Book Title: Agam 15 Pragnapana Sutra Satik Gujarati Anuvad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009048/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 20 mAM che... prajJApanA-1 0 "prajJApanA"-upAMgasUtra-4nA - anuvAda-zreNInA sarjaka : -0- pada-1-thI muni dIparatnasAgara AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - pada-5-sudhI Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 2i0/1]. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi D 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA D Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 20 ] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. A.deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI mi pUjya AcAryazrI icakacaMdrasUrIzvarajI D D 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI bhAvanagara jaina cempUsiMgha bhAvanagara D | Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/1 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 15-prajJApanA-upAMgasUtra-4/1 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana - bhAI-20) 0 A bhAgamAM "prajJApanA" sUtra je paMdaramuM Agama che ane upAMgasUtromAM cothuM upAMga che teno AraMbha thAya che. A sUtrane prAkRtabhASAmAM pathaUT sUra kahe che. saMskRta nAma prApanA che. gujarAtImAM paNa A ja nAme prasiddha che. cothA mAMga satra samavAya nuM A upAMga che. jema sthAna ane sanavAva baMne aMga sutronI paddhatimAM ghaNuM sAmya che, tema te aMgasUtronA upAMgarUpa evA jIvAbhigama ane prajJApanA paNa ghaNAM saMkaDAyela che. jIvAbhigamamAM vRtimAM ghaNAM sthAne prajJApanAnI sAkSI jovA maLela che vaLI bhagavatIjI sUtramAM to aneka sthAne sAkSIpATha svarUpe 'nAva pannavaUITM" ema lakhAyuM che. A prajJApanA sUtramAM 3 aidhyayano pado che. jemAM cAra padomAM peya uddezA tathA cArapadomAM peTA dvAro che, A sUtramAM dravyAnuyoga ThAMsI ThAMsIne bhaya che. jemAM sthiti, vyutkrAMti, saMjJA, yoni, bhASA, zarIra, karma, kaSAya jevA aneka tAtvika viSayonI vizad chaNAvaTa che. praznottara zailI che. 0 vRttikArazrI kRta maMgalano anuvAda - -(1) namaskAra karatAM devonA mugaTanA pratibiMbanA cha vihita bahurUpa ane bhavapaMkathI sarva jagatano uddhAra karatA zrI mahAvIra maMgalarUpa thAo. -(2)- jinavacanarUpa amRtanA samudrane huM vaMdu chuM ke jenA biMdu-mAgathI jIvo janmajarA-vyAdhi rahita thAya che. (3)- kAmadhenuM ane kalpalatAthI zreSTha evA guranA caraNa-kamaLane praNamo kemake tenI upAsanAthI prANI nirUpama brahmane pAme che. -(4)- jaDabuddhivALo paNa gurucaraNa upAsanAthI vipulamati thaIne huM zAstrone anusarIne prajJApanAnI vRtti cuM chuM. prApanA eTale? prakathiI - sarve kutIrthikonA tIrthakarone asAdhya evA yathAvasthita svarUpa nirUpaNa dvArA, je vaDe jIvAjIvAdi padArtho ziSyanI buddhimAM utArAya te prajJApanA. A prajJApanA samavAya nAmaka cothA aMganuM upAMga che. kemake temAM kahelA arthanuM pratipAdana kare che. ukta pratipAdana anarthaka che tema na kahevuM. kemake pratipAdita artha ahIM vistArathI kahela che. te maMdamati ziSyanA anugrahArthe hovAthI sArthaka che. A upAMga paNa sarvajIvajIvAdi padArthanuM zAsana karatuM hovAthI zAstra che. tethI AraMbha prayojanAdi maMgala kahevuM joIe. kahyuM che - zAkAbhe prayojanAdi, iTArthasiddhi mATe maMgala che. o have prayojanAdino artha - prayojana be bhede - anaMtara ane paraMpara. pratyekanA be bheda che - kagata ane zrotRgata. drazAstikanayathI Agama hovAthI nitya che, koI kadI nathI. tethI kahyuM che - A dvAdazAMgI haMmezA hatI - che - raheze, nitya che, zAzvatI che. paryAyAstika nayathI anitya hovAthI, teno kad avazya che. tAva vicAraNAthI Agama, satra ane artha ubhayarUpa hovAthI, apeikSAe nitya ane sutrApekSAe anitya hovAthI tenA katapaNAnI kathaMcita siddhi thAya che. sUtranA katanuM anaMtara prayojana savAnuM graha ane paraMparAe mokSaprApti che. AgamanA arthanuM pratipAdana karanArA ahaMtone zuM prayojana che ? kaMI ja nahIM, kemake teo kRta kRtya che. "prayojana vinA artha pratipAdananano prayosa nirdetuka che" evI zaMkA na karavI. kemake artha pratipAdana prayatna tIrthakara nAma karmanA vipAkodayathI A AgamamAM pUcha malayagirijI uparAMta pU. habhidra sUrijI kRtu vRtti paNa maLe che. jenA AdhAre ame vivecana karyuM che. ame prajJApanA sUtra saTIka anuvAdane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. bhAga20-mAM pahelA pAMca pado che. bhAga-21-mAM pada-6 thI pada-2 che. bhAga-22mAM pada21 thI 36 lIdhAM che. sAmAnyathI upAMga sUtronA kartAnA nAma prApta thatA nathI, paNa A upAMganI katarUpe mArya zyAmavA nuM nAma maLe che. sUtrAtmaka rUpe taiyAra thayela dvArthasUtranI mAphaka tAtvika viSayonI viziSTa saMklanArUpa A saphaLa abhinava puruSArtha che. kyAMka kaMIka choDyuM - kyAMka kaMIka umeryuM' te A vivecana [20/2] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-IthAya che. bIje paNa kahyuM che - tIrthakara nAma karma kema vedAya ? aglAnapaNe dhamadizanAthI. zrotAne anaMtara prayojana A adhyayananA arthanuM parijJAna ane paraMpara prayojana mokSaprApti. zrotAo adhyananA arthane jANI saMsArathI virakta thAya, saMyama mArge AgamAnusArI samyaka pravRtti kare ane pravRtta thayela temane saMyamokaI vaDe sarva karmakSaya thatAM mokSaprApti thAya che. abhidheya - jIva ane ajIvanuM svarUpa. saMbaMdha- be prakAre, upAya-upeyabhAva, guruparvakrama lakSaNa. temAM pahelI takanusArI ziyane uddezIne kahelo che, bIjo zraddhAnusArI ziSyane anulakSIne kahelo che. maMgaLa - A sUjha samyagujJAnanuM kAraNa hovAthI ane tethI te paraMparAe mokSapadanuM sAdhana hovAthI zreyarUpa che. tethI vina nivAraNArthe ane zAMti mATe, ziSyane jaNAvavA mATe zAstranI Adi-madhya-aMte maMgala kahevuM joIe. Adi maMgala nirvine zAstra pAra pAmavA che, madhya maMgala gRhita zAstrArthanA sthirIkaraNArthe che. anya maMgala ziSya paraMparanA avicchedArce che. ItyAdi - X - X - X - have Adi maMgala sUtranI vyAkhyA - * sUtra-1 - jaya, mRtyu ane bhayathI rahita siddhone vividha abhivaMdana karIne, mailokya guru jinavarendra mahAvIrane vAMdu chuM. * vivecana-1 - sita - bAMdhelA, ATha prakAranA karmaiMdhaNane bAta-bALI nAMkhela che. kaI rIte? jAjavalyamAna agnithI te siddha. athavA nivRtti nagarI gayA pachI jene pAchuM AvavAnuM nathI, athavA jeo kRtArtha thayelA che. athavA jeNe mAMgalyane anubhavela che. athavA jeo nitya che kemake teo anaMtasthitivALA che. athavA bhaLyoe jenA guNo jANela hovAthI siddha che. kahyuM che - jemaNe purAtana karmo bALI nAMkhyA che, nivaNi mahelane zikhare rahe che, prasiddha - upadeSTA ane kRtakRtya che, te siddho mane maMgalakata thAo. siddho aneka bhede hovAthI kahyuM - jarA, maraNa, bhayathI rahita. temAM * vayanI hAni, marI * prANatyAga, java - sAta bhede. e traNe, pharI utpanna na thavA vaDe naSTa thayA che, teone. mana-vacana-kAyA vaDe. ahIM traNa yoga vyApAra rahita che dravavaMdana. praNAma karIne. AnA dvArA - 1 - ekAMta nitya, ekAMta anitya pakSano niSedha sUcavela che. - x * te A rIte - pravuta - nAza na pAmela, utpanna na thayela ane sthira eka svabhAva te nitya. * X - X - svabhAvathI eka kSaNa rahevAnA dharmavALuM te anitya. - x - 4 - have uttarakriyA batAve che - jinavarendra mahAvIrane huM vaMdana karuM chuM. kapAyAdi prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 zatru pratye parAkrama kare che mATe vIra. mahAna evA vIra te mahAvIra. mahAvIra che guNanipajJa nAma che. je ananya sAdhAraNa, parISahopasagadinA viSayamAM vIrAvane AzrIne devo ane asuroe karela nAma che. kahyuM che - bhaya bhairavamAM sAcala ane parISaha-upasargamAM kSAMtikSama hovAthI devoe karela 'mahAvIra' nAma. AnA vaDe apAyAgama atizaya sUcita karyo che. te kaI rIte ? fnanavare - jeo rAgAdi zatrune jite te jina. te cAra bhede che - zrutajina, avadhijina, mana:paryavajina, kelijina. temAM kelijinanuM grahaNa karavuM, teo sAmAnya kevalI paNa hoya. tethI tIrthakaratvanA svIkAra mATe Indra zabda lIdho. prakRSTa pucaskaMdharUpa tIrthakara nAmakarmanA udayathI tIrthakara. AnA vaDe jJAnAtizaya ane pUjAtizaya kahyo. kemake jJAnAtizaya vinA jinomAM uttamatva ane pUjAtizaya vinA jinavaromAM Indrava ghaTI na zake. vaLI teo kevA che ? mailokya guru. yathAvasthita pravacanano upadeza kare che gura. traNe lokane upadeze che mATe tailokya guru. AnA vaDe vacanAtizaya kahyo. A apAyAgamAdi cAre atizayo, deha saugaMdha Adi atizaya upalakSaNathI che. tethI cokIza atizayavALA bhagavad mahAvIrane huM vAMdu chuM ema kahela samajavuM. prabhAdine choDIne zA mATe bhagavaMta mahAvIrane vaMdana? vartamAna tirthAdhipati ane Asanna upakArI hovAthI. * sUtra-2 - bhavyajanone mokSanuM kAraNa ane jinavara mahAvIre butaranoja nidhAnabhUta evI sarva bhAvonI prajJApanA batAvI che. * vivecana-2 : ahIM prajJApanA vizeSya che, bAkInA samAnAdhikaraNa ane vyadhikaraNa vizeSaNo che. sAmAnya kevalImAM tIrthakarapaNAthI uttama che mATe jinavara, te sAmarthyathI mahAvIra, kemake bIjA koInA vartamAna tirthAdhipatitvano abhAva che. ahIM chANya, kSINamola jinanI apekSAe sAmAnya kevalI paNa jinavara kahevAya che. tethI tevA kevalIne ziSya jinavara na samaje mATe tIrthakarapaNAnA bodhane mATe bIjuM vizeSaNa mUkyuM - mAvata * samagra aizvaryAdirUpa. - x * jene mA che te bhagavAna. traNa lokanA adhipati hovAthI bIjA prANInI apekSAe atizaya mA - aizvaryAdi vaddhamAna svAmInuM che eTale parama hita saMbaMdhI mahimAyukta bhagavaMte prajJApanA batAvI che. kevI rIte ? tayAvidha anAdi pAriNAmika bhAvathI siddhi gamanane yogya te bhavya, tevA bhavyane nivaNi-sarva karmamalanA kSaya vaDe svasvarUpa lAbhathI parama vAcya, teno hetu samyagadarzanAdi paNa nirvANa kahevAya. - x - zaMkA-bhavyagrahaNanuM kAraNa abhayanA niSedhArge che, anyathA te nirarthaka che. tethI bhavyone ja samyagadarzanAdi kare che, abhavyone nahIM. paNa bhagavaMta vItarAga Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/2 hovAthI pakSapAtano asaMbhava che, mATe ukta vAta na ghaTe. [samAdhAna] samyak vastunA aparijJAnathI A zaMkA che, sUrya mAphaka bhagavaMta paNa bhedabhAva vinA pravacanopadeza kare che. paNa jema ghuvaDane sUryaprakAza nakAmo che tema abhavyane upadeza upakAraka thato nathI. - 4 - 4 - tethI bhavyone ja bhagavaMta vacanathI upakAra thAya che. 21 bhagavaMte zuM karyu ? samIpapaNe jema zrotAne jaldI yathAvasthita tattvano bodha thAya te rIte spaSTa vacano vaDe upadeza karyo che. kono ? prajJApanAno. je zabda samUha vaDe jIvAdi bhAvanI prarUpaNA karAya te prajJApanA. te prajJApanA zruta ratna nidhAna che. A ratno be bheda - dravyaratna, bhAvaratna. dravyaratna-vaiDUrya maskata IndranIlAdi, bhAvaratna-zrutavratAdi. temAM ahIM bhAvaratnano adhikAra che. "zrutarUpa ratno'' samAsa che. - 4 - 4 - zrutaratnonA nidhAna jevI prajJApanA te zrutaratnanidhAna. konI prajJApanA ? sarvabhAvonI - jIva, ajIva, Azrava, saMvara, nirjarA, mokSa. A prajJApanAmAM 36-5do che. temAM prajJApanA, bahuvaktavyatA, vizeSa, carama, pariNAma padamAM jIva ane ajIvanI prajJApanA che, ItyAdi. - 4 - 4 - athavA dravya, kSetra, kALa, bhAvarUpa sarva bhAvonI prajJApanA che. bIjI koI prajJApanA nathI. prajJApanA padamAM jIva-ajIva dravyanI, sthAnapadamAM jIvanA AdhArabhUta kSetranI, sthiti padathI kALanI, bAkImAM bhAvonI che. * sUtra-3,4 : vAcaka zreSTha vaMzamAM trevIzamAM, dhIrapuruSa durjara-dhara pUrvazruta samRddha buddhi evA muni vaDe... zrutasAgarathI vINIne pradhAna zrutaratna ziSyagaNane ApyuM, te AryazyAmane namaskAra. * vivecana-3,4 : vAva - pUrva'nA jJAtA, vAcakavara-vAcaka pradhAna, vaMza-pravAha. - 4 - 4 - grevIzamAM arthAt sudharmAsvAmIthI laIne bhagavat Aryazma trevIzamAM ja che. kevA ? dhIrapuruSa - buddhi vaDe zobhe che, te dhIra. durjAra - prANAtipAtAdi virati lakSaNa pAMca mahAvratane dhAraNa kare che te. jagatanI trikALa avasthAnuM manana kare te muni. vaLI pUrvanA jJAna vaDe buddhi samRddha thaI che tevA. zaMkA - vAcaka vaMzajo avazya pUrvazruta samRddhika hoya, to A vizeSaNanuM zuM prayojana ? e satya che, paNa pUrvavido paNa cha sthAna patita hoya che, cauda pUrvImAM paNa matine AzrIne cha sthAnane kaheze, tethI Adhikya pradarzanArthe A vizeSaNa che. mATe doSa nathI. - 4 - 4 - apAzruta ane jJAnAdi ratnayukta hovAthI sAgara jevuM che - 4 - 4 - tethI sAmpratakALanA puruSane yogya vINIne prajJApanA rUpa uttama zrutaratna ziSyone Apela che. ahIM prAdhAnya bAkInA zruta-ratnonI apekSAe nathI. paNa svarUpathI che. bhagavat - jJAna, aizvarya dharmAdivALA, sarva heyadharmothI dUra gayelA ane guNo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vaDe samIpa gayelA, te Arya zyAmane namaskAra thAo. have ukta saMbaMdhathI ja A gAthA kahe che - 22 * sUtra-5 H A prajJApanA adhyayana vicitra zrutararUpa, dRSTivAdanA biMdu samAna che. jema bhagavaMte tene varNavI, tema huM varNavIza. * vivecana-5 H A prajJApanA nAme adhyayana che. jo A adhyayana che, to teno anuyogAdi dvAra upanyAsa kema karatA nathI? evo niyama nathI ke aghyayanAdimAM avazya upakramAdi karavA joIe. niyama nathI ema kema jANyuM ? naMdi adhyayanAdimAM dekhAto nathI. vaLI vicitra arthAdhikArathI 'citram' dvAdazAMganA sArarUpa dRSTivAda-jema bhagavaMta mahAvIra varlDamAna svAmIe indrabhUti Adi AgaLa adhyayanano artha kahyo tema huM paNa varNana karIza. prazna - chAsthanI varNana zakti tIrthaMkara samAna kaI rIte hoya ? sAmAnya abhidheya padArtha varNana mAtrane AzrIne Ama kahyuM che vaLI huM tene anusarIne varNana karIza, svamatithI nahIM. A prajJApanAmAM 36 pado che. pada, prakaraNa, arthAdhikAra A paryAya zabdo che te pado A che - * sUtra-6 thI 9H 1-prajJApanA, ra-sthAna, 3-bahuvakatavya, 4-sthiti, 5- vizeSa, 6- vyutkrAMti, 7- ucchavAsa, 8- saMjJA, 9- yoni, 10- carama, 11- bhASA, 12- zarIra, 13- pariNAma, 14- kaSAya, 15- Indriya, 16- prayoga, 17- vezyA, 18- kAyasthiti, 19- samyakatva, 20- aMtakriyA, 21- agagAhana saMsthAna, 22- kriyA, 23- karma, 24- karmabaMdhaka, 25- kamavaidaka, 26- vedabaMdhaka, 27- vedavedaka, 28- AhAra, 29- upayoga, 30- pazyatA, 31- saMjJA, 32- saMyama, 33- avadhi, 34- praticAraNA, 35- vedanA, 36- samuddAta. * vivecana-6 thI 9 - 1- temAM paheluM pada prajJApanAviSayaka praznane AzrIne pravRtta hovAthI prajJApanA, 2- sthAna, 3- bahuvaktavya ItyAdi 36-pado sUtrArtha mujaba jANavA. vizeSa e ke - chaThThuM vyutkrAMti lakSaNa adhikAra yukta hovAthI vyutkrAMti che. dazamuM 'carama'nA praznane AzrIne pravRtta hovAthI carama. covIzamuM karmabaMdhaka - je rIte jIva karmano baMdhaka thAya te rIte prarUpavAthI che. chavvIsamuM - veda baMdhaka - anubhavAya te veda, teno baMdhaka, arthAt keTalI prakRti vedatA keTalI prakRtino baMdha thAya che tenuM nirUpaNa, sattAvIzamuM vedavedaka - kaI prakRti vedatA keTalI prakRti vede te veda vedaka. aThThAvIza AhAranA pratipAdakathI AhAra. A rIte padono upanyAsa karela che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -l-/10 che pada-1-"prajJApanA" che. - X - X -x -- o have anukame pada gata sUtromAM pahelA padanuM sUtra kahe che - * sUga-10 : te prajJApanA keTalA bheda che be bheTe kahI che. te A pramANe - jIva prajJApanA ane jIva prajJApanA. * vivecana-10 - A sukhano ahIM zo avasara che ? A prazna sutra che. tene AraMbhamAM mUkIne jaNAve che ke madhyastha, buddhimAnuM, jijJAsu prazna karanArane arihaMta bhagavaMte upadezelA tatvonI prarUpaNA karavI. * x * temAM je zabda nipAta che. acavA atha arthamAM che. te vAkya upanyAsArthe che, fka bIjAne prazna karavAmAM che. * x * teno samudAya arca A rIte prazna kasvA yogya sthAnAdi pado dUra raho. kemake vANInI pravRtti anukrame thAya che, tethI prajJApanA pada pachI teono upabhyAsa karela che, temAM eTaluM pahelAM prajJApanA keTalA prakAre che ? * * * * * e pramANe ziSya prazna karatAM, guru ziSya vacanane anusarIne Adara arthe ziSya prati punaraccAra karI kahe che - "prajJApanA" be bhede che, ahIM ziSyanA nAma grahaNa vinA uttara sugathI sUcave che ke sarva sUmo gaNapanA prathana ane tIrthaMkaranA uttararUpa nathI, koI sUbo bIjI rIte paNa hoya, to paNa bAhulyathI tema hoya che. kahe che - arahaMto artha kahe che, gaNagharo sUgane guMthe che, temAM prajJApanAno artha pUrvavat che. jo tIrthakara ja uttara dAtA hoya to anya tIrthakara paNa Ama ja kahe che, tema jANavuM paNa jo tIrthakara matAnusArI koI AcArya kahe to, tyAre tIrthakara ane gaNagharoe be prakAre kahI che, tema samajavuM. te be bhede - jIva prajJApanA, ajIvaprajJApanA. jIve-prANone dhAraNa kare te jIva. prANa be bhede - dravya prANa, bhAva prANa. dravyapANa * Indriya Adi. bhAvapANa * jJAnAdi, dravyapANInA saMbaMdha cakI paNa prANI nArakAdi saMsArI jIvo che. kevaLa bhAvapANo vaDe samasta karmasaMga sahita siddho che. e jIvonI prajJApanA. je jIva nathI te ajIva - jIva viparIta svarUpavALA. te dharma-adharma-AkAzapudgalAstikAya, addhA samayarUpa * temanI prajJApanA te jIva prajJApanA. baMne '' kAra baMne prajJApanAnA prAdhAnyate jaNAve che. sAmAnyathI kahyuM. have vizeSarUpe kahe che athavatavyatA hovAthI pahelA ajIvapajJApanA - * suga-11 - te ajIva prajJApanA zuM che ? ajIva prajJApanA be bhede che - rUpI ajIva prajJApanA ane arUNa ajIva prajJApanA prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 * vivecana-11 - te ajIva prajJApanA zuM che ? be bhede che - rUpI ajIva prajJApanA, arUpI ajIva prajJApanA. jemane rUpa che te rUpI. rU5 grahaNa gaMdhAdinuM upalakSaNa che, te sivAya rUpano saMbhava nathI. tethI kahyuM che ke- prati paramANu rUpa-rasa-gaMdha-sparzavALA che. * * * * * * * rUpI evA te ajIvonI prajJApanA te rUpI ajIva pratApanA. catu pula svarUpa ajIvanI prajJApanA. kemake pudgalo ja pAdivALA che. rUpa sivAyanA arUpI dhamastikAyAdi ajIva te arUpI ajIva. temanI prajJApanA, te arUpI ajIva prajJApanA. aya vaktavyatA hovAthI pahelA arUpI jIva prajJApanA. * sUtra-12 - te rUe ajIva prajJApanA keTalA bheTe che te daza bheda kahelI che - dhamastikAya, dhamastikAya deza ane dhamastikAya pradeza, adhamastikAya, adhamastikAya deza ane adhamastikAya pradeza. AkAzastikAya, AkAzAstikAyadeza, AkAzAstikAya pradeza ane aDhA samaya te A arUpI AjIva prajJApanA che. * vivecana-12 : have A arUpI ajIva prajJApanA keTalA bhede che ? te daza prakAre che - arUpI jIvonA dazavidhapaNAMthI tenI prarUpaNA paNa daza bhede kahI che. te daza dazavighavane dazavi che. te have kahevAnAra bhedakathanane pragaTa karavAne kahe che * * * * * dhamastikAya-jIva ane pudgalonA svabhAvathI ja gati pariNAma pariNatatAnA te svabhAvanA ghAraNa ke poSaNa karavAthI gharma, * pradezo, temano kAya * saMghAta. * x * astikAya-pradeza saMghAta. dharma evo astikAya te dhamastikAya. AnA vaDe sarva dhamastikAyarUpa avayavI dravya kahyuM. avayavI eTale avayavono tathArUpa saMghAta pariNAma vizeSa ja, paNa avayava dravyothI ndu dravya nathI. jema laMbAI ane pahoLAIpaNe saMghAtarUpa pariNAma vizeSane prApta thayela taMtuone ja lokamAM paTa kahe che, taMtuthI judu paTa dravya nathI. * * * * * A vAdano vicAra bIje sthAne karela che. dhamastikAya deza- te ja dharmAstikAyanA buddhi kathita be vagere pradezAtmaka vibhAga. dhamastikAya pradeza-prakRSTa deza te pradeza * nirvibhAga bhAga. te asaMkhyAta che. kemake tenuM pramANa lokAkAza pradeza che. tethI ja bahuvacana kahyuM che. dhamAMtikAyano pratipakSI te adhamastikAya. athad Mve ane pudagalonA sthiti pariNata pariNAmomAM upakAraka amUrta asaMkhyAta pradeza aMdhAtmaka te adhamastikAya. adhamastikAya deza Adi pUrvavatu. AkAza-pota-potAnA svabhAvane na choDavAnI maryAdA vaDe jemAM svarUpacI pratibhASita thAya che. athavA fuffpa arca-sarva bhAvonI vyApti vaDe pratibhAsamAna Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/12 26 thAya te AkAza. tenA pradezono samUha te AkAzAstikAya AkAzAstikAya dezAdi pUrvavatuM. vizeSa A - pradezo anaMtA jANavA. kemake aloka anaMta che. uddhA - kALanI saMjJA che te rU5 samaya, te addhAsamaya. athavA kALano nirvibhAva bhAga ddhA samaya, A kALa vAstavika rIte eka ja vartamAna samayarUpa che. atIta-anAmata samayarUpa nathI. kemake teo anukrame vinAza pAmela ane anutpanna hovAthI avidhamAna che. samUhano abhAva hovAthI kALamAM deza-pradezanI kAnA thatI nathI. AvalikAdi paNa vyavahArathI kalpita jANavA. ahIM A krama upanyAsamAM zuM prayojana che? A dhamastikAya pada maMgalarUpa che, kemake te AdimAM 'dharma' zabda sahita che. have padArthanI prarUpaNAno prAraMbha karyo che. tethI maMgalane mATe prAraMbhe dhamastikAya lIdhuM. tenA vipakSabhUta adhamastikAya hovAthI pachI adhamastikAyanuM grahaNa karyuM. baMnenA AdhArabhUta AkAza che, tethI pachI AkAzAstikAyanuM grahaNa karyuM. pachI ajIvanA sAdharmsathI addhA samaya lIdho. athavA ahIM dhamadhamastikAya sarvavyApaka nathI. jo sarvavyApaka hoya to tenA sAmarthyathI jIva ane pudgalanA akhalita pracAra pravRttimAM lokAloka vyavasthA nA ghaTI zake. paNa lokAloka vyavasthA che. kemake te-te pradezamAM sAkSAt dekhAya che, tethI jeTalA kSetramAM te be che, teTalo pramANa loka, bAkI aloka. * x - x - A rIte lokAlokanI vyavasthAnuM kAraNa dhamadhamastikAya che mATe tenuM upAdAna pahelA karyuM. mAMgalika mATe pahelAM dhamastikAyanuM, pachI pratipakSI adharma, pachI lokAlokavyApI AkAzana, lokamAM samaya-asamaya kSetra vyavasthAkArIpaNAthI addhA samayane grahaNa che. * sUtra-13 :- (cAlu). rUpI ajIvapajJApanA keTalA prakAre che? cAra prakAre che - aMdha, kaMdeza, kaMtpadeza, paramANu yugala. yugalo saMkSepathI pAMca bhede che. te A - vaNa pariNad, gaMdha pariNata rasa pariNata, sparza pariNata, saMsthAna paripata. * vivecana-13 :- (cAlu) te rUpI ajIvaprajJApanA keTalA bhede che ? AcAryae kahyuM - cAra bhede. (1) skaMdha-pudgalonA chuTA pADavAthI zoSaNa pAme, maLavAthI vRddhi pAme te skaMdha, bahuvacanA pudgala skaMdhonuM anaMtatva jaNAve che. A vAta AgamamAM kahI che, dravyathI pudgalAstikAya anaMta che. skaMdha deza - skaMdhonA ja skaMdharUpa pariNAmano tyAga nA karatA evA buddhikalita be, traNa ItyAdi pradezanA samudAyarUpa vibhAga te skaMdha deza. - x * skaMdha pradeza - skaMdharUpa pariNAmane prApta thayelA skaMdhone ja buddhikalita atyaMta sUma deza. jenA bhAga kApI na zakAya evA bhAgo skaMdhadezo kahevAya che. * X * paramANu pudgala - atyaMta sUkSma aNu, jenA bhAga kabhI na zakAya evA nirvibhAga dravyarUpa pudgalo te paramANu yugalo ane skaMdha rUpa pariNAma rahita kevaLa paramANu jANavA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 te sopathI yathAyogyapaNe pAMca prakAre kahyA che. te A rIte varNapariNata - varNa pariNAmavALA, ema gaMdharasa-sparza-saMsthAnA pariNata, "pariNata"e atItakALa nirdeza che, vartamAna ane bhAvi kALanA sUcaka che. kemake te be vinA bhUtakALa saMbhave nahIM. kahyuM che - je vartamAnane ullaMghe te atIta thAya che ane vartamAnavane te anubhave che, je anAgatane atIkamela che. tethI varNa pariNata eTale varNarUpe pariNata che - pariName che ane pariNamaze. e rIte gaMdha, rasa pariNAdi kahevA. * sUtra-13 :- (cAlu) je varNa pariNata che, te pAMca bhede kahyA che. te A - kALA-nIlAlohita-hAlidra-zukla varSa pariNata. je gaMdharUpe pariNata che, te be bhede che - surabhi ane durabhisaMdha pariNata je rasa pariNata che, te pAMca bhede che - kaDavA, tIkhA, turA, khATA ane madhura sapaNe pariNata. je paNa paNita che te ATha bhede che - karkaza, mRdu, bhAre, halako, zIta, uSNa, snigdha, hRkSa sparza pariNata. je saMsthAna pariNata che te pAMca bhede che - parimaMDala, vRtta, caya, caturA, Ayata saMthAna pariNata. * vivecana-13 :- (cAlu) je varNa pariNata che, te pAMca bhede kahyA che - kAjaLa Adiva, kRSNa varNa pariNata, gaLI Adi mAphaka nIlavarNa pariNata, hiMgaloka Adivatu lohitavarNa pariNata, haLadaradivahAridravarNa pariNata. zaMkhAdivata zuklavarNa pariNata. je gaMdha pariNata che te be bhede-caMdanAdiSata sugaMdha pariNata, lasaNa Adiva, dUdha pariNata. jo ke koIpaNarUpe rahela pudgala sAmagrInA vazathI sugaMdha ke durgadharUpe pariName che. je sapaNe pariNata che, te pAMca bhede kahyA che - kozAtakI Adiva4 kaDavA rasarUpe pariNata, suMTha Adiva tIkhA rasarUpe pariNata. kAyA koThA mAphaka kaSAyasapaNe pariNamela. akhta vetasAdivaTu arasa pariNata, madhurasa pariNata. je sparza pariNata che, te ATha bhede che - patyanI jema karkazasparza pariNad, 3 Adi peThe mRdu sparza parimata, vajADivat guru sparza pariNata, arkaqlAdiva laghusparza pariNata, mRNAla Adivat zItasparza pariNata, vali Adiva uNa sparza pariNata, ghI Adiva, niSpa sparza pariNata, rUkSa sparza - je saMsthAna pariNata che, te pAMca bhede che - valayanI jema parimaMDala saMsthAna pariNata, kuMbhAranA cAkaDA mAphaka vRta saMsthAna pariNata, zIMgoDAnI mAphaka saMsthAna pariNata, kaMbhikAdi mAphaka corasa saMsthAna pariNata daMDAdi mAkaka Ayata saMsthAna pariNata. A parimaMDalAdi saMsthAna ghana ane pratA bhedathI be prakAre che vaLI parimaMDalane choDIne bAkInA saMsthAna oja: pradeza janita ane yugma pradezajanita be bhede che. temAM utkRSTa parimaMDalAdi badhAM saMsthAno niyata saMkhyAvALA paramANuothI utpanna ane asaMkhyAtA AkAzapradezamAM rahelA che ane jaghanya saMsthAna niyata Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/13 saMkhyAvALA paramANuthI banelA, paNa batAvyA vinA jANI zakAya tema nathI mATe ziSyonA upakArArthe batAve che. (1) oja:pradeza prataravRtta - pAMca paramANuthI banela ane pAMca AkAza pradezamAM rahela che. eka paramANu madhya, cAra cAre dizAmAM. (2) yugmapradeza prataravRta * bAra paramANunuM banela ane bAra AkAza pradezamAM rahela hoya. temAM sucaka rUpe sthAyI bAkInA banne paramANu cAre dizAmAM mUko. (3) oja:pradeza ghanavRta - sAta pradeza vaDe banela ane sAta AkAza pradezamAM rahela hoya, pAMca pradezanA pratara qtanA madhya bhAge rahelA paramANanI upara-nIce eka-eka paramANu mukavo. (4) yugmapradeza ghanavRta - 32 pradezAtmaka ane 32-AkAza pradezamAM rahela hoya. * x * (5) oja:pradeza pratacasa-traNa pradezanuM banela ane traNa AkAzapadezamAM rahela * x- (6) yugmapradeza pratacaya - cha paramANuthI banela, cha AkAza pradezamAM rahela che - x - (0) oja:pradeza ghanazyasa - pAgIza paramANuthI banela ane pAgIza AkAza pradezamAM rahela che. temAM tIcha niraMtara pAMca paramANu mUkavA. tenI nIce anukrame tIcha cAra, be, traNa, eka paramANuM mUkavA. e rIte paMdara pradezavALuM pratara thAya. A ja prataranA upara sarva paMktimAM aMte rahelA eka eka pradezane choDI daza paramANu mUkavA. tema ja tenA upara upara che, traNa, eka ema anukame paramANu mUkavA. A badhA maLIne pATIza pradezo che. 8- yugmapradaza ghanazyasa - cAra pradezanuM banela ane cAra AkAza pradezamAM rahela che. * * * 9- oja:pradeza pratara caturasa - nava paramANunuM banela, nava AkAza pradezamAM rahela hoya * x * 10- yugmapradeza pratara catursa - cAra paramANunuM banela ane cAra AkAza pradezamAM rahela che - x - 11- oja:pradeza ghanacaturaDha-satAvIza paramANunuM banela ane satAvIza AkAzapadezamAM rahela che. navapradezanA banela pUrvokata prataranI upara ane nIce nava nava pradezo sthApavA, tethI sattAvIza pradezanuM ghana catusa thAya. 12 yugmapradeza ghana caturasa - ATha paramANuthI banela ane ATha AkAza pradezamAM rahela che. * x * 13- ojaHpradeza zrecAyata - traNa paramANuvALa ane traNa AkAza pradezamAM rahela che - x - 14- yugmapadeza zrecAyata - be paramANuvALu ane be AkAza pradezamAM rahela che. * x - 15- oja:pradeza pratarAyata - paMdara paramANunuM banela ane paMdara AkAzapadezamAM rahela che. - X - 16- yugmapradeza pratarAyata - cha paramANunuM banela ane cha AkAzapradezamAM rahela che. *x - 1- oja:pradeza ghanAyata - 4pa-paramANuthI utpanna ane 4pa-AkAza pradezamAM rahela che, pUrvokata-15 ane upara-nIce 15-15. 18- yugmapadeza dhanAyata * bAra paramANuonuM banela ane bAra AkAza 28 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 pradezamAM rahela che. - x* 19- pratara parimaMDala - vIza paramANuonuM banela ane vIza AkAzapradezamAM raheluM che. temAM pUrvAdi cAre dizAmAM cAra-cAra ane vidizAmAM ekaeka paramANu mUkavA. 20-dhana parimaMDala - cAlIza paramANunuM banela ane cAlIza AkAza pradezomAM rahela che. * x - A pramANe e saMsthAnonI prarUpaNA karI, kemake jo enAthI paNa nyUna pradeza hoya to uparokata saMsthAno thatAM nathI. A arthatI saMgrAhaka uttarAdhyayana niryukitagAthA che. je uparokta arthane kahe che. have vaNadino paraspara saMvedha - * sUp-13 :- (cAlu) je varSathI kALa varSa pariNatta che, te gaMdhathI surabhigaMdha pariNata paNa che, durabhigaMdha pariNata paNa che. sanI tikta sa pariNata paNa che, kakakayAyaazva-madhura rasa pariNata paNa che. ahI karkaza sparza pariNata paNa che, mRdugaka-laghuka-zata-uNa-nizva-RkSa sAruM pariNata paNa che. saMsthAnI parimaMDala saMsthAna paNita paNa che, vRtta-ca turasya-Ayata saMsthAna pariNata paNa che. je vazI nIla varNa pariNata che, te gaMdhathI surabhigaMdha pariNata paNa che, durabhigaMdha paNita paNa che. sanI tikta yAvat madhura e pAMca rasa paNita che. spaNI karkaza yAvatuM RkSa e AThe sparza pariNata che. saMsthAnathI parimaMDala cAvatu Ayata e pAMce saMsthAna pariNata che. je varSathI lohipta varNa pariNata che, te gaMdhathI surabhisaMdha pariNata paNa che, durabhigaMdha paNita paNa che. sathI tikta cAvatuM madhurasa pariNata paNa che. sAthI karkaza sparza yAvatu RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnI parimaMDala yAvata Ayata saMsthAna paNita paNa che. je vaNathI hAlidravarNa pariNata che, te gaMdhathI surabhi ane durabhigaMdha pariNata paNa che. rasathI tikA yAvata madhurasa parimata paNa che. sparzathI karkaza yAvatuM RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvatuM Ayata saMsthAna parimata paNa che. je vaNathI zukala varNa paNita che. te gaMdhathI surabhigaMdha ke durabhigaMdha pariNata paNa che, strathI tikta yAvat madhura sa pariNata paNa che, sparza karkaza cAva4 8.1 / pakSita paNa che. saMsthAnathI parimaMDala yAva4 Ayata saMsthAna pariNata paNa che. [ rIte pAMca varSa Azrita 100 bhedo thayA] je gaMdhathI surabhigaMdha pariNata che, te vaNathI kALAvaNa paNita paNa che, nIlavarNa pariNata paNa che, lohitavarNa pariNata paNa che, hAliddha varSa pariNata paNa che, zukla varNa pariNata paNa che. sathI tikta rasa pariNata yAvat madhura rasa pariNata paNa che. sparzathI karkaza sparza pariNata yAvat RkSa sparza pariNata paNa Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/-/93 che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna pariNata yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa che. [5 + 5 + 8 + 5 = 23 bheda.] je gaMdhathI durabhigaMdha paNita che. te varNathI kALA varNa pariNata paNa che. yAvat zuklavarNa pariNata paNa che. rasathI tiktarasa pariNata paNa che cAvat madhurarasa pariNata paNa che, sparzathI karkaza spartha pariNata paNa che yAvat RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna pariNata yAvat Ayata saMsthAna paNita paNa che. [23,46 meda] je rasathI tiktarasa pariNata che, te varNathI kALA varNa pariNata paNa che yAvat zukala varNa pariNata paNa che. gaMdhathI surabhi durabhigaMdha paNita paNa che. sparzathI karkaza yAvat RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna pariNata yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa che. 29 je rasathI kaTuka rasa pariNata che. te vathI kALA cAvat zukla varNa pariNata paNa che. gaMdhathI surabhi durabhi gaMdha pariNata paNa che. sparzathI karkaza sparza yAvat RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna pariNata yAvat Ayata saMsthAna paNita paNa che. je rasathI kaTuka rasa pariNata che. te varNathI kALA cAvat zukala varNa pariNata paNa che. gaMdhathI surabhi durabhi gaMdha pariNata paNa che. sparzathI karkaza sparza yAvat RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna cAvat Ayata saMsthAna paNita paNa che. je rasathI kAyarasa pariNata che, te vathI kALo varNa yAvat zukla varNa pariNata paNa che. gaMdhI surabhi durabhi gaMdha pariNata pama che, sparzathI karkaza sparza yAvat RkSa sparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAna paNita paNa che. je rasathI amla rasa pariNata che, te vathI kALo varNa pariNata yAvat zuklavarNa pariNata paNa che. gaMdhatI surabhi durabhigaMdha pariNata paNa che. sparzathI karkazasparza yAvat RkSa sparza pamita paNa che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAna paNita paNa che. je rasathI madhurarasapaNe pariNata che, te vaNathI kALAvarNa yAvat sapheda varNa paNe pariNata che. gaMdhathI surabhi durabhi gaMdhapaNe pariNata che, sparzathI karkaza sparza yAvat RkSa sparzaparNa pariNama che. saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAnapaNe pariNata che. [A rIte rasane AzrIne 100 bheda thayA. je saparzathI karkaza sparza pariNata hoya, te kALAva, yAvat zukla varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi durabhidha pariNata paNa hoya, rasathI tikta prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 rasa yAvat madhura rasapariNata paNa hoya, sparzathI guru sparza yAvat RkSa sparza pariNata paNa hoya, saMsthAnathI parimaMDala yAvat Ayata saMsthAna pariNata hoya. je parzathI mRdu sparza pariNata hoya, te varNathI kALA varNa yAvat zukala varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi durabhigaMdha paNita paNa hoya. rasathI tikta rasa yAvat madhura rasa pariNata paNa hoya, sparzathI gurusparza yAvat RkSaspardhA pariNata paNa hoya, saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa hoya. 30 je sparzathI guruspardhA pariNata hoya, te varNathI kALo varNa yAvat sapheda varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi durabhigaMdha paNita paNa hoya, rasathI tiktarasa pariNata yAvat madhura rasa pariNata paNa hoya, sparzathI karkaza-mRduzIta-u-snigdha-RkSa rasa pariNata paNa hoya, saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa hoya. je sparzathI laghu sparza pariNata hoya, te varNathI kALo varNa yAvat zukala varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi, durabhigaMdha paNita paNa hoya, rasathI tiktasa yAvat madhurasa pariNata paNa hoya, sparzathI karkaza-mRdu-zIta-uSNasnigdha-RkSa spardhA pariNata paNa hoya, saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa hoya. je sparzathI zIta sparza pariNata hoya, te vathI kALo cAvat zukala varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi durabhi gaMdha pariNata paNa hoya, rasathI tikta yAvat madhurarasa pariNata paNa hoya. sparzathI karkaza-mRdu-guru-laghu-snigdha-RkSa sparza paNita paNa hoya. saMsthAnathI pAMce saMsthAna pariNata paNa hoya. je sparzathI uNa sparza pariNata che, te vathI kALo varNa yAvat zukalavarNa pariNata paNa che, gaMdhathI surabhi durabhigaMdha paNita paNa che, rasathI titarasa yAvat madhurasa pariNata paNa che. sparzathI karkaza-mRdu-guru-laghu-nigdha-RkSa sparza paNita paNa che. saMsthAnathI parimaMDalAdi pariNata paNa che. je sparzathI snigdha sparza pariNata che, te varSathI kALo varNa yAvat zuklavarNa pariNata paNa che. gaMdhathI surabhigaMdha durabhigaMdha paNita paNa che. rasathI titarasa yAvat madhurasa pariNata paNa che, sparzathI karkaza yAvat uSNa sparza paNita che. saMsthAnathI parimaMDala yAvat Ayata saMsthAna pariNata paNa che. je sparzathI RkSa sparza pariNata che, te vathI kALo varNa yAvat zukla varNa pariNata paNa che. gaMdhathI surabhigaMdha durabhigaMdha paNita paNa che. rasathI titarasa yAvat madhurasa pariNata paNa che, sparzathI karkaza sparza yAvat uSNasparza pariNata paNa che. saMsthAnathI parimaMDala Adi saMsthAna pariNata paNa hoya. [A rIte pratyenA 23-e rIte sparzanA 184 bheda thayA.] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-/1-193 je saMsthAnathI parimaMDala saMsthAna pariNata che, te kALA Adi pAMce varNa pariNata paNa hoya, baMne gaMdha paNita paNa hoya, rasathI tikatAdi pAMce rA pariNata paNa hoya, sparzathI karkazAdi AThe sparza pariNata paNa hoya. [20 bheda je saMsthAnathI vRtta saMsthAna pariNata hoya, te varNathI kALA Adi pAMce varNa pariNata paNa hoya, baMne gaMdha paNita paNa hoya rasathI tiktAdi pAMce rasa pariNata paNa hoya sparzathI karkazAdi AThe sparza pariNata paNa hoya. je saMsthAnathI tryamra saMsthAna pariNata hoya te varNathI kALA Adi pAMce varNa pariNata paNa hoya, baMne gaMdha pariNata paNa hoya, rasathI tikatAdi pAMce rasa pariNata paNa hoya. sparzathI karkazAdi Adi AThe sparza pariNata paNa hoya. je saMsthAnathI caturasa saMsthAna pariNata hoya te varNathI kALA Adi pAMce varNa pariNata paNa hoya, baMne gaMdhathI pariNata paNa hoya, rasathI tikatAdi pAMce rA pariNata paNa hoya, sparzathI karkazAdi AThe sparza pariNata paNa hoya. je saMsthAnathI Ayata saMsthAna pati hoya te varNathI kALA-nIlolohita-hAlidra-zukla varNa pariNata paNa hoya, gaMdhathI surabhi-durabhi gaMdha paNita paNa hoya, rasathI tikta-kaTuka-kapAya-bila-madhura rasa pariNata paNa hoya. sparzathI karkaza-mRdu-guru-laghu-zIta-uSNa-snigdha-RkSa spardhA pariNata paNa hoya. [saMsthAnathI A 100 bheda thayA.] 31 te A rUpI ajIva prajJApanA, ajIva prajJApanA kahyA. * vivecana-13 :- (cAlu) je kaMdhAdi varNane AzrIne kALA varNa pariNata paNa hoya che, te gaMdhane AzrIne surabhigaMdha pariNata paNa hoya ane durabhigaMdha pariNata paNa hoya arthAt gaMdhane AzrIne keTalAMka surabhigaMdha pariNata paNa hoya, keTalAMka durabhigaMdha pariNata paNa hoya, paNa amuka eka ja gaMdhapaNe pariNata hotA nathI. e pramANe rasa, sparza ane saMsthAne AzrIne bhaMgo kahevA. temAM be gaMdha, pAMca raso, ATha sparza, pAMca saMsthAna maLIne vIza bhaMgo kALA varNapaNe pariNamela skaMdhonA thAya. e rIte nIlAdinA paNa jANavA. gaMdhane AzrIne - surabhigaMdha pariNAma pariNata paNa varNathI-5, rasathI-5, sparzathI-5, saMsthAnathI-5, kula-23, e pramANe durabhigaMdha pariNata paNa 23, tethI gaMdhI 46-bheda. rasane AzrIne tiktarasa pariNata varNathI-5, gaMdhathI-2, sparzathI-8, saMsthAnathI-5, kula-20 e rIte kula-100. sparzane AzrIne karkaza sparza pariNata che, te varNathI-5, gaMdhathI-2, rasathI-5, sparzathI-6, kemake sparzanA ATha bhedamAM pratipakSa sparza yoganA abhAvathI be sparza nIkaLI jatAM cha sparza rahe che, saMsthAnathI-5- badhAM maLIne-23, e rIte kula 184 bhedo. - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 saMsthAnane AzrIne parimaMDala saMsthAna pariNata hoya, te varNathI-5, gaMdhathI2, rasathI-5, sparzathI-8, A badhAM ekaThA thaIne 20 bheda, pAMce saMsthAna thaI 100bhedo thaze. 32 varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAnanA kula 530-bhedo che. ahIM jo ke bAdara skaMdhomAM pAMce varNo, baMne gaMdho, pAMce raso hoya che. tethI apekSita varNAdi sivAya, bAkInA varNAdi vaDe paNa bhAMgA saMbhave che. to paNa te ja bAdara skaMdhamAM vyavahArathI je kRSNa varNAdi yukta avAMtara peTA skaMdho che, jemake dehasaMdhamAM locana skaMdha kRSNa che, tenI aMtargat koI skaMdha lAla che vagere tenI ahIM vivakSA che, teone bIjA varNo saMbhavatA nathI. sparza vicAraNAmAM adhikRta sparzanA pratipakSa sparza sivAya bIjA sparzo lokamAM paNa avirodhi jaNAya che. tethI yacokta ja bhaMga saMkhyA thAya. - 4 - 4 - A varNAdi pariNAmonI sthiti jaghanya eka samaya, utkarSa asaMkhyAto kALa jANavo. have jIva prajJApanAne AzrIne praznasUtra kahe che - - sUtra-14 : te jIva pApanA keTalA bheTe che ? be bheda prajJApanA, asaMsArasamApaka jIva prajJApanA. - saMsAra samApaka jIva * vivecana-14 : te jIva prajJApanA zuM che ? be bhede che - saMsArI ane asaMsArI jIva prajJApanA. saMsaraNa e saMsAra - nAraka, tiryaMca, manuSya, deva bhavanA anubhava rUpa, te ekI bhAvathI prApta te saMsAra samApanna arthAt saMsAravartI, te jIvonI prajJApanA. asaMsAra eTale mokSa, tene prApta te asaMsAra samApanna arthAt mukta, tevA jIvo, tenI prajJApanA, te asaMsAra samApanna jIva prajJApanA. alpavaktavyatAthI pahelAM asaMsArI jIva prajJApanA kahe che-- * sUtra-15,16 : [15] asaMsAra samApanna jIva pApanA keTalA bhede che ? asaMsAra samApanna jIva prajJApanA be bhede kahela che - anaMtara siddha asaMsAra samApanna jIva prajJApanA ane paraMpara siddha asaMsAra samApanna jIta prajJApanA. [16] anaMtara siddha asaMsAra samApanna jIva prajJApanA keTalA bhede che ? paMdara bheTe che - tirthasiddha, atisiddha, tirthaMkarasiddha, atirthaMkarasiddha, svayaMbuddhasiddha, pratyekabuddhasiddha, buddha bodhita siddha, strIliMga siddha, puruSaliMga siddha, napuMsakaliMgasiddha, saliMgasiddha, anyaliMgasiddha, gRhaliMgasiddha, ekasiddha, anekasiddha. * vivecana-15,16 : asaMsAra samApanna jIva prajJApanA keTalA bhede che ? be bhede - anaMtarasiddha, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-I15,16 34 paraMparasiddha che. temAM jeone siddha thayAne eka paNa samayanuM aMtara nathI te thatuM vartamAna samaye siddha thayelA che te anaMtara siddha. * X - X - jeone siddha thayAne eka, be, traNa ItyAdi samayonuM aMtara paDela che, te paraMpara siddha. vivakSita prathama samaye jeo siddha thayelA che, tenI apekSAe jene siddha thayAne bIjo samaya thayo hoya te para, e rIte bIjo samaya ItyAdi samayanI vRddhi karatA yAvat anaMta atIta kALa sudhI mokSe gayela te badhAM paraMpara siddho kahevAya che - x - x - = zabda svagata bheda sUcaka che. anaMtarasiddha - asaMsAra samApanna jIvapajJApanA keTalA bhede che ? paMdara prakAre che, kemake anaMtara siddho siddhAvasthAnI pUrvenI vizeSatAnA bhedathI paMdara prakAre che. te A pramANe - (1) tIrthasiddha - jenAthI saMsArasAgara tarAya che, te tIrtha - yathAvasthita sarva jIvAjIvAdi padAthanA sAthe prarUpaka tIrthakara praNIta pravacana, te nirAdhAra na hoya, tethI tenA AdhArabhUta saMgha ke prathama gaNadharane paNa tIrtha jANavA. kahyuM che - tIthI [zAsana] e tIrtha (taraNa sAdhana che ke tIrthakara te tIrtha che ? gautama ! arahaMta niyamA tIrthaMkara che, cAtuvarNa skaMdha ke prathama gaNadhara tIrtha che. te tIrthamAM utpanna siddha, te tIrthasiddha. (2) atIrthasiddha - tIrthano abhAva te atIrtha, A abhAva be rIte- tIrthanI utpatti na thaI hoya ke tIrthano viccheda thayo hoya, temAM je siddha thAya atIrtha siddha, temAM tIrthanI utpatti pUrve siddha te maradevI Adi. kemake maradevInA siddhigamana kALe tIrtha utpanna thayela na hatuM. tayA suvidhinAtha svAmI Adi tIrthakaranA AMtarAmAM je jAti smaraNAdi vaDe mokSa pAmIne siddha thayA te tIrtha vyavaccheda siddha. a) tIrthakasiddha * tIrthakara thaIne jeo siddha thayA che te tIrthaMkarasiddha (4) atIrthakara siddha - sAmAnya kevalI thaIne je siddha thayA che te... (5) svayaMbuddha siddha - svayaM bodha pAmIne je siddha thayA che te... (6) pratyekabuddhasiddha * pratyeka buddha thaIne siddha thayela... svayaMbuddha ane pratyekabuddhamAM zo bhede ? teomAM bodhi, upadhi, zrata ane bAhya vezathI bheda che. tethI kahe che ke- svayaMbhuddha koIpaNa bAhya kAraNa vinA bodha pAme che, kemake potAnA jAtismaraNAdi vaDe bodha pAmelA te svayaMbuddha. teonA be bheda che - tIrthakara ane tIrthakara sivAyanA - ahIM tIrthakara sivAyanA svayaMbhuddhano adhikAra che. naMdisUjha cUrNikAre paNa A kahela che. pratyekabuddha koIpaNa bAhya kAraNathI bodha pAme che bAhya - vRSabhAdi kAraNa joIne bodha pAmelA te pratyeka buddha, vaLI saMbhaLAya che ke - kaThaMDU Adi rAjarSine bAhya kAraNathI bodhi prApta thayela che ane te bodhi prApta karIne ekAkI ja vicAre che paNa gayachavAsI sAdhu mAphaka sAthe maLIne vicaratA nathI. naMdInA cUrNikAra paNa Ama ja kahe che. 2i0/3]. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 svayaMbuddhane bAra prakAre pAtra Adi upadhi hoya che. pratyekabuddhane jaghanya ane utkRSTa be prakAre upadhi hoya che. jaghanya upadhi be prakAre, utkRSTa upadhi varu sivAya nava prakAre hoya che. svayaMbuddhane pUrva janmamAM adhyayana karela zrata hoya athavA na paNa hoya, jo pUrve adhyayana karela hoya to devo veza Ape che athavA guru pAse jaIne vezane svIkAre che, jo ekalA vicaravA samartha hoya athavA IcchA hoya to ekalA vicare. anyathA gacchavAsamAM rahe che. je pUvadhiIta vyuta upasthita na hoya to niyamAM guranI pAse jaIne veza svIkArI, ga7no tyAga na ja kare. A aMge A ja arthavALo sAkSIpATha paNa vRttimAM che. pratyeka buddhane to pUrve bhaNela zrata niyamathI hoya che, te jAnyathI agiyAra aMga, utkRSTathI kiMcit jUna daza pUrva hoya che. tathA devatA tene veza Ape che athavA kadAcit te liMgarahita paNa hoya che. A aMge sAkSIpATha paNa vRttimAM noMdhela che. vRddha - AcAryo vaDe bodhita thaI je siddha thAya che te baddhabodhita siddha. uparokta badhAmAM keTalAMka strIliMga siddha che. strIliMga e strIpaNAnuM sUcaka che. ApaNe traNa prakAre che - veda, zarIrAkRti, veza. ahIM zarIrAkRtino adhikAra che. veda ane vezano nathI. kemake veda hovA chatAM strItvano abhAva hoya. veza apramANa che. Avo sAkSIpATha naMdi adhyayana cUrNimAM paNa che. te strIliMgamAM vartatA hoya ane siddha thayA hoya te strIliMgasiddha. ukta kathana dvArA - je AkAzAMbaro [digaMbaro kahe che ke - strIone nivaNi nathI teno pratiSedha jANavo. kemake A sUgathI A nivaNine sAkSAt sUtra vaDe jaNAvela che. teno pratiSedha karavo te yuktisaMgata paNa nathI. tethI kahyuM che. muktipaca - samyaka darzana jJAna yAtri rUpa che, tavArthasUtramAM paNa te kahyuM che. samyam darzanAdi puruSonI jema strIone paNa saMpUrNapaNe hoya che, strIo paNa saMpUrNa pravacananA arcanI rucivALI hoya che. teo paDAvazyaka, kAlika ane ukAlika bhedavALA zrutane jANe che. sattara prakAranA nirdoSa saMyamanuM pAlana kare che. deva ane asurone paNa dudhara evA brahmacaryane dhAraNa kare che. mAsakSapaNAdi tapazcaryA kare che. to pachI temane mokSano saMbhava kema na hoya ? teio kahe che -] strIone samyagadarzana ane jJAna hoya che, paNa cAritra hotuM nathI. kemake temane saMyamano abhAva che. te A pramANe - strIone avazya vAno upabhoga karavo paDe che anyathA nagna strIo tiryacInI mAphaka pakSonA parAbhavane yogya thAya che. parigrahanI prAptimAM saMyama hoto nathI. | [samAdhAnI A kathana ayogya che. samyaka siddhAMtanA jJAnano abhAva che. kemake paramArthathI "mUcha e parigraha" kahela che. tethI mUcharihita bharata cakravartI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-I15,16 35 aMtaHpuramAM paNa AdarzagRhamAM rahevA chatAM niSparigrahI kahevAya che. anyathA kevalajJAna saMbhave ja nahIM. jo mUchanA abhAve vAsaMsarga mAga parigraha hoya to jinakalpa svIkArela koI sAdhune dhUmasa sahita TADha paDatI hoya tyAre koI dhamarthIi puruSa temanA mastake vastra oDhADe to te muni parigrahI thAya. paNa tema mAnavuM ISTa nathI. kemake vAnA saMsarga mAgavI parigraha thato nathI. paNa mUcho parigraha che. te strIone vAdimAM na hoya kemake tene mAtra dhamapagaraNa rUpe grahaNa kare che. teNI vastra sivAya potAnA rakSaNamAM samartha hotI nathI. vaLI zItakAlAdimAM svAdhyAyAdi na karI zake. dIrdhakALa saMyamanA pAlana mATe jayaNAthI vastro vApare to parigrahI na kahevAya. pUrvapakSavALA ema kahe che - strIne paNa samyagadarzanAdi ratnatraya saMbhave che, paNa saMbhava mAtrathI mokSa na thAya. mAtra prakani pAme. anyathA dIkSA pachI turata badhAMne mokSapada prApta thAya. strIone prakarSayukta ratnatrayano asaMbhava che. tethI nivaNa nathI. ukata vAta ayukata che. strIne ratnatrayanA prakarSano asaMbhava che, te vAtanuM koI pramANa nathI. kemake sarva deza ane kALamAM strIone vize ratnatrayanA prakarSano asaMbhava jaNAvanAra koI pramANa nathI. tenI pravRttimAM anumAnano paNa saMbhava nathI. AvA asaMbhavane pratipAdaka koI Agama paNa nathI, ulaTuM saMbhava pratipAdaka pramANa sthAne sthAne maLe che. jemake A prastuta sUtra. pUrvapakSa * svabhAvathI Atapa sAme chAyAno virodha che, tema strI paNa sAthe samyagadarzanAdino. tethI strImAM nirvANanA asaMbhavanuM anumAna che. ranamaya praka eTale turaMta mukitapada prApti, ayogI avasthAnA chellA samaye hoya, ayogI avasthA carmacakSavALAne apratyakSa che. mATe strIno ratnatraya prakarma na jANI zakAya. jo tema hoya to paraSomAM paNa te na jANI zakAya. pUrvapakSa - sarvotkRSTa pada prApti, sarvotkRSTa adhyavasAyathI thAya. sarvotkRSTa pada be - sAtamI naraka ane mokSa. strIone sAtamI take gamanano AgamamAM niSedha che. kemake tevI manovIya pariNati nathI te rIte strIone sAmarthya abhAve mokSa paNa nathI. ItyAdi ukta kathano yukta che kemake jema "pRthvI Adi kheDI na zakanAra zAAdhyayana na karI zake" tevuM mAnI zakAya ? - X - X - X * saptama pRthvIgamana sAthe nivasi gamananuM niyata sAkyarya nathI. kemake caramazarIrIne sAtamI nakagamanA sivAya paNa nirvANa prApta thAya che. * * * * * saMmUrNimAdi prANI to bhavasvabhAvathI ja yathAvat samyagadarzanAdine pAmavA zaktimAna nathI. mATe temane nivaNano saMbhava nathI. strIo to yathAvata samyagdarzanAdi prApta karavA yogya che, mATe teomAM nirvANa gamanano abhAva nathI. vaLI bhujaparisarSa bIjI naka sudhI ja jAya kemake teomAM AgaLanI narakamRthvI 36 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 gamananA kAraNabhUta tevA manovIryano abhAva che. pakSI bIjI naraka sudhI, catuSpada cothI naraka sudhI Adi * x + ane badhAM urvalokamAM sahasArakatA sudhI jAya che. ahIM badhAMne adhogatimAM vaiSamya jovAthI urdhvagatimAM tema mAnavuM yogya nathI. te rIte strIomAM adhogatimAM nyUnapaNuM te nirvANa gamana abhAvamAM hetu nathI. strIpuruSanuM adhogati vaiSamya chatAM nirvANa samAna che. A rIte vAdalabdhi Adi acAnya kAraNomAM paNa vRttikAre khaMDana karela che, te samajI levuM. taduparAMta jaMbusvAmI pachI kevaLajJAnano abhAva ko paNa kyAMya strInirvANa abhAva kahyo nathI. puruSa zarIranI AkRtirUpe siddha thAya te puliMgasiddha, e rIte napuMsaka AkAre vidhamAna thaI siddha thAya te napuMsakaliMgasiddha. joharaNAdirUpa sAdhunA vezamAM rahI siddha thAya te svaliMgasiddha. parivrAjakAdi saMbaMdhI vala, bhagavA vastrAdi rUpa dravyaliMge rahela siddha thAya te anyaliMga siddha. gRhastha vezamAM rahelA chatAM siddha thAya te gRhiliMgasiddha - marudevI Adi. eka eka samaye eka eka mokSe gayelA te eka siddha. eka samaye aneka moho gayelAne aneka siddha, eka samaye aneka mokSamAM jAya to utkRSTa 108 jIvo siddha thaI zake tema jANavuM. ziSya anugrahAyeM gAvAnI vyAkhyA - ATha samaya sudhI niraMtara ekathI mAMDI batrIza sudhI mokSe jAya. arthA pahelA samaye jaghanyathI eka ke be. utkaTathI banIza siddha thAya, bIjA samaye paNa temaja yAvatuM AThamAM samaye jaghanyathI eka, be, ukAthI bagIza. pachI avaya AMtara paDe. 33 thI 48 sadhI niraMtara siddha thAya to sAta samaya, 49 thI 60 sudhI niraMtara siddha thAya to utkRSTa cha samaya, 61 thI 32 niraMtara siddha thAya to utkRSTa pAMca samaya, 73 thI 84 sudhI, niraMtara siddha thAya to utkRSTa cAra samaya, 85 thI 96 sudhI niraMtara siddha thAya to utkRSTa traNa samaya, 93 thI 108 sudhI niraMtara siddha thAya to utkRSTa be samaya. badhAmAM pachI niyamA AMtaru paDe. 103 thI 108 sudhI mokSe jAya to eka samaya sudhI ja jAya. paNa be-traNa samaya sudhI na jAya. A rIte anekasiddha te 108. (zaMkA) tIrtha siddha ane atIrtha siddhamAM bAkInA bhedo samAviSTa che, to bIjA bheda grahaNa zA mATe ? barAbara che. paNa A be bhedo ja kahevAthI bAkInA bhedonuM jJAna na thAya, vizeSa bhedonA parijJAna mATe zAstranA AraMbhano prayatna che. mATe bIjA bhedo grahaNa karyA che. *** A pramANe asaMsArI jIvano prathama bheda kahyo. * sUtra-17 : te para siddha asaMsara samApaka jIva prajJApanA keTalA bhede che ? aneka bhede kahI che. te A - prathama samaya siddha, dvitIya samaya siddha, tRtIya samayasiddha, catuHsamaya siddha cAvatuM saMkhyAta samaya siddha, asaMkhyAta samaya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15-I-/13 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 siddha, anaMta samaya siddha. te paraMparasiddha asaMsArI jIva prajJApanA. * * * * * * vivecana-13 : paraMparasiddha asaMsArI jIva prajJApanAnA keTalA prakAre che ? anekavidha kahyA che. kemake paraMpara siddhanuM anekavidhatva che. te A rIte - prathama samaya siddha - paraMpara siddhanA prathama samayavartI. arthAta siddhatva samayathI bIjA samayamAM vartatA. jene siddha thayAne traNa Adi samaya thayA che, te dvitIya samaya siddhAdi kahevAya che. athavA prathama samaya siddha - vivakSita prathama samaya sivAyanA bIjA siddha. e ja vizeSathI kahetA - dvitIya samaya siddha ItyAdi. -x - have saMsAra samApanna jIva prajJApanAnuM prathama sUNa - * sUtra-18 : saMsAra samagra jIva prajJApanA keTalA bheTe che ? te pAMca bheda kahI che. te A - ekendriya saMsArI jIva pajJApanA, beIndriya, veIndriya, caurindriya, paMcendriya saMsArI jIva prajJApanA. * vivecana-18 : dhe saMsAra samApanna jIva prajJApanA, te pAMca bhede che. jemake - ekendriya saMsArI jIva prajJApanA, temAM eka sparzana lakSaNa rUpa Indriya jeone che te ekendriya - pRthvI, apa, teu, vAyu, vanaspatirUpa kahevAnAra svarUpavALA, tevA saMsArI jIva, tenI prajJApanA e pramANe badhAM padomAM kahevuM. vizeSa e ke - be - sparzana ane rasanA lakSaNa Indriya jemane che te beIndriya-zaMkha zakita Adi. gaNa - sparzana, rasana, prANa rUpa Indriyo jemane che te caurindriya - DAMsa, mazakAdi pAMca - sparzana, rasana, prANa, cA, zrotra lakSaNa Indriya jemane che te paMcendriya - matsya, magara, manuSyAdi. A eka, be, traNa Adi IndriyonI prApti asaMvyavahAra sazithI AraMbhI prAyaH A ja kramathI thAya che. e batAvavA mATe A pramANe ekendriyAdino kramazaH upanyAsa karyo che. Indriyo be bhede - bendriya, bhAvendriya. temAM dravyendriyo nivRtti ane upakaraNarUpa che. te naMdIsUtranI TIkAmAM vistArathI che, bhAvendriya Ayopazama ane upayogarUpa che, te aniyatarUpa che. ekendriyone paNa kSayopazama ane upayogarUpa pAMce bhAvendriya saMbhave che, kemake keTalAMka ekendriyomAM tenuM phaLa dekhAya che. jemake bakulAdine unmata kAminInA gItAdinA zabdAdithI pramoda bhAvathI jaldI puSpa ane phaLa Ave che. bhAvendriya lokavyavahAra prasiddha ekendriyAdi vyavahAranuM kAraNa nathI, paNa dravyendriyo kAraNa che, jemake jene sparzanendriyarUpa eka bAhya dravyendriya che te ekendriya kahevAya. e rIte be cAvat paMcendriya jANavA. * * * * * * sUtra-19 : ekendriya saMsArIjIva prajJApanAnA keTalA bhedo che ? pAMca bhede che - pRnIkAyika, apradu-vAyu-vanaspatikAcika. * vivecana-19 : have ekendriyasaMsArI jIva prajJApanA kahe che, te pAMca bhede kahI che, kemake ekendriyanuM paMcavidhatva che. te A pramANe - pRthvI - kAThinyAdi lakSaNa, te rUpa kAyazarIra jenuM che te pRthvIkAya. putra, pravAhI rUpa kAyAvALA te apakAya. tejoagni, te rU5 zarIsvALA te tejaskAya. vAyu-pavana rUpa kAyAvALA te vAyukAya. vanaspati - latA Adipa kAyAvALA vanaspatikAya. ahIM badhAM bhUtono AdhAra hovAthI pRthvIkAyikanuM prathama grahaNa karyuM che. pachI tenA vize rahela akAyikonuM grahaNa karela che. teukAyanA pratipakSa rUpa che, tethI pachI teukAya grahaNa karela che. agni, vAyunA saMbaMdhe vRddhi pAme che, mATe pachI tene lIdhA. dUra rahela vAyu vRkSa zAkhAnA kaMpanathI thAya, tethI vanaspatikAyikane tenA pachI lIdhA. -- have pRthvIkAyika vize prazna * sUtra-20 : te pRvIkAyika keTalA bhede che ? be bhede kahelA che. te A - sUkSma pRnIkArika ane bAdara pRnIkAyika. * vivecana-20 : have pRthvIkAyika kahe che. te be bhede kahyA - sUkSma ane bAdara pRthvIkAya. sUmanAma kamoMdayathI sUma, bAdara nAma karmodayathI bAdara. sUmapaNuM ane bAdarapaNuM karmodayajanita che, bora-AmaLA mAphaka sApekSa nathI. * x - zabda svagata pati * apati bhedano sUcaka che. bAdara pRthvIkAyikamAM paNa zabda zarkara, vAlukAdi bheda sUcaka che. temAM sUma pRthvIkAyika peTImAM saMpUrNa bharela sugaMdhI dravya mAphaka sarva loka vyApI che ane bAdara pRthvIkAyika lokanA pratiniyata bhAgamAM rahela che. tenuM pratiniyata dezavartIpaNuM A sUtranA bIjA padamAM jaNAvaze. have sUkama pRthvIkAyikonuM svarUpa jaNAve che - * sUtra-21 - sUma pRvIkAyiko keTalA bhede che? be bhede kahyA. te A - pati sUkSma pRedIkAyika, apati sUkSma pRedIkAyika. e pramANe sUkSma pRvIkAyiko kahyA. * vivecana-21 : have sUmapRthvIkAyika kahe che - be bhede che, pati sUkSma pRthvIkAyika ane aparyApta sUma pRvIkAyika, payati eTale - AhArAdi gugala grahaNa ane pariNamana hetu AtmAnI zakti vizeSa. te pudgalanA upacayathI thAya che. te A rIte Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/1 39 so prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 * utpatti sthAne AvIne jIve prathama samaye je pudgalo grahaNa karelA che, temaja pratisamaya grahaNa karAya che ke je te pulonA saMbaMdhathI te rUpe pariNata thatAM jAya che, te pudgalonI AhArAdi pudgalone khala ane rasa rUpe pariNamavavAnI zakti te pati . te payakti cha prakAre che- AhArapayapti, zarIspati, Indriyapati, zvAsozvAsa paryApti, bhASA pati, mana:paryAti. (1) je zaktithI bAhya AhAra grahaNa karI khala ane rasarUpe pariNamAve te AhAra pati . (2) je zaktithI rasarUpa thayela AhArane sa, lohI, mAMsa Adi sAta dhAtupaNe pariNamAve te zarIra paryApti. (3) je zaktithI dhAturUpe pariNamAvela AhArane Indriyape pariNamAve te Indriya pati. Aja artha bIje sthaLe anya prakAre kahyo che . pAMca Indriyone yogya pagalo grahaNa karI anAbhogajanya vIrya vaDe IndriyarUpe pariNamAvavAnI zakti te Indriya pati . (4) je zaktithI ucchavAsa yogya pudgalo grahaNa karI ucchavAsapaNe pariNAvI avalaMbIne mUke te ucchavAsa pati (5) je zaktithI bhASAyogya pudgalo laIne bhASApaNe pariNamAvI avalaMbIne choDe te bhASA pati. (6) je zaktithI manane yogya pagalo laIne manapaNe pariNamAvI avalaMbIne choDI de te mana:paryApti. ekendriya, saMjJI sivAya beIndriyAdi ane saMjJIne anukrame cAra, pAMca, cha patio hoya che. prajJApanAnA mULa TIkA katae kahyuM che - ekendriyone cAra, viklendriyone pAMca, saMjJIne cha payakti hoya che. utpatti prathama samaye ja je jeTalI pati yogya che, teTalI badhIno eka sAthe AraMbha thAya che. kramathI pUrNa thAya che. jemake . pahelA AhAra payapti, pachI zarIra paryApti Adi. AhAra paryApti utpattinA prathama samaye ja pUrI thAya che, bAkInI patio anukrame aMtarmuhUrtamAM pUrI thAya che. AhAra paryApti pahelA samaye ja pUrI thAya che, te jaNAvatuM sUtra AhArapadanA bIjA uddezAmAM che. [vRttikArazrIe te noMdhela che, paNa ame ame anuvAdamAM lIdhela nathI.] ukata sUtrane AdhAre AhAra pati nivRttine eka sAmayikI, jANavI. - x * x * kemake jo AhAra payatithI apati hota to 'kadAca AhAraka ane kadAya anAhAraka hoya" tema kaheta. badhI paryAptino samAptikALa aMtarmuhUrta pramANa che. pati jene hoya te pAptiA kahevAya che. evA je sUkSma pRthvIkAyika te payaptiA sUmapRthvIkAyika kahevAya. gha zabda labdhi pati ane karaNa paryApta rUpa svagata bhedo sUcave che. jeo svayogya payati parisamApti hita che, te apayartiA che. evA te aparyAptA sUmapRvIkAyika. 2 zada karaNa ane labdhi nibaMdhana svagata bheda sUcaka che. tethI kahyuM che - sUma pRvIkAyika aparyAptA be bhede che * labdhithI ane karaNathI. temAM je aparyAptaka rUpe ja mare te labdhi apayaMiA. jemaNe hajI karaNa * zarIra ane IndriyAdi payakti pUrI karI nathI, paNa avazya karaze te karaNa payatA. A sUphamapRthvIkAyika kahyA. have bAdarapRthvIkAyikone kahe che - * sUtra-22 - bAdara pRnIkAyiko keTalA bhede che ? be bhede kahela che. te A pramANe - glaHbAdara pRdIkAya, kharabAdara pUratIkAyika, * vivecana-22 - bAdara pRthvIkAyikone kahe che. te be bhede - glaNa ane khara bAdara pRthvIkAyika. temAM glaNa eTale sUrNa thayela DhephA samAna mRdu pRthvI, tevA svarUpavALA jIvo paNa upacArathI glaNa che - x * athavA glaNa-mRdu bAdara pRthvI jemanuM zarIra che, te glaNa bAdara pRthvIkAyika kahevAya. va zabda sva peTAbheda sUcaka che. ghara - saMghAta vizeSa, kaThinatA vizeSane prApta thayela pRthvI. tevA svarUpavALA jIvo paNa upacArathI 'khara' kahevAya. athavA khara bAdara pRthvI jemanuM zarIra che, te khara bAdara pRthvIkAyika kahevAya. * sUtra-23 : GNa bAdara pRvIkAyiko keTalA bhede che ? sAta bhede che. te A - kALI mATI, nItI mATI, lAla mATI, pILI mATI, sapheda mATI, pAMDu mATI, panaka mATI. te A bAdara pRetIkAyika. * vivecana-23 - have glaNa bAdara pRthvIkAyika kahe che. te sAta bhede che. temAM pAMca bhedo varNabhedathI che - kALI, nIlI Adi mATI. pAMDu mATI te deza vizeSamAM dhaLarUpe rahela jANavI, te rUpa jIvo paNa bhedopacArathI pAMDu mATI kahevAya. 'panakamATI' te nadI Adi pUraplAvati dezamAM pUra cAlyA gayA pachI je bhUmimAM glaNa mRdurUpa jala-maLa-kAdava che te panakamATI, te rUpa jIvo paNa bhedopacArathI panakamATI kahevAya che. - 4 - * sUtra-24 thI 29 - [24] te dara bhAdara mRetI keTA bhede che ? aneka bhede che. te A pramANe - [25] pRedI, kAMkarA, retI, upala, zilA, lavaNa, khAro, loDhuM, tAMbu, jasata, sIsuM, rU, sonuM, vajana, [26] haDatAla, hiMgaloka, maNasIla, pAro, janarana, pravAla, abhapaTala, abhra vAlukA, e badhA bAdara pRthvIkAya jaNAvA. have maNividhAna. [7] gomedhamaka, rucaka, aMka, sphaTika, lohitAkSa, maphata, masAragalla, bhujamocaka, IndranIla, [28] caMdana, geru, haMsagarbha pulAka, saugaMdhika, caMdrApabha, vaiDUrya jalakAMta, sUryakAMta Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-|-|24 thI 29 [2] yAvat tevA prakAranA bIjA badhAM. te saMkSepathI be prakAre che. paryAptaka ane aparyAptaka. temAM je apatA che, te asaMpApta che, je paryAptA che teonA varNa-gaMdha-rasa-sparza AdezathI hajAro bhedo che. saMkhyAtA lAkho yonidvAro che, prAptiA nizrAe apAtA utpanna thAya che, jyAM eka patio, tyAM niyamA asaMkhyAtA ApatA hoya. - 4 - 4 - * vivecana-24 thI 29 : 41 have khara bAdara pRthvIkAyiko kahe che, te anekavidha kahyA che. temAM mukhya 40 bhedo ahIM kahela che. tene cAra gAthA vaDe batAve che. (1) pRthvI eTale nadI kinArAnI mATI AdirUpa zuddha pRthvI. (2) zarkarA-nAnA pattharo, (3) vAlukA-retI, (4) upala-ghaDavA lAyaka paththara, (5) zilA-devakuLanI pIThane yogya moTo patthara, (6) lavaNa-mIThuM, (3) Upa-khAra, (8 thI 13) loDhuM Adi dhAtu, (14) vajra-hIro, (15 thI 17) haDatAla Adi. (18) sAsaga-pAro, (19) aMjana-sauvIra Adi, (20) pravAla-vidruma, (21,22) abhrapaTala Adi bAdara pRthvI che. have maNinA bhedo - (23 thI 40) gomejjaka, rucaka, aMka, sphaTika ItyAdi. e rIte pahelI gAthAmAM 14 bhedo, bIjI gAthAmAM ATha, trIjI gAthAmAM nava, cothI gAthAmAM nava bhedo kahyA. je AvA prakAranA bIjA paNa pArAgAdi maNi bhedo hoya, te paNa khara bAdara pRthvIkArapaNe jANavA. A sAmAnya bAdarapRthvIkAyiko saMkSepathI be bhede che. paryAptA ane aparyAptA. temAM je aparyAptA che, te svayogya badhI paryAptione prApta thayelA nathI athavA viziSTa varNAdine prApta thayelA nathI. te A rIte - varNAdi bheda vivakSAmAM teono kRSNAdi varNarUpe vyavahAra karI zakAto nathI. - x - teo ucchvAsa piipta pUrI karyA vinA ja maraNa pAme che. teomAM spaSTa varNAdi vibhAga na hovAthI asaMprAptA kahelA che. zaMkA-uchyAsa paryApti apUrNa hoya tyAre maraNa kema pAme, zarI-Indriya paryApti pUrve kema nahIM ? badhAM prANI AgAmI bhavAyu bAMdhIne ja maraNa pAme, bAMdhyA vinA nahIM. te baMdha zarIra, Indriya paryApti pUrI thayA pachI ja thAya. tethI Ama kahyuM. bIjA je ema kahe che - sAmAnyathI varNAdine na pAmela, te asaMprApta, te yukta nathI. kAraNa ke varNAdi zarIra sAthe ja hoya che ane zarIra to zarIra paryAptithI thayeluM ja che. temAM je paryAptA-potAnI badhI paryApti pUrNa karelAM che, teonA varNAdi bhede hajAro bhedo che. varNa-kRSNAdi bhede pAMca, gaMdha-be bhede, rasa-tikatAdi pAMca, sparzamRdu Adi ATha vaLI ekaika varNAdinA tAratamya bhedathI aneka peTA bhedo thAya che. jemake bhramara, koyala, kAjalanA kRSNa varNamAM taratamatA che. A rIte gaMdhAdi badhAmAM yojavuM. tethI hajAro bhedo, saMkhyAtA lAkha yoni thAya. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 pRthvIkAyikone ekaika varNa, gaMdha, rasa, sparzane vize saMvRtta yoni hoya che. tenA traNa prakAro - sacitta, acitta, mizra. vaLI bIjA traNa bheda - zIta, uSNa, zItoSNa. zItAdinA paNa tAratamyathI aneka bhedo thAya che. A rIte svasthAnane AzrIne viziSTa varNAdithI asaMkhyayoni, chatAM jAti Azrita eka yoni che. A rIte sUkSma ane bAdara pRthvIkAyikonI maLIne sarva saMkhyAthI sAta lAkha yoni thAya che. paryAptAnI nizrAe aparyAptA utpanna thAya che. keTalA ? jyAM eka paryApto, tyAM niyamA tenI nizrAe saMkhyAtIta aparyAptA. pRthvIkAyiko kahyA. have kAyikanI pratipAdanArthe kahe che - 42 * sUtra-30 : te kAyika keTalA bhede che ? be bhede - sUkSma ane bAdara. te sUkSma aprakAyika keTalA bhede che ? be bhede - paryAptA sUkSma ane apacAi sUkSma akAyika. te sUkSma kAyika kahyA. te bAdara akAyika keTalA bhede che? aneka bhede kahyA che. te A - osa, hima, mahikA, karaka, haratanuM, zuddhodaka, zItodaka, uSNodaka, kSArodaka, khaTyodaka, amlodaka, lavaNodaka, vAruNodaka, kSIrodaka, dhRtodaka, znotodaka, sodaka. bIjA tevA prakAranA udako hoya. te saMkSepathI be bhede - paryAptA ane apAtA. temAM je paryAptA che, te saMpAtA che. je paryAptA che, teonA varNa gaMdha-sa-sparza AdezathI hajAro bhedo che, ane saMkhyAtA lAkha yonidvAro che. paryAptAnI nizrAe aparyAptatA udbhave che. jyAM eka tyAM niyamA asaMkhyAtA * vivecana-30 : sugama che. osa-avazyAya, jhAkaLa. hima-bapha, mahikA-dhUmasa, mAgasara AdimAM sUkSmavRSTi. karaka-dhana upala. haratanu-pRthvI bhedIne tRNAgre lAgela biMdu. zuddhodaka - AkAzamAMthI paDela ke nadInuM pANI, te sparza-sAdi bhede aneka prakAre che. te A rIto - zItodaka - nadI Adi jaLAzayanuM zIta pariNAmavALuM pANI, uSNodaka - svabhAvathI koI jharAdinuM uSNa pariNAmI pANI. kSArodaka-kaMIka khAruM pANI. khaDvodaka-kaMIka khATuM pariNAmI pANI. amlodaka-svabhAvathI amla pariNAmI, kAMjIvat pANI. lavaNodaka - lavaNa samudramAM rahela jaLa. A rIte vAruNodakAdi jANavA. je AvA prakAranA bIjA pANI, rasa sparzAda bhedabhinna dhRtodakAdi bAdara akAyiko jANavA. te saMkSepathI ItyAdi badhuM pUrvavat. yoni sAta lAkha. - - - have teukAyika kahe che - * sUtra-31 : te tejaskArTika keTalA bheTe che? be bhede kahela che. te A - sUcana Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 1|-|-|31 43 teukAyika ane bhAdara teukAcika. te sUkSma teukAyika keTalA bheda che ? be bheda kahela che - paryAptaka, apayataka. te sUkSma teukAyika kahA. * * * bhAdara teukAyika keTalA bheda che ? aneka bhede kahyA che. te A - gAra, vAlA, mura, arci, alAta, zuddha ani, ulkA, vidhuta, azani, niti, saMgharSathI samusthita, sUryakAMtamaNi nizcita bIjA tevA prakAranA teukAyiko. A bAda teukAyika saMkSepathI be bhede kahela che - paptA ane ApatiA . temAM je Apayati , te asaMhApta che. temAM je payaktiA che, teonA varNa-gaMdha-rasAI Adeza thakI hajAro bheTo thAya che. saMkhyAtA lAkha yoni dvAro thAya che. yatAnI nizrAe aparyAptA utapanna thAya che. jyAM eka tyAM niyamA asaMkhyAtA upaje. te bAdarateukAyika, te teukAyika che. * vivecana-31 : saMgama che. vizeSa A - aMgAra-nirdhama agni. vAlA-jAjavalyamAna agni athavA dIpazIkhA. mumura-rAkhathI mizrita agnikaNa. arci- agni sAthe na joDAyela javAlA. alAta-uMbADIya. zuddhAgni-loDhAnA piMDamAM rahela. ukA-kharato agni. azani-AkAzathI paDatA anikaNa. nirdhAta-vaikriya azani prapAta. saMgharSa samusthita - kAThAdinA ghasAvAthI thato agni, - x - x - AvA teukAyikone bAdara teukAyika jANavA. zeSa pUrvavatuM. yoni sAta lAkha. teukAyika kahyA. have vAyukAyika * sUga-3ra : vAyakAyiko keTalA bhede che? be bhede - sUkSma, bhAdara. te sUkSma vAyukAyika keTalA bhede che ? be bhede - paryApta ane apati sUkSma vAyukAyika. te sUma vAyukAyika kA. bAdara vAyukAyika keTalA bhede che ? aneka bhede che - pUravAta, pazcimavAta, dakSiNavAta, uttaravAta, utdvAta, dhovAta, tichoMvAta, vidi sIvAta, vAtobhAma, vAtokalikA, vAtamaMDalikA, utkalikA vAta, maMDalikAvAta, muMjAvAta, jhAvAta, saMvartavAta, panavAta, tenuvAta zuddha vAta. - tathA A prakArano anya vAyu bAda vAyunAsika che. saMkSepathI be bhede kahyo - pataka ane aparyAptaka temAM je aparyAptaka che, te asaMhApta che. je payatika che, teonA vaNa-gaMdha-rasasparza AdezathI hajAro bheda che, saMkhyAtA lAkha yoni dvAro che. prayatA nizrAe apAtA upaje che. jyAM eka payato tyAM niyamAM asaMkhyakil apayatA che. - X - X - * vivecana-3ra : sugama che. vizeSa A - pALavAI - pUrva dizAmAMthI Avato vAyu. e rIte pazcimAdino kahevo. uMce gamana karato vAya te udvAta. e rIte dho ane tichavAyu kahevo. vAtoznAma-anavasthita vAyu. vAtokalikA-vAyutaraMga. vAtamaMDalI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 vaMToLIyo. ukalikAvAta* pracura taraMga mizrita vAyu. maMDalikAvAta * satata maMDalakAre vAto vAyu guMjAvAta - zabda karato vAya. jhaMjhAvAta - vRSTisahita vAyu. saMvataMkavAta - tRNAdi saMvardhana svabhAva. ghanavAta - ghana pariNAma vAyu. tanuvAta - ghanavAtanI nIce rahela vAyu. zuddhavAta - maMda, sthira vAyu. athavA basti ke masakamAMno vAyu. have vanaspatikAyikanI pratipAdanA. * sUtra-33 thI 38 - [3] vanaspatikAyikanA keTalA bheda che? be bheda * sUkSma ane bhAdara vanaspatikAyika... [34] sUkSma vanaspatikAyika keTalA bhede che? be bhede - paryAptA ane apati sUkSma vanaspatikAyika. te sUkSma vanaspatikAcika kahA... [35] bAdara vanaspatikAyika keTalA bhede che? be bhede * pratyeka ane sAdhAraNa bhAdara vana ...[3] pratyeka bAdara vanaspatikAyika keTalA bheda che ? bAra bhede - [39] vR4, guccha, gulma, latA, vela, pavana, tRNa, valaya, harita, auSadhi, jarUha ane kuhaNa. * vivecana-33 thI 17 : sugama che. - x - te bAdara vanaspatikAyiko keTalA bhede che ? be bhede - pratyeka zarIra ane sAdhAraNa zarIra bAbara vanaspatikAya. eka eka jIvane prApta thayela te pratyeka zarIra, te jene che te pratyeka zarIra bAbara vanaspatikAya. 'tra' zabda potAnA peTA bheda sUcaka che. samAna - tulya zvAsocchavAsAdino upabhoga je rIte thAya, tathA ekIbhAvathI anaMta jaMtuno saMgraha jemAM che te sAdhAraNa. jemane sAdhAraNa zarIra che, te sAdhAraNa zarIravALA. te pratyeka zarIra bAdara vanaspatikAyikanA keTalA bheda che ? te bAra bhede che. te A rIte - (1) Ama Adi vRkSo, (2) rIMgaNI Adi guccha, (3) navamAlikA Adi gulmo, (4) caMpakalatAdi latA, ahIM jemanA skaMdha pradezamAM vivakSita urvagata eka zAkhA sivAya moTI bIjI zAkhAo na nIkaLe te latA jANavI. (5) kamAMDI Adi velA. (6) zeraDI Adi parvaga. (7) kuza-arjunAdi vRNa. (8) ketakI Adi valaya, tenI tvacA valayAkArathI rahela che. (9) harita-tAMdaLajo Adi (10) auSadhiDAMgara Adi, (11) jalarUha-pANImAM uge te udaka Adi, (12) kuhaNa-bhUmiphoDAdi akAya pramukha. * sUtra-38 thI 42 - [38] te vRkSo keTalA bhede che ? be bhede che. ekAsthika ane bahubIjaka. te ekAzcika keTalA bheda che ? aneka bhede che... [3] lIMbaDo, AMbo, jAMbu, koma, zudrAma, jaMgalI AMbo, sAla, kola, pIlu, sela, zallakI, mocakI, mAluka, bhakula, palAsa, karaMja, [ro] putraMjIva, arIThA, baheDA, haritaka, bhIlAmAM, ubebharikA, allriNI, dhAtakI, piyAla [41] yUtibiMba karaMja, GNA, zIzama, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/38 thI 42 45 asana, punnAga, nAgavRkSa, zrIparNI, azoka. [42] ane te sivAyanA bIjA tevA prakAranA vRkSo, eonA mUlo, kaMdhe, skaMdho, tvacA, zAkhA, pravAlo asaMkhyAta jIvavALA che, pAMdaDA pratyeka jIvavALA, puSpo aneka jIvavALA ane phaLo ekabIjavALA che. te ekAsthika kahyA. * vivecana-38 thI 42 : uddeza kramathI nirdeza thAya, e nyAye pahelA vRkSa pratipAdanArthe kahe che - te vRkSe be bhede kahyA che. ekAsthika, bahubIjaka. eka eka phaLamAM eka eka bIja te ekAsthika, - x - ghaNuM karI asthibaMdha sivAya ja phaLanI aMdara jemane ghaNAM bIjo che, te bahubIjaka che. ekAsthika pratipAdanA - eka bIjavALA vRkSo keTalA prakAranA che ? aneka prakAranA che. tenI traNa gAthAo che. temAM lIMbaDo Adi prasiddha che. zAna sajjata, aMkola-aMkoSTha, zelu-guMdA, sallakI-hAthIne priya eka vanaspati, - 4 - bakula-kesara, palAza-kesuDo, karaMja-nakatamAla, - 4 - bibhitaka-baheDA, haritakakapAya bahula vanaspati, - 4 - ubebharikA Adi prasiddha che. A ane AvA prakAre bIjA, te badhAM ekAsthika jANavA.. ekAsthiko mULo paNa asaMkhyAta jIvaka che. e pramANe kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla paNa pratyeka asaMkhyAta pratyeka zarIra jIvaka che. temAM mULa, kaMdanI nIce bhUmimAM prasare che. ItyAdi. - 4 - 4 - x - phaLo ekAsthika che. have bahubIjaka kahe che - * sUtra-42 (cAlu) thI 46 : [jara] bahubIjaka vRkSo keTalA bheTe che ? aneka bhede che. [43] asthika, hiMduka, kapittha, bhADaka, mAtuliMga, bilva, AmaLA, phaNasa, dADama, azvattha, uMbara, vaDa... [44] nyagrodha, naMdivRkSa, pippalI, zatarI, plakSavRkSa, kAkoduMbarI, kuttuMbharI, devadAlI... [45] tilaka, lakuca, chatrIgha, ziSi, saptaparNa, dadhipaNuM, logha, dhava, caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, kadaMbA... [46] te sivAya tevA bIjA prakAranA te bahubIjavALA vRkSo jANavA. enA mUlo, gaMdo, skaMdho, zAkhA, patra pratyeka jIvikA, puSpo anekajIvikA, phaLa bahubIjakA che. te bahubIjako che. te vRkSo kahyA. * vivecana-42 thI 46 : te bahubIjavALA vRkSa aneka prakAre che. asthikathI AraMbhI kadaMba sudhImAM keTalAMka ati prasiddha che. keTalAMka deza vizeSathI jANavA. mAtra ahIM AmaLA Adi loka prasiddha che, te na levA, kemake tenAmAM eka bIja ja hoya che. paNa deza vizeSathI bahubIjaka grahaNa karavA. te sivAya bIjA paNa tevA prakAranA bahubIjavALA vRkSo jANavA. tenA mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla pratyeka asaMkhyAta pratyeka zarIra jIvi che. patro pratyekajIvI che. puSpo anekajIvI che, phaLo bahubIjavALA che. - x - 46 - have guccha pratipAdanArthe kahe che * sUtra-46 thI 81 : [46] guccho keTalA prakAre che ? aneka prakAre kahyA che - [47] rIMgaNI, sallakI, muMDakI, kannurI, jAsumaNA, pI, ATakI, nIlI, tulasI, mAtuliMgI, [48] kuttuMbharI, pipara, alasI, vallI, kAkamAthI, turacu, polakaMdakI, viuvA, vatthala, badara, [49] pattaura, sIyaura, javAso, nirguDI, kastuMbarI, dhANA, atyaI, talauDA, [50] zaNa, pANa, kAsuMdaro, adheDo, zyAmA, siMduvAra, karamarda, araDusI, keraDo, airAvaNa, mahitya. [51] jAulaga, [52] mAlaga, [53] parilI, [54] gujamAriNI, kuvvakAriyA, majITha, DoDI, ketakI, gaMja, pADala, dAsI, aMkola. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 [para] e sivAya bIjA paNa tevA prakAranA guccho jANavA. - - - keTalA bheTe che? gulmo aneka bhede che gulmo [53] saiyika, navamAlikA, koraMTaka, baMdhujIvaka, maNoja, piIya, paNa, kaNera, kubjaka, siMduvAra. [54] jAI, mogaro, jUI, mallikA, vAsaMtI, vastula, kathula, sevAla, grathI, mRgatikA. [55] saMpakajAti, navanIyA, ku, mahAjAti, e pramANe aneka AkAranA gulmo jANavA. gulmo kahyA. [56] te latAo keTalA bheTe che ? latA aneka prakAre kahI che - [57] padmalatA, nAgalatA, azoka, caMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtilatA, atimutakalatA, kudazyAmalatA. [58] je AvA prakAre anya hoya te badhI. A pramANe latA kahI. - - te vI keTalA bhede che ? vallI aneka bhede kahI che - [59] yUsaphalI, kAliMgI, tuMbI, tapurasI, elavAluMkI, ghosAtakI, paMDolA, paMcAMgulI, nIlI. [60] kaMDUIkA, keMgucA, kakakoDakI, kArelI, subhagA, kucavAya, vAgalI, pAva, vallI, devadAlI. [61] AskotA, atimukta, nAgalatA, kRSNA, sUryavallI, saMghaTTA, sumaNasA, jAsuvaNa, kuviMdavallI, [62] mRddhikA, aNavallI, kRSNa chirAlI, jayaMti, govAlI, pANI, mAsAvallI, guMjIvallI, vicchANI. [63] zazibiMdu, gotaphusiyA, gikiNakI, mAlukA, aMjanakI, dadhipuSpikA, kAkaNI, mogalI, akabaudi, [64] te prakAranI bIjA paNa je che te vIo. - te parvaga zuM che ? aneka bhede kahela che - [65] is, ikSuvATikA, vIruNI, ikkaDa, bhamAsa, suMTha, zara, vetra, timira, zatacoka, nala, [66] vAMsa, veNu, kanaka, kakaviMza, caMpAvaza, udaga, kuDaga, vimata, ThaMDAveNu, kalyANa. [67] AvA prakAranI anya paNa pUrvaga vRkSa keTalA bheTe che aneka bhede kahela che. [68] seDiya, maMtiya, hotiya, darbha, kuza, parvaka, poDalsa, arjuna, ASADhaka, rohitAMza, veya, kSIra, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-|-/46 thI 85 bhurA [69] eraMDa, kuraviMda, kakara, muTTha, vibhaMga, madhuratRNa, chuya, sippiya, saMkalItRNa, [70] AvA prakAranA anya je hoya te badhAM A vRkSo kahyA. te valaya keTalA bhede che ? aneka bhede che. [71] tAla, tamAla, takkalI, toyalI, zAlI, sAkallANa, sarala, jAvati, ketakI, kadalI, samavRkSa, [32] bhujavRkSa, hiMguvRkSa, lavaMgavRkSa, soparI, khajUrI, nAliyerI. [3] AvA prakAranA anya paNa valayo. *ka harita keTalA bhede che ? aneka bhede che. [74] aoruha, voDANa, haritaka, taMlega, vatthala, poga, mArjarayA, billI, pAlakka. [5] dakapippalI, darzI, sonthiya, sAya, maMDukkI, mUlaka, sarasava, aMbila, sAketa, jiyaMtaka. [7] tulasI, kRSNA, urAla, phaOijaka, arka, bhUjanaka, vAraka, damanaka, mAka, zatapuSpa, odivara. [7] A sivAyanA te prakAranA anya paNa hasti te auSadhi keTalA bheTe che ? aneka bheTe che - zAlI, vIhI, ghauM, java, vAva, kalAya, masura, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, AlisaMda-coLA, maTha, caNA, aLasI, kasuMbo, kodarA, kAMga, rAlaga, varR, korDsa, saNa, sarasava, mULAnA bIja, AvA prakAranI anya paNa je vanaspati te auSadhi jANavI. jalaruha keTalA bhede che ? aneka bhede che - udaka, avaka, panaka, zevALa, kalaya, haTha, koya, kaccha, bhANI, utpala, padma, kumuda, nalina, subhaga, saugaMdhika, puMDarIka, mahApurIka, zatatra, sahasra patra, kalhAra, kokanada, araviMda, tAmarasa, bisa, bisamRNAla, puSkara, sthalajapuSkara, te sivAyanA AvA prakAranA bIjA jalaho paNa jANavA. te jalaha kahyA. kuhaNA keTalA bheTe che ? aneka bheTe che Aya, kAya, kuhaNa, kuNa', danvahaliyA, saphAya, sajjhAya, chatrIka, vaMsI, nahiyA, kuraya. te sivAya tenA jevA prakAranA kuhuNA jANavA. [8] vRkSonA vividha saMsthAna, ekajIvikA patro, skaMdho paNa eka jIvA, tADa-sarala-nAlIDerI eka jIvavALA che. [9] jema saghaLAM sarasato cikAzavALA dravyathI mizrita thayelAnI eka vartitA vATa karI hoya tevA pratyeka zarIrInA zarIrasamudAyo hoya che. athavA [80] ghaNAM talanA samudAyavALI talapApaDI hoya temAM ghaNAM talo vaDe saMhata thAya tema pratyeka zarIrInI zarIra saMghAta hoya che. [8] te A pratyeka zarIra bAdara vanaspatikAyika kahyA. * vivecana-46 thI 81 - A gucchA Adi bhedo prAyaH svarUpathI ja prasiddha che. keTalAMka deza vizeSathI jANavA. ahIM vRkSAdi bhedamAM jyAM eka nAma ekamAM grahaNa karI, pharI te ja nAma bIjA bhedamAM jaNAya, tyAre tenA samAna nAmanI bhinna jAtiya jANavI athavA aneka jAtanI hoya che jemake nALiyerI ekAsthika che, valaya paNa che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vividha prakAre AkRti jemanI che, te nAnAvidha saMsthAna. vRkSanA grahaNathI guccha, gulmAdi paNa jANavA. pAMdaDA eka jIva adhiSThita jANavA. skaMdha paNa ekajIva adhiSThita che. - 4 - 4 - tADa Adi mAphaka upalakSaNathI bIjI vanaspationo paNa skaMdha Agamane anusarIne eka jIvAzrita jANavo. te sivAya aneka vanaspationA pratyeka skaMdhono aneka pratyeka zarIrI, aneka jIvAzrita hoya che. - x - 4 - tenA avasthAnanuM svarUpa dRSTAMta vaDe jaNAve che - ahIM sarasavanuM ane talapApaDInuM dRSTAMta che. - - x - A upamA vaDe pratyeka zarIrI jIvonA zarIra saMghAta pRthak pRthak sva-sva avagAhanAvALA hoya che, te batAvyuM - X - 4 - 4 - 4 - * sUtra-82 thI 119 : - [82] sAdhAraNa zarIra bAdara vanaspatikAyikanA keTalA bheda che ? te aneka bhede kahyA che - [83] avaka, panaka, sevAla, rohiNI, thi, thibhaga, azvakarNI, siMhakartI, siTI, musuMDhI. [4] ruru, kuMDaskiA, jIru, kSIravidArikA, kirtti, haLadara, Adu, Alu, mULA. [85] kabUsa, kazukkaDa, mahupItalaI, madhuzrRMgI, nIruhA, sasugaMdhA, chinnaruhA, bIjaguhA. [8] pAThA, mRgavALuMkI, madhurA, rAjavallI, pannA, mADharI, daMtI, caMDI, kiTTI. [8] mAyaparNI, muparNI, jIvaka, rasaha, reNukA, kAkolI, kSIrakAkolI, bhaMgI, nahIM. [88] kRmirAzi, motha, lAMgalI, vaja, peluga, kRSNa, paula, haDha, haratanuka, loyANI. [8] kRSNakaMda, vajraka, sUraNakaMda, allura A anaMtakAyika che. [90] tRNamUla, kaMdamUla, vaMsamUla saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMta jIvAtmaka jANavA. [1] zIMgoDAnA guccha aneka jIvAtmaka jANavo. pAMdaDA eka eka jIvavALA ane tenA phaLamAM be jIvo che. [2] je mULane bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te mUla ane te sivAyanA tenA jevA bIjA mUla anaMta jIvAtmaka jANavA. [3] je kaMda bhAMgavAthI sarakho baMga dekhAya te ane tenA jevA bIjA ko anaMta jIvAtmaka jANavA. [94] je skaMdha bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya, te skaMdha ane bIjA tevA prakAranA skaMdho anaMta jIvAtmaka jANavA. [5] je tvacAne bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te tvacA tathA tenA jevI bIjI vvacA anaMta jIvAtmaka jANavI. [6] je zAkhAne bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te zAkhA tathA tenA jevI bIjI zAkhA anaMta jIvAtmaka jANavI. [7] je pravAlane bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te pravAla tathA tenA jevA bIjA pavAlo anaMta jIvAtmaka jANavA. [8] je pAMdaDuM bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te pAMdaDu tathA tenA jevA bIjA pAMdaDA anaMta jIvAtmaka jANavA. [9] je puSpane bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya te puSpa ane tenA jevA bIjA puSpo anaMta jIvAtmaka jANavA. [100] je phaLane bhAMgavAthI sarakho bhaMga dekhAya, te phaLa ane bIjA tenA jevA phaLo anaMta jIvAtmaka jANavAM. [101] Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1|-|-/82 thI 119 je bIjane bhAMgatA sarakho bhaMga dekhAya te bIja ane tevA anya bIjo anaMta jIvAtmaka jAva. [102] je mULa bhAMgavAthI viSama bhaMga dekhAya, te ane tevA prakAranA anya mUlo pratyeka jIvavALA che. [103] je kaMda bhAMgavAthI viSama bhaMga dekhAya te ane tevA prakAranA anya kaMdo pratyeka jIvavALA jANavA. [104 thI 111] o rIte ja skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIjanA viSayamAM sUtro jANavA. 49 [112] je mULanA kASThathI tenI chAla vadhu jADI hoya te chAla ane tevA prakAranI bIjI chAla anaMtakArika jANavI. [113 thI 115] AvA ja sUtro kaMda, skaMdha, zAkhAnA viSayamAM jANavA. [116] je mULanA kASThathI tenI chAla vadhAre pAtaLI hoya te tathA tenA jevI bIjI chAla pratyeka jIvavALI jANaLI. [117 thI 119] e pramANe kaMda, skaMdha, zAkhA viSayamAM A pATha jANavo. * vivecana-82 thI 119 : sAdhAraNa zarIra bAdara vanaspatikAyika keTalA bhede che? aneka bhede kahela che. ahIM keTalAMka prasiddha ane keTalAMka deza vizeSa prasiddha nAma che. ukta nAma sivAyanA tevA prakAranA paNa anaMta jIvavALA jANavA. tRNamULa AdimAM kyAMka jAtibheda ke dezabhedathI saMkhyAta jIvo ane kyAMka asaMkhyAta, kyAMka anaMta jIvo jANavA. zIMgoDAno guccha anekajIvavALo jANavo. tenI tvacA, zAkhAdi paNa anaMta jIvAtmaka che. mAtra tenA pAna pratyeka jIvavALA che. phaLamAM pratyekamAM babbe jIvo jANavA. jenA mULa bhAMgavAthI samabhaMga - ekAMta sadaMzarUpa cakrAkAra bhaMga spaSTa dekhAya te mULa anaMta jIvAtmaka che. - 4 - 4 - A pramANe kaMdAdi nava gAthA kahevI. have pratyeka zarIra lakSaNa nAmaka daza gAthA kahe che - jenA mULanA bhaMga sthaLe viSama chedavALo ke kharabacaDo bhAga spaSTa dekhAya te mULa pratyeka jIvAtmaka jANavuM. - X - 4 - A rIte kaMdAdi saMbaMdhe nave gAyA samajI levI. je have mUlAdinI chAlanuM anaMtakAyikapaNuM jANavA mATe lakSaNa kahe che mULanA madhya bhAgamAM rahelA garbhathI tenI chAla jADI hoya te anaMtajIvavALI jANavI. - x - have chAlanA pratyeka jIvapaNuM jANavAnuM lakSaNa kahe che - je mULanA madhyavartI garbhathI tenI chAla pAtaLI hoya te pratyeka jIvI jANavI. - x - x - * [je mULa bhAMgatA teno bhaMga sarakho spaSTa rUpe jaNAya, ItyAdi anaMtakAcanA lakSaNane spaSTapaNe pratipAdana karavA mATe sUtrakAra kahe che - vajrAmAM - je mULa, skaMdha, tvacAdi bhAMgatA bhaMgasthAna cakranA AkAravALuM goLa ane taddana sama hoya te mUlAdi anaMta jIvavALA jANavA.] - A vRtti have pachInA sUtronI kahI. A sUtro A pramANe 20/4 Cho jANavA = prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 * sUtra-120 thI 132 - [12] jene bhAMgatA bhaMgasthAna cakrAkAra hoya ane gAMTha cUrNa-rajathI vyApta hoya, bhaMgasthAna pRthvI samAna hoya te anaMta jIvavALI vanaspati jANavI. [12] guptazirAka, kSIravALuM ke vinAnuM hoya, pranaSTa saMdhi hoya te pAMdaDuM anaMta jIvAtmaka jANavuM. [122] jalaja, sthalaja, vRMtabaddha, nAlabaddha puSpo saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta jIvavALA jANavA. [123] je koI nAlabaddha puSpo che, te saMkhyAtA jIvavALA hoya che. je nihu - thoranA puSpo ane tenA jevA bIjA puSpo che te anaMta jIvavALA che. [124] padminI kada, utpalinI kaMda, aMtaraka, jhilli anaMtajIvAtmaka che ane bisa, mRNAla eka jIvAtmaka che. [125] palAMDukaMda, lANa kaMda, kaMdalIkaMda, kustuMbaka ane tenA jevA anya paNa pratyeka jIvavALA che. [126] padma, utpala, nalina, subhaga, saugaMdhika, araviMda, kokanada, zatapatra, sahasrama... [12] tenA biMTa, kesara, miMja pratyeka eka jIvavALA che. [128] veNu, nala, ikSuvATikA, samAsaikSu, ikkaDa, Da, kaskara, suMTha, vihaMgu, tRNa ane parvaganI... [129] AMkha, parva, parimoTaka e badhAM eka jIvanA che patro pratyeka jIvavALA ane puSpo aneka jIvAtmaka che. [130] yUsaphala, kAliMga, tuMba, traNa, elavAluMka, ghoSAtaka, paDola, hiMduka, teMsanA.. [131] DIMTIyA, mAMsa, kaDAha e eka jIvanA hoya che, pAMdaDA eka jIvavALA ane kaisara sahita - kesara rahita dareka bIja eka eka jIvAzrita che. [132] saphAya, samAya, ulvehaliyA, kuhaNA, kaMDka e anaMta jIvAtmaka che temAM kaMdukane vize bhajanA jANavI, * vivecana-120 thI 132 - voza A vRtti A pUrvenA sUtramAM aMte mUkI che. have lakSaNAMtathI kahe che - je pAMdaDA dudhavALA ke vagaranA hoya, gUDhazirAka - guptanasovALuM hoya, jenA be ardha bhAganI vacce sAMdho sarvathA na dekhAto hoya te anaMta jIvAtmaka jANavuM. have puSpAdi saMbaMdhI vizeSatA - puSpo cAra prakAre che - khanana - sahasapatrAdi, cahnana - koraMTAdi, te pratyekanA be bheda A pramANe - keTalAMka vRttabaddha - atimuktaka Adi, keTalAMka nANabaddha-jAInA puSpo vagere. A be madhye keTalAMka patrAdimAM rahela jIvonI apekSAe saMkhyAta jIvavALA, keTalAMka asaMkhyAta jIvavALA, keTalAMka anaMta jIvavALA hoya che. te AgamAnusAre jANavA. A saMbaMdhe kaMIka vizeSa kahe che - temAM je jAI vagere nAlabaddha puSpo che te badhAM saMkhyAta jIvavALA tIrthaMkara - gaNadharoe kahelAM che. thoranA puSpo anaMta jIvAtmaka che. te sivAyanA thoranAM puSpo jevA bIjA puSpo paNa anaMta jIvAtmaka jANavA. padminIkaMda, aMtara nAme jalaja vanaspatikaMda vizeSa, jhillikA nAme vanaspati Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/120 thI 132 para A badhAM anaMtajIvAtmaka che. paNa pakiAnI AdinI nAla ane mRNAla e baMne eka jIva Azrita che. palAMDu kaMda, lasaNa kaMda, kaMdalI kaMda, kusuMbaka e badhAM pratyeka jIva Azrita jANavA. te sivAyanA bIjA paNa tevA prakAranA anaMtakAyika vanaspatinA lakSaNa rahita hoya te pratyeka vanaspatikAyika jANavA. padA, utpala, nalina, subhaga, saugaMdhika, araviMda, kokanada, zatapatra, saMsapanAM DIMTIyA ane bAhya pAna, je prAyaH lIlA hoya che ane patranA AdhArarUpa karNikA che. te gaNe eka jIvAtmaka che ane je aMdaranI pAMkhaDIo, kesara ane bIja che te dareka eka eka jIvAzrita che. veNu, naDa, izuvATikAdi lokathI jANavA. durvAdi vRNa, parvayukata vanaspati, e badhAMnI je AMkha, parva ane parvatuM cakAkAra paQiTana, te badhAM eka jIvAzrita che. e badhAMnA pratyeka pAMdaDA coka eka jIvAtmaka hoya che. puSpo aneka jIvAtmaka che. puSaphaLa, kAliMga, tuMba, gapuSa, cirbhaTa vizeSacibheTa, ghoSAtaka, paTola, teMduka, tiMdusanA je phaLa che te badhAMnA vRta, garbha, kaTAha, traNe eka jIvAzrita che. tathA pUraphaLathI tiMdusa sudhInI dareka vanaspatimAM pAMdaDA pratyeka jIvAzrita che. kesara sahita ane kesara hita bIja paNa pratyeka jIvAzrita hoya che tethI kesara ane bIjo dareka pratyeka jIvAzrita che. kuhaNAdi vanaspati vizeSa lokathI jANavA. A anaMta jIvAtmaka che. vizeSa A - kaMdukkamAM vikalpa che. kemake te deza vizeSathI anaMtajIvAtmaka paNa hoya, saMkhyAta jIvAtmaka paNa hoya. - zuM bIjajIva ja mUlAdi jIva thAya ke te jIva cavyA pachI bIjo ja jIva mUlAdimAM utpanna thAya ? te mATe kahe che - * sUtra-133,134 - [33] yonirUpa bIjamAM te bIjano jIva utpanna thAya ke anya jIva utpanna thAya che. paNa je mULano jIva che, te ja prathamanA pAMdaDArUpe pariName che. [14] sarva prakAranA kisalaya ugatAM anaMtakAyika kahA che. te vadhatA pratyeka ke anaMtakAya hoya. * vivecana-133,134 : bIja, yoni avasthA pAmatAM eTale yoni pariNAmano tyAga nathI karyo tevA bIjanI be prakAranI avasthA che - yoni ane ayoni avasthA. temAM jyAre bIja yoni avasthAne tajatuM nathI, paNa jIvarahita thayela hoya tyAM sudhI yonibhUta kahevAya che. bIja jIvarahita thayeluM che. te nizcayathI jANI zakAtuM nathI. tethI viziSTa jJAna rahita manuSya vaDe hAla savetana ke acetana hoya paNa je ugavAnI zaktivALuM hoya te bIja yonibhUta kahevAya. vinaSTa yoni vALuM avazya cetana hovAthI ayonibhUta kahevAya che. 'yoni' eTale zuM ? avinaSTa zaktivALuM jIvanuM utpatti sthAna eTale temAM rahela jIvanA pariNamananI zakti sahita hoya te yoni kahevAya che. te yonibhUta prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 bIjamAM te ja pUrvano bIjano jIva ke anya jIva AvIne utpanna thAya che. arthAt bIjane utpanna karanAra jIva potAnA AyuSyanA kSayathI bIjano tyAga kare che. te bIjane pANI, kALa, pRthvInA saMyogarUpa sAmagrI prApta thatAM kadAca te ja jIva mUlAdi saMbaMdhI nAmaNo bAMdhIne te bIjamAM utpanna thAya che - malAdi pariName che athavA bIjo jIva AvIne upaje che. mULarUpe pariNata jIva ja prathama pAMdaDA rUpe pariNata thAya che. tethI mULa ane prathama mano kartA eka jIva che. - pragna * badhAM kisalaya ugatAM anaMtakAyika kahyA che, te gAthA sAthe ukta vAtano virodha kema na Ave ? ahIM mULapaNe utpanna jIva tenI vRddhi kare che. pachI anaMta jIvo avazya kisalaya avasthAne pAme che. tyArapachI sthitino kSaya thavAthI te anaMtajIvo cyavI jAya che. tyAre A ja mULano jIva anaMtajIvanA zarIrane potAnA zarIrarUpe pariNAvIne prathama pAMdaDA sudhI vadhe che. mATe pUrvokta vacana sAthe virodha nathI. bIjA AcAryo Ama vyAkhyA kare che - prathama patra eTale bIjanI vRddhinI avasthA, tethI mUla ane prathama pAnano kata eka jIva che. arthAta mUla ane vRddhi avasthAno kata eka jIva che e niyama batAvavA kahyuM che. bAkInA kisalaya Adino Avibhava avazya mULanA jIvanA pariNAmathI thayela hoto nathI. tethI badhAM kisalaya ugatAM anaMtakAyika hoya che. ItyAdi gAthA kahevAnI che, tenI sAthe A bAbatano virodha nathI. kemake mULa ane vRddhinI avasthAnI utpatti kALe kisalayapaNuM nathI. pratyeka vanaspatikAyanuM sarvadA zarIrAvasthAne AzrIne pratyeka zarIra vanaspatikAyikapaNuM che ke koI avasthAmAM anaMtakAyikapaNuM paNa che ? sAdhAraNa vanaspatikAyikanuM paNa haMmezAM anaMtakAyikapaNuM che ke kadAcita pratyeka vanaspatikAyikapaNuM paNa saMbhave che ? samasta prakAranA pratyeka ke sAdhAraNa vanaspatikAya kisalayAvasthAne prApta thayelA hoya tyAre tIrthakara ane gaNadharoe anaMtakAyika kahelA che ane te kisalayarUpa anaMtakAya vRddhi pAmatAM anaMtakAyika thAya ke pratyeka vanaspatikAyikarUpa thAya che. eTale sAdhAraNa ke pratyeka je zarIra karavAnuM hoya tevA thAya. keTalA kALa pachI pratyeka thAya ? aMtarmuharta pachI thAya. A rIte - nigodanA jIvonI utkRSTathI paNa aMtamuhUrta kALasthiti kahI che ane pachI vadhatAM te pratyeka rUpe thAya. * sUtra-135 thI 148 : [15] eka sAthe utpanna thayela jIvonI eka kALe zarIra niSpatti, sAthe ja zAsa grahaNa ane sAthe ja niHzvAsa hoya. - - - [13] ekane je AhArAdi grahaNa che, te ja sAdhAraNa jIvone hoya che, ane je bahu jIvone hoya, te saMpanI ekane hoya che. - - - [13] sAdhAraNa jIvone sAdhAraNa AhAra, sAdhAraNa zvAsa-ucchavAsanuM grahaNa sAdhAraNa jIvonuM lakSaNa che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-I135 thI 148 53 [38] jema tapAvela loDhAno goLo, tapelA suvarNa jevo badho agnithI vyApta thAya, tema nigodanA jIvone jANa. * - * [13] eka, be, traNa cAvatuM saMkhyAtA bAdara nigoda jIvonA zarIro jovA zakaya nathI, paNa anaMta jIvonA zarIro dekhAya che. 14] lokAkAzanA pradeza upara eka eka nigoda jIvane sthApavo, e pramANe mApatAM anaMta loka thAya che. --- [14] lokanA eka eka pradeza upara eka eka pratyeka vanaspatikAya jIvane sthApavo e pramANe mApatAM asaMkhyAtaloka thAya che. *** [14] pAtA pratyeka jIvo lokAkAzanA prataranA asaMkhyAtamA bhAge che, apayafptA pratyeka jIvo asaMkhyAta lokAkAza pramANa che. sAdhAraNa jIvo anaMta lokAkAza pramANa che. --- [14] ema prarUpaNA karelA bhAdara jIvo A zarIro vaDe pratyakSa che, sUkSma jIvo AgrAhya che, kAraNa ke te cakSuno viSaya thatA nathI. [14] tevA prakAranA je bIjA paNa hoya tene vanaspatikAyika jANavA. te saMDropathI be prakAre . pati ane paryAptA. temAM piyaktiA te AsapApta che, je prayatA che te varNa-gaMdharasa-sparzanI apekSAe hajAro bheTe che. saMkhyAtA lAkha yoni che payafptAnI nizrAe apayartiA utpanna thAya che. jyAM eka payato che, tyAM saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA apayatA che. e vanaspatikAya saMbaMdhe A gAthAo jANavI. [145] kaMda, kaMdamULa, vRkSamULa, guccha, gulma, vallI, veNu, vRkSa, [14] paw, utpala, saMghATa, haDha, sevAla, kRNaka, panaka, Avaka, kaccha, bhANI, kaMdukka... [14] teomAM koI koI vanaspatinI vacA, chAla, pavAla, pAMdaDA, puSa, phaLa, mULa, agra, madhya ane bIjane vize yoni hoya che. [14] e pramANe sAdhAraNa bhAdara, vanaspatikAcika ane ekendriya jIvo kahA. * vivecana-135 thI 148 : HEva - eka kALe utpanna thayelA sAdhAraNa vanaspatikAyikonI, HEva - eka kALe zarIrotpatti thAya che. eka kALe ja zvAsocchavAsa yogya pudgalonuM upAdAnA - * - zvAsocchavAsa hoya che. tathA enuM AhArAdi pudgala grahaNa, ghaNAM sAdhAraNa jIvonuM paNa jANavuM. arthAta eka jIva je AhArAdi le, te te zarIranA Azrita aneka paNa grahaNa kare. je ghaNAM le, teno saMkSepathI e zarIramAM samAveza thatAM ekane paNa grahaNa thAya che. have utArthano upasaMhAra kahe che - sAdhAraNa Adi eka zarIrAzrita baghAM jIvono ukta prakAra sAdhAraNa AhAra-AhAra yogya pudgala grahaNa, sAdhAraNa zAsopavAsa yogya pugala grahaNa, upalakSaNathI zvAsocchavAsa ane sAdhAraNa zarIranI utpatti te sAdhAraNa jIvonuM lakSaNa jANavuM. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 eka tigodazarIrane vize anaMtajIvo kaI rIte rahe che ? te kahe che - tapAvela loDhAno goLo, badhethI je rIte agni vaDe pariNata thAya che, tema te nigodanA jIvo jANavA. arthAta nigodarUpe eka zarIramAM pariNata thayela anaMta jIvo jANavA. jo ke eka, be, traNa cAvat saMkhyAta ke asaMkhyAta nigoda jIvonA zarIro joI zakavA yogya nathI, kemake tevA prakAranA zarIrono abhAva che. - pri eka, be, traNa, saMpAtA ke asaMkhyAtA jIvoe grahaNa karela anaMta vanaspatikAyika zarIro nathI. paNa anaMta jIvonA piMDarUpa hoya che, to pachI zI rIte dekhAya ? bAdara anaMta nigoda jIvonA zarIro joI zakAya che. paNa sUma nigodajIvonA zarIro dekhAtA nathI. kemake sUkSma pariNAma pariNata che. prazna nigoda rU5 zarIra, niyamathI anaMtajIva pariNAmanI pariNata che, tema kema jANavuM ? jinavacanathI jANatuM. te A - asaMkhyAta goLA che, eka goLAmAM asaMkhyAta nigoda che ane eka eka nigoda anaMta jIvAtmaka che. have nigoda jIvonuM pramANa kahe che - eka eka lokAkAza pradeza upara ekaeka nigoda jIva sthApavo. A rIte mApa karatA nigodanA jIvo anaMta lokAkAza pramANa thAya che, e rIte pratyeka vanaspatikAyika jIvonuM pramANa karyuM che, te sUNAnusAra jANad. -x-x- have payaktiA, apayatAnA bhedathI proka ane sAdhAraNa vanaspati jIvonuM pramANa bAtave che - ghanarUpe kalolA lokanI pratara zreNinA asaMkhyAtamAM bhAre jeTalA AkAzapadezo hoya teTalA payaktiA pratyeka vanaspatikAyika jIvo che, ItyAdi ukata bhedo sivAyanA je ahIM kahela nathI, paNa tevA prakAranA hoya, atu pratyeka ke sAdhAraNa vanaspatirUpa hoya te paNa vanaspatikAyikapaNe jANavA, ityAdi pUrvavatu. paNa jyAM eka bAdara paryApta jIva che, tene AzrIne pratyeka vanaspatikAya saMkhyAtA ke asaMkhyAtA hoya che ane sAdhAraNa vanaspatikAyika to niyamAM anaMtA jIva hoya che. A sAdhAraNa ane pratyekarUpa amuka vanaspatinI vizeSatA jaNAvanArI A gAthAo jANavI - kaMda Adi traNa gAvAo che. kaMda-guccha-gubha-vallI ItyAdi 19 nAmo gAthAmAM noMdhyA. temAM koInI vayA yoni hoya che, koInI chAla yAvatuM koInuM mULa, koIno agrabhAga - koIno madhyabhAga - koInuM bIja yonirUpa hoya che. * x - A rIte ekendriya jIvo kahyA. have beIndriya jIvonuM pratipAdana kare che - * sUtra-149 : beIndriya jIvo keTalA bhede che ? aneka bhede kahelA che - yulAkRmi, kukSIkRmi, gaMDolaga, goloma, nepura, somaMgalaga, vaMsImukha, sUcimukha, gojaka, joMkA, jalAusa, zaMkha, zaMkhanaka, gullA, khullA, gulayA, baMdha, varATA, zaukitaka, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 1/-I-/149 mIkitaka, kagyAvAsa, ekatavatta dvidhAd, naMdikALad, zaMbhukka, mAtRvAha, zukitasaMpuTa, caMdanaka, samudratikSA, te sivAyanA tevA prakAranA bIja paNa. te bhaul saMmUrNima ane napuMsaka che. te saMkSepathI be bheda kaw. payaktiA ane ApatA. e badhAM maLIne paryAptAapayA beIndriyonI sAta karoDa jAti kula yoni pramukha thAya che, tema kahevuM che. te beIndriya saMsasamApaNa jIva prajJApanA kahI. * vivecana-149 : beIndriya jIvo keTalA bhede che ? anekavidha kahyAM che. te A * pulAkRmi ItyAdi. pulAkRmi - gudAnA bhAge upajatA kRmi, kukSikRmi - kukSi pradezoug. zaMkhasamudrodrabhava, nAnA zaMkha, dhullikA, zaMkhalA, koDA, chIpa, akSa, bAkI saMpadAyathI jANI levA. AvA prakAre anya - mRta phlevaramAM utpanna kRmi Adi badhAM beIndriya che. teo saMpUrNama che, saMpUIma hovAthI napuMsaka che. * X - X - teo saMkSepathI be bhede - paryAptA, apayartiA. - x - pulAkRmi Adi paryAptA ane pitA jovA beIndriyo badhAM maLIne yonipramukha - yonithI utpanna sAta lAkha koDa jAtikuLo che. ema tIrthakaroe kahyuM che. jAti, kuLa, yoninA svarUpane jANavA pUvacAryoe pUla udAharaNa batAvyuM che. sAta * tiryaMcagati, tenA kulo-kRmikula, kIDAonuM kula, vIMchInuM kula vagere. A kuLo yonipamukha-yonithI utpanna thayelA che, te A pramANe - eka ja yonimAM aneka kuLa hoya che. chAzayonimAM kRmikula, kIDAnuM kuLa vagere athavA jAtikuLa e pada che. jAtikula ane yonimAM paraspara bheda che. kemake eka ja yonimAM aneka jAtikuLono saMbhava che. jemake eka ja yonimAM kRmijAtikuLa, kITajAtikuLa Adi hoya che. e rIte eka ja yonimAM avAMtara jAtibhedo hovAthI yonithI utpanna aneka jAtikuLo saMbhave che. mATe sAta lAkha kroDa jAtikulo ghaTe che. have teIndriya saMsAra samApaNa jIva prajJApanA - * sUjha-15o - teIndriya saMsAra samApaw jIva prajJApanA keTalA bhede che ? aneka bhede che - aupazcika, rohiNiya, kuMtha, pipIlikA, DAMsa, uddhaI, ukkaliyA, utpAda, uuDa, utpAdaka, tRNAhAra, kASTAhAra, mAlukA, AhAra, tabeTiya, bheTiya, pu,beTiya, phalabeMTiya, bIjabeMTiya, tenuNamiMjiyA, osamiMjiyA, kAsamijiya, hildiya, kalliya, aMgira, kiMgiriDa, bAhuka, lahuka, subhaga, sauvastika, suyameMTa, IndrakAyika, Indragopa, turadbhaga, kuchalavAhaga, jU hafflhala, pisuya, zatapAdikA, gohI, hastirazIMDa ane te sivAyanA bIja tevA prakAranA hoya che. te badhAM saMmUrhima ane napuMsaka hoya che. te saMkSepathI be bheda che - prayatA ane ApatA. evA prakAranA e prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 teIndriya jIvonA yonithI utpanna ATha lAkha kroDa jatikULo che ema kahyuM che. - - - A pramANe teIndriya saMsArI jIva prajJApanA kahI. * vivecana-150 : teIndriya saMsArI jIva prajJApanA aneka bhede kahI che. 'te A pramANe' - kahIne dekhADe che. aupayika Adi teIndriyo batAvyA. -x - x - te badhAM saMmUrchAima napuMsaka che Adi pUrvavatuM. A aupayika Adi paryAptA, apacatA teIndriya jIvo badhAM maLIne yonithI utpanna thayelA ATha lAkha koDa jAtikuLo hoya che. ema tIrthakaroe kahyuM che. - X - X * have caurindriya saMsArI jIva prajJApanA - * sUga-151 thI 153 : (151] caurindriya saMsAra samApam jIva prajJApanA keTalA bhede che ? aneka bhede che. te A pramANe - [15] dhiya, patiya, makSikA, mazaka, kITa, pataMga, DhekuNa, kukkaDa, kuThThaha, naMdAvarta, siMgiriDa, [15] kRSNajha, nIlagna, lohitapatra, zukalama, cipakSa, vicipakSa, ohaMjaliyA, jalacArikA, gaMbhIra, nIniya, taMtava, azmiroDa, akSivedha, sAraMga, neura dolA, bhramara, bharilI, jalA, toDyA, IichI, vikI, chANaviMchI, jalaviMchI, piyaMgAla, kaNaga, gomayakIDA ane te sivAyanA bIja tevA prakAranA hoya che. te badhAM saMmUrchAima ane napuMsaka che. te saMkSepathI be prakAre che - pati ane paryApti. A pUrvokta pati ane apati cauridriya jIvonA yonithI utpanna nava lAkha kroDa jAti kuLo che. * * e pramANe caurindriya saMsArI jIva pajJApanA kahI. * vivecana-151 thI 153 : A caurindriya jIvo loka thakI jANavA. jAtikula nava lAkha kroDa. bAkI pUrvavatuM. have paMcendriya saMsArI jIva prajJApanA. * sUga-154 : paMcendriya saMsAra samApaka jIva prajJApanA keTalA bhede che ? cAra bheda - nairayika paMcendriya saMsAra samApakSaka jIva pajJApanA. tiryaMcayonika paMcendriya manuSya paMcendriya ane deva paMcendriya saMsAra samApaka jIva prajJApanA. * vivecana-154 - paMcendriya saMsArI jIva prajJApanA cAra bhede kahI che. te A - nairayikAdi mA * ISTa phaLa ApanAra karma, te jevI gayuM che, te niraya - narakAvAsa, temAM rahela te nairayika, tevA paMcendriya saMsArI jIvonI prajJApanA. tIjI - vAMkA cAle te tiryaca, teonI yoni-utpatti sthAna te tiryaMcayonika, manu zabada manuNavAcI che. manunA saMtAno te manuSya je svecchAe krIDA kare devo * bhavanapati Adi A tiryaMcayonika - manuSya - deva paMcendriya saMsArI jIvonI prajJApanA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/154 have nairayikanuM kathana kare che - * sUtra-155 - nairayiko keTalA bheda che ? sAta bhede kahyuM che. te A - ratanapabhApRthvI nairayika, zakaraprabhA, vAlukApabhA, paMkapabhA, dhUmaprabhA, tama:prabhA, tamatamatabhA pRthvI nairayika te saMkSepathI be bhede kahyA che - yatika, apayatika. te A nairayika kahA. * vivecana-155 - gairayiko pRthvInA bhedathI sAta prakAre che. anyathA tenA ghaNAM bhedo thaI zake. tethI pRthvI bhedavathI sastavidhatva kahyuM. ratna - vaja, vaiDUryAdi. praHT - zabda ahIM badhe svabhAvavAcI che. ratno jenuM svarUpa che, te ratnaprabhA - ratnamayI. tevI je pRthvI, tenA nairayiko te ratApabhApRthvI nairayiko. e rIte zarkara prabhAdi kahevA. have uddezaka krama prAmAyathI tiryacapaMcendriya kathana* sUjha-156 - paMcendriya ticiyoniko keTalA bheTe che ? traNa bheda kahyA che - jalacara paMcendriya tiryaMcayonika, thalacara paMcendriya tiryaMcayonika, khecara paMcendriya tiyonika. * vivecana-156 : paMcendriya tiryaMcayoniko traNa bhede kahelA che. jalacara-jaLamAM phare che. sthalacarasthaLamAM phare che. khecara-AkAzamAM phare che. evA paMcendriya tiryAyoniko. * sUjha-153 thI 160 : [15] jalacara paMcendriya tiryaMcayoniko keTalA bhede che ? pAMca bhede kahA che - matsya, kacchapa, gAhA, magara, zizumAra, masyo keTalA bhede che? anekavidha kahyA che - RNa macyo, khavalla masyo, jaMga macyo, vijhaDiya matsyo, hali mansa, marI masya, rohita masya, halIsAgara, gAgara, vaDa, vaDara, gababhaya, usagara, timitirmiMgala, naka, tadula matsya, karNikA matya, sAti, sathiya matsya, laMbhanamasya, patAkA, patAkAtipatAkA, AvA prakAranA bIjA paNa jo koI hoya te. matsya kahan. [158] kacchamo keTalA bhede che? be bhede kahyA che - asthi chupa, mAMsa kaccha5. te cchapa kahyA. [15] gAhA keTalA bhede che ? pAMca bhede kahyA che - dilI, vesTaka, mUrdhaja pulaka, sImAkara. te gAhA kahyA. [16] magara keTalA bhede che ? be bhede - soMs magara, ma magara magara kA. - - - zizumAra keTalA bhede che? eka prakAre che. te zizumAra kA. te sivAya te prakAranA anya paNa kahevA. te saMkSepathI be bhede kahyA che - saMmarhima, 58 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 gabhavyakAMtika. temAM je saMmUrNima che, te badhAM napuMsaka che. temAM je garbhabhutakAMtika che, te traNa bheda che - strI, puraNa, napuMsaka. e pramANe paryAptiA, apayaktiA jalacara tiryaMcayonikonA sADA bAra karoDa jAti kula yoni pramukho hoya che tema kahela che. jalacara pacandriya ticiyaunika kahA. vivecana-15 thI 160 : jalacara paMcendriya tiryaMcayoniko pAMca bhede che - A paMcavidhatva batAve che * matsya Adi pAMca. masyAdinA paraspara bheda lokathI jANI levA. paNa kayachapanA bhedomAM asthi kacchapa ane mAMsa kacchapa e be bheda che. temAM ghaNAM asthivALA kAcabA te asthi kacchapa ane ghaNA mAMsavALA kAcabA te mAMsa kacchapa. te jalacara paMcendriya tiryaMcayoniko saMkSepathI be bhede kahyA che - saMmUrhima, garbhavyutkrAMtika. - x* garbha, upapAta janma sivAya ema ja prANIonI utpatti thavI, te vaDe utpanna thayela te saMmUrNima kahevAya che. garbhavyutkrAMtika - garbhamAM jenI utpatti che te. athavA garbhavAsathI nirakramaNa arthAt garbhaja. te traNa prakAre che - prI, puruSa, napuMsaka. garbhaja ane saMmurNima paMcendriya tiryaMconA je zarIra-avagAhanAdi dvAranI vicAraNA ane garbhaja paMcendriya tirya, strI, puruSa, napuMsakonA abadutvane jIvAbhigama TIkAthI jANavuM. e pramANe cAvatuM sADAbAra lAkha koDa jAti kuLo che, tema bhagavat tIrthakaroe kahela che. have sthaLacara paMce tiryaMca kathana * sUtra-161 - sthalacara paMcendriya tici yonikanA keTalA bheda che? be bhede che - catapada sthalacara paMcendriya. tiryaMca yonika ane parisarpa sthalacara paMcendriya ticiyonika. catuSpada sthalacara paMcendriya tiryaMca yonikanA keTalA bheda che ? cAra bheda che - eka khurA, be khurA, gaMDIpada, sanakhapada. eka khurA keTalA bhede che ? aneka bhede - aza, azvatara [khaccara) ghoDA, gadheDA, gorakSara, kaMdalaNa, zrIkaMdalaga, Avartaka, te sivAyanA je AvA prakAranA che che. te eka khurA kahA. te be khurAvaLanA keTalA bheda che ? aneka bhedo che - UMTa, gAya, gavaya, rojha, pasava, mahiSa, mRga, saMvara, varAha, bakarA, gheTA, ru, zarama, camara, kuraMga, gokasadi, te sivAyanA bIja tenA jevA prakAranA hoya che. ema bekhurAvALA kahan. caMDIpado keTalo bhede kahA? aneka bhede che - hastI, hastapUyaNaga, makuNa hastI, bagI, gaMDa, kevA prakAranA bIjA paNa hoya che. ema gaDIpada kahyA. sanapada * nakhasahita pagavALA keTalA bhede che ? aneka bhede che - siMha, vAgha, dvIpI, rIMcha, tarakSa, parAsara, mRgAla, biDAla, zanaka, kalazanaka, kokaMtikA zazaka, citraka, cillalama, te sivAyanA bIjA tevA prakAranA je hoya te. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6o 1/-I-I161 te sthaLacaro saMkSepathI be bhede che - saMmUrhima ane gaji. temAM je saMmUrhima che, te badhAM napuMsaka che. garbhaja che te traNa prakAranA che - rumI, puruSa, napuMsaka. e prakAre paMiA * apacatA sthalacara paMcendriya ticiyonikonA daza lAkha karoDa zati kuLo yoni pramukha che. te catuSpada sthalacara paMcendriya tiyacayoniko kahyA. * vivecana-161 : jene cAra paNa che te catuSpada - allAdi. chAtI vaDe tathA be hAtha vaDe cAle te parisarpa-sApa, noLIyAdi. * x * x - catuSpada sthalacara paMcendriya tiryaMcayotiko cAra bhede kahyA che - eka khurAda Adi. dareka page eka eka kharI jemane che te azvAdi. be khuravALA - dareka page balba kharI jemane che te uMTa Adi. sonInI eraNane gaMDI kahe che, tenA jevA pagavALA hAjI Adi te gaMDIpada. sanakhapadA - lAMbA nakhayukta pagavALA-zvAnAdi eka kharIvALA AdinA bhedo Adi sugama che. * x - zeSa pUrvavatu. jAtikula koTI daza kroDa che. bAkI jIvAbhigama TIkAthI jANavuM. sUtra-162 - parisarSa sthalacara paMcendriya ticiyonika keTalA bhede che ? te be bhede kahela che - upasipa sthalacara paMcendriya ticiyonika, bhujaparisarSa sthalacara paMcendriya tiryaMcayonika te upasTirSa sthalacara paMcendriya tici yonika keTalA bhede che? te cAra bhede che - AhI, ajagara, AAlika, mahoraga. te ahI keTalA bhede che? be bhede che - dardIkara, mukulI. te dafkara keTalA bhede che? aneka bhede che - AzIviSa, daSTiviSa, umavizva, bhogaviSa, vacAviSa, lAlAviSa, ucchavAsaviSa, ni:zvAsaviSa, kRNasI, zvetasI, kAkodara, dagdhapuSpa, kolAha melimiMdra, zevendra ane je AvA prakAranA anya hoya te badhA. ema dafkara kahRA. mukulI ahI keTalA bheda che? aneka bheda - dillAmagoNasa, kasAhIya, vAula, cittalI, maMDalI, mAlI, ahI, ahIsalAma, vAsapatAkA ane AvA prakAranA bIja je hoya te badhA. ema mukulI kahyA, ahI kahA ajagaro keTalA bhede che? eka prakAre, ema ajagara kahyad. AsAlikA keTalA bhede che? bhagavana ! AsAlikA kyAM saMmUrNimarUpe utpanna thAya che ? gautama! manuSyakSetra - aDhI dvIpamAM, nivyaghiAtathI paMdara karmabhUmimAM ane vyAghAtathI pAMca mahAvidehamAM, cakravartInI chAvaNImAM e rIte vAsudeva-baladeva-mAMDalika-mahAmAMDalikanI chAvaNImAM, gAma-nagara-kheDa-karbhaTamarDaba-droNamukha-pana-Akara-Azrama-saMbhAdha-rAjadhAnInA sthaLomAM eono vinAza thavAno hoya tyAre ahIM AsAliko saMmachiMmarUpe utpanna thAya che. te jaghanya aMgulanI asaMkhyAtamAM bhAga madhya ane utkRSTa bAra yojana pramANa prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 zarIrAvagAhanAthI ane tene yogya vistAra ane jADAI vaDe bhUmine vidArIne utpanna thAya che. te AsAliko asaMjJI, mithyArdaSTi, aDAnI aMtamuhUrva Ayu pUrNa karI maraNa pAmanArA che. ema AsAlika kahA. mahogo keTalA bhede che ? aneka bhede - keTalAMka gula pramANa - aMgula pRthakana pramANa, veMta-veMtapRthaka, hasta-hastapRthakava, kukSi-kukSipRthakava, dhanuNadhanuSapRthakatva gAuM-gAupRthakad, yojana-gojanapRthakatava, yojanazata-yojana zata pRthakad, yojanasahasra - yojana sahacapRthakava pramANa hoya. te sthaLe janmI, jaLa ke sthaLamAM phare che, bahAranA dvIpa-samudromAM hoya che. te sivAya bIjA paNa te prakAranA che. mahorago kahyA. A parisarSa sthalacara saMkSepathI be bhede - mUrchAima ane garbhaja temAM je saMmUrhima che, te badhAM napuMsako che. je garbhaja che te traNa bhede - mI, pura, nasaka. evA prakAranA prayatA, apacatA e uraparisarSo daza lAkha koDa jatikuLa yonipamukha hoya che, tema kahela che. te A urapasipa kahA. te bhujaparisarpo keTalA bhede che ? aneka bhede che - nakula, sehA, kAkIDA, zalya, saraMTha, sarA, khora, gharolI, vizvabhara, muSaka, maMgusa, pracalAyita, hIravirAlIya, hA, catuSpAdikA ane tevA prakAranA bIja paNa je hoya . te saMpathI be bhede kahyA - saMmUrchAima, garbhaja temAM saMmUrNima badhAM napuMsaka che ane garbhaja che ke traNa prakAre che - strI, puruSa, napuMsaka. evA prakAranA pati ane apayatA e bhuja parisarponA nava lAkha kroDa jAtikula yoni pramukha che ema kahyuM che. ema bhujaparisapa kahA. ema parisarca lacara paMcendriya tiryaMcayauniko kA. * vivecana-162 - parisarpa sthalacara paMcendriya tiryaMcayoniko be bhede kahyA che - uraparisarpachAtI vaDe sarakanArA bhujaparisa-bhujA vaDe sarakanArA * x - = zabda svagata aneka bheda sUcaka che temAM u5risarpa sthalacara nA bhedone have kahe che - te cAra bhede che. jemake - ahIM ItyAdi. A bhedone jANavA praznotara mUkyA che. jemake te ahI keTalA bhede chebe bhede - daDUkara, mukulI temAM darpIkara-pheNa karavAvALA, mukula-pheNa rahitanI zarIrAkRti vizeSavALA arthAt pheNa karavAnI zakti rahita. temAM daDUkaranA bhedo kahe che - AzIviSa eTale dADhamAM jheravALA. * x * e rIte daSTimAM viSavALA, ugraviNavALA, bona - zarIra, temAM viSavALA, vacAmAM viSavALA, mukhanI lALamAM viSavALA ItyAdio mukulita viSayaka bhedo lokathI jANI levA. ajagaronA avAMtara jAtibheda che nahIM - 4 - have AsAliko kahe che AsAliko keTalA bhede che ? evo ziSyae praznanA karatA bhadaMta AryazyAma bIjA AgamamAM AsAlikane pratipAdaka gautamanA prazna Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 1/-/-/162 ane bhagavananA uttararUpa sUgane AgamanA bahumAnathI kahe che. bhagavatu ! ItyAdi - parama kalyANayogI ! AsAliko kayAM saMmUcche che ? teo garbhaja hotA nathI. paNa saMmUrNima ja che, tethI "saMmUrha che" tema kahyuM. gautama ! manuSya phonamAM, bahAra nahIM. - x * sarvatra manAyaphona nahIM, paNa aDhI dvIpamAM ja. A rIta te lavaNa ane kAloda samudramAM na hoya tema kahyuM. nirNAghAta - vyAghAtano abhAva. temAM pAMca bharata, pAMca auravatamAM suSama suSamAdi rUpa ane duSama du:5mAdi rUpa kALa vyAghAtanA hetupaNe hovAthI, vyAghAta na hoya tyAre paMdara karmabhUmimAM utpanna thAya che ane vyAghAtane AzrIne pAMca bharata ane pAMca svatamAM tevA prakAranA kALarUpa pratibaMdha hoya tyAre pAMca mahAvidehomAM utpanna thAya che. Ama kahIne trIze akarmabhUmimAM sAlikonI utpatti thatI nathI tema jaNAvyuM. paMdara karmabhUmimAM ke mahAvidehamAM sarvatra na sarjI paNa cakavartInI chAvaNI AdimAM, gAma AdimAM upaje. grAmAdino artha - gAma eTale buddhayAdi guNono grAsa kare che. athavA zAstra prasiddha aDhAra prakArano kara levAto hoya te gAma. nigama-ghaNAM vaNika vargo rahetA hoya che. kheTa-dhULanA killAthI baMdhAyela. karnaTa-nAnA prakAzyI vIMTAyela. marDaba-aDhI gAvamAM bIjA gAmathI rahita. paTTaNa-jayAM gAya, ghoDA ke naukAthI javAya [sthaLa ane jaLamArga yukta]. droNa mukha-jyAM jaLanuM praveza ane nirgama sthAna hoya. Akara-sonAnI khANa Adi. Azrama-tApasa AvAsa. saMbodha-cAnArthe Avela ghaNAM manuSyono nivAsa hoya. rAjadhAnI - rAjA raheto hoya che. cakavartInI chAvaNI Adino vinAza thavAno hoya tyAre te sthAnomAM AsAlika utpanna thAya che. te jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga hoya, te utpati prathama samaye jANavuM. utkRSTa bAra yojana pramANa-laMbAIne anurUpa vikuMbha-vistAra, bAhalyajADAI. - x - te asaMjJI arthAt amanaka che kemake saMmUrNima che. mithyAdRSTi che kemake teone sAsvAdana samyakatva paNa asaMbhava che. tethI ajJAnI che. dAMtamuhUrtamAM kALa kare che. tema bIjA AgamamAM kahela che. have mahogone jaNAve che - te sugama che. vizeSa e ke - 12 gulanI 1-veMta thAya. rani-hAtha, kukSi-be hAtha pramANa, dhanuSa-cAra hAtha. gabhUta-2000 dhanu pramANa. cAra gAuno eka yojana. A veMta vagerenuM pramANa usedha gula apekSAe jANavuM. kemake ahIM zarIra pramANanI vicAraNA karI che. vaLI ahIM prasta zabdathI keTalAMka mahoragonI zarIravagAhanA aMgula pramANa che, keTalAMkanI aMgula pRthakava pramANa che. ItyAdi. ukta mahogo sthalacara vizeSa hovAthI sthaLe janme che, sthaLe janmIne jaLamAM paNa sthaLanI mAphaka phare che ane sthaLamAM paNa kare che, kemake temano tathAbhava svabhAva che. jo ema che, to dekhAtA kema nathI ? yayokta prakAranA mahoraNo manuSyogamAM nathI, mATe dekhAtA nathI. paNa bahAranA hIpa-samudromAM hoya che. samudromAM hovA chatAM sthaLacara hovAthI parvata, devanagarI AdimAM utpanna thAya, jaLamAM utpanna na thAya. te sivAyanA bIjA paNa daza aMgula vagere zarIra pramANavALA tevA prakAranA hoya che. te paNa mahoraNo jANavA. te sthaLacaro saMkSepathI be prakAre che Adi pUrvavatuM. temanI daza lAkha karoDa jAtila yonipramukha che. temanA zarIra Adi dvArono vicAra jIvAbhigamanI TIkAthI jANavo. have bhujaparisarpane kahe che - sugama che. vizeSa e - mujaparisarpanA bhedo aprasiddha che. te lokathI jANavA. nava-lAkha koDa jAti-kulabhyoni. zarIradi dvAra jIvAbhigama TIkAva. have khecara paMcendriya tiryacayonikane kahe che - * sUtra-163 thI 16pa : [16] khecara paMcendriya tici yonika keTalA bheTe che ? te cAra bheTe che - carmapakSI, romapakSI, samudbhakapakSI, vitatapakSI. carmapANInA keTalA bheda che ? aneka bhede kahAM che - vAgulI, jaloyA, akillA, bhAraMDapakSI, jIvaMjId, samudravAyasa, karaNatiyA, pakSI virAlikA, bIja paNa tevA prakAranA hoya che. lomapaNI keTalA bhede che ? aneka bhede kahela che - DhaMka, kaMka, kurala, vAyasa, cakavAka, haMsa, kalahaMsa, rAjahaMsa, pAyahaMsa, ADa, roTI, bagalA, pAlita, kauca, sAsa, mesara, masUra, mayUra saptaharad, gahara, puMDarIka, kAka, kAmiMjuya, vajulA, tetara, bataka, lAvaka, kapota, kapiMjaNa, pArevA, cakalA, cAsa, kukaDA, zuka, mora, madanazalAkA, kokila, seha, varillaga ityAdi. samugakapakSI keTalA bheda che ? eka prakAre che. teo ahIM nathI, bahAranA dvIpasamudromAM hoya che. vitatapakSI keTalA bhede che? eka prakAre che. te paNa ahIM nathI, bahAranA hIpa-nsamudromAM che. ema vitatapakSI kahyA. khecarapakSI saMkSepathI be bhede che - saMmUrchAima, garbhaja. temAM je saMmUrNima che, te badhAM napuMsaka che. je garbhaja che, te traNa bheda che - Dii, paraSa, napuMsaka. e prakAranA prayatA ane apayakhA khera paMcendriya ticiyonikonI bAra koDa jAti--lakhyonipamukha thAya che, tema kahela che. [16] beIndriyAdithI khecara paMcendriya tiryaMca sudhI anukrame sAta, ATha, nava, sADAbAra, daza, daza, nava ane bAra lAkha karoDa jAtikULo jANavA [165 khecara kahyA. pAMcendriya tiryaMcayonika kahyA. * vivecana-163 thI 165 - khecara paMcendriya tiryacayonika cAra bhede kahyA che. carmapakSI - carmamaya pAMkhavALA, lomapakSI - romamaya pAMkhavALA, samugaka pakSI - gamana karavA chatAM peTI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-163 thI 165 mAphaka saMkacita pAMkhovALA. vItatapakSI - ughADelI pAMkhovALA. temAM carmapakSI aneka bhede kahyA che valthalI Adi, te lokathI jANavA. - X - X - romapakSI - tenA bhedo lokathI jANavA. samudgaka pakSI ane vitatapakSInA sUtro pAThasiddha ja che.. kheyarapakSI saMkSepathI Adi pUrvavata. bAra lAkha kroDa jAti-kuLa-yonipramukha che. zarIrAdi dvAra vicAraNA jIvAbhigama TIkAthI jANavA. have ziSyajananA upakArArthe A gAthA beIndriyathI AraMbhIne anukrame saMkhyAtA padane yojavA. te A rIte - beIndriyonA jAti-kula sAta lAkha karoDa, teIndriyanA ATha, caurindriyanA nava, jalacara paMcendriyanA sADA bAra, catupada sthalacara paMcendriyanA daza, uraHparisarpa sthalacara paMcendriyanA daza, bhujaparisarpa, nava, khecaranA bAra lAkha kroDa che. paMcendriya tiryaMca kahyA, have manuSyo kahe che - * sU-166 (adhuru) : te manuSyo keTalA bhede che? be bhede - saMmUrchAima ane garbhabhutkrAMtika. te saMmUrchAima manuSyo keTalA bhede che ?, bhagavana! te saMmUrchAima manuSyo kyAM saMmuche che? gautamAM potALIza lAkha yojana pramANa manuSya kSetramAM aDhIdvIpa ane samudromAM paMdara karmabhUmimAM, trIza akarmabhUmimAM tathA chApana aMtaradvIpomAM garbhaja manuSyanA ja - maLamAM, mUtramAM, kaphamAM, nAkanA melamAM, vamanamAM, pittamAM, mAM, lohImAM, vIryamAM, zukapugalanA parityAgamAM, jIvarahita kalevamAM, >>lIpuruSanA saMyogamAM, nagaranI khALamAM, sarve gAzuci sthAnomAM (aa cauda sthAnomAM upaje che. teo aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa avagAhanAthI utpanna thAya che. asaMtI, miyArdaSTi, ajJAnI, sarva patio vaDe apAtA, aMtamuhUrta mAtra AyuALA hoya. garbhabhukAMtika manuSyo keTalA bhede che ? traNa bhede - karmabhUmika, akarmabhUmaka, aMtahIpaja. te aMtarlIpaja keTalA bhede che ? aThThAvIsa bhede che - ekoka, AbhAsika, vaiSANika, nAMgolika, zvakarNa, gajakarNa, gokarNa, zakkulikaNa, dazamukha, meMDhamukha, ayomukha, gomukha, azvamukha, hastimukha, siMhamukha, vyAghamukha, zvakarNa, harikaNa, akarNa, kafpAvaraNa, ulkAmukha, meghamukha, vidhumukha, vidhuddA dhanadaMta uSTadaMta gUDhadaMta, zuddhadaMta. akarmabhUmaka keTalA bhede che ? trIza bhede kahyA che - pAMca phaimavata, pAMca hiraNyavaMta, pAMca harivarSa, pAMca ramyapha varSa, pAMca devakUru pAMca uttarakura vaDe che. te akarmabhUmaja kahyA. * vivecana-166 (adhura) - ahIM paNa saMmUkkima manuSya viSaye pravacana bahumAna vaDe ane ziyone paNa prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 sAkSAt bhagavaMte Ama kahyuM che, ema bahumAna utpanna karavAne aMgasUtra aMtargatuM AlAvo kahe che - pATha sugama che. bIjA paNa manuSyasaMsargathI azuci thayelA sthAno che. te badhAmAM saMmUrNima manuSyo upaje che. have garbhaja manuSyone kahe che - varSabhUmI - kRSi, vANijya Adi ke mokSAnuSThAnarUpa karma pradhAna bhUmi jeonI che te akarmabhUmaja. mafpUHT - yathokata kamarahita bhUmi jemanI che, te. maMta6-dvIpa - lavaNa samudranI madhye rahelA dvIpo. - padyAnupUrvI krame pahelA aMtadvIpakone kahe che - sUtra sugama che. 28 prakAre che, jevA prakAranA, jeTalA pramANavALA, jeTalA aMtasvALA ane je nAmanA aMtaradvIpo himavAnu parvatanI pUrve ane pazcime che, tethI 56-aMtarlIpo thAya che paNa atyaMta samAna hovAthI 28-bhedo ja kahyA. botpanna manuSyo paNa 28-bhede kahyA che. pachI aMtarlIpono nAma-nirdeza karI batAvela che. sAta catukathI 28-bhede che. te pratyeka himavAnuM ane zikharI parvata upara che. temAM pahelA himavaMtIya kahe che - A jaMbUdvIpamAM bharata ane haimavata kSetranI maryAdA karanAra haimavat nAme parvata che. te bhUmimAM pacIza yojana uMDo, 100 yojana uMco, bharatogathI bamaNA vistAravALo, suvarNamaya, cInI vA jevA varNavALo, baMne paDakhAM anekavartI ane viziSTa kAMtivALA maNinA samUhathI suzobhita che. badhe samAna vistAravALo, gaganamaMDaLane sparzatA ranamaya 11-zikharo vaDe virAjIta che, jenuM taLa vajamaya che ane taTabhAga vividha maNi ane suvarNathI zobhita che, evA daza yojana uMDA, pUrvapazcima 1000 yojana lAMbA, uttara-dakSiNa 5oo yojana vistAravALA paDAdraha vaDe tenA zikharano madhya bhAga suzobhita che. cotarapha kalAvRkSAnI zreNi vaDe ramya, pUrvapazcime lavaNasamudrane sparze che. A himavAnuM parvatane lavaNasamudranA jaLanA sparzathI AraMbhI pUrva-pazcima dizAmAM pratyekane gajadaMtAkAre banne dADhA nIkaLelI che. temAM IzAnIya dADhA upara himavAnanA paryanta bhAgathI AraMbhI 300 yojana lavaNasamudramAM jaIe tyAre ahIM 300 yojana lAMbo-pahoLo, kaMIka nyUna 949 yojana paridhivALo ekoraka nAme dvIpa che. te pa00 dhanuSa pahoLI ane be gAu uMcI pAvara vedikAthI cotaraphathI suzobhita che. te pAvara vedikA, pharatuM vanakhaMDa ItyAdi jIvAbhigamanI TIkAmAM kahyA che, tyAMthI jANI levA. - X - X - himavaMta parvatathI agnikoNamAM 300 yojana lavaNasamudramAM pravezatA bIjI dADhA upara ekoka dvIpanA pramANa jeTalo AbhApika nAme dvIpa che. pazcimathI AraMbhI taiRtyamAM 300 yojana lavaNasamadramAM jaIe tyAre trIjI dADhA upara vaiSANika dvIpa che. pazcimanA cheDAthI AraMbhI vAyavyakoNamAM 300 yojana lavaNasamudramAM jatA cothI dADhA upara tAMgolika dvIpa che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/166 65 e rIte cAre dvIpo himavaMta parvatanI cAre vidizAmAM tulya pramANavALA che. - 4 - 4 - ekoruka Adi cAre dvIpanI AgaLa anukrame IzAnAdi vidizAmAM 400400 yojana oLaMgIne jaIe tyAre 400 yojana lAMbA-pahoLA tathA kaMIka nyUna 1265 yojana paridhivALA ItyAdi - 4 - 4 - hacakarNa, gajakarNa, gokarNa, zakulIkarNa nAme cAra dvIpo che. te A pramANe - ekorunI pachI hayakarNa, AbhAsika pachI gajakarNa, vaiSANika pachI gokarNa, nAMgolika pachI zakulIkarNa che. hayakarNAdi cAre dvIpathI AgaLa IzAnAdi vidizAmAM pratyeka dvIpathI 500500 yojana jatAM 500 yojana lAMbA-pahoLA, 1581 yojana paridhivALA ItyAdi - 4 - Adarzamukha, meMDhamukha, ayomukha ane gomukha nAme cAra dvIpo che. te A rIte - hayakarNa pachI Adarzamukha, gajakarNa pachI meMDhamukha, gokarNanI pachI ayomukha ane zakulIkaNuM pachI gomukha che. Adarza mukhAdi cAre dvIpothI AgaLa anukrame IzAna Adi pratyeka vidizAmAM, pratyeka dvIpathI 600-600 yojana jatAM 600 yojana lAMbA-pahoLA, 1897 yojana paridhivALA ItyAdi - 4 - azvamukha, hastimukha, siMhamukha, vyAghramukha cAra dvIpo che. azvamukhAdi cAre dvIpathI AgaLa IzAnAdi pratyeka vidizAmAM pratyeka dvIpathI 700 yojana jatAM 300 yojana lAMbA-pahoLA 2213 yojana paridhivALA ItyAdi - x - azvakarNa, harikarNa, akarNa ane karNapAvaraNa nAme cAra dvIpo che. azvakarNAdi cAre dvIpo pachI IzAnAdi pratyeka vidizAmAM pratyeka dvIpathI 800-800 yojana atikramyA pachI 800 yojana lAMbA-pahoLA 2519 yojana paridhivALA ItyAdi - x - ulkAmukha, meghamukha, vidhurmukha, vidhuddA nAme cAra dvIpa che. ulkAmukhAdi cAre dvIpothI AgaLa IzAnAdi pratyeka vidizAmAM pratyeka dvIpathI 900-900 yojana jatAM 900 yojana lAMbA ane pahoLA, 2845 yojana paridhivALA ItyAdi - 4 - dhanadaMta, laSTadaMta, gUDhadaMta, zuddhadaMta nAme cAra dvIpo che. e rIte A dvIpo himavaMta parvata upara cAre vidizAmAM rahelA che ane badhAM maLIne 28-aMtardIpo thAya che. e pramANe himavaMta parvatanA samAnavarNa ane pramANavALA, padmadraha samAna lAMbA-pahoLA-uMDA puMDarIka drathI suzobhita zikharI parvatane vize lavaNasamudramAM uparokta aMtaravALA cAre vidizAmAM rahela ekorukAdi dvIponA samAna nAmavALA Adi 28-aMtarlIpo che. tethI kula 56-dvIpo thayA. temAM rahelA manuSyo upacArathI e ja nAmavALA kahevAya che. - 4 - 4 - te manuSyo kevA che ? te kahe che - te manuSyo vajraRSabhanArAya saMghayaNI, kaMkapakSI jevA pariNAmI, anukULa vAyunA vegavALA, samacaturAsaMsthAnavALA hoya che. supratiSThita ane kUrmanA jevA suMdara caravAvALA, sukumAra, thoDA-romavALI-kuruviMda sarakhI goLa, be jAMghavALA, 20/5 66 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 gupta ane subaddha saMdhivALA DhIMcaNayukta, hAthInI sUMDha jevA goLa sAthaLavALA, siMha jevI keDavALA, dakSiNAvarta nAbhimaMDaLa yukta, zrIvatsanA cihnavALI chAtI yukta, nagara daravAjAnI bhogaLa jevA lAMbA hAyavALA, rAtA kamaLa jevA hAyapaganA talavALA, zaradanA caMdra jevA mukhavALA, chatrAkAra matavALA, suvALA kezayukta tathA kamaMDala, kaLaza, dhUpAdi batrIza lakSaNavALA che. strIo paNa uttama sarvAMga suMdara, sarva prakAranA strIonA guNothI yukta hoya che. paraspara maLelI AMgaLIvALA padmanI pAMkhaDI jevA komaLa temaja kUrmanA jevA manohara caraNayukta, prazasta lakSaNavALI ane romarahita jaMghAvALI, gupta-puSTa DhIMcaNa vALI, keLanA staMbha jevA saMhata, sukumAra, puSTa sAthaLavALI, mukhanI laMbAIthI traNaguNA, puSTa, vizALa jaghanavALI, snigdha kAMtivALI, narama romarAjIvALI, dakSiNAvarta nAbhivALI, jenA stano suvarNanA kaLaza jevA saMhata, ati uMcA, goLa AkRtivALA ane puSTa che tevI, sukumAra bAhuvALI, zaMkha-cakrAdi yukta hastatala, pAdatalavALI, puSTa ane zaMkhanA jevI DokavALI, dADamanA phUla jevA adharoSThavALI, kta kamaLa jevA tAlu ane jIbha vALI, kumudanI pAMkhaDI jevA locanavALI, caDAvelA dhanuSa jevI bhrakuTIvALI, pramANayukta lalATavALI, snigdha-suMvALA kezavALI, puruSathI kaMIka nyUna uMcAIvALI, svabhAvathI ja udAra zRMgAra ane suMdara vezavALI che. vilAsamAM atyaMta nipuNa che. puruSo-strIo svabhAvathI ja sugaMdhI vadanavALA, alpakaSAyI, saMtoSI, ausuyarahita, saraLa, mamatvanA Agraha rahita, sarvathA vairAnubaMdha rahita, hAthI ghoDAdi hovA chatAM upabhoganI IcchArahita, page cAlanArA, roga-upadrava rahita hoya che. paraspara sva svAmIbhAvathI rahita hovAthI ahamindra vat che. temane 64-pAMsaLI, ekAMtara AhAra grahaNa karanAra, te AhAra paNa pRthvInI mATI, kalpavRkSanA puSpa ane phaLo hoya che. kSetramAM zAli-ghauM Adi che, paNa manuSyonA upayogamAM nathI. tyAMnI pRthvI sAkara karatAM anaMtaguNa madhura, kalpavRkSanA phaLono svAda che te cakravartInA bhojanathI paNa adhika guNavALo che - 4 - 4 - tethI pRthvI ane kalpavRkSanA phaLapuSpono AhAra kare che. Avo AhAra karI prAsAdAdi AkRtivALA gharanA AkAra jevA kalpavRkSomAM sukhapUrvaka rahe che. tyAM zarIrane upadrava karanArA DAMsa, macchara, jU, mAMkaNa Adi nathI. sarpAdi che paNa manuSyone bAdhA karatAM nathI. paraspara hiMsya-hiMsaka bhAvamAM vartatA nathI. raudra pariNAmathI rahita che kemake tevo kSetrano prabhAva che. A manuSya yugalo chevaTe eka yugalane janma Ape che. 79 divasa sudhI yugalanuM pAlana kare che, uMcAI 800 dhanup che. sadA prasanna, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa AyuvALA che. - x - 4 - marIne svarge jAya che. maraNa mAtra bagAsA, khAMsI ke chIMkathI thAya che, zarIra pIDA rahita hoya che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/166 67 have akarmabhUminA manuSyone kahe che - akarmabhUmimAM trIza prakAranA manuSyo che. te trIza prakAranA kSetranA bhedathI thAya che. pAMca-pAMca haimavata, hairaNyavaMta, harivarSa, ramyak varSa, devakuTu ane uttarakuru e rIte 30 kSetro thayA. temAM haimavata ane hairaNyavatamAM manuSyo gAupramANa zarIranI uMcAIvALA, palyopamanA AyuvALA, vajraRSabhanArAya saMghayaNavALA, samacatusTa saMsthAnayukta hoya che. 64-pAMsaLIvALA, ekAMtara AhArI ItyAdi hoya che. havirSa ane ramyak varSamAM be palyopamAyuvALA, be gAu uMcA, vajraRSabhanArAya saMghayaNI, samacaturasa saMsthAnayukta, be divase AhAra karanArA, 128 pAMsaLIvALA, 64-divasa saMtati pAlana karanArA hoya che. - - - devakuTu ane uttakumAM manuSyo traNa palyopama AyuvALA, traNa gAu uMcAIvALA, samacaturasa saMsthAnavALA, vajraRSabhanArAca saMghayaNayukta hoya che. 256-pAMsaLI vALA che, traNa divasa gayA bAda AhAra kare che. 49 divasa apatyanI pAlanA kare che. A badhAM kSetromAM aMtardIpanI peThe manuSyone kalpavRkSe Apela bhogo hoya che. paNa aMtapanI apekSAe ukta traNe yugala kSetromAM kramazaH anaMtaguNa mAdhuryAdi jANavA. * sUtra-166 (cAlu) : - - karmabhUmaka manuSyo keTalA bhede che? paMdara bhede kahyA che pAMca bharata pAMca aivata, pAMca mahAvideha vaDe. teo saMkSepathI be bheTe che . Aryo ane mleccho. mleccho keTalA bheTe che ? aneka bhede che zaka, yavana, cilAta, zabara, bara, muDoDa, bhaDaga, niNaga, pakaNIya, kulakSa, goDa, siMhala, pArasa, godha, koca, aMbaDa, Idamila, cillala, puliMda, hArosa, dova, vokkANa, gaMdhAhAraga, pahaliya, jhala, romapAsa, pausa, malayAya, baMdhuyAya, sUyali, koMkaNaga, meya, palhata, mAlava, magara, AbhAsiya, chakka, cINa, hasiya, khasa, ghAsiya, nahara, moDha, Dobilaga, laosa, paausa, kakkeya, akabAga, hUNa, romaga, bharu, bhaya, cilAta Adi. * vivecana-166 (cAlu) : karmabhUmimAM paMdara bhede manuSyo che. A paMdara bheda kSetranA bhedathI thayA che. pAMca-pAMca bharata, auravata, mahAvideha. tenA saMkSepathI be bhedo kahe che - Arya ane mleccha. heya dharmothI dUra gayela ane upAdeya dharmonI samIpa rahelA te Arya kahevAya ane avyakta bhASA ane AcAravALA mleccho kahevAya. athavA jeono sarva prakArano vyavahAra ziSyone asaMmata che te mleccha. alpavaktavyatAthI pahelAM mlecchone kahe che - mleccho aneka prakAranA che. temanA zaka, yavana Adi bhedo sUtrathI jANavA. * sUtra-166 cAlu thI 190 : [16] te Aryo keTalA bhede che ? be bhede che - RdvipApta, avRdvipApta. - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 RddhiprApta Aryo keTalA bhede che ? cha bhede kahyA che arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva, cAraNamuni, vidhAdhara, avRddhi prApta Aryo keTalA bhede che ? nava bhede - kSetrA, jAtiArya, kulArya, kamaryi, zilpA, bhASAya, jJAnA, darzanA, cAgriA. - 6 mAryo keTalA bhede che ? sADA pIza bhede kahyA che. [167] rAjagRha-magadha, caMpA-aMga, tAmaliptI-baMga, kaMcanapura-kaliMga, vANArasI-kAzI, [168] sAketakozala, gajapura-kuru, zauriya-kuzAI, kAMpilsapaMcAla, ahicchatrA-jaMgala, [269] dvArAvatI-saurASTra, mithilA-videha, vatsakauzAMbI, naMdipura-zAMDilya, bhaklipura-malaya, [170] varATa-vatsa, varaNa-acchA, kRtikAvI-dazANa, cedI-zaukinakAvatI, siMdhusauvIra-vItabhaya, [171] mathurAzUrasena, pApA-bhaMga, purAvartta-mASA, zrAvastI-kuNAla, koTI varSa-lATa, [72] zvetAMbikA-kaikayAI e Adazo kahyA che. [ahIM paheluM nAma rAjadhAnInuM, pachInuM nAma dezanuM che.] ahIM jina, krI, baLadeva vAsudevanI utpatti thAya che. [173] jAti Acaryo keTalA bhede che ? cha bhede - [174] aMbaSTha, kaliMda, videha, vedaga, hasti, cuMcuNa e cha IbhyajAti che. [175] kulAryo keTalA bheTe che ? cha bheTe che ugra, bhoga, rAjanya, IkSvAku, jJAta, kauravya. ema kulAryo kahyA. te koiM keTalA bheTe che ? aneka bhede che - dauSTika, sautrika, kAsika, sUtravaikAlika, bhAMDa vaikAlika, kolAliya, nara vAhanika, te sivAyanA bIjA tevA paNa kArti jANavA. zilpAe~ keTalA bheTe che ? aneka bhede che - tunnAga, taMtuvAya, paTTakAra, deyaDa, varu, charvika, kASThapAdukAkAra, muMjapAdukAkAra, chatrakAra, valjhAra, pustakakAra, lekhakAra, citrakAra, zaMkhakAra, daMtakAra, bhAMDakAra, jijjIkAra, selagAra, koTiMkAra, tevA prakAranA bIjA paNa. bhASAoM keTalA bheTe che ? jeo ardhamAgadhI bhASA vaDe bole che, te bhASA Aryo kahevAya che. jyAM brAhmIlipI pravarte che, te brAhmI lipInA aDhAra prakAre lekha vidhAna che. te A rIte - brAhmI, yavanAnI, dorApurIyA, kharITrI, puSkarasArikA, bhogavI, paharAIyA, aMtakSarikA, akSarasRSTikA, vainayikI, nikavikI, kalipI, gaNitalipI, gAMdhavalipI, AdalipI, mAhezvarI, domalipI, paulindI. te bhASA Aryo kahyA. jJAnAryo keTalA bhede che ? pAMca bhede kahela che. te A - Abhinibodhika jJAnAryo, zrutajJAnAryo, avadhijJAnA, mana:paryavajJAnAryo, kevaLajJAnAryo. te jJAnAAM kahyA. darzanAryo keTalA bheTe che? te be bheTe kahela che - sarAga darzanAma Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/166 thI 190 69 vItarAgadarzanA. sarAgadarzanArtho keTalA bhede che ? te daza bhede kahela che. te A pramANe - [176] nisarguci, upadezAi, AjJAruci, zrutaruci, bIjayi, abhigamaruci, vistAraruci, kriyAruci, saMkSepaci ane dharmaci [17] jeNe jIva, ajIva, punya, pApa, Asava, saMvara, Adi svabhAvika mati vaDe satyarUpe jANelA che. tenI zraddhA karI che te nisarguruci. [178] je jinopadiSTa cAra bhAvonI, ema ja che, anyathA nathI' e pramANe svayaM zraddhA kare, te nisaruci jANavo. [179] je anya chAstha ke jinopadiSTa evA e ja bhAvonI zraddhA kare te upadezaci jANavo. [180] je hetune jANyA sivAya AjJA vaDe "ema ja che, anyathA nathI' e pramANe pravacana rucivALo hoya te AAyi. [181] je sUtranuM adhyayana karatAM aMga ke aMgabAhya zruta vaDe samyakatvane prApta kare te sUtraruci jANavo. [182] jIvAdi tattvanA eka padanI ruci vaDe aneka padane vize jenI samyakatvaruci pANImAM telabiMduvat prasare te bIjaci. [183] jeNe agiyAra aMgo, payA, dRSTivAda rUpa zrutajJAna arthathI jANela che, te abhigamaruci, [184] jeNe sarva pramANo ane sarva nayo vaDe dravyanA sarva bhAvo upalabdha karyA che te vistAraruci jANavo. [185] darzana, jJAna, cAstri, tapa, vinaya, sarva samiti ane guptimAM kriyA bhAvanI ruci te kriyAruci jANavI. [186] jeNe koI paNa kudaSTino svIkAra karela nathI, je jaina pravacanamAM avizArada che, bAkInA pravacananuM jJAnanathI te saMkSepaci. [187] je jinezvare kahelA astikAyadharma, zrutadharma ane sAtridharmanI zraddhA kare che te dharmaci jANavo. [188] paramArtha saMstava, sudRSTa paramArthasevA, vyApanna kudarzana varjanA ane samyakatvanI zraddhA e samyagdarzananA cihno che. [18] niHzaMti, niSkAMkSita, nirvicikitsA, amUDhadRSTi, upabRhA, sthirIkaraNa, vAtsalya, prabhAvanA ATha darzanAcAra che. [190] te sarAga darzAnAryo kahyA. vItarAgadarzanAyo keTalA bheTe che ? be bhede che - upazAMta kapAya vItarAga darzanArya ane kSINa kapAya vItarAga darzanArya. * - - te upazAMta kaSAya keTalA bhede che ? be bhede che - prathama samaya upazAMta kaSAya ane aprathama samaya upazAMta kaSAya vItarAga darzanArya athavA carama samaya ane asama samaya upazAMta kapAya vItarAga darzanA prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 te kSINa kaSAya vItarAga darzanArya keTalA bhede che? te be bheTe che. chadmastha kSINa ane kevalI kSINa kapAya darzanA. 