama cita harasAyo (bhAga0) 369. prabhu thAMsU araja hamArI ho (budha0) 370. prabhu morI aisI budhi kIjie (daula0) 371. prabhu maiM kihi vidhi thuti karau terI (dyAna0) 372. prabhu mhAMkI sudhi karunA karI lIje (bhAga0) 373. prAnI samakita ho zivapaMthA (bhAga0) 374. prema aba tyAgahu pudgala kA (bhAga0) 375. pyArI lagai mhAne jina chavi thArI (daula0) 376. pyArI lagai mhAne jina chavi thArI (daula0) 377. phUlI basanta jaha~ AdIsura zivapura gae (dyAna0) 378. badhAI AlI nAbhirAya ghara (ma0ca0) 379. badhAI candrapurI meM Aja (budha0) 380. badhAI bhaI ho tuma nirakhata (budha0) 381. badhAI rAjai ho Aja badhAI rAjai (budha0) 382. bandauM adbhuta candra vIra (daula0) 383. bandauM jagatapati nAmI (jine0) 384. bandauM nemi udAsI mada mArine ko (dyAna0) 385. barasata jJAna sunIra ho (bhAga0) 386. basi saMsAra meM pAyo duHkha (dyAna0) 387. bAbA! maiM na kAhU kA (budha0) 388. vAmA ghara bajata badhAI (daula0) 68 479 479 477 476 MONG . 448 478 176 For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 495 494 / ___ 182 201 539 ___m . 0 103 126 358 534 9 on o cha ur I m o or 492 181 389. bAya lagI ki balAya lagI (bhUdha0) 390. bAlapanaiM saMbhAra sakyau kachu (bhUdha0) 391. bAlapanai bAla rahyau pIche (bhUdha0) 392. bina kAma dhyAna mudrAbhirAma (bhAga0) 393. bIrA! thArI bAna burI parI (bhUdha0) 394. begi sudhi lIjyau mhArI (budha0) 395. bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re (bhUdha0) 396. bhaja jina caturviMzati nAma (budha0) 397. bhaja RSipati RSabheza (daula0) 398. bhaja zrI Adicarana mana mere (dyAna0) 399: bhajana bina yau~ hI janama gaMvAyo (sukha) 400. bhalA hogA terA yoM hI jinaguna (budha0) 401. bhalo cetyo vIra nara tU bhalo (bhUdha0) 402. bhavadadhi tAraka navakAra jagamAMhi (budha) 403. bhavavana meM nahIM bhUliye (bhAga0) 404. bhavi tuma chor3i paratriyA bhAI (mahA0) 405. bhavi dekhi chavi bhagavAna kI (bhUdha0) 406. bhavina saroruha sUra bhUri (daula0) 407. bhAI ! aba maiM aisA jAnA (dyAna0) 408. bhAI ! kauna dharma hama pAleM (dyAna0) 409. bhAI ! jJAna kI rAha suhelA (dyAna0) 410. bhAI jJAnI soI kahiye (dyAna0) 411. bhAI ! cetana ceta sake to ceta (mahA0) 412. bhora bhayo bhaja zrI jinarAja (dyAna0) 413. bhramyo jI bhramyo saMsAra mahAvana (dhAna) 414. magana rahu re ! zuddhAtama meM magana rahu (dyAna0) I 0 0 0 9 3 117 ____w 29 407 145 198 67 332 77 25 87 249 406 144 For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 415. mata kIjyo rI yArI (daula0) 416. mata rAco dhIdhArI (daula0) 417. mati kIjo yArI ye bhoga bhujaMga samAna (daula0) 418. mati bhogana rAcau jI ( budha 0 ) 419. mati vRthA gamAvai sahasA nahiM pAvai (jine 0 ) 235 547 529 520 503 420. mada moha kI zarAba ne ApA bhulA diyA (nyAmata0) 468 149 421. mana kaiM haraSa apAra citta kaiM haraSa apAra (budha0 ) 422. mana mUrakha paMthI usa mAraga mati jAya ( bhUdha0 ) 423. mana re ! mere rAga bhAva nivAra (dyAna 0 ) 287 545 424. mana vairAgI jI nemIzvara svAmI (mahA 0 ) 98 294 425. mana haMsa hamArI lai ! zikSA hitakArI (bhUdha0 ) 426. mahArAja thAMnai sArI lAja ( budha 0 ) 21 427. mahArAja zrI jinavarajI (bhAga 0 ) 115 428. mahimA hai agama jinAgama kI (bhAga 0 ) 155 429. mAI Aja Ananda kachu kahai na bane (dyAna0 ) 482 430. mAI Aja Ananda hai yA nagarI (dyAna0 ) 483 35 592 318 449 471 222 254 432 207 187 431. mA~ vilamba na lAva paThAva tahA~ rI ( bhUdha0 ) 432. mAna na kIjie ho paravIna (bhAga 0 ) 433. mAna lo yA sikha morI (daula0 ) 434. mAta pitA raja vIrana sauM (bhUdha0 ) 435. miTata nahIM mere se yA to honahAra (mahA0 ) 436. mithyAbhAva mata rakhanA pyAre (jine 0 ) 437. mujhe jJAna zucitA suhAI hai ( sukha0 ) 438. mujhe nikhAna pahu~cana kI lagI lau hai (sukha) 439. munijana jaga jIva dayAdhArI (mahA0 ) 440 muni bana Ae banA (budha0 ) For Personal & Private Use Only 81 203 197 193 185 171 51 101 202 33 103 7 39 52 177 177 12 224 112 163 173 77 89 155 71 63 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 589 223 157 53 139 392 357 374 126 38 13 368 130 602 228 104 296 580 0. orm 110 515 376 441. mUr3ha mana mAnata kyoM nahiM re (naina0) 442. megha ghaTAsama zrI jinavAnI (bhAga0) 443. merA sAMI to momaiM (budha0) 444. merI araja kahAnI (budha0) 445. merI jinavara suno pukAra (jine0) 446. merI jIbha AThoM jAma (bhUdha0) 447. merI bera kahA DhIla karI jI (dyAna0) 448. mere kaba hai vA dina kI sudharI (daula0) 449. mere cAroM zarana sahAI (bhUdha0) 450. mere mana sUvA jinapada pIjare basi (bhUdha0) 451. mero manavA ati haraSAya (budha0) 452. mero mana aisI khelata horI (daula0) 453. maiM Ayo jina zarana tihArI (daula0) 454. maiM kaise rUpa nihArU~ hA~ (kuJjI0) 455. maiM kaise ziva jAU~ re Dagara bhulAvanI (mahA0) / 456. maiM tuma zarana liyo tuma sAMce (bhAga0) 457. maiM terA cerA prabhu merA (budha0) 458. maiM dekhA anokhA jJAnI vai (budha0) 459. maiM dekhA Atama rAmA (budha0) 460. maiM nija Atama kaba dhyAU~gA (dyAna0) 461. maiM nemijI kA bandA (dyAna0) 462. maiM harakhyo nirakhyo mukha tero (daula0) 463. mo sama kauna kuTila khala kAmI (bhAga0) 464. mauMkoM tAro jI kirapA kari ke (budha0) 465. maugAMrA lobhIr3A narabhava khoyo re ajAna (budha0) / 466. mohi ApanAkara jAna RSabha jina (budha0) 146 49 mr 9 175 365 365 ___ 59 128 125 93 sh 353 266 ur sh 389 138 409 402 145 9 m 382 133 382 355 520 45 134 125 sh For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 or 142 131 83 h 239 1 h 359 kh h 356 352 181 361 363 sh sh 127 126 124 61 127 128 128 ___ 43 122 206 141 362 467. mohi kaba aisA dina Aya hai (dyAna0) 468. mohi tAro ho devAdhideva (dyAna0) 469. mohi suna-suna Ave hA~sI (makkhana0) 470. mohI jIva bharamatama te nahiM (daula0) 471. mhArI kauna sune the (budha0) 472. mhArI bhI suNi lIjyo (budha0) 473. mhArI sunie jyoM paramadayAlu (budha0) 474. mhAkai ghaTa jina dhuni (bhAga0) 475. mhAroM mana lInau chai the (budha0) .476. mhe to UbhA rAja thAne (budha0) 477. mhe to thAMkA caraNAM lAgAM (budha0) 478. mhe to thAMpara vArI jI jinaMda (jine0) 479. mhe to thApara vArI, vArI vItarAga jI (budha0) 480. yaha jaga jhUTha sArA re mana (ku0) 481. yaha moha udaya dukha pAvai (bhAga0) 482. yahI eka dharma mUla hai mItA (bhAga0) 483. yAhI mAnau nizcaya mInau (bhAga0) 484. yAda pyArI ho mhAMne thAMkI (budha0) 485. yA nita citavo uThi kai bhora (budha0) 486. ye hI ajJAna panA jivar3A tUne (mahA0) 487. raMga bhayo jinadvAra cala sakhi (banA0) 488. ratnatraya dharma hitakArI suguru ne (jine0) 489. raTi rasanA merI riSabha jinanda (bhUdha0) 490. rahau dUra aMtara kI mahimA (bhUdha0) 491. rAci rahyo paramAMhi (daula0) 492. rAvaNa kahata laMkApati rAjA (mahA0) 127 342 552 396 ____74 74 77 2 388 138 425 152 12, 37 54 18 414 147 216 574 For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 129 543 202 ov 225 khm kh kh 0 107 0 23 219 114 39 166 68 107 150 493. rulyo cirakAla jagajAla (dyAna0) 494. rUpa ko khoja rahyo taru (ajJAta) 495. re jiya krodha kAhe kare (dyAna0) 496. re jiya janama lAhau leha (dyAna0) 497. re mana ulTI cAla cale (nanda0) 498. re mana bhaja-bhaja dInadayAla (pAna0) 499. re mana merA tU mero ko (budha0) 579 500. lakhimaiM svAmI rUpa ko (bhAga0) 501. lagI lo nAbhinandana sauM (bhUdha0) 502. loha maI koTa keI koTana kI (bhUdha0) 456 503. vana meM nagana tana rAjai (jine0) 200 504. vipatti meM dhara dhIra re nara! vipatti meM dhara dhIra (dyAna0)305 505. virAjai rAmAyaNa ghaTa mAMhi (banA0) 421 506. viSaya rasa khAre inheM chAr3ata kyoM nahi (mahA0) 507. viSayoMdA mada mAnai aisA hai koI (daula0) 508. vIra-bhajana mana mAo (bhUrA0) 509. vIra himAcala maiM nikasI (bhUdha0) 162 510. ve koI ajaba tamAsA dekhyA (bhUdha0) 511. ve munivara kaba mili haiM upagArI (bhUdha0) 512. zAnti jineza jayau jagateza (bhUdha0) 513. zAMtivarana munirAI vara lakhi (bhAga0) 514. zAmariyA ke nAma japeM tai (daula0) 515. zivadhAnI nizArAnI jinavAnI ho (budha0) 516. zivapura kI Dagara samarasa sauM bharI (daula0) 517. zivamaga darasAvana rAvaro darasa (daula0) 518. zIta ritu jorai aMga saba hI sakore (bhUdha0) - h 196 195 524 102 w yh 34 sh mm sh or sh mh 1 188 m 225 sh 2 m 66 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 41 on - - or w o 52 502 317 191 76 109 22 344 129 m 38 122 44 101 34 11 561 67 in 519. zeSa sureza nareza rahaiM tohi pAra (bhUdha0) 520. zobhita priyaMga aMga dekheM (bhUdha0) 521. zrAvaka kula pAyo apane (jine0) 522. zrI guru yoM samajhAI (jine0) 523. zrI guru haiM upagArI (bhAga0) 524. zrI jinanAma AdhAra sAra bhaji (dyAna0) 525. zrI jinapUjana ko hama Aye (budha0) 526. zrI jinavara pada dhyA_ (bhAga0) 527. zrI jI taranahArA the to (budha0) 528. zrI jI to Aja dekho bhAI (jine0) 529. zrI vIra kI dhuna meM jaba taka (bhUrA0) 530. sakala pApa saMketa ApadA heta (budha0 ) 5 31. sakhi pUjoM mana vaca zrI jinaMda (dyAna0) 532. sataguru sahaja svabhAva sujhAyoM (bhaMvara) 533. sattA raMgabhUmi meM naTata brahma nara rAya (bhAga0) 534. saba mili dekho helI mhArI (daula0) 535. saba vidhi karana utAvalA (bhUdha0) 536. sama ArAma vihArI sAdhajana sama (bhAga0) 537. samajha kara dekha le cetana (ziva0) 538. samajha mana svAratha kA (jyoti0) 539. samajhata kyoM nahIM vAnI (dyAna0) 540. samajhAoM jI Aja koI karunAdharana (bhAga0) 541. samyakjJAna binA terA janama (ajJAta) 542. sahaja abAdha samAdha dhAma (bhAga0) 543. sAMcI to gaMgA yaha vItarAga vAnI (bhAga0) 544. sAMcoM deva soI jAmaiM doSa ko na leza (bhUdha0) 236 82 141 397 89 30 289 101 4 208 551 550 205 205 164 27 256 512 154 90 189 189 52 // laza (bhUdha0) 120 41 For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 or 495 51 182 180 178 490 485 m m 9 m I 167 523 194 383 135 189 545. sArada! tuma parasAda tai (budha0) 152 546. sAra nara deha saba kAraja ko (bhUdha0) 495 547. sArau dina niraphala khoya kai (bhAga0) 548. siddhAratha rAjA darabArai (mahA0) 549. sIkha suguru nitya uradharau (mahA0) 550. sItA satI kahata he rAvaNa suna re (mahA0) 551. sImaMdhara svAmI maiM carana kA cerA (bhUdha0) 552. sukha ke saba loga saMgAtI haiM (makkhana) 553. suguru kRpAkara yA samajhAvaiM (jine0) 554. suNilyoM jIva sujAna sIkha suguru hita kI kahI 185 (budha0) 555. sudhi lIjyo jI mhArI (daula0) 556. suna jina baina zravana sukha pAyo (daula0) 557. suna mana nemi jI ke baina (dyAna0) 558. suni ajJAnI prANI zrI guru (bhUdha0) 559. sunie supArasa Aja hamArI (jine0) 560. suniyo bhaviloko karmani kI gati (jine0) 463 561. suniyo ho prabhu Adi jinadA dukha pAvata hai (budha0) 7 562. suni sujAna ! pA~co ripu vaza (bhUdha0) 289 563. suphala ghar3I yAhI dekha jinadeva (mahA0) 564. sumati sadA sukhakAra maiM cetana kI rAnI (kuJjI0) 426 565. sumati hita karanI sukhadAya (jine0) 566. sailI jayavaMtI yaha hUjo (dyAna0) 567. so jJAtA mere mana mAnA (dyAna0) 568. so mata sA~co hai mana mere (bhUdha0) 581 569. sau barasa Ayu tAkA lekhA kari dekhA (bhUdha0) 538 58 284 373 219 200 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 570. svAmI rUpa anUpa visAla mana mere basA (bhAga 0 ) 571. svAmI jI tuma guna aparaMpAra (bhAga 0 ) 572. svAmI jI sAMcI sarana tumhArI (bhUdha0 ) 573. svAmI mohI apano jAni tArau (bhAga 0 ) 574. sva samvedana sujJAnI jI ( sukha0 ) 575. hamako kachu bhaya nA re (budha0 ) 576. hama na kisI ke koI na hamArA ( dyAna0 ) 577. hama baiThe apanI mauna soM (banA0 ) 578. hama lAge AtamarAma soM (dyAna0 ) 579. hamako prabhu zrIpAsa sahAya (dyAna0 ) 580. hama to kabahU na nija guna bhAe (daula0 ) 581. hama to kabahu~ na nija ghara Aye (daula0 ) 582. hamArI vIra haro bhava pIra (daula0) 583. hamAro kAraja aiseM hoya (dyA0 ) 584. haranA jI jinarAja morI pIra ( budha 0 ) 585. harI terI mati nara kauna (bhAga 0 ) 586. hU~ kaba dekhU~ te munirAI ho ( ziva 0 ) 587. he AtamA! dekhI duti torI re (budha0) 588. he jina merI aisI budhi kIje (daula0) 589. he jiyarA antara ke paTa khola ( ajJAta 0 ) 590. he nara bhrama nIMda kyoM na chAMr3ata (daula0 ) 591. he mana terI kauna kuTeba (daula0) 592. hai yaha saMsAra asAra ( nAthU0 ) 593. ho cetana ve dukha bisari gae (bhaiyA bhaga0 ) 594. ho jinavANI jU tuma mokauM tArogI ( budha 0 ) 595. ho jI mheM nizidina dhyAvo (budha 0 ) For Personal & Private Use Only 31 24 45 364 253 530 546 419 404 61 227 319 87 412 346 524 186 391 88 557 323 586 559 341 148 18 11 8 15 128 88 197 203 150 144 20 78 112 29 146 123 195 63 139 29 208 114 221 209 121 50 6 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 378 596. ho tuma tribhuvana tArI ho (daula0) 597. ho tuma zaTha avicArI (daula0) 598. ho bhaiyA more kahu kaise sukha hoya (dyAna0) 599. ho vidhinA kI mopai kahI to na jAya (budha0) 600. ho svAmI jagata jaladhi teM tAro (dyAna0) 330 309 133 116 109 168 130 461 370 For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina padoM ke lekhaka ve kavi haiM, jinhoMne pUrvavartI prAkRta, apabhraMza evaM saMskRta ke mUla jaina sAhitya kA gahana adhyayana kara unakA dIrghakAla taka manana evaM cintana kiyA, tatpazcAt, yuga kI mA~ga ke anusAra apane cintana ko vividha saMgItAtmaka svara-laharI meM unakA citraNa kiyA hai / ina padoM kI geyatA, zabda gaThana, Aroha-avaroha tathA vaha itanA sAmAnya janAnukUla, suvyavasthita evaM mAdhurya rasa samanvita hai ki unheM bhaugolika sImAe~ bA~dha sakane meM asamartha rahIM / rAjasthAna, gujarAta, hariyANA, paMjAba, mahArASTra, madhyapradeza, dakSiNabhArata evaM AsAma baMgAla Adi meM unheM samAna svara laharI tathA Aroha-avaroha ke sAtha gAyA-par3hA jAtA hai / vartamAna meM to videzoM meM bhI ye pada lokapriya ho rahe haiN| For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlya m3u 250.00 75.00 zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna _ ke mahattvapUrNa prakAzana pustaka kA nAma lekhaka/saMpAdaka/anuvAdaka 1. merI jIvana gAthA, bhAga-1 zrI gaNezaprasAda varNI 70.00 2. merI jIvana gAthA, bhAga-2 zrI gaNezaprasAda varNI 50.00 3. varNI vANI, bhAga-2 DaoN0 narendra vidyArthI 30.00 4. jaina sAhitya kA itihAsa, bhAga-1 paM0 kailAzacandra zAstrI 70.00 5. jaina sAhitya kA itihAsa, bhAga-2 paM0 kailAzacandra zAstrI 70.00 6. jaina sAhitya kA itihAsa (pUrva pIThikA) __paM0 kailAzacandra zAstrI 7. jaina darzana (saMzodhita saMskaraNa) paM0 mahendrakumAra nyAyAcArya / 8. tattvArthasUtra (saMzodhita saMskaraNa) paM0 phUlacandra zAstrI (pu0saM0) 70.00 " " " vi0saM0 50.00 9. maMdiravedI pratiSThA evaM kalazArohaNa vidhi DaoN0 pannAlAla jaina sAhityAcArya 30.00 10. anekAnta aura syAdvAda pro0 udayacandra jaina aprApya 11. kalpavRkSa : ekAMkI zrImatI rUpavatI kiraNa 12. AptamImAMsAtattvadIpikA pro0 udayacandra jaina 70.00 13. tattvArthasAra DaoN0 pannAlAla jaina sAhityAcArya aprApya 14. varNI adhyAtma-patrAvalI, bhAga-1 zrI gaNezaprasAda varNI 15.00 15. AdipurANa meM pratipAdita bhArata DaoN0 nemicandra zAstrI aprApya 16. satya kI ora prathama kadama zrI dayAsAgara 5.00 17. samayasAra (pravacanasahita) zrI gaNezaprasAda varNI aprApya 18. zrAvaka dharma-pradIpa paM0 jaganmohana lAla zAstrI aprApya 19. paMcAdhyAyI (saMzodhita saMskaraNa) paM0 devakInandana siddhAntazAstrI 100.00 20. laghutattvasphoTa DaoN0 pannAlAla sAhityAcArya aprApya 21. bhadrabAhu-cANakya-candragupta pro0 rAjArAma jaina 30.00 22. AtmAnuzAsana paM0 phUlacandra zAstrI 50.00 23. yogasAra (bhASAvacanikA) DaoN. kamaleza kumAra jaina 40.00 24. jainanyAya, bhAga-2 paM0 kailAzacandra zAstrI (pra0saM0)65.00 " " " " vi0saM0 40.00 5. svayambhUstotra - tattvadIpikA pro0 udayacandra jaina 70.00 6. devIdAsa vilAsa zrImatI DaoN0 vidyAvatI jaina 200.00 27. adhyAtma pada-pArijAta DaoN0 kanchedIlAla jaina 90.00 28. sarvajJa (saMsthAna kI zodhapatrikA) prakAzyamAna 29. dhavala-jayadhavala sAra paM0 javAharalAla zAstrI 25.00 30. jainadharma darzana ke siddhAntoM kI vaijJAnikatA m. - candra jaina 20.00 Serving Jin Shusan 31. siddhAntAcArya paM0 phuulcndr| 151.00 32. siddhAntAcArya paM0 kailAzaca 101.00 33. akiMcitkara : eka anuzIra / strI 6.00 134614 34. prAcya bhAratIya jJAna ke mahayammandirkobatirth.org rAjArAma jaina 16.00 __ sabhI prakAra ke patra vyavahAra karane evaM DrAphTa bhejane kA patA : zrI gaNeza varNI digambara jaina saMsthAna, nariyA, vArANasI - 221005 For Personal & Private Use Only ____