________________
..ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીઓ
[ ૩ આવ્યા પછી જ, બીજા ગુણેાની પ્રાપ્તિ આત્માને થવા માંડે છે. કૃતજ્ઞ આત્મા તે છે, કે જે ખીજાએ પોતાના ઉપર કરેલા ગુણને કદી વિસરતા નથી. જ્ઞાનિપુરૂષષ ફરમાવે છે કે-‘કરેલા ગુણુને પણ નહિ જાણુનાર આત્મા અતિ નિષ્ઠુર પરિણામને ધારણ કરવાવાળા છે.’ પરિણામની કોમળતા માટે અને પરિણામની વિશુદ્ધિ માટે કૃતજ્ઞતા ગુણ પણ પરમ આવશ્યક છે, એમાં કાઈ ના પણ વિવાદ ચાલે તેમ નથી.
દુષ્પ્રતિકાર કાણુ ?
ગુણુની શરૂઆત જ્યારે કૃતજ્ઞતાથી થાય છે, ત્યારે સૌથી પ્રથમ જગતના જીવે તે ગુણ પામી શકે, એ માટે તત્ત્વદશી આત્માઓએ ઘણી જ તકેદારી રાખી છે. ‘વ્રુતિજાનૈ માતાપિતઔ’ એ પ્રસિદ્ધ ઉક્તિ જગતના જીવાને એ જ એધ આપે છે. કાણુ નથી જાણતું કે–માતાપિતા સંતતિની ઉત્પત્તિમાં અને ઉત્પન્ન થયેલી સંતતિના સંરક્ષણમાં પેાતાના માહ ખાતર જ પ્રવર્તે છે ? પેાતાની સંતતિનું ભલું ચાહવામાં કે ભલું કરવામાં, કોઈ પણ પ્રકારના પૌદ્ગલિક મેહ કે અહિક સ્વાર્થ ન જ હાય, એવાં માતાપિતાની શોધ કરવામાં આવે, તે આ જગતમાંથી કેટલા જડે તેમ છે ? તત્ત્વજ્ઞાનિએ આ નહાતા જાણતા એમ નહિ. જાણવા છતાં પણ એ દીર્ઘદશી મહાપુરૂષોએ માતાપિતાને દુષ્પ્રતિકાર તરીકે ઓળખાવી, તેમની સેવા માટે જ જગતને પ્રેર્યું છે. જગતની આગળ માતાપિતાના મેાહ કે સ્વાર્થને આગળ ધર્યો નથી, કિન્તુ ઉપકારને જ આગળ ધર્યા છે. એ ઉપકારના બદલેા કદી પણુ વળી શકે એવા નથી, એમ ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે. એ ઉપકારને બદલે જે પ્રકારે વાળી શકાય તેમ છે, તે પ્રકાર પણ સ્પષ્ટતયા દર્શાવ્યા છે.