90 te chAsya kSINa kapAya vItarAga darzAnArya keTalA bhede che ? be bhede che - svayaMbuddha chAsthya kSINakaSAya vItarAga darzanArya ane buddha bodhita chadmastha kSINa kaSAya vItarAga darzAnA. te svayaMbuddha chAsthya kSINakaSAya vItarAga darzAnArya keTalA bheTe che ? te be bheTe che prathama samaya svayaMbuddha chAstha ane prathama samaya svayaMbuddha chadmastha kSINa kaSAya vItarAga darzAnArya athavA sarama samaya svayaMbuddha chAstha ane acaramasamaya svayaMbuddha chAsthya kSINakaSAya vItarAga darzanA. - 4 - buddhabodhita chAstra kSINa kapAya vItarAga darzAnA keTalA bheTe che? te be bheTe che prathama samaya buddhabodhita kSINa-kaSAya vItarAga darzanArya ane apathama samaya buddha bodhita kSINakaSAya vItarAga darzAnArya athavA garama samaya buddha baudhita chANa kSINa kapAya vItarAga darzanArya ane acarama samaya buddha baudhita chadmastha kSINa kapAya vItarAga darzanArya. A buddhabodhita chadmastha kahyA, chANa kSINa kapAya vItarAga darzanArya kahyA. kevalI kSINa kAya vItarAga darzanArya keTalA bhede che? be bheTe che - sayogI kevalI ayogI kevalI kSINa kapAya darzanA. sayogI kevalI kSINa kapAya vItarAga darzanArya keTalA bheTe che ? be bhede che - prathama samaya sayogI kevalI ane pathama samaya sayogI kevalI kSINa kaSAya vItarAga darzanArya. athavA carama samaya ane acarama samaya sayogI kevalI kSINa kapAya vItarAga darzAnArya. te sayogI kevalI kSINa kapAya vItarAga darzanAe~ kahyA. te ayogI kevalI kSINa kAya vItarAga darzanArya keTalA bheTe che? be bhede che - prathama samaya ane prathama samaya ayogI kevalI kSINa kAya vItarAga darzanArya. athavA carama samaya ane acarama samaya ayogI kevalI kSINa kapAya vItarAga darzanArya. te ayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga darzanArya kahyA. kevalI kSINa kaSAya vItarAga darzAnArya kahyA. - x - darzanA kahyA. * vivecana-166 thI 190 : sugama che. temAM rAjagRhanagara che, magadha deza che. e pramANe badhe akSarasaMskAra karavo. arthAt magadha janapadamAM rAjagRha nagara, aMgamAM caMpAnagarI ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. A pramANe sADA pacIza janapadarUpa kSetra Arya kahela che. A janapadamAM khina - tIrthaMkara, cakravartI, rAma - baladeva, jaLa - vAsudevonI utpatti thAya che. AnA dvArA kSetrArya vyavasthitA kahI, bAkI anArya che. kSetramAryo kahyA have jAtyArtha pratipAdanArthe kahe che - - - te sugama che. vizeSa e Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/166 thI 10 ke - bIjA zAstromAM aneka jAti kahI che. to paNa lokamAM aMbaSTha, kaliMda, vaideha, vedaMga, harita, cuMTuNarUpa ibhya jAtio pUjya jAti rUpe prasiddha che. tethI A jAti vaDe yukta te jAti Aryo. paNa bAkInI jAti vaDe jAti Arya kahevAtA nathI. zilAryo - tapa - soyathI AjIvikAMkatAM, taidhAya - vaNakara, pakAra - paToLA vaNanAra, revaDA - masaka karanAra, vaspha-pIMchI karanAra, charvikA-sAdaDI Adi kata. kaDhapAu-kATha pAdukAkAra, e rIte muMjapAdukAkAra, chatAra-chAkAra. e rIte bAkInA pado che. brAhI, yavanAni Adi lipibhedathI saMpradAyathI jANavA. bhASAryo kahyA, have jJAnAryo kahe che. sugama che. have darzanAryo kahe che. te be bhede che - sarANa darzanArya, vItarAga darzanArya. - X - sarANa darzanArya daza bhede che - nisargaraci ItyAdi. ( dhe nisargaraci kahe che - nisaf - svabhAva, tenA vaDe ruci - jina praNita tavanI abhilASArUpa jene che te. upavejha - gurU Adi vaDe vastutavanuM kathana, tenA vaDe ruci jene che te. masA - sarvajJa vacanarU5, tenI ruci - abhilASa te AjJAyi. arthAt jinAjJA ja tava che, bAkInI yuktijALa tavarUpa nathI, evuM je mAne che AjJAruci. e rIte ruci zabda badhe joDavo. ya- AcArAMgAdi praviSTa che. aMgabAhya- te Avazyaka ane dazavaikAlika che, eTale ke AcArAMgAdi aMgapraviTa ane dazavaikAlikAdi gabAhya sUtranuM adhyayana karatA je samyakatva prApta kare ane prasanna, prasannatara adhyavasAya thAya te sUgaraci. - bIja mAphaka anekArthane jaNAvanAra eka paNa vacana te bIja jene che te bIjarUci. adhiAma - viziSTa parijJAna, tenA vaDe ruci. vistAra * saMpUrNa dvAdazAMgInuM nayo vaDe paryAlocana, tenA vaDe vRddhigata thayela ruci jevI che te vistAra ruci. ziyA - samyak - saMyamAnuSThAna, temAM ruci jene che te kriyArUci. saMkSepa - saMgraha, temAM ruci jene vistRta arcanuM jJAna nathI. varSa - astikAya dharma ke zrutadharmAdimAM jene ruci che te dharmaruci. have vistArathI sUtrakAra pote tenI vyAkhyA kare che - bhatArthapaNe - A padAthoM sadabhUta rUpe che e pramANe jeNe jIva, ajIva, punya, pApa, Azrava, saMvara, baMdhAdi jANela che te. kaI rIte jANyA che ? AtmAnI sAthe rahela saMgata - svAbhAvika mati vaDe arthAt paropadeza vinA jAtismaraNa ane pratibhAdi rUpa mati vaDe. mAtra jANyA che tema nahIM, paraMtu je jIvAdi padArthone anubhave tenA upara ruci kare, tavarUpe Atmamaya pariNamAve te nisargayi jANavo. e ja arthane vadhAre spaSTa kare che - je jinezvare jANelA dravya, phoga, kALa, bhAvanA bhedathI athavA nAmAdi bhedathI cAra prakAranA bhAvone svayaM ja - koInA upadeza vinA zraddhA kare. kaI rIte zraddhA kare ? A pramANe A jIvAdi je rIte jinoe jANelA che, te pramANe che - anyathA nathI. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 upadezarucine kahe che - jina ke kadAthe upadezelA jIvAdi padArthonI zraddhA kare che. AjJAcine kahe che - je vivakSita arthanA sAdhaka hetune nathI jANato, AjJAthI ja pravacananI zraddhA kare che, pravacanokta artha ema ja che * anyathA nathI te. suNaraci - je aMgapraviNa ke aMgabAhya sukhanuM adhyayana karato. tenA vaDe ja samyakatva pAme che. bIjarUci - jIvAditatvanA eka pada vaDe aneka jIvAdi padone vize dharma ane dharmInA abheda upacAra vaDe je samyakatvavALo AtmA pANImAM telabiMdunI mAphaka prasare. kevI rIte ? jema pANImAM eka bhAge rahela telabiMdu sarvabhAgane vyApta kare, tema jIvAdi tatvanA eka aMzamAM utpanna rucivALo AtmA tathAvidha kSayopazamathI bAkInA badhAM tavomAM racivALo thAya te bIjarUci jANavo. adhigamaraci - jeNe zrutajJAna eTale agiyAra aMgo, uttarAdhyayanAdi prakIrNaka, daiSTivAda, upAMgAdine jANela che te. vistAraruci - dharmAstikAyAdi sarve dravyonA sarva paryAyone yathAyogya, pratyakSAdi pramANo vaDe ane taigamAdi nayanA bhedothI jANelA che te. kemake sarva dravya-paryAyone jANavAthI tenI ruci atyaMta nirmaLa thayela che. kiyAruci - darzana, jJAna, cAtrimAM tathA tapa, vinaya, Iyadi sarva samitimAM ane mana Adi guptimAM kiyA bhAvanI ruci arthAt jene darzanAdi AsAnuM pAlana karavAmAM ruci che te kriyAruci kahevAya che. saMaoparuci - jeNe koIpaNa kudarzanano svIkAra karyo nathI, je jinapaNita pravacanane vize akuzaLa che ane kapilAdi anya darzana abhimukhatAthI upAdeyarUpe svIkArela nathI te saMkSeparaci jANavo. AnA vaDe bIjA darzananA parijJAna mAno niSedha karyo. dharmaruci - je jIva jinezvare kahelA astikAya - dhamastikAyAdinA dharma-gati kriyAmAM sahAya ApavA vagere svabhAvanI athavA zratadharma ke cAaidharmanI zraddhA kare che. te dharmaruci. A pramANe nisagadinI rucirUpa samyak darzana daza prakAre kahyuM. have je liMga vaDe samyagadarzana utpanna thayAno nizcaya karAya che, te liMga - cihnone batAve che. paramArtha saMtava - tAtvika evA jIvAdi padArthono paricaya, tatparatAthI bahumAnapUrvaka jIvAdi padArthone jANavAno abhyAsa. sudarTa paramArthasevanA * jeNe yathArtha rIte jIvAdi padArthone jANelA che, tenI paryApAsanA, cayAzakti tenI vaiyAvRtyamAM pravRtti karavI tathA darzanathI bhraSTa nikUvAdi ane kusita darzanavALAno tyAga karavo, temano paricaya na karavo ane samyakatvanI zraddhA karavI, e paramArtha-saMtavAdithI samyakatvano nizcaya karAya che. A darzananA ATha AcAro che, tenuM samyapaNe paripAlana karavuM. tenA ullaMghanathI darzananuM paNa ullaMghana thAya che. tethI A AcArone batAve che, te A pramANe - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/166 thI 10 04 niviya - zaMkA be prakAranI che, deza zaMkA ane sarva zaMkA. jenAmAMthI zaMkA cAlI gaI che te niHzaMkita. temAM dezazaMkA eTale jemake jIvava samAna che chatAM eka bhavya, bIja abhavya kema ? sarvazaMkA - jemake badhAM siddhAMto prAkRtamAM hovAthI kalpita haze. A pramANe baMne zaMkA na karavI. kemake bhAvo be prakAre che - hetu grAhya ane ahetu grAhya. temAM hetugrAhya- AtmAnuM astitvAdi kemake tenA sAdhaka pramANano dabhAva che. abhavyavAdi bhAvo ahesugrAhya che. tenA sAdhaka pramANano viziSTa jJAna vinA abhAva che. siddhAMtanI prAkRtasyanA bALa AdinA upakArane mATe che. * * * - X - ahaMnA zAsanane prApta thayelo jIva ja darzananuM AcaraNa karato hovAthI tenA prAdhAnyanI vivakSAthI niHzaMkita darzanAcAra kahevAya che. AnA vaDe darzana ane darzanIne kaMIka abheda kahyA. jo ekAMta bheda hoya to darzana phaLa bhAve mokSAbhAva thAya. | nikAMkSita - jenAmAMthI kAMkSA gayela che te. dezakAMkSA ane sarvakAMkSA hita. dezakAMkSA - digaMbarAdi darzanonI IcchA. sarva kAMkSA - "badhAM darzana sArA che" tema vicAravuM. A baMne zaMkA ayukta che. kemake bAkInA darzanomAM asatyaparUpaNA, chakAya pIDA saMbhave che. nirvicikitsA vicikitsA te mativibhama ke phaLano saMzaya, tenAthI rahita hovuM. jinazAsana uttama che, paNa mane phaLa maLaze ke nahIM * x * AvA saMzayathI hita hovuM. kemake saMpUrNa kAraNa e kAryane avazya siddha kare che, tevo nizcaya. - x - athavA nizvikucha - sAdhunI jugupsArahita. - 4 - amUDhadaiSTi - ajJAna tapasvInA tapa, vidhA, atizaya jovAthI mUDha - svabhAvathI jenI samyak darzanarUpa dRSTi calita thayelI nathI te. ahIM sulatAnuM dRSTAMta che. * x * e pramANe guNIpradhAna AvAra kahyo, have guNapradhAna AcAra kahe che - upabRhaNA - samAna dharmavALAnA sadaguNonI prazaMsA vaDe tenI vRddhi karavI. sthirikaraNa - dharmathI kheda pAmanArane temAM pharI sthApavA, vAtsalya-samAnadharmIno prIti vaDe upakAra karavo. prabhAvanA - dharmakathAdi vaDe tIrthanI khyAti karavI. ahIM guNapradhAna AcArano nirdeza guNa ane guNInA kathaMcita bhedane jaNAvavA mATe che. * * * * * A rIte darzanAcAra kahyo. e rIte - x * sarAga darzanArya bhedo kahyA. have cAsmiArya - sUraNa-1(c) cAlu - atriA keTalA bhede che ? te be bhede che - sarANa asmiAryo ane vItarAga cAAiryo. sarAma cA>>iA keTalA bheda che ? be bhede che - sUmaparAya cAsmiAryo ane bAdara saparAya yAsmiAryo. sukSma saMparAya yAtriA keTalA bheda che ? be bhede che - prathama samaya ane Apathama samaya sUkSma saMparAya sarAma cAAiryo athavA carama samaya ane acarama samaya sUkSma saMparAya cAsmiAryo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 athavA sUkSma saMparAya sarAga cAAiya be bhede che - saMlizyamAna, vizuddhayamAna. te A sUkSma saMparAya sarAga cA>>iAryo kahyA. bAdara saMparAya sarANa cAstriArtho keTalA bheda che ? be bhede che - prathama samaya ane Apathama samaya bhAdara saMparAya sarANa cA>>iAya athavA carama samaya ane Acarama samaya bAdara saMgharAya sarAga cAsmiAryo. athavA bhAdara saMparAya sarANa cAAiryo be bhede che * pratipAtI ane ApatipAtI. te bAdara saMparAma sarAba cAsmiAryo kahe che. te sarANa cAritra kahyA. te vItarAga cAstri keTalA bhede che ? be bhede che - upazAMta kayAya ane kSINa kaSAya vItarAga cAsmiAryo. upazAMta kapAya vItarAga cAAiryo keTalA bhede che ? be bhede che - prathama samaya ane prathama samaya upazAMta kayAya vItarAga cA>>iAryo athavA cama samaya ane acarama samaya upazAMta kaSAya vItarAga cAritrAya. A upazAMtakaSAyI kahyA. allNakaSAya vItarAga cADhiA keTalA bhede che ? be bhede che - chAstha kSINa ane kevalI kSINa kaSAya vItarAga cAsTiyoM. chagastha kSINa kaSAya vItarAga aAiryo keTalA bhede che ? be bhede che - ravayaMbhuddha chAstha kSINakaSAya ane buddha bodhita chaghastha kSINa kaSAya vItarAga cAsmiAryo. svayaMbhuddha chaww flNa kaSAya vItarAga cAAiya keTalA bheTe che ? be bhede che - prathama samaya ane apathama samaya svayaMbhuddha chAstha kSINa kaSAya vItarAga zAsmiAryo. athavA carama samaya ane carama samaya svayaMbhuddha chAstha ellNa kaSAya vItarAga cAsmiAryo. te A svayaMbhuddha kSINa kaSAya vItarAga cAsmiAryo. buddha bhodhita cha8Astha kSalNa kayAya vItarAga cAAiryo keTalA bheda che ? be bheda che : prathama samaya ane apathama samaya buddha bodhita chAstha kSINa kaSAya vItarAga cAAirya athavA caramasamaya ane agama samaya baddha bodhita chaghA kaSAya vItarAga asmiAryo. te buddha bodhita te chaThastha kSINa kaSAya vItarAga. kevalI kSINa kapAsa vItarAga cA>>iryo keTalA bheda che ? be bhede che - sayogI kevalI kSINa kaSAya vItarAga asmiAryo ane ayogI kevalI kSINa kaSAya vItarAga cAsmiAryo. sayogI kevalI kSINa kaSAya vItarAga cAstriyoM keTalA bheda che ? be bheda che : prathama samaya ane prathama samaya sayogI kevalI lNa kayAya vItarAga cAsTiAryo. athavA carama samaya ane acarama samaya sayogI kevalI kSINa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/190 kaSAya vItarAga cAstriAryo. te A sayogI kevalI kSINa kapAya vItarAga cAstriAryo. ayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga cAstriAryo keTalA bhede che ? be bheTe che - prathama samaya ane apathama samaya ayogI kevalI kSINa kaSAya vItarAga cAstriAryo athavA caramasamaya ane acarama samaya kevalI kSINa kapAya vItarAga sAmiAryo. te A ayogI kevalI te A kevalI kSINa kapAya te kSINa kapAya te vItarAga cAstriyo. athavA sAJiAe~ pAMca bhede che - sAmAyika cAstriArya, chedopasthApanIya cAstriArya, parihAra vizuddhi cAstriArya, sUkSma saMparAya cAstriArya ane yathAkhyAta cAAi. 35 sAmAyika cAstriArya keTalA bhede che? be bhede che - izvarika ane yAvatkathita sAmAyika cAtri. te sAmAyika cAstriArya. chedopasthApanIya cAstriArya keTalA bhede che? be bheTe che - sAtiyAra ane niraticAra cheopasthApanIya cAritra. - X - parihAra vizuddhi cAstriArya keTalA bhede che? be bhede che - nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika parihAra vizuddhi cAritrA. sUkSma saMparAya cAstriArya keTalA bhede che? be bhede che - saMzyimAna ane vizuddhayamAna sUkSma saMparAya cAstriArya. yathAkhyAta cAstriArya be bheTe che - chadmastha ane kevalI thAkhyAta cAstriArya. te yathAkhyAta cAstriArya kahyA. te cAstriArya kahyA, te anUddhipatA. te karmabhUmaka kahyA. te garbha vyutkrAMtika kahyA. te manuSyo kahyA. * vivecana-190 cAlu - AraMbhanI TIkA sugama che. temAM prathama samaya eTale upazAMta kaSAyatvAdi vizeSatAnA prathama samaye vartanAra. prathama samaya - dvitIyAdi samayamAM vartatA. gharama samaya - te upazAMta kapAyatvAdinA chellA samaye vartatA. arama samaya - caramanI pUrvenA be carama, traNa carama samayAdimAM vartatA. sAmAyikAdi cAstrionuM svarUpa A che. sama - rAga dveSa rahitatvathI Aya - gamana te samAya. A bIjI paNa sAdhukriyAonuM upalakSaNa sUcave che. kemake sAdhuonI badhI kriyA rAgadveSa rahita che. samAya vaDe ke samAyamAM thayela te sAmAyika athavA sama - jJAna, darzana, cAstrino Ava - lAbha te sAmAyika. - x - te sarva sAvadhaviratirUpa che. jo ke badhAM cAstrio sAmAyikarUpa che, to paNa chedAdi vizeSaNo vaDe viziSTa arthathI ane nAmAMtarathI tenA judA judA bhedo thAya che. prathama cAstri vizeSaNa rahita hovAthI teno 'sAmAyika' zabdathI vyavahAra thAya che. A sAmAyika be bhede che - Invara, yAvatkathika. Invara - thoDA kALanuM, cAvatkathika - jIvanaparyanta. Itvara sAmAyika bharata 36 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 ane airavatamAM pahelA-chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM anAropita mahAvratavALo zaikSa jANavo. cAvatkathika - pravrajyA svIkAra kALathI jIvanaparyanta hoya che. te bharata - aivatanA madhyanA bAvIza tIrthaMkaranA tIrthamAM tathA mahAvidehanA tIrthaMkaranA tIrthanA sAdhune jANavuM. kemake temane upasthApanAno abhAva che. uparokta arthane jaNAvanAra traNa gAthA paNa ahIM vRttikArazrIe noMdhelI che. (zaMkA) Itvara sAmAyika paNa - "huM cAvajjIva sAmAyikano svIkAra karuM chuM.' ema jIvanaparyanta svIkArAya che, upasthApanA kALe tenA parityAgathI vratabhaMga kema na thAya? (samAdhAna) pUrve ja kahyuM ke badhAM cAstrio sAmAnyathI sAmAyika cAstrirUpa che, kemake badhAmAM sAvadha yoga virati che. paNa chedAdi vizuddhi vizeSathI artha ane nAmAMtarathI bhinnatva che. tethI - x - vizeSa vizuddhirUpa chedopasthApana cAstrimAM Itvara sAmAyikano pratijJA bhaMga thato nathI. jo pravrajyA choDe to ja bhaMga thAya che. paNa vizuddha vizeSa prAptimAM bhaMga na thAya. - 4 - pUrva paryAyano cheda ane mahAvratonI upasthApanA je cAstrimAM che, te chedopasthApana. te be bhede-sAticAra ane niraticAra. Itvara sAmAyikavALA nava dIkSitane je mahAvrata AropaNa karAya che, te tathA tIrthAntaramAM saMkramaNa jemake pArzvanAthanA tIrthamAMthI varSamAnanA tIrthamAM saMkramaNa karatAM pAMca yAma [vrata]no svIkAra te niraticAra chaMdopasthApanIya. cAstri ane mULaguNano ghAta karanArane pharI mahAvratoropaNa te sAticAra chedopasthApana cAtri. - 4 - baMne prakAranA cAstri sthitakalpamAM hoya che - pahelA, chellA tIrthaMkaramAM hoya che. parihAra - tapo vizeSathI je cAtrimAM vizuddhi thAya te parihAravizuddhika. te be bhede che - nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika. temAM vivakSita cAstrinA AsevakanirvizamAnaka ane nirviSTakAyika-vivakSita cAtrine kAyAthI sevela che te. tenA abhedapaNAthI cAstri paNa temaja kahevAya che. ahIM nava sAdhuno gaNa hoya che. temAM nirvisamAnaka cAra hoya, cAra anuyArI hoya ane eka sthita vAcanAcArya hoya che. jo ke badhAM ja zrutAtizaya saMpanna hoya che, to paNa tevA prakAranA kalpathI temAMthI koI eka vAcanAcArya hoya che. nirvizamAnakano parihAra [tapa] A pramANe che - parihAra vizuddhikane zItauSNa-varSAkALe pratyekane jaghanya-madhyama-utkRSTa tapa karavAno dhIra puruSoe kahela che. grISmamAM jaghanya caturthabhakta, madhyama chaTThabhakta, utkRSTa akrama bhakta. zizira RtumAM be-traNa-cAra upavAsa jaghanyAdi bhede hoya ane varSARtumAM traNathI pAMca upavAsano jaghanyAdi tapa hoya. pAraNe AyaMbila, bhikSAmAM pAMca bhikSA grahaNa karavAnI ane temAM be bhikSAno abhigraha hoya che. kalpasthita pratidina AyaMbila kare che. e pramANe cha mAsa tapa karIne tapa karanArA vaiyAvacca kare che ane vaiyAvacca Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/190 karanArA cha mAsa parihArika pade rahI tapa kare. pachI kalapasthita paNa ema cha mAsa sudhI tapa kare, bAkInA badhAM vaiyAvacca kare ane temAMthI eka kapasthita thAya che. A pramANe aDhAra mAsa pramANa kalA saMkSepathI kahyo. parihAra vizuddhi kalAnI samApti thayA pachI teo pharIthI parihAra vizuddhi cAtrine, jinakalAne ke gacchane prApta thAya che. te cAgnine aMgIkAra karavAnI IcchAvALA tIrthakaranI pAse ke tIrthaMkara pAse jeNe e yAtri pUrve grahaNa kareluM che, tenI pAse e cAritra le che, anyanI pAse letA nathI. emanuM cAstri te parihAravizuddhi cAtri kahevAya che. A parihAra vizuddhika kayA phoge ane kayA kALe hoya che ? phogAdi nirUpaNArthe vIza dvAro kahe che - kSetrAdi. (1) gadvAra - kSetrane vize janma ane sadbhAvane AzrIne be bhede mArgaNA che, je kSetramAM utpanna thayo che tyAM janmAzrita mAgaNA ane je mane vize kalAmAM vartato hoya tyAM sadbhAvAzrita mArgaNA che. * x - temAM parihAra vizuddhika janmathI ane sadbhAvathI pAMca bharata ane pAMca aivata kSetramAM hoya che, paNa mahAvideha koNamAM hoto nathI. teonuM saMharaNa paNa na thAya, jethI jinakalika mAphaka sarva karmabhUmimAM ke sarva akarmabhUmimAM prApta thAya. * x - (2) kALadvAra - teono janma avasarpiNInA bIjA ane cothA ArAmAM hoya che sadabhAva pAMcamAmAM paNa hoya. utsarpiNImAM bIjA, trIjA, cothA ArAmAM janma ane sadbhAva trIjA ane cothA ArAmAM hoya che. * * * * * notsarpiNIavasarpiNIrUpa cothA ArA jevA kALamAM temano saMbhava nathI. kemake mahAvideha kSetramAM temano asaMbhava che. (3) cAuidvAra - saMyama sthAna dvArathI mAgaNA - temAM sAmAyika ane chedopasthApanIya cAstrinA jaghanya sthAno paraspara tulya che. kemake baMnenA pariNAma samAna che. pachI asaMkhya lokAlokapradeza pramANa saMyama sthAno choDI uparano saMyama sthAnako parihAravizuddhikane yogya che. te paNa kevalajJAnInI prajJAthI vicAratA asaMkhyAtA lokAkAzapadeza pramANa che. te pahelA, bIjA cAstrinI sAthe avirodhI che. kemake temAM paNa temano saMbhava che. tenAthI pachInA saMkhyAtIta saMyama sthAno sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta cAAine yogya che. - x * x * temAM parihAra vizuddhika kalAno svIkAra potAnA ja saMyama sthAnomAM vartatA sAdhune ja hoya che, bAkInAne nahIM. jo atIta nayane AzrIne pUrva pratiSajJanI vivakSA karIe tyAre bAkInA saMyama sthAnomAM paNa hoya che. kemake parihAra vizuddhikakalAnI samApti pachI bIjA cAritrano saMbhava hoya che, tethI bIjA cAstriomAM vartamAna chatAM bhUtakALanI apekSAe pUrvapatipattapaNuM aviruddhapaNe che. * x * (4) tIrthadvAra * parihAravizuddhika niyamA tIrtha pravartamAna hoya tyAre ja hoya prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 che. paNa tenA viccheda ke anutpattimAM na hoya kemake tIrthanA abhAve jAtismaraNAdithI te na hoya. (5) pAyidvAra - payaya be prakAre - gRhastha paryAya, ati payi. te pratyekanA jaghanya ane utkRSTathI babbe bhede che. temAM gRhasthaparyAya jaghanyathI 29 varSa, catiparyAya 20 varSa che. utkRSTathI baMne paryAyo kaMIka nyUna pUrvakoTI varSa pramANa hoya che. (6) Agama dvAra - apUrva AgamanuM adhyayana karato nathI, kemake te kalAne AzrIne grahaNa karelA ucita yoganA ArAdhanathI ja kRtakRtya thAya che. paNa pUrva adhita vimaraNa na thAya te mATe haMmezAM ekAgra manavALo thaI prAyaH sArI rIte tenuM smaraNa kare che. * * * * * * * (9) vedadvAra - pravRttikALe vedathI puruSaveda hoya ke napuMsaka veda hoya paNa strIveda na hoya, kemake strIne parihAra vizuddhi kAnI prApti hotI nathI. paNa atIta nayane AzrIne pUrvapratipanna vicAratA te vedasahita hoya ke vedarahita hoya. temAM zreNI prAptinA abhAve veda sahita hoya ane zreNI prAptimAM vedarahita hoya che. (8) kalAdvAra - A sthita kAmAM hoya che, asthita kalAmAM hoto nathI. kemake "zcita kapamAM avazya hoya" te zAstrAvacana che. yelakAdi daze kalpamAM rahelAno sthita kalA kahevAya che. paNa je zayyAtara piMDAdi asthita kalAmAM rahelA che, bAkInA acelaka Adi cha kalAmAM rahela nathI, temano ati bha kahevAya che. - x - acelakavAdi daza sthAnako A pramANe che - acetaka, ozika, zayyAtarapiMDa, rAjapiMDa, kRtikarma, vrata, jayeSTha, pratikamaNa, mAsaka ane paryuSaNAka5. cAra avasthita kalA A rIte- zayyAtarapiMDa, cAturyAma, puruSayeTha, kRtikarmakaraNa. (9) liMgadvAra - niyamathI liMga be bhede che - dravyaliMga ane bhAvaliMga. kemake eka paNa liMga vinA parihAra vizuddhika kAne yogya sAmAcArIno asaMbhava che. (10) lesyAdvAra - tejolezyAdi gaNa vizuddha legyAmAM parihAravizuddhika kalA svIkArAya che. pUrva pratipanna badhI legyAmAM kathaMcit varte che. temAM paNa bIjI avizuddha legyAmAM-atyaMta saMkSiptamAM vartato nathI. kadAca varte to paNa lAMbo kALa na rahe paNa thoDo kALa ja rahe. kemake potAnA sAmarthyathI jadI tethI nivRtta thAya che. prathamathI te azuddha lezyAmAM karmane vazavartI thaI varte che - karmanI gati vicitra che. - 4 - (11) dhyAnadvAra - vRddhi pAmatAM dharmadhyAna vaDe parihAra vizuddhika kalAne svIkAre che. pUrva pratipanna to Ad, rauddha dhyAnamAM paNa hoya che. paNa te prAyaH niranubaMdha hoya che. * x* pUrvapratipanna Itara dhyAnamAM hoya to teno pratiSedha nathI. e rIte utkaTa dhyAnayoga chatAM tIvra karmanA pariNAmathI raudra ane Ad dhyAnamAM pama eno sadbhAva che. paNa prAyaH te durgAnanA anubaMdha rahita hoya che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-I-/190 39 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 (12) gaNanAdvAra - jaghanyathI traNa gaNo, utkRSTathI so gaNo A cAritrano svIkAra kare che. pUrvapratipanna to jaghanyathI ane utkRSTathI seMkaDo gaNarUpa che. puruSanI gaNanA vaDe jaghanyathI A kalAne svIkAranAra sattAvIza, utkRSTathI 1000 puraSo hoya che ane pUrvapratipanna jaghanyathI seMkaDo ane utkRSTathI hajAro hoya che. * x - vaLI jyAre pUrvapatipanna kalAthI koI eka nIkaLI jAya ane anya praveza kare tyAre A kAnI pratipattimAM eka nyUna thatAM tene umeratAM koI vakhate eka paNa hoya ke ghaNAM paNa hoya che. pUrvapati paNa e pramANe vikalAthI eka paNa hoya ke ghaNAM hoya. - X - (13) abhigrahadvAra - abhigraho cAra bhede che - dravyAbhigraha, phokAbhigraha, kAlAbhigraha, bhAvAbhigraha. bIje tenI carcA karela che. temAM parihAravizuddhikane A abhigraho na hoya, kemake teno kalA ja ukta svarUpanA abhipraharUpa che. * x * A kalAmAM gaurI Adi AcAro niyata ane avazya apavAda hita hoya che ane tenuM pAlana karavuM e ja tenuM vizuddhi sthAnaka che. 14) pravajyAdvAra - te bIjAne dIkSA Ape nahIM, kemake evo teno kapa che. * x * paNa yathAzakti upadeza Ape che. (15) maMDapanadvAra - te koIne maMDita na kare. pravajyA pachI niyamathI muMDana hoya che. pravajyA grahaNathI tenuM grahaNa che ja. to pRthak dvAra zA mATe ? te ayukta che. pravajyA dvAramAM niyamathI muMDana hoya ja te saMbhava nathI. kemake ayogyane koIpaNa rIte pravajyA ApI hoya, chatAM ayogyatAnuM jJAna thAya to muMDanano saMbhava nathI. (16) prAyazcitavidhidvAra - manathI paNa sUkSmAtisAra lAgyo hoya to niyamathI caturika prAyazcitta hoya che. kemake A kalA ekAgratA pradhAna che. tenA bhaMgamAM moTo doSa lAge che. (17) kAraNadvAra - kAraNa eTale AlaMbana. te vizuddha jJAnAdi jANavAM. te parihAra vizuddhine na hoya, jethI tene AzrIne apavAda sevavo paDe. paNa te sarvatra nirapekSa thaIne kliSTa karmakSaya nimite prAraMbhela pa kalAne yathokta vidhithI samApta kare che. ' (18) nipratikarmanAdvAra : zarIranA saMskAra hita A mahAtmA AMkhanA melAdine paNa dUra karatA nathI. prANAMta kaTe paNa apavAda na seve. alAdoSa ane bahudoSanI vicAraNAnA viSayathI rahita hoya che. athavA zubha bhAvathI tene ghaNuM maLe che. (19,20) bhikSA-vihAra dvAra - bhikSA ane vihAra krama trIjA prahare hoya che. bAkI praharamAM kAyotsarga hoya che, nidrA paNa alpa hoya che. jo koI rIte tenuM jaMghAbaLa kSINa thayuM hoya to vihAra na karavA chatAM paNa mahAbhAga evA te apavAda sevatA nathI. paNa te ja sthaLe rahI kA pramANe saMyama yoga sAdhe che. A parihAra vizuddhika be prakAre che - Ivara ane yAvakacika. temAM jeo kA samApta thayA pachI turaMta te ja kalA ke gacchane prApta thavAnA che te Invara. je kalA samApti bAda turaMta jinakalAne svIkAranArA che. te cAvakacika. * x * ahIM sthavira kAnuM grahaNa anya kalAnuM bodhaka che tethI sva kapamAM rahenArA paNa Ivara jANavA. Ivara parihAra vizuddhikane kalAnA prabhAvathI upasargo, ghAtaka rogo, asahA vedanA utpanna na thAya, paraMtu te sAvakacikane saMbhave paNa kharA. kemake teo jinakAnI IcchAthI te bhAvane anusare che, temane upayagadi saMbhave che. sUma saMparAya - lobhAMza avazeSa te saMparAya arthAtu kaSAyodaya jemAM che te sama saMparAya. te be bhede . vizuddhayamAnaka ane saMkSizyamAnaka. temAM kSapaka ke upazama zreNIo caDhanArane vizuddhayamAnaka sUma saMparAya cAmi hoya che ane upazamaNithI paDanArane saMlizyamAnaka sUma saMpAya cAstri hoya che. athAkhyAta - matha zabda yathA arthamAM che. mA mayadAno sUcaka che. yathArthapaNe maryAdApUrvaka kaheluM, kaSAyodaya rahita cAstri te ayAkhyAta. tenuM bIjuM nAma 'yayAkhyAta' che. jema sarva lokamAM prasiddha che, tevuM kaSAyodaya rahita cA>>i. te be prakAre che - chAghasthika ane kaivalika. chAvAspika cAkhyAta yAtri upazAMtamoha guNa sthAnake hoya che. kaivalika yathApyAta sayogI ane ayogI guNa sthAnake hoya che e pramANe manuSyo kahyA. * sUtra-191 - devo keTalA bhede che? cAra bhede - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika. bhavanavAsI keTalA bhede che ? daza bhede che - asukumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra, anitakumAra te saMkSepathI be bhede che - pati ane . A bhavanavAsI. te vyaMtara keTalA bhede che ? ATha bhede che - kinara, kidhura, mahora, gaMdharva, yakSa, rAkSasa, bhUta, pizAca, te saMkSepathI be bhede che - paryAptA ane apAtA. te yaMtara kahyA. te jyotika keTalA bhede che ? pAMca bhede - caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA. te saMkSepathI be bhede - paryAptA, aparyAptA vaimAnika keTalA bhede che ? be bhede che - kalpopaga ane kalAtIta. kazopaNa keTalA bheda che ? bAra bhede che - saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra, Anata, pANata, AraNa, arayuta. te sopathI be bhede che - prayatA ane apatiA . te kalpoyaga kahyA. kapAlIta keTalA bhede che? be bheda - jhaveyakA, anuttaropapAtikA. vecakA keTalA bheda che ? nava bheda - adha: Adha:veyaka, AdhaH madhyamavaiveyaka, adhaH upasmiveyaka. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/-/191 madhyama adha:praiveyaka, madhyama madhyamatraiveyaka, madhyama uparamatraiveyaka. uparima adhaHpraiveyaka, uparima madhyamatraiveyaka, uparima upamitraiveyaka. te saMkSepathI be bheTe che - patika ane apaptaka. te traiveyako kahyA. anuttaropAtika keTalA bhede che ? pAMca bhede che - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita, sathisiddha. te saMkSepathI be bhede che paryAptaka ane apacaptika. te anuttaropAtika kahyA. te kalpAtIta kahyA, te vaimAnika kahyA, te devo kahyA, te paMrondriyo kahyA. te saMsAra samApanna jIva prApanA kahI, te jIva prajJApanA kahI - * vivecana-191 : - 81 devo cAra prakAre che - bhavanavAsI Adi, temAM bhavanamAM vasavAnA svabhAvavALA te bhavanavAsI. A bahulatAthI nAgakumArAdinI apekSAe jANavuM. teo prAyaH bhavanomAM vase che, kadAcit AvAsomAM rahe che. asurakumArAdi pracustAthI AvAsamAM rahe che, kadAcit bhavanomAM. bhavana ane AvAsamAM zo bheda che ? bhavano bahArathI goLa ane aMdarathI samacatusa, nIcenA bhAge kamaLanI kaNikAvALA che. AvAso, zarIra pramANavALA, moTA maMDapavALA, vividha maNi-ratnanA dIvAthI dizAonA samudAyanA prabhAzaka che. vyaMtara - vividha prakAranA vana, nagara, AvAsarUpa aMtara - Azraya jeone che, te vyaMtara kahevAya che. temAM ratnaprabhAnA pahelA ratnakAMDamAM upara-nIce so so yojana choDIne vaccenA AThaso yojana pramANamAM bhavano hoya che. nagaro tirthAlokamAM hoya che. temAM tiliokamAM, jemake jaMbUdvIpanA dvArAdhipati vijaya devanI bIjA jaMbudvIpamAM 12,000 yojana pramANa nagarI che ane AvAso traNe lokamAM hoya che. urdhvalokamAM paMDaka vanAdimAM che. athavA jeonuM manuSyothI aMtara gayuM che te vyaMtara kahevAya che. te A pramANe - keTalAMka vyaMtaro cakravartI, vAsudeva pramukha manuSyonI nokara mAphaka sevA kare che. mATe manuSyothI teonuM aMtara nathI. athavA - parvata, guphA ke vananI aMdara vividha prakAranA AzrayarUpa aMtara jeone che te vyaMtara. vALAmaMtara - vananA aMtaromAM rahela te vAnamaMtara. - 4 * je jagatne prakAzita kare che te jyotip - vimAno. temAM utpanna thayelA te jyotika athavA mastaka uparanA mugaTanA prakAzanA maMDalanA samAna sUryAdi maMDala vaDe prakAzita kare te jyotip - sUryAdi devo kahevAya che. te A rIte - sUryane mugaTanA agrabhAgamAM te sUryakAra, caMdrane caMdrAkAra, grahane grahAkAra, nakSatrane nakSatrAkAra, tArAne tArAkAra cihna che, tenA vaDe prakAzita kare che. tattvArtha bhASyamAM paNa kahe che prakAzita kare te jyotip ItyAdi. mugaTanA jevA, mastaka uparanA mugaTamAM rahelA, potapotAnA cihnarUpa ujvala prabhAmaMDala samAna sUryAdinA maMDala vaDe suzobhita kAMtivALA jyotika devo hoya che. 20/6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 puNyavALA jIvo vaDe jeno vividha rIte upabhoga karAya te vimAno. temAM utpanna thayela te vaimAnika, ra have e devonA bhedo anukrame kahe che - bhavanavAsI devo te asukumArAdi che. te darzane kumAra kema kahe che ? kumAranI mAphaka ceSTA kare che mATe kumAra kahevAya che. kumAranI mAphaka sukumAra, mRdu, madhura, suMdaragativALA, zrRMgAranA abhiprAyathI viziSTa ane viziSTatara uttara vaikriya karavAvALA, kumAvat uddhata rUpa, veSa, bhASA, AbharaNa, zastra, vastra, zibikAdiyAna-vAhanavALA kumAra mAphaka utkaTa rAgavALA ane krIDAmAM tatpara hovAthI kumAra. kinnaro daza prakAre che - kiMnara, kiMpuruSa, kiMpuruSottama, kiMnarottama, hradayaMgama, rUpazAlI, aniMdita, manorama, tipriya ane ratizreSTha. kiMpuruSo daza prakAre che - puruSa, satpuruSa, mahApuruSa, puruSavRSabha, puruSottama, atipuruSa, mahAdeva, marut, meruprabha, yazasvAna. mahoraga daza prakAre che bhujaMga, bhogazAlI, mahAkAya, atikAya, skaMdhazAlI, manorama, mahAvega, mahAyakSa, merukAMta, bhAvAn. - - gaMdharvo bAra prakAranA che - hAhA, hU, tuMbaru, nArada, RSivAdika, bhUtavAdika, kAdaMba, mahAkAdaMba, raivata, vizvAvasu, gItarati, gItayaza. yakSo tera prakAre che pUrNabhadra, mANibhadra, zvetabhadra, haritabhadra, sumanobhadra, vyatipAtikabhadra, subhadra, sarvatobhadra, manuSyapakSa, vanAdhipati, vanAhAra, rUpayakSa, yakSottama. rAkSaso sAta bhede che - bhIma, mahAbhIma, vighna, vinAyaka, jaLarAkSasa, rAkSasarAArA, brahmarAkSasa. bhUto nava bhede che - surUpa, pratirUpa, atirUpa, bhUtottama, skaMda, mahAda, mahAvega, praticchanna, AkAzaga. pizAco soLa prakAre che - kUSmAMDa, paTaka, sujoSa, Ahinaka, kALa, mahAkALa, cokSa, acokSa, tAlapizAca, mukharapizAca, adhastAka, deha, videha, mahAvideha, tUSTika, vanapizAya. 5 - AcAra. te ahIM Indra, sAmAnikAdi vyavahArarUpa jANavo. te AcArane prApta te kalpopaga kahevAya. thokta AcAra rUpa kalpane atikramelA te kalpAtIta jANavA. - 4 - 4 - muni dIparatnasAgare karela prajJApanA pada-1-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-l-/12 che pada-2-"sthAna" che -- X -- X -- X -- e pramANe pahelA padanI vyAkhyA karI, have bIjuM AraMbhe che. pahelA padamAM pRvIkAyAdi kahyA, have tenA sthAno kahe che. * sUtra-192 - bhagavAna ! bhAdara kayatA pRvIkAyonA sthAno kyAM kahA chehe gautama ! vasthAnanI AThe pRvImAM kai che. te A - ranapabhA, zarkarApabhA, tAlukApabhA, paMkabhA, dhUmapabhA, tama:prabhA, tamatama:prabhAISatapAgabhArA. adholokamAM pAtALa kaLazomAM, bhavano, bhavanapATo, narako, nakAvalikA, narakapadTomAM hoya che. utvalokamAM ko, vimAno, vimanAvalikA, vimAnapadTomAM hoya che. tichaliokamAM Teko, kUTo, zelo, zikharo, prAgabhAro, vijayo, vakSaskAro, vakSo , varSadhara parvato, veLA, vedikAo, hAro, toraNo, dvIpo, samudromAM hoya che. ahIM payA bAdara pRvIkAyikonA sthAno kA che. upapAtane ApIne te lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM hoya che. samughAtanI apekSAe lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM ane vasthAnane AzIne paNa temaja che.. bhAvanA aparApti bAdara pRthavIkAyanA sthAno kaI kaI che ? gautama! jyAM pAyapitA bhAdara pRvIkAyanA sthAno kahyA che, tyAM ja apayaktiA nA kan che. upapata vaDe sarvalokamAM, samudraghAta vaDe savalokamAM, vasthAnathI lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. bhagavana / papitA-apayA sUkha pRvIkAyikanA sthAno kyAM kahyA che gautama. sUma yvIkAyikomAM je prayatA ane apayatA che, te badhAM AyuSyamAna zamaNAM eka prakAranA, aviroSa, bhiwtArahita ane sarvalokamAM vyApta che. bhagavan! patiA bhadara akAyikanA sthAno kyAM kahyA che ? gautama svasthAnathI sAta vanodadhi, sAta ghanavalaya, adholoka, pAtALakaLaza, bhavana, bhavana padTomAM che. utvalokamAM kahyuM, vimAna, vimAnAvalikA, vimAna padTomAM che. tichaliokamAM kUvA, taLAva, nadI, kaha, vApI, puSkariNI, dIrdhakA, guMjAlikA, sarovara, sarovapaMkita, sarasarapaMkti, bila, bilapaMkti, jharaNA, jIrA, chillara, pallava, vA, dvIpa, samudra sarve jaLAzayo ane jaLa sthAnomAM ahIM yatiA bAdara, akAyikonA sthAno kaai che te upapAta vaDe lokanA asaMkhyAta bhAgamAM, samudaghAta vaDe lokanA asaMkhyAta bhAgamAM ane svasthAnathI paNa lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. bhagavana aparyApta bhAdara kAyikonA sthAno kyAM che ? gautama! jyAM bAda akAyikonA sthAno che, tyAM aparApti bhAdara akAlikonA 84 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 sthAno che. upapAta ane samughAta vaDe sarvalokamAM, vasthAnathI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. bhagavana! paryAptA ane apacA sUkSma akAyanA sthAno kyAM che gautama ! sUkSma akAyikonA paryAptA ane apasaptiA badhA eka prakAranA, viroSatA * bheda rahita savaloka vyApI che. bhagavA prayatA bAda teukAyikonA sthAno kaI che gautama vasthAnI managamamAM aDhIya samudromAM vyApatta na hoya to paMdara kamaNibhUmimAM, vyAghAta ANIne pAMca mahAvidehamAM - x * che. upapata vaDe lokanA asaMkhyAta bhAgamAM ane prasthAna tathA samughAtathI paNa lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. bhAvanA apayaktiA bhAdara teukAyanA sthAno karyo che? prayatAnA che, tyAM ja bAdara apayA teukAyanA sthAno che. upapAtathI lokanA baMne ud kapATomAM ane tichaliokarUpa zvamAM hoya che. samudaghAtathI sarvalokamAM, svasthAnathI lokanA asaMkhyAta bhAge hoya che. bhagavAna / payatA, apacatA sUkSama teukAyanA sthAno kayAM che ? gautama ! yaddhiA ane aparyAptA sUma teukAyo che te badhA eka prakAre vizeSatA - bheda rahita, sarvaloka vyApI che. * vivecana-192 : bhagavana! e paththaranuM AmaMtraNa pada . patiA bAdara pRthvIkAyikonA svasthAno Adi kyAM che ? ema gautamasvAmIe pUchatA. bhagavanuM vartamAna svAmIe gautamane kahyuM - svasthAnAdi [zaMkA jenuM kuzalanuM mUla vRddhi pAmela che jovA bhagavad gautama gaNadhara che, tIrthakara kahela mAtRkApadanA zravaNa mAtrathI atyaMta zrutajJAnAvaraNano kSayopazama thayelA, caudapUrvI, savakSira saMyogane jANanArA che, tethI vivakSita pUchavA yogya arthanA jJAnarahita che, to zA mATe pUche che ? kemake caudapUrva ane sarvotkRSTa zrutalabdhivALAne prajJApanIya kazuM avidita nathI. kahyuM che - jo bIjA pUche to asaMkhya bhavone paNa kahe che, paNa sAtizaya viziSTajJAna kti chAstha tene jANato nathI. to gautamasvAmI zA mATe prazna kare che ? tamArI vAta satya che, paNa jANavA chatAM gautamasvAmI pUrve anya samaye ziyone kahela ane pharIthI temane pratIti karAvavA vivakSitAne pUche che. bIjuM prAyaH sUtronI nA sama gaNagharanA prazna ane tIrthaMkaranA uttararUpa che. te rIte A sUracanA karI che. athavA gautama gaNadhane chAsthatAthI anupayoga saMbhave che. *x* mATe saMzayathI pUche to temAM koI prakAre doSa nathI. 'gautama' e lokaprasiddha, mahAviziSTa, gogapatipAdaka AmaMtraNa zabda che. ati he gautamagogavALA ! svacAna - jyAM bAdara pRvIkAyiko rahe che. vaNadi vibhAgathI vyavahAra karI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/-|-|192 zakAya che, te svasthAna, svasthAnanuM grahaNa upapAta ane samudghAtanuM judApaNuM batAvavAne che. AThe pRthvImAM badhe paryAptA bAdara pRthvIkAyanA sthAno che. te AThe pRthvInA nAmo kahyA che. adholokamAM vaDavAmukha Adi pAtALa kaLazomAM, bhavanapati nikAyanA AvAsarUpa bhavanomAM, bhavana bhUmirUpa prastaTomAM che. ahIM bhavananA grahaNathI mAtra bhavana levA. prastaTa grahaNathI vaccenI bhUmio levI. naraka - chUTA chUTA naskAvAsa. AvalikAbaddha nakAvAsa, naskanI bhUmimAM hoya che. ahIM narakanA grahaNathI kevaLa nakAvAsonuM ane naka prastaTanA grahaNathI vacce rahela bhUmi levI. urdhvalokamAM saudharmAdi kalpo, chUTA chUTA traiveyaka saMbaMdhI vimAno, AvalikAbaddha vimAno, vimAnonI bhUmikArUpa prastaTomAM che - 4 - tIrthAlokamAM TUMko, chinnaTaMko, siddhAyatanAdi kUTo, zikhararahita parvato, zikharayukta parvato, kaMIka nIcA parvato, kacchAdi vijayo ItyAdimAM kahela che. vadhAre zuM kahevuM? badhAM dvIpa - samudromAM paryAptA bAdara pRthvIkAyanA sthAno che. 85 papAta - utpatti, paryAptA bAdara pRthvIkAyikonA hamaNAM je sthAno kahyA te sthAnaprAptinI abhimukha hoya. upapAtane AzrIne bAdara pRthvIkAyika cauda rAjaloka pramANa lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahe che. ahIM koI AcArya sUtranI evI vyAkhyA kare che - sthULa RjusUtranayanI dRSTithI paryAptA bAdara pRthvIkAyano vicAra karatA utpatti sthAne AvI AhArAdi paryAptio pUrNa karI viziSTa vipAkathI paryApta bAdara pRthvIkAyanuM Ayu anubhave che te ja grahaNa karavA. paNa aMtarAla gatimAM vartatA hoya te na levA. - 4 - tethI temanuM svasthAna ratnaprabhA Adi badhAM maLIne paNa lokano asaMkhyAta bhAga thAya che. mATe upapAtane AzrIne lokano asaMkhyAtamo bhAga jANavo. bIjA AcArya kahe che - paryAptA bAdara pRthvIkAya bIjA badhAMthI thoDAM che tethI aMtarAlamAM vartatAne grahaNa karatAM paNa lokano asaMkhyAta bhAga thAya che. samudghAtane AzrIne paNa temaja che. ema na mAno to samuddAta avasthAmAM svasthAna sivAya bIjA kSetramAM rahevAno saMbhava hovAthI lokano asaMkhyAta bhAga ghaTI zakaze nahIM, tattva kevalI ke viziSTa jJAnI jANe. - x - ahIM ema vicAravuM ke - sokrama ke nirUpakrama AyuvALA paryAptA bAdara pRthvIkAyiko potAnA Ayuno trIjo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhIne mAraNAMtika samuddAta kare che ane utpatti sthAna paryanta Atmapradezono daMDa vistAravA chatAM paNa thoDAM hovAthI lokanA asaMkhyAtame bhAge rahe che. paryAptA bAdara pRvIkAyikonuM Ayu haju sudhI samudzAtAvasthAmAM kSINa thayuM na hovAthI paryAptA kahyA che. ahIM pUrve pRthvI AdimAM svasthAna mAtra kahyuM. have svasthAnamAM paNa lokanA keTalA bhAgamAM rahe che ? te kahe che - svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM varte che. svasthAna ratnaprabhAdi che, te badhAM maLavA chatAM paNa lokano asaMkhyAtamo bhAga thAya che. - 4 - pAtALa kaLazo paNa lAkha yojana pramANa uMcA che, naskAvAso paNa 6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 3000 yojana uMcA che vimAno paNa 3200 yojana uMcA che. te badhAM parimita hovAthI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge varte che, tema kahyuM. bAdara aparyApta pRthvIkAyika sUtramAM upapAta ane samudghAtathI sarvalokamAM kahyA. ahIM aparyApta bAdara pRthvIkAyiko aMtarAla gatimAM ane svasthAnamAM paNa aparyApta bAdara pRthvIkAyikanuM Ayu viziSTa vipAkathI vede che. deva ane nAraka sivAya badhethI AvIne utpanna thAya che. marIne paNa deva-nAska sivAya badhAM sthAnomAM jAya che. tethI aMtarAla gatimAM vartatA paNa ahIM levA. vaLI te svabhAvathI paNa ghaNAM che, tethI upappAta, samudghAtathI sarvaloka vyApI che. bIjA kahe che - teo svabhAvathI ja ghaNAM che tethI upappAta, samuddAta vaDe sarvalokavyApI che. upapAta koIkano Rjugati, koIkano vakragatithI thAya che. - x * e vakragatimAM pravAhathI vakragatimAM saMharaNa ane tenI pUrtimAM niraMtara loka vyApta thAya che. svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge rahe che. sUkSma pRthvIkAyika paryAptA-aparyAptA sUtramAM paryAptA, aparyAptA badhAM eka prakAranA che. kemake pUrve karelA svasthAnAdi vicArane AzrIne temAM bheda nathI. tethI teomAM upapAta, samudghAta, svasthAnano bheda nathI. vizeSatArahita eTale paryAptA jevA ja aparyAptA paNa jANavA. bhinnatA rahita che eTale ke dezanA bhedathI teonA bheda nathI. arthAt je AdhArabhUta AkAzapradezamAM paryAptA sUkSma pRthvIkAyiko che, tyAM ja aparyAptA paNa che. vaLI u5pAta, samudghAta, svasthAna vaDe sarvaloka vyApI che. AnA vaDe AgamanuM kathaMcit nityapaNuM jaNAvyuM. 'AyuSyamAt zramaNa' e gautamane karela saMbodhana che. ema akAyikanA bAdara ane sUkSma paNa jANavA. vizeSa e ke - paryApta bAdara aAyika sUtramAM temanuM sthAna sAta ghanodadhi valayomAM che. te ghanodadhi valayo sva sva naka pRthvImAM paryanta bhAgane vIMTIne rahelA che, valayAkAra che. adholokamAM valayAmukhAdi pAtALa kaLazomAM che. kemake temAM paNa bIjA tribhAgamAM dezathI, trIjA tRtIyAMzamAM sarvathA pANIno sadbhAva che. bhavana-kalpa-vimAnomAM vAva AdimAM pANI hoya che. jo ke vimAno kalpagata jANavA, traiveyakAdimAM vAvono asaMbhava che. kUvA, taLAva Adi prasiddha che. nadI-gaMgAdi, draha-padmadrahAdi, vApIpuSkariNI, dIdhikA-Rju laghu nadI, ityAdi bila-svAbhAvika niSpanna kUpikA, uljhajharaNA, pravAho nirjhara-jharaNAM, chillara-nahIM khodelA ane thoDA pANIvALA jamIna ke parvatanA pradezo, palvala-nahIM khodela sarovara, varSa-kyArA. badhAM jala sthAnomAM bAdara akAyika hoya che. have bAdara paryAptA teukAyikonA sthAnono prazna - sugama che. svasthAnane AzrIne manuSya kSetramAM hoya che. ahIM aDhI vizeSaNa dvIpanuM che, samudrane lAguM na paDe. vyAghAta abhAve pAMca-pAMca bharata, airavata, mahAvidehamAM ane vyAghAtane AzrIne Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-I192 pAMca mahAvidehamAM hoya che. ahIM - vyAghAta te ati snigdha ke ati sUkSa kALA samajavo. tevA kALamAM bAdara agnino viccheda thAya che tethI pAMca bharata-pAMca auravatamAM sudhamasuSamA, suSamA ane suSamaduSamAmAM ati pi kALa hoya che. daSamadaSamAM nAmaka chaThThA AsamAM atirakSa kALa hoya che. tevo vyAghAta hoya tyAre pAMca mahAvidehomAM ane vyAghAta na hoya tyAre paMdara karmabhUmimAM bAdara teukAyanA sthAno che. upapAta * ukta sthAnonI prAptinI abhimukhatA AzrIne aMtarAla gatimAM vartatA hoya tyAre vicAratA bAdara teukAyiko lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahe che. samuThThAtathI paNa temaja che, kemake maraNasamudyAta vaDe paNa teo thoDAM hovAthI lokanA asaMkhyAtamA bhAga mAtrane vyApta kare che. sva sthAnane AzrIne lokanA asaMkhyAtamA bhAgane vyApta kare che, kemake manuSya kSetra pIstAlIza lAkha yojana ja che. apayaMiA bAda teukAyikanA sthAno - jayAM tenA paryAptAnA sthAno che, tyAM ja tenA apayaptiAnA sthAno che. kemake paryAptAnI nizrAe ja piyatAo rahe che. te uparAtane AzrIne baMne urva kapATamAM, tIcha lokakSa sthAlamAM rahe che. ahIM aDhI dvIpa-samudrathI nIkaLelA aDhIdvIpa samudra pramANa jADA pUrva-pazcima ane uttaradakSiNa svayaMbhUmaNa samudra paryanta lAMbA je be kapATo che, jeNe urva-adho-baMne bAju lokAMtane sparzela che, te baMne urdhva kapATomAM tathA svayaMbhUramaNa samudranI vedikA paryatta vistAsvALA, 18on yojana pramANa jADA sthAlanA AkAra jevA tIjIlokamAM upapAta vaDe apayaMiA bAda teukAyanA sthAno kahyA che. koI AcArya kahe che - baMne kapATamAM ane baMne kapATanA aMtarvartI tIchalokamAM che. arthAt kapATanA aMtargat tIchalokamAM che, paNa badhAM tIchalokamAM nathI. e rIte kapATa sivAyanA tilokano niSedha karyo che, paNa vidhAna karavA mATe nathI, kemake vidhAna to kapATanA grahaNathI ja siddha thAya che. ahIM tava kevalI ke viziSTa zrutajJAnI jANe. ahIM bhAvArtha A che - bAdara aparyApta teukAyo traNa prakAre che - ekabhavika, baddhAyu, abhimukhanAmagotra. temAM koI eka bhava pachI turata ja bAdara piyapti teukAyikapaNe utpanna thaze te ekabhavika, pUrvabhavano trIjo bhAga Adi bAkI hoya tyAre jemaNe bAdara aparyApta teukAyanuM Ayu bAMdhela che, te baddhAyuSa, jeo pUrva bhavano tyAga karI sAkSAt bAdara aparyApta teukAyanA Ayu, nAma, gotra vede che, te abhimukha nAma gotra kahevAya che. temAM ekamavika ane baddhAyuka dravyathI bAdara apati teukAyika che, bhAvathI nahIM. tethI te baMneno adhikAra ahIM nathI. paNa abhimukha nAma gogavALA bAdara aparyApta teukAyikono ahIM adhikAra che. * * gajusUga nayanI dRSTie bAdara aparyApta teukAyanA Ayu-nAma-gotrano udaya hovAthI pUrvokata be kapATa ane tichalokanI bahAra rahela chatAM bAdara aparyApta 88 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 teukAyika kahevAya che. paNa vyavahAra nathI to kapATamAM sthiti ane tIlokamAM pravezela ja bAdara apati teukAyika kahevAya che. paNa kapATamAM na pravezela, tIchalokamAM na pravezela, te pUrvabhavanI avasthAvALA che, mATe bAdara aparyApta teukAyika na gaNavA. - X - X * sUtranuM vyAkhyAna vyavahAra nathI karela che. - x * kemake tevo saMpradAya che. sUtronI gati vicitra hovAthI te kathana cukata che. samuThThAta vaDe sarvalokamAM hoya che. kapATo vacce rahela sUma pRthvIkAyikAdi jIvo bAda apati teukAyikomAM utpanna thanAra che, te mAraNAMtika samudhdhAMtathI laMbAImAM lokAMtaparyanta Atmapadezone vistAre che, te avagAhanA saMsthAnapadamAM kahevAze. -x - X* tethI sUkSma pRthvIkAyikAdi utpatti deza sudhI Atmapadezo daMDarUpe vistArI aMtarAla gatimAM vartatA ane bAdara aparyApta teukAyano Ayane anubhavatA hovAthI jeo bAdara apati teukAyika kahevAya che. teo * x * samuThThAtathI sarvaloka vyApI che. bIjA AcAryo paNa kahe che - bAdara aparyAptA teukAyo ghaNAM che, kemake eka eka paryAptAne AzrIne asaMkhyAta apatiA utpanna thAya che. te sUkSmamAM paNa utpanna thAya, sama jIvo to badhe sthaLe che, tethI bAdara aparyApta teukAyiko mAraNAMtika samuThThAta karIne sarvalokane pUre che. temAM koI doSa nathI. * x - svasthAnanI apekSAe lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahe che, kemake paryAptAnI nizrAmAM aparyAptA utpanna thAya che, patiAnuM sthAna manuSyakSetra che ane te lokano asaMkhyAtabhAga mAtra che. sUma teukAyanuM sUjha, sUkSma pRthvIkAyavat jANavuM. * sUtra-193 : bhagavAna / jayatA bhAdara vAyukAyikonA thAno kyAM kahyA che? gautama ! svasthAnanI apekSAe sAta vAtamAM, sAta ghanavAta valayomAM, sAta tanuvAtamAM, sAta tanuvAta valayamAM, adholokamAM pAtALa, bhavana, bhavanapadTa, bhavanachidra, bhavananikuTa, naka, nakkAvali, naskAdTa, naRchidra, nakkanikUTomAM, udad lokamAM kahyuM, vimAna, vimAnAvalikA, vimAnapataTa, vimAnachidra, vimAna nikUTomAM, tochalokamAM - pUrva pazcima dakSiNa uttaramAM sarve lokAkAza chidromAM, loka niTomAM paryAptA bhAdara vAyukAyanA sthAno kahyA che. upAtI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM, samudyAta vaDe lokanA asaMkhyAta bhAgomAM, prasthAna vaDe paNa temaja che. bhagavana! aparyApta bAdara vAyukAyikanA sthAno kyAM che ? gautama! jyAM bhAdara vAyukAyikanA payatAnA sthAno che, tyAM ja tenA patinA sthAno che. upapAta ane samudraghAtathI sarvalokamAM ane svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 sUmanigodonuM Ayu bAMdhI maraNa pAme tyAre utpati deza sudhI Atmapadezane vistAre che, tyAre bAdara paryAptA nigodo ja samudyAtane prApta thayelA ane sarvalokamAM vyApI che, tethI samuThThAtathI sarvalokamAM che, tema kahyuM. paNa sva sthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che. kemake ghanodakyAdi badhAM sthAno lokano asaMkhyAta bhAga 2-I-/193 bhagavan! sUkSma vAyukAyika patA-pitAnA sthAno kyAM che ? gautama! patiA -apayaktiA baMne eka prakAranA, vizeSa rahita, bheda rahita ane sarvalokamAM vyApta che. bhagavAna ! bhAdara vanaspatikAyika jayatAnA sthAno kyAM che ? gautama ! svasthAnamAM sAte ghanodadhimAM, sAte ghanodadhi valayomAM, dholokamAM - pAtALa, bhavana, bhavanapadTomAM, udad lokamAM - kalpa, vimAna, vimAnAvalikA, vimAnapadTomAM, tIchAM lokamAM - kUvA, taLAva, nadI, draha, vApI, puSkariNI, dIlvikA guMjAlikA sarovara, sarapaMkita, sarasarapaMkti, bila, bilapaMkti, ura, nijhara cillala, pallala, varpiNa, dvIpa, samudramAM, badhAM jaLAzayomAM, jaLa sthAnomAM A payafptA bhAdara vanaspatikAyikanA sthAnomAM kahela che. upAta ane samughAtathI sarvalokamAM, svasthAnathI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM Avela che. bhagavana / aparyAptA bhAdara vanaspatikAyikonA sthAno kyAM che ? gautama ! jyAM prayatA bhAdara vanaspatikAyikanA sthAno che, tyAM ja tenA aparAptinA sthAno che. upata ane samaghAtathI savalokamAM, svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che. bhagavana! prayatAaparyAptA sUkSma vanaspatikAyanA sthAno kyAM che ? gautama! patiA -apayA badhAM eka prakAranA, vizeSa rahita, bhedarahita ane sarvalokamAM vyApta kahela che. * vivecana-193 : e pramANe bAdara vAyakAyika ane vanaspatikAyikanA pratyekanA paNa traNa traNa sUtro kahevA, vizeSa e ke - bAdara paryApta vAyukAyika sUramAM bhavanachidra - bhavanonA avakAzAMtara, bhavana nikUTa-gavAkSAdi samAna, nakanikUTa-narakAvAsa pradeza, ItyAdi * x . payartiA vAyu ati ghaNAM che, kemake jayAM polANa che, tyAM vAyu che. uparAtAdi lokanA asaMkhya bhAgamAM che. apati bAdara vAyukAyika sUramAM deva-nAka sivAyanA bAkInA kAyamAMthI, badhAM bAdara paryApta vAyukAyamAM utpanna thaI zake. * x * bAdara pati-jApati vAyakAyikonA ghaNAM svasthAno che. vyavahAranayanA mate paNa upapAtane AzrIne temanuM sarvaloka vyApIpaNuM ghaTI zake che. samuddAta vaDe temanuM sarvalokavyApIva suprasiddha che. kemake sUkSma jIvomAM ane sarvalokamAM temanI utpattino saMbhava che. bAdara paryApta vanaspatikAya sUtramAM svasthAna ghanodadhi Adi che. temAM bAdara nigodomAM zaivAlAdi saMbhave che. sUkSma nigodonI bhavasthiti aMtarmuhUrta che. tethI paryApta bAdara nigodomAM utpanna thatAM ane paryApta bAdara nigodanuM Ayu anubhavatA zuddha jusUtra nayaNI bAdara pati vanaspatikAyika tarIke kahevAya che, upapAtathI sarvadA sarvalokane vyApta kare che. * x * samuAtathI sarvalokamAM hoya. bAdaranigodo * sUjha-194 - bhagavana / pati-patA beIndriyonA sthAno kyAM che ? gautama ! urvalokamAM tenA eka bhAgamAM, adholokanA eka bhAgamAM, tichaliokamAM - kUvA, taLAva, nadI, draha, vAva, puSkariNI, dIkviMkA, gujalikA, sarovara, sarapaMkita, sarasapaMkti, bilo, bila paMkita, jharaNA, pravAha, chilara, palpala, tapa, dvIpa, samudra ane badhAM jaLAzaya, jaLa sthAnomAM pati-patiA beIndriyanA sthAno che. upapata, samuThThAta, svasthAnI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che. bhagavanpatA-ApatA teIndriyonA sthAno kyAM che ? gautama! urva ane adholokanA eka bhAgamAM, tIjIlokamAM kUvA, taLAva, nadI - x : yAva4 * x * jaLa sthAnomAM A payata ApatA teIndriyanA sthAno che. teo upapata, samughAta ane varasthAna vaDe lokanA asaMkhyAmAM bhAgamAM rahe che. bhagavana! patA-paryAptA caturindriyonA sthAno kayAM che ? gautama! uM ane adholokanA eka bhAgamAM tIchaliokamAM kUvA, taLAva, nadI rAvatuM jaLasthAnomAM A prayatA apayafptA caurindriyanA sthAno che, upauta samudaghAta ane svasthAna vaDe lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che. bhagavAna ! paryAptApiyata paMcendriyonA sthAno kyAM che ? gautama ! udadloka ane adholokanA eka bhAgamAM, tIjIlokamAM kUvA, taLAva, nadI yAva4 jaLasthAnomAM A pAMcendriya patA-patAnA sthAno che. uSapAta, samughAta ane svasthAnathI lokanA asaMkhyAtabhAgamAM che. * vivecana-194 - e pramANe be-traNa-cAra Indriya ane sAmAnya paMcendriyonA sUtro paNa jANavA. vizeSa che - zaMkha Adi beIndriyAdi ghaNAM jIvo pANImAM utpanna thAya che. tethI badhAM sUtromAM kUvAdi kahyA che. urvalokamAM tenA eka bhAgamAM meru AdinI vAva vageremAM, adholokamAM - adholaukikagAmanA kUvAdimAM jANavuM. bAkI svayaM jANavuM. have paryAptAvayapti nairasikasthAna kahe che * sUtra-15 : bhagavana! patA -paryAptA nairayikanA sthAno kyAM che? bhagavad ! nairayiko kyAM vase che ? gautama! asthAna vaDe sAte pRthvImAM - ratnapabhA, zarkarA-vAlukA-kadhUma-tamatamatama bhA. ahIM narasikonA 84-lAkha nakAvAso Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 2-I-/15 kahyAA che. te narako aMdarathI goLa, bahArathI corasa, nIce amAnI AkRtivALA che. tamasuthI nitya aMdhakAravALA, graha-caMdra-sUrya-nattrarUpa jyotikanA mArihita, meda-vasA-para-lohI-mAMsanA kIcaDathI vAraMvAra kharaDAvAthI lipta bhUmitalavALA, Azuci-bIbhatsa-ati dugadhI-kapota agni vaNabhiA-karkaza avALA-rAha ane azubha nakAvAyo che. temAM azubha vedanAo che. ahIM prayatA-apayartiA nairayikanA sthAno che teo upapAta, samuThThAta, svasthAnathI lokanA asaMkhyAta bhaNe che. ahIM ghaNAM nairayiko vase che. teo kALA, kALI AbhAvALA, gaMbhIraati romAMca thAya tevA, bhayaMkara, jhAsa karanArA ane vaNathI he AyuSyamAna ! ati kAA che. teo tyAM nitya DarelA, nitya nAsita, nitya udvigna, nitya parama zubha saMbaddha naraka bhayane anubhavatA rahe che. * vivecana-15 - paryAptA-apayartiA nairayikonA sthAno kyAM che ? ema pUche che. vizeSathI pUche che - nAsko kyAM vase che ? bhagavaMte uttara Apyo ke sAte pRthvImAM ItyAdi. sAte pRthvInA narakAvAsa kula 84 lAkha che. te A rIte- ranapabhAmAM 3o-lAkha, zarkarApabhAmAM 5-lAkha, vAlukApabhAmAM 15-lAkha, paMkaprabhAmAM 10-lAkha, dhUmapabhAmAM-3-lAkha, tama:prabhA pAMca ochA eka lAkha, tamatamapabhAmAM-pAya. ema 84-lAkha, meM tathA anya tIrthakaroe kahela che. te narakAvAso aMdarathI goLa, bahArathI corasa che. A kathana pIThanA uparanA madhya bhAgane AzrIne che. sarva pIThAdi apekSAe paMkitabaddha nakAvAso kramazaH goLa, trikoNa, catuSkoNa che ane puSpAvakIrNa narakAvAso judA judA saMsthAnavALA che. nIce kSarapra AkAranA che. te A rIte- bhUmitala komaLatArahita hovAthI tINa kAMkarAvALuM che, kAMkarAnA sparza mAtrathI astarA vaDe paNa kapAya tema paga kapAI jAya che. prakAzanA abhAvathI je tamasa che, tenAthI haMmezA sAMdhakAvALA. kevaLa bahAranI bhAge sUryaprakAza hovAthI ati maMda aMdhakAra hoya che. narakamAM to tIrthakaranA janma, dIkSAdi kALa sivAya haMmezAM lezamAtra prakAza na hovAthI meghAcchAdita kRSNa pakSanI madhya rAtrimAM janmAMdha mAphaka gADha aMdhakAra hoya che. * x * tyAM prakAzaka sUyadinA abhAvathI haMmezAM aMdhakAra rahelo che. te A rIte graha, caMdra Adi pAMce jyotikono mArga nathI evA, svAbhika meda, cabI, paru ItyAdithI lipta bhUminaLavALA ane A kAraNathI azuci, ati sUtra utpanna kartA, kAcA maLa jevI gaMdhavALA, ati durgadhI, mRta kalevarothI paNa ati aniSTa durgadhavALA, - x ati kRSNa varNarUpa agninI jvALA jevI AbhAvALA kemake nAkonA utpatti sthAna sivAya nakAvAso badhe sthAne uNarUpa che. A kathana chaThThI-sAtamI pRthvI sivAya jANavuM. kemake te pRthvI kRNarUpa apti varNa jevI nathI. tyAMno sparza asipatra jevo du:saha che, tethI ja du:kha sahana thAya tevo che. darzana ane gaMdhAdithI paNa A narako azubha che. narakanI vedanA atyaMta asAtArUpa hoya che. ItyAdi - 4 - tyAM vasatA nairayika kALA che. koI nairayika thoDo kALo paNa hoya, te AzaMkA dUra karavA kahe che - kALI kAMtivALA at kRSNa prabhAnA samudAyathI, upacita che. jenAthI bhaya vaDe ati utkaTa romAMca thAya che tevA kemake kRNa-kRSNAbhA nairayikanA darzana mAtrathI bIja nAraka jIvone bhaya utpanna karavA vaDe ati romAMca utpanna kare che. tethI bhayaMkara che, tethI bIjA jIvone trAsadAyI che. varSathI ati kALA che, tethI bhayAnaka koI vastu nathI. teo atyaMta kRSNavarNavALA che. teo nitya phonanA svabhAvathI utpanna ati gADha aMdhakAranA darzanathI bhayabhIta, sarvakALa paramAdhAmI ke paraspara utpanna karela du:khanA bhayathI trAsane prApta, haMmezAM udvigna-ati du:saha zItAdi vedanA, paramAdhAmI ane paraspara udIrIta vedanAthI udvigna, nakAvAsathI parAMkSukha cittavALA, tethI ekAMta azubha ane niraMtara saMbaMdhavALA, satata nakadu:kha anubhave che. * sUjha-196 thI 200 : [196] bhagavana! ranapabhA pRtI nairayika pati-patAnA sthAno kayAM che ? bhagavat ! ranapabhA pRthvI nairayiko kayAM vase che ? gautama ! A ranArUbhA pRadInA 1,80,ooo yojana bAhAnA upara-nIcenA eka-eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,08,ooo yojana pramANa bhAgamAM ratanapabhA pRthvInA nairayikono 30 lAkha narakAvAso kahyA che. te narako aMdarathI goLa, bahAra comsa, nIce zurA AkAravALA, tamasathI nitya AMdhakAravALA, graha, caMdra, sUrya, nattrarUpa jyotika mArga rahita, meda-vasA AdithI lipta bhUmi che evA, azuci-viya, ati durabhigaMdhavALA, kRSNa ani vAbhiA, karkazAspaNaviALA, duradhyAsa, azubha nAsko che, nakanI vedanA azubha che. ahIM ratanapabhA pRthvI nairasika patA-apayatanA sthAno che. upapAta, samaghAta, vasthAnathI teo lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che, tyAM ghaNAM ratanapabhA pRthvI nairayiko vase che. teo kALA, kALI vaNabhAvALA, gaMbhIra romAMca thAya tevA, bhayaMkara, trAsa utpakata, vaNathI paramakRSNa evA che AyuSyamAna zramaNa ! kahelA che. teo nitya DarelA, nitya prasta, nitya sita, nitya udvigna, nitya parama azubha saMbaddha ane nakanA bhayane anubhavatA vicare che. bhagavana / pati-aparyAptA zarkarA pRthvI nairayikonA sthAno kyAM che ? bhagavan! kara pRdI nairayiko kyAM rahe che ? gautama ! 1,32,ooo yojanA jADAIvALI zarkarApabhA pRdImAM uparatnIcethI eka-eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,30,000 yojana bhAgamAM zarkarApabhA pRvInA 5-lAkha nakkAvAso Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-/196 thI 200 che, te nasko aMdarathI goLa, bahArathI cosTa, nIce surata AkAre che. tamathI nitya aMdhakAravALA yAvatu azubha nakko che, te narakomAM azubha vedanAo che. ahIM zarkarApabhAnA nairayikonA payatAapatiAnA sthAno che. upapAta, samughAta, vasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che, tyAM ghaNAM zarkarApabhAvRddhI nairayiko vase che. te kALA, kRNAbhA vALA yAvat vathiI paramakRSNa che. teo nitya DarelA yAvatu narakanA bhayane anubhavatA rahe che. bhagavAna ! paryAptApiyA tAlukAbhA pRthvI nairayikonA sthAno jyAM che ? bhagavat ! te vAlukApabhA pRtI nairayiko kyAM vase che ? gautama / tAlukApabhA pRthvInI 1,28,ooo yojana ghaDAInA upara-nIcenA eka-eka hajAra yojanA choDIne vaccenA 1,26,000 yojana bhAgamAM tAlukAbhA pRdInA nairayikonA 15-lAkha nakAvAso kahyA che. te narako aMdaratI goLa, bahArathI corasa yAvatuM * x * dUradhyAsa azubha nakko che. nakanI vedanA azubha che. ahIM patiApatA vAlukApabhA pRthvI nairasikonA sthAno che. upapAtAdithI lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM vAlukApabhA pRthvInA nairayiko vase che. te kALA, kALI vaNabhiAvALA cAva4 varSathI paramakRSNa che. tyAM teo * x * naraka bhayane anubhavatA rahe che. bhagavAna ! patA-paryAptA paMkAbhA pRthvInA nairayikonA sthAno che ? bhagavAna ! paMkaNabhA pRetI nairayiko kyAM vase che ? gautama. paMkAbhAM pRthvInI 1,20,ooo yojanA jADAInA upara-nIcenA eka-eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,18,ooo yojanamAM paMkAbhA pRthvInA daza lAkha nakAvAso che. te narako aMdarathI goLa, bahArathI corasa cAvatu - x * karkaza spaSTavALA dUradayAsa, azubha narako, azubha naraka vedanAvALa che. ahIM paMkAbhA pRdI nairayikonA pati-apayatAnA sthAno che. uupAtAdi traNethI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. tyAM ghaNAM kAbhA gRdI nairayiko vase che. te kALA yAva4 varSathI paramakRSNa che. te nitya DarelA, nitya trasta yAvata narakamayane anubhavatA rahe che. bhagavan! patAjAyayatA dhUmakhabhA pRtI nairayikonA sthAno jyAM che ? bhagavana! dhUmakhabhA pRthvI nairayiko kyAM vase che ? gautama ! dhUmapabhA pRthvInI 1,18,ooo yojana jADAInA upara-nIcenA eka-eka hajAra yojanA choDIne varasonA 1,16,ooo yojanamAM dhUmakhabhA pRtInA traNa lAkha nacchAvAso kahyA che. te nasko dathI goLa, bahArathI comsa ItyAdi badhuM pUrvavat kahevuM. ahIM narakanI azubha vedanA che. ahIM payartiA-apayaktiA dhUmapabhA pRthvI narayikonA sthAno che. upapAtAdi traNethI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. tyAM ghaNAM dhUmapabhA pRthvI nairayiko vase che. teo kALA yAvata paramakRNa che. teo nitya DarelA cAvatu narakabhayane anubhavatA rahe che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 bhagavAna ! prayatA apayatA tamaprabhA pRthvI nairayikonA sthAno kayAM che ? bhagavana ! tama:prabhA pRadIrne nairayiko kyAM vase che ? gautama / 1,16,ooo yojana jADAIvALI tama:prabhA pRthvInI upara-nIcenA eka-eka hajAra yojanA choDIne vaccenA 1,14,000 yojana bhAgamAM tama:prabhA pRtInA nairayikonA pAMca jUna eka lAkha nakAvAyo che. te nasko aMdarathI goLa, bahArathI corasa ItyAdi che. te nasko zubha che, tyAMnI vedanA azubha che. ahIM patiapatA tamaH pRthvI nairayikonA sthAno che. te uparAtAdi traNethI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. tyAM ghaNAM tamaubhA pRthvI nairayiko vAro che. teo kALA yAvatu paramakRSNa che. teo nitya DarelA yAva4 nakabhayane anubhavatA rahe che. bhagavAna ! tamatamA pRpI nairayikonA pati-apayaktiAnA sthAno jyAM che ? bhagavana ! tamatamAM pRthvI nairayiko kayAM vase che ? gautama ! tamatamA yvInI 1,08,ooo yojanA jADAInA upara-snIcenA sADI bAvana hAra yojanA choDIne vaccenA 3ooo yojanomAM A tamatamAM pRdhInA mataapayaktiA nairayikonA pAMca dizAmAM pAMca anuttara e mahA-moTA nakAvAso kahelA che. te A rIte - kALa, mahAkALa, raurava, mahAraurava, pratiSThAna. te narako aMdarathI goLa, bahArathI corasa, nIce surai saMsthAna saMsthita che. temasaMthI nitya aMdhakAravALA, graha-caMdra-sUrya-namra jyotiSa mAga rahita, meda-carabIpUtasamUha-lohI-mAMsa-cikhalAdithI lipta thayela bhUmitalavALA, Azuci-viyathI parama durgadhI, karkaza sparzavALA, duradhyAsa azubha narako che. narakanI vedanA azubha che. ahIM tamatamAM pRdI nairayikonA sthAno che. upapAta, samudhAta ane svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che. tyAM ghaNAM tamatamA prajI nairayiko vase che. te kALA, kALI bhAvALA, gaMbhIraromAMca thAya tevA, bhayaMkara, trAsotpAdaka, paramakRSNa varNavAA che. he AyuSyamAna zamaNAM teo nitya DarelA, nitya trasta, nitya nAsita, nitya udvigna, nitya parama azubha saMbai, narakabhayane anubhavatA rahe che. [197 thI 200] eka lAkha upara eMzI, bagIza, aThThAvIza, vIza, aDhAra, soLa, ATha hajAra yojana badhAMnI nIcenI sAtamI pratInI jaDAI che.... eka lAkha upara aphoneTa, gIza, chattIza, aDhAra, soLa hajAra, chaThThI pRthvInA 1,14,ooo yojanamAM tathA samastamAM pRedInA uparanA ane nIcenA sADIbAvana-sADI bhAvanA hajAra choDIne vaccenA traNa hajAra yojanamAM nakkAvAyo che. je mINa lAkha, pacIza lAkha ItyAdi pUrvavata : x - kahea. * vivecana-196 thI 200 :e rIte sAmAnyathI nairayika sUtranI vyAkhyA karI. e pramANe ratnaprabhAdi Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-/196 thI 200 sutrono yathAyogya vicAra karavo. paNa chaThThI, sAtamI pRthvImAM je narakAvAyo che. te kRSNAgni varNa jevA na kahevA. kemake tyAM nAska jIvonI utpatti sthAna sivAya badhe zItapariNAma che. paNa kRSNa agninA varNa jevI uNarUpa nathI. - have pUrvokta narakamRthvInI jADAInuM parimANa darzAvatI saMgrahaNI gAthA kahI che. mAta - eMzI hajAra adhika eka lAkha yojana ranaprabhAnI jADAI che ItyAdi * x * x * sUtrArthamAM kahyA mujaba jANI levuM. tyArapachI upara-nIce eka-eka hajAra yojana mUkIne jeTalI narakAvAsane yogya narakamRthvInI jADAI che, teno saMgraha darzAvatI gAthA kahI che. pachI narakAvAsa saMkhyA batAvatI gAthA kahI che, je sugama che. * sUtra-201 - bhagavana payatA-pitA paMcendriya tiryaMconA sthAno kyAM kahan che ? gautama ! ukdlokanA eka deza bhAgamAM, adholokanA eka deza bhAgamAM, tochalokamAM kUvA, taLAva, nadI, kaha, vAva, puSkariNI, dIrdhakA, jAlikA, sara, sarapati, sasarapaMkita, bila, bhilapaMkti, ura, nijhara, cillala, pallala, vA, dvIpa, samudra, sarve jaLAzayomAM, jaLa sthAnomAM A pati-pati tiraMca pAMcendriyonA sthAno kahyuM che. upapAta, samuddhAta, svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM hoya che. * vivecana-201 : ba pUrvavatu. urvalokamAM mera AdinI vAvamAM rahela masyAdi ane adholokamAM - adholaukika prAmAdimAM jANavA. * sUtra-202 - bhagavana / pati-apacatA manuSyonA sthAno kyAM kahA che ? gautama! 4Sa-lAkha yojana manuSyakSetramAM aDhIdvIpa-samudromAM, 15-karmabhUmimAM, 30akarmabhUmimAM, 26-etadvIpomAM payA -payaktiA manuSyonA no kahA che. upapAta ane svasthAnathI lokA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. samuddhAta sarvalokamAM che. vivecana-202 : sUga sugama che. sarvalokamAM samuThThAta, kevalI samuThThAtane AzrIne kahyo che. have bhavanapatinA sthAna kahe che. * sUtra-203 thI 205 cAlu : ri03] bhAvanA prayatA-apayatA bhavanavAsI devonA sthAno kyAM. kahal che ? bhagavana ! bhavanavAsI devo kyAM vase che ? gautama! A ratanapabhA praNavInI 1,80,ooo yojananI jADAInA upara-nIcenA eka-eka hAra choDIne varasenA 1,8,ooo yojana bhAgamAM bhavanavAsI devonA sAtakoDa boMtera lAkha bhavano che. te bhavano bahArathI goLa, aMdarathI corasa, nIce pukkara karNikA saMsthAnathI saMsthita, ukirNa aMtaravALI vipula gaMbhIra khAI ane parikhA cotarapha prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 che. pAkA-aTTAlaka-kapaTa-toraNa-pratidvAra deza bhAgavALA, mo-zatadanI-muzalamukuMDhIthI yukad, ayodhyA, sadA jayavALA, sadA gupta, 48-koSTakaracita, 48vanamALA yukata, kSema-ziva-ri devothI daMDoparakSita, lIpaNa-gupaNAthI zobhita, gozISa-sarasa-skata caMdana vaDe hAthanA thApA mArela che evAM, caMdananA kaLazo mUkela, caMdananA ghaTathI zobhita toraNo jenA laghu dvAramAM Avela che evA, bhUminI nIce lAgela ane upara laTakAvela phUlanI mALAonA jhumakhAvALA, verAyela paMcavaNa sarasa sugaMdhI puNAnA DhagalAnI zobhAyukta kALo guru-zreSTha kIdhUpa-tukanI dhUpathI maghamaghA ane gaMdha vaDe ramaNIya, zreSTha sugaMdhathI gaMdhita, gadhavatabhUta, asarA gaNanA samudAyathI vyApta, dIvya vAMjitra zabdayukata, sarvaranamaya, atisvaccha, nidha, komaLa, ghasIne sApha karelA, jarahita, nirmaLa, nika, nirAvaraNa, kAMti-prabhAskIraNoyukta udhotavALA, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. ahIM paryAptA-patA bhavanavAsI devonA sthAno che. upakhAta-jamudaghAtasvasthAnathI lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. tyAM ghaNAM bhavanavAsI devo rahe che. te mAM - [24] Ayura, nAga, suvarNa, vidhuta, agni, dvIpa, udadhi, dizi, pavana, nita e daza bhavanavAsI kumAro che. [295-cAlu) bhUSaNamAM (1) cUDAmaNirana mugaTa, (2) nAganI pheNa, (3) garuDa, (4) vaja, (5) pUrNa kalazAMkita mugaTa, (6) siMha, () ghoDo, (8) hAthIrUpa zreSTha cihna che, (9) AzcaryakArI magara, (10) vartamAnaka e cihno anukrame asukumArAdi bhavanavAsI devonA che. teo surapa, mahartika, mahadhutika, mahAbala, mahAyaza, mahAnubhava, mahAsabhya, hArathI virAjita chAtIvALA, kaDaga ane muTitathI khaMbhita bhUjAvALA, AMgada-kuMDalathI gRSTa gaMDatalavALA, kafpIThadhArI, vicitra harAbharaNavALA, viSyi mAla-mauli-mugaTa yukata, kalyANa-pravara vastra dhAraNa karela, kalyANaka pavara mALA-anulepanadhara, dedIpyamAnazarIrI, lAMbI laTakatI vanamALA dhAraNa kadI, divya evA vaNa, gaMdha, arza, saMghayaNa, saMsthAna, Rhita, dhuti, prabhA, chAyA, arca, teja, vezyA vaDe daze dizAone uotId, prabhAsita karatA, tyAM potapotAnA lAkho bhavanavAso, hajAro sAmAniko, prAyaziMzako, lokapAlo, agamahiNI, dAo, aniko, anikAdhipatio, hajAro AtmarakSaka devo, bIjA paNa ghaNAM bhavanavAsI devonuM Adhipatya, pauropatya, svAmItva, bhatRtva, mahattarakava, AjJA-aizvarya-senApatya karatA, pAlana karatA, mahA Ahata-nRtya-gIta-vAjiMtra-dvI-tala-tAla-muTidghanamRdaMganA rava Adi vaDe divya bhoga bhogavatA rahe che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/-|-/203 thI 205 9 vivecana-203 thI 205 cAlu - bhavanavAsI devo, ratnaprabhAnA madhyanA 1,79,000 yojanamAM rahe che. - 4 - nIcenA bhAge te bhavano kamaLakarNikA saMsthAnavALA che. kamaLanA madhya bhAge uMcI, samAna, vicitra TapakAvALI karNikA kahevAya che. kotarela hoya tevI eTale atyaMta spaSTa aMtara jemane che tevI vipula ane gaMbhIra khAta ane parikhA che. - 4 - X - khAta ane parikhAno bheda A che - parIkhA upara pahoLI ane nIce saMkucita hoya che. khAta upara nIce baMne sthaLe samAna hoya che. dareka bhavananA prAkA-killA, aTTAlaka-killA uparanA nokarone rahevAnA sthAna, kapATa-poLanA dvAranA kamADo, AnA vaDe badhAM bhavanomAM poLa-pratolI hoya che, tema sUcavyuM. anyathA ahIM kamADo asaMbhava che, poLanA dvAranA toraNo, pratidvAra eTale moTA bAraNAnI nAnI bArIo rUpa vibhAgo jemAM che te. vividha yaMtro, zataghnI-moTI lAkaDI ke zIlAo ke je pADavAthI so puruSo nAza kare, musaMDhI-eka zastra vaDe yukta. tethI ja haMmezAM ayodhya-bIjA vaDe yuddha karavuM azakya, tethI ja jemano sadA jaya che evA. haMmezAM yuddhapuruSothI zastro vaDe gupta, kemake coddhAo bhavananI cotarapha niraMtara hovAthI tyAM anya zatruono jarA paNa praveza thavo saMbhavita nathI. 48 prakAranI racanAyukta koSThaka jyAM svataH celA che, 48 prakAranI bhinna racanAvALI jyAM vanamALA che evA bhavano che. anya AcAryo kahe che - 'aDavAna' zabda prazaMsAvAcI che. tethI prazasta koSThaka racanAvALA Adi - 4 - bhavano che. kSemavi - upadrava rahita, sadA maMgalayukta, cAkararUpe rahelA devothI daMDa vaDe cotarapha rakSaNa karAyela che. bhUmine chANAdithI lIdhela, bhIMta ane mALane cunAthI dhoLela, te vaDe suzobhita che. gozIrSavaMdana - 4 - gADha athavA hathelInA thApA mArelA che. mUkela che mAMgalika kaLazo jemAM evA, caMdananA kaLazo vaDe suzobhita toraNo jenA nAnA bAraNAnA dezabhAgane vize che evAM, pavana Adi - bhUmimAM lAgela, upara caMdaravAnI nIce, vistIrNa, goLa, laTakatI puSpanI mALAono samUha jemAM che te. pAMca varNanA sarasa sugaMdhI puSpanA DhagalAnA zobhAthI yukta. nAyaDu Adi - agara, pradhAna kuMThurukka, zilArasa, tenA dhUpathI maghamaghAyamAna - cotarapha prasarela utkaTa gaMdha vaDe manohara tathA suMdara gaMdhavALA uttama sugaMdhI padArthonI gaMdhayukta, sugaMdhanA atizayapaNAthI sugaMdhadravyanI guTikA jevAM tathA apsarA gaNanA samudAya vaDe samyak atyaMta-ramaNIyapaNAMthI vyApta thayelAM. tathA divya veNu, vINA, mRdaMgAdi vAjiMtranA zabdo vaDe samyak zrotAnA manane haraNa karavA vaDe prakarSa zabdavALAM, sarva ratnamaya-mAtra eka bhAga ratnamaya nahIM evA, AkAza ane sphaTika mAphaka atisvaccha, snigdha pudgala skaMdha vaDe banelAM, snigdha 20/7 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 avayavathI banelA paTanI mAphaka matRNa, ghuMTelA paTanI mAphaka komaLa, sarANanA pattharathI pASANa pratimA mAphaka ghasela. ghasIne komaLa karela, tethI svAbhAvika rajarahita, tethI dhULa vinAnA, AgaMtuka mela rahita, kalaMka ke kIcaDa rahita, AvaraNa rahita chAyAvALA, svarUpathI prabhAvALA, bahAra nIkaLatA kiraNovALA, bAhya vastu samUhane prakAzaka, manane prasanna karanAra, jovA yogya - jene jotAM cakSune zrama na paDe tevA, abhirUpa - ati manohara, pratirUpa che. EC A anaMtarokta asukumArAdi bhavanavAsI yathAkrame cUDAmaNimugaTa Adi cihnanA dhAraka che. tethI kahe che - asukumAra bhavanavAsInA mugaTamAM cUDAmaNi nAme ratna cihnarUpa che. nAgakumAro bhUSaNamAM rahela nAganI pheNarUpa cihnanA dhAka che. suvarNakumAra garuDa cihnadhara che. vidhutkrumAra vajrarUpa cihnadhara che, vajra eTale zakanuM Ayudha. agnikumAranA mugaTamAM pUrNakaLazarUpa cihna che. dvIpakumAra bhUSaNamAM siMharUpa cihnadhara che. udadhikumAra bhUSaNamAM zreSTha ghoDArUpa cihnadhara che. e pramANe dizA kumAro hAthIrUpa cihnadhara che. vAyukumAra magararUpa cihnadhara che. AnitakumAra vardhamAnaka - zarAva saMpuTarUpa cihnadhara che. ahIM akSagamanikA batAve che - jemake bhUSaNamAM nAganI pheNa, garuDa, vajra jene che tevA - x - uppesa eTale mugaTa, aMka-bhUSaNa. vaLI teo kevA che ? surUpa - zobhanarUpavALA arthAt ati kamanIya. mahardrikabhavana parivArAdi mahARddhi. zarIre rahela AbharaNayukta mahAdhuti. zApa ane anugraha viSayaka sAmarthya te mahAnubhAga, mahAt aizvaryayukta prasiddhivALA athavA mahAn potAnA aizvaryane jaNAvanAra - 4 - athavA puSkaLa sAtA vedanIyanA udayathI moTA sukhavALA. koI AcArya kahe che - mAsA evo pATha che tethI-jaldI gamana kare che mATe azva-mana ane potapotAnA viSayane vyApta kare che mATe akSa - Indriya arthAt mahAna mane ane Indriya jemane che evA. [tathA-] hAra vaDe virAjita vakSavALA. kaTaka-kalAyika AbharaNa, truTita-bAhurakSaka, tenA vaDe bhita bhujAvALA, saMr - bAhu ane zIrSanuM AbharaNa vizeSa. kuMDalakAnanuM AbharaNa, khaMDa-kapola. vicitra - vividharUpavALA hastAbharaNayukta. vicitra puSpamALA yukta, maula-mastakamAM mugaTavALA. - 4 - x - kalyANakArI je pravara mAlyapuSpamALA ane anulepana dhAraka. bhAva-dedIpyamAna, boMdi-zarIra. lAMbI laTakatI vanamAlAnA dhAraka, hoya. saMghavaLa - zakti vizeSanI apekSAe saMhanana ja paNa sAkSAt saMhanana nathI kemake devone saMhanana na saMbhave. saMhanana e hADakAMno samUha che, devone hADakAM na - 4 - divya-pradhAnatAthI, Rddhi-parivArAdithI. dhuti-iSTArthasaMprayoga lakSaNa. prabhA-bhavanavAsagata. chAyA-zobhA samudAya, arciH-zarIramAM rahela ratnAdi teja jvAlA. lezyA-dehanI varNa suMdaratA daze dizAone prakAzita karatA ane zobhatA te devo che. tyAM svasthAnamAM pota-potAnA [bhavanAvAsAdinuM] Adhipatya-rakSA, te rakSA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-203 thI 205 sAmAnyathIpaNe ArakSaka vaDe karAya che, tethI kahe che - nagarapatipaNe karatA * badhAM potAnAnuM agresaratva karatA. te agresara nAyakatva vinA paNa svanAyaka niyukta tathAvidha gRhaciMtaka sAmAnyapuruSane paNa hoya che, tethI nAyakatvanI pratipatti arthe kahe che - svAmItva eTale svAmIpaNuM - nAyakapaNuM, te nAyakapaNuM poSakapaNAM sivAya paNa hoya che, jema siMha, haraNano nAyaka che paNa poSaka nathI. tethI popakapaNuM batAvavA kahe che - bhatRtva eTale bhatapaNuM. tethI ja mahattakapaNuM. A mahAratvasatA rahitanuM paNa hoya. jema koI vaNikanuM potAnA nokaravarga prati hoya che. tethI kahe che - Aphozara senApatya. temAM AjJA-satA vaDe IzvarapaNuM - senApatipaNuM - potapotAnA sainya prati abhUta AjJAnuM pradhAnapaNuM. e pramANe adhikAra anya purUSo pAse karAvatA ane svayaM ja pAlana karatA. TdatAta AkhyAna-kathAnaka saMbaMdhI athavA avyAhata-nitya cAlu jovA nRtya, gIta, vAgatI vINA, hAthanA tAla, kAMsA, anya vAdino tathA catura puraSoe vagADela megha samAna dhvanivALA mRdaMganA moTA zabda vaDe. ugha - svarga saMbaMdhI zabda vaDe bhogavavA yogya bhogo vaDe sukhathI rahe che. * sUtra-205 cAlu - bhagavanA patA-patA asurakumAra devonA sthAno kyAM kahyA che ? asukumAra devo kyAM vase che? gautama! A ranapabhA pRedInI 1,80,ooo laDAInA upara-nIcenA eka-eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,78,ooo yojanamAM A sukumAra devonA 64 lAkha bhavanAvAso kahyA che, te bhavano bahArathI vrata, aMdarathI corasa, nIce puSkara karNika saMsthAna saMsthita [ityAdi pUrvavato yAvat abhiya, pratirUpa che. ahIM paryAptAaparyAptA asukumAra devonA sthAno kahyAM che. teo upapAta, samudghati ane svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che. tyAM ghaNAM asukumAra devo vase che. teo kALA, lohitAkSa biMboSThavALA, dhavalapupa dAMtavALA, kALA kezavALA, DAbe eka kuMDaladhara, ddha caMdanathI lipta zarIravALA, kaMIka ziliMghapuSa [ka] vaNI, asaMkilaSTa sUkSma uttama vastra dhAraNa karelA, prathama vayane oLaMgI gayelA paNa bIjI vayane AsapAd, bhaddha cauvanamAM vItA(tA. talabhaMga, guTita bIja zreSTha AbhUSaNo ane nirmaLa maNi-ratnathI maMDita bhujAvALA, daza mudrAthI maMDitathI Agra hAthavALA, cUDAmasi vi>>i cilavALA, surapa, mahartika, mahAjAtika, mahAyaza - x * yAvatuM * divya vecAthI daze dizAne udhotIta ane prabhAsIta karanArA tathA potapotanA lAkho bhavanAvAyo, hajAro sAmAniko - x * cAvatu * x * bIja ghaNAM bhavanavAsIonuM Adhipatya, pauropatya, svAmItva, bhatRtva. mahArakatAdi - x * karatA bhoga bhogavatA tyAM rahe che. 100 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 ahIM camara ane bali e be asurakumArendro, sukumAra rAja vase che. teo kALA, mahAnala sadeza, nIla gulikA-pADAnA zIMgaDAaLasInA puSpa jevA vaNavALA, vikasita kamaLa jevA nirmaLa, dhom ane lAla travALA che. garaDanA jevI lAMbI, sIdhI ane uMcI nAsikAvALA, ghaselI pavAlazilA ane biMbaphaLa samAna adharoSThavALA che. zreta-nikalaMka caMdrakhaMDa, nirmaLa ghanarUpa dahIM, zaMkha, gAyanuM dUdha, mogarAnuM phUla, pANInA kaNo, mRNAlikA jevI dhavala daMtazreNivALA che. agnimAM tapAvIne nirmaLa thayela tapta suvarNa jevA rAtA hAthapaganA tala-tAla-jIbhavALA, aMjana ane megha jevA kALA ane Tucaka rananA jevA ramaNIya tathA nigdha kezavALA, DAbA bhAge kuMDala dhAraNa karanAra [ItyAdi varNana pUrvavatuM] - x * cAvatu - x * lAMbI vanamALAne dhAraNa karanArA, divya evA vaNa-gaMdha-sparza-saMghayaNA-saMsthAna-Rddhi-ghuti-prabhA-chAyA-arcA - teja-leyA vaDe daze dizAone udhotIta karatA * x - yAvatu - X * bIjA ghaNAM bhavanavAsI devo ane devIonuM Adhipatya, pauropatyAdi karatA * x * divyA bhoga bhogavatA rahe che. * vivecana-205 cAlu " asukumAranA jhamAM kALo-kRSNavarNa, lohitAkSa-mANeka, biMbaphaLa-pAkelAphaLa jevA ati lAla. mogarAnI kaLIo jevA dAMta, asita-kALA vALavALA. devone vaikiya zarIra hovAthI dAMta ane keza vaikriya jANavA, svAbhAvika nahIM. DAbA kAne kuMDala dhAraNa karanAra, sasa caMdana vaDe zarIranuM vilepana kastA, kaMIka satA varNavALA, atyaMta sukhotpAdaka hovAthI lezamAtra saMlezane utpanna na kare tevA sUma mRdu ane laghu sparzavALA, zreSTha vastro paherelA, kumArAvasthAnA aMte vartatA, bhadra-ati prazasta yauvana vayamAM vartatA evA. talabhaMga-mbAhunuM AbharaNa, tuTisa-bAjubaMdha ItyAdi - x - vaDe suzobhita hAtha jemanA che tevA, dazamudrA vaDe maMDita praharata jemanA che. evA, cUDAmaNi nAme adbhuta cihnavALA che. cama-mbalinA sAmAnya sUtramAM kALA-kRSNavarNa, tene upamAnathI batAve che - atyaMta kALI koIpaNa vastu lokaprasiddha hoya tevA - jemake - gaLInI guTikA, pADAnuM zIMgaDu, aLasI puSpa jevI prabhAvALA, vikasita zatapatra kamaLa jevA nirmaLa, amuka bhAgamAM kaMIka zveta ane lAla nayanovALA, garuDanA jevI lAMbI, saraLa, uMcI nAsikAvALA, upacita-ghaselA paravALA ane biMbaphaLa sardeza adharoSThavALA che. pAMDura-zveta, paNa saMdhyAkALe kaMIka vAto thAya che tevo nahIM. evA caMdramAno khaMDa, vaLI te paNa raja ke kalaMka hita, nirmaLa dahIM-zaMkha-gAyanuM dUdha-mogarAnuM phUlajalakaNa-kamaLanI dAMDI te badhAM jevI zveta dAMtanI zreNI jemanI che tevA ane agni vaDe tapAvI, tAlu ane jIbhavALA tathA varSAkALanA megha mAphaka kRSNa, ramaNIya, nidha kezavALA che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-205 thI 216 101 * sU-205 (cAlu) thI 216 - riSa sAluM] bhagavat ! paryAptA-paryAptA dakSiNanA asurakumAra devonA sthAno kyAM kahA che? bhagavatu ! dakSiNanA asurakumAra deze kyAM vase che ? gautama ! jaMbUdvIpa dvIpanA meru parvatanI dakSiNe 1,80,000 yojana pramANa ghaDI ratanapabhA vRkSanI che, temAM uparanA-nIcenA eka-eka hajAra yojana choDI, madhyanA 1,8,ooo yojanA bhAgamAM dakSiNa dizAnA asukumAronA 34-lAkha bhavano che. A bhavano bahArathI goLa, aMdarathI corasa che. cAvatu pratirUpa che, tyAM sudhI varNana karavuM. ahIM payapatAapayafptA dakSiNa dizAnA asurakumAra devonA sthAno kahyAM che, upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAta bhAge che. tyAM ghaNAM dakSiNa dizAnA asakamara deva-devIo vase che. teo kALA, lohitAkSa Adi purvavatuM yAvatuM bhogavatA vicare che. e devone purvavata ja prAyazi devo ane lokapAlo che ema badhe jANavuM. ahIM asurakumArendra asukumAra rAjA camara bhavanavAsI rahe che. te kALo, mahAnala sardeza yAvat prabhAsato, tyAM 34 lAkha bhavanAvAso, 64,000 sAmAniko, 33jhAyaaiMzaka devo, cAra lokapAlo, saparivAra pAMca agamahiNI, traNa padA, sAta sainya, sAta sainyAdhipatio, cAra guNA 64,ooo AtmarakSaka devo ane te sivAyanA bIja ghaNAM dakSiNanA devo ane devIonuM AdhipatyAdi karato rahe che. - bhagavAna ! paryAptAaparyAptA uttara dizAnA asurakumAra devo kyAM rahe che ? gautama! jaMbudvIpadvIpamAM mera parvatanI uttare 1,80,ooo yojana ghaDI A ratanapabhA pradInA upara-nIcenA ekaeka hajAra yojana choDI vaccenA 1,8,ooo yojana bhAgamAM uttaranA asurakumAra devonA 30 lAkha bhavanAvAyo che, te bhavano bahArathI goLa, AMdI corasa ItyAdi dakSiNanI asukumAdhuM kahevuM cAvatuM vicare che. ahIM vairocanendra vairocanarAja balI vase che. te kALo, mahAnala sardeza cAvatu prabhAse che. te tyAM 30 lAkha bhavanAvAsonuM, 60,ooo sAmAnikonuM, 93prAyaaiMzakonuM, cAvata - x - coguNA 60,ooo sAmAnikonuM, ghaNAM uttaranA asurakumAra deva-devInuM AdhipatyAdi karato vicare che. bhagavana / pati-apacatA nAgakumAra devonA sthAno kayAM kahaLa che ? bhagavana nAgakumAra devo kyAM vase che ? gautama ! A ranapabhA pRthvInA 1,80,ooo yojana jaDAImAM upara-nIcenA eka-eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,8,ooo yojanamAM A nAgakumAra pati-pati devonA 84 lAkha bhavano kahA che, te bhavano bahArathI goLa yAvatu pratirUpa che. tyAM pati-patA nAgakumAranA sthAno kA che. temanA upapAtAdi traNe lokanA 102 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 asaMkhyAtame bhAge che. tyAM ghaNAM nAgakumAra devo vase che. je mahaddhikAdi che. bAkInuM audhika mAphaka jANavuM. dharaNa ane bhUtAnaMda e be nAgakumArendra nAga kumAra rAja vase che. je mahahiddhaka che, bAkI audhikavatu jANavuM. bhagavana dakSiNanA pati-aparyAptA nAgakumAra devonA sthAno kayAM kahyA che ? bhagavana ! dakSiNanA nAgakumAra devo kyAM vase che ? bhagavana ! dakSiNanA nAgakumAra devo kyAM vase che ? gautama! jaMbUdvIpanA. meru parvatanI dakSiNe A ratanapabhAnA * x * varacenA 1,78,ooo yojanamAM A dakSiNanA nAgakumAra devonA 44 lAkha bhavano kahyA che. te bhavano bahArathI goLa yAvatuM pratirUpa che. ahIM dakSiNanA pati-apayA nAgakumAranA sthAno che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAmAM bhALe che. ahIM dakSiNanA nAgakumAra devo vase che. je mahahiddhaka che sAva vicare che. ahIM mahartika cAva4 prabhAsato nAgakumArendra nAgakumArarAja dharaNa vase che. te tyAM 44 lAkha bhavano, 6ooo sAmAniko, 39prAyaziko yAvat bIja paNa ghaNAM dakSiNanA nAgakumAra devo-devIonuM AdhipatyAdi karato rahela che. bhagavAna ! uttaranA nAgakumAronA prayatA-payA devonA rathAno phAM kahyuM che ? bhagavad ! nAgakumAra deze kyAM vase che ? gautama ! jaMbUdvIpa hIpanA mera parvatanI uttare A ratanapabhA pRdInA - X - monA 1,8,ooo yojanamAM uttaranA nAgakumAra devonA 40 lAkha bhavano kahelA che. te bhavano bahArathI goLa ItyAdi 'dakSiNanA' pramANe jANavuM yAvatuM vicAre che. nAgakumArendra nAgakumArAja bhUtAnaMda ahIM vase che. te mahaddhika yAvat prabhAse che. te 40 lAkha bhavanAvAsonuM AdhipatyAdi karato yAvat vicare che. bhagavan! patA-apayaktiA suvarNakumAra devonA sthAno kayAM kahyA che ? bhagavanasuvarNakumAra devo kyAM vase che ? gautama! A ranapabhA pRthvInA cAvatu ahIM suvaNakumAra devonA 2 lAkha bhavano kan che. te bhavano bahArathI goLa cAvatu pratirUpa che. tyAM pati-patA suvaNakumAra devonA sthAno che yAva4 upapatAdi traNethI lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM ghaNAM suvaNakumAra devo vase che te mahahidrakAdi che. bAkI audhika mujaba cAvatuM rahe che. veNudeva ane veNudAlI baMne suvarNakumArendra suvarNakumAra cA ahIM vase che. je mahartika che cAlatuM rahe che. bhagavAna ! patA-patA dakSiNanA suvaNakumAronA sthAno kayAM che ? bhagavanA dakSiNanA suvaNakumAra devo jyAM vase che ? gautama ! cAvatuM varonA 1,8,ooo yojanamAM A dakSiNanA suvarNakumAronA 30 lAkha bhavanavAsa kahyA che. te bhavano bahArathI goLa cAvatu pratirUpa che. ahIM dakSiNanA payartiA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-2-/205 thI 216 aparyAptA suvarNakumAronA sthAno kahyA che. upAta Adi traNe lokanA asaMkhyAta bhAgamAM che. ahIM ghaNAM suvarNakumAra devo vase che. ahIM suvarNIndra suvarNakumAra veNudeva vase che. bAkI badhuM nAgakumAravat kahevuM. bhagavan ! uttaranA patiA-aptiA suvarNa kumAra devonA sthAno kyAM che ? bhagavan ! uttaranA suvarNakumAra devo kyAM vase che ? gautama ! A ratnapabhAmAM yAvat uttaranA suvarNakumAronA 34 lAkha bhavano kahyA che. te bhavano yAvat ahIM ghaNAM uttaranA suvarNakumAra devo vase che. je mahaddhika che. yAvat vicare che. suvarNakumArendra suvarNakumArarAjA veNudAlI ahIM vase che. je mahaddhika che. bAkI nAgakumAravat jANavuM. e pramANe jema suvaNakumAranI vaktavyatA kahI temaja bAkInA cauda IndronI kahevI. vizeSa e ke bhavano, Indra, varNa ane paridhAnamAM bheda jANavo. te mATe A gAthAo che = 103 [26] asuronA 64, nAgonA 84, suvarNanA kara, vAyukumAranI-96... [20]...dvIya-dizA-udadhi-vidyuta-stanita-agnikumAra e cha enA 76-76 lAkha bhavanAvAso che... [208]...34,44,38,50 ane zeSa cha nA 40-40 lAkha bhavano dakSiNanA jANavA... [29]...30,40,34,46 ane bAkInA cha nA 36-36 lAkha bhavano jANavA. [210] dakSiNa surendranA 64-lAkha, uttara asurendranA 60-lAkha, te sivAya bAkInA badhAM dakSiNanA ane uttaranA darekanA cha-cha hajAra sAmAnika devo che. AtmarakSaka tethI coguNA che. [211] cAmara, dharaNa, veNudeva, harikAMta, agnizIkha, pUrNa, jalakAMta, amita, vilaMba ane ghosa dakSiNanA Indro che. [12] bali, bhUtAnaMda, veNudAlI, harissaha, agnimAnava, viziSTa, jalatha, amitavAhana, prabhaMjana, mahAghoSa ema uttaradizAnA Indro yAvat vicare che. [213-214] asurakumAro kALA, nAga ane udadhikumAro zveta, suvarNakumAro kaMIka lAla-pILA, dik ane stanitakumAro kanaka varNanA, vidyutaagni dvIpakumAro zyAma ane vAyukumAro priyaMguvRkSanA jevA varNanA, jANavA. [215-216] asurakumAranA lAla, nAga ane udadhi kumAranA lIlA, suvarNa-diktanitakumAranA azvanA mukhanA phINa jevA dhoLA, vidyuta-agnidvIpakumAronA lIlA ane vAyu kumAronA saMdhyAnA raMga jevA vastro jANavA. * vivecana-205 (cAlu)thI 216 : tisuni - upapAta, samuddAta ane svasthAna. je gAthAo che te sugama che. be gAthA bhavanasaMkhyA jaNAve che, be gAthA dakSiNa-uttaranI bhavanasaMkhyA jaNAve che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 jemake dakSiNamAM asukumAranA bhavano 34-lAkha che, ItyAdi kramathI daze bhavanavAsInA jANavA. e rIte uttaramAM paNa kahevuM. jemake asukumAranA 30-lAkha ItyAdi krame jANavuM. 104 have sAmAnika ane AtmarakSaka devonI saMkhyA jaNAvatI gAthA kahe che. jemake asurakumArendramAM dakSiNanA 64,000 ane uttanA 60,000 sAmAniko che. e pramANe anukrame saMkhyA jANavI. AtmarakSaka devo pratyekanA cAra-cAragaNAM kahevA. pachInI gAthAmAM dakSiNa ane uttaranA asukumArAdi IndronA nAmo anukrame kahela che. jemake-camara Adi dakSiNanA ane bali Adi uttaranA Indro jANavA. pachI varNanI saMgrahArtha gAthA batAve che - jemake - asukumArano varNa kALo che ItyAdi gAcArya mujaba jANavuM. temAM kALo-kRSNa varNa, pAMDura-zvetavarNa, kapaTTakarekhAgaura uttapta varNa-kaMIka lAla varNa, priyaMgu-zyAma varNa. have vastragata varNanI pratipAdanA karatI be gAthA kahI che. jemake asukumAranA lAla varNa che. ItyAdi. temAM ziliMghapuSpaprabhA-nIlavarNa. bAhulyathI zveta vastradhara, * sUtra-217 : bhagavan ! vyaMtaromAM pati-aparyAptatA devonA sthAno kayAM kahelA che ? bhagavan ! vyaMtara devo kyAM vase che ? gautama ! A ratnapabhA pRthvInA 1000 yojana pramANa jADA ratnamaya kAMDanA upara-nIcenA 100 yojana choDIne vaccenA 800 yojanamAM ahIM vyaMtara devonA tIMchAM bhUmi saMbaMdhI asaMkhyAtA lAkho nagaro che ema kahela che. te bhaumeya nagaro bahArathI goLa, aMdaranA bhAge corasa, nIce puSkara karNikAnA AkAre che. cotarapha vipula-gaMbhIra khAta-parikhAthI gherAyela che, prAkAra-aTTAlaka-kamADa-toraNa-pratideza dvAra bhAge che [ityAdi sUtrakRt varNana bhavanavAsInA audhika sUtra mujaba che mATe pharI anuvAda karela nathI. yAvat te pAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. ahIM pati-patiA vyaMtara devonA sthAno kA che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM ghaNAM jaMtara devo vase che. te A pramANe - pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiMpuruSa, bhujagapati-mahAkAya ane nipuNa gaMdharvonA gItanI prItivALA gaMdharvagaNo. (tathA) aNapatrika, paNapatrika, RSivAdika, bhUtavAdika, kaeNdita, mahAmaMdita, kudaMDa ane pataMgadevo che. te badhAM saMcaLa, ati capaLa cittavALA, krIDA ane hAsyapriya, gaMbhIrahAsya-gIta-nRtyamAM prItivALA, vanamAlA maya zekhara, mugaTa, kuMDala tathA svacchaMdapaNe vikurvelA AbharaNa vaDe suMdara zobhAne dhAraNa karanArA, sarvatraRtuka sugaMdhI puSpo vaDe sArI rIte racelI lAMbI laTakatI zobhatI priya vikasita ane aneka prakAranI vicitra vanamALA vakSasthaLamAM paherela evA, kAmakAmA, kAmarUpa dehadhArI, vikurvelA aneka rUpavALA dehadhArI, aneka varNa-rUpa-raMgavALA, pradhAna, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -I-Jra1e. 105 106 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 adabhUta, vicitra, dedIpyamAna vastrone paheranAra, vividha dezI vezo dhAraNa karelA, pramudita tathA kaMdarya, kalaha, krIDA, kolAhalamAM prItivALA, ghaNuM ja hAsya ane kolAhala karanArA, hAthamAM talavAra, mura, zakita, bhAlAvALA, aneka prakAranA maNi ane vividha rano vaDe yukta vicitra cihnovALA, mahAhitaka, mahAdhutika, mahAyazA, mahAbalI, mahAnubhAga, mahAsaukhya, hArathI virAjita chAtIvALA, kaTaka-guTitathI khaMbhita bhUjAvALA, saMgata kuMDala-mRSTa gaMDatalakafpIThadhArI, vicitra hastAbharaNavALA, vicitra mALAmugaTadhara, kalyANaka-pravaravAdhAraNa karela, kalyANaka-pravara mALA ane vilepanadhArI, dedIpyamAnazarIrI, lAMbI laTakatI vanamALAnA dhAraka, divya varNa-gaMdhasparza-saMghayaNa-saMsthAna-gaddhiyuti-prabhA-chAyA-kiraNo-teja-leyA vaDe daze dizAone udhotIta karatA, zobhatA hatA. tyAM potapotAnA-asaMkhyAtA lAkho bhUmisaMbaMdhI nagaravAsonuM, hajAro sAmAnika devonuM, mahiSI-padA-sainyasenAdhipati-hajAro AtmarakSaka devonuM, bIja paNa ghaNAM devo ane devIonuM Adhipatya, pauropatya, svAmItva, bhavRtti, mahattakatva, AjJAzcaryasenApatya karatA, pAlana karatA, mahA Ahata-nRtyagIta-vArtitI-tAla-buTid-ghanamRdaMga-paTu pravAdita avAja vaDe divya bhoga bhogavatA vicare che. * vivecana-217 : vyaMtaramAM tim - upapAta, samuThThAta, svasthAna che. te lokanA asaMkhyAta bhAge che. magvava - mahoNa, te kevA che ? teo kevA che ? bhujagapati che. gaMdharvagaNagaMgharva samudAya kevA che ? nipuNa-ati kauzalyayukta gaMdharvajAtinA devonA gItane vize prItivALA che. e AThe vyaMtaronA mULa bhedo che. te sivAya bIjA ATha peTA bhedo che 'aNapatrika' Adi che. A soLe prakAranA vyaMtaro kevA che ? caMcala-anavasthita, calacapala-atizaya capaLa yitavALA, kriDA ane dravaparihAsa priya che tevA. gaMbhIra hAsya, gIta, nRtyane vize prItivALA, vanamAlAmaya je zekhara, mugaTa ane kuMDala tathA svacchaMdapaNe vidurvela AbharaNo vaDe suMdara bhuSaNane dhAraNakata, sarvaRtuka sugaMdhI puSpo vaDe sArI rIte guMthela lAMbI laTakatI, zobhatI, priya, na karamAyela puSpovALI, vividha vanamALA dhAraNa karela. svecchAthI gati karanAra athavA svecchAthI maithunasevA jemane che tevA eTale ke aniyamita viSaya sevavAvALA, svaicchika rUpavALA, sva IcchA mujabanA rUpavALA zarIrUM dhAraNa karanArA, aneka prakAranA vargo vaDe raMgavALA pradhAna aneka prakAranA athavA adbhUta evA dedIpyamAna vone paheranArA, vividha prakAranA dezI paheravezo vaDe veSane grahaNa karelA, pramuditaprasanna, kaMdarpa-kAmane uddIpana karanAra vacana ke ceTA, kalaha-rADa, keli-kIDA ane kolAhala priya hoya tevA. puSkaLa hAsya ane kolAhala karanArA, talavara-murgara zakti ekajAtanuM zastra-kuMta eTale bhAlA jemanA hAthamAM che evA, aneka prakAranA caMdrakAMta Adi maNio, karyetanAdi ratno vaDe cukta, aneka prakAranA cihno jemAM rahelA che tevA - - - bAkI sugama che. - sUga-218 thI 224 : [18] bhagavana / pati-apayatita pizAya devonA sthAno karyo che ? bhagavAna ! pizAca deze kyAM rahe che ? gautama! A ranapabhA pRthvInA hajAra saujana jADA ranamaya kAMDanA upara-nIcenA so-so yojana choDIne vaccenA 8eo yojanamAM pizAca devonA tIchI asaMkhyAta lAkha bhaumeya nagaro che. ema kahela che. te bhaumeyanagaro bahAranA bhAge goLa che yAvat audhika bhavana varNana pramANe yAvatu pratirUpa kahevuM. ahIM paryAptA-apayA pizAca devonA sthAno che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAta bhAge che. tyAM ghaNAM pizAcadevo vase che. te mahaddhika che Adi audhika mujaba kahevuM yAvatuM rahe che. ahIM kAla, mahAkAla be pizAcendra pizAcarAja vase che. je mahartika, mahAdhunika yAvatuM vicare che. bhagavana dakSiNanA pizAca devonA sthAno kyAM che? bhagavAna ! dakSiNanA pizAca devo kyAM vase che ? gautama! jaMbUdvIpa hIpanA meru parvatanI dakSiNe A rApabhAvRtInA hAra yojana jaDA ratnakAMDanA upara-nIcenA so-so yojanA choDIne vacce 8eo yojanamAM tIcha asaMkhyAta lAkha bhaumeya nagaro kahyA che. tenuM varNana audhikavatuM kahevuM cAvatu patirUpa che. tyAM dakSiNanA patiapayata pizAca devo vase che. teo upapata Adi traNe lokanA asaMkhyAta bhAge che. tyAM ghaNAM dakSiNanA pizAca devo rahe che. te mahahidrakAdi che. e audhikavatuM kahevuM yAvat vicare che. ahIM kAla nAme pizAcendra pizAcarAja vase che. te mahahika rAvatu prabhAse che. te tyAM ticha asaMkhyAtA lAkha bhaumeyanagaronuM, 4ooo sAmAnikonuM, saparivAra cAra agramahiNInuM, traNa parSada-sAta zainyasAta senAdhipatinuM, 16,ooo AtmarakSakonuM tathA bIjA ghaNAM dakSiNanA vyaMtara deva-devInuM AdhipatyAdi kare che. uttara dizA saMbaMdhI pRchA. gautama! dakSiNanA kathana mAphaka uttaranI paNa kahevA. virodha mAM - meru parvatanI uttare mahAkAla nAme pizAcendra pizAcarAjI vase che, yAvatu vicare che. e pramANe pizArAnI mAphaka bhUto yAvatu gaMdharva saMbaMdhe kahevuM. vizeSa e - IndronA nAmamAM bheda che te kahevo. bhUtonA surapa-pratirUpa, yakSonA pUrNabhadramANibhadra, rAkSasonA bhIma-mahAbhIma, kinnaronA kiMnara-kiMTaNa, piSonA satvara-mahApara, mahoraganA atikAya-mahAkAya, gaMdharvonA gItarati-gItayA Indro che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-ra18 thI 224 103 [19,rara0] kALa, mahAkALa cAvatuM gItayaza, upara mujaba. rira1] bhagavan! aNapazcika devonA sthAno kyAM che ? bhagavana ! aNapapika devo phakyAM vase che ? gautama! A ratanapamAM pRdInA hajAra yojanA jaDA ranamaya kAMDanA yAvata 8oo yojanamAM aNapazcika devonA sthAno che. upaghAta samuThThAta, svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM ghaNAM aNapaki devo vase che. te mahaddhikAdi che, te pizAcavat kahevuM yAvana vicare che. siihata ane sAmAnya e be ANapazcikonA Indra ane aNapazvikakumAra rAja vase che. te mahahiddhakAdi che. e pramANe jema kALa, mahAkALa baMne dakSiNanA ane uttaranA kahyA tema saMnihita sAmAnya kahevA. rirara thI ra24] aNapaNika, paNapazcika, RSivAdI, bhUtavAdI, kaMdita, mahAkaMdita, kodaMDa ane pataMga e vyaMtara devo che. teonA Indro - saMnihita, sAmAnya, dhAtA, vidhAtA, RSi, RSipAla, Izvara, mahezvara, suvatsa, vizALa, hAsa, hAyarati, zveta, mahA zveta, pataMga, pataMgapati e anukramathI jANavA. * vivecana-218 thI 224 : dakSiNa ane uttara dizAnA pizAyonA Indra anukrame kALa, mahAkALa jANavA. bhUtonA surUpa-pratirUpa ItyAdi jANavA. * sUtra-225 - bhagavana! paryAptA-apayaddhiA jyotika devonA sthAno pheMcAM che ? bhagavana! jyotika devo kyAM rahe che ? gautama ! A ranapabhAmRetInA bahAmaramaNIya bhUmibhAgathI 960 yojana upara jaIe eTale 11 yojana pahoLA ane tIrachI asaMkhyAtA yojana pramANa kSetramAM jyotiSa devono nivAsa che. ahIM jyotika devonA tIchamAM asaMkhyAtA lAkha jyotika vimAno kahyA che. te vimAno addha kapitha saMsthAna saMsthita, sarva sphaTikamaya, abhyagatautkRta-prahasita mAphaka vividha maNi-kanaka-ranonI racanA vaDe ui, vAyu vaDe kaMpita vijayasucaka vaijayaMtI patAkA, chAtichama kalid, uMcA gaganatalanuM ullaMghana karanArA zikharoyukta, jAlInA vacceno bhAga ranamaya che evA, pAMjarAthI bahAra kADhelA evA maNi-kanakkanI stupikAvALA, vikasita zato, paMDarIka, tilaka, ranamaya addha caMdrothI vicitra, anekavidha maNimaya mALA vaDe suzobhita, aMdara-bahAra komaLa, tapanIya manohara tAlukAnA prATa yukta, sukhakara paviALA, zobhAyukta, suMdararUpavALA, prAsAdIya, dazanIya, abhirUpa, pratiraya che. ahIM paryAptA-apayaktiA jyotika devonA sthAno kahyA che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM ghaNAM jyotiSa devo rahe che. te A rIte - bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanaizcara, rAhu, dhUmaketu, budha, maMgaLa. teo 108 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 tapanIya suvarNa jevA varNavALA che. je graho jyotizakamAM phare che, gatiratika che, 28 prakAranA nakSatra devagaNo che, te aneka prakAranI AkRtivALA che. tArAo pAMca varSanA che, teo badhAM avasthita leya che. jeo pharavAnA svabhAvavALa che, teo vizrAmarahita maMDalagatika, pratyekanA nAmanA lAMchana vaDe mugaTamAM pragaTa karela ciha jemane che tevA, mahAkaddhika yAvatu zobhatA tyAMnA potapotAnA-lAkho vimAnavAsonuM hajAro sAmAnika devonuM, saparivAra AgamahiNI, pArSadAnuM, sainyonuM, senAdhipationuM, hajAro AtmarakSaka devonuM ane bIjA ghaNAM jyotiSa devo-devIonuM AdhipatyAdi kare che. ahIM caMdra ane sUrya e be jyoti kendra, jyotirAja rahe che. teo mahAddhika yAvatuM zobhatA potapotAnA lAkho jyotika vimAnAvAsonuM, jhaooo sAmAnika devonuM saparivAra agamahiNI cAvatuM bIja ghaNAM jyotika devodevInuM AdhipatyAdi kare che. * vivecana-225 : addha kapittha - addha koThAnA AkAre. A saMbaMdhe zaMkA ane samAdhAna caMdrasUrya prajJapti TIkAthI jANavA. phAlihamayA-sphaTikamaya, amyugado - abhimukhapaNe cotaraphathI nIkaLela, unRta-prabaLapaNe sarva dizAmAM prasarela, dIpti vaDe zveta. vividha maNi, kanaka, ratnonI syanA vaDe AryabhUta. vAyuthI kaMpelI vijayane sUcavatI, vaijayaMtI patAkA athavA vijaya-vaijayaMtI pArzvavartI karNikA, pradhAna che jemAM evI vaijayaMtI. pAzvavartI kaNikA rahita hoya te patAkA tathA chatra upara chatro, tenAthI yukta. uMcu, AkAzamArganuM ati ullaMghana karanArA zikharo jeonA che evA bhavananI bhIMtamAM rahela jALI, tenI vacce viziSTa zobhA mATe mUkela rasto che, pAMjarAthI bahAra karAyelA hoya tevA, tenI kAMti avinaSTa hovAthI zobhe che, tema te vimAna zobhe che. maNi-kanakanI stupikAyukta zikharovALA vikasita zatapatra, tilaka rana Adi bAraNA AdimAM AkRtirUpe rahelA che aneka prakAranA maNimayA mALA vaDe alaMkRta, * x * suvarNamaya manohara retInI bhUmivALA, sukha ke zubha sparzavALA vimAno che. bRhaspati, caMdra Adi graho che. te tapanIya kanaka jevA varNavALA atha kaMIka satA varNavALA, bIjA graho jyotizakamAM phare che. gamataratika ketuo, 28prakAranA nakSatra devo, te badhAM vividha AkAre che. tArAo paMcavarNI che. A badhAM jyotika devo avasthita tejalezyAvALA che. tathA je gamana karavAnA svabhAvavALA che, te niraMtara maMDalAkAra gati karanArA che. teo pratyeka pota-potAnA nAmanuM cita mugaTamAM pragaTa karela che. arthAt caMdranatA mugaTamAM caMdramaMDalanuM cihna che. sUryane sUryamaMDala, grahane grahamaMDala, nakSatrane nakSatramaMDala, tArAne tArAmaMDalanuM cihna che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-226 109 * sUtra-226 : bhagavA paryAptA-paryAptA vaimAnika devonA sthAno kyAM kahyA che ? bhagavAna ! vaimAnika devo kyAM vase che ? gautama ! A ratanapabhAmReLInA bahuma maNIya bhUmibhAgathI uMce caMdra-sUrya-graha-nakSatra-tArArUpathI ghaNAM seMkaDo yojana, ghaNAM hajAro yojana, ghaNAM lAkho yojana ghaNAM karoDa yojano, ghawl koDAkoDI yojano upara dura jaIe eTale ahIM saudharma, IzAna, sanata kumAra, mAhendra, brahmaloka, laitaka, mahAzukra, sahajjAra, anita, pANata, AraNa, araNuta, veyaka ane nutaromAM vaimAnika devonA 84,97,03 vimAnAlAso kahela che. te vimAno sarva ratnamaya, svaccha, komaLa, niSpa, vasela, sApha karela, rajarahita, nimaLa, niSAMka, nirAvaraNa dItivALA, prabhA-zobhA-uota sahita, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. ahIM prayatA-apayA vaimAnika devonA sthAno kahA che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAtamAM bhAge che. tyAM vaimAnika ghaNAM devo vase che. te A pramANe che - , IzAna, sanakumAra, mAhendra, bahAloka, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra, Anata, praNata, AraNa, acuta, caiveyaka ane anuttaropapAtika. teo anukrame mRga, mahiSa, varAha, siMha, bakaro, deDako, ghoDo, hAthI, sI, geMDo, baLada, viDima rUpa cihno mugaTamAM pragaTa karela che. zithila, zreSTha mugaTa ane kiriTane dhAraNa karanArA, uttama kuMDala vaDe mukhane prakAzita karela, mugaTathI dipta zobhAvALA, lAla AbhAlALA, panA jevA gaura, zveta, zubhavaNa-gaMdha-sAvALA, uttama vakipI, pravara vasa-gaMdhA-mALA-vilepanadhArI, maharvika, mahAputika, mahAyA, mahAbalI - x - yAvatu - x * daze dizAone udhotIta karatA, prabhAsatA, teo tyAM pota-potAnA lAkho vimAno - x * cAva4 - x * hajAro AtmarakSaka devo ane bIjI ghaNal vaimAnika devo ane devIonuM Adhipatya karatA yAva divya bhoga bhogavato rahe che.. * vivecana-226 : vaimAnika sUtramAM 84,97,023 vimAno kahyA che. te A - saudharmanA 32lAkha, IzAnanA 28-lAkha ItyAdi kahevA. saudharmadevane mRgarUpa cihna che, IzAnadevane mahiparUpa cihna pragaTa karela che. e rIte anukrame varAha, siMha, bakaro, deDako, aa, gajapati, sarpa, geMDo, vRSabha cihno anukrame sanakumArathI azrutakA devonA mugaTanuM cihna jANavuM. thAvastunnophaT - uttama kuMDalo vaDe jemanuM mukha dedIpyamAna karAyela che te. bAkI sugama che. * sUtra-223 - bhagavana / pati-apayatA saudharmadivonA sthAno kyAM che ? bhagavana ! 110 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 saudharma devo kyAM vase che ? gautama ! jaMbUdvIpa dvIpanA meru parvatanI dakSiNe A ratanapabhA pRthvInA ati sama ramaNIya bhUmibhAgathI sAva uMce dUra gayA pachI ahIM saudharma nAme kalpa kahela che. pUrva-pazcima lAMbo, uttara-daikSiNa pahoLo, ardha caMdra saMsthAna saMsthita kiraNonI mALA ane kAMtinA samUha jevA vaNavALo che. asaMkhyAta koDAkoDI yojana lAMbo-pahoLo che, tenI paridhi asaMkhyAtA koDAkoDI yojanA che. te sarva ranamaya, svaccha rAvata pratirUpa che. tyAM saudharma devonA 3ra-lAkha vimAno che, te vimAno sarva ratnamaya yAvat pratirUpa che. te vimAnonA bahumakya dezAbhAge pAMca vartasaka kahyA che. te A pramANe - azokAvatuMsaka, satavaNavisaka, caMpakA vadhvaMsaka, cetAvartasaka, madhyamAM saudhamavitaMka. te avataMsako sarva ranamaya, svaccha pAvatu pratirUpa che. ahIM paryAptA-apayafptA saudharma devonA sthAno kahyA che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. tyAM ghaNAM saudharmadivo vase che. te mahaddhika yAvatu prabhAse che. teo tyAM pota-potAnA * lAkho vimAnAvAso, agamahiNIo, hAro. sAmAnikonuM e pramANe audhikamAM kahyuM tema ahIM paNa samajI levuM. yAvat bIja ghaNAM saumakalAvAsI vaimAnika devo-devIonuM Adhipatya karatA yAvatuM vicAre che devendra devarAja japANi, puraMdara, zatakatu, mAvA, sahaitat, pAkaalsa, dakSiNAddha lokAdhipati zIza lAkha vimAna adhipati, airAvaNa vAhana, surendra jarakti AkAza jevA vastra dhAraNa karanAra mALA-mugaTa paherata, navA suddhanA suMdara caMcala kuMDalo vaDe jenA gaMDasthaLo ghasAya che evo RddhiALo cAvatu prakAzita karato zaka tyAM 3ra-lAkha vimAnAvAsa, 84,000 sAmAniko, 13sAyaaiMzaka, cAra lokapAla, saparivAra ATha agramahiNIo, traNa padiA, sAta sainyo, sAta senAdhipatio, cAra guNa 84,000 AtmarakSaka devo, bIja paNa ghaNAM saudharmakalAvAsI vaimAnika devo ane devInuM AdhipatyAdi karato yAvatu rahe che. * vivecana-223 : saudharmaka sUtramAM mafdhamati kiraNonI mALA ane kAMti samUha, hAthamAM vajadhArI, asurAdi nagaro vidAranAra, pUrvabhave kArtika zreSThInA bhavanI apekSAe so abhigraha vizeSarUpa pratimA athavA zrAvakanI pAMcamI pratimA so vakhata vahana karanAra, jene pAMcaso maMtrInI be AMkho che evo sahamrAkSa, mahAmegho jene AdhIna che te, pAka nAme baLavAnuM sAsarUpa zanuM zAsana karanAra, ja hita ane svaccha hovAthI AkAza jevA vastradhArI, mALA ane mugaTadhArI, atizaya suMdara varNa hovAthI navIna hoya tevA suvarNanA suMdara ane AzcaryakArI caMcala kuMDalo vaDe sparza karAtA kapola pradezavALo evo Indra che. * sUtra-228 thI 234 - [228) bhagavAna ! patA-paryAddhiA IzAna devonA sthAno kayAM che Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 2-I-228 thI 234 111 bhagavAna ! IzAna devo kayAM vase che ? gautama ! jaMbUdvIpa hIpanA meru parvatanI uttare A ratanapabhA pRthvInA bahusama-ramaNIya bhUmibhAgathI upara caMdra-sUrya-grahanatl-tArArUpathI ghaNAM so yojana, ghaNAM hajAro yojana yAvat utd jaIne IzAna nAme kalpa kahela che. te pUrva-pazcima lAMbo, uttara-dakSiNa pahoLo, e pramANe saudharmakAvat "pratirUpa che' tyAM sudhI kahetuM. - tyAM IzAnadevonA 28-lAkha vimAnAvasa kahela che. te vimAno sarva ranamaya yAvatu pratirUpa che. temanA bahu madhya deza bhAge pAMca vartasaka kahyA che. te A - aMkAvartasaka, phaTikAvataraka, ranAvavaMsaka, jAnyarUpAvatuMsaka, madhyamAM IzAna avataMsaka. te avataMsako savaranamaya yAvatu pratirUpa che. ahIM prayatA-piyA IzanidevonA sthAno kahyA che. tenA upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAtamA bhAge che. bAkI saudharma devomAM kahyA mujaba jANavuM yAvatuM vicAre che. ahIM devendra devarAja IzAna vase che. te zUlapANI, vRSabhavAhana, uttarArdha lokAdhipati, 28-lAkha vimAnAnAsAdhipati, jarahita svaccha vadhArI che. bAkInuM zaka mujaba "prabhAse che... tyAM sudhI jANavuM. te tyAM ra8 lAkha vimAnAvAsa, 80,000 sAmAniko, 33-~AyaaiMzaka, cAra lokapAlo, saparivAra ATha AgAmahiNI, traNa padA, sAta sainyo, sAta ronAdhipati, 3,ra0,ooo AtmarakSaka devo, bIjI paNa ghaNAM IzAnakAvAsI deva-devIonuM AdhipatyAdi karatA yAvata vicare che. bhagavad ! prayatA-pitA sanakumAra devonA sthAno kayAM che ? bhagavana / sanadakumAra devo kyAM vase che ? gautama / saumakalpanI upara cAre dizA-vidizAmAM ghaNAM yojana, ghaNAM seMkaDo yojana, ghaNAM hajAra yojana yAvatuM * x * upara ahIM sanatakumAra nAme kahyuM che. te pUrva-pazcima lAMbo, uttara-dakSiNa pahoLA che. saudarbhamAM kahyA mujaba "pratirUpa che' tyAM sudhI jANavuM. tyAM sanakumAra devonA bhAra lAkha vimAno kahelAM che. te vimAno badhAM ranamaya yAvatu pratirUpa che. te vimAnonA madhya bhAgamAM pAMca avataMsako kahyA che - azokAvavaMsaka, saptaparNa - caMpaka-jUtAvatuMsaka, madhye sanakumArAvasaka, te Avatasaka sarva ranamaya, svaccha yAvatu pratirUpa che. ahIM paryAtA-pitA sanakumAra devonA sthAno che. upapAtAdi traNe lokanA asaMkhyAta lAge che. tyAM ghaNAM sanatakumAra devo vase che. teo mahaddhika yAvatu prabhAsatA rahe che. vizeSa A - agramahiNI nathI. devendra devarAja sanakumAra ahIM vase che. - x * bAkI zakra mujaba. te tyAM bAra lAkha vimAno, 72,000 sAmAniko, bAkI zakra mujaba jANavuM. * bhagavana! patiA -paryapatA mAhendra devonA sthAno kyAM kahI che. bhagavan! mAhendra devo kyAM vase che ? gautama! IzAna kalAnI upara cAre diAdimAM ghaNAM yojano cAvatu uce jatAM ahIM mAhendra nAme kahyuM che. te prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 sanakumAravata kahevo. viroSa A * ATha lAkha vimAnAvAya che. avataMsaka IzAnavat vizeSa e - madhyamAM mahendrAvatuMsaka che. bAkI sanakumAra devo samAna kahevuM. devendra devarAja mahendra ahIM vase che. bAkI sanakumAravatuM kahevuM. vizeSa A - ATha lAkha vimAnAvAsa, 70,000 sAmAnika devo, coguNA 30,000 AtmarakSaka devonuM AdhipatyAdi kare che. bhagavana / pati-apayaktiA brahmaloka devonA rathano kyAM che? bhagavan! brahmaloka devo kyAM vase che ? gautama! sanatakumAra - mahendra kalAnI upara samAna dizA-vidizAmAM ghaNAM yojano jaIne yAvatu A brahAloka nAme kahyuM che. te pUrva-pazcima lAMbo, uttara-dakSiNa pahoLo, patipUrNa caMdra AkAre rahela, kiraNonI . mALA ane kAMtinA samUhayukta, bAkI sanakumAravatu jANatuM. vizeSa e ke - cAra lAkha vimAno che. avataMsako saudharmanA avataMsakava4 kahevA. vizeSa e ke madhyamAM bahAlokavataMsaka che. ahIM brahmaloka kalAnA devonA sthAno kA che. bAkI pUrvavat yAvatuM rahe che. ahIM devendra devarAja brahma vase che. zeSa sanatakumArava4 kahevuM. vizeSa e : cAra lAkha vimanAvAsa, 60,ooo sAmAniko, yoguNA 60,ooo AtmarakSaka deto, bIja ghaNAMnuM cAlatuM rahe che. bhagavana ! payartiA-apayapitA lAMtaka devonA sthAno kyAM kahyA che ? bhagavana / lAMtaka deze kyAM vase che ? gautama ! vahAloka kalAnI upara samAna dizA-vidizAmAM ghaNAM yojano cAvatu ghaNAM koDAkoDI yojanA upara dUra jaIne ahIM lAMka nAme kalpa kahela che. pUrva-pazcima lAMbo ItyAdi bahAloka anusAra kahevuM. vizeSa e - 50,000 vimAnAvAsa kahela che. avataMsako IzAnAvatuMsaka mAphaka jANavA. maga madhyamAM lAMtakAvataMsaka che. devo pUrvavat yAvat vicare che. ahIM devendra devarAja lAMtaka vase che - Adi sanatakumArava kahevuM. vizeSa e - 5e,ooo vimAnonuM, 50,ooo sAmAnikonuM, be lAkha AtmarakSakonuM, bIjA paNa ghaNAM deva-devIonuM AdhipatyAdi karatA yAvat rahe che. bhagavana / prayatA-pitA mahAzukra devonA rathAno kyAM kahyA che ? bhagavAna mahAzuka devo kyAM vase che? gautama! lAMka kalAnI upara samAna dizA-vidizAmAM cAvatuM jaIe tyAM mahAzuka nAme kalpa kahyo che. pUrva-pazcima lAMbo, uttara-dakSiNa pahoLo vahAloka mujaba jANavo. vizeSa A * 40,ooo vimAno kahyA che. avataMsako saudhamavataMsaka mAphaka jANavA. vizeSa e - madhyamAM mahAzukAvatuMsaka che cAvata visare che. ahIM devendra devarAja mahAzuka che te sanakumArava4 jANavo. virodha mAM - 40,ooo vimAno, 40,ooo sAmAniko, 1,60,ooo AtmarakSakonI yAvatuM AdhipatyAdi karatAM vicare che. bhagavana ! yaddhiA-apayA sahajjAra devonA sthAno kyAM kahyA che ? bhagavAna ! sahasAra devo jyAM vase che ? gautama ! mahAzuka kalAnI upara samAna Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/-|-/228 thI 234 dizA-vidizAmAM yAvat jatAM, ahIM sahacAra nAme kalpa che. zeSa brahmalokavartI jANavuM. vizeSa e - 6000 vimAnAvAsa kahela che. devo pUrvavat avataMsako IzAnanA che tema jANavA. vizeSa a - madhyamAM sahacAravatuMsaka che yAvat vicare che. ahIM devendra devarAja sahasAra vase che. sanakumAra mAphaka jANavA. vizeSa e - 6000 vimAnAvAsa, 30,000 sAmAniko, 1,20,000 AtmarakSako yAvat AdhipatyAdi karato rahe che. bhagavan ! patA-paryAptA Anata-praNata devonA sthAno kyAM che ? bhagavan ! Anata-prANata devo kyAM vase che ? gautama ! sahasrAra kalpanI upara samAna dizA-vidizAmAM kyAM vase che ? gautama ! madhyama raiveyakanI upara yAvat jaIne ahIM upalIjaiveyakanA traNa traiveyaka vimAna pastaTa che. zeSa nIcalI traiveyakava kahevuM. mAtra ahIM 100 vimAnAvAsa che. bAkI badhuM ahamidra paryanta pUrvavat kahevuM. [33] nIcalI praiveyakanA 111, madhyamanA 103, upalInA 100 ane anuttaranA pAMca vimAno kahyA che. 113 [34] bhagavan ! yati-apacAi anuttaropAtika devonA sthAno kyAM che? bhagavan ! anuttaroSapAtika devo kyAM vase che ? gautama ! A prabhApRthvInA bahu sama ramaNIya bhUmibhAgathI upara caMdra AdithI ghaNAM so yojana yAvat ghaNAM koDAkoDI yojana uMce jaIne saudharma, IzAnAdi yAvat 318 traiveyaka vimAnAvAsane oLaMgIne tyAMthI atyaMta dUra jatAM rajarahita, nirmaLa, niraMdhakAra, vizuddha evA pAMca dizAmAM pAMca anuttara mahA-moTA mahAvimAno che - vijaya, vaijyaMta, jyaMta, aparAjita, satathisiddha. te vimAno sarve ratnamaya, - x - vat - X - pratirUpa che. ahIM anuttaropapAtika patiA-paryAptA devonA sthAno kahyA che. traNe lokanA asaMkhyAta bhAge che. tyAM ghaNAM anuttaropapAtika devo vase che. badhAM samaRddhika - 4 - cAvat - 4 - ahamidranAme devagaNa kahela che. * vivecana-228 thI 234: sanatkRmAra kalpamAM - saviya - cAra dizArUpa pArzva bhAga, pratinimitta - samAna cAre vidizAmAM. sAmAnikanI saMgrahaNI gAthA - jemake saudharmendranA 84,000 sAmAniko, IzAnendranA 80,000 sAmAniko ItyAdi - x - jANavuM. avahaMsako atidezathI kahyA che, mATe dUravabodha che. tethI ziSyajananA anugrahArthe kahe che - saudharmamAM pUrvamAM azokAvataMsaka, dakSiNamAM saptaparNa, pazcimamAM caMpaka, uttaramAM cUtAvataMsaka, madhye saudharmavataMsaka. e pramANe pUrvAdi kramathI IzAnamAM aMkAvataMsakAdi jANavA, satakumAramAM azokAdi, mAhendramAM aMkAdi e pramANe - x che. traiveyaka sUtramAM - samaRddhika ItyAdi kahevuM. kaLivA Indra rahita, 20/8 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 apesa-preSTa rahita, apuroyi - purohita-zAMtikarmakArI rahita kemake tyAM azAMtino abhAva che. 114 * sUtra-235 thI 256 - [235] bhagavan ! siddhonA sthAno kAM kahyA che ? bhagavan ! siddho kyAM vase che ? gautama ! sathisiddha mahAvimAnanI uparanI stupikAthI bhAra yojana uMce pagabhArA nAme pRthvI che. te 45-lAkha yojana laMbAI-pahoDAIthI che. tenI paridhi - 1,42,30,249 yojanathI kaMIka adhika che. IpatlAbhArA pRthvInA bahumadhyadeza bhAganuM ATha yojana pramANa kSetra, ATha yojana jADAIthI che. tyArapachI thoDI thoDI pradeza pariNatithI ghaTatA-ghaTatA sarva bAjunA cheDAmAM mAkhInI pAMkha karatAM paNa vadhu pAtaLI che ane jADAImAM gulano asaMkhyAta bhAga che. - ISAmArA pRthvInA bAra nAma che ISata, IzvauAgabhArA, tanvI, tanutanvI, siddhi, siddhAlaya, mukti, muktAlaya, lokAgra, lokAgrastUpikA, lokApativAhinI, sarva paNa bhUta jIva satva sukhAvahA. te ISaprAgamArA pRthvI zveta, zaMkadala jevA vimala, svastika-mRNAla-jalakaNa-jhAkaLa-gAyanuM dUdha-hAra jevA varNavALI che. te cattA mUkelA chatranA AkAre, sarva zveta suvarNamaya che, te svaccha, sukomala, snigdha, dhRSTa, sRSTa, raja-la-paMka-AvaraNa rahita, prabhAzobhA-udhotasahita, prAsAdIyAdi cAre che. te ISatpAbhArAthI nIsaraNInI gatithI eka yojana upara lokAMta che, te yojananA uparanA eka gAu, te gAunA uparanA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMto sAdi-anaMta, aneka janma-jarA-maraNa-yoninA paribhramaNano kaleza, punarbhava ane garbhavAsanA prapaMca rahita, zAzvata, anAgatakALa rahe che. tyAM paNa vedavedanA-mamatva rahita, asaMga, saMsArathI mukta, pradezanivRttAkAre rahe che. [23] siddho mAM pratihata, kyAM pratiSThita che ? kyAM zarIra choDIne, kyAM jaIne siddhi padane pAme che ?... [37] alokamAM siddho rokAyela che, lokAge pratiSThita che. ahIM zarIrano tyAga karI tyAM jaIne siddha thAya che... [38] lAMbuM ke TUMkuM chellA bhave je saMsthAna hoya tenAthI trIjo bhAga hIna siddhanI avagAhanA kahI che. [23] ahIM zarIra tatA chellA samayamAM Atma pradezamAM dhanarUpa je saMsthAna hoya te saMsthAna tyAM siddhane hoya. [240] 333-1/3 dhanuSa siddhonI utkRSTa avagAhanA che.... [41] cAra hAtha ane trIjo bhAga nyUna eka hAtha siddhonI madhyama avagAhanA che. [42] eka hAtha ane ATha aMgula adhika, siddhonI jaghanya avagAhanA che... [43] siddhonI avagAhanA zarIranA trIjA bhAga vaDe hIna che. tethI jarA-maraNathI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-235 thI 256 115 mukta siddhonuM saMsthAna aniyata che... [44] jyAM eka siddha che, tyAM bhavakSayathI mukta thayela anaMta siddho hoya che. teo paraspara avagADha rahelA ane badhAM lokAMtane RSTa che... ri45) siddho potAnA sarva Atmapadeza vaDe avazya anaMta siddhone sparze che, deza-pradezathI paNa sRSTa che, te paNa tethI asaMkhyAtagaNad che... ri4] teo azarIrI, jIvana, darzana-jJAnanA upayogavALA che, tethI sAkAra-anAkAra upayoga e siddhonuM lakSaNa che... [24] kevalajJAnopayukatAthI sarva guNa-maryAyi jANe che. anaMta kevaladarzanathI badhuM ja jue che. 248] avyAbAdha svarUpane prApta je sukha siddhone che, te sukha manuSyo ke sarva devone paNa nathI... [49] samasta devagaNanuM sukha, sakALanA samaya vaDe piDita karI, tene anaMtaguNa karI punaH teno anaMtavAra varga karo to paNa siddhisukha tulya na thAya... [50] je siddhanA sukhanI rAzi savakALane ekaTho karela hoya tene anaMta vargamUlothI ghaTADIe to paNa avakAzamAM na samAya. ripa1] jema koI pleccha bahuvidha nagaranA guNone jANato, upamA abhAve kahI zakato nathI... [5] ema siddhonuM sukha anupama che, tene koI upamA nathI, to paNa kaMIka vizeSatAthI tenuM sArdezacapaNuM kahuM chuM... [53] jema koI paraSa sarvakAma guNita bhojana khAIne tRSA-sudhA rahita thaI, amRtathI tRpta thayela hoI tema rahe... [54] tema sarvakALa tRpta, anupama nivaNi prApta sukhI siddho avyAbAdhapaNe zAzvata kALa rahe. pipa,ra5) siddha, bhava, pAsmata, paraMpasmata, kamakavAno tyAga karela, rA-maraNa-saMgarahita, sarva duHkhothI tarI gayela, janma-jarA-maraNa baMdhanathI mukad, avyAbAdha sukhane zAzvata kALane mATe siddho anubhave che. * vivecana-235 thI 256 : siddha sUtramAM eka yojana koDI ItyAdi paridhi parimANa che. * x * tenuM gaNita kSetra samAsa TIkAthI jANavuM. tyAM 45-lAkha yojana pramANa vistAravALA manaya kSetranI paridhino vistRta vicAra che. Ipatu prAmArA pRthvInA barAbara madhya laMbAI-pahoLAI-jADAI-uMcAImAM ATha yojana pramANa kSetra che, ghaTatAM-ghaTatAM * x * mAkhInI pAMcathI paNa pAtaLI cheDe thaI jAya che. A pRthvInA bAra nAma - (1) fa * padanA eka dezamAM pada samudAyano Aropa thato hovAthI kaMpan - kahevAya. (2) pataHTMArA, (3) tanuM - bAkInI pRthvInI apekSAe pAtaLI, (4) tanutana - jagata prasiddha padArthothI paNa pAtaLI, kemake mAkhInI pAMkha paNa che ke pAtaLI hoya che. (5) siddhi - siddha kSetranI nIkaTatAthI. (6) sidvitiya - siddha kSetranI nIkaTatAthI upacArathI siddhonuM Alaya kahyuM. e rIte (7) mukti, (8) muktAlaya jANavuM. (9) lokANalokanA agra bhAge hovAthI. (10) lokANasupikA, (11) lokANa prativAhinI - lokanA agrabhAga vaDe dhAraNa karAya che mATe. (12) sarva 116 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 prANabhUta jIva sava sukhAvaha * te sarvene sukha ApanAra, temAM prANa-be traNa cAra Indriya, bhUta-taru, jIva-paMcendriya, sava-zeSa prANI. te ISaprAgabhArA pRthvI zeta che. zetapaNAMne batAvavA prakAre upamAo ApI che. jemake zaMkhadaLa carsano nirmaLa svastika, mRNAla, jaLakaNa ItyAdi. 3rdInavi - udhu karAyela je chatra, te rUpa AkAravALI. sarvathA zveta suvarNamayI. te ISatAmArA pRthvIthI upara nisaraNInI gatithI eka yojana jatAM lokAMta prApta thAya che. te eka yojanAno upalo cotho gAu che. te gAuno sauthI upano chaThTho bhAga, tyAM siddha rahe che. teo sAdi che, kemake karmakSaya thayA pachI ja siddha thAya che. AnA vaDe anAdi zuddha purapa pravAdano niSedha jaNAvyo. teo jAnata che. kemake rAgAdi abhAve paDavAno saMbhava che. kemake rAgAdi ja siddhapaNAthI bhraSTa karavA samartha che. paNa te siddhone nathI. kemake siddhoe teno nirmaLa - nAza karyo che, tethI rAgAdi bIja pharI utpanna thatAM nathI. aneka janma, maraNa vaDe te-te yonimAM saMsAra bhramaNathI je kalaMkI bhAva * kadanA thAya che, temaja divya sukhane prApta thayelAne pharI saMsAramAM garbhavAsano prapaMca prApta thAya che. te baMnene oLaMgelA siddho tethI ja zAzvata kALa rahe che. siddhakSetramAM gayelA te siddha bhagavaMto puruSavedAdi rahita, zAtA-azAtA vedanA rahita, mamavarahita, bAhyAvyaMtara saMga rahita che. kayA hetuthI Ama kahyuM? saMsArathI mUkAyelA che. tethI teo avedA, avedanA, nirmama, asaMga che. vaLI teo Atma pradezo vaDe niSpanna thayela saMsthAna jeonuM che evA che, paNa temanuM bAhya pudgalo vaDe saMsthAna nathI. kemake pAMce zarIra vajela che. ahIM ziSyano prazna che - siddho kyAM khalanA pAme che ? * x * kyAM sthAne rahelA che ? kayA kSetramAM ri - zarIra choDIne kyAM jaIne siddha thAya che - niSThitArtha thAya che ? - X - X - AcArya uttara Ape che - lokamAM siddho khalita thAya che. atnI - kevaLa AkAzAstikAya. ahIM alokamAM dhamastikAyAdi abhAve gati thatI nathI. tethI alokane aDIne rahevuM te ja khalanA che, paNa siddho pratighAta rahita hovAthI saMbaMdha thatAM vighAta thavA rUpa khalanA thatI nathI. kemake pratighAtayukta padArthono saMbaMdha thavAthI vighAta thavA rU5 khalanA thAya che, anyathI nahIM. siddho paMcAstikAyAtmaka lokANe pratiSThita - pharI saMsAramAM pAchA na AvavuM paDe te rIte rahelA che. ahIM - manuSyalokamAM zarIrano tyAga karIne samayAMtara ane pradezAMtara - bIjA AkAzapadezono sparza karyA vinA tyAM lokanA agra bhAge siddha thAya che - kRtArtha thAya che. have siddhipadane prApta thayela siddhonuM saMsthAna batAve che - 500 dhanuSapramANa dIdha, be hastapramANa dUsva. 'vA' zabdathI madhyama prakAre chellA bhAve je saMsthAna che, te zarIranA udara AdinA chidro pUravAthI tenA trIjA bhAga vaDe hIna, siddho jemAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-I-235 thI 256 113 rahe che, te avagAhanA - AtmapadezonI avasthA tIrthakara-gaNadhare kahela che. arthAt pUrvabhavApekSAe mibhAga saMsthAna che. A ja vAta spaSTa kare che - jeTalA pramANanuM saMsthAna A manuSyabhavamAM hatuM - [va - jemAM kamane vazavartI prANIo utpanna thAya te zarIra] te zarIrano tyAga karatA atha ikAyayoga choDatA chellA samaye zukladhyAnanA sUkSma kriyA cAMpatipAtI nAme cothA pAyAnA sAmarthyathI vadana, udAdi chidrone pUravAthI trIjA bhAga vaDe Atma pradezo vaDe ghanarUpa te ja saMrathAna mULa zarIranA pramANanI apekSAe trIjA bhAga vaDe hIna pramANavALuM te lokanA agrabhAgavatna te siddhone hoya che. dhe avagAhanAthI utkRSTAdi avagAhanA bheda kahe che - 333-1/3 bhAga, siddhonI utkRSTa avagAhanA tIrthakara-gaNadharoe kahI che. A avagAhanA 500 dhanuSa zarIravALAne AzrIne che. [zaMkA maradevI nAbhi kulakaranA patnI hatA. nAbhinuM zarIra para5 guNa hatu, te ja marudevInuM hatuM. kemake "saMghayaNa-saMsthAna-uccata kulakara samAna hoya" e zAstra vacana che. marudevI mokSe gayA. tenA zarIrano trIjo bhAga bAda karatA 350 dhanuSu thAya to ukta utkRSTa avagAhanA kema ghaTI zake ? nA, te doSa nathI. maradevA nAbhithI kaMIka nyUna pramANa hatA. kemake sva-svakAla apekSAthI strIo kaMIka nyUna hoya che. tethI marudevInA 5oo nuSa zarIramAM koI doSa nathI. bhANakAra kahe che - nAbhithI kaMIka nyUna hovAthI 500 ghanu je ghaTe athavA hAthInA DaMghe ArUDha hovAthI saMkucita zarIre siddha thayA che. tethI zarIra saMkocane lIdhe adhika avagAhanA na hoya. cAra hAtha ane bIjo bhAga nyUna eka hAtha madhyama avagAhanI kahI. [zaMkA jaghanyapade sAta hAtha uMcAIvALAnI AgamamAM siddhi kahI che, to ukta avagAhanA jaghanya kahevAya. madhyama kaI rIte kahI ? (samAdhAna] vastu tavanA jJAnI hovAthI ayukata che. kemake jaghanya pade sAta hAtha pramANavALAnI siddhi tIrthakaranI apekSAe kahI che. sAmAnya kevalI tethI nyUna pramANavALA paNa hoya. ahIM avagAhanA pramANa vicAra sAmAnya siddhonI apekSAcI che, mATe kaMI doSa nathI. jaghanya avagAhanA - paripUrNa eka hAtha ane ATha AMgaLa che. te be hAtha pramANavALA kamapuitra AdinI jANavI athavA sAta hAthanI uMcAIvALA chatAM caMgamAM pIlavA vaDe saMkucita zarIravALAnI apekSAe jaghanya jANavI. bhASyakArazrInI traNa gAthA ahIM vRttikAre mUkela che. dhe siddhonuM saMsthAnalakSaNa kahe che - anicaeNstha che. * * * * * kemake vadanAdinA polANa pUravA vaDe pUrvano AkAra anyathA thavAthI aniyata AkAravALuM che. siddhAdinA guNonA varNanamAM "siddha dIrdha nathI ke hRsva nathI" ema kahI dIpiNAdino niSedha karyo che. te paNa pUrvAkAranI apekSAe saMsthAnanA judApaNAthI jANavo, paNa saMsthAnanA sarvathA abhAvathI nahIM. * * * * * 118 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 A siddho paraspara bhinna dezamAM rahelA che ke nahIM ? ema kahIe chIe - nathI". kayA hetuthI ? jyAM eka siddha nivaNane pAmela che, tyAM anaMtA siddho bhavanA kSayathI mukta thayelA che. ahIM bhavAyanA kathanathI svecchAe bhavamAM avatAmrahaNa zaktivALA siddhano niSedha karyo che. siddho anyonya samavagADha che. kemake dhamastikAyAditata tevA aciMtya pariNAma che. temaja lokane aMte badhAM sparzIne rahelA che. eka siddha niyamA potAnA sarva Atmapadezo vaDe anaMta siddhone sparze che. sarva pradezothI spezita siddho karatAM deza-pradezathI sparzita siddho asaMkhyAtapaNA che. kaI rIte ? ahIM eka siddhanuM jeTaluM avagAhanA kSetra che, teTalA paripUrNa eka kSetramAM bIjA anaMta siddho hoya che. te sivAyanA bIjA siddho, te kSetranA ekaika pradezane sparzIne rahyA che, te paNa pratyeka anaMtA che. * x - te mULotranA ekaika pradezane choDIne rahelA siddho paNa anaMta che - x * ema pradezanI hAni-vRddhi vaDe jeo rahelA che, te siddho paripUrNa eka kSetramAM rahela siddhothI asaMkhyAtagaNAM che, kemake pUNagADha kSetranA pratipadeza anaMta siddho rahela che ane te pradezo asaMkhyAtA che. - x - x - have siddhonuM lakSaNa kahe che - avidhamAna zarIrI athatuM dArikAdi paMcavidha zarIra rahita. udAdinA chidro pUrAvAthI Atmapadeza ghana thAya che mATe jIvaghana. kevalajJAna-kevaladarzananA upayogavALA. sAmAnya darzaka jJAna, vizeSagrAhaka jJAna kahevAya che, tethI sAkA-anAkAra upayogarUpa che. * * * * * * * have siddho kevalajJAna-nDevaladarzana vaDe samagra vastune jANe che, e batAve che - kevaLajJAnathI upayakata, paNa aMtaHkaraNathI nahIM, kemake temane aMtaHkaraNa na hoya. tethI kevaLajJAnanA upayogavALA. sarva padArthonA guNa ane paryAyone jANe che. ahIM prathama bAtha zabda padArthavarAcI, bIjo paryAyavAcI che. guNa-paryAyano A pramANe bheda che - dravyanI sAthe rahenArA dharmo te guNa ane anukrame thanArA dharmo te payaya. anaMta kevaladarzano vaDe teo sarvathA jue che. kevaladarzananI anaMtatA siddhonA anaMtapaNAthI jANavI. ahIM jJAnanuM prathama grahaNa, pahelA tenA upayogamAM rahelA siddha thAya che, te jaNAvavA che. have temanA nirUpama sukhavALAne kahe che - cakavartI Adine paNa te sukha nathI. anuttara sudhI sarva devone paNa te sukha nathI ke je sukha vividha bAdhAnA abhAvavALA siddhone che. bIjA prakAre A sukhano abhAva kahe che - devagaNanuM traNe kALanuM saMpUrNa sukha, tene sarvakALanA samayogI guNIe, tene anaMtagaNuM karatAM jeTaluM sukha thAya, te asat kAnANI, ekaika AkAzapadeze sthApIe. ema sakala AkAza pradezo pUravAthI te anaMta thAya, tenA anaMtA varSa karIe, to paNa te sukha muktinA sukha tulya na thAya. A ja vAta bIjA bhaMgathI kahe che - siddhonA sukhanI zazine sarva sAdi anaMtakALathI piDita karIe arthAt siddho je sukha prati samaya anubhave te ekatra Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2|-|-|235 thI 256 na karIe, tene anaMta vargamULothI ghaTADatA - 4 - siddhapaNAnA prathama samayAbhAvI sukha mAtra rahe, te paNa sarva AkAzamAM na samAya. - 4 - ahIM bhAvArtha A che - viziSTa AnaMdarUpa sukha grahaNa karavuM ke jyAMthI AraMbhI ziSTa puruSo sukha zabdano prayoga kare che. - 4 - te sukhathI mAMDIne eka eka guNanI vRddhinA tAratamyathI sukhane anaMtaguNa paryanta vadhAravuM. jenAthI bIjuM koI caDIyAtuM na hoya evuM chevaTanuM sukha evuM atyaMta upamArahita, ekAMta utsukatAnI nivRttirUpa atyaMta sthiratArUpa chellI koTInuM sukha te sarvadA siddhone hoya te sukhathI mAMDIne prathamanA sukhathI upara vacce rahela tAratamyathI sukhanA vizeSarUpa aMzo, sarvAkAzanA pradezothI ghaNAM vadhAre che, mATe kahyuM sarvAkAzamAM na samAya. - 4 - 119 have siddhanA sukhonI nirUpamatA batAve che - jema koI mleccha gRhanivAsAdi bahu prakAranA nagaranA guNo jANavA chatAM araNyamAM jaI anya mlecchone kahevA samartha nathI. kemake tenI pAse upamAno abhAva che. Ano bhAvArtha kathAnakI jANavo, te A che - eka mahA araNyavAsI mleccha araNyamAM rahe che. eka samaye azvathI haraNa karAyela eka rAjA aTavImAM Avyo. te teNe joyo satkArIne rAjAne potAne gAme laI gayo. rAjA paNa tene nagaramAM laI gayo. tene upakArI samajI atyaMta sanmAna karyu. rAjAnI jema rahevA lAgyo. keTalAMka kALe araNyamAM pAcho Avyo. araNyavAsIoe pUchyuM - nagara kevuM lAgyuM ? te jANavA chatAM mleccha upamAnA abhAve kaMI kahI na zakyo. e pramANe siddhonuM sukha anupama che. kemake upamA nathI. to paNa bALajanone samajAvavA kaMIka sarakhApaNuM kahe che - 4 - jema koI puruSa sarva kAmanA guNayukta, sarva prakAranA sauMdarya vaDe saMskAravALuM bhojana khAIne kSudhA-tRSAthI rahita thayelo amRtathI tRpta thayela hoya tema rahe che. tema nirvANaprApta siddho Adi-anaMtakALa tRpta-sarva prakAranI utsukatAnI nivRtti thavAthI parama saMtoSane prApta thayelA, upamA abhAve ananya sardeza, paDavAno abhAva hovAthI zAzvata, - 4 - avyAbAdha sukhane prApta rahe che. eno vizeSa vicAra kare che - sita - bAMdhela ATha prakAranA karma jeoe mAta - bhasmIbhUta karyA che, aneka bhavanA karmarUpa IMdhaNa bALI nAMkhela che. evA siddho che. sAmAnyathI karmAdi siddho paNa kahevAya che. - 4 - tethI teno niSedha karavA kahe che. yuddha - ajJAna nidrAmAM sutela jagamAM para-upadeza vinA jIvAdirUpa tattvane jANela che evA. sarvajJa sarvadarzI svabhAvarUpa bodhavALA. vaLI "saMsAra ane nirvANamAM rahela nathI, paNa vizva kalyANArthe rahela che "evAno niSedha karatAM kahyuM - pAraMgata - jeo saMsAra ke prayojananA aMtane pAmelA che te. tathA bhavyatva vaDe sUcita sakala prayojana samApti vaDe samagra kartavyazakti rahita. keTalAMka yaEcchavAdIo krama sivAya siddhapaNuM jaNAve che - x - teno niSedha prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 karavA "paraMparAgata" vizeSaNa mUkyuM. jJAna-darzana-cAstrirUpa paMraparAthI athavA mithyArdaSTi, sAsvAdana, samyag mithyArdaSTi Adi cauda guNasthAnakonI paraMparAthI muktine pAmelA che. keTalAka vAdIo - "karma kavacathI nahIM mukAyelA mAne che" - x - "tIrthane mATe pharI saMsAramAM avatAra dhAraNa karavo' e vAta mAne che. temanA matano niSedha karavA kahe che - karmarUpa vaca rahita, prabaLapaNe - pharI saMsAramAM avatAra na dhAraNa karavArUpe jeNe karmarUpa kavacano tyAga karyo che evA. tethI ja - zarInA abhAve jarArahita, maraNarahita - kemake zarIra rahita hovAthI tene prANanA tyAgarUpa maraNano asaMbhava che. - x - 4 - vaLI teo saMgarahita che, kemake bAhya atyaMtara parigraha rahita che. 120 sarva duHkhane tarI gayelA, janma-jarA-maraNa ane tenA badhAMnA kAraNabhUta karmono samagrapaNe nAza thayela hovAthI vizeSathI mukAyelA, tethI sarva duHkhane tarI gayela - kemake duHkhanA kAraNono abhAva che, tethI ja siddho avyAbAdha zAzvata sukhane anubhave che. muni dIparatnasAgare karela pada-2-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-//53,258 @ pada-3-alpabahatva che. - X - X - X - o bIjA padanI vyAkhyA karI. have bIjuM pada AraMbhe che - teno saMbaMdha A rIte - pahelA padamAM pRthvIkAyikAdi kahyA. bIjAmAM tenA svasthAnAdi vicAya. A padamAM dizAnA vibhAgAdi vaDe temanuM alAbahatva kahevAnuM che. temAM A dvAragAthA saMgraha - * satra-53,258 - dizA, gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, vezyA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra, bhASaka, paritta, pati , sUkSma, saMDA, bhava, astikAya, jIva, kSatra, baMdha, pudgala ane mahAdaMDaka [ema bIja padanA 27dvAro che.] * vivecana-253,58 - paheluM dizAdvAra, pachI gatidvAra e kramacI sUgAryamAM jaNAvyA mujaba 27dvAro che. temAM soLamuM pariddvAra - pratyeka zarIrI ane zuddha pAlikonuM hAra, vIsamuM parva - bhavasiddhika dvAra che. che pada-3-dvAra-1 che 1rara prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vanaspati jIvo paNa hoya che, paNa teo sUkSma avagAhanAvALA ane AjJA grAhya che. puSkaLa pANI samudrAdimAM hoya che. kemake dvIpathI samudrano vistAra bamaNo che. te samudromAM pratyeka pUrva-pazcimamAM anukrame caMdra-sUryanA dvIpo che. jyAM te dvIpa che, tyAM pANIno abhAva che. pANInA abhAve vanaspatino paNa abhAva hoya che. kevaLa pazcimamAM lavaNa samudramAM gautama nAme dvIpa adhika che. tyAM pANInA abhAve vanaspatino abhAva che, tethI pazcimamAM thoDA vanaspatikAya che. tenAthI pUrva dizAmAM vizeSAdhika che. kemake tyAM gautamadvIpa nathI. * x - tenAthI dakSiNamAM vizeSAdhika che, kemake tyAM caMdra-sUryanA dvIpo nathI. pANI puSkaLa hovAthI vanaspatikAyika paNa ghaNAM che. tenAthI uttara dizAmAM vizeSAdhika jIvo che. kemake uttara dizAmAM saMkhyAta yojana pramANa dvIpomAM koI dvIpamAM laMbAI ane pahoLAIthI saMkhyAtA kroDa yojana pramANa mAnasa sarovara che tethI tyAM vadhu pANI che, pANI hovAthI ghaNI vanaspati che. zaMkhAdi beIndriyo che, kIDI vagere ghaNAM teIndriya che. bhamarAdi caurindriyo che ane matsyAdi ghaNAM paMcendriyo che, mATe uttaramAM ghaNAM jIvo che, ema dizAne AzrIne jIvonuM alAbadutva kahyuM. have vizeSa - * sUtra-260 : dizAnI apekSAe sauthI thoDAM pRedIkAyiko che. tethI uttaramAM vizeSAdhika pUrvamAM vizeSAdhika, pazcimamAM vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM akAyiko pazcimamAM che, pUrvamAM vizeSAdhika, dakSiNamAM vizeSAdhika, uttama vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM teukAyiko dakSiNa ane uttaramAM che, pUrvamAM saMkhyAlagaNA, pazcimamAM vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM vAyukAyiko pUrvamAM, pazcimamAM vizeSAdhika, uttaramAM vizeSAdhika, dakSiNamAM vizeSAdhika che.. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM vanaspatikAyika pazcimamAM, pUrvamAM vizeSa, dakSiNamAM vizeSa uttaramAM vizeSa che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM beIndriyo pazcima, pUrvamAM vizeSAdhika, dakSiNamAM vizeSAdhika, uttaramAM vizeSAdhika che. e pramANe ja teIndriyo ane caurindriyomAM paNa jANavuM. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM nairayiko pUrva, pazcima, uttaramAM che, dakSiNamAM asaMkhyAtapaNAM che. e pramANe ja ranapabhA pRnInairayika, zarkarApabhAvAlukApabhA-paMkaNabhA-dhUmapabhA-tama:prabhA-dhasaptamI pRthvInairayiko saMbaMdhe paNa neg. dakSiNanA adhasaptamI narakamRNInA nairayikothI chaThThI tamabhA pRetInA nairasiko pUrva-pazcima-uttaramAM asaMkhyAtagaNAM che, tethI dakSiNa dizAmAM * sUjha-59 - dizAne anusarIne sauthI thoDAM jILo pazcima dizAmAM che, tenAthI pUrvamAM vizeSAdhika, dakSiNamAM tethI vizeSAdhika ane uttaramAM tenAthI vizeSAdhika che. * vivecana-259 : ahIM pahelA AcArAMga sUtramAM dizAnA aneka prakAro varNavyA che, temAM ahIM kSetra dizA levI. kemake te niyata che. bIjI prAyaH anavasthita ane anupayogI che. kSetra dizAnuM utpattisthAna ticha lokanA madhyabhAge rahela ATha racaka pradezo che. dizAnI apekSAthI sauthI thoDAM jIvo pazcima dizAmAM che. kaI rIte ? A alAbahatva bAdara jIvonI apekSAe samajavuM. sUkSma jIvAzrita nahIM. kemake sUkSma jIvo sarvalokamAM vyApta ane prAyaH badhe sarakhAM che, bAdara jIvomAM paNa sarvathI ghaNAM jIvo vanaspatikAyiko che. kemake te jIvo haMmezAM anaMta saMkhyArUpe hoya che. * x * jyAM puSkaLa pANI hoya tyAM ghaNAM vanaspatikAyiko hoya che. * x * pANImAM panaka ane sevALAdi avazya hoya che, te baMne bAdara nAmakarmanA udayavALA che, to paNa sUma avagAhanI ane ghaNAM jIvonA piMDarUpa hovAthI badhe hovA chatAM carmacakSuthI dekhAtA nathI. kahyuM che - te vALanA agrabhAgo sUkSma panaka jIvanA zarIranI avagAhartAthI asaMkhyAtapaNAM che. na dekhAya to paNa che. A vizvamAM sarva jIvothI ghaNAM vanaspatikAyiko che.-x-x- pANImAM bAdara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/1/260 asaMkhyAtagaNAM che. dakSiNa dizAnA tamaprabhA pRthvInA nairayikothI pAMcamI dhUmapabhA pRthvInA nairayiko pUrva-pazcima-uttaramAM asaMkhyAtagaNAM che tethI dakSiNamAM asaMkhyAtagaNAM che. e pramANe A ja kramathI paMkaprabhA, vAlukAprabhA, zarkarASabhA, ratnaprabhAnA AlAvA kahevA. 123 dizAnI apekSAo - sauthI thoDAM paMcendriyatiryaMca pazcimamAM, pUrvamAM vizeSAdhika, dakSiNamAM vizeSAdhika, uttaramAM vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe - sauthI thoDAM manuSyo dakSiNa-uttaramAM, pUrvamAM saMkhyAtagaNA, pazcimamAM vizeSa che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM bhavanavAsI devo pUrva-pazcimamAM che, tethI uttaramAM asaMkhyAtagaNAM, dakSiNamAM tethI asaMkhyAtagaNAM che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM vyaMtaro pUrvamAM, pazcimamAM vizeSAdhika, uttaramAM vizeSAdhika, dakSiNamAM tethI vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM jyotika devo pUrva pazcimamAM, dakSiNamAM vizeSa, uttaramAM vizeSa che. dizAnI apekSAthI sauthI thoDAM devo saudharma kalpamAM pUrva-pazcimamAM che, uttaramAM asaMkhyAtagaNA, dakSiNamAM vizeSAdhika che. A pramANe ja IzAnakalpathI mAhendrakalpa sudhI lAvo kahevo. dizAnI apekSAe sauthI thoDA devo brahmaloka kalpamAM pUrva-pazcima-uttaramAM che, dakSiNamAM asaMkhyAtagaNAM che. A pramANe sahasrAskalpa sudhI A AlAvA kahevA. tyArapachI te AyuSyamAna zramaNa ! bahu samAnapaNe che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM siddho dakSiNa-uttaramAM che, pUrvamAM saMkhyAtaNAM, pazcimamAM vizeSAdhika che. * vivecana-260 : dizAne AzrIne. pRthvIkAyikane vicAratA sauthI thoDAM dakSiNa dizAmAM che, kaI rIte ? jyAM dhana bhAga che, tyAM ghaNAM pRthvIkAyiko che. polANa che tyAM thoDAM che. dakSiNamAM bhavanapatinA ghaNAM bhavano, ghaNAM naskAvAso che. tethI ghaNAM polANo saMbhave che. tethI dakSiNamAM thoDAM pRthvIkAyiko che. uttaramAM vizeSAdhika che, kemake tyAM dakSiNathI ochA bhavana, ochA naskAvAso che. tethI vadhu dhana bhAga saMbhave che, tethI pRthvIkAyiko vizeSAdhika kahyA. pUrvamAM tethI vizeSAdhika che, kemake caMdra-sUryanA dvIpo che. tethI pazcimamAM vizeSAdhika che, kemake - 4 - pazcimamAM gautama nAme dvIpa adhika che. (prazna) pazcimamAM. gautamadvIpa che, tema hajAra yojana uMDA adholaukika grAmo paNa che. tethI tulya pRthvIkAyika ja prApta thAya, paNa vizeSAdhika na hoya. [uttara] ema nathI. kemake adholaukika gAmanuM uMDANa 1000 yojana che, gautamahIpa 1076 yojana uMco, vistAramAM 12,000 yojana che. meruthI AraMbhI adholaukika grAmonI pUrvadizAmAM je najIkamAM hInapaNuM, adhika hInapaNuM che, te pUrvamAM puSkaLa khADAM che tethI. adholaukikanA khAlI bhAga karatAM gautama dvIpa adhika ja thAya, tulya nahIM. 124 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 mATe teTalA aMze pazcimamAM pRthvIkAyika vizeSAdhika che. have akAyikonuM aAbahuva-sauthI thoDAM akAyiko pazcimamAM che. kemake gautamadvIpamAM akAyiko nathI. tethI vizeSAdhika pUrvamAM che kemake gautamadvIpa nathI. tethI vizeSAdhika dakSiNamAM che. kemake tyAM caMdra-sUryanA dvIpo nathI. tethI vizeSa uttaramAM che. kemake tyAM mAnasa sarovara che. dakSiNa ane uttaramAM sauthI thoDAM teukAyiko che. kemake manuSyakSetramAM ja bAdara teukAyiko che. temAM paNa jyAM ghaNAM manuSya che tyAM teukAyiko ghaNAM hoya che. kemake tyAM rAMdhavAdi kriyAno vizeSa saMbhava che. - 4 - temAM dakSiNamAM pAMca bharatamAM ane uttaramAM pAMca airavatamAM kSetra thoDuM hovAthI manuSyo thoDAM che. tethI teukAyiko paNa thoDAM che - 4 - tethI sauthI thoDAM teukAyiko dakSiNa ane uttaramAM che. svasthAna apekSAe prAyaH paraspara sarakhAM che. tethI pUrvamAM saMkhyAtagaNAM che, kemake kSetra saMkhyAtagaNuM che. tethI pazcimamAM vizeSAdhika che. kemake adholaukika gAmomAM ghaNAM manuSyo che. ahIM jyAM polANa che, tyAM vAyu che. ghana bhAga che tyAM vAyuno abhAva che. temAM pUrva dizAmAM puSkaLa ghana bhAga che. mATe tyAM thoDAM vAyu che. tethI pazcimamAM vizeSAdhika che. kemake adholaukika grAmano saMbhava che. tethI uttaramAM vizeSAdhika che. kemake tyAM bhavana ane narakAvAsa ghaNA hovAthI adhika polANa che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika che kemake dakSiNamAM ghaNAM bhavana ane nakAvAso che. jyAM ghaNuM pANI che, tyAM ghaNI anaMtakAyika vanaspati che. beIndriyo ghaNAM hoya. zevAlAdine AzrIne teIndriyo ghaNAM hoya. bhramarAdi caurindriyo ghaNAM hoya. tethI badhAM akAyikavat kahevA. rayikomAM sauthI thoDAM pUrva-uttara-pazcimamAM che. kemake tyAM puSpAvakIrNa nakAvAso alpa che. prAyaH saMkhyAta yojana vistAravALA che. tethI dakSiNamAM asaMkhyAtagaNAM nairaciko che. kemake kRSNapAkSika ghaNAM jIvo dakSiNamAM upaje che. jIvo be bhede-kRSNa pAkSika ane zuklapAkSika. kaMIka nyUna addha pudgalaparAvarta saMsAra bAkI che, te zuklapAkSika. te sivAyanA kRSNapAkSika. - 4 - tethI zuklapAkSiko thoDAM che, kemake alpasaMsArI thoDAM che. kRSNa pAkSiko ghaNAM che kemake adhikasaMsArI ghaNAM che. te tathA svabhAvathI dakSiNamAM utpanna thAya che. pUrvAcAryo kahe che - kRSNapAkSiko dIrgha saMsArI hoya. ghaNAM pApanA udaye dIrdhasaMsArI thAya. kukama hoya che. kukarmI tathAsvabhAvathI tadbhava mokSagAmI chatAM dakSiNamAM upaje che. kahyuM che prAyaHkurakarmI jIvo bhavya chatAM dakSiNamAM nairayika, tiryaMca, manuSya ane asurAdi sthAnomAM jAya che. - 4 - 4 - vairayikonA aAbahutva mAphaka dareka napRthvInA nairayikonuM alpabahuva kahevuM kemake badhe yukti samAna che. - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31-1/260 15 126 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 rIte lAMtakAdi kahevA. AnatAdimAM manuSyo ja utpanna thAya che. tethI tyAMthI prokamAM cAre dizAe prAyaH sarakhA utpanna thAya che. siddho dakSiNa-uttaramAM thoDAM che, kemake manuSyo ja siddha thAya che. * x* temAM dakSiNamAM pAMca bharata, uttaramAM pAMca airavata kSetramAM kSetranI apatAthI A5 manuSyo siddha thAya che, vaLI suSama suSamAdi kALamAM to siddhino abhAva che. * x * tenAthI pUrvamAM saMkhyAlagaNAM che, kemake pUrvamahAvideha kSetra saMkhyAtagaNuM che. tethI tyAMnA manuSyo paNa saMkhyAlagaNAM che, vaLI sarva kALe siddha thAya che. tenAthI pazcimamAM vizeSAdhika che. kemake tyAM adholaukika grAmo che. che pada-3-dvAra-2-gati che dhe sAte narakamRthvInuM dizAne AzrIne alAbahad-sAtamI naraka pRthvImAM pUrva-uttara-pazcima dizAnA nairayikothI dakSiNanA nairayiko asaMkhyAtaNAM che. tethI tamaprabhA pRthvInA pUrva-uttara-pazcimanA asaMkhyAtagaNAM, kemake ahIM sarvotkRSTa pApa karanAra saMjJI paMcendriyo sAtamI nakke upaje che. hIna, adhika hIna Adi chaThThI vagere narakamRthvImAM upaje che. sarvotkATa pApakartA sauthI thoDAM ane kramazaH hIna, hInatarAdi pApakatAM ghaNAM che. tethI sAtamIthI chaThThImAM vadhu e rIte uttarottara kramathI vadhu-vadhu kahyA che. * * * * * tiryaMca paMcendriya sUtra akAyika mAphaka jANavuM. sauthI thoDAM manuSyo dakSiNa ane uttara dizAmAM che. kemake pAMca bharata-pAMca auvata kSetro nAnA che. tevI pUrvamAM saMkhyA gaNAM kemake te kSetra saMkhyAtagaNuM che. tethI pazcimamAM vizeSAdhika che. kemake adholaukika grAma vize manuSya saMkhyA ghaNI che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM bhavanavAsI pUrva ane pazcimamAM che. kemake tyAM bhavano thoDAM che. tethI uttaramAM saMkhyAtapaNAM che. kemake bhavanavAsI devonuM potAnuM sthAna che. tethI dakSiNamAM saMkhyAlagaNAM che kemake tyAM bhavano ghaNAM vadhAre che. pratyeka nikAye cAra-cAra lAkha bhavano adhika che. tyAM kRSNa pAkSiko ghaNAM utpanna thAya che, mATe te asaMkhyAtapaNAM che. vyaMtara satra - jayAM polANa bhAga che, tyAM vyaMtaro cAle che. jyAM ghana bhAga che, tyAM cAlatA nathI. pUrvamAM ghana bhAga hovAthI vyaMtaro thoDAM che. pazcimamAM vizeSAdhika che, kemake adholaukika gAmamAM polANano saMbhava che. tethI uttaramAM vizeSAdhika che kemake tyAM svasthAna hovAthI vyaMtaronA nagarAvAyo che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika che. kAraNa ke tyAM ghamAM nagaro che. sauthI thoDAM jyotika pUrva-pazcimamAM che. kemake caMdra-sUryanA dvIpomAM thoDAM ja jyotiko hoya che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika che. kemake tyAM ghaNAM vimAno che ane kaNapAkSiko dakSiNamAM utpanna thAya che. tethI uttaramAM vizeSAdhika che. kemake mAnasa sarovaramAM kriDA karavAmAM pravRtta ghaNAM jyotiko rahe che. vaLI mAnasarovaramAM je masyAdi jalacaro che, te najIkamAM rahela vimAnonA darzanathI tene jAtismaraNa thAya che. kaMIka vrata aMgIkAra karI, anazanAdithI niyANu karI jyotikamAM upaje che. saudharmakalAmAM sauthI thoDAM pUrva-pazcimamAM devo che. kemake AvalikA praviSTa vimAno cAre dizAmAM sarakhAM che. je puSpAvakIrNa vimAno che, temAM ghaNAM asaMkhyAtA yojana vistAravALAM che ane te dakSiNa-uttaramAM che. pUrva-pazcimathI uttaramAM asaMkhyAtagaNA che. kemake tyAM pAvakIrNa vimAno ghaNAM che. dakSiNamAM vizeSAdhika che, kemake kRSNapAkSiko tyAM utpanna thAya che. e rIte IzAnAdi. - brahmaloka kalpe sauthI thoDAM pUrva-uttara-pazcimanA devo che. kemake kuNapAkSika tiryaMco dakSiNamAM utpanna thAya che. te ja kAraNe dakSiNamAM asaMkhyAtapaNAM che. e * sUtra-261 - bhagavAna ! A nairayika, tiryaMcayonika, manuSya, deva ane siddhomAM pAMca gatinA saMkSepathI koNa konAthI abha, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM manuSyo che, nairayiko asaMkhyAtagaNI, devo asaMkhyAtagaNA, sihadro anaMtagaNA, tenAthI tiryaMco anaMtagaNa che. bhagavAna ! A gairayika, ticiyonika, tiryaMcayonika rupI, manuSya, mAnuSI, devo, devI, siddho e ATha gatinA saMkSepathI koNa konAthI aza, bahu, turA, vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM mAnuSIo che, manuSyo asaMkhyAtapaNAM che, nairayiko asaMkhyAtagaNA, ticiyonikIo asaMkhyAtagaNI, devo asaMkhyAta gaNA, devIo saMkhyAtagaNI, siddho anaMtagaNA, tiryaMcINI anaMtaguNI che. * vivecana-261 - sauthI thoDAM manuSyo che, kemake chagvAra cheda karavA vaDe je rAzino cheda thAya eTale je rAzino addhaddhi cheda karatAM chabruvAra cheda thAya, chabruvAra bamaNAM karatAM je saMkhyA thAya teTalA manuSyo che. manuSyothI nairayiko asaMkhyAtapaNAM che. * * * x - tethI devo asaMkhyAtagaNAM che * x x * tethI siddho anaMtagaNAM che. kemake te abhavyothI anaMtagaNAM che, tethI tiryaMco anaMtagaNAM che, kemake siddhothI vanaspatikAyiko anaMtagaNAM che. e pramANe nairayika, tiryaca, manuSya, deva ane siddhonuM alAbadutva kahyuM. have nairayika, tiryaca, tiryacI Adi AThenuM alAbahatva kahe che - sauthI thoDI manuSyabIo che, kemake saMkhyAtA koTAkoTI pramANa che. tethI manuSyo asaMkhyAtapaNAM che. ahIM saMmUrNima manuSyo paNa levA. kemake vedanI vivekSA nathI. te saMmUrNimo vamanathI AraMbhI nagaranI khALa AdimAM upajatA asaMkhyAtA hoya che. manuSyothI nairayiko asaMkhyAtapaNAM che. -x-x* tethI tiryaMcazrIo asaMkhyAtagaNI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/2/261 123 che. - X - X - tethI devo asaMkhyAtapaNAM che. - x - tethI devIo saMkhyAtagaNI che, kemake deva karatAM bagIzagaNI che. tethI siddho anaMtagaNAM che, tethI tiryaMco anaMtagaNAM che. che pada-3, dvAra-3-"IndriyadvAra' che * sUtra-262 - bhAvanA A IndriyavALA, ekendriya, beIndriya, veIndriya, caurindriya, paMcendriya, anindriya jIvomAM koNa konAthI aza, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM paMcendriyo che, caurindriya vizeSAdhika, veIndriyo vizeSAdhika, beIndriyo vizeSAdhika, anindriyo anaMtagaNA, ekendriyo anaMtagaNAM, saIndriya vizeSa che. A prayatA sendriya, eka-be-traNa-cAra-pAMca IndriyamAM koNa konAthI alpa, bahu, tu ke vizeSAdhika che? gautama! sauthI thoDAM paMcendriya payaktiA che, caurindriya apAyA vizeSAdhika, teIdriya apayartiA vizeSAdhika, beIndriya aparyAptA viroSAdhika, ekendriya apayA anaMtagaNa, sendriya apayaktiA vizeSAdhika che. bhagavAna ! A payatA sendriya, eka-be-traNa-cAra-pAMca IndriyavALAmAM koNa konAthI alpa, baha, tulya, vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM paryAptA caurindriya, payata paMcendriya vizeSAdhika, beIndriya payaktiA vizeSAdhika, veIndriya payaktiA vizeSAdhika, ekendriya paryAptA anaMtagaNAM, sendriya-payartiA tethI vizeSAdhika che. bhagavatu ! A prayatA-apayatA sendriyomAM koNa konAthI abha Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM kApatA sendriya che, payatA sendriyo tethI saMkhyAtagawAM che. bhagavana ! A patA-apayA ekendriyomAM koNa konAthI alAbahutulya-vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM ApatA ekendriyo, pAtA ekendriyo saMkhyAlagaNAM che. bhagavAna ! A pati-apayatita beIndriyomAM ? gautama ! sauthI thoDAM paryAptA beIndriyo, apayatA asaMkhyAtagaNAM. bhagavan! payafptA-apayafptA teIndriyomAM? sauthI thoDA prayatA teIndriyo, apayatA asaMkhyAtagaNAM che. bhagavana ! paryAptA-paryAptA caurindriyomAM ? sauthI thoDAM payaktiA caurindriyo, apayatA asaMkhyAtapaNAM che. bhagavana pasatA-apacatA paMcendriyomAM ? gautamAM sauthI thoDAM paryApitA 128 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 paMcendriyo, aparyAptA asaMkhyAtagaNAM. bhagavana paryAptA-ApatA sendriya eka-be-traNa-cAra-pAMca IndriyomAM koNa konAthI A5, bahu, tulya, vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM payaktiA caurindriya, patita paMcendriya vizeSAdhika, pacatA beIndriya vizeSAdhikaprayatA teIndriya vizeSa, apayatA pAMcendriya saMkhyAlagaNAM, apacatA caurindriya vizeSAdhika, apayatA teIndriya vizeSAdhika, aparyAptA beIndriya vizeSAdhika, aparyAptA ekendriya anaMtagaNa, apayafptA sendriya vizeSAdhika, payA ekendriya saMkhyAlagaNAM, payatA sendriya vizeSAdhika, tethI sendriyo vizeSAdhika che. * vivecana-262 - have Indriya dvAra - sauthI thoDAM paMcendriyo che - x * x * tethI caurindriyo vizeSAdhika - x * x * tethI teIndriyo vizeSAdhika che - x * x * tethI beIndriyo vizeSAdhika che. * x - tethI atindriyo anaMta guNa che, kemake siddho anaMtA che. tethI ekendriyo anaMtaguNa che. kemake vanaspatikAyikocI siddhothI anaMtagaNAM che. tenAthI sendriya vizeSAdhika che. kemake temAM beIndriyAdino samAveza che. sAmAnyajIvonuM alAbadutva kahyuM have aparyAptAnuM-sauthI thoDAM paryAptA paMcendriyo che. * x * aparyAptA caurindriya tevI vizeSAdhika che - x * tethI aparyAptA teIndriyo vizeSAdhika che. - x - aparyAptA beIndriyo tethI vizeSAdhika che. -x- tethI piyaMiA ekendriyo anaMtagaNo che kemake piyata vanaspatikAyiko anaMta hovAthI haMmezAM vidyamAna che. tethI sendriya aparyAptA vizeSAdhika che. kemake aparyAptA beIndriyono temAM prakSepa che. have payaptiAnuM alAbahad - sauthI thoDAM paryAptA caurindriyo che kemake te apAya che, tethI ghaNo kALa rahetA nathI, tethI prasta samaye thoDAM prApta thAya. * * - tethI payaMiA paMcendriyo vizeSAdhika che - X - tethI paMiA beIndriyo vizeSAdhika che. * x - tethI patA teIndriyo vizeSAdhika che. - x - tethI paryAptA ekendriya anaMtagaNAM che. kemake vanaspatikAya payatA anaMta che tethI sendriya paryAptA vizeSAdhika che. * x - have patiA-pitA sendriyAdinuM alAbadutva - sauthI thoDAM sendriya aparyAptA, sendriyamAM ekendriyo ja ghaNAM che, temAM sUkSmo ghaNAM che, kemake sarva lokamAM vyApta che. sUkSama aparyAptA sauthI thoDAM, tethI paryAptA saMkhyAtapaNAM che. tathA sauthI thoDAM beIndriya payaktiA che - x* tethI aparyAptA beIndriya asaMkhyAtapaNAM che. e rIte teIndriyAdi paNa jANavA. - have paryAptA-aparyAptA sendriyAdinuM samudita alAbakutva kahe che - badhuM bIjA, trIjA avAbadutvanI bhAvanAnusAra svayaM jANavuM. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/4/263 che pada-3, dvAra-4-kAyadvAra che. * sUtra-263 : bhagavAna ! A sakAyika, pRedIkAyika, aprakAyika, teukAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika, asaMkAyika, akAyikomAM koNa konAthI A5, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM sakAyika, teukAyika asaMkhyAtapaNAM, pRthvIkAyika vizeSAdhika, aprakAyika vizeSAdhika, vAyukAlika vizeSAdhika, akAyika anaMtagaNAM, vanaspatikAyika anaMtagaNA, sakAyika vizeSAdhika che. bhagavAna ! A sakAyika, pRedI-apa-du-vAya-vanaspati-masakAyika, aparyAptAmAM koNa konAthI abha Adi che ? gautama! sauthI thoDAM ApatA basakAyika, apayafptA teukAyika asaMkhyAtapaNAM, apayatA pRvIkAcika vizeSAdhika, paryAptA aprakAyika vizeSAdhika, pitA vAyukAcika vizeSAdhika, aparyAptA vanaspatikAyika anaMtagaNA, sakAyika piyatA vizeSAdhika che. bhagavatu ! sakAyika, pRedI yAvatu trasakAyika yatiAmAM koNa konAthI aAdi che ? gautama! sauthI thoDAM pacatA trasakAyika, payati teukAyika asaMkhyAtapaNAM, prayatA pRedIkAyika vizeSAdhika, payaktiA apUkAcika vizeSAdhika, prayatA vAyukAyika vizeSAdhika, payatA vanaspatikAcika anaMtagaNa, sakAyika vizeSAdhika che. bhagavAna ! prayatA-pitA sakAyikamAM ? sauthI thoDAM aparyAptA sakAyika, paryAptA sakAyika saMkhyAlagaNA. bhAvanuM pasatA-apacAi pRvIkAcikamAM ? gautama / sauthI thoDAM ApatA pratIkAyiko che. tethI prAptiA pratIkAyiko saMkhyAtapaNAM che. A pramANe ja AkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAyanI alAvA kahevA. bhagavanA A prayatA-pitA trasakAyikamAM koNa-konAthI mA, bahu, tulya, vizeSAdhika che? payA trasakAyiko sauthI thoDAM che, apayaktiA asaMkhyAtagaNAM che. bhagavana payatA-pitA sakAyika evA pRedI-A-du-vAyuvanaspatikAyika ane prasakAyikomAM koNa konAthI atyao Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM prayatA prakAyika che. apayatA kasakAyiko saMkhyAtaNAM che. apAtA teukAyika asaMkhyAtagaNA, apayatA pUratIkAyika vizeSAdhika, apayapitA akAyiko vizeSAdhika, apayA vAyukAyiko vizeSAdhika, payaktiA teukAyiko saMkhyAlagaNAM, patA pRvIkAyiko virodhAdhika, paryAptA aprakAyiko vizeSAdhika, payafptA vAyukAyiko vizeSAdhika, apayA vanaspatikAyika anaMtagaNAM, apayafptA sakAyiko vizeSAdhika, patiA vanaspatikAyika 2i0/9] 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 saMkhyAtapaNAM, sakAyika prayatA vizeSAdhika, sakAyika vizeSAdhika che. * vivecana-263 : sauthI thoDAM trasakAyiko che. kemake beIndriyAdi ja kasakAyika che. bAkI kAyonI apekSAe abha che. tethI teukAyiko asaMkhyAtapaNAM che. kemake asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. tethI pRthvIkAyiko vizeSAdhika che, kemake ghaNAM asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. tethI akAcika vizeSAdhika che. * x * tethI vAyumAyika vizeSAdhika che. - X - tethI akAyika anaMtaguNa che kemake siddho anaMta che, tethI vanaspatikAyika anaMtaguNa che. kemake anaMta lokAkAza pradeza pramANa che. tethI, sakAyika vizeSa che. aparyAptA sakAyikAdinuM aAbadutva-sugama che. pati sakAyikAdinuM alAbahatva-sugama che. pati-patiA sakAyikAdinuM aNbahad-sugama che. have sakAyikAdi payartiA-paryAptAnuM samudita alAbadutva kahe che - sauthI thoDAM paryAptA trasakAyiko che, tethI aparyAptA trasakAyiko asaMkhyAtagaNAM che. kemake paryAptA beIndriyAdithI apatA beIndriyo asaMkhyAtagaNAM che. tethI apati teukAyiko asaMkhyAtapaNAM che, kemake teo asaMkhyAta lokAkAza pradeza pramANa che. tethI apayaktiA pRthvI--vAyu anukrame vizeSAdhika che, tethI pati teukAyiko saMkhyAtagaNAM che kemake sUkSma aparyAptA saMkhyA gaNAM che. * sUtra-264 : bhagavAna ! sUkSmo, sUmapRetI, sUkSma ae, sUkSma teuo, sUkSma vAyu, sUma vanaspati, sUkSma nigodomAM koNa konAthI abha, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDA sUkSma teukAyiko che, sUkSma pRthvI-a-vAyukamazaH viroSa che. sUkSma nimoo asaMkhyAtagaNAM, sUma vanaspatikAliko anatagaNAM, tenAthI sUkSmo vizeSAdhika che. bhagavad ! A apayatA evA sUkSmo sUma pRthvI-apa-du-vAyuvanaspatikAyiko, sUma nigodomAM koNa konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM ApayaktiA sUkSma teukAyiko che, apayatA sUkSma pRd-a-vANu kramazaH vizeSAdhika che, tethI piyatA sUkSma nigodo asaMkhyAtagamAM che, tethI ApatA. sUkSma vanaspatikAyiko anaMtamAM che, tethI apAtA sUmo vizeSAdhika che. bhagavAna ! pati evA sUkSma, sUkSma pRedI-aou-vAyu-vanaspatikAyika ane sUkSma nigodomAM koNa konAthI atyAdi che ? gautamAM sauthI thoDAM payA teukAyiko che. paryAptA sUkSma pRthavI-aDDa-vAyu anukame vizeSAdhika che. paryAptA sUma nigodo asaMkhyAtagaNAM che, paryAptA sUma vanaspatikAyiko anaMtagaNAM che. paryatA sUkSmo vizeSAdhika che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/4/264 131 bhagavAna ! paryAptA-patA sUkSmomAM koNa konAthI ? sauthI thoDAM sUkSma piyaptiA, paryAptA saMkhyAlagaNAM. e pramANe sUkSma pRthvI yAvat sUkSmanigodo paNa jANavA. bhagavAna ! patipatA sUkSmo, sUkSma pRedI cAva4 vanasapatio, sUma nigodomAM koNa konAthI ? gautama! sauthI thoDo apati sUkSma teukAyiko che. aparyAptA sUkSma pRthavI-a-vAyue anukrame vizeSAdhika che. payata sUkSma teukAyiko vizeSAdhika che, pati sUma pRvI-a-vAyuM vizeSAdhika che. piyaktiA sUkSma nigodo asaMkhyAtapaNAM che. pati sUkSma nigodo saMkhyAlagaNA, apayaktiA sUkSma vana anaMtagaNA, apayaktiA sUmo vizeSAdhika, payatA sUkSma vanaspatikAyika saMkhyAlagaNA, payaptA sUkSma vizeSAdhika che ane tethI sUmo vizeSAdhika che. * vivecana-264 - sauthI thoDAM sUkSama teukAyiko che kemake asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. tethI sUma pRthvI vizeSAdhika che. * x* tethI sUkSma apu vizeSAdhika che. - x * tethI sUma vAyu vizeSAdhika che. tethI sUkSma nigodo asaMkhyAtagaNAM che. ahIM sUkSmanuM grahaNa bAdaranA niSedha mATe che. nigoda be prakAre - bAdara ane sarvalokamAM vyApta evA sUkSma. sUma nigoda dareka goLAmAM asaMkhyAtA che. tenAthI sUkSma vanaspati anaMtagaNAM che. kemake nigodamAM anaMtA jIvo che. tethI sAmAnya sUkSmo vizeSAdhika che kemake sUkSama pRthvIkAyikono temAM samAveza thAya che. dhe apayatA sUkSma jIvonuM alAbadutva - A badhuM pUrvanI mAphaka jANavuM. paryAptiAnuM paNa pUrvavat ja che. Q sUphamAdi paryAtA-pitAnuM alAbahatva-bAdaromAM paryAtAthI aparyAptA asaMkhyAtagaNAM che, kemake eka eka paryAptAne AzrIne asaMkhyAta apatiA upaje che. pahelA prajJApanapadamAM paNa te kahyuM che -x- sUkSmomAM A krama nathI. tyAM patiapaMiA dIrdhakAlasthitika che. mATe haMmezAM te ghaNAM hoya che. A pramANe pRvIkAyikAdimAM paNa jANavuM. have smAdi paryAtA-pitAnuM samudita alAbahatva- sauthI thoDAM aparyAptA sUma teukAyiko-xtenAthI aparyAptA sUkSma pRthvI-a-vAyu anukrame vizeSAdhika che * x * tethI paMiA sUkSma teu saMkhyAlagaNAM che, kemake apayaddhiAthI payartiA saMkhyA gaNAM che, te hamaNAM ja vicArela che - x*. vizeSAdhika eTale kaMIka adhika, bamaNAthI ochAM. sakSama apati teukAyikothI pati sUkSma teu saMkhyAlagaNAM chatAM, apayaktiA sUma vAyu saMkhyAlagaNAM che. tenAthI sUkSma pRthvI--vAyu vizeSAdhika che. tethI aparyApta sUkSma nigodo asaMkhyAtapaNAM che, kemake te ghaNAM che. tethI paryAptA sUma nigoda saMkhyAtagaNAM che - x * tenAthI sUma vanaspatikAyika 1ra prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 aparyAptA anaMtagaNAM che * x - tethI sAmAnyathI aparyAptA sUkSma vizeSAdhika che * x * tenAthI paryAptA sUkSma vanaspati saMkhyAlagaNAM che, sUkSmomAM piyatithI paryAptA saMkhyAlagaNAM che. -x* tenAthI sUkSma paryAptA vizeSAdhika che. *x * tenAthI sUkSma vizeSAdhika che. * x * sUmo kahyA, have bAdara kahe che - * sUtra-265 - bhagavana! A bAdaro, dAdara pRthavI, bhAdara Apa, bhAdara teBo, bhAdara vAyu, bhAdara vanaspati pratyeka zarIra bAdara vana bhAdara nigoda, bhAdara asaMkAsikomAM koNa konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM bhAdara trasakAyika, bhAdara teu asaMkhyAtapaNAM, pratyeka zarIra bhAdara vana asaMkhyAtagaNa, bhAdara nigoda asaMkhyAta gaNA, bhAdara pRdI. asaMkhyAtagaNA, bhAdara Aye asaMe, bAdara vAyu asaMha bhAdara vana anaMtagaNAM, bAdara vizeSAdhika che. bhagavan! A bAdara apayatA evA pRthvI thI vanaspati, pratyeka zarIra bhAdara vana, bhAdara nigoda, bhAdara trasa e badhAM apayatAmAM koNa konAthI aAdi che ? gautamAM sauthI thoDAM bhAdara trasakAyika apayatA che, bhAdara teu apayatA asaMkhyAtagaNa, pratyeka zarIra bhAdara vana apayaktiA arsa, bAdara nigoda payaptA asaMe, bhAdara pRthvI-a-vAyu-apayartiA anakame arAkhyAtagaNI, bhAdara vana apayaddhiA anaMtagaNa, bAdara apAtA vizeSAdhika che. bhagavan! bhAdara paryatA evA bhAdara, bAdara pRthavI-apa-u-vAyu, pratyeka zarIra bhAdara vana , bAdara nigoda, bAdara trasakAyika e badhAM pAtAmAM koNa konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM bhAdara teukAyika paryApta che, bhAdara trasa patA asaMkhyAtagaNA, pratyeka zarIra bhAdara vana prayatA asaMkhyAtapaNAM, bAdara nigoda pasatA asaMkhyAtapaNAM, bhAdara chavI-ayvAyu prayatA anukrame asakhyAtagaNa, bAdara vana payaktiA anaMtagaNA, bAdara payaptA vizeSAdhika che. bhagavAna ! bhAdara pacatA-apayatAmAM koNa konAthI ? sauthI thoDAM bAdara pathatiA, bAdara apAtA asaMkhyAtapaNAM. bhagavad ! bhAdara payatA-pitA pRthvIkAyikomAM koNa konAthI atyAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM paryAptA bhAdara pRdI che, apayaktiA bAdara pRthavI asaMkhyAta gaNA che. AvA ja alAvA pati-apiyaktiA bhAdara pu, tef, vAyu, vanaspati mAM tathA pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAyika, bhAdara nigoda, bAdara kasa kAyikomAM jANavA. badhe ja paryAptAthI asaMkhyAtagaNal apayatA che. bhagavan! A bhAdara, bhAdara evA pRthvI, vAvava vanaspati pratyeka Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/4/265 133 134 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 paryAptA vizeSAdhika che. have paryAptA-apayaktiA bAdarAdi pratyeka jIvonuM alAbahava - ahIM kaika bAdara paryAptAne AzrIne asaMkhyAtA bAdara apayartiA utpanna thAya che. * * * * * bAdara jIvonI apekSAe sarva sthaLe paryAptAthI apayaktiA asaMkhyAtapaNAM kahevA - X zarIra bhAdara vana, bhAdara nigoda, bhAdara trasakAyika pati-patiAmAM koNa konAthI a2, bahu tulya, vizeSa che ? gautama! sauthI thoDAM bAdara teukAyika patiA, bAdara basa para asaMkhyAtapaNAM, bhAdara basa ApatA asaMkhyAtagaNAM, pratyeka zarIra mAdara vana payatA asaMe, bhAdara nigoda payA/tA saMe, bhAdara pRthvI apa vAyu patiA anukrame asaMkhyAtagaNAM, bAdara teu aparyAptA asaMkhyAtagaNAM, pratyeka zarIra bhAdaravana apatiA asaMkhyAtapaNAM, badira nigodamRPvI-a-vAyu, apayaktiA asaMkhyAtagaNa, bhAdara vana paryatA anaMtagaNa, bhAdaravana apayaktiA asaMkhyAtagaNAM, bhAdara ApatA vizeSA bAdarA viroSale. * vivecana-265 - sauthI thoDAM bAdara kasakAyiko che, kemake beIndriyAdi ja bAdara basa che. tethI bAdara teukAyiko asaMkhyAtapaNAM che, kemake asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. tethI pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyiko asaMkhyAtapaNAM che. kemake teonuM sthAna asaMkhyAtagaNuM che ane bAdara teu to manuSyogamAM ja hoya che * x * x " ane bAdara vanaspati traNe lokamAM bhavanAdimAM hoya che. * * * * - e rIte kSetranA asaMkhyAtapaNAthI teukAya karatAM asaMkhyAtapaNAM kahyA che. pratyeka zarIra bAdara vana thI bhAdara nigodo asaMkhyAtapaNAM che, kemake bAdara nigodanI atyaMta sUkSma avagAhanA che. te pANImAM sarvatra hoya che. te bAdara anaMtakAyika che. tethI bAdara pRthvIkAyiko asaMkhyAtapaNAM che, kemake AThe pRthvI, bhavana, vimAna, parvatAdimAM hoya che. tethI asaMkhyAtapaNAM bAdara kAyiko che. kemake samudramAM ghaNuM ja pANI che. tethI bAdara vAyukAyiko asaMkhyAtapaNAM che, kemake polANamAM badhe vAyu saMbhave che. tethI bAdara vanaspatikAyika anaMta gaNA che, kemake dareka bAdara nigodamAM anaMta jIvo che. tethI sAmAnya bAdara jIvo vizeSAdhika che. e rIte prathama alAbakutva kahyuM. have bAdazadi apayatAnuM bIjuM asAbadutva - sauthI thoDA aparyAptA bAdara barakAyiko che, tethI piyaMiA bAda teu asaMkhyAtapaNAM che, kemake asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. e rIte pUrvokta kramathI aAbahatva jANavuM. ( dhe paryAptA bAdarAdinuM trIjuM alAbahatva - sauthI thoDAM paMiA bAdara teukAyiko che. *x * x * tethI paryAptA bAdara trasakAyiko asaMkhyAtapaNAM che. - x * x * tethI paryAptA pratyekazarIrI bAdara vanaspatikAyiko asaMkhyAtapaNAM che. * * * * * * * tethI paryAptA bAdara nigodo asaMkhyAtagaNAM che, kemake sUkSma avagAhanAvALA che, ane badhAM jaLAzayomAM sarvatra hoya che. tethI paryAptA bAdara pRthvI asaMkhyAtapaNAM che. - x - paryAptA bAdara vAyu asaMkhyAtagaNAM che. * * * x * tethI bAdara vanaspati patiA anaMtagaNAM che - x * tethI sAmAnya bAdara have paryAptA-paryAptA bAdarAdi, sAmudAyika a5 bahuva kahe che - sauthI thoDAM bAda teukAyiko che. tethI paryApyA bAda trasakAyiko asaMkhyAtagaNAM che. tethI aparyAptA bAdara trasakAyika asaMkhyAtagaNAM cheItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. * x * paryApta bAda vAyu thI aparyAptA bAdara teu asaMkhyAtagaNAM che. * * * tenAthI apayatA pratyeka bAdara vanaspatikAyiko asaMkhyAtapaNAM . tethI aparyApta bAdara nigodo asaMkhyAtapaNAM che, ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. * x * aparyAptA bAdara vAyu thI payartiA bAdara vanaspatikAyiko anaMtagaNAM che, kemake bAdara ekeka nigodamAM anaMta jIvo hoya che. tethI sAmAnya bAdara paryAptA vizeSAdhika che, kemake paryApyA bAda teukAyikAdino temAM samAveza thAya che. tethI aparyApta bodara vanaspatikAyika asaMkhyAtapaNAM che -x* tethI sAmAnya bAdara piyaktiA vizeSAdhika che. kemake apayaktiA bAda teukAyikAdino paNa temAM samAveza thAya che. tethI paryAptA aparyAptA vizeSaNa rahita bAdara jIvo vizeSAdhika che. bAdarAzrita sUtro kahyA. have sUma bAdara samudAyagata paMca sUnI kahevAnI IcchAvALA pahelAM audhika sUkSma-MAdara sUtra kahe che- * sUtra-266 : bhagavAna ! A sUmo, sUkSma evA pRnI-a-u-vAyu-vanaspati-nigoda, bhAdara, bhAdara pRthavI-ay-du-vAyu-vanaspati, pratyeka zarIrI bAdara vana, bhAdara nigodo, bhAdara trasakAyikomAM koNa konAthI A5, bahu, tulya, vizeSa che ? gautamA sauthI thoDAM bhAdara trasakAyiko che. bhAdara teu asaMkhyAtagaNAM che, pratyeka zarIra bhAdara vana asaMkhyAta, bAdara nigodo asaMkhyAtA, bhAdara pRthavI-ay-vAyu kramazaH asaMkhyAtA, sUkSma te asaMkhyAtA, sUkSma pRthvI -vAyakramazaH vizeSAdhika, sUkSma nigoda asaMkhyAtA, bhAdara vana anaMtagaNAM, bhAdara vizeSAdhika, sUkSma vana asaMkhyAtA, tethI sUkSma jIvo vizeSAdhika che.. bhagavana / aparyAptA evA sUkSma, sUkSma pRnI yAvat vanaspatikAyika, sUkSma nigoda, bAdara, bAdara pRthvI yAvata vanaspatikAyiko, pratyeka zarIra bhAdara vana bAdara nigoda, bhAdara trasakAyikomAM koNa konAthI abha, bahu, tulya ke vizeSa che gautama ! sauthI thoDAM apacatA bAda trasakAyiko che, apacartiA bhAdara Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/4/266 135 teu asaMkhyAtA, apayartiA pratyeka zarIra bhAdara vana asaMkhyAtA, aparyAptA bAda nigodo asaMkhyAtA, apayaratA bhAdara pRdI-a-lAyu, kramaza: asaMkhyAtA, apayaktiA sUma teu asaMkhyAtapaNAM, apayati sukha pRthavI-a-vAyu kramazaH vizeSAdhika, pitA sUkSma nigoda asaMkhyAtA, piyapitA bhAdara vana anaMtagaNA, capacatA bhAdara vizeSAdhika, apayatA sUma vanaspati asaMkhyAtA, paryApta sUkSmo vizeSa che. bhagavad ! paryAptA-sUkSmo, sUkSma pRnI yAvatuM vanaspatikAyika, sUma nigoda payaptA-bhAdara bhAdara pRTanI cAvatu vana pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAyika, bhAdara nigoda, bhAdara trasakAyika, e badhAM patiAmAM koNa konAthI alA, bahu tulya, vizeSa che? gautama! sauthI thoDAM paryAptA bhAdara teukAyiko che, pacatA bhAdara kasakAyika asaMkhyAtagaNA, payatA pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAyika asaMkhyAtagA, patA bhAdara nigoda asaMkhyAtagaNA, pacatA bhAdara pRthvI -vAyue kramaza: asaMkhyAtaNA, yatA sUma teukAyika asaMkhyAtagaNA, pasatA sUma pRthvI apU vAyu anukrame vizeSAdhika, sUkSma nigoda payatA asaMkhyAtagaNa, paryAptA bhAdara vanaspatikAyika anaMta gaNA, rAyatA bhAdara vizeSAdhika, pacatA sUkSma vanaspatikAyika asaMkhyAta-gaNAM, paMiA vizeSAdhika che. bhagavAna ! patA-aparyAptA sUkSma ane bAdamAM koNa konAthI , baha, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDAM bAda payatA che, bAdara apayartiA asaMkhyAtagaNo. aparyAptA sUkSma asaMkhyAtagaNAM, payaktiA sUma saMkhyAtapaNAM. bhagavAna ! A sUkSma pRedI ane bAdara pRthvI mAM pati-aSayatiAmAM koNa konAthI atyAdi che ? gautama! sauthI thoDAM patA bAdara pRnI che, ApatA bhAdara pRvIasaMkhyAtA, piyaktiA sUma pRthvI asaMkhyAtA, patA sUkSma pRdI saMkhyAtA. * * * e pramANe paryAptA-patA sUkSma ane bhAdara akAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, nigoda saMbaMdhI sUtro jaNA. A badhAmAM bhAdara paryAptAthI bhAdara apAtA asaMkhyAtagaNA, tethI sUkSma arayatA asaMkhyAtagaNAsUkSma payafptA saMkhyAtA che.. bhagavad ! A sUma, sUkSma pRnI cAvatu vana, sUkSma nigoda, bhAdara, pRthvI yAvatu vanaspatikAya, pratyeka zarIra bAda vanaspatikAya, bAdara nigoda, bhAdara trasakAyika paryAptA-apakSatAmAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautama / sauthI thoDAM prayatA bhAdara teukAyiko che. patiA bhAdara kasakAyika asaMkhyAtaga, apAtA bhAdara basa asaMkhyAtagaNa, payaktiA 136 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 pratyeka zarIra bhAdara vana asaMkhyAtA, paryAptA bAda nigoda asaMe, payaktiA bhAdara pRthavI vAyue anukrame asaMkhyAtagaNa, apaya/tA bhAdara tefo asaMkhyAtapaNAM, apayatA pratyeka zarIra bhAdara vanaspati asaMkhyAtagaNAM, apayaktiA bhAdara nigoda asaMkhyAtagaNAM, apatiA bhAdara pRthvI a* vAyu anukrame asaMkhyAtagaNa, apayatA sUkSma te asaMkhyAtagaNA, apayaktiA sUkSma pRthvI apa vAyu anukrame vizeSAdhika, pati sUkSma teu asaMkhyAtaNA, payatA sUkSma pRnI aNa vAyue anukrame vizeSAdhika, sUkSma nigoda ApatA saMkhyAlagaNAM, sUkSma nigoda payAi saMtagaNAM, payaktiA bAdara vanaspati anaMtagaNa, paryAptA bAda vizeSAdhika, apacatA bhAdara vana asaMkhyAtapaNAM, apayaktiA bhAdara vizeSAdhika, bhAdara vizeSAdhika, piyaktiA sUma vana asaMkhyAtapaNAM, aparyAptA sukSma vizeSAdhika, pacatA sukSma vana saMkhyAlagaNAM, sUkSma paryAptA viroSa, sUkSma viroSa. * vivecana-266 : bAdara saMbaMdhI aA bahutvano vicAra bAdaranA pAMca sUtramAMnA prathama sUNavat bAdara vAyukAya pada sudhI jANavo. pachI sUkSma saMbaMdhe apabahuva paNa sUmanA pAMca sUgomAM je paheluM sUtra che, tenI mAphaka sUkSma nigoda sudhI jANavuM. pachI bAdara vanaspatikAyika anaMtagaNAM che kemake ekaika bAdara nigodamAM anaMta jIvo che. tethI bAdara jIvo vizeSAdhika che. kemake temAM bAdara teu samAveza thAya che. tethI sUkSma vana asaMkhyAtapaNAM che, kemake bAdara nigodathI sUma nigodo asaMkhyAtagaNI che. tethI sAmAnya sUmo vizeSAdhika che. * x - ema prathama alAbadutva kahyuM. have sUphamAdi paryAptiAnuM bIjuM alAbadutva - sauthI thoDA apayatA bAdara basamAyiko che, tethI apayaktiA bAdara teu bAdara pratyeka vana, bAdara nigoda, bAdara pRthvI-a-vAyu anukrame uttarottara asaMkhyAtapaNAM che. ahIM alAbahatva viyAra bAda saMbaMdhI bIjA piyata sUtravat karavo. paryApta bAdara vAyu aparyApta sUma teu asaMkhyAtapaNAM che. * x - tethI aparyAptA sUkSma pRthvI apa vAyu sUma nigoda anukrame asaMkhyAtagaNAM che. ahIM sUmanA pAMca sUtromAM bIjA sUkavatuM alAbadutva che. apAtA sUma nigodathI bAdara vana anaMtagaNAM che, kemake ekaika bAdamAM anaMtajIvo che. tethI aparyAptA sAmAnya bAdara vizeSAdhika che. * x * tethI sUkSma vana apayartiA asaMkhyAta gaNAM che. apayapti bAdara nigodathI apati sUkSma nigodo asaMkhyAtagaNAM che, tethI sAmAnya sUkSma piyaktiA vizeSAdhika che have sUkSmAdi payaptiAnuM trIjuM aghabahutva - sauthI thoDAM payaptA bAdara teukAyiko che. tethI bAdara trasakAyika, bAdara pratyeka vana, bAdara nigoda, bAdara pRthvI-cAvAyu anukrame asaMkhyAtapaNAM che. ahIM bAdaranA pAMca sUtromAMnA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/4/266 133 138 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 sUma vanaspatikAyiko asaMkhyAtapaNAM che. kemake bAdara nigoda karatAM sUkSma nigoda asaMkhyAtagaNAM che. tenAthI sAmAnya sUTama aparyAptA vizeSAdhika che. * x * tethI paryAptA sUma vana saMkhyAtapaNAM che. kemake tenA pitAthI paryAptA saMkhyAta gaNAM che. * x* tethI sAmAnya sUkSma paryAptA vizeSAdhika che. *x * x * ema sUmabAdaranuM sAmudAyika alAbadutva kahyuM. che pada-3, dvAra-5-"yogadvAra" - X - X - X - X - X che - bIjA pati sUgavat vicAravuM. payata bAdara vAyu thI pati sUkSma teu asaMkhyAtapaNAM che. * * * * tethI payaktiA sUma pRthvI-cA-vAyu anukrame vizeSAdhika che. paryAptA sUma vAyu thI paryAptA sUma nigodo asaMkhyAtapaNAM che. kemake ekaika goLAmAM ghaNAM hoya che. tethI payatA bAdara vanaspati anaMtagaNAM che, "x- tethI sAmAnya bAdara paryAptA vizeSAdhika che. - x* tethI paryAptA sUkSama vana asaMkhyAtagaNAM che * x * tethI sAmAnya sUma paryAptA vizeSAdhika che. ema trIjuM alAbahuve kahyuM. pati-apayartiA sUma bAdaradi pratyekanuM pRtha-pRthak alabahu - sauthI thoDAM bAdara payatA che, kemake te parimita kSetramAM rahe che, tethI bAdara aparyAptA asaMkhyAtagaNAM che, - x * tethI sUkSma apayaktiA asaMkhyAtagaNA che, kemake sarvaloka vyApI hovAthI temanuM photra asaMkhyAtagaNuM che, tethI sUma paryAptA saMkhyAlagaNAM che * x * ema coyuM alabahuta kahyuM. have payartiA-apayaktiA sUma, sUkSmapRthvIkAyAdi ane bAdara, bAdara pRthvIkAyAdinuM sAmudAyika pAMcamuM aAbahatva kahe che - sauthI thoDAM payaktiA bAdara teukAyiko che * * tevI paddhiA bAdara trasakAyiko asaMkhyAtapaNAM che - X - X- tethI pati pratyeka bAdara vana bAdara nigoda, bAdara pRthvI aApu, vAya anukrame asaMkhyAtapaNAM che * * tethI bAdara apayatA teu. asaMkhyAtapaNAM che, kemake te asaMkhyAtA lokAkAzanA pradeza pramANa che. tethI aparyAptA pratyeka zarIra bAbara vana bAdara nigoda, bAdara pRthvI, apU, vAyu anukrame asaMkhyAtagaNAM che. aparyApyA bAda vAyu thI apayaptiA sUma teu asaMkhyAtagaNA che. tethI aparyAptA sUma pRthvI, apu, vAyu anukrame vizeSAdhika che. tethI paryAptA sUma teu saMkhyAlagaNAM che, kemake sUkSma jIvomAM piyaktiA karatAM payaptA sAmAnya rIte saMkhyAtapaNAM che. tethI pacatA sukSama pRthvI, apa, vAyu anukrame vizeSAdhika che. tethI apati sUkSma nigoda asaMkhyAtapaNAM che, - X - tethI paryAptA sUma nigodo saMkhyAtapaNAM che, kemake samamAM apayaktiA karatAM payartiA sAmAnya rIte saMkhyAtapaNAM hoya che. jo ke A badhAM bAdara patA teukAyikathI paryAptA sUma nigoda sudhInA padArtho anyatra sAmAnyathI asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa kahyA che. to paNa asaMkhyAtA asaMkhyAtA bhedo hovAthI ahIM A asaMkhyAtA-vizeSa-saMpAtA Adi je kahela che, te viddha na samajavA. payatA sUkSma nigodothI payaMiA bAdara vana anaMtagaNo che, kemake eka bAdaranigodamAM anaMta jIvo che. tethI sAmAnya bAdara paryAptA vizeSAdhika che - x apayaktiA bAdara vana tethI asaMkhyAtagaNAM che, kemake tenA ekaika paryatAne AzrIne aparyAptAnI utpatti thAya che. - X - tethI sAmAnya bAdara vizeSAdhika che. kemake temAM payapitAno paNa samAveza thAya che. tethI apatinA * sUtra-267 : bhagavAna ! A sayogI, manoyogI, vacanayogI, kAyayogI ane ayogImAM koNa konAthI A5, baha, tulya, vizeSa che ? gautamAM sauthI thoDA jIvo manoyogI che, vacanayogI asaMkhyAtae ayogI anaMtagaNa, kAyayogI anaMtagaNA, sayogI vizeSAdhika che. * vivecana-267 : sauthI thoDAM manoyogI che, kemake saMjJI paryAptA ja manoyogavALA che, vacanayogI asaM kemake beIndriyAdi vacanayogI che tethI ayogI anaMtagaNo che kemake siddho anaMtA che. kAyayogI anaMtagaNA, kemake vanaspatikAyiko anaMta che. * * * * * tethI sAmAnya sayogI vizeSAdhika che. kemake temAM vAyogI Adi che. che pada-3-dvA-6-"vedadvAra" che. - X - X - X - X - X - * sUtra-268 : bhagavAna ! jIvo savedI, prIvedI, paravedI, napuMsaka veda, vedImAM koNa konAthI abha, Adi che ? gautama! sauthI thoDAM jIvo paravedI che, strIvedI saMkhyAtapaNAM, avedI anaMtagA, napuMsakavedI anaMtagaNa, savedI vizeSAdhika che. * vivecana-268 : have vedadvAra - sauthI thoDAM puruSavedI, kemake saMjJImAM ja tiryaca, manuSyomAM tathA devone puruSaveda che. strIvedI saMkhyAlagaNAM kemake - tiryacothI tiryacI traNa gaNI ane traNa adhika che. manuSyothI mAnuSI strI 23 gaNI ane 27 adhika che. devothI devI 3-gaNI ane ura-adhika che. - x - x * tethI avedI anaMtagaNAM che kemake siddho anaMta che. tethI napuMsakavedI anaMtagaNA che, kemake siddhothI vanaspati anaMtagaNAM che. tethI sAmAnya savedI vizeSa che kemake temAM strI vedI, puruSa vedIno samAveza thAya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-1/ra69 139 140 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 che pada-3, dvAra-7 "kapAya" & * sUtra-269 - bhagavana! A sakaSAyI, krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAyI, kaSAyImAM koNa-konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDA jIvo kaSAyI che, mAnakaSAyI anaMtagaNA, krodha-mAyA-lobha kaSAyI anukrame vizeSAdhika, sakavAyI vizeSAdhika che.. vivecana-269 : sauthI thoDAM akaSAyI che, kemake siddho ane keTalAMka manuSyo akaSAyI che. tenAthI mAnakaSAya pariNAmI anaMtagaNA che. kemake cha e jIvanikAyamAM mAnakaSAyanA pariNAma hoya, krodha, mAyA, lobha kaSAya pariNAmI anukrame vizeSAdhika che kemake mAnakaSAya pariNAmanA kALanI apekSAe krodhAdi kaSAyanA pariNAmano kALa anukrame vizeSAdhika che. lobhakaSAyIthI sakaSAyI vizeSAdhika che, kemake temAM mAnAdi kaSAyano samAveza thAya che. ahIM sAvi - "kaSAyodaya sahita" evo artha che. arthAta vipAkAvasthA prApta potAnA udayane pradarzita karatA karma paramANu, kemake tevA prakAranA karma paramANu jemane hoya tyAre jIvane avazya kapAyodaya hoya. che pada-3, dvAra-8-'lezyA' che IzAna devo paNa tejovaizyI che, to asaMkhyAtapaNAM kema nahIM? (samAdhAna) tamArI zaMkA ayukta che. kemake vezyApadamAM A viSaye spaSTIkaraNa Avaze * * * * * * * sUnanuM tAtparya e che ke - pAlezya devonI apekSAe jolezyI devone ja vicArAya to asaMkhyAtapaNAM thAya, paNa pAlezyImAM tiryaco paNa hovAthI saMkhyAtagaNAM che. temanAthI alezyI jIvo anaMtagaNAM che, kemake siddho anaMta che, tethI kApotaleyI anaMtagaNA che kemake vanaspati ne kApotalezyA saMbhave che. tenAthI nIlaleI vizeSAdhika che, kemake ghaNAM jIvone te saMbhave che. tethI kRSNalezvI vizeSAdhika che. tenAthI sAmAnya lezyI jIvo vizeSAdhika che - 4 - che pada-3, dvAra-9 "samyakatva" che * sUtra-271 : bhagavAna ! A samyakra-mithyA-mizra daSTimAM koNa konAthI athao di che ? gautama sauthI thoDAM samyak mithyArdaSTi che, samayardaSTi anaMtagaNa, mizrAdaSTi anaMtagaNAM che. * vivecana-271 : sauthI thoDAM samyak mithyAdeSTi che, kemake te pariNAma kALa aMtamuhUrta pramANa che. pRcchA samaye thoDAM ja prApta thAya che. tenAthI sagardaSTi anaMtagaNo che, kemake siddho anaMta che. tethI mithyAdeSTi anaMtagaNAM che, kemake vanaspatikAyiko anaMta che. che pada-3, dvA-10, "jJAna" che sUtra-230 : bhagavan! A salecI, kRSNa-nIla-kApota-du-pA-zukala lecI, alecImAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautamAM sauthI thoDAM jIvo zuklavecI che, pAleyI saMkhyAtanA, tejalezyI saMkhyAlagaNAM, avestrI anaMtagaNA, kApodalerathI anaMtagaNA, nIla-kRSNa-saezayI anukrame vizeSAdhika che. * vivecana-230 : sauthI thoDAM zukalatezyA, kemake lAMtakathI anuttara sudhI vaimAnikomAM, keTalAMka garbhaja karmabhUminA saMkhyAtA varSAyuvALA manuSyomAM, saMkhyAtA varSAyuvALA keTalAMka tiraMgomAM zuklalezyA saMbhave che, tethI paDAlezyI saMkhyAlagaNAM, kemake te sanakumArathI brAhAloka kalAvAsImAM tathA ghaNAM ja garbhaja karmabhUmija saMkhyAtA varSAyu manuSya Adi - mAM hoya che - x - tethI tejalezya saMkhyAtapaNAM che, kemake saudharma, IzAna, jyotika, keTalAMka bhavanapati, vyaMtara, garbhaja tiryaMca paMcendriya, manuSyo ane bAdara patA ekendriyomAM tejalezyA hoya che. prazna- pAlezlIthI tejolespI asaMkhyAtagaNAM kema na hoya ? kemake jyotiko bhavanavAsIthI asaMkhyAtapaNAM che. * x * jayotiko badhAM tejolezyI che, saudharma * sUtra-232 - bhagavana! Abhinibodhika-kRta-avadhi-mana:paryava-kevaLajJAnIomAM koNa konANI Abha Adi che ? gautama! sauthI thoDAM jIvo manaHpavAnI, avadhijJAnI asaMkhyAtagaNAM, abhini ane zrutajJAnI baMne tulya ane vizeSa, kevalI anaMtae bhagavAna ! A matiajJAnI, zrutajJAnI, vilaMga jJAnImAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautamAM sauthI thoDAM jIvo vilaMgAnI, mati-buta aDAnI baMne tulya ane anaMtagaNA. bhagavAna ! A abhinibhodhika cAvata kevaLajJAnI ane matijJAnIthI virbhAgajJAnImAM koNa konAthI alpa che ? gautama ! sauthI thoDAM jIvo mana:paryavaphAnI, avadhi asaMkhyAmaNAM, abhini ane cuta bane tulya ane vizeSAdhika, virbhAgajJAnI asaMkhyAtagaNAM, kevalajJAnI anaMtagaNad, matijJAnI-cutaajJAnI baMne tulya ane anaMtagaNAM che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/10/202 141 vivecana-272 : sauthI thoDAM mana:paryavajJAnI, kemake saMyatone ja manaHparyavajJAna saMbhave che, avadhijJAnI tethI asaMkhyAtagaNAM, kemake te jJAna cAre gatimAM saMbhave che. tenAthI Abhini zruta vizeSAdhika, kemake saMjJI tiryaMca paMcendriya manuSyomAM keTalAMkane A jJAno saMbhave che, svasthAne baMne tulya che, kevalajJAnI temanAthI anaMtagaNAM che. jJAnI kahyA, have ajJAnInuM aAbahutva - sauthI thoDAM vibhaMgajJAnI, kemake keTalAMka cAre gatinAne vibhaMgajJAna hoya che. tenAthI mati ane zruta ajJAnI anaMtagaNAM kemake vanaspatine paNa A ajJAna saMbhave che. te baMne svasthAne paraspara tulya che. have jJAnI-ajJAnI baMnenuM sAmudAyika aAbahutva sauthI thoDAM manaH paryavajJAnI, avadhijJAnI tethI asaMkhyAtagaNAM, tenAthI AdhanA be jJAnI vizeSAdhika - 4 - tenAthI vibhaMgajJAnI asaMkhyAtagaNAM kemake deva-nArakagatimAM samyathI mithyArdaSTi asaMkhyAtagaNAM che, - x - tenAthI kevaLajJAnI anaMta gaNAM kemake siddho anaMta che, tenAthI mati-zruta ajJAnI anaMtagaNAM, kemake vanaspati anaMta che. - 4 - jJAna dvAra pUruM thayuM. . pada-3, dvAra-11-'darzana'' D * sUtra-273 - bhagavan ! A cakSu-acakSu-avadhi-kevaladarzanImAM koNa konAthI alpa Adi che ? sauthI thoDAM avadhidarzanI che, cakSudarzanI asaMkhyAtagaNAM, kevaladarzanI anaMta acakSudarzanI anaMta * vivecana-273 : sauthI thoDAM avadhidarzanI che. keTalAMka deva, nAskI, saMjJI paMcendriya tiryaMcamanuSyone te hoya che, tenAthI cakSudarzanIo asaMkhyAtagaNAM, kemake badhAM deva, nAkI, garbhaja manuSyo, saMjJI tiryaMca paMce asaMjJI tiryaMca paMce caurindriyone cakSurdarzana hoya. tenAthI kevaLadarzanI anaMtagaNA, tenAthI cakSurdarzanI anaMtagaNA kemake vanaspatikAyiko siddhothI anaMtagaNAM che. pada-3, dvAra-12-"saMyata" che * sUtra-274 : bhagavan ! A saMta, asaMyata, saMcatAMyata ane nosaMyatanoasaMyatanosaMcatAsaMyatamAM koNa konAthI alpa che? gautama ! sauthI thoDAM jIvo saMyata, saMcatAsaMyata asaMkhyAtagaNAM, nosaMyatanoasaMyatanosaMyatAsaMyata anaMta asaMyata anaMta che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 * vivecana-274 : sauthI thoDAM saMyato, kemake utkRSTathI hajAra kroDa pRthakatva pramANa hoya che. - 4 - tenAthI saMcatAsaMyata-dezavirati asaMkhyAtA che kemake tiryaMca paMcemAM asaMkhyAtone dezavirati saMbhave che. tenAthI nosaMcatA anaMtagaNAM che, kemake tevA siddho hoya che. tenAthI asaMyato anaMtagaNAM che, vanaspati anaMta che. dvAra-3, pada-13-'upayoga" che 142 sUtra-275 H bhagavan ! A sAkAropayukta, anAkAropayutomAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM jIvo anAkAropayukta che, sAkAropayuta jIvo saMkhyAtagaNAM che. * vivecana-275 : anAkAropayukta kALa sauthI thoDo che, sAkAropayukta kALa saMkhyAtagaNo che, tethI anAkAropayukta sauthI thoDAM kahyA ItyAdi. dvAra-3-pada-14 "AhAra" * sUtra-276 : bhagavan ! A hAka - nAhArakamAM koNa konAthI ? sauthI thoDAM jIvo nAhAraka che, AhArako asaMkhyAtagaNAM che. * vivecana-276 : sauthI thoDAM anAhAska che, kemake vigrahagati AdimAM ja anAhArakatva che. kahe che - kevalI, samuhata, ayogI, siddho aNAhAraka che, bAkInA AhAraka che. AhArako asaMkhyAtagaNAM che. [prazna vanaspatikAyiko siddhothI anaMta che, teo AhArakapaNe che, to anaMta kema na kahyA ? te ayukta che, sUkSmanigoda asaMkhyAtA che - 4 - te sarvakALe vigrahamAM hoya che, tethI anAhAsko ati-ghaNAM che. - x - tenAthI AhArako asaMkhyAtagaNAM che, anaMtagaNAM nathI. pada-3-dvAra-15 thI 20 che sUtra-277 thI 282 [cha dvAro anukrame] : [277-dvAra-15] bhagavan ! bhASaka ane abhASaka jIvomAM koNa konAthI ? bhASaka sauthI thoDAM, abhASako anaMtagaNAM che. [278-dvAra-16] bhagavan ! A parIta, aparIta, noparItanoaparIta jIvomAM koNa konAthI ? sauthI thoDAM parIta, nopattinoapatti anaMtagaNAM, aparIta anaMtagaNAM che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/1 cuktAnaMta pariNAmavALA che. nobhavasiddhikano bhavasiddhiko anaMtagaNo che kemake te siddho che. *x* tethI bhavasiddhika ati bhavya anaMtagaNo che. bhavyo nigodanA anaMtabhAga che che pada-3, dvAra-21, "astikAya che. -15 thI 20,277 thI 282 143 (ra79-dvAra-17] bhagavan! pati , apayaktiA ane nopayaktiAnoApayatamAM koNa konAthIe ? sauthI thoDAM nopayatAnoapayatA che, apayatA anaMtagaNAM, payaktiA saMkhyattamaeli. (ra80-ek-18) bhagavAna ! sUkSma, bhAdara, nosUmanobhAdara jIvomAM koNa konANI sauthI thoDA nosUmanobhAdara jIvo che, bhAdaro anaMtagaNo che, sUmo asaMkhyAtagaNAM che. ri81-8-19] bhAvanA A saMjJI, asaMjJI ane nosaMsInosaMjJA jIvomAM koNa konAthI? gautama ! sauthI thoDAM jIvo saMjJI che, nosaMjJInosaMjJI anaMtagaNA, asaMjJI anaMtagaNAM. [28ra-dvAra-ra0] bhagavana ! A bhavasiddhika, abhavasiddhika, nobhavasidrikano bhavasiddhika jItomAM koNa konAthI A5 Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM jIvo bhavasiddhika, nobhavasiddhikanoabhavasiddhiko anaMtagaNAM, bhavasiddhiko anaMtagaNa che. * vivecana-277 thI 282 :- dviA-15 thI 20] sauthI thoDAM bhASaka-bhASA labdhisaMpanna, kemake beIndriya Adine te che. abhASaka - bhASA labdhi sahita te anaMtagaNAM che. parIta-be bhede che, bhava parIta ane kAya parId. temAM bhava parIva - jemane kaMIka nyUna addha pudgalaparAvarta saMsAra bAkI che te zulapAkSika. kAya parIdpratyekazarIrI. A baMne sauthI thoDAM che, kemake zulapAkSika ane pratyekazarIrI jIvo thoDAM che. tenAthI noparItanoaparItta anaMtagaNAM che kemake te siddho che. tenAthI aparIta jIvo anaMtagaNAM che. kemake kRSNapAkSika ane sAdhAraNa vanaspatikAyika siddhothI anaMtagaNAM che. patidvAramAM sauthI thoDAM nopayatino aparyApta jIvo, kemake te siddho che. tenAthI aparyAptA anaMtagaNAM che. sAdhAraNa vanaspatikAyika sadA aparyAptapaNe prApta thAya che. tethI paryAptA saMkhyAlagaNAM che. kemake ghaNAM sUkSma jIvo che. jemAM paryAptA saMkhyAtA che. sUmadvAramAM - sauthI thoDAM nosUmanobAira arthAt siddho che. kemake teo sUkSma ane bAdara rAzinA anaMtamAM bhAge che. tethI bAdara jIvo anaMtagaNAM che- x * tethI sUkSma jIvo asaMkhyAtagaNAM che, kemake bAdara nigoda karatAM sUmanigoda asaMkhyAtA che. saMjJIdvAramAM - sauthI thoDAM jIvo saMjJI che kemake manavALA ja saMjJI hoya. tethI nosaMjJInoasaMjJI anaMtagaNA che kemake te siddho che. tethI asaMjJI anaMtagaNA che. - X - bhavasiddhikadvAra - sauthI thoDAM abhavasiddhika - abhavyo che kemake jaghanya * sUtra-283 : bhagavana! dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvArikAya, pagalAstikAya ane ahadrAsamayomAM dravyAphiye koNa konAthI alA, bahuM, tulya ke vizeSa che ? gautama dharma adhama AkAzao gaNe AritakAya kaMthAlANI tulya ane sauthI thoDA che. tethI jIvAstikAya dvavyAtAthI anaMtagaNa che, tethI 5galAstikAya dvavyArtharUpe anaMtaguNa, AdrAsamaya dravyArUpe anaMtagaNAM che. bhagavAna ! dhamastikAya yAvata ahahAsamayomAM pradeza koNa konAthI alAdi che ? gautama ! dhamastikAya ane AdhamastikAya baMne pradezArUpe tulya ane sauthI thoDAM che, jIvAstikAya-5galAstikAya, adrAsamayo, AkAzAstikAya anukrame pradezArtharUpe anaMtagaNa che. bhagavana ! dhamastikAmAM dravyArtha-pradezapaNe koNa konAthI ? sauthI thoDAM dhamAM dravyarUpe eka, pradezarUpe asaMkhyAtA. adhamastikAya saMbaMdhe A rIte ja prazna ane uttara kahevA. bhagavanA AkAzAstikAyamAM dravyarUpe * pradeza koNa konAthI A5e Adi che ? gautama ! dravyarUpe AkAzAstikAya eka ane sauthI thoDAM che, pradezarUpe anaMtagaNAM che. jIvAstikAya ane pudgalAstikAyano AlAvo dhamastikAyavat kahevo. addhAsamayane pradezonathI, tethI prazna ja nathI. bhagavAna ! dhamastikAya yAvat addha samayamAM drabhAI ane pradezApiNe koNa konAthI A5 Adi che ? gautama! dharma adharmaAkAza maNe dravyApaNe tulya ane sauthI thoDAM che. dharma adharma baMne tulya ane pradezArthatAthI asaMkhyAtapaNAM che. jIvAstikAya dvavArthapaNe anaMtagaNAM ane pradeza asaMkhyAtapaNAM che. tethI pugalAstikAya dravyape anaMtagaNa, pradeza asaMkhyAtapaNAM che. addhAsamaya drabhAI-udezArthatAthI anaMtagaNa che. AkAzAstikAya pradezarUpe anaMtagaNa che. * vivecana-283 - dharma adharma, AkAza traNe atikAya dravya svarUpe tulya che. kemake pratyeka ekaika dravyarUpa che, mATe sauthI thoDAM che. tethI jIvAstikAya dravyarUpe anaMtagaNAM che, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-21/283 145 kemake pratyeka jIvo dravya che. te anaMtA che. tethI pudgalAstikAya dravyarUpe anaMtagaNAM che. ahIM paramANu, dvipadezikAdi judA judA dravyo che. te sAmAnyarUpe traNa prakAre che - prayoga pariNata, mizra pariNata, visasA pariNata. temAM prayoga pariNata paNa jIvothI anaMtagaNA che. kemake ekaika jIva jJAnAvaraNIyAdi pratyeka karmanA anaMta pudgalaskaMdhothI pariveSTita che. to bIjA vize zuM kahevuM ? prayoga thI mizrapariNata pudgala dravyo anaMtagaNAM che. tethI visasA pariNata anaMtagaNAM. * x - tethI jIvAstikAyathI puSNalAstikAya dravyarUpe anaMtagaNAM che. tethI addhAsamaya vyArthapaNe anaMtagaNAM che. kaI rIte ? eka ja paramANu bhAvikALamAM dvi-zipadezika yAvatu dazapadezika, saMkhyAta-asaMkhyAta-anaMtapadezika skaMdhomAM pariNata thavAthI judA judA kALe thanArA anaMta bhAvI saMyogo kevaLI jANe che. * x * te badhAMnA pariNAma manuSya (?) lokotra aMtartI saMbhave che. kSetrathI paNa A paramANu A AkAzapradezamAM eka samayAdi sthitika, ema eka paramANunA eka AkAzapadezamAM asaMkhyAtA bhAvI saMyogo thavAnA che, ItyAdi * x * kALanA anaMtabhAvI saMyogo che. * x * bhAvathI A paramANu A kALe ekaguNa kALo che ema eka paramANunA judA judA kALe anaMta saMyogo thavAnA che. - x* e rIte ekaika paramANunA dravyAdi cAra bhede anaMta bhAvI samayo kevaLIe jANelA che. ItyAdi - X - X - A rIte atIta samayo paNa siddha thAya che mATe dravyarUpe pudgalathI anaMtagaNAM addhA samaya che. pradezArtharUpe avAbadutva - dharmAstikAya, adhamastikAya e baMne paraspara pradezArthatAthI tulya che kemake baMne lokAkAza pradeza pariNAma che. tethI bIjAnI apekSAe thoDAM che. tethI jIvAstikAya pradezArtharUpe anaMtaguNa che, kemake jIvo anaMta che - x - pudgalatethI pradezArtharUpe anaMtagaNA che. kemake karmaskaMdha pradezo sarva jIvapadezothI anaMtagaNAM che. pratyeka jIvapadeza anaMtAnaMta karmaparamANuthI vIMTAyela che. * x * tethI addhAsakayo pradezArtharUpe anaMtagaNo che, kemake dravyAdi bhede anaMta atIta-anAgata samayo thAya che, tethI AkAzAstikAya pradezArtharUpe anaMtagaNuM che. kemake aloka cAre tarapha anaMta che. have pratyeka dravyonuM dravyArtha-pradezArtharUpe alAbahuva:- sauthI thoDAM dhamastikAya dravyapaNe che. kemake te eka che ane pradezArtharUpe asaMkhyAtapaNAM che. kemake lokAkAza pradeza pramANa che. e rIte adhamastikAya kahevA. AkAzAstikAya drathArthapaNe eka paNa pradezArthapaNe anaMtagaNuM che, kemake aparimita che. jIvAstikAya paNa pradezArtharUpe asaMkhyAtagaNuM che * x * pudgalAstikAya dravyarUpe sauthI abha, kemake badhe thoDAM che, pradezArthatAthI asaMkhyAtapaNAM che. (prana) jagatamAM anaMtapadezika skaMdho ghaNAM che, to pradezArtharUpe anaMgaNAM kema na saMbhave ? zaMkA khoTI che, kemake anaMtapadezika AMdho thoDAM che, paramANu Adi 2i0/10]. 146 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 ghaNAM ja che. - X - X - tethI jyAre sarva pulAstikAyane pradezarUpe vicArIe tyAre anaMta pradezika skaMdho ghaNAM thoDAM hovAthI - x * asaMkhyAta ja ghaTe, anaMtaguNa na ghaTe. addhA samayane pradezo nathI mATe teno prazna thato nathI. (prana) kALa dravyarUpe hovAmAM zo niyama che ? temAM pradezArthatA paNa hovI ja joIe ? ItyAdi A zaMkA ayukta che. kemake daSTAMta ane daSTiiiktakanuM samAnapaNuM nathI. * x * addhA samayo paraspara nirapekSa che. kemake vartamAna samaya vidhamAna hoya che tyAre atIta ane anAgata samayo hotA nathI. tethI te skaMdharUpe na pariName, skaMdha abhAve addhA samayanA pradezo nathI. have dhamastikAyAdi badhAMne sAthe dravyArtha-pradezArthapaNe alAbahad - dharma adharma AkAza traNe dravyarUpe tuca ane sauthI thoDAM che kemake pratyeka ekaika dravya che, dharma ane adharma baMne pradezArtharUpe asaMkhyAtaNAM ane svasthAna apekSAo tulya che. tethI jIvAstikAya drathArtharUpe anaMtagaNAM che, kemake anaMta jIvadravyo che. jIvAstikAya pradezArtharUpe asaMkhyAtapaNAM che kemake dareka jIvane asaMkhyAtA pradezo che. pudgalAstikAya drathArtha rUpe anaMtagaNAM che, kemake jIvanA pratyeka pradeze anaMtA jJAnAvaraNa Adi karmapudgala skaMdho lAgelA che. tethI pudgalAstikAya pradezArNapaNe asaMkhyAtapaNAM che, tenAthI addhAramayo anaMtagaNAM che. tethI AkAzAstikAya pradezArtharUpe anaMtagaNAM che, kemake sarva dizAmAM aMta nathI ane addhAsamaya mAtra manuSya kSetramAM che. che pada-3, dvAra-22,23 che * sUtra-284,285 [baMne hAra) : ri84-dvAra] bhagavana! A carama ane acama jIvomAM koNa-konAthI . abhaAdi che ? gautamAM sauthI thoDAM jIvo cama che, carama jIvo tethI anaMtagaNa che. [285-dvAra-3] bhagavan! jIvo, pudgalo, ahadrAsamayo, sarva dravyo, sarva pradezo, sarva paryAyiomAM koNa konAthI atyAdi che ? gautamAM sauthI thoDAM jIvo, pugalo anaMtagaNAM, addhAsamayo anaMtagaNAM, sarva dravyo vizeSAdhika, sarva padezo anaMta sarva paryAyo anaMtae * vivecana-284,285 - caramadvAra-jene yogyatA vaDe chello bhava saMbhave che te carama eTale bhavya, bIjA ayarama-abhavya ane siddha. kemake te baMnene caramabhava nathI. temAM acaramo thoDAM che, bhavya ane siddho baMne maLIne paNa madhyamayukta anaMtapariNAmI che. tethI anaMtagaNAM carama-bhavyo che. kemake ajaghanyovRSTa anaMtAnaMta pariNAma che. jIvadvAra-sauthI thoDAM jIvo, tethI pudgalo anaMtaguNa, tethI addhAramayo Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3|-|22,23/284,285 anaMtaguNa, tethI sarvadravyo vizeSAdhika che, kemake temAM jIvAdi badhAM dravyo nAMkhatA kaMIka adhika thAya che. tethI sarva pradezo anaMtagaNAM che, kemake AkAza anaMta che. tethI sarve paryAyo anaMtaguNa che, kemake eka AkAzapradezamAM anaMta agurulaghu paryAyo che. dvAra-3, pada-24-kSetradvAra" 147 * sUtra-286 H kSetranI apekSAo sauthI thoDAM jIvo urdhvaloka-tichaliokamAM che, adholoka tichaliokamAM vizeSAdhika che, tichaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, tralokamAM asaMkhyAtagaNAM che, urdhvalokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM vizeSAdhika che. * vivecana-286 H kSetrAnusAra - sauthI thoDAM jIvo urdhvaloka-tiliokamAM che, ahIM urdhvalokanuM sauthI nIcenuM AkAzapatara, titilokanuM sauthI uparanuM AkAzapatara te urdhvalokatitiloka che. caudarAja pramANa sarvalokanA traNa vibhAga - urdhva, tirchA, adholoka. te vibhAga sucaka pradezothI thAya. rucapradeza nIce 900 ane upara 900 yojana te titiloka. tirthAnI nIce te adholoka, upara te urdhvaloka. sAta rAja pramANathI kaMIka nyUna urdhvaloka, kaMIka adhika te adholoka, TucakanI samabhUtaLa pRthvIthI 900 yojana jaIne je jyotizvakanI upara tirkAlokanuM eka pradezAtmaka AkAzapatara te viliokapratara, uparanuM eka pradezAtmaka AkAzapatara te tichAiMlokapratara, uparanuM eka pradezAtmaka te urdhvaloka pratara. te baMne te urdhvaloka-tirthAloka kahevAya, te anAdi pravacana paribhASA che. tyAM rahetA jIvo sauthI thoDAM che. kemake jeo urdhvathI tiliokamAM ane tirchAthI urdhvalokamAM upaje, te baMne pratarane sparze che. te sivAya bIjA keTalAMka jIvo, je tyAM rahIne baMne pratasno Azraya kare che, teo ja A be prataramAM rahenArA che. paNa urdhvathI adholokamAM upajatAnI ahIM gaNanA na karavI. kemake teo bIjA sUtrano viSaya thAya che. - 4 - (prazna) urdhvalokamAM rahelA sarva jIvono asaMkhyAtamo bhAga niraMtara maraNa prApta hoya che, teo tIrthAlokamAM upajatA uparokta be pratarane sparze che, to evA jIvo thoDA kema kahevAya ? A zaMkA ayukta che. kemake vastutattvanA aparijJAnathI thaI che. ukta maraNa prApta jIvo mAtra tIrthAlokamAM nathI u5jatA, paNa adho ane urdhvalokamAM paNa upaje che, tethI ukta jIvo thoDAM ja che. tenAthI adholoka-vIlokanA jIvo vizeSAdhika che. ahIM adholokanA uparanuM eka pradezavALuM AkAzapradeza pratara ane tIrthAlokanuM nIcenuM tevuM pratara, te baMne adholokatIIloka kahevAya che. kemake tevuM pravacanamAM prasiddha che. temAM vigrahagatithI athavA tyAM rahevA vaDe te baMne prataromAM varte che. teo vizeSAdhika che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 jeo adholokathI tIrchAmAM ane tIqhalokathI adhomAM IlikA gatithI upaje che, teo ukta baMne patarone sparze che ane je tyAM rahelA che, te paNa be pratano Azraya kare che. te baMnene uparanA prataramAM rahenArA kahevAya che. paNa je adholokathI urdhvamAM upaje che, temane grahaNa na karavA - 4 - 4 - tenAthI tIrthAlokamAM rahelA jIvo asaMkhyAtagaNA che, kemake ukta baMne kSetra karatA tiliokanuM kSetra asaMkhyAtagaNuM che. tenAthI traNe lokane sparzatA jIvo asaMkhyAtagaNAM che. ahIM jeo mAtra urdhva, adho ke tIrthAlokamAM rahe che, jeo vakragatithI urdhva ane tIrkAlokane sparze che, tenI gaNanA na karavI, paNa vigrahagati prApta je traNe lokane sparze che, te grahaNa karavA kemake A sUtra vizeSArthano viSaya che. tIrkAlokavartIthI te asaMkhyAta gaNAM ja che. te A rIte - ahIM ghaNAM sUkSma nigodo urdhva ane adholokamAM maraNa pAme che. paNa je sUkSma nigodo tirthAlokamAM maraNa pAmI adho, urdhva ke te ja tIrkAlokamAM utpanna thAya che. teo traNa lokane sparzatA nathI, mATe teo A sUtrano viSaya nathI. - 4 - keTalAMka maraNa pAmIne svasthAne upaje che. 148 tenAthI asaMkhyAtagaNAM adholokamAM rahelA urdhva lokamAM ane urdhvalokamAM rahelA adholokamAM utpanna thAya che. teo te prakAre utpanna thatAM traNe lokane sparze che mATe asaMkhyAta gaNA che. [prazna] ghaNAM jIvo haMmezAM vigrahagati prApta hoya che. e kaI rIte jANI zakAya ? yuktithI. je pUrve sthAnapadamAM kahyuM che. "aparyAptA anaMtagaNAM che, tethI paryAptA saMkhyAtagaNA che" e pramANe aparyAptA ghaNAM che kemake paryAptA tenAthI saMkhyAtagaNAM ja che. - 4 - ghaNAM aparyAptA to aMtarAlagatimAM vartatA hoya che. tethI traNa lokano sparza karanArA jIvo karatAM urdhvalokamAM rahelA jIvo asaMkhyAtagaNAM hoya che. kemake upajavAnuM kSetra ghaNuM moTuM che ane tenA asaMkhyAtA jIvonI ja urtanA thAya che. tenAthI adholokamAM rahela jIvo vizeSAdhika che, kemake urdhvalokanA kSetrathI adholokanuM kSetra vizeSAdhika che. * x - * sUtra-287 : kSetrane AzrIne sauthI thoDAM nairayiko traNa lokamAM che, adholoka tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, dholokamAM asaMkhyAtagaNAM, kSetrane AzrIne sauthI thoDAM tiryaMcayoniko urdhvaloka-tIMchaliokamAM, dholoka tIchaliokamAM vizeSAdhika, tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM asaMkhyAtagaNAM, urdhvalokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM vizeSAdhika che. kSetrane AzrIne sauthI thoDI tiya strIo urdhvalokamAM che, urdhvalokatIlokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNAM, adholoka-tIlokamAM saMkhyAtagaNAM, dholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIkrmalokamAM saMkhyAtagaNAM che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/24/287 kSetrane AzrIne sauthI thoDAM manuSyo trilokamAM, urdhvaloka-tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokIlokamAM saMkhyAtagaNAM, urdhvalokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIlokamAM saMkhyAtagaNAM che. 149 kSetrane AzrIne sauthI thoDI manuSyanI trilokamAM, urdhvaloka-tIchaliokamAM saMkhyAtagaNI, adholoka tIlokamAM saMkhyAtagaNI, urdhvalokamAM adholoka, tIchalokamAM anukrame saMkhyAtagaNI. kSetrane AzrIne sauthI thoDAM devo urdhvalokamAM, urdhvaloka-tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNAM, adholoka-tIlokamAM saMkhyAtagaNA, adholokamAM saMkhyA tIchaliokamAM saMkhyAo kSetrane AzrIne devI saMbaMdhI lAvo deva mujaba jANato. * vivecana-287 : kSetranI apekSAe nairayika - sauthI thoDAM traNa lokane sparza karanArA che. kaI rIte? je meru zikhare ke aMjana-dadhimukha parvatanA zikharAdimAM ke vAvomAM vartatA matsyAdi nakamAM utpanna thanAra che, te IlikAgati vaDe Atmapadezone vistArI traNe lokane sparze che, teo marIne tatkALa nakamAM utpanna thatA hovAthI ane narakAyup anubhavatA hovAthI nArako che evA thoDAM hoya che. - 4 - athavA pUrvokta vAvomAM tiryaMca paMcendriyapaNe upajatA ane maraNa samuddAta vaDe Atmapradezone utpatti sthAna paryanta vistAratA evA nAsko ja grahaNa karavA, - x - te traNa lokano sparza karanArA che. tenAthI adholoka-tIchalioka saMjJaka pUrvokta pratarano sparza karanArA asaMkhyAtagaNAM che, kemake asaMkhyAtA dvIpasamudromAM ghaNAM tiryaMca paMcendriyo narakamAM upajatAM ukta be pratarano sparza kare che, tethI pUrvokta triloka sparzI karatAM asaMkhyAtagaNAM che. kemake kSetra asaMkhyAtagaNuM che bIjA kahe che - asaMkhyAta dvIpa samudramAM tiryaMca paMcendriyapaNe upajatAM ane maraNa samudghAtathI utpattisthAna sudhI Atmapradeza vistAratA nArako ja ahIM levA. te asaMkhyAtagaNAM che. tethI adholokamAM asaMkhyAtagaNAM che, kemake svasthAna che. have tiryaMcagati - A aAbahutva sAmAnya jIvasUtra mAphaka jANavuM. kemake te alpabahutva sUkSmanigodone AzrIne kahyuM che. have tiryaMca strI-kSetrAnusAra vicAratAM tiryaMca strI sauthI thoDI urdhvalokamAM che, tenAthI urdhvaloka-tIrkAloka pratara dvayamAM asaMkhyAtagaNI che. kemake sahasrAra sudhInA devo paNa garbhaja tiryaMca paMcendriyomAM upaje che, bIjI kAyamAM paNa utpanna thAya. te badhAM jIvo urdhvaloka tIrchAlokamAM tiryaMca paMcendriya strIpaNe Ayu vedatA hoya che. tIrkAlokvAsI tiryaMcastrI urdhvalokamAM devarUpa ke bIjIkAyamAM upaje che, te maraNa samuddAta vaDe utpatti sthAne potapotAnA Atmapradezane vistAratA pUrvokta be prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 pratarane sparze che, te tiryaMca strI tethI asaMkhyAtagaNI che kemake kSetra asaMkhyAtagaNuM che. tenAthI trilokamAM saMkhyAtagaNI che, kemake vyaMtarAdi jIvo adholokathI urdhvalokamAM paNa tiryaMca paMrondriya strIpaNe upaje che ane urdhvalokathI devAdi paNa adholokamAM upaje che, teo maraNa samuddAta karI, potapotAnA AtmapadezathI traNe lokane sparze che. teo ghaNI che, tiryaMcastrI Ayu vedavAthI tiryaMca strI kahevAya che. tenAthI adholokatI[loka nAme be prataramAM rahelI saMkhyAtagaNI che, kemake ghaNAM nAkAdi jIvo samuddAta sivAya paNa tIrkAlokamAM paMcendriya strIrUpe utpanna thAya che ane tIrkAlokamAM rahela jIvo tiryaMcastrIdhame adholaukika grAmomAM paNa upaje che ane te rIte be pratarane sparze che. AyuvedanathI te tiryaMca strIo paNa kahevAya che. tathA adholaukikagrAmo kramazaH vadhatA chevaTe 1000 yojana uMDA che. tenI pUrve 900 yojana uMDAIvALA pradeza paNa che, tyAM rahevA vaDe ukta be pratarano Azraya kare che mATe pUrvokta tiryaMca strIothI saMkhyAtagaNI che, tethI adholokamAM saMkhyAtagaNI che. kemake adholaukika grAmo ane samudro 1000 yojana uMDA che, navaso yojanathI nIcenI tiryaMcastrIonuM svasthAna hovAthI saMkhyAtagaNI che. tenAthI tIAiMlokamAM saMkhyAtagaNI che. 150 have manuSyagati - kSetrAnusAra trilokasparzI manuSyo sauthI thoDAM che, kemake urdhvalokathI adholaukikagrAmomAM upajavAnI yogyatAvALA mAraNAMtika samudghAta kare tyAre Atmapradezo vaDe trilokane sparze che, jeo vaikriya ke AhAraka samuddAta prApta thayelA tathAvidha prayatnathI ati dUra urdhva ane adholoke Atmapradezone vistAre che te ane kevalI samuddAta prApta, te badhAM trilokane sparze che, teo thoDAM che, mATe sauthI thoDAM che tema kahyuM. tenAthI urdhvaloka-tIrthAlokane sparzatA asaMkhyAtagaNAM che, kemake vaimAnika devAdi jIvo yathAsaMbhava urdhvalokathI tIchalokamAM manuSyapaNe upaje che, te be prArone sparze che. vidhAdharo paNa meru parvatAdimAM jAya che. temanA vIrya-rudhirAdimAM saMmUrNima manuSyo upaje che, je baMne pratarono sparze che mATe asaMkhyAtagaNAM kahyA. tenAthI adholoka-tIqhalokamAM saMkhyAtagaNAM che. kemake adholaukika grAmomAM svabhAvathI ja ghaNAM manuSyo che, jeo tIrkAlokathI manuSyAdi jIvo adholaukika grAmomAM manuSyarUpe upaje che ke adholoka ane adholaukika gAmothI tIchachalokamAM manuSyarUpe upajavAnA che, te pUrvokta be pratarone sparze che, teo ghaNAM che ItyAdi - X -- tenAthI urdhvalokamAM saMkhyAtagaNAM che. kemake saumanA vanAdimAM krIDArthe ke caityavaMdana nimite ghaNAM vidhAdhara ane cAraNa munionA gamanAgamanano saMbhava che. temanA rudhirAdimAM saMmUrchima manuSyo saMbhave che. tenAthI adholokamAM saMkhyAtagaNAM che. kemake svasthAna hovAthI ghaNAM che. tethI tIIlokamAM saMkhyAtagaNAM che, kemake kSetra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-]24/287 saMkhyAtagaNuM che ane svasthAna che. have manuSya strI-kSetrAnusAra sauthI thoDI manuSyastrI trilokane sparzanArI che. yukti pUrvavat. tenAthI urdhvaloka tIIlokamAM vartatI strIo saMkhyAtagaNI che. yukti manuSyavat - x * tenAthI adholoka-pIchalokamAM saMkhyAtagaNI che. yukti manuSyavat - 4 - tenAthI urdhvalokamAM saMkhyAtagaNI che. pUrvavat - x - tenAthI tIchAM lokamAM saMkhyAtagaNI che. kemake kSetra saMkhyAtagaNuM ane svasthAna che. devagati AzrIne - kSetrAnusAra vicAratA sauthI thoDAM devo urdhvalokamAM che, kemake tyAM vaimAnika devo che, teo thoDAM che, bhavana5tyAdi jina janma mahotsave meru parvatAdie jAya che, teo paNa thoDAM che tenAthI urdhvaloka-tIlokamAM asaMkhyAtagaNAM che. kemake jyotikone najIka che, svasthAna che. bhavanapatyAdi meru parvatAdi upara tathA saudharmAdimAM gayela svasthAnamAM gamanAgamana karatA ane vaimAnikapaNe utpanna thavAnI yogyatAvALA che ane devAyuSu vedatA utpatti sthAna sudhI jAya che. teo pUrvokta be pratarane sparze che. - 4 - temanAthI trilokane sparzanAra saMkhyAtagaNAM che kemake cAre 151 prakAranA devo tayAvidha prayatnathI vaikriya samuddAta vaDe traNe lokane sparze che ItyAdi - 4 - tenAthI adholoka-tIchAM loka nAme be prataramAM vartatA saMkhyAtagaNAM che kemake te be pratara bhavanapati ane vyaMtarone svasthAna che. ghaNAM bhavanapati tIrthA lokamAM gamanAgamana vaDe, maraNa pAmatA vaikriya samuddAta vaDe samavahata thayelA tathA tItilokamAM rahenArA tiryaMca paMcendriya, manuSyo bhavanapatipaNe utpanna thatA be pratarane sparze che. tenAthI adholokamAM saMkhyAtagaNAM che kemake bhavanapatinuM svasthAna che. tethI tIrkAlokamAM saMkhyAtagaNAM che, kemake te jyoti ane vyaMtaronuM svasthAna che. devInI alpabahutva devanI jema kahevuM. have bhavanapatyAdi vizeSa viSayanuM pratipAdana kare che - * sUtra-288 : kSetranI apekSAe sauthI thoDAM bhavanavAsI urdhvalokamAM, urdhvatIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNA, dholokIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM, tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNA, adholokamAM asaMkhyAtagaNAM... kSetranI apekSAe bhavanavAsInI devInuM alpabahutva sUtramAM kahela che, te bhavanavAsI devavat jANavuM. kSetranI apekSAe sauthI thoDAM vyaMtara devo urdhvalokamAM che. urdhvalokatIlokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokatIlokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tI[lokamAM saMkhyAtagaNAM che... vyaMtara devIno AlAvo paNa vyaMtara devanI mAphaka ja jANavo. jemake sauthI thoDI urdhvalokamAM Adi. kSetranI apekSAe sauthI thoDAM jyotika devo urdhvalokamAM, urdhvaloka prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 tIlokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNAM, adholoka tIThThalokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM che. jyotikadevIno AlAvo jyotidevanI mAphaka ja jANavo. kSetranI apekSAe sauthI thoDAM vaimAnikadevo urdhvaloka-tIchalokamAM che, trilokamAM saMkhyAtaNAM, adholokatIchaliokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIchaliokamAM saMkhyAtagaNAM, urdhvalokamAM asaMkhyAtagaNAM che. vaimAnika devI paNa A rIte jANavI. * vivecana-288 : 152 kSetranI apekSAe bhavanavAsI devomAM sauthI coDAM urdhvalokamAM che. keTalAMke saudharmAdimAM pUrvanI mitratAthI gamana thAya che. keTalAMka tIrthaMkarajanma mahimA nimitte meru Adie jAya che. keTalAMka krIDA nimitte tyAM jAya che, te badhAM thoDAM hoya che. tenAthI urdhvaloka tIrkAlokamAM asaMkhyAtagaNAM che, kemake tIrthAlokavAsI bhavanavAsI vaikriya samudghAta karI baMne pratarane sparze che tathA tIrkAlokanA bhavanavAsI maraNasAmudghAta vaDe urdhvalokamAM saudharmAdi kalpamAM bAdara paryApta pRthvI-ad-vanaspatikAyika vaDe maNi Adi zubha sthAnamAM upajavAnA che, paNa hajI svabhavAyu anubhave che. paNa pRthvIkAyAdi parabhavanuM Ayu anubhavatA nathI. mAraNAMtika samudghAtathI samavahata be prakAranA che, keTalAMka parabhavanuM Ayu vede che ane keTalAMka vedatA nathI. ahIM bhagavatIjInI sAkSI mUkI che. - 4 - 4 - je potAnA bhavanuM Ayu vede che, te bhavanavAsI ja kahevAya. teo utpatti sthAna sudhI Atmapradezane vistAre che, tathA urdhva lokamAM javA-AvavAthI ane be pratara pAse temanuM krIDA sthAna hovAthI ukta be pratarane sparze che, tethI asaMkhyAtagaNAM kahyA. tenAthI trilokasparzI saMkhyAtagaNAM che, kemake je urdhvalokavAsI tiryaMce paMcendriya bhavanapatipaNe upajavAnA che ane je svasthAne vaikriya ke maraNa samuddAta vaDe samavahata thAya che, te trilokane sparze che. mATe saMkhyAtagaNAM che - x - tenAthI adholoka tIrchAlokvartI bhavanapati saMkhyAtagaNAM che. svasthAna najIka hovAthI ane tI[lokamAM gamanAgamanathI, svasthAne krodhAdi samuddAta prApta thatAM bhavanapatio pUrvokta be pratarane sparze che. tenAthI tIrthAlokamAM asaMkhyAtagaNAM che kemake samosaraNamAM vaMdanAdi nimitte ke krIDArthe AvavAno saMbhava che. tenAthI adholokamAM asaMkhyAtagaNAM che, kAraNa ke adholoka e bhavanavAsInuM svasthAna che. A rIte bhavanavAsIdevInuM jANavuM. have vyaMtaranuM alpabahutva - kSetranI apekSAe sauthI thoDAM vyaMtara urdhvalokamAM, kemake keTalAMka vyaMtara merunA paMDakavanAdimAM hoya che. tenAthI urdhvalokatIchalokamAM asaMkhyAtagaNAM che, kemake keTalAMkane baMne pratara potAnA sthAnamAM AvI jAya che, keTalAMkane najIka che, keTalAMka gamanAgamanathI tyAM sparze che - x - tenAthI trilokamAM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/24/288 153 saMkhyAlagaNAM che kemake teo tyAM tavAvidha prayAthI vaikriya samuThThAta vaDe AtmapadezothI traNe lokane sparze che. *x* tethI adholoka tIchalokamAM asaMkhyAmaNAM che kemake tyAM temanuM svasthAna che. tenAthI adholokamAM saMkhyAlagaNAM che, kemake adholaukika grAmomAM temanuM ravasthAna che, ghaNAM dholokamAM krIDArthe gamana kare che. tethI tIchalokamAM saMkhyAlagaNAM che, kemake te temanuM svAsthAna che. * * * e rIte vyaMtara devInuM paNa avAbadutva jANavuM. have jyotika saMbaMdhe alAbahad - kSetranI apekSAe sauthI thoDAM jyotiko udarvalokamAM che. kemake keTalAMka tIrthakaranA janma mahotsava nimite meru Adi upara jAya che ItyAdi - X - tenAthI udarvaloka tIchalokamAM asaMkhyAtapaNAM che kemake sva sthAnathI nIkaTa hovAthI tyAM sparze che. keTalAMka paikriya samudghAtathI ItyAdi * x * . tenAthI traNa lokane sparzanArA saMkhyAlagaNAM che. kemake tevA prakAranA tIvra prayanathI traNe lokano svapadeza vaDe sparza kare che. tenAthI adholoka tIchalokamAM sparzatA asaMkhyAta gaNA che, kemake adholaukika gAmomAM samosaraNAdi nimite jAya che. ItyAdi * x -. tenAthI adholokamAM saMkhyAlagaNAM che - x * tenAthI asaMkhyAtaNAM tIchalokamAM che. e rIte jyotika devI kahevI. have vaimAnika deva saMbaMdhI alAbahatva - kSetranI apekSAe vaimAnika devo sauthI thoDAM urdhvaloka-tIchalokamAM che. kemake nIcenA lokanA jIvo vaimAnikamAM utpanna thAya, gamanAgamana kare, kIDA sthAne Ave, samuddhAtathI Atmapradeza vistAra te ukta be pratarane sparze che. tenAthI traNa lokamAM saMkhyAlagaNAM che kemake adholaukika grAmomAM gayela vaimAniko, samuThThAtAdi pravRtta devo ke cyavIne adholaukikamAM upajatA ame lokane sparze che. tenAthI adholoka-tIchalokamAM saMkhyAlagaNAM che, yukti pUrvavatu - x * tenAthI adholokamAM saMkhyAlagaNAM - X - tenAthI tIchaliokamAM saMkhyAlagaNAM che kemake ghaNAM vaimAniko samosaraNamAM ke krIDA sthAnamAM Ave che. urvalokamAM tethI asaMkhyAtagaNAM che. kemake te temanuM svAsthAna che. tyAM ghaNAM ja vaimAnika devo rahe che. A rIte ja vaimAnika devI saMbaMdhe sUtra vicAravuM. * sUjha-289 : soganI apekSAe sauthI thoDAM ekendriya jIvo udadloka-tIchalokamAM che AdholokadIchalokamAM vizeSAdhika, tIchalokamAM asaMkhyAtagaNa, gilokamAM asaMkhyAtapaNAM, udlokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM virodhAdhika che.... premanI apekSAe sauthI thoDAM apAtA ekeya jIvo udadlokadchalokamAM ItyAdi uparanA sUtra mujaba jANavuM.... e ja pramANe paryAptA ekendriyamAM gaNavuM. * vivecana-289 : kSetranI apekSAe vicAratA seMthI thoDAM ekendriya jIvo urvalokatI chaloka saMjJaka be prataramAM che. kemake jeo tyAM rahelA che, urvathI tIcha ke tIcharI udarvamAM 154 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 jatAM maraNa samuddhAta karI te pratarane sparze che, te thoDAM che. tenAthI adholokatIchalokamAM vizeSAdhika che. * x * pUrvokta yukti tathA udarvathI adholokamAM ekendriyo vizeSa che. tenAthI tIchalokamAM asaMkhyAtapaNAM che kemake ukta pratara kSetrathI tIchaloka kSetra asaMkhyAtagaNuM che. tenAthI milokamAM asaMkhyAtapaNAM che, kemake ghaNAM udhaIthI adho ke adhothI urvalokamAM utpanna thAya che. temAM ghaNAM maraNa samuThThAta vaDe Atmapadeza vistArI traNe lokane sparze che. tenAthI udarvalokamAM asaMkhyAtagaNAM che. kemake upajavAnuM kSotra ghaNuM moTuM che. tethI adholokamAM vizeSAdhika che. * x * x * sUtra-290 : homanI apekSAe sauthI thoDAM beIndriyo udlokamAM che, utdlokatIchalokamAM asaMkhyAtapaNAM, trilokamAM ane adholoka tIchoikamAM anukrame asaMkhyAtagaNAM, adholoka-tIrachalokamAM anukrame saMkhyAlagaNAM che... kSetranI apeHe sauthI thoDAM apayA beIndriyo udlokamAM ItyAdi audhika sUsavatuM che. e ja rIte paryAptA beIndriyanuM sutra jANavuM....teIndriyonA prame sUtro beIndriya pramANe ja jANavA... caurindriyonA traNe sUmonuM Alabahuta paNa beIndriyavatu jaNAvuM. * vivecana-290 - kSetranI apekSAe vicAratA sauthI thoDAM beIndriyo urvalokamAM che, kemake udavalokamAM eka bhAgamAM teno saMbhava che. tenAthI utdloka-tIchaloka nAme be prataramAM asaMkhyAtagaNAM che. kemake jeo urvazI tI ke tIrthAthI urvalokamAM beIndriyapaNe upajavAnA che, tenuM Ayu anubhavatA IlikAgatithI utpanna thAya che te ane beIndriyo ja che ItyAdi tathA maraNasamudghAtathI Abhapradezo vistAra che, teo pUrvokta be prataramAM upaje che. tenAthI milokamAM asaMkhyAtapaNAM che kemake beIndriyonA ghaNAM utpatti sthAno adholokamAM che, tethI ghaNAM tIchalokamAM che, temAM adhothI urva ke urvathI adholokamAM upajanArA jIvo maraNa samuddAta vaDe Atmapadezo vistAre tyAre beIndriyAyune anubhavatA traNe lokane sparze che. tenAthI adholokatIchaliokarUpa prataramAM asaMkhyAtapaNAM che - "yukti trilokavavuM che, paNa ahIM apoloka ane tIchalokano saMbaMdha kahevo. tenAthI adholokamAM saMkhyAtapaNAM che kemake tyAM tenA utpattisthAno ghaNAM che. tenAthI tIchalokamAM saMkhyAtapaNAM che, kemake tyAM temanA utpattisthAno atighaNAM che. beIndriyanA sAmAnya sUga mAphaka caurindriya paryantanA sUtro kahevA. have audhika paMcendriyanuM alAbadutva - * sUtra-291 : kSetranI apekSAe sauthI thoDAM paMcendriyo gilokamAM che, udadlokatIchalokamAM saMkhyAlagaNAM, adholokatIchalokamAM saMkhyAlagaNA, urvalokamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/24/291 saMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM che.. aparyAptAno AlAvo audhikanI mAphaka kahevo... kSetranI apekSAe sauthI thoDAM paMcendriya paryAptA urdhvalokamAM, urdhvalokIchalokamAM asaMkhyAtagaNAM, trilokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokatIchalokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAta tIchaliokamAM asaMkhyAta * vivecana-291 : 155 kSetranI apekSAe vicAratA sauthI thoDAM paMcendriyo traNa lokane sparzanArA che kemake adhothI urdhvalokamAM ane urdhvathI adholokamAM bAkInI kAyAvALA paMcendriyAyuo anubhava karavA IlikAgatithI utpanna thAya che. vaLI " x - A baMne lokamAMnA koIpaNa kAyapaNe utpanna thavAnI IcchAvALA maraNa samuddAta karI utpatti sthAna sudhI Atmapradeza vistArI hajI paMcendriyAyuno anubhava kare che te traNe lokamAM sparzanArA che, te thoDAM che. tenAthI urdhvaloka-tIrthAlokamAM asaMkhyAtagaNAM che kemake ghaNAM jIvonA upajavA tathA samuddAta vaDe be prArane sparze che. tenAthI adholoka tIchalokamAM saMkhyAtagaNAM che, kemake tene atyaMta ghaNAM jIvo ukta rIte sparze che. tenAthI adholokamAM saMkhyAtagaNAM che. kemake vaimAnika devo karatAM saMkhyAtagaNAM nAsko tyAM rahe che. tenAthI tIrthAlokamAM asaMkhyAtagaNAM che. - x - x - e pramANe aparyAptA paMcendriyo paNa kahevA. paryApta paMcendriyomAM kSetra apekSAe sauthI thoDAM urdhvalokamAM kemake prAyaH tyAM vaimAnika che. tenAthI urdhvaloka tIliokamAM asaMkhyAtagaNAM kemake jyotiko najIka che. jyotiSThAzrita kSetramAM vyaMtara, paMcendriya tiryaMco, vaimAnikAdi gamanAgamana karatA te be prArane sparze che. tenAthI traNa lokamAM sparzanArA saMkhyAtagaNAM che - adholokavAsI bhavanapati, vyaMtarAdi traNe vaikriya samuddAta karatA tathAvidha prayatnathI Atmapradezane urdhvalokamAM vistAratA traNe lokane sparze che. tenAthI adholokatItilokamAM saMkhyAtagaNAM kemake ghaNAM vyaMtarone svasthAna najIka che, tIAiMlokamAM bhavanapati, ItyAdi anya devo adholaukika grAmomAM gamanAgamana kare che - x - ItyAdi kAraNe A be pratarane sparze che. tenAthI adholokamAM saMkhyAtagaNAM, kemake vairayika, bhavanapati tyAM rahe che. tenAthI tIlokamAM asaMkhyAtagaNAM che. kemake paMcendriya tiryaMca, manuSyo, aMtarAdinuM svasthAna che. have ekendriya bhedomAM pRthvIkAyikAdinuM alpabahutva - sUtra-292 : kSetranI apekSAo sauthI thoDAM pRthvIkAyako urdhvaloka-tIchaliokamAM che, adholoka tIchalokamAM vizeSAdhika che. tIchalioka-triloka-urdhvalokamAM anukrame asaMkhyAtagaNAM adholokamAM vizeSAdhika che. apayatA ane yatA pRthvIkAyanA baMne AlAvA auaudhika pRthvIkAya mAphaka ja jANavA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 kSetranI apekSAe sauthI thoDAM kAyiko urdhvaloka-tIchaliokamAM che, adholokIchalokamAM vizeSAdhika, tIchalioka-triloka-urdhvalokamAM anukrame asaMkhyAtagaNAM, adholokamAM vizeSAdhika che. apatA ane paryAptatA akAyika sUtro e pramANe ja jANavA. teukAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika e traNenA sAmAnya, aparyAptatA, paryAptatA e traNe sUtro akAyavat ja jANavA. * vivecana-292 : 156 A paMdara sUtro [pRthvIkAyikAdi pAMce kAyanA traNa-traNa sUtro pUrve kahelA ekendriyanA sUtravat kahevA. have audhika prasakAya ane aparyAptA, paryAptA prasakAyanA sUtro kahe che. * sUtra-293 : mane AzrIne sauthI thoDAM trasakAyiko trilokamAM che, urdhvalokatIchalioka asaMkhyAtagaNAM, adholokatIchaliokamAM saMkhyAtagaNAM, urdhvalokamAM saMkhyAtagaNAM, adholokamAM saMkhyAtagaNAM, tIchaliokamAM asaMkhyAtagaNAM che. A pramANe ja aparyAptA ane paryAptatA baMne kAyikonA sUtro jANavA. * vivecana-243 : paMcendriyasUtravat A sUtra kahevuM. have baMdhadvAra kahe che - pada-3-, dvArA-25, "baMdhadvAra" chu * sUtra-294 H bhagavan ! A Ayukarma baMdhaka, abaMdhaka, paryAptatA, apacAi, supta, jAgrata, samavahata, asamavahata, sAtAvedaka, AsAtAvedaka, Indriyopayukta, nauIndriyopayukta, sAkAropayukta, anAkAropayukta jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSa che ? gautama! sauthI thoDAM jIvo AyukarmabaMdhaka, aparyAptA saMkhyAtagaNAM, supta saMkhyAtagaNAM, samavahata asaMkhyAtagaNA, sAtA vedaka saMkhyAtagaNA, Indriyopayukta saMkhyAtagaNAM, anAkAropayuta saMkhyAtagaNamAM, sAkAropayukta saMkhyAtagaNAM, nauIndriyopayukta vizeSa adhika che, asAtAvaidaka vizeSAdhika, asamavahatavizeSAdhika, jAgRta vizeSAdhika, paryAptatA vizeSAdhika, AyukarmabaMdhaka vizeSAdhika che. * vivecana-294 : AyukarmabaMdhaka AdinuM alpabahutva - pahelAM pratyekanuM alpabahutva kahIe chIe, jethI samudAyanuM sukhethI samajAya. sauthI thoDAM AyukarmabaMdhaka che, tethI abaMdhaka saMkhyAtagaNAM che, kemake vartamAna Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/25/294 bhave anubhavAtA Ayuno trIjo bhAga, trIjA bhAgano trIjo bhAga, teno paNa trIjo bhAga ItyAdi bAkI hoya tyAre jIvo parabhavanuM Ayu bAMdhe che. tethI betRtIyAMza abaMdhakakALa che. - 4 - tathA sauthI coDAM aparyAptA che, tethI paryAptA saMkhyAtagaNAM che. A sUkSma jIvone AzrIne jANavuM. kemake sUkSma jIvomAM upakrama hoto nathI. tethI ghaNAMnI niSpati ane thoDAMnI aniSpatti jANavI. 157 sauthI yoDAM supta che, tethI jAgrata saMkhyAtagaNAM che. A paNa sUkSma ekendriya jIvonI apekSAe jAmavuM. kemake aparyAptA sUtelA hoya che ane paryAptA jAgatA paNa hoya che - x - x - samavahata sauthI thoDAM che. kemake ahIM maraNasamuddAta grahaNa karavo. te maraNa kALe ja hoya ane badhAM jIvone maraNa samuddAta hoto nathI. tenAthI asamavahata asaMkhyAtagaNAM che. kemake jIvanakALa ghaNo che. sauthI thoDAM sAtAvedaka che. kemake ghaNAM jIvo sAdhAraNa zarIrI hoya, thoDAM pratyekazarIrI hoya che, sAdhAraNa zarIrImAM ghaNAM AsAtAvedaka ane thoDAM sAtAvedaka che. pratyekazarIrImAM ulaTuM che. sAtA vedakathI asAtAvedaka saMkhyAtagaNAM che. sauthI thoDAM Indriya upayukta che, tenAthI noindriyopayukta saMkhyAtagaNAM che. kemake Indriyano upayoga vartamAnakALa viSayaka hoya che. mATe teno upayogakALa thoDo hoya che. te ja arthane Indriya vaDe jANIne ogha saMjJAthI vicAre che. tyAre te noIndriyopayukta kahevAya che. teno upayoga atIta-anAgata kALa viSayaka hovAthI ghaNo kALa hoya che. mATe te saMkhyAtagaNAM che. sauthI thoDAM anAkAra upayogavALAM hoya che, kemake darzanopayogakALa thoDo che, tenAthI sAkAropayoga saMkhyAtagaNAM che. have sUtrokta sAmudAyika aAbahutva - sauthI thoDAM jIvo AyukarmanA baMdhaka che, kemake AyubaMdhano kALa pratiniyata che tethI paryAptA saMkhyAtAgaNA che, kemake aparyAptA anubhavAtA vartamAna bhavAyuno trIjo bhAgAdi rahe tyAre parabhavAyu bAMdhe che. tethI abaMdhakALa 2/3 che ane baMdhakALa 1/3 che. tethI baMdhakALathI abaMdhakALa saMkhyAtagaNo che. tethI AyubaMdhakathI aparyAptA saMkhyAtagaNAM che. aparyAptAthI supta saMkhyAtagaNAM che. kemake aparyAptA-paryAptA baMne supta hoya ane paryAptA aparyAptAthI saMkhyAtagaNAM che. tenAthI samavahata saMkhyAtagaNAM che, kemake badhAM maraNa samudghAtane prApta thavA saMbhave che. tethI sAtA vedaka saMkhyAtagaNAM che, kemake Ayu baMdhaka, aparyAptA, supta badhAmAM sAtAvedaka saMbhave che. tenAthI Indriyopayukta saMkhyAtagaNAM che kemake asAtA vedakamAM paNa Indriyopayoga hoya. tenAthI anAkAropayukta saMkhyAta gaNAM che - 4 * tenAthI noIndriyopayukta vizeSAdhika che - 4 - ahIM ziSyonA anugraha mATe asadbhAvanA sthApanAthI dRSTAMta kahe che - sAkAropayukta 192 che, te be prakAre - Indriya sAkAropayukta, noIndriyasAkAromukta. temAM pahelA atyaMta thoDAM che, mATe tenI saMkhyA vIza kalpavI. bAkInA 132 noIndriya sAkAropayukta che. noIndriya prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 anAkAropayukta para jeTalA che. tethI sAmAnyathI sAkAropayuktathI 20 jeTalA Indriya sAkAropayukta bAda karIe, temAM bAvana jeTalAM anAkAropayukta nAMkhatA 224 thAya che mATe sAkAropamuktathI noindriyopayukta vizeSAdhika che. tenAthI asAtAvedaka vizeSAdhika che, kemake Indriyopayukta paNa asAtAvedaka che. tenAthI asamavahata vizeSAdhika che. - X - tenAthI jAgRta vizeSAdhika che. kemake samavahatamAM paNa keTalAMka jAgRta hoya che. tethI paryAptA vizeSAdhika che. kemake keTalAMka supta paryApta paNa hoya che ane jAgRta paryAptA ja hoya che. tenAthI Ayu karmanA baMdhaka vizeSAdhika che. kemake aparyAptA paNa AyubaMdhaka hoya che. A ja alpabahutva ziSyonA anugraha mATe sthApanArAzi vaDe batAvAya che [ahIM vRttikAzrIe be paMkti dvArA asatakalpanAthI aMka saMkhyA dvArA ukta alpabahutva jaNAvela che, jenI sthApanA ame ahIM batAvela nathI, sugama che. vRtti joI levI. - 4 - 4 - e pramANe baMdhadvAra kahyuM. have pudgaladvAra kahe che - pada-3-dvAra-26- "pudgala" 158 sUtra-25 H kSetranI apekSAe sauthI thoDAM pudgalo traNa lokamAM che, tenAthI urdhvalokatIchaliokamAM anaMtagaNAM che, tenAthI adholokatIchaliokamAM vizeSAdhika che, tethI tirthAlokamAM asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI urdhvalokamAM asaMkhyAtagaNAM che, tethI adhaulokamAM vizeSAdhika che. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM pudgalo urdhva dizAmAM che, adhodizAmAM vizeSAdhika che, IzAnamAM naiRtyamAM asaMkhyAtagaNAM ane baMne vidizAmAM parasparatulya, tethI agni ane vAyavyamAM baMne sthAne sarakhA ane vizeSAdhika, pUrvamAM asaMkhyAtA pazcimamAM dakSiNamAM, uttaramAM anukrame vizeSAdhika che. kSetranI apekSAe sauthI thoDAM dravyo trilokamAM, urdhvaloka tIMchaliokamAM anaMtagaNA, adholokatIlokamAM vizeSAdhika, urdhvalokamAM asaMkhyAtagaNAM, adholoke anaMtagaNA, tilioke saMkhyAtagaNA. dizAnI apekSAe sauthI thoDAM dravyo adhodizAmAM, urdhva dizAmAM anaMtagaNAM, IzAna ane naiRtya baMnemAM tulya ane asaMkhyAtagaNAM, agni ane vAyavyamAM baMnemAM tulya ane vizeSAdhika, pUrvamAM asaMkhyAtagaNAM, pazcimadakSiNa-uttaramAM kramazaH vizeSAdhika. * vivecana-295 : A pudgalonuM aAbahutva dravyApiNAne AzrIne samajavuM. kemake tevI paraMparA che. temAM kSetrAnusAra vicAratAM triloka sparzI pudgalo sauthI thoDAM che, - x - kemake acitta mahAkaMdho ja triloka vyApI che. tethI urdhvaloka tIchalokamAM anaMtagaNAM che, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/26/25 159 kemake te be pratane, tene anaMta saMkhyAtapadezI cAvatu anaMta anaMta pradezI DhaMdho sparze che mATe dravya svarUpe anaMtagamAM che. tenAthI adholokatI chalokamAM vizeSAdhika che, kemake laMbAI-pahoLAImAM kSetra kaMIka adhika che. tethI tIrachalokamAM asaMkhyAtagaNAM che, kemake kSetra asaMkhyAtagaNuM che. tethI urvalokamAM asaMkhyAtapaNAM che kemake tIchalokathI te asaMkhyAtapaNe koga che. tethI adholokamAM vizeSAdhika che, kemake te urvalokagI vizeSAdhika che. have dizAne AzrIne alAbahatva - sauthI thoDAM pagalo urvadizAmAM che. rApabhAnA samabhUtaLa meranA madhya bhAgamAM cAra upara ane cAra nIce ema ATha pradezono rUcaka che, tethI cAra pradezanI lokAMta paryanta urvadizA nIkaLI, temAM sauthI thoDAM padagalo che. tenAthI adhodizAmAM vizeSAdhika che. adhodizA sUcakathI cAra pradeza nIce lokAMta paryA che. te dizA urvadizAthI vizeSAdhika che. tenAthI IzAna ane naiRtya pratyekamAM asaMkhyAtagaNamAM che ane svasthAnanI apekSAe paraspara tulya che. kemake te baMne vidizA paNa sucakathI nIkaLI motInI mALAnA AkAre tIcha-adho-urvalokanA aMta sudhI gayela che, kSetra asaMkhyAtagaNuM che. paNa svasthAna kSetra tulya che. tenAthI agni ane vAyavyamAM pratyekane AzrIne vizeSAdhika ane svasthAne tulya che. vizeSAdhika hovAnuM kAraNa A che - ahIM saumanasa ane gaMdhamAdana parvatamAM sAta sAta zikharo, vidhutaprabha ane mAlyavaMtamAM nava nava zikharo che. temAM jhAkaLa AdinA ghaNAM sUma pudgalo che. mATe vizeSAdhika che. ane svasthAne tulya che. tenAthI pUrvamAM asaMkhyAtagaNAM che, kemake kSetra asaMkhyAtagaNuM che, tethI pazcimamAM vizeSAdhika che, adholaukika grAmomAM khAlI jagyA hovAthI tyAM ghaNAM pudgalo che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika tenAthI uttaramAM vizeSAdhika che kemake uttaramAM saMkhyAtA koDAkoDI yojana pramANa mAnasa sarovara che, temAM ghaNAM jIvo che, teonA taijasa kAmaNa pudgalo adhika che, e pramANe pudgalanuM alAbahave kahyuM. have phogAnusArI sAmAnya dravyonuM alA bahutva-phona apekSAo - sauthI thoDAM dravyo trilokane sparze che. kemake - dharma-adharma-AkAza dravya, pudagalAstikAya mahAtkaMdha ane jIvAstikAyamAM maraNa samuThThAtane prApta jIvo triloka vyApI che. tenAthI urvaloka tIchalokamAM anaMtagaNAM dravyo che kemake tene anaMta pudgala dravyo ane anaMtajIva dravyo sparze che, tethI adholoka-lIchalokamAM vizeSAdhika che - 4 - tenAthI udarvaloke asaMkhyAtapaNAM che kemake kSetra asaMkhyAtagaNuM che, tenAthI adholokamAM anaMtagaNAM che kemake adholaukika grAmomAM kALa che, te kALa - x - anaMta che. tenAthI tIchalokamAM saMkhyAlagaNAM che - X - X - have dizAne AzrIne sAmAnya dravyonuM aAbahatva sauthI thoDAM dravyo adho dizAmAM che, tenAthI urvamAM anaMtagamAM, kemake urvamA merano 5oo yojanano sphaTikamaya 160 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 kAMDa che - x * temAM kSaNAdikALa vibhAga thAya che, kALa - x * anaMta che, tethI IzAnamAM ane naiRtyamAM asaMkhyAtA dravyo che. svasthAnamAM tulya che. tenAthI agni ane vAyavyamAM vizeSAdhika che - x - tenAthI pUrvamAM asaMkhyAtagaNAM che kemake phona asaMkhyAtagaNuM che. tenAthI pazcimamAM vizeSAdhika che kemake adholaukika gAmomAM khAlI jagyAmAM pagalo saMbhave che. tenAthI dakSiNamAM vizeSAdhika che kemake bhavanono khAlI bhAga che. tethI uttaramAM vizeSAdhika che. have paramANu pudgala, saMkhyAtAdi pradezonuM alAbadutva - * sUtra-296 - bhagavad ! A paramANu yudgala, saMkhyAta pradezika, asaMkhyAtapadezI, anaMtapadezI kaMdhomAM dravyatANI, pradezArthapaNAthI, dravyA-udezArthatAthI koNa konAthI a50 che ? gautama ! sauthI thoDAM anaMtapadezI kaMdho dravyArthapaNe, paramANu yugalo dravyApaNe anaMtagaNa, saMkhyAta pradezI kaMdho dravyothapaNe saMkhyAlagaNAM, asaMkhyAtapadezI kaMdho dravyApaNe asaMkhyAtagaNAM che. anaMtapadezI kaMdho pradezArthapaNe sauthI thoDAM che, paramANu yugalo pradezArthapaNe anaMtagaNa che, saMkhyAta pradezI kaMdho pradezANapaNe saMkhyAlagaNa che, asaMkhyAtapadezI kaMdho pradezArthapaNe asaMkhyAtagaNAM che. dvavyA-pradezArthapaNe - sauthI thoDAM anaMtapadezI kaMdho dravyApaNe che, te pradezArNapaNe anaMtagamAM che. paramANu yugalo dravyA-udezApiNe anaMtagaNAM, saMkhyAtapadezI kaMdha dravyApaNe saMjJAtavANA, te ja pradezArthapaNe saMkhyAtapaNAM che, asaMkhyAtapadezI kaMdha dravyArthapaNe asaMkhyAtagaNa, te ja pradezArNapaNe asaMkhyAtamAM che. bhagavana ! eka pradezAvagaDha, saMgIta pradezAvamADha, asaMkhyAta pradezAvagaDha padagalomAM dravyApaNe, pradezAIpaNe, dravyArtha-udezAthapaNe koNa konAthI alpa, bahu, turA, vizeSa che ? gautama ! sauthI thoDAM eka pradezAvagADha yugalo dravyApaNe che. tethI saMkhyAtapadezAvagaDha yugalo dravyApiNe saMkhyAtapadezAvagADha che, tethI asaMkhyAtapadezAvagADha pugalo dravyArthapaNe asaMkhyAtagaNa che. pradezArthapaNe - sauthI thoDA eka pradezAvagADha, saMkhyAtapadezAvagADha saMkhyAlagaNA, asaMkhyAtapadezAvagADha asaMkhyAtagaNAM che. * * * dravyApadezAIpaNe sauthI thoDAM ekapadezAvagADha yugalo dvavyArtha-udezArthapaNe che. saMkhyAtapadeza vagADha pagalo baMne rIte saMkhyAtapaNAM, asaMkhyAtapadezAvagADha yugalo baMne rIte asaMkhyAtagaNAM che. bhagavAna ! eka samacasthitika, saMkhyAta samayasthitika, asaMkhyAta samaya sthitika yugalomAM koNa konAthI ? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3|-|26/296 161 gautama ! (1) dravyArthapaNe - sauthI thoDAM eka samaya sthitika pudgalo, saMkhyAta samaya sthitika saMkhyAtagaNAM, tethI asaMkhyAta samaya sthitika asaMkhyAtagaNAM che. (2) pradezArthapaNe sauthI thoDAM eka samaya sthitika pudgalo, saMkhyAta samaya sthitika saMkhyAtagaNAM, asaMkhyatasamaya sthitika asaMkhyAtagaNAM che. (3) dravyA-pradezArthapaNe - sauthI thoDAM eka samaya sthitika pudgalo, saMkhyAta samaya sthitika baMne rIte saMkhyAtagaNA, asaMkhyAta samaya sthitika baMne rIte asaMkhyAtagaNAM che. bhagavan ! eka guNa kALA, saMkhyAtaguNakALA, asaMkhyAtaguNa kALA, anaMtaguNakALA pudgalomAM dravyApaNe, pradezArthapaNe, dravyA-pradezArthapaNe koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! sAmAnya pudgalo saMbaMdhe kahyuM tema ahIM kahevuM. e pramANe bAkInA varNa, gaMdha, rasa saMbaMdhe kahevuM. sparzamAM karkaza-mRduguru-laghusparza saMbaMdhe eka pradezAvagADha mAphaka kahevA. bAkInA sparze varNo kahA tema kahevA. * vivecana-296 H paramANu pudgala, saMkhyAtapradezI Adi pAThasiddha che. vizeSa A - alpabahutva badhe sthaLe tathA svabhAva kAraNa jANavuM. have kSetra prAdhAnyathI abahutva - ahIM kSetranI mukhyatA hovAthI paramANuthI AraMbhI anaMtapradezI kaMdho paNa eka pradezAzrita hoya to AdhAra-Adheya abhedatAthI eka dravya gaNAya che. kemake tenuM AdhArakSetra eka AkAzapradeza che. AvA eka pradezAvagADha pudgala dravya sauthI thoDAM che, lokAkAza pradeza pramANa che. * x - tenAthI saMkhyAta pradezAvagADha pudgalo dravyArthapaNe saMkhyAta gaNAM che. te A rIte - kSetrathI prAdhAnyatAthI dvipradezathI anaMtapradezI saMdha eka dravya gaNAya che. te pUrvoktathI saMkhyAtagaNA che. - 4 - 4 - eka pradezAvagADhathI dvipradezAvagADha pudgalo saMkhyAtagaNA, tenAthI pridezAvagADha saMkhyAtagaNA ItyAdi - 4 - 4 - e pramANe asaMkhyAtA pradezAvagADha pudgalo dravyArthapaNe asaMkhyAtagaNAM che kemake asaMkhyAtAnA asaMkhyAtA bhedo che. pradezArthatA sUtro, dravyArtha-pradezArthatA sUtro sugama hovAthI teno svayaM vicAravA. kALa ane bhAva sUtro paNa sugama che. pUrve jema sAmAnya rIte pudgalo kahyA, tema ekaguNakALA Adi pudgalo kahevA. te A rIte - sauthI thoDAM ekaguNakALA anaMtapradezI kaMdho che. tenAthI ekaguNa kALA paramANu pudgalo dravyArNapaNe anaMtagaNAM che. tenAthI eka guNa kALA saMkhyAtapradezI kaMdho saMkhyAtagaNAM che ItyAdi - x - kahevuM. A pramANe bAkInA varNa, gaMdha, rasa saMbaMdhe kahevuM. karkaza sparza - eka pradezAvagADha ekaguNa karkaza sparzavALA pudgalo dravyArthapaNe 20/11 162 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 sauthI thoDAM che, saMkhyA pradezAvagADha ekaguNa karkaza sparzavALA pudgalo dravyArthapaNe saMkhyAtagaNAM che, tethI asaMkhyAta pradezAvagADha ekaguNa karkaza sparzavALA pudgalo dravyArthapaNe asaMkhyAtagaNA che ItyAdi. A pramANe mRdu, guru, laghu sparza saMbaMdhe jANavuM. bAkInA sparze varNAdivat che. pudgala dvAra kahyuM, have mahAdaMDaka dvAra kahe che - pada-3-dvAra-27-"mahAdaMDaka' * sUtra-297 : bhagavan ! have sarva jIvonA alpabahutva mahAdaMDakanuM varNana karIza. 1sauthI thoDAM garbhaja manuSyo, 2-mAnuSI saMkhyAtagaNI, 3-paryAptA bAdara teukAyika asaMkhyAtagaNA, 4-anuttaropAtika devo asaMkhyAtagaNAM, 5-upalI traiveyakanA devo saMkhyAtagaNAM, 6-madhyama gaiveyaka devo saMkhyAtagaNAM, 7-nIcalA traiveyaka devo saMkhyAtagaNAM, 8 thI 11 - acyuta-AraNa-prANata-AnatakalpanA devo anukrame saMkhyAtagaNAM che. 12,13 - sAtamI ane chaThThI pRthvInA nAsko uttarottara asaMkhyAtagaNAM, 14,15 - sahasAra ane mahAzukranA devo kramazaH asaMkhyAtagaNAM, 16 - pAMcamI pRthvInA nArako asaMkhyAtagaNAM, 17 - lAMtaka ko devo asaMkhyAtagaNAM, 17cothI pRthvInA nAsko asaMkhyAtagaNAM, 19-brahmaloka kalpe devo asaMkhyAtagaNAM, 20-trIjI pRthvInA nAko asaMkhyAtagaNAM, 21-mAhendrakalpanA devo asaMkhyAtagaNAM, 22-sanakumAra kalpanA devo asaMkhyAtagaNA, 23-bIjI pRthvInA nArako asaMkhyAtagaNAM, 24-saMmUrttima manuSyo asaMkhyAtagaNAM, 25-IzAnakAnA devo asaMkhyAtagaNAM, 26 thI 28 IzAnakalpanI devI, saudharmanA devo, saudharmanI devI kramazaH saMkhyAtagaNI. ra-bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNA, 30-bhavanavAsI devI saMkhyAtagaNI che. 31-ratnaprabhA pRthvInA nArako asaMkhyAtagaNAM che. 32-khecara paMcendriya puruSa tiryaMco asaMkhyAtagaNAM, 33-khecara paMcendriya tiryaMcastrI saMkhyAtagaNI, 34 thI 37- sthalacara paMce puruSa tiryaMco, sthalacara paMce tiryaMca strI, jalAra paMce puruSa tiryaMco, jalacara paMce tiryaMca strIo kramazaH saMkhyAtagaNAM che. 38 vyaMtaradeva, aMtara devI, jyotika deva, jyotika devI kramazaH saMkhyAtagaNAM che. 42 thI 44 - khecara paMce napuMsaka ti sthalayara paMce napuMsaka tiryaMca, jalacara paMce napuMsaka tiya kramazaH saMkhyAtagaNAM che, 45 thI 41 paryAptA caurindriyo saMkhyAtagaNAM ce, 46 thI 48 paryAptA paMcendriyo, paryAptA beIndriya, patA teIndriya uttarottara vizeSAdhika che. 49-aparyAptA paMce asaMkhyAtagaNAM che, 50-apatA urindriyo vizeSAdhika che. 51-para, tethI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 |-|2297 ApatA teIndriya, apayA beIndriyo kramazaH vizeSAdhika che. 53 thI 64 - paryAptA pratyeka zarIra bhAdara vanaspatikAya, payaktiA bhAdara nigoda, pati bodara pRedI, payaktiA bhAdara apue, payaktiA bhAdara vAyu, apayafptA bAda teu apayatA pratyekazarIra bhAdara vanaspati, ApayaktiA bAdara nigodo, apayata bAdara pRthavI, apayaktiA bhAdara ae, ApatA bhAdara vAyu, apacatA sUkSma teu kramazaH asaMkhyAtagaNAM che. 6 thI 7 - upayafiA sukSma pRedIapaMiA suma apa, apayatA sUma vAyu kramazaH vizeSAdhika che. 68 thI 61 - tethI pati sUkSma teu, payA sUma pRedI, paryatA sUkSma apa, paryAptA sUkSma vAyu vizeSAdhika che. 2 - apati sUkSma nigoda asaMkhyAtapaNAM, 93-pati sUkSma nigoda saMkhyAlagaNAM che. 4 thI 6 : abhavyo, patita samRSTi , siddho kramaza: anaMtagaNa che, gyatA bhAdara vanaspati anaMta gaNA che, 38-bhAdara payaktiA vizeSAdhika che, 96-apayafptA bhAdara vanaspati asaMkhyAtapaNAM che, 80-bhAdara apayaktiA vizeSAdhika che, 81-bhAdara jIvo vizeSAdhika che. -apayati sUkSma vanaspati asaMkhyAtagaNI che, 83-sUma piyatA vizeSAdhika che, 84-saptiA sUba vanaspati saMkhyAtapaNAM che. 85-sUkSma paryAptA vizeSAdhika che. 86-sUkSma vizeSAdhika che. 80-bhavasiddhiko vizeSAdhika che, 88-nigodo vizeSAdhika che. 89vanaspatijIno vizeSAdhika che. 6,91 ekendriyo, tiryaMca kramazaH vizeSAdhika che. 1 thI 8 : mizrAdeSTi, avirati, sakaSAyI, chakAstha, sayogI, saMsArI, sajIvo uttarottara vizeSAdhika che. * vivecana-297 : bhagavanuM ! sarva jIvonA alAbadutva mahAdaMDakanuM varNana karIza * sUtra cIza. AnA dvArA jaNAve che - tIrthakara anujJA mAtra sApekSa ja gaNadharo sUga canA kare che. paNa zratAbhyAsa sApekSa nahIM. athavA ema jaNAve che - kuzala kAryamAM paNa guranI anujJA vinA pravRtti na karavI, anyathA vinayapaNuM na ghaTe. vinayanuM lakSaNa - potAnA AtmA gurune nivedita karyo che, gurunI citavRttine anusare che, mukti mATe haMmezA prayatna kare che, te ziSya. te guru kevA hoya ? dharmajJa, dharmakad, dharmapravartaka ane prANIone dharmazAstranA arthano upadeza karanAra hoya, te gura have kRpatijJAnusAra mahAdaMDakanuM varNana kare che - 1-sauthI thoDAM garbhaja manuSyo che, kemake te saMkhyAtA koTAkoTI pramANa che. 2-tenAthI manuSya strI saMkhyAtagaNI che, kemake te 27guNI che. 3-tenAthI paryAptA bAdara teukAyika asaMkhyAtapaNAM che - x - 4-tenAthI anuttaropapAtI devo asaMkhyAtapaNAM che. * X - 5-tenAthI upalI saiveyakanA devo saMkhyAtapaNAM che - X prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 * kAraNa tyAM ghaNA vimAno che - x * 6-tenAthI madhyama raiveyakanA devo saMkhyAlagaNAM che. tenAthI nIcenA paiveyakanA devo saMkhyAlagaNAM che. 8-tenAthI amrutakalAnA devo saMkhyAtapaNAM che. tenAthI AraNakAnA devo saMkhyAlagaNAM che. jo ke AraNa ane ayuta baMne samazreNika che, vimAnasaMkhyA paNa sarakhI che, to paNa kRSNapAlika jIvo tathA svabhAvathI dakSiNa dizAmAM upaje che. *x - 10-tenAthI prANatakAnA devo saMkhyAtagaNAM che. 11-tenAthI AnatakalAnA devo saMkhyAlagaNAM che. ahIM AraNakalAvatuM vicAryuM. 12-tenAthI sAtamInAkanA nArako asaMkhyAtagaNAM che - x - 13-tenAthI chaThThI nakavALA asaMkhyAtagaNA che. pUrvadizAnI apekSAe nairayikonA alAbahatvano vicAra karyo. 14-tenAthI sahasArakA devo asaMkhyAtapaNAM che * x * 15-tenAthI mahAzuka ka5 devo asaMkhyAtagaNAM che. kemake ahIM ghaNAM vimAno che. vimAno 40,000 che, nIce-nIcenA vimAnamAM ghaNAM vadhAre devo che. 16-tenAthI pAMcamI narakamAM nAho asaMkhyAtapaNAM che. -x- 17tenAthI lAMtakakathadevo asaMkhyAtapaNAM che x- 18-tenAthI cothI nakanA nAko asaMkhyAtapaNAM che, yukti pUrvavatuM. 19tenAthI brahmalokakalA devo asaMkhyAtapaNAM che. yukti pUrvavatuM. 20-tenAthI trIjI. nakanA nArako asaMkhyAtapaNAM jANavA. 21-tenAthI mAhendrakA devo asaMkhyAtapaNAM che. 22-tenAthI sanakumArakalA devo asaMkhyAtapaNAM che. badhe yukti pUrvavatuM. 23-tenAthI bIjI narakanA nArako asaMkhyAtagaNAM che. sAtamIthI bIjI pRthvI sudhI pratyekane svasthAnanI apekSAo vicAratAM badhAM ghanIkRta loka zreNInA asaMkhyAtamA bhAga AkAzapradeza sazi pramANa che. 24-tenAthI samRddhimamanuSyo asaMkhyAtapaNAM che. * x * 25-tenAthI IzAnakAdevo asaMkhyAtapaNAM che - x - x * 26-tenAthI IzAnakalAdevI saMkhyAtagaNI che, kemake te batrIzagaNI che. - x * 27-tenAthI saudharmakatA devo saMkhyAtagaNAM che, kemake tyAM ghaNAM vimAno che. 32 lAkha vimAno che. dakSiNa dizAmAM hovAthI kRSNapAkSika jIvo ghaNAM upaje che [prazna A yukti bIjA-coyA kalAmAM paNa kahI che, to tyAM asaMkhyAtagaNA ane ahIM saMkhyAlagaNAM kema kahyA? [u] zAstra prAmAyathI A mAnavuM, ahIM pAThanI bhrAMti nathI - 4 - 28tenAthI saudharmakapadevIo saMkhyAtagaNI che, kemake te devothI 12-gaNI che. 29devIthI asaMkhyAtapaNAM bhavanavAsI devo che. - X - X - 30-tenAthI bhavanavAsinI devIo saMkhyAtagaNI che. kemake te babIzagaNI che. 31-tenAthI pahelI pRthvInA nArako asaMkhyAtapaNAM che - x-x - 32-tenAthI khecara paMcendriya ticiyonika puraSo asaMkhyAtapaNAM che - X - X - 33-tenAthI khecara paMcendriya tiryaMcayonika strIo saMkhyAtagaNI che. kemake te traNaguNI che - x * 34tenAthI sthalacara paMcendriya tiryaMcayonika puruSo saMkhyAlagaNAM che * * * * * 35 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3/-/2/297 165 tenAthI sthalacara paMcendriya tiryaMcastrI saMkhyAtagaNI che, kemake te traNa gaNI che. 36tenAthI jalacara paMcendriya tiryaMca yonika puruSo saMkhyAtagaNAM che - x - x - 39tenAtI jalacara paMcendriya tiryaMcastrIo saMkhyAtagaNI che, kemake te traNagaNI che. 38tenAthI vyaMtara devo saMkhyAtagaNAM che - x - X + X * 39-tenAthI vyaMtarIo batrIzagaNI hovAthI saMkhyAtagaNI kahI che. 40-tenAthI jyatiSka devo saMkhyAtagaNAM che - x + X - 41-tenAthI jyotiSka daivI saMkhyAtagaNI che, kemake batrIzagaNI che. 42tenAthI khecara paMcendriya tiryaMca napuMsako saMkhyAtagaNAM che, kyAMka "asaMkhyAtagaNA' pATha che, paNa te yogya nathI. kemake AgaLa paryAptA caurindriyo kahevAze, te paNa jyotika devothI saMkhyAtagaNAM ja ghaTI zake, te nahIM ghaTe. - x - x - X - X - 43-tenAthI sthalacara paMcendriya napuMsako saMkhyAtagaNAM che. 44-tenAthI jalacara paMcendriya napuMsako saMkhyAtagaNAM che. 45-tenAthI paryAptA carindriyo saMkhyAtagaNAM che. 46-tenAthI paryAptA saMjJI ane asaMjJI paMcendriyo vizeSAdhika che. 47-tenAthI paryAptA beIndriyo vizeSAdhika che. 48-tenAthI paryAptA teIndriyo vizeSAdhika che - 4 - 4 -. bIje sthaLe paNa A pramANe abahutva kahyuM che - tethI napuMsaka khecara, napuMsaka sthalacara, napuMsaka jalacara, paryAptA urindriya saMkhyAtagaNAM che, tenAthI paryAptA paMcendriya, beIndriya, teIndriya kaMIka adhika che. 49-tenAthI aparyApta paMcendriyo asaMkhyAtagamAM che. - 4 - 4 - 50-tenAthI aparyAptA caurindriyo vizeSAdhika che. 51-tenAthI aparyAptA teIndriya vizeSAdhika che. para-tenAthI aparyAptA beIndriyo vizeSAdhika che. - 4 - 4 - 53-tenAthI pratyeka bAdara vanaspatikAyika paryAptA asaMkhyAtagaNAM che. - 4 - 4 - 4 - 54-tenAthI paryApta anaMtakAyika jIvanA zarIrarUpa bAdara nigodo asaMkhyAtagaNAM che. 55-tenAthI bAdara pRthvIkAyika paryAptA asaMkhyAtagaNAM che. 56-tenAthI paryAptA bAdara akAyiko asaMkhyAtagaNAM che - x - 4 - aMgulanA asaMkhyAta bhAganA asaMkhyAta bhedo hovAthI ahIM asaMkhyAtagaNAM kahevAmAM koI doSa nathI. 57-tenAthI paryAptA bAdara vAyukAyiko asaMkhyAtagaNAM che - 4 - 4 - 58-tenAthI bAdara teukAyika aparyAptA asaMkhyAtagaNAM che. kemake teo asaMkhyAta lokanA AkAzapradezanA rAzi pramANa che. 59-tenAthI pratyekazarIra bAdara vanaspatikAyika aparyAptA asaMkhyAtagaNAM che. 60-tenAthI aparyAptA bAdara nigoda asaM che. 61-tenAthI bAdara pRvIkAyika aparyAptA asaMkhyAtagaNAM che. 62-tenAthI bAdara ap. aparyAptA asaM che. 63-tenAthI bAdara vAyu aparyAptA asaM che. 64-tenAthI sUkSma teu aparyAptA aAM che. 65-tenAthI sUkSma pRthvI aparyAptA vizeSAdhika che. 66-tenAthI sUkSma adh aparyAptA vize che. 67-tenAthI sUkSma 166 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vAyu aparyAptA vize che. 68-tenAthI sUkSma teu paryAptA saMkhyAtagaNAM che, kemake aparyAptA sUkSmothI paryAptA sUkSmo svabhAvathI ja ghaNAM che. - 4 - 4 - 6-tenAthI sUkSma pRthvI paryAptA vize che. 70-tenAthI sUkSma ar. paryAptA vize che. 71-tenAthI sUkSma vAyu paryAptA vize che. 72-tenAthI sUkSma nigoda aparyAptA asaM che. 73-tenAthI paztiA sUkSma nigodo asaM che - 4 - 4 - 4 - 74-tenAthI abhavasiddhiko anaMtagaNAM che kemake te jaghanyayukta anaMta pramANa che. 75-tenAthI samyakdarzana patita anaMtagaNAM che. 76-tenAthI siddho anaMtagaNA che. 77-tenAthI bAdara vana paryAptA anaMtagaNAM che. 78-tenAthI sAmAnya bAdara paryAptA vize che. kemake temAM bAdara pRthvIno paNa samAveza thAya che. 79-tenAthI bAdara aparyApta vana asaMkhyAtA che. kemake ekaika paryAptA bAdara nigodamAM asaMkhyAtagaNAM bAdara aparyApta nigodo upaje che. 80-tenAthI sAmAnya bAdara apacaptiA vize che. kemake temAM bAdara aparyApta pRthvIno samAveza che. 81-tenAthI sAmAnya bAdaro vize che, kemake temAM paryAptA-aparyAptA baMneno samAveza thAya che. 82-tenAthI sUkSma vana aparyAptA asaM che. 83-tenAthI sAmAnya sUkSma aparyAptA vize che. - 4 - 84-tenAthI sUkSma vana paryAptA saMkhyAtagaNAM che, kemake sUkSma aparyAptAthI sUkSma paryAptA svabhAvathI ja saMkhyAtagaNAM che. 85-tenAthI sAmAnya sUkSma paryAptA vizeSAdhika che. kemake paryAptA sUkSma pRthvIkAyAdino temAM samAveza che. 86-tenAthI paryAptA aparyAptA vizeSaNa rahita sUkSmo vize che. kemake temAM aparyAptA sUkSma sarveno samAveza che. 87-tenAthI bhavasiddhika - bhavya jIvo vize che. kemake jaghanya yukta anaMta abhavya sivAya badhAM bhavya che. 88-tenAthI sAmAnya nigoda vize che kemake bhavya, abhavya, sUkSma-bAdara nigoda jIvarAzimAM ja prApta thAya che. - 4 - 4 - 89-tenAthI sAmAnya vanaspati jIvo vizeSAdhika che, kAraNa ke pratyeka zarIravALA vanaspati jIvono temAM samAveza thAya che. 90-tenAthI sAmAnya ekendriya jIvo vizeSAdhika che. kemake bAdara ane sUkSma pRthvIkAyikAdino paNa temAM samAveza thAya che. 91-tenAthI sAmAnya tiryaMco vizeSAdhika che. kemake paryApta ane aparyApta beIndriya, teIndriya, carindriya ane tiryaMca paMcendriyono temAM samAveza thAya che. 92-tenAthI cAre gatimAM rahelA mithyArdaSTi jIvo vizeSAdhika che. kAraNa ke ahIM keTalAka avirati samyagdaSTi Adi saMjJI jIvo sivAya bAkInA badhAya tiryaMco mithyAdRSTi che ane cAre gatinA mithyAdRSTinA vicAramAM asaMkhyAtA nArakAdino prakSepa karavo. tethI tiryaMca jIvarAzinI apekSA vicAra karatAM cAra gatinA mithyArdaSTi jIvo vizeSAdhika che. 93-tenAthI viratirahita jIvo vizeSAdhika che, kAraNa ke avirati samyagdaSTi jIvono paNa temAM samAveza thAya che. 94 tenAthI sakaSAyI jIvo vizeSAdhika che. kemake dezaviratAdi sakaSAyI hovAthI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B/-/27/297 167 teno paNa temAM samAveza thAya che. 5-tenAthI chAstha jIvo vizeSAdhika che, kemake upazAMta mohAdino temAM samAveza thAya che. 96-tenAthI sayogI jIvo vizeSAdhika che, kemake sayogI kevalIno temAM samAveza thAya che. 93-tenAthI saMsArI jIvo vizeSAdhika che, kemake ayogI kevalIno paNa temAM samAveza thAya che. 98-tenAthI sarva jIvo vizeSAdhika che. kemake siddhono paNa temAM samAveza thAya che. | muni dIparatnasAgare karela pada-3-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 che pada-4-"sthiti' . - X - X - X - * sUtra-298 : bhagavAna ! nAskonI keTalA kALanI sthiti kahI che ? gautama! jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa 33-sAgaropama bhagavad ! apayati nairayikonI keTalo kALa sthiti kahI che ? gautama ! jaghanya ane utkRSTathI tamuhUrta. bhagavana ! pati nairayikonI keTalo kALa sthiti che ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta jUna 10,000 varSa, utkRSTa aMtamuhUrta nyUna 33-sAgaropama. bhagavana ! ratanapabhA pRedI nairayikanI keTalo kALa sthiti che ? gautama! jaghanya 10,000 varSa utkRSTa sAgaropama. aparyApta ratanapabhA pRtI nairayikanI keTalI sthiti che ? gautama ! jaghanya, utkRSTa paNa aMtamuhUrta. pati ratanapabhA pRthvInairayikanI sthiti keTalo kALa che? gautama! jaghanya aMtamuhUrta dhUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtarmuhUrNa nyUna sAgaropama. bhagavAna ! zarkarApabhA pRdI nairayikanI keTalo kALa sthiti kahI che? gautama! jaghanya eka sAgaropama, utkRSTa praNa sAgaropama. apayati zarkarAyedI nairayikanI sthiti keTalo kALa che? gautama ! jaghanya, utkRSTa paNa aMtamuhUrta payapitA zarkarApabhA pUratI nairacikanI keTalo kALa sthiti che ? gautama! jaghanyathI aMtamuhUrta nyUna sAgaropama. utkRSTathI aMtamuhUrta nyUna kaNa sAgaropama. bhagavad / vAlukApabhA pRnI nairacikanI sthiti keTalI kahI che ? gautama! jaghanya 3-sAgaropama, utkRSTa -sAgaropama. piyatA vAlukApabhA pRthvI nairayikanI sthiti : jaghanya, utkRSTa paNa aMtamuhUrta. payaktiA vAlukApabhA pRnI nairayikanI sthiti ? jaEInya aMtamuhUrta nyUna 3-sAgaropama, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna sAgaropama. bhagavAna ! paMkaNabhA pRthvI nairayikanI sthiti keTalI che ? jaghanya sAta sAgaropama, utkRSTa daza sAgaropama. aparyAptA paMkaNabhA pRedI nairayikanI sthiti jaghanya, utkRSTa paNa aMtamuhUrta prayatA paMkAbhA pRthvI nairayikanI sthiti janya aMtamuhUrta nyUna sAta sAgaropama, utkRSTa aMtamuhUrNa nyUna daza sAgaropama. bhagavana dhUmakhabhA pRvI nairayikanI keTalI sthiti che ? gautama jaghanya daza sAgaropama, utkRSTa 17-sAgaropama. apayata ghUmapabhA pRnI nairayikanI sthiti ? gautama ! jAnya, utkRSTa paNa aMtarmahatta. payaktiA mApamAM aurasikanI sthiti janya aMtamuhUrta nyUna 10 sAgaropama, utkRSTa tamuhUrvANa 10 sAgaropama. bhagavAna ! tamabhA pRvI nairayikanI keTalI sthiti che ? gautama / jaghanya 1sAgaropama, utkRSTa 22-sAgaropama. apayaktiA tamawbhA pRthvI nairacikanI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/na-298 169 sthiti? jaghanya, utkRSTa paNa aMtamuhUrta. paryAptA tama:prabhA pRthavIaurayikanI sthiti? jaghanya aMtamuhUrta dhUna 10 sAgaropama, utkRSTa aMtamuhUrta nyUna rarasAgaropama che. bhagavAna ! adhasaptamI pRtI nairayikanI keTalI sthiti che ? gautama ! jaghanya rasAgaropama, utkRSTa 31-sAgaropama. piyaktiA saptamI pRthvI nairayikanI keTalI sthiti che ? jaghanya ane utkRSTathI paNa aMtamuhUrta che. prayatA AdhasatamI pRdI nairayikanI sthiti keTalI che ? jaghanya aMtamuhunnA 22-sAgaropama, utkRSTathI aMtarmuhUrvajUna 33-sAgaropama che. * vivecana-298 - have cothuM pada kahe che. teno saMbaMdha A che - pUrvanA padamAM dizAnI apekSAe aAbahatvanI saMkhyA nirdhArita karI. ahIM te jIvonI janmathI maraNa sudhInA nAkAdi paryAyarUpe niraMtara sthitino vicAra karAya che. A saMbaMdhathI prApta sthitipadanuM ga - bhagavanA nairayikonI sthiti keTalI che ? jenA vaDe rahevAya te sthiti - AyuSa kamano anubhava ke jIvana. jo ke ahIM jIve mithyAtvAdi hetuthI gRhIta, jJAnAvaraNIyAdi rUpe pariNata karma pudgalonuM je rahevuM te sthiti. to paNa nAkAdi vyavahArano hetu je Ayukarmano anubhava te paNa sthiti kahevAya. te A - jo ke narakagati, paMcendriyajAti Adi nAmakarmanA udayane AzrIne nArakAva paryAya che, to paNa udyanA prathama samaye narakoTane aprApta chatAM nAkapaNAMno vyavahAra thAya che. * * * * * mATe ahIM nArakapaNAMnA vyavahAranuM kAraNa AyukarmanA anubhavane ukatA vyutpattithI sthiti kahI che. bhagavana uttara Ape che. he gautama! ItyAdi. ahIM pati-aparyAptAnA vibhAga sivAya sAmAnyathI uttara Apela che. paryAptA-paryAptAnA vibhAga vaDe sthitino vicAra karatAM piyaktiAdi sUjha jANavA. ahIM apayartiA labdhi ane karaNa vaDe be bhede che - temAM nAko, devo, asaMkhyAta varSAyuka tiryaMca ane manuSyo karaNo vaDe ja aparyApyA che. kemake labdhi apayaptiAnI teomAM utpatti nathI - x - aMtarmuhUrta sudhI aparyAptA hoya che. bAkInA tiryaMca ane manuSyo utpatti samaye ane labdhi vaDe apayaktiA hoya che. eTale karaNa apAtA ane labdhi aparyAptA baMne che. aparyAptA jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta paryanta hoya che. mATe kahyuM che - jaghanya ane utkaTathI aparyAptAnI sthiti aMtamuharta che. aparyAptAno kALa pUro thayA pachI bAkIno paryAptAno kALa che. tethI patiAnA sUtramAM kahyuM che - jaghanyathI aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa ItyAdi * x * sAmAnya naraka pRthvIne AzrIne vicAryuM. have pRthvInA vibhAga vaDe vicAre che. temAM raktaprabhA ItyAdi badhuM sugama che. 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 * sUtra-29 thI 305 - ri99] bhagavana! devonI keTalo kALa sthiti che ? gautama! jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33-sAgaropama. apati devonI keTalI sthiti che ? gautama ! jAnyathI utkRSTathI aMtamuhUrta nyUna 10,000 varSa, utakRSTathI aMtamuhUrta jUna 23-sAgaropamAM bhagavat ! devInI keTalo kALa sthiti che ? jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI papa-palyopama. piyata devInI sthiti? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa. ukRSTathI aMtamuhUrta nyUna paMcAvana palyopamanI sthi@i che. bhagavAna ! bhavanavAsI devonI keTalo kALa sthiti che ? gautamI jAnyathI daza hajAra varSa, utkRSTathI sAdhika sAgaropama. apati bhavanavAsI devonI sthiti? jaghanya utkRSTa aMtarmuharta payata bhavanavAsI devonI sthiti? jaghance aMtamuhUrta khUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtamuhUd nyUna sAtireka sAgaropama che. bhagavana ! bhavanavAsI devInI keTalI kALa sthiti kahI che ? gautama ! jAnyathI 1e,ooo varSa, utkaTathI sADA cAra palyopama che. apati bhavanavAsI devInI sthiti? jaghanya ane utkRSTathI paNa aMtamuhUrta pacatA bhavanavAsI devInI sthiti ? jaghanyathI aMtarmuhUrNa nyUna daza hajAra varSa ane utkRSTathI aMtamuhUrta dhUna sADA cAra palyopamanI kahI che. bhagavad ! asurakumAra devonI sthiti keTalI che ? gautama ! jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI sAtireka sAgaropama che. paryAptA asurakumAronI sthiti? jAnyathI, utkRSTathI aMtamuhUrta patiA asurakumAranI ? jInyathI aMtamuhUrta dhUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtamuhUrta nyUna sAtireka sAgaropama che. bhagavad ! asurakumAra devInI keTalI sthiti che ? gautama jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI sADAcAra palyopama piyata asurakumAra devInI ? jaghanya, utkRSTapaNa aMtamuhUrNa asurakumArI pati devInI sthiti keTalI ? jaghanyathI aMtamuhUrta nyUna 10,000 varSa utkRSTathI aMtamuhUrva nyUna sADAcAra palyopamanI che. bhagavad ! nAgakumAra devonI keTalI sthiti che ? gautama ! jaghanyathI 1e,ooo varSa, utkRSTa dezona be palyopama che. paryAptA nAgakumAranI sthiti janya ane utkRSTa baMne aMtamuhUrta. paryAptA nAgakumAranI sthiti ? jaghanyathI aMtamuhUta jUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtamuhUrta nyUna dezona be palyopamanI che. bhagavan! nAgakumArI devInI sthiti keTalI che ? gautama. jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI dezona palyopama. apacatA nAgakumAradevInI ? jaghanya, utkRSTa baMne aMtamuhUrta payafptA nAgakumAra devInI ? kadAca tamuhUrNa nyUna Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-|-|299 thI 305 10,000 varSa, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna dezona palyopama. bhagavan ! suvarNakumAra devonI keTalI sthiti che ? gautama! jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTathI kaMIka nyUna be palyopama. apatA suvarNakumAra devonI ? jaghanya ane utkRSTa baMne aMtarmuhUrta paryAptAnI ? jaghanyathI aMtarmuhUrta nyUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna dezona be palyopama. suvarNakumAra devInI pRcchA - jaghanya 10,000 varSa utkRSTa dezona palyopama. apacapti devInI pRcchA jaghanya, utkRSTa baMne AMtarmuhUrta paryAptI devInI pRcchA- jaghanya tamuhUrta nyUna 10,000 varSa, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna dezona palyopama. 171 e pramANe stanitakumAra paryanta sAmAnya, aparyAptA ane apacAnA traNa-traNa sUtro nAkumAranI mAphaka jANavA. [30] bhagavan ! pRthvIkAyikonI keTalI sthiti che ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 22,000 varSa. apatA pRthvIkAyanI ? jaghanya, utkRSTa baMne aMtarmuhUrtaH paryAptA pRthvI pRcchA-jaghanyathI AMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta jUna 22,000 va. sUkSma pRthvIkAyikanI pRcchA-jaghanya ane utkRSTa baMne aMtamuhUrta. apatA ane paryAptA baMne AlavA e ja rIte che. bAdara pRthvIkAyikanI pRcchA - te sAmAnya pRthvI mAphaka jANavA. bhagavan ! kAyikanI keTalI kALa sthiti che? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 7000 varSa. aparyAptA kAyikanI ? jaghanya ane utkRSTa baMne aMtamuhU. paryAptA kAyikanI pRcchA - sAmAnya kAyikavat jANavI. sUkSma akAyikanA traNe sUtro pRthvIvat jANavA. bAdara akAyika paryAptA utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna 3000 varSa. aukAyika saMbaMdhe prA - jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa ahora apacapti ukAyikono prazna baMne aMtamuhUrta, patA teukAyikono prak - gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna traNa rAtridivasa. - - - aparyAptA saMbaMdhI traNe prazna - jaghanyathI, utkRSTathI aMtarmuhUtta. - - bAdara teu pRcchA-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna traNa ahorAtra. bhagavan vAyukAyikonI sthiti keTalA kALanI che? gautama! jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTathI 3000 varSa. - - apacatA vAyunI pRcchA utkRSTa baMne aMtarmuhUrva patiA vAyu pRcchA-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta ghanya, jUna 3000 varSa. - sUkSma vAyunA traNe praznano - jaghanya, utkRSTa baMnethI tamuhUrta bAdara 172 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vAyuno prar - traNe sthiti audhikavat che. bhagavan ! vanaspatikAyikanI keTalI sthiti che ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI 10,000 varSa apAtA vanano praznana - jaghanya, utkRSTa baMne aMtarmuhU. paryAptA vanano prana - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa sUkSma vanaspatikAyikanI traNe sthiti - jaghanya, utkRSTa aMtamuhU. bAdara vana prazna-traNe sthiti audhikavat kahevI. aMtarmuhUrtanyUna [30] bhagavan ! beIndriyonI keTalA kALanI sthiti che ? gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa bAra varSa. aparyAptA beIndriyanI sthiti-jaghanyathI, utkRSTathI aMtarmuhUrta, paryAptA beIndriyano pana-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna bAra varSa. bhagavan ! teIndriyonI keTalA kALanI sthiti che ? jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 49 ahorAtra. apayaryApta teIndriyono sthiti - baMne aMtarmuhUrva. papti teIndriyanI sthiti ? jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTathI AMtarmuhUrta nyUna 49 ahorAtri. bhagavan ! caurindriyonI keTalI kALa sthiti che ? jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa cha mAsa. aparyApta rAurindriyanI sthiti? baMne aMtarmuhU. paryAptA carindriya saMbaMdhI prazaana-jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna cha mAsa. [32] bhagavan ! pondriya tiyinI keTalI sthiti che ? gautama ! jaghanyathI AMtarmuhUrta, utkRSTathI traNa palyopama. aparyAptAnI pRcchA-gautama ! jaghanyathI, utkRSTathI aMtarmuhUrta. paryAptatAnI pRchA - gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna traNa palyopamanI che. saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonikanI pRcchA - jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI pUrva kroDa. apacaptiAnI pRcchA-janyathI, utkRSTathI baMne aMtarmuhU. patAnI pRcchA-jaghanyathI gautama ! aMtarmuhUrta, utkRSTathI AMtarmuhUrta nyUna pUrvakoDa. garbhaja tiryaMca paMcendriyanI pRcchA-gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTathI traNa palyopama. e rIte baMne sUtro jANavA. bhagavan ! jalacara paMcendriya tiryaMcayonikanI keTalI kALa sthiti che ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta. utkRSTathI pUrvakoDI. paryAptAnI pRcchA. - jaghanyathI, utkRSTathI aMtarmuhUrta paryAptAnI pRcchA jaghanyathI AMtarmuhUrta utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoDa. saMmUrttima jalacara paMce tiya jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI yUkroDa. bAkI baMne sUtro audhika saMmUrNimavat jANavA. paryAptAnI pRcchA - utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoDa. garbhaja jalacara paMcendriya tiryaMcayonikanI pRcchA. gautama ! jaghanyathI AMtarmuhUrta, utkRSTathI pUrvakoDa. paryAptAnI pRcchA - jaghanyathI, utkRSTathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-I-ra99 thI 305 133 tamuhUrta. payaratAnI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utakRSTathI aMtamuhUta jUna pUvakroDa. - catuSpada sthalacara paMce ticihanI pRcchA-jadhanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI traNa palyopama. patA catu sthao paMce tiryaMcagnI pRcchA-jAnyathI, utkRSTathI aMtamuhUrta payafptAnI pRcchA. jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa aMtanyUna gaNa palyopama. saMmUrNima catu sthala pAMce tiranI pRcchA-gautama ! jAnya aMtamuhUd, utkRSTa 84,000 varSa. aparyAptA? baMne aMtarmahatta. paryAptA saMbaMdhe praznajaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI aMtamuhUrta nyUna 84,000 varSa. gaja cata stha* paMce tiryaMca saMbaMdhe prazna. jaghanyathI aMtarmahatta, utkRSTathI traNa palyopama. piyatAnI sthiti? jaghanya, utkRSTathI aMtamuhUrta patAnI sthiti? jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI aMtaonyUna kaNa palyopama. uraparisarpa stha* paMce ticinI sthiti? jaghanya aMtarmahatta, utkRSTa pUvakoDa ayaktiAnI ? baMne aMtamuhUrta pAtAnI 7 jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa aMtadhUna pUrvakoDa. saMmUrchAima u5risarSanI sthiti? jaghanya aMtarmuhUd, utakRSTa 13,000 varSa apatinI 7 baMne aMtamuharta payaptAnI ? jaghanya aMtamuhUd. utkRSTa aMtarmuhUrNa nyUna 23,000 varSa. gaja uparisarSa sthapaMce tiryaranI sthiti? jaghanyathI aMtamuhUd, utkRSTathI pUvakoDI. apatiAnI pRcchA--janya ane utkRSTa baMne aMtamuhUrta. paryAptAnI sthiti ? jaghanya aMtarmahatta. utkRSTathI aMtarmahatta nyUna pUvakoDI. bhujaparisarSa sthalacara paMcendriya tiryaMcayonikanI sthiti? gautama! janyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI kroDapU4. e rIte ApatA ane patinI paNa gajivata kahevI. saMmUrNima bhuja parisarSa thalacara paMcendriya tiryaMcayonikanI sthiti? jAnyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI 42,ooo varSa aparyAptAnI sthiti? jaghanyathI, utkRSTathI baMne aMtamuhUrta. paryAptiAnI sthiti? jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMta nyUna 42,000 varSa. gabhaja bhuja parisarSa sthalacara paMcendriya tiryaMcanI sthiti ? jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa pUrvakoDa. aparyAptAnI sthiti? jaghanyathI, utkRSTathI aMtarmahatta. payaktiAnI sthiti? jaghanyathI aMtamuhUta, utkRSTathI aMtarmuhUrta nyUna pUvakroDa. becara paMcenidraya ticiyonikanI sthiti? jAnya tamuhUd, utakRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga. pitAnI sthiti janyathI, utkRSTathI aMtamuhUrta. payaratAnI sthiti ? jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTa ado nyUna 134 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/1 palyopamano asaMmo bhAga saMmUrchAima khecara paMcetiyacanI sthiti? jaghanya, AMtarmahatta, utkRSTa 2,000 varSa. ApatiAnI sthiti? jaghanya, ukRSTathI aMtamuhUrta. payaptiAnI sthiti? jaghanya tamuhUrta, utkRSTathI aMtarmuhUdjUna 2,000 varSa. gaja khecara poticinI sthiti? jaghanya aMtamuhUta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga. aparyAptA-paryAptiAnI sthiti paNa sAmAnya khecara paMce mujaba kahevI. [33] bhagavana / manuSyonI keTalI sthiti che ? gautamajaghanyathI aMtarmahata, utkRSTathI traNa palyopama. apayA manuSyanI sthiti? baMne aMtamuhUrta. payaktiA manuSyonI sthiti? jaghanya aMtarmahad, utkRSTa aMtarjuna traNa palyopama. saMmUrchAima manuSyonI sthiti? baMne aMtarmahatta. garbhaja manuSyanI sthiti? gautama! jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI traNa palyopama. apayaptiAnI sthiti? baMne tao, paptAnI ? jaghanya aMta, utkRSTa aMtanyUna gaNa palyopama. [3os] bhagavad ! vyaMtara devonI keTalA kALanI sthiti che ? gautama ! jAnyathI 10,000 varSa, utkRSTa palyopama. piyaktiA baMtara devonI sthiti? jAnyathI, ukRSTathI aMtamuhad, vyatAnI sthiti? jAnyathI aMtamuhUrta jUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtamuhUrNa nyUna palyopama. vyaMtara devInI sthitine jaghanya 10,000 varSa, utakRSTa as8 palyopamAM apatinI 7 baMne aMtamuhUrva patinI ? jaghanya aMtapjUna 10,000 varSa, utkRSTa aMta nyUna addha palyo. [30] jyotika devonI sthiti? jaghanyathI palyopamano AThamo bhAga, utkRSTa palyopama ane eka lAkha vaSadhika. piyati jyotino praznajanya, utkRSTa baMne aMtamuharta prayatAnI sthiti? jaghanyathI aMtarmuhud jUna palyopamano AThamo bhAga, utkRSTa aMtarmuhurta dhUna lAkhavaSadhika palyopama. jyotika devInI sthiti ? gautama ! jaghanya palyopamano aebhAga, utkRSTa apalyopama ane pa0,000 vaSadhika. apayatA jyotika devInI sthiti? gautama / jaghanya paNa, utkRSTa paNa aMtamuhUrta payaktiA jyotika devInI sthiti? sAmAnya sthitimAMthI aMtamuhUrNa nyUna karatA je Ave che. caMdradevanI sthiti? jaghanya catubhagi popama. utkRSTa lAkha vAdhika palyopama. piyatAnI ? baMne aMtamuhUrta. payatanI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtamuhUrta bAda karavuM. caMddha vimAne devInI sthiti? jaghanya catubhaga palyopama, utkRSTa 50,000 vaSadhika arvapalyopama aparyAptA devInI ? baMne aMtamuhUrta. payaktiA devInI ? Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-|-|299 thI 305 jaghanya aMta nyUna caturbhAga palyopama. utkRSTa aMta nyUna 50,000 varSAdhika apalyo 175 sUrya vimAne devonI sthiti? jaghanyathI caturbhAga palyopama, utkRSTa hajAra varSAdhika palyopama. paryAptAnI ? baMne aMtarmuhUrta paryAptatAnI? sAmAnya sthitimAM aMtarmuhUrta nyUna, sUryavimAne devInI sthiti? jaghanya caturbhAga palyopama, utkRSTa 500 varSAdhika ardhapatyopama. aparyAptAnI? baMne aMtarmuhUrta paryAptAnI ? sAmAnyamAM tamuhUrtanyUna. grahatimAne devonI sthiti? jaghanyathI caturjiMga palyopama, utkRSTa palyopama. paryAptAnI? baMne aMtarmuhUrta. paryAptAnI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna karavI. grahavimAne devInI sthiti ? jaghanya caturbhAga palyo utkRSTa ardhapalyopama. aparyAptA devInI? baMne aMtarmuhUtta. paryAptAdevInI ? sAmAnya sthitimAMthI AMtarmuhUrta nyUna karavI. nakSatra vimAne devonI sthiti ? jaghanyathI tumbaMga palyopama. utkRSTathI ardhapopama. aparyAptAnI? baMne sthiti tamuhUrta. paryAptAnI sthiti? tamuhUrta nyUna rAtubhagi po jaghanya sthiti ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna ardhapalyopama. nakSatra vimAne devInI sthiti? jaghanyathI tugi palyopama, utkRSTa sAtireka caturthAMga po, aparyAptAnI ? baMne aMtarmuhUrta. paryAptAnI? sAmAnyamAMthI tamuhUrta bAda karavA. tArAvimAne devonI sthiti? jaghanyathI aSTabhAga palyopama, utkRSTa caturbhAiga palyo, aparyAptAnI? aMtamuhUta. paryAptAnI ? jaghanya ane utkRSTa baMnemAM aMtarmuhUrta nyUna. tArA vimAne devInI sthiti? jaghanyathI aSTabhAga palyopama, utkRSTa sAtireka aSTabhAga pahyo. apacaptidevInI ? baMne sthiti aMtarmuhUrta. paryAptidevInI ? jaghanya AMtarmuhUrta nyUna aSTabhAga palyo, utkRSTa nyUna sAtireka aSTabhAga palyo vivecana-299 thI 305 : caMdra vimAnamAM caMdra utpanna thayA che. bAkInA temanA parivArarUpa che. utkRSTathI keTalAMka Indra, sAmAnika AdinI lAkha varSa adhika palyopama. caMdradevanI yathokta utkRSTa ja che. - sUtra-306 : bhagavan ! vaimAnika devonI keTalA kALanI sthiti kahI che ? gautama! 176 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 jaghanyathI palyopama, utkRSTa 33-sAgaropama. paryAptAnI sthiti? gautama ! jaghanyathI, utkRSTathI paNa aMtar muhUrta. patiAnI sthiti ? jaghanyathI aMtarmuhUrta nyUna palyopama. utkRSTathI aMtarmuhUrtanyUna 33-sAgaropama. bhagavan ! vaimAnika devInI keTalo kALa sthiti che ? jaghanyathI palyopama, utkRSTathI paMcAvana palyopama. aparyAptAnI sthiti? jaghanya, utkRSTa baMne aMtamuhU. paryAptInI ? jaghanya aMtarmuhUrtanyUna palTo utkRSTa aMta nyUna 55-palyo saudharmako deva sthiti? jaghanya palyopama, utkRSTa be sAgaropama. apasaptiAdevanI? baMne aMtarmuhU. pAtA devonI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta bAda karavuM. saudharma ka2e devInI sthiti? jaghanya palyopama, utkRSTa 50-popama. apAtA devInI ? baMne aMtarmuhUrta paryAptA devInI ? sAmAnya sthitimAMthI AMtarmuhUrtanyUna sthiti. saudharmakaO parigRhItA devInI sthiti? jaghanya palyopama, utkRSTa sAta palyopama. aparyAptA parigRhItAdevInI ? baMne aMtarmuhUrta. parigRhItA paryAptA devInI ? jaghanyathI aMtarmuhUrtanyUna palyopama, utkRSTa aMtanyUna sAta palyo saudharmakarbhe aparigRhItA devInI sthiti? jaghanya palyopama, utkRSTa 50-palyopama. aparyAptIdevInI? baMne aMtamuhU. paryAptInI? sAmAnyamAM aMtarmuhUrta bAda. IzAnako devonI sthiti ? jaghanyathI sAtireka palyopama, utkRSTa sAtireka be sAgaropama. aparyAptAnI baMne aMtarmuhUrta. paryAptAnI ? sAmAnyamAMthI aMtarmuhUrta nyUnAM. IzAnako devInI sthiti? jaghanya sAtireka palyopama, utkRSTa payapalTo, aparyAptatA devInI ? baMne aMtarmuhUta. paryAptA devInI ? sAmAnyamAMthI aMtarmuhUrta nyUna IzAnako parIgRhItAdevInI ? jaghanya sAtireka po, utkRSTa nava palyo. ayatiAdevInI ? aMtamuhurta. paryAptA devInI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. IzAnakathe aparigRhItA devInI sthiti? jaghanya sAtireka palso, utkRSTa 55-po apatiAdevInI ? baMne sthiti aMtarmuhUrta che. patiAdevInI ? gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta nyUna sAtireka palyo utkRSTa aMta nyUna 55 palyopama sanakumAra kalpa devonI sthiti? jaghanya be sAgaropama, utkRSTa sAta sAgaropama. aparyAptAnI ? aMtarmuhU. pAtAnI ? sAmAnya sthitimAMthI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-/-/306 aMtarmuhUrtanyUna. mAhendrako devonI sthiti? jaghanya sAtireka be sAgaropama, utkRSTa sAtireka sAta sAgaropama. patiA devonI ? janma, utkRSTa baMne AMtarmuhUrta. paryAptAdevonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrtanyUna sthiti Ave te sthiti brahmaloka kalpe devonI sthiti? jaghanya sAta sAgaropama, utkRSTa daza sAgaropama. apacaptiAnI? baMne AMtarmuhUrta. patiAnI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. lAMtaka ko devonI sthiti? jaghanya daza sAgaropama, utkRSTa cauda sAgaropama. aparyAptAnI ? baMne aMtarmuhUrta sthiti. paryAptA devonI ? sAmAnyamAMthI aMtamuhUrta nyUna evI sthiti, mahAzukra kalpe devonI sthiti? jaghanya 14 sAgaropama, utkRSTa 17sAgaropama. aparyAptA devonI? aMtarmuhUrta. paryAptatA devonI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna, sahasrArako devonI sthiti? jaghanya-17-sAgaropama, utkRSTa 18sAgaropama. ayatiAdevonI? baMne aMtarmuhUrta, payAdevonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna Anata kalpe devonI sthiti? jaghanya 18-sAgaropama, utkRSTa 19sAgaropama. payAi devonI? baMne aMtarmuhUrta. paryAtA devonI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. prANatako devonI sthiti ? jaghanya 19 sAgaropama, utkRSTa 20-sAgaropama. aparyAptAdevonI? baMne aMtarmuhUrta paryAtA devonI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. AraNa ko devonI sthiti? jaghanya 20 sAgaropama, utkRSTa 21sAgaropama. paryAptatAnI ? jaghanya, utkRSTa aMtarmuhUtta. paryAtA devonI ? jaghanyathI AMtarmuhUrtanyUna 20-sAgaropama, utkRSTathI AMtarmuhUrta nyUna 21-sAgaropamanI che. amruta kalpe devonI sthiti? jaghanya 21-sAgaropama, utkRSTa rarasAgaropama. aAidevonI? baMne aMtarmuhUrta. paryAptA devonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. nIrAlInIcalI praiveyaka devonI ? jaghanyathI bAvIza sAgaropama, utkRSTathI 23-sAgaropama. 177 aparyAptAnI ? tamuhUrta. paryAptAnI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna, nIcalI madhyama gaiveyakadevonI? jaghanyathI tevIza sAgaropama, utkRSTa 24-sAgaropama. 20/12 138 aparyAptAnI ? aMtarmuhUrta. paryAptAdevonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. nIcalI-upalI traiveyaka devonI? jaghanya 24-sAgaropama, utkRSTa-25 sAgaropama, apayatA devonI ? baMne aMtamuhU. paryAptAdevonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhU nyUna. madhyama-nIcalI gaiveyaka devonI sthiti? jaghanya 25-sAgaropama, utkRSTa 26-sAgaropama. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 apacaptiAnI ? aMtamuhU. paryAptA devonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta bAda. madhyama-madhyama greveyaka devonI sthiti? jaghanya 26-sAgaropama, utkRSTa 27-sAgaropama. apacaptiA ? AMtarmuhUrta. paryAptA devonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. madhyama-upalI taiveyaka devonI sthiti? jaghanya 27-sAgaropama, utkRSTa 28-sAgaropama. aparyAptAnI ? tamuhUrta. paryAptA devonI? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrva nyUna uparanI nIcalI caiveyaka devonI sthiti ? jaghanya 28-sAgaropama, utkRSTa 29-sAgaropama. aparyAptAnI ? aMtamuhU. paryAptA devonI? sAmAnya sthitimAMthI tamuhUrta nyUna, uparanI madhyama traiveyaka devonI sthiti? jaghanya 2-sAgaropama, utkRSTa 30-sAgaropama. aparyAptAnI ? AMtarmuhUrta. paryAptatA devonI ? sAmAnya sthitimAMthI tamuhUrta nyUna uparanI upalI traiveyaka devonI sthiti? jaghanya 30-sAgaropama, utkRSTa 31-sAgaropama. aparyAptAnI ? aMtamuhU. paryAptA devonI ? sAmAnya sthitimAMthI aMtarmuhUrta nyUna. bhagavan ! vijaya, vaijyaMta, yaMta, aparAjitamAM devonI keTalA kALanI sthiti kahI che ? gautama ! jaghanyathI 31-sAgaropama, utkRSTathI 33-sAgaropama. apatA devonI sthiti? jaghanyathI, utkRSTathI baMne aMtarmuhUrta. paryAptA devonI sthiti? jaghanyathI aMtarmuhUrta nyUna 31-sAgaropama, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-/-/306 utkRSTathI tamuhUrta nyUna 33-sAgaropama che. bhagavan ! sathisiddhanA devonI keTalI sthiti kahI che ? gautama ! ajaghanyotkRSTa 33-sAgaropama sthiti che. AthiiisaddhanA aparyAptA devonI sthiti? jaghanyathI, utkRSTathI baMne aMtamuhUrta. sarvArthasiddhanA paryAtA devonI sthiti? ajaghanyotkRSTa AMtarmuhUrta nyUna 33-sAgaropama che. muni dIparatnasAgare karela pada-4-no TIkA sahitano anuvAdapUrNa 179 180 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 pada-pa-paryAya' -- -- * - * -- 0 e pramANe cothA padanI vyAkhyA karI, have pAMcamuM kahe che. tenA saMbaMdha A che - cothA padamAM nAkAdi paryAyarUpe jIvonI sthiti kahI. ahIM temanA audayika, kSAyopazamika, kSAyika bhAvane AzrIne paryAyonI saMkhyA batAve che. tenuM Adi sUtra A pramANe che-- * sUtra-307 : bhagavan ! paryAyo keTalA bhede che ? gautama ! be bhede - jIvaparyAya ane ajIvapAMya. bhagavan ! jIvapAyo saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA ? gautama ! saMkhyAta ke asaMkhyAta nathI, anaMta che. ema kema kahyuM ? gautama! nairayiko, asura-nAga-suvarNa-vidhuta-agni-dvIpa-udadhi-dizA-vAyu-stanitakumAro, pRthvIapa-teu-vAyukAyiko (e badhAM) asaMkhyAtA che. vanaspatikAyiko anaMtA che. be-traNa-cAra IndriyovALA, paMcendriya tiryaMco, manuSyo, vyaMtaro, jyotiko vaimAniko [A badhA] asaMkhyAtA che. tathA siddho anaMtA che. tethI he gautama ! ema kahyuM ke - anaMtA che. * vivecana-307 : paryAyo keTalA bhede kahyA che ? gautame kayA abhiprAyathI Ama pUchyuM ? pahelA padanA prAraMbhe prajJApanAnA be bhedo kahyA che - jIvapajJApanA, ajIvaprajJApanA. temAM jIva, ajIva dravyo che. kemake guNa-paryAyavALuM dravya che. tethI jIva, ajIva paryAyanA bhedo jANavA A prazna karyo. bhagavaMta uttara Ape che - paryAyo be bhede, jIva ane ajIva paryAyo. temAM paryAya, guNa, vizeSa, dharma e paryAyavAcI che. prazna-saMbaMdhamAM audayikAdi bhAvone AzrIne paryAyasaMkhyA batAvavAnI che. audayikAdi bhAvo jIvAzrita che, to ahIM jIva ane ajIva paryAyo kema kahyA ? uttara-A zaMkA ayukta che. kemake audayikAdi bhAvo pudgalane vize paNa hoya che. tethI jIva ane ajIvanA bheda vaDe audayikAdi bhAva hovAthI doSa nathI. have paryAyanuM parimANa jANavAne pUche che - jIva paryAya saMkhyAtA che ItyAdi. ahIM vanaspati ane siddha sivAya badhA nAkAdi jIva pratyeka asaMkhyAtA che. vanaspati ane siddho anaMtA che. tethI paryAyavALA jIvo anaMtA hovAthI anaMtA jIvaparyAyo kahyA. e pramANe gautame sAmAnyathI jIvaparyAyo pUchyA ane bhagavaMte paNa sAmAnya uttara kahyo. have vizeSa viSaya pra-- * sUtra-308 : bhagavan ! nArakonA keTalA paryAyo che ? gautama ! anaMtA paryAyo che. ema kema kahyuM ? gautama ! eka nAraka, bIjA nAkanI apekSAe dravyApaNe Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/-I-IB08 181 tulya che, pradezArthapaNe tulya che, paNa avagAhanA vaDe kadAca hIna, kadAca tulya, kadAca hIna hoya. jo hIna hoya to asaMkhyAtamo bhAga hIna hoya, saMkhyAtamo bhA+saMkhyAta guNa ke asaMkhyAtaguNa hIna hoya che adhika hoya to asaMkhyAtamo bhAga yAvatu asaMkhyAtaguNa adhika hoya. kSitinI apekSAthI kadAca hIna, kadAca tulya ke kadAca adhika hoya. je hIna sthitika hoya to asaMkhyAtamo bhAga cAvatuM saMkhyAtaguNa hIna hoya. je adhika hoya to asaMkhyAtamo bhAga yAvata asaMkhyAtaguNa adhika sthitivALo hoya, kALA vaNa paryAyinI apekSAthI kadAca hIna, kadAca tulya ke kadAca adhika hoya. je hIna hoya to anaMtaasaMkhyAta-saMkhyAtamo bhAga hIna hoya athavA saMkhyAta-asakhyAta-anaMtaguNa hIna hoya. je adhika hoya to anaMtamo bhAga yAva4 anaMtaguNa adhika hoya. e rIte nIlaskad-hAddhi ane zukalavarNanI apekSAthI paNa cha sthAna patita jANavo. - sugaMdha ane durgadha pAyinI sApekSAthI cha sthAna patita hoya, tikadkaTaka-kayAya-asva-madhurasa paryAyinI apekSAe che sthAna patita hoya, karkazamRdu-gura-laghu-zIta-ujha-nidhanTsa sparza payaya vaDe ja sthAna prApta hoya. Abhinibodhika-kRta-avadhi-mana payayajJAna payaraya tathA matijJAna-zrata AjJAna-virbhAgajJAna paryAya vaDe, cakSu-cakSu-avadhi dazana payaya vaDe cha sthAnane prApta hoya. * * * te kAraNathI he gautama! ema kahyuM ke nAskonA anaMtA pAyi hoya che. * vivecana-308 : bhagavad ! nArakonA keTalA paryAyo kahyA che ? A prazna kayA abhipAyathI che ? pahelA sAmAnya jIvonA praznamAM paryAyavALA jIvo anaMta hovAthI anaMtaparyAyo kahyA, paNa jyAM paryAyavALA jIvo anaMtA nathI, tyAM paryAyonuM anaMtapaNuM kaI rIte ghaTe ? tyAM e ja uttara Ape che - "nArakonA anaMtaparyAyo che." ahIM saMzaya kare che ke ema zA hetuthI kaho cho ? teno uttara - eka nairayika, bIjA nairayikanI apekSAe dravyasvarUpe tulya che. ItyAdi. anaMta paryAyio zI rIte ghaTe, te batAve ce - koI paNa eka dravya anaMta paryAyavALuM che, kemake nAka jIva paNa dravya che tethI eka nAka jIva dravya, bIjA nAraka jIvanI apekSAthI dravyasvarUpe tulya che. pradezanI apekSAthI - nAka jIva dravyanA pradeza lokAkAzanA pradezo jeTalA che, tethI pradezArthapaNe baMne tulya che. pradezArthapaNe tulya che tema kahIne dravyo pradezavALA ane pradezavALA che ema be bheda jaNAve che. temAM paramANu apradeza dravya che tathA dvipadezAdi dravyo paNa che. tathA avagAhanAnI apekSAthI kadAyahIna hoya arthAt asaMkhyAta pradezI nairayika kadAca bIjA tuApadezI nairayikathI avagAhanAnI apekSAthI hIna hoya. ahIM thAt zabda prazaMsA, astitva, 182 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 vivAda, vicAraNA, anekAMta, saMzaya, pragnAdi arthamAM che eTale anekAMtapaNe kadAca hIna hoya, kadAya tatya ke adhika hoya. kemake ratnaprabhAM pRthvInA nAkonA bhavadhAraNIya vaikriya zarIranI avagAhanA jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI sAta dhanuSa traNa hAtha cha AMgaLa che ane utkRSTathI vadhatAM vadhatAM sAtamI nArakamAM te pano dhanuSa hoya che. ukta avagAhanA jo eka-bIjI narakanI apekSAthI gaNIe to asaMkhyAtamosaMkhyAtamo bhAga hIna paNa hoya. saMkhyAta ke asaMkhyAtaguNa hIna paNa hoya e rIte adhika hoya to asakhyAta bhAga cAvat asaMkhyAtaguNa adhika paNa hoya. kemake eka nAkamAM uMcAI 500 dhanuSa che, bIjAmAM aMgulano asaMkhyAtabhAga hIna che. * * * * * A rIte "vRttikAra" gaNita dvArA hIna-adhikatA kahe che. * x * temAM asaMkhyAta guNane jaNAvatA kahe che ke- eka tAraka apayapti avasthAmAM aMgulano asaMkhyAta bhAga che, to A asaMkhyAtane asaMkhyAta vaDe guNatA 500 dhanuSa thAya che tethI asaMkhyAtaguNa hIna kahela che. bIjo pahelAMthI asaMkhyAtaguNa adhika kahevAya che. jema avagAhanA vaDe hAni ane vRddhinA cAra sthAnako kahAM, tema sthiti vaDe paNa cAra sthAnako kahevA. te A rIte - eka nAkamAM 33-sAgaropama sthiti che, bIjAnI samayAdi jUna 13-sAgaropama sthiti che. e rIte -x *x * saMkhyAtabhAga hIna ke adhika thayA. kemake asaMkhyAtA samayonI eka AvalikA, saMgAtI AvalikAno eka ucchavAsani:zvAsa, sAta ucchavAsa niHzvAsa vaDe eka stoka, sAta stokano eka lava, 338 lavano eka muhUrta. e rIte * X - X - asaMkhyAtA varSe eka palyopama thAya. e rIte samayAdi hIna nAraka, pUrNa sthitivALAnI apekSAo asaMkhyAtamo bhAga hIna thAya, bIjo tenI apekSAe adhika thAya. vaLI daza koDAkoDI palyopamathI eke sAgaropama thAya. tethI keTalAMka palyopama nyUna sthitivALo pUrNa sthitivALA nArakanI apekSAe saMkhyAtamo bhAga hIna che, bIjo tenAthI adhika che, A ja vastu sAgaropamanI tulanAthI paNa vRttikAre batAvI che. temaja asaMkhyAtaguNa hInatA banAvatA kahe che - daza hajAra varSanI sthitivALo 33-sAgaropamanI apekSAo asaMkhyAtaguNahIna che. e rIte phonane AzrIne avagAhanAnuM hInAdhikatva ane kALane AzrIne sthitinuM hInAdhikatva hovAthI catuHsthAnanI prApti kahI che. have bhAvane AzrIne hInAdhikatva kahe che - sarva jIva ane ajIva dravyono paraspara dravya, kSetra, kALa ane bhAva vaDe vibhAga thAya che. jemake ghaDo, koI mATIno hoya koI sonAno hoya vagere. te dravya vibhAga. kSetranI eka ahIM to, bIjo pATalIputrano kALathI A Ajano, A bIjA varSano bhAvathI eka kALo, bIjo lAla vagere. ema bIjA dravyo saMbaMdhe paNa jANavuM. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/-I-IB08 183 temAM prathama pudgala vipAkI nAma karmanA udayathI jIvanA audayika bhAvanuM hInAdhikatva batAve che. kALA varNa paryAya vaDe kadAca hIna, kadAca tulya, kadAca adhika hoya. ahIM bhAvanI apekSAe hInapaNI ane adhikapaNAnA vicAramAM hAni ane vRddhinA prokanA cha-cha sthAnaka prApta thAya che ane te cha sthAnakomAM je jenI apekSAe anaMtabhAgahIna hoya tene sarva jIva pramANa anaMta saMkhyA vaDe bhAgavAtI je prApta thAya te anaMtamAM bhAga vaDe hIna hoya che. je jenI apekSAe asaMkhyAtamo bhAga hIna hoya che, tene asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa sazi vaDe bhAga ApavAthI je prApta thAya, teTalA bhAga vaDe cUta hoya che. [ItyAdi vRttithI jANavuM.] karmaprakRti saMgrahaNI gAthA-39nI ahIM sAkSI ApI che. kRSNa varNanA paryAyinuM parimANa vAstavika rIte anaMta che. to paNa asakalAnAthI daza hajAra gaNavuM. tene sarva jIvanA anaMta zazirUpa kalita so saMkhyA vaDe bhAgavA. tethI so saMkhyA Ave, temAM eka nArakanA kRSNavarNa pacayinuM parimANa 10,000 che, bIjAnA 1oo paryAyo ochA hovAthI 900 che tene zata sakhyArUpa sajIvonA anaMta vaDe bhAgavAthI 100 e anaMtamo bhAga thAya che. tethI jene 1oo nyUna daza hajAra kRSNavarNa paryAyo che, te nAraka paripUrNa kRSNa varNa paryAya nAkathI anaMtabhAga hIna che. tevI apekSAo pUrNa kRSNavarNa paryAyI nAka anaMtabhAga adhika che. kRSNa varNa paryAya parimANa 10,000 che. tene asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa kathita 50 vaDe bhAga ApatA 200 Ave che. te asaMkhyAtamo bhAga che. ItyAdi * x * x * e rIte 1000 ochA hoya to - x * 9000 kRSNa varNa payivALo nArakapUrNa kRSNa varNa paryAyavALA nAka karatAM saMkhyAtabhAgahIna che, tenI apekSAe bIjo saMkhyAtabhAga adhika che. ItyAdi * xxx * vRttikArazrIe anaMtaguNahIna cAvatuM anaMtaguNa adhikane saMkhyA dehAMtathI jaNAvela che e rIte - x * x - kRSNa varNa payayathI hAni ane vRddhinA cha sthAnako kahyAM che. tema bAkInA varNa, gaMdha, rasa, sparzone AzrIne pratyekanA cha sthAnako jANavA. e pramANe pudgalavipAkI nAmakarmanA udayathI utpanna thayela jIvanA dayika bhAvApekSA sthAnako batAvyA. have jIvavipAkIkarmanA kSayopazamabhAvathI cha sthAnaka - ahIM pUrvavata pratyeka AbhItibodhikAdi jJAnamAM cha sthAnakono vicAra karavo. ahIM dravyathI turApaNuM batAvatA sUtrakAre jemAM bheda-prabhedanuM bIja tirohita che, mayaranA iMDAnA rasanI mAphaka jemAM deza ane kALano krama avyakta che evuM tathA vizeSa bhedanA pariNAmane yogya dravya che. eTale abhedarUpa, deza-kALanA kramarahita tathA vizeSa ane bhedanA pariNAmane yogya dravya che. e jaNAvyuM. avagAhanA vaDe cAra sthAnaka banAvatA sUtrakAre "gathI AtmA saMkoca ane vistAra pAmavAnA svabhAvavALo che, paNa dravyanA pradezanI saMkhyAno saMkoca ane 184 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 vistAra thato nathI." ati dravyanA pradezanI saMkhyAmAM hAni ke vRddhi thatI nathI. ema batAvyuM che. * * x * sthiti vaDe catuHsthAnane jaNAvatAM sUtrakAre AyukarmanI sthitibaMdhanA kAraNabhUta ayavasAya sthAnono ukAI ane apakarSa batAvyo che. ema na hoya to cAra sthAnaka ghaTI na zake. ahIM AyakarmanA upalakSaNathI sarvakarmanA sthitibaMdhanA hetubhUta adhyavasAyono utkarSa ane apakarSa jANavo. * * * * * prazna-nArakonA paryAyasaMbaMdhI praznamAM bhagavaMte "anaMtaparyAyo che" ema kahevuM joIe, to pachI dravyAdi cAre kema kahyA ? (uttara) - zaMkA ayukta che. ahIM badhAM jIvonA badhAM svaparyAyonI saMkhyA sarakhI hotI nathI. paNa temAM cha sthAno hoya che, tema hamaNAM batAvyuM te cha sthAnanI prApti pariNAmIpaNA sivAya hotI nathI. te pariNAmIva ukta lakSaNavALA dravyanuM ja che, mATe dravyathI tulyapaNuM kahyuM. AtmA kevaLa kRNAdi paryAya vaDe ja paryAyavALo nathI * x * paNa tene adhyavasAya sthAno vaDe paNa paryAyavALo che. mATe kSetrAdi paNa kahyA. have asurakumAramAM paryAyasaMkhyA saMbaMdhe prazna* sUga-309 thI 314 - [30] bhagavanA amukumAronA keTalA payariyo kaI che ? gautama anaMtaparAyo che. ema kema kahyuM ? gautama! eka asurakumAra bIja asurakumAra karatAM dravyApaNe tulya che, pradezArthapaNe tulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna patita che. sthiti vaDe catuHsthAna patita che. kALAvaNa payacithI cha sthAnane prApta thayela che. e rIte nIlA -pIta-zukalavarNa payayi vaDe, sugaMdha-durgadha yaya vaDe, tikad-karka-kaSAya-amla-madhura sa paryAya vaDe, karkaza-mRdu-gurulaghu-zIta-uNa-nidhanukSa sparza paryAya vaDe, abhinibhodhikAdi cAra jJAna, mati Adi traNa ajJAna vaDe tathA cakSu-cakSu-avadhi darzana pacayi vaDe che sthAnaka patita che. he gautama! e kAraNathI kahuM chuM ke - asurakumArane anaMta payago karyA che. bAkI badhuM nairasikavatu jaNAvuM. asurakumAranI mAphaka AnitakumAra sudhI kahetuM. [31] bhagavAna ! pRvIkAyikone keTalA payayo che ? gautama ! anaMta pacayio che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama! eka pRvIkAyika, bIja pRthvImAcikanI apekSAe draSArtha ane pradezArtharUpe tulya che, avagAhanArUpe kadAcita hIna-tulya ke adhika hoya che. je nyUna hoya to asaMkhyAtamosaMkhyAtamo bhAga nyUna hoya che ke saMkhyAta guNa-asaMkhyAtaguNa adhika hoya che. sthitinI apekSAe misthAna patita hoya - kadAca jUna-tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to asaMkhyAtamo bhAga * saMkhyAtamo bhAga * saMkhyAtaguNa jUna hoya. je adhika hoya to asaMkhyAtamo bhAga-saMkhyAtamo bhAga- saMkhyAtaguNa adhika hoya. varNa, gaMdha, rasa, sparza, mati ane zruta ajJAnapayari, AcAludazana Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-I-/309 thI 314 185 paryAya vaDe ja sthAna patita hoya che. bhagavana! aprakAyikone keTalA paryAyo che ? anaMta paryAyo che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! eka akAyika bIjA prakAyikanI apekSAo drabhAI-udezArthapaNe tulya che. avagAhanA rUpe cAra sthAna ane sthitirUpe misthAna patita hoya che. varNa, gaMdha, rasa, sparza, matiajJAna, zrutajJAna, cakSudarzanathI cha sthAna patita hoya. - teukAyikanA keTalA payayo che? anaMta. ema kema kahyuM? gautama ! eka teukAcika, bIjI eka teukAyikanI apekSAthI dravyafpadezArthapaNe tulya che. avagAhanarUpe catuHsthAna sthitirUpe bisthAna patita hoya che. vaNadicAra, matsAdi be ajJAna, cakSudarzana vaDe pacayi cha sthAnapatita hoya che. vAyukAyikanA keTalA pacayio che ? anaMta. ema kema kahyuM? gautama! eka vAyukAyika bIjI eka vAyukAyikanI apekSAthI dravyArtha ane pradezArUipe tulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna, sthitirUpe bisthAnapatita che. vaNiida cAra, mati Adi be ajJAna, akSadarzana payaya vaDe ja sthAnapatita hoya che. vanaspatikAyikanA keTalA paryAya che? anaMta. bhagavan! ema kema kahyuM? gautamAM koI eka vanaspatikAyika bIjA vanaspatikAyikanI apekSAe dravyArtha ane pradezAthathI tulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna ane sthitirUpe bisthAnapatita che. vadi cAra macAdi be ajJAna, acakSudana pAyayi vaDe cha sthanitita che.. Di11 beIndriyone keTalA pracayi che ? anaMtA, bhagavana ema kema. kahyuM ? gautamAM eka beIndriya, bIja neIndriyanI apekSAthI dravyA-udezApiNe tulya che. avagAhanAthI kadAca jUna, tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to asaMkhyAta ke saMkhyAta bhAga nyUna tathA saMkhyAta ke asaMkhyAtaguNa nyUna hoya. je adhika hoya to asaMkhyAta bhAga cAvata asaMkhyAtaguNa adhika hoya che. sthitine AzrIne mAnapatita hoya. vadi cAra, abhinibhodhikAdi be jJAna, be ajJAna ane acasudana paryAya vaDe ja sthAna patita hoya che. e pramANe teIndriya ane caurindriyo jIvo vaNavA. paNa caurindriyomAM cakSu ane cakSu e be dazana hoya che. [31] nairayikovat paMcendriya tiryaMcayonikane kahevA. [31] manuSyone keTalA pAyayio che ? anaMtA. bhagavan! ema kema kahuM ? gautama ! koI eka manuSya, bIja manuSyanI apekSANI dvavyA-udezApiNe tulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna patita ane sthitirUpe pisthAna patita che. vaNadi cAra abhinibhodhikAdi cAra jJAnathI cha sthAnapatita che. kevaLajJAna pAyathI tulya che. traNa ajJAna, traNa darzana vaDe ja sthAna patita che. kevaLadaranA mayithI tulya che. 186 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 [31] vyaMtaro avagAhanA ane sthitirUpe caturathAna patita che. vaNadithI cha sthAnapatita che. jyotiSa ane vaimAnika paNa e ja prakAre che. paNa sthiti vaDe tristhAnapatita che. * vivecana-309 thI 314 - asukumAronA keTalAM paryAyo che ? ItyAdi. ukta artha badhAM asurakumArAdimAM jANavo. covIze daMDakanA sUtro pUrvavat kahevA. vizeSa e ke - pRthvIkAyikAdinI avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga pramANa che. temAM cAra sthAnako jANavA. kemake aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANanA asaMkhyAtA bhedo che. tenA sthiti Azrita hIna ane adhikatvamAM traNa sthAnako che. kemake temAM asaMkhyAtaguNa vRddhi ane hAnino saMbhava nathI. kemake ahIM pRthvIkAyikAdinuM sauthI jaghanyAyu kSullakabhavapramANa che, je 256 AvalikA thAya. be ghaDImAM kSullaka bhavonI saMkhyA 65,536 thAya che. * * * pRthvInI sthiti utkRSTathI saMkhyAnA vapimANa che. tethI asaMkhyAtaguNa vRddhi-hAni saMbhava nathI. traNa vRddhi-hAni A pramANe- eka pRthvInI sthiti saMpUrNa 22,000 varSa che, bIjAnI samaya nyUna 22,000 che. tethI bIjo pahelAnI apekSAe asaMkhyAtamo bhAga nyUna che ane bIjo asaMkhyAta bhAga adhika che. eka pRthvI 22,000 varSa sthiti che, bIjAnI aMtarmuhUtiida nyUna sthiti che. je aMtamuhUtadino saMkhyAtamo bhAga thAya che. aMtarmuhUrta Adi jUna 22,000 varSanI sthitivALo pUrNa 22,000 varSanI sthitivALAnI apekSA saMkhyAta bhANajUna che. tenI apekSAe saMpUrNa 22,000 sthitivALo saMkhyAtabhAga adhika che. [ItyAdi gaNita vRttimAM che te jovuM]. A pramANe akAyathI caurindriya paryAptA sudhI potapotAnI utkRSTa sthiti anusAra sthiti vaDe bisthAnaka vicAravA. tiryaMca paMcendriya ane manuSyane cAra sthAnako jANavA. kemake teonI sthiti utkRSTa traNa palyopama che. palyopama asaMkhyAtA varSa pramANa hovAthI asaMkhyAtaguNa vRddhi-hAnino saMbhava che. e rIte vyaMtarone paNa jANavA. kemake tenI jaghanya sthiti 10,000 varSa ukATa palyopama che. jyotika ane vaimAnikanI sthitine AzrIne traNa sthAnako jANavA. kemake jyotikanuM jaghanyAya 5copamano aSTabhAga, utkRSTa lAkha vaSadhika palyopama che. vaimAnikanuM Ayu jaghanya eka palyopama, utkRSTa 33-sAgaropama che. tethI temanI vRddhinahAnino asaMbhava hovAthI sthitithI prasthAnapatita kahyA. * sutra-315 : jaghanya avagAhanAvALA nairayikone keTalA pAyio che ? gautama! anaMtA. bhagavan! ema kema kahyuM? gautama ! jaghanya avagAhanAvALo nairayika bIja jaghanya avagAhanAvALA nairayikanI apekSAe dravyArtha-udezA-avagAhanArUpe tulya che, sthiti vaDe catuHsthAna patita che. varNa, gaMdha, rasa, sparza pathayi tathA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/-I-/15 183 traNa jJAna, traNa ajJAna, traNa dana vaDe ja sthAna patita che. utkRSTa avagAhanAvALA nairayikonA keTalAM pAyo che ? gautama. ArnatA. bhagavan! ema kema kahyuM? gautama! utkRSTa avagAhanAvALo eka nairayika, bIja nairayikanI apekSAthI dravyArtha-udezArtha-avagAhanArUpe tulya che. sthiti vaDe kadAca jUna, tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to asaMkhyAtamo bhAga jUna hoya, saMkhyAtamo bhAga, nyUna hoya, adhika hoya to asaMkhyAtamo ke saMkhyAtamo bhAga adhika hoya, varNa-gaMdha-rasa-sparza payayathI, traNa jJAna-traNa ajJAna-traNa darzana vaDe i sthAna patita hoya AjadAca anutkRSTa avagAhanAvALA nairayikone keTalAM payayo che ? gautama! anaMtA. bhagavana! ema kema kahyuM? gautama ! jaghanya anuckRSTa avagAhanAvALo eka nairayika, tevA ja nairayikanI apekSAe dravyartha ane pradezArtharUpe tulya hoya, avagAhanArUpe kadAca hIna, tulya ke adhika hoya. je hIna hoya to kadAca asaMkhyAtamo bhAga ke saMkhyAtamo bhAga ke saMkhyAtaguNa ke asaMkhyAtaguNa hIna hoya che adhika hoya to asaMkhyAtamo bhAga yAvat asaMkhyAtaguNa adhika hoya. sthiti vaDe kadAca hIna tulya ke adhika hoya. je hIna hoya to asaMkhyAtamo bhAga, saMkhyAtamo bhAga ke saMkhyAtaguNa hIna hoya, jo adhika hoya to A pramethI adhika hoya, vaNa-gaMdha-smArza vaDe, traNa jJAna-traNa ajJAna-traNa darzana vaDe ja sthAna patita hoya, tethI ajaghanyAnakRSTane anaMta kA. jaghanya sthitika nairayikone keTalAM paryAyio che ? gautama anaMta bhagavat / ema kema kahyuM ? gautama ! jadhanyasthitika eka nairayika, bIja nairayikanI apekSAthI dravyA ane pradezANapatulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna patita che. sthiti vaDe tulya che. varNa, gaMdha, sa, sparza payaraya vaDe, traNa jJAna-traNa ajJAna-traNa dazano vaDe ja sthAnapatita che. e pramANe utkRSTasthiti ane ajaghanya anukRSTa sthitivALA nairayikone mATe jANatuM. paNa sthAna apekSAo catuHsthAna patita hoya che. bhagavAna ! jarAnya kALA vALA nairayikonA keTalA pAyio che ? gautama ! anaMtA. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama! jaghanya kALA vaNavAja eka narayikanI apekSa bIja nairayikanI apekSA draSArtha ane pradezApiNe tulya che. avagAhanA ane sthiti vaDe catuHsthAna patita che. kALA vapiyathi vaDe tulya che, bAkInA vaNAMdi vaDe, maNa jJAna-traNa ajJAna-traNa darzanathI cha rasthAnapatita hoya che. te hetuthI he gautama! kahyuM ke anaMtapayayio che. e pramANe utkRSTa ane Ajadhanya anukRSTa kRSNavarNavALA nairaciko mATe paNa jANavuM. paNa kALA varNa paryAyathI cha sthAna patita hoya che, e pramANe 188 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 bAkInA varSo ane gaMdhAdimAM jANavuM. bhagavAna ! jaghanya abhinibhidhoka jJAnI nairayikone keTalA paryAyo che ? gautama! anaMtA paryAyo che. bhagavAna ! ema kema kahyuM ? gautama! jaghanya AbhinibhodhikAAnI eka nairayika, bIja nairayikanI apekSAe dravyartha - padezArthapaNe tulya che. avagAhanAthI catuHstAna patita che. vadi cAra vaDe cha sthAnapatita che. Abhinibhodhika jJAnapathayi vaDe tulya che. zrutajJAna-avadhijJAna payio ane traNa darzana vaDe ja thAnapatita che. e pramANe utkRSTa ane madhyama Abhinibhodhika jJAnI nairasiko mATe paNa tema jaNAvuM. paNa svasthAnathI abhinibhodhikAna payayo vaDe ja sthAna patita che. A pramANe zrutajJAnI, avadhijJAnI nairayiko vize paNa jANatuM. paNa jemane jJAna hoya, temane jJAna hotuM nathI. jJAnanI jema ajJAna vize paNa kahevuM. paraMtu jene ajJAna hoya tene jJAna hotuM nathI. bhagavAna ! jaghanya cakSudanI nairayikone keTalA pacayio che ? gautama ! anaMtA. bhagavana ema kema kahyuM? gautama! jaghanya cakSudanavALo eka nairayika, bIjA bairayikanI apekSAe dravyA-pradezAtharUpe tulya che. avagAhanAthI catuHsthAna patita che, sthitithI vyavasthAna patita che. vaNadicAra, traNa jJAna, traNa ajJAna vaDe ja sthAnapatita che. cakSuniparyAya vaDe tulya che. acaErAna ane avadhi dani, payaya vaDe ja sthAna patita che. e pramANe utkRSTa ane madhyama cakSurdazanALA paNa jANavA. vasthAna apekSAo cha sthAnapatita hoya che. A pramANe cakSu ane avadhidarzanI paNa jaNAvA. * vivecana-315 : have jaghanyAdi avagAhanAne AzrIne te pratyekanA payionI saMkhyA batAve che. jaghanya avagAhanAvALA nairayikane keTalA payayo kahyA che ? ItyAdi pATha sugama che. paNa sthiti vaDe catuHsthAna patita che. jemake - daza hajAra varSanI sthitivALo jaghanya avagAhanAvALo nairayika pahelAM ranapabhAmAM hoya che ane utkRSTa sthitika sAtamI narakamRthvImAM hoya che. tethI temane sthiti vaDe catuHsthAnako ghaTe che. traNa jJAna, traNa ajJAna, gaNadarzana vaDe ja sthAna patita che. ahIM jyAre garbhaja saMDrI paMcendriya narakamAM utpanna thAya che. tyAre te nAkAyunA davAnA prathama samaye ja pUrvagRhIta dArika zarIrano tyAga kare che. te ja samaye samyagRSTine traNa jJAna ane mithyArdaSTine traNa ajJAna utpanna thAya che. pachI vigraha ke avigraha gatithI utpattisthAne jaIne vaikriyazarIrano saMghAta kare che. je saMmUrNima asaMjJI paMce tiryaMca narakamAM utpanna thAya che tyAre tene te samaye vibhaMga jJAna hotuM nathI, mATe jaghanyAvagAhanAvALAne be ke traNa ajJAno vikalo jANavA. utkRSTa avagAnAvALA nairayikane sthiti vaDe hAni ane vRddhinA baLe Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa|-|-|315 189 sthAno che. te A rIte - asaMkhyAtabhAnahAni ane saMkhyAtabhAnahAni tathA asaMkhyAtabhAga vRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi. kemake utkRSTa avagAhanAvALA nAsko 500 dhana pramANavALA ane te sAtamI narakamAM che. tyAM jaghanyasthiti 22-sAgaropama, utaTa 33-sAgaropama che. tethI asaMkhyAta ane saMkhyAtabhAga hAni-vRddhi ja ghaTe che. temane traNa jJAna ke traNa ajJAna avazya jANavA. paNa vikalpa na samajavA. kemake saMmUrhima saMjJI paMceono utpatti temAM asaMbhava che. | madhyama avagAhanAvALA nairayika sUtramAM avagAhanA AzrIne cAra sthAnako che - aMgatanA asaMkhyAta bhAgathI kaMIka nyuna 500 dhanuSa avagAhanA che. tethI avagAhanA Azrita cAra sthAnako ane sthiti apekSAe cAra sthAno ghaTe che - X -. jaghanya sthiti avagAhanA apekSAe cAra sthAnako hoya che. * x * ahIM paNa traNa ajJAna vikalo hoya che. *x - utkRSTa sthitinA vicAramAM avagAhanA apekSAthI cAra sthAnako hoya che - x * madhyama sthitivALA mATe paNa emaja jANavuM. - X* vizeSa e ke - jaghanya ane utkRSTa sthiti sUtramAM sthiti vaDe tucapaNuM kahela che. ahIM svasthAnane AzrIne cAra sthAnako kahevA. kemake samayAdhika daza hajAra varSathI mAMDI utkRSTa sthiti samaya nyUna 33-sAgaropamanI hoya che. jaghanyaguNa kALA ItyAdi sUtro prasiddha che. vizeSa e ke jemane jJAna hoya, temane ajJAna saMbhava nathI kemake samyagRSTine jJAna ane mithyArdaSTine ajJAna hoya che. baMne daSTi ekabIjAnA nAzathI thAya che - x * x * jema jJAno kahyA tema ajJAno paNa kahevA. paNa jene ajJAna hoya che, tene jJAna hotAM nathI. bAkI sugama che. * sUtra-316 thI 321 - [16] bhagavatu ! jaghanya avagAhanAvALA asurakumArone keTalA pAyio che ? gautama! anaMtA che. bhagavana! ema kema kahyuM? gautama! jaghanya avagAhanAvALo eka asukumAra, bIja asurakumAranI apekSAe dravyApradezA-avagAhanAthI tulya che. sthiti vaDe catuHsthAna patita che. vaNiida vaDe cha sthAna patita che. abhinibodhikAdi traNa jJAnanA paryAyo vaDe, traNa ajJAna, traNa dazana vaDe ja thAnapatita che. e pramANe utkRSTa avagAhanAvALA saMbaMdhe jaNavuM. madhyama avagAhanAvALAmAM paNa jANavuM, paNa svasthAna avagAhanA apekSAthI catuHsthAnapatita jANavA. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. [31] bhagavat ! jaghanya avagAhanAvALA pRthvIkAyikone keTalA payayio che? gautama! anaMtA che. bhagavana! ema kema kaho cho ? gautama! jaghanya avagAhanAvALo eka pRvIkAyika. bIja pRthvInI apekSAe dravyA-pradezaavagAhanArUpe tulya che. paNa sthitithI tristhAnapatita che. varNa-gaMdharasa-sparza 190 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/1 vaDe, be ajJAna, acAdarzana payaya vaDe i sthAnapatita che. ema utkRSTa avagAhanAvALA pradI jANavA. madhyama avagAhanAvALA praNavIe mATe ema ja jANavuM. paNa svasthAna apekSAo catuHsthAnapatita jANavA. janya sthitika pRvIkAyikane keTalA payayo che ? gautama anaMtA. bhagavad ! ema kema kahyuM? gautama! jaghanyasthitika pRthvI, bIja tevAnI apekSAthI dravyArtha-udezAI-sthitirUpe tulya che ane avagAhanArUpe catuHsthAna patita che. varNa-gaMdharasarUpiyA vaDe, be ajJAna-acakSurdazanAyayi vaDe cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa sthitika pRvI paNa jANavo. madhyamasthitikamAM paNa ema ja samajavuM. paNa sthiti vaDe zisthAnapatita che. bhagavAna ! jaghanya kALA guNavALA pRthvIne keTalA paryAyio che ? gautama! anaMtA. bhagavan! ema kema kahyuM? gautama ! jaghanya kALA guNavALo eka pRthavI. bIja pRedInI apekSAthI dravyArtha ane pradezAdhe tulya che. paNa avagAhanA vaDe catuHsthAnathI patita che. sthiti vaDe tristhAnapatita che. kALA . varNa pAyithI tulya che. bAkInA vAdi vaDe ja sthAnapatita che. be jAna, acajrdezana pAMcathI cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa kALA guNavALA pradImAM jANavuM. madhyama kALaNuNavALA mATe paNa emaja che. paNa svasthAna apekSAthI cha sthAna patita che. e rIte pAMca varNa, be gaMdha, pAMca sa, ATha sparza saMbaMdhamAM paNa jANavuM. jaghanya mati ajJAnI kRtI nA paryAyo ? anaMtA che. bhagavAna ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanyamatijJAnI eka pRnI bIjI pRthvInI apekSAthI drabhA-udezArthathI tulya che. avagAhanA rUpe catuHsthAna patita che. sthiti vaDe misthAnapatita che. vadi vaDe ja sthAnapatita che. matiajJAna payayathI tulya che. zrutajJAna paryAya ane acakSudarzana pacacathI cha sthAna patita che. oma zutajJAnI ane cakSunI jANad. e pramANe vanaspatikAyika sudhI jANavuM. 3i18] jaghanya avagAhanAvALA beIndriyo vize pRcchA-gautama ! anaMtapacayio che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautamAM jaghanya avagAhanAvALo eka beIndriya, bhIjAnI apekSAthI dravyArtha-udezA-avagAhanA tulya che, sthiti vaDe pristhAnapatita che. vadi cAra vaDe, jJAna, be ajJAni, aca@Ini vaDe ja sthAna patita che. e rIte utkRSTa avagAhanAvALA saMbaMdha jANavuM. paNa ahIM jJAno hotA nathI. madhyama avagAhanAvALAne, jaghanya avagAhanAvALA mAphaka gaNavuM. paNa vasthAnane AzIne catuHsthAna patita che. jaElemsthitika beIyinI pRcchA-gautama! anaMta payayio che. bhagavanuM ! ema kema kaho cho ? gautama! jaghanyasthitika eka beIndriya, bIjAnI apekSAo dravya-udeza-sthitirUpe tulya che. paNa avagAhanArUpe catuHsthAna patita che. vaNadi Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-/-/316 thI 321 191 cAra, be ajJAna, cakSu darzana paryAya vaDe cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa sthitikane jANavA. paNa ahIM be jJAna adhika hoya che. madhyama sthitikane utkRSTa mAphaka kahevA. paNa ahIM sthiti apekSAe tristhAnAtita hoya che. jaghanya kALA guNavALA beIndriyanI pRcchA - gautama ! anaMtaparyAyo che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? ddaguNa kALo eka beIndriya, bIjAnI apekSAe dravya ane pradezarUpe tulya che. avagAhanArUpe cha sthAna patita che. kALAvarNa paryAyathI tulya che. bAkInA varNa, gaMdha, rasa, sparzaparyAyathI, be jJAna, be ajJAna, acakSurdarzanapayayi vaDe cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa kALA guNavALA paNa jANavA. madhyama kALA guNavALA paNa ema ja che. paNa svasthAnane AzrIne cha sthAna patita che. ema pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza mATe kahevuM. jaghanya Abhinibodhika jJAnI beIndriyone keTalA paryAyo hoya che ? gautama ! anaMtA. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya AbhinibodhikajJAnI eka beIndriya, bIjAnI apekSAthI dravyApadezAthathI tulya che. avagAhanA vaDe catuHsthAna patita che, sthitithI tristhAnapatita che. vadi paryAyothI cha sthAna prApta che. Atmanibodhika jJAna pacAya vaDe tulya che. zrutajJAna ane acakSurdarzana pacithI cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa Abhinibodhika jJAnI paNa jANavA. madhyama AbhinibodhikajJAnI paNa ema ja che. paraMtu svasthAna apekSAthI cha sthAnapatita che. e pramANe zrutajJAnI, zrutaajJAnI, acakSudarzanI beIndriyo jANavA. paraMtu jyAM jJAna che, tyAM ajJAna nathI, ajJAna che tyAM jJAna nathI. darzana che tyAM jJAna ane jJAna paNa hoya che. ema teIndriyo paNa jANavA. caurindriya temaja che, paNa cakSudarzana adhika che. [319] bhagavan ! jaghanya avagAhanIvALA paMcendriya tiryaMcone keTalAM paryAya che? gautama ! anaMtA. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya avagAhanAvALo eka paMcendriyatica bIjAnI apekSAe dravya-pradezaavagAhanArUpe tulya che. paNa sthiti vaDe tristhAnapatita che. vadi cAra, be jJAna, be ajJAna, je darzana paryAyo vaDe cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa avagAhanAmAM paNa jANavuM. paraMtu traNa jJAna, traNa darzana vaDe cha sthAna patita hoya che. utkRSTa avagAhanAvALA mAphaka madhyama avagAhanAvALAne paNa kahevA. paraMtu avagAhanA ane sthiti vaDe catuHsthAna patita hoya che. jaghanya sthitika paMcendriya tiryaMcone keTalA paryAyo che ? gautama ! anaMtA. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya sthitika eka paMcendriya tiya, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradezathI tulya che. avagAhanArUpe catuHsthAna prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 patita che. sthiti vaDe tulya che. varNAdi cAra, be ajJAna, be darzana vaDe cha sthAna patita che. utkRSTa sthitikane ema ja jANavo. paNa tene be jJAna, be ajJAna, be darzana hoya che. madhyamasthitikavALAne paNa ema ja jANavA. paNa te sthitithI catuHsthAna patita che. tene traNa jJAna, traNa ajJAna, traNa darzana hoya che. jaghanya kALAvavALA paMcendriya tiryaMca vize pak - gautama ! anaMtA paryAyo che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya kALA varNavALo eka paMcendriya tiryaMca, bIjAnI apekSA dravya ane pradezarUpe tulya che. paNa avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita che. kALA vaNapayithI tulya che. bAkInA varNa, gaMdha, rasa, sparza paryAya vaDe tathA traNa jJAna, traNa ajJAna, traNa darzana vaDe cha sthAnathI patita che. e pramANe utkRSTa kALA varNavALA jANavA. madhyama kALA varNavALAmAM paNa ema ja jANavuM. paNa svasthAnane AzrIne te cha sthAnapatita che. A pramANe pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza saMbaMdhe jANavuM. 192 jaghanya AbhinibaudhikajJAnI paMcendriya tiryaMcone keTalA paryAyo che? gautama ! anaMtA paryAyo che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya AbhinibodhikAnI eka paMcendriya tici, bIjAnI apekSA dravya ane pradezathI tulya che. paNa avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita che. kALA vaparyAyathI tulya che. bAkInA varNa, gaMdha, rasa, sparzaparyAya vaDe tathA traNa jJAna, traNa ajJAna, traNa darzana vaDe cha sthAnathI patita che. e pramANe utkRSTa kALA varNavALA jANavA. madhyama kALA varNavALAmAM 5ma ema ja jANavuM. paNa svasthAnane AzrIne te cha sthAna patita che. A pramANe pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza saMbaMdhe jANavuM. jaghanya AbhinibodhikajJAnI paMcendriya tione keTalA paryAyo che? gautama! anaMtA paryAyo che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya AbhinibodhijJAnI eka paMcendriya tiryaMca, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradezarUpe tulya che. avagAhanA ane sthitirUpe catuHsthAna patita che. vadi cAra vaDe cha sthAnapatita che. Abhinibodhika jJAna paryAyathI mulya che. zrutajJAna, cakSudarzana, cakSudarzana paryAya vaDe cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa Abhinibodhika jJAnI saMbaMdhe jANavuM. paNa sthiti vaDe te khristhAna patita che. tene traNa jJAna, traNa darzana hoya che. svasthAna apekSAthI tulya che. bAkInA paryAyanI apekSAthI cha sthAnapatita che. madhyama Abhinibodhika jJAnI utkRSTa mAphaka samajavA, paraMtu sthitinI apekSAe catuHsthAna patita che ane svasthAna apekSAthI cha sthAna patita che ema zrutajJAna paNa che. jaghanya avadhijJAnI paMcendriya tiyono praznana - gautama ! anaMtA paryAya che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! jaghanya avadhijJAnI koI eka paMcendriya Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/--/16 thI 321 193 tici, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradeza rUpe tulya che. paNa avagAhanA vaDe catuHsthAna patita che. sthiti vaDe tristhAna patita che, varNa-gaMdha-rasasparza vaDe tathA pahelA be jJAnanI cha sthAna patita che. avadhijJAna paryAya vaDe tulya che. ajJAna nathI. traNa darzana vaDe ja sthAna patita che. e pramANe utkRSTa avadhijJAnI paNa jANavA. madhyama avadhijJAnI paNa ema ja che. paraMtu sthAna ANIne cha sthAna patita che. Abhinibhodhika jJAnI mAphaka baMne ajJAnIne kahevA. avadhi jJAnI mAphaka vibhaMgajJAnIne kahevA. be dazanI abhinibodhika jJAnI mAphaka gaNavA. anAdhidazanI avadhijJAnI mAphaka jANAvA. paraMtu jyAM jJAna che, tyAM jJAna nathI, ajJAna che tyAM jJAna nathI. jyAM darzana che tyAM jJAna ane ajJAna baMne che ema kahevuM. [32] bhagavana ! jaghanya avagAhanAvALA manuSyone keTalA pacayio che ? gautama ! anaMtA che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! jaghanya avagAhanAvALo eka manuSya, bIjAnI apekSAthI dravya-pradeza ane avagAhanArUpe tulya che. sthiti vaDe pristhAnapatita che. vadi cAra payaraya vaDe, traNa jJAna, be ajJAna, traNa dazana vaDe ja sthAna patita che. utkRSTa avagAhanAvALA mATe paNa emaja samajavuM. paraMtu sthiti vaDe kadAca juna, adhika ke tulya hoya. je nyuna hoya to asaMkhyAtamo bhAga nyUna, je adhika hoya to asaMkhyAtamo bhAga adhika hoya. tene be jJAna, be ajJAna, be darzana hoya che. madhyama avagAhanAvALAmAM paNa ema ja samajavuM. paraMtu avagAhanA ane sthiti vaDe catuHsthAna patita hoya che. kevaLadana payaya vaDe tulya che. bhagavAna ! jaghanyasthitika manuSyone keTalA pAyio che ? gautama ! anaMtA. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama! jaghanyasthitika eka manuSa, bIja manuSyanI apekSAe dravya-udeza-sthitirUpe tulya che. paNa avagAhanArUpe catuHsthAna patita che. vAdicAra payi, be ajJAna, je dazana vaDe ja sthAnatita che. e pramANe utkRSTa saMbaMdhe jANavuM. paNa tene be jJAna, be ajJAna, be dazana hoya che. madhyama kSitivALAmAM paNa emaja jANatuM. paNa sthiti ane avagAhanAthI catuHsthAna patita, Adi cAra jJAna vaDe ja sthAna patita, kevaLajJAna vaDe tulya, traNa ajJAna ane traNa darzana vaDe ja sthAnapatita, kevaLa danipayayithI tulya che. jaghanyaguNa kALA vaNavALA manuSyone keTalA payio che ? gautama ! anaMtA. bhagavAna ! ema kema kahyuM? jaghanya kALa varSIya eka manuSya, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradezarUpe tulya che, avagAhanA ane sthiti vaDe catuHsthAna patita che. kALA vapiyayathI tulya che. traNa ajJAna, traNa darzana vaDe cha sthAnapatita che. kevaLadanapayayithI tulya che ema utkRSTa kALAvavALA saMbaMdhe gaNavuM. madhyama kALa varNavALAne paNa ema ja jANavA paNa sthAna ANIne 2i0/13]. 194 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/1 cha sthAna patita hoya che. e pramANe pAMca varNa, be gaMdha, pAMca sa, ATha sparza saMbaMdhe jANavuM. bhagavAna ! jaEAnya abhinibhodhikajJAnI manuSyone keTalA payayo che ? gautama! anaMtA pAyi che bhagavad ! ema kema kahyuM? gautama ! janya abhinibodhikavALo eka manuSya, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradezarUpe tulya che. paNa avagAhanA ane sthiti vaDe catuHsthAnapatita che. vaNadicArathI cha sthAna patita che. AbhinibhodhikAna paryAya vaDe tulya che. zrutajJAnapayathi, be dani vaDe cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa abhinibhodhikAAnI saMbaMdhe jANavuM. paNa sthiti vaDe thisthAna patita, traNa jJAna ane traNa darzanathI che sthAnapatita che. madayama abhinibhodhika jJAnI, utkRSTa mAphaka jANavA. paNa sthiti vaDe catuHsthAnapatita ane svasthAnathI cha sthAnapatita hoya che. e pramANe zrutajJAnI saMbaMdhe paNa jANavuM. bhagavAna ! jaghanya avadhijJAnI manuSyone keTalA paryAyo che ? gautama ! anaMtA bhagavan! ema kema kahyuM? gautama! jaghanya avadhijJAnI eka manuSa, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradezarUpe tulya che. paNa avagAhanA ane sthitithI misthAnApatita che. vadi cAra ane be jJAnathI cha sthAna patita che. avadhijJAnapacayithI tulya, mana:paryava jJAna paryAya ane traNa darzanathI cha sthAna patita hoya che. e pramANe utkRSTa avadhijJAnI paNa jANavA. madhyama avadhijJAnI paNa ema ja jANatA. paNa avagAhanAthI catusthAna patita ane svasthAnI cha sthAna patita che. avadhinI jema mana:paryavajJAnI paNa kahevA. paraMtu te avagAhanAthI traNa sthAna patita hoya che. Abhinibhodhika jJAnI mAphaka mati ane zruta jJAnI kahevA. avadhijJAnIvatu vibhaMga jJAnI kahevA. cA ane ayakSudanI abhinibodhikajJAnI mAphaka kahevA. avadhidazanI avadhijJAnI mAphaka jANavA. paNa jyAM jJAna che tyAM AjJAna nathI. ajJAna che tyAM jJAna nathI. darzana che tyAM jJAna ane ajJAna baMne hoya che. bhagavanA kevalajJAnI manuSyone keTalA pAyio che ? gautama ! anaMtA. bhagavAna ! ema kema kahyuM ? gautama ! kevalajJAnI eka manuSya bIjanI apekSAthI dravya ane pradeza tulya che. avagAhanAthI catuHsthAna patita che sthitithI prasthAna patita che. vaNadicArathI cha sthAna patita che. kevalajJAna paryAyithI tulya che. ema kevaladarzanI paNa che. [34] vyataro, asukumArava4 kahevA. e pramANe jyotiSa ane vaimAnika Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/--/16 thI 321 196 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 paNa jANavA. paraMtu svasthAnathI misthAnapatita kahevA. - - te A jIvAyayio kahyA. * vivecana-316 thI 321 : e pramANe asurakumArAdi sUtrone paNa vicAravA, kemake prAyaH badhe sarakhAM pATha che. jaghanya avagAhanAdivALA pRthvI Adi sUtramAM saMkhyAnA varSonuM Ayu hovAthI temanI sthitithI visthAnapatita che. te pUrve sAmAnya pRthvI sUtramAM vicAryuM. pacayi vicAraNAmAM mati ane zrata ajJAna kahevA, paNa jJAna na kahevA. kemake temAM samyakatvano asaMbhava che. tethI sUtramAM be ajJAna vaDe chAnapatitapaNuM hoya che. jaghanya avagAnAvALA beIndriyamamAM be jJAna, be ajJAna vaDe ja sthAna patitapaNuM kahyuM. kemake - 4 - beIndriyane aparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samyakatva hoya che. sAsvAdana samakitane jJAna hoya che, mATe temane matijJAna ane zrutajJAna hoya che. bAkInAne ajJAna che. utkRSTa avagAhanAmAM cApatAvasthAno abhAva hovAthI sAsvAdana samyakad hotuM nathI mATe tyAM jJAna na kahevA. madhyama avagAhanA prathama samaya bAda hoya che, tethI aparyAptAvasthA paNa temAM saMbhave che mATe sAsvAdana samyagRdRSTine jJAna hoya che ane bIjAne ajJAna hoya che. tethI jJAna-ajJAna baMne kahevA. jaghanyasthitisUtramAM be ajJAna ja kahevA. jJAna na kahevA. kemake sauthI jaghanyasthitika labdhi apati hoya che. te saMkSipta pariNAmI hovAthI. temAM sAsvAdana samyagadRSTi na upaje. tethI temane ajJAna ja hoya che. utkRSTa sthitikamAM to sAsvAdana samakita sahita paNa utpanna thAya che, mATe temAM jJAna ane ajJAna baMne kahevA. e pramANe madhyama sthiti sUga paNa jANavuM. vaNadibhAva pratipAdaka sUtro pATha mAtrathI siddha che. e pramANe teIndriyo, caurindriyo paNa jANavA. mAtra caurindriyane cAdarzana adhika kahevuM. jaghanya avagAhanAvALA tiryaMca paMcendriya sUtramAM sthitithI tristhAnapatita che. ahIM saMkhyAtAvarSAyuno ja paMcendriya tiryaMca jaghanyazarIrI hoya che. paNa asaMkhyAta varSAyu hoto nathI. kemake asaMkhyAtavarSAyu, mahAzarIrI, kaMkapakSI jevI pAcanazakti hovAthI puSTAhArI tathA prabaLa dhAtupacayavALA hoya che. tethI temane puSkaLa vIryapAta thAya che. tadanusAra utpatti samaye zarIra hoya che. mATe temane jaghanya zarIra hotuM nathI. paNa saMkhyAtA varSAyuvALo hoya che. sthiti vaDe trisyAnapatita hoya che. be jJAna-be ajJAnathI cha sthAna patita hoya. jaghanyazarIrI tiryacapaMcendriya saMgAtA varSAyuvALo aparyApta hoya che, te paNa azarIrI tiryacamAM upaje che. tethI tene avadhi ane virbhAgajJAna asaMbhava che. mATe be jJAna, be ajJAna kahyA. je vibhaMgar3ajJAna sahita narakathI nIkaLI saMkhyAtA vapayuvALA tiryaMca paMcAmAM upaje, te svabhAvathI ja moTA zarIrI tiryacomAM upaje che. jo ema nahIM mAnIe to sUtra sAthe virodha thAya. - 4 - utkRSTa zarIrI paMce tiryaMca sUtramAM temane traNa ajJAna hovAnuM kahyuM, kemake zarIranI avagAhanA 1000 yojana pramANa hoya te utkRSTa avagAhanAvALo kahevAya, te saMkhyAnA vayika ane payakti hoya che. tethI tene traNa jJAna ane traNa ajJAna saMbhave che. te utkRSTa avagAhanA vALo saMkhyAta varSAyu hovAthI sthiti vaDe tristhAna patita hoya che. madhyama avagAhanAmAM catuHsthAna patita kahyuM, kemake te asaMkhyAtA vaSayavALo paNa hoya che. yukita pUrvavatuM. jaghanyasthitika tiryaya paMce sUramAM be ajJAna ja kahevA. kemake jaghanyasthitika labdhi aparyApta ja hoya. temAM sAsvAdana samyagurdaSTinI utpatti thatI nathI. utkRSTa sthitika tiryaMca paMce sugamAM tene be jJAna, be ajJAna hoya. kemake te traNa palyopama sthitika hoya che. jyAre tene cha mAsanuM Ayu bAkI hoya ane vaimAnikanuM Ayu bAMdhe che, tyAre tene be jJAna hoya che. | madhyamasthitika tiryaMca paMce sUtramAM te sthiti vaDe catuHsthAna patita che. kemake te saMkhyAtA vaSayavALo hoya che ane asaMkhyAtA vayuivALo samaya nyUna gaNa palyopama sthitika paNa hoya che, te catuHsthAna patita hoya che. jaghanya Abhinibodhika tiryaya paMce sumamAM te sthiti vaDe catuHsthAna patita hoya che. kemake asaMkhyAta varSAyuka tiryaya paMce jaghanya Abhinibodhika ane zrutajJAna hoya che. - x * e kAraNe ja saMkhyAtA-asaMkhyAtA vayika catuHsthAna patita hoya che. utkRSTa Abhinibodhika sUtramAM sthiti vaDe tene misthAna patita kahevA. kemake te avazya saMkhyAtA varSAyuka hoya che. saMkhyAtA vAyuka kisthAnapatita ja hoya che. avadhi ane vibhaMga sUtramAM teo sthiti vaDe tristhAnapatita kahyA. kemake asaMkhyAtA varSAyukane avadhi ane vibhaMgano saMbhava che. - x - 4 - jaghanya avagAhanAvALA manuSya sUtramAM manuSyo sthiti vaDe tristhAnapatita kahelAM che. jaghanya avagAhanAvALo avazya saMkhyAta vaSayuka hoya che, te avazya prasthAna patita hoya. je koI tIrthakara ke anuropapAtika deva apatipAtI avadhijJAna vaDe jaghanya avagAhanAmAM utpanna thAya tyAre avadhijJAna paNa hoya mATe traNa jJAna vaDe ja sthAna patita hoya ema kahyuM. virbhAgajJAna na hoya, mATe be ajJAna kahyA. | utkRSTa avagAhanAvALA manuSya sthitithI kadAcajUna Adi hoya. jo nyUna hoya to asaMkhyAtamo bhAga nyUna hoya ItyAdi *x - kemake teo traNa gAu uMcA hoya, sthiti jaghanyathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga cuna traNa palyopama hoya, utkRSTathI palyopama hoya. - X - X - X * temane be jJAna, be ajJAna hoya. kemake utkRSTa avagAhanAvALA asaMkhyAta varSAyuka hoya che. temane tathA svabhAvathI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-/-/316 thI 321 avadhijJAna ane vibhaMgajJAnano asaMbhava che. mATe be jJAna be ajJAna hoya che. tathA avadhijJAna ane vibhaMgajJAnano asaMbhava che. mATe be jJAna be ajJAna hoya che tathA madhyama avagAhanAvALo saMkhyAta ane asaMkhyAta varSAyuka paNa hoya. asaMkhyAta varSAyuSyanI paNa be gAu uMcAI hoya, mATe avagAhanA vaDe catuHsthAnapatita samajavo. sthiti vaDe paNa catuHsthAna patita jANavo. AdinA cAra jJAnathI cha sthAna patita che. - 4 - 4 - sarva AvaraNanA kSayopazamathI kevaLamAM bheda na hoya. 197 jaghanyasthitika manuSya sUtramAM temane be ajJAnathI cha sthAnako kahyA. kemake jaghanyasthitika manuSyo saMmUrttima hoya che ane te avazya mithyAdRSTi hoya che. mATe temane ajJAna ja hoya che. utkRSTa sthitika manuSya sUtramAM be jJAna - be ajJAna kahyA. avadhi, vibhaMga asaMkhyAtA varSAyuSkane hotAM nathI. madhyama sthitika manuSya saMbaMdhI sUtra, madhyama avagAhanAvALA manuSya sUtra mAphka jANavuM. jaghanya Abhinibodhika jJAnavALA manuSya sUtramAM be jJAna, be darzano kahevA. kemake Avo manuSya avazya avadhi ane manaHparyavajJAna rahita hoya. kemake tene prabaLa jJAnAvaraNodaya hoya che. tethI bAkInA jJAnadarzanano asaMbhava hovAthI AbhiparyAyathI tulya che. utkRSTa Abhinibodhika sUtramAM sthiti vaDe tristhAna patita che. kemake te avazya saMkhyAtA varSAyuSka hoya che. kemake asaMkhyAta varSAyuSkane tathAbhavyatvathI utkRSTa AbhinibodhijJAna na thAya. jaghanyaavadhi ane utkRSTa avadhi sUtramAM avagAhanA vaDe tristhAnapatita kahevo. kemake ukta svarUpa sauthI jaghanya avadhi jJAna manuSyane parabhavathI Avela na hoya. te tadbhavika ane paryAptAvasthAmAM ja thAya. utkRSTa avadhi bhAvacAstriIne hoya. tethI baMne avadhi vALA avagAhanAthI tristhAnapatita hoya. madhyama avadhi parabhavathI paNa Avela hoya. tethI aparyAptAvasthAmAM paNa saMbhave mATe avagAhanA vaDe catuHsthAna patita che. traNe avadhivALA sthitithI tristhAna patita hoya - 4 - 4 - traNe manaHparyavajJAnI sthiti vaDe tristhAnapatita che. kemake cAstrivALAne ja te jJAna saMbhave. kevaLajJAnasUtramAM kevalI samudghAtane AzrIne avagAhanAthI catuHsthAnapatita che. - X - paNa zeSa kevaLajJAnI tristhAnapatita hoya che. sthiti paNa temaja che. vyaMtara, jyotiSThAdi pUrvavat. ema jIva paryAyo kahyA. * sUtra-322 thI 325 H [3rara] bhagavan ! ajIva paryAyo keTalA bheTe che? be bheda. rUpI ane arUpI ajIvapAya, bhagavan ! arUpI ajIva paryAyo keTalA bhede che ? gautama ! daza bheTa dharmAstikAya, dharmAnA deza, dharmAnIpadeza, adhamastikAya, - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 dharmAnA deza, adharmAnA pradeza, AkAzAstikAya, AkAnAdeza, kAnApadeza, addhA samaya. [23] bhagavan ! rUpI ajIvaparyAyo keTalA bheTe che ? gautama ! cAra bhede skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapadeza, paramANu yudgalo. bhagavan ! te saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA che? gautama ! anaMtA che. bhagavan ! anaMtA kema kahyA ? gautama ! anaMtA paramANu pudgalo, anaMtA dvIpadezika skaMdha yAvat anaMtA dazapadezI skaMdha, anaMtA saMkhyAtapadezI - asaMkhyAtapadezI - anaMta pradezI skaMdha che, mATe kahyuM. 198 [24] bhagavan ! paramANu pudgalanA keTalA paryAyo che ? gautama ! anaMta. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! paramANu eka pudgala, bIjAnI apekSAthI dravya-pradeza-avagAhanArUpe tulya che. sthitithI kadAca hIna, tulya ke adhika che. jo hIna hoya to asaMkhyAta bhAga hIna ke saMkhyAtabhAga ke saMkhyAtaguNa ke asaMkhyAta guNa hIna hoya. jo adhika hoya to asaMkhyAtabhAga yAvat asaMkhyAtaguNa adhika hoya. kALA varNa paryAyathI kadAca hIna, tulya ke adhika hoya. jo hIna hoya to anaMtabhAga-asaMkhyAAbhAga-saMkhyAtabhAga-saMkhyAtaguNaasaMkhyAtaguNa-anaMtaguNahIna hoya. jo adhika hoya to anaMtabhAga yAvat anaMtaguNa adhika hoya. e pramANe bAkInA varNo, gaMdha-sa-sparza paryAyathI cha sthAnAtita che. sparzamAM zIta, uSNa, snigdha, rUkSa paryAya vaDe paNa che sthAna patita che. mATe gautama ! tenA anaMta paryAyo kahyA. dvipadezika skaMdhono prazna. gautama ! anaMtA paryAyo che. ema kema kahyuM ? eka dvidezI skaMdha, bIjAnI apekSAthI dravya ane pradeza rUpe tulya che. avagAhanAthI kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. jo nyUna hoya to pradezanyUna ane adhika hoya to pradeza adhika hoya. sthiti vaDe catuHsthAnapati hoya. varNAdi ane ukta cAra pazathI cha sthAnapatita hoya. e pramANe tripadezI skaMdha che. paNa avagAhanA vaDe kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. nyUna hoya to eka ke be pradeza nyUna ane adhika hoya to eka ke be pradeza adhika hoya. e pramANe daza pradezI skaMdha sudhI kahevuM. paNa avagAhanAmAM pradezanI vRddhi daza padeza sudhI karavI. avagAhanA navapadeza nyUna jANavI. saMkhyAtapadezI saMdhano pra! - gautama ! anaMtApaya che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? eka saMkhyAtApadezI skaMdha, bIjAthI dravyAthathI tulya che, pradezarUpe kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. jo nyUna hoya to saMkhyAta bhAga ke saMkhyAtaguNa nyUna hoya. adhika hoya to ema ja hoya. avagAhanAthI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/-I-/322 thI 325 19 Boo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 dvisthAnapatita, sthitithI catuHsthAna patita. vaNadi ane ukata cAra sparzathI cha sthAna patita. asaMkhyAtapadezI kaMdhano prazna - gautama anatA payayo che. ema kema kahyuM ? gautama ! te ekabIjAnI apekSAthI dravyathI tulya, pradeza ane avagAhanAthI catuHsthAna patita, vadi ane ukta cAra pathiI cha sthAnapatita hoya che. anaMtapadezI DhaMdhano prazna - gautama! anaMtA payayo che. ema kema kahyuM ? ekabIjAnI apekSAthI dravyarUpe tulya, pradezathI cha Anapatita, avagAhanA ane sthitithI caturathAna patita che. vadi cAra paryAyothI cha sthAna patiA che. ekapadezAvagADha pagalonI saMm - te anaMtA che. ema kema kahyuM ? ekabIjAthI te dravyathI tu, pradezathI cha sthAna patita, avagAhanAthI tulya, kSitithI catuHsthAnapatita, vaNadi ane ukta cAra parathI cha sthAna patita che. e rIte dvipadezAvagADha saMbaMdhe jANavuM.. saMkhyAdudezAvagADha pudgalo, anaMtA che. kemake eka bIjAnI apekSA te dravyathI tulya che, pradezathI cha rasthAna patita che. avagAhanAthI dvisthAna patita, sthitithI catuHsthAna patita ane vadi tathA ukta cAra sparza vaDe ja sthAna patita che. eka samaya sthitika pudagalo anaMtA che. kemake teo paraspara dravyathI tulya che, pradezathI cha sthAna, avagAhanAthI catuHsthAnapatita, sthitithI turA, vaNadi tathA AThe pathiI chasthAna patita che. e pramANe daza samaya sthitika yugalo jANavA saMkhyAta samaya sthitikamAM temaja che, paNa te sthitithI dvisthAna patita che. asaMkhyAta samarasthitika pudgalomAM paNa temaja che. paNa sthiti vaDe te catuHsthAnapatita che. eka guNakALA yugalo ? anaMtA paryAyo che. ema kema ? teo paraspara dravya tulya, pradezathI cha sthAnapatita, avagAhanA ane sthitithI catuHsthAnautati, kALA vaparyAyathI tulya, vaNiida cArethI cha thAnapatita che. e pramANe dazaguNakALA pudgola jANavA. saMkhyAlaguNa kALA yugalomAM samaja che, paNa sthAne dvisthAnapatita che. e rIte asaMkhyAtaguNa kALA vaNamAM paNa jANavuM. paNa te cha sthAnapatita che. A pramANe bAkInA varNa, gaMdha, stra ane sparzanI vakatavyatA anaMtaguNa hRkSa ugala sudhI kahevI. 1 jAnya avagAhanAvALA dvipadezI kaMdha? anatA pacayio che. kemake - paraspara dravya-pradeza-avagAhanAthI tulya che, sthitithI catuHsthAna patita che, vAdi cAra ane ukata cAra sparzathI cha sthAna patita che. * x * utkRSTa avagAhanAvALAmAM paNa emaja jANavuM. madhyama avagAhanAvALa dvipadeellskaMdhanathI. jaghanya avagAhanAvALA zipadezI yugalonI saMkhyA ? te anaMtA che. DhiudezI DhaMdha mujaba kahevuM. utkRSTa avagAhanAvALA saMbaMdhe paNa ema ja che. e pramANe madhyama avagAhanAmAM paNa che. jaghanya avagAhanAvALA catu:udezI skaMdhamAM paNa gaNe avagAhanAvALAmAM temaja kahevuM. paNa madhyamamAM avagAhanA vaDe kadAca jUna, tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to pradeza jUna, adhika hoya to pradeza adhika hoya. e pramANe daza pradezI kaMdha sudhI jANavuM. paNa madhyama avagAhanAmAM pradezanI vRddhi karavI. jadhanya avagAhanAvALA saMkhyAta pradeza yugalonI saMkhyA ? anaMtA pacayio che. kemake te aMdha paraspara dravyAthathI tulya, pradezAthI dvisthAnapatita, avagAhanANI tarA, sthitithI catuHsthAnapatita, vadi ane cAra sparzathI cha sthAna patita che. ema utkRSTa avagAhanAvALAne paNa jANavA. madhyamamAM paNa temaja che. paraMtu vasthAnathI dvisthAnapatita che. jaghanya avagAhanAvALA asaMkhyAtApadezI skaMdha vize prazna - anaMtA payayio che. kemake teo paraspara dravyathI tulya, pradezathI catuHsthAna patita che. vaNadi tathA cAra pothI cha sthAna patita che. e rIte utkRSTa avagAhanAmAM jANavuM. mAdayama avagAhanA skaMdhamAM paNa ema ja che. paNa svasthAnamAM catuHsthAnapatita che. jaEghanya avagAhanAvALA anaMtapadezI skaMdhanI pRcchA-tenA anaMta pacayio che. kemake teo para dravyArthathI tulya che. pradezAthathI cha sthAna patita, avagAhanAthI tulya, sthitithI cha sthAna patita, vaNiida ane ukata cAra sparza vaDe ja sthAna patita che. utkRSTa avagAhanAvALA anaMtapadezI AMdhano prazna - tenA anaMtaparyAyo che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya che, pradezathI cha sthAnapatita che. avagAhanA ane sthiti paNa catuHsthAnApatita che. vadi ane AThe sparza vaDe ja sthAnapatita che. jaghanyasthitika paramANu yugalono prazna - teonA anatA pAyio che. kemake - teo paraspara dravya-padeza-avagAhanA ane sthitithI tulya che. varSAdi ane be spaNathI cha sthAna patita che. ema utakRSTa sthitika paramANune paNa jANavA. madhyamasthitimAM paNa ema ja che. paraMtu sthiti vaDe catuHAnapatita che. jaEmsthitika dvipadezI kaMdhano prazna - tenA anaMtA paryAyo che. kemake - teo paraspara dravya ane pradezathI tulya che. avagAhanArUpe kadAca jUna, tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to pradeza nyUna ane adhika hoya to pradeza adhika hoya. sthiti vaDe tulya, vadi ane cAra sparza vaDe ja sthAnapatita Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-I-I322 thI 325 201 hoya. e pramANe utkRSTa sthitikane jANavA. madhyama sthitikamAM paNa ema ja jaNavuM, paNa sthiti vaDe catuHsthAna patita hoya che. e pramANe daza pradezI sudhI jANavuM. paNa pradezanI vRddhi karI. jadhanya sthitika saMkhyAtI dezI skaMdhano prazna. tene anaMtA payayio che. kemake - teo paraspara dravyathI turA, pradeza ane avagAhanANI DhiAnapatita, sthitithI tulya, vadi ane cAra sparzathI cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa zitikamAM kahevuM. madhyama sthitika temaja che. paNa sthitithI catuHsthAna patita che. jaghanyasthitika asaMkhyAtapadezIka pugalono pra-onA anaMtA payayio che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya che, pradeza ane avagAhanAthI catuHsthAnapatita, sthitithI tulya, vaNadi ane ukta cAra sparza vaDe che rAnapatita che. e pramANe utkRSTa sthitika che. madhyama sthitika paNa temaja che. paNa sthiti vaDe catuHsthAnapatita che. jAnyasthitika anaMtapadezika skaMdhano prazna-tenA anaMtA payayo che. kemake - teo paraspara dravyAthiI tulya, pradezAthI cha sthAnapatita, avagAhanAthI catuHsthAna patita, sthitithI tulya, vaNiida tathA AThe spaNathI cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTasthitika jANavA. madhyamasthitika ema ja che. paNa sthitinI catuHsthAna patita. jaghanya kALA vaNavALA paramANu pudgalano prazna * tenA anaMta pacayio che. kemake - teo paraspara dravya-pradeza-avagAhanA tulya che, sthitithI catuHsthAna patita che, kALA vaparAyathI tulya che, bAkInA varSo nathI. gaMdha,. rasa, be arathiI cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa kALA vaNavALA paramANumAM jaNavuM. madhyama kALAvaNavALAmAM paNa temaja che. paNa svasthAnathI cha rasthAna patita che. jaghanyakALA vaNavALA dvipadezI kaMdhano prazna * tenA anaMtA pacayio che. kemake - teo paraspara dravya ane pradezathI tulya che, avagAhanAthI kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. je nyUna hoya to pradeza nyUna hoya, adhika hoya to pradeza adhika che. sthitithI catuHsthAna patita, kALA vapiyayithI tulya, bAkInA vaNiida ane cAra sparza vaDe ja sthAnapatita che. ema utkRSTa kALA vaNane jANavA. madhyama kALA vaNavALAmAM paNa temaja che. paraMtu svasthAnathI cha sthAna patita che. e pramANe yAvatuM dazapadezI kaMdha sudhI javuM. paraMtu avagAhanAmAM te pramANe ja pradezavRddhi karavI. janya guNa kALA saMkhyAta pradezI kaMdhono prathana * tenA anaMtA payayo che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya, pradeza ane avagAhanAthI dvisthAnapatita 202 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 che, sthitithI catuHsthAnapatita che. kALA varNa paryAyathI tulya che. bAkInA vaNiida ane ukata cAra sparza vaDe ja sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa kALA varNavALA paNa che. madhyama kALA vaNavALA paNa emaja che. paNa svasthAnathI cha sthAna patita hoya che. jaghanyaguNa kALA asaMkhyAta pradezI DhaMdhano prazna - teonA anaMtA paryAyo che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya che. pradeza ane sthitithI catuHsthAna patita che. kALa vapAyithI tulya che. bAkInA vadi ane ukta cAra sAthiI cha sthAna patita che. avagAhanAthI catuHsthAna patita che. e rIte utkRSTakALA varNavALA che. madhyama paNa emaja che. paNa svasthAnathI cha sthAnapatita che. jadanya guNa kALA anaMtapadezI yugalono prazna - tenA anaMtA paryAyio che. kemake- teo paraspara dravyathI tuca, pradezathI cha sthAna patita, avagAhanAthI cAra sthAna patita, sthiti paNa temaja, kALA varNa payayathI tulya, bAkInA vaNadi ane ATha sparzathI cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa kALA vaNamAM jANavuM. madhyama kALA varSamAM emaja che. paNa svasthAnathI cha rasthAna patita che. e pramANe nIla, lAla, pILA, dhoLAbaMne gaMdha, pAMce rasanI vakatavyatA paNa kahevI. paNa sugaMdhIvALA paramANu yugalane dudhI na kahevA, dudhavALAne sugaMdhI na kahevA. eka rasamAM bIjA so na kahevA. jaghanya karkaza guNavALA anaMtapadezI skaMdhano prazna - tenA anaMta paryAyo che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya, pradezathI cha sthAnapatita, avagAhanA ane sthitithI caturAnapatita, vaNadi cArathI cha sthAna patita che. karkaza sparza payithI tulya, bAkInA sAte sparza payaraya vaDe i sthAnapatita che. e rIte utkRSTa karkaza guNavALAne jANavA. madhyama karkaza guNavALAne temaja jANavA. paNa A sthAnanI cha sthAna patita che. ema mRdu, guru laghu amiAM paNa kahevuM. jaghanya zataguNavALA paramANu yugalanA prazna * tenA anaMtA pacayio che. kemake - teo paraspara dravya-udeza-avagAhanA rUpe tulya che. sthitithI catuHsthAna patita, varNa-gaMdha-rasathI cha sthAna patita, zIta pathiI tuca, uNa artha nathI, niSpa ane rukSa sparza paryAyithI cha sthAna patita che. jadAnya zItaguNavALA dvipadezI yugalono pana * tenA anaMta payayio che. kemake - teo paraspara dravya ane pradezathI tulya che, avagAhanAthI kadAca tulya, nyUna ke adhika che. je nyUna hoya to pradeza nyUna, adhika hoya to pradeza adhika hoya. sthitithI catuHsthAna patita hoya. varNa, gaMdha, rasAyayithI cha sthAna patita che. zItasparzathI tulya che. uNa-snigdha-sukSa sparza paryAyithI cha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-/-/322 thI 325 sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa zItaguNavALA jANavA. madhyamazItaguNavALA paNa temaja che. paNa svasthAnathI cha sthAna patita che. ema daza padethI saMdha sudhI jANavuM, paNa avagAhanA vaDe pradezanI vRddhi karavI - x - jaghanya zItaguNavALA saMkhyAta padethI skaMdhano prazna - tenA anaMtA paryAyo che. kemake teo paraspara dravyathI tulya, pradeza ane avagAhanAthI dvisthAna patita, sthitithI catuHsthAna patita vaNadithI cha sthAna patita, zIta sparzapayayithI tulya, uSNa-snigdha-kSapayasithI cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTazIta guNavALA jANavA. madhyama zItaguNavALA temaja che. paraMtu svasthAnane AzrIne te chasthAnapatita hoya che. 203 paryAyo che. kemake jaghanya zItaguNavALA asaMkhyAtapadezI pudgalono pana-teonA anaMta teo paraspara dravyathI tulya, pradeza-avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita, varNAdithI cha sthAna patita, zItaparzaparyAyathI tulya, uSNa-snigdha-sUkSa sparzathI cha sthAna patita che. e pramANe utkRSTa zIta sparzavALA jANavA. madhyama temaja che. paNa sva sthAnane AzrIne cha sthAna patita che. - jaghanya zItaguNavALA anaMtapadezI pudgalono prazna - tenA anaMtA paryAyo che. kemake - teo paraspara dravyathI tulya, pradezathI cha sthAna patita, avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita, vadi paryAyathI cha sthAnapatita, zIta sparzathI tulya, bAkInA sAte sparzathI cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa zIta sparzavALA jANavA. madhyamIta sparzavALA temaja che. paNa svasthAnathI cha sthAna patita che. e pramANe uSNa, snigdha, rUkSa sparzamAM paNa jANavuM. paramANu pudgalamAM temaja che paNa badhAMne pratipakSa vadi na kahevA. [25] jaghanya pradezika skaMdhono prazna - teonA anaMta pAyo che. kemake - teo paraspara dravyArtha-pradezAthathI tulya, avagAhanA rUpe kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. jo nyUna hoya to pradezanyUna ane adhika hoya to pradeza adhika hoya. sthiti vaDe catuHsthAna patita, vadi ane ukta cAra sparza paryAyathI cha sthAna patita hoya che. utkRSTapradezavALA skaMdhono prazna - teonA anaMta pAyo che. kemake - teo paraspara dravya ane pradezathI tulya che. avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita, varNAdi ane ATha sparza paryAyo vaDe cha sthAna patita hoya che. madhyamapadeza parimANavALA skaMdhonA keTalA paryAya che ? anaMta. kaI rIte? teo paraspara dravyAthathI tulya che, pradezAthI cha sthAna patita, avagAhanA ane sthitithI catu: sthAna patita, vadi ane ATha sparza paryAyothI cha sthAna patita che. jaghanya avagAhanAvALA pudgalono prazna - tenA anaMtA paryAyo che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 kemake - teo paraspara dravyAthathI tulya, pradezAthathI cha sthAna patita, avagAhanAthI tulya, sthitithI catuHsthAnapatita, vadi ane ATha sparza paryAyathI cha sthAna patita che. utkRSTa avagAhanAvALAmAM ema ja jANavuM. paNa sthitithI tulya che. madhyamAvagAhanA pudgalonA anaMta paryAyo che. kemake teo paraspara dravyathI tulya che, pradezathI cha sthAna patita, avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita, vadi ane ATha sparza paryAyathI cha sthAna patita che. jaghanyasthitika pudgalono prazna - tenA anaMta paryAyo che. kemake . teo paraspara dravyAthathI tulya, pradezArthathI cha sthAna patita, avagAhanAthI catuHsthAna patita, sthitithI tulya, vadi ane ATha sparza paryAyathI cha sthAnapatita che. e pramANe utkRSTa sthitika jANavA madhyama sthitika temaja che. paNa sthitithI catuHsthAna patita che. jAnyaguNa kALA pudgalono praznana - teo paraspara dravyAthI tulya, pradezArthathI cha sthAna patita, avagAhanA ane sthitithI catuHsthAna patita, kALA varNa pacayithI tulya, bAkInA varNa, gaMdha, rasa, sparza paryAyathI cha sthAna patita che - 4 - ema utkRSTa kALA varNavALA mATe jANavuM, madhyama guNa kALA paNa temaja che. paNa svasthAnane AzrIne cha sthAna tenA anaMta paryAya che. kemake - patita che. kALA varNa mAphaka bAkInA vargo, gaMdha-rasa-sparzanI vakatavyatA kahevI 204 X - - * vivecana-322 thI 325 H ajIva paryAyo be bhede - rUpI ane arUpI. rUpa e gaMdha, rasa ane sparzanuM sUcaka che. tethI rUpAdi jene che, te rUpI. tevA rUpI ajIvanA paryAyo - pudgalanA paryAyo kahevAya che. tethI viparIta arUpI jIvanA paryAyo che. rUpI ajIvanA paryAyo daza bhede - dharmAstikAyAdi. dharmAstikAya - pradezanA pracayarUpa dravya che, tenA addhAMdi rUpa vibhAga te dharmAstikAya deza, teno nirvibhAga sUkSma bhAga te pradeza. e pramANe adharmAstikAyAdine kahevA. - 4 - (prazna) ahIM paryAyo kahevAne AraMbhela chatAM dravya mAtrano upanyAsa kema ? [uttara] paryAya ane paryAyIno abheda batAvavA mATe dravyano upanyAsa karyo che. te skaMdhAdi pratyeka saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA che? anaMtA che. "zA hetuthI ?" ItyAdi pATha siddha jANavuM. have daMDaka-pAkramathI paramANu pudgalAdinA paryAyo vicAravA yogya che. krama A rIte - pahelA sAmAnyathI paramANu Adi, pachI eka pradezAdi avagADha paramANu Adi, pachI eka samayAdi sthitika paramANu Adi, pachI eka guNa kALA Adi, pachI jaghanyAdi avagAhanA, pachI jaghanya sthityAdi, pachI jaghanya guNa kALA vagere, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/-I-/322 thI 325 o5 206 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/1 avagAhanA sAta pradeza nyUna ke adhika thaze. bAkInuM sUtra sugama hovAthI svayaM vicAravuM. anaMta pradezI DhaMghanI utkRSTa avagAhartAnA vicAramAM utkRSTa avagAhanAvALo anaMtapradezI DhaMdha te kahevAya ke je samasta lokavyApI hoya. te acita mahAtkaMdha ke kevalisamuddhAtanI avasthAmAM karmaskaMdha jANavo. te baMneno paNa daMDa, kapATa, maMthAna ane aMtara pUravA rU5 cAra samayano kALa che. mATe tuca kALa che. bAkInA sUtro sugama hovAthI padanI samApti paryanta pUrve kahelI bhAvanAnusAra svayaM ja upayogapUrvaka vicAravA. paNa jaghanya pradezavALA skaMdho, dvipadezika ane utkRSTa pradezavALA skaMdho sarvotkRSTa anaMtapadezavALA jANavA. muni dIparatnasAgare karela pada-5-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa - - X - X - X - X - bhAga-20 pUro thayo - 0 - 0 - 0 - 0 - pachI jaghanya pradezAdinA bheda vaDe vicAra karavo yogya che. * x * pahelA paramANa Adino sAmAnya vicAra, pachI phogAdi sahita paramANu Adino vicAra, AdithI kALa ane bhAva levA. * * * * * pachI jaghanya avagAhanAdivALA paramANa Adi. Adi zabdathI madhyama ane utkRSTa levA, sthiti ane kALA vaNadinA traNe bhedo levA. pachI jaghanya, utkRSTa ane madhyama pradezavALAno vicAra karavo. pahelA paramANuno vicAra kare che - paramANu sthiti vaDe cAra sthAna patita che. kemake eka samayathI AraMbhI asaMkhyAtAkALa sudhI eka sthAne rahe che. kALI vagere vanA payariyI SaTasthAna patita che, kemake eka paramANunA anaMta paryAya avirodhapaNe che. * x - 4 - paramANuthI AraMbhI asaMkhyAtapradezI DhaMdha sudhI keTalAMka anaMtapadezI DhaMdhono tathA ekapradezAvagADhathI saMkhyAta pradezAvagADha skaMdhone zIta, uSNa, snigdha, rakSArUpa cAra sparzI hoya che. mATe te sparzI vaDe ja paramANu Adi cha sthAna patita hoya che. dvipadezI DhaMdha avagAhanA rUpe kadAca nyUna, tulya ke adhika hoya. baMne dvipadezI skaMdho dvipadezAvagADha, eka pradezAvagADha hoya tyAre baMne tulya avagAhanAvALA hoya che. paNa jo eka dvipadezAvagADha ane bIjo eka pradezAvagADha hoya tyAre eka pradeza nyUna ane bIjo apekSAe pradeza adhika hoya che. * x * ItyAdi AgaLaAgaLa be pradezAdi cUna ke adhika kahevA. saMkhyAtapradezika sUtramAM saMkhyAta pradeza skaMdha avagAhanA rUpe dvisthAna patita hoya che. te dvisthAnaka saMkhyAtabhAga ane saMkhyAta guNa vaDe jANavA. asaMkhyAta pradezI DhaMdhamAM avagAhanArUpe catuH sthAnako hoya che. te cAra sthAnaka asaMkhyAta bhAga, saMcAta bhAga, saMkhyAta guNa, asaMkhyAta guNa vaDe jANavA. anaMtapadezI skaMdhamAM paNa avagAhanArUpe cAra sthAnako jANavA. * * * eka pradezAvagADha pudgalonA keTalA paryAyo che? vagere sUga che. ahIM coka pradezAvagADha pudgalo dravyathI tulya ane pradezathI cha sthAna patita hoya che. kemake amuka eka pradezane AzrIne rahela paramANu Adi dravya che, ane A bIjA eka pradezane AzrIne rahela dvipadezAdi skaMdha paNa dravya che. mATe dravyArtharUpe tulya che. pradezAIthI cha sthAna patita che. kemake anaMtapadezI DhaMdhanI paNa eka pradezamAM avagAhanAno saMbhava che. e rIte sthiti ane bhAvathI paNa vicAravuM. jaghanya avagAhanAvALA dvipadezI DhaMdhonA paryAyo keTalA che ? ItyAdi. dvipadezInI jaghanya avagAhanA eka pradezarUpa che utkRSTa dvipadezarUpa che. ahIM vacce aMtara na hovAthI madhyamAvagAhartA nathI. *x* tripadezika skaMdhanI jaghanya avagAhanA eka pradezarUpa, madhyama avagAhanA dvipadezarUpa, utkRSTa avagAhanA tripadezarUpa che. catuHpradezAdimAM madhyama avagAhanA be ke tethI vadhu pradezarUpa thaze. tethI avagAhanAmAM eka ke vadhu pradeza nyUna-adhika thAya. yAvat dazapadezImAM madhyama Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savajIva-/398 prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/1 ( prajJApanAjha saTIka anuvAda bhAgano krama | padonI saMkhyA pada-1 thI 5 - 21 | pada-6 thI 20 pada-21 thI 36 traNa bhAgomAM A Agama vibhAjita che. 1 | o. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK II AgamasUtra saTIka anuvAda 21 anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyaratnasAgara Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 21 mAM che... prajJApanA-2 | 0 "prajJApanA"-upAMgasUTa-4-nA -: anuvAda-zreNInA sarjaka : - - pada-6-thI muni dIparatnasAgara AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - pada-20-sudhI Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 2i1/1] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi D 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA D Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [ 21] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. A.deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI mi pUjya AcAryazrI icakacaMdrasUrIzvarajI mahA D D D ESS 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI AdinAtha jaina .mUpUsaMgha navasArI SALAAAAAAAA | Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- -- Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 15-prajJApanAupAMgara-4/2 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana ja e -01-) A bhAgamAM "prajJApanA" sUtra je paMdaramuM Agama che ane upAMgasUtromAM cothuM upAMga che, teno bIjo bhAga che. A sUtrane prAkRta bhASAmAM patravaUT sUtra kahe che. saMskRta nAma prApanA che. gujarAtI bhASAmAM paNa A ja nAme prasiddha che. cothA saMgama samavAyanuM A upAMga che. jema sthAna ane samavAya baMne aMgasUtronI paddhatimAM ghaNuM sAmya che, tema te aMgajhonA upAMga rUpa evA jIvAbhigama ane prajJApanA paNa ghaNAM saMkaDAyela che. jIvAbhigamanI vRttimAM ghaNAM sthAne prajJApanAnI sAkSI jovA maLela che. vaLI bhagavatIjI sUtramAM to aneka sthAne sAkSIpATha svarUpe nAva pannavaUTIC' ema lakhAyela che. A prajJApanA sUramAM 36-pado [adhyayano che. jemAM cAra padomAM peTA uddezA tathA cAra padomAM peTA dvAro che A sUtramAM dravyAnuyoga ThAMsIThAMsIne bhaya che, jemAM sthiti, saMjJA, vyutkrAMti, yoni, bhASA zarIra, karma, kaSAya jevA aneka tAtvika viSayonI vizad chaNAvaTa che. zailI praznotaranI che. che pada-6-"vyutkrAMti' che. - X - X - X - pAMcamA padanI vyAkhyA karI, have chaThu kahe che - teno saMbaMdha A che - pUrvanA padamAM audayika, kSAyopazamika, kSAyika bhAvane AzrIne paryAyionA parimANano nirNaya karyo. ahIM pahelA be bhAva saMbaMdhI jIvonA upapAta, viraha vicArAya che. AdinI A adhikAra gAthA - * sUtra-326 - bhAra muhUd, covIza muhUrta, sAMtara, eka samaya, kyAMthI ?, uddhatanA, parabhavikAyu, AyuSano baMdha e ATha AkarSa-dvAro ahIM che. che pada-6, dvAra-1 che A AgamamAM pU.malayagirijI uparAMta pU.haribhadrasUrijI kRt vRtti paNa maLe che. jenA AdhAre ame vivecana karela che. * sUtra-323 : bhagavAna ! narakagati keTalo kALa jIvopati rahita kahI che? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa 1ra-muhUrta. bhagavan! tiryaMcagati keTalo kALa upapata hita che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa 12-muhUd. bhagavana ! devagati keTalo kALa upapAta rahita che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUrta bhagavAna ! siddhigati keTalo kALa siddhi virahita che ? gautama ! janya eka samaya, utkRSTa che mArA. bhagavana / narakagati keTalo kALa udvatanA rahita kahI che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa bara muha e pramANe tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati saMbaMdhI praznottara paNa jANavA. * vivecana-326,323 : pahelA pratyeka gatimAM sAmAnyathI upapAta viraha ane udvatanA viraha kALa bAra muhUpamANa kahevo. pachI tairayikAdi bhedonI apekSAe baMne viraha kALa covIza mahad kahevo... pachI nairayiko sAMtara utpanna thAya ke niraMtara... pachI eka samaye nairayikAdi keTalA upaje ane mare te kahevuM...pachI nAkAdi kyAMthI AvIne upaja che... pachI nairayikAdi maraNa pAmI kyAM utpanna thAya che... pachI anubhavAtA vartamAna bhavanA Ayuno keTalAmo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhe... pachI ame prajJApanAsUjha saTIka anuvAdane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. bhAga2mAM pahelA pAMca pado che. prastuta bhAga-21-mAM pada-6 thI 20 che. pachI bhAga-22mAM pada-21 thI 36 lIdhAM che. sAmAnyathI upAMga sUtronA kartAnA nAma prApta thatAM nathI. paNa A upAMganA katarUpe mAryakathAmavAnuM nAma maLe che. sUtrAtmaka rUpe taiyAra thayela tavArthasUtranI mAphaka tAtvika viSayonI viziSTa saMkalanA rUpa A saphaLa abhinava puruSArtha che. kayAMka kaMIka choDyuM che . kyAMka kaMIka umeryuM che." te A vivecana 2i1/2] Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/326,323 keTalA AkarSo vaDe AyubaMdha kare te ATha dvAro kahevA. bhagavad ! nakkagati keTalo kALa upapAta sahita hoya ? nakagati e narkAgati nAmakamoMdayathI utpanna, jIvano audayika bhAva che ane te sAte nakapRthvI vyApI che. raMta e paramaguranuM saMbodhana che. tethI narakagati keTalA kALa sudhI jIvonA nArakapaNe utpAda vaDe zUnya, Ape tathA bIjA RSabhAdi tIrthaMkare kahelI che ? tyAre bhagavaMte kahyuM ke - jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI bAra muhUrta sudhI kahelI che. | (zaMkA) AgaLa eka paNa narakamAM upapAta kALa bAra muharta kahevAno nathI, covIza muhUtadi pramANa kALa kahevAno che, to samudAyamAM bAra muhUrta pramANa kALa kema ghaTe ? (samAdhAna] ahIM prazna vastutatvanA ajJAnathI che. jo ke ratanapabhAdi pratyekano covIza muhAdi upapAtaviraha kahevAno che, to paNa sAtenI apekSAe upapAta viraha kALane vicAratA bAra muhUrta upapAta kALa hoya. bAra muharta pachI koIpaNa eka pRthvImAM avazya utpanna thAya, kemake kevalajJAnIe tema jANela che. * x * narkagati mAphaka bIjI traNe gati paNa jANavI. siddhigati cha mAsa sudhI upapAtarahita hoya che. e pramANe udvartanA paNa jANavI. paNa siddho maraNa pAmatA nathI. kemake teo zAzvata che. che pada-6-dvAra-2 che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bhagavana! beIndriyo keTalo kALa upapAta rahita hoya che ? gautama ! janyathI eka samaya, uckRSTathI aMtamuhUrta-e pramANe veIndriyo ane cauridriyo paNa jANavA. bhagavana saMmUrchAima paMcendriya tiryaMco 7 gautama jaghanya eka samaya, utkRSTathI tamuhUrta. bhagavad ! garbhaja tici paMcendriyo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUrta. bhagavana / saMmUrNima manuSyo keTalo kALa upapAtarahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa ra4-muhad. garbhaja manuSyo keTalo kALa upapAtarahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUd. vyaMtara saMbaMdhI pRcchA-gautama jadhanya eka samaya, utakRSTa ra4-muhUrta. jyotiko ? jaghanya eka samaya, utkRSTa ra4-muhUrta hoya che. saudAmakalpa devo keTalo kALa upapAta rahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa-ra4 muhad. IzAnakatAnA devono paNa te ja kALa che. sanatakumAra kahyuM devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa nava samidina, 20 muhUrta. mahendrakaze devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra rAtridina, 10 muhUrta bahAloka kalpa devo? jaghanya eka samaya, utkRSTa sADA bAvIza samidina. lAMtaka kahyuM devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa 45-rAtridina, mahAzuka ko devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa 80-rAtridina. sahamrAko devo ? jaEAnya eka samaya, utkRSTa 1e-rAtridina. Anata kahyuM devo? jaghanya eka samaya, utkRSTA saMsmAtA mAsa. prANata devo? Anata mujaba. AraNa devo? jAja eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA varSa ayyata temaja che. bhagavAna ! nIcalI gaiveyakanA devono upapAta viraha keTalo kALa che ? gautama jadhanya eka samaya, utkRSTA saMkhyAnA seMkaDo varSa. madhyama veyaka devo? jaghanya eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa. upalI jhaveyakanA devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA lAkha varSa. vijaya Adi cAra anuttara devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa palyopamano asaMkhyAta bhAga. bhagavana / siddho keTalo kALa siddhithI virahita hoya che ? he gautama ! jaghanya eka samaya, ukRSTa cha mAsa. 329] bhagavan! ratanapabhA pRedI nairayika keTalo kALa maraNa rahita kahA che ? gautama jaEAnya eka samaya, utkRSTa ra4-muhUrta. e pramANe siddho sivAyanI uddhatanA anuttaropAtika sudhI kahetI. devomAM "cyavana" kahevuM. * vivecana-328,329 : covIza muhUrta saMbaMdhI bIjuM dvAra - sUtra pATha siddha che. paraMtu ahIM utkRSTa viSayaka saMgrahaNI gAthA vRttikArazrIe noMdhela che. jenA artha ukta sUtrArthamAM kahevAI gayela che. ATha gAthA noMdhI che. jenuM punarAvartana karatA nathI. * sUtra-328,329 - bhagavA ratanapabhA pRthvI nairayika keTalo kALa upapAta virahita hoya? jaghanya eka samaya, utkRSTa 24-muhad. zarkarApabhA pRvI nairayika gItamAM jaghanya eka samaya, utkRSTa sAta rAtridina vAlukApabhA pRthvI nairayika gautamAM jaghanya eka samaya, utkRSTa addhamAsa, bhagavana! ekawbhA pRvInarasika? jaghanya eka samaya, utkRSTa 1-mAsa, bhagavan! dhUmaprabhA pRthvI nairayikao? jaghanya eka samaya, utkRSTa-ra-mAsa, tamArUbhA pRnI nairayika>>? jaghanya eka samaya, utkRSTa-4-mAsa. bhagavanA adhaHsaptamI pRthvI nairayika keTalo kALa upapAta rahita hoya che? gautamAM jaghanya eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa. bhagavana / sukumAre keTalo kALa upapAtarahita hoya ? gautama. jaghanya eka samaya, utkRSTa 24-muhUrta nAgakumAra? jaghanya eka samaya, utkRSTa 24muhad. e pramANe suvarNa-vidhuta-agni-dvIya-dipha-udadhi-vAyu-ane svanitakumAro badhAmAM A ja kALa jANato. bhagavad ! pRvIkAyiko keTalo kALa upapAtarahita hoya ? gautama ! pratisamaya upAtathI avirahita che. e pramANe akAlikathI vanaspatikAyika sudhInA pratisamaya upapAtathI avirahita che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EUR/-/3/330,339 21 * pada-6, dvAra-3 sa bIjuM dvAra gayuM, have trIjuM dvAra kahe che - - sUtra-330,331 : [330] bhagavan ! nairayiko sAMtara upaje che ke niraMtara ? gautama ! sAMtara paNa upaje, niraMtara paNa upaje che. bhagavan ! tiryaMcayoniko ? sAMtara paNa upaje, niraMtara paNa upaje che. e pramANe manuSyo ane devo paNa kahevA. bhagavan ! nabhA pRthvI nairayika sAMtara upaje ke niraMtara ? gautama ! baMne rIte upaje. e pramANe adhaHsaptamI sudhI kahevuM. bhagavan ! asurakumAra devo sAMtara upaje che ke niraMtara ? gautama ! baMne rIte upaje. A pramANe stanitakumAra sudhI kahevuM. bhagavan ! pRthvIkAyiko sAMtara upaje ke niraMtara ? gautama ! teo niraMtara upaje che. A pramANe vanaspatikAyika sudhI kahevuM. bhagavan ! beIndriyo sAMtara upaje ke niraMtara ? baMne rIte, e pramANe paMcendriya tiryaMcayoniko sudhI kahevuM. manuSyo ? baMne rIte. e pramANe vyaMtara, jyotika, saudharmathI sathisiddha sudhI baMne rIte kahevA. siddho sAMtara siddha thAya ke niraMtara ? gautama ! sAMtara paNa thAya ane niraMtara paNa thAya. [331] bhagavan ! nairayiko sAMtara uddhateM ke niraMtara ? gautama ! baMne rIte. upapAtanI jema uddhartanA paNa vaimAnika sudhI kahevI. temAM siddho na kahevA. jyotika ane vaimAnikamAM 'cyavana' zabda kahevo. * vivecana-330,331 : pAThasiddha che. pUrvokta sUtrArtha mujaba bhAvArtha pratIta che. * pada-6, dvAra-4 trIjuM dvAra gayuM. have cothu dvAra kahe che * sUga-332,333 ** [332] bhagavan ! nairayiko eka samayamAM keTalA upaje che ? jaghanyathI eka, be ke traNa, utkRSTathI saMkhyAta ke asaMkhyAta upaje che. A pramANe adhaHsaptamI sudhI jANavuM. bhagavan ! asurakumAro eka samayamAM keTalA upaje ? gautama ! nairayikavat jANavuM. A pramANe AnitakumAra sudhI kahevuM. bhagavan ! pRthvIkAyika eka samayamAM keTalA upaje ? gautama ! niraMtara asaMkhyAtA upaje che. e pramANe vAyukAyika sudhI jANavuM. bhaga vanaspatikAyika eka samayamAM keTalA upaje ? gautama ! svasthAnane AzrIne niraMtara pratisamaya prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 anaMtA upaje che. parasthAnane AzrIne pratisamaya asaMkhyAtA upaje che. bhagavan ! ekasamayamAM beIndriyo keTalA upaje che ? gautama ! jaghanya eka, be, traNa utkRSTa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA. e pramANe teIndriya, caurindriya jANavA. saMmUrttima ane garbhaja paMcendriya tiryaMca, saMmUrttima manuSya, vyaMtara, jyotiSTha, saudharmathI sahasrAra sudhI badhAMne nairayikavat kahevA. garbhaja manuSya, AnatathI anuttaropapAtiko jaghanya eka, be ke traNa samaya. utkRSTathI saMkhyAtA upaje che. 22 bhagavan ! eka samayamAM keTalA siddha thAya ? gautama ! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTathI 18. [333] bhagavan ! eka samayamAM keTalAMka nairayika uddharte che ? gautama ! jaghanyathI eka, be ke traNa. utkRSTathI saMkhyAtA ke asaMkhyAtA, ema upapAta mAphaka uddhartanA anuttaropapAtika sudhI kahevI. - 4 - 4 - * vivecana-332,333 : sUtra pATha siddha che. vizeSa A - vanaspatisUtramAM svasthAna saMbaMdhI pratisamaya niraMtara anaMtA upaje che. svasthAna-vanaspatinA pUrvabhavamAMthI vanaspatimAM A bhave upaje. te anaMtA kahyA. kemake dareka nigodano asaMkhyAtamo bhAga niraMtara upaje che ane maraNa pAme che parasthAna saMbaMdhI upapAtane AzrIne prati samaya niraMtara asaMkhyAtA upaje, parasthAna-vijAtIya pRthvI Adi parabhavathI AvIne upaje te. garbhaja manuSyo utkRSTathI saMkhyAta ja hoya, tethI saMkhyAtA upaje tema kahevuM. AnatAdi devaloke manuSyo ja upaje, tiryaMca nahIM. manuSyo saMkhyAtA hovAthI AnatAdimAM saMkhyAta kahevA. pada-6, dvArarUpa cothuM dvAra gayuM, have pAMcamA dvArane kahe che - * sUtra-334 thI 344 : [334] bhagavan ! nairayiko kyAMthI AvIne upaje che ? nairayikathI yAvat devathI ? gautama ! nairayika ke devamAMthI AvIne na upaje, tiryaMca ke manuSyathI AvIne upaje. jo tiryaMcathI AvIne upaje to zuM ekendriyathI yAvat paMcendriyathI AvIne upaje ? gautama ! ekendriya yAvat urindriyathI AvIne na upaje. paNa paMcendriya ticiyonikathI AvIne upaje. jo paMce tiyAthI AvIne upaje to zuM jalacara sthalacara ke khecara paMce ticathI AvIne upaje ? gautama ! jalAra-sthalacara ke khecAra traNe paMce tiryaMcI AvIne upaje. jo jalacara paMce tiryaMcathI AvIne upaje to saMmUrNimathI AvIne ke Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-//334 thI 344 24 garbhaja jalacara paMcetiyacathI AvIne upaje. gautama ! baMnemAMthI AvIne upaje. jo saMmarhima jalacara paMce ticithI AvIne upaje to pApti ke apAtA saMmUrNima jalacara paMce ticithI AvIne upaje ? gautama ! paryAptAthI AvIne upaje aparyAptAthI nahIM je garbhaja jalacara paMce ticithI AvIne upaje to paryAptAthI ke ApatAthI ? paryAptA upaje, apacatAthI nahIM. - jo rathalacara pace tirathI AvIne upaje to catuSpadathI, ke parisarSathI AvIne upaje gautama catuEche ke parisaha baMne layara pI. tiryacathI AvIne upaje. je catuSapada sthalacara paMca tiryacathI AvIne upaje to saMmUrchAimathI upaje ke garbhajathI ? baMnethI. je saMmUrhima catuSpada sthalacara paMce tiryaMcathI AvIne upaje to zuM payataothI ke apayafptAhathI ? gautama! patiAthI AvIne ja upaje. gabhaji catu. layara pAMca tiryaMcathI AvIne upaje to zuM saMkhyAta vaSayaka garbhajathI ke asaMkhyAta vaSayaka garbhajathI ? gautama ! saMkhyAta vaSayaka garbhajathI AvIne upaje, asaMkhyAtaothI nahIM je saMkhyAta vaSayika gaji catuSpada sthalacara paMce tithiI AvIne upaje to zuM payatA saMgAtathI ke apayatA saMkhyAtathI gautama yatAthI AvIne upaje, aparyAptAthI nahIM. je parisarpa sthalacara pAMce tiryacathI upaje to zuM uraH parisarSaothI ke bhujaparisarSathI upaje? gautama ! baMnethI. je uraH parisarSa sthalacara paMcetiyacathI upaje to zuM saMmUrchAima urasarSathI ke garbhaja uraparisarSathI upaje gautama ! baMnethI. je saMmurNima uraH parisarSa sthalacara paMce tiryaMca upaje to zuM patAthI ke apayaptAhathI gautama payatAthI upaje, apayafpatAthI nahIM. je gabhaja GraH parisarSa sthalacara pace tiryaMcathI upaje to patifothI ke apayatithI ? gautama! patiothI upaje paryAptA gabhajathI nahIM. je bhujaparisarSa sthalacara paMce ticithI upaje to zuM saMmUrNimathI ke garbhaja bhajaparisarSathI upaje ? gautama! baMnethI. je murchAima bhaja parisarSa sthalacara paMce tirathI upaje to patiothI ke apatiiothI upaje? gautama! paryAptAthI, aparyAptAthI nahIM je garbhaja bhujaparisarSa paMcendriya ticithI AvIne upaje to zuM yatite upaje ke ApayafptAthI upaje? gautamapatiAthI upaje, ApatAthI AvIne na upaje. je khecara paMcendriya tiryaMcayonikathI upaje, to zuM saMmUrchAima khecara paMce tiyacathI AvIne upaje ke garbhajaLI? baMnethI. je saMma&ima khecara paMcetiyacathI upaje che tenA prayatAthI ke apatiiothI AvIne upaje gautama ! paryAptAthI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra upaje, aparyAptAthI nahIM. je pati garbhaja khecara pace tiryacathI AvIne upaje to zuM saMkhyAta vaSayukaothI upaje ke asaMkhyAta vayuddhathI ? gautama saMkhyAta vaSayukaothI upaje asaMkhyAtathI nahIM je saMkhyAta vaSayukaothI upaje to pati ke patANI? pataothI ja upaje. je manuSyathI AvIne upaje to saMmarhimathI ke garbhathI ? gautama! saMmarhima manuSyathI na upaje, garbhajathI upaje. jo garbhajathI upaje to kamabhUmigabhajathI upaje ke akarmabhUmijathI ke aMtara dvIpa garbhathI ? gautama!. kamabhUmija garbhajaLI upaje. akarmabhUmi ke tadvIpa ga NI nahIM. je karmabhUmi gabhaja manuSyathI upaje to zuM saMkhyAta vaSayuSkaothI ke asaMkhyAta vaSayukathI ? gautama! saMkhyAta vAyuka karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje, asaMkhyAtaothI nahIM. je saMkhyAta vaSayuka karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje to zuM paryAptAthI upaje ke paryAptAthI ? patiothI ja upaje. e pramANe sAmAnya nairayikava4 ranapabhAthuvI nairayikono upAta kahevo. zarkarAkRedI nairayikanI pRcchA-Ano paNa sAmAnyanI mAphaka upauta kahevo. paraMtu saMmUrchAimano niSedha karavo. bhagavan! tAlukApabhA pRdI nairayika kyAMthI AvIne upaje te gautama ? zarkarApabhA nairayikava4 kahevuM. paraMtu bhujaparisarSano niSedha karavo. paMkawbhA nairayikanI pRcchA-vAlukApabhA nairapikava kahevuM. paNa khecarano niSedha karavo. dhUmApabhA pRthvI nairayikanI pRcchA - paMkAbhA nairayikavavuM kahevuM. paraMtu catuSpadano niSedha karavo. tamaHmRnI nairasika kyAMthI AvIne upaje? dhUmapabhA nairayikavavuM kahevuM, paNa sthalacarano niSedha karavo. A AtAvANI - je paMcetiyacathI upaje to zuM jalacasthalacara ke khecara paMcendriyothI AvIne upaje? gautama! mAtra sthalacarathI upaje. je manuSyothI upaje to zuM karmabhUmithI, akarmabhUmithI aMtarlIpajathI upaje te gautamI karmabhUmijathI upaje che, akarmabhUmi ke AMtadvIpajathI na upaje. je karmabhUmithI upaje to saMkhyAta vaSayukkaothI upaje ke asaMkhyAta vaSayukathI 7 saMkhyAta vaSayukathI upaje, asaMkhyAta vaSayuiSkaothI nahIM. je saMkhyAta vaSayukathI upaje to paryAptAthI ke apayatatothI ? gautama / prayatAthI upaje, apayatithI nahIM. jo paryAptA saMkhyAtavaSayuddha karmabhUmi upaje to strI puraSa ke napuMsakathI upaje? traNemAMthI upaje. adhasaptamI pRetI nairayika kyAMthI AvIne upaje? gautama! emaja che. mAtra strIno niSedha che. [335,33) saMjJI pahelI naraka sudhI, sarisarSa bIjI, pakSI trIjI, saha cothI, uga pAMcamI, strI chaThThI, manuSyo, matsya sAtamI pRthvI sudhI upaje. A nakka pRthvIno utkRSTa upapAta jaNAvo. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/5/334 thI 344 [33] bhagavan ! aNukumAra kayAMthI AvIne upaje ? nAraka ke devathI na upaje, manuSya ke tiryaMcathI AvIne upaje. e rIte nairayika mAphaka asurakumArano paNa upapAta kahevo. vizeSa e - asaMkhyAta vaSayaka, akarmabhUmija, aMtarnIpaja manuSya ane tiryaMcathI AvIne paNa upaje. e pramANe stanitakumAra sudhI kahevuM. [338] bhagavan ! pRthvIkAyiko kyAMthI AvIne upaje che, nairayikothI yAvat devothI ? gautama ! nairayikothI AvIne na upaje. tiryaMca, manuSya ke devothI AvIne upaje che. to tiryaMcothI AvIne upaje to zuM ekendriyothI yAvat paMcendriyothI AvIne upaje ? gautama ! te pAMcethI AvIne upaje. jo ekendriyatithI upaje jo zuM pRthvIkAyika yAvat vanaspatikAyikathI upaje ? gautama ! pRthvIkAyikAdi pAMsethI AvIne upaje, jo pRthvI upaje to zuM sUkSma ke bAdara pRthvIthI upaje ? gautama ! baMnethI upaje. jo sUkSmapRthvI upaje, to zuM paryAptA pRthvI upaje ke paryAptatAthI ? gautama ! baMnethI. jo bAdara pRthvI upaje, to zuM paryAptAthI ke aparyAptatAthI upaje ? gautama ! baMnethI upaje. e rIte vanaspatikAyika sudhI cAra bhedo vaDe upapAta kahevo. jo beIndriya tiryaMcayonikathI upaje to zuM paryAptAthI upaje ke apacAthI ? gautama ! baMnethI upaje. e rIte teIndriya, caurindriyathI paNa kahevuM. jo paMcendriya tiryaMcayonikathI AvIne upaje to zuM jalacara paMce tiryaMcathI upaje, e pramANe nairayikanA upapAta kahyo, te ahIM paNa kahevo. paNa paryAptatA-apacaptitAthI upaje. 25 jo manuSyothI upaje to zuM saMmUrttima manuSyathI upaje ke garbhaja manuSyathI ? gautama ! baMnethI. jo garbhaja manuSyathI upaje to zuM karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje ItyAdi nairayikavat kahevuM. vizeSa e ke - aparyAptatAthI paNa upaje. jo devathI upaje, to zuM bhavanavAsI-vyaMtara-jyotika ke vaimAnikathI upaje ? cArethI AvIne upaje. jo bhavanavAsIthI upaje to zuM sukumAthI yAvat AnitakumArathI AvIne upaje ? gautama ! te badhAMthI upaje. jo vyaMtaradevathI upaje to zuM pizAcathI yAvat gaMdharvathI upaje ? gautama ! te badhAMthI AvIne upaje. jo jyotidevathI AvIne upaje to caMdravimAnathI yAvat tArAvimAnathI upa? gautama ! te pAMcethI AvIne upaje, jo vaimAnika devathI upaje, to zuM kopathI ke kapAtItathI AvIne upaje ? gautama ! kopapannathI upaje, kalpAtItathI nahIM. jo kopapanna vaimAnika devathI upaje to zuM saudharmathI yAvat acyutathI upaje ? gautama ! saudharma-IzAnathI AvIne upaje che. sanakumAra cAvat acyutathI na upaje. e 26 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 rIte kAyika paNa kahevA. teu vAyuthI paNa tema che. paraMtu deva sivAya bAkInA jIvothI AvI utpanna thAya. vanaspati pRthvIvat jANavA. [33] be, traNa, cAra Indriyo teuM vAyuvat jANavA. [340] paMce tiryaMca kayAMthI AvIne upaje ? nairayikathI Avat devothI ? gautama ! te cArethI AvIne upaje. jo nairayikathI AvIne upaje, to zuM ratnapabhApRthvI nairayikathI yAvat adhaHsaptamI pRthvInerayikathI upaje ? gautama ! te sAte pRthvI nairayikathI upaje. jo tiryaMcayonikathI AvIne upaje to zuM ekendriya yAvat paMcendriyathI upaje ? gautama ! pAMcethI. - 4 - e rIte pRthvIkAyamAM upapAta kahyo tema Amano paNa kahevo. vizeSa A - sahasrAra sudhInA devothI upaje. [34] bhagavan ! manuSyo kyAMthI upaje ? nairayikathI yAvat devothI ? gautama ! cArethI upaje. jo nairayikathI upaje to zuM ratnapabhApRthvI nairayikathI yAvat adhasaptamIthI ? ratnaprabhA yAvat tama prabhApRthvI nairayikathI upaje, paNa adhaH saptamI nairayikathI nahIM. jo tiryaMcayonikathI upaje, to zuM ekendriya upaje e pramANe paMcendriya tiryaMcono upappAta kahyo. tema manuSyono paNa kahevo. paraMtu adhaHsaptamI nairayika ane teu vAyuthI AvIne na upaje. tathA sarva devothI yAvat sarvArthasiddhathI upapAta kahevo. [342] bhagavan ! vyaMtara devo, kayAMthI AvIne upaje che ? nairayika yAvat devathI ? asukumAravat kahevuM. [343] bhagavan ! jyotiSka devo kyAMthI AvIne upaje che ? vyaMtaravat jANavA. paraMtu saMmUrttima, asaMkhyAta varSAyuddha khecara paMcetiryaMcathI varjIne, aMtartIpaja manuSyone varjIne bIjAthI upaje. [344] bhagavan ! vaimAniko kyAMthI AvIne upaje che ? zuM nairayikothI yAvat devothI ? gautama ! nairayika ke devothI na upaje. paNa paMcendriya tiryaMcathI, manuSyothI AvIne upaje che. e pramANe saudharma ane IzAna devo kahevA. sanakumAradevo paNa ema ja kahevo. paraMtu asaMkhyAta vacuka akarmabhUmijane varjhane upaje che. e pramANe sahasAradevo sudhI kahevuM. Anata devo kyAMthI AvIne upaje che ? naiyika yAvat devathI? gautama ! mAtra manuSyothI AvIne upaje che. jo manuSyathI upaje, to zuM saMmUrttima manuSyathI upaje ke garbhajathI ? gautama ! garbhaja manuSyothI upaje, saMmUrNimathI nahIM. jo garbhaja manuSyathI upaje to zuM karmabhUmija-karmabhUmija ke aMtartIpajathI ? gautama ! kevaLa karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje. jo karmabhUmijathI upaje to zuM saMkhyAtavarSAyukathI ke asaMkhyAta varSAyukathI upaje ? gautama ! saMkhyAta varSAyukathI upaje. jo saMkhyAta Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-5/334 thI 344 vaki garbhaja manuSyothI upaje to zuM prayatAthI ke apacayitAthI upaje ? gautama paryAptaothI upaje. je payaktiA saMkhyAta vaSayika karmabhUmija gabhaja manuSyonI upaje, to zuM samyapha daSTi pasaptAhathI upaje ke mithyA daSTi patAzI ke mizra daSTi prayatAthI upaje gautama samyaka dRSTi ke miA daiSTi pati saMkhyAtavaSayika kamabhUmaja gabhaja manuSyothI upaje che, paNa mizra dRSTi patAthI na upaje. je samyaphaSTi jayatithI upaje to zuM saMyado asaMta ke saMyatAsaMyatA samyaphadaiSTi payatithI upaje gautama! gaNethI paNa upaje. e rIte azrutakalpa sudhI kahevuM. naiveyaka devo paNa ema ja kahevA, paraMtu asaMyata ane saMyatAsaMyatano niSedha karavo. raiveyaka deva mAphaka anuttaropapAtika deva paNa kahevA. paraMtu ahIM saMyato ja AvIne upaje. je samyagRSTi saMyata paryAptA saMkhyAta vaSayuika karmabhUmija garbhaja manuSyothI AvIne upaje to pramatta saMyatathI ke Apamata saMyatathI ? apamag saMyatathI ja upaje. je apamatta saMyatathI upaje, to zuM RddhimApta ke anUddhiprAptao? gautama! te baMnethI AvIne utpanna thAya. * vivecana-334 thI 344 : nairayiko kayAMthI AvIne upaje che ? ItyAdi pAThasiddha che. teno saMkSepathI artha A che - sAmAnyathI nairayikonA upapAta vicAramAM ane ratanaprabhA nairayika upapAtamAM deva, nAraka, pAMce sthAvara, traNa viksendriya, asaMkhyAta varSAyika catuSpada ane khecaro, bIjA paNa apayaktiA tiryaMca paMcendriyo, saMmUrNima manuSyo, garbhaja chatAM akarmabhUmija, aMtarlIpaja, karmabhUmija paNa asaMkhyAtA varSAyuka, saMkhyAtA vaSayuika chatAM aparyAptAno niSedha samajavo ane bAkInAnuM vidhAna jANavuM. zarkarApabhAmAM saMmUrNimano niSedha jANavo. vAlukApabhAmAM bhujapasipano ItyAdi jANavuM. bhavanavAsInA upapAtanA vicAramAM deva, nAraka, sthAvara, vikalendriyo, aparyApta tiryaMca paMcendriya, saMmUrNima ane aparyApta garbhaja manuSyono niSedha jANavo, bAkI vividha vidhAna samajavuM. pRthvI, apu, vanaspati vize sarve nairayikono IityAdi vRttikAre sukAno saMkSepa ja noMdhyo che, kaMI ja vizeSa nathI, mATe ame choDI daIe chIe. pAMcamuM dvAra pUra. have chaThuM kahe che - che pada-6, dvAra-6 che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 saMmUrNimomAM utpanna thatAM nathI. ema sarve pRthvImAM kahevuM. mAtra sAtamI narakathI manuSyamAM na upaje. [36] bhagavana asukumAra, anaMtara uddhallne kyAM jAya che, jyAM upaje che? nairacikamAM yAvatu devomAM? gautamAM nAka ke devamAM na upaje, paNa tici ke manuSyamAM upaje je tiramAM upaje to zuM ekeya cAvata paMcendriyatiryaMcamAM upaje? ekendriyomAM upaje, be cAvatu cAra IndriyomAM na upaje. paMcendriya tiryaMcamAM upaje che ekendriyamAM upaje to praNavIcAva4 vanaspatimAM upaje? pRdlo , vanaspatimAM upaje, paNa te vAyumAM na upaje. je pRvImAM upaje, to zuM sUkSma pRthadImAM upaje ke bAdamAM ? bhAdara pRthvImAM upaje sUkSma pRedImAM nahIMje bAda pRdImAM upaje to zuM patiAmAM upaje ke aparyAptAmAM ? bhAdara cayatA pRdImAM upaje, apatimAM nahIM. e pramANe apa ane vanaspati kahevA. paMce tiryaMca ane manuSyo vize nairayikonI saMmUrNima sivAya anyamAM uddhatanA kahI tema asukumAranI kahevI. nitakumAra sudhI ema jANavuM. [34] bhagavAna ! pRthvIkAyika anaMtara udvartIne kyAM jAya ? nairayika yAta devamAM ? gautama / nairayika ke devamAM na upaje tiryaMca ke manuSyamAM upaje. pRthvInA upapAta mAphaka uddhanA kaheI. paNa devo na kahevAya. e rIte apakAya, vanaspati, vikasendriya kahevA. teB% ane vAyu ema ja kahevA, paraMtu manuSya sivAya bIjAmAM upaje. 3i48] bhagavanA paMce tici>> anaMtara marIne kayAM jAya, kyAM upaje ? gautamI nairayika cAvatu devomAM upaje. je nairayikamAM upaje to ranapabhAmAM cAvatu adhasaptamI nairayikomAM upaje? gautamasAte narakomAM upaje. je. ticimAM upaje to ekendriya yAvatuM paMcendriyamAM upaje? pAMcamAM upaje. e rIte temanA upapatanI jema uddhanA kahetI. paraMtu teo asaMkhyAtA vayuika tiyiomAM paNa utpanna thAya. je manuSyomAM upaje to saMmUrchAima manuSyomAM upaje ke gajamAM ? baMnemAM. e rIte upayata mAphaka udvatanA kahevI. vizeSa A * kamabhUmija ane aMtarlIMpaja asaMkhyAtA vAyu manuSyomAM paNa upaje. jo devomAM upaje to bhavanapati sAva4 vaimAnikomAM upaje ? badhAmAM upaje. sarve asuro, vyaMtara, jyotiSa, sahayAra sudhI upaje. [49] bhagavanA manuSyo anaMtara uddhatIne kyAM jAya, kayAM upaje airasiko yAvatu devomAM? gautamAM cAremAM upaje, e rIte niraMtara badhAM sthAnonI pRcchA - badhAM sthAnomAM upaje, kyAMya niSedha nathI, cAvata savaNiiisaddhamAM upaje. keTalAMka siddha-buddha-mukata ane parinivRtta thaIne sarve duHkhono aMta kare che. * sUma-345 thI 350 : [45] bhagavana nairasiko uddhatanA karI kyAM jAya che, jyAM upaje che ? zuM nairayikomAM yAvata dezomAM ? gautama nairayika ke devamAM na upaje, ticiyonika ke manuSyamAM upaje. je ticimAM upaje to zuM ekendriyomAM yAvat paMcendriya ticamAM upaje gautama / upapAta mAphaka uddhatanA kahevI. vizeSa A - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/6/345 thI 350 3o prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/ra baMdha kare, te nairayikAdi daMDaka krame kahe che - che pada-6-dvAra-8 che [35] vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika saudharma ane IzAna devo asukumArava4 kahetA. maLa jyotika ane vaimAnikamAM "ave che" tema kahevuM. sanatakumAranI pRcchA - asukumArava4 kahetuM, paraMtu ekendriyomAM na upaje. e pramANe sahasAra devo sudhI kahevuM. AnatathI anuttaropAtika devo emaja che, paraMtu teo ticimAM na upaje ane manuSyomAM payafa saMkhyA vaSayuiddha karmabhUmija garbhajimAM upaje. * vivecana-345 thI 35o : sUtra pATha siddha che. paraMtu ahIM saMkSepArtha kahe che - nairayiko sva bhavathI maraNa pAmI, saMkhyAtA vAyuka garbhaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM upaje che. paNa sAtamI naka pRthvInA nAsko saMkhyAtA vaSayuka garbhaja tiryaMca paMcendriyomAM ja upaje che. ItyAdi vRittikAre sudAno ja saMkSepa karyo che, vizeSa kaMI na hovAthI ame anuvAda choDela che.) che pada-6-dvA7 $ chaThuM dvAra gayuM, have sAtamuM kahe che. teno saMbaMdha A che - je jIvono nAkAdi gatimAM vividha prakArano upapAta kahyo, temaNe pUrvabhave Ayu bAMghela hoya, temAM kyAre pUrvabhavAyu bAMdhe te prazna * sUtra-351 - bhagavanA nairayika, Ayuno keTalo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhegautamAM cha mAsa bAkI hoya tyAre avazya bAMdhe. e pramANe asurakumAro yAvat svanitakumAro jANavA. bhagavan! pRetI. keTalo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavAya bAMdhe pRedI be bheda : sopakramAane nirapakamAyuM. temAM je nirapakamANuka niyama mibhAga zeSa Ayu rahe tyAre parabhavAyu bAMdhe. je sopakamANu che, te kadAca traNa bhAga Ayu rahetA parabhavAyu bAMdhe, kadAca pribhAga-mibhAga Ayu bAkI rahe tyAre bAMdhe, kadAca vibhAga-gibhAga-bhAga zeSAyu rahe tyAre bAMdhe. a, teuM, vAyu, vanaspati, be-traNa-cAra IndriyovALAne ema ja jANavuM. bhagavanA paMcendriya tiryaMcayonika keTalo bhAga Ayu bAkI rahetA parabhavAya bAMdhe ? paMce tiyA be bhede - saMkhyAta vaSaya, asaMkhyAta vaSayi. temAM asaMkhyAta vaSaya niyama cha mAsa bAkI rahetA parabhavAya bAMdhe. saMkhyAta vaSayaka be bheda : sopakamAyu, nirapakamAya. temAM nirapakramo niyamA jhaNa bhAga zeSa Ayu rahetA parabhavAyu bAMdhe. sopakamAyuSka trIje, navamo ke sattAvIsamo bhAga rahetA parabhavAya bhAMche. manuSyo temaja che. vyaMtara, jyotiSka, vaimAnika nairayikavata che. * vivecana-351 - sUtra pAThasiddha che. sAtamuM dvAra gayuM. have AThamuM dvAra - have je prakAre Ayuno * sUtra-352 - bhagavAna ! AyuSa baMdha keTalA bhede che ? gautama ! cha bheda - jAtinAma nidhad, gatinAma nidhatta, sthitinAma nidhad, avagAhanA nAma nidhad, pradezanAma nidhata, anubhAvanAma nidhad. bhagavAn ! nairayikane keTalA bhede AyubaMdha che ? gautama ! cha bhede - jAtinAma nidhatta cAvata anubhAvanAma nidhad. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM. bhagavAna ! jIvo jAtinAma nidhatAyu keTalA AkarSothI bAMdhe ? gautama ! jaghanya eka, be, traNa utakRSTa ATha. nairayika jAtinAma nidhattAyu keTalA AkarSathI bAMdhe 7 upara mujaba, Ama vaimAnika sudhI kahevuM. e pramANe gatinA nidhattAyuthI anubhAvanAma nidhattAyu sudhI che. bhagavanA A atinAma nidAttAyu jaghanyalI ke utkRSTathI bAMdhatA jIvomAM koNa konAthI atya, baha, tulya, vizeSAdhika che ? gautama sauthI thoDAM jIvo ATha AkarSa vaDe jAtinAma nidhatAyu bAMdhanArA che. sAta AkarSa vaDe bAMdhanArA, saMkhyAtapaNAM che. e rIte cha-pAMca-bhyA-traNa-be-eka AkarSa vaDe bAMdhanAra uttarottara saMkhyAlagaNa che. e pramANe A AlAvAthI anubhAganAma nidhattAyu sudhI jANatuM. e rIte A cha javAdi alpabahuvanI daMDako kahevA. * vivecana-35ra : AyubaMdha - (1) jAtinAmanidhattAyu-jAti eTale ekendriya Adi pAMca prakAra, te ja nAmakarmanI uttara pravRtti vizeSa rUpa, te jAtinAma. tenI sAthe nidhadniSekane prApta thayela, je Ayu che. niSeka-karma pudgalone bhogavavA mATe canA, te A rIte - sva abAdhAkALa choDIne pahelI sthitimAM ghaNAM pudgalo hoya, pachInI sthitimAM vizeSa jUna-nyUna pudgalo hoya yAvat utkRSTamAM sauthI nyUna hoya. (2) gatinAma nidhatAyuktakagati Adi bhedathI cAra, tenI sAthe prApta nipeka. (3)-sthiti-te bhavamAM rahevuM. je nAmakarma je bhavamAM udayamAM Ave te gati, jAti, pAMca zarIrAdi sivAya sthitimAma karma jANavuM. gati Adino niSedha karavAnuM kAraNa svapado vaDe grahaNa karela che. (4) jenA vize jIva rahe te avagAhanA - dArikAdi zarIra, tenA kAraNabhUta karma te avagAhanA nAma, tenI sAthe niSekane prApta. (5)-pradeza nAma niutAyu - praveza - karma paramANu, je bhavamAM je pradezathI bhogavAya te pradezanAma. AnAthI vipAkodayane na prApta thayela nAmakarNapaNa levuM. te pradezanAma sAthe niSekane prApta Ayu. 6-anubhAvanAma nidhatAyu - je bhavamAM je tIvra vipAkavAnuM nAmakarma vedAya, jemake nAkAyunA udayamAM azubha vaNiida Ave che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-I-/35ra prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra - X prazna-zA mATe jAtyAdi nAmakarma AyuSyanA vizeSarUpe mUkAyelA che ? AyukarmanI pradhAnatA batAvavA mATe. nArakAdinA AyunA udaya pachI jAtyAdinAmakarmano udaya thAya che, te sivAya nahIM. jAtyAdinAmakarma viziSTAyu keTalA AkarSothI bAMdhe che ? ahIM mAI - tevA prakAranA prayatnothI karmapudgalonuM grahaNa karavuM. jema gAya pANI pItA bhayathI Amatema joIne pANI pIe, tema jIva paNa tIvra AyubaMdhanA adhyavasAyathI jAti-gati Adi viziSTAyu bAMdhe tyAre eka AkarSa vaDe, maMda hoya to be ke traNa AkarSa vaDe, maMdataramAM cAra ke pAMca AkarSa vaDe, maMdatama hoya to chathI ATha AkarSa vaDe bAMdhe che. ahIM jAtyAdi karmanA AkarSano niyama AyunI sAthe baMdhAtA hoya tyAre samajavo, bAkInA kALa vize niyama nathI. - X - X - muni dIparatnasAgare karela pada-6-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa che pada- "ucchavAsa" che. - X - X - X - X - 0 pada-6-nI vyAkhyA karI, have sAtamuM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada6-mAM jIvonA upapAta virahAdi kahyA. ahIMnAkAdipaNe utpanna thayelanA zvAsozvAsa paryAptivALAno yathAsaMbhava ucchavAsa niHzvAsa kiyAno virahakALa-avirahakALa kahe che. * sUtra-353 : bhagavana nairayiko keTalA kALe ucchavAsa le ane mUke? gautama / satata ane niraMtara zvAsa le ane mUke... bhagavan! asukumAro keTalA kALe zvAsa che ane mUke? jaghanya sAta soke, utkRSTa sAdhika eka po. nAgakumAro. keTalA kALe zAsa che ane mUke? jaghanya sAta stoka, uckRSTa muhUrta pRthakad. ema svanitakumAra sudhI jANatuM. bhagavad ! pRtIkAyika keTalA kALe zvAsa le ane mUke ? vimAmAe zAsa che ane mUke. ema manuSyo sudhI jANavuM. vyaMtarone nAgakumArava4 jaNavA... jyotiko keTalA kALe zvAsa le ane mUke? gautama ! jAnyathI muhUrva pRthakave, utkRSTathI paNa muhUrta pRthakave. bhagavAna ! vaimAniko keTalA kALe zvAsa le ane mUke gautama jAnyathI muhUrNa pRthakatva, utkRSTathI 33-pakSe zvAsa le-mUke. saudharmadivo keTalA kALe zvAsa le-mUke. jaghanyathI muhUrta pRthakatva utkRSTathI be po. IzAna devo keTalA kALe zasa le ane mUke jaghanyathI sAtireka muhafpRthakva, utkRSTathI sAtireka be pakSe. sanatakumAra devo keTalA kALe zAsa. che ane mUke ? jaghanyathI be pakSe, ukRSTathI sAta paze. mAhendra devo keTalA kALe zAsa le ane mUke? jaghanya sAtireka be pakSe, utkRSTa sAtireka sAta paho. brahAloka devo keTalA kALe zvAsa le ane mUke? jaghanyathI sAta pakSe utkRSTathI daza pakSe. lAMtaka devo keTalA kALe zvAsa le ane mUke ? jaghanyathI daza paze, utkRSTathI 14-po. mahAzukadevo keTalAM kALe zvAsa le ane mUke? jaghanya 14po, utkRSTa-17 paze. sahastrAradevo keTalA kALe zvAsa le ane mUke? jaghanyathI 175kSo utkRSTathI 18-5kSe. e pramANe Anata devo-janya 18 pakSe, utkRSTa 19 pakSe. pANadevojadhanya 19 paze, utkRSTa 20 pakSe. AraNa devo-jaghanya 20 po, utkRSTa-21 pakSe. ayuta devo - jaghanya ra1-pakSe, utkRSTa rara pakSe, adhoaDadho raiveyaka devo-janya rara po, utakRSTa 3-pakSe. adho madhyama veyaka devo-jaghanya 3 paho, utkRSTa ra4- po. adhoud Jveyaka devo - jaghanya 24 pakSe, uckRSTa 5 po. madhyama agho veyaka deche jaghanya rapa-pakSe, utkRSTa 26-po. madhyamamadhyama Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ el-I-/33 jhaveyaka devo-jadhanya 26-po, utkRSTa paNe. madhyamaupalA veyaka devojaghanya- 2pa, utkRSTa-285. ud dho veyaka devo-jaghanya 28 pakSe. utkRSTa ra9 paze, utd madhyama jhaveyaka devo - jaghanya ra9 po. utkRSTa 3-po. uda4-64 veyaka devo-janya 3>> paNe, utkRSTa 31-pakSe ghAsa ve-mUke. bhagavanA viya-vaijayaMta-jayaMta-aparAjita vimAne devo keTalA kALe zvAsa che ane muke gautama ! jaghanya 3-po ane utkRSTa 33-pakSe rAsa le ane mUke. savathisiddha devo ajanmotkRSTa 33-pakSe zvAsa le che ane mUke che. * vivecana-653 - maithA * nairayiko, keTalA kALe ke keTalA kALa pachI zvAsa le che. ahIM mAnati ane pAirifsa pado 'zvAsa levo' ane mUkavo arthamAM che. A ja baMne pada kramathI spaSTa kare che - kamati - zAsa le che, niyati - zAsa muke che. sanama, uTUTE-nam no artha zAsanakriyArUpe che bIjA AcAryo kahe che - pahellA be kriyApada AMtara upavAsa-niHzAsa kriyA mATe che. bIjA be bAhA ucazvAsa-niHzvAsa kiyArthe che. bhagavaMta kahe che - teo satata-niraMtara zvAsa le che ane mUke che. kemake nairayiko atyaMta du:khI hoya che ane du:khIne niraMtara uThavA-niHzvAsa hoya, te lokamAM dekhAya che, vaLI satatapaNuM ghaNAM aMze hoya, mATe bIjuM vizeSaNa mUkayuM niraMtara" uttamAM pharI '' bhAirif'' AdinuM uccAraNa zikSaNanAM vacanano Adara darzAvavAno che. jenAthI te vAraMvAra prazna, zravaNa, arthanirNayAdimAM prayatnazIla thAya che. tenuM vacana lokamAnya thAya, ghaNAM bhavya jIvono upakAra ane tIvRddhi thAya. asurakumAramAM ukATa sAtireka eka pakSa kahyo. ahIM devomAM jeTalI jenI sAgaropamanI sthiti, temane teTalA pakhavADIyA jeTalo zvAsa-niHzvAsakriyA virahakALa hoya. * * * * * pRpIDAyikanA sUtramAM vimAmA-viSamapaNe ucchavAsa-niHzvAsa kahyA. tethI temano kiyA virahakALa aniyata thayo. devomAM je jeTalA moTA AyuSyavALo hoya, teTalo te sukhI hoya, sukhIne kamazaH ucchavAsa-niHzvAsa kiyAno ghaNo virahakALa hoya che. kemake te kiyA du:kharUpa che. tethI AyumAM sAgaropamavRddhi mujaba pakhavADIyAmAM vRddhi kahI. prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/ra pada-8-"saMjJA" che. - x -x x - e pramANe sAtamA padanI vyAkhyA karI. have AThamuM kahe che - teno saMbaMdha A che :- pada-7-mAM jIvonA ucazvAsa no virahakALa kaho. dhe vedanIya, mohanIyatA udaya Azrita jJAnAvaraNa, darzanAvaraNanA kSayopazama AzrIte AbhapariNAma vizeSarI prazna sUtra kahe che - * sUtra-354,355 : [354] bhagavat ! saMjJAo keTalI che gautama aaN daza. AhAra, bhaya, mathuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, loka ane ou. bhagavanA nairayikone keTalI saMjJA che ? daza, pUvava4. asukumArane keTalI saMjJA che daza. pUrvavatuM. e rIte svanitakumAra sudhI javuM. e pramANe pRedIkAcika cAvatuM vaimAnikane paNa jANavA. [3] bhagavat / nairayika, zuM AhAsyajJopayukta rAvatu parigraha saMjJopayukata che ? gautama ! bAhya kAraNane ApIne bhayasaMjJopayukata che, saMtatibhAvane AgrIne AhAra yAvata parigraha saMjJopayukata che. bhagavanA A AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukata nairayikamAM koNa konAthI atya, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama / sauthI thoDAM nairayika maithunasaMjJopayukad, hAsyajJopayukata saMkhyAlagaNAM, parigrahasaMjJopayukata saMkhyAlagaNAM, bhayasaMjJopayukata saMkhyAtagaNI che. bhagavad ! niyaciyonika zuM AhAra che ke yAva4 parigraha saMzopayukata che ? gautama! bAhya kAraNathI AhArasaMjJopayukata che, saMtati bhAvane ANIne cAre saMjJA-upayukata che. A AhAra yAvat parigraha saMjJopayukata tiryaMcamAM koNa konAthI atpAdi che gautama / sauthI thoDo tici parigrahamaMDAopamukatA che. maithunasaMjJopayukata saMkhyAtaguNA, bhaya saMjJopayukata saMkhyAtagaNa, parigraha saMjJopayukata saMkhyAlagaNAM che. bhagavan! manuSyo AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukta che? gautama ! bAha kAraNathI mayunasaMjJopayukta, saMtati bhAvathI cAre saMjJAyukata che. A manuSyomAM cAre saMjJopayukatatAmAM koNa konAthI A5 Adi che ? sauthI thoDAM manuSyo bhayasaMjJopayukata che. AhAra-parigraha-mathuna saMjJopayuktatA uttarottara saMkhyAtagamAM che. bhagavanA devo AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukata che gautama bAha kAraNathI pazciTha saMjJopayukata che, saMtati bhAvane ApIne cAre saMjJAthI upayukta hoya che, bhagavan! AhAra cAva4 parigraha saMjJopayukata devomAM koNa-konAthI aAdi che gautama ! sauthI thoDAM devo AhAra saMjJopayukta muni dIparatnasAgare karelA pada-7-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 2i1/3] Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 36 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra che. kemake te pratyakSathI ja jaNAya che. aMtara anubhavarUpa saMtatibhAvathI cAre saMjJAvALA hoya che. alAbahatva vicAratA sauthI thoDAM parigraha saMjJopayukta hoya che, kemake thoDAM jIvone thoDo kALa parigraha saMjJA saMbhave che. tenAthI maithunasaMjJA-bhayasaMjJAAhArasaMjJA uttarottara saMkhyAmAM kahyA. kemake maithana saMjJopayakta kALa thoDo che. samAnajAtiya ke vijAtIya taphathI bhayano saMbhava che, mATe te kALa vadhu che. prAyaHbadhAMne niraMtara AhAra saMjJA saMbhave che, tethI AhAra saMjJAno saMbhava sauthI vadhAre che. manuSyo bAhya kAraNe bahudhA maithunasaMjJopayukta che - X - X - alAbahavanA vicAramAM sauthI thoDAM bhayasaMjJAvALA che. tenAthI AhAsaMjJA, parigrahasaMjJA, maithunasaMjJA kALa uttarottara vadhu che mATe saMkhyAlagaNAM kahyA. maithunasaMjJA kALa sauthI vadhAre che. bAhya kAraNane AzrIne devo ghaNA bhAge parigrahasaMjJA upayogavALA hoya che. kemake parigraha saMjJAnA upayogamAM kAraNabhUta maNi, suvarNa, ratnAdi haMmezA teonI pAse hoya che. saMtati bhAvathI teo cAre saMjJAvALA hoya che. alAbahatvanA vicAramAM sauthI thoDAM AhArasaMjJopayukta che, kemake AhArecchA virahakALa atyaMta ghaNo hoya che. tenAthI bhayasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. kemake te ghaNAM jIvone ghaNo kALa hoya che. tenAthI maiyunasaMjJAnA upayogavALA saMkhyAmaNAM che, tenAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyA gaNAM che. * * 8|-|-|354,355 che. bhayasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM, maithunasaMjJopayuta saMkhyAtaguNA, parigraha saMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. * vivecana-354,355 : saMjJAo keTalI kahI che ? saMjJA eTale Abhoga athavA jenA vaDe 'A jIva che' ema oLakhAya te saMjJA. baMne vyutpattimAM vedanIya ane mohanIyanA udayane Azrita ane jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA karmanA kSayopazamane Azrita vicitra AhArAdi prApta karavAnI kriyA te saMjJA kahevAya, je vizeSaNa bhedathI daza prakAre che, tenA nAma AhAra saMjJA Adi bhagavaMte kahna che. 1-AhAra saMjJA-sudhA vedanIyanA udayathI kavalAdi AhAra mATe tevA pudgalo grahaNa karavAnI kriyA. kemake tenA upayogarUpa che. je vaDe jIva oLakhAya te saMjJA, AhAragrahaNakriyAthI jIva oLakhAya che. 2-bhayasaMjJA-bhaya mohanIyanA udayathI bhayabhIta prANInA mukhavikArAdi kriyA 3-puruSavedanA udayathI maithunane mATe strIdarzanAdi kiyA te maithuna saMjJA. 4-parigraha saMjJA-lobhanA udayathI saMsAranA pradhAna kAraNarUpa rAgapUrvaka sacita-ayita dravya grahaNa karavAnI kriyA. pa-kousaMjJA-kodha vedanIyanA udayathI krodhAveza garbhita purapanA mukhAdinI kriyA. 6-mAnasaMjJA-mAnanA udayathI je gavadi pariNAma. 9-mAyAsaMjJA-mAyAvedanIyathI azubha saMkleza vaDe asatyabhASaNAdi kriyA. 8-lobhasaMjJA-lobhavedanIya udayathI, lAlasA vaDe sacetana acetana dravyanI IcchA. 9-oghasaMjJA-matijJAnAvaraNa karma kSayopazamathI sAmAnya avabodha kriyA. 10lokasaMjJA-tenA vizeSAvanodhanI kriyA. e rIte darzanopayoga te ousaMjJA, jJAnopayoga te lokasaMjJA. bIjA kahe che - sAmAnya pravRtti te oghasaMjJA, loka tyAjya pravRtti te lokasaMjJA. A vyAkhyA paMcendriyane AzrIne kahI, ekendriyane te avyakta hoya. matra - bAhulyavAcI che. kAraNa zabdathI bAhya kAraNa levuM arthAtu bAhya kAraNathI nairayiko bahudhA bhayasaMjJAvALA hoya. * * * * * saMtatibhAva-AMtara anubhava bhAva, te satatapaNe hovAthI saMtati bhAvane AzrIne kahevAya che. tenA vaDe teo cAre saMjJAvALA hoya che. nairayikomAM sauthI thoDAM maithuna saMjJopayukta kahyA, kemake teo cAnA nimiSa mAtra kALa sukhI nathI. paNa niraMtara du:khI che * x * mATe temane maithunecchA hotI nathI. koI kALe thAya to paNa thoDo kALa hoya che. tenAthI saMkhyAtapaNAM AhAra saMjJopayukta kahyA, kemake ghaNAM du:khI prANIne ghaNAM kALa sudhI AhAranI IcchA thatI hovAthI. tenAthI parigrahasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. kemake AhArecchA zarIra mATe hoya paNa parigrahecchA zarIra tathA bIjI zaAdi vastu vize hoya. tenAthI bhayasaMjJopayukta sakhyAtagaNAM hoya che, kemake nairayikone cotarapha maraNAMta bhaya hoya che. tiryaya paMcendriyo paNa bAhya kAraNathI bahudhA AhAra saMjJA upayukta hoya muni dIparatnasAgare karelA pada-8-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-I-/356,353 che pada-9-"yoni" jI. - X - X - X - e pramANe AThamuM pada kahyuM, have navamuM kahe che. teno saMbaMdha A che - pada9mAM jIvonA saMjJA pariNAmo kahyA. have temanI ja yonimAM pratipAdita kare che. tenuM Adi sUtra A che - * sUtra-356,353 - yoni keTalA bheTe che? traNa bheTe - zIta, uSNa, zItoSNa. [35] bhagavanA nairasikone zuM zItayoni hoya, uzayoni hoya ke zItoSNuyoni ? gautama / zIta ane uSNa yoni hoya, zItoSNa na hoya... bhagavAna ! asukumArone kaI yoni hoya ? zItoSaNa yoni hoya, zIta ane uNa na hoya. e pramANe svanitakumAra sudhI gaNavuM. pRvIkAyikane kaI yoni hoya ? traNe yoni hoya. e pramANe adhu, vAyu, vanaspati, vikasendriyo kahevA. teukAcikane uNa yoni hoya, zIta ke zItoSNa na hoya. bhagavana! paMcendriya tiryaMcayonikane kaI yoni hoya? gautama! traNe yoni hoya. saMmarhima paMce tiyarane paNa temaja che. garbhaja paMcendriya tirAne ? zIta ke uNa na hoya, zItoSaNa hoya. bhagavAna ! manuSyane zIta, uSNa ke zItoSNa yoni hoya ? gautama ! traNe hoya. saMmUrchAima manuSyane paNa A traNe hoya. garbhaja manuSyane zIta, uNa ke zItoSNa yoni hoya? zIta ke uSNa yoni na hoya, he gautama! temane zItoSNuyoni hoya. bhagavAna ! vyaMtara devone ? zIta ke uSNa yoni na hoya, zItoSNa yoni hoya. jyotiSa ane vaimAnikane paNa emaja che. bhagavana ! A zIta yonika, uSNa yonika, zItoSaNa yonika, ayonikomAM koNa konAthI A5, bahu, tuca ke vizeSa che ? sauthI thoDAM jIvo zItoSaNayonika, uNayonika asaMkhyAtagaNAM, tethI ayonika anaMtagaNA, tethI zItayonika anaMtagaNAM che. * vivecana-356,353 - yoni - jamAM taijasa kArpaNa zarIrI jIvo audAkiAdi zarIra yogya pudgala skaMdha samudAya sAthe mizra thAya te yoni-utpattisthAna, yoni traNa prakAre - (1) tA - zIta sparza pariNAmA, (2) rUT - uNa sparza pariNAmA, (3) to 'T - ubhaya pariNAma. temAM nairacikone zIta ane uSNa che. temAM pahelI traNa narakamAM rayikone upajavAnA kSetro, badhAM zIta sparzanA pariNAmavALA che ane kSetra sivAyanuM badhuM uNa sparza pariNAmI che. tethI tyAMnA zItayonika nairayiko uNa vedanA anubhave che. cothI narakamAM ghaNAM kSetra zIta pariNAmI, thoDAM uSNa pariNAmI che. je pradTAdimAM upapAta 38 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kSetra zIta sparza pariNAmI che, tyAM bAkInuM uNa sparza pariNAmI che. jyAM uNa sparza pariNAmI upapAta kSetra che, tyAM bAkInuM zIta che. pAMcamI narakamAM ghaNAM upapAtakSetra uNa sparzanA pariNAmavALA ane thoDAM thotra zItasparza pariNAmI che. temAM badhuM cothI nakathI viparIta kahevuM - X - X - chaThThI ane sAtamI narakamAM badhAM upapAta kSetro uSNa sparza pariNAmI che. bAkInuM badhuM zItasparza pariNAmavALuM che. tethI uNayonika nAsko zItavedanA anubhave che. | bhavanavAsI, garbhaja paMcendriya tiryaMca, garbhajamanuSya, vyaMtara, jyotika, vaimAnikonA upapAtakSetro ubhaya sparzavALA che tethI temanI yoni ubhaya svabhAvavALI che. akAyika sivAyanA badhAM ekendriyo, vikasendriyo, saMmUrNima tiryaMca paMcendriyo, saMmUrNima manuSyonA upapAta sthAno zIta, uSNa ane ubhaya sparzavALA paNa hoya, teonI traNe prakAre yoni che. teukAyika uNayonika che ane (kAyiko pratyakSa zItayonivALA jaNAya che.] alAbadutva vicAraNAmAM - sauthI thoDAM zItoSNuyonika jIvo che, kemake bhavanavAsI, garbhaja tiryacapaMce garbhaja manuSya, vyaMtara, jayotika, vaimAnikonI A yoni che. tethI saMkhyAlagaNAM uNayonika che, kemake teukAyiko, ghaNAM naiyiko, keTalAMka prI-pANI-vAya-pratyeka vanaspati uNayotika che. yonirahita tethI anaMtagaNA che, kemake siddho anaMta che. tenAthI zItayonika anaMtagaNA che, kemake badhAM anaMtakAyiko zItayonika che. * x - have bIjA prakAre yoninuM pratipAdana kare che - * sUtra-358 : bhagavana! yoni keTalA bhede che ? gautama! traNa bhede - sacita acita, mizayoni bhagavanA nairayikonI yoni citta, acitta ke mizra che? gautama acita yoni che, sacita ke mIzra nathI. asurakumAronI yoni sacita, citta, mitra che ? acitta yoni che, sacita ke mizra yoni nathI. ema nitakumAra sudhI jANatuM. bhagavana | pRedIkAyikanI yoni sacitta, acitta, mitra che ? gautama ! traNe yoni che. e pramANe caurindriya sudhI jANavuM. saMmUrchAima paMce tici ane saMmUrNima manuSyonI ema ja che. garbhaja pAMcetici ane garbhaja manuSyonI sacitta ke acitta nahIM paNa mizrayoni che. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikonI asurakumAravat che. bhagavana! A sacitayonika, acitayonika, mizvayonika ane ayonika jIvomAM koNa konAthI atyAdi che ? sauthI thoDA jIvo nizcayonika che, acittayonika asaMkhyAtagA, ayonika anaMtaNuNA tenAthI sacittayonika anaMtagaNo che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/-I-/358 40 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra aMdanuM svarUpa jaNAtuM nathI, bahAra udavRddhayAdi dekhAya che. alAbahatvamAM mizrayonika thoDAM che, kemake garbhaja thoDAM che, vivRta yonika asaMkhyAtapaNAM che, temAM vizlendriya ane saMmUrNima paMce che. siddho-ayonika asaMkhyAtagaNAM che, saMvRttayonika anaMtagaNo che kemake vanaspatikAya che. have manuSya yoni kahe che - * sUjha-360 - bhagavana! yoni keTalA bhede che? traNa bhede - kuad, zaMkhAvarta, vazIba. kumavyoni uttamapuraSonI mAtAnI che, temAM uttamapuro garbhamAM Ave che. te - arahaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva. zaMkhAvata yoni sI . rananI che, ghaNAM jIvo ane pugalo temAM Ave che ane garbhaSe upaje che. deNIbAyoni sAmAnya manuSyanI che. temAM sAmAnya manuSyo garbhamAM Ave che. * vivecana-360 : kUrmonnatA - kAcabAnI pITha jevI uMcI. zaMkhAvata-izaMkhanI jema AvartavALI vaMzIpanA-vAMsanA pAMdaDAnA AkAravALI. bAkI sugama che. vizeSa A * zaMkhAvata' yonimAM ghaNAM jIvo ane jIva sAthe saMbaMdhita pudgalo Ave che, garbhapaNe upaje che. sAmAnyathI vava - vRddhi pAme che. vizeSathI upayayane pAme che. paNa ati prabaLa kAmAgninA paritApa vaDe nAza thavAthI garbhanI nipatti na thAya. * vivecana-358 : vatta - jIva pradeza saMbaddha, vatta - sarvathA jIvarahita, mizra * jIva vipamukta-avipamukta svarUpa. temAM nairayikonuM je upapAtotra che te koIpaNa jIve zarIrarUpe grahaNa karela nathI, mATe temanI acitta yoni che. jo ke sUkSma ekendriyo sarva lokavyApI che, to paNa tenA Atmapadezo sAthe upapAta sthAnanA pudgalo paraspara abhedAtmaka saMbaMdhavALA nathI. mATe tenI acita yoni che. e pramANe bhavanapati Adi cArenI acitayoni jANavI. pRthvIthI saMmUrNima manuSyaparyanta jIvonuM upapAtotra anya jIvoe grahaNa karela che, kvacit grahaNa karela hotuM nathI, ubhaya svabhAvavALuM hoya che. mATe temane traNa prakAre yoni che. garbhajonI utpatti sthAne acetana zuka ane zoNitanA pudgalothI mizrayoni che. - alAbadutvanA vicAramAM sauthI thoDAM jIvo mizrayonika che, kemake garbhajonI mizrayoni che, acitayonika asaMkhyAtagaNAM che, kemake nArako, devo, keTalAMka ekendriya, vikasendriya, saMmUrNima tiryaMca ane manuSyonI acita yoni che. ayonikasiddho anaMta gaNAM che, sacitta yonika anaMtagaNo che, nigodo sacitta che. pharI paNa prakAramaMtarathI yoninuM pratipAdana kare che - * sUtra-359 - bhagavAna ! keTalA bheTa yoni che ? gautamAM traNa bhede - saMvRtta, vivRtta, saMvRttavivRtta yoni bhagavanA nairayikonI yoni saMvRtta, vivRtta ke saMvRttavivRtta che ? saMvRtta yoni che, vivRtta ke mizra nahIM e pramANe vanaspatikAyika sudhI kahevuM. beIndriyo vize prachA - gautama! vivRtayoni che, saMskRta ke mizra nathI. e rIte cAva caurindriya kahevuM. saMmUrNima paMce tiryaMca ane saMmU manuSyone temaja che. garbhaja potiryaMca ane manuSyone saMvRtAvivRtta yoni che, saMvRtta ke vivRtta nahIM. vyaMtara-jyotika-vaimAnika nairayikavatu jANavA. bhagavAna ! A saMvRtta, vivRta, saMvRttavivRtta yonika tathA ayonikomAM koNa konAthI aAdi che ? sauthI thoDAM jIvo saMvRtta-vivRtta yonika che, vivRttayonika asaMkhyAtagaNAM, ayonika anaMtagaNA, saMvRttayonika anaMtagaNa che. * vivecana-356 : nAkonI saMvRta yoni che, kemake nAkonI utpattinA sthAnarUpa nakanikUTo baMdha karelA gavAkSa jevA che, temAM utpanna thayela tairayiko vRddhi pAmatAM, tenI aMdarathI bahAra paDe che. zItathI uNa ane uSaNathI zItamAM paDe che. bhavanapatyAdi cAre devonI saMvata yoni che, kemake devadAyathI DhaMkAyela devazayyAmAM utpanna thAya che. - 4 - ekendriyo paNa saMvRtayonika che, kemake temanI yoni spaSTa jaNAtI nathI. beIndriyathI caurindriya, saMmarNima tiryaMca paMce saMmarNima manuSyonI vivRttayoni che. kemake jaLAzayAdi utpatti sthAna spaSTa che. garbhajonI saMvRttavivRta yoni che. kemake garbhanuM | muni dIparatnasAgare karela pada-9no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-/-/361 pada-10-'caramAcarama' che -- * - * -- * -- * -- 41 0 navamAM 5danI vyAkhyA karI, have dazamuM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada navamAM jIvonI yoni kahI. ahIM prANIonuM upapAtakSetra ratnaprabhAdi che, te carama, acarama vibhAgathI kahe che - * sUtra361 : bhagavan ! pRthvIo keTalI kahI che ? gautama ! ATha- ratnapabhA, zakarAbhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmapabhA, tama:prabhA, tamatamaprabhA, ISapAbhArA. bhagavan ! A ratnaprabhA pRthvI zuM carama, acarama, caramo, ayaramo, caramAMtapadezarUpa, acaramAMtapadezarUpa che ? gautama ! te carama, acarama, caramo, acaramo, caramAMpadeza, acaramAMtapadeza nathI. niyamA acarama, caramorUpa, paramAMta pradezarUpa, acaramAMta pradezarUpa che. e pramANe adhaH saptamI pRthvI sudhI jANavuM. saudharmathI anuttara sudhI, tathA IpatpAtmArAmAM, tathA loka ane aloka saMbaMdhe ema ja samajavuM. * vivecana-361 : sUtra sugama che. paraMtu Izvat prAbhArA 45-lAkha yojana lAMbI, pahoLI zuddha sphaTikanA jevI siddhazilA pRthvI che. rama - paryanta vartI, te caramapaNuM ApekSika che. jema pUrvazarIra apekSAthI carama zarIra kahevAya che. aAma - aprAMta ke madhyavartI. te paNa caramanI apekSAe hovAthI sApekSa che. jemake tathAvidha anya zarIranI apekSAe madhya zarIra te acarama zarIra che. A rIte carama, acarama saMbaMdhI eka vacanAMtanI jema bahuvacanAMta prazna karavo. caramo, acaramo. A cAra praznasUtro tathAvidha ekatvapariNAmI dravya saMbaMdhe karyA. have pradezone AzrIne be prazna - caramarUpa ane aMte rahela hovAthI antavartI khaMDo caramAMto kahe che, tenA pradezo te caramAMta pradezo. aMte na hoya te acarama-madhyavartI khaMDa te acaramAMta, temAMnA pradezo te acaramAMta pradezo. e pramANe cha prazno karyA, have bhagavaMta teno uttara Ape che- gautama ! ratnaprabhA pRthvI carama nathI, kemake caramapaNuM bIjI vastunI apekSAthI che. A ja kAraNathI acarama paNa nathI kemake acaramapaNuM paNa anya vastunI apekSAthI che. arthAt ratnaprabhA pRthvI carama nathI. tema madhyavartI paNa nathI, kemake carama-acaramatva baMne anya vastunI apekSAe che. - 4 - A kAraNathI gharamALa - bahuvacanAMta caramo paNa nathI kemake apekSA yogya vastunA abhAve tevo vyavahAra ja asaMbhava che. - 4 - e pramANe bahuvacanAMta acarama bhaMgano paNa niSedha karavo - 4 - temaja caramAMta pradeza ane acaramAMta pradeza paNa nathI. kemake pUrvokta yuktithI caramatva-acaramatvano asaMbhava hovAthI tenA pradezonI kalpanA paNa asaMbhava che. to pachI ratnaprabhA kevI che ? te avazya ekavacanAMta acarama ane bahuvacanAMta caramarUpa che. arthAt jo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 ratnapabhAne akhaMDarUpe vivakSA karIne pUchIe to pUrvokta bhaMgomAMthI eka paNa bhaMgarUpe vyavahAra thato nathI. paNa jo te asaMkhyAtapradezAvagADha hovAthI aneka avayavonA vibhAgarUpe vivakSA karIe to pUrvokta uttarano viSaya thAya che. te A rIte - ratnaprabhA pRthvI A prakAre rahelI che, tenA prAMta bhAge rahela lokAMtaniSkuTarUpa khaMDo che te proka tathAvidha viziSTa ekarUpa pariNAma vaDe pariNata che, mATe bahuvacanacaramorUpa che, prAMta bhAganA khaMDo sivAyanA madhyabhAgamAM ratnaprabhAno moTo khaMDa che, te tathAvidha ekarUpa pariNAmI hovAthI tenI ekarUpe vivakSA karI che, mATe acaramarUpa che. A ratnaprabhAnA madhyavartI khaMDa ane prAMta bhAganA khaMDo ubhayanA samudAyarUpa che, ema na hoya to ratnaprabhAnA abhAvano prasaMga Ave. e pramANe avayava ane avayavIrUpa vicAratA acarama ane caramorUpa ema akhaMDa eka utanA viSayarUpe ratnaprabhAne kahI. have pradezarUpe vicArIe to - caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo rUpa che. te A rIte - bahAranA khaMDomAM rahelA pradezo, te caramAMta pradezo, madhya eka khaMDamAM rahelA pradezo te acaramAMta pradezo che. 42 anya AcAryo kahe che - tathAvidha praviSTa ItaraprAMta eka prAdezika zreNipaTalarUpa, madhyabhAga te acarama. to paNa yogya che. thokta svarUpa prAMta bhAganI eka zreNinA samudAyamAM rahela pradezo, caramAMta pradezo ane madhya bhAgamAM rahelA acaramAMpradezo kahevAya che. - X - x - A pramANe sAtamI naska pRthvI sudhI jANavuM. ratnaprabhA pRthvI mAphaka saudharmAdi anuttara vimAna paryanta vimAno, ISat prAgbhArA, ane loka saMbaMdhe jANavuM. sUtrapATha sugama che te vicArI levo - X - X - have ratnaprabhAdimAM pratyeka caramAcaramAdinuM alpabahutva * sUtra-362,363 [36] bhagavan ! A ratnaprabhAnA arama, carama, caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezomAM dravyarthi, pradezArtha ane dravyA/padezArtharUpe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSa che ? gautama ! sauthI thoDo A ratnaprabhA pRthvIno dravyApaNe eka carama che, tethI caramo asaMkhyAtagaNAM che. acarama ane caramo baMne vizeSAdhika che. pradezAthathI sauthI thoDAM A ratnaprabhA pRthvInA caramAMta pradezo che. caramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che, caramAMta ane acaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. dravyApadezArthapaNe sauthI thoDAM A ratnaprabhApRthvIno dravyApaNe eka acarama che, caramo asaMkhyAtagaNAM che, carama ane caramo baMne vizeSAdhika che, caramAMtapadezo asaMkhyAtagaNAM, acaramAMtapadezo asaMkhyAtagaNAM, caramAMta ane ayaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. e pramANe adhaHsaptamI sudhI, saudharma yAvat lokamAM paNa emaja che. bhagavan ! alokanA acarama, carama, yaramAMtapadeza ane acaramAMta pradezomAM dravyArtharUpe, pradezArtharUpe, drA-pradezArtharUpe koNa konAthI alpAdi che ? sauthI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10|-|-/362,363 thoDo alokano dravyApaNe eka acarama che, caramo asaMkhyAtagaNAM che, carama ane caramo maLIne vizeSAdhika che. pradezArthapaNe sauthI thoDAM alokanA caramAMta pradezo che, acaramAMta pradezo anaMtagaNAM che, caramAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravyApadezArthapaNe sauthI thoDo alokano eka ayarama che, caramo asaMkhyAtagaNAM che, acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che, caramAM pradezo asaMkhyAtagaNAM che, acaramAMta pradezo anaMtagamAM che, caramAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. 43 loka ane alokanA acarama, caramo, samAMtapadezo, acaramAMta pradezo dravyApaNe, pradezArthapaNe, dravyApidezArthapaNe koNa konAthI alpAdi che ? sauthI thoDo loka, alokano dravyArtharUpe eka acarama, lokano saramo asaMkhyAtagaNAM, alokanA caramo vizeSAdhika che. loka ane alokano ayarama, caramo maLIne vizeSAdhika che. pradezArthapaNe sauthI thoDAM lokanA AramAMtapadezo che, alokanA caramAMta pradezo vizeSAdhika che, lokanA acaramAMpradezo asaMkhyAtagaNAM che, alokanA acaramAMtapadezo anaMtagaNAM che, loka ane alokanA caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravyApadezArtharUpe sauthI thoDo loka ane alokano dravyArtharUpe eka eka acarama, lokanA caramo asaMkhyAtagaNAM, alokanA caramo vizeSAdhika, loka ane alokanA acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika, lokanA saramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM, alokanA acaramAMta pradezo anaMtagaNAM che, loka ane alokanA caramAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che, tenAthI sarva dravyo vizeSAdhika, tethI sarve pradezo anaMtagaNA, tethI sarve paryAyo anaMtagaNAM che. * vivecana-359,360 - praznasUtra sugama che. uttara sUtramAM sauthI thoDo dravyAryapaNe A prabhAno acaramakhaMDa che. kemake te eka che. - 4 - 4 - tathAvidha eka skaMdhanA pariNAmathI pariNata mATe te eka che, tethI sauthI alpa che. tenAthI caramakhaMDo asaMkhyAtagaNAM che, kemake te asaMkhyAtA che. - 4 - acaramakhaMDa ane caramakhaMDo maLIne vizeSAdhika che, kemake je acaramakhaMDa, caramadravyomAM nAMkhIe eTale caramakhaMDothI eka saMkhyAta adhika thAya che. - - - pradezArtharUpe vicAratAM sauthI thoDAM caramAMta pradezo che, kemake caramakhaMDo, madhyakhaMDo karatAM sUkSmo che. - 4 - tenAthI acaramapradezo asaMkhyAtagaNAM che kemake acaramakhaMDa eka che, to paNa caramakhaMDanA samudAyanI apekSAe kSetrathI asaMkhyAtaguNa che. acaramAMta pradezo karatAM caramAMta pradezo ane ayamAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che, kemake ahIM caramAMpradezo acaramAMta pradezonI apekSAthI asaMkhyAta bhAga pramANa che ItyAdi - 4 - dravyArthapradezArthanA vicAramAM caramakhaMDo karatAM acarama khaMDa ane caramakhaMDo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 maLIne vizeSAdhika che. tenAthI caramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che, - 4 - 4 - tethI acaramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che. tenAthI carama ane acaramanA pradezo maLIne asaMkhyAtagaNAM che. 44 alokasUtramAM pradezArthapaNe sauthI thoDAM alokanA caramAMtapradezo che, kemake lokaniSkuTomAM temano aMta hoya che. acaramAMta pradezo tenAthI anaMtagaNAM che, kemake aloka anaMta che. tenAthI samudita caramAMta-acaramAMtapadezo vizeSAdhika che - x - X - loka ane alokanA samudAya vize praznasUtra - sugama che. teno uttara Ape che. loka ane alokano eka eka acarama khaMDa, eka hovAthI sauthI alpa che. tenAthI lokanA caramakhaMDadravyo asaMkhyAtagaNAM che, kemake te asaMkhyAtA che. tenAthI alokanA caramo vizeSAdhika che. - 4 - 4 - 4 - alokanA caramakhaMDothI loka ane alokanA acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che. - x - x - x - pradezArthapaNe sauthI thoDAM lokanA caramAMtapradezo che. - x - tenAthI acaramAM pradezo asaMkhyAtagaNAM che. kemake kSetra atizaya ghaNuM che, tethI tenA pradezo paNa ghaNAM-ghaNAM che. tenAthI alokanA acaramAMtapradezo anaMtagaNAM che. kemake kSetra anaMtaguNa che. tenAthI paNa lokanA caramAMtapradezo, acaramAMtapradezo tathA alokanA caramAMtapradezo ane acaramAMtapradezo maLIne vizeSAdhika che. * x - 4 - A rIte dravyArtha pradezArthanuM sUtra svayaM vicAravuM paNa lokAlokanA caramAyarama khaMDothI lokanA caramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che, - 4 - 4 - 4 - tenAthI sarva dravyo vizeSAdhika che, kemake anaMtAnaMta jIvo, paramANuthI anaMta paramANu sudhInA pratyeka anaMta skaMdho bhinnabhinna dravyarUpa che. tenAthI sarva pradezo anaMtagaNAM che, tenAthI sarve paryAyo anaMtagaNAM che, kemake dareka pradeze sva ane para paryAyo anaMta che. have paramANu Adino vicAra kare che - * sUtra-364 thI 371 : [364] bhagavan ! paramANu pudgala zuM carama, acarama, avaktavya, caramo, acaramo, avaktavyo che ? athavA carama ane acarama che ? athavA carama ane acaramo che ? athavA caramo ane acarama che ? athavA caramo ane ramo che ? pahelI catubhagI. athavA carama ane vaktavya che ? athavA carama ane vakatavyo che ? athavA caramo ane vaktavya che ? athavA caramo ane vaktavyo che? A bIjI satubhagI. athavA acarama ane avaktavya, athavA acarama ane vakatavyo athavA acaramo ane vaktavya, athavA acaramo ane avaktavyo che ? A trIjI catubhUgI che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-I-I 64 thI 301 45 athavA carama, acarama, avaktavya che, athavA cazma, acarama, avAvyo che athavA cazma, acaramo, avakatavya che, athavA carama, acaramo, vaktavyo che athavA caramo, acarama, avaktavya che athavA caramo, acazma, avakatavyo che athavA caramo, acaramo, avakatavya che athavA caramo, Acaramo, avakatavyo che ? 26 bhaMgo thayA. gautama paramANu yugala carama nathI, acarama nathI, paNa avazya vakatavya che. bAkInA bhAgano niSedha karavo. [36] bhagavat ! dvipadezI kaMdhano prazna - gautama ! te kadAca carama hoya, acarama na hoya, kadAca avakatavya hoya, bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavana thipadezI kaMdAnI pRcchA - gautama! kadAca te carma hoya, acama na hoya, kadAca avaktavya hoya, caramo, acaramo ke avaktavyo na hoya. carama ane acarama na hoya, carama ane Acaramo na hoya, kadAca caramo ane garama hoya, caramo ane acarama na hoya, kadAca carama ane avakatavya hoya. bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavAna ! catuudezika skaMdhanI pRcchA. te kadAca carama hoya, acarama na hoya, kadAca avaktavya hoya, camo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, carama ane acama na hoya, carma ane acaro na hoya, kadAca caramo ane carama hoya, kadAca caramo ane Acaramo hoya, kadAca cama ane avaktavya hoya, kadAca carama ane avakatavyo hoya, caramo ane Avakatavya na hoya, camo ane avakatavyo na hoya, acarama ane avakatavya na hoya, acarama ane avakatavyo na hoya, acaramo ane avaktavya na hoya, acaro ane avakatavyo na hoya, carama-acarama-vaktavya na hoya, carama-acaramaavakatavyo na hoya, carama-acaramo-avaktavya na hoya, cama-acoavaktavyo na hoya, caramo-acarama-vaktavya na hoya. bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavana / paMcapadezI kaMdhanI pRcchA - kadAca cama hoya, acama na hoya, kadAca avakatavya hoya, caramo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, carama ane acarama hoya, carama ane Acaramo na hoya, kadAca camo ane acarama hoya, kadAya caramo ane acaramo hoya, kadAca carama ane vaktavya hoya, kadAca carama ane avaktavyo hoya, kadAca caramo ane avakatavya hoya, caramo-avakatavyo na hoya, acarama-Avakatavya na hoya, acaramaavakatavyo na hoya, acaramo-avaktavya na hoya, acaramo-Avakatavyo na hoya, carama-acarama-avaktavya na hoya, carama-acarama-avaktavyo na hoya, carama-acaramo-avakatavya na hoya, carama-Acaramo-avakatavyo na hoya, kadAca prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra camo-Acarama-Avakatavya hoya, kadAca caramo-Acarama-Avakatavyo hoya, kadAca caramo-acaramo-avaktavya hoya, camo-acaramo-avaktavyo na hoya. bhagavana / chapadezika skaMdhanI pRcchA - te kadAca yama hoya, yama na hoya, kadAca avakatavya hoya, caramo na hoya, acaramo na hoya, Avakatavyo na hoya, kadAca cama - acarama hoya, kadAca camo-acaramo hoya, kadAca caramaavaktavya hoya, kadAca carama-avakatavyo hoya, kadAca caramo-avakatavya hoya kadAca caro-vakatavyo hoya, acarama-avakatavya na hoya, acarama-vakatavyo na hoya, acaramo-avakatavya na hoya, acaramo-avaktavyo na hoya, kadAca carama-acarama-avakatavya hoya, carama-acarama-avakatavyo na hoya, caramaacaramo-avakatavya na hoya, cara-acaramo-avakatavyo na hoya, caramo-acaramaavakatavya hoya, kadAca caramo-Acarama, avakatavyo hoya, kadAca caramo-acaroavaktavya hoya, kadAca camo-ajamo-avaktavyo hoya. bhagavana ! sAta pradezI kaMdhano prakha-kadAca carama hoya, acarasma na hoya, kadAya vakatavya hoya caramo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, kadAca garamAgarama hoya, kadAca carama-acaramo hoya, kadAca caramo cama hoya, kadAya caramo-acaramo hoya, kadAya carama-avakatavya hoya kadAca cara-avakatavyo hoya, kadAca caramo-vaktavya hoya, kadAca camo-avakatavyo hoya, acarama-avakatavya na hoya, acarama-avaktavyo na hoya, acaramoavakatavya na hoya, acaramoavakato na hoya, kadAca cazma-Acarama-avakatvya hoya, kadAca carama-acarama-vaktavyo hoya, kadAca carama-ajamo-Avakatavya hoya, cama-acaramo-Avakatavyo na hoya, kadAca caramo, garama, vaktavya hoya, kadAca caramoacarama-avaktavyo hoya, kadAca caramo, acaramo, avakatavya hoya, kadAca gamoacaramo-avakatavyo hoya. bhagavAna ! ATha pradezI kaMdha saMbaMdhe pRcchA - gautama! ATha pradeza skaMdha kadAca yama hoya, acarama na hoya, kadAca avaktavya hoya, caro na hoya, acaramo na hoya, avaktavyo na hoya, kadAca carama-acazma hoya, kadAca cazmaayamo hoya, kadAca coacarama hoya, kadAca carama-Ayaramo hoya, kadAca cara-avakatavya hoya, kadAca carama-avaktavyo hoya, kadAca caramo-avakatavya hoya, kadAca camo-avakatavyo hoya, acarama-avaktavya na hoya, acaramoavakatavyo na hoya, acaramo-Avaktavyo na hoya, kadAca carama-acaramaavakatavya hoya, kadAca carama-acarama-Avakatavyo hoya, kadAca carama-acaramoavakatavya hoya, kadAca carama-ayamo-avatAvyo hoya, kadAca caramo-acaramoavaktavya hoya, kadAca caramo-acarama-Avaktavyo hoya, kadAca caramo-acoavakatavya hoya, kadAca caramo-caramo ane avaktavyo hoya. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-I-IB64 thI 371 48 ATha dezI skaMdha saMbaMdhe kahyuM tema saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradezI, anaMta pradeza pratyeka skaMdha saMbaMdhe kahetuM.. [36] paramANumAM trIjo, dvipadezI skaMdhamAM pahelo ane trIjo, tripadezI kaMdhamAM pahelo trIjo navamo ane agiyAramo. - [36] - catuHkhadezI kaMdhamAM pahelo, bIje, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo ane grevIsamo. 3i68] paMcapadethI skaMdhamAM bIje, cotho, pAMcamo, chaTho, paMdaramo, soLamo, sattao, aDhAramo, vIzamAM, ekavIzamo ane bAvIzamo bhaMga choDI devo. [39] * sAta pradeza skaMdhamAM bIja, cotho, pAMcamo, chaTho, paMdaramo, soLamo, sattaramAM, aDhAramo ane bAvIzamAM bhaMga sivAyanA bAkInA bhaMgo jANavA. [31] . bAkInA skaMdho vize bIjoyA-pAMcamA-chaThThA-paMdaramA-soLamAM-sattaramAM ane aDhAramAM bhAMgAne choDIne bAkInA bhAMgAo jANavA. * vivecana-364 thI 371 : [anuvAdakanI noMdha - ahIM vRttikArazrIe ghaNuM vistRta vacamAM karela che, pUjya sAmarAnaMda sUrIzvarajIe saMpAdita kSetra temanI pratamAM sthApanAnI AvRttio paNa ApI che. pUrNa-spaSTa bhAva meLavavA mATe vAyakoe mULa saMskRtavRttinI prata khAsa sAthe rAkhavI. ame ahIM juvAdamAM saMkSepa paNa kyoM che, AkRtio paNa choDI dIdhI che, kemake mAtra anuvAdathI A satranI samajavI saraLa nathI.] paramANu pudgala-ItyAdi pragnasUtramAM 26-bhaMgo che. te A rIte - carama, carama, avakatavya e traNa pado che, temAMnA eka ekanA saMyoge ekavacananA traNa bhAMgA thAya. jemake- carama, acarama, avaktavya. bahuvacananA paNa gaNa bhAMgA thAya che - caramo, acaramo, avaktavyo. badhAM maLIne eka saMyoganA cha bhaMgo thayA. have carama, asama, avaktavya padanA traNa dvika saMyogo thAya che. jemake - (1) camaacarama, carama-avakatavya, acarama-avaktavya. temAMnA eka eka ddhikasaMyoganI cAra bhAMgAo thAya che temAM prathama vikasaMyoganA A pramANe maMgo thAya - caramaacarama, carama-acaramo, caramo-acarama, caramo-caramo. A pramANe bAkInA baMne bhaMganI caturbhagIo kahevI. badhAM maLI hika saMyoganA bAra bhaMgo thAya che. kasaMyoganA ATha bhego thAya che. kula 26-bhaMgo. paramANu pudgala carama nathI, kemake caramapaNe bIjAnI apekSAo hoya, paNa apekSA rAkhavA yogya anya padArthanI vivakSA nathI. * x * vaLI paramANu avayava rahita hovAthI carama nathI, tema acarama paNa nathI. kemake avayava abhAve tenuM madhyapaNuM nathI, paNa avakatavya che, kemake carama-acarama vyavahAranuM kAraNa nathI. je zabda vaDe kahI zakAya te vaktavya, na kahI zakAya te avaktavya. bAkInA bhaMgono niSedha karavo, kemake paramANumAM teno asaMbhava che. dvipadezIskaMdha-praznasUtra pUrvavatu jANavuM, teno uttara A pramANe - kadAca carama hoya, acama na hoya, kadAca avakatavya hoya ItyAdi. jyAre dvipadezI DhaMdha prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 samazreNie rahelA be AkAzapradezamAM rahelA hoya, tyAre eka paramANu bIjA paramANunI apekSAe carama che, mATe kadAcita carama hoya. acarama hoto nathI, kemake sarva dravyonuM paNa kevaLa asaramANuM hotuM nathI. jyAre dvipadezI DhaMdha eka AkAza pradezamAM rahe che, te tathAvidha ekava pariNAmathI pariNata thayela hovAthI paramANu peThe cama ane acaramanA vyavahArane kAraNano abhAva hovAthI teno carama ke ayama zabdathI vyavahAra karavo azakya che, mATe avaktavya che, te sivAyanA bhaMgono niSedha karavo. e saMbaMdhe AgaLa kahevAze ke - dvipadezI DhaMdhamAM pahelo ane trIjo bhaMga hoya che, bAkInA bhAMgAo asaMbhava hovAthI vipedha yogya che. pripradezI DhaMdhamAM - kadAca carama hoya ItyAdi. tripadezI DhaMdha jyAre samazreNImAM rahelA be AkAzapradezamAM rahelo hoya che. tyAre te carama hoya che. * x * ayaramapaNAno niSedha pUrvavat jANavo. kadAca avaktavya hoya. jayAre bipadezI skaMdha eka AkAzapradezamAM rahe che, tyAre paramANu mAphaka carama ke acaramanA vyavahAranuM kAraNa na hovAthI tene avaktavya kahyo. cothAthI AThamo bhaMga niSedhya che. kemake teno asaMbhava che. navamo bhaMga grahaNa kaspo - kadAyita caramo ane agama hoya. tethI - kadAyit be carama hoya ane eka acarama hoya. bipadezIskaMdha samazreNie rahelA traNa AkAzapadezomAM rahe che tyAre Adi ane aMtano eka eka paramANu aMte hovAthI be paramANuo carama che, madhyano paramANu yarama che. dazamo bhaMga pratiSedhya che, kemake traNa pradeza hovAthI carama-acaramamAM bahuvacananuM kAraNa asaMbhava che. agiyAramo bhaMga grAhya che :- te A - kadAca carama ane avakatavya hoya. miudezI DhaMdha vizreNIe hoya tyAre be paramANu samazreNI hovAthI dvipadezAvagADha * * * hovAthI carama che, eka vizreNImAM che, te vaktavya che. bAkInA badhAM bhAMgAno pratiSedha karavo. te saMbaMdhe AgaLa kahevAze - tripadezI skaMdhamAM pahelo, bIja, navamo, agiyAramo bhAMgo hoya che - 4 - catuHsvadezI skaMdha - kadAya carama hoya ItyAdi. ahIM pahelo, bIjo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo ane tevIzamo e sAta bhAMgA grahaNa karavA. bAkInAno niSedha karavo. temAM pahelo bhaMga kadAcita carama hoya, jyAre catuHpradezI skaMdha samazreNiyo rahelA be AkAzapradezamAM A pramANe hoya tyAre carama bhaMga hoya che, tenuM caramapaNuM dvipadezI DhaMdha mAphaka vicAravuM. trIjo bhaMga 'kadAca avaktavya' hoya te A rIte- be paramANu carama ane eka acarama hoya. te A rIte- catuudezImAM traNa AkAzapradezamAM rahe, tyAre pahelA-chellA pradezamAM avagADha be paramANu carama ane madhyamAM che te acarama hoya. dazamo bhaMga - be carama ane be acarama, catu:pradezIskaMdha samazreNie rahela cAra AkAzapradezamAM sIdhA hoya tyAre AdinA ane aMtanA be pradeza carama ane madhyamanA be paramANu acarama hoya. agiyAramo bhaMga-kadAca carama ane avaktavya hoya. te A rIte - catuHpradezImAM traNa Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1A-I-IB64 thI 331 AkAzapadezo samazreNie ane vizreNIe hoya, tyAre traNa paramANumAM be, dvipadezI skaMdha mAphaka carama hoya, eka vizreNIno avaktavya. bAramo bhaMga - eka carama ane be avaktavya, te A - be paramANu samazreNIe, be vizreNImAM hoya tyAre samazreNIvALA be dvipadezI DhaMdha mAphaka carama ane vizreNImAM rahelA baMne avaktavya che. tevIzamo bhaMga- be carama, eka acarama, eka avaktavya. kaI rIte ? samazreNIo traNa AkAzapradezamAM traNa paramANu, vizreNImAM rahela eka, temAM traNa paramANumAM Adino, aMtano eka eka ema be carama che, madhyama paramANu Ayarama, vizreNIno eka avaktavya hoya. - paMcapadezI DhaMdha- ahIM pahelo, trIja, sAtamo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo, teramo, tevIzamo, covIzamo, pacIsamo e agiyAra bhaMgo grahaNa karavA, bAkInAno pratiSedha karavo - x - temAM pahelo bhaMga - kadAca carama hoya, jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNIe rahelA be AkAzapradezamAM traNa paramANu ekamAM ane be paramANu bIjAmAM hoya, tyAre be pradezavALAne dvipadezI mAphaka caramabhaMga thAya che. bIjo avatAvya bhaMga che, te A rIte- jyAre paMcapadezI DhaMdha eka AkAza pradezamAM rahe tyAre paramANunI mAphaka avaktavya che. sAtamo bhaMga carama ane acarama, te A rIte - jyAre paMcapadezI dha pAMca AkAzapradezamAM traNa sAthe ane be alaga-alaga rahe tyAre paryAvartI cAra paramANuo eka skaMdha saMbaMdhI pariNAma vaDe pariNata hovAthI ane eka vaNadi hoya tyAre ekava vyavahArathI 'carama ane madhya pamANathI ayama kahevAya che. navamo bhaMgamAM-be carama ane aka acarama, te A rIte - temAM jayAre paMca pradezI skaMdha samazreNie rahelAM traNa AkAzapradezamAM be-eka-be e rIte traNa bhAgamAM hoya tyAre pahelA ane chellA AkAzapradezamAM rahela be paramANu, te be carama ane madhyamano paramANu, te acarama kahevAya che. dazamo bhaMga- be carama ane be ayarama hoya. temAM jyAre paMcapadezI skaMdha samazreNie rahelA cAra AkAzapradezamAM hoya, temAM traNa AkAza pradezamAM traNa paramANu, cokamAM be paramANuo hoya tyAre pahelA ane chellA pradezamAM rahenAra che carama ema be paramANuo carama, madhyamAM rahelA be acarama kahevAya. agiyAramo bhaMga carama ane avakatavya hoya, te A rIte - jyAre paMya pradezAtmaka skaMdha samazreNi ane vizreNi rahelA traNa AkAzapadezomAM hoya te 'be-be-eka' e pramANe hoya, tyAre cAra paramANu be AkAza pradezamAM hovAthI dvipadezI DhaMdhanI mAphaka 'carama' ane eka vizreNimAM rahelA paramANu avaktavya hoya che. bAramo bhaMga-carama ane be avaktavya hoya. jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNimAM ke vizreNimAM rahelA cAra AkAzapradezamAM hoya temAM be samazreNimAM rahelA be AkAzapadezamAM be paramANu, eka vizreNimAM rahelA AkAzapradezamAM be paramANu dvipadezI DhaMghanI mAphaka carama 2i1/4 5o prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra ane vizreNimAM rahelA judA judA be paramANuo avaktavya che. teramo bhaMga- be carama ane eka avaktavya hoya. temAM jyAre paMcapadezAvagADha paMcapadezI DhaMdha pAMca AkAzapradezamAM be samazreNimAM upara be, nIce be, eka madhyamAM hoya tyAre dvipadezI kaMpanI mAphaka eka eka ema be cama ane eka avaktavya hoya che. tevIzamo bhaMga - be carama, acarama, avaktavya. te A pramANe - jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNi ane vizreNImAM rahelA cAra AkAzapradezamAM A pramANe che - samazreNie rahelA traNa AkAzapradezomAM pahelA AkAza pradezane vize eka paramANu, madhyamAM be paramANu, bIjAmAM eka, vizreNImAM cothA AkAzapadezamAM eka paramANu che. tyAre traNa AkAzapradezamAMnA Adi ane aMtanA ema be carama, madhyano acarama, vizreNIno avaktavya. covIzamo bhaMga - be carama, eka acarama, be avakatavya hoya te A pramANe - paMcapradezI DhaMdha samazreNI ane vizreNIcI rahelA pAMca AkAza pradezamAM hoya tyAre jo traNa AkAza pradezamAM traNa paramANu, vizreNImAM rahelA be paramANu hoya, tyAre traNa AkAzapradezamAMnA pahelA ane chellA pradezamAM rahenAra, te be carama, madhyamAM acarama, vizreNInA be te avaktavya che. pacIsamo bhaMga - be carama, be acarama, eka avaktavya. samazreNIe cAra AkAza pradezamAM cAra paramANu ane vizreNImAM eka AkAza pradezamAM eka paramANu hoya tyAre AdiaMtano eka-eka, te be carama, madhyavartI e acarama ane vizreNIno eka te avaktavya hoya. cha cha pradezIskaMdha-ahIM bIjo, pAMcamo, cho, paMdaramo, soLamo, sataramo, aDhAramo, vIzamo, ekavIsamo, bAvIzamo ema agiyAra bhAMgA choDI devA. bAkInA pramAdi bhAMgA ghaTatA hovAthI grahaNa karavA. jyAre cha pradezI DhaMdha samazreNiyo rahela be AkAzapradezamAM A pramANe rahe che - eka AkAza pradesamAM traNa, bIjAmAM traNa paramANuo. dvipadezI DhaMdha mAphaka carama bhaMga ghaTe che, bIjo acarama na ghaTe, kemake baMne tarapha caramarahita kevaLa acarama bhaMgano asaMbhava che. bIjo avaktavya bhaMga che - cha pradezIskaMdha eka AkAzapradezamAM rahe che, tyAre paramANu mAphaka teno carama ke acarama zabda vaDe vyavahAra karavo azakya hovAthI avakatavya che. cotho bhaMga-be carama, pAMcamo - be acarama, chaTho-be avakatavya, paMdaramo carama ane avaktavya, soLamo - eka ayama ane be avakatavya, sataramo-be acarama ane eka avaktavya, aDhAramo * be ayarama ane eka avaktavya - e sAta bhaMNo sAmAnyathI saMbhavatA ja nathI. sAtamo bhaMga - carama ane ayaramarUpa che, te A rIte- jayAre te cha pradezI skaMdha eka AkAzapradezane cotarapha vIMTIne rahela pAMca AkAza pradezamAM rahela hoya - temAM be paramANu madhyapradezamAM, bAkInA pradezomAM eka eka paramANu che, tyAre te cAra paramANuo eka madhya AkAza pradezavartI paramANunA saMbaMdhI pariNAma vaDe Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-|-|364 thI 371 pariNata thayela hovAthI ane eka-eka varNAdithI ekapaNAno vyavahAra thAya che, tethI 'carama' kahevAya che. vaccenA be paramANu ekatva pariNAma vaDe pariNata hovAthI acarama kahevAya che. 51 AThamo bhaMga-carama ane be acarama hoya. temAM jyAre te ja chapradezI saMdha eka AkAzapradezane cotarapha vIMTIne rahela ane eka adhika ema cha AkAza pradezamAM rahe che, tyAre aMte cotarapha vIMTIne rahelA cAra paramANu pUrvokta yuktithI - x - 4 - eka carama ane vaccenA be paramANu be acaramarUpa che, anya AcAryo kahe che paryantavartI cAra paramANu, bIjA AkAzapradezonuM aMtara hovAthI temAM ekapaNAno pariNAma thato nathI. tenA abhAve A AThamo bhaMga ghaTI na zake, tethI sUtramAM niSedha karela che. jo taM no artha TM ane aTTha be pada prAkRta zailIthI gaNAya che. tenAthI cho ane AThamo be bhaMgo choDIne bIjA bhAMgA jANavA. jo Avo bhaMga hoya to A rIte jANavo - eka paramANune vIMTIne rahelA niraMtara je cAra paramANuo che, tevA prakAranA ekatva pariNAmathI pariNata thayela hovAthI carama che. - 4 - vaLI je adhikanA madhyamAM rahela che, te madhyavartI ane aneka pariNAmI hovAthI vastutaH acarama chatAM pUrvokta hetuthI be acarama hoya evo bhaMga thAya che, mATe kaMI virodha nathI. tattva kevalI gamya. navamo bhaMga - be carama ane eka acarama hoya. jyAre te ja cha pradezI dha samazreNithI rahela traNa AkAzapradezamAM A rIte rahe ke - ekaika AkAzapradezamAM babbe paramANu hoya, Adi ane aMtanA paramANuthI eka-eka ema be carama thAya, madhyavartI te acarama. dazamo bhaMga - be carama, be acarama. te A rIte - jyAre te chapradezI kaMdha samazreNIthI cAra AkAzapradezamAM be-be-eka-eka e pramANe hoya, temAM pahelo ane chello paramANu ema be carama che, bIjA pradezamAM eka acarama, trIjAmAM eka acarama ema be acaramo thAya. - - - agiyAramo bhaMga-carama ane avaktavya. te A rIte - te ja cha pradezI skaMdha samazreNi ane vizreNie rahela traNa AkAza pradezamAM A rIte hoya - pahelA pradezamAM be, samazreNImAM be, vizreNImAM be. tyAre dvipradezI mAphaka eka carama, vizreNIvALo eka avaktavya. bAramo bhaMga - eka carama ane be avaktavya hoya. cha pradezI skaMdhamAM babbe samazreNImAM, eka-eka vizreNImAM hoya che. tyAre pUrvavat eka carama ane be avaktavya thAya. - - - - teramo bhaMga - be carama ane eka avaktavya hoya. te ja chapradezI aMdha samazreNIe rahelA be AkAzapradezamAM be paramANu, tenI nIce sama zreNIthI be paramANu, be zreNInA madhya bhAge alaga paNa samazreNIthI rahela be paramANu hoya tyAre - 4 - 4 - upara-nIce ekaika ema be caramo ane ekapradezamAM prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 avagADhamAM - 4 - eka avaktavyarUpa che. caudamo bhaMga - be carama ane be avaktavyarUpa hoya. temAM jyAre te chapradezIskaMdha - 4 - upara samazreNIe rahela be, nIce samazreNIe rahela be, vizreNIe ekaika hoya tyAre upara-nIceno eka-eka ema be carama ane be avaktavya che. 52 ogaNIzamo bhaMga carama, acarama, avaktavya cha pradezI kaMdhamAM madhye eka, cotarapha eka, vizreNImAM eka hoya tyAre pUrvokta yuktithI A bhaMga thAya. vIzamo bhaMga carama, acarama ane be avaktavyarUpa che, te saptapradezIne ja ghaTe che, cha pradezIne ghaTato nathI. - ekavIzamo bhaMga - carama, be acarama, avaktavya rUpa che. A bhaMga paNa saptapradezIne ja ghaTe che. - - - bAvIzamo bhaMga - carama, be ayama, be avaktavyarUpa che, te aSTapradezI kaMdhane ja ghaTe che. tethI A traNeno niSedha karyo. --- - tevIzamo bhaMga - be carama, eka acarama, eka avaktavyarUpa che, te A rIte - jyAre cha pradezI kaMdhamAM babbe paramANu be AkAzapradezamAM, eka temanI samazreNImAM trIjA AkAzapradezamAM, eka vizreNIsthita AkAzapradezamAM hoya, tyAre - 4 - be paramANu carama, trIjA pradezamAM avagADha te acarama, vizreNIvALo avaktavya hoya. covIzamo bhaMga - be carama, eka acarama, be avaktavya. jyAre cha pradezI skaMdhamAM pAMca AkAzapradezamAM eka-eka-be samazreNIthI ane be vizreNIthI rahela hoya tyAre be carama, madhyamAM rahela eka acarama ane vizreNInA be avaktavya hoyaja che. pacIzamo bhaMga - be carama, be acarama, eka avaktavya te A rIte cha pradezI skaMdha - pAMca AkAzapradezamAM hoya, temAM eka-eka-eka-be samazreNIthI ane eka vizreNIthI hoya tyAre pahelo-chello eka-eka carama, madhyanA be acarama, vizreNIno eka avaktavya che. chavIzamo bhaMga - carama, be acarama, be avaktavya. cha pradezI kaMdhamAM ekaeka-eka-eka ema cAra samazreNImAM ane be vizreNImAM hoya, tyAre pello-chello eka-eka ema be carama che, madhyanA be acarama che, vizreNInA be avaktavya che. saptapradezI skaMdha - 4 - 4 - ahIM bIjo, cotho, pAMcamo, chaTTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo ane bAvazamo e nava bhaMgo tyAjya che, bAkInA grAhya che. te AgaLa paNa kahevAze. - 4 - temAM bAvIzamo bhaMga che, te ATha pradezI kaMdha vize ja ghaTe che, saptapradezImAM nahIM. tethI teno pratiSedha che, bAkImAM pUrvavat. ahIM pahelAMthI chavIza sudhInA 17bhaMgo cha pradezI kaMdhavat jANavA. mAtra ziSyanA anugrahArthe tenI sthApanA ahIM dekhADela che. - 4 - 4 - [jo ke ame AraMbhe lakhyA mujaba tene ahIM kahela nathI. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10|--/364 thI 371 53 54 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/ra * have aTapradezI DhaMdha - pragnasUtra pUrvavatu jANavuM. uttara sUra-ATha pradezI skaMdha kadAca carama hoya ItyAdi. ahIM bIjo, cotho, pAMcamo, chaTho, paMdaramo, soLamo, sataramo ane aDhAramo e ATha bhaMgo tyAga karavA ane bAkInA grahaNa karavA. e saMbaMdhe AgaLa paNa saMgrahaNI gAthAmAM kahevAmAM Avaze. bAkInA bhaMgo saptapadezI DhaMdha thakI bIjA aSTapradezI vagere badhAM skaMdhomAM jANavA. bIjA AcAryo e gAthAno uttarAddha A pramANe kahe che - e bhAMgAne varjIne, tethI AgaLanA bAkInA bhAMgA avasthita jANavA. pahelAthI chavIza sudhInA aDhAra bhAMgAo vicAraNAthI ane sthApanAthI pUrvanI mAphaka vicAravA. paNa eka carama, be acarama ane be avakatavya - e prakArano bAvIzamo bhaMga sthApanA vaDe A pramANe che - ATha AkAzapradezamAM ATha ItyAdi. (prana) dvipadezI DhaMdhamAM be avAvarUpa chaThThA bhaMgano niSedha kema karo cho ? kemake te yuktithI saMbhave che. te A pramANe - jyAre eka paramANu eka AkAzapradezamAM ane bIjo vizreNImAM rahelA bIjA AkAzapradezamAM hoya tyAre eka avakatavya ane bIjo paNa avaktavya ema be avakatavyarUpa chaThTho bhaMga saMbhave che. SudezI aMdAnA vicAramAM eka pradezamAM eka paramANu ane vizreNImAM rahelA bIjA pradezamAM be, ema catuHpradezI DhaMdhanA vicAramAM pratyekamAM babbe paramANuo hoya. (samAdhAna) tamArI zaMkA barobara che, paNa jagatamAM evA prakAranA pudgala dravyo nathI. ema A bhaMgonA pratiSedhathI jaNAya che. jema aTapradezI bhAMgAnA pratiSedha karyo ane teonuM vidhAna karyuM tema pratyeka saMkhyAtapadezI, asaMkhyAta pradezI DhaMdhanA bhaMgo kahevA. te A rIte- sakhyAtapadezI Adi, pATha siddha che. paNa dareka sthaLe A vicAra jANavo - ekAdi AkAzapadezamAM aSTapradezI vagere skaMdho rahI zake che. mATe uparokta badhAM bhAMgA ghaTe che. (prazna) bhagavan! asaMkhyAtapradezI ane anaMtapadezI DhaMdho eka AkAzapradezamAM kema rahI zake ? (samAdhAna] tevA prakAranI zaktithI rahI zake. te A rIte - anaMtAnaMta dvipadezI DhaMdho cAvatu anaMtAnaMta saMkhyAtapadezI DhaMdho, anaMtAnaMta asaMkhyAtapradezI DhaMdho, anaMtAnaMta anaMtapadezI DhaMdho che. loka badho maLIne paNa asaMkhyapadezAtmaka che. te badhAM skaMdho lokamAM ja rahelA che, tethI nizcaya thAya che ke eka AkAzapradezamAM ghaNAM paramANuo, ghaNAM dvipadezI yAvatu anaMtapadezI skaMdho rahelA che. ahIM pUrvAcAryo dIvAnuM daTAMta kahe che, je vRttikAre noMdhela che. * x * x - have paramANa AdimAM je bhaMgo grAhya che, tene saMgraha karanAra saMgrahaNI gAthA kahe che, te pAThasiddha che. ahIM skaMdhonI caramAgaramAdi vaktavyatA kahI, skaMdho yathAyogya parimaMDalAdi saMsthAnavALA hoya che, tethI saMsthAna kathana * sUtra-3ra : bhagavana saMsthAno keTalo che ? pAMca - parimaMDala, vRtta, yasa, catura, Ayata... bhagavan! parimaMDala saMsthAno saMprakhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA che ? saMkhyAtA, asaMkhyAtA nathI, anaMtA che. e pramANe Ayata saMsthAno sudhI jANavuM... bhagavana / parimaMDala saMsthAna saMkhyAtapadezI che, asaMkhyAtapadezI che ke anaMtapadezI ? kadAca saMkhyAta pradezI, kadAca asaMkhyAta pradezI, kadAca anaMtapadeza. A pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavana saMkhyAtapadezI parimaMDala saMsthAna zuM saMkhyAta pradezamAM, asaMkhyAta-pradezamAM, anaMtapadezamAM avagADha hoya ? saMkhyAta pradezamAM avagADha hoya, asaMkhyAta ke anaMtapadezamAM nahIM. bhagavan! asaMkhyAtapadezI parimaMDala saMsthAnA saMkhyAtae asaMkhyAta ke anaMtapadezamAM rahela hoya ? kadAca saMkhyAta ke kadAca asaMkhyAta pradezamAM hoya, paNa anaMtapadezamAM rahela na hoya. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavana anaMtapadezI parimaMDala saMsthAna saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtapadezamAM rahela hoya? kadAca saMkhyAta ke kadAca asaMkhyAtapadezamAM rahela hoya, paNa anaMtapadezamAM rahela na hoya. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavanA saMkhyAtapradezamAM rahela ane saMkhyAtapadezI parimaMDala saMsthAna zuM cama, Acama, caramo, acaramo, caramAMta pradezarUpa, acaramAMtapadezarUpa che ? gautama ! te carama cAvatu acaramAMta pradezarUpa eke nathI. paNa avazya Acama, caramo, camata ane AcaramAM pradezarUpa che. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI neg. bhagavAna ! saMkhyAnA pradezAvagADha, asaMkhyAtapadezI parimaMDala saMsthAna zuM cama che ? aAdi pRcchA - te saMkhyAtapadezI mAphaka jANavuM. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavana ! asaMkhyAtA pradezAvagADha, asaMkhyAtapadezI parimaMDala saMsthAnA zuM cama che ItyAdi pRcchA - te saMkhyAtApadeza vagADhanI mAphaka jANavuM, e rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavA saMkhyAta dezamAM rahela anaMtapadezI parimaMDala saMsthAna zuM carama che, ItyAdi pravana - upara kahyA mujaba che, Ayata saMsthAna sudhI A jANavuM. asaMkhyAtapadezamAM rahela anaMta pradeza parimaMDala saMsthAna, saMkhyAtA pradeza sthita aiMDala saMsthAna mAphaka jANavuM e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavad ! saMkhyAtapadezI, saMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10/-372 asama, caramo, caramAMtapadezo, acaramAMta pradezo dvabhArthapaNe, pradezArthapaNe, dravyArtha-padezArthapaNe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSa che ? sauthI thoDo dvavyApaNe teno eka acarama che, camo saMkhyAlagaNAM, acama ane cao baMne vizeSAdhika che. pradezArthapaNe tenA camatapadezo sauthI thoDAM che, acaramAMtapadezo saMkhyAlagaNA, caramAMta ane acaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. dravyA-pradezArthapaNe teno sauthI thoDo acarama che, camo saMkhyAlagaNAM che, acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che, pradezArthapaNe caramAMtapadezo saMkhyAtapaNAM che, acaramAMtapadezo saMkhyAtapaNAM che, camata ane acasmata pradezo vizeSAdhika che. e pramANe vRtAdi saMsthAna vize paNa yojavuM. bhagavan! asaMkhyAtapadezI, saMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA ayama, caro, camata pradezo, acaramAMta pradezomAM dravya pradeza, dravya-padezapaNe koNa konAthI atyAdi che ? teno prabhAIpaNe sauthI thoDo acarama che, camo saMkhyAtapaNAM, acarama ane caramo maLIne viroNAdhika che. pradezApiNe tenA camAMta pradezo sauthI thoDAM che, acaramAMta pradezo saMkhyAtagaNa, caramAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravya-pradezapaNe sauthI thoDo teno dvavyApaNe acarama, camo saMkhyAlagaNA, acarama ane camo maLIne vizeSAdhika che, pradezArthapaNe caramAMta pradezo saMkhyAlagaNAM, acaramAMta pradezo saMkhyAlagaNAM, camata ane AcaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. Ayata sudhI Ama NavuM.. bhagavana! asaMkhyAta pradeza asaMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA asama, caro, camatapadezo, acaramAMta pradezomAM dravyApiNe, pradezArthapaNe, dvavyArtha-udezArthapaNe koNa konAthI aAdi che ? ratnapabhAnA a2bahuvava4 Ayatao sudhI kahevuM. bhAvanA anaMtapadezI, saMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA Acarama, caramo, camatapadezo, acaramAMta pradezomAM dravyapiNAdithI koNa konAthI aAdi che ? saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagaDhamAM kahyuM tema kahevuM, paNa saMkramamAM anaMtagaNa jANavA. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI javuM. * - - bhagad/ anaMtapadezI, asaMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA casma AdinuM alabhahatva / ratanapabhAmAM kahyA mujaba kahevuM. paNa ekamamAM anaMtagaNa kahevA. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI kahetuM. vivecana-3kara : sUga sugama che, kemake parimaMDalAdi saMsthAnonuM svarUpa pahelA padamAM ja savistara kahela che. paNa- "bhagavad ! saMkhyAtapradezI parimaMDala saMsthAna zuM saMgAtA pradezAvagADha che ?' ItyAdi prazna. saMsthAnA pradezamAM rahela hoya che, asaMkhyAtAdimAM nahIM. kemake pa6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra temanA tenA saMgAtA ja pradezo che. asaMkhyAtA ke anaMtapadezavALuM parimaMDala saMsthAna saMkhyAtA ke asaMkhyAtA pradezomAM rahe che, paNa anaMtapradezomAM rahetuM nathI kemake asaMkhyAtapradezI DhaMdhanI anaMtapradezomAM avagAhanAmAM virodha che. anaMtapadezInI paNa anaMtapadezamAM avagAhatano virodha ja che. kemake loka asaMkhyapadezAtmaka ja che. ItyAdi - 4 - aneka avayavanA avibhAganI vivakSAmAM acarama ane caramo che ane pradeza vivakSAmAM caramAMta-acaramAMta pradezo hoya che. pachI alAbahatva kahe che, je pAThasiddha che. dravyArthapaNAnA vicAramAM caramakhaMDo saMkhyAtagaNAM kahA, kemake parimaMDala saMsthAnanA badhAM maLIne saMkhyAnA pradezo che. ItyAdi - X - X - vRtti saraLa che. e pramANe carama-ayaramAdi vibhAgathI saMsthAnone viyAya, have carama-acarama vibhAgathI jIvAdine vicAre che - * sUjha-393,394 : 39] bhagavana jIva, gati cama vaDe yama che ke acarama ? gautama! kadAcita carama, kadAcita acarama hoya. bhagavAna ! nairavika gati carama vaDe cama che ke Acarama ? kadAca carama, kadAca Acama. e rIte niraMtara yAvat vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavana ! narasiko vize pRcchA - carama paNa hoya, acalma paNa hoya. e pramANe niraMtara cAvatuM vaimAniko sudhI jANavuM. " bhagavana nairasika sthiti carama vaDe za carama che ke acarama? gautama! kadAca carama, kadAca acarama. e rIte vaimAniko sudhI jANavuM. bhagavana ! narasikonI sthiti caramanI pRcchA - carama paNa hoya ane acazma paNa hoya. ema vaimAniko sudhI jANatuM. bhagavAna ! nairayika bhava carama vaDe carama che ke acarama ? gautama! kadAca carama paNa hoya, kadAca acarama paNa hoya ? e pramANe vaimAniko sudhI javuM. bhagavAna ! nairasiko bhava carama vaDe pRcchA - carama paNa hoya, Acarama paNa hoya. e rIte vaimAniko sudhI jANatuM. bhagavAna ! nairayika bhASA carama vaDe carama che ke acarama ? gautama ! kadAca cama, kadAca acarama. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM. bhagavanuM ! nairayiko bhASA carama vaDe pRcchA-carama paNa ane acarama paNa che. e rIte ekendriyo vajI vaimAnika sudhI kahetuM. bhagavAna / nairasiko zvAsocchavAsa carama vaDe zuM carama che ke acarama ? gautama! kadAca cama, kadAca acarama hoya. bhagavanA nairayiko zvAsocchavAsa carama vaDe carama paNa che, acarama paNa che e pramANe baMne prAma] niraMtara na Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka 10/-I-393,334 vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA nairayika, AhAra caramathI carama che ke acarama7 gautamAM kadAca carama, kadAca acarama. e rIte vaimAnika sudhI che. bhagavAnA nairasiko AhAra cama vaDe? cama paNa, acarama paNa che. e pramANe niraMtara yAvatuM vaimAnika kahevuM. bhagavan! nairayika bhAva caramathI zuM carama ke yama che ? gautama ! kadAca cama, kadAca Acarama. e rIte vaimAnika sudhI che. nairayiko, bhAva cama vaDe yama ke acarama ? gautama! carama paNa che, acarama paNa. e rIte niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA nairasika varNa caramathI carama ke ayama ? kadAca cama, kadAca acarama. nairayikonI pRcchA - carama paNa che ama paNa che. e pramANe niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. A ja pramANe gaMdha, sTa, paza vize paNa praznottara sUtramAM che, te jANavA. [39] gati, sthiti, bhava, bhASA, zvAsocchavAsa, AhAra, vaNa, sTa, gaMdha, sparzathI caramAdi jANavA. * vivecana-333,374 - jIva, gati caramathI carama che? ItyAdi. gatiparyAyarUpa carama te gaticarama. gati caramathI carama ke acarama? koIka carama, koIka acaramAM je prazna samaye manuSya gati payayimAM che, paNa pachI mukta thatAM, koIpaNa gatipayayine nahIM pAme, te gati carama, bIjA gati acarama. nairayika saMbaMdhe prazna - narakagatirUpa carama payaya vaDe cama ke acarama? je nakagati paryAyathI nIkaLIne pharIthI nakagati nahIM anubhave te sama, bIjA carama. e pramANe covIza daMDakanA kramathI niraMtara vaimAnika sudhI kahevuM. bahuvacana sUtramAM "carama paNa ane acarama paNa" kahyA. kemake keTalAMka narakagati paryAyathI carama hoya, bIjA acarama hoya che. e rIte te-te gatine AzrIne badhAM sthAno vicAravA. sthiti carama - chellA samayanI sthitirUpa carama paryAya vaDe vicAratA nairayiko carama ke acama ? koI carama, koI acarama. ahIM prazna samaye "sthitino chello samaya' artha nathI, * x * paNa prazna samaye je nArako che, te anukrame potapotAnI sthitinA carama samayane prApta thayelA te rUpe te carama ke acarama che. bhava carama sUtra, gati pama mAphaka jANavuM. * * * * * bhASA carama - chellI bhASA. - X - bAkI sugama che - X - X * bhAva caramamAM dayika bhAva levo. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra che pada-11-"bhASA" che - X - X - X -- che e pramANe dazamAM padanI vyAkhyA karI. have 11-muM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada-10 mAM jIvonuM je upapAta jha, teno carama-acarama vibhAga kahyo. ahIM bhASA-satyAdi vibhAga kahe che. * sUtra-395 : - bhagavanA huM mAnuM chuM ke bhASA vadhAraNI che, ciMtavuM chuM ke bhALa avadhAraNI che, manana ane ciMtana karuM chuM ke bhASA avadhAraNI che to huM tema mAnuM? hA, gautamAM tuM ema mAna ke bhASA avadhAraNI che, tuM ema ciMtava ke bhASA avadhAraNI che, tuM ema manana ane ciMtana kara ke bhASA avadhAraNI che. * * bhagavad ! addhAriNI bhASA zuM satya, mRSA, satyAmRSA ke asatyAmRSA che ? gautama! kadAca satya, kadAca mRSA, kadAca satyAmRSA, kadAca asatyAmRSA che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! ArAdhanI satyA, virAdhanI mRSA, ArAdAnI virAdhanI satyAmRSA, na ArAdhanI-na virAdhanI-na ArAdhInavirAdhanI te cothI asatyAmR bhASA che, tethI upara mujaba kahyuM * vivecana-39pa : ne zabda atha arthamAM che. te vAkya upanyAsArthe che. tUrva avayava ahIM avadhAraNA arthamAM che. paraMta - AmaMtraNa che. * x * jenA vaDe arthano nizcaya karAya te avadhAraNI arthAt avabodhanA bIjarUpa, bolAya te bhASA, bhASAne yogya hovAthI pariNamana karela ane tyajela bhASA vargaNA dravyano samudAya. mAnuM chuM, vicAryA vinA mAnuM chuM tema nahIM, paNa yukti vaDe ciMtavuM paNa chuM ke bhASA avadhAraNI che, e rIte potAno abhiprAya bhagavaMtane kahyo. pachI prastuta arcanA nizcaya mATe pUche che, atha zabda ahIM prazna-arthamAM che. ahIM sUtrArtha evo che ke pahelA mananaciMtana raju karyuM, pachI A mArI mAnyatA niraddha che ? pUchIne prazna samayanI pUrve jema manana-ciMtana karyuM hatuM, tema atyAre manana-ciMtana karuM ? anya prakAre nahIM ? e pramANe bhagavaMtanA jJAna sAthe saMvAda karavAne IcachatA gautamasvAmI pUche che - taha Naf, tathA zabda ahIM nirdeza aryamAM che - x * at jema meM pUrve ciMtaveluM tema hAla ciMtavuM ke bhASA avadhAraNI che ? te barobara che ? tyAre bhagavaMte gautamasvAmInA abhiprAyanivedanarUpa praznanA uttaramAM kahyuM - ta - A zabda ahIM pratyapadhAraNa arthamAM jANavo. - x - gautama! tuM mAne che ke "bhASA avadhAraNI che," e huM kevaLajJAna vaDe jANuM chuM, e abhiprAya che. tuM tema ciMtave che, e paNa huM kevaLI hovAthI jANuM chuM atha zabda 'pachI'nA arthamAM che. te vAta mane saMmata hovAthI te niHzaMka mAna ke e pramANe bhASA avadhAraNI che, e pramANe ni:zaMka ciMtana kara, A tArI mAnyatA yathArtha ane nirdoSa che. je te pUrve muni dIparatnasAgare karela pada-10-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11-375 mAnato hato, tema paripUrNa mAna ItyAdi. e pramANe "bhASA avadhAraNI che" ema nirNaya karyo have te satya che, mRSA che Adi nirNaya karavAne pUche che - arcAvabodha kAraNabhUta bhASA zuM satyAdi che ? temAM sane hitakArI te satya. sata-munio, kemake teo bhagavaMtanI AjJAnA samyak ArAdhaka hovAthI parama ziSTa che. teone hitakara - Aloka paralokanA ArAdhaka hovAthI mukti prApta karAvanAra te satyabhASA athavA sane yogya te satya. athavA sa-mULa mahAvato, tenA sAdhaka uttaguNo. te ja mukita pamADanAra hovAthI sa-atyaMta zreSTha che. athavA sa-vidhamAna, bhagavaMta upadiSTa jIvAdi padArtho, tene cAvasthita vastutatvanI prarUpaNA karavA vaDe hitakAka. sAdhu-cogya bhASA te satyabhASA, viparIta svarUpavALI bhASA te mRSAbhASA, ubhaya svabhAvavALI te satyamRSA, A traNe bhASA jemAM nathI ane AmaMtraNAdi che. te asatyAmRSA bhASA kahevAya. bhagavaMta kahe che - kadAca satya, kadAca asatya ItyAdi. temAM ArAdhanI te satyabhASA ahIM asvIkAranA viSayamAM vastunuM pratiSThApana karavAnI buddhithI je sarvAnA matane anusarIne bolAya, jemake AtmA che, te satu-asat Adi aneka dharmayakata che, ItyAdi yathAvasthita vastune kahenArI, jenAthI samyagadarzanAdi mokSamArganuM ArAdhana thAya evI bhASA ArAdhanI kahevAya, tethI satyabhASA che. vipatipatimAM vastunuM sthApana karavA mATe sarvajJa matathI pratikULapaNe je bolAyaAtmA nathI, ekAMta nitya che, Adi asatya bhASA che, satya chatAM papIDAkArI viparIta vastunA kathanathI, parapIDAno hetu hovAthI, muktimArga virAdhaka hovAthI virAghanI ane virAdhakabhAvavALI hovAthI mRSAbhASA che. satyamRSA - kyAMka pAMca bALakono janma thayo hoya tyAre ema kahe ke ahIM dazano janma thayo che. te sthaLa vyavahAra nayanA matathI ArAdhanI-virAdhanI kahevAya che, kemake pAMca bALako janmyA, teTale aMze yathArtha hovAthI ArAghanI. daza pUrA nathI eTale aMze yathArtha hovAthI virAdhanI, e rIte ArAdhanI-virAdhanI hovAthI satyamRSA kahevAya che. asatyAmRSA- je tenuM lakSaNa na hovAthI ArAdhanI nathI tema viparIta vastunA kathananA abhAvathI parapIDAhetuka na hovAthI virAdhanI paNa nathI. amuka aMze saMvAda ane vivAdanA abhAvathI je ArAdhanI-virAdhanI paNa nathI AvI. jemake pratikramaNa karo ItyAdi vyavahAra sAdhaka, AmaMtraNa Adi bhedavALI te asatyAmRSAbhASA. "yathAvasthita vastadva pratipAdaka bhASA ArAdhanI hovAthI satya che," ema kahyuM, tethI saMzaya prApta gautama pUche che - * sU-395 - bhagavAna ! "gAya, mRga, pazu, pakSI" e bhASA prajJApanI che ? A bhASA prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra mRSA nathI. hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavAna ! je sIliMgavAsI, puliMgavAyI, napuMsakaliMgavAthI, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavana sI AjJApanI,. puruSa AjJAApanI, napuMsaka AjJApanI, prajJApanI bhASA che ? mRSA nathI ? hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavAna ! je ApajJApanI, purapApanI, napuMsaka jJAApanI bhASA prajJApanI che? mRSA nathI ? hA, gautama ! A bhASA prajJApanI che, mRNa nathI. bhagavAna ! je atimAM-strIvA, puruSavAd, napuMsakavApha bhASA, o prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavana ! je jAtirUpe - strI AjJApanI, puraSa AjJApanI, napuMsaka AjJApanI che, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavad ! jAtirUpe : sI prajJApanI. puruSa prajJApanI, napuMsaka prajJApanI che, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! te bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. * vivecana-306 : go, mRga prasiddha che. pazu-bakarA, jenA vaDe atha jaNAvAya te prajJApanI-sAthe pratipAdikA bhASA che ? prarUpaNA karavA yogya che ? bhASA satya che-mRSA nathI ? arthAta '' bhASA gojAti pratipAdaka che, jAtimAM traNe liMgo kahevA yogya che ? kemake gaNe liMgano jAtimAM saMbhava che, e pramANe mRgAdi saMbaMdhe jANavuM. paNa A zabdo gaNe liMganA vAcaka nathI, paNa paMliMgarUpa arcanA vAyaka che. tethI saMzaya thAya che ke A bhASA prajJApanI - artha kathanArthe prarUpaNIya che ke nahIM ? hA - nizcayathI te bhASA prajJApanI che, artha karanArthe prarUpaNIya che, kemake yathAvasthita artha pratipAdaka hovAthI satya che, to paNa jAtinuM pratipAdana karanArI A bhASA che ane jAtino traNe liMga sAthe saMbaMdha che. - X - tethI yathAvasthita artha pratipAdaka A bhASA prajJApanI che. * * * * * A bhASA parapIDAkara ke chetaravA Adi duSTa AzayathI kahela nathI mATe mRSA nathI, tethI prajJApanI che. atha prasta arthe che. mata - saMbodhana che. sIvAka-AliMga pratipAdaka bhASAlatA Adi, puruSavAghaTa, paTAdi puMliMga pratipAdaka, napuMsaka vA-bhIMtAdi napuMsakaliMga pratipAdaka bhASA che. zuM te prajJApanI che ? ukta zabdo anukrame strI-puruSanapuMsakaliMgavAyI che. strInA cihno-yoni, komaLatA, asthiratAdi che. puruSanA ciloliMga, kaThoratA, dRDhatAdi che, stanAdi ane dADhImUcha Adi lakSaNano sadbhAva ane abhAvasahita, mohAnithI prajvalitane napuMsaka kahe che. AvA lakSaNo latA AdimAM jaNAtAM nathI - x * tethI A bhASA prajJApanI che ke nahIM evo saMzaya thAya che, mATe prazna pUche che. ahIM bhagavaMta kahe che - gautama ! avazya ItyAdi. ahIM zabda pravRttinA vicAramAM pUrvokta strI Adi lakSaNo strIliMgAdi zabdanuM vAcya nathI. paNa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/--1396 2 thar, athar, vim zabdanI vyavasthAnA kAraNabhUta padArthanA dharmo strIliMgAdi zabda vAcya che, te gurunA upadezathI ane paraMparAthI jANI zakAya che - * * tethI zAbdika vyavahAra apekSAthI yathAvasthita arthanuM pratipAdana karavAthI A bhASA prajJApanI che yAvatuM mRSA nathI. bhagavan! je strI AjJApanI - strIne AjJA karanArI, puruSane AjJA karanArI, napuMsakane AjJA karanArI A bhASA prajJApanI che ? mRSA nahIM ? ahIM saMzayanuM kAraNa A che - prajJApanI satya bhASA che, A bhASA AjJA saMpAdana kriyAmAM yukta strI vagerene kahenArI che, teo ema kare ke na kare, tethI saMzaya prApta gautama nizcayArthe pUche che. bhagavaMta kahe che. hA, gautama ! ItyAdi. bhAvArtha A che - AjJApanI bhASA be prakAre che, paralokane abAdhaka ane paralokane bAghaka. temAM sva-para upakArArthe kapaTa sivAya pAralaukika phaLanA sAdhana mATe svIkArela aihika AlaMbananI prayojanavALI, vivakSita kAryasiddhimAM sAmarthyayukta vinIta strI Adi ziSyavani preraka AjJApanI bhASA paralokane bAdhaka na hoya, A ja bhASA sAdhune prajJApanI che. bIjI bhASA viparIta che, sva-parane saMlezakArI hovAthI asatya bhASA che. kemake avinItane AjJA karanAra kaleza pAme che, te mRSA bole che. je strI prajJApanI, yoni-komaLatA-asthiratAdi strInAM lakSaNane jaNAvanArI che. je puruSa prajJApanI, puruSa ciha-kaThoratA Adi puruSanA lakSaNane jaNAvanArI che. napuMsaka prajJApanI - napuMsaka lakSaNane jaNAvanArI che. A bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? athati strIliMga Adi zabdo zAbdika vyavahAranA baLathI strIlakSaNa rahita anya arthamAM bIje paNa pravRtti kare che. jemake - latA, ghaTa, bhIMta Adi. paNa temAM pUrvokta zrI Adi lakSaNo nathI. * x * tethI saMzaya prApta gautama pUche che, tyAre bhagavaMta jaNAve che ke- zrI Adi lakSaNa be bhede che - zAbdika vyavahAru, zAragata. temAM jyAre zAbdika vyavahArathI pratipAdana karavuM ISTa hoya tyAre - x * x - zAbdika vyavahAra AzrayI bhASA prajJApanI che, jyAre zAstragata lakSaNa pratipAdana karavuM hoya tyAre te bhASA prajJApanI che. bhagavan! jAtimAM strIliMgavAsI vacana, jemake- 'sattA' te strIliMga viziSTa che. puraSa vacana, jemake - bhAva. napuMsaka vacana, jemake 'sAmAnya'. A traNe jAtivAcI che. e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? ahIM abhipAya e che ke - jAti e sAmAnya kahevAya che. sAmAnyanI sAthe liMga ane saMkhyAno saMbaMdha nathI. dravyano ja liMga ane saMkhyA sAthe saMbaMdha anya tIrthikoe svIkAryo che. ItyAdi * x * tethI saMzaya thAya che ke jAtimAM strI-para-napuMsaka liMgavAsI bhASA prajJApanI che ke nahIM ? bhagavaMta uttara Ape che - x * jAti eTale sAmAnya. te sAmAnya bIjAe kola eka, avayavarahita, niSkriya nahIM, kemake te pramANa vaDe bAdhita che, - x - paraMta samAna pariNAmarUpa sAmAnya che, kemake vastuno ja je samAna pariNA te ja sAmAnya prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra evuM zAstrakathana che - x - jAtino paNa traNa liMga sAthe saMbaMdha ghaTe che, tethI A bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavatu jAtine AzrIne strIne AjJA karanArI bhASA jemake - amuka brAhmaNI ema kare. e rIte jAtine AzrIne parapane ke napuMsakane AjJA karanArI A bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? saMzayanuM kAraNa che - AjJApanI eTale AjJA saMpAdana karavAnI kriyAmAM yukta strI vagerene preraNA karanArI, te strI Adi tema kare ke nahIM ? e saMzaya che to A bhASA prajJApanI che ke anya ? bhagavaMta kahe che - paraloka abAdhaka AjJApanI bhASA te che, je sva-paranA upakAranI buddhithI vivakSitakAryo karavAnA sAmarthyavALI vinIta strI Adi ziSyagaNane preraka hoya. - x * AvI bhASA prajJApanI che, bIjI bhASA parapIDAkArI * pajJApanI che. bhagavatu ! je jAtine AzrIne strIlakSaNa pratipAdaka che, jemake - strI svabhAvathI tuca7, abhimAnI, capaLa IndriyavALI Adi hoya. je jAtine AzrIne puruSanA lakSaNanI pratipAdaka che te, jemake - puruSa svabhAvathI gaMbhIra AzayavALA, ApattimAM paNa kAyara na thAya ItyAdi. jAtine AzrIne je napuMsakane jaNAvanArI che, jemake - napuMsaka, svabhAvathI kAyara che, prabaLa mohAgnithI prajavalita che ItyAdi. A bhASA prajJApanI che ?, mRSA nathI ? saMzaya kAraNa e che - zrI Adi jAtinA guNomAM kyAMka kadAcit niyamano abhAva paNa dekhAya che. keTalAMkamAM te-te guNo dekhAtA nathI - * * * * tethI saMzaya thAya ke A bhASA prajJApanI che ke nahIM? bhagavanuM kahe che - x * ahIM jAtiguNanI prarUpaNA bahulatA AzrIne che, mATe ja jAti guNa prarUpaka nirmaLa buddhivALA prAyaH zabdano uccAra kare che. tethI kavacita niyamAbhAvano doSa nathI. tethI A bhASA prajJApanI jANavI, mRSA nahIM. ahIM bhASA be bhede che - eka samyak upayukta, bIjI te sivAyanI. temAM je pUrvApara vicAravAmAM kuzaLa AtmA, zrutajJAna vaDe arthane vicArIne bole che te samyak upayukta che. te ema jANe che - "huM A boluM chuM". je karaNa ane Indriya sAmarthyarahita hovAthI ke vAtAdi doSathI upaghAta thayela caitanyavALo hovAthI, jematema mana vaDe vikatA karI karIne bole che, te samyaka upayogarahita che, te ema nathI jANato ke A "huM boluM chuM" tethI saMzaya thAya che - x * mATe pUche che - * sUtra-3 : bhagavan! maMdakumAra ke maMdakumAraskiA bolatI ema jANe ke "huM A boluM chuM" gautama viziSTa manavALA sivAya e artha samartha nathI. bhagavanuM ! maMdakumAra ke maMdakumArikA AhAra karatAM jANe ke - "huM A AhAra karuM chuM ? gautama ! saMjJI sivAya bIje A artha yathArtha nathI. bhagavat / maMdakumAra ke maMdakumArikA jANe ke "A mArA mAtA-pitA che ? saMjJI sivAya bIje e artha samartha nathI. Avo ja praznottara svAmI ke svAmIonA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-/-/399 63 gRha ane svAmIno putra ke putro mATe karavo. baMnemAM uttara e ja - "saMjJI sivAya bIje A artha yathArtha nathI. bhagavan ! UMTa, baLada, gadheDo, ghoDo, bakaro, gheTo evuM jANe ke - "huM boluM chuM" ? gautama ! saMjJI sivAya mATe e artha samartha nathI. bhagavan ! uMTa yAvat gheTo evuM jANe ke "A mArA mAtApitA che"? saMjJI sivAya bIje e artha samartha nathI. A rIte "svAmInuM ghara" "svAmInA putra" ane AhAra saMbaMdhe A rIte ja traNa praznottara kahevA. * vivecana-377 : bolatI maMdakumAra-cato sUI rahenAra bALaka, maMdakumArikA - cattI sUI rahenAra bAlikA, - bhASA yogya pudgalo grahaNa karI bhASA rUpe pariNamAvIne choDatA. evuM jANe ke "huM boluM chuM' ? e artha yukta nathI. jo ke teo manaHparyAptithI paryApta che, to paNa tenuM manarUpa karaNa asamartha che, tethI teno Ayopazama paNa maMda che, kemake zrutajJAnAvaraNa karmano kSayopazama prAyaH manakaraNanA sAmarthyathI utpanna thAya che, kemake tevuM lokamAM dekhAya che. tethI bolatA ema na jANe ke "huM boluM chuM." jo ke saMjJIo jANe. - X - anyatra zabda pavirjana arthamAM che. - 4 - saMzI - avadhijJAnI jAtismaraNayukta ke sAmAnyathI viziSTa mananA sAmarthyavALo. te sivAya bIjA na jANe. e pramANe AhArAdi cAre sUtro vicAravA. atiAna svAmInuM ghara, bhartRdAraka - svAmIno putra. e pramANe ati bAlya avasthAvALA uMTa vagere saMbaMdhI pAMca sUtro kahevA. moTI uMmaranA uMTa Adi na levA. have ekavacanAdi bhASA viSayaka prazno - * sUtra-378 : bhagavan ! manuSya, pADo, azva, hAthI, siMha, vAgha, varu, dIpaDo, rIMcha, tarakSa, gaDo, ziyALa, bilADo, kutaro, zikArI kutaro, lokaDI, sAlo, citto, cillalaka, te sivAyanA bIjA tevA prakAranA te badhAM ekavAna che ? gautama ! teo ekavacana che. bhagavan ! manuSya yAvat cillaka Adi badhAM bahuvacana che? hA, gautama ! che. bhagavan ! mAnuSI, bheMsa, ghoDI, hAthaNI, siMhaNa, vAghaNa, nAharI, dIpaDI, rIMchaNa, tarakSI, geMDI, gadheDI, ziyAlaNI, bilADI, kUtarI, zikArI kutarI, lokaDI, sasalI, citi, cillalikA, te sivAyanA bIjA tevA prakAranA hoya te badhAM vAcI che? hA, gautama ! che. bhagavan ! manuSya yAvat cilaka Adi badhAM puruSa vAcI che ? gautama ! te badhAM puruSavAcI che. bhagavan ! kaMsa, kaMsoya, parimaMDala, zaila, stUpa, jAla, sthAla, tAra, rUpa, akSiparva, kuMDa, padma, dUdha, dahIM, navanIta, azana, zayana, 64 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 bhavana, vimAna, chatra, cAmara, zRMgAra, kaLaza, AMgaNa, niraMgaNa, AbharaNa, ratna, te sivAyanA tevA prakAranA bIjA badhAM napuMsakavAsI che ? gautama ! te badhAM napuMsakavAcI che. bhagavan ! pRthvI strIvAcI, apuruSavAsI, dhAnya napuMsakavAsI. e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? gautama ! temaja che. bhagavan ! pRthvI-strI AjJApanI, appuruSa AjJApanI, dhAnya-napuMsaka AjJApanI e bhASA prajJApanI che? mRSA nathI ? hA, gautama ! pRthvIne uddezIne strI AjJApanI Adi bhASA prajJApanI che mRtyA nathI. bhagavan ! pRthvIne vize strI prajJApanI e bhASA ArAdhanI che? pRSA nathI ? gautama ! avazya, te bhASA ArAdhanI che, mRSA nathI. bhagavan ! e pramANe strI-puruSa-napuMsaka vacana bolato sAdhu je bhASA bole te prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! tema che. * vivecana-378 : bhagavan ! manuSya, pADo ItyAdi [sUtrArtha mujaba tevA eka vayanAMta zabdo, te ekvacana pratipAdaka bhASA che ? ahIM praznano abhiprAya A che ? dharmo ane - dharmInA samudAyarUpa vastu che, pratyeka vastumAM anaMtA dharmo che. manuSyAdinA kathanamAM dharma-dharmInA samudAya rUpa saMpUrNa vastu pratIyamAna thAya che. kemake tevo vyavahAra dekhAya che. eka arthamAM ekavacana, bahu arthamAM bahuvacana Ave che. - 4 - mATe pUche ke A badhI evacana pratipAdaka bhASA che ? bhagavaMta kahe che. - avazya, A badhI eva N pratipAdaka bhASA che. arthAt zabdanI pravRtti vivakSAne AdhIna che ane te prayojana vazathI koI sthaLe, koI samaye, kathaMcit bhinna-bhinna hovAthI aniyata hoya che. jemake eka ja puruSa putra apekSAthI pitA che, te ja putrane bhaNAve tyAre te ja puruSa upAdhyAya kahevAya che. temAM dharmInI pradhAnapaNe vivakSA karAya tyAre dharmI eka hovAthI ekavacana thAya che ane dharmo dharmI aMtargat hovAthI saMpUrNa vastunI pratIti thAya che. - 4 - 4 - mATe A badhI vANI ekavacana darzAve che. ahIM saMzayanuM kAraNa A che - manuSyAdi zabdo jAtivAcaka che ane jAti sAmAnyarUpa hovAthI eka che. - x - to ahIM bahuvacana zI rIte ghaTe? vaLI bahuvacana vaDe paNa vyavahAra jaNAya che. mATe prazna kare che ? A badhI bahuvacana pratipAdaka bhASA che ? hA, gautama ! avazya temaja che. arthAt jo ke A badhAM jAtivAcaka zabdo che, to paNa jAti e samAna pariNAmarUpa che, ane samAna pariNAma, vizeSa pariNAma sivAya hoto nathI. - X - asamAna pariNAma dareka vyaktimAM bhinna hovAthI tene kahevAmAM bahuvacana ghaTI zake che. jemake ghaDAo. paNa te ja samAna pariNAmanI pradhAnapaNe vivakSA karAya ane bIjo asamAna pariNAma gauNa hoya tyAre tenA kathanamAM ekavayana ghaTI zake. jemake sarva ghaTa pahoLA Adi che. manuSyo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-/-/378 AdimAM samAna pariNAma pradhAnapaNe vivakSita hovAthI bahuvacana ghaTe che. mAnuSI ItyAdimAM saMzayanuM kAraNa sarva vastu traNa liMgavALI che. mATI - puMliMga, ghaTAkAra pariNati - strIliMga, vastu che, mATe napuMsakaliMga che. to eka liMgavAcI zabda teno pratipAdaka zI rIte hoya ? ItyAdi tethI pUche che ke - AvI strIliMga viziSTa arthanuM pratipAdana karanArI bhASA che ? bhagavaMta kahe che - hA, gautama ! te badhAM strIliMgavAcI che. bhAvArtha A che - jo ke aneka liMgAtmaka vastu che, to paNa A zAbdika nyAya che - je dharma vaDe viziSTa vastunuM pratipAdana karavuM ISTa hoya te dharmane pradhAna karIne te dharma viziSTa dharmInuM pratipAdana kare che. jemake eka vyaktimAM puruSatva, zAstrajJatva, dAtRtva Adi dharma eka sAthe rahelo che, to paNa putra te vyaktine AvatA joIne "pitA Ave che" ema kahe che. ziSya "upAdhyAya Ave che" ema kahe che. e rIte mAnuSI Adi badhuM triliMgarUpa che, to paNa strItva pratipAdana karavuM ISTa hovAthI tene pradhAna karIne te strItva dharma viziSTa dharmInuM pratipAdana kare che, mATe te badhI strIvAknI vAcaka che, e pramANe puMvAk ane napuMsakavADto vicAra karavo. 65 bhagavan ! 'pRthvI' Adi sUtra sugama che. paraMtu 'ap* e prAkRta niyamathI puliMga che. bhagavan ! tuM pRthvI kara, tuM pRthvI lAva. e pramANe strIliMgamAM pRthvIne uddezI AjJA karanArI strI AjJApanI. e rIte 'anee uddezI AjJA karanArI puruSa AjJApanI, dhAnyane uddezI AjJA karanArI napuMsaka AjJApanI e bhASA prajJApanI che? mRSA nathI ? bhagavan kahe che - hA, gautama ItyAdi sugama che. bhagavan ! pRthvIne vize strIpajJApanI, ane vize puruSa prajJApanI ItyAdi bhASA ArAdhanI - mukti mArganI sAdhaka che ? A bhASA mRSA nathI ? arthAt ema bolanArane mithyAbhASItvano prasaMga Avato nathI ? bhagavad kahe che - e bhASA ArAdhanI che, mRSA nathI. kemake zAbdika vyavahArathI yathAvasthita vastutattvanI prarUpaNA kare che. tethI atideza thakI pUche che. kRti - upadarzanArthe che, E - zabda prakArArthe che. - 4 - 4 - e pramANe bolatA sAdhu je bhASA bole te prajJApanI che, kemake zAbdika vyavahAranuM anusaraNa karavAmAM temAM doSa nathI. - 4 - 4 - have sAmAnyathI bhASAnA kAraNAdi saMbaMdhe prazna kare che - * sUtra-379 thI 388 : [37] bhagavan ! bhASAnI Adi zuM che? zAthI utpanna thAya che ? AkAra kevo che ? aMta kyAM thAya che? gautama ! bhASAnI Adi jIva che, zarIrathI upaje che, vajra AkAre che, lokAMte teno aMta thAya che. [380] bhASA kyAMthI upaje che ? keTalA samaye bhASA bole che ? bhASA keTalA prakAre che ? keTalI bhASA bolavA yogya che? [381] zarIrathI bhASA upaje che, je samaye bhASA bole che, bhASA cAra 21/5 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 prakAranI che, be bhASA bolavA yogya che. [382] bhagavan ! bhASA, keTalA bheTe che ? gautama ! be bheTe che - patA ane payatA. paryAptA bhASA keTalA bhede che ? gautama ! be bheTe che - satya ane mRSA, bhagavAM ! patA satyabhASA keTalA bheTe che ? gautama ! daza bhede che - janapada satya, saMmata satya, sthApanA satya, nAma satya, rUpa satya, prItya satya, vyavahAra satya, bhAva satya, yoga satya, upamA satya. [33] saMgrahagAthA che janapada yAvat upamA satya. [384] bhagavan ! patiA mRSAbhASA keTalA bheTe che ? gautama ! dazabhede che - krodha nizrita, mAna nizrita, mAyA nizrita, lobha nizrita, prema nizrita, dveSa nizrita, hAsya nizcita, bhayanizrita, AkhyAyikA nizcita ane upaghAta nizrita. 66 - krodha yAvat upaghAta nizritA. [35] saMgrahagAthA che [386] bhagavan ! aparyAptA bhASA keTalA bheTe che ? gautama ! je bheTe che - - satyamRSA ane asatyamRSA. bhagavan ! apAtA satyamRSA bhASA keTalA bhede che? gautama ! daza bheTe che utpanna mizritA, vigata mizritA, utpannatigata mizritA, jIva mizritA, ajIva mizritA, jIvAjIva mizritA, anaMta mizritA, pratyeka mizritA, ahvA mizritA, addhAdvA mizritA. [387,388] bhagavan ! apacaptiA asatyAkRpA keTalA bhede che ? gautama bAra bhede che - AmaMtraNI, AjJApanI, yAcanI, puchanI, pajJApanI, pratyAkhyAnI, IcchAlomA, anabhigRhItA, abhigRhItA, saMzayakarINI, vyAkRtA ane avyAkRtA bhASA. * vivecana-379 thI 388 : - bhagavan ! avabodhanA bIjabhUta bhASA, jenuM mULa kAraNa zuM che? arthAt upAdAna kAraNa sivAya bIjuM mULa kAraNa zuM che ? mULa kAraNa chatAM bhASA bIjA kayA kAraNathI utpanna thAya che? konA jevo teno AkAra che? teno aMta kyAM che? bhagavaMta uttara Ape che - bhASAnuM mULa kAraNa jIva che, kemake jIvanA tevA prayatna sivAya avabodhanA kAraNabhUta bhASA asaMbhava che. bhadrabAhusvAmIe kahyuM che - AhAraka, vaikriya, audAski zarIramAM jIvapradezo jIvanA che tenA vaDe bhASAdravyane grahaNa karI vaktA bole che. bhASA zarIrathI upaje che. kemake ukta traNa zarIramAMnA koIpaNa zarIranA sAmarthyathI bhASA dravya nIkaLe che. bhASA vajranA jevA AkAravALI che, kemake tevA prakAranA prayatna vaDe nIkaLelA bhASA dravyo sarvalokane vyApta kare che, lokanI AkRti vajra jevI che, mATe bhASA vajrakAra che. bhASAnuM paryavasAna lokAMte che. kemake pachI gatikriyAmAM sahAyaka dharmAstikAyano abhAva che. - 4 - pharI prazna - bhASA kayA yogathI utpanna thAya che? kAya yogathI ke Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-/-/379 thI 388 vacanayogathI ? keTalA samaye nIkaLatA dravyanA samUharUpa bhASA hoya che ? bhASAnA keTalA prakAra che ? keTalI bhASA bolavAnI sAdhune anujJA che ? bhASA kAyayogathI utpanna thAya che - x - te A rIte - kAya yoga vaDe bhASAyogya pudgalo grahaNa karI bhASApaNe pariNamAvI vacanayoga vaDe bahAra kADhe che. tethI kAyayoga vaDe grahaNa kare che ane vacanayoga vaDe bahAra kADhe che. be samaye bhASA bole che, te A rIte - pahelA samaye bhASA yogya pudgala grahaNa kare che, bIjA samaye bhASApaNe pariNAvI choDI de che. bhASAnA prakAro satyAdi bhede pUrve kahela che. satya ane asatyAmRSA bhASA bolavAnI sAdhune anujJA che arthAt asatya ane satyAsatya bhASA bolavAnI anujJA nathI, kemake baMne - 4 - mokSane pratikULa che. pharI prazna - bhASA keTalA bhede che ? paryAptA bhASA ane aparyAptA bhASA. je nizcita artharUpe jANI zakAya te paryAptA - arthano samyak ke asamyak nirNaya karavAnA sAmayukta. te satya ane mRSA be prakAre che - 4 - je bhASA mizra hovAthI satya ane asatyanA pratiSedharUpa hovAthI nizcitArtharUpe jANI zakAtI nathI te aparyAptA - artha nirNaya karavAmAM sAmarthyarahita che, te satyamRSA ane asatyamRSA jANavI. - 4 - 67 e pramANe paryAptAnA bhASAnA svarUpane kahyuM. paNa tenA satya ane mRSA be bheda kahyA. tethI satyabhASAnA bhedo jANavAne prazna kare che - paryAptA satya bhASA keTalA prakAre che ? gautama ! daza prakAre che. (1) janapada satyA-dezane AzrIne ISTa arthanA bodhanuM kAraNa hovAthI vyavahArano hetu hovAthI te satya, janapada satya che. (2) saMmata satyA - sakala lokane saMmata hovAthI satyapaNe prasiddha che. jemake paMkaja, kamaLa arthamAM ja svIkRta che. (3) sthApanA satyA - tevA aMka ke sikkAdi joIne kahevAya. jemake ekaDA pAse be mIMDA joIne 100 che tema kahe, citra ke AkRtithI mULa vastu vicAravI. (4) nAmasaLyA-nAma mAtrathI satya hoya, jemake bhikhAraNane paNa lakSmI nAme bolAvAtI hoya che. (5) rUpa satyA - vezamAtrathI satya hoya, daMbhathI veza dhAraNa karelo paNa sAdhu kahevAya. (6) pratItasatyA - bIjI vastunI apekSAe je satya hoya, jemake lAMbuTUMku Adi. - 4 - 4 - 4 - (3) vyavahAra satyA - vyavahAra eTale lokavivakSA. tenA vaDe satya. jemake parvata baLe che, uNodarI kanyA Adi. ahIM parvata upara ghAsa baLatuM hovA chatAM parvata baLe che tema kahe che. saMbhoga hetuka peTanI vRddhimAM 'anudarA kanyA kahevAya che. tethI loka vyavahAranI apekSAe te pramANe bolanAranI bhASA vyavahAra satya. (8) bhAvasatyA - bhAva eTale varNAdi, te vaDe satya. jema bagalAmAM pAMca varNano saMbhava che to paNa zuklavarNanI adhikatAthI bagalo dhoLo kahevAya che. (9) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 yoga satyA - yoga eTale saMbaMdha, tenA vaDe satya. chatranA yogathI chatrI, daMDanA saMbaMdhathI daMDI. (10) upamA satyA - samudranA jevuM taLAva, te upamA satya. mRSAbhASA daza bhede che - (1) krodhanizritA - krodhathI nIkaLela vANI, ema badhe sthAne jANavuM. krodhAdhIna AtmA viparIta buddhithI bIjAne chetaravA je satya ke asatya bole te mRSA jANavuM. (2) mAnaniHsRtA - pUrve aizvarya na anubhavyA chatAM potAno utkarSa batAvavA "ame AvuM aizvarya anubhavela' tema kahe (3) mAyAniHsRtA - bIjAne chetaravAne satya ke asatya bola te. (4) lobhaniHsRtA - lobhAdhIna thaI khoTA tola Adi karI 'tulAdi yogya pramANavALA hatA' tema kahe. (5) prema niHsRtA - ati premavaza thaI "huM tAro dAsa chuM" ItyAdi khuzAmata karanArI bhASA bole. (6) dveSaniHsRtA - dveSathI satpuruSono paNa avarNavAda bole, (7) hAsya niHsRtA - gammatathI jUThThuM bole, (8) bhayaniHsRtA-corAdinA bhayathI asatya bole. (9) AkhyAyikA niHsRtA - kathAmAM asaMbhavIta vAto kahevI. (10) upaghAta niHsRtA - tuM cora che Adi. satyamRSA bhASA daza bhede - (1) utpannamizritA-saMkhyA pUrti mATe utpanna na thayelA sAthe utpanna thayelA mizrita che te, e pramANe bIjA sthAne yathAsaMbhava vicAravuM. (2) vigatamizritA - e pramANe maraNa kathanamAM bole. (3) utpanna vigatamizritA - janma, maraNanuM ayathArthapaNe kathana kare, (4) jIva mizritA - ghaNAM jIvatA ane thoDAM marelAnI ekatra rAzi joIne "A moTo jIvano Dhagalo che' tema kahe. (5) ajIva mizritA-ghaNAM marelA ane thoDAM jIvatA joIne "A ghaNAM marelA che tema kahe.'' (6) jIvAjIvamizritA - te ja rAzimAM ATalA jIvatA, ATalA marelA ema nizcita kathanamAM ayathArthapaNuM hoya tyAre. (7) anaMta mizritA - mUlA Adi anaMtakAyikonA pakva pAMdaDA joIne A badhuM anaMtakAyika che tema kahevuM. (8) pratyeka mizritA - pratyekano anaMtakAyika sAthe Dhagalo joIne A badhI pratyeka vanaspati che' ema kahevuM. (9) addhAkALa - prastAvane anusarIne divasa ke rAtrirUpa kALa grahaNa karavo. (10) ahlAddhAmizritA - divasa ke rAtrino eka aMza, te jemAM mizrita karAyo hoya te. jemake pahelo prahara chatAM madhyAhna thayo kahe. asatyAmRSA bhASA bAra bhede che - (1) AmaMtraNI - 'he devadatta' A bhASA pUrvokta lakSaNAnusAra satya, asatya ke satyAmRSA nathI, kevaLa vyavahAra mAtranI pravRttinuM kAraNa che, mATe asatyAmRSA kahevAya che. (2) AjJApanI - kAryamAM bIjAne preraNA karavI, jemake "A kara.'' (3) cAcanI - koI vastu cAvI. (4) pRthvanIna jANela ke saMdigdha arthane pUchavo. (5) prajJApanI - vinayathI zikSA prApta karela Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-I-339 thI 388 ziSyane upadeza Apavo - x * (6) pratyAkhyAnI-cAcanA karanArane niSedha karavo. (2) IcchAnulomA-paranI IcchAne anusaravuM. (8) anabhigraha jyAM pratiniyata arthano nizcaya na hoya. "ThIka lAge te karo."(9) abhigRhitA-pratiniyata arthano nizcaya hoya - A karavuM, A na karavuM. (10) saMzayakaraNI - aneka athanI vAcaka hovAthI saMzaya upajAve tevI. (11) vyAkRtA - pragaTa arthavALI, (12) avyAkRtA - aspaSTa uccAravALI. * sUtra-389,30 - [389) bhagavan! jIvo bhASaka che ke abhASaka gautama ! te baMne che. bhagavad ! 'baMne' ema kema kahyuM? gautama ! jIvo be bhede che - saMsArI, saMsArI. temAM je asaMsArI che te siddho che, teo abhASaka che. temAM je saMsArI che te be bheda che - zailezIne prApta ane azaileeNIne prApta. temAM je zailezI prApta che, te abhASaka che. temAM je araulezIyApta che te be bhede che - ekendriyo ane anekendriya. temAM je ekendriyo che te abhApaka che. temAM je anekendriyo che te be bhede che - paryAptA ane apacatA. temAM apayAptiA, te abhASaka che temAM je patiA che te bhASako che. tethI upara pramANe kahyuM. bhagavanA nairayika zuM bhASaka che ke abhaSaka ? gautama bane che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! nairayika be bhede che - vayaptiA ane aparyAptA. temAM aparyAptA te abhASaka che. payatA che te bhASaka che, tethI baMne' ema kahyA. ekendriya sivAya badhAM Ama kahevA. [36] bhagavana ! bhASAnA keTalA prakAro che ? gautama! cAra eka satyabhASAno, bIje mRSA, trIjo satyamRSA, cotho asatyAmRSA. bhagavana! jIvo satya Adi kaI bhASA bole che ? gautama! satya bhASA paNa bole, mRNA bhAyA paNa bole ItyAdi cAre bhASA bole.. bhagavana / nairayiko zuM satya bhASA bole ke asatyAmRSA sudhInI bhASA bole ? gautama nairayiko satyAdi cAre bhASA bole. A pramANe asurathI svanitakumAro jANavA. vikalendriyo mAtra asatyAmRSA bhANa bole che, bAkInI traNa bhASA nathI bolatA. bhagavad ! paMcendriya tiryaMco satya yAvat asatyAmRSA bhASA bole ? gautamAM eka mAtra asatyAmRSA bhASA bole che, paNa zikSApUrvaka ke uttaguNanI labdhi sivAya bIje jANavuM. zikSApUrvaka ke uttarguNanI labdhine ApIne satyabhASA Adi cAre bhASA bole che. manuSyo yathAvatu vaimAniko jema jIvo kahyA tema kahevA. * vivecana-389,30 :bhagavad ! bhASAnA keTalA prakAro che ? te pUrve kahyA che, to paNa karI kahevAnuM prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kAraNa bIjA sUrano saMbaMdha batAve che, sUtra sugama che, paraMtu vikasendriyomAM satyAdi traNa bhASAno niSedha samajavo. kemake temane samyakajJAna ke padyanAdi abhiprAya hoto nathI. tiryaMca paMcendriyomAM paNa temaja che - X - X * tiryaMco zikSAdi sivAya satyabhASA na bole, paNa menA-popaTa Adi zikSaNa dvArA, kSayopazama vizeSa, jAtismaraNa ke kuzaLatArUpa labdhithI cAre bhASA bole. have bhASA dravyanA grahaNAdi saMbaMdhe saMzaya nivAraNa prazna * sUga-31 thI 393 : [391) bhagavAna ! jIva je dravya bhASApaNe grahaNa kare che, te zuM sthita dravyo grahaNa kare ke asthita? gautamasthita grahaNa kare che, asthita nahIM. bhagavanA je sthita grahaNa kare to te dravyathI-gaNI-kALathI ke bhAvathI grahaNa kare che? gautama! te cArethI. bhagavan! dravyathI grahaNa kare te eka pradezavALA, be pradezanALA ke cAvatu anaMta pradezavAbha grahaNa kare che ? gautama ! eka pradezathI yAvatuM asaMkhyapadezI dravyo grahaNa na kare, paNa anaMta pradeza dravyo grahaNa re. kSetrathI grahaNa kare te eka pradezAvagADha, be pradezAvagaDha ke yAvat asaMkhyAta pradezAvagADha grahaNa kare ? gautama! eka pradezAvagADha cAvata asaMkhyAta pradezAvagaDha grahaNa kare ? gautama! eka pradezAvagADha cAvatuM saMkhyAta pradezAvagADha grahaNa na kare, paNa asaMkhyAta pradezAvagADha dravyo grahaNa kare. kALathI dravyo grahaNa kare te eka samaya sthitika, be samaya sthitika ke vAvatu asaMkhyasamaya sthitika grahaNa kare ? gautamAM te badhAM grahaNa kare. bhAvathI je dravyo grahaNa kare te zuM varNagaMdharasa-ke sparzavALA grahaNa kare? hA, gautama te badhAM grahaNa kare bhAvathI je varNavALA grahaNa kare, te zuM eka varNavALA ke yAvat pAMcavarNavALA grahaNa kare? gautama ! grahaNa yogya pratyeka dravyone AzIne badhAM varNavALA grahaNa kare. sarva grahaNa dravyone AzrI avazya pAMca varNavALA dravyo grahaNa kare te kALa yAvat dhoLA. vaNathI je kALA dravyo grahaNa kare, te zuM ekaguNa kALA ke cAvatuM anaMtaguNa kALA dravyo grahaNa kare che. te eka yAvat anaMta guNa kALA badhAM dravyo grahaNa kare. Ama zukala dravyo sudhI jANavuM. bhAvathI je gaMdhavALA dravyo grahaNa kare, te zuM eka gaMdhavALA ke be gaMdAvALA grahaNa kare ? gautama! grahaNa yogya pratyeka dravyone AzrIne eka ke be gaMdhavALA grahaNa kare che ane grahaNa yogya sarve dravyone ApIne avazya be gaMdhavALA dravyo grahaNa kare che. je gaMdhathI surabhigaMdhavALA grahaNa kare che, te zuM eka guNa ke yAvatuM anaMtaguNa surabhigaMdhI grahaNa kare che ? gautama che. badhAM grahaNa kare che. e pramANe durabhigaMdhI paNa jANavA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-|-/391 thI 393 bhAvathI je rasavALA dravyo grahaNa kare che, te zuM eka rasavALA sAvat pAMca rasavALAM grahaNa kare che ? gautama ! grahaNa yogya pratyeka dravyone AzrIne badhAM grahaNa kare, grahaNa yogya sarva dravyone AzrIne avazya pAMca rasavALA grahaNa kare che. rasathI je tikta rasavALAM grahaNa kare che, te zuM ekaguNa yAvat anaMtaguNa tikta rasavALAM grahaNa kare che ? gautama! badhAM grahaNa kare che, yAvat madhurasa sudhI jANavuM. bhAvathI je sparzavALA dravyo grahaNa kare che, te zuM eka sparzavALA yAvat ATha sparzavALA grahaNa kare che ? gautama ! grahaNa yogya pratyeka dravyane AzrIne eka sparzavALA grahaNa karato nathI, paNa be yAvat cAra sparzavALA grahaNa kare che, pAMca yAvat ATha sparzavALA grahaNa karato nathI. grahaNa yogya sarva dravyone AzrIne avazya cAra sparzavALA grahaNa kare che. te A pramANe - zIta, uSNa, snigdha, rUkSa sparzavALA. je sparzathI zIta sparzavALA grahaNa kare che te zuM ekaguNa yAvat anaMtaguNa zIta sparzavALA dravyo grahaNa kare? gautama ! te badhAM ja grahaNa kare. e pramANe uSNa, nigdha, rUkSa dravyo saMbaMdhe jANavuM sAtat - anaMtaguNa rukSa sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare che. bhagavan ! je sAvat anaMtaguNa sUkSa dravyone grahaNa kare che, te sRSTane grahaNa kare ke aspRSTane ? gautama ! sRSTane grahaNa kare paNa aspRSTane nahIM bhagavan ! je pRSTa dravyone grahaNa kare che, te zuM avagADha grahaNa kare che ke anavagADha dravyone ? gautama ! avagADha dravyone grahaNa kare che paNa anavagADha dravyone nahIM. bhagavan ! je avagADha dravyo grahaNa kare che, te zuM anaMtarAvagADha ke paraMparAvagADha dravyone grahaNa kare che? gautama ! anaMtarAvagADha dravyo grahaNa kare che, paNa paraMparAvagADha dravyo grahaNa karato nathI. bhagavan ! anaMtarAvagADha dravyo grahaNa kare che, te aNu pradezavALAM grahaNa kare che ke bhAdara pradezavALA ? gautama ! baMne grahaNa kare. bhagavan ! je aNu ke bAdara dravyo grahaNa kare che, te urdhva ke adho ke tichAM dizAthI AvelAM grahaNa kare che? gautama ! traNe dizAthI AvelAM grahaNa kare che. bhagavan ! je urdhva-adho-tif dizAthI Avela dravyo grahaNa kare che, te zuM AdimAM-madhyamAM-aMtamAM grahaNa kare che? gautama ! Adi-madhya-aMtamAM grahaNa kare che. 31 bhagavan ! je Adi-madhya-aMte grahaNa kare che te sva viSaya dravyone grahaNa kare che ke aviSayaka ? gautama ! svaviSaya grahaNa kare che, paNa viSayane grahaNa karato nathI. bhagavan ! je vaviSaya dravyone grahaNa kare che, te AnupUrvI ke anAnupUrvIthI grahaNa kare che? gautama! AnupUrvIthI grahaNa kare che, anAnupUrvIthI nahIM. bhagavan ! je AnupUrvIthI grahaNa kare che, te zuM traNa dizAthI AvelA ke yAvat cha dizAthI AvelAM grahaNa kare che ? gautama ! avazya 32 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 cha dizAthI Avelo grahaNa kare che. [32] sRSTa, avagADha, anaMtara, aNu, bAdara, urdhva, adho, Adi, svaviSaya, AnupUrvI ane avazya cha dizAne AzrIne kahyuM. [33] bhagavan ! jIva je dravyo bhASApaNe grahaNa kare che te zuM sAMtara ke niraMtara grahaNa kare che ? gautama ! baMne grahaNa kare che. sAMtara grahaNa karato jaghanyathI eka samaya utkRSTa asaMkhyAtA samayonuM aMtara karI grahaNa kare che ane niraMtara grahaNa karato jaghanyathI be samaya, utkRSTa asaMkhyAtA samayo sudhI pratisamaya niraMtara virahitapaNe grahaNa kare che. bhagavat jIva bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo bahAra kADhe che, te zuM sAMtara kADhe ke niraMtara ? gautama ! sAMtara bahAra kADhe che, niraMtara nahIM. sAMtara bahAra kADhato eka samaye grahaNa kare ane bIjA samaye bahAra kADhe che. e rIte grahaNa-niHrAraNa vaDe jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta sudhI grahaNa-nisaraNa kare. bhagavan ! jIva bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo bahAra kADhe che, te bhinna kADhe che ke abhinna ? gautama ! te baMne kADhe che. je bhinna dravyone kADhe che, te anaMtagaNAM vRddhithI vadhatAM lokAMtane sparza che, je abhinna dravyo kADhe che, te asaMkhyAtI avagAhana-vaNA paryanta jaIne bhedAya, pachI saMkhyAtA yojana jaIne vinAza pAme. * vivecana-391 thI 393 : sUtrapATha sugama che. paraMtu sthita-gamanakriyArahita dravyo grahaNa kare che, asthita nahIM. dravyathI vicAratAM anaMta paramANuM rUpa bhASA skaMdho grahaNa kare che, paNa ekabe paramANu Adi skaMdho grahaNa karato nathI. kemake te svabhAvathI ja jIvone grahaNa karavAne ayogya che. kSetra vicAramAM asaMkhyAta pradezAvagADha dravyo grahaNa kare che kemake eka pradezAdi avagADha dravyo tathAvidha svabhAvathI ja grahaNa ayogya che. kALathI vicAratA ekathI asaMkhyAta samaya sthitika dravyo grahaNa kare che. kemake pudgalonI asaMkhyAta kALa sudhI sthiti saMbhave che. ahIM bhagavatIjInA pAThanI sAkSI ApI che - 4 - te grahaNa karelA dravyo, grahaNa pachInA samaye avazya chUTe che - e svabhAva che ane te pachInA samaye grahaNa thAya che. bIjA AcAryo kahe che - eka samaya sthitika dravyo bhASAnA Adi pariNAmanI apekSAe jANavAM, kemake pudgalono vicitra pariNAma che. - 4 - keTalAMka eka samaya sudhI bhASApaNe rahe che. keTalAMka be samaya sudhI cAvat keTalAMka asaMkhyAtA samaya rahe che. grahaNa karAya te grahaNa karavAne yogya dravyo che temAMnA keTalAMka varNa pariNAma vaDe eka varNavALA, keTalAMka be varNavALA Adi hoya che. jyAre eka prayatnathI gRhIta paNa badhAM dravyonA samudAyanI vivakSA karIe tyAre avazya pAMca varNavALAM grahaNa kare che. - 4 - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11|-|-|31 thI 363 4 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra sparzanI apekSAthI vicAratA eka sparzano niSedha karavo, kemake paramANune paNa avazya be sparza hoya che. kahyuM che ke - paramANu chelluM kAraNa che. vaLI te sUma ane nitya che. te eka rasa, eka gaMdha, eka varNa, be sparzavALo, kAryarUpa liMgathI anumAna yogya che. yAvata cAra sparzavALA dravyo grahaNa kare che. cAvatu zabdathI kaNa. sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare. te A - keTalAMka mRdu ane zIta sparzavALA che, keTalAMka mRdu ane niSpa sparzavALAM che. temAM mRdu sparza sAthe zIta ane snigdharUpa be anya sparzathI traNa sparza thAya. e rIte bIjA sparzanA yoge paNa traNa sparzavALA dravya jANavA. keTalAMka cAra sparzavALA dravyo grahaNa kare che. temAM cAra sparzamAM mRdu ane laghurUpa be sparzI avasthita che, kemake sUkSma skaMdhomAM te avazya hoya, bIjA be snigdha ane uSNa, nigdha ane zIta, rukSa ane uSNa, rakSa ane zIta sparza hoya che. sarva samudAyanI apekSAe avazya te cAra sparzavALA dravya grahaNa kare che. temAM mRdu ane laghu be avasthita che. te nizcita hovAthI gaNAtAM nathI. te sivAyanA bIjA snigdhAdi cAra sparzI vika che. * x - 4 - anaMtaguNa rakSa dravyone grahaNa kare che, ahIM cAvatu zabda vaDe - "je eka guNa kALAvavALA dravyo grahaNa kare che" ItyAdi jANavuM. bhagavanuM ! te dravyo zuM skRSTa - Atmapradezo vaDe sparza karAyelA grahaNa kare ke na sparza karAyelA ? ahIM bhASA dravyano sparza AtmapradezonA avagAhanA kSetranI bahAra paNa saMbhave che mATe prazna kare che ItyAdi. avaIDha - Atmapradezo sAthe eka kSetramAM rahelA dravyo grahaNa kare che, paNa tethI bIja anavara - bhinna kSetramAM rahela dravyo grahaNa karato nathI. kAnavaja - aMtara sivAya rahela bhASAdravyone grahaNa kare che. paNa paraMparAgADha dravyone nahIM - 4 - je anaMtarAvagADha dravyone grahaNa kare che te aNu - thoDAM pradezavALA paNa grahaNa kare ane vArasa - ghaNAM pradezavALA paNa grahaNa kare che. ahIM aNu ke bAdarapaNuM bhASAne yogya te skaMdhonA thoDA pradeza ane ghaNAM pradezonI apekSAe samajavuM - x * ahIM jeTalA kSetramAM jIvane grahaNayogya bhASAdravyo rahelAM che, teTalAM ja phogamAM urva-adho ke tichapaNuM samajavuM. bhASA dravyono grahaNa yogya samaya A - pahelo samaya, madhya * bIjA Adi samayo, saMta - chello samaya. A dravyo ravaviSaya pRSTa, vagADha, anaMtarAvagADha dravyone grahe, paNa aviSaya-pRSTAdi sivAyanA bIjA dravyone grahaNa na kare. sva viSaya dravyo paNa sAnupUrvI - grahaNa apekSAe najIka hoya tene kramathI grahaNa kare, viparIta kramathI nahIM. vaLI te dravyo che e dizAthI grahaNa kare, kemake bolanAra avazya basa nADImAM hoya che, te sivAya bIje kasakAyano saMbhava nathI ane basanADImAM rahelane avazya cha dizAthI pudgala saMbhave che ahIM pUrvokta artha saMbaMdhe saMgrahaNI gAthA paNa che. je dravyo grahe te sAntara - samayAdinA aMtara sahita, niraMtara - samayAdinA aMtara sivAya. baMne grahaNa karavAno saMbhava che. temAM sAMtara ane niraMtara grahaNano kALa kahela che, te A rIte che - eka samaye bhASApudgalone grahaNa karI tyArabAda mUkavAnA samaye bIjA pudgalo grahaNa karyA sivAya bIjA samaye pharIthI grahaNa ja kare che, mUkato nathI ane bIjA samaye pahelAM samayamAM grahaNa karelA pudgalo mUke che ane bIjA grahaNa karato nathI. | (zaMkA) ukta kathanamAM eka samaye be prayatno che, te kaI rIte hoya ? A zaMkA ayakata che. kemake jIvanA taLAvidha svabhAvathI be upayoga eka samaye hotA nathI, paNa je kriyAo che te ghaNI hoya to paNa eka samaye ghaTe che, jema nRtya karanArI eka chatAM paNa bhamaNAdi nRtya karatI eka samaye paNa hAtha-paga Adi vicitra abhinayo karatI dekhAya che, vaLI sarva vastuno paNa pratyeka samaye utpAda ane vyaya thAya che ane eka ja samaye saMghAta ane paripATa thAya che, mATe eka samaye grahaNa ane nisarga be kriyA mAnavAmAM koI prakArano doSa nathI. bhASyakAra paNa kahe che - x * eka samaye be upayoga na hoya, paNa aneka kriyA hovAmAM koI doSa nathI. * x * utkRSTathI asaMkhyAtA samaya sudhI niraMtara grahaNa kare che kadAca bIjo koI asaMkhyAtA samayamAM thayelA grahaNane eka grahaNa mAne, tethI kahe che - 'pratisamaya grahaNa kare che.', avirahitapaNe niraMtara grahaNa kare che. temAM prathama samaye pudgalonuM grahaNa mAtra hoya, paNa mUkavAnuM hotuM nathI, kemake grahaNa karyA sivAya nisarga hoto nathI. chellA samaye mUkavAnuM ja hoya che. kemake bolavAnI IcchA baMdha thatAM grahaNano saMbhava nathI. bAkInA bIjA-trIjA vagere samayamAM grahaNa-nisarga eka samaye thAya. bhagavanjIvo bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo mUke che ItyAdi sugama che. bhAvArtha - ahIM prathama bhASAdravyanuM grahaNa niraMtara kahyuM kemake - "pratisamaya avirahitapaNe niraMtara grahaNa kare che" ema hamaNAM sUtra kahyuM. tethI nisarga paNa prathama sivAyanA bAkInA samayomAM niraMtara mAnavuM joIe, kemake grahaNa pachInA samaye avazya nisarga hoya che. tethI sAMtara mUke che, niraMtara nahIM te grahaNanI apekSAe samajavuM. te A rIte - je samaye bhASAdravya grahaNa kare che, tene te samaye mUkato nathI, paNa pUrva-pUrvanA samaye gRhIta pachI-pachInA samaye mUke che, tethI nisarga grahaNapUrvaka hoya che. mATe sAMtara nisarga kahyo. - X - X - X * tAtparya e che ke grahaNanI apekSAe nisarga sAMtara che, samayanI apekSAe niraMtara che. kemake dvitIyAdi badhAM samayomAM niraMtara nisarga hoya che. sUtrakAra kahe che - sAMtapaNe grahaNa karato eka samaye - pUrvapUrvanA samaye grahaNa kare che ane pachI pachInA samaye mUke che athavA grahaNanI apekSAe prathama samaye mAtra grahaNa kare che ane cheka chellA samaye mUke che, paNa grahaNa karato nathI, kemake bolavAnI IcchA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-I-IB91 thI 193 baMdha thatAM bhASAvargaNAnA grahaNano saMbhava nathI, bAkInA dvitIyAdi samayamAM eka sAthe grahaNa ane nisarga kare che. te niraMtara jaghanya be samaya sudhI ane utkRSTa asaMkhyAtA samaya sudhI hoya che. bhagavanjIve bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo mUke che, te bhinna mUke che, abhi nahIM ItyAdi sugama che. gautama! bhinna-bhedAyelA, abhinna-na bhedAyelA paNa make che. vaktA be bhede - maMda prayatnavALo, tIva prayanavALo, je vyAdhi ke anAdara thakI maMda prayatnavALo che, te tevA ja cULa khaMDavALA bhASAdravyo mUke che, je ArogyAdi guNayukta ane tayAvidha AdarabhAvathI tIvra prayatnavALo che. te bhASAdravyone grahaNa ane mUkavAnA prayatna vaDe aneka khaMDa karIne mUke che * * * * * tIvra prayatnavALo vaktA prathamathI ja je bhedAyelA bhASAdravyone mUke che, te sUma ane ghaNAM hovAthI, ghaNAM anya dravyone vAsita kare che. te rIte anaMtaguNa vRddhithI vadhatAM cha e dizAe lokAMtane sparze che * x * maMda prayatnavALo vaktA pUrve jevA prakAranA je bhASA dravyo hato tevA ja prakAranA badhAM abhinna dravyone bhASApaNe pariNAvI mUke che, te asaMkhyAtI avagAhanA vargaNA sudhI jaIne bhedAya che * x - te bhedAyelA bhASA dravyo saMkhyAtA yojana jaIne nAza pAme che - zabda pariNAmano tyAga kare che. * x - bheda pAmelA paNa bhASA dravyo mUke che - ema kahyuM, temAM zabda dravyano bheda keTalA prakAre che, te pUche che - * sUjha-394 thI 397 : [36] bhagavat ! te dravyonA keTalA bheda che? gautama ! pAMca prakAre bheda che - khaMDabheda, patarabheda, cUrNikAbheda, anutaTikA bheda, ukariA bheda. bhagavana ! khaMDabheda kevA prakAre che ? gautama! je loDhA-jasata-trAMbAsIsA-rUpA ke suvarNa khaMDonA khaMDarUpe bheda thAya che. bhagavana ! pratabheda kevA prakAre che ? je vAMsa-netara-vara-keLanA staMbhano ke abarakhanA paDono pagarUpe bheda che te patarabheda. bhagavan! cUrNikA bheda kevo che ? gautama je talanA-maganA-aDadanA-pIparanA-marInA ke suMThanA cUrNano sUraNa bheTe che te. bhagavAna ! anutaTikA bheda kevo che? je kUvA, taLAva, draha, nadI, vAva, puSkariNI, dIdhiMkA, gujalikA, sarovara, sarasarovara, sarapaMktike sarasarapaMktino anutaTikArUpe bheda thAya che. utkarikA bheda kevo che ? je masUra maMDUsa, talamaga-aDadanI sIMgo ke eraMDAnA bIjano phUTIne ukaTikA bheda thAya che te ukAi bheda. bhagavAna ! A khaMDabheda cAvatu ukarikA bhedathI bheda pAmatAM e dravyomAM kayA dravyo konAthI alA, bahu, tulya ke vizeSa che ? gautama ! uckarikA bhedathI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bheda pAmatAM sauthI thoDAM dravyo che, anutaTikA bhedathI bhedatAM anaMtagaNAM, cUkAbhedathI bhedatAM anaMtagaNa, patarabhedathI bhedattAM anaMtagaNAM, khaMDabhedathI bhedotAM anaMtagaNa.. [395 bhagavAna ! je dravyone nairayika bhASApaNe grahaNa kare che, te zuM sthira dravyone grahaNa kare ke asthira dravyone ? gautama! jIvanI vaktavyatA mAphaka nairacika paNa aghabahud sudhI kahevA. e pramANe ekendriya sivAyano daMDaka vaimAnika sudhI jANavo. bhagavAna ! jIvo je dravyone bhASApaNe grahaNa kare che te zuM sthita grahaNa kare ke asthita? gautama bahuvacana vaDe paNa emaja vaimAniko sudhI jANavuM... bhagavAna ! jIva je dravyone satyabhASApaNe grahaNa kare te zuM sthita dravyone grahaNa kare ke asthita dravyone ? sAmAnya daMDaka mAphaka A paNa jANavo. paraMtu vikavendriya saMbaMdhe na pUchavuM. e pramANe bIjI traNe bhASA saMbaMdhe jANavuM. paraMtu asatyAmRSA bhASA vaDe A AlAvA vaDe vikalendriyo pUchavA - bhagavat ! vikalendriya je dravyone asatyAmRSA bhASApaNe grahaNa kare te zuM sthitane asthitane ? sAmAnyadaMDakavatu jANavuM. e pramANe eka ane bahuvacanathI A daza daMDaka kahevA. [36] bhagavAna ! jIva je dravyo satyabhASApaNe grahaNa kare, te zuM satyamRSA-satyapRSA ke asatyAmRSA bhASApo mUke che ? gautama / satyabhASApaNe mUke, paraMtu bAkI traNa bhASApaNe mUkato nathI. e pramANe ekendriya ane vikavenidraya sivAyano daMDaka vaimAnika sudhI kaheto. AvuM bahuvacana vaDe paNa jANavuM. bhagavAna ! jIva je dravyone mRSAbhASApaNe grahaNa kare. te zuM satya Adi cAre bhASApaNe mUke? gautama! mRSAbhASApaNe mUke paNa bAkI traNa bhASApaNe na muke. e pramANe bAkInI be bhASAnA praznottara paNa samajavA. paraMtu asatyAmRSA bhASApaNe vikasendriyo saMbaMdhe temaja pUchavuM, je bhASApaNe grahaNa kare te bhANapaNe mUke. e pramANe ekavacana-bahuvacana saMbaMdhI ATha daDako kahevA. [36] bhagavAna ! vacana keTalA bhede che ? gautama ! soLa bhede - ekavAna, dvivacana, bahuvacana, strI-puruSa-napuMsaka vayana, adhyAtmavacana, upanIta-apanItaupanItApanIta-ApanItopanI vacana, atIta-pratyutpanna-anAgata vacana, pratyakSaparokSa vacana. bhagavad ! e pramANe eka yAvata parokSa vacana bole te prajJApanI bhASA che ? mRNa bhASA nathI ? gautama ! avazya, e pramANe te prajJApanI bhASA che, mRSA bhASA nathI. * vivecana-394 thI 397 : ahIM khaMDabheda-loDhAnA khaMDamAphaka, pratabheda - abarakha ane bhojapamAdivastu, cUrNikAbheda * pheMkelA cUrNavatuM, anutaTikA bheda - zeraDI chAla Adiva, utsarikAbheda Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11/-I-/394 thI 393 38 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 chetaravA vagerenA abhiprAyavALA ghaNAM hoya che, ane teo asatyabhASA hoya che, tenAthI asaMkhyAtapaNAM asatyamRSAbhASI che, kemake beIndriyAdi jIvo asatyamRSAbhASA bole che, temanAthI anaMtagaNA abhASaka jIvo kahyA che, kAraNa ke siddho ane ekendriyo anaMta che. muni dIparatnasAgare karela pada-11-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa . upAdhyAya yazovijayajI mahArAje prajJAApana upAMga sujhanA A bhASApadaHI viSayane laI tenA vivecanarUpe bhASA rahasyanI raya karela che. jijJAsuone te jovAlAyaka che. - kAnanA AgharSanI jema che. A bhedo jaNAvavA sUtrakAre praznottara karela che, te pAThasiddha che. temAM jaNAvela nAno prasiddha che - x * prasiddhane lokathI jANI levA. e bhedonuM alAbahatva sUtranA prAmANyathI jANavuM kemake te yukitano viSaya nathI. bAkI badhAM sUtro pAThasiddha che - 4 - [vayana bhedo prasiddha che chatAM vRtimAM je vizeSa kahyuM che te A che - "A strI' e vacana che ItyAdi, adhyAtma vacana-chetaravAnI buddhithI manamAM judu ane kahevA jude mAMge, paNa jaldIthI je manamAM che, te ja bole che. upanIta-prazaMsA vacana, apanIta-niMdAvana, upanItApanIta-prazaMsA karIne niMde. apanItopanIta-niMdA karIne prazaMse. atIta vacana-bhUtakALanuM vacana Adi. A soLe vacano yathAvasthita vastu saMbaMdhe jANavA, paNa kAlpanika na samajavI. tethI tene samyaka upayogapUrvaka kahe tyAre te bhASA prajJApanI jANavI. - saga-398,39 : [398] bhASAnA keTalA bheda che? gautama! cAra - satya, mRSA, satyamRSA, asatyAmRSA bhASA. bhagavana ! A cAra bhASAvakAro bolanAra ArAdhaka che ke virAdhaka gautama je te sAvadhAnapaNe bole ArAdaka, paNa virAdhaka nathI. te sivAya bIjI asaMyata, avirata, apatita, apratyAkhyAta pApakarmI koIpaNa bhASA bolato ArAdhaka nathI, paNa virAdhaka che.. [399] bhagavana! A satyabhASI Adi cAre jIvomAM koNa konAthI Ne di che ? gautama ! sauthI thoDA jIvo satyabhASI, samRSAbhASI asaMkhyAtagaNAM, mRSAbhASI asaMkhyAtagaNI, tenAthI asatyAmRSAbhASI asaMkhyAtagaNAM, abhASI anaMtagaNa che. * vivecana-398,39 : sUtra sugama che. paraMtu samyaka pravacanamAlinyAdi rakSaNa karavAmAM tatpapaNe bolato hoya - pravacananiMdAnA rakSaNAdi nimite, gaurava-lAghavane vicArIne asatya paNa bolanAra sAdhu ArAdhaka che. sAvadhAnatApUrvaka bolanAra sivAya bIjA asaMyata - mana, vacana, kAyAnA saMyama rahita, avirata-sAvadha vyApArathI na viramela, pratihadmithyAdukRtAdi vaDe bhUtakAlIna pApano nAza na karela, paccakhANa na karela evo satyAdi koIpaNa bhASA bolato ArAdhaka nathI. alAbahatvanA vicAramAM sauthI thoDAM satyabhASI che. ahIM samyaka upayogapUrvaka sarvajJa mananA anusAra vastune siddha karavAnI buddhithI bole che te satyabhASaka che. teo prazna samaye keTalAMka ja hoya che, mATe sauthI thoDAM kahyA che. tenAthI asaMkhyAtapaNAM satyamRSA bhASI che. kAraNa ke ghaNAM jIvone je te prakAre satyamRSA bolavAno saMbhava che, ane lokamAM tema jaNAya che. temanAthI asaMkhyAtapaNAM asatyabhASI che, kemake koghAdhIna ane bIjAne Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12-I-400 & pada-12-"zarIra'' chuM. - X - X - X - * pada-11nI vyAkhyA karI. have 12-muM kahe che, teno saMbaMdha A che - pada11mAM satyAdi bhASA kahI, bhASA zarIrane AdhIna che, ema hamaNAM kahyuM. te kAyayogathI grahI vacanayogathI kADhe che. have zarIra vibhAga kahe che * sUtra-400 - bhagavana ! zarIro keTalAM che? pAMca - audAki, vaikriya, AhAraka, teksa, kAmaNa. bhagavana / nairayikone keTalA zarIra che ? traNa - vaidikya, tejasa, kAmaNa. e pramANe asurathI svanitakumAronuM jANavuM. bhagavat ! pRvIkAyikone keTalA zarIra che? traNa - audArika, tejasa, kAmaNa. e pramANe vAyukAyikane vajIne caurindriya sudhI kahevuM vAyukAyikane? cara zarIro che - dArika, vaikriya, tejasa, kAmaNa. e rIte paMcendriya tici yonika paNa kahevA. manuSyane keTalA zarIra che? pAMca che - dArika yAvat kAmaNa. saMtarAdi traNe devone nATakonI mAphaka kahevA. * vivecana-40 : zarIra - utpatti samayathI mAMDIne pratisamaya kSaya pAme che. bhagavana! zarIro keTalA kahyA che ? pAMca. audAkiAdi teno zabdArtha AgaLa kaheze, to paNa kaMIka kahIe chIe - 3lAra eTale pradhAna, tenuM pradhAnapaNuM tIrthakara ane gaNadhara zarIra apekSAthI samajavuM. kemake tIrthakara ane gaNadharanA zarIrathI anya anutara devonuM zarIra paNa anaMtaguNa hIna che athavA udAra - vistAravALuM, kemake avasthita dArika zarIrano vistAra sAdhika 1000 yojana pramANa che. svAbhAvika vaikriya zarIranuM eTaluM pramANa nathI, te 500 dhanuSa utakRSTathI hoya, te paNa mAtra sAtamI naraka pRthvImAM. * * * * * * * athavA 3 ta - thoDAM pradezavALuM, paNa dhana nahIM, kemake dArika zarIra bhIMDInI mAphaka thoDAM pradezavALuM ane vizALa hoya che athavA siddhAMta paribhASAthI morana mAMsa, asthi ane snAyuthI baddha, udAra zabdathI dArika thAya che. kAra, 3rAna, mana, rAta zabdo jANavA. * * * * * | vividha ke viziSTa kiyA te vikiyA, te nimite thayela te vaikriya. * x - te nAka ane devone svabhAvathI ja hoya che athavA vaikurvika zabdano A rIte saMskAra karavo. vikrva-vividha prakAranI kriyA, te hetuthI banela te vaikarvika... mAIIR - cauda pUrvadharathI kAryanI siddhi mATe yogabala vaDe karAya te AhAka... taujasa - tejano vikAra ke pariNAma.. karma-karmacI utpanna thayela. audArikAdi zarIronA A prakAre kramika upanyAsanuM kaMI prayojana che ke yathAkathaMcit A krama pravRtta thayo che ? kramanuM prayojana che. zuM prayojana che ? uttarotara zarIranA pradezonuM sUmapaNuM ane vargaNAmAM pradezonuM adhikapaNuM jaNAvavA mATe che. 80 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 dArika karatAM vaikriya zarIranA pradezonI sUkSmatA che, ema kramazaH kAmaNanA pradeza sauthI sUma che, audAkisI kramaza:uttarottara zarIramAM pradezonI adhikatA che. e pAMca zarIramAM nairayikAdine vize keTalA zarIra saMbhave ? pAThasiddha che. jIvone zarIranA be bheda - baddha, mukta. temAM je vicAra samaye jIve grahaNa karelAM che te baddha ane pUrvabhave choDela che, te muktazarIra. te baddha ane mukta zarIronA parimANanuM dravya, ga, kALathI nirUpaNa karavuM joIe. temAM bhavyAdi dravya vaDe, zreNi-pratarAdi kSetra vaDe, AvalikAdi rUpa kALa vaDe. temAM audArika zarIrane AzrIne kahe che - * sUtra-401 bhagavanA audArika zarIro keTalA bhede che ? gautama be bheda che - baddha ane mukta. temAM baddha zarIra asaMkhyAtA che, kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI asaMkhyAtA loka pramANa che. temAM mukta zarIro anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samayo. vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMta loka pramANa che ane te anubhavyothI anaMtaguNa ane siddhone anaMtamA bhAge che. bhagavAna ! vaikriya zarIro keTalAM che ? gautama be prakAranI che - baddha ane mukata. temAM baddha zarIro che te asaMkhyAtA che ane kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahelI asaMkhyAtI zreNInA pradeza pramANa che. temAM mukata zarIro che te anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI ane avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. ItyAdi dAvita. bhagavAna ! AhAka zarIro keTalA bhede che? gautama be bhede - baddha ane mukata. temAM baddha zarIro che te kadAca hoya ke kadAca na hoya. je hoya to jaghanya eka, be ke traNa hoya, utkRSTa sahamra pRthakatva hoya temAM je mukta zarIro che te anaMtA che ItyAdi dAvita kahetuM. bhagavatI saikasa zarIra keTalA bhede che? gautamAM be bhede - baddha ane mukad. temAM baddha zarIro che te anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI samayo vaDe apaharAya che. hAthI anaMtaloka pramANa che dravyathI siddho karatAM anaMtagaNA ane anaMtamAbhAgathI jUna sarva jIvonA jeTalA che, temAM mukta zarIrI anaMtA che. kALathI anaMta utsarpiNI - avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. strI anaMta loka pramANa che. dravyathI sarva jIvo karatAM anaMtagarNa ane saMve jIvanA vaganA anaMtamA bhAga pramANa che, e rIte kAmaNa zarIro paNa kahevA. * vivecana-401 - audArika zarIro keTalAM kahyA - ItyAdi. ahIM baddha zarIro, mukta - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12-I-401 jIvoe tajela zarIro - x * baddha zarIro asaMkhyAtA che, tenuM nirUpaNa pahelA kALane AzrIne che - pratisamaya eka eka zarIranA apahAra vaDe asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIthI badhAM zarIra apaharAya. - x * have kSetrane AzrIne parimANa * badhAM dArika zarIro, potapotAnI avagAhanA vaDe AkAzapadezomAM judAM judAM anukrame sthApIe, to te zarIro vaDe asaMkhyAtA loko vyApta thAya. - X - X - X - (zaMkA) jIvo anaMtA che, to asaMkhyAtA audArika zarIro kema hoya ? [utarI jIvo be prakAre che - pratyeka zarIrI, anaMtakAyika, jeo pratyekazarIrI che, teomAM pratyeka jIvane eka eka audArika zarIra hoya che. anaMtakAyika jIvomAM anaMta anaMta jIvone eka-eka dArika zarIra hoya che, mATe badhI saMkhyA vaDe paNa asaMkhyAtA dArika zarIra hoya. jIvoe tajela zarIro anaMta che te anaMtapaNAnuM kALa, kSetra, dravyathI nirUpaNa kare che. kALathI parimANa-pratisamaya eka eka zarIrano apahAra karIe to anaMta utsarpiNI-avasarpiNI vaDe sarvathA apaharAya che - x * kSetrathI parimANa anaMtaloka che * x - dravyathI parimANa-abhavyothI anaMtagaNAM che. jo ema che, to zarIro siddhonI sazi jeTalA thAya. [prazno ahIM bhavya ane siddhanA baMne sazi vacce patita samyagudRSTi jIvo kahyA che. to tajela audArika zarIro tenA jeTalAM che ? [uttara) jo teTalA hoya to sUtrakAra temaja nirdeza karata, tethI teTalAM na hoya. [prazna te te rAzi jeTalA na hoya to patita samyakRSTinI rAzithI jUna hoya ke adhika hoya ? te sazithI nyUna hoya, adhika hoya ke tulya hoya. kemake tenuM pramANa aniyata che. ahIM cUrNikAno mata paNa noMdhela che. -x- (prazna) mukta zarIro uparokta anaMta saMkhyAnA parimANavALA kema ghaTe ? kemake je zarIro jyAM sudhI akhaMDita hoya tyAM sudhI ja grahaNa karIe to temanI anaMtakALa sudhI sthiti na hovAthI anaMtapaNuM ghaTI na zake ? anaMtakALa sudhI rahe to anaMtakALe anaMtA thAya, paNa tema thatuM nathI kemake pudgalonI utkRSTathI sthiti asaMkhyAtakALa kahI che, ItyAdi ? (uttara) ahIM kevaLa akhaMDita mukta audArika zarIronuM grahaNa nathI, temaja dArika zarIrapaNe grahaNa karIne mUkelA sarve pudgalonuM paNa grahaNa nathI, kemake tethI uparokta doSanI prApti thAya che, paNa je audArika zarIra jIve grahaNa karIne mUkyuM te vizIrNa bhAvane prApta thatAM tenA anaMta bheda thAya che tema thatAM jyAM sudhI te pudgalo dArika pariNAmano tyAga na kare tyAM sudhI te pratyeka bhedane dArika zarIra kahevAya che. tethI eka zarIranA paNa anaMta zarIro thAya. e pramANe badhAM zarIro saMbaMdhe jANavuM. e pramANe eka eka zarIranA anaMtabheda thatA hovAthI eka zarIranA paNa ghaNAM anaMta zarIro thAya che, te asaMkhyAtakALa sudhI rahe che. ItyAdi * x* teomAM 2i1/6] prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra teTalA kALe jeo dArika zarIra pariNAmano tyAga kare te choDI devA ane bAkInA gaNavA. tethI e pramANe mukata audAki zarIronI ukta anaMta saMkhyA ghaTI zake. A vRttikAranI mati kalAnA nathI kemake cUrNikAre paNa temaja kahyuM che. (zaMkA) zarIranA dravyanA eka eka bhAgano dArika zarIrapaNe vyavahAra kema thAya ? (uttara) lavaNanA deTAMtathI thAya. lavaNanA pariNAmathI pariNata thoDAM ke ghaNAM pudgalono samudAya lavaNa kahevAya, tema audArika zarIra yogya pudgalono thoDo ke ghaNo bhAga paNe audArika zarIrapaNe vyavahAra pAme. - 4 - (zaMkA) je ema che to anaMta lokAkAzanA pradezapramANa audArika zarIro eka lokamAM kema rahI zake ? - pradIpanA prakAza mAphaka rahI zake. (zaMkA) dravya, phonane choDIne pahelAM kALane AzrIne prarUpaNA kema karI ? * x * kALa moTo che, mATe pahelA tema prarUpaNA karI. dArika zarIra kahyA, have vaikriya zarIra saMbaMdhe kahe che - baddha zarIro asaMkhyAtA che, temAM kALane AzrIne parimANa batAve che - asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNInA jeTalA samaya thAya, teTalA baddha vaikriya zarIro che. prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNI che, te zreNIonA AkAzapadezo jeTalA baddha vaikriya zarIro che. (prapta) zreNI zuM che ? dhanarUpe kolA ane cotarapha sAta ju pramANa lokanI sAta jUpamANa lAMbI muktAvalInA jevI eka AkAzapradezanI paMkti e zreNi kahevAya. (prazna) lokane ghana kevI rIte karavo ? loka udad ane adho cauda rAjapramANa che. nIce vistAramAM kaMIka nyUna sAta ju pramANa che, madhya bhAge eka raju pramANa che, brahAlokanA pradezanA bahumadhya bhAge pAMca rAja ane lokAMte eka rAja pramANa che. svayaMbhUramaNa samudranI pUrvathI pazcima vedikAMta sudhI rAja parimANa jANavuM. AvA pramANavALA vaizAkha sthAnasthita lokanA nasavADInA dakSiNa bhAgamAM rahela kaMIka nyUna traNa vistAravALo ane kaMIka adhika sAta raju uMcAIvALo adholokano khaMDa kalAnAthI te kasa nADInA uttara bhAgamAM upara ane nIceno bhAga ulo karIne joDavo. pachI udarvalokamAM basanADInA dakSiNa bhAgamAM koNI AkAre be khaMDo che. te pratyekanI uMcAI kaMIka nyUna sADA traNa rajupamANa che, tene kalAnAthI ulaTA karI kasa nADInA uttara bhAgamAM joDavA, ema karatA nIceno lokArdha bhAga kaMIka nyUna cAra raju vistAravALo ane kaMIka adhika sAta ju uMcAIvALo thayo ane uparano bhAga ardha bhAga traNa ju vistAravALo ane uMcAImAM kaMIka nyUna sAta jupamANa thayo. pachI uparano addhabhAga kalAnAthI nIcenA addhabhAgane uttaramAM joDavo, ema karavAthI sAdhika sAta uMco ane kaMIka nyUna sAta raju vistAravALo dhana thayA. pachI sAta junA upara je adhika bhAga che te laIne udhaI-dho lAMbo karI uttara bhAga sAthe joDavo. tethI vistAramAM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-:/401 8 sAta rajU paripUrNa thAya che. e rIte lokano ghana karAya che. siddhAMtamAM kyAMya paNa zreNI ke khatara grahaNa hoya tyAM badhe A pramANe ghanarUpe kalolA sAta ju pramANa lokanuM jANavuM. AhAraka zarIra saMbaMdhe sUjha - temAM baddha zarIro kadAca hoya ane kadAca na hoya. kemake AhApha zarIranuM jaghanyathI eka samayanuM yAne utkRSTathI cha mAsanuM aMtara hoya che. * x * jyAre hoya tyAre paNa jaghanyatI eka, be ane utkRSTathI sahasapRthakRtva hoya. taijasa zarIranuM sUTa-temAM baddha zarIro anaMta che. te anaMtapaNAnuM kALa, zotra, dravyathI nirUpaNa kare che. tenuM kALapariNAma - anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya jeTalAM vAddha taijasa zarIro che. kSetrI anaMtalokapramANa AkAza khaMDa jeTalAM pradeza jeTalAM che, dravyathI parimANa - siddho karatAM anaMtagaNA che. jasa zarIrane pratyeka saMsArI jIvane hoya che. saMsArI jIvo siddhothI anaMtagamAM che ane sarve jIvo karatAM tenA anaMtamA bhAge nyUna che - x- tethI siddhanA jIvo vaDe nyUna sarva jIvonA jeTalAM baddha taijasa zarIro che, mukta taijasa zarIro anaMta che -x- prazna zAthI anaMtaguNA che ? (uttara) koka saMsArI jIvane eka eka taijasa zarIra hoya che ane te jIvoe makelA zarIro pUrvokta yuktithI anaMta bheTavALA thAya ane te asaMkhyAtA kALA sudhI rahe. teTalA kALamAM jIvo mUkelA dareka jIva dITha anya asaMkhya taijasa zarIro. prApta thAya che. te pratyekanA pUrvokta yuktithI anaMta bhedo thAya che. mATe mukata zarIro sarva jIvo karatAM anaMtagaNAM che. te jIvonA varganA anaMtamAM bhAge che. * >> - X - X - X - e rIte pAMce zarIro kahyA. have nairayikAdi vizeSaNa vizeSita vicAre che - * sUtra-402 - bhagavad ! nairayikone keTalAM audArika zarIra che? gautama ! audAki zarIra be bheda - baddha ane mukta. temAM nairayikone baddha zarIra na hoya, mukta audArika zarIro anaMtA che - ItyAdi mukta audArika zarIravat kahevA. bhagavAna ! mairayikone vaikriya zarIro keTalA che ? gautama! vaikti zarIro be bheda - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIro che, te asaMkhyAtA che, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI pataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa asaMkhyAtI zreNI jeTalAM che, te zreNInI viEbha sUci aMgula pramANa AkAza pradezonA prathama vargamULane bIjA vargamUla vaDe guNatAM jeTalA AkAza pradezo Ave teTalA pradeza jANavI. athavA gulAmaNa AkAza pradezonA bIja vakUilanA dAnApamANa zreNI jANavI. temAM je mukata zarIro che, te audArika mukta zarIravaMtu kahevA. bhagavana ! nAskone keTalAM AhAraka zarIro che ? gautama AhAraka prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra zarIra be bhede che - baddha ane mukta. audAki baddha ane mukata zarIrava kahevA. taijasa ane kAmaNa, vaikriya zarIravat kahevA. * vivecana-402 - nairayikone baddha audAki zarIro nathI, kemake teone bhavanimitaka audArika zarIrano saMbhava nathI. mukta zarIro sAmAnya mukta audAki zarIravatu jANavA. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAtA che, te asaMkhyAtAnI kALa ne kSetrathI prarUpaNA ke che. kALathI parimANa-pratisamaya eka eka zarIrano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI vaDe badhAM zarIro apaharAya che - x * saMpUrNa prataramAM paNa asaMkhyAtI zreNIo hoya che ane ardhabhAga ke bIjA bhANa AdimAM paNa asaMkhyAtI zreNIo hoya che, to te keTalI zreNIo hoya e AzaMkAmAM vizeSa kAryanA nirNaya mATe kahe che - prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNI hoya teTalI levI. bIjuM vizeSa pariNAma A pramANe che - te zreNIonI viDaMbha sUci - vistArane AzrIne sUci * eka pradezanI zreNI aMgulanA prathama vargamUla vaDe guNelA bIjA vargamULa pramANa jANavI. * x x- [ahIM vRttikArazrIe bhAvArtha sAthe kAlpanIka saMkhyA pUrvaka daiTAMta ApIne vyAkhyAne samajAvela che.] * * * * * bIjA AcAryo kahe che - gula pramANa kSetranA pradezone potAnA prathama vargamULanI sAthe guNato jeTalAM pradezo thAya teTalA pradezonI sUci vaDe jeTalI zreNIono sparza thAya teTalI zreNImAM jeTalA AkAsa pradeza hoya teTalA nArakonA baddha vaikriya zarIro che ane mukata vaikriya zarIro dArikavatu jANavA. nArakone baddha AhAraka zarIra nathI, kemake temane AhArakalabdhi asaMbhava che mukta zarIra pUrvavat jANavAM. baddha taijasa kAmaNa zarIra vaikriyavat jANavA. sUtra-403,404 :- [cAlu. bhagavana asurakumArone keTalA audAphizarIra che ? gautama nArakonA dArikazarIravata jANavAM. bhagavan! asurakumArone keTalA paikriya zarIro che? gautama / naikriya zarIro be bhede - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che. hAthI prataranA asaMkhyAtamA bhAgarUpa asaMkhyAtI zreNIo che, te zreNIonI viSThabha sUci gulanA prathama vargamUlanA saMkhyAmAM bhAga pramANa che. temAM mukata zarIro audArikanA mukata zarIro mAphaka kahevA. AhAraka zarIra temanA dArika zarIro mAphaka be bhede kahevA. baMne prakAranA paNa taijasa ane kAmaNa zarIro temanA vaizyi zarIro mAphaka kahetA. eNma svanitakumAra sudhI kahevuM. [404nyAluM] bhagavana pRedIkAyikane keTalAM audArika zarIra che gautama ! audAzmi zarIra be prakAre - baddha ane mukta. temAM baddha audArika zarIre asaMkhyAtA che, kALatI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12-I-403,404 rogathI asaMkhyAta lokapramANa che, mukata zarIro che te anaMtA che, kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMta loka pramANa che, bhavya karatAM anaMtaguNa ane siddhonA anaMtamAM bhaNe che. * * * bhagavAna ! pRthvInA aikriya zarIra keTalA che ? gautama ! be prakAre - baddha ane mukta. baddha zarIra che, te teone nathI. je mukata zarIro che, te temanA audArikazarIravata che. e rIte AhAka zarIra paNa kahevA. taijasa ane kAmaNa zarIro temanA audArikazarIravata kahevA. pramANe akAya, teukAya paNa kahevA. bhagavAna ! vAyukAyikone keTalAM audArika zarIro che gautama audAki zarIra be prakAranA - baddha ane mukta te baMne pRedI nA audArika zarIravatuM kahevA. vaikiya zarIranI pRcchA - gautama! be prakAre - baddha ane mukata. baddha zarIro asaMkhyAtA che, samaye samaye apahAra karAtA palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga mAtra kALa sudhI apaharAya che, to paNa apaharAtA nathI. mukta zarIra pRthvIvatu jaNavA. AhAraka, taijasa, kAmaNa zarIro pRthvI vat kahevA... vanatikAyiko pRedI vat jANavA. paNa tenA taijasa, kAmaNa zarIro sAmAnya taijasa, kAmaNa mAphaka jANavA. bhagavat ! beIndriyone keTalA prakAre audArikazarIra che gautama be bheda - baddha ane mukta baddha zarIro asaMkhyAtA che ane kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI pataranA asaMkhyAta bhAga pramANa asaMkhyAtI zreNIo jANavI. te zreNInI niSphabhasUci aAMgyAtA koTAkoTI yojana pramANa athavA asaMkhyAtA zreNInA vargamULa pramANa vaNavI. * vivecana-403,404 - (cAlu) asukumArone dArika zarIro nairayikavatu jANavA. temanA baddhavaikiya zarIro asaMkhyAtA che. te asaMkhyAtA, kALa ane kSetra vaDe nirUpaNa sUtrakAre karela che - x * nArakonA vicAramAM paNa prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zreNIo kahI che. tethI bIjuM vizeSa pariNAma kahe che - te zreNInA parimANa mATe je viDaMbha sUci che, te aMgulapamANa kSetranA pradeza sazinA prathama vargamULanA saMkhyAtamA bhAga pramANa che * * * * * e pramANe nairayiko karatAM asurakumArone vikuMbhasUci asaMkhyAtaguNA hIna jANavI. te A pramANe - nairayikonA parimANa mATe je viplabha sUci che. te aMgulanA prathama vargamULane bIjA vargamULa sAthe guNatAM jeTalI saMkhyA Ave teTalA pradezanI jANavI. * x * tethI asaMkhyAtaguNa prathama vargamUlanA pradezarUpa nairayikonI viThaMbhasUci che ane asurakumAronI sUci aMgulanA prathama vargamUlanA saMkhyAtA bhAganA pradezarUpa che ane e yukta paNa che * x + x * x - pRthvI, cA, uo sUgomAM baddha audArika zarIro asaMkhyAtA che. temAM paNa kALane AzrIne pariNAma vicAratA prati samaya eka eka zarIrano pahAra karatAM prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM zarIro apaharAya che. phogathI potAnI avagAhanA vaDe asaMkhyAtaloka vyApta thAya ItyAdi sUtrArthavatuM. vAyukAyane paNa dArika zarIro pRthvI Adi mAphaka jANavA. teone baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che ane pratisamaya eka-ekano pahAra karAtA palyopamanA asaMkhyAta bhAga pramANa kALe badhAM vaDe apaharAya che. vAyukAyiko cAra prakAre sUma ane bAdara, te eka ekanA banne prakA-paryAptA, apayaMiA. temAM bAdara patinA sivAyanA bAkInA traNe pratyeka asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. jeo bAdara payatA che, te prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. temAM traNa prakAranA vAyukAyane vaikriyalabdhi nathI. bAdara paryAptAmAM paNa saMkhyAtA bhAgamAgane vaikriyalabdhi che, paNa bAkInAne nathI. - x - 4 - keTalAMka AcAryo kahe che - "badhAM vAyu paikriyalabdhivALA ja hoya che. kemake vaikriyalabdhi sahita vAyukAyane ceTAno ja asaMbhava che." te yukta che. kemake vastusthitinuM parijJAna nathI. vAyu svabhAvathI gatikriyAvALA hoya che. tethI vaikriyarahita chatAM vAya che, ema jANavuM kemake "vAya che te vAyu." * x * mukta vaikriya zarIro sAmAnya mukta vaikriyavatu jANavA. bAkI sUtrArthavatu che. beIndriyasaNamAM baddha audArika zarIro asaMkhyAtA che. tethI kALane AzrIne parimANanA vicAramAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe apAya che * x - asaMkhyAtI zreNImAM jeTalA AkAza pradezo che teTalA che. te zreNInA parimANa vizeSano nirNaya karavA mATe kahe che - prataranA asaMkhyAtamA bhAgarUpa che. pratarano asakhyAtamo bhAga tairayika ane bhavanapatione paNa kaho che, mATe vizeSatA pariNAmanuM nirUpaNa karavA mATe sUci pramANa kahe che - te zreNInA pariNAmano nizcaya karavA mATe je viThaMbha sUci che te asaMkhyAtA koDAkoDI yojana pramANa jANavI athavA bIjuM vizeSathI parimANa kahe che - asaMkhyAtA zreNInA vargamUla pramANa che. * x " [ahI vRttikAre kAlpanIka saMkhyAthI daiTAMta Apela che.) have e beIndriyo keTalI avagAhanA vaDe vyApta thatA keTalA kALe saMpUrNa pratarane vAta kare ? gAMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa avagAhanA vaDe eka eka AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka eka avagAhanAnI canA karavAthI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe saMpUrNa pratara vyApta kare che. A ja vAta sApahAradvArathI sUgakAra kahe che - * sUtra-404 - (cAlu) beIndriyonA baddha audArika zarIrogI kSetrane AzIne gulapamANa patarakhaMDa vaDe ane kALatI AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa khaMDa vaDe asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kALe samagra pratA apaharAya che. * x * temAM je mukata zarIro che, te audhika audAki mukata zarIre mAphaka jANavA. vaikriya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra 1/-:/404 ane AhAraka bhadra zarIro nathI, mukta zarIro sAmAnya audArika mukta zarIra mAphaka jANavA. taijasa ane kArpaNa temanA ja audArika zarIrava4 jANavA. - A pramANe caurindriyo sudhI jANavA. paMcendriya tiryaMco emaja samajavA. paNa vaikriya zarIromAM A vizeSatA * bhagavana! paMce tiryaMcone keTalA saikriya zarIro che ? gautama! be bheda - baddha ane mukta. temAM baddha zarIro teo asaMkhyAtA che ItyAdi asurakumAravatuM jANavuM, paNa te zreNInI viEbhasUci aMgulanA prathama vargamULanI asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. mukta zarIro temaja jANavA bhagavAna ! manuSyone keTalA prakAranA dArika zarIro che ? gautama ! be bhede - baddha ane mukata. baddha zarIro kadAca saMkhyAtA hoya ane kadAca asaMkhyAtA hoya. jaghanya pade saMkhyAtA hoya che ke saMkhyAnA koTAkoTI pramANa hoya che athavA traNa yamalapadanA upara ane cAra yamalapadanI nIce che athavA pAMcamA varga vaDe chaThThA vagati guNAM jeTalI saMkhyA Ave teTalAM che athavA cham vAra cheda ApI zakAya eTalA rAzi pramANa che. utkRSTathI asaMkhyAtA che. te kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNIthI apahazaya che. hoLI eka saMkhyAno. prakSepa karavAthI manuSyo vaDe samagra zreNI paherAya che. te zreNInA AkAzapadezono apaharA vicAratA teo asaMkhyAtA thAya che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI aMgulanA prathama vargamUlane trIjA vargamULathI guNatAM je saMkhyA Ave teTalAM jANavuM. je mukta zarIro che te audAki sAmAnya mukta zarIra peThe jANavA. bhagavAna ! vaikriya zarIra saMbaMdhe pRcchA - be bhede, te A - baddha ane mukata. baddha zarIra saMkhyAtA che. samaye samaye apahAra karatAM saMkhyAtA kALe apaharAya paNa apaharatA nathI. mukata zarIro che te sAmAnya audAkinI jema jANavA. taijasa ane kAmaNa temanA dArika zarIro mAphaka kahetA. vyaMtaro nairacikanI mAphaka dArika ane AhAka zarIro kahevA, vaikriya zarIro nairayikavavuM kahevA. paNa te zreNIonI virkabhasUci jANavI. saMkhyAtA seMkaDo yojanAnA varga pramANa khaMDa khatarane pUravA ke apaharavAmAM jANato. mukta zarIra audArikanI mAphaka gaNavA. AhAraka zarIro asukumAravat kahevA taijasa-kAmaNa zarIro temanA vaikriya zarIravat kahevA. - jyotiko ema ja jANavA. paNa te zreNInI viddhabhasUci paNa jANavI. 56 gulanA varga pramANa khaMDautarane pUravAmAM ke apahAra jANavo. vaimAnika saMbaMdhe ema ja gaNavuM. paraMtu te zreNInI vikhaMbha sUci aMgulanA bIja vargamULane bIja vamUla vaDe guNatAM jeTalA pradezo Ave teTalA pradeza pramANa jANavI. athavA aMgulanA trIjA vargamUlanI nApamANa jANavI. * vivecana-404 (cAlu) : beIndriyonA baddha audArika zarIrothI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe saMpUrNa pratara apaharAya che. ahIM pratara apaharAya che, e kSetrane AzrIne parimANa kahyuM, utsarpiNI AdithI kALane AzrIne parimANa kahela che - x - bhAvArtha - eka beIndriya vaDe aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa khaMDa AvalikAnA asaMkhyAta bhAga pramANa kALe apaharAya che. bIjA vaDe paNa teTalo khaMDa teTalA kALe apaharAya che. ema badhAM beIndriyo vaDe apahAra karAtA samagra pratara asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI kALe apaharAya che. ItyAdi - X - X - sUjharthavatu jANavuM. tiryaMca paMcendriya baddha mukata audAki zarIra beIndriya mAphaka jANavAM. temane baddha vaikiya zarIro asaMkhyAtA che. kALa pariNAma - asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kALe apaharAya che kSemarI - asaMkhyAta zreNI jeTalAM AkAza pradeza che. te zreNIonAM parimANa prataranA asaMkhyAtA bhAga pramANa che. sUtramAM kahe che ke - asurakumArasvata kahevuM. vizeSa - viThaMbhasUcinA parimANanA vicAramAM asurakumArone aMgulapamANa kSetranA vargamUlano saMgAtamo bhAga kahyo che, ahIM asaMkhyAtamo bhAga kahevo * x * x - ItyAdi kArya mujaba kahevuM. - X - X * manuSyonA baddha zarIra kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA hoya. tAtparya e che ke - manuSyo be prakAre garbhaja, saMmUrNima-temAM garbhaja haMmezAM sthAyI hoya che, saMmUrNima manuSyo kadAyitva hoya che ane kadAcit sarvathA hotA nathI. kemake temanuM utkRSTAyu aMtamuhUrta che, temanI utpattinuM aMtara utkRSTathI 24-muhUrta pramANa che. tethI jyAre sarvathA saMmUrNima manuSyo hotA nathI ane kevaLa garbhaja manuSyo ja hoya che, tyAre teo saMgAtA hoya che, kemake garbhaja manuSyo haMmezAM saMkhyAtA ja hoya che, * x * jyAre saMmUrNima manuSyo hoya che tyAre asaMkhyAtA hoya che. * * * sUramAM kahe che - jaghanya pade saMkhyAtA che. sauthI thoDAM manuSya hoya te jaghanyapada. A jaghanya padamAM saMmUrNimonuM grahaNa che ke garbhaja manuSyonuM grahaNa che ? mAtra garbhajanuM grahaNa che, kemake teo ja haMmezAM avasthita hovAthI saMmUrNimanA abhAvamAM sauthI thoDAM hoya che, utkRSTa padamAM baMne prakAranA manuSyanuM grahaNa che - x - A jaghanyapadamAM saMkhyAtA manuSyo che, temAM saMkhyAtA saMgAtA bhedo che. tethI vizeSa saMkhyAno nirNaya kare che - saMkhyAtA koTAkoTI manuSyo che, te sivAya bIjuM tethI vizeSa parimANa jaNAve che - traNa yamala padanA upara ane cAra yamala padanI nIce che. ahIM manuSyanI saMkhyA jaNAvanAra 29 aMkasthAna AgaLa kahevAze. temAM Agama paribhASAthI ATha AThanI 'camalapada' evI saMjJA che. 24 aMka sthAna vaDe traNa yamalapada thAya che. upanA pAMca aMkasthAna bAkI rahe che, paNa yamalapada ATha aMkasthAna vaDe thatuM hovAthI cothuM amalapada thatuM nathI, mATe kahyuM ke - traNa yamalapadanI upara che. kemake Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-:/404 EO pAMca aMkasthAno vadhe che ane cothA camalapadanI nIce che, kemake traNa aMka sthAnothI jUna che, athavA banne varganA samudAya te eka yamalapada, cAra varSano samudAya te be yamalapada ItyAdi * x * temAM cha varganI upara ane sAtamA varganI nIce che. have saMkhyA batAve che - athavA chaThThA vargane pAMcamAM varga vaDe guNavAthI jeTalI saMkhyA thAya teTalA jaghanyapade manuSyo che. ekano varga eka ja thAya, mATe tenI gaNanA thatI nathI. beno varga cAra, e pahelo varga. cAno varga soLa e bIjo varga, soLano varga 56 e trIjo varga, 56no varga 65,536, e cotho varga. teno varga 4,29,49,67,296 e pAMcamo varga. teno chaTho varga- 1,84,463 koTAkoTI 44,07,390 koTI, 95,51,616. (arthAt 1,84,469 - 44,03,390 - 95,51,616] A chaThThA vargane pAMcamAM varga vaDe guNatAM jeTalI saMkhyA thAya teTalA jaghanyapade manuSyo che. te saMkhyA A che - g9,228, 165, 1426, 4337, 1935, 4395, 0336. A 29 rAMka sthAna che ene koTAkoTI Adi saMgAthI koIpaNa rIte kahI zakAya tema nathI. tethI chellA aMkathI mAMDI eka sthAnono saMgraha mAtra pUrvAcArya praNIta be gAthAo dvArA kahe che - 7, traNa, traNa, zUnya, pAMca, nava, traNa, cAra, pAMca, gaNa, nava, pAMca, sAta, gaNa, traNa, cAra, cha, be, cAra, eka, pAMca, be, cha, eka, ATha, be, be, nava ane sAta eTalA aMkasthAno upara uparanA che. - A ra9 akasthAnonI pUrvAcAryoe pUrva ane pUrvaga vaDe saMkhyA kahI che te batAve che - temAM 84 lAkhanI pUrvAga saMjJA che 84 lAkhane 84 lAkha vaDe guNIe eTale pUrNa thAya che, tenuM parimANa-70 lAkha, 16 hajAra karoDa thAya che, e saMkhyA vaDe pUrvokta 29 aMkanI saMkhyAno bhAgAkAra karavo. eTale saMkhyA Avaze - 11,22,84,118,81,85,356 eTalA pUrvo, tyArapachI pUrva vaDe bhAga cAlato nathI. tethI pUrvaga vaDe bhAga calAvavo. tethI A saMkhyA che - 1,30,659 pUvaga. tyArabAda zeSa rahe che - 83,50,336 e pramANe manuSyonI saMkhyA che. uparokta arcane jaNAvanArI pUrvAcArya racita gAyA che. A ja saMkhyAne vizeSa jJAna mATe prakAramaMtare batAve che - je saMkhyAne 96 vakhata cheda ApI zakAya teTalA manuSyo che arthAta je sazine ardha ardha cheda ApatAM 96 vakhata cheda ApI zakAya ane chevaTe eka bAkI rahe te rAzi pramANa manuSyo jANavA. kaI sazi evI che ke tene 96 vAra cheda ApI zakAya? pAMcamA vargane chaThThA varganI sAthe guNatAM je Ave te zazine 96 vAra cheda ApI zakAya che. ItyAdi - X - X - X - [ahIM vRttikArazrIe cheda gaNita batAvela che, je ame choDI dIdhela che.) athavA ekane sthApI tenA 96 vakhata bamaNA bamaNA kasvA ane tema karavAthI tenI eTalI saMkhyA thAya che ke tene 96 vakhata cheda ApI zakAya che. e pramANe jaghanya pada kahyuM, have utkRSTa pada kahe che - utkRSTapade manuSyo asaMkhyAtA hoya che. temAM paNa kALane AzrIne parimANano prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 vicAra karIe tyAre pratisamaya eka eka manuSyano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM manuSyo apaharAya ane kSetrane AzrIne eka saMkhyA umerIe to manuSyo vaDe saMpUrNa zreNI apaharAya. - x * te zreNInI phoma ane kALane AzrIne apahAramArgaNA - temAM kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe ane kogathI gulanA prathama vargamULane trIjA vargamULa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave. ItyAdi - X - X - X - | vyaMtarone audAki zarIro nairayikonI jema samajavA. teone baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che. temAM kALathI parimANa-pratisamaya eka ekano apahAra karavAmAM Ave to asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya. phogathI parimANa-asaMkhyAtI zreNIo, eTale asaMkhyAtI sUci zreNIomAM jeTalA AkAzapadezo hoya teTalAM vyaMtaro che. te zreNI prataranA asaMkhyAta bhAga pramANa che. vaikriya zarIro nairayikonI mAphaka vyaMtaro jANavA. kevaLa sUcimAM vizeSatA che. paNa mAtra zreNIonI virlabhasUci kahevI joIe. te A rIte - ahIM mahAdaMDakamAM paMcendriya tiryaMca napuMsako karatAM asaMkhyAtaguNahIna vyaMtaro kahyA che. tethI enI kiMmasUci paNa tiryaMca paMcanI viThaMbhasUci karatAM asaMkhyAtaguma hIna kahevI joIe -x* have pratibhAga kahevAya che pratibhAga eTale khaMDa, saMkhyAtA seMkaDo yojananA varga pramANa pratibhAga khaMDa pratarane pUsvAmAM ke apaharavAmAM jANavo. ahIM "pUravAmAM ke apaharavAmAM" e adhyAhAra che. saMkhyAtA seMkaDo yojanAnA varga pramANa zreNikhaMDane vize eka coka vyaMtara sthApIe to AkhuM pratara pUruM bharAI jAya ItyAdi * * * * * AhApha zarIro nairayikonI jema, baddha taijasa-kArpaNa zarIro baddha vaikriya mAphaka ane muktazarIro, audhika muktavat che. jyotikone audArika zarIro naicikanI jema hoya che baddha vaikti zarIra asaMkhyAtA che, temAM kALane AzrIne mArgaNAmAM prati samaya eka yokano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM apaharAya. phogathI asaMkhyAtI zreNIo che ane te prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. [vizeSa sUtrArthamAM lakhyuM ja che athavA to pUrvanA daMDavat ja hovAthI ahIM noMdhela nathI.] vaimAnikone audArika zarIre nairayikavatu jANavA baddha vaikriya zarIre asaMkhyAtA che. temAM kALane AzrIne mAgaNA jyotika mAphaka jANavI. phogathI mANA-asaMkhyAta zreNIo che. eTale asaMkhyAtI zreNImAM jeTalA AkAzapadezo che teTalA che. te zreNInuM parimANa prataranA asaMkhyAta bhANa pramANa samajavuM. ItyAdi - X - X - X - gaNitAdi saha vRttikAre noMdhela che. * x *x - muni dIparatnasAgare karela pada-12-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13/--405,406 92 che pada-13-"pariNAma" & - X - X - X - che e pramANe bAramAM padanI vyAkhyA karI, have 13-muM kahe che. teno saMbaMdha A che - pada-12mAM audArikAdi zarIra vibhAga kahyo. te zarIrane tathA pariNAma thAya, anyathA nahIM, te pariNAma - * sUtra-45,406 - 4i05] bhagavanA pariNAmo keTalA bhede che ? gautama be bhede kahyA che - jIva pariNAma ane AjIva pariNAma. [46] bhagavanA jIva pariNAma keTalA bhede che ? gautama ! daza bhede - gati pariNAma, Indriya pariNAma, kaSAya pariNAma, legyA pariNAma, yoga pariNAma, upayoga pariNAma, jJAna pariNAma, darzana pariNAma, cAstri pariNAma ane veda pariNAma. * vivecana-405,406 : pariNAma eTale dravyonuM pariNamana [avasthAMtara] te pariNAma nayanA bhedothI vividha prakAre hoya. naigamAdi aneka nayo che. te sarve nayono saMgraha karanAra be nayo siddhAMtamAM kahyAM che - dravyArthika ane paryAyArthika. *x. temAM dravyAptikanayanA mate kathaMcit sat chatAM uttara paryAyarUpa dharmAnArane pAme te pariNAma kahevAya. temAM pUrva paryAyinI sarvathA sthiti hotI nathI, tema teno ekAMte nAza paNa na hoya. anya svarUpe thavuM te pariNAma. * x * te pariNAma tenA svarUpanA jANanAroe mAnelo che. payayAstika nayanA mate pUrvanA vidhamAna paryAyano vinAza ane bIjA asatuM paryAyionI utpatti te pariNAma kahevAya. * x - bhagavaMta praznanA uttaramAM kahe che - he gautama pariNAma be bhede che - jIva pariNAma ane ajIva pariNAma. temAM jIvano pariNAma prAyogika che ane jIvano pariNAma paisasika che. sUtrakAra che pariNAmano bhedo AgaLa kaheze, te pramANe jIva pariNAmanA bhedo - jIvapariNAma daza prakAre che - gati pariNAma Adi. (1) gati pariNAma * gati nAmakarmanA udayathI je prApta thAya te tArakava Adi rUpa payayano pariNAma. (2) Indriya pariNAma - jJAnarUpa parama aizvaryanA saMbaMdhathI Indra-AtmA kahevAya. tenuM ciha te Indriya. te 35 pariNAma te Indriya pariNAma. (3) kaSAya pariNAma - jemAM prANIo paraspara hiMsA kare te m - saMsAra, tene prApta karAve te kapAya, te rUpa AtmapariNAma (4) lerayA pariNAma - leyAdi zabdano artha AgaLa kahevAze. lezyA e ja pariNAma. (5) yoga pariNAma - mana, vacana, kAyAnA yogarUpa pariNAma. (6) upayoga, jJAna, darzana, cAstri ane veda pariNAma saMbaMdhe e rIte ja vicAravuM. have A daza pariNAmone kramathI kahevAnuM prayojana batAve che - te te dayikAdi bhAvane Azrita sarva bhAvo gati pariNAma vinA pragaTatA nathI, tethI pahelA gati prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra pariNAma kahyA. tenAthI avazya Indriya pariNAma thAya. IndriyapariNAmathI ITaaniSTa viSaya saMbaMdhe rAgadveSanA pariNAma thavAthI pachI kaSAya pariNAmanuM kathana karela che. kapAya pariNAma leyA pariNAma vinA na thAya, te A pramANe - leNyA pariNAma ayogI kevalI sudhI hoya, kemake lezyA sthiti nirUpaNa avasare lezyAdhyayanamAM zuklalezyA sthitinA jaghanya ane utkRSTanuM vidhAna che. tyAM utkRSTa sthiti kahI te sayogI kevalIne vize ja ghaTI zake, bIje nahIM. kaSAya pariNAma sUkSma parAya sudhI hoya. jyAM kaSAya pariNAma hoya tyAM avazya lezyA pariNAma hoya mATe kaSAya pachI lezyA pariNAma kahyA. lezyA pariNAma yoganA pariNAmarUpa che, te lezyA padamAM savistara kahevAze, mATe lezyA pariNAma pachI yoga pariNAma kahela che. saMsArI jIvone yoganA pariNAma pachI upayogano pariNAma thAya che, mATe pachI upayoganA pariNAmanuM kathana karyuM. upayoga pariNAma thavAthI jJAna pariNAma thAya che, tethI pachI jJAna pariNAma kaho. te be bhede che - samyaka jJAna pariNAma ane mithyAjJAna pariNAma. te baMne jJAna pariNAma samyagdarzana ane mithyAdarzana sivAya thatA nathI, mATe pachI darzana pariNAmanuM kathana karyuM che. samyagudarzana pariNAma thavAthI jIvone jinavayana-zravaNadvArA navInavA saMvegano AvirbhAva thavAthI cAAivaraNa karmanA kSayopazama vaDe cAstri pariNAma thAya che, mATe darzana pachI cAtri pariNAma kahyA. cA>>i pariNAmathI mahAsatavI AtmAo veda pariNAmano nAza kare che, mATe chelle veda pariNAmano nAza kare che, mATe chelle veda pariNAma kahyA che. e pramANe jIvanA gati Adi pariNAma vizeSa kahyA. have tenA ja yathAkrame bhedone dazavi che - * sUtra-407 : bhagavana gati pariNAma keTalA bheTe che ? gautama cAra bheTe che - narakagati pariNAma, tiryaca-manuSya-deva gati pariNAma. bhagavana / Indriya pariNAma keTalA bheTe che gautama pAMca bhede - zroendriya, cakSuIndriya, dhrANendriya, jilaeNndriya ane sparzanendriya e pAMce IndriyanA pariNAma. bhagavana! kayAya pariNAma keTalA bheTe che - gautamacAra bheda : krodhakaSAya-mAnakaSAya-mAyAkaSAya-lobhakaSAya pariNAma. bhagavAna ! vezyA pariNAma keTalA bhede che ? cha bhede che : kRSNa-nIlakApota--pA-zukla leyA pariNAma. bhagavana / yoga pariNAma keTalA bhede che ? gautamAM traNa bhede che. manoyoga pariNAma, vacanayoga pariNAma, kAyayoga pariNAma. bhagavana / upayoga pariNAma keTaa bheda che ? gaumAM be bheTe che - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13/-/-/407 sAkAropayoga pariNAma, anAkAropayoga pariNAma. bhagavan ! jJAna pariNAma keTalA bheTe che ? pAMca bheTe - Abhinibodhika zruta avadhi manaHpati kevaLa jJAna pariNAma. bhagavan ! ajJAna pariNAma keTalA bheTe che? gautama ! traNa bhede che - mati ajJAna pariNAma, zruta jJAna pariNAma, vibhaMgajJAna pariNAma, 3 bhagavan ! darzana pariNAma keTalA bheTe che ? traNa bhede che - samyagdarzana pariNAma, mithyAdarzana pariNAma, samyagamithyA darzanapi bhagavan ! cAtri pariNAma keTalA bhede che? gautama ! pAMca bheTe sAmAyikacAstri chedopasthApanIya parihAra vizuddhi cAritra sUkSma saMparAya cAstri ane yathAkhyAtacAstri pariNAma. bhagavan ! veda pariNAma keTalA bheTe che ? gautama ! traNa bheTe pariNAma, puruSavaida pariNAma, napuMsakaveda pariNAma. - - veda nairayiko gati pariNAmathI nakagatika, Indriya pariNAma thakI pondriya, kaSAya pariNAmathI krodha yAvat lobhakaSAyI, vezyA pariNAmathI kRSNa-nIlakApotaleztI, yoga pariNAmathI traNe yogI, upayoga pariNAmathI sAkAra-anAkAra upayogavALA, jJAna pariNAmathI Abhinibodhika-zruta-avadhijJAnI, ajJAna pariNAmathI mati-zruta ajJAnI, vibhaMgajJAnI. darzana pariNAmathI samyakdaSTi, mithyArdaSTi, sabhya-mithyAdaSTi. cAtri pariNAmathI sarvavirati ane dezavirati cAstrivALA nathI, paNa acAritrI che. vedapariNAmathI napuMsakavedI che. asukumAro paNa ema ja che. paNa teo devagativALA, kRSNa yAvat tejoleztrI, veda pariNAmathI strI ke puruSavedavALA hoya che. bAkI badhuM temaja che. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. pRthvIkAyiko gati pariNAmathI tigitika, Indriya pariNAmathI ekendriya che bAkI badhuM nairayikava kahevuM. paNa vezyA pariNAmathI tejolezmI paNa hoya, yoga pariNAmathI kAyayogI, jJAna pariNAmathI rahita, ajJAna pariNAmathI matizrutajJAnI, darzana pariNAma vaDe mithyASTi che, bAkI badhuM temaja jANavuM. ane vanaspati emaja jANavA. teu vAyu paNa emaja jANavA, paNa teo vaizyA pariNAmathI nairayikavat jANavA. beIndriyo gati pariNAmathI tiryaMcagatika, Indriya pariNAmathI beIndriya hoya, bAkI badhuM nairayikavat che. vizeSa A - yoga pariNAmathI vacana ane kAyayogI, jJAna pariNAmathI Abhinibodhi ane zrutajJAnI paNa hoya, ajJAna pariNAmathI mati-zruta jJAnI paNa hoya. darzana pariNAmathI samyak ane mithyArdaSTi paNa hoya, mizradRSTi na hoya. bAkI badhuM urindriya sudhI temaja kahevuM mAtra Indriyo adhika kahevI. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 paMcendriya tiryaMco gati pariNAmathI tiryaMcagatika hoya. bAkI badhuM nairayikavat kahevuM. lezyA pariNAmathI zukalalezmI sudhI paNa hoya, cAritra pariNAmathI acAritrI ke cAritrayAztriI hoya che. veda pariNAmathI strI-puruSa ke napuMsakavedI hoya che. 14 manuSyo gati pariNAmathI manuSya gatika, Indriya pariNAma vaDe paMcendriya ane anindriya paNa hoya, kaSAya pariNAmathI krodhakapAsI yAvat akaSAyI hoya, lezyA pariNAmathI kRSNaleztI yAvat lezmI hoya, yoga pariNAmathI manoyogI yAvat ayogI hoya, upayoga pariNAmathI nairayikonI jema jANavA. jJAna pariNAmathI Abhinibaudhika jJAnI yAvat kevalajJAnI paNa hoya, ajJAna pariNAmathI traNa ajJAno, darzana pariNAmathI traNe darzano, cAtripariNAmathI sarvavirati, avirati, deza virati paNa hoya, veda pariNAmathI strIvedI, puruSavedI, napuMsakavedI athavA vedI paNa hoya che. vyaMtaro gati pariNAmathI devagativALA che, ItyAdi asukumAravat kahevuM. jyotiko paNa emaja jANavA. paNa teo mAtra tejovaizyI hoya che. vaimAniko paNa ema ja jANavA, paNa lezyA pariNAma vaDe tejo-pa-zukalalezyAvALA hoya che. ema jIva pariNAma kahyA. * vivecana-407 : - gati pariNAmanA keTalA bhedo che ? sUtra pATha siddha che. have temAM je pariNAmo yukta nairayikAdi jIvo che, te pariNAmonuM te prakAre pratipAdana kare che - sUtrapATha sugama che. paNa vairasikone kRSNAdi traNa ja lezyA hoya che, bAkInI nahIM. te traNa lezyA paNa nakapRthvIomAM A krame che - pahelI be nakabhUmimAM kApotalezyA, trIjI pRthvImAM kApota ane nIla lephsA, cothImAM nIla lezyA, pAMcamImAM nIla ane kRSNa lezyA, chaTThI ane sAtamImAM kRSNalezyA ja hoya. tiryaMca paMcendriya ane manuSya sivAya bIjA jIvomAM cAtri pariNAma bhavasvabhAvathI sarvathA hoto nathI. mATe ahIM cAstri pariNAmano niSedha karyo. veda pariNAmamAM nairayika napuMsaka ja hoya. kemake tattvArtha sUtra kahe che - nArako, saMmUrttimo napuMsaka hoya. e pramANe asukumAra paNa jANavA. paNa teo gatine AzrIne devagatika che, moTI RddhivALAne tejolezyA paNa hoya che. veda pariNAmathI puruSa ane strIveda che. napuMsakatva asaMbhava che. pRthvIkAyika sUtramAM - pRthvI, pANI ane vanaspatine tejolezyA paNa saMbhave che, kemake temAM pahelA be kalpanA devo AvIne upaje che. pRthvI Adi pAMce sthAvaromAM sAsvAdana samyakatva hotuM nathI, tethI jJAna ane samyaktvano ahIM niSedha che. mizrardaSTi pariNAma saMjJI paMcendriyone ja hoya che. bIjAne nahIM, mATe teno niSedha Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13/-I-/407 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra stiSpa sAthe, ke sUkSano sUkSa sAthe ke sneha ane sUkSapaNAnuM viSama pramANa hovAthI temano paraspara baMdha thAya. viSama mAbAnuM nirUpaNa kare che - be, traNa Adi adhika guNavALA paramANu Adi sAthe snigdha ane snigdha ke sUkSa ane sUkSano baMdha thAya, anyathA na thAya. snigdhano sUkSanI sAthe baMdha thAya to jaghanyaguNa sivAya viSama ke samAna hoya to baMdha thAya che. arthAt ekaguNa snigdha ke ekaguNa sUkSano na thAya. have gati pariNAma - temAM anya vastune sparza karavA chatAM je gatipariNAma te spRzadgati pariNAma, jema pANImAM tIrthI pheMketa ThIkarI pANIne sparza karatI cAlI jAya che ane koI paNa vastunI sAthe sparza na kare tene aspRzadgati pariNAma jANavuM. bIjA AcAryo kahe che - gati pariNAma vaDe prayatna vizeSathI phonanA pradezone sparza karatAM gati kare te pRzadgati pariNAma ane sparza karyA vinA gati kare te aspRzadgati pariNAma - X - X - gati pariNAma bIjA prakAre - dIrdha ane hrasvagati pariNAma. dUra dezAMtaranI prApti te dIgiti pariNAma, viparIta te hRsva gati pariNAma. parimaMDalAdinI vyAkhyA pUrve karI che. agurulaghu pariNAma bhASAdi pudgalono jANavo. tathA AkAzAdi amUrta dravyono paNa agurulaghu pariNAma che. gurulaghupariNAma audAkithI taijasa dravyono hoya che. * X - X - che. keTalAMka beIndriyAdi jIvane karaNa paryAptAvasthAmAM sAsvAdana samyakatva hoya che. tethI jJAna pariNAmavALA ane samyagadaSTi kahyAM che. tiryaMca paMcendriyane jIe lezyA saMbhave che. tathA dezavirati pariNAma paNa teone thAya che. jyotikone kevala tejolezyA ja hoya che. * sUtra-408 thI 412 - [48] bhagavana! ajIva pariNAma keTalA bhede che ? gautama! daza bhede che - baMdhana pariNAma, gati pariNAma, saMsthAnA pariNAma, bheda pariNAma, vaNa pariNAma, gaMdha pariNAma, rasa pariNAma, sparza pariNAma, aNa vadhu pariNAma ane zabda pariNAma. [voc] bhagavana baMdhAna pariNAma keTalA bheTe che gautama be bheda che - nizva baMdhana pariNAma, rUkSa vAMdhana pariNAma. [1] skaMdhono samAna snigdhapaNAmAM ke samAna rakSa paNAmAM paraspara baMdha thato nathI, paNa vizvama niSpakSavamAM thAya. [11] nizAno dviguNAdi adhika niSpa sAthe ane sUkSano dviguNAdi adhika rakSanI sAthe bAMdha thAya che, to nigdha ane sUkSano jAnyaguNa vajIne viSama ke sama hoya to baMdha thAya che. [12] bhagavana / gati pariNAma keTalA bheTe che gautama be bheda - Rgati pariNAma, aspRzadgati pariNAma. athavA dIdhuM ane hrasvagati pariNAma. bhagavAna ! saMsthAnA pariNAma keTalA bhede che ? gautama! pAMca bhede - parimaMDala saMsthAna yAvatu Ayata saMsthAnA pariNAma. bhagavanA bhedapariNAma keTalA bheda che ? gautama! pAMca bhede - khaMDabheda pariNAma yAvat uckarikAbheda pariNAma. bhagavana / varSa pariNAma keTalA bhede che? gautama! pAMca bhede - kALA vaNa cAvata zukalavaNa, pariNAma. bhagavat ! gAMgha pariNAma keTalA bheTe che ? gautama be bhede - sugaMdha ane durgadha pariNAma. rasa pariNAma keTalA bheda che ? pAMca bheda - tikta yAvata madhura sa pariNAma. sparza pariNAma keTalA bheda che ? ATha bhede - karkaza cAvata sUkSa sparza pariNAma. agurulaghu pariNAma keTalA bheda che ? gautama! eka prakAre zabda pariNAma keTalA bheTe che ? be bhede - manojJa zabada pariNAma, amanojJa zabda pariNAma. te ajIva pariNAma kathA. * vivecana-408 thI 412 : niSpa chatAM baMdhana pariNAma te niSpa baMdhana pariNAma, e rIte rakSAbaMdhana pariNAma. baMdhanA pariNAmanuM lakSaNa kahe che - skaMdhano paraspara samAnaguNa snigdhatAmAM baMdha thato nathI paraspara samAnaguNa sUkSatAmAM paNa baMdha thato nathI. paNa jo temanI viSama mAtrA hoya to baMdha thAya che. arthAt - x * viSamaguNavALo hoya to snigdhano muni dIparatnasAgare karela pada-13no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14/-/-/413 thI 415 che pada-14-"kaSAya che - X - X - X - che e pramANe pada-13nI vyAkhyA karI, have caudamuM kahe che - pada-14mAM gatyAdi lakSaNa jIva pariNAma kahyA. have te ja kyAMka, kaMIka vizeSathI pratipAdita karAya che temAM ekendriyone paNa kaSAyo hovAthI ane kaSAya baMghano hetu hovAthI kaSAyane kahe che - * sUtra-413 thI 415 - [41] bhagavana! kaSAyo keTalA che? gautama! cAra che - krodha-mAnamAyA-lobha kaSAya. bhagavAna ! nairayikone keTalA kapAyo che ? gautama ! cArakrodha cAvatu lobha kaSAya ema vaimAniko sudhI jANatuM. [41] bhagavana ! krodha keTalAM sthAne rahelo che ? gautama! cAra sthAno vize - AtmapratiSThita, rapatiSThita, tadubhayapatiSThita, pratiSThita. e pramANe nairayika yAvatuM vaimAnika A daMDaka kaheto. e pramANe mAna-mAyA-lobhane AeNIne daMDaka kahevA. bhagavAna ! keTalAM sthAne krodhotpatti kahI che ? gautama ! cAra sthAne - , va, zarIra ane upadhine AzIne oma nairavikathI vaimAnika sudhI kahetuM. ema mAna-mAyA-blobhanA paNa cAra daMDaka kahevA. [415] bhagavat ! krodha keTalA bhede che ? gautama cAra bhede che - anaMtAnubaMdhI, apatyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa, saMjavalana ko. oma nairavikathI vaimAnika sudhI kahetuM. ema mAna, mAyA, lobhamAM kahetuM. * vivecana-413 thI 415 - bhadaMta-parama kalyANa yogIe keTalA kapAyo kahyA che ? sukha du:kharUpa ghAnya utpanna karavA je karmarUpa bane cheDe che te kaSAya. athavA zuddha svabhAvavALA AtmAne kamathI malina kare te kapAya. * x-x - uttaraNano artha spaSTa che, nairayikAdi daMDaka sUtra sugama che. krodhanA sthAno - AtmapratiSThita - AtmAmAM ja rahela, arthAtu pote Acarela durAyAnuM phaLa aihika du:kharUpa jANIne koIka potAnA upara ja krodha kare che. Tyta - bIjo AkrozAdi kare tyAre krodha utpanna kare tyAre tenA upara krodha thAya che. A kathana taigamanayathI che. kemake naigamana, tenA viSaya mAgavI sthiti mAne che. tamayauta - potAne ane para avalaMbIne je krodha thayo hoya che. jema - koI tathAvidha aparAdhathI potAnA ane bIjAnI upara krodha kare che. mapratiSThita - jyAre sva durAcAra ke para AkrozAdi sivAya kevaLa krodhavedanIyanA udayathI nikAraNa kopa thAya che, te sva ke para pratiSThita krodha - - nathI. tema ubhaya pratiSThita paNa nathI. vaLI koIne kyAreka kroghavedanIyathI krodha utpanna thAya tyAre te pachIthI kahe che - prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra are mane nikAraNa krodha thayo." kahyuM che - karmo phaLa vipAkamAM sApekSa ane nirapekSa hoya che, jema Ayu sopakama ane nirUpakrama hoya che. e pramANe mAna, mAyA, lobha paNa Atma pratiSThita, parapratiSThita, ubhayapratiSThita, pratiSThita jANavI. adhikaraNa bhedathI bheda kahyA, have kAraNabhedathI kahe che - keTalAM sthAne kodhotpatti thAya che ? je vaDe kAryanI sthiti hoya te sthAna-kAraNa. te cAra kAraNo kahyA - (1) kSetrane AzrIne, temAM nairayiko nakakSetrane AzrIne, tiryaMco tiryaMca thonane AzrIne Adi. (2) sacetana acetana vastune AzrIne (3) duHsthita ke virUpazarIra (4) upadhi-upakaraNane AzrIne - jenuM upakaraNa cora AdithI haraNa karAyela hoya ke na hoya tene AzrIne. cAra kAraNe krodhotpatti thAya. have samyagadarzanAdi guNadhAtI hovAthI kaSAyono bheda kahe che - krodhanA anaMtAnubaMdhI Adi cAra bheda. anaMtAnubaMdhI samyagdarzana guNaghAtI, macAvyAnI - dezavirati guNaghAtI, pratyAdhyAnI - sarvavirati ghAtI, saMvaMtana - cayAkhyAta cAstriguNaghAtI. have krodhAdinA utpattibheda ane avasthAbhedathI bheda* sUtra-416 thI 418 : [41] bhagavat ! krodha keTalA bhede che ? cAra bheda - Abhoga nivartita, anAbhoga nivartita, upazAMta, anupazAMta. e pramANe nairayikothI AraMbhI vaimAnika sudhI jANavuM. e pramANe mAnanI, mAyAnA, lobhanA paNa cAra deDako 91erdi. 4i1] bhagavatu jIvoe keTalAM sthAne ATha kamapakRtino caya karyo hato ? gautama cAra sthAne ATha karmaprakRtino caya karyo hato, te A pramANe . - krodha vaDe, mAna vaDe, mAyA vaDe, lobha vaDe. ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! jIvo keTalAM kAraNe ATha karmanI prakRtino caya kare che ? ane bhagavAna ! jIvo keTalA kAraNe ATha karmanI prakRtino caya karaze ? * x * baMne pranonA uttara bhUtakALa saMbaMdhI praznottara vat gaNavuM. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! jIvoe keTalAM kAraNe ATha karma prakRtiono upacaya karyo hato ? gautama! cAra kAraNe - krodha, mAna, mAyA, lobha vaDe, e pramANe nairayikomI vaimAnika sudhI jANavuM. A pramANe kare che ane karaze baMne kALanA panottara kahevA. bhagavAna ! jIvoe keTalAM kAraNe ATha kamapakRtiono baMdha karyo hato ? cAra kAraNe. kodha, mAna, mAyA, lobha vaDe. e pramANe nairavikathI vaimAnika sudhI jaNavuM. A rIte traNe kALamAM baMdha, udIraNA, vedanA ane niksa kahevI. e rIte jIvathI laIne vaimAnika sudhI aDhAra daMDaka jANavA yAva4 vaimAnika nirjaza 2i17] Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1oo 14/-I-416 thI 418 karaze. [18] AtmapratiSThita kSetra Azrita, anaMtAnubaMdhI, Abhoga, cala, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA, nirjasa pada kahyA. * vivecana-416 thI 418 : bonivartita - bIjAno aparAdha yogya rIte jANI, kopanuM kAraNa vyavahArathI sabaLa mAnI, A sivAya Ane zikSA thaze nahIM tema kopa kare che. anAmafjanata * e pramANe guNadoSanI vicAraNA zUnya AtmA paravaza thaI kopa kare che. uparAMta - udayAvasthA prApta na thayela. manuSazAnta - udayAvasthAne prApta. e rIte kahevuM. dhe phaLanA bhedathI trikALavartI jIvono bheda kahe che - jIvoe kayA kAraNe ATha karmaprakRtino caya karelo ? vaya - kaSAya pariNata AtmAne kamapudgalonuM mAtra grahaNa. - x - A daMDaka bhUtakALa viSayaka che, e rIte vartamAna ane bhAvikALA viSayaka daMDako paNa kahevA. e pramANe upacaya, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA saMbaMdhe pratyekanA traNa traNa daMDako kahevA. ema sarva saMkhyA vaDe 18-daMDako kahevA. 3pavava . potAnA abAdhAkALa pachI jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalo vecavA mATe niSeka thavo te. te A rIte - prathama sthitimAM sauthI adhika karmala hoya, bIjI sthitimAM vizeSahIna, trIjI sthitimAM vizeSa hIna, e rIte jyAM sudhI te kALe bAMdhelA karmanI chellI sthiti hoya. Inzana - pUrvokta prakAre sva-va abAdhAkALanI pachInA kALamAM niSekane prApta jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalone punaHkaSAya pariNAma vizeSathI nikAcita karavA. kavIraTI - udaya samaye apAta karma pudgalone udIraNA karaNanA sAmarthyathI udayAvalikAmAM praveza karAvavo. te udIraNA koI karmanI tavAvidha kapAyapariNAma vizeSathI thAya che. * - anyathA kSINamoha guNasthAnake jJAnAvaraNa Adi karmanI udIraNA karanArA hoya che. vaijJA udaya prApta ke udIrIta karmano upabhoga karavo te. nirdhA - karma pudgalane bhogavIne akarmarUpe karavA athavA pUrvakRta karmono nAza karavo che. A nirjarA dezathI gaNavI, kemake te kaSAyajanya che, paNa sarvazI na samajavI. kemake sarvanirjarA sarvayoga rodhakata kapAyarahita AtmAne mokSo jatA hoya che, bIjAne nahIM - x * dezanirjarAto badhAM jIvone hoya. sUtrakAra have pUrvokta sUNa je padothI kahyuM, te padono saMgrahaNI gAthA vaDe nirdeza kare che. - x - x x - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra che pada-15-"Indriya" che. - X - X - X - o caudamAMnI vyAkhyA karI, have paMdaramAMno AraMbha kare che - pada-14mAM pradhAna baMdhahetupaNAthI vizeSathI kapAya pariNAmAM kahyA. pachI IndriyavALAne ja vezyAdi pariNAma sadbhAva hoya, mATe Indriya pariNAma - * sUtra-419,420 - saMsthAna, bAharA, pRthutva, kavitApadeza, avagADha, alpabahutA, pRSTa, paviSTa, viSaya, aNagara, AhAra, Adarza, asi, maNi, dUdha, pAnaka, tela, phANita, vasA, kAMbala, smRNA, zigUla, dvIpodadhi, loka, aloka. * vivecana-419,420 : A padamAM be uddezA che, temAM pahelA uddezAmAM je adhikAro che, tenI saMgrAhaka be gAyA che. te A rIte - pahelA IdriyonuM saMsthAna-AkAra, pachI bAharA - piMDa ke jADAI, pachI pRthava-vistAra, pachI Indriyo keTalA pradezavALI hoya te kahe. pachI Indriya keTalA pradezamAM avagADha che ? pachI avagAhanA ane karkazAdi guNa saMbaMdhe alAbahuva, pachI pRSTAskRSTa saMbaMdhe sUNa, pachI praviSTApaviSTa viSaya, pachI viSayaparimANa, pachI aNagAra viSayaka sUtra, pachI AhAra viSaya, pachI loka, pachI Adarza-asi-maNi-duSpopalakSita-pAnaka-aula-phANitAdi pacIza adhikAro che. $ pada-15,uddezo-1 che IndriyonA saMsthAnAdi vaktavyatAmAM pahelA Indriya sUra* sUtra-4ra1 - bhagavAna ! Indrio keTalI che ? gautama! pAMca - zrojhendriya cakSurindriya, ghANendriya, jilaeNndriya, anendriya. bhagavAna zrosendriyano kevo AkAra che ? gautama! kadaMbanA puSpanA AkAra jevo. cakSurindriyano AkAra? masura caMdranA jevo AkAra, dhANendriyano AkAra ? Atumukata puSa jevo, jilaeNndriyano AkAra ? arunA jevo AkAra, svanidriyano AkAra ? aneka prakArano AkAra che. bhagavAna ! zomendriyanI jADAI keTalI che ? gautama ! aMgulano asaMkhyAta bhAga. ema sparzanendriya sudhI jANavuM. bhagavAna zroendriyano vistAra keTalo che? aMgulano asaMkhyAtabhAga, e pramANe yakSa ane dhrANendriyamAM samajavuM. bhagavAna ! jilaeNndriyanI pRcchA - gautama ! gula pRthaphatva, anidriyanI pRcchA-gautama ! zarIra pramANa vistAra che. bhagavana ! zrobendriya keTalA pradezavALI che ? gautama! anaMta pradezI kahI muni dIparatnasAgare karela pada-14no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/2 15/1/4ra1 che. A pramANe spazanendriya sudhI kahevuM. * vivecana-4ra1 : Indriyo keTalI che ? gautama!pAMca-zrobendriyAdi. A pAMce Indriyo be prakAre che * dubendriya ane bhAvendriya. temAM dravyathI nivRtti ane upakaraNa, bhAvathI labdhi ane upayogarUpa be prakAre che. A kathana tatvArthasUtramAM paNa che. temAM nivRttipratiniyata AkAra vizeSa, te be bhede - bAhya ane atyaMtara. temAM bAhya pApaDI Adi rUpa ane vicitra che, te pratiniyatarUpe varNavI zakAya tema nathI. jemake - manuSyanA kAna baMne nemanI paDakhe rahela che ane bhamara kAnanA uparanA bhAge samarekhAe Avela che. * x - ItyAdi jAtibhede aneka prakAre bAhya nivRtti che. atyaMtara nivRti badhe prANIne sarakhI ja che. tethI tene AzrIne saMsthAnAdi viSayaka sUtro AgaLa kahevAze. kevaLa sparzata IndriyanI nivRttimAM AkRti apekSAe bAhyaatyaMtarano bheda nathI. - x - tethI tenA bAhya saMsthAna vize ja sUtra kahevAze. - sparzanendriyano kevA AkAra che? Adi. khagasamAna bAhya nivRtti che, khagaghAra samAna svaccha pudgalonA samudAyarUpa atyaMtaranivRtti che tenI zakti vizeSa che. A upakaraNarUpa dravyendriya atyaMtara nivRtithI kaMIka bhinna che, kemake zakti ane zaktivALAno kathaMcita bheda che. e hetuthI ja atyaMtara nivRtti chatAM dravyAdithI upakaraNavighAta saMbhave che. jemake - meghagarjanAdi vaDe upaghAta thatAM prANIo zabdAdi viSayane jANavA samartha na thAya. bhAvendriya be bhede - labdhi ane upayoga. temAM zromendriyanA viSayarU5 Atmapradezo saMbaMdhI tenA AvaraNano je kSayopazama te labdhi svasva viSayamAM labdhi anusAra AtmAno vyApAra, jene praNidhAna kahe che, te upayoga. dhe atyaMtara nivRttine AzrIne saMsthAnAdi sUtro-saMsthAna sUjha pATha siddha che. bAhalyanuM vra paNa pATha siddha che, bIje paNa kahe che ke - badhI Indriyo jADAImAM aMgulano asaMkhyAta bhAga che. (prazna) sparzanendriyanI jADAI aMgulano asaMkhyAtabhAga hoya charI AdinA ghAthI zarIramAM pIDA kema thAya? [samAdhAna zaMkA ayogya che. kemake samyaka vastutavanuM jJAna nathI. sparzanendriyano viSaya sparza che, cakSuno rU5 che Adi. charI AdinA ghAthI zarIramAM kevaLa pIDAno anubhava thAya che. te du:kharUpa vedanAne AtmA javarAdi mAphaka sarva zarIra vaDe anubhave che. paNa mAtra sparzanendriyathI na bhogave. - 0 - jo ema che to zItaLa pINAMthI aMdara zItasparzano anubhava thAya, te kaI rIte ghaTI zake ? A pana Indriya sarvatra pradeza paryAvartI hoya che. A vAta mULa TIkAkAre paNa kahelI che. ( dhe IndriyanA vistAra saMbaMdhe prazna - sparzanendriya sivAya bAkI cAra Indriyano vistAra AtmAMgulathI jANavo. sparzanendriyano utsadhAMguNathI jANavo. [prazna] Indriyo zarIrAzrita hoya che ane zarIra usedhAMgulathI mapAya che, * x * to IndriyonuM mAna usedhAMgula vaDe karavuM joIe, AbhAMgulathI nahIM samAdhAna yukta che. kemake jIbha vagere IndriyanA vistAranuM mAna usedhAMgulathI karIe to traNa gAu Adi pramANavALA manuSyAdine rasAsvAdanA vyavahArano uccheda thAya. * x * x * e pramANe ghANendriya saMbaMdhe paNa yathAsaMbhava gaMdhAdi vyavahArano uccheda jANavo. tethI jillAdi cAra IndriyonA vistAranuM pramANa mAMgulathI jANavuM, paNa usedhAMgulathI nahIM. bhANakAre paNa kahyuM che - IndriyanA pramANamAM uodhAMgulano vikalpa jANavo. tethI kyAMka tenuM grahaNa thatuM nathI. * x- sparzanendriyanA vistAstA parimANamAM utsAMgula grahaNa karavo, bAkInI IndriyonuM parimAma AbhAMgulathI thAya che. - X - X - have tANa avagAhanA dvAra pratipAdita kare che - * sUtra-422 - bhagavana ! thojhendriya keTalA pradezamAM avagADha che ? te asaMkhyAtA pradezAvagADha che. e pramANe sparzanendriya sudhI jANatuM. bhagavana A zotra-cakSa-dhANa-jillA ane spana IndriyomAM avagAhanArUpe, pradeza ane avagAhanApadezArUpe koNa konAthI Abha, baha, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDI cakSurindriya avagAhanArtharUpe che, zroendriya avagAhanA saMkhyAtagaNI, ghANendriya avagAhanAtharUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya avagAhanArtharUpe asaMkhyAtagaNI, sAzanendriya avagAhanArtharUpe saMkhyAtagaNI che. pradezArtharUpe sauthI thoDI cakSurindriya che. zromendriya padezAIrUpe saMkhyAtagaNI, ghANendriya pradezArthatAthI saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya pradezArtharUpe saMkhyAtagaNI che, anandriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI. avagAhanA ane pradezarUpe - sauthI thoDI cakSuIndriya avagAhanA rUpe che, zroendriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI, dhANendriya avagAhana rUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya avagAhana rUpe asaMkhyAtagaNI, spana Indriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI, sparzanendriya avagAhanAthI cAIndriya pradeza rUpe anaMtagaNI che, zroendriya pradezarUpe saMkhyAtagaNI che, dhANendriya pradeza rUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya pradezarUpe asaMkhyAta-gaNI, tenAthI sparzanendriya pradeza rUpe saMkhyAtagaNI che. bhagavan! poendriyanA karkaza ane guru guNa keTalA che ? gautama ! anaMtA. e pramANe sAnindriya sudhI jANavuM. bhagavAna ! zrondriyanA mRdu ane laghu guNo keTalA che? anaMtA, sparzanendriya sudhI che. bhagavana / zrotra-cakSu-dhANa-jillApana e pAMce IndriyonA karkazAdi Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/422 103 guNo koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM cakSuIndriyanA karkaza-guru guNo che, zrotrondriyanA karkaza-guru guNo anaMtagaNAM che, dhANendriyanA karkaza guru guNo anaMtagaNAM che, jilendriyanA karkaza guru guNo anaMtamAM che. sparzanendriyanA karkaza guruguNe anaMtaguNA che. mRdu laghu guNonuM abahutva - sauthI thoDAM sparzana-IndriyanA mRdu laghu guNo che, tenAthI jilendriyanA mRdu laghu guNo anaMtagaNA, dhANendriyanA mRdu laghu guNo anaMtagamAM, zroprendriyanA mRdu laghu guNo anaMtagaNAM, cakSuIndriyanA mRdu laghu guNo anaMtaguNA, karkazaguru guNo ane mRdu laghu guNonuM alpabahutva - sauthI thoDAM cakSu IndriyanA karkaza-guru guNo, zrotrendriyanA karkaza guru guNo anaMta gaNAM, dhANendriyanA karkaza guru guNo anaMtagaNAM, jiddhendriyanA karkaza guru guNo anaMtagaNAM, sparzanendriyanA karkaza guru guNo anaMtagaNAM che. tenA ja mRdu-la guNo anaMtagaNA, jillendriyanA mRdu-laghu guNo anaMtaguNa, dhANendriyanA mRdulaghu guNo anaMtaguNa, zrotrendriyanA mRdu laghu guNo anaMtaguNa, cakSuIndriyanA mRdu-laghu guNo anaMtagaNAM che. * vivecana-422 : sUtra pATha siddha che. have alpabahutvadvAra che sauthI thoDI cakSuIndriya avagAhanArtharUpa che. tenAthI zrotrendriya avagAhanArtharUpe saMkhyAtaguNa che, kemake ati ghaNAM pradezanI avagAhanA che, tenAthI dhrANendriya avagAhanArUpe saMkhyAtaguNa che - x - tenAthI jilendriya avagAhanArUpe asaMkhyAtaguNa che, kemake tenA vistAra gula pRthakatva che. kyAMka saMkhyAtaguNa pATha che, te azuddha che. - 4 - tenAthI sparzanandriya saMkhyAtaguNa che. kemake jihendriya be thI nava gula pRthakatva che, jyAre sparzanendriya zarIra pramANa che. ahIM ghaNe sthAne asaMkhyAtaguNa pATha maLe che, te azuddha che - 4 - A kramathI pradezArtharUpe sUtra paNa vicAravuM. karkaza guru guNa Adi sUtro pATha siddha che. pazcAnu pUrvIkrame pUrva pUrvanA mRdulaghu guNo anaMtaguNa jANavA. kemake uttarottara karkazarUpe ane pUrvapUrva atikomaLarUpe jaNAya che. baMnenA alpabahutvamAM sparzanendriyanA karkaza-guru guNa karatAM tenA ja mRdu-laghu guNa anaMta guNa che, kemake zarIramAM upara rahelA pradezo zIta, tApAdinA saMbaMdhathI karkaza hoya, te siAya bIjA zarIramAM rahelA ghaNAM mRdu hoya che. A saMsthAnAdi alpabahutva sudhInA dvAro nairayikamAM - - * sUtra-423 : bhagavan ! nairayikonI keTalI Indriyo che? gautama ! pAMca-zrotra yAvat sparzana. bhagavan ! zroprendriya kevA AkAre che ? kadaMba puSpanA AkAre che. e pramANe sAmAnya IndriyonI vatavyatA mAphaka nairayikonI alpabahutva sudhI prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kahevI. paNa vizeSa e ke nairayikonI sparzanendriya kevA AkAre che ? gautama ! sparzanendriya be bheTe bhavadhAraNIya, uttaravaikriya. bhavadhAraNIya sparzanendriya huMDakAkAra, uttara vaikriya paNa temaja che. bhagavan ! asurakumArane keTalI Indriyo che ? - pAMca. e pramANe sAmAnya Indriyo mAphaka baMne prakAre alpabahutva kahevuM. paNa teone sparzanandriya be prakAre che - bhavadhAraNIya, uttaravaikriya. temAM bhavadhAraNIya samacatusa AkAre che, uttara vaikriya vividhAkAre che. bAkI badhuM pUrvavat jANavuM, A pramANe stanitakumAra sudhI samajavuM. 104 - bhagavan ! pRthvIkAyikane keTalI Indriyo che ? sparzanandriya eka. bhagavan ! te kayA AkAre rahelI che ? mayura caMdra saMsthAne che. bhagavan ! tenuM bAhatya keTaluM che ? gautama ! gulanA asaMkhyAta bhAga pramANa che. bhagavan ! teno vistAra keTalo che? zarIrapramANa mAtra. bhagavan ! te keTalA pradezavALI che ? gautama ! anaMta pradezI che. bhagavan ! te keTalA pradezonI avagAhanAvALI che ? gautama ! asaMkhyAta pradezonI. bhagavan ! te pRthvIkAyikonI sparzanendriya avagAhanA, pradeza ane avagAhanA-pradezarUpe koNa konAthI alpA, bahu, tulya ke vizeSa che ? gautama ! sauthI thoDI pRthvI sparzanendriya avagAhanA rUpe che, te ja pradezArtharUpe anaMtaguNa, [avagAhanA-pradeza sUtramAM noMdhyA nathI] bhagavan ! pRthvI sparzanendriyanA keTalA karkaza-guru guNo che? gautama ! anaMtA. e rIte mRdulaghu guNo paNa jANavA. bhagavan ! e pRthvI sparzanendriyanA karkaza-guru guNo, mRdu-laghu guNomAM koNa konAthI alpAdi che ? temAM sauthI thoDAM karkaza-guru guNo che, mRdu-laghu guNo anaMtA che. e pramANe kAyika cAvartI vanaspatikAyiko jANatA. paNa saMsthAnamAM ATaluM vizeSa - akAyikanI stibuka AkRti che, teukAyikanI soyanA jatthA jevI, vAyukAyikonI dhvajA jevI, vanaspati kAyikonI aneka prakAranA AkAravALI sparzanendriya jANavI. bhagavan ! beIndriyone keTalI Indriyo hoya che ? gautama ! be Indriyo jihendriya, sparzanendriya. baMnenuM saMsthAna, jADAI, vistAra, pradezo ane avagAhanA, sAmAnya Indriyo mAphaka kahevI. paNa sparzanendriya huMDaka saMsthAnanI AkRti jevI che. bhagavan ! beIndriyonI jilendriya ane sparzanendriyamAM avagAhanArUpe, pradezarUpe, avagAhanA-pradezarUpe koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! beIndriyonI jilendriya avagAhanArUpe sauthI alpa che, avagAhanArUpe saMkhyAtaguNa che, pradezArtharUpe-beIndriyonI jilendriya pradezarUpe sauthI alA che, pradezarUpe saMkhyAtaguNa che, avagAhanA-pradezArtharUpe beindriyonI - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/423 105 jillA avagAhanA rUpe avA, sparzanendriya avagAhanAthI saMkhyAtaguNa che. tenAthI jilaeNndriya pradezarUpe anaMtaguNa che, tethI sparzanendriya pradezArtharUpe saMkhyAtaguNa che.. bhagavana! beIndriyonI jilaeNndriyanA keTalA karkaza-ra guNo che ? gautama! anaMtA. e pramANe anendriyanA paNa jANavA. e pramANe mRdu-lag guNo saMbadhe jANavuM. bhagavAna ! beIndriyonI jilaeNndriya ane anindriyanA karkazagura guNo, mRdu-ladhu guNo tathA karkaza- mRdu-ladhu guNomAM koNa konAthI alAha Adi che ? gautama beIndriyonI jilaeNndriyanA karkaza-guru guNo sauthI thoDAM che, sparzanendriyanA karkaza-guru guNo anaMtaguNA che, na IndriyanA mRdu-lag. guNo tenAthI anaMta guNo che. tenAthI jilaiMdriyanA mRdulaghu guNo anaMtagaNAM che. e pramANe caurindriyo sudhI jANatuM. paraMtu IndriyanI saMkhyAmAM vRddhi karavI. teIndriyone ghANendriya sauthI alya che, caurindriyone cakSuIndriya alpa che, bAkI badhu pUrvavata paMcendriya ticio ane manuSyone nairayikonI jema kahevuM. paNa spana Indriya cha prakAranA saMsthAnAkAre che. te A rIte - samacaturastra, codha parimaMDala, sAdi, kuja vAmana ane hUMDa. vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnikone asukumArava4 kahevA. * vivecana-4ra3 : sUNa sugama che. nairayikone sparzanendriya keTalA AkAre che ? nairayikonuM zarIra be prakAre - bhavadhAraNIya, uttavaikriya. bhavasvabhAvathI ja jenI pAMkha mULathI ja toDI nAMkhI che, Doka vagerenA raMvATA ukheDI nAMkhyA che, evA pakSInA zarIra peThe ati bIbhatsAkAre che. uttara kriya che, te paNa huMDaka saMsthAnavALuM che * * * * * asurakumAra sUtramAM tathAsvabhAvathI bhavadhAraNIya samacaturaDha saMsthAna che, uttaraeNkriya aneka AkRtivALuM che. ItyAdi - x - * sUtra-4ra4 - bhagavAna ! pRSTa zabdone sAMbhaLe ke askRSTa zabdone sAMbhaLe ? gautama ! skRSTa zabdone sAMbhaLe, askRSTa zabdone nahIM bhagavAna ! RSTa rUpone jue ke askRSTa ? gautama! pRSTa rUpone na juo. sRSTine jue. e pramANe gaMdha, ane sparzane paNa jANavA. mAtra stra ATavAde che, sparza saMvede che evo AlAvo kahevo. bhagavana paviSTa zabdone sAMbhaLe che ke apaviSTa zabdone ? gautama ! paviSTane ja sAMbhaLe. e pramANe sRSTanI mAphaka praviSTa kahetuM. * vivecana-4ra4 :skRSTa dvAra kahe che - ahIM zrobendriya e kaUvAcaka pada aparigamya che. 106 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 tethI, bhagavat ! "zrobendriya pRSTa zabdone sAMbhaLe che ?" pRSTha dhULanA kaNanI jema jeno zleSAtmaka saMbaMdha thAya te pRSTa - sparza mAtrane prApta thayela. jenA vaDe arthonuM pratipAdana karAya te zabdo, tene sAMbhaLe ? arthAt zrobendriya pRSTa mAtra zabda dravyane jANe che, paNa dhrANendriyAdi mAphaka baddhaskRSTa dravyane nahIM. kemake zabda dravyo ghANendriyAdinA viSayabhUta dravya karatAM sUkSama che ane ghaNAM che ane te phogastha zabda yoga dravyane vAsita karanArA che. * x* tethI AtmapradezonI sAthe spaSTa mAtra nivRtti IndriyamAM praveza karIne jadI upakaraNendriyanI zakitane vyakata kare che. vaLI zromendriya svaviSayajJAnamAM dhrANendriyathI vadhuM samartha che. tethI pRSTa mAtra dravyane jANe che, paNa Atmapradeza sAthe saMbaMdha na prApta thayelA dravyone jANatI nathI, kemake teno svabhAva zrobendriyane prApta viSayane jANavAno che. A vize naMdisatra TIkAdimAM carcA che. pRSTarUpa-cakSu pRSTa rUpane na jue, paNa askRSTa rUpane jue, kemake cakSu prApta viSayane grahaNa kare che - x - gaMdhAdi viSaya sUtro spaSTa che, paNa baddha spaSTa gaMghane suMghe che, Avazyaka niyuktimAM kahyuM che - pRSTa zabda sAMbhaLe che, askRSTa rUpane jue che. gaMdha, rasa, sparza baddha dhRSTate jANe che. pRSTa eTale pUrvavat Atma pradezonI sAthe saMbaMdha mAtra prApta, baddha eTale Atmapradeze apanAvela. - X - baddha skRSTa eTale baddharUpa thayelA pRSTa viSayane jANe che. anyane nahIM, kemake gaMdhAdidravyo bAdara sthaLa che, aA che, vAsaka nathI. vaLI ghANAdi Indriyo paNa zrobendriyanI apekSAe maMda zaktizALI che. have praviSTa-apaviSTano vicAra kare che - sUtra pATha siddha che - mAtra, sparza zarIramAM dhULanA kaNa mAphaka thAya, praveza mukhamAM koLIyA mAphaka thAya. zabdArtha bheda che. * x - have viSayaparimANa nirUpaNa - * sUtra-45 : bhagavad ! zrojhendriyano keTalo viSaya che? gautama ! jaghanya aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI 1ra-cojanathI Avela achinna, yugalarUpa praviSTa zabdone sAMbhaLe che. bhagavAna ! cakSu Indriyano keTalo viSaya che ? gautama ! jaghanya gulano asaMkhyAta bhAga, utakRSTa sAdhika lAkha yojana achinna yugalarUpa askRSTa, apaviSTa rUpane jue che. dhANendriyano keTalo viSaya che ? gautama! jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTanI navI yojanathI Avela achidma pudagalarUSa pRSTa ane praviSTa gaMdhane suMghe che, e pramANe bAkI. be Indriyo jANavI. * vivecana-425 : A sUtramAM zrotrAdi Indriyo prApta viSayane grahaNa karatI hovAthI aMgulanA asaMkhyAta bhAgathI Avela zabdane sAMbhaLe che tema prApta viSayane jANe che, tethI jaghanyathI aMgulanA saMkhyAtA bhAga jeTalA dUra rahela viSayane jue che, paNa tethI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/425 najIkanA viSayane na jANe, tethI atyaMta nIkaTa rahela aMjana, raja, netramelane cakSu na joI zake. netra sivAya zeSa Indriyono viSaya jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, netrano aMgulano saMkhyAtamo bhAga che, utkRSTathI zrotra Indriya bAra yojanathI Avela achinna, avyavahita, anya zabdo vaDe athavA vAyu AdithI jenI zakti nathI haNAI te pudgalane sAMbhaLe che. A kathanathI "zabda paudgalika che, paNa AkAzano guNa nathI" ema pratipAdana karyu. 'zabda paudgalika che' te tattvArtha TIkAthI jANavuM. spaSTa mAtra - zarIramAM lAgela dhULa mAphaka sparza mAtrane prApta ane praviSTa - nivRtti IndriyamAM pravezela zabdone sAMbhaLe paNa bAra yojananI AgaLathI Avela zabdone sAMbhaLatI nathI kemake AgaLathI AvelA zabdonA maMda pariNAma thAya che. 107 bAra yojana AgaLathI Avela zabda pudgalo tathAsvabhAvathI maMda pariNAmavALA thAya che, jethI potAnA viSayanuM zrotrajJAna utpanna karavA samartha nathI. zrotrendriyanuM paNa tevA prakAranuM vadhAre adbhUta baLa nathI. cakSurindriya utkRSTathI kaMIka adhika lAkha yojanathI AraMbhI achinna, avyavahita-aMtara rahita, aspRSTa-dUra rahela ane e ja kAraNathI apraviSTa pudgalasvarUpa rUpane jue che. kemake tethI AgaLa avyavahitarUpa hoya to paNa tene jovAmAM cakSuIndriyanI zakti nathI. ahIM aMgula traNa prakAre che, te A rIte - AtmAMgula, utsedhAMgula, pramANAMgula. temAM je manuSyo je kALe hoya tyAre teonuM mAna-rUpa je aMgula te AtmAMgula, te aniyata pramANavALuM hoya che. paramANu, trasareNu, sthareNu, vAlAgra, lIkha, jU, cava te badhAM uttarottara AThagaNA vadhAre che, evo utsedhAMgula hoya che. utsedhAMgula hajAra gaNo thAya tyAre pramANAMgula thAya che ane te utsedhAMgulane bamaNo karatAM bhagavaMte mahAvIrano AtmAMgula thAya che. evA prakArano trIjo pramANAMgula che. temAM AtmAMgulathI te kALanA vAva, kuvAdi vastu, utsedhAMgula vaDe manuSya, tiryaMca, deva, nAkonA, zarIro, pramANAMgulathI pRthvI ane vimAno mapAya che. IndriyanA viSayanuM parimANa AtmAMgulathI karavuM. te ja pramANe cakSuIndriyanA viSayanA parimANanA vicAramAM bhASyakAra kahe che - netra ane mana aprAptakArI che. netranA viSayanuM parimANa AtmAMgula vaDe kaMIka adhika lAkha yojana che. (prazna) zarIranuM pramANa udhAMgulathI karAya che, to - 4 - IndriyanuM viSaya parimANa utsedhAMgulathI karavuM joIe, AtmAMgula vaDe karavAnuM kema kaho cho? AtmAMgulathI mAna karavAmAM doSa nathI, - X - - kemake viSaya parimANa zarIrathI anya che, A vAta bhASyakAre paNa kahI che. jo indriyonA viSayonuM parimANa utsedhAMgulathI thAya to 500 dhanuSAdi pramANavALA manuSyonA viSaya vyavahArano viccheda thAya. te A rIte - je bharatano AtmAMgula che, te pramANa aMgula barobara che, te pramANAMgula prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 hajAra utsedhAMgulathI thAya che. kemake hajAraguNA utsedhAMgulanI barAbara pramANAMgula che. tethI bharatAdi cakravartInI ayodhyAdi nagarI ane skaMdhAvAra AtmAMgula vaDe bAra yojana pramANa siddhAMtamAM prasiddha che. tenuM utsedhAMgulathI mAna karavAmAM Ave to aneka hajAra yojana thAya. ema thavAthI Ayudha zALA vagere sthaLe vagADela bherI AdinuM zravaNa nahIM thAya kemake zrotrendriya bAra yojanathI AvelA zabdane grahaNa kare che. vaLI sarva nagara vyApI ane badhI chAvaNImAM vyApta thanAra vijaya sUcaka DhakkA vagere zabda AgamamAM kahyo che, te prakAre ja manuSyano vyavahAra thAya che, tethI Agama prasiddha 500 dhanuSu Adi pramANa zarIravALA manuSyonA viSaya vyavahArano uccheda na thAya te mATe AtmAMgula vaDe IndriyonA viSayanuM parimANa jANavuM, utsedhAMgulathI nahIM. 108 e rIte pUrve je kahyuM ke - "zarIrAzrita Indriyo che mATe teonA viSayanuM parimANa utsedhAMgulathI karavuM joIe" te ayukta che. kemake keTalIka IndriyonA paNa vistAranuM parimANa AtmAMgula vaDe svIkArela che. - 4 - mATe sarva IndriyonA viSayanuM parimANa AtmAMgula vaDe ja thAya che, ema siddha thAya che. - (prazna) prakRta sUtramAM kahela cakSuIndriyanA viSayanuM parimANa ghaTatuM nathI, kemake bIje te parimANa adhika kahela che. te A rIte - puSkaravaradvIpArlamAM mAnuSottara parvata pAse rahenAra manuSyo karkasaMkrAMtinA divase pramANAMguNathI sAdhika 21-lAkha yojana dUra rahelA sUryane jue che. tyAM kahe che ke - 21,34,537 yojana netranA viSayanuM parimANa puSkaravaradvIpanA ardha bhAgamAM rahenArA manuSyone pUrva-pazcima dizAe juduM-juduM jANavuM Adi. to A prastuta sUtra AtmAMgula vaDe paNa kema ghaTI zake ? kemake pramANAMgulathI paNa aniyatapaNuM thAya che. - x - tethI cakSuIndriya viSaya parimANa jema zrutamAM kahyuM che tema AtmAMgula, utsedhAMgula ane pramANAMgulamAMnA koIpaNa vaDe yukta nathI. (samAdhAna) e vAta satya che, paNa A sUtra kevaLa prakAza karavA yogya viSayanI apekSAe samajavuM. paNa prakAzaka viSayanI apekSAe na samajavuM. ahIM sUrya prakAzaka viSaya che, mATe prakAzaka vastunA viSayanuM parimANa adhika hoya to paNa doSa nathI. (prazna) e pramANe zI rIte jANI zakAya ? - pUrvAcAryo vaDe karelA vyAkhyAnathI jANI zakAya che. kemake mahAbuddhivaMta puruSo kAlika zrutanI vyAkhyA pUrvAcAryoe karelA vyAkhyAnane anusarIne kare che. paNa mAtra akSara racanA pramANe nahIM. bIje paNa kahe che - jema sUtramAM kahyuM che temaja hoya ane temAM vicAra karavAno na hoya to pradhAna dRSTivALA puruSoe kAlika sUtranA anuyogano upadeza kema karyo che ? mATe sUtramAM vicAraNA Avazyaka che, tethI pUrvAcAryanA vyAkhyAnathI prastuta sUtrano virodha nathI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/425 109 bhANakAra paNa kahe che ke- A sUtrano abhiprAya prakAzanIya vastunI apekSAe che, paNa prakAzaka vastunI apekSAo nathI. * x - dhrANendriya, jilaeNndriya, sparzanendriyo utkRSTathI nava yojanathI Avela achinna bIjA dravyothI apratihata zaktivALA gaMdhAdi viSayone jANe che, paNa tethI AgaLathI Avela viSayane jANatI nathI. kemake te gaMdhAdi viSayo maMdapariNAmavALA thaI jAya che ane tevA prakAranI ghANendriyAdi, maMda pariNAmavALA gaMdhAdi viSayone jANavAne asamartha che. bhASyakAre paNa kahela che. Indriya viSayAdhikAramAM paNa A sUtra che - * sUjha-4ra6 : bhagavanA mAraNAMtika samudghatine prApta mAvita AtmA aNagAranI je carama nirjarA pudagalo che te che AyuSyamA! sUkSma kahyA che? sarvalokamAM avagAhIne rahe che? gautamAM tema ja che. bhagavana! chAstha manuSya te nirjarA yugalonuM anyatva, nInAd, hInatva, tucchava, gurutva, laghutva jANe che, jue che? - gautama ! te Ayukata nathI. bhagavad ! ema kema kaho cho ? - 4 - gautama ! koI deva te nirjarA yugalonuM anyatva, bhiva, hInatva, tucchatta, garad, lava jANato ke dekhato nathI. te mATe kahevAya che ke chaThAstha manuSya te nirjarA pugalonuM kaMIpaNa anyatvAdi jANato nathI. e pramANe he AyuSyamAna ! te yugalo sUkSma kahA che ane sarvalokane avagAhIne rahe che. bhagavAna ! nairamiko te nirjarApudgalone jANe che, jue che ? ane teno AhAra kare che ? athavA jANato - joto nathI ane AhAra kare che ? gautama ! nairayiko nirjarA yugalone jANatA nathI, jovA nathI ane teno AhAra kare che. e pramANe cAvatuM paMcendriya tiryaMco sudhI jANavuM. bhagavan! manuSyo te nirjarapudgalone zuM jANe che, jue che, teno AhAra kare che ? athavA jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che? gautama ! keTalAMka jANe che, jue che, AhAra kare che, keTalAMka jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che. bhagavAna ! AvuM kema kaho cho ? gautama ! manuSyo be prakAre - saMjJIbhUta ane asaMtIbhUta. temAM je asaMjJIbhUta che te jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che. je saMjJIbhUta che, te be prakAranA - upayukta ane anupayukad. temAM je anupayukta che te jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare. che. je upayukata che te jANe che, jue che, AhAra kare che. tethI kahyuM ke keTalAMka na jANe, na jue, AhAre ane keTalAMka jue, jANe, AhAra kare che. baMtara ane jyotiko tairayikonI mAphaka jANavA. bhagavanA vaimAniko, te nirjarApugalone jANe che, jue che, AhAra kare che? gautamAM manuSyo mAphaka jANavA. paraMtu vaimAniko be bhede che - 110 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra mAcImicchAdaSTi upapaka, amArI samyagdaSTi upapaka. temAM je mAyImithyArdaSTi upapaExka che, te jANatA nathI, jotA nathI. paNa AhAra kare che. je amArI samyagadaiSTi upapaka che te be prakAranA che - anaMtaropava ane paraMparopaw. anaMtaropaNa che te jANata-jotA nathI ane AhAra kare che. je paraMparopava che te be prakAre che . prayatA ane aparyAptA. temAM aparyAptA che te jANatA nathI, jatA nathI ane AhAra kare che. je payatA che te be prakAre che - upayukata ane anupayukata temAM je anupayukta che, te jANatA nathI - jetA nathI ane AhAra kare che, je upayukta che, te jANe che, jue che, AhAra kare che. tethI kahyuM ke keTalAMka jANe che . jue che - AhAra kare che. keTalAMka jANatA-jatA nathI, AhAra kare che. * vivecana-4ra6 : jene dravyathI ane bhAvathI aTIR - ghara nathI te aNagAra - saMyata, jJAnadarzana-cAai-tapa vizeSathI jeno AtmA bhAvita - vAsita thayelo che evA maraNa samudgAtathI samavahata sAdhunA je gharama - zailezIkALanA anya samayanA nirjApudgalo * kamabhAva rahita thayelA paramANuo che te pudgalo nizcaya arthamAM che. avazya sakSama-cakSa Adi IndriyanA viSayarahita kahyAM che ? he AyuSyamAna zramaNa e gautame bhagavaMtane kahyuM saMbodhana che. tathA e nizcita che ke te pudgalo sarvalokamAM avagAhIne - sparza karIne rahe che ? gautame prazna karatAM bhagavaMte uttara Apyo, he gautama! avazya ema ja che. bhagavan ! chAsya manuSya te nirjarApudgalonuM anyatva jANe-jue Adi praznane zo avakAza che ? ahIM pUrve kahela hatuM ke pRSTa ane praviSTa zabda dravyo sAMbhaLe che, ItyAdi nirjarApudgalo paNa sarvalokano sparza kare che, to teono paNa zrotrAdimAM sparza ane praveza zuM nathI thato ? tethI prazna kare che - bhagavanuM ! chAstha manuSya, ahIM chAsthanuM grahaNa kevalIno niSedha karavA mATe che, kemake kevaLajJAnI badhA Atmapadezo vaDe sarva jANe che ane jue che. * * * chAsya aMgopAMganAmakarma vizeSa vaDe saMkArane prApta thayela Indriyo dvArA ja jANe che - jue che. tethI chAsthanuM grahaNa che. A hetuthI ja ahIM viziSTa avadhijJAna rahita chavAsthanuM grahaNa karavAnuM che, te nirjarApudgalonuM anyapaNuM eTale be sAdhuonA je nirjarApudgalo che, teonuM paraspara bhinnapaNuM, nAnAva-bIjAnI apekSA sivAya ekanA ja nirjarA pulonuM vaNadinuM vicipaNuM, avamatva-hInapaNuM, tuchava-niHsAspaNuM che. bhagavaMta kahe che - te artha yukata nathI, kemake chAstha manuSya te nirjarApudgalonuM ajavAdi jANato ane joto nathI. e saMbaMdhe prazna kare che- koI karmapudgala saMbaMdhI avadhijJAnarahita deva che, je te nirjarApudgalonuM kaMIpaNa anyapaNuM vagere jANato nathI, joto nathI arthAt devone manuSyo karatAM vadhu Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/426 sAmarthyazALI Indriyo hoya che, temAM deva paNa jANato nathI, joto nathI, to manuSya mATe to zuM kahevuM? eTalA pramANa vaDe te nirjarApudgalo sUkSma kahyA. te evA prakAranA atyaMta sUkSma pudgalo sarva lokane avagAhIne rahe che, paNa te bAdararUpa pudgalo nathI - x - te nirjarA pudgalo sarva lokasparzI che, tethI paNa prazna thAya che - bhagavan! vairayika te nirjarA pudgalono AhAra kare che, e siddha che kemake pudgalo te te sAmagrInA vazI vicitra pariNAma pAmavAnA svabhAvavALA hovAthI AhArarUpe paNa teonA pariNAmano saMbhava che, mAtra A ja bAbata prazna che ke - te nairayiko jANe che - jue che? Adi. bhagavaMtano uttara che na jANatA - na jotA AhAra kare che. kemake te nirjarApudgalo ati sUkSma hovAthI cakSu Adi IndriyonA viSaya rahita che, vairayikone kArpaNa zarIranA pudgala viSayaka avadhijJAna hotuM nathI. e pramANe asukumArathI tiryaMcapaMcendriya sudhI jANavuM. manuSya sUtramAM saMjJIbhUta eTale saMjJIpaNAne prApta thayela ane te sivAyanA bIjA asaMjJIbhUta che. ahIM saMjJI eTale viziSTa avadhijJAnI grahaNa karavo. ke jenA jJAnano viSaya te kArpaNa zarIranA pudgalo che, bAkI badhuM sugama che. 111 vaimAnika sUtramAM - mAyI mithyArdaSTi, mAyA e trIjo kaSAya che, te anya kaSAyonuM upalakSaNa sUcaka che. te jemane che evA mAcIutkaTa rAgadveSavALA mithyAdaeNSTi, te rUpe utpanna thayela. tethI viparIta amAyI samyagdaSTi upapannaka jANavA. ahIM mAyImithyArdaSTi utpanna grahaNathI navamA traiveyaka sudhInA vaimAniko jANavA. jo ke nIcenA kalpomAM ane traiveyakamAM samyagdaSTi devo che, to paNa avadhijJAna kAryaNa zarIranA pudgala viSayaka nathI, tethI teo paNa mAsImithyArdaSTi upapannaka jevA hovAthI upamAnathI mAyImithyArdaSTi zabdathI kahevAya. jeo amAyI samyagdaSTi u5pannaka devo che te anuttara devo che. te be bhede - anaMtaropanna ane paraMparopapanna. jeo utpatinA prathama samayavartI che, teo anaMtaropapanna ane paraMparA vaDe utpanna thayelA te paraMparopapanna kahevAya. temAM jeo anaMtaropanna che, teo te nirjarA pudgalone jANatA-jotA nathI, kemake teone eka samayanA upayogano asaMbhava che ane teo aparyAptA che. paraMparopapanna be bhede - paryAptA, aparyAptA. temAM aparyAptA jotA-jANatA nathI, ItyAdi sUtrArthamAM kahyA mujaba jANavuM. AvazyakamAM avadhijJAna viSayamAM kahyuM che - kAryaNa zarIra dravyane joto kSetrathI lokamAM saMkhyAtA bhAgone jue che, anuttara devo saMpUrNa lokanADIne jue che, mATe upayogavALA te avadhijJAna vaDe nirjarApudgalone jANe-jue ane AhAra kare che. tyAM badhe lomAhArathI AhAra kare che, ema samajavuM. Indriya adhikArAdithI prazna - * sUtra-427 : Adarzane jonAra manuSya Adarzane jue che, potAne jue che ke pratibiMbane prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 jue che ? gautama ! Adarzane jue che, potAne joto nathI, paNa pratibiMbane jue che e pramANe A AlAvAthI asi, maNi, dUdha, pAnaka, tela, phANita ane vasA saMbaMdhe sUtra che. * vivecana-427 : 112 adrazya - ariso, jonAra manuSya zuM Adarzane jue che ke AtmA-zarIrane jue che ? ke pratibhAga-pratibiMba jue che ? prathama ariso to jue che ja, kemake phrUTavALA arIsAne te yathArtha jANe che. paNa potAnA zarIrane joto nathI. kemake teno tyAM abhAva che. potAnuM zarIra potAnA vize rahela che, arIsAmAM rahela nathI. arIsAmAM potAnA zarIranuM pratibiMba jue che, te pratibiMba chAyA pudgalarUpa che. te A pramANe - sarva prakAranI Indriyagamya sthULa vastu caya ane apacaya svabhAvavALI ane kiraNovALI che. kiraNo e chAyA pudgalo che ane teno pratyakSa siddha chAyApudgalo tarIke vyavahAra thAya che. - x - bIjuM jo sthULa vastu koI vastune aMtare rahela hoya ke dUra hoya to tenA kiraNo arIsAdimAM paDatA nathI, tethI te vastu temAM na dekhAya. mATe jaNAya che, chAyApudgalo che. te chAyApudgalo divase abhAsvara vastumAM paDela hoya to svAMbaMdhI dravyAkRti dhAraNa karatAM zyAmarUpe pariNata thAya che, rAtre kRSNarUpe pariNata thAya che. : - te chAyA paramANuo Adarzodi bhAsvara dravyomAM pratibiMbita thayelA sva saMbaMdhI dravyAkRtine dhAraNa karatAM svasaMbaMdhI dravyamAM kRSNa, nIla, zukla ke pIta jevo varNa hoya, te rUpe pariName che, teonI arIsA vageremAM upalabdhi thAya che. tema A sUtramAM manuSyanA chAyA paramANu arIsAmAM saMkramIne potAnA zarIranA varNarUpe ane potAnA zarIranA AkArarUpe pariName che, te pudgalonI temAM upalabdha thAya che. - x - mATe kahyuM ke zarIrane joto nathI, paNa pratibiMbane jue che. A badhuM svamati kalpita nathI, AgamamAM paNa kahyuM che - x - x - mULa TIkAkAre paNa kahyuM che - badhAM Indriyagamya sthUla dravyo caya ane apacaya dharmavALA ane kiraNovALA hoya che jethI arIsA AdimAM jenA kiraNo paDelA che evI sthULa vastunI chAyA dekhAya che. tethI koIpaNa sthULa dravyanuM darzana thAya che. paNa koIne aMtare na rahela athavA ati dUra na hovI joIe. e rIte sUtrapATha sugama che. ahIM nirjarA pudgalo chAstrone Indriyagamya thatAM nathI kemake te atIndriya che ema kahyuM. tethI atIndriya viSayaka prazna * sUtra-428 thI 432 - bhagavan ! kaMbalazATaka AveSTita-pariveSTita hoya, ane te jeTalA avakAzatarane sparzIne rahe che, te jo vistArIe to teTalAM ja avakAzAMtarane sparzIne rahe? gautama ! avazya, kaMbalazATaka tema ja rahe. - - * bhagavan ! staMbha uMco ubho karelo hoya to jeTalA kSetrane avagAhIne rahe, teTalAM kSetrane Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/428 thI 432 113 tIcha lAMbo karIne hoya to paNa sparzane rahe, gautama ! hA, te pramANe ja rahe. bhagavAna ! AkAzathignala-loka konAthI sparza karAyelo che ? keTalA kAya vaDe sparza karAyela che ? te zuM dhamastikAya ke dhamastikAya deza ke hamattikAya pradeza qDe sparza karAyela che ? e pramANe adhamaidDAyao vaDe.. AkAzAstikAya che, ema e prakAre yAvatu pRthvIkAya vaDe yAvatu prasakAya vaDe ke addhAsamaya vaDe sparza karAyela che ? gautama dhamastikAya ane dhamastikAyanA pradeza vaDe sparza karAyela che, paNa dhamastikAyanA deza vaDe sparza karAyela nathI. e pramANe adhamastikAya paNa jANavuM. AkAzAstikAya vaDe sparza karAyela nathI. paNa AkAzastikAyanA deza ane pradeza tuke sparza karAyela che, yAvatu vanaspatikAya vaDe sAza karAyela che. ahRddhAsamaya vaDe dezathI sparza karAyela che ane dezathI sparza karAyela nathI. bhagavAna ! jaMbUdvIpa dvIpa konAthI sparzata che ? keTalA kAya vaDe sparzata che ? dhamastikAya yAvatu AkAzAstikAyathI sparza karAyela che ? gautama ! dhamastikAya vaDe sparzata nathI, paNa tenA deza ane pradeza vaDe sAzIta che. e pramANe adhamastikAya ane AkAzAstikAya paNa jANavA. pRvIkAya cAvatuM vanaspatikAya vaDe sparza karAyela che, trasakAya vaDe kyAMka sparzata che, kyAMka nathI. addhA samaya vaDe sparzata che. e pramANe lavaNayamudra, dhAtakIkhaMDa, kAloda samudra, abhyata+bAhya yukaraddhi paNa jANavA. viroSa e ke adrAsamaya vaDe bAhyapukharAddha dhRSTa nathI. pramANe cAvatuM svayaMbhUramaNa samudra jANavuM. A paripATI A gAthAothI jANavI - [4ra9 thI 431] jaMbUdvIpa, lavaNa, dhAtakI, kAloda, puSkara, varuNa, kSIra, ta, loda, naMdI, raNavara kuMDala, caka... AbharaNa, vastra, gaMdha, utpala, tilaka, jhA, nidhi, rana, varSadhara, kaha, nadI, vijaya, vakSaskAra, ka, Indro... 14 maMdara, aAvAsa, phUTa nakSatra, caMdra, sUrya, deva, nAga, yakSa, bhUta, svayaMbhUmA . 43] e pramANe jema bAhya pukarAddha kahyo tema svayaMbhUmaNa samudra sudhI jANavuM. yAvata teo addhA samaya vaDe sparza karAyelA nathI. bhagavan! loka konAthI sparzata che, keTalA kAya vaDe sparzata che? ItyAdi AkAza kiMgala mAphaka jANatuM. bhagavA Aloka konAthI sAIta che? keTalA kAyathI pazata che? e prazna - gautamAM dhamastikAya cAvatuM AkAzAstikAyathI sparzata nathI. AkAzastikAyanA derANI sparzata che [dezathI sparzata ] pRnI kAsa yAtuM addhA samayathI sparzata nathI. te eka ajItano deza che, anaMta agara vadhu guNo vaDe yukta che, savakAzI anaMta bhAga jUna che. * vivecana-428 thI 43ra : kaMbalarUpa zATaka, A vA atyaMta saMkeleluM hoya tyAre jeTalA AkAza [21/8] 114 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pradezane sparzIne - avagAhIne rahe, tene vistRta karyuM hoya to paNa te teTalA avakAzAMtara - AkAzapadezone sparzIne rahe ? gautama ! avazya rahe. ahIM 'tta' e nizcayArthaka che. saMkSepArtha A che - kaMbala vastra saMkelela hoya tyAre jeTalA AkAza pradeza avagAhe, teTalA ja AkAzapadeza vistAryuM hoya tyAre paNa avagAhe che. kevaLa ghana ane pratara rUpe bheda che, pradezonI saMkhyA tulya che. A artha netrapaTane AzrIne anya sthaLe paNa kahelo che, e pramANe sthUNA artha paNa kahevo. AkAza thimmala- AkAzarUpI paTamAM thIgaDA samAna loka kahevAya che. kemake te vistRta paTa jevA moTA bAhya AkAzanA thIgaDA jevo lAge che. te konAthI pRSTa - vyApta che ? A sAmAnya rUpe prazna karyo. have vizeSarUpe pUche che - keTalA kAyo vaDe spazayeila che ? ahIM 'vA' zabda prakAramaMtara sUcaka che, te prakAramaMtara sAmAnyathI vizeSarUpa che. tethI pratyeka kAya saMbaMdhe vizeSarUpe pUche che - x - dhamastikAyathI pRSTa che, kemake dhamastikAya lokamAM rahelo che. dharmAstikAyA dezathI pRSTa nathI, kemake je jenAthI sarvarUpe vyApta che, te tenA ja deza vaDe vyApta nathI. paNa pradezathI vyApta che kemake temAM badhA dhamastikAyanA pradezo rahelA che. - x AkAzAstikAya saMpUrNa dravya vaDe spaSTa nathI. kemake loka AkAzAstikAyano deza mAtra che. paNa tenA deza ane pradezo vaDe vyApta che. sUma pRthvIkAyAdi paNa sakalaloka vyApI che, tethI tenA vaDe paNa loka sarvarUpe vyApta che trasakAya vaDe kadAcit RSTa che, jyAre samuThThAta prApta kevaLI cothA samaye potAnA pradezothI, sarvalokane vAta kare, tyAre te trasakAya vaDe spaSTa che. bAkInA kALe spaSTa nathI, kemake lokamAM badhe sthaLe trasakAya hotA nathI. e pramANe jaMbUDhIpAdi saMbaMdhe sUNo jANavA. paraMtu bAhya pukarAddhadvIpamAM addhAsamaya vaDe pRSTa nathI kemake addhA samaya aDhIdvIpa-samudramAM ja che. - 4 - gAthA-sarva dvIpa samomAM madhyavartI jaMbudvIpa che. tene cotarapha vIMTI lavaNa samudra rahelo che. pachI dhAtakIkhaMDadvIpa che. pachI kAloda samudra che, pachI pukaravaradvIpa che, pachI dvIpanA samAna nAmavALA samudro che. tethI pachI pukaravara samudra che pachI varNavara dvIpa ane samudra, kSIravaradvIpa ane samudra, dhRtavara dvIpa * dhRtoda samudra, IzuvaradvIpa ane samudra, naMdIzvara dvIpa ane samudra. A AThe dvIpa-samudro eka pratyAvatAra che. pachInA trityAvatAra rUpa che. jemake - aruNa, aruNavara, arNavarAvabhAsa pachI kuMDala, kuMDalavara, kaMDalavarAvabhAsa caka, cakavara, cakavarAvabhAsa. ahIM krama A che - naMdIzvara samudra pachI araNadvIpa-cAraNasamudra, arNavadvIpa - araNavarasamudra ItyAdi keTalA dvIpa-samudro kahevA ? tethI tenA nAmano saMgraha karI be gAthA kahe che - je koI AbharaNanA nAmo hoya, jemake- hAra, addhahAra, ratnAvalI, kanakAvalI Adi je koI vastranA nAmo hoya, koThapurAdi gaMdhanA nAmo hoya, jalaruha-caMdrodyota Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/1/-/428 thI 432 115 Adi je utpalanA nAmo hoya, tilaka Adi je vRkSanA nAmo hoya, zatAdi padAnA nAmo hoya, ratnaprabhAdi pRthvInA je nAmo hoya, navanidhi-cauda ratnonA nAmo, callahimavaMtAdi varSadhara parvatanA nAmo, pAdi drahonA nAmo, gaMgAdi nadInA nAmo, kacchAdi vijayo, mAlyavaMtAdi vakSaskAra parvato, saudharmAdi kalyo, zakAdi Indro, kRti kAdi nakSatro, caMdra-sUryanA je nAmo che, te badhAMne tripacAvatAra karIne kahevA. jemake hAradvIpa-hArasamudra, hAsvaradvIpa - hAravarasamudra, hAravarAvabhAsahIpa-hAvarAvabhAsa samudra ItyAdi rUpe gipatyAvatAra kahevA. A pramANe sUcavarAvabhAsadvIpa sUryAvarAvabhAsa samudra sudhI kahevuM. pachI devadvIpa-devasamudra, nAgadvIpa-nAgasamudra, cakSadvIpa-cakSasamudra, bhUtadvIpabhUta samudra, svayaMbhUramaNadvIpa-svayaMbhUmaNasamudra e pAMce dvIpa ane samudro ekarUpavALA che. A vAta jIvAbhigama sUtra ane tenI cUrNimAM paNa kahela che. - have loka zabda vaDe ja loka saMbaMdhe prazna karavA sUtrakAra kahe che - loka konAthI sparzIta che ? Adi sUtra sugama che. aloka - e jIvadravyano deza che - AkAzAstikAyano deza che. kemake lokAkAza vaDe hIna che. A ja kAraNe guralaghurUpa che, kemake amUrta che. anaMta agurulaghu guNo vaDe yukta che. kemake dareka pradeze sva ane para bhedathI bhinna anaMta agurulaghu paryAyo hoya che. alokanA pramANa mATe kahe che, te lokAkAzanA khaMDarahita sarva AkAza pramANa che. che pada-15, uddeza-2 @ 116 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 samayanA aMtamuhartAnI che. e pramANe sparzana Indriya nirvatanA sudhI javuM. nairayikothI vaimAnika sudhI jANatuM. bhagavanA keTalA prakAre Indriyalabdhi che ? gautama / pAMya bhede - pondriya labdhi cAva4 sparzanendriya labdhi. e rIte nairayika cAvata vaimAnikone jANavA paNa jene jeTalI Indriyo hoya tene teTalA bhede Indriyalabdhi kahevI. bhagavAna ! Indriya upayogakALa keTalA bhede che? gautamAM pAMca bheda - zroendriya sAvavuM anendriya upayogAddhA. e pramANe nairavikathI vaimAnika sudhI jANavA. paNa jene jeTalI Indriyo hoya tene teTalA prakAre Indriya upayogakALa kahevo. bhagavan! A zrotra-cakSu-dhANa-jillA-sparzana IndriyonA jaghanya upayogakALa, utkRSTa upayogakALa, jaghanya-utkRSTa upayoga kALamAM koNa konAthI abha, mahu, tulya, vizeSa che ? gautama! sauthI thoDo cakSuIndriyano jaghanya upayoga kALa che, zoendriya jaghanyopayoga kALa vizeSAdhika che, ghANendriya . jaghanyopayoga kALa vizeSAdhika che, jihendriya jaghanyopayoga kALa vizeSa adhika che. utkRSTa upayogakALamAM sauthI thoDo ca@Indriyano upayoga kALa che. tenAthI zrotra-dhANa-jillA-spana Indriyano uttarottara vizeSAdhika che. sparzanendriyanA jaghanya upayogakALathI cakSuIndriya utkRSTa upayogakALa vizeSAdhika che, tenAthI zroma dhANao jillA sazani Indriyano utkRSTa upayogakALa kramazaH vizeSAdhika che. bhagavAna ! keTalA prakAre IndriyAvagrahaNA thAya che ? gautama ! pAMca prakAre * zroendriya yAvat sparzanendriyAvaha. ema nairayikothI vaimAnikane sva IndriyAnusAra kahevA * vivecana-433 thI 435 : AraMbhe adhikAra saMgrAhaka be gAyA che. pahelA Indriyono upacaya kahevo. je vaDe Indriya upacayane prApta thAya te upacaya-Indriya yogya pudgala saMgraha zakti, Indriyapati. pachI nirvatanA kahevAnI. nirvatanA-bAhya ane atyaMtararUpa nivRtti * AkAra mAtranI utpatti. pachI nirvatanA keTalA samaye thAya che ? e praznamAM asaMkhyAtA samaye thAya che, tema uttara Apavo. pachI IndriyAvaraNanA kSAyopazamarUpa IndriyonI labdhi kahevI. pachI IndriyanA upayogano kALa kahevo. pachI ayubahanavamAM IndriyanA upayokALamAM pUrva-pUrva uttara-uttara IndriyanuM vizeSAdhikapaNuM kahevuM. pachI avagraha-jJAna kahevuM, te apAyAdinA bhedathI aneka prakAre che, mATe apAya kahevo, pachI IhA, pachI vyaMjanAvagraha, 4 zabdathI arthAvagraha kahevo. pachI atIta, baddha, puraskRta dravya ane bhAva Indriyano vicAra karavAno che. pahelA Indriyopacaya sUtra kahe che - te sUjha sugama che, paraMtu nairayikAdine che pahelA uddezanI vyAkhyA karI, have bIjAne kahe che - * sUtra-433 thI 435 : [433,434] Indriyopacaya, nirvatanA, tenA asaMkhyAta samayo, labdhi, upayogano kALa, (alAbhahatamAM vizeSAdhika) avagAhanA, jApAya, hA, vyaMjanAvagraha, athavigraha, atItabaddhapuraskRta dravyendriya ane bhAvendriya. [e bAra adhikAro bIjA uddezAmAM che.] [35] bhagavAna ! keTalA prakAre Indriyopacaya che ? gautama pAMca prakAre - zroendriyopacaya, cakSurindriyopacaya, dhANendriyopacaya, jilaeNndriyopacaya, anendriyopacaya... bhagavan! mairayikone keTalo Indriyopacaya che ? gautama ! pAMca bhede - zroma sAva spana Indriyopacaya. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalA bhede Indriyopacaya kahevo. bhagavana! Indriya nirvatanA keTalA bhede che ? gautama! pAMca bhede - zroendriya nirvatanA cAva4 sparanendriya nirvatanA. e rIte nairavikathI vaimAnika sudhI, jene jeTalI Indriyo hoya te kahetI. bhagavana! zroendriya nirvatanA keTalA samayanI che ? gautama ! asaMkhyAtA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/2/-/433 thI 435 113 jeTalI Indriyono saMbhava jene hoya te kahevo. temAM svairayikathI svanitakumAra sudhI pAMca bhede Indriyopacaya hoya, pRthvI Adi pAMcane eka prakAre, beIndriyone be bhede, teIndriyane traNa bhede, caurindriyane cAra bhede, paMcendriya-tiryaca, manuSya, vyaMtara, jyotika, vaimAnikone pAMca bhede Indriyopacaya hoya che. krama A pramANe che - sparzana, rasana, ghANa, cakSu, zrotra. e rIte nirvatanAdi saMbaMdhe sUtro jANavA. paNa IndriyopayogAddhA * jeTalA kALa sudhI Indriyo vaDe upayogavALo hoya te kALA kahevo. Indriyo vaDe avagraha-jJAna kahevAya che. A sAmAnyathI pUchyuM, sAmAnya vizeSane Azrita hoya mATe apAyAdi sUtro * sUtra-436 - bhagavanA keTalA bhede Indriya apAya che ? gautama pAMca bheda - joksa apAya yAvata sparzanendriya apAya. e pramANe nairayiko yAvatuM vaimAnika svasva IndriyAnusAra jANavA. bhAvanA IA keTalA bheTe che ? gautamAM pAMca bheTa : jonendriya IhA cAvatu anendriya IhA. zeSa apAyavatuM. bhagavan! avagraha keTalA bhede che ? gautama be bhede- vAha ane vyaMjanAvagraha. bhagavAna ! hAMjanAvagraha keTalA bhede che? gautama cAra bheda - zroTondriya vyaMjanAvagraha, dhrANendriya vyaMjanAvagraha, jilaeNndriya vyaMjanAvagraha, sparzanendriya vyaMjanAvagraha. bhagavAna ! Athavigraha keTalA bhede che ? gautama! cha bhede - zroma cAvatuM sparzanendriya arthAvagraha, noIdriya athavagraha, bhagavana! nairayikone keTalA bhede avagraha che ? gautama bhede. athavigraha ane vyaMjanAvagraha. ema asurakumArAdi daze kahevA. bhagavana | pRedIkAyikane keTalA bhede avagraha che ? gautama bheda - athavigraha, vyaMjanAvagraha. bhagavan! pRthvI vyaMjanAvagraha keTalA bheda che ? gautama! eka-sparzanA vyaMjanAvagraha. bhagavan! pRvIkAyikane keTalA bheda athavagraha che ? gautama! eka sAnandriya agavigraha. e pramANe vanaspati sudhI kahevuM. e pramANe beIndriyone vyaMjanAvagraha be bhede che, athavigraha be bhede che. e pramANe teIndriya ane caurindriya paNa jANavA. paraMtu IndriyanI vRddhi karavI. caurindriyone vyaMjanAvagraha gaNa bhede, athavagraha cAra bhede che. bAkInA vaimAnika sudhInAne nairayikanI mAphaka jANavA. - vivecana-436 :sUtramAM pravaprada * rUpa jJAna vaDe avagRhIta, sAmAnyathI jANela ane IhA jJAna 118 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra vaDe Ihita-vicArela arthanA nirNayarUpa je adhyavasAya te apAya. A zaMkhano ja zabda che ItyAdi nizcayAtmaka bodha te apAya. IhA-sabUta arcanI vicAraNArUpa ceSTA arthAt avagraha pachI ane apAya pUrve sabhUta arthavizeSane grahaNa karavA tarapha ane asadabhUta artha vizeSano tyAga karavA abhimukha. prAyaH ahIM zaMkhAdinA madhurasvAdi zabda dharmo jaNAya che. AvI mati vizeSa te IhA. bhANa - sabhUta arthagrahaNa, asabhUta arthatyAga mATe abhimukha bodha vizeSa te IhA. avagraha be bhede - athavigraha, vyaMjanAvagraha. arthano meva - apakRSTa, 'huM - jJAna, arthAt jeno nirdeza karI zakAya evA sAmAnya rUpAdi arcanuM grahaNa, te arthAvagraha. vyaMjanAvagraha-je vaDe artha pragaTa karAya te vyaMjana eTale upakaraNendriya ane zabdAdi rUpe pariNata thayelA dravyono paraspara saMbaMdha. kemake saMbaMdha thavAthI ja zrotrAdi Indriyo vaDe te - te artha pragaTa karI zakhAya che. tethI Indriyo ane zabdAdi arthano saMbaMdha te vyaMjana. jema dIvA vaDe ghaDo pragaTa karAya * x * saMbaMdhane prApta zabdAdirUpa arthanuM avyaktarUpa jJAna te vyaMjanAvagraha, upakaraNendriyane prApta zabdAdi pariNAmavALA dravyano avagraha - avyakta jJAna te vyaMjanAvagraha. (zaMkA) pahelA vyaMjanAvagraha thAya, pachI arthAvagraha thAya che, to ahIM prathama arthAvagraha kema kahyo ? (samAdhAna spaSTa rUpe jaNAya che, mATe pahelA athavagraha kahyo. te spaSTa rUpe badhAM prANI vaDe anubhavAya che. kemake atyaMta zIgha gamanAdi kriyAmAM eka vakhata jaldIthI jJAna thAya che. - x * vaLI athavagraha sarva indriyo ane mana dvArA thAya che, vyaMjanAvagraha tema thato nathI. mATe pahelA kaho. have vyaMjanAvagraha pachI arthAvagraha thAya che, e kramane AzrIne pahelAM vyaMjanAvagrahanuM svarUpa pratipAdana kare che - x * x * zrotra vagere cAra Indriyono vyaMjanAvagraha thAya che. cA ane manano thato nathI, kemake te baMne prApta viSayane grahaNa kare che. teno vizeSa vicAra naMdItra TIkAmAM che. athavigraha cha prakAre che. zrobendriyAvagraha zrotra vaDe vyaMjanAvagraha thayA pachI eka samayamAM jeno nirdeza thaI zake evuM sAmAnya mANa arthanuM jJAna te zrobendriyAthavagraha. e pramANe ghANa, jillA, sparzana IndriyanA arthAvagraha kahevo. yakSa ane manano vyaMjanAvagraha thato nathI, tethI te baMneno prathama ja svarUpa, dravya, guNa, kriyAnI kalpanArahita, jeno nirdeza na thaI zake evA sAmAnya mAtrA svarUpavALA arcanA jJAnarUpa arthAvagraha jANavo. noIndriyAthavagraha - mana, te dravya ane bhAva be prakAre che. mana:paryApti nAmakarmanA udayathI manoyogya vargaNAnA pugalo grahaNa karI manarUpe pariNamana karavuM te dravyamana - X - X - dravyamanane avalaMbI jIvano je mananapariNAma te bhAvamana. naMdI mUrti - mananA pariNAmanI kriyAvALo jIva te bhAvamana. - x - temAM ahIM bhAvamananuM prayojana che, kemake tenA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/-/436 119 grahaNathI avazya dravya mananuM paNa grahaNa thAya che ane dravya mana vinA bhAva manano saMbhava nathI. bhAvamana sivAya bhava sthakevalI mAphaka dravya mana saMbhave che. * * * * * avagraha grahaNa upalakSaNa che. tethI noIndriya arthAvagrahanuM sAkSAt grahaNa che, IhA-apAya upalakSaNathI gRhita che. * sUtra-433 - bhagavAna ! Indriyo keTalA bhede che? gautama ! be bheda - dravyendriya ane bhAvedriya. bhagavana ! dvabendriyo keTalA bheda che ? ATha bheda - be zama, be netra, be ghANa, jIbha ane sparzana. bhagavana ! bairayikone keTalI dravyendriyo che ? ukta ATha ja. e pramANe asura yAvat svanitakumAra jANavA. bhagavana ! praNavIkAcikane dravyendriya keTalI hoya ? gautama eka, sparzanendriya. ema vanaspatio sudhI che. bhagavana ! meIndrayone keTalI dravyandriyo hoya ? gautama be - sparzana ane jillA. teIndriyone keTalI dravyendriyo hoya ? cAra - be dhANa, nAsikA, jIhA. caurindriya vize prazna - cha dravyendriyo hoya - be netra, be nAsikA, jIbha ane ani. bAkI badhAM jIvone nairayikonI jema vaimAnika sudhI jANavA. bhagavana! ekaika nairayikane keTalI dravyendriyo atItamAM thayelI che? gautamA anaMta keTalI dravyo baddha-vidhamAna hoya ? gautama! ATha. keTalI bhAvikALe thaze ? gautama! ATha, nava, sattara, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta. e pramANe anitakumAra sudhI kahevuM. ema pRnI, A, vanaspatikAyiko paNa jANavA. paraMtu "keTalI baddha-vartamAna Indriyo hoya'', te vananA uttaramAM eka sAzanendriya-ktavyandriya kahetI. ema teukAyika ane vAyukAyikamAM paNa kahevuM. paNa bhAvimAM thanArI jaghanyathI nava ke daza dravyendriya hoya. e pramANe beIndriyone paNa kahetI. paNa baddha dravyendriya praznamAM be dvabendriyo kahevI. ema teIndriyo paNa jANavA, paNa teone cAra baddha dravyandriyo hoya. ema caurindriya paNa jANavA, paNa teone cha baddha dravyendriyo hoya. paMcendriya tiryaMcayonika, manuSyo, vyaMtaro, jyotiSa, saudharma-IzAnanA devo asurakumArasvata kahevA. vizeSa - manuSyane dravyandriyo bhAvimAM koIne hoya * koine na hoya. jene hoya tene ATha, nava, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dvondriyo hoya. sanakumAra, mAhendra, bahAlokathI Avyuta sudhI ane jhaveyaka detone nairayikanI mAphaka jANavA. bhagavana ekaika vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devane keTalI dravyandriyo pUrve thaI ? gautama! anaMta dravyendriyo thaI hoya. keTalI baddha hoya ATha, keTalI bhAvimAM thanArI hoya? ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. saviisaddha devane bhUtakALa anaMta dravyendriyo thaI hoya, baddha-ATha 120 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra hoya, bhAvimAM thanArI ATha hoya. bhagavanA nairayikone keTalI dravyandriyo pUrve thaI hoya? gautamAM anaMtI. keTalI baddha hoya? asaMkhyAtI. bhArvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta. e pramANe veka devo sudhI jANatuM. paNa manuSyone baddha dravyandriyo kadAca saMkhyAtI, kadAca asaMkhyAtI hoya. vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devone atIta kALe anaMta, baha8-asaMkhyAtI, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI dravyandriyo hoya. savasiddha devono prata - adItakALe anaMta baddha-saMgAtI, bhAvisaMkhyAtI bhagavatu ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalI dravyandriyo bhutakALe thayelI hoya? gautamAM anaMta vartamAnamAM ? ATha. bhAvimAM thanArI ? koine hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya, tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. hoya, tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. bhagavAna ! ekaika nairamikane asukumArapaNAmAM keTalI dravyandriyo atIta kALe thaI hoya ? gautama ! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thAya ? gautama ! koIne thAya, koIne na thAya. jene thanArI hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta thanArI hoya. oma svanitakumAra sudhI jANatuM. bhagavAna ! ekaika nairacikane pRthvIkAyikapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrve thayelI hoya ? gautama! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanArI hoya? koIne hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya tene eka, be, traNa, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe cAvata vanaspatikAyikapaNAmAM jANavuM. bhagavana ekaika nairasikane beIndriyapaNAmAM keTalI dvabendriyo pUrva kALe thaI hoya? gautama ! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanArI hoya ? koIne hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya tene be, cAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta thAya. ema teIndriyapaNAmAM jANavuM, paNa bhAvimAM thanArI cAra aTha, bAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyandriyo hoya. ema caurindriyapaNAmAM paNa jANavuM, paNa bhAvimAM thanArI che, bhAra, aDhAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke AnatI hoya. jema asurakumArapaNAmAM kahyuM, tema paMcendriya ticipaNAmAM paNa jANavuM, manuSyapaNAmAM paNa ema ja jamavuM, paraMtu bhAvimAM ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI ke anaMta dvabendriyo thAya. manuSya sivAya badhAMne manuSyapaNAmAM dravyendriya bhAvimAM thanArI koIne hoya, koIne na hoya'', evuM na kahevuM. vyaMtara, jyotiSa, saudharma yAva4 jhaveyakapaNAmAM dvabendriya pUrvakALe anaMta thayela hoya, baddha dravyandriyo nathI, bhAvimAM thanArI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/-/437 121 koIne hoya, koIne na hoya. jene hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyandriyo thavAnI hoya.. bhagavAna ! ekaika nairayikane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjitapaNAmAM keTalI dravyandriyo bhUtakALe thayela hoya ? na hoya. [baddha paNa na hoya keTalI bhAvimAM thanAra hoya? koIne hoya * koIne na hoya. jene thanAra hoya tene ATha ke soLa thanAra hoya. sarvArthasiddha devapaNAmAM atIta ane baddha dravyendriyo nathI, bhAvimAM thanArI koIne hoya-koIne na hoya. jene bhAvimAM thavAnI che, tene ATha dvabendriyo thanAra hoya. e pramANe nairayika daMDaka mAphaka asurakumAra daMDaka kahevo. yAvata paMcendriya tiryaMcadaMDaka kaheto. paNa jene sthAnamAM jeTalI baddha vartamAna pratyendriyo hoya tene teTalI kahevI. bhagavana ! ekaika manuSyane nAkapaNAmAM drondriyo pUrvakALe keTalI thaI hoya ? gautama! anaMta. keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thAya ? koIne thAya - koIne na thAya. jene thanArI hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyendriyo hoya. e pramANe paMcendriya ticiyonipA sudhI jANavuM. paNa ekendriya ane vikasendriyamAM jene jeTalI thanAra hoya, tene teTalI kahevI. bhagavan! ojheka manuSyane manuSyapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrve thayela hoya ? gautama! koIne hoya - koIne na hoya. jene thanAra hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. vyaMtara, jyotiSa cAvata raiveyakapaNAmAM jema nArakapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. bhagavan! ekaika manuSyane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrvakALe thaI hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha ke soLa hoyakeTalI baddha hoya? keTalI bhAvimAM thanAra hoya? koIne hoya * koIne na hoya. jene hoya tene ATha ke soLa hoya. bhagavan! ekaika manuSyane savathisiddhadevatvamAM keTalI dravyendriyo atIta kALe thaI hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvi keTalI hoya? koine hoya ... koIne na hoya. jene thanAra hoya, tene lTha hoya. | vyaMtara ane jyotika nairayikavatu jANavA, saudharma deva nairayikavata kahevo. paNa saudharma devane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devatvamAM keTalI dravyandriyo pUrvakALe hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? gautama ! koIna hoya * koine na hoya, jene hoya tene ATha ke soLa thanArI hoya. savathisiddha devapaNAmAM nairayikava4 kahevuM. e pramANe cAvatuM veyaka devane cAvat sarvArtha siddha devapaNAmAM ema ja kahevuM. 122 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bhagavana! ekaika vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devane nairayikapaNAmAM keTalI dvondriyo atItakALe thaI hoya? anaMta hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI na hoya. e pramANe paMcendriya tici sudhI kahetuM. manuSyapaNAmAM dravyenidrayo atItakALe anaMta hoya, baddha na hoya, bhAvimAM thanArI ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. vyaMtara ane jyotika sairayikava4 kahevA. saudharmadivatvamAM atItakALe anaMta thaI hoya, vartamAnakALe nathI, bhAvimAM thanArI koIne hoya - koIne na hoya jene hoya tene ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. e pramANe veyakapaNA sudhI jANatuM. vijayAdi cAramAM pUrvakALe koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya, baddha keTalI hoya? ATha bhAvimAM thanArI keTalI hoya? koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya. bhagavan! ekaika vijayAdi cAra devane saviisaddha devapaNAmAM keTalI vyandriyo bhUtakALa hoya? na hoya. keTalI baddha hoya? na hoya. keTalI bhAvimAM thavAnI hoya? koIne hoya - koIne na hoya, jene hoya tene ATha thanArI hoya. bhagavana! ekaika savathasiddha devane nairayikapaNAmAM keTalI dravyandriyo atIta kALe hoya ? gautamAM anaMta vartamAna keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? na hoya. ema manuSya sivAya veyakakSA sudhI navuM. paNa manuSyapaNAmAM dravyendriyo pUrvakALe anaMta hoya, vartamAnamAM na hoya, bhAvimAM thanArI ATha hoya. vijayAdi cAra devapaNAmAM dravyendriyo atIta kALe koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya. keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanAra hoya? na hoya. bhagavatu ! ekaika savasiddha devane savathisiddhapaNAmAM keTalI dravyendrayo atItakALe hoya ? gautama ! na hoya. vartamAnamAM ? ATha hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhagavA nairayikone nairayikapaNAmAM dravyandriya atItakALe keTalI hoya? gautamAM anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? asaMkhyAtI. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta bhagavanA nairayikone asukumArapamAmAM keTalI dravyandriyo pUrva kALe hoya? gautama anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta hoya. e pramANe veyakadevapaNA sudhI jANavuM. bhagavana nairayikone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI dravyendriyo atItakALe hoya? na hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya ? asaMkhyAtI hoya. e pramANe sA[isiddhadevapaNAmAM paNa jANavuM. ema paMce tiryaMca savathisiddha devapaNAmAM kahevA. paraMtu vanaspatikAyikone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita, savathiiisaddha delapaNAmAM bhAvimAM thanAra dravyendriyo anaMta hoya. manuSya ane savathisiddha sivAya badhAMne svasthAna AzrIne baddha dravyendriyo Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/2/-/437 asaMkhyAtI hoya, parasthAnane AzrIne baddha dravsendriyo na hoya. vanaspatikAyikone ba dravyendriyo anaMta che. manuSyone nairamikapaNAmAM dravyendriyo atItakALe anaMta hoya. vartamanakALe nathI, bhAvimAM thanArI anaMta hoya, e pramANe traiveyakadevapaNA sudhI jANavuM. paNa svasthAnamAM dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe kadAca saMkhyAtI hoya, kadAca asaMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI anaMta hoya. 123 bhagavan ! manuSyone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrvakALe hoya? saMkhyAtI hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? nathI. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? kadAcita saMkhyAtI hoya, kadAcit asaMkhyAtI hoya. e pramANe sarvArtha siddha devapaNAmAM dravyendriyo pUrvakALe nathI, vartamAnakALe nathI, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. Ama caiveyaka devo sudhI jANavuM. bhagavan! vijayAdi cArane nArakapaNAmAM dravyendriyo atItakALe keTalI hoya? gautama ! anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? na hoya. e pramANe jyotikadevatvamAM sudhI paNa jANavuM. paraMtu manuSyapaNAmAM dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe na hoya ane bhAvimAM thanAra asaMkhyAtI hoya. e pramANe yAvat jaiveyaka devapaNAmAM svasthAna apekSAe atItakALe asaMkhyAtI hoya. vartamAnakALe asaMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanAra asaMkhyAtI hoya. sarvArthasiddha devapaNAmAM dravyendriyo atItakALu na hoya, vartamAnakALe na hoya, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. bhagavan ! sathisiddha devone nAkapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrvakALe hoya ? gautama! anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? na hoya. e pramANe manuSya sivAya yAvat traiveyaka devapaNAmAM jANavuM. manuSyapaNAmAM dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe na hoya, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. vijayAdi cAra anuttaramAM dravyendriyo atItakALe keTalI hoya ? saMkhyAtI. vartamAnakALe ? na hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhAvimAM thanArI? na hoya. sathisiddha devone sathisiddhapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrva kALe hoya ? na hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? saMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI keTalI hoya? na hoya. bhagavan ! bhAvendriyo keTalI hoya? pAMca. zrokendriya yAvat sparzanandriya. bhagavan ! nairayikone keTalI bhAvendriya hoya ? pAMca - zroprendriya sAva sparzanendriya. e pramANe jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalI vaimAnika sudhI kahevI. bhagavan ! eka-eka nairayikane bhUtakALamAM keTalI bhAvendriyo hoya? gautama ! anaMta hoya. vartamAnakALe ? pAMca hoya. bhAvimAM thanArI ? pAMca, daza, prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 agiyAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe asukumAro paNa jANavA, paNa tene bhAvimAM thanArI pAMca, cha, saMkhyAtI, saMkhyAtI ke anaMta bhAlendriyo hoya. e pramANe AnitakumAra sudhI jANavuM. A pramANe pRthvI, a, vanaspatikAyikane paNa jANavuM. be-traNa-cAra IndriyavALAne paNa jANavA, te ane vAyune paNa emaja kahevA. paNa bhAvimAM thanArI cha, sAta, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta bhAvendriyo hoya. paMcendriya tiryaMcane sAvat IzAnadevane asurakumAravat jANavA. paraMtu manuSyane bhAvimAM thanArI bhAvendriyo koIne hoya - koIne na hoya, ema kahevuM. sanakumAra cAvat traiveyakane nairayikanI jema jANavA. vijayAdi cAra anuttara devane dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe pAMca hoya, bhAvimAM thanArI pAMca, daza, paMdara ke saMkhyAtI hoya, savArtha siddha devane atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe pAMca hoya, bhAvimAM thanArI pAMca hoya. bhagavan ! nairasikone keTalI bhAvendriyo atIta kALe hoya ? gautama ! anaMta. vartamAnakALe ? asaMkhyAtI. bhAvimAM thanArI ? anaMta hoya. e pramANe jema dravyondriyomAM bahuvacana vaDe daMDaka kahyo, tema bhAvendriyamAM paNa kahevo. paraMtu vanaspatikAyikone vartamAnakALe bhAvendriyo anaMta hoya. bhagavan ! patyeka nairayikane nairayikapaNAmAM keTalI bhAvendriyo atItakALe hoya? gautama! anaMta. vartamAnakALe keTalI hoya? pAMca. bhAvimAM thanArI ? koIne hoya - koIne na hoya, jene hoya tene pAMca, daza, paMdara, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe asukumArathI AnitakumAra sudhI jANavA, paNa vartamAnakALe na hoya. pRthvIkAyikathI yAvat beIndriyapaNAmAM jema dravyendriyo kahI, tema bhArendriyo kahevI. 124 teIndriyapaNAmAM paNa temaja kahevuM, paraMtu bhAvimAM thanArI traNa, cha, nava, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta bhAvendriyo kahevI. urindriyapaNAmAM paNa ema ja jANavuM, paraMtu bhAvimAM thanArI bhAtendriyo cAra, ATha, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe dravyendriyonA cAre pATha mujaba ahIM cAre pATha kahevA paraMtu trIjA pAThamAM jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalI Indriyo bhAvimAM jANavI. cothA pAThamAM dravyendriyavat kahetI. yAvat sasiddhadevapaNAmAM atItakALe bhAlendriyo na hoya, vartamAnakALe saMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI na hoya. * vivecana-437 1 bhagavan ! Indriyo keTalA prakAre che ? sUtra sugama che. - x - x - eka jIva saMbaMdhe atIta, baddha, puraskRt dravyendriya vicAramAM puraskRta-bhAvi dravyendriya ATha, soLa Adi kahI che. je nairayika pachInA ja bhavamAM manuSyatva pAmIne siddha thAya, tene manuSyabhava saMbaMdhI ATha Indriyo, pachInA bhavamAM tiryaMcapaNu pAmI pachI manuSyatva Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15/2/1/437 pAmI siddha thAya tene baMne bhavanI thaIne soLa Indriyo hoya. je nakathI nIkaLI tiryaMca paMcendriya, pRthvIkAyAdika, pachI manuSya thAya tene sattara dravyendriyo hoya. saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMtakALa rahenArane teTalI-teTalI dravyendriyo hoya. asukumAra sUtramAM bhAvi ATha, nava Adi Indriyo kahI. temAM sIdho manuSyatva pAmI siddha thAya tene ATha dravyendriyo hoya. asurathI IzAnadeva sudhI pRthvI AdimAM jaIne pachI manuSyatva pAmI siddha thAya to tene nava Indriyo hoya, saMkhyAtI-asaMkhyAtI-anaMta dravyendriyo pUrvavat. 125 pRthvI-pANI-vanaspati sUtramAM - 4 - manuSyatva pAmI siddha thAya tene ATha, eka pRthvI Adi bhava pachI manuSyatva pAmI siddha thAya tene nava dravyendriyo thAya. teukAya-vAyukAya marIne anaMtara manuSyatva na pAme. paNa vikalendriya pachI anaMtara manuSyatva pAme, paNa teo siddha na thAya. tethI temane jaghanyathI nava ke daza dravyendriyo hoya. bAkInA pUrvavat. manuSya sUtramAM bhAvi dravyendriya koIne hoya - koIne na hoya. temAM te bhave siddha thanArane na hoya, bAkInAne hoya. anaMtara bhave siddha thAya to ATha, vacce pRthvI Adi eka bhava karIne siddha thAya to nava, bAkInAne pUrvavat kahevI. sanatkumArathI traiveyaka devone nairayikavat kahevA, vijayAdi cAra devanA sUtromAM - anaMtara bhave manuSyatva pAmIne siddha thAya tene ATha dravyendriyo hoya, be manuSya bhave siddha thAya tene soLa dravyendriyo, vacce devapaNu pAmIne manuSya thaI siddha thAya, tene covIza ane saMkhyAto kALa saMsAramAM rahenArane saMkhyAtI dravyendriyo hoya che. paNa vijayAdi cAra devone asaMkhyAta ke anaMtakALa saMsAra na hoya. sarvArthasiddha pachInA bhavamAM avazya siddha thAya, mATe tene ATha dravyendriya hoya. bahuvacanamAM nairayikone baddha vyendriyo asaMkhyAtI kahI, kemake nairayiko asaMkhyAtA che. manuSya sUtramAM kadAca saMkhyAtI - kadAca asaMkhyAtI kahI, kemake - x - garbhaja manuSyo saMkhyAtA che, saMmUrNima kyAreka sarvathA na hoya, hoya to teno samAveza karatAM asaMkhyAtI dravyendriyo temane hoya. - X - 4 - eka eka vaicikane tairacipaNAmAM dravyendriya bhAvimAM nairacipaNuM na pAme tene na hoya, jo pharI nakapaNuM pAmanAra hoya to eka vakhatamAM ATha ItyAdi jANavuM. manuSyamAM tema na kahyuM, kemake manuSyatvamAM avazya pharI Agamana thavAnuM che, tethI jaghanyathI avazya ATha hoya. vijayAdi cAramAM - X - vizeSa e ke tyAM gayela jIva maraNa pAmI, tathAsvabhAvathI kadi paNa nairayikathI tiryaMca paMcendriya, vyaMtara, jyotiSkamAM na Ave, paNa manuSya ane saudharmAdimAM Ave ItyAdi sugama che. - x - x - muni dIparatnasAgare karela pada-15-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa 126 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pada-16-prayoga' @ -- * - * - * -- 0 e pramANe pada-15nI vyAkhyA karI, have soLamuM kahe che, teno saMbaMdha A che - pUrva padamAM - 4 - Indriya pariNAma kahyA. ahIM pariNAmanA samAnapaNAthI prayoga pariNAma kahe che - . sUtra-438 H bhagavan ! prayoga keTalA bheTe che ? gautama ! paMdara bheda. te A - satyamanaH prayoga, asatyamanaH prayoga, satyamRSA manaHpayoga, asatyAmRSA manaH prayoga, e rIte cAra vAna prayoga, audAkizarIrakAya prayoga, audArika mizrazarIskAya prayoga, vaikriya zarIrakAya prayoga, vaikriya mizrazarIra kAya prayoga, AhArakazarIra kApayoga, AhArakamizrazarIra kAya ane taijasakANazarI * vivecana-438 - prayona-pra uparArga saha yoga - vyApAra, arthAt parimaMda kriyA ke AtmavyApAra, je vaDe kriyAomAM ke sAMparAyika ke ipitha karmanI sAthe AtmA joDAya te prayoga, te paMdara che. (1) satyamanaH prayoga - sat eTale muni ke padArtho. munine mukti prApaka hovAthI ane yathArtha svarUpanA ciMtanathI padArthone hitakArI te satya. jemake - "jIva che, sat-asatpa che, zarIra mAtra vyApI che,'' ityAdi rUpe yathArtha vastunuM ciMtana kare te satyamana, teno prayoga - vyApAra, te satyamanaHprayoga. (2) asatyamanaH prayoga - satyathI viparIta te asatya, jemake - jIva nathI athavA ekAMta sat che, ItyAdi kuvikalpa karanAra mana, teno prayoga - te, asatya manaHprayoga. (3) satyAmRSAmanaH prayoga - jemake dhava, khera, palAzAdithI mizra ghaNAM azokavRkSo chatAM 'A azoka vana che' evo vikalpa karavAmAM tatpara te satyamRSA manaHprayoga. jo ke vyavahAranayathI tene satyamRSA kahe che, kharekhara to te asatya che. (4) asatyAmRSAmanaH prayoga - je satya nathI, tema asatya paNa nathI, te asatyAmRSA. ahIM matabheda hoya tyAre padArthane sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matAnusAra vicAra karAya, jemake - "jIva che - te sat asat rUpa che.' te ArAdhaka hovAthI satya che. matabheda hoya tyAre vastune sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matAnusAra vicAra karAya, jemake - "jIva che - te sat asat rUpa che.' te ArAdhaka hovAthI satya che. matabheda hoya tyAre vastune sthApana karavAnI buddhithI sarvajJa mata viruddha vicArAya, tyAre 'jIva nathI' ItyAdi virAdhaka hovAthI asatya che. paNa je vastune sthApana karavAnI IcchA sivAya svarUpa mAtrano vicAra karavAmAM tatpara hoya, jemake "ghaDo lAva" Adi ciMtana karavAmAM tatpara te asatyAmRSA. kemake ahIM - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16/-/-/438 pUrvokta rUpe kazuM satya nathI ke asatya nathI. jo ke A vyavahAra nayathI kahyuM che anyathA chetaravAnI buddhithI ciMtana hoya to asatya che. mananI mAphaka vAna prayoga paNa cAra bhede che - satya vacana prayoga, mRSA vacana prayoga, satyamRSA vacana prayoga ane asatyAmRSA vacana prayoga, te satyamana mAphaka jANavA. 123 0 audArika zarIra kAyaprayoga - audArikAdino artha AgaLa kahIzuM. audArika zarIra ja pudgala skaMdhanA samudAyarUpa hovAthI ane upacayane prApta thatuM hovAthI jAva kahevAya che. Aya - samudAya athavA upacayane pAme te kAya. teno vyApAra. A yoga paryAptA tiryaMca ane manuSyone hoya che. 0 audArika mizra zarIskAyaprayoga - kArpaNa sAthe mizra thayela audAki te audAskimizra. niryuktikArazrI kahe che ke - jIva kArpaNa yoga vaDe turaMta AhAra kare che, tyArapachI mizra vaDe yAvat zarIranI utpatti thAya che. [zaMkA] mizrapaNuM baMnemAM rahela che, to "audAki mizra' zabda kema vAparyo, 'kAryaNamizra' kema nahIM ? [samAdhAna] zAstramAM teno ja vyavahAra thAya che ke jethI vaktAe zrotAne kahevA dhArela arthano spaSTa bodha thAya, kArpaNa zarIra saMsAra paryanta niraMtara rahe che, te badhAM zarIromAM hoya che, tethI kArpaNa mizra kahevAthI te tiryaMca-manuSyane ke deva-nAskane, kone vivakSita che - te jANI na zakAya. vaLI utpatti apekSAe audAkinuM pradhAnapaNuM hovAthI vivakSita arthano spaSTa bodha thavA audArika vaDe "audAkimizra" evo vyavahAra thAya che. vaLI vaikriyalabdhiyukta audArika-zarIravALA manuSya, tiryaMca paMce, paryAptA bAdara vAyukAyika vaikriyazarIra kare tyAre audArika zarIra prayogamAM ja vartato Atmapradezone vistArI vaikriyazarIra yogya pudgala grahaNa karI vaikriya zarIra paryApti pUrNa na kare, tyAM sudhI audAkinI vaikriya sAthe mizratA baMnemAM rahelI che, to paNa audAkinI pradhAnatAthI audAki mizra kahevAya, paNa vaikriyamizra evo vyavahAra thato nathI, Ama ja AhAkazarIra saMbaMdhe paNa jANavuM. 0 vaikriya zarIskAya prayoga - vaikriyazarIra paryApti vaDe paryAptane A kAyaprayoga hoya. 0 vaikriyamizra zarIrakAya prayoga - deva, nAskone aparyAptAvasthAmAM hoya che, tyAM mizrapaNuM kArpaNa sAthe jANavuM. jyAre manuSya, tiryaMca paMcendriya ke vAyukAyiko vaikriya zarIra karI potAnuM kArya samApta karI, vaikriya zarIra tyAgI, audArika zarIramAM praveza karavA prayatna kare tyAre x - vaikriyanuM pradhAnapaNuM hovAthI vaikriya vaDe vaikriyamizra evo vyavahAra thAya. 0 AhAraka zarIra kAyaprayoga - AhAraka zarIra paryApti vaDe paryAptane A kAya prayoga hoya. 0 AhArakamizna zarIra kAya prayoga - AhAraka zarIra svakArya pUrNa karI 128 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 audAskimAM praveze tyAre - 4 - Ama kahevAya. siddhAMtanA mate A kahela che. kAryagranthiko to baMne kALamAM AhAkamizra ke vaikriyamizrane ja mAne che. " x - 0 taijasa kArpaNa zarIraprayoga * vigrahagatimAM ane samuddAta avasthAmAM sayogI kevalIne trIjA, cothA, pAMcamAM samaye hoya che. taijasa-kArpaNanA nitya sahacArathI A kahyuM che. A paMdara prayogone jIvAdi sthAnomAM kahe che - * sUtra-439 x bhagavan ! jIvone keTalA bhede prayoga hoya ? gautama ! paMdara bheTe satyamanaH prayoga yAvat kArpaNazarIra kAya prayoga. bhagavan ! nairayikone keTalA prakAre prayoga hoya? agiyAra bhede - satyamanaH prayoga yAvat asatyAmRSA vacana prayoga, vaikriya zarIskAya prayoga, vaikriyamizrazarIrakAya prayoga, kArpaNa zarIskAya prayoga. Ama yAvat stanitakumAra jANavuM. pRthvIkAyiko saMbaMdhe pRcchA - gautama ! temane traNa bhede prayoga hoya - audArika audArika mizra kAmaNa zarIskAyapayoga. e pramANe vanaspatikAyika - sudhI jANatuM. paNa vAyukAyikone pAMca prakAre prayoga hoya - audArika, audArika mi, vaikriya, vaikriyamizra, kArpaNa zarIkAya prayoga. beIndriya saMbaMdhe pRcchAtemane cAra bhede prayoga hoya - asatyA pRSA vacana prayoga, audArika, audAkimizra, kArpaNa zarIra kAyapayoga, A pramANe urindriyo sudhI jANatuM. paMcendriyatiryaMcane taira prakAre prayoga kahyo che satyamana:payoga, mRjAmanapayoga, satyamR, asatyAsRpa, e pramANe cAra vacana prayoga, audArika zarIra, audArika mizra zarIra, vaikriyazarI, vaikriyamizra zarIra, kAmaNa zarIskAya - manuSya saMbaMdhe na - temane paMdara bhede prayoga hoya che, vyaMtara-jyotikavaimAnikone nairayikavat jANavA. - vivecana-439 - jIvapadamAM paMdara prayogo hoya che. kemake bhinnabhinna jIvone apekSAthI sadA 15-prayoga prApta thAya che. nairayikamAM 11-prayoga hoya. kemake temane audAki, AhAraka, baMnenA mizra prayogo asaMbhava che. e pramANe bhavanapatyAdi cAre devo kahevA, vAyukAya sivAyanA ekendriyomAM pratyekane traNa traNa prayoga hoya - audArika, audAkimizra, kArmaNa. vAyukAyane vaikriya, vaikriyamizranA saMbhavathI pAMca prayogo hoya. vikalendriyane cAra-cAra prayoga hoya. kemake temane asatyAmRSA bhASA paNa hoya. - 4 - paMcendriya tiryaMcane 13-prayoga kahyA, kemake AhAka baMne temane nathI. - 4 - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16/-I-440 129 * sUtra-44o bhagavAna ! jIvo zuM satyamana:payogI yAvata kAmaNa zarIra prayogI che ? sarve jIvo satya mana:payogI sAva saici mizra zarIrakAyapayogI ane kAmaNa zarIra kAya payogI (13) hoya athavA (1) eka AhAraka zarI hoya. athavA () keTalAMka AhAka zarIru hoya. athavA (3) eka AhAka mitra zarIra hoya. AthA (4) keTalAMka AhAka mizra zarIskAya prayogI hoya e caturbhAga. athavA (1) eka AhArakazarIra kApayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyapayogI athavA (eka ahAka zarIru ane keTalAMka AhArakamizrazarIrU athavA (3) keTalAMka AhAka zarIruM ane eka AhAka mithArI athavA (4) keTalAMka hAka zarIra kAya payogI ane keTalAMka AhAraka mizra zarIra kAya prayogI hoya, e pramANe jIvone ATha bhaMga gaNavA. bhagavana / nairasiko zuM satyamana:payogI yAvatuM kAmaNa zarIra kAya payogI hoya gautamAM (1) badhAM nairayiko satya manAyogI yAvata vaikricamizrazarIra, kAya payogI hoya athavA eka nairayika kAmaNa zarIra kAya prayogI hoya. athavA () keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ema asukumArathI svanitakumAra sudhI jANavuM. bhagavanA pratIkAyiko zuM audArika zarI>> audArikamizrazarI ke kAmaNazarIrakAya payogI hoya? teo audArika zarI, audArika mizra ke kAmaNa zarIphAya payogI paNa hoya. e pramANe vanaspatikAyiko sudhI jANavuM. paNa vAyukAyiko aikriya zarIphAya prayoga ke vaikriyamigra zarIra paNa hoya. bhagavana ! beIndriyo zuM dArika zarIru yAvat kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ? gautama! (1) badhAM beIndriyo asatyAmRSA vacana prayoga, audArika zarIra kAya payogI, audArika mizra zarIru paNa hoya. (athavA kAmaNa zarIrakAya prayogo, dArika mizra zarIru paNa hoya. (2) athavA kAmaNazarIra kAya prayogavALA athavA eka kAmaNa zarIra kAya prayogavALo hoya. ema caurindriya sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMcayoniko, nairayikavatuM gaNavA. paNa teo audAkizarIrakAya ane audAkimi jANavA. athavA keTalAMka kAmaNatharI athavA eka kArpaNa zarIrakA gaNavo. bhagavana / manuSyo zuM satyamana:payogI cAvatuM kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ? gautama! badhAM manuSyo satyamanaH payogI yAvat audArika zarIra kAyA payogI, vaikriya zarIra ane vaikriya mizrazarIra hoya. athavA (1) eka dArika mizra zarIra hoya athavA (2) keTalAMka daramizra zarIru hoya, athavA (3) eka hAka zarIru hoya, (4) athavA keTalAMka AhAka zarIra hoya athavA 2i1/9] 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra (5) eka AhAraka migra zarIra kAya prayogI hoya, athavA (6) keTalAMka AhApha mizra zarIra hoya, athavA (3) eka kAmaNa zarIru hoya, athavA (8) keTalAMka kAmaNazarI hoya. e pramANe eksayogI ATha bhaMgo kahyA. (1) athavA eka dArika mizra zarIra kAyapayogI ane eka AhAraka zarIra kAya prayogo athavA (2) eka audArikamizrazarIru ane keTalAMka AhAska zarIphAya prayogI. athavA (3) keTalAMka audArika mizrazarIra kAya payogI ane eka AhAka mizra hoya athavA (4) keTalAMka dArika mizra zarIra ane keTalAMka AhAraka zarIra e cAra bhaMga thAya. athavA (1) audArika mizra zarIra kAya payogI ane eka AhAka mi athavA () eka dArika mizra zarIru ane keTalAMka AhArakamizna athavA (3) keTalAMka dArika mizrazarIru ane eka AhAkamizna zarIra kAya prayogo athavA (4) keTalAMka dArikamizra zarIra kAya payogI ane keTalAMka AhApha mizrama e cAra bhAMgA thAya. athavA (1) eka audArika mizra zarIra kAya payogI ane eka kAmaNa zarI athavA (2) eka audArika mizra zarIru ane keTalAMka kAmaNa zarIra, athavA (3) keTalAMka dArika mizra zarIra ane eka kArpaNa zarIrU athavA (4) keTalAMka dArika mizrazarIra kAya payogI ane keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI, ema cAra bhAMgA thAya che. athavA (1) AhApha zarI ane eka AhAka mizrazarIru athavA () eka hAka zarIrU ane keTalAMka AhAka mizrazarIrU athavA (3) keTalAMka AhAka zarIra ane eka AhAka mizra zarIra athavA (4) keTalAMka AhAka zarIrU ane keTalAMka AhAraka mizra zarIra e cAra bhaMga. athavA (1) eka AhAka zarIru ane eka kAmaNa zarIra athavA (2) eka AhAka zarIruM ane keTalAMka kAmaNa zarIru athavA (3) keTalAMka AhAraka zarI ane eka kAmaNa zarIrU athavA (4) keTalAMka AhAka mizra zarIra ane keTalAMka kAmaNa zarIrakAya prayogI e cAra bhaMga. athavA (1) AhAraka mizra zarIru ane eka kAmaNa zarIrU athavA (2) eka AhAka mizra zarIya ane keTalAMka kArpaNa zarI) athavA (3) keTalAMka AhAka mizra zarIru ane eka kArpaNa zarI) athavA (4) keTalAMka AhAraka mizra zarIra ane keTalAMka kAmaNa zarIra ema cAra bhaMga. kula 24 bhaMga thayA. athavA (1) eka dArika mizra zarIra kAya prayogI. eka AhAraka zarIra kAya prayogI, eka AhApha mizra zarIra kAya prayogo athavA () eka audArika mizra eka AhAra eka hAka mizrazarIra kAya payogI. AthavA (3) eka audArika mizna eka AhAra keTalAMka AhAraka mizrazarIra kAya Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 16l-l-/440 prayogo athavA (3) eka audAki mi* keTalAMka AhAra eka AhAraka mizrazarIra kAya prayogI, athavA (4) eka audArika mizna keTalAMka AhAraka keTalAMka AhApha mizra zarIra kAyapayogI athavA (5) keTalAMka dArika miw eka AhAra eka AhAraka mizrazarIra kAyapayogI athavA (6) keTalAMka auda kimi eka AhA keTalAMka AhAraka mizra zarIra kAya payogI athavA () keTalAMka audArika mizra, keTalAMka AhA eka AhAka mitra zarIra kAya payogI athavA (8) keTalAMka dArika mih keTalAMka AhAraka keTalAMka AhaTaka mizrazarIra kAya payogI hoya. * A ATha aMgo thayA. athavA (1) eka audArika mizna eka AhA, eka kAmaNa athavA () eka dArika mizna, eka ahA keTalAMka kArya% athavA (3) eka audArika mizra keTalAMka AhAra eka kArmasa athavA (4) eka dArika mi keTalAMka AhAra, keTalAMka kAmaNa athavA (5) keTalAMka audArikamizra eka AhAraka eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka audArika mizra eka AhAra keTalAMka kAmaNa athavA (3) keTalAMka audArikamizna keTalAMka AhAra eka kAmaNa athavA (8) keTalAMka dArika mizra keTalAMka AhAraka keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI hoya. e ATha bhego thayA. athavA (1) eka audArika mizna eka AhAraka mizna eka kAma athavA () eka audArika mizna eka AhAraka mi. keTalAMka kAma athavA (3) eka dArika miza, keTalAMka AhAraka zika, eka kAmaNa athavA (4) eka audArika mizra keTalAMka AhAka mikeTalAMka kAma athavA (5) keTalAMka dArika mizna eka AhAraka mizra eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka audAki mizra, eka AhAraka mi% keTalAMka kArDa athavA (0) keTalAMka dArika miTha keTalAMka AhAka mizra eka kAma athavA (8) keTalAMka audArika miw, keTalAMka AhAka mi% keTalAMka kAmaNa zarIra kAyapayogI hoya. e ATha bhaMga. athavA (1) eka AhAra eka AhAraka miw, eka kAma athavA () eka hA eka AhAraka mizna eka kAmaNa. athavA (3) eka AhAraka, keTalAMka AhAka mizra, eka kAma athavA (4) eka AhAka keTalAMka AhAhaka miTha keTalAMka kArma athavA (5) keTalAMka AhAra eka AhAkami eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka AhAra eka AhAmi keTalAMka kAmaNa athavA (3) keTalAMka AhAra keTalAMka AhAraka mizna eka kAmaNa. athavA (8) keTalAMka AhAra keTalAMka AhAraka mi keTalAMka kArpaNa zarIra kAya payogI hoya. ema trisaMyogI ATha bhaMgo cAra prakAre thayA. 132 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra athavA (1) eka audAski mizna eka AhAru eka AhAka mizra eka kAmaNa athavA () eka audArika mizra eka AhAra eka ANaka mi keTalAMka kAma aAvA (3) eka audArika mizra eka AhAraka keTalAMka AhAka miw eka kAma% athavA (4) eka dArika mizra eka AhA keTalAMka AhAraka mizra keTalAMka kAmaNa athavA (5) eka audarika mi, keTalAMka AhAraka eka AhAka mizraR eka kAmaNa athavA (6) eka audAki mizra keTalAMka AhAraka eka AhAraka mizna keTalAMka kArpaNa avAje) eka dArika miza, keTalAMka AhAka keTalAMka AhAraka mi eka kAmaNa athavA (8) eka dArika mizna keTalAMka AhAra keTalAMka AhAphami keTalAMka kAma thAvA (6) keTalAMka dArikamizna eka AhAraka eka AhAraka mizra eka kArNama athavA (10) keTalAMka dArikamizna eka AhAra eka AhApha mi* keTalAMka kAma athavA (11) keTalAMka audArika mizna eka AhAra keTalAMka AhApha mizra eka kAmaNa athavA (1) keTalAMka dArikamizra eka AhAra keTalAMka AhAkamizra keTalAMka kArmaNa athavA (13) keTalAMka audArikami% keTalAMka AhA eka AhAkamizna eka kAmaNa athavA (14) keTalAMka dArikamizna keTalAMka AhAraka eka AhAraka mi. keTalAMka kAma athavA (15) keTalAMka dArikami. keTalAMka AhA keTalAMka AhAka mizna eka kAma athavA (16) keTalAMka dArika mizna keTalAMka AhAra keTalAMka AhArakamizra keTalAMka kAmaNazarIra prayogI hoya. e pramANe catuHsaMyogI soLa bhaMga thAya. badhA maLIne manuSyo vize 80 bhaMgo thAya. vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika asukumAravatuM jANavA. * vivecana-440 : praznasUga sugama che. uttaramAM - haMmezAM ghaNAM jIvo satya mana:payogI paNa hoya, asatya mana:payogI paNa hoya, yAvatuM vaikriya mizra zarIphAya prayogI, kAmaNa zarIrakAya prayoga paNa hoya. nAkAdi jIvone haMmezAM upapAta ane uttara paikriyanA AraMbhano saMbhava che, kAmaNa zarIrakAya prayoga haMmezAM hoya che. kemake vanaspatyAdi virahagati vaDe haMmezAM avAMtatimAM hoya che. AhArakazarIrI kadAcita sarvathA hoto nathI. kemake tene utkRSTathI cha mAsa aMtarano saMbhava che. jyAre AhAraka zarIrI hoya tyAre jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI sahasra pRcatva hoya che. - X - X * tethI jyAre AhArakazarIrakAya prayogI ane AhAraka mizra zarIramAya prayogI eka paNa na hoya tyAre te be prayoga sivAya bahuvacanayukta 13-padano pahelo bhaMga thAya. kemake tere padonuM haMmezAM bahupaNuM ja hoya che. jyAre eka AhAraka hoya tyAre bIjo bhaMga ghaTe, teo jyAre ghaNAM hoya Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164-2/440 tyAre trIjo bhaMga thAya. e rIte AhAraka mizra vaDe paNa be bhaMga thAya. ema ekanA yoge cAra bhaMga thAya. kisaMyogamAM paNa pratyekanA cAra bhaMga thAya che. ema sarva saMkhyA vaDe jIvapadane AzrIne nava bhaMgo thAya che. vairayikapadamAM satyamanaprayogathI AraMbhI vaikriya mizrakAya prayogI sudhI daza pado haMmezAM bahuvacana vaDe hoya. tethI e prathama bhaMga. [zaMkA] vaikriyamizrazarIskAya prayogI haMmezAM kema hoya ? kemake nakagatino bAra muhUrtano u5pAta virahakALa che. [samAdhAna] bhale bAra muhUrva upapAta virahakALa hoya, to paNa te samaye uttara vaikriya zarIrano AraMbha karanArA saMbhave che, te bhavadhAraNIya vaikriya vaDe mizra thAya che. kemake vaikriya zarIranA sAmarthyathI uttara vaikriyano AraMbha kare che. ItyAdi - 4 - vaikriyamizra vALA nairayika hoya. 133 kAryaNazarIra prayogI naismika kadAcit eka paNa na hoya, kemake bAra muhUrta upapAta virahakALa hoya che jyAre hoya tyAre jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI asaMkhyAtA hoya. tethI jyAre kAryaNa eka paNa na hoya tyAre pahelo bhaMga, eka hoya tyAre bIjo bhaMga, ghaNAM hoya to trIjo bhaMga. A traNe bhaMga bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnikamAM vicAravA. pRthvI Adi pAMcemAM audArika audArikamizra kAryaNa prayogavALA paNa haMmezAM ghaNAM hoya che, tethI pratyekane traNe padonA bahuvacanamAM eka ja bhaMga hoya, vAyukAyikomAM audArika dvika, vaikriya dvika, kArpaNa e pAMca padanA bahuvacanamAM eka bhaMga hoya kemake teomAM vaikriya dvikavALA ghaNAM hoya che. beIndriyomAM jo ke aMtarmuhUrva upapAta virahakALa che, to paNa te aMtarmuhUrta nAnuM che ane audArika mizranuM aMtarmuhUrta ghaNuM moTuM che mATe temAM audAkimizra haMmezAM hoya. kArpaNa zarIskAya prayogI kadAcit eka paNa na hoya kemake temano upapAta virahakALa aMtarmuhUrta hoya che. jyAre hoya tyAre jaghanyathI eka, utkRSTathI asaMkhyAtA hoya. tethI kArmaNa na hoya tyAre prathama bhagaM, eka hoya to bIjo bhaMga, ghaNAM hoya to trIjo bhaMga thAya. ema teIndriya, caurindriya paNa kahevA. paMcendriya tiryaMco vairayikavat kahevA. paNa vaikriya hrikane sthAne audArika dvika kahevA. arthAt satyamana prayogI yAvat asatyamAmRSA vacana prayogI ane audAki dvika e daza prayogI hoya. te haMmezAM bahuvacana vaDe avasthita che. jo ke tiryaMca paMceno upAtavihakALa aMtarmuhUrta che. paNa te ghaNuM nAnuM che, audAkimizranuM aMtarmuhUrva ghaNuM moTuM che, mATe ahIM paNa audArika mizra zarIra kAya prayogI sadA hoya che. je bAra muhUrtano u5pAtavihakALa kahyo, te garbhaja paMce tiryaMca AzrIne samajavo. kAryaNazarIskAya prayogI tiryaMca paMce kadAcit eka paNa na hoya, kemake temano upapAtaviraha kALa aMtarmuhUrta che. temanA traNe bhaMga pUrvavat jANavA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 manuSyomAM cAra mananA, cAra vacananA, vaikriya dvika tathA audArikarUpa 11pado haMmezAM bahuvacanayukta hoya che (zaMkA) vaikriyamizravALA haMmezA kema hoya ? [samAdhAna] vidhAdharanI apekSAe hoya. jemake - vidhAdharo ane te sivAya bIjA keTalAMka mithyArdaSTi Adi vaikriya labdhivALA haMmezAM vikurvaNA karatAM hoya che. - - audAki mizra ane kArpaNa zarIra kAyaprayogI kadAcit sarvathA na hoya, kemake bAra muhUrva upapAta virahakALa che. AhAraka dvikavALA kadAca hoya che, tethI audAki mizrAdinA abhAvamAM 11-5danA bahuvacanarUpa eka bhaMga che. pachI audAki mizrapadane AzrIne ekavacana ane bahuvacana vaDe be bhaMga, AhAsya pada vaDe be bhaMga ema karatAM - 4 - eka saMyogI ATha bhaMga sUtramAM kahyA. dvikasaMyogamAM pratyekanA ekavacana, bahuvacana vaDe audAki mizra ane AhApadanA cAra bhaMga, e pramANe audArika mizra ane AhAka mizra padanA cAra bhaMga - 4 - 4 - ItyAdi - 4 - sUtramAM kahyA mujaba dvikasaMyogI 24-bhaMga thAya. trikasaMyogamAM audAki mizra, AhAraka dvikanA ekavacana ane bahuvacana vaDe ATha bhaMgo thAya. audArika mizra, AhAraka, kAryaNanA ATha bhaMga thAya e rIte sUtramAM kahyA mujaba - 4 - 4 - badhAM maLIne trikasaMyogI bIza bhaMga thAya. audArika mizra, AhAraka dvika, kAryaNa e cAranA ekavacana-bahuvacana vaDe 16-bhaMgo thAya. ema kula 80 thayA. prayoga kahyo. prayoganA vazathI jIva-ajIvanI gati thAya che, mATe gatinuM nirUpaNa karavA mATe kahe che - 134 * sUtra-441 : gatiSapAta keTalA bhede che ? gautama ! pAMca bhede - prayogagati, tatagati, baMdhanachaMdagati, upapAtagati, vihAyogati. prayogagati keTalA bheTe che ? paMdara bhede . - satyamana prayogagati Adi prayoga mAphaka prayogagati paNa kahevI, te kArpaNa zarIkAya prayogagati sudhI kahevuM. bhagavan ! jIvone keTalA bhede prayogagati kahI che? gautama ! paMdara bheTe - satya ma yAvat kAmaNa zarI bhagavan ! nairasikone keTalA bhede prayogagati che? 11-bhede. satyamana prayoga gati Adi. e pramANe upayogapUrvaka vaimAnika sudhI sva-sva prayogagati che. bhagavan ! jIvo satyama yAvat kAmaNa zarIkAya prayogagativALA hoya ? gautama ! badhAM jIvonI apekSAe satyama paNa hoya, ItyAdi pUrvavat bhAMgA paNa temaja kahevA. ema vaimAnika paryanta jANavuM. A prayogagati bhagavan ! tata gati zuM che ? jeNe gAma yAvat saMniveza prati prayANa karyu hoya, paNa tyAM pahoMcyA sivAya mArgamAM vartato hoya te tatagati. ema tatagati kahI. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16/-I-441 135 baMdAnatche gati zuM che jIva zarIrathI ke zarIra jIvathI huM paDatAM baMdhana cheda gati thAya. A baMdhana chedagati. upapatagati keTalA bhede che ? traNa bhede - gopAta, bhavopapAta, nobhavopapAd. gopAtagati keTalA bhede che ? pAMca bheda - nairayika cAva deva homapAnagati, siddha lokoupAtagati. nairayika ogopAtagati keTalA bheda che ? sAta bhede ranapabhah yAvat adhaHsaptamI pRthvI nairayika papAta gati ticiyonika kSetraupapAtagati keTalA bhede che ? pAMca bhede - ekendriya yAvatu paMcendriya tiryA TopapAtagati. manuSya kSetromAtagati keTalA bhede che? be bheTe : saMmUrNima ane garbhaja manuSya kSetropapAtagati. deva ogopAtagati keTalA bhede che ? cAra bhede . bhavanapa iyAvatuM vaimAnika siddhakSetroupAtagati keTalA bhede che ? aneka bheda - jaMbUdvIpa dvIpamAM bharata ane airAvata kSetra upara cAre dizA-vidizAmAM siddha kSetromapAtagati che. jaMbUdvIpa dvIpamAM sullahimavaMta ane zikhara parvatanI upara, haimavata-araNayavatuM homa upara, zabdAtI-vikaTApAtI vRttavaitAdya upara, mahAhimavaMta-kima vadhira parvatanI upara, harivarSa-ramyapha varSanI upara, gaMdhApAtI-mAlyavaMta vRttavaitAdyanI upara, niSadha-nIlavaMta varSadharaparvata upara, pUrva-pazcima videhanI upara, devakarauttarakuranI upara, maMdara parvatanI upara [ badhAM sthAne cAre dizA-vidizAmAM siddha phoToSapAta gati che. lavaNamanI upara cAre dizA-vidizAmAM, dhAtakIkhaMDa hIpanA pUddhipazcimAddhanA meranI upara, kAloda samudranI upara, puSkaravaratIpAInA pUvaddhinA bharata, airAvata kSetranI upara, e pramANe yAvatu pukkaravaDhIpaddhanA pazcimAddhamAM meranI upara cAre dizA-vidizAmAM siddhakSetrapAta gati kahI che. A pramANe siddhopAta gati kahI. bhavopAta gati keTalA bhede che ? cAra bhede - nairayika cAvatu devabhavopAta gati. narasikabhavopapAta gati sAta bhede, ItyAdi kSetropapAtagatinA siddha sivAyano bheda ahIM kahevA. e pramANe bhavopapAta gati kahI. nobhavopAtagati keTalA bhede che ? be bheda - yugalanobhavopAta gati ane siddhanobhavopAta gati. mugala nobhavopAta gati kevI che ? paramANu pula je lokanA pUrva caramAMtathI pazcima caramAMta sudhI eka samayamAM jAya ane pazcimathI pUrva camata sudhI eka samayamAM jAya, e rIte dakSiNathI uttara ane uttarathI dakSiNa camata sudhI jAya, uparathI nIce ane nIcethI uparanA camata sudhI jAya, tene pugala bhopAta gati kahevAya che. siddhanobhatoSapAta gati keTalA bhede che ? be bhede - anaMta ane paraMpara siddhanobhavopapata gati. 136 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/ra anaMtara siddha nobhavopAta gati keTalA bhede che ? paMdara bheTe - tIrthasiddha yAvatu aneka siddha anaMtaranobhava. paraMpara siddhanobhavopAta gati keTalA bhede che ? aneka bheda - prathama samaya e pramANe dvisamarasiddha yAvatu anaMtasamaya siddha nobhavoparAta gati. - x * upapAtagati kahI. vihAyogati keTalA bhede che ? 13 bhede - spRza, aspRza, upasaMpadhamAna, anupasaMpadhamAna, yugala, maMDuka, naukA, naya, chAyA, chAyAnupAta, verayA, lesyAnayAta, uddizya vibhakta, catuH puruSa pravibhakata, vaka, paMka, baMdhanamocanagati. (1) Rgati kevI che ? paramANu yugala, dvipadezI yAvatu anaMtapadezI dhonI paraspara sparza karIne je gati pravarte te spragati. (2) aspRzagatiparaspara sparza karyA vinA e paramANanI gati. (3) upasaMdhamAna gati - rAja, yuvarAja, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Ibhya, zreSThI, senApati, sArthavAhane anusarIne gamana kare te gati. (4) anupasaMpadhamAnagati - teo ekabIjAne anusaryA sivAya je gati kare che. (5) yugalagati * paramANu yudgala sAvat anaMtapadezI kaMdhanI je gati pravarte che te. (6) maMDu gati - deDako kUdI kUdIne je gamana kare che. (7) naukAgati - je pUrva vetAlIthI dakSiNa vetAlI jaLa mArge jAya che. (8) nayagati je naigama, saMgraha, vyavahAra, Rju sutra, zabda, samabhirUDha ane edbhUta nayonI gati. athavA sarva jayo je Icche che. (2) chAyAgati - ghoDA ke hAthI ke manuSya ke kira ke mahoya ke gaMdharva ke vRSabha ke ratha ke chatranI chAyAne anusarIne gamana kare che. (10) chAyAnupAtagati - je kAraNe pUraNane chAyA anusare paNa pharaja chAyAne na anusare te gati. (11) lecagati - je kRNAlezyA nIlalacAne pAmIne te rUpapaNe * varNa-gaMdha-rasa-spaSTapaNe vAraMvAra pariName, e pramANe nIlalezyA, kApotalezyAne pAmIne, kApotalezyA telaiyAne pAmIne, tejalezvA pAlezyAne pAmIne, pAleyA zukalalezyAne pAmIne je taddarUpapaNe yAvatu pariName che. vezyAti. (1) vezyAnupAtagati - je vecAvALa dravyo grahaNa karI maraNa pAme, te vezyAvALAmAM utpanna thAya. jemake kRSNalezyAvALAmAM cAvat zuklalezyAvALAmAM. (13) uddizya vibhaktagati - je AcArya, upAdhyAya, sthavira, pravartaka, gaNi, gaNadhara, gaNAvacchedakane uddezI uddezIne gamana kare che. (14) cataHpuramAM pravibhakata gati - jemake (1) cAra puraSo eka sAthe taiyAra thaI eka sAthe gati kare () eka sAthe taiyAra thaI judA samaye gati kare. (3) judA samaye taiyAra thaI, sAthe gati kare, (4) judA judA samaye taiyAra thaI judA judA gati kare te Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16/-:/441 133 138 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra vastunuM pratipAdana karyuM. te nayagati. (12) vaizyAnupAta gati. manupAta - anusaraNa. je vaizyA dravyone grahaNa karI jIva kALa kare che, te lezyAvALAmAM utpanna thAya. paNa bIjI lezyAvALAmAM upajato nathI. tethI jIva lezyA dravyane anusare che. (13) udiya pravibhakita - pravibhakta eTale pratiniyata. (15) vakragati - temAM - ghana zabdano bhAva eTale pravRtti nimitta te ghanatA - laMgaDI gati. staMbhanA - grIvAmAM dhamatI AdinuM rahevuM athavA AtmAmAM zarIra pradezanuM rahevuM. gleNasAthaLa Adino jAnu Adi sAthe saMbaMdha. patana-ubhatA ke cAlatAM paDavuM che. A ghaTTanAdi jIvane aniSTa ane pazasta hovAthI vakragati kahyA. (16) paMkagati - paMkanA grahaNathI pANI paNa levuM. atidustara potAnA zarIrane koInI sAthe bAMdhIne tenA baLathI gamana karavuM. sUtrakAra jaNAve che - prayogapati Adi te badhuM sugama che. vizeSa A siddha kSetropapAtagatimAM kahyuM che - sapakSe saprati - vidhamAna yuvadipa cAra pArtha bhAgo tathA anikoNa Adi vidizAo. upasaMpadhamAnagatimAM TnA - pRthvIpati, yuvarIna - rAjya ciMtAkArI, rAjAno pratinidhi, Izvara - aNimAdi aizvaryayukta. tanavara - saMtuSTa thaI rAjAe Apela parubaMdha vaDe vibhUSita, rAja sthAnIya. vivI - chinna maDaMbano adhipati. vivala - keTalAMka kuTuMbano svAmI. jIga - dhanavAnuM. zreNI - zrIdevIyukta suvarNa pasthI vibhUSita mastakavALo. catuH puraSa pravibhakata gati. (15) vakragati - cAra bheda, ghanatA, staMbhanatA, zleSaNAtA, patanatA. (16) paMkagati - jema koI paNa kAdava ke pANImAM potAnA zarIrane Teko ApIne gati kare. (1) baMdhana vimocanagati kevI che ? paddha thayelA ane baMdhanathI judA thayelA Ama, aMbADaka, bIjorA bIlAM, koThAM, bhasya, phaNasa, dADama, pArAvatuM, AkhoDa, cAra, bora ane hiMdukanI nivyaghiAta, nIce svAbhAvika gati thAya te baMdhanavimocana gati. te vihAyogati kahI. vivecana-441 : tti gamata, prApti. te dezAMtara ke paryAyAMtara viSayaka jANavI. kemake gati zabda prayoga baMne arthamAM dekhAya che. jemake devadad kyAM gayo ? pATaNa gayo. * * * lokotaramAM paNa baMne prakAre prayoga maLe che. jemake - paramANu coka samayamAM eka lokAMtathI bIjA lokAMta sudhI jAya che, tathA te-te adhyavasAyAMtarane prApta thAya che. gatipAta - kayA kayA arthamAM gati zabdanI pravRtti thAya che ? te pAMca bhede che - prayoga gati ItyAdi. prayogarU5 gati te prayoga gati. ahIM dezAMtara prAptirUpa gati samajavI. kemake jIva vaDe gAmRta zolA satya mana vagere pudgalo aA ke adhika dezAMtara sudhI jAya che. tata-vistAravALI gati, te tatagati. jemake-grAmAdi prati devadattAdie gamana karyuM, tyAM sudhI pahoMcela nathI, mArgamAM ekeka pagaluM mUkatAM dezAMtara prAptirUpa gati hoya. ahIM gatino viSaya vistIrNa hovAthI judI kahI, anyathA teno prayogagatimAM aMtarbhAva thAya. kemake page cAlavuM te zarIranA prayogarUpa che. baMdhana chedanagati - baMdhanano cheda thavAthI gati thAya che. te jIvathI mukta zarIranI che, kozathI mukta eraMDanI nahIM. kemake te vihAyogatinA bhedarUpe kahevAze. upapAta gati - yupAta eTale prAdubhavi. te kSetra, bhava, nobhavanA bhedathI trividha che. * x * temAM kSetra - AkAza, jayAM nAraka Adi jIvo, siddho, pugalo rahe che. bhava-karma saMbaMdhathI utpanna thayela nAkAdi paryAya. kemake java - jemAM karmavaza prANI upaje te ane norva - bhavarahita. - X - temAM pugala ane siddha che. te baMne pUrvokta svarUpavALA bhavathI rahita che te rUpa upajavuM te gati. | vihAyogati- AkAzamAM gati. te vizeSaNa bhedathI 17-prakAre che. te aMzagati ItyAdi. mArgamAM A badhAMno artha lakhela hovAthI punarukti ahIM karatAM nathI, paraMtu je kaMI vizeSa che, tenI ja noMdha karela che. (1) paraspara sparzI azani - saMbaMdha anubhavI anubhavIne. (2) tethI viparIta te aspRzadgati. (3) upasaMpadhamAna - dhana sArthavAhanA avalaMbanathI dharmaghoSa sUrinuM gamana te anyane AzrIne gati. (8) naigamAdi nayonI potapotAnA matanI puSTi athavA paraspara sApekSa badhAM jayoe pramANa vaDe abAdhita muni dIparatnasAgare karela pada-16-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ii --- 139 140 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra * x * ItyAdi mATe pUrve kahela yogAta dravyarUpa pakSa ja zreyaskara che ane tene haribhadrasUri Adie te-te sthaLe aMgIkRta karela che. A leNyA padanA cha uddezA che. temAM pahelo - che pada-17, uddezo-1 $ _pada-17 lesyA che 0 AraMbha - e pramANe soLamuM prayoga pada kahyuM. have 13mAMno AraMbha kare che, teno saMbaMdha A che - pada 16mAM prayoga pariNAma kahyA. have pariNAmanI samAnatAthI lezyA pariNAma kahe che. lezyA eTale zuM ? je vaDe AtmA karmanI sAthe lepAya te lezyA. kaNAdi dravyanI pradhAnatAnI AtmAno pariNAma vizepa. * * * kRSNAdi dravyo kayA che ? ahIM yoga hoya tyAre legyA hoya che, yoganA abhAve nahIM. * x * lezyAnuM kAraNa yoga che. leNyA yoga nimittaka che, temAM be vikalpo che - leNyA yoganA aMtargata dravyarUpa che ke yoganA kAraNabhUta karmadravyarUpa che ? temA "yoganA kAraNabhUta karmadravyarUpa nathI. kemake temAM be vikalA sivAya bIjo vikalpa thato nathI te A rIte - vezyA yoganA nimitabhUta karmadravyarUpa hoya to te ghAtI karmadravyarUpa che ke aghAtI karmadravyarUpa ? ghAtakarma dravyarUpa nathI kemake dhAtakarmanA abhAva chatAM sayogI kevalIne lezyA hoya che, aghAtI paNa nathI, kemake aghAtI karma hovA chatAM ayogI, kevalIne legyA nathI, tethI yoganA aMtargatu dravyarUpa lemyA mAnavI joIe. te cogAMtargata dravyo, jyAM sudhI kapAyo che, tyAM sudhI tenA udayane vadhAre che. yogAMtargata dravyonuM kaSAyanA-udayane vaghAsvAnuM sAmarthya che. jema pitta prakopathI krodha ati vadhato jaNAya che. vaLI bAhya dravyo paNa karmanA udaya ane kSayopazamAdimAM kAraNarUpe jaNAya che. jema-brAhmI auSadhI jJAnAvaraNanA kSayopazamanuM ane madirApAna jJAnAvaraNanA udayanuM kAraNa che. * x - dahIM nidrA darzanAvaraNa udayanuM kAraNa bane che. to pachI yogadravya kaSAyodayanuM kAraNa kema na hoya ? tethI leNyAthI sthiti pAka vizeSa thAya, tema zAstramAM kahyuM te barobara ghaTe che. kemake sthiti pAka eTale anubhAga. tenuM nimitta kapAyodaya aMtargatu lezyA pariNAma che. kevaLa yogAMtargata dravyarUpa sahakArI kAraNanA bheda ane tenI vicitratAthI kRNAdi bheda bhinna vicitra pariNAmo thAya. tethI karmaprakRtikAra zivazarmasUrie kahyuM ke sthiti ane anubhAga kaSAyathI kare che, te paNa yukta che, kemake kaSAyodaya aMtargat kRNAdi lezyA pariNAmo paNa kapAyarUpa che, tethI koI kahe ke - leNyA yoganA pariNAmarUpa manAya to - yogathI prakRtibaMdha ane pradezabaMdha kare che ane kapAyathI sthiti ane anubhAgabaMdha kare che. * e vacanathI "lezyA prakRtibaMdha ane pradezabaMdhanuM kAraNa thaze, paNa sthiti baMdhanuM kAraNa nahIM thAya'' - te paNa ayukta che, kemake tene ukta bhAvArthanuM jJAna nathI. vaLI sthitinuM kAraNa vezyA nathI, paNa kaSAyo che. vezyA to kaSAyodaya aMtargatuM anubhAganuM kAraNa thAya che. * x * x - vaLI je kahyuM ke "lezyA e karmanA niyaMdarUpa che - x - te paNa ayukata che. kemake vezyA anubhAga baMdhanuM kAraNa che, paNa sthitibaMdhanuM kAraNa nathI. * * * * 0 pahelA uddezAnI A artha saMgrAhaka gAthA che - * sUtra-442 thI 444 : [4] sama evA AhAra-zarIra-ucchavAsa, karma, varNa, leyA, vedanA, kriyA ane vAyu e [sAta] adhikAro che. [44] bhagavatu ! bairayiko badhAM samAnAhArI, badhAM samAna zarIrI, badhAM samAna ucchavAsa-niHzvAsavALA che ? he gautama! A athayukata nathI. bhagavana! ema kema kahyuM ? gautama / nairayiko be prakAre - mahAzarIrI ane aAzarIrI. temAM jeo mahAzarIrI che, teo ghaNAM yugalo AhAre che, ghaNAM yugalo pariNamAve che, ghaNAM yugalo upavAsarUpe grahaNa kare che ane niHzvAsarUpe mUke che. vAraMvAra - AhAra kare che, pariNamAve che, ucchavAsa rUpe le che, niHzvAsarUpe choDe che. temAM je azarIrI che, te anya pugalono AhAra kare che - pariNAve che - ucchavAsarUpe le che ane niHzvAsarUpe mUke che kadAcihna - AhAra le che, pariNamAve che, ucchavAsa le che ane niHzvAsa mUke che, te hetuthI kahyuM ke nairayiko badhAM samAna AhAravALA yAvat samAna ucchavAsa-niHzvAsavAkya nathI. [444) bhagavan! nairayiko badhAM samAna karmavALA che ? gautama ! A artha ayukata che. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? gautamAM aiyiko be bheda - pUrvotpaSya, pazcAtora. temAM je pUrve utpanna che, te atyakama che, pachIthI utpanna che, te mahAkarmI che. te hetuthI huM ema kahuM chuM ke badhAM nairayika samAnakarmavALA nathI. bhagavan! nairayiko badhAM samAnavaNa che ? gautama! e artha yukta nathI. bhagavana! ema kema kaho cho ? gautama nairayika be bhede - pUrvotpaw, paNaanto. temAM je pUrve utpanna che, te vizuddhatara vaNavALA che, pachI utpanna che, te avizuddhavarNavALA che. e hetuthI kahyuM ke - badhAM nairayiko samAna varNavALA nathI. e pramANe jema varSamAM kahyuM tema vecAmAM vizuddha uccAvALA ane avizuddha vezyAvALA kahevA. bhagavAna ! mairayiko badhAM samAna vedanAvALA che ? gautamI A Artha yukata nathI. bhagavAna ! Ama kema kahyuM? gautama ! nairayiko be bhede - saMjJIbhUta Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/-/442 thI 444 141 ane asaMjJalbhUta. temAM je saMjJIbhUta che, te mahAvedanAvALA che, je asaMtIbhUta che, te aAvedanAvALA che. te hetuthI - nairayiko badhAM samAna vedanAvALA nathI. * vivecana-442 thI 444 - gAthAno 'mA' zabda pratyeka sAthe joDavo. tethI artha thAya che - (1) samAnA AhAvALA ItyAdi e prathama adhikAra. (2) samAna karmavALA, (3) samAna varNavALA, (4) samAna vaizyAvALA, (5) samAna vedanAvALA, (6) samAnakiyAvALA, (9) samAnAyuvALA. ahIM lesyA pariNAmanA adhikAramAM ukta artho kema lIdhAM ? pUrve prayogapadamAM kahyuM - keTalA prakAre gatiprapAta che ? gautama ! pAMca prakAre prayogapati Adi. temAM upapAtagati traNa prakAre - kSetra, bhava, nobhavathI. temAM bhavopapAtagati cAra bhede - nairayika yAvat manuSyabhavopAtagati. temAM nArakava Adi bhavarUpe utpanna thayelA jIvone utpati samayathI AhArAdi arthano avazya saMbhava che, tethI lezyAdhikAramAM tene lIdhAM che. pahelAM "samAna AhArI" prazna sUcita adhikAra che. prazna sugama che. - x * x * nairayiko be prakAranA. aAzarIra ane mahAzarIrI. ahIM tApaNuM ane mahApaNuM sApekSa che, jaghanya aApaNuM aMgulano asaMcAtabhAga pramANa, utkRSTa mahApaNuM 500-5nuNapramANa che. A bhavadhAraNIya zarIrAzrIne samajavuM. uttavaidiranI sApekSAe jaghanya aApaNuM aMgulanA saMkhyAtamAM bhAga pramANa ane utkRSTa mahApaNuM hajAra dhanu che. (prana) ahIM pahelA AhAra saMbaMdhI prazna che, zarIra saMbaMdhI prazna bIjo che, to teno uttara pahelAM kema Apyo ? zarIranI viSamatA kahevAthI AhAra ane upavAsa viSamatA sArI rIte kahI zakAya che, mATe bIjA sthAnanA praznano uttara pahelAM kahyo. ( dhe AhAra ane ucchavAsano uttara Ape che - je jenAthI mahAzarIravALA che, te temanI apekSAe ghaNAM pagalo AhAre che. lokamAM paNa dekhAya che ke hAthI vadhu khAya che, sasalo ochuM khAya che. A daTAMta bahulatAnI apekSAe che. anyathA manuSyomAM moTA ke nAnA zarIravALAmAM AvuM dekhAtuM nathI. - nArako to upadhAtAdi nimite sAtavedanIyodaya sivAya asAtAvedanIyodayamAM varte che, tethI jema mahAzarIrI, du:khI ane tIvra AhArecchAvALA hoya tema avazya ghaNAM pudgalone AhAre ane pariNamAve che, kemake AhArapudgalone anusarIne pariNAma hoya che. pariNAma saMbaMdhe prazna nathI karyo to paNa AhAranuM kArya samajI uttara Apela che. A pramANe ja ucchavAsa - niHzvAsa bAbate samajavuM * * * AhAranuM kALanI apekSAe viSamapaNuM kahe che - mafma - vAraMvAra AhAra kare che, jeo jenAthI mahAzarIrI che. teo tenI apekSAe zIgha, atizIgha AhAra 142 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 grahaNa karavAnA svabhAvavALA che, vAraMvAra ucchavAsa-niHzvAsa le che - mUke che. arthAt mahAzarIrI hovAthI atyaMta duHkhI hovAthI niraMtara ucchavAsAdi kriyA kare che. * * * alAzarIrI ati aApudgala AhAra kare che. arthAt je jenAthI alpazarIrI che, teo temane grahaNa karavA lAyaka padagalonI apekSAe athazarIrI hovAthI aA pudgalono AhAra kare che. kadAcituM kare che - kadAyitva karatAM nathI. kemake mahAzarIrIne AhAra grahaNa karavAnuM aMtara che, tenI apekSAe to bahu kALanA aMtara vaDe AhAra kare che. athavA aparyAptAvasthAmAM alAzarIrI hovAthI lomAhAranI apekSAe AhAra karatA nathI. e rIte uchuvAsa letA nathI. anya kALe AhAra le che ane ucchazvAsa le che. mATe 'kadAyita' pada mUkyuM. have samAnakarmapaNAno adhikAra - badhAM naiyiko samAna karmavALA nathI, kemake nairayiko be bhede che ItyAdi. temAM purve utpanna thayelA e nakAya, narakagati, asAtA vedanIya Adi ghaNAM karmonI nirjarA karI che ane thoDAM bAkI che, tethI teo alpakarmavALA hoya che. bIjA tenAthI viparIta hovAthI mahAkarmavALA che. A kathana samAna sthitika nAkone AzrIne che anyathA utkRSTa sthitika ranaprabhAnArakane ghaNuM ANu kSINa thavA chatAM palyopamAyu bAkI hoya, 10,000 vaSayuivALo anya koI nAraka navo utpanna thAya to paNa pUrvotpanna karatAM to alA sthitika ja hoya. tene mahAkarmI kahevo ? varNasUtramAM - nAskone apazasta varNa nAmakarma, bhavanI apekSAthI azubha ane tIvra rasoya che. * x - (prazna) mAba Akarma bhavavipAkanI prakRti che, to apazasta varNa nAmakamoMdaya bhava sApekSa kema kaho cho ? e satya che, to paNa A Apazasta nAma karmanA tIvarasavALo dhuva udaya pUrvAcAryoe kahela che. te pUrvotpanna nArake bhogavI ghaNo kSaya karyo che, thoDo bAkI che ane varNanAma karma pudgala vipAkI prakRti che, tethI pUrvotpanna nAraka vizuddhatara varNavALA che, pachInA avizuddha varNavALA che, A paNa samAna sthitika tairayikanA viSayamAM jANavuM. * * * jema varSamAM kahyuM, tema legyAmAM paNa kahevuM - x * pUrvotpanna vizuddha lecI che, kemake temaNe ghaNAM aprazasta leyA dravyo anubhavIne kSINa karyA che, pachIthI utpanna thayelA tenAthI viparIta avizuddhalezyAvALA che. zeSa pUrvavatuM. have samAna vedanAvALA pada vaDe sUcita adhikAra-nairayikomAM jeo saMjJIbhUta che, arthAta pUrve saMjJI paMcendriya chatAM nArakapaNuM pAmyA che, teo mahAvedanAvALA che, kemake tIvra azubha adhyavasAyathI azubhatara karmabaMdha karI mahAnakomAM utpanna thayA che, je asaMjJIbhUta - asaMjJI paMcendriya chatAM nairayika bhAvane prApta che, teo aAvedanAvALA che. - X - X - X-X... A asaMjJIo narakamAM utpanna thAya, temane ati tIva azubha adhyavasAyanA abhAve ranapabhAmAM jyAM ati tIvra vedanA nathI, evA narakAvAsamAM utpanna thAya che. teo apasthitivALA, apavedanAvALA che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/-/442 thI 444 athavA saMjJIbhUta paryAptA. teo paryAptA che mATe mahAvedanAvALA che, asaMjJI-aparyAptA hovAthI prAyaH vedanAno asaMbhava che [mana rUpa karaNa abhAve vedanA na anubhave] athavA saMjJI-samyagdarzana, jemane che te saMjJItvane prApta thayelA, te mahAvedanAvALA che, kemake pUrvakRt kavipAkanuM smaraNa karatAM teono "aho! amane moTuM duHkha prApta thayuM che, "ati viSama viSayopabhogathI vaMcita cittavALA ame sarva duHkhano kSaya karanAra arhadghaNita dharma na karyo." AvuM moTuM duHkha manamAM anubhave che, tethI mahAvedanAvALA che. asaMjJI to mithyArdaSTi che. teo 'A potAnA karmonuM phaLa che' tema nathI jANatAM. tethI pazcAttApa rahita mAnasathI alpa vedanAvALA che. - sUtra-445 : bhagavan ! nairayiko badhAM samAna kriyAvALA che ? gautama ! e arthayukta nathI. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! nairayiko traNa prakAre - samyagdaSTi, miAdaSTi, mizraaSTi. je sabhyadRSTi che, temane cAra kriyA che - AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyA pratyayikI, patyAkhyAnakriyA. mithyA ane mizrardaSTine avazya pAMca kriyA che. AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyA pratyayikI, apratyAkhyAnakriyA, mithyAdarzana pratyayikI. tethI gautama ! ema kahyuM ke - - nairayiko badhAM samAna kriyAvALA nathI. 143 bhagavan ! nairayiko badhAM samAyu ane samopakAM che ? gautama ! te arthayukta nathI. ema kema kahyuM ? nairayiko cAra bhede kahyA che - keTalAMka samAyuddha-samotpanna, keTalAMka samAyuka-viSamotpanna, keTalAMka viSamAyuka-rAmotpanna, keTalAMka viSamAyuka-viSamotpanna. tethI gautama ! ema kahyuM ke badhAM nArako samAnAyuvALA ane sAthe utpanna thayela na hoya. * vivecana-445 H samAnakriyAno adhikAra - sama - tulya, viA - karmanA hetubhUta AraMbhikI Adi kriyA jeone che te. AmirjA - jenuM prayojana pRthvI Adi jIvanI hiMsA che te. pAgrihikI-dharmopakaraNa varjya vastu rAkhavI ane dharmopakaraNamAM mUrchA rAkhavI te jenuM prayojana che te. mAyA pratyayikI-mAyA eTale vakratA, upalakSaNathI krodhAdi paNa levA, te jenuM kAraNa che, te. apratyAkhyAnakriyA-viratino abhAva, te vaDe karmabaMdhanA kAraNabhUta je kriyA. samyag mithyArdaSTi ane mithyArdaSTine mithyAdarzana pratyayikI sahita pAMca kriyAo niyata avazya hoya che. mithyAdarzana pratyaya-kAraNa jenuM che, te mithyAdarzana pratyayikI. samyak dRSTine e kriyAo aniyata hoya che, kemake saMyatAdi aniyata che. (prazna) mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga karmabaMdhanA prasiddha hetuo che. ahIM temAM AraMbhikI kriyA kahI che, to temAM virodha na thAya? (uttara) ahIM AraMbha ane pagriha zabdathI yoga grahaNa karyo che, kemake yogo AraMbha-parigraharUpa prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 che. bAkInA pada vaDe bAkInA baMdha hetunuM grahaNa che. tethI apratyAkhyAna kriyA vaDe aviratinuM, mAyApratyayikI kriyA vaDe kapAyanuM grahaNa karyu che. samAnAyu Adi prazna. jemaNe daza hajAra varSanuM Ayu bAMdhyu ane sAthe utpanna thayA te pahelo bhaMga. samAna sthitika nakAvAsamAM keTalAMka pUrve utpanna che, keTalAMka pachI utpanna thayA te bIjo bhaMga. koI daza hajAra varSa sthitika che, koI paMdara hajAra varSa sthitika, paNa baMne sAthe utpanna thayA te trIjo bhaMga Adi. have asukumArAdinA AhArAdino vicAra kahe che-- 144 - sUtra-446 - bhagavan ! asukumAro badhAM samAna AhAravALA che Adi badhAM pro gautama ! A arthayukta nathI. ema kema kaho cho? nairayikavat kahevuM. bhagavan ! sukumAro badhAM samAnakarmI che? A arthayukta nathI. ema kema kaho cho ? gautama ! asukumAro be bheTe che - pUrvotpanna, pazcAtotpanna. pUrvotpanna mahAkarmI che ane pazcAtopanna alpakarmI che, tethI kahyuM ke badhAM samaka nathI. e pramANe varNa ane tezyAmAM pUchavuM. temAM je pUrvotpanna che, te avizuddhavarNavALA che, je pazcAtotpanna che te vizuddha varNavALA che. tethI kahuM chuM ke badhAM asukumAro samavartI nathI. e pramANe lezyAmAM jANavuM. vedanA Adi saMbaMdhe nairayikavat samajavuM. e pramANe stanitakumAra sudhI jANatuM. * vivecana-446 : A sUtra nAskasUtra samAna che, to paNa vizeSathI kahe che - asukumAronuM alpazarIra bhavadhAraNIya apekSAthI aMgulano asaMkhyAta bhAga che, mahAzarIra utkRSTathI sAta hAtha. uttara vaikriya apekSAe jaghanyathI aMgulano saMkhyAta bhAga ane utkRSTathI lAkha yojana che. mahAzarIrIo manobhakSaNa lakSaNa ghaNAM pudgala AhAre che - x + x - alpa zarIra vaDe grAhya pudgala apekSAthI ghaNAM pudgalono AhAra kare che, ghaNAM pariNamAve che. ItyAdi padanI vyAkhyA pUrvavat. ahIM eka divasa pachI AhAra kare che ane sAta stokAdi kALa pachI ucchvAsa le che, tene AzrIne vAraMvAra kahyuM che, kemake jeo sAdhika hajAra varSa pachI AhAra kare che ane sAdhika pakhavADIyA pachI ucchvAsa grahaNa kare che, temanI apekSAe asukumArono alpakALa che. - 4 - e ja rIte AhAra-ucchvAsanA aMtaramAM nairacikavat kahevuM. ahIM mahAzarIrIne AhAra ane ucchvAsanuM alpa aMtara ane alpazarIrIne ghaNuM aMtara te siddha che. jemake saudharma Adi devo sAta hAtha pramANa hovAthI mahAzarIrI che, temane AhAra aMtara 2000 varSa, zvAsocchvAsa aMtara be pakhavADIyA che anuttara devone hasta pramANa zarIra hovAthI te alpazarIrI che. temanuM AhAra aMtara 33,000 varSa, zvAsocchvAsa aMtara 33-5khavADIyA che. e rIte - x - asukumAramAM paNa samajI levuM, athavA lomAhAranI apekSAe vAraMvAra pratisamaya Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/- 446 mahAzarIrI paryAptAvasthAmAM AhAra kare che. zvAsocchvAsa pUrvokta hovA chatAM pUrNa bhavanI apekSAthI vAraMvAra kahevAya che. aparyApta avasthAmAM lomAhAra nahIM ojAhAra kare che, mATe 'kadAyit' kahyuM. e rIte uchvAsa paNa aparyAptAvasthAmAM letA-mUkatA nathI, bIjA samaye le che, mATe kahyuM ke "kadAcit' le Adi. have karmasUtra badhAM asukumAro samAnakarmI che Adi. ahIM nairayikanI apekSAe ulaTuM che. - 4 - kevI rIte ? asukumAro svabhavathI nIkaLI tiryaMca ane manuSyamAM upaje, temAM paNa keTalAMka ekendriya tiryaMcamAM keTalAMka paMcendriyomAM upaje. manuSyapaNAmAM karmabhUmija-garbhajamAM upaje. cha mAsa Ayu bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhe. tyAre ekAMta tiryaMca yogya ke ekAMta manuSya yogya prakRtiono upacaya kare che. tethI pUrvotpanna mahAkarmI che, pazcAtotpannane hajI parabhavAyu bAkI che. tethI tiryaMcAdi yogya prakRtino upacaya karyo nathI. mATe teo alpakarmI che. ahIM paNa samAnasthitika ane samAnabhavavALA parimita asukumAro jANavA. - - - varNasUtramAM - pUrvotpanna, avizuddha varNavALA che, kevI rIte? temane bhava sApekSa prazasta nAma karmano zubha ane tIvra rasavALo udaya che. te pUrvotpannane ghaNo kSINa thayelo che, tethI teo avizuddhatara varNavALA che. bAkInA vizuddha varNavALA che. A paNa samAna sthitika asukumAranI apekSAe samajavuM. varNasUtravat lezyAsUtra paNa kahevuM. ahIM devo ane nairayikone tathAvidha bhavasvabhAva lezyA pariNAma utpatti samayathI bhavakSaya paryanta niraMtara hoya che, jethI trIjA lezyA uddezAmAM kahevAze ke - kRSNaleztI nairayika kRSNalezrI nairayikomAM utpanna thAya ? ityAdi. bhAvArtha e che - paMcendriya tiryaMca ke manuSyAsu kSIma thavAthI nairacikAyu vedato RjU sUtra naya dRSTithI vigrahagatimAM vartato hoya, to paNa nAka ja kahevAya. tene kRSNalezyAdino udaya pUrvabhavanuM aMtarmuhUrta Ayu bAkI hoya tyAre ja hoya che. aMtarmuhUrta gayA pachI, aMtarmuhUrta bAkI hoya tyAre pariNata thayela lezyA vaDe jIva paralokamAM jAya che. kevaLa tiryaMca ane manuSya AgAmI bhavanI lezmAnuM aMtarmuhUrta gayA pachI ane deva-nArako potAnA bhavanI lezmAnuM aMtarmuhUrta bAkI hoya tyAre paralokamAM jAya che. lezyA adhyayanamAM nAkAdine vize kRSNAdi lezmAnI jaghanya ane utkRSTa sthiti kahI che. [je ame atre noMdhatA nathI.] - X - 4 - x + pRthvI, a, vanaspatine kRSNAdi cAra lezyAo hoya che. agni, vAyu, vilendriyo, saMmUrttima tiryaMca paMcendriya ane manuSyane kRSNAdi traNa lezyA hoya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyane kRSNAdi traNa lezyA hoya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya ane garbhaja manuSyone cha e lezyAo hoya che. - 4 - nAkAdinI lezyAnI sthiti kahIne have devonI lezmAnI sthiti kahe che. [vA adhyayanamAM A varNana hovAthI ame vRttino anuvAda karI punarukti karela nathI. 21/10 - 145 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 akSaragamanikA A pramANe - je je pRvIkAyikAdi ke saMmUrNima manuSyAdimAM je kRSNAdi lezyAo che, teonI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. e lezyAo koIne vize koI hoya che - je upara kahI che - jemake - pRthvI, a, vanaspatine kRSNAdi cAra lezyA hoya che ItyAdi. devAdinI lessAsthiti varNanamAM ATaluM vizeSa che ke - 146 devo ane nairayikone lezyA dravyano pariNAma utpattinA samayathI AraMbhI, bhavanA aMta sudhI niraMtara hoya che. - 4 - vedanAmAM nairayikonI mAphaka asukumAro paNa kahevA. kemake tyAM paNa asaMjJInI utpatti hoya che. vizeSa e ke - jeo saMjJIbhUta che te samyagdRSTi hovAthI mahAvedanAvALA che, kemake cAritra virAdhanAthI temanA cittane saMtApa thAya che asaMjJIbhUta-mithyArdaSTine alpavedanA che - 4 - athavA pUrva bhave saMjJI hoya te athavA paryAptA, zubha vedanAne AzrIne mahAvedanAvALA che, aparyAptA alpavedanAvALA che. bAkInuM vairayikavat jANavuM. sugama che. - X + X - * sUtra-447 : pRthvIkAyiko AhAra, karma, varNa, lezyAthI nairayiko mAphaka jANavA. pRthvIkAyiko badhAM samAna vedanAvALA che ? hA, gautama ! che. bhagavan ! ema kema kaho cho ? pRthvIkAyiko badhAM asaMtI che, asaMjJIbhUta aniyata vedanA veTe che. tethI kahyuM ke pRthvIkAyiko badhAM samAna vedanAvALA che. - bhagavan ! pRthvIkAyiko badhAM samAna kriyAvALA che ? hA, gautama ! che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? pRthvIkAyiko badhAM mAsI mithyAdaSTi che, temane pAMca kriyAo avazya hoya. te A - AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyApatyayikI, pratyAkhyAna kriyA ane mithyAdarzana pratyayikI. te hetuthI Ama kahyuM. e pramANe caurindriyo sudhI jANavuM. paMcendriya tiryo nairayikavat jANavA, paraMtu kriyA vaDe samyagdaSTi, mithyAdaSTi, mizradRSTi hoya che. je samyagdaSTi che te be bheTe che asaMyata ane saMtAsaMyata. temAM saMyatAsaMyatane traNa kriyAo che - AraMbhikI, grihikI, mAyApratyayikI. je asaMta che, temane cAra kriyAo che - AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyApatyayikI, patyAkhyAnakriyA. je mithyAdaSTi ane mizradRSTi che, temane avazya pAMca kriyA che - ukta cAra kriyA ane mithyAdarzana pratyayikI. bAkI pUrvavat. * vivecana-447 : pRthvIkAyiko AhAra, karma, varNa, lezyA vaDe nairayiko mAphaka kahevA. pRthvIkAyikonA AhArAdi viSayaka cAra sUtro nairacika sUtro mAphaka pRthvIkAyikanA AlAvAthI kahevA. kevaLa AhAra sUtra Ama bhAvanA che - pRthvIMkAyikonuM zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zarIra chatAM paNa alpazarIra - mahAzarIra Agama vacanathI jANavuM. Agama vacana A che - pRthvIkAyika pRthvI apekSAe cAra sthAnane - Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/-/447 prApta che Adi. temAM mahAzarIrI lomAhAra vaDe ghaNAM pudgalone AhAre che, ghaNAM pudgalo ucchvAsa rUpe le che, tathA vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra ucchvAsa le che ane alpa zarIrIno alpAhAra ane alpa ucchvAsa hoya che. AhAra-ucchvAsanuM kadAcitpaNuM aparyAptAvasthAnI apekSAe samajavuM. 143 have vedanA sUtra - temAM 'asaMjJI'-mithyArdaSTi athavA manarahita, asaMjJIne je vedanA prApta thAya che tevI te - aniyata svarUpavALI vedanA vede che. vedanA anubhavavA chatAM mithyASTi ke manarahita hovAthI matta mUrchitAdi mAphaka "A pUrve bAMdhela azubha karmano pariNAma che' ema jANatA nathI. - kriyAsUtramAM mAImithyArdaSTi che, kemake teomAM prAyaHmAyAvALA upaje che. zivazarmasUri kahe che unmArgano upadezaka, mArganAzaka, gUDhahRdayI, mAyAvI, zaThasvabhAvI, zalyayukta jIva tiryaMcAyu bAMdhe che. mAyA ahIM samasta anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM upalakSaNa che. tethI mAyAvI-anaMtAnubaMdhI kaSAyodayavALA che, tethI ja mithyArdaSTi hoya che. temane avazya pAMca kriyA ja hoya. paNa traNa kriyA na hoya. - - X - cAvat urindriya sudhI Ama jANavuM. ahIM mahAzarIrI-alpazarIrI sva-sva avagAhanAnusAra jANavA ane AhAra beIndriyAdine proparUpa samajavo. paMcendriya tiryaMco vairayikavat jANavA. paNa ahIM mahAzarIrI vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra ucchvAsa le che, te saMkhyAtA varSAyuSyanI apekSAe che. asaMkhyAta varSAyuSkanI apekSA zakI nahIM. temane prakSepAhAra be divasa pachI kahelo che. alpazarIrIne AhAra, ucchvAsanuM kadAci5NuM aparyAptAvasthAmAM lomAhAra ane ucchvAsa na hovAthI, paryAptAne hovAthI jANavuM. karmasUtramAM pUrvotpannane alpakarma, bIjAne mahAkarma te Ayu vagere te bhavamAM vedavA yogya kamapikSAe samajavuM. varNa ane lezyA sUtramAM paNa pUrvotpannane zubhavarNAdi taruNapaNAthI ane pazcAtotpannane azuddha varNAdi bAlapaNAnI apekSAe samajavA. saMyatAsaMyata-dezavirativALA che, kemake sUkSma prANAtipAtAdithI te nivRtta nathI. manuSya saMbaMdhI sUtrane have kahe che - * sUtra-448 - bhagavan! manuSyo badhAM samAna AhAravALA che ? e artha samartha nathI. ema kema kaho cho ? gautama ! manuSyo be bhede - mahAzarIrI ane alpazarIrI. mahAzarIrI ghaNAM pudgalono AhAra kare che cAvat ghaNAM pudgalo niHzvAsarUpe mUke che. kadAcit AhAra grahaNa kare, kadAcit niHzvAsa mUke. alpazarIrI thoDAM pudgala AhAre yAvat alpa pudgalo niHzvAsa rUpe mUke. vAraMvAra AhAre yAvat vAraMvAra nizvAsa mUke. te kAraNe ema kahyuM ke - manuSyo badhAM samAnAhArI nathI. zeSa nairayikavat jANavuM. paraMtu - kriyAmAM manuSyo traNa bhede - samyagdaSTi, mithyAdaSTi, mizradRSTi. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 samyagdaSTi traNa bhede - saMyata, asaMyata, saMcArAMyata. saMyata be bheTe - sarAga saMyata, vItarAga saMyata. vItarAga saMyata kriyArahita che. sarAga saMyata be bheTe - pramatta saMgata, Apamatta saMta. apramatta saMyane eka mAyApatyayikI kriyA hoya. pramattayatane be kriyA AraMbhikI, mAyApatyayikI. saMyatAsaMtane traNa kriyA - AraMbhikI, mAyApatyayikI, pAriMgrahikI. asaMyatane cAra kriyA - ukta traNa ane apatyAkhyAna kriyA. mithyA ane mizradRSTine pAMce kriyA hoya - uta cAra ane mithyAdarzana pratyayikI. bAkI badhuM nairasikavat jANavuM. * vivecana-448 : sUtra sugama che. vizeSa e ke kadAcit AhAra kare, kadAcit ucchvAsa le che, kadAcit niHzvAsa mUke che. mahAzarIrI devaku AdinA yugalika manuSyo che, teo kadAcit valAhAra vaDe AhAra kare che, kemake temane traNa divasa pachI AhAra hoya tevuM zAstra vacana che. teo bIjA manuSyo karatAM sukhI hoya, tethI zvAsocchvAsa paNa kadAyit ja hoya che. alpazarIrI vAraMvAra alpAhAra kare che, kemake bALako Adi tevA jaNAya che ane saMmUrttima alpazarIrI manuSyone niraMtara AhArano saMbhava che. zvAsocchvAsa paNa alpazarIrIne vAraMvAra hoya che, kemake teo prAyaHduHkhI hoya che. kriyA sUtramAM vizeSatA jaNAve che - manuSyonA traNa bheda :- sarAyasaMyata - jenA kaSAyo kSINa ke upazAMta thayA nathI te. vItarAgasaMyata - jenA kaSAyo upazAMta ke kSINa thayA che te. akriya - kriyArahita che. kemake vItarAga hovAthI AraMbhAdi kriyAno abhAva che. apramatta saMyatane eka mAyApratyayikI kriyA hoya che - te paNa zAsana ugrahanA rakSaNamAM pravRtta thayelAne hoya. kemake tenA kaSAyo kSINa thayA nathI. pramatta saMyatane AraMbhikI ane mAyA pratyayikI be kriyA che kemake pramattayoga 148 = - AraMbharUpa che ane kaSAya kSINatAnA abhAve mAyApratyayikI kriyA hoya che. bAkInuM Ayu saMbaMdhI sUtra vairayivat jANavuM. * sUtra-449 : vyaMtaro, sukumAravat jANavA. e pramANe jyotika ane vaimAnika paNa jANavA. paNa vedanAmAM teo be prakAre che - mAsI miAdaSTi upajJaka ane amAyI samyagdaSTi upapannaka. mAsI mithyAdRSTi alpa vedanAvALA che, amAyI samyagdaSTi mahAvedanAvALA che. mATe gautama ! ema kahuM chuM. bAkI pUrvavat. * vivecana-449 : jema asukumAro saMjJIbhUta, asaMjJIbhUta che. je saMjJIbhUta che, te mahAvedanAvALA che. asaMjJIbhUta alpavedanA vALA che. e pramANe vyaMtaro kahevA. kemake asukumArathI vyaMtara sudhI asaMjJI utpanna thAya che. Avo pATha bhagavatIjImAM paNa che. - 4 -teo asurakumAramAM kahela yukti mujaba alpavedanAvALA che. - 4 - asurakumAravat jyotiSka, vaimAnika paNa kahevA. paraMtu vedanAmAM Ama kahevuM - jyotika be bhede Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/-/449 149 mAyI mithyAdRSTi amAyI samyagRSTi upapakSaka. (prazna) jayotikamAM Avo pATha kema kahe cho, asukumAravata kema nahIM ? (uttara) jyotikamAM asaMjJI utpanna thatAM nathI mATe. kemake- asaMjJInA AyunI sthiti utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che, jyotikanI te jaghanya sthiti che, vaimAnikonI jaghanya sthiti palyopama che. tethI kahI zakAya ke temAM asaMjJI upajatA nathI. mATe ukta pATha kahyo. - x * have covIza daMDakamAM salezyapadarUpa nirUpaNa - * sUga-45o : bhagavanasaleya nairayiko badhAM samAhArI, sama zarIrI, sama ucchavAsaniHzvAsavALA che ? ema badhAMnI prA karavI. gautama! audhika alAvA mAphaka saleyA lAvo paNa saMpUrNa vaimAnika sudhI kahevo. bhagavana kuNa vecI nairayiko badhAM samAhArI che ItyAdi pRcchA. gautama! vikavatuM kahevuM. paNa vedanAmAM mArI mithyAdaSTi upaka, amArI samyagRSTi upapaka kahevA. bAkI badhuM audhikava4. asukumArathI yaMtara sudhI badhuM audhikava4. vizeSa che - manuSyonI kriyAmAM bheda che. yAvata temAM je sabhyadaiSTi che, teo traNa prakAre che . saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata-ItyAdi audhikava4 kahevA. jyotika ane vaimAnikamAM Adi traNa leyA na pUchatI. kRSNalezcI nairayikova4 nIlalacI paNa vicAravA. kApotavecI nairayikothI AraMbhI vyaMtara sudhI kahevA. paNa kApotalecI nairayikomAM vedanAmAM audhikanairayikava4. bhagavAna ! tolezyI sukumAru pUrvavat pRcchA. gautama audhikanI mAphaka kahevA. vizeSa A - vedanA, jyotikava4 kahevI. pRthvI ApavanaspatikAya, paMcendriya tici ane manuSyo audhikavavuM kahevA. paraMtu manuSyomAM kriyAomAM saMyata che te be prakAre pramata ane apamag. paNa sarANa, vItarAga bheda na thAya. saMtaro, tenolesyAmAM asukumArava4 kahevA. ema jyotiSka, vaimAnika paNa jANavA. bAkI pUrvavatuM. e pramANe paSlecI paNa kahevA. pachI jene hoya tene kahevI. ema ja zukalatezyI jANavA. bAkI badhuM audhikava4 kahevuM. paraMtu patra ane zukalatezyA pAMcendriya tici, manuSya ane vaimAnikane ja ANavI, bIjAne nahIM * vivecana-45o * lezyAvALA nairayikonI pRcchA. vizeSaNarahita jema audhika kahA, tema vaimAnika sudhI badhuM kahevuM. kemake salezya sivAya bIjuM vizeSaNa nathI. have bhinna bhinna kRNAdi vezyA vizeSaNayukata cha daMDakonuM AhAradi pado vaDe nirUpaNa karavA mATe sUtra kahe che - 150 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 audhika-vizeSaNa rahita AhAra, zarIra, ucchavAsa, karma, varNa, vezyA, vedanA, kiyA, upapAta nava pado pUrve kahyA, tema kRSNalezmI paNa kahevA. ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM - 4 - temAM saMjJI-asaMjJIbhUta pATha na kahevo, kemake aiI pahelI nakamAM ja utpanna thAya che, paNa pahelI narakamAM kRSNalezyA nathI. je pAMcamI Adi narakamAM kRSNalezyA che, tyAM asaMjJI upajatAM nathI. temAM mAyI mithyASTi mahAvedanAvALA che, kemake prakRSTa azubha sthiti bAMdhe che. tenAthI viparIta sthitimAM alA vedanA che. asurI vyaMtara sudhInA jIvo audhikavat kahevA. paNa manuSyone kriyAmAM vizeSatA che - samyagurdaSTi traNa bhede che - saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata Adi. audhikavata kRSNalezyI paNa kahevA. jemake- saMyatone AraMbhikI ane mAyApatyayikI be kriyA hoya che, kRSNavezyA pramatta saMyatone hoya che. apamatane nahIM. ItyAdi - x - 4 - badhuM temaja kahevuM. jayotika ane vaimAnikone AdinI traNa lezyA vize na pUchavuM (ItyAdi badhuM sUtrArthavat che] - X - X - tejolezyA saMbaMdhe sUtra kahe che - | tejalezyI asurakumAro samAnAhArI Adi hoya che ? ahIM nAsko, agni, vAyu, vikalendriyone tejalezyAno saMbhava nathI, mATe pahelAthI ja asurakumAranuM sUtra kahyuM. A kAraNe agni, vAyu, vikasendriya sUtra paNa na kahevuM. asukumAro paNa audhikavatu kahevA. paNa vedanApadamAM jyotikavat kahevA. vaLI saMjJI-saMjJI na kahevA paNa mAyImithyArdaSTi, amArI samyagadaiSTi kahevA, kemake asaMjJI jIvo tejalezyAvALAmAM utpanna na thAya. * x - manuSyomAM vizeSa A che - saMyata pramata-apramata be bhede che, kemake baMnene tejolezyA saMbhave che. saraLa ane vItarAga saMyata bhedo na kahevA. kemake vItarAgane tejolezyA na saMbhave ane sarAgane avazya hoya, mATe tenuM kathana nirarthaka che. vyaMtaro tejolezyAmAM asurakumAravat jANavA. ItyAdi - X - X - tejolesyAmAM kahyuM tema pAlezyAmAM paNa kahevuM. paMcendriya tiryaca, manuSyo, vaimAniko pAlezyA hoya, bIjAne nahIM. zuklalezyA paNa pakAlezyAvata kahevI. zeSa sugama che 9 pada-13, uddezo-2 0 cha dvArAdinA arthano pratipAdaka pahelo uddezo kahyo, have bIjo uddezo kahe che - temAM paheluM sUtra - * sUtra-451 thI 453 : [4pa1] bhagavat lesyA keTalI che ? gautama ! cha - kRSNalezyA, nIlalezyA, kapotaleyA, tejaleyA, pAleyA zukalaleyA. [4para bhagavAna ! nairayikone keTalI vezyA che ? gautama ! traNa - kRSNa, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/1/-/451 thI 453 - kRSNa nIla, kApota. bhagavan ! tiryaMcone keTalI vezyA che? gautama! cha - yAvat zukalalezyA. bhagavan ! ekendriyone keTalI vezyA che ? gautama ! cArU kRSNa yAvat tejovezyA. bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalI lezyA che ? gautama ! e pramANe jANavuM. akAyika ane vanaspatikAyikone paNa emaja jANavuM te vAyu vikalendriyone nairayiko mAphaka jANavA. paMce tiryaMcanI pRcchA. gautama ! temane cha lezyA hoya kRSNa yAvat zukalalezyA. saMmUrNima tiryaMca paMcendriyanI pRcchA-gautama ! nairayikovat jANavuM. garbhaja paMcendriya tiraconI pRcchA-gautama ! cha lezyA hoya - kRSNa yAvat zukala tiryaMcayonika strI saMbadhI pRcchA - gautama ! e ja cha lezyAo hoya che. - 151 - manuSyonI pRcchA - gautama ! e ja cha lezyA hoya che. saMmUrttima manuSyonI pRcchA - gautama ! nairayikovat jANavuM. garbhaja manuSyonI pRcchA cha vezyA che, kRSNa yAvat lekSya manuSya strI vize pRcchA - gautama ! ema ja jANavuM. deva pRcchA e ja cha lezyAo hoya. devI vize pRcchA - cAra lezyA hoya, kRSNa yAvat teolezyA bhavanavAsI devo vize pRcchA - gautama ! ema ja che. vize bhavanavAsI devI paNa temaja jANavA. vyaMtara deva ane devI paNa temaja jANavA. jyotiSka vize pRcchA - gautama ! eka tejolezyA hoya. e pramANe jyotika devI paNa jANavI. vaimAnika vize pRcchA - gautama ! traNa-tejo, padma, zukla lezyA. vaimAnikIne eka tejovezyA. [453] bhagavan ! A saleztI, kRSNa, yAvat zukala lezmI ane alezmI jIvomAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM jIvo zukalaleztI che, pAleztI saMkhyAtagaNA, tejoleztI saMkhyAtagaNA, aleztrI anaMtagaNAM, kApotalezmI anaMtagaNA, nIlaleztI vizeSAdhika, kRSNaleztI vizeSAdhika ane tenAthI saleI jIvo vizeSAdhika che. * vivecana-451 thI 453 - A sUtrano pUrvanA uddezA sAthe zo saMbaMdha che ? uddezA-1-mAM lezyAvALA samAnAhArI che Adi kahyuM, ahIM te ja lezyAno vicAra karAya che. temAM tttavA - kRSNadravyarUpa ke kRSNa dravyathI janita lezyA. e pramANe nIlalezyAdi paNa vicAravA. alpabahutva vaktavyatA pahelAM badhuM sUtra sugama che. paNa vaimAnikIne eka tejolezyA kahI, tenuM kAraNa - vaimAnika devIo saudharma ane IzAnamAM ja che, temAM kevaLa tejolezyA che. ahIM saMgrahaNI gAthA mUkI che - bhavanapati, vyaMtarane kRSNAdi cAra lezyA hoya, jyotiSTha-saudharma-IzAnane tejolezyA hoya, sanatkumAra, mAhendra, brahmalokamAM padma, tyArapachInAne zuklalezyA hoya. bAdara pRthvI a pratyeka vanaspatine cAra lezyA, garbhaja tiryaMca ane manuSyane cha lezyA, bAkInAne traNa prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 lezyA hoya che. ke have salezyAdi AThanuM alpabahutva-kayA jIvo konAthI alpa, konAthI ghaNAM, konI tulya, konAthI vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM zuklalezyAvALA - zukla ke zuladravya janita lezyA jemane che tevA jIvo. keTalAMka paMcendriya tiryaMca, manuSya, lAMtakAdi devomAM zukalalesyA hoya, tenAthI pAleztI saMkhyAtaguNA, kemake saMkhyAtagaNAM paMce tiryaMca, manuSyo ane sanatkumArAdi traNa devone pAlezyA hoya che. (prazna) lAMtakAdi devothI sanatkumArAdi traNanA devo asaMkhyAtagaNAM che, to ahIM saMkhyAtagaNAM kema kahyA ? (uttara) ahIM jaghanyapade paNa asaMkhyAtA, sanatkumArAdi traNa devothI paNa asaMkhyAtagaNAM paMcendriya tiryaMcone zuklalezyA hoya che, tethI pAlezyAnA vicAramAM - 4 - saMkhyAtapaNuM ja rahe che, mATe zuklaleztI karatAM pAleztI saMkhyAtagaNAM kahyA. 152 tenAthI saMkhyAtagaNAM tejoleztI che. kemake bAdara pRthvI adh pratyeka vanaspati tathA saMkhyAtagaNA tiryaMcapaMce ane manuSyone, bhavana5tyAdi traNa, saudharma, IzAna devone tejolezyA hoya che. - 4 - tenAthI aleztI anaMtagaNAM che. kemake leztArahita siddho pUrva karatAM anaMtagaNAM che. tenAthI kApotaleztI anaMtagaNAM che. kemake siddhothI anaMtagaNAM vanaspati kApotaleztI che. tethI nIlalezyI vizeSAdhika che. tethI kRSNalezmI vizeSAdhika che. e rIte sAmAnyathI alpabahutva kahyuM. - have tairayikomAM alpabahutva kahe che - sUtra-454,455 H bhagavan ! A kRSNaleI, nIlaleztI, kAryotaleztI nairayikomAM koNa konAthI aA che? sauthI thoDAM nairayiko kRSNalezmI che, nIlalezmI asaMkhyAtagaNAM, kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. [55] bhagavan ! A kRSNa yAvat zukalaleztI tiyomAM koNa konAthI Apa Adi che ? zuklaleztI tiryaMco sauthI thoDAM che, audhikavat badhuM kahevuM, paNa alezmIne vavA. bhagavan ! kRSNa yAvat tejalezmI ekendriyomAM koNa konAthI alpAdi che ? sauthI thoDAM ekendriyo tejoleztI, kApota anaMtagaNA, nIla vizeSAdhika, kRSNa vizeSAdhika che. bhagavan ! kRSNa yAvat tejo pRthvI, koNa konAthI alpAdi che ? audhika ekendriyovat kahevA. paNa kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. ema A kahevA. bhagavan ! kRSNa-nIla-kApotalezmI teukAyikomAM koNa konAthI alpAdi che? sauthI thoDAM kApotalezmI te che, nIla vizeSAdhika, kRSNa vizeSa e pramANe vAyukAyikone kahevA. bhagavan ! kRSNa yAvat tejo vanaspatikAyikomAM alpabahuva audhikavat jANavuM. beIndriya, teIndriya, caurindriyane - Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/2/-/454,455 teukAyikavat kahevA. bhagavan ! kRSNa yAvat zuklaleztI paMcendriya tiryaMcomAM alpabahutva - sAmAnya tiryaMcavat kahevuM. paraMtu kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. saMmUrNima paMce tirlR teukAyikavat jANavA. garbhaja paMce tiryaMca audhikavat kahevA. paraMtu kApotaleztI saMkhyAtagaNAM kahevA. ema ticiNI paNa kahevI. bhagavan ! kRSNa yAvat zuklalezmI saMmUrtima paM tiryaMca ane gaji paMce tiryaMcamAM alpabahuva gautama ! sauthI thoDAM garbhaja paMce tiryaMca zuklaleztrI, padma saMkhyAtagaNA, kAryota saMkhyA, nIlaleztI vizeSAdhika, kRSNaleztI vizesA kApotalezmI saMmpU paMce tiryaMca asaMkhyAtagaNAM, nIlaleztI vizeSa kRSNa lezmI vizeSAdhika che. - 153 bhagavana kRSNa yAvat zulalezmI saMmU paMce tiryaMca ane tiryaMca strIomAM koNa konAthI alpAdi che ? jema pAMcamuM kahyuM tema A chaThThuM alpabahutva kahevuM. bhagavan ! kRSNa yAvat zukalalekSI garbhaja paMcendriya tiryaMca ane tiryaMca strIomAM koNa konAthI alpAdi che ? sauthI thoDAM zukalalezmI garbhaja paMce tiryaMco, zulalekSmI tiryaMca strI saMkhyAtagaNI, pAleztrI garbhaja paMce, tiryaMco saMkhyA pAleztI tiryaMcI saMkhyA tejoleztI tiryaMco saMkhyA tejalezmI tiryaMcI saMkhyA kotaleztI tiyo saMkhyA nIla lezmI vizeSAdhika, kRSNa vizeSa kApotaleztI tiryaMcI saMkhyA nIlalezmI strI vizeSA kRSNalezmI strI vize bhagavan ! kRSNa yAvat zukalalezmI saMmUrttima paMtiyo, garbhaja paMce tiryaMco, tiryaMcImAM alpabahutva-sauthI thoDAM zuklaleI garbhaja tiryaMco, zukla tiryaMcanI saMkhyA pAleI garbhaja tiyo saMkhyA, 5 tiryaMcazrI saMkhyA tejoleztrI garbhaja tiryaMco saMkhyA, tejo tistriI saMkhyA, kAryota garbhaja tiryaMco saMkhyA, nIla vizeSAdhika, kRSNa vize, kapota tiryaMcI saMkhyA, nIla vize, kRSNa vize, kApo saMmU paMce tiyio asaMkhya nIlaleztI vize, kRSNa vizeSAdhika che. bhagavan ! kRSNa yAvat zukala paMce tico, tiryaMcazrInuM alpabahutva - sauthI thoDAM zukala paM tiryaMco, zukla ticitrI saMkhyA, 5 paMDhe tiyo saMkhyA, patiryaMcI saMkhya, tejo paMce tijo saMkhyA, kApota tiryaMcI saMkhyA, nIla strI vize, kRSNa vize, kApota paMce tico asaMkhyA, nIla vize, kRSNa vize che. bhagavan ! kRSNa yAvat zukala tiryaMca, tici strIomAM alpabahutvanavamA nI jema A alpabahutva kahevuM. paNa kApo tiryaMco anaMta kahevA. tiyonA daza avAbahutva kahyA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 * vivecana-454,455 : vairayikone traNa lezyA che. kRSNa, nIla, kApota kahyuM che - pahelI be naskamAM kApotalezyA, trIjImAM mizra, cothImAM nIla, pAMcamImAM mizra, chaThThImAM kRSNa, sAtamImAM paramakRlezyA hoya. ahIM traNe padonA paraspara alpabahutvano vicAra che. sauthI thoDAM kRSNaleztI che, kemake keTalAMka pAMcamInA naska AvAso ane chaThThI sAtamImAM kRSNalezyA hoya. nIlalezmI asaMkhyAtagaNAM, kemake cothI samagra pRthvImAM ane trIjI tathA pAMcamInA keTalAMka nakAvAsomAM pUrvoktathI asaM nIla hoya che. tethI a kApota kemake pahelI bemAM tathA trIjI pRthvInA keTalAMka naskAvAsomAM asaMkApota che. 154 have tiryaMca paMcenuM alAbahutva - x - audhika jIvo jema kahyA, tema ahIM kahevuM. paNa alezmIne varjavA, kemake teomAM alezpI na saMbhave, temAM sauthI thoDAM zuklaleztI, tenAthI padma, tejo kramazaH saMkhyAtagaNAM, kApota anaMtagaNAM, tethI nIla, kRSNa salezpI uttarottara vizeSAdhika che. - - - ekendriyonuM alpabahutva - sauthI thoDAM tejoleztI ekendriyo, kemake keTalAMka bAdara pRthvI, pANI, vanaspatine aparyAptAvasthAmAM tejo che, kApota anaMta gaNAM, kemake anaMta nigodajIvane kApota hoya, nIla kRSNa kramazaH vizeSAdhika che. bhAvanA pUrvavat. have pRthvIkAyAdinuM alpa bahutva-pRthvI, pANI, vanaspatine cAra ane agni, vAyune traNa lezyA che. sUtra sugama che. vilendriyonuM sUtra paNa sugama che. paMce tiryaMcamAM kApota asaMkhyAtagaNAM jANavA. kemake te badhAM maLIne asaM che. saMmU paMce tiryaMca teukAyikavartI kemake temane Adha traNa lezyA che. - 4 - zeSa audhikavat jANavuM - 4 - have saMmU paMce ane garbhaja paMce tiryaMca strInuM sUtra che. - 4 - x - garbhaja paMce tiryaMca ane tiryaMca strInuM sAtamuM sUtra che. temAM - sarva lezyAmAM strI ghaNI che, sarva saMkhyA vaDe tiryaMca puruSo karatAM tiryaMca strI traNagaNI che - x - mATe saMkhyAtagaNI kahI. garbhaja napuMsako thoDAM che, tethI pUrvokta alpabahutvane vyApta karatAM nathI. have saMmU paMce tiryaMca, garbhaja paMce tiryaMca ane tiryaMca strInuM AThamuM - x - e rIte navamuM, dazamuM sUtramAnusAra jANavA. * sUtra-456 thI 458 : [456] e pramANe manuSyonuM paNa alpabahutva kahevuM. paNa teone chelluM alpabahutva nathI. [457] bhagavan ! kRSNaleztI vat zulalezmI devomAM koNa konAthI alpAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM devo zukalaleztI che. padmalezmI asaMkhyAtagaNA, kAryota a, nIlaleI vizeSAdhika, kRSNa vize, teoleztI saMkhyAta gaNAM che. bhagavan ! kRSNI yAvat tejo devImAM apabahutva - sauthI thoDI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2-4pa6 thI 458 155 kApota devI, nI viza, kRSNa viro, te saMkhyA bhagavAna ! kRSaNa yAvata zuka# devo ane devImAM lAbhadutva ? sauthI thoDAM suka devo, 56 asaMkhyab, kApo asaM, nIla ane kRSNa anukrame vizead, kApodevI saMkhyA, nIla devI vizo, kRSNa devI vize, teno devo saMkhyab, teja devI saMkhyA bhagavAna ! kRi cAvata teja bhavanavAsI devomAM lAbhahava-sauthI thoDAM tejo, bhavanavAsI devo, kApota ara, nI vizeSao, kRSNa vizeSa che. bhagavan! kRNa cAvata teja bhavanavAsI devImAM alabahuva-devavat gaNavuM. bhagavAna ! kRSNa sAvat tejo bhavanavAsI deva-devImAM lAbhadutvasauthI thoDAM te bhavanavAsI devo che, teja bhavanadevI saMkhyab, kAmota bhavana, devo asaMkhyA nIlaleI vizeSa kRSNa vize, kApod bhavana devI saMkhyA, nIladevI vizeTha, kRSNa devI vize che. e pramANe bhavanavAsIva4 saMtaranA traNa alabahuva kahevA. bhagavana ! te jyotika deva-devImAM alAbahatva - sauthI thoDAM te jyo devo che, te jyAM devI saMkhyAtagaNI. bhagavAna ! teja paTha zuka% vaimAnika devomAM Abha mahatva - sauthI thoDAM zukalatezmI vaimAnika devo, pasTha saMkhyA te asaM che. bhagavAna ! teja pas zu% vaimAnika deva-devImAM aghabahad-sauthI thoDAM zuklaleksI vaimAnika devo che, pasa asaMkhyab, te asaMkhyao, tejo vaimAnikadevI saMkhyAtagaNI. bhagavAna kRSNa yAvata zukalesI bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika devomAM koNa konAthI atyAdi che ? gautama! sauthI thoDAM zukalatezmI vaimAnika devo che, paga asaMkhya, teja a, teo bhavanavAsI devo a%, kApo ao, nIlaleyI vizeSAdhika, kRSNa vizeSa6 tejo vyaMtara devo ra% kApo a, nIlalerI virodha, kR>> viTha che. tene jyotiSa devo saMkhyAlagaNAM che. - bhagavAna ! kRSNa yAvata tejalecI bhavanavAsInI, vyaMtarI, jyotikI, vaimAnikI devIomAM Alabahuva-gautama ! sauthI thoDAM teja vaimAnika devI che, teja bhavanavAsI devI asaM% kApo asaMi, nI vizeSa, kR% viNa, tejovyaMtarI devI asaM kApo asaM, nI vizeSA, kRSNa vizeSa che. jyotikI devI saMkhyAtagaNI che. bhagavanA , yAvatuM zaka bhavanavAsI cAvatuM vaimAnika devo ane devIomAM koNa konAthI aAdi che ? gautama! sauthI thoDAM zuHlerI vaimAnika devo, pa% a&, vejo a, tejovaimAnika devI saMkhya, teja bhavanavAsI devI aAM, tejo, bhavanavAsI devI saMkhyab, kApota bhavanadevI asaM, nIla 156 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra virodha, kR>> vizeSa, tejo vyaMtara devo saMkhyA, te vyaMtarI saMkhyA, kApod baMtaro , nI<< viza, kRSNa vizeSA, kApota vyaMtarI saMkhyA, nIla viroSa, kRSNa viche, teja jyotiko saMkhyA, te jyo. devI saMkhyAtagaNI che. 4i58] bhagavat ! A kRSa8% cAvat zukalalesImAM koNa konAthI aBhika ke mahAddhika che ? gautama ! kRSNalecI karatAM nIlalezvI mahahika che, nI&thI kApoha mahaddhika che, ema kApotathI teja, tejathI paso, padAthI zukalalacI mahaddhika che. sauthI alpaSaddhika kSaNa che, sauthI mahartika zu che. bhagavAna kRSNa nIla kapota, nairayikomAM koNa-konAthI acaddhika ke mahahidhaka che ? kRNa thI nI, nIlathI kApo vecI mahahika che. sauthI addhika kRSNa nairayika, mahaddhika kApo che. bhagavAna ! kRSNa yAva4 zukalalacI tiyacomAM koNa konAthI aAddhika ke mahahika che ? gautama! jIvonuM kahyuM tema kahetuM. bhagavad ! kRSNa yAvat tolespI ekendriyomAM koNa konAthI anya ke mA Rddhika che ? kRNavecI eke nIlathI mahartika che, nIjathI kApod mahartika che. kApotathI tejo mahahiddhaka che - sauthI addhika kRSaNalezvI ekaeNndriya tiryo che. sauthI maharkika tejolespI che. e pramANe pRvIkAyikone paNa jANavA. ema A pATha vaDe leyAnI mAphaka caurindriyo sudhI jANavuM. saMmarhima ane garbhaja paMco tiryo, tiryaMca ruzI, e badhAM e pramANe kahevA cAvata aAhirvaka te vaimAnika devo che. sauthI mahartika zukalalezmI vaimAnika devo che. koI kahe che. Rddhi covIze daMDakanI kahevI joIe. * vivecana-456 thI 458 : tiryacayonika viSayasUtranI saMkalanA kahe che - e pramANe tiryaMconA daza aAbahavo che. ahIM pUrvAcArye batAvela be gAyA che -1- audhika paMcendriya, 2saMmUrNima, 3-garbhaja, 4-tiryacI , 5-saMmUrNima garbhaja tiryaca, 6-saMmU tiryacI , 9-garbhaja, 8-saMmU garbhaja strI, 9-paMcendriya tiryaMca rahI, 10-ogha bI. tiryaMconA A daza avAbadutva jANavA. tiryaMca mAphaka manuSyonuM alAbahatva paNa kahevuM. paraMtu dazamuM alAbahatva nathI, kemake manuSyo anaMta nathI. anaMta na hovAthI kApotalezyI anaMtagaNAM pada saMbhava nathI. have devaviSayaka alAbahatva - sauthI thoDAM zuklalessI, kemake lAMtakAdimAM ja zulalespI devo hoya. pAlezyI asaMkhyAtagaNI, kemake sanatakumArAdi traNamAM pAlezyA che, teo lAMtakAdithI asaMkhyAtapaNAM che. kApotalezyI asaMkhyAtapaNA che, kemake sanakumArAdi devo karatAM asaMkhyAtapaNAM bhavanapati ane vyaMtara devomAM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/2/-/456 thI 458 kApotalezyA saMbhave che, tenAthI nIlaleztI vizeSAdhika che, kemake ghaNAM vyaMtara ane bhavanapatine teno saMbhava che. tethI kRSNalezmI vizeSAdhika che, tethI tejolezmI saMkhyAtagaNAM che, kemake keTalAMka bhavanapati ane vyaMtara, tathA sarva jyotiSka, saudharma, IzAna devone tejolezyA che. 157 have devInuM aAbahatva - devIo saudharma, IzAna kalpa sudhI ja hoya, AgaLanA devalokamAM nahIM. mATe temane cAra lezmA ja hoya che. tethI sUtramAM 'tejolezyA sudhI' ema pATha che. sauthI thoDI devI kApotaleztI che, kemake keTalIka bhavanapati ane vyaMtara devIne kApota lezyA hoya che, tethI nIlaleztI vizeSAdhika che, tethI kRSNalezmI devI adhika che, tenAthI tejolezmI devI saMkhyAtagaNI che. kemake jyotika, saudharma, IzAnanI badhI devIne tejolezyA hoya che. - have deva-devInuM aAbahutva kahe che - sauthI thoDAM zukla lezmI devo che, tethI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM, tethI kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM, tethI nIlalezmI vizeSAdhika, tethI kRSNaleztI vizeSAdhika che eTalAne pUrve vicAryA. tethI kApotalezmI devI saMkhyAtagaNI che - te bhavanapati ane vyaMtara nikAyanI jANavI. devIo devo karatAM dareka nikAyamAM sAmAnyathI batrIzagaNI che. tethI kramazaH nIla lezmI, kRSNalezmI devI vizeSAdhika che. pUrvavat. tethI tejolezmI devo saMkhyAtagaNAM che. kemake keTalAMka bhavanapati, vyaMtaro ane saudharma, IzAnanA badhAM devone tejolezyA hoya che tenAthI tejoleztI daivI saMkhyAtagaNI che, kemake devo karatAM devI batrIzagaNI che. have bhavanavAsI devonuM alpabahutva - sauthI thoDAM tejoleztI che, kemake mahaddhika devo tejoleztI hoya, te thoDAM hoya che - tenAthI asaMkhyAtagaNAM kApotalezmI che, kemake ati ghaNAM bhavanavAsI devone kApotalezyA saMbhave che. tethI nIla, kRSNalezmI anukrame vizeSAdhika che. - - A pramANe bhavanapati devInuM sUtra jANavuM. have bhavanapati deva, devI viSayaka alpabahutva - sauthI thoDAM tejolezyI che, kemake mahaddhika devo tejoleztI hoya, te thoDAM hoya che - tenAthI asaMkhyAtagaNAM kApotaleztI che, kemake ati ghaNAM bhavanavAsI devone kApotalezyA saMbhave che. tethI nIla, kRSNalezmI anukrame vizeSAdhika che. - - A pramANe bhavanapati devInuM sUtra jANavuM. have bhavanapati deva, devI viSayaka alpabahutva - sauthI thoDAM tejolezmI bhavanavAsI devo che, tejolezmI bhavanavAsI devIo saMkhyAtagaNI che, kemake sAmAnyathI devI batrIzagaNI hoya. tenAthI anukrame nIlalezyI, kRSNaleztI vizeSAdhika che. tenAthI kApolezmI bhavanavAsI devI saMkhyAtagaNI che ItyAdi - 4 - bhAvanA pUrvavat. jyotika devonuM eka ja sUtra che, kemake te nikAyamAM tejolezyA sivAya bIjI lezyA saMbhavatI nathI. vaimAnika devanuM alpabahutva - sauthI thoDAM zuklalezmI vaimAnika devo che, prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kemake lAMtakAdi devone ja zuklalezyA saMbhave che. x - tenAthI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM che, kemake sanatkumAra Adi traNa devone pAlezyA saMbhave che, - x - X - tenAthI tejolezmI deva asaMkhyAtagaNAM che. tejolezyA saudharma ane IzAna devane hoya che - 4 - x - devIo saudharma ane IzAna kalpamAM ja che, tyAM kevaLa tejolezyA che, tethI jUduM sUtra kahyuM nathI. vaimAnika deva-devInA alAbahatvanuM sUtra sugama che. have bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnikonuM aAbahutva - sauthI thoDAM zuklalezmI vaimAnika devo che tenAthI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI tejolezmI asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI tejolezmI bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNAM che. - x - x - tenAthI kApotalezmI bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNAM che, kemake alpaRddhika ghaNAMne kApotalezyA saMbhave che. tethI bhavanavAsI nIlaleztI vizeSAdhika che. tenAthI kRSNaleztI vizeSAdhika che. tenAthI tejoleztI vyaMtaro asaMkhyAtagaNAM che. - x + x - tenAthI kApotaleztI vyaMtaro asaMkhyAtagaNAM che kemake alpaRddhikane paNa kApotalezyA hoya che. tenAthI nIlaleztI vyaMtaro vizeSAdhika che - 4 - tenAthI tejoleztrI jyotika devo saMkhyAtagaNAM che, - 4 - 4 - bhavanavAsI devI ane devadevI saMbaMdhI be alpabahutva pUrvokta bhAvanAnusAra vicAravA. have lezmAvALA jIvonuM alpaddhika ane mahAddhikattva pratipAdana karavA mATe sUtra kahe che. temAM lezyAnA kramathI uttarottara mahaddhipaNuM ane pUrva-pUrvanuM alpakipaNuM jANavuM. 158 A pramANe nAka, tiryaMca, manuSya, vaimAnikanA sUtro paNa vicAravA. jemane jeTalI lezyA hoya teTalI kahevI. . pada-17, uddezo-3 cha * bIjo uddezo kahyo, have trIjo AraMbhe che - * sUtra-459 : bhagavan ! nairayika nairayikamAM utpanna thAya ke anairayika nairayikamAM utpanna thAya ? gautama ! nairayika ja naiyikamAM upaje, anairayika nairayikamAM na upaje. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! naiyika, nairaTikathI uddha ke anairayika nairayikathI uddhateM ? gautama ! anairayika nairayikathI uddhata, nairayika nairayikathI na uddha. ema vaimAnika sudhI jANavuM. vizeSa e ke - jyotiSu, vaimAnikamAM uddharto ne badale 'sarve' ema bolavuM. bhagavan ! kharekhara, kRSNaleztI nairayika, kRSNaleztI nairayikomAM utpanna thAya ane kRSNalezkI thaIne mare ? je lezyAthI utpanna thAya, te vezyAthI maraNa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/3/-/459 pAme ? hA, gautama ! ema ja che. 159 e pramANe nIla ane kApotalezyAmAM paNa kahevuM. ema asukumArothI stanitakumAra sudhI jANavuM. paNa ahIM vezyA adhika kahevI. bhagavan! kRSNaathvI pRthvIkAyika kRSNaathvI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya? ane kRSNaleI thaI maraNa pAme ? je vaizyAmAM utpanna thAya te vezyAmAM maraNa pAme ? gautama ! avazya kRSNalezmI pRthvI kRSNalezmI pRthvI,mAM utpanna thAya. kadAcit kRSNaleI thaI maraNa pAme, kadAcit nIlaleztI thaI maraNa pAme. kadAcit kApotaleztI thaI maraNa pAme. kadAcit je lezyAmAM upaje te lezyAmAM maraNa pAme. ema nIla ane kApota lezyAmAM jANavuM. bhagavan ! kharekhara, tejalezmI pRthvIkAyika, tejolezmI pRthvI mAM upa ItyAdi prana - gautama ! tejolezmI pRthvI utpanna thAya. kadAcit kRSNalezmI uddhatu ke nIlaleztI uddha ke kApotalezmI udvarte. paNa tejolezmI na uddharte. e rIte akAyika ane vanaspatikAyika paNa jANavA te, vAyu ema ja samajavA, paNa temane teolezyA nathI. be-traNa-cAra Indriyo traNa vezyAmAM ema ja jANavA. paMcendriya tiryaMco, manuSyo jema pRthvI pahelI traNa lezyAmAM kahyA, tema cha e vezyAmAM kahevA. paraMtu cha e lephsAne vicAravI vyaMtaro AsukumArava bhagavan ! zuM teoleztrI jyotika, tejo jyomAM utpanna thAya? asukumAravat jANavA. vaimAniko paNa ema ja samajavA. paNa baMnemAM save che e pATha kahevo. bhagavan ! kRSNa-nIla-kApota lezmI nairayika zuM kRSNa-nIla-kApota vezyAmAM ja utpanna thAya ? kRSNa-nIla-kApotalezmI tyAMthI uddhateM? je lezyAmAM upa temAM ja udghateM? gautama ! avazya kRSNa-nIla-kApotalezmI upaje ItyAdi. bhagavan ! zuM kRSNa yAvat tejolezmI asurakumAra kRSNa yAvat tejolezmI asurakumAramAM upaje - ItyAdi naiyika saMbaMdhe kahyuM, tema asurakumArathI AnitakumAramAM kahevuM. bhagavan ! kharekhara, kRSNa yAvat tejolezmI pRthvIkAyika zuM kRSNa yAvat tejolezmI pRthvIkAyikomAM upaje-ItyAdi asukumAranI jema prazna karavo. gautama ! avazya kRSNalezmI pRthvI kRSNa yAvat tejolezmI pRthvIkAyikomAM upaje. kadAca kRSNa kadAca nIla kadAca kApo udvarte. kadAca je lephsAvALo upaje te lezyAvALo udva. tejolezmI upaje paNa te udghateM nahIM. e pramANe A, vanaspati paNa kahevA. bhagavan ! avazya kRSNa nIla kApo teukAyika kRSNa nIla kApotalezmI teukAyikomAM utpanna thAya? kRSNa nI kApota lezmI uddharve. 160 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 je lezyAmAM utpanna thAya te uddharte. gautama ! avazya kRSNa-nIla-kApotalezmI teukAya kRSNa-nIla-kApota teukAyakamAM utpanna thAya. kadAcita kRSNa ke nIla ke kApotalezyAvALo udvarto. kadAcit je lezyAvALo utpanna thAya te lezyAvALo urte. e pramANe vAyu, vikalendriya kahevA. bhagavan ! kharekhara kRSNa yAvat zukalaleztI paMcendriya tiryaMca zuM kRSNa yAvat zukalaleztI paMcendriya tiryaMcamAM upaje-ItyAdi pana - gautama ! avazya tema upaje. kadAcit kRSNa yAvat zu thaI uddhata. kadAca je lezyAvALo upaje, te vezyAvALo udvarte. A pramANe manuSyamAM paNa jANavuM. vyaMtaro, asukumAravat jANavA. jyotiko ane vaimAniko paNa ema ja jANavA, paNa jene jeTalI lezyA hoya te kahevI, A baMnemAM Ave che' ema pATha kahevo. * vivecana-459 : A sUtrano saMbaMdha A che - bIjA uddezAmAM nAskAdi jIvonI lezmAnI saMkhyA, alpabahutvAdi kahyA, ahIM te te lezyA upapAtakSetrane prApta nArakAdine hoya che, ke vigrahagatimAM paNa hoya che, - e arthane pratipAdana karavA mATe pUrve anya nayApekSAthI nAkAdirUpa vyavahAra saMbaMdhe pUche che - pukhtasUtra sugama che. gautama! nairayika ja nairayikamAM upaje, anairayika nahIM. kemake nAkAdi bhavano saMbaMdha karAvanAra Ayu ja che, bIjuM kaMI nathI. nAskAyu udayamAM Ave tyAre nArakabhava hoya ItyAdi. tethI nAkAdinA AyunA udayanA prathama samaye ja nArakAdirUpa vyavahAra thAya. A Rju sUtra nayano mata che x - [svayaM jANavo have nairayikomAM uddhartanAnuM sUtra kahe che - A sUtra paNa RjusUtra nayanA mate jANavuM. te A rIte - jyAre parabhavanA Ayuno udaya thAya che, tyAre jIva tyAMthI uddharte che - te bhavathI bhavAMtaramAM jAya che. je bhavanuM Ayu udayamAM Avyu hoya te bhavarUpe vyavahAra thAya che. jema nAkAyuno udaya thatAM 'A nAraka che' evo vyavahAra thAya che. tethI nairayikothI anairayika ja uddhatte, nairayika na uddharto. jyAM sudhI nAkAyuno udaya hoya, tyAM sudhI te nairayika ja che, nAskabhavathI mukta nathI, paNa jyAre parabhavanA Ayuno udaya thAya tyAre nairayika nathI, anairayika che. tethI kahyuM ke anairayika uddharte che. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. have kRSNalezyA saMbaMdhe utpatti sUtra kahe che - 'me' zabdathI prazna artha karyo. nUnaM - nizvit, kRSNalezmI nairayika kRSNa lezmI nairayikamAM utpanna pAme, ItyAdi. e ja arthanA nizcayane dRDha karavA mATe prakArAMtarathI pUche che - je lezyAvALo utpanna thAya te ja lezmAvALo udghateM ke bIjI lezmA pAmIne udghateM ? bhagavaMte kahyuM - 'na' anumata che. mane e anumata che ke te ja upaje ane te ja uddharte. [prazna kRSNaleztI nairayika hoya to te kRSNaleztI nairayikamAM ja kema utpanna thAya, bIjI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/3/-/459 161 162 lezyAthI kema nahIM ? ahIM tiryacapaMcendriya ke manuSya, nArakanuM Ayu bAMdhela hovAthI narakamAM utpanna thavAvALo anukrame tiryaMcAyu ke manuSyAyuno saMpUrNa kSaya karyo nathI ane aMtamuhad bAkI hoya che, tyAre je lezyAvALA nakomAM utpanna thavAno che, te saMbaMdhI lezyA vaDe pariNata thAya che ane apatita pariNAma vaDe nakAyu vede che. tethI ema kahevAya ke kRSNalezyI kRSNalezya tairayikamAM ja utpanna thAya. prazno kRNAlezyAvALo ja kema udvarte? deva, nArakane vezyA pariNAma potAnA bhava paryA hoya che, tethI. - x - - have pRthvIkAyomAM kRSNalezyAnuM sUtra - ahIM tiryaMca ane manuSyone lesyAno pariNAma aMtarmuhUrtano hoya che. tethI kadAca je vaizyAvALo hoya te lesyA pariNAmavALo udvarte ane kadAca anya lezyA pariNAmavALo paNa udvarte, paNa A to avazya che. ke je vaizyAvALAmAM utpanna thAya te avazya te lezyAvALo ja utpanna thAya. kemake manuSya ane tiryaMca AgAmI bhavanI vezyAnuM aMtarmuhUrta vItyA pachI ane deva-nArakA potAnA bhavanI lezyAnuM aMtarmuhUrNa bAkI hoya tyAre pariNata thayela lezyA vaDe jIvo palokamAM jAya che - evuM vacana che. tethI ja sUramAM kahyuM ke kRNalezyI pRthvI kRSNalezvI pRthvImAM ja upaje Adi. e pramANe nIla ane kApotalezyA kahevI. tathA jyAre tejalezyI bhavanapati cAvatu IzAna deva potAnA bhavathI cyavI pRthvI mAM upaje, tyAre keTaloka kALa aparyAptAvasthAmAM teone tejalezyA hoya, pachI na hoya. kemake tathAvidha bhavasvabhAvathI tejalezyA yogya dravya grahaNanI teonI zakti nathI, mATe kahyuM ke tejolezyAvALo utpanna thAya, paNa tejalezyAvALe udvarte nahIM. pRthvIkAyika mAphaka akAyika ane vanaspatimAM paNa cAra sUtro kahevA. kemake teone aparyAptAvasthAmAM tejo saMbhave che. teukAya, vAyukAya, vikalendriyone pratyekane traNa sUtro kahevA, kemake temane tejalezyAno asaMbhava che. paMcendriya tiryo ane manuSyo jema prathamanI traNa legyAmAM pRthvIkAyiko kahyA, tema cha e leyAmAM kahevA. kemake chamAMnI koIpaNa lezyA vaDe temane utpattino saMbhava che ane utpattisaMbaMdhI ekaika vezyAmAM udvartanAne vize cha e vikalpo saMbhave. che. sUtrapATha Avo che - bhagavat ! kharekhara kRNa9I paMcendriya tiryaca, kRSNalezyI paMce tiryaMcamAM utpanna thAya ? ane kRSNalespI udvarte? ItyAdi - X - X - kadAca kRSNalespI thaIne yAvat kadAca zuklalezyI thaIne udvarte. * x * A pramANe nIla cAvatu zuklalezyA saMbaMdhe sUtro kahevA. vyaMtaro asakamAravatu kahevA. eTale teo saMbaMdhe je vezyAvALo utpanna thAya, te lephsAvALo udvarte - ema kahevuM. kemake sarva devone vezyAno pariNAma potAnA bhava sudhI niraMtara hoya che. e pramANe legyAnI saMkhyA vicArI jayotika ane vaimAnika saMbaMdhe sUtro kahevA. pratyeka lezyAyI covIza daMDakanA kramathI nairayikAdi [21/11] prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra saMbaMdhe sUtro kahevA. koI AzaMkA kare ke thoDAM evA eka eka nAkAdi saMbaMdhe A sUtra samUha che. jyAre ghaNAM bhinnalezyI nairayikAdi te gatimAM upaje tyAre vastusthiti anyathA paNa hoya. kemake eka vyakitanA dharmanI apekSAe samudAyano dharma kavayita anyathA jaNAya che. tethI zaMkA nivAravA kahe che - jemane jeTalI vaizyA saMbhave che, temane teTalI vezyA viSayamAM ekaika sUtra ukta arthavALuM pratipAdana kare che - x * x - have kRNAlezyAdi aurayikanA avadhijJAna ane darzana viSayaka kSetranA pariNAmanuM tAratamya kahe che - * sUga-460 : bhagavAna kRSNaleksI nairayika kRSNaleksI nairayikanI apekSAthI avadhijJAna vaDe cAre dizAmAM ane vidizAmAM to keTaluM kSetra jANe ane jue ? gautama ! te bahu phoga jANato nathI, bahu jha joto nathI. dUra rahela x jANato ke jato nathI, thoDuM kSetra jANe che ane jue che. bhagavat ! ema kema kaho cho . * x - ? gautama ! jema koI puruSa bahu samaramaNIya bhUmibhAge ubho rahIne. cotarapha jue tethI te puraSa pRthavItaLamAM rahelA parapanI apekSAe cotarapha joto. bahu mane yAvata joto nathI, yAvatu thoDAM kSetrane jue che te hetuthI, gautama ! ema kahuM chuM ke kRSaNanairayika cAva4 jue che. bhagavAna ! nIlaherI nairayika, kRSNaleyI apefe avadhi vaDe cotarapha joto keTalA kSetrane jANe ane jue ? gautama ! ati ghaNAM phomane jANe ane jue. ati dUra kSetrane jANe ane jue. atyaMta sapaSTa kSetrane jANe ane juo. ati vizuddha phatrane jANe ane jue. bhagavAna ! ema kema kaho cho * x * ? gautama! jema koI eka puruSa bahu samaramaNIya bhUmibhAgathI parvata upara caDhIne cotarapha joto ghaNAM kSetrane jue cAvatuM vizuddhatara kSetrane jue, te hetuthI, gautama ! ema kahuM chuM ke nIlaleksI cAva4 jue. bhagavanA kApotaaI nairAcika, nIlalacchI nairayikanI apekSAe avadhijJAAna vaDe cotarapha joto keTalA mane jANe ane jue? gautamAM ghaNAM kSetrane ghaNe ane jue cAvatuM vizuddhatara homane jue bhagava! ema kema kaho cho * x * gautamAM jema koI puruSa bahu samaramaNIya bhUmi bhAgethI parvata upara caDhe ane upara caDhIne baMne paga uMcA karI cotarapha jue, tethI te parvata upara rahelA ane pRthvI upara rahelA puruSanI apekSAe cotarapha joto ghaNAM kSetrane jANe ane juo yAva4 spaSTa hone jue. te hetuthI gautamAM ema kahuM chuM ke kApotalegrI nairayika nIvalespI airAcikanI apekSAo cAvatuM spaSTa kSetrane jue che. - vivecana-460 :kRSNalezyI koIka nairayika, kRSNalezyI bIjA nairayikanI apekSAe avadhijJAna Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/3/-/460 163 vaDe cAre dizA-vidizAmAM joto keTaluM kSetra jANe ke avadhidarzana vaDe keTaluM kSetra jue ? gautama ! ghaNuM kSetra na jANe, ghaNuM kSetra na jue. tAtparya e ke - vivakSita kRSNa lezmI nairayika sva yogyatAnusAra ativizuddha chatAM bIjA kRSNa lezmI nairayikanI apekSAe ati ghaNuM kSetra avadhijJAna-darzana vaDe jANe-jue nahIM. e ja kahe che - ati dUranuM kSetra na jANe - jue, paraMtu thoDuM adhika kSetra jANe-jue. A sUtra samAna naka pRthvImAM rahelA kRSNaleztI nairayikanI apekSAe samajavuM. kemake tema na mAnatA doSano saMbhava che. jemake sAtamI pRthvIno nairayika jaghanya addha gAu jANe ane utkRSTa eka gAu jANe. chaThThI pRthvIvALo jaghanya eka gAu, utkRSTa doDha gAu jANe. e rIte pAMcamIno jaghanya doDha gAu, utkRSTa be gAu jANe. tethI bamaNAMtraNa gaNAM adhika kSetrano saMbhava hovAthI A sUtramAM doSa Ave. - 4 - dRSTAMta dvArA A kathana siddha karavA sUtrakAra kahe che - x - jema sarakhI pRthvIe rahela koI vivakSita puruSa potAnA cakSu nirmaLa hovAthI kaMIka adhika jue che, paNa ghaNuM vadhAre joto nathI. tema koI vivakSita kRSNaleztI nairayika sva bhUmikAnusAra ati vizuddha chatAM samAna pRthvImAM rahenAra, bIjA kRSNaleztI nairayikanI apekSAe avadhi vaDe kaMIka adhika kSetra jue, paNa ghaNuM vadhu nahIM. ahIM samAnapRthvInA sthAne samAna naka pRthvI che. sva bhUmikA samAna kRSNalezyA che, cakSunA sthAne avadhi che, ethI A artha vyakta thAya che. jema samAna bhUmie rahelo puruSa, khADAmAM rahela puruSanI apekSAe ghaNuM vadhuM kSetra jue che. tema pAMcamI pRthvImAM rahelo sva bhUmikAnusAra ativizuddha kRSNaleztI vivakSita nairayika che te sAtamIpRthvImAM rahela ati maMda sAmarthyavALA avadhijJAnI nairayikanI apekSA ghaNuM vadhu jue che, kemake tenuM avadhi sAdhika traNagaNuM che. have nIlalezyA viSayaka sUtra kahe che. sugama che. paNa iitapira - gayuM che. timira janma bhrAMti jemAM te, spaSTa. AvA ati spaSTa kSetrane jANo. atizaya arthamAM tar pratyaya che. arthAt jema pRthvI upara rahela puruSanI apekSAe parvata upara caDhelo manuSya ati dUranA kSetrane jue, te paNa skUTa pratibhAsa kSetrane jANe temavivakSita nIlalezmI sva yogyatAnusAra ati vizuddha avadhijJAnI anya kRSNaleztI nairayikathI jANe. ahIM pRthvItalane sthAne nIcenI kRSNalezyA che, ItyAdi - 4 - have nIlaleztInI apekSAe kApotaleztInI sUtra - kApotaleztI nairayika, nIlaleztI nairayikanI apekSAe sugama che. paNa baMne pago uMcA karIne. arthAt jema parvata upara vRkSe caDelo cotapha jotAM atyaMta spaSTa jue, tema kApotaleztI nairayika, nIlaleztI nairacika apekSAe ghaNuM kSetra avadhijJAnathI jue. ati spaSTapaNe jANe. ahIM vRkSa sthAne kApotalezyA ane uparanI napRthvI che. parvata sthAne nIlalezyA, trIjI nakapRvI che. - x - have kaI lezyA keTalAM jJAnomAM hoya te kahe che - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 * sUtra-461 : bhagavan ! kRSNaleztI jIva keTalAM jJAnomAM hoya ? gautama ! be, traNa ke cAra jJAnomAM vartato hoya. jo be jJAnamAM hoya to Abhinibaudhika ane zrutajJAnamAM hoya, jo traNa jJAnamAM hoya to Abhini, zruta ane avadhijJAnamAM hoya athavA Abhini, zruta mana:paryava jJAnamAM hoya. jo cAra jJAnamAM hoya to Abhini zruta avadhi manaHpavajJAnamAM hoya. e pramANe pAlezmI sudhI jANavuM. 164 bhagavan ! zukalaleztI jIva keTalAM jJAnomAM hoya ? gautama ! be, traNa ke cAra jJAnamAM hoya. jo be jJAnamAM hoya to ItyAdi kRSNaleztrIvat Avat cAra jJAnamAM kahevuM. jo eka jJAnamAM hoya to kevaLajJAnamAM hoya. * vivecana-461 : kRSNaleztI jIva be, traNa, cAra jJAnomAM hoya, ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. vizeSa e ke ahIM avadhijJAna rahitane paNa mana:paryavajJAna thAya, kemake siddhaprAbhUtAdi granthomAM aneka vAra tema pratipAdita karyu che. vaLI dareka jJAnanA AvaraNanA kSayopazamanI sAmagrI vicitra hoya. temAM koI labdhisahita apramatta - cAritrIne manaH paryAvajJAnavaraNanA kSayopazamanA nimittabhUta tathAvidha adhyavasAyAdirUpa sAmagrI prApta thAya, paNa avadhijJAnAvaraNanA kSayopazamanA kAraNabhUta sAmagrI prApta na thAya, tethI mana:paryavajJAna ja prApta thAya. (prazna) manaHparyava ati vizuddhane thAya, kRSNalezyA saMkliSTa adhyavasAyarUpa che, to kRSNaleztIne manaHparyava kaI rIte saMbhave ? pratyeka lezyAnA asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAya sthAno hoya che, temAMnA keTalAMka maMdarasavALA hoya te pramatta saMyatane paNa hoya che. tethI kRSNa, nIla, kApota lezyA pramattasaMyata guNasthAnaka sudhI kahevAI che. manaHparyava pahelA apramattane thAya, paNa pachI pramattasaMyatane paNa hoya che. mATe kRkhaleztIne paNa manaHparyavajJAna saMbhave che. - 4 - 4 - phakta zulalezyAnI vizeSatAthI temAM juduM sUtra kahyuM zulalezyAmAM ja kevaLajJAna hoya, bIjI lezmAmAM nahIM. pada-17, uddezo-4 che 0 trIjo uddezo kahyo. have cotho kahe che. tenI gAthA - (1) pariNAma, (2) varNa, (3) rasa, (4) gaMdha, (5) zuddha-azuddha, (6) prazasta-prazasta, (3) saMkliSTa-asaMkilaSTa, (8) uSNazIta, (9) gati, (10) pariNAma, (11) apradeza-pradeza prarUpaNA, (12) avagAha, (13) vargaNA, (14) sthAna, (15) alpabahutva. ema paMdara adhikAra che. temAM pahelo pariNAma adhikAra kahe che - Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/4/-/462 * sUtra-462 - pariNAma, varNa, rasa, gaMdha, zuddha, apazasta, saMkSipta uSNa, gati, pariNAma,. pradeza, avagADha, vaNA, sthAna, alabahud. 0 pada-17, uddeza-4, adhikAra-1 0 * sUtra-463 - bhagavAna ! vezyA keTalI che? gautama ! cha - kRSNa cAvata zukala bhagavat ! kRSNaleyA, nIlavezyAne pAmIne tenA rUpa-varNa-gaMdharasa-parNapaNe vAraMvAra pariName ? hA, gautama ! - x - pariName. bhagavAna ! ema kema kahyuM : x *? gautama jema dUdha chAzane pAmIne athavA zuddha vastra raMgane pAmIne te rUpa yAvat pafpaNe vAraMvAra pariName che, tethI kahuM chuM ke kRSNalecA, nIlalezyA pAmIne cAvata pariName. e pramANe A pATha vaDe nIlalezyA kApotone pAmIne, kApota tejone pAmIne, teow usne pAmIne ane pAleyA zukattene pAmIne yAvatuM vAraMvAra pariName.. bhagavAna ! kharekhara kRSNalA , nIla-kola-tejI-pa-zukalalesyAne pAmI tevA rUpa-varNa-gaMdharasa-parNapaNe vAraMvAra pariName ? hA, gautama! - x * tema pariName. bhagavan! ema kayA hetuthI kaho cho - x * gautama jema koI vaiDUrya maNi hoya, te kALA-lIlAmAtA-dhoLA-pILA sUtra [dosa]mAM parovela hoya, to te pe yAvatuM vAraMvAra pariName che, te kAraNe kahuM chuM ke - kRNavezyA, nIla cAvatuM zuddha pAmIne pariName.. bhagavan! kharekhara nIlalezyA, kRSNa... cAvat zukalalezyAne pAmIne tarUpapaNe yAvatuM vAraMvAra pariName ? hA, gautama! ema ja che. kApotalecA, kRNa-nIla--pA-zukala leyAne pAmIne, e pramANe tejalecA, kRSNa-nIlakApota-pA-zuklalazyAne pAmIne, e pramANe pAlezyA, kRSNa-nIla-kApotate-zukalatezyAne pAmIne sAva vAraMvAra pariName ? hA, pariName. bhagavana ! zukalalezyA, kRSNa-nIlakkApota-do-pAlecAne pAmIne yAvatuM vAraMvAra pariName ? hA, gautama! pariName. * vivecana-463 - bhagavana ! vezyAo keTalI kahI che? A sUtra pUrve paNa kahela che. paNa pariNAmarUpa adhikAranA pratipAdana mATe pharIthI kahevAmAM Avela che. 'che' zabda praznArthamAM che. 'nUna' - nizcita. kRSNalezyA - kRSNalezyAne yogya dravyonIlalezyAnIlalezyAne yogya dravyAne pAmIne arthAta paraspara ekabIjAnA avayavano sparza prApta karIne tapa - nIlalezyArUpapaNe, ahIM rUpa zabda svabhAvavAcI che, tethI 166 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra nIlalezvAnA svabhAvapaNe vAraMvAra pariName ? teno svabhAva tenA vaNadirUpa hoya tethI kahe che - tenA varNa-rasa-gaMdha-sparzarUpe, ahIM tat zabda nIlalezyA mATe jANavo, tethI anekavAra tiryaca, manuSyone te te bhavAMtaranI prAptimAM ke bAkInA samaye pariName ? - x - hA, gautama ! e mane anumata che ke kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmI te rUpe pariName.. ahIM bhAvanA e che ke - jyAre kRSNalezyI pariNAmI tiryaMca ke manuSya bhavAMtaramAM jAya ane nIlalezyA yogya dravya grahaNa kare tyAre tenA saMbaMdhathI te kaNalezyAne yogya dravyo tevA prakAranA jIvanA pariNAmarUpa sahakArI kAraNane pAmIne nIlalezyA dravyarUpe pariName che. kemake pudgalano te rUpa pariNAma pAmavAno svabhAva che. tethI nIlalezyA yogya dravya prAdhAnyathI nIlalezya pariNAmI thaI kALa karI bhavAMtaramAM utpanna thAya che. * * * * * A ja artha daSTAMta vaDe kahevA sUtrakArazrI kahe che - jema gAya, bakarI ke bheMsa ItyAdi nAmavALuM dUdha hoya te tUsI - valovelI chAsane pAmIne paraspara avayava sAIthI ekameka thaIne tathA zuddha vastra, kemake malina vA tevuM raMgAtu nathI, majITha Adino raMga pAmIne, majIThAdi raMganA svabhAvarUpe ItyAdi pariName che. te pramANe kRSNalezyA yogya dravyo, nIlalezyA yogya dravyAne pAmIne te rUpe pariName che. arthAt jema dUdha rUpa kAraNamAM rahelA vaNadi chAzanA vaNiida bhAve pariName ke zuddha vastranA vaNiida majIThAdi raMga dravyanA vaNadibhAve pariName tema kRSNalezyA yogya dravya rUpa kAraNamAM rahelA varNAdi nIlalesyA yogya dravya pariName. e pramANe pUrva-pUrvanI vezyAnuM anukrame bAkInI badhI lecchArUpe yathAsaMbhava pariNamana thAya te pramAM kahela che - bhagavad ! kharekhara kRSNalezyA, nIlalezyAkApotalaiyAdine pAmIne te rUpe pariNAme ? ItyAdi. ahIM 'vA' zabda badhe jANavo. eTale nIlalezyA athavA kApotalezyA cAvatu zuklalezyAne pAmI te rUpe pariNata thAya, kemake eka lesthAno paraspara viruddhapaNe eka samaye aneka lezyarUpe pariNAma thavo asaMbhava che. - x - A viSayamAM TAMtArthe satrakAzrI kahe che - jema paiDaryamaNi eka ja chatAM te te upAdhi-nimittarUpa dravyasaMbaMdhathI te-te rUpe pariName che, tema te kRSNalezyA yogya dravya paNa te te nIlAdi leNyA yogya dravyanA saMbaMdhathI te-te rUpe pariName che. paNa jema vairyamaNi potAnA svarUpano tyAga na karatAM te-te upAdhi dravyanA saMbaMdhathI te te AkAra mAtrane dhAraNa karavA vaDe te te rUpe pariName che, tema A "kRSNalezyAyogya dravyo paNa potAnA svarUpane na choDatAM te te nIlAdileNyA yogya dravyanA saMbaMdhathI te-te AkAra mAtra dhAraNa karavA paDe che te rUpe pariName"- ema A daSTAMta na vicAryuM. kemake tiryaMca ane manuSyone laizyA dravyono sarvathA tarUpe parimamana siddhAMta saMmata che. jo ema na hoya to nAka ane devonA lesyAdravyonI mAphaka Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/4/1/463 167 tirmayo ane manuSyone paNa lezyAdravyo - x * sva svarUpe lAMbo kALa rahe. to eonI utkRSTa paNa aMtarmuhUrta sthiti kahI, tenI sAthe virodha thAya. kemake manuSya ane tiryaMcanI utkRSTa sthiti traNa palyopama hovAthI tenI utkRSTa sthiti thAva traNa palyopamanI saMbhave. A rIte pratyeka vezyAno anya pAMca lezyA sAthe saMbaMdha karatAM pAMca sUtro kahevA. e rIte tiryaMca ane manuSyono bhavAMtara prApti samaye ane bAkInA kALe lezyAdravyono pariNAma kahyo. deva ane nAraka saMbaMdhI lezyAdravyo potAnA bhavaparyata avasthita hoya che. tethI anya lesyAdravyanA saMbaMdhathI teno AkAra mAtra dhAraNa kare che, te ahIM kahevAze. pariNAma lakSaNa adhikAra kahyo. 0 pada-17, uddezo- adhikAra-2 0 o have vaNadhikAra kahe che - * sUraNa-464 : bhagavana! kRNalA vaNathI kevI che ? gautama! jema koI megha, aMjana, khaMjana, kAjaLa, gavala, gavalavalaya, jAMbu, lIlA arIThAnuM phUla, koyala, bhamara, bhamara paMkti, hAthInuM vAyu, kALuM kesara, AkAzathignala, kALuM azoka, kANIkaNera, kALo baMdhujIvaka che, zuM evA prakAranI kRNAleyA hoya ? gautama ! e Ayukata nathI. kRNAlezyA tethI vadhu aniSTa, ati katta, ati Apiya, ati amanojJa ane ati amaNAma tevI varNa vaDe kahI che. bhagavana ! nIlalezyA vaNathI kevI che ? gautama ! jema koI bhaMga, bhaMganI pAMkha, cAsa, cAsapiccha, zuka, zukapiccha, zyAmA, vanarAji, uccataka, pArevAnI Doka, moranI Doka, baladevanuM vastra, aLasI puSa, vanakusuma, aMjanakezikA kusuma, nIlola, nIlAzoka, lIluM kaNavIra, lIluM badhujIvaka che, evI nIlaleyA che ? gautama! e artha samartha nathI. enAthI yAvatuM amaNAma varNavALI kahI che. bhagavad ! kApotaleyA varSathI kevI che ? jema koI erasAra, karIrasAra, dhamAsAsAra, tAma, tAmaroTaka, tAma kaTorI, veMgaNInA puw, kokilacachadapuw, japAkusuma che, tevI kapota leyA hoya ? gautama! e artha samartha nathI. kApotalezyA tethI paNa aniTara sAva sAmaNAma varNavALI hoya che.. bhagavana / tejolesA vaLI kevI che ? jema koI sasalA, gheTA, Dukra, sAbara ke manuSya lohI hoya, Indragopa, navo Indragopa, bALasUrya, saMdhyAno raMga, ardha caNoThIno raMga, jAti hiMgaloka, pavAlAMkura, lAkSAsa, lohitA TAmaNi, kIramajI raMgI kAmaLa, hAthInuM tALavuM, cInapiTarAzi, harijatakusuma, japAkusuma, kesuDAnA phUlano rAzi, katopala, rakatAzoka, rakatakaNera, rakatabaMdhujIvaka che, tevI tejalezyA hoya ? gautama ! e artha samartha nathI. 168 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra tejovezyA tethI paNa vadhu ISTa ane manane game tevI varNavALI hoya che. bhagavana / vsadNyA vaNathI kevI che ? jema koI caMpo, caMpAnI chAla, caMpAno khaMDa, haLadara, haLadaragoLI, haLadarano khaMDa, haratAla, tenI guTikA ke khaMDa, cikura, cikunarAga, suvarNachIpa, zreSTha suvarNano kasa, vAsudevanuM vastra, jalpakI puSa, caMpakapuw, kaNerapuw, kuSmAMDa kusuma, suvaI, suhirazvikA puSa, koraMTakanI mALA, pILo azoka, pINuM kaNera, pILuM badhu jIvaka che evI pAleyA hoya ? gautama! e artha samartha nathI. pastvezyA ethI ati ISTa yAvatuM maNAmavarNI che. bhagavana / zukalahyA varSathI kevI che ? jema koI karana, zaMkha, caMdra, kuMda, pANI, pANInA kaNa, dahIM, dahIMno piMDa, dUdha, dUdhano samUha, zuSka chIvADI, mayura picchano madhyabhAga, tapAvela svaccha rajatapa, zarakAlano megha, kumudaws, paMDarIka , zAlipiSTa rAzi, kahuja puparAzi, siMduvApunI mALA, zveta azoka, zeta kaNavIra zetabaMdhujIvaka che, evI zukla leyA hoya ? e artha samartha nathI. zukalatezyA ethI vadhAre ISTa cAvatu ati manojJa vaNanI che. * vivecana-464 - kRSNalezyA varNavI kevI che ? ItyAdi. kRSNadravyarUpa lezyA, te kRSNalezyA, kRSNa lezyA yogya dravyo. kemake teone ja vaNadino saMbhava che, paNa kRSNadravyathI utpanna bhAvarUpa kRSNalezyA na levI, kemake temane vaNadino saMbhava nathI. bhagavaMta kahe che - gautama ! jema lokaprasiddha megha, te vaSatritunA prAraMbhakALanA jaLano jANavo. kemake prAyaH te ja atizaya kALo hoya. 'vA' zabda samuccaya arthamAM che. * x * aMjana-suramo ke zyAmavarNI ratna, khaMjana-dIvAnA koDiyAno mela ke gADAnI dharIno mala, kajjala-kAjaLa, gavalapADAnuM zIMgaDuM, te uparanI tvacA dUra karela jANavuM, kemake tyAMja viziSTa kALAza saMbhave che. ariSTa-arIThAM, parapuSTakoyala, gajakalabha-hAthInuM bacyuM, kRSNa kesara - kALI borasalI, AkAza ziSNalazaraddhAtunA meghathI AcchAdita AkAzakhaMDa, te ghaNo kALo hoya. kaNavIra - kareNa, baMdhujIvaka - baporIyo. azokAdi vRkSo jAti bhedathI pAMca varNanA hoya, tevI zeSa vaNanA niSedha mATe kRSNanuM grahaNa karyuM. ATaluM kahyuM eTale gautame pUchyuM - bhagavatu ! kRSNa lezyA varNa vaDe AvI hoya ? bhagavaMte kahyuM ke - nA. te megha AdithI kRSNa varNa vaDe atyaMta aniSTa che. aniSTa hovA chatAM kAMta paNa hoya, tethI kahe che - atyaMta akAMta hoya. kaMIka aniSTa ekAMta chatAM koIne priya hoya, mATe sarvathA priyapaNAnA niSedha mATe kahe che - ati apriya hoya, tevI ja ati amanojJa hoya, kemake yathArtha parijJAna thavAthI te upAdeyarUpe mananI pravRtti na thAya. ati prakRTamAM prakarSa vizeSanA pratipAdanA kahe che - ati - manane prApta na thanAra - x * ati amanohara. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 cha che. tethI upamAna-samAnapaNAthI varNano nirdeza karatAM saMzaya thAya ke kaI lezyA kayA varSamAM che ? A hamaNAM kahelI cha lezyA kayA varNa vaDe kahevAya che ? gautama ! pAMca varNa vaDe kahevAya che. * x - ema varNa pariNAma kahyA. 0 pada-13, uddezo-4, adhikAra-3 0 17/4//464 nIlalezyA kevI che? akSarA pUrvavat vizeSa A - bhRga, pAMkhavALuM pakSI viroSa. bhRgapatra-mUMgapakSInI pAMkha, cAsa-eka jAtanuM pakSI, zuka-popaTa, zyAmA-priyaMgu latA, vanaraji-vananI ghaTA, uzcaMtaka-dAMtano raMga, grIvA-Doka. halaghavasana-baLadevanuM vastra, te lIluM hoya, aMjanakezikA-vanaspati vizeSa, nIlotpala-lIluM kamaLa. kApotaleyA kevI varNanI che ? akSarArtha pUrvavata. khadirasAra - khera sAra, taMba-dbakaroDakAdi saMpradAyathI jANavA. vRtAkI kusuma - rIMgaNInuM phUla, kokilacchadataila kaMTakanuM puSa. tejolezyA vaNathI kevI che ? sasalA, varAha AdinuM lohI, bIjA jIvonA lohI karatAM ukaTa lAlavarNanuM che, tethI grahaNa karyuM. tatkALa janmelo Indragopaka te jyAre moTo thAya tyAre kaMIka zveta-ktavarNa thAya, mATe bAlanuM grahaNa karyuM. Indragopaka-vaSanA AraMbhe thato eka kIDo. bAladivAkara-ugato sUrya. gujArdhacaNoThIno ardhabhANa, te ghaNo lAla hoya che. pravAlanAnA pAMdaDA, tenA aMkura, te pahelAM uge tyAre ghaNAM rAtA hoya che. kRmirANa kaMbala - kIramajI raMge raMgela kAmaLa. japAkusuma-jAsuda, zeSa nAno prasiddha che. zuM AvI tejolezyA hoya ? nA, tejolesyA A sasalAnA lohI AdithI atyaMta ISTa che, te kiMcit ekAMta hovA chatAM ISTa hoya to ? tethI atyaMta kAMta kahyuM. koIne ISTa ane svarUpathI ati kAMta hoya chatAM bIjAne apriya hoya to ? tethI kahyuM atipiya, tethI ja adhika manojJa. teno prakarSa darzAvavA kahe che - manane vaza karanAra varNavI kahI che. pAlezyA varSanI kevI che ? akSarArtha pUrvavat. suvarNacaMpaka-pILo caMpo, caMpakachallI-suvarNacaMpakanI chAla caMpaka bheda - suvarNa caMpakano TukaDo. kemake khaMDa karatAM varNano prakarSa thAya che. haridrA-haLadara, guTikA-goLI, bheda-khaMDa. haritAlaharatAla, cikura-koI pILuM dravya, cikunarAgaqAdine lAgela cikurano raMga, siprichIpa, yara * praghAna, nikA-kasoTI uparano rekhArUpa kasa, varapuruSa-vAsudeva, tenuM vastra, te pILuM hoya mATe grahaNa karyuM. allakIkusuma-lokathI jANavuM. caMpakakusuma * suvarNa caMpakanuM puSpa, suvarNamUcikA kusuma - pILI jUInuM puSa. suhirazcikA-koI vanaspati, zeSa prasiddha che. bhagavanzuklalezyA varSathI kevI che ? ItyAdi. aMka-ratnavizeSa, kuMdamogaranuM puSa, daka-udaka, udakaraja-pANInA kaNIyA, te ati zveta hoya mATe grahaNa karyA. dadhi-dahIM. kSIra-dUdha, kSIrapUra-ukaLatuM, ubharAtuM dUdha. zukachIvADI-vAla aAdinI zIMgo, te sakAya tyAre ghaNI ghoLI lAge che. pehaNa-morapIMchanI madhyavartI, majAgarbha, te ati zukla hoya mATe lIdho. bhAta-tapAvelo, ghauta-bhasmathI kharaDAyelA hAtha sApha karavA dvArA ati svaccha karAyela je rUpAno paTTa, zAradika-zaradabAtuno. balAhaka-megha, puMDarIka-dhoLuM kamaLa, dala-pAMkhaDI. ahIM pAMca varNo che. te A rIte- kALo, lIlo, lAla, pILo, sapheda. lezyA 0 have rasa pariNAma kahe che - * sutra-465 - bhagavAna ! kRSNavezyA AsvAda vaDe kevI che ? gautama nI jema koI niMba, biMbasAra, nibachAla, niMbakavAtha, kuTaja, kuTaphaLa, kuTachAla, kuTajakavAtha, kaDavI tuMbaDI, kaDavI tuMbaDInuM phaLa, kaDavI cIbhaDI, kaDavI cIbhaDInuM phaLa, kukaDavela, devadAlI puSa, mRgavAluMkI, mRga vAluMkI phaLa, IndravaraNuM, ghoSAtakI, ghoSAtakI phaLa, kRSNa kaMda, vaja kaMda che. evA prakAranI kRSNa vezyA hoya ? gautama ayuikata nathI. kRSNalezyA e thI vadhu aniSTa pAva4 amaNAma AsvAda-rasa vaDe kahelI che. nIlalesyA saMbaMdhI pRcchA - gautama! jema koI bhAMga, bhaMgIraja pAThA, cavyaka, mUiLa, pIpara, pIparImULa, pIparacUrNa, marI, marIcUrNa, zRMgabera, suMThanuM cUrNa che. evI nIlezyA hoya ? gautama ! nA, nIlalezyA cAvatuM tethIya amaNAma che. kApotalA saMbadhe pRcchA. gautama ! jema koI Ama, AyAtaka, bIjA, bIlAM, koThA, bhajana, phaNasa, dADama, pArApata, akhoDa, coTa, bora, biMduka-te badhAM apakava hoya, viziSTa vaNa-gaMdha-sparzathI rahita hoya. evI kApotaleyA che ? gautama ! tema nathI, tenAthI paNa vAvata amaNAma savALI che. | tejalezyA saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jema koI Ama Adi cAvatuM pakava, sArI rIte pAkelA, prazasta varNa yAvatu sparza vaDe yukta hoya che, cAvatuM tethI paNa ati amaNAma tevI tejalezyA AsvAda vaDe kahelI che. kAlerA saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jema koI caMdraprabhA, maNizilA, zreSTha zIdhu, zreSTha vAruNI, trAsava, puSpAsava, phalAsava, comAsava, Asava, madhu, mareya, kApizAyata, khajurasAra, mRdvikAsAra, supakava Izurastra, aSTapiSTathI banela, jAMbuphala phAlikA, zreSTha pawwA, Asala, mAMsala, pezala, kaMIka oSThAvalaMbinI, pIvAthI baMdha paDatAM kaMIka tIkhI, kaMIka lAla AMkha karanArI, utkRSTa mada karavAnA svabhAvane prApta varNa, cAva4 pazathI yukata, AsvAdanIya, visvAdanIya, pIvAlAyaka, puSTi yogya, dIpanIya, darpaNIya, madanIya, sarva Indriya ane gAmane AnaMda ApanArI hoya che. evI pAlezyA che ? gautama ! e ayukta nathI. pAlezyA tethI vadhu ISTa yAvata maNAma, AsvAda vaDe kahI che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/4/3/465 11 132 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra baMdha paDatAM elacI Adi dravyanA saMbaMdhathI tIkhI, kaMIka lAla AMkha karanArI, utkRSTa mada karavAnA svabhAvane prApta. prazasta varNAdi * X - X - yukta, tethI ja AsvAda ke vizeSa svAda karavA yogya, prIti utpanna karanArI ItyAdi * * * bhagavatu ! AvA rasavALI 5kAlezyA che ? nA, e artha samartha nathI. ItyAdi badhuM pUrvavat. bhagavad ! zuklalezyA AsvAda vaDe kevI che ? ItyAdi. goLa, khAMDa, sAkara prasiddha che, marcaMDa-khAMDanI banelI sAkara, papeTa modakAdi saMpradAyathI jANI levA. bAkI sugama che. e pramANe lezyA dravyano rasa kahyo. o pada-13, uddezo-4, adhikAra-4 thI 9 0 zuklalA AsvAda vaDe kevI che ? gautama! jema koI goLa, khAMDa, sAkara, matsaMDikA, papaTamodaka, bIsa kaMda, puSpottara, pazottara, AdarzikA, sidvArthikA, AkAzasphaTikopamA, upamA ane anupamAM hoya, evI zukalalezyA hoya gautama ! e ayuikata nathI. zukalalezyA tethI vadhu ISTa yAva4 maNAma AravAda che che. * vivecana-465 - bhagavad kRNavezyA rasathI kevI che ? jema koI niMba-lImaDo, sAramadhyavartIbhAga, challI-chAla, phANita-kavAtha-ukALo, kuTaja-IndrayavanuM vRkSa, kuTajaphaLaIndrayava, kaTakakaDavI, kSArapuSI - ahIM kSAra zabda kasuvAcI che, kemake te prakAre AgamamAM prasiddha che - eTale kaDavI cIbhaDI, devadAlI-rohiNI, mRgavAsukI-lokathI jANavuM, ghoSAtakI-kAvI ghIsoDI, kRSNakaMda ane vajakaMda baMne anaMtakAyika vanaspati vizeSa che, te lokathI jANavA. zuM kRSNalezyA AvI che ? nA, gautama | kRSaNavezyA A lIMmaDA AdinA sa karatAM atyaMta aniSTa che. nIlalezyAnI pRcchA :- bhaMgI-vanaspati vizeSa, tenI raja, bAkInA badhAM lokaprasiddha che. kApotalezyAnI pRcchA - Amataka-nphaLa vizeSa, bIjorA Adi prasiddha che, parApata-kUla vizeSa, bora Adi. A badhAM apakva hoya, jeono paripAka nathI thayo evA, kaMIka pAkelA, tene ja varNAdi vaDe kahe che - ativiziSTa varNa, dhrANendriyane sukhakArI gaMdha, viziSTa paripAkanA niyata sahacArI evA spazane aprApya evA AmAdino jevo rasa hoya che. zuM AvA prakAranI kApotalezyA hoya ? na hoya, gautama! A aparipakva AmaphalAdithI ati aniSTa sa vaDe yukta che. - tejolezyA sa vaDe kevI che? ukta AmraphalAdi pakva thayelA hoya, temAM thoDe aMze 5kta hoya te lokamAM pakva kahevAya, mATe kahe che - paripUrNa pAkarUpa paryAyine prApta thayela. Ane ja vaNadithI jaNAve che - ekAMta prazasta varNa, gaMdha, sparza vaDe yukta AmaphaLAdino jevo rasa che. zuM rasane AzrIne AmAdi phaLa jevI tejalezyA che ? nA, tenAthI paNa ati ISTa che. pAlezyA viSayaka pRcchA - sUtrapAThAdi pUrvavat. je prakAre jenuM nAma che evI, caMdranA jevI AkRtivALI, maNinI zilA jevI, zreSTha evI sIdhu, zreSTha vAraNI, dhAtakIpaga vaDe nipAdita Asava te prAsava, e pramANe puSpAsava ane kalAsava vicAravo. coya-gaMdha dravya, teno Asava ItyAdi amuka prakAranI madira che. mRddhikAdrAkSa, tenA sAra vaDe banela Asava, paLa IkSarasa vaDe banela, ATha piSTa vaDe tijJa te ATapiTa niSThita, jAMbaphaLa vatuM kALI madira - * ItyAdi madira pUrvakALe lokamAM prasiddha hatI. temAM zreSTha madirAnA vizeSaNo kahe che - "sata - upasthita savALI, pezalA-manojJa, manojJa hovAthI hoThe lAganArI, ati svAdiSTa pIdhA pachI o have gaMdha Adi adhikAra kahe che - * sUga-466 : bhagatanA keTalI vaizyA durabhigaMdhavALI che? gautama! traNa leyA - kRNa, nIla ane kApotalezyA. bhagavana! keTalI vaizyA surabhigaMdhavALI che ? gautamAM traNa vezyA - teje, pA ane zukala lesyA. e pramANe traNa avizuddha lesyAo che ane traNa vizuddha vezyAo che. traNa apAradleyA che ane traNa prazadlezyA che. traNa saMkalasTa le che ane traNa asaMkilanTa leyAo che. maNa zIta-le che, ane traNa nizva-uSNa leyA che. traNa durgatigAmI, traNa sugatigAmI che. * vivecana-466 : durabhigaMdhI lezyAo keTalI che ? kRSNa, nIla, kApota. kemake mRtagAya AdinA kalevarathI anaMtaguNa durabhigaMdha yukta che. tejo, pA, zukla traNa surabhigaMdhavALI che, kemake pIsavAmAM AvatA sugaMdhI dravyo ane sugaMdhI kusumAdithI paNa anaMtaguNa surabhigaMdha yukta che. te saMbaMdhe uttarAdhyayana - lezyA adhyayanamAM kahyuM che - jema mRta gAya, hAthI ke sApanI gaMdha hoya, ethI anaMtaguNa durgadha prazasta lezyAnI jANavI. sugaMdhI puSpAdithI anaMtaguNa gaMdha traNe prazasta lezyAnI jANavI. ema gaMdha pariNAma kahyA. o zuddhAzuddha :- AdinI traNa lezyAo azuddha che, kemake apazasta varNagaMdha-rasayukta che, pachInI traNa lezyA vizuddha che, kemake prazasta vaNadiyukta che. tethI sUga AvuM hoya - keTalA bhede avizuddha vezyAo che ? gautama ! traNa - kRNAdi. keTalI vizuddha vezyAo che ? gautama ! traNa-djolezyAdi. 0 prazasta-apazasta :- AdinI traNa lezyAo pazasta che, kemake legyA yogya dravyo apazasta hovAthI apazasta adhyavasAyanuM kAraNa che, pachInI traNa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/4/4 thI 9/466 133 lezyA prazasta che, kemake prasarata dravya hovAthI prazasta adhyavasAyanuM kAraNa che. sUtrapATha-bhagavad ! keTalI vaizyAo pazata che Adi. 0 saMkSipta-asaMkSiNa - pahelI traNa leyAo saMkliSTa che, kemake saMkSipTa evA AdyAna ane raudra yAnanA adhyavasAyano hetu che, pachInI traNa leyAo asaMkilaSTa che, kemake saMklezarahita dharmadhyAna, zukladhyAnanA adhyavasAyanuM kAraNa che. sUtrapATha * bhagavan! keTalI lezyA saMkSipta che ? ItyAdi pUrvavat jANavuM. 0 have zIta-uSNa parzanuM pratipAdana kare che - AdinI traNa lesyAo zIta ane sUkSa sparzavALI che, pachInI traNa lezyAo snigdha ane uSNa sparzavALI che. ahIM leyA dravyone bIjA paNa karkasAdi sparze che, kemake lezyAdhyayane kahyuM che. - jema karavatano, gAyanI jIbhano, sAganA pAMdaDAno sparza hoya, tethI anaMtaguNa karkaza sparza aprazasta vezyA dravyone che. jema baru, mAkhaNa, zirISanA puSpano sparza che, tethI anaMtagaNa mRdu sparza traNe prazasta lezyAono che. to paNa prathamanI traNa lezyAono zIta-rUkSa sparza yitanI asvasthatA utpanna karavAmAM ane pachInI traNa layono nigdha-uNa sparza parama saMtoSa utpanna karavAmAM atyaMta sAghaka che, tethI baMne judA judA sAkSAt kahyA che. sUtrapATha pUrvavat. keTalI lezyAo zItasUkSa che ? ItyAdi. 0 gatidvAra - AdinI traNa lezyA durgatimAM laI javAnA svabhAvavALI che, kemake saMphilaSTa adhyavasAyono hetu che, pachInI traNa lezyA sugatimAM laI janArI che, kemake te prazasta adhyavasAyano hetu che. sUtrapATha pUrvavatuM. o pada-17, uddezo-4-adhikAra-10 thI 13 0 134 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 prakAranA ItyAdi. ahIM vezyAnA jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI traNa prakArano pariNAma che. jyAre jaghanyAdi pariNAmanI vasthAnanA tAratamyanA vicAramAM pratyekane jaghanyAdi traNa vaDe guNatAM nava prakArano pariNAma thAya, ema pharI pharI traNa vaDe guNatAM 27,81,243 prakAra, ema baha, bahuvidha pariNAmano vicAra karavo. tethI traNa prakAranA pariNAma vaDe pariName che, nava prakAranA pariNAma vaDe pariName che. ema padonI yojanA karavI, e pramANe zuklalezyA sudhI jANavuM. pradezadvAra - kRSNalezyA keTalA pradezavALI che ? ItyAdi sugama che. paNa anaMtapradezavaLI che' kemake kaNaleyAne yogya dravyanA pradezo anaMtAnaMta saMkhyAvALA che, kemake anaMtapadeza sivAyano koIpaNa skaMdha jIvane grahaNa yogya nathI, ema nIlAdi lezyA kahevI. ema zuklalezyA sudhI kahevuM. avagAhanAdvAra - ahIM - x " avagAhanA dvAramAM pradezo eTale phoramanA pradezo grahaNa karavA. kemake temAM ja avagAhanAnI prasiddhi che. te pradezo anaMtavargaNAnA AdhArabhUta asaMkhyAtA jANavA. kemake saMpUrNa lokanA paNa asaMkhyAtA pradezo che. vaNAdvAra - - 4 - ahIM vargaNA audArikAdi zarIra yogya paramANunI vargaNAnI mAphaka kRSNalezyAne yogya dravyanA paramANuonI vargIkSA grahaNa karavI. te vaNiida bhedathI samAna jAtivALAnI ja hovAthI anaMta vargaNA jANavI. zeSa pUrvavatu. o pada-17, uddezo-4-adhikAra-14,15 o have pariNAma Adi dvArA kahe che - * sUtra-463 - bhagavana kRSNaleyA keTalA pariNAme pariName che ? gautama! traNa, nava, sattAvIza, kacAzI, ra43 prakAre bahu, bahuvidha pariNAma vaDe pariName che. e pramANe zukalaleyA sudhI jANavuM. bhagavAna kRSNalezyA, keTalA pradezavALI che ? gautama! anaMta pradezavALI che. ema zuka# sudhI jANatuM. bhagavan! kRSNane keTalA pradezAvagADha che ? gItamAM asaMkhyAtA pradezAvagADha che. ema zuklalezyA sudhI jANavuM. bhagavAna ! kRtezyAnI keTalI vaMNAo che gautama ! anaMta vagaNA che. ema zuklalezyA sudhI jANatuM. * vivecana-467 - * x-x* kRSNalezyA keTalA prakAranA pariNAmathI pariName che ? gautama ! traNa o have sthAnAdi dvAra kahe che - * sUtra-468 : bhagavAna kRSNalayAnAM keTalAM sthAno che ? gautama! asaMkhyAtA sthAno che. e pramANe zuklalezyA sudhI jANavuM. bhagavanA jaghanya evA kRSNavezyA cAvatu zukalalesAnA sthAnomAM dravyApe, pradezAtharUpe, vyArtha-dezArtharUpe koNa konAthI atya, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM jaghanya kApolespI sthAno dravyApe che. jaghanya nIla sthAno dvavyA6 asaMkhyAtagaNAM che. jaghanya kRSa% sthAno drabhAi << che. jaghanya teja sthAno dvavyA asaM% che. jaghana so sthAno dvabhAi ai che, jaghanya zuka dravyA saMkhyAbaMgaNAM che. dezAIpha-sauthI thoDAM jaghana kApotaleyA sthAno pradezArUpe, jaghanya nIla sthAno pradezAI a% che, jaghanya kRSNa sthAno pradezAI asaMha che. janya teja sthAno pradeza a%, jaghanya para sthAno pradezAi ara% che, jaghanya zukala leyAnA sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtaNAM che. dravyA-udezArtharUpe - sauthI thoDAM jaghanya kApota vezyAnA sthAno dvavyAtharUpe che. tenAthI jaghanya nIla kRSNa teja paEk zuka sthAno uttarottara Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/4/14,15/468 15 asaMkhyAtapaNAM che. dravyApa zuklalacAnA sthAnothI jAnya kApodra sthAno pradezAIye asaMkhyAtamAM che. tenAthI jaghanya nIla cAvatuM zukalatezyAnA sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtagamAM uttarotra kahevA. bhagavad ! utkRSTa kRSNalezyAnA cAvatuM zu% sthAnomAM dravyArtharUpe, padezArtharUpe, dravyArtha-pradezAtharUpe koNa konAthI ala che ? gautama! sauthI thoDAM utkRSTa kApotalerI sthAno dvavyAthape che . x * e pramANe jema jaghanya sthAno kahaal, tema utkRSTa sthAno kahevAM. mAtra 'utkRSTa' pATha kahevo. bhagavad ! jaghanya ane utkRSTa kRNAleyAnA yAt zuka sthAnomAM drabhAI, pradezAI, kalyA-udezArthapaNe koNa konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM jaghanya kApotaQsthAnA sthAno dravyApe che - x - oma nIla vAva4 zukalezvAnA sthAno uttarottara asaMkhyAtapaNAM jINavAM. dvavyAtharUpe jaghanya zukalatezyAnA sthAnothI utkRSTa kApotalezyAnA sthAno dravyApaNe asaMkhyAtagaNAM che, e pramANe - x * nIla, kuNa, teje, padma, zukaqlesyAnA sthAno dvavyApaNe uttarottara asaMkhyAtagaNa che. pradezApiNe - sauthI thoDAM jaghanya kApotalezyAnA sthAno pradezathape che. * x - e pramANe dravyA mAphaka pradezAI paNa kahevA. vizeSa e ke - 'padezArthape' pATha vizeSa kahevo. dravyA-pradezAtharUpe * sauthI jaghanya kApotaleyI Ano dravyartha rUpe che. e pramANe jaghanya nIla, kRSNa, tejo, paw, zuklalacAnA sthAno uttarottara asaMkhyAtagaNAM kahevA. dvavyArtha rUpe jaghanya zukalezyI sthAnothI utkRSTa kApotalecI sthAno dvavyAI pe asaMkhyAtapaNAM che. tenAthI nIla-kRSNa-te-papra-zukalatezmI sthAno dravya a% che. dravyartha paNe utkRSTa zukalatezyI sthAnothI jaghanya kotaleyI sthAno pradeza pe anaMtagaNo che. tenAthI jaghanya nIla, kRNa, teje, paw, zukalalesI sthAno pradezArtha rUpe anukrame asaMkhyAtagaNAM che. - - - dezArtha ye jaghanya zukalaleksI sthAno karatAM utkRSTa kApotaleksI sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtapaNAM che, tenAthI utkRSTa nIla, kRSNa, teje, paSA, zuklalecI sthAno pardArtha rUpe uttarottara asaMkhyAtapaNAM che. * vivecana-468 - kRSNalezyAnA keTalAM sthAno- prakarSa, apakarSa vaDe karAyela svarUpa bhedo kahyA che ? * x- ahIM jyAre bhAvarUpe kRSNAdi leyA vicArIe tyAre ekaika lezyAnA praka-apakarSarUpa bhedarUpa sthAno kALathI asaMkhya, utsarpiNI-avasarpiNI samaya pramANa che. kSetrathI asaMkhyAta lokAkAza pramANa che. - x * paraMtu azubhalezyAnA saMkalezarUpa 176 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/2 ane zubhalezyAnA vizuddha rUpa sthAno che. e bhAvalezyAnA sthAnonA kAraNabhUta kaNAdi dravyo che, tene paNa sthAno ja kahevAya che, te ja sthAno ahIM grahaNa karavI, kemake A uddezAmAM kRNAdi dravyano ja vicAra prastuta che te sthAno pratyeka lesthAnA asaMkhyAtA che, kemake tathAvidha eka pariNAmanA kAraNabhUta anaMtadravyo paNa eka adhyavasAyanA hetubhUta hovAthI ekarUpa che. te sthAno pratyekalezyAnA be prakAre - jaghanya, utkRSTa ane * x * je madhyama sthAno che, te jaghanya najIka hoya to jaghanyamAM samAveza thAya, utkRSTa najIka hoya to utkRSTamAM samAveza thAya che. te jaghanya ane utkRSTa sthAno svasthAnathI pariNAmarUpa guNabhede asaMkhyAtA che.. ahIM sphaTika maNinuM deTAMta che. temAM ktatAnA AdhAre batAve che ke jaghanya raktatAnA asaMkhyAtA sthAno che ane te badhAM vyavahArathI thoDAM guNavALA hovAthI jaghanya sthAno kahevAya che. e pramANe AtmAne paNa jaghanya ekagaNAdhika, dvigaNAdhikAdi vaizyAdravyanA sAMnidhyathI asaMkhyAtA lemyA pariNAmo thAya che, ane te badhAM vyavahArathI apagaNavALA hovAthI jaghanya kahevAya che. tenA kAraNabhUta vaizyA dravya sthAno paNa jaghanya kahevAya che. e rIte utkRSTa sthAno paNa asaMkhyAtA jANavA. have alAbahatva kahe che - ahIM traNa alAbahatva che. jaghanya sthAnA viSayaka, utkRSTa sthAna viSayaka, ubhaya sthAna viSayaka. ekaikanA paNa traNa traNa prakAra che - dravyArtha, pradezArtha, dravyArtha-pradezAI. temAM jaghanya sthAna saMdarbha dravyArtha ane pradezAtharUpe kApota, nIla, kRSNa, tejo, padma ane zukra pratyeka lezyAnA sthAno anukrame asaMi kahevA. dravyArca-pradezArtharUpe - pahelA dravyArtharUpe kApod, nIla, tejo, padma, zuklalezyAnA uttarottara asaMkhyAtapaNAM sthAno che, tyArabAda zulalezyAnA sthAna pachI pradezArtharUpe kApotalezyAnA sthAno anaMtagaNAM che, tyArapachI nIla, kRSNa, tejo, pA ane zuklalezyAnA sthAno anukrame pradezArtharUpe uttarottara asaMkhyAtapaNAM che. e pramANe utkRSTa sthAno dravyA, pradezArtha ane ubhayArNapaNe vicAravA. tethI kahyuM ke jaghanyasthAno kahyAM tema utkRSTa sthAno paNa kahevAM. paNa jaghanya badale utkRSTa' kahevuM. jaghanya ane utkRSTa sthAnanA samudAya viSayaka alAbadutvamAM pahelAMthI dravyArthapaNe kApota, nIla, kRSNa, tejo, pA, zukala lazyAnA jaghanya sthAno anukrame uttarottara asaMkhyAtapaNAM, pachI jaghanya zukla lezyAnA sthAnothI utkRSTa kApota Adi dravyApaNe uttarottara asaMkhyAtapaNAM, ema pradezArthapaNe paNa jaghanya ane utkRSTa sthAnanuM aAbahava vicAravuM. -x* dravyArtha-pradezArthapaNe pahelAM dravyArtha rUpe kApota-nIla-kRSNa-tejo-pA-zuklalezyAnA jaghanya sthAno anukrame uttarottara asaMkhyAtapaNAM, pachI jaghanya zuklalezyAthI ukta krame utkRSTa sthAno dravyArtha rUpe Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/4/14,15/468 uttarotara asaMkhyAtapaNAM ItyAdi sUtrArtha mujaba * x * x * samajI levuM. che pada-17, uddezo-pa che 0 cotho uddezo kahyo. have pAMcamAMno AraMbha kare che - * sUtra-469 : bhagavana lesyAo keTalI che? gautama ! cha vaizyAo che - kRNa cAva zukala. bhagavan! nize kRSNalecA, nIlalezvA pAmIne tenA svarUpe ke tenA va-gaMdharasa-rUpiNe vAraMvAra pariName ? gautama! ahIMthI AraMbhI jema cotho uddezo kaho, tema vaiDUryamaNinA daSTAMta sudhI kahevuM.. bhagavad ! nize kRNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA svarUpaNe yAvatuM pafpaNe vAraMvAra pariNamatI nathI. hA, gautama! nikSe kuNalecA, nIlalesyAne pAmIne, tenA varNa-gaMdharasa ane sparzapaNe vAraMvAra pariNamatI nathI. bhagavAna? ema kema kaho cho ? gautama! te tenA AkAramAtra vaDe che, tenA pratibiMba madhya vaDe te nIlalecA che, paNa te kRSNalezyA, nIlalezyA e nathI, kRSNale tyAM sva rUpamAM rahelI nIlaleyAne prApta thAya che. mATe gautama! ema kahuM chuM ke kRNalA nIlaleyAne pAmIne tapaNe cAva4 vAraMvAra pariNamatI nathI. bhagavana ni nIlalezyA, kapotaleyAne pAmIne tadpapaNe yAvatuM vAraMvAra pariNamatI nathI ? gautama! nize te pariNamatI nathI. bhagavan! ema kema kaho cho ? gautama nIlaveyA te kApotalezvAnA AkAramAtra vaDe hoya athavA pratibiMbabhAva mAtra vaDe hoya che. te nIlave che, paNa kAvetavaiyA nathI. te sva-rUpamAM rahelI nIlalerayA prApta thAya che, tethI kahuM chuM ke nIlaleyA kApota pAmIne tarUpapaNe cAvatuM vAraMvAra pariNamatI nathI. e pramANe kAmotalezyA, tejalezyAne pAmIne, teja pAlezyAne pAmIne, pa>> zukalatezyAne pAmIne - x * pariName nahIM bhagavad ! nize zukalatezyA, pAlezyAne pAmIne tadrarUpe cAvatuM vAraMvAra pariNamatI nathI ? hA, gautama ! na pariName. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? hA, gautama! na pariName. bhagavana ! ema kema kaho cho ? gautama ! huM ema kahuM chuM - "yAvata pariNamatI nathI.' * vivecana-469 : lezyA keTalI che ? ItyAdi cothA uddezAnI mAphaka vaiDUryamaNinA TAMta sudhI kahevuM. tenI vyAkhyA pUrvavat karavI. pUrvokta A sUtranuM punaH kathana AgaLanA sUtranA saMbaMdhArthe che. bhagavad ! nize kRSNalezyA, nIlalezyA pAmIne vAraMvAra te rUpe pariNamatI nathI ? ItyAdi, ahIM hamaNAM tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI sUra kahyuM, A sUp deva [21/12] 18 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/ra ane nairayika saMbaMdhe jANavuM. kemake deva ane nAsko pUrvabhavanA chellA aMta muhUthI AraMbhI parabhavanA prathama aMtarmuhUrta sudhI avasthita lezyAvALA hoya che. tethI teone kRSNAdi lezyA dravyono paraspara saMbaMdha hovA chatAM paNa pariNAmaka bhAva ghaTI na zake. tethI yathArtha parijJAna thavA mATe prazna kare che - zabda praznArthamAM che, tUne - nizcit kRSNalezyA dravyo, nIlalezyA dravyone prApta karIne, ahIM prAptino artha mAtra 'samIpa' che. paNa pariNAmakabhAva vaDe paraspara saMbaMdharUpa nathI. tapa - nIlalezvAnA svabhAvapaNe - ddvaNiida arthAt nIlalesyAnA varNAdi rUpe - x * pariNamatI nathI ? gautama ! avazya, kRSNalezyA nIlalezyarUpe na pariName. (prana) jo kRNAlezyA acalezyApaNe na pariName to sAtamI nakapRthvImAM samyakatvanI prApti zI rIte thAya? kemake samyaktva tejolezyAdi zubhalezyAno pariNAma hoya tyAre thAya che. sAtamI narakamAM kRSNalezyA che. tethI "bhAvanI parAvRtti thavAthI deva ane nArakane cha e lezyA hoya" A vAkya zI rIte ghaTe ? ane leyAdravyanA saMbaMdhathI tapa pariNAma asaMbhava hovAthI bhAvanI parAvRtti nahIM thaI zake. (uttara) * * * AkAramAtra vaDe hoya. ahIM mAtra zabda AkArabhAva sivAyanA bIjA pariNAmano niSedha karavA mATe che. te kRSNalezyA, nIlalezyA rUpe chAyA mAmA vaDe hoya che athavA pratibhAga mAtra vaDe nIlalezyarUpe hoya che. jema darpaNAdimAM paDela pratibiMba, pratibiMba yogya vastunA AkArarUpe thAya che. ahIM paNa mAtra zabda pratibiMba sivAyanA bIjA pariNAmano niSedha karavA mATe che. tema kRSNalezyA pratibiMbabhAva vaDe nIlalezyApe thAya che. paNa vAstavikamAM to te kRSNalezyA ja che, nIlalezyA nathI. kemake te potAnA svarUpano tyAga karatI nathI Adarza Adi japAkusuma Adi saMnighAnathI tenA pratibiMba mAtrane dhAraNa karatAM Adazadi nathI ema nahIM, paNa Adazadi ja che. e pramANe lezyA saMbaMdhe vicAra karavo. te kRSNalezyA potAnA svarUpamAM rahIne tenA AkArabhAva mAtrane dhAraNa karavAthI ke tenA pratibiMba mAtrane dhANa kasvAthI utsarpaNa kare che - anya leyAne prApta thAya che. kRNalezyAthI dhAraNa karatI kaMIka vizuddha thAya che. * x * upasaMhAra vAkya sugama che. e pramANe pachI-pachInA lesyA sUtro vicAravA. have pAlezyAne AzrayI zuklalezyA saMbaMdhe sUtra kahe che - zukalezyA pAlezyAne pAmIne ItyAdi. pUrvavat bhAvanA bhAvavI vizeSa che - zulalezyAnI apekSAthI pAleyA hIna pariNAmavALI che. tethI pAlezyAnA AkAbhAva, pratibiMba mAtrane dhAraNa karatI kaMIka avizuddha thAya che. e pramANe tejo, kApota, nIla, kRSNa lezyA viSayaka sUtro vicAravA. - X - X - A sUbo pustakomAM sAkSAt dekhAtA nathI. paNa kevaLa arthathI jANavAM. kemake te pramANe mULa TIkAkAre vyAkhyAna karela che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17/5/-/469 16 e pramANe jo ke deva-nArakone avasthita lezyA dravya che, to paNa te te grahaNa karAtA bIjI vezyA dravyanA saMbaMdhe te paNa tenA AkArabhAva mAtrane dhAraNa kare che, mATe bhAvanI paravRttithI cha e leyA ghaTe che. tethI sAtamI narakamAM paNa samyakatvanI prApti thAya che, temAM doSa nathI. che pada-17, uddezo-6 che 180 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra garbhane utpanna kare ? hA, kare. akarmabhUmi kRSNalezyI manuSya, kRSNavecI AmAM kRSNalezyI garbhane utpanna kare ? hA, kare. paNa ahIM cAra legyAnA soLa AlAvA kahevA. e pramANe aMtarlIpanA manuSyo jANavA. * vivecana-430 : bhagavat ! legyAo keTalI kahI che ? ItyAdi badhuM uddezonI samApti sudhI sugama che. paNa utpanna thato jIva bIjA janmamAM lezyAdravyo laIne utpanna thAya che, te lehyAdravyo koIne koIkoI prakAranA hoya che. kRNAlezyI pariNata pitA chatAM pugane vicitra vezyAno saMbhava che. e pramANe bAkInI lezyAnA pariNAmavALAne paNa jANavuM. | muni dIparatnasAgare karela pada-13no TIkAsahitano anuvAda pUrNa o pAMcamo uddezo kahyo, have chaThTho kahe che - * sUtra-40 : bhagavana / lemyA keTalI che? gautama! cha leyA che - kRSaNa cAvatuM zu% bhagavana / manuSyone keTalI vezyA che ? gautama / cha terA che - kuw yAvata zukala bhagavan ! mAnuSI ane keTalI leyA che? cha lesyA che - kRe% yAvata zu% e pramANe karmabhUminI manuSya strIne paNa jANavuM. bharata-airAvatanA manuSyone keTalI vaizyA che ? cha-kRSNa yAvata zukala. e pramANe manuSya strI paNa kahevI. pUrva-pazcima mahAvidehanI karmabhUminA manuSyone keTalI leyA che ? cha vezyA. e pramANe manuSya strIne paNa kahevuM. ekamabhUminA manuSya viro pRcchAcAra lesyA hoya che, kRSNa yAvat tejo. e pramANe AkarmabhUminI manuSya strI paNa kahevI. ema aMtarlIpanA manuSya ane manuSI paNa kahevA. haimavata - bairasthavata akarmabhUminA manuSyo tathA manuSya ane keTalI te hoya? cAra vezyA - kRSNa cAvatuM teje. harivarSa ane ramyaka akarmabhUminA manuSyo ane mAnuSI saMbaMdhe pRcchA-cAra vezyA hoya - kRSNa yAvatuM te devakara-uttaranA akarmabhUminA manuSyone ane mAnuSIone oma ja jANavA. e pramANe dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara hIpAdhanA pUvaddhi ane pazcimaddhimAM paNa jANavuM. bhagavat ! kRSNaleyI manuSya zuM kRSNaleksI gamana utpanna kare ? hA, gautama / kare. bhagavAna ! kRSNalezyI manuSya nIlalezyI gani utpanna kare ? hA, kare. yAvatu zukala leyI garbhane utpanna kare. nIlaleyI manuSya kRNalerI gabhane utpanna kare ? hA, gautama ! kare. e pramANe cAvata zukala vecI gabhane utpanna kare. ema kApotaleyI sAthe cha e AlAvA kahetA. oma teje, pA, zukalaleyI paNa kahevA. ema chIza lAvA kahevA. kRNAleyI strI, kRSNalezyI garbhane utpanna kare ? hA, kare. e pramANe upara mujaba 36-AlAvA kahevA. bhagavAna ! kRNAleyI manuSya, kRNAlezyI strImAM kRSNalezyAvALA gati utpanna kare? hA, kare. 36-AlAvA kahevA. bhagavAna ! karmabhUmi kRtezyI manuSya kRNaveksI strImAM kRSNalecchI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/1/471,42 182 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 dravya prANo kahevAya ane jJAnAdi bhAvaprANa che. temAM saMsArI jIvone AyukarmanA anubhavarUpa prANanuM ghAraNa karavuM haMmezAM avasthita hoya che, kemake saMsArI jIvonI evI koI avasthA nathI ke jemAM Ayukarmano anubhava na hoya. muktajIvone jJAnAdirUpa bhAva prANone dhAraNa karavuM te avasthita che. teo jJAnAdirUpa bhAvapANo vaDe jIve che ema kahevAya che e rIte badhe jIvana che, tethI jIvanapayaca sarvakALabhAvI che. have te ja jIvane nairayikavAdi paryAyathI vivakSita te ja jIvanuM nairayikavAdi paryAya vaDe niraMtara avasthAna kahe che - che pada-18, dvAra--"gati" che che pada-18, "kAsthiti" che. - X - X - X - X - X - che e pramANe pada-17muM kahyuM. have 18-muM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada-17mAM lezyA pariNAma kahyA. pariNAmanI sAmyatAthI kAyasthiti pariNAma kahe che. temAM adhikAgAyA kahe che- * sUtra-401,472 - jIva, gati, Indriya, kAya, coga, veda, kaSAya, vezyA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra bhASaka, paritta, pati sUkSma, saMjJI, bhavasiddhika, astikAya, carama. e bAvIza padonI kAyasthiti jANavA yogya che. * vivecana-471,472 : pahelA jIvapada, arthAt pahelA jIvapadane AzrIne kAyasthiti kahevI. pachI anukrame gati, Indriya, kAya ItyAdi pado - x - x * sUtrArthamAM kahela kramAnusAra kahevA. A bAvIza padonI kAyasthiti hoya che te jANavuM. je pramANe jANavA yogya che, te pramANe uddezAnA krama pramANe nirdeza karavAmAM Avaze. kAyasthiti zabdano zo artha che ? 'mA' zabda ahIM paryAyanA arthamAM levo, te paryApta zarIranA jevo hovAthI upamAna vaDe kAya kahevAya che. te be bhede - sAmAnya ane vizeSa. temAM vizeSaNa rahita jIvatvasvarUpa paryAya te sAmAnyarUpakAya ane nairayikatva Adi rUpa paryAya te vizeSarUpa kAya. te kAyanI sthiti - te rUpe rahevuM te kAyasthiti arthAt sAmAnyarUpa ane vizeSa rUpa paryAya vaDe vivakSita jIvanuM niraMtarapaNe rahevuM, te kAyasthiti. tethI prathama sAmAnyarUpa payaya vaDe vivakSita jIvanuM niraMtara rahevuM, teno vicAra kare che - che pada-18, dvAra-1-"jIva' che * sUtra-473 (adhurethI) : bhagavana / nairayika, nairamikapaNe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa 33-sAgaropama. bhagavanuM niyaciyonika, tiricayotikarUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa anaMtakALa-kALathI anaMta utsarpiNIavasarpiNI, phogathI anaMta loka-AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa asaMkhyAtA pugala rAjad. bhagavana ! tiya strI, tiryaMca zrI rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautamI jAnyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI pUrvakoTi pRthakatva adhika traNa palyopama sudhI. e pramANe manuSya ane manuSI paNa jANavA. bhagavanA deva, devarUpe kALathI keTalo kALa rahe nairayikavatu jANavuM. bhagavAna ! devI, devIrUpe kALathI keTalo kALa rahe? gautama! jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa-1pa-palyopama. bhagavAna siha, siddharUpe keTalo kALa rahe? gautama! sAdi-anaMtakALa. bhagavAna ! apayata nairayika, apati nairavikapaNe kALathI jyAM sudhI rahe gautama / janya ane utkRSTa aMtarmuhUrvakALa. e pramANe ApayafptA devI sudhI jANavuM. bhagavana yati naisayika, patinairayika rUpe keTalo kALa rahe jaghanyathI aMtamuhUrta dhUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtarmuhUdjUna 33-sAgaropama. bhagavana ! payaktiA ticiyonika jayatA tiryara rUpe kyAM sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI tamuhU nyUna traNa palyopama. e pramANe tiyaca strI * sUtra-433 (cAlu) : bhagavana jIva, jIvasvarUpe kALathI keTalo kALa rahe? gautama savakALa hoya. * vivecana-433 (cAlu) - jIvanapayaya viziSTa te jIva. tethI prazna kare che ke jIva - jIvanapayayi viziSTapaNe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama! sarvakALa paryanta hoya. kevI rIte ? ahIM prANone dhAraNa karavA e jIvana kahevAya. prANo be bhede - dravya prANa ane bhAva prANa. temAM pAMca Indriyo, traNa baLa, ucchavAsaniHzvAsa, Ayukarmano anubhava karavArUpa Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/2/433 183 jaNAvI. manuSya ane mAnuSI paNa ema ja jANavA. payaktiA nairayika mAphaka pAtA devane jANavA. bhagavAna ! patidevI patidevIrUpe keTalo kALa rahe ? gautama! jaghanya AMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa, utkRSTa aMtarmuhUrNa nyUna-papapalyopama. * vivecana-433 - aurayika, nairayikape keTalo kALa rahe ? ItyAdi sUra sugama che. paNa nairayiko tathAvidha svabhAvathI potAnA bhavathI cyavI turaMta karI nairayikapaNe utpanna na thAya. tethI tenI bhavasthiti e ja kAyasthiti che. mATe ukta kAyasthiti che. tiryaMca jyAre deva, manuSya ke nairayika tiryaMcamAM utpanna thAya ane tyAM aMtarmuharta rahI punaH potAnI ke bIjI gatimAM upaje tyAre jaghanya aMtarmuharta kAyasthiti ane utkRSTa anaMtakALa hoya che. te anaMtakALanI prarUpaNA kALathI ane hotrathI be bhede che. kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI. tenuM pramANa naMdisUmanI TIkAthI jANavuM. kSetrathI anaMta loka pramANa che. arthAtu anaMta lokAkAzamAM pratisamaya ekaika pradeza apahAra karatAM jeTalA kALe khAlI thAya teTalI anaMta utsarpiNIavasarpiNI sadhI tiryaMca tiyapaNe rahe. e ja kALa parimANane pudagalaparAvata saMkhyA vaDe nirUpaNa kare che - asaMkhyAtA yugala parAvarta kALa hoya che. pudagala parAvartanuM svarUpa payasaMgraha TIkAthI jANavuM asaMkhyAtA paNa keTalAM pudgala parAvartA che ? AvalikAnA asaMkhyAta bhAga pramANa. A kAyasthitinuM parimANa vanaspatinI apekSAe samajavuM. bAkInA tiryaMca apekSAe nahIM. kemake vanaspati sivAyanA tiryaMcone e kAyasthiti na saMbhave. tiryaMca zrI. ahIM ane pachInA sUtramAM jaghanya aMtarmuhUrtano vicAra pUrvokta tamuhartanI bhAvanAnusAra svayaM karavo. utkRSTa sAdhika pUIkoTI pRthakata traNa palyopama che. kevI rIte? saMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyone utkRSTathI ATha bhavanI kAyasthiti che. temAM utkRSTa kAyasthitinA vicArathI AThe bhavo yathAsaMbhava utkRSTa sthitivALA grahaNa karavA, asaMkhyAtA vayuivALo marIne avazya devalokamAM upaje, paNa tiryaMcamAM na upaje. mATe pUrvakITI AyuvALA sAta bhavo, chello AThamo bhava devakara Adino jAmavo. ema pUrvakoTI pRthakatva adhika traNa palyopama thAya. manuSya ane mAnuSInA sUramAM jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa pUrvakoTI pRthakava adhika kama palyopamanI kAya sthiti kahevI. sUtrapATha-manuSya, manuSyarUpe kALathI keTalo kALa hoya ? * x * x * ItyAdi. mAnuSI mAnuSIrUpe keTalo kALa hoya ? devasUtramAM - nairayika saMbaMdhe kahyuM, tema kahevuM. devane paNa jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTa 33-sAgaropama kAya sthiti kahevI. kemake devo potAnA bhavathI cyavIne punaH turaMta ja devapaNe utpanna na thAya. tethI bhavasthitinuM parimANa e ja temanI 184 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra kAyasthiti che. devIsUtramAM utkRSTa paMcAvana palyopama kAyasthiti che, kemake devInI utkRSTa bhavasthiti eTalI ja che. A kathana IzAna devanI apekSAe samajavuM. bIje devInI eTalI sthiti kyAMya saMbhavatI nathI. siddha sUtramAM sAdi-anaMta kAyasthiti che, kemake siddhava paryAyano kSaya saMbhavato nathI. rAgAdi siddhatvane dUra karavA samartha che, paNa te siddha bhagavaMtone hotA nathI. kemake rAgAdinA nimittabhUta karmaparamANuno abhAva che. have eTalA nairayikAdino pati ane aparyApta vizeSaNa dvArA vicAra kare che - aparyAptapamAnA paryAya sahita nairayika kALathI niraMtara keTalo kALa rahe ? ahIM aparyAptAvasthA jaghanya ane utkarSathI aMtarmuhUrta pramANa che. pachI nairayikone avazya paryAptAvasthA prApta thAya che. nairayikone kahyA pramANe aparyAptA tiryacathI AraMbhI aparyApta devI sudhI kahevuM. temAM tiryo ane manuSyo jo ke aparyAptA ja marIne vAraMvAra aparyAptApaNe upaje che, to paNa temanI aparyAptAvasthA niraMtara utkRSTa aMtarmuhUrta pramANa ja hoya che. * * * * * deva, devI sUrAmAM aMtarmuhUrtano vicAra nairayikanI mAphaka karavo. ItyAdi. pati nairayika, paryApta nairayikapaNe niraMtara keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhad nyUna daza hajAra varSa, kemake aMtarmuhUrta apayaddhiAvasthAmAM gayuM che. tethI ja utkRSTa paNa aMtarmuhUrta nyUna 33-sAgaropama hoya. tirmayasUtramAM jaghanyathI aMtarmuhUrtano vicAra pUrvavat jANavo, utkRSTathI tamuhUrta nyUna traNa palyopama jANavo. utkRSTa A Ayu devaku Adi phonanA tiryaMcone AzrIne jANavuM, te sivAya bIjAne eTalo kALa paryAptAvasthA niraMtara na hoya. ahIM paNa aparyAptAvasthAmAM aMtarmuhad gayuM jANavuM. e pramANe tiryaMca strI, manuSya, mAnuSI sUga jANavuM. deva-devImAM pUrvokta pariNAmathI aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhUrta hIna jANavuM. che pada-18, dvAra-3-"Indriya" che o have Indriya dvAra kahe che - * sUtra-44 : bhagavAna ! sendriya jIva, sendriyarUpe kALathI kyAM sudhI hoya ? gautamAM sendriya be prakAre che - anAdi anaMta ane anAdi sAMta. bhagavana ! ekendriya, ekendriyape kALathI keTalo kALa rahe? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI anaMtakALa-vanaspatikALa sudhI hoya. bhagavAna ! beIndriya, beIndriyarUpe Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/3/44 185 kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtamuhurta ane utkarSathI saMkhyAno kALa hoya. e pramANe teIndriya ane caurindriya saMbaMdhe jANavuM. bhagavAna ! paMcendriya "paMcendriyarUpe kALathI phakyAM sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI kaMIka adhika hajAra sAgaropama hoya nindriya vize pRcchA. gautama! sAdi anaMtakALa hoya bhagavana ! sendriya apayatA sendriya ApatArUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama jaghanya ane utkRSTathI aMtamuhUrta sudhI hoya. e pramANe paMcendriya aparyAptA sudhI jANatuM. bhagavAna ! sendriya pati sendriya pati pe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI sAdhika zata pRtharva sAgaropama. - bhagavana! paryAptA ekendriyano prazna - jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa beIndriya pAtAnI pRcchA - jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa saMkhyAtA va8 teIndriya paryatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA divasa, caurindriya prayatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI saMkhyAtA mAsa. paMcendriya paryAptAnI pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa zatapRthakatva sAgaropama hoya. * vivecana-434 - Indriya sahita hoya te sendriya. Indriyo be bhede - dravyandriya, labdhIndriya. temAM ahIM labdhIndriya levI. kemake te vigrahagatimAM paNa hoya ane Indriya paryAptAne paNa hoya. *x* gautama ! ahIM je saMsArI che, te avazya sendriya che. saMsAra anAdi che, mATe sendriya anAdi che. temAM je koIpama kALe siddha nahIM thAya, te anAdi anaMta che. kemake tene paNa kALe siddha nahIM thAya, te anAdi anaMta che. kemake tene sendriyapaNAnA paryAyano kadi abhAva thato nathI. je siddha thaze tenI apekSAo anAdi sAMta che, kemake muktane Indriyo na hoya. ekendriya sUtramAM je kahyuM ke - utkRSTa anaMta kALa che, te anaMtakALavanaspatikALa jeTalo kahyo. je AgaLa kahevAze, teTalo kALa ekaeNndriyapaNe rahe. kemake vanaspatikAya ekendriya che, mATe tenuM pama grahama thAya che, te vanaspatikALa A pramANe-kALathI anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSetrathI anaMtaloka athavA asaMkhyAtA pugala parAvarta jANavA. * * * - beIndriya sUtramAM saMkhyAno kALa eTale saMkhyAtA hajAra varSo jANavA. kemake vikalendriyone teTalo kALa hoya che. e pramANe teIndriya, caurindriyo paNa kahevA. * x * paMcendriyamAM utkRSTathI sAdhika hajAra sAgaropama pramANa che, te nAraka, tirthaya paMcendriya, manuSya, devabhavamAM bhramaNa karavA vaDe jANavo. tethI adhika kALa na hoya, kemake eTalo ja kALa kevaLajJAnIe jAmyo che. 186 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 anidriya eTale dravya-bhAva Indriya rahita. te siddha ja che. siddha sAdi anaMtakALa paryA che, mATe sAdi anaMta kahyA. saciva pamTM * apacatA labdhi ane karaNa apekSAe jANavA. kemake baMne prakAre apati-payata jaghanyathI ke utkRSTathI aMtamuhUrta pramANa che. ema paMcendriya apayaktiA sudhI kahevuM. ahIM anindriya saMbaMdhe na kahevuM kemake te paryApta ane paryApta vizeSaNa rahita che. sendriya paryAptA - ahIM paryApta labdhinI apekSAthI jANavo, te patipaNuM vigrahagatimAM paNa karaNa aparyAptAne saMbhave che. tethI utkRSTathI sAdhika basothI, navaso sAgaropama sudhIno kALa hoya che. anyathA karaNapayaktiAno kALa utkRSTathI, aMtamuhUrta nyUna 13-sAgaropama pramANa hovAthI pUvoMkata uttara ghaTI na zake. e pramANe paryAptapaNuM labdhi apekSAe jANavuM. ekendriya paryApta sUtramAM saMkhyAtA hajAra varSa jANavA, kemake ekendriya pRthvIkAya-utkRSTathI bhavasthiti 22,000 varSa che. akAyanI 7000, vAyukAyanI 3000, vanaspatikAyanI 10,000 varSa che. tethI keTalAMka niraMtara paryApta bhavonI saMkalanAthI saMkhyAtA hajAra varSo ghaTI zake. beIndriya paryAptA sUramAM saMkhyAnA varSo hoya che, kemake beIndriyanI utkRSTa bhavasthiti 12-varSa che. paNa sarva bhavomAM utkaTasthiti na saMbhave. tethI keTalAMka niraMtara bhavonI saMkalanA vaDe paNa saMkhyAtA varSo ja hoya. - x * teIndriya paryAptAnA sUtramAM saMkhyAtA divaso che, kemake tenI bhavasthiti utkRSTathI paNa 49 divasa hovAthI keTalAMka niraMtara prayatA bhavonI saMkalanA vaDe saMkhyAnA divaso ja thAya che. caurikriya satramAM saMkhyAtA mAsa che kemake temanI bhavasthiti utkaTathI cha mAsa hovAthI keTalAMka niraMtara paryAptA bhavanI saMkalanA karavA chatAM A kALa ja thAya. paMcendriya Na sugama che. che pada-18, dvAra-4-"kAya" chuM o have kAyadvAra kahe che - * sUtra-475 : bhagavana sakAyika jIva, sakAyika rUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama! sakAyika be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. temAM anAdi sAMtanI jadhanya tamuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAnA vaSadhika be hajAra sAgaropama kAyasthiti. bhagavAna ! kAyika saMbaMdhe pRcchA - gautama! kAyika sAdi anaMta che. sakAyika apayaptiAnI pRcchA * te jaghanya ane utkRSTathI aMtamuhUrta che. ema garakAyika aparyAptA sudhI jANavuM. sakAyika pAptiAnI pRcchA - jaghanyathI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/4/435 183 aMtamuhUrta, utkRSTathI sAdhika zatapRthakRtva sAgaropama. pRthvIkAyikanI pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta. utkRSTathI asaMkhyAtakALa. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kSetrathI asaMkhyAtaloka. e pramANe , teja, vAyu paNa jANavA. vanaspatikAyanI pRcchA - jAnyathI aMtamuhUta, utkRSTathI anaMtakALa-kALathI anaMtI utsarpiNI-avasarpimA, phonathI anaMtaloka, saMkhyAtaka pula parAvata ane te AvalikAno a% bhAga jANavo. | pRvIkAyika prayatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAnA hajAra varSo. e pramANe kAyika paNa jANavA. teukAyika vize pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI saMkhyAtA divaso. vAyukAyika payaptiAnI pRcchA - jAnyathI aMtamuhUrta ane utkRSTI saMkhyAtA hajAra varSa. kasakAyikanI pRcchA - jaghanyathI aMtara muhad, utkRSTathI sAdhika sAgaropamazata pRthaphad. * vivecana-45 - kAya vaDe sahita te sakAya, sakAyika. jaya - zarIra, tenA audArika, vaikriya AhAka, taijasa, kAmaNa e pAMca bhedo che. temAM ahIM taijasa ane kArpaNa samajavuM. kemake te saMsAra paryanta niraMtara hoya, jo ema na mAno to vigrahagatimAM vartatA ane zarIra paryApti vaDe aparyAptA bAkInA zarIrano saMbhava hovAthI te akAyika kahevAya. jo ema thAya to ukta be bheda na ghaTe. sakAyika be bhede - je saMsArano pAra na pAme, te anAdi anaMta, kemake tenA be zarIranA vavacchedano asaMbhava che. je mokSane pAme te anAdi sAMta. kemake mokSAvasthAmAM zarIrano sarvathA tyAga thaze. pRthvI Adi pAMce sUtro sugama che. kemake te prasiddha che. prio jo vanaspatinI kAyasthiti asaMkhyAtA pudgala parAvarta che, to siddhAMtamAM marudevAno jIva jIvanakALa paryanta vanaspatirUpe hato te kema mAnavuM? athavA vanaspatinuM anAdiva zI rIte hoI zake? kemake vanaspatino kALa pratiniyata pramANa hovAthI anAdipaNA sAthe teno virodha che. asaMkhyAtA pudgalaparAvata temanI kAyasthiti che. eTalA kALa pachI avazya badhAM vanaspati jIvo potAnuM kAya parAvartana kare. - X - A vAta 'vizeSaNavatI' graMthanI gAthA-46 thI 48mAM paNa kahI che. vaLI vanaspatinuM taddana khAlI thavuM AgamamAM niSedhela che. teno paNa prasaMga thaze. ahIM vanaspatithI pratisamaya asaMkhyAtA jIvo udvarte che ane vanaspatinuM kAyasthiti parimANa asaMkhyAtA pudgala pAvartI che, tethI asaMkhyAta pudgalaparAvartA jeTalA samayo thAya te vaDe eka samaye nIkaLelA jIvone guNatAM je thAya, teTaluM parimANa vanaspati jIvonuM che, tethI teonuM pratiniyata parimANa hovAthI tenuM taddana khAlI thavuM siddha thAya che. vaLI pratiniyata parimANa hovAthI jatA kALe badhAM 188 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 bhavonI siddhino prasaMga prApta thAya ane tema chatAM mokSamArga baMdha paDavAno prasaMga upasthita thAya. kemake badhAM bhavya jIvo siddha thayA pachI bIjAnuM siddhigamana nahIM thAya. A ja vAtano ullekha vizeSaNavatInI gAthA - 49,50mAM paNa che. simAdhAno jIvo be prakAranA che - sAMvyavahArika, asAMvyavahArika. temAM jeo nigodAvAcI nIkaLI pRthvImAM utpanna thAya che, te lokomAM dRSTi pagamAM AvelA pRvIkAyikAdi vyavahArane prApta thAya, tethI teo sAMvyavahArika kahevAya che, jo ke teo pharIthI paNa nigodAvasthAne prApta thAya che, to paNa vyavahAramAM paDelA hovAthI sAMvyavahArika ja kahevAya che. jeo anAdi kALathI nigodamAM che, vyavahAramAM nathI, te asAMvyavahArika. sAMvyavahArika ane asAMvyavahArika kaI rIte jANI zakAya? yuktithI. kemake pratyutpanna vanaspatijIvonuM khAlI thavuM AgamamAM niSedhela che. to pachI badhI vanaspatinA nirlepanI to vAta ja kyAM rahI? tema badhAM bhavyo paNa nirlepa na thAya. jo asAMvyavahArika rAzimAM atyaMta - anAdi vanaspati jIvo na hoya to te kema ghaTI zake? tethI jANI zakAya ke asAMvyavahArika rAzi paNa che, jemAM rahela vanaspati jIvo anAdi che. siddhAMtamAM prasiddha che ke- anaMtA jIvo che, jeNe trasAdiva prApta karyuM nathI, te paNa anaMtAnaMta jIvo nigodAvAsamAM rahe che. tethI paNa asAMvyavahArika zazi siddha che. te vAta vizeSaNavatImAM paNa kahI che. e pramANe vanaspatikAyanuM astitva siddha che. * x - x- A 4mati kalpita nathI. kemake jinabhadragaNi kSamA zramaNe paNa kahyuM che ke - kAyasthitino kALa Adi vizeSa jIvone AzrIne kahyo. paraMtu sAMvyavahArika bahAranA anAdi vanaspatine AzrIne kahyuM nathI. trasakAyamUtra spaSTa che. have e trasakAyikAdino pati-aparyApta vizeSaNa sahita vicAra kare che. *x* temAM teukAya sUtramAM utkRSTa kAyasthiti saMkhyAtA samidivasa hoya, kemake teukAyanI utkRSTathI bhavasthiti traNa patri-dinanI che. tethI niraMtara keTalAMka paMiAnA bhavanA kALanI gaNanA karavA chatAM paNa saMkhyAnA divaso ja thAya che, seMkaDo varSo nahIM. have kAyadvAramAM samAveza thato hovAthI sUmakAyika Adi jIvonuM nirUpaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che * sUga-436 - bhagavad / jUmakAyika sUmarUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! jAnyathI aMtamuhad, uckRSTathI asaMkhyAtakALa kALathI asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI, kSetrathI saMkhyAta loka hoya. sUma pRvIkAyikathI sUkSma vanaspatikAyika ane sUkSma nigoda paNa jadaInsathI aMtamuhurta, utkRSTathI asaMkhyAta kALa hoya che. te kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSetrathI asaMkhyald loka pramANa hoya. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/4/436 189 bhagavana sUma piyatA, sUkSma piyatA rUpe-mRA. gautama ! jaghanyathI ane utkarSathI aMtamuhUrta. e rIte ApatA sUkSma pRthvIkAya yAva4 vanaspatikAya paNa jANavA. pati sUkSma pRvIkAyikAdine paNa ema ja kahevuM. bhagavAna ! bhAdara jIva bhAdara rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTa asaMkhyAta kALa * kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSothI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hoya. bhagavana ! bhAdara pRetIkAyika saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utakRSTa oo koDAkoDI sAgaropama paryA hoya. e pramANe bhAdara 5, tef, vAyu gaNavA. bhAdara vanaspatikAyika bAdara vanaspatikAyika rUpe ItyAdi pRcchA. gautamI jAnya aMtamuhUrta, utkRSTa asaMkhyAto kALa, cAvata kSetrathI gulano asaMkhyAtamo bhAga pramANakALa jANavo. bhagavan! pratyeka zarIra nAdara vanaspatikAyika saMbaMdhe pRcchA. gautama! jaghanyathI aMtamuhad, utkRSTa 90 koDAkoDI sAgaropama. bhagavana ! nigoda nigodarUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI kALI anaMtakALa - anaMta utsarpiNI avasarpiNI, kSetrathI aDhI yugalaparAvatuM hoya bhagavatu ! bhAdara nigoda, bAdara nigoda rUpe Adi pRcchA - gautama! janyathI aMtamuhUrta, utkRSTa go koDAkoDI sAgaropama hoya. bhagavAna ! bhAdara prakAyika bhAdara trasakAyika rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautamAM jaghanyathI tamuhurta utkRSTathI saMkhyAtA varSa adhika be hajAra sAgaropama hoya. temanA ApatA badhAM jaghanya ane utkRSTathI tamuhUrta hoya. bhagavAna ! bAdara pathati bhAdara paryAptarUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya aMtamuhad, utkRSTa sAdhika zata pRthava sAgaropama. bhAdara pRthvI prayatAnI pRcchA - jaghanya aMtarmuhad, utakRSTa saMkhyAtA hajAra varSa. ema aprakAyika jANavA. bhagavAna ! teukAsika pacatA, te pati rUpe keTalo kALa hoya ? jaghanya aMtarmahatuM utkRSTa saMkhyAtA rAtri-dina hoya. vAyu, vanaspati pratyeka zarIra bhAdara vanaspatinI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa.. nigoda payA ane bhAdara nigoda payaptiAnI pRcchA - baMnene jAnya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta. bhagavanA pAyapti bhAdara tra payata bAdara traka rUpe keTalo kALa rahe ? jaEAnya aMtamuhUrta, utkRSTa sAdhika zata pRthakava sAgaropama hoya. * vivecana-436 - - sUkSamava paryAya sahita niraMtara kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! 190 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 jaghanyathI ItyAdi. A sUtra sAMvyavahAki jIvo viSayaka jANavuM. anyathA utkRSTathI asaMkhyAto kALa hoya, te uttara svIkRt na thAya. kemake asaMvyavahArarAzimAM rahelA sUkSama nigoda jIvonuM anAdipaNuM pUrve siddha karyuM che, phogathI asaMkhyAtA lokAkAzane vize pratisamaya ekaika pradezane grahaNa karatAM jeTalI utsarpiNI-avasarpiNI thAya teTalI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI pramANa hoya. sUma vanaspatikAya sUga paNa pUrvokata yutithI sAMvyavahArika jIvasaMbaMdhe jANavuM. tavA paryAptA-aparyAptA sAmAnyathI ane pRthvIkAyikAdi vizeSaNa sahita sUkSmajIvo niraMtara hoya to jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kALa paryanta hoya, pachI nahIM. tethI te viSayanA sUtra samudAyamAM badhe jaghanya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kahyuM. bAdara sAmAnya sUTamAM asaMkhyAtakALanI vizeSatA - kALane AzrIne parimANa-asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI. kSetrane AzrIne aMgulano asaMkhyAtamo bhAga. arthAt aMgulanA asaMkhyAta bhAga jeTalA AkAza pradezo hoya, temAMthI pratisamaya ekaika pradezane grahaNa karatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI. (prazna) aMgulano asaMkhyAtabhAga mAtra chatAM temAMthI pratisamaya kaika pradeza grahaNa karAya to asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kaI rIte thAya? - kSetranuM sUmapaNuM hovAthI thAya. kahyuM che - "sUma kALa che, tethI phona vadhAre sUma che." A sUga bAdara vanaspatikAyanI apekSAe samajavuM. kemake te sivAya anya bAdaranI eTalA kALanI sthiti asaMbhava che. bAkI badhAM sUtro sugama che. che pada-18, dvAra-5-"yoga" che o have yoga dvArane kahe che - * sUtra-4ss : bhagavan! sayogI, sayogIrUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama ! sayogI be bhede - anAdi anaMta anAdisAMta, bhagavana / manoyogI, manoyogI rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtamuhUrta ema vacanayogI pama jANato. bhagavan! kAyayogI, kAyayogIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanya aMtarmuhud, utkRSTathI vanaspatikALa. bhagavA AyogI, ayogIrUpe keTalo kALa hoya? gautama ! sAdi anaMtakALa. * vivecana-47 : "ma mana, vacana, kAyAno vyApAra, te jemane che te yogI. - yoga vaDe yukta. ahIM uttara sUga che - mana, vacana, kAya yogavALo AmA be bhede - anAdi Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/5/477 anaMta, anAdi sAMta. jeo kadi mokSe javAnA nathI, te sadaiva koIpaNa yoga vaDe sayogI che, mATe anAdi anaMta. jeo mokSe jaze te anAdi sAMta. kemake muktiparyAya prApta thatAM yoga paryAyano sarvathA abhAva thAya che. 191 manoyogavALA sUtramAM jaghanyathI eka samaya hoya che. jyAre koIka jIva audArika kAyayogathI pahelA samaye manoyogya pudgalo grahaNa karI, bIjA samaye manapaNe pariNamAvIne mUke, trIjA samaye aTake ke mare tyAre eka samaya manoyogI. utkRSTa aMtarmuhUrta, kemake manane yogya pudgala niraMtara grahaNa karato ane mUkato aMtarmuhUrta pachI avazya tathAvidha jIvasvabhAvathI ja aTake, pachI pharI grahaNa kare ane mUke. paNa sUkSmakALa hovAthI kadAca tenuM saMvedana thatuM nathI, tethI utkRSTathI paNa manoyogI aMtarmuhUrta sudhI hoya. e pramANe vacanayogI paNa kahevo. vacanayogI jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtarmuhUrta vacanayogI hoya. temAM pahelA samaye kAyayoga vaDe bhASA yogya dravya grahaNa kare che, bIje samaye bhASApaNe pariNamAvIne mUke, pachI trIjA samaye baMdha paDe che ke mare che. mATe eka samaya vacanayogI hoya che. - 4 - 4 - ane utkRSTa aMtarmuhUrva sudhI bhASA dravyone niraMtara grahaNa karato ane mUkato pachI aTake che. kemake tevo jIvano svabhAva che. kAyayogI jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya. ahIM beIndriyAdine vacanayoga paNa hoya che ane saMjJI paMcendriyane manoyoga paNa hoya che. tethI jyAre vacanayoga ke manoyoga hoya tyAre kAyayoganuM pradhAnapaNuM nathI, kemake te baMne yogo sAdi sAMta che. jaghanyathI aMtarmuhUrta sudhI kAyayogI hoya. utkRSTathI vanaspatikALa paryanta hoya che. kemake vanaspatikAyamAM kevaLa kAyayoga hoya che, vacana ke manoyoga nahIM. bIjA yogonA abhAve tenI kAyasthiti paryanta niraMtara kAyayoga hoya che. ayogI - yogarahita, te siddha che. te sAdi-anaMta che, mATe ayogIne sAdi-anaMtakALa kahyo che. pada-18, dvArU6-'veda' * have vedadvAra pratipAdana karavA kahe che - * sUtra-478 - bhagavan ! savedI savedIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! savedI traNa bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM je sAdi sAMta che, te jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI anaMtakALa-kALathI anaMta utsarpiNIavasarpiNI hoya, kSetrathI kaMIka nyUna addha pudgala parAvarta hoya. bhagavan ! strIvedI sIvedI rUpe keTalo kALa hoya? gautama ! eka prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 AdezathI jaghanya eka samaya, utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva adhika daza palyopama. bIjA AdezathI jaghanya eka samaya, utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva varSa adhika 18 palyopama. trIjA AdezathI jaghanya eka samaya utkRSTathI pUrvakoTI pRthakatva adhika cauda palyopama, cothA AdezathI jaghanya eka samaya, utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva adhika palyopama pRthaktva hoya. bhagavan ! puruSavedI puruSavedI rUpe keTalo kALa hoya? gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTathI kaMIka adhika zatapRthahtva sAgaropama hoya. bhagavan ! napuMsakavedI, napuMsakavedI rUpe keTalo kALa hoya? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa vanaspatikALa, prakAre bhagavan ! avedaka vedakarUpe kyAM sudhI hoya? gautama ! avedaka be sAdi anaMta, sAdi sAMta. je sAdi sa Mta che, te jaghanya eka samaya ane utkRSTa AMtarmuhUrta hoya. * vivecana-478 : 192 - veda sahita hoya te saveda. te traNa bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. je upazama ke kSepaka zreNIne kadi na prApta kare te anAdi anaMta. kAraNa ke kadi paNa tenA vedanA udayano viccheda thavAno nathI. je upazama ke kSapaka zreNi prApta karaze te anAdi sAMta. kemake upazama ke kSapaka zreNi prAptimAM vedodayano viccheda thAya che. je upazama zreNi prApta karI, tyAM vedanA udaya rahita thaIne punaH upazamazreNithI paDato vedanA udayavALo thAya te sAda sAMta. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya. te A pramANe - ahIM jyAre koI upazama zreNIne prApta karI traNe prakAranA vedane upazamAvI, vedodaya rahita thaIne punaH zreNithI paDato savedapaNuM prApta karI jaldI upazamazreNi ane kAryagranthikonA mate kSapakazreNI prApta thAya, thaIne aMtarmuhUrtamAM traNe vedano upazama ke kSaya kare tyAre jaghanyathI aMtarmuharta sudhI vedasahita hoya ane utkRSTathI kaMIka nyUna addha pudgala parAvarta kALa sudhI hoya che. kemake upazamazreNithI paDelo vadhumAM vadhu eTalo kALa sudhI saMsAramAM rakhaDe che, mATe utkRSTa sAdi sAMta savedIne uparokta kALa pramANa ghaTe che. strIvedanA viSayamAM pAMca Adezo che, temAM badhe jaghanya samaya mAtrano vicAra A pramANe che - koIka strI upazama zreNimAM traNa vedano upazama karI avedI thaIne te zreNithI paDatAM strIvedano udaya eka samaya anubhavI, bIje samaye kALa karI devomAM utpanna thAya. tyAM tene puruSapaNuM prApta thAya, paNa strIpaNuM na pAme. tethI jaghanyathI samayamAtra strIveda hoya. utkRSTanA vicAramAM bhAvanAo - (1) koI jIva pUrvakoTI AyuvALI manuSya strI ke tiryaMca strImAM pAMca-cha bhavo karI IzAnako - 55-palyopamanI utkRSTa sthitika aparigRhitA devIpaNe thAya ane sva Ayu kSaya thavAthI, marIne pharI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/6/438 193 pUrvakoTI AyuvALI manuSya strImAM ke tiryacImAM ApaNe utpanna thAya, pharI IzAnaka pUrvavat aparigRhItA devI thAya. pachI strI veda sivAya bIjo veda pAme. e pramANe pUrNakoTI pRthakatva adhika 110 palyopama thAya. (prana) jo devaku, uttarakuru AdimAM traNa palyopama AyuvALI strIomAM strIpaNe upaje to strI vedanI tethI adhika sthiti paNa saMbhave, to eTalI ja sthiti kema kahI ? - te prazna ayukta che, kemake abhiprAyanuM jJAna nathI. devIthI cyavIne asaMkhyAta varSAyuvALI strImAM utpanna na thAya. kemake te prakAre niSedha che. vaLI asaMkhyAta varSAyu prI utkRSTa sthitika devImAM utpanna thatI nathI. mATe - x -utakRSTa sthiti uparokta ja hoya. (2) pUrvakoTI AyuvALI manuSya strI ke tiryaMca A pAMca-cha bhava karIne pUrvokta rIte IzAna kalAmAM be vAra utkRSTa sthitika devImAM utpanna thaI avazya parigrahItA devImAM ja utpanna thAya, aparigRhItAmAM nahIM. temanA mate strIveda sthiti utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva adhika 18-5copama hoya. (3) saudharma ko sAta palyopamanA utkRSTa AyuvALI parigRhItA devImAM be vakhata utpanna thAya, tethI temanA mate pUrvakoTi pRthakatva adhika cauda palyopama strIveda sthiti che. (4) saudharmakalo 50-palyopama utkRSTa AyuvALI aparigRhItA devImAM be vakhata utpanna thAya, temanA mate pUrvakoTI pRthakava adhika 100 palyopama strIveda sthiti hoya. (5) aneka bhavamAM bhramaNa vaDe strIvedanI utkRSTa sthiti vicAratAM pUrvakoTI pRthakava adhika palyopama pRthakava sthiti hoya, paNa adhika na hoya. te A rIte - pUrvakoTI vayui vALI mAnuSI ke tiryaMca strImAM sAta bhavo karIne AThamA bhave devakara AdimAM traNa palyopamavALI strImAM Apame upaje. tyAMthI marIne saudharma kaho jaghanya sthitika devIpaNe upaje, pachI te avazya bIjo veda pAme. A pAMca AdezamAMnA koIpaNa Adezano yathArya nirNaya atizaya jJAnI ke sarvotkRSTa kRtalabdhi saMpanna puraNa karI zake ane teo pujya AryazyAmanA samayamAM na hatA. kevaLakALanI apekSAe je temanAthI pUrvAcArya hatA, teo te kALamAM vidhamAna granthono pUrvApara vicAra karI svamatithI strIvedanI sthitinI prarUpaNA karelI, te badhAM paNa pravacananA jJAtA AcAryanA matono AryazyAme nirdeza karyo che. te pAvayaniko svamatathI sUgapATha karatAM gautamanA prazna ane bhagavananA uttaro kahetA hatA. te pramANe sUrNa racanA karatAM zyAmAcArye ema karyuM che. bhagavaMta sarva prakAranA saMzayathI hita che. puruSaveda sUtramAM jaghanya aMtarmuhUrta sthiti che, jyAre koI jIva anya vedavALA jIvothI nIkaLI paravedamAM upaje, tyAM aMtamuharta potAnuM sarvAyu pUrNa karI bIjI gatimAM anya vedavALA rUpe upaje, tyAre puruSaveda jaghanya aMtamuhUrta thAya. utkRSTa [21/13] 194 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra sthiti to spaSTa che. napuMsakaveda sUtramAM jaghanya eka samaya prIveda mAphaka jANavo. utkRSTa vanaspatikALa samajavo, te pUrve kahyo che. A sUtra sAMvyavahArika jIvone AzrIne jyAre vicArIe chIe tyAre che, asAMvyavahASki jIvone AzrIne vicAratA napuMsaka vedano kALa be prakAre che - keTalAMkane anAdi-anaMtakALa che, jeo kadi sAMvyavahArika rAzimAM Avaze nahIM. paNa jeo asAMvyavahArika rAzithI nIkaLIne sAMvyavahArikamAM Avaze evA jIvone AzrIne anAdi sAMta kALa jANavo. (prazna) zuM asAMvyavahArikathI nIkaLI sAMvyavahAra rAzimAM jIvo Ave ? [uttara) hA, Ave. kema jANyuM? pUrvAcAryanA upadezathI. jinapravacana pradIpazrI jinabhadragami zramAzramaNa kahe che - jeTalA vyavahArarAzithI siddha thAya, teTalA anAdi vanaspati sazithI saMvyavahAra rAzimAM Ave che. vedarahita jIvo be prakAre - sAdi anaMta ane sAdi sAMta. temAM je kSapakazreNi prApta karI vedarahita thAya te sAdikSAMta che, kemake kSakSakazreNithI prApta karI vedarahita thAya te sAdikSAMta che, kemake kSapakazreNithI nIce paDavAnuM na hoya. paNa je upazamazreNI pAmI, vedodayarahita thAya, te sAdi sAMta che, te jaghanyathI eka samaya paryanta hoya che. kevI rIte? jyAre eka samaya vedodaya rahita thaI, bIjA samaye maraNa pAmI devomAM upaje ane tyAM purapavedanA udayathI veda sahita hoya che. mATe jaghanyathI eka samaya evedaka hoya ane utkRSTathI aMtamuhUrta. kemake pachI avazya zreNIthI paDe. che pada-18, dvA-7-"kaSAya che * have kaSAya dvAra, tenuM Adi sUtra - * sUjha-439 : bhagavAna ! sakaSAyI, sakaSAyI rUpe keTalA kALa hoya? gautamAM sakaSAyI traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. te yAvata kaMIka jUna cAI yugala parAvarta sudhI hoya. bhagavan! krodhakaSAyI pRcchA - gautama ! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta. e pramANe mAna ane mAyAkaSAyI jANavA. bhagavAna ! lobhakaSAyI pRcchA. gautama ! jaghanya eka samaye, utkRSTa aMtamuhUrta. bhagavana! AkaSAyI, kaSAyIrUpe keTalo kALa hoya ? akaSAyI be bheda - sAdi anaMta, sAdi sAMta, je sAdi sAMta che, te jaghanya eka samaya, uckRSTa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-//439 tamuhUrta hoya. * vivecana-439 : vidhamAna che kaSAyo jene te sakaSAyI - jIvanA pariNAma vizeSa, tevA pariNAma jemane che te sakaSAyI-kaSAya sahita pariNAmavALA jIvo. A badhuM sUNa saveda sUranI mAphaka sAmAnyapaNe vicAravuM. kemake te samAna bhAvanA vaDe kahela che. krodha kaSAyI jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. kemake krodha kaSAyano upayoga jaghanya-utkRSTa baMne aMtarmuharta pramANa che, tevo jIvasvabhAva che. A cAre sUtro krodhAdi viziSTa upayoganI apekSA che. lobha kaSAyI jaghanyathI eka samaya hoya. jyAre koI upazamaka upazamazreNinA aMte upazAMta vItarAga thaIne zreNithI paDato lobhanA aNuone pahelA samaye vedato kALa karIne devalokamAM utpanna thAya ane tyAM upajIne krodha-mAna ke mAyA kaSAyI hoya tyAre eka samaye lobha kapAyI hoya che. jo ema che, to krodhAdi kALa eka samaya kema na hoya ? tevA prakAre jIvasvabhAvathI na hoya. te A pramANe - zreNithI paDato mAyA, mAna, krodha aNuone vedavAnA pahelAM samaye jo kALe kare ane kALa karIne devalokamAM utpanna thAya to paNa tevA prakAranA svabhAvathI ja kaSAyodaya vaDe kALa karyo hoya te kapAyodayane prApta thaI aMtamuhUrta sudhI vede. tema A sUtranA prAmANyathI jaNAya che. tethI krodhAdimAM aneka samayo hoya. akaSAya sUjha avedanI jema jANavuM. 196 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra daza sAgaropama zuklalazyA vize pRcchA-jaghanya aMtamuhurta utkRSTa tamuhUrta adhika 33-jAgaropama. asI saMbaMdhe prasta - gautama! sAdi-anaMtakALa. * vivecana-480 : salezya - vezyA sahita. te be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. je kadi saMsArano aMta karavAno nathI te anAdi anaMta. je saMsArano pAra pAmaze te anAdi sAMta. bhagavad ! kRSaNalezyI keTalo kALa hoya ? ItyAdi. ahIM tici ane manuSyone vezyA dravyo aMtarmuhartathI AraMbhI bhavanA pahelA aMtarmuhad sudhI rahelA che, tethI badhe jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti tiryaMca ane manuSyanI apekSAe ane utkRSTa sthiti deva ane nAkanI apekSAe jANavI. aMtarmuhUrva adhika 33-sAgaropama sthiti sAtamI nakapRthvInI apekSAe jANavI, kemake temAM rahela tairayika kRNalezyI hoya che. je pUrvabhavanuM chelluM ane parabhavanuM paheluM ema be aMtarmuhUrta che, te baMnene paNa eka tamuhUrta karyuM che, kemake aMtarmuhUrtanA asaMkhyAtA bhedo che. * x - 4 - nIlalezyA sUtramAM je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika daza sAgaropamasthiti kahI che, te pAMcamI narakanI apekSAe samajavI, kemake tyAM prathama prastaTamAM nIlalezyA che. tenI utkRSTa sthiti ATalI ja che. je pUrvabhavanuM carama ane parabhavanuM Adha aMtarmuharta adhika che, te palyopamanA asaMkhyAta bhAgamAM aMtargata che, mATe judI vivakSA karI nathI. kApota sUtramAM palyopamanA asaMkhyAta bhAga adhika traNa sAgaropamanI sthiti bIjI nakapRthvI apekSAe samajavI. kemake trIjI nakanA pahelAM prastAmAM kApotalezyA hoya che ane temAM eTalI ja utkRSTa sthiti saMbhave che. tejalezyA sUramAM palyopamanA asaMkhyAtabhAga adhika be sAgaropamanI sthiti kahI te IzAna kAnA devonI apekSAe jANavI, kemake teo tejaleyI che, utkRSTa eTalI sthitivALA che. pAlezyA sUtramAM aMtarmuhUrta adhika daza sAgaropama sthiti che, te brAhAlokanI apekSAe samajavI. kAraNa ke tyAM devonI utkRSTa sthiti daza sAgaropamInI che. je pUrvabhava ane parabhavanA be aMtarmuharta che. tene eka aMtarmuhadnI vivA karI aMtarmuhartAdhika kahyuM che. zukalatezyA sUramAM aMtamuhartAdhika tetrIza sAgaropamanI sthiti kahI, te anuttara devanI apekSAo jANavI. kemake temanI utkRSTa sthiti 33-sAgaropama pramANa che. - alakSmI ayogI kevalI ane siddha che. tethI te avasthAmAM paNa lezyA rahitapaNAno pratiSedha nathI, tethI sAdi anaMta che - leyAdvAra samApta. che pada-18, dvAra-8, "lezyA" che o have vezyA dvAra kahe che, tenuM Adi sUra* sUtra-480 - bhagavAna ! sozyI, salezyI rUpe keTalo kALa hoya ? salecI be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. bhagavad ! kRSNalekzI, kRNAleyIrUpe keTalo kALa rahe? jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrNa adhika 33-sAgaropama. bhAvanA nIlalacI, nIlaleyIrUpe keTalo kALa hoya ? jaghanya aMtarmahad, utkRSTa dasa sAgaropama adhika palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kApotalezyAnI pRcchA-jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropama. tejolesyA vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtabhANa adhika be sAgaropama. pazalesyA vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa tamuhUrta adhika Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/9/481 che pada-18, dvA-9-"samyakatva" che o have samyakatvadvAra, temAM paheluM sUtra - * sUra-481 - bhagavana ! samyagRSTi, samyagRSTirUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! samyagadaSTi be bhede * sAdi anaMta ane sAdi sAMta. je sAdi sAMta che, te jaghanyathI aMtamuhad utkRSTa sAdhika 66-jAgaropama hoya che. * * * bhagavana ! mithyASTinI pRcchA - mithyAESTi gama bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM sAdi sAMta che te jaghanyathI tamuhUd, utkRSTa anaMtakALa * anaMta utsarpiNI avasarpiNI. kSetrathI kaMIka nyUna AI pagala parAvatuM hoya. samyagra-mithyArdaSTinI pRcchA - jaghanyathI aMtarmuhUrva, utakRSTathI paNa aMtamuhUrta. * vivecana-481 - samyak - cayArtha, aviparitardaSTi-jinapaNIta vastutavano bodha jemane che, te samyagRSTi. te aMtarakaraNa kALane vize thanAra aupazamika ke sAsvAdana samyakatva, vizuddha darzana mohanIya puMjanA udayathI utpanna kSAyopathamika samyakatva ke saMpUrNa darzanamohanIyanA kSayathI utpanna kSAyika samyakatva vaDe sahita hoya che. te samyagdaSTi keTalo kALa hoya ? sabhyadaSTi be prakAre che - (1) sAdi anaMta- jyAre kSAyika samyakatva utpanna thAya tyAre jANavo. kemake kSAyika samyakatvano nAza na thAya. (2) sAdi sAMta - te kSAyopathamika samyakatvanI apekSA e jANavo. te jaghanyathI aMtarmuharta hoya. kemake pachI mithyAtva vize javAno saMbhava che. utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama che. temAM jo vijayAdi cAra anuttaramAM be vakhata samyakatva sahita utkRSTa sthitivALo deva utpanna thAya ke traNa vakhata amRta ko utpanna thAya to devabhavothI 66-sAgaropama paripUrNa thAya che. je samyakava sahita manuSyano bhavo che, te vaDe adhika che. tethI adhika kahyuM che. * x - 4 - mithyAdeSTi - jema dhaturo khAnAra puraSa dhoLI vastumAM pILI vastuno bodha pAme, tema misyA - viparIta, daSTi-jIvAdi vastutatvano bodha jene che te mithyAdeSTi. (prazna) koI mithyAdRSTi paNa bhakSyane bhakSyarUpe ane peyane peca tarIke, manuSyane manuSya rUpe, tiryaMcane tiryayarUpe jANe che, to te mithyArdaSTi kema kahevAya ? [uttara) sarvajJa tIrthakaramAM zraddhA na hovAthI te mithyArdaSTi kahevAya. ahIM arihaMta bhagavaMte kahelA saMpUrNa pravacananA arthanI ruci karavA chatAM jo temAMnA eka aphAranI paNa zraddhA na kare to paNa te mithyArdaSTi ja kahevAya che. kahyuM che - sUtramAM kahelA eka akSaranI paNa aruci karavAthI mithyAdaiSTi thAya che. kemake jinezvare kahela ga tene pramANa nathI. to pachI arihaMta prarUpita yathArtha jIvAjIvAdi vastutAvanA bodha sahita AtmA mithyASTi hoya temAM zuM kahevuM ? 198 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra (prazna) saMpUrNa pravacananA arthanI ruci karavAthI ane temAMnA koI arthanI ruci na karavAthI, tene mizradRSTi kahevo joIe, to mithyASTi kema kahyo ? | [uttara] te yogya nathI, kemake vatavanuM ajJAna che. ahIM to jyAre jinokata sakala vastutavanI samyak zraddhA kare tyAre A sadaiSTi che, ane jyAre eka paNa vastumAM ke tenA paryAyamAM buddhinI maMdatA Adi kAraNothI ekAMta samyaka jJAna ke mithyAjJAnanA abhAvathI sabhya zraddhA karato nathI, tema ekAMtathI azraddhA paNa karato nathI tyAre samyam mithyArdaSTi kahevAya che. ukata saMbaMdhe zatakanI bRhasthUrNimAM kahyuM che - sudhAthI pIDita thayAM chatAM paNa ahIM Avela nAlikera dvIpavAsI manuSyane tenI pAse mUkelA odanAdi aneka prakAranA AhAranA upara raci ke araci na hoya, kemake te odanAdi AhAra teNe kadi paNa joyuM ke sAMbhaLela nathI. e pramANe samithyA daiSTine paNa jIvAdi padArthanA upara ruci ke aruci na hoya. jyAre eka paNa vastu ke payayimAM ekAMtathI viruddha mAnyatAvALo te mithyAdaSTi che. mithyAdRSTi traNa prakAranA - (1) anAdi anaMta-je koI kALe paNa samyakad pAmavAno nathI te. (2) anAdi sAMta - je samyakatva pAmaze te. (3) sAdisAMta - je samyakatva pAmI pharIthI paNa mithyAtva pAmaze te. te jaghanyathI aMtara muharta sudhI hoya che. kemake tyArapachI koIne pharIthI samyakatva prApta thAya che. utkRSTa anaMtakALa hoya che. tenI kALa ane kSetrathI baMne prakAre prarUpaNA kare che - kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI hoya, phonathI kaMIka nyUna ardha pudgala parAvarta che. ahIM phogathI kahyuM mATe kSetra pudgala parAvarta grahaNa karavuM, paNa dravya pudgala parAvatadi na samajavA. ema pUrve ane pachI paNa jANI levuM. samyagu-nyathArtha, mithyA-viparIta daiSTi jenI che te samithyArdaSTi. te jaghanya ane utkRSTathI aMtamuharta hoya. pachI svabhAvathI ja tevA pariNAmano nAza thAya che. che pada-18, dvA-10-"jJAna" che o have jJAnadvAra, temAM Adi sUtra* sUga-482 : bhagavAna ! jJAnI, jJAnIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jJAnI be prakAre - sAdi anaMta, sAdi sAMta. sAdi sAMta jaghanyathI aMtamuhad, utakRSTathI sAdhika 66-sAgaropama hoya. Abhinibhodhika jJAnInI pRcachA * gautamAM ema ja che. e pramANe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/10/482 zrutajJAnI jANavA. avadhijJAnamAM paNa ema ja jANavuM. paNa te jaghanyathI eka samaya che. bhagavan ! manaHpavijJAnI, manaHpatijJAnI rUpe keTalo kALa hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa kaMIka nyUna kroDapUrva varSa. kevalajJAnI vize pRcchA - sAdi anaMtakALa. ajJAnI, matijJAnI, zrutaajJAnInI pRcchA A traNe traNa prakAre che anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. A sAdi sAMta jaghanyathI aMtamuharta, utkRSTathI anaMtakALa-anaMta utsarpimI . avasarpiNI kALathI, kSetrathI kaMIka nyUna ardha pudgala parAvarta hoya. vilTaMgajJAnInI pRcchA - jaghanya eka samaya, utkRSTa kaMIka nyUna pUrvakoTI adhika 33-sAgaropama. * vivecana-482 : - - 199 jenAmAM jJAna che, te jJAnI. te be bhede - sAdi sAMta, sAdi anaMta. temAM kevaLajJAnanI apekSAe sAdi anaMta che, kemake te prApta thayA pachI jatuM nathI, bAkInA jJAnanI apekSAe sAdi sAMta che. kemake bAkInA jJAno amuka kALa sudhI ja hoya che. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, pachI mithyAtvanI prApti vaDe jJAnanA pariNAmano nAza thAya che. utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama, te samyagdaSTi mAphaka jANavo. kemake samyakdaSTine ja jJAnIpaNuM che. Abhinibodhika jJAnasUtramAM kahyuM - ema ja che. sAmAnyathI sAdi sAMta jJAnI jaghanya ane utkRSTathI kahyo che tema Abhinibodhika jJAnI paNa kahevo. - X - X - e pramANe zrutajJAnI paNa jANavo. avadhijJAna saMbaMdhe ema ja samajavuM. paraMtu jaghanyathI eka samaya che. kaI rIte? ahIM avadhijJAnI tiryaMca paMcendriya, manuSya ke deva samyakatva prApta kare, tene samyakatva prApti samaye ja vibhaMgajJAna avadhijJAna rUpa thAya che. te jyAre devanA yavana vaDe, bIjAnA maraNa vaDe ke bIjI rIte pachInA samaye paDe che. tyAre avadhijJAnano eka samaya hoya che. utkRSTathI kaMIka adhika 66-sAgaropama hoya. te patita avadhijJAna sahita be vakhata vijayAdimAM ke traNa vakhata acyutamAM javA vaDe jANavuM. manaH paryavajJAnI jaghanyathI eka samaya. apramatta guNasthAnamAM vartamAna ane mana:paryavajJAna utpanna karI bIje samaye kALa karatAM saMyatane eka samaya jANavo. utkRSTa kaMIka nyUna pUrvakoTi varSa hoya. kemake tyArapachI saMyama na hovAthI mana:paryavajJAnano paNa abhAva thAya che. kevaLajJAnI sAdi anaMtakALa hoya che. kemake, tene tyAMthI paDavAnuM nathI. ajJAnI traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM jene koI kALe jJAnanA pariNAma thavAnA nathI, te anAdi anaMta. jene jJAnanI prApti thaze te anAdi sAMta. je jJAna pAmI pharIthI mithyAtvanI prApti vaDe ajJAnIpaNuM po te sAdisAMta. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, kemake samyaktva pAmavAthI ajJAna pariNAmano nAza thAya che. utkRSTathI anaMta kALa - ItyAdi badhuM pUrvavat kahevuM. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 tyArapachI avazya samyakatvanI prApti thatAM ajJAna naSTa thAya che. A pramANe matiajJAnI, zrutaajJAnI traNa prakAre jANavA. vibhaMgajJAna jaghanyathI eka samaya hoya, kevI rIte? samyagdaSTi hovAthI avadhijJAnI koI tiryaMca paMcendriya, manuSya ke deva mithyAtvane pAme ane mithyAtva prApti samaye mithyAtvathI avadhijJAna, vibhaMgajJAna rUpe thAya. kemake "AdinA traNa jJAna mithyAtvasahita ajJAnarUpe thAya che" ema zAstravacana che. te pachInA samaye maraNathI ke anya rIte te vibhaMgajJAna paDe che. tethI vibhaMgajJAna kALa eka samaya che. utkRSTa kaMIka nyUna pUrvakoTi varSa adhika 33-sAgaropama hoya. te A rIte - koI mithyArdaSTi pUrvakoTi Ayu varSano hoya, keTalAMka varSa pachI vibhaMgajJAna thAya, apatita vibhaMgajJAna sahita Rju gatithI sAtamI naske jaI 33-sAgaropama sthitivALo thAya, tyAre A pramANa hoya. pachI avadhijJAna thavAthI ke vibhaMgajJAnanA nAzathI jAya che. pada-18, dvAra-11-"darzana" che 200 0 A darzanadvAra che, temAM paheluM sUtra - * sUtra-483 : bhagavan ! cakSudarzanI, catudarzanIrUpe keTalo kALa hoya? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI sAdhika hajAra sAgaropama hoya. bhagavan ! acakSudarzanI, aAsudarzanIrUpe keTalo kALa hoya ? acakSudarzanI be bhede anAdi anaMta, anAdi sAMta. avadhidarzanI keTalo kALa hoya? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa sAdhika 132-sAgaropama. kevala darzanI vize pRcchA - gautama ! sAdi anaMta hoya. - * vivecana-483 : ahIM teIndriyAdi caurindriyAdimAM upajI, aMtarmuhUrta rahI, pharI teIndriyAdimAM upaje tyAre cakSudarzanI aMtarmuhUrta hoya. utkRSTathI hajAra sAgaropama. te caurindriya, tiryaMca paMcendriya ane vairayikAdinA bhavabhramaNa vaDe jANavuM. acakSudarzanI anAdi anaMta che ke je kadi mokSe na jAya, je mokSe jAya te anAdi sAMta. paMce tiryaMca ke manuSya tevA adhyavasAyathI avadhidarzana utpanna karI pachInA samaye kALa kare to avadhidarzanI eka samaya. utkRSTa sAdhika 132-sAgaropama. te Ama - vibhaMgajJAna tiryaMcapaMce ke manuSya apatita vibhaMgajJAna sahita sAtamI nake jAya, maraNa najIka hoya tyAre samyaktva pAmI, bhraSTa thaI punaH apatita vibhaMgajJAnathI pUrvakoTi Ayu tiryaMca thaI, pUruM Ayu bhogavI pharI sAtamI naske jAya tyAre paNa apatita vibhaMgajJAnI hoya. baMne vakhata sAtamI nake 33-33 sAgaropama Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/11/483 sthiti hoya, e pramANe 66-sAgaropama thayA. badhe tiryaMcamAM Rjugati vaDe upaje. kemake vigraha gati vaDe tiryaMca ane manuSyamAM utpanna thanArane vibhaMga jJAnano niSedha karAyelo che. tema siddhAMtamAM paNa kahyuM che. 201 (prazna) zA mATe vacce samyakatvanuM pratipAdana karo cho? [uttara] ahIM vibhaMgajJAnanI sthiti utkRSTathI kaMIka nyUna pUrvakoTI adhika 33-sAgaropamanI che. - 4 - 4 - tethI eTalo kALa sudhI niraMtara vibhaMgajJAna na rahetuM hovAthI vacce samyakatva prApta kare che. pachI apatita vibhaMgajJAna sahita ja manuSyatva pAmI, saMyama pALI be vakhata vijayAdamAM utpanna thAya tyAre bIjA 66-sAgaropama sabhyadRSTine hoya che. e pramANe avadhidarzanano kALa 132-sAgaropama che. (prazna) vibhaMga jJAnAvasthAmAM avadhidarzanano karmaprakRti vagere granthomAM niSedha che, to vibhaMgajJAnanA sadbhAvamAM avadhidarzana kema hoya? [uttara] ema mAnavAmAM doSa nathI, kemake sUtramAM vibhaMga avasthAmAM paNa avadhidarzana pratipAdana kareluM che, te A pramANe - A sUtrano abhiprAya che ke vizeSa viSayaka vibhaMgajJAna ane sAmAnya viSayaka avadhidarzana hoya che. jema samyagdaSTine vizeSa viSayaka avadhijJAna ane sAmAnya viSayaka avadhidarzana hoya che. kevaLa vibhaMgajJAnIne paNa avadhidarzana hoya che. te anAkAra-sAmAnya mAtra viSayaka hovAthI avadhi jJAnInA avadhidarzana jevuM che, mATe te paNa avadhidarzana kahevAya che, paNa vibhaMgadarzana kahevAtuM nathI. mULa TIkAkAre paNa Ama ja kahyuM che, tethI ame paNa vibhaMgajJAnamAM avadhidarzanano vicAra karyo che. kAryagranthiko kahe che ke - jo ke sAkAra ane nirAkAra vizeSanA hovAthI vibhaMgajJAna ane avadhidarzana juduM che. to paNa virbhagajJAna vaDe yathArtha nizcaya thato nathI. kemake te mithyAtva rUpa che, tema avadhidarzana vaDe samyag nirNaya thaI zakato nathI kemake te anAkAra mAtra che. mATe vibhaMgajJAnathI avadhidarzananI judI vivakSA karavAnuM kaMI prayojana nathI. temanA abhiprAye vibhaMgAvasthAmAM avadhidarzana hotuM nathI. A svamatikalpita nathI. pUrvAcAryoe paNa AvI manavibhAga vyavasthA karI che. vizeSaNavatImAM pUjya jinabhadragaNi kSamAzramaNa kahe che - sUtramAM vibhaMgane paNa avadhidarzana bahuvAra jaNAvyuM che, to karma prakRtimAM zA mATe niSedha che ? sUtramAM sAmAnya ane vizeSarUpe viSaya vaDe vibhaMga paNa darzana hoya che ane darzana anAkAra mAtra hovAthI avadhi ane vibhaMgane avadhidarzana aviziSTa hoya che. karmaprakRtino mata A che ke - sAkAra ane anAkAra vizeSatA chatAM paNa anizcayapaNAMthI vibhaMgajJAna ane darzananI vizeSatA nathI. bIjA AcAryo vyAkhyA kare che - sAtamI narakanA nAskonI kalpanA karavAnuM zuM prayojana che ? sAmAnyathI nAka, tiryaMca, manuSya, deva bhavamAM paryaTana karatAM avadhijJAna ane vibhaMgajJAna eTalA kALa sudhI hoya che, pachI mokSa prApta thAya che. kevaLa darzanInuM sUtra kevaLajJAnInA sUtra mAphaka vicAravuM. 202 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pada-18, hAra-12,13, saMyata, upayoga . have saMyata [ane upayoga] dvAra kahe che - * sUtra-484, 485 H [48] bhagavan ! saMyata, saMyatarUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa dezona pUrvakoTI. bhagavan ! asaMyatanI pRcchA - gautama ! asaMyata traNa prakAre che - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. Adi sAMta jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa anaMtakALa - anaMta utsarpiNI avasarpiNI. kSetrathI dezona ardha I pudgala parAvartakALa hoya. bhagavan ! saMyatAAyatanI pRcchA. gautama ! jaghanyathI tamuhUrta, utkRSTa dezona koDa pUrva varSa hoya. nosaMyata-noasaMyata-nosaMyatAsaMyata vize pRcchA-gautama ! te sAdi ane anaMtakALa hoya. [485] bhagavan ! sAkAra upayogavALAnI pRcchA-gautama ! jaghanya utkRSTa aMtamuhU. anAkAropayogI ema ja che. * vivecana-484,485 7 koI cAstrinA pariNAma samaye ja kALa kare. tethI saMcatane saMyatapaNuM jaghanyathI eka samaya hoya. asaMyata traNa prakAre che - (1) anAdi anaMta - je saMyamane koI kALe pAmavAno nathI. (2) anAdi sAMta - je saMyata prApta karaze. (3) sAdi sAMtaje saMyamane prApta karI tethI bhraSTa thAya te. - te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya. kemake aMtarmuhUrta pachI koIne saMyamanI prApti thAya che. utkRSTathI anaMtakALa. ItyAdi badhuM pUrvavat - x - saMyatA saMyata - dezaviratidhara, te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, kemake dezaviratinI prAptino upayoga jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta paryanta hoya. dezaviratinI prAptino upayoga jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta paryanta hoya. dezaviratinA be prakAra, traNa prakAra ItyAdi ghaNAM bhAMgA che, mATe tenI prAptimAM jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta lAge. sarva virati to "sarva sAvadhano huM tyAga karuM chuM." ItyAdi rUpa che, mATe tenI prAptino upayoga eka samayano paNa hoya. mATe pUrve saMyatano kALa eka samaya kahyo. paraMtu je saMyata-asaMyata ke saMyatAsaMyata nathI te siddha che, te sAdi anaMta che. - - saMyatadvAra samApta -.. have upayoga dvAra kahe che - ahIM saMsArIne sAkAra ane anAkAra upayoga hoya che. te jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta hoya. tethI baMne sUtromAM aMtarmuhUrta upayoga kahyo. kevalIne eka samayano upayoga kahyo, te ahIM vivakSita nathI. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/14/486 pada-18, hAra-14-"AhAra' 0 have AhAra dvAra, tenuM A paheluM sUtra - * sUtra-486 H bhagavan ! AhAraka, AhAraka rUpe kyAM sudhI hoya ? AhAraka be bhede - chAstha AhAraka, kevalI AhAka. bhagavan ! chAstha AhAkanI pRcchA - gautama ! jaghanyathI be samaya nyUna kSullaka bhava ane utkRSTa asaMkhyAto kALa - kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI ane kSetrathI aMgulano asaMkhyAta bhAga pramANa kALa sudhI hoya che. 203 bhagavan ! kevalI AhAka vize pRcchA gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona pUrvakoTI varSa. - bhagavan ! anAhAraka vize pRcchA - nAhAraka ne kAre che - chAstha anAhAka, kevalI anAhAraka. bhagavan ! chAstha anAhAka vize pRcchA - jaghanya eka samaya, utkRSTa be samaya. bhagavan ! kevalI anAhAska vize pRcchA - gautama ! kevalI anAhAka be bhede - siddha kevalI anAhAraka ane bhavastha kevalI anAhAraka siddha kevalI anAhAka vize pRcchA gautama ! te sAdi anaMtakALa hoya. - bhagavan! bhavastha kevalI anAhAka vize pRcchA - gautama ! bhavastha kevalI nAhAka be bheda sayoga ayogI bhagavan ! sayogI bhavastha kevalI anAhArakanI pRcchA - jAnya, utkRSTa rahita traNa samaya, yogI bhavastha kevalI anAhAraka vize pRcchA jaghanya, utkRSTa rahita aMtarmuhUrta. * viverAna-486 H sUtra sugama che. paraMtu jaghanya be samaya nyUna kSullakabhava hoya. ahIM jo ke cAra ane pAMca samayanI vigrahagati che. kahyuM che - Rju gati, eka samayanI vakragati, be samayanI vakragati kahI che tathA traNa-cAra samayanI vakragati ane cArapAMca samayanI vakragati ghaTI zake che to paNa bahudhA be samaya ke traNa samayanI vakragati hoya che. paNa cA-pAya samayanI vakragati hotI nathI. mATe tenI vivakSA karI nathI. temAM utkRSTa traNa samayanI vakragatimAM AdinA be samaya anAhAraka hoya. tethI AhArapaNAnA vicAramAM be samaya nyUna kahI che. Rjugati ane eka samayanI vakragatinI vivakSA karI nathI. kemake ahIM sauthI jaghanyano vicAra che. zeSa sugama che, paNa eTalA kALa pachI avazya vigraha gati thAya, temAM anAhArapaNuM hoya che. mATe anaMtakALa na kahyo. kevalIsUtra sugama che. chAstha anAhAraka sUtramAM utkRSTa be samayo traNa samayanI vigrahagatine AzrIne kahyA. - X + sayogI bhavastha kevalI anAhAka sUtramAM ATha samayanA prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kevalI samudghAtano trIjo, cotho, pAMcamo e traNa samayo anAhAraka hoya che. kahyuM che - pahelA samaye daMDa, bIjA samaye kapATa, trIjA samaye maMthAna, cothA samaye lokavyApI thAya che. pAMcamAM samaye AMtarAno saMhAra, chaTThA samaye maMthAna saMhare, sAtame samaye kapATa AThamA samaye daMDa saMhare che. pahelA ane AThamA samaye audArika karmayogI hoya, sAtamA, chaThThA, bIjA samaye audArika mizrayogI ane cothA, pAMcamA, trIjA e traNa samaye kArpaNa kAyayogI hoya che, te vakhate avazya anAhAraka hoya che. AhAradvAra pUrNa - - pada-18, dvAra-15 thI 22 204 0 have bhASaka Adi dvAro kahe che - * sUtra-487 thI 494 : [487] bhASaka vize pRcchA - gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa AMtarmuhU. abhASaka vize pRchA - gautama ! abhASaka traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. je sAdi sAMta che te jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikALa hoya. [488] paritta vize pRcchA - patti be bhede che, kAya patti, saMsAra patti. kAya patti vize pRcchA jaghanya AMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIrUpa asaMkhyAta pRthvIkALa. saMsAra paritta vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhU. utkRSTa anaMtakALa yAvat kaMIka nyUna ardha pudgala parAvarta. aparitta vize pRcchA aparitta be bheTe che - kAyaparitta, saMsAra aparita. kAya apatti vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikALa, saMsAra apatti vize pRcchA - saMsAra apitta be bhede che - anAdi sAMta ane anAdi anaMta. - nauparitta-nopatti vize pRcchA-sAdi anaMta. [489] paryAptA vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa kaMIka nyUna zata thatva sAgaropama hoya. paryAptatA vize pRcchA-jaghanya ane utkRSTa aMtamuhU. naupacAptA-nopAptiA vize pRcchA-sAdi anaMta. [490] sUkSma vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthvIkALa. bAdara vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAto kALa sAvat kSetrathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga nausUkSma-nobAdara vize pRcchA - sAdi anaMtakALa. [491] bhagavan ! saMjJI vize pRcchA jaghanya AMtar muhUrta, utkRSTathI sAdhika zatapRthakatva sAgaropama. asaMtI vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUtta, utkRSTa vanaspatikALa. noAMDvI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18/-/15 thI 22/48thI 494 205 206 noasaMjJI vize pRcchA - gautama sAdi anaMtakALa hoya. [42] bhavasiddhika vize pRcchA - gautama! anAdi sAMta. abhavasiddhika vize pRcchA - gautamAM anAdi anaMta nobhavasiddhika - noabhadsiddhikanI pRcchA - sAdi anaMtakALa. [49] dhamastikAya vize pRcchA - gautama ! sarva kALa hoya. - - - e pramANe addhAsamaya sudhI jANavuM. [49] bhagavat / carama, carasmarUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! anAdi sAMta. acarama vize pracchA - gautama! asarama be prakAre che - anAdi anaMta, sAdi anaMta. * vivecana-483 thI 494 - [ahIM dvAra-15 thI rara eka sAthe che, pratyeka dvAranuM eka eka alaga sUjha ema ATha dvArA ATha sUtro che. tenuM saMyukta vivecana ahIM karela che.] "mApavA * bolanAra, jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta vacanayogI mAphaka jANavo. abhASaka-traNa bhede - (1) anAdi anaMta - je kadi bhASAkapaNuM nahIM pAme, (2) anAdi sAMta - je vyApaka paNuM pAmaze (3) sAdi sAMta - je bhASaka thaI pharI abhASaka banaze. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, kemake bolIne thoDIvAra rahIne pharIthI bhApakapaNuM jaNAya athavA bhASaka beIndriyAdi, ekendriyAdi jIvomAM utpanna thaI, aMtamuhUrta Ayu pUruM karI pharI beIndriyAdipaNe upaje ane utkRSTa vanaspatikALa, te pUrve kahyo che. o have ratta dvAra - te be bhede che, (1) kAya paritta - je pratyeka zarIrI che te. (2) saMsAra parita - jeNe samyakatvAdi vaDe saMsAra parimita karyo che. te kAya parita jaghanyathI aMtamuharta hoya. jyAre koI jIva nigodathI nIkaLI pratyeka zarIvALAmAM utpanna thaI tyAM aMtamuhUrta rahI pharI paNa nigodamAM upaje tyAre hoya. utkRSTa asaMkhyAto kALa-pRvIkALa arthAt jeTalo pRthvIkAyikano kAyasthiti kALa che teTalo jANavo. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNIrUpa che. saMsAraparita jaghanyathI tamuhUrta hoya, pachI te aMtakRt kevalI thaIne mukti pAme. utkRSTa anaMtakALa ItyAdi. pachI te avazya mukti pAme. kAya aparita anaMtakAyika jANavo. jeNe samyakatvAdi vaDe parimitasaMsAra nathI karyo saMsAra-aparita che. kAya aparita jaghanyathI aMtarmuharta hoya. koI jIva pratyeka zarIrIcI nIkaLI nigodamAM upajI, aMtarmuharta rahI, pharI pratyeka zarIrImAM upaje tyAre jANavo. ukUTathI vanaspatikALa pUrvavatu. pachI tyAMthI avazya nIkaLatu che. saMsAra aparita be bhede (1) anAdi anaMta - je koI kALe saMsArathI mukata na thAya. (2) anAdi sAMta - je koI kALe saMsAno aMta karaze. noparitanoapatti eTale siddha - te Adi anaMtakALa che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 o - dvAra - jaghanyathI aMtarmuhUrta. pachI piyato thAya. utkRSTa sAdhika zatapRthakava sAgaropama, eTalo kALa labdhi paryAptAnI sthiti saMbhave. apayato aMtarmuhUrta hoya, pachI paryApta labdhi pAme. nopati-nopayapti te siddha che. - X - X - 0 cUkSa dvAra - utkRSTa pRthvIkAyikano kAyasthitikALa, bAdara sUNa sugama che. * x * norma nobAdara te siddha - 4 - o saMff dvAra - saMjJI jaghanyathI aMtarmahatuM. koI jIva saMjJIthI nIkaLI saMjJImAM upajI, aMtarmuhUrta rahI, pharI asaMjJImAM upaje. utkRSTa kALa sugama che, asaMphI jaghanyathI aMtarmuhUd, saMjJI mAphaka jANavo. utkRSTa vanaspatikALa, kemake asaMjJInA grahaNathI vanaspatikAya, paNa grahaNa thAya. nosaMjJI-nosaMjJI te siddha. o bhavasiddhi dvAra - jene siddhi che te bhavasiddhika-bhavya. te anAdi sAMta che, anyathA bhavyapaNAno abhAva thAya, te sivAyano te abhavasiddhika - abhavya, te anAdi anaMta che anyathA abhavyapaNAno abhAva thAya. nobhavya-noabhavya te siddha. o HFratAMya pAMce sarvakALamAM hoya, addhA samaya paNa pravAha apekSAthI sarvakALa hoya. mATe 'addhAsamaya sudhI' ema kahyuM. 0 varama - jene chello bhava thaze, te abhedathI carama-bhavya, tethI viparIta che acarama-abhavya. carama anAdisAMta che, acarama be bhede - anAdi anaMta, sAdi anaMta, temAM anAdi anaMta te abhavya, sAdi anaMta te siddha. muni dIparatnasAgare karela pada-18no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19/-//495 che pada-19-"samyaktva' che -- x -- x -- x -- * -- x - 0 e pramANe pada-18nI vyAkhyA karI, have pada-19no AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che - pUrvanA padamAM kAyasthiti kahI. ahIM kaI kAyasthitimAM samyagdaSTi Adi bheda vaDe keTalA jIvo hoya te vicArAya che temAM A sUtra che- * sUtra-495 : bhagavan ! jIvo zuM samyagdaSTi, mithyASTi ke mizradaSTi che ? gautama ! jIvo samyagdaSTi paNa che, mithyAdaSTi paNa che, mizraSTi paNa che. e pramANe nairayiko paNa jANavA. asukumAra cAvat stanitakumAro ema ja jANavA. pRthvIkAyiko saMbaMdha prA gautama ! pRthvIkAyiko samyagdaSTi nathI, mithyASTi che, mizradaSTi nathI. - 201 e pramANe vanaspatikAyiko sudhI jANavA. beIndriya saMbaMdhe pana - gautama ! beIndriyo samyak daSTi hoya, mithyArdaSTi hoya, paNa mizraSTi na hoya. e pramANe caurindriyo sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMcayonika, manuSyo, vyaMtara, jyotika ane vaimAniko samyagdaSTi paNa hoya, mithyArdaSTi paNa hoya ane samyamikSA [mizra] dRSTi paNa hoya. siddho saMbaMdhe prazna - gautama ! siddho samyagdaSTi che, mithyAdaSTi nathI, mizrardaSTi nathI. * vivecana-495 : he bhagavan ! jIvo samyagdaSTi che ? ItyAdi padanI samApti sudhI sugama che. paNa sAravAdana samyaktva sahita paNa sUtranA abhiprAyathI pRthvIkAyikAdimAM utpanna thato nathI. kAraNa ke "pRthvI AdimAM samyakatva, samyakatva sahita jIvanI utpattino abhAva che.' evuM zAstra vacana che. beIndriyAdimAM sAsvAdana samyakatva sahita utpanna thAya che, mATe pRthvI AdimAM samyakdaSTino niSedha che. beIndriyAdi samyagdaSTi kahelA che. mizradRSTino pariNAma tathAvidha svabhAvathI saMjJI paMcendriyone hoya che, bIjAne hoto nathI. tethI ekendriya ane vikalendriya baMnene mizrardaSTino niSedha karyo che. muni dIparatnasAgare karela pada-19-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 208 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pada-20-"aMtakriyA' ja -- * -- * - * -- * -- -- 0 pada-19nI vyAkhyA karI, have pada-20no AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che - pada-19-mAM samyakatva pariNAma kahyA, ahIM pariNAma sAmyatAthI gati pariNAma vizeSa aMtakriyA kahe che. temAM pahelA adhikAra dvAra gAthA kahe che - * sUtra-496 H nairayika takriyA, anaMtara aMtakriyA, eka samaya aMtakriyA, udvartana, tIrthaMkara-cakrI-baladeva-vAsudeva-mAMDalika-ratna [kyAMthI nIkaLIne thAya ?] e viSayaka dvAra gAthA. * vivecana-496 : pahelAM nairayikane upalakSIne covIza daMDakamAM aMtakriyA vicAraNA, pachI anaMtara AvIne aMtakriyA kare ke paraMpara AvIne ? e pramANe aMtara vicAraNA, pachI vairayikAdi bhavothI anaMtara Avela eka samayamAM keTalA aMtakriyA kare te vicAra, pachI tairayikAdithI nIkaLI kaI yonimAM upaje ? te kahe che, tathA jyAMthI nIkaLI tIrthaMkara Adi thAya te anukrame kahe che. e dvAra gAyAno saMkSepArtha kahyo. . pada-20, dvAra-1,2 che 0 pahelI aMtakriyAne kahevA IcchatA sUtrakAra kahe che - * sUtra-497,498 H [49] bhagavan ! jIva aMtakriyA kare ? gautama ! koIka kare, koIka na kare. ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! nairayika nairayikamAM aMtakriyA kare ? gautama ! e artha yogya nathI. bhagavan ! nairayika asukumAramAM aMtakriyA kare ? gautama ! e artha yogya nathI. ema vaimAnika sudhI jANavuM. paraMtu manuSyomAM AvI AMtakriyA kare? gautama ! koI kare, koI na kare. ema asurakumArathI vaimAnikamAM kahevuM. ema 24-24 daMDaka thAya. [48] bhagavan ! anaMtara Avela nairayika takriyA kare ke paraMpara Avela aMtakriyA kare? gautama ! anaMtara Avela paNa takriyA kare, paraMpara Avela paNa aMtakriyA kare. e pramANe ratnapabhAthI paMkaprabhA naiyika jANavA. gautama ! anaMtara AvelA AMtakriyA na kare, A pramANe sAtamI naraka nairayika sudhI jANavuM. sukumAra yAvat stanitakumAra, pRthvI-a-vanaspatikAyiko anaMtara Avela paNa aMtakriyA kare, paraMpara AvelA paNa aMtakriyA kare. te vAyu je traNa-cAra Indriyo anaMtara Avela AMtakriyA na kare, paNa paraMpara AvelA dhUmaprabhA nairasikonI pRcchA paraMpara AvelA AMtakriyA kare, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20/-/1,2/497,48 209 210 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 AvelA na kare, temAM teukAya, vAyukAyane pachInA bhavamAM manuSyatva prApta thatuM nathI, beIndriyAdine prApta thavA chatAM tathAvidha bhava svabhAvathI aMtakriyA thatI nathI. bAkInA tiryaMca paMcendriyathI mAMDI vaimAnika sudhInA jIvo baMne prakAre aMtakiyA kare che. che pada-20, dvAra-3 8i aMtakriyA kare. bAkInA jIvo baMne prakAre aMtakriyA kare. * vivecana-497,498 : maMta - avasAna, ahIM prasaMgathI karmano nAza jANavo. tenI kriyA - karavuM. karmano nAza karavo te takiyA. anyatra AgamamAM sAntakriyA zabda mokSa arthamAM rUDha che. kemake "karelA karmano kSaya" te mokSa, evuM vacana che. juo tatvArthasUtra]. koIka jIva che je aMtakriyA kare, koI jIva che je karato nathI. arthAta je tathAvidha bhavyatvanA paripAkathI manuSyabhava Adi pUrNa sAmagrI pAmIne tenA sAmarthyathI utpanna thayela ati prabaLa varSollAsa vaDe pakazreNie ArUDha thaI, kevaLajJAna pAmI aghAtI karmono paNa kSaya kare te aMtakriyA kare. bIjA tethI viparIta hovAthI na kare. ema naicikAdi covIza daMDakanA kramathI vaimAnika sudhI vicAravuM. sUtrapATha A pramANe - bhagavad ! nairayika aMtakriyA kare ? gautama ! koI kare ane koI na kare ItyAdi. have tairayikomAM vartato aMtakriyA kare ke na kare ? e saMbaMdhe prazna karavA sUtrakAra kahe che - gautamAM e artha yuktiyukta nathI. kema? ahIM sarva karmano kSaya karmane prApta thayelA samyagadarzana-jJAna-vyAtrinA samudAyathI thAya che. paNa nairayikAvasthAmAM tevA bhavasvabhAvathI cAtrino pariNAma hoto nathI. e pramANe asurakumArI AraMbhI vaimAnika sudhI niSedha karavo. paraMtu manuSyomAM Avelo koI aMtakriyA kare - jene cAAidi sAmagrI paripUrNa prApta thaI hoya ane je tenAthI rahita che te aMtakiyA na kare. A pramANe sukumAWI vaimAnika sudhInA pratyeka nairayikAdi covIza daMDakanA anukamathI kahevA. e pramANe covIza vAra covIza deDako thAya che. have e nairayikAdi potapotAnA bhava pachInA manuSyabhavamAM AvI aMtakriyA kare ke tiryaMcAdi bhavonA aMtara vaDe paraMparAthI AvelA aMtakriyA kare, tenuM nirUpaNa kare che - prazna sUtra sugama che. gautama! anaMtara bhavamAM AvIne paNa aMtakriyA kare ane paraMparAe AvIne paNa kare. temAM rana-zarkarA-vAlukA-paMkaNabhAthI anaMtara AvelA paNa kare ane paraMpara AvelA paNa kare. jyAre dhUmaprabhAdithI narakathI AvelA tathAvidha bhavasvabhAvathI paraMparAthI AvelA ja aMtakriyA kare. e ja vizeSane pratipAdana karavA IcchatA sUnakArazrI sAta sUtro kahe che - e pramANe ratnaprabhA pRthvInairayiko paNa jANavA ItyAdi sUjha sugama che. asurakumArathI svanitakumAro, pRthvI-pANI-vanaspati anaMtara AvIne paNa aMtakriyA kare, paraMpara AvIne paNa aMtakriyA kare. baMne prakAre AvelAne aMtakriyA karavAmAM koI virodha nathI. kemake kevaLajJAnIe tema jANe che. paraMtu teukAya, vAyukAya ane vikalaeNndriyo paraMparAthI AvIne ja aMtakriyA kare, paNa anaMtara [21/14]. o tairayikAdi bhavothI anaMtara bhavamAM AvelAM keTalAM eka samaye aMtakriyA kare, e prakAre trIjuM dvAra kahe che - * sUtra-49 : anaMtara AvelA nairasiko eka samayamAM keTalA aMtakriyA kare ? gautama ! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa daza AMtakriyA kare. e pramANe ranapabhA cAvata vAlukApabhAnA nairayiko jANavA. bhagavan! paMkAbhA pRthvInA nairayiko anaMtara AvIne eka samaye keTalAM aMtakriyA kare ? gautama ! jaghanyathI eka, be, traNa, uckRSTathI cAra aMtakriyA kare. bhagavan! asurakumAro anaMtara bhavathI AvIne eka samaye keTalA aMtakriyA kare ? gautama ! jaghanyathI eka thI traNa, utkRSTa daza aMtakriyA kare. bhagavad ! asukumArIo anaMtara bhavamAM AvIne eka samaye keTalI aMtakriyA kare ? jadamAM eka, be, traNa ane utkRSTa pAMca kare. e pramANe devI sahita asukumAro kahI tema nitakumAro sudhI jANavA. bhagavana / pRvIkAyiko anaMtarabhavamAM AvI eka samaye keTalI aMtakriyA kare ? gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa cAra kare. e pramANe akAyiko cAra, vanaspatikAyiko che, paMcendriya ticiyoniko daza, tiryaMcazrIo daza, manuSyo daza, manuSyastrI vIza, tAro daza, vyaMtarI pAMca, jyotiSTho daza, tenI strIo nIza, vaimAniko 108, tenI o vIza, aMtakriyA kare. * vivecana-49 : nairayika bhavathI anaMtara manuSya bhavamAM AvelA eka samaye keTalA moTTo jAya ? ahIM nairayiko e pUrva bhavanA paryAyano vyavahAra, te devAdi pUrvabhavanA paryAyinI pratipattinA niSedha mATe che. e pramANe pachInA sUtramAM paNa te-te pUrvabhavanA paryAyanA vyavahAramAM prayojana samajavuM. bAkI badhuM spaSTa che. che pada-20, dvAra-4 & * have tyAMthI udvartI kaI yonimAM utpanna thAya ? te* sUga-5oo - bhagavana nairayika, nairavikathI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikamAM upaje ? gautama! e artha yogya nathI. bhagavana nairayika nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20-4/5oo 211 bhavamAM sukumAromAM upaje ? nA, e artha yogya nathI. A pramANe niraMtara cAva4 cauridriyomAM upaje? gautama ! e artha samartha nathI. bhagavana nairayika nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara bhavamAM paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. bhagavana ! nairayikothI nIkaLI anaMtara bhavamAM paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya, te kevaLI prApta dhamana sAMbhaLe ? koI sAMbhaLe, koI na sAMbhaLe. bhagavAna ! je kevalI prApta dhani zravaNa rUpe pAme te kevalI kathita bodhine jANe ? gautama! koI jANe, koI na jANe. bhagavAna je kevali kathita dhamane jANe te tenI zraddhA kare ? pratIti kare ? ruci kare ? gautama ! te zraddhA re, pratIti kare ane ruci kare. bhagavana! je zraddhA kare, pratIti kare, ruci kare te abhinibodhika ane zrutajJAna utpanna kare ? gautama! hA, kare. bhagavanA je abhinibodhika jJAna ane zrutajJAna utpanna kare te zIla-dd-guNa-viramaNa-pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa aMgIkAra karavAne samartha thAya? gautama! koI thAya, koI na thAya. bhagavAna ! je zIla yAvata pauSadhopavAsa aMgIkAra karavA samartha thAya, te avadhijJAna utpanna kare ? gautama! koI kare, koI na kare. bhagavana! je avadhijJAna utpanna kare muMDa thaI gArathI nigArapaNuM gIkAra karavA samartha thAya? gautama! e artha samartha nathI.. bhagavana / nairayika nairavikathI nIkaLI pachInA bhavamAM manuSyomAM utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. bhagavan! je utpanna thAya, te kevalI prApta dharma sAMbhaLe ? gautamAM jema pAMcendriya tiryaMcamAM kahyuM. tema kahevuM yAvat "je avadhijJAna utpanna kare te muMDa thaIne sAdhupaNuM svIkAravAne samartha thAya ? gautama! koI thAya, koI na thAya. bhagavana ! je muMDa thaIne sAdhupaNuM svIkAravAne samartha thAya, te mana:paryavajJAna utpanna kare ? gautama ! koI kare, koI na kare. bhagavAna je mana:paryavijJAna utpanna kare te kevaLajJAna utapanna kare ? gautama koI kare, koI na kare. bhagavAna ! je kevaLajJAna utpanna kare te siddha thAya, buddha thAya, mukata thAya ane sarva duHkhano aMta re ? gautama! te siddha thaI cAvatuM sarva duHkhano aMta avazya kare. bhagavana . nairayika, nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara bhavamAM vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikomAM utpanna thAya? na thAya. * vivecana-500 : sUga sugama che. paNa kevalI prajJapta zrutadharma ane cAAi dharmane zravaNarUpe prApta kare eTale tenuM zravaNa kare ? ahIM zravaNa zabdano bhAva-pravRtti nimita zravaNa ja samajavuM. e sUTamAM te zabda svarUpano bhAva-pravRttinimita evuM paNa vyAkhyAna karela 212 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 che. bhagavaMte kahyuM - koI zravaNa kare, koI zravaNa na kare. punaHprazna kare che - je kevalI prajJapta dharmanuM zravaNa kare, te kevalIe kahelA bodhine jANe ? ahIM bodhi - dharmanI prApti. tenA kAraNabhUta je zabda racanA, te kAraNamAM kAryanA upacArathI bodhi kahevAya che. tene kevalajJAnIe sAkSAtu ke paraMparAe upadezela hovAthI kevaLajJAna saMbaMdhI kahevAya. arthAt kevalI prajJapta bodhi-dharmane zravaNa karanAra, kevalI prajJapta dharmane samaje ane jANe ? bhagavaMta kahe che - koI jANe, koI na jANe. punaHprazna kare che. bhagavAna ! je kevalI prajJad dhamane arthathI jANe, te arthathI tenI zraddhA kare, pratIti kare, huM te karavA IcchuM chuM evo vicAra kare ? koI kare, koI na kare. puna:prazna kare che - bhagavan! je zraddhA-pratIti-ruci kare te Abhinibodhika ane zrutajJAna upArje. hA, gautama ! kare. kevalIpajJakha dharmazravaNa ane zraddhAthI A baMne jJAna avazya thAya. puna:prazna kare che - bhagavanje Abhinibodhika ane zrutajJAna upArje te zIla-brahmacarya, vrata-dravyAdi saMbaMdhI niyamo, guNa-bhAvanAdirUpa uttaraguNa, viramaNaatItakALanA sthULa prANAtipAtAdi doSanI virati-nivRtti, pratyAkhyAna-bhAvikAlina cULa prANAtipAtAdi doSano tyAga, poSa-dharmanI puSTi kare te pauSadha-AThama Adi parvamAM upavAsa te pauSadhopavAsa tene aMgIkAra karavA samartha thAya ? koI thAya, koI na thAya.. ahIM tiryo ane manuSyone bhavanimittaka avadhijJAna thatuM nathI, paNa guNathI thAya che ane zIlavatAdi guNo to A paMcendriya tiryaMcone paNa hoya che. to te guNothI avadhijJAna temane thAya ke na thAya ? jene zIla ane vratAdi saMbaMdhe vizuddha pariNAma thavAthI avadhijJAnAvaraNa karmano kSayopazama thAya te avadhijJAna upArje, bIjA na upArje. avadhijJAna pachI mana:paryavajJAna jANavuM ane manaparyavajJAna aNagArUM hoya che, kemake - "te sarva pramAda sahita ane vividha RddhivALA saMyatane hoya" tema vacana che. tethI aNagArapaNA saMbaMdhe prazna kare che - je avadhijJAna upArje te muMDa thaI sAdhupaNuM grahaNa kare ? ahIM muMDa be prakAre - dravyathI ane bhAvathI. temAM kezAdine dUra karavA vaDe dravyathI muMDa ane sarva saMgano tyAga karavAthI bhAvathI muMDa hoya che, temAM nirNayone dravya maMDapaNAMno saMbhava na hovAthI, bhAvamuMDanuM grahaNa karavuM. tevA prakArano bhAvamuMDa thaIne potAnA AzrayarUpa agAra-gharathI nIkaLI, jene dravyathI ane bhAvathI agAra nathI te aNagAra, tevA aNagArapaNAne svIkAravA samartha thAya ? na thAya, kemake tiryaMcone bhavasvabhAvathI tevA prakAranI sarva vitinA pariNAmono saMbhava nathI ane ApaNApaNAnA abhAvamAM mana:paryavajJAnano abhAva siddha ja che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20/-/4/5oo jema tiryaMca paMcendriya saMbaMdhe sUrano samUha kahyo, tema manuSya saMbaMdhe paNa kahevo. paraMtu manuSyamAM sarvabhAvano saMbhava hovAthI mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna saMbaMdhI be sUtro adhika kahe che - je sugama che. paraMtu - siddha thAya - sarva prakAre aNimA sAmarthya AdinI siddhivALo thAya. buddha thAya - samasta lokAlokanA svarUpane jANe. bhavopagrAhI karmathI mukta thAya - duHkhono aMta kare. vyaMtara, jyotika, vaimAnikomAM teno niSedha karavo. kemake nairayikane bhavasvabhAvathI nAka ane devabhavane yogya AyuSyanA baMdhano asaMbhava che. e pramANe nairayikono nairayika Adi covIza daMDakanA kramathI vicAra karyo. dhe asurakumArono nairayikAdi covIza daMDakanA kramathI vicAra kare che - * sUtra-501 - bhagavan! asurakumAra asukumArothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya ? gautama ! e artha yogya nathI. bhagavana asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anaMtara bhave asurakumAromAM utpanna thAya ? gautama ! e artha samartha nathI. e pramANe anitakumAro sudhI kahetuM. bhagavana asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anavara bhavamAM pRedIkAyikomAM utpanna thAya ? gautama ! koI utpanna thAya, koI na thAya. bhagavAna je utpanna thAya, te kevalI prajJapta dharma sAMbhaLe ? gautama! e artha samartha nathI. e pramANe akAya ane vanaspatikAyika saMbaMdhe jANavuM. bhagavad ! asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anaMtara bhavamAM teukAya, vAyukAya, bheInidraya, teIndriya, caurindriyomAM utpanna thAya ? gautama e artha samartha nathI. bAkInA pAMcendriya tirAdi pAMca daMDakamAM jema nairayika kahyo, tema asurakumAra kahevo. e pramANe svanitakumAra sudhI kahevuM. * vivecana-501 - A sUtra pUrvavat jANavuM. paNa teo pRthvI, pANI, vanaspatimAM utpanna thAya, kemake IzAnakA sudhInA devono teomAM utpanna thavAmAM virodha nathI. teomAM utpanna thayela kevalIpajJakha dharmanuM zravaNa na kare kemake teone zravaNendriya nathI. bAkI badhuM nairayikavat jANavuM. jema asurakumAra kahyA tema nitakumAra sudhI jANavuM. - sUjha-pare ? bhagavana | pRvIkAlika pRvIkAyikothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairasikomAM utpanna thAya? gautamAM e al yogya nathI. e pramANe sukumAra cAvatuM svanitakumAra paNa jANavA. bhagavAna ! pRvIkAlika pRdIkAyikothI nIkaLI anaMtara bhave mRtI mAM 214 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI prApta dharmane sAMbhaLe ? e artha samartha nathI. e pramANe AkAyathI caurindriya sudhI kahevuM. paMcendriya tiryaMca ane manuSyamAM nairasikavat kahevuM vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikamAM niSedha karavo. e rIte pRthvIkAya mAphaka kAyika ane vanaspatikAyika paNa kahevA. bhagavana! teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave nairasikomAM utpanna thAya ? gautama ! e artha samartha nathI. e pramANe asurakumArathI svanitakumAra sudhI jANavuM. pRthavI-apa-du-vAyu-vanaspatikAyika, be-traNa-cAra IndriyomAM koI utpanna thAya, koI na thAya. bhagavana je utpanna thAya. te kevalI prajJapta dhamane sAMbhaLe ? gautama ! e artha samartha nathI. --- bhagavana teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave pAMcendriya tiryacomAM utpanna thAya ? gautama! koI thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI pajJapta dharmanuM zravaNa kare ? gautama koI kare, koI na kare bhagavAna ! je kevalI prajJapta dharma sAMbhaLo, te kevalajJAnIe kahelA dhamani jANe 1 gautamI e Arya samartha nathI. manuSya, vyaMtara, cotika ane vaimAnikamAM utpatti saMbaMdhe prA - gautama! e artha samartha nathI. ema teukAyika mAphaka vAyukAyika paNa kahevo. * vivecana-502 - pRthvIkAyikono nairayiko ane devomAM niSedha karavo, kemake teone viziSTa ciMtanarUpa manodravyano asaMbhava hovAthI tIvra saMkleza ane vizuddha adhyavasAyano abhAva che. bAkInA baghAM sthAne utpanna thAya che. kemake tene yogya adhyavasAya saMbhave che. temAM paNa tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM nairayikava kahevuM. e pramANe akAyiko ane vanaspatikAyiko kahevA. teukAyiko ane vAyukAyikono manuSyomAM paNa niSedha karavo. kemake teo pachInA bhavamAM manuSya na thAya. temane kliSTa pariNAma hovAthI manuSya gatyAdinA baMdhano asaMbhava che. tiryaMca paMcendriyomAM utpanna kevalI prApta dharma sAMbhaLe, kemake zravaNendriya che, paNa saMkSipta pariNAmI hovAthI jANe nahIM. * sUtra-503,504 - [vo3] bhagavana beIndriya, beIndriyothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya ? gautama! pRvIkAyikava4 kahevuM, paraMtu manuSyomAM utaw thAya yAvatuM mana:paryava jJAna upArja. e pramANe teIndriya, caurindriyo paNa kahevA. je mana:paryavajJAna upArje te kevalajJAna upArje? e artha yogya nathI. [New] bhagavana paMcendriya ticiyonika, paMcendriya tiryacothI nIkaLI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20/-/4/53,504 215 anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya ? koI utapanna thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI pajJakha dharma sAMbhaLe ? gautama! koI sAMbhale koI na sAMbhaLe. je kevalI pajJakha dharma sAMbhaLe, te kevaLa prajJapta dharmane jANe ? gautama! koI jANe, koI na jANe. bhagavAna ! je kevaLI prapita dharmane jANe, te tenI zraddhA-pratIti-ruci kare ? hA, gautama! kare bhagavAna ! je zraddhA-pratItiruci kare te abhinibhodhikajJAna, zrutajJAna, avadhijJAna upArje hA, gautama! yAvatu upArje bhagavana! je abhinibodhika, zrata ane avadhijJAna upArje te zIla cAvatuM svIkAravAne samartha thAya? gautama ! na thAya. e pramANe sukumAmAM cAvata svanitakumAmAM kahevuM. ekendriya ane vikalendriyamAM pRetIkAyikavatuM kahevuM. paMcendriya tiryo ane manuSyomAM nairayikava4 kahevuM. vyaMtara, jyotika ane vaimAnikomAM nairayikamAM prathana karyo tema kahevuM. e pramANe tiryaMca paMcendriya mAphaka manuSyomAM paNa kahevuM. baMtara, jyotika, vaimAnika asurakumAravat kahevA. * vivecana-503,504 - beIndriya, teIndriya, caurindriyo pRthvIkAyikanI mAphaka deva ane nairayika sivAya badhAM sthAnomAM utpanna thAya che, paNa pRthvIkAyikomanuSyomAM AvIne aMtakriyA paNa kare che, teo tathAvidha bhavasvabhAvathI manuSyamAM AvIne paNa aMtakriyA karatA nathI. paNa mana:paryavajJAna to upArje che. tiryaya paMcendriyo ane manuSyo badhAM sthAnomAM utpanna thAya che. tenI vaktavyatA pAThasiddha che. * x * 216 prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/ra udayamAM ANela nathI, upazAMta thayela che. te ratnaprabhAskRtI nairayika, ranapabhA pRthvIthI nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthakarapaNuM pAmato nathI. mATe gautamAM kahyuM ke koI tIrthakarava Ame, koI na pAme. e pramANe zarkarApabhAthI vAlukApabhAmAM kahevuM. paMkawbhA pRthvI nairayikanI pRcchA - tIrthakarad na pAme, paNa aMtakriyA kare, dhUmapabhAthuvI nairayikanI pRcchA - tIrthakarad na pAme, paNa sarva virati pAme. tama:prabhA pRnI nairayikanI pRcchA - e artha samartha nathI, paNa dezavirati pAme. saptama pRetI vize pRcchA - gautama! e artha samartha nathI, paNa tyAMthI nIkaLelo samyaktva pAme. asukumAra vize pUcho - te artha samartha nathI, paNa takriyA kare. e pramANe cAvatuM kAyika kahevuM. bhagavan! teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave tIrthakarava pAme ? gautama! e artha samartha nathI. paNa kevalI prApta dharmane sAMbhaLe, ema vAyuM paNa jANavA. vanaspatikAyika vize pRcchA * gautama ! e artha samartha nathI, paNa aMtakriyA kare, be-traNa-cAra IndriyavALAnI pRcchA * e artha samartha nathI, paNa mana:pavijJAna upArje pAMcendriya tici, manuSya, vyaMtara, jyotiSka vize pRcchAe artha samartha nathI, paNa aMtakriyA kare.. bhagavAna ! saudharmadiva cyavIne anaMtara bhavamAM tIrthakarapaNuM pAme ? koI pAme, koI na pAme. e pramANe jema ranapabhA nairayika saMbaMdhe kahyuM, tema sadila sudhI kahevuM. * vivecana-505 - sUNa sugama che. paNa jeNe tIrthaMkara nAmagotrakarma, vaiddha * sUtara vaDe soyanA samudAya mAka pahelA mAtra bAMdhela hoya, pachI agnimAM tapAvI, ghaNa vaDe TIpI, soyanA jaththA mAphaka 'skRSTa' karyuM hoya, nidhad-udvartanA, avatanA sivAya bAkInA karaNane ayogya karyA hoya, sUtAna - nikAcita, sarvakaraNane ayogya karyA hoya. 'prasthApita' . manuSyagati, paMcendriyajAti, basabAdara, paryApta, subhaga, Adeya, caza:kIrtinAma karma sAthe udayarUpe vyavasthita karyA hoya, nig * tIvra vipAkane ApavAvALA karyA hoya, anavaNa - vizuddhatara adhyavasAya thavAthI ati tIvra rasanA utpAdakapaNe karyA hoya, masamanvAgata - udayAbhimukha karI, udayamAM ANelA hoya, vipAkodayane prApta karyA hoya. paNa sarvathA abhAvane prApta na hoya athavA nikAcitAdi avasthAnI adhikatA sahita na karyA hoya, te tIrthaMkarapaNuM pAme. zeSa spaSTa che. * x - paMkaprabhAno nairayika anaMtara bhave tIrthakarava na pAme paNa aMtakriyA kare, che pada-20, dvAra-5 che o have tIrthakarava vaktavyatA lakSaNa A pAMcamuM dvAra kahevAne icchatA sUtrakAra kahe che - * sUtra-505 - bhAvanA ratanapabhA pRedI nairayika, ratanapabhA pRthvI nairavikathI nIkaLI anaMtara bhave tIrthakaratva pAme ? gautama! koI pAme, koI na pAme. bhagavana! ema kema kaho cho - x * ? je ratanapabhA pRanI nairacike tIra nAma gotra karma bAMnuM che, pRSTa karyuM che, nita karyuM che, kR che, prasthApita karyuM che, niviSTaabhiniviTa-abhimanvAgata-udIrNa karyuM che, paNa upazAMta karyuM nathI. te ratanapabhA pRnI nairasika, nApA pReLIthI nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthakaratva pAme che. je sanAbhA pRthvI nairayike tIrthakara nAmagogakarma bAMdhyuM nathI cAlatuM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20/-/5/505 dhUmaprabhA nairayika aMtakriyA paNa na kare, mAtra sarvavirati pAme. tamaH prabhA nairayika mAtra dezavirati pAme, adhaHsaptamI nairayika mAtra samyakatva pAme. asurakumArathI vanaspatikAya sudhInA jIvo tyAMthI nIkaLI pachInA bhave tIrthaMkaratva na pAme, paNa aMtakriyA kare. vasudevacatrimAM nAgakumArathI paNa nIkaLI pachInA bhave aivata kSetrane vize A avasarpiNImAM covIzamAM tIrthaMkara thayA batAve che, tethI ahIM tattva kevalI jANe. 217 teukAya, vAyukAyathI nIkaLI anaMtara bhave aMtakriyA paNa karatAM nathI, kemake teo anaMtara bhave manuSyatva na pAme. paNa tiryaMcamAM upaje ane kevalabodhi-dharma sAMbhale paNa jANe nahIM. vanaspatikAyiko nIkaLI anaMtara bhave tIrthaMkaratva pAme, paNa aMtakriyA na kare, vikalendriyo anaMtara bhavamAM aMtaHkriyA na kare, paNa manaHparyavajJAna upArje. paMcendriya tiryaMca, manuSya, vyaMtara, jyotiko nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthaMkaratva na pAme, paNa aMtakriyA kare. - X - tIrthaMkara dvAra gayuM. have cakravartItvAdi dvAro kahe che - * sUtra-506 H bhagavan ! ratnaprabhA pRthvI nairayika, ratnaprabhAthI nIkaLI atyaMtara bhale cakravartIpaNuM pAme ? gautama ! koI pAme koI na pAme. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama ! ratnaprabhAnA nairayikanA tIrthaMkarapaNAmAM kahyA mujaba cakravartImAM kahevuM. bhagavan ! zarkarApabhAno nairayika anaMtara bhale cakravartIpaNuM pAme ? gautama ! e artha samartha nathI. e pramANe sAtamI pRthvInA nairayika sudhI kahevuM. tiryaMca, manuSya vize pRcchA - gautama ! cakravartIpaNuM na pAme. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnikanI pRcchA - koI cakravartIpaNuM pAme, koI na pAme. e pramANe baladevapaNuM paNa jANavuM. vizeSa e ke - zarkarA5bhA nairayika paNa pAme. e pramANe vAsudevapaNuM be pRthvIthI ane anuttara sivAyanA vaimAnikathI nIkaLI pAme, bAkInA sthAnethI na pAme. mAMDalikapaNuM sAtamI pRthvI, teukAya, vAyukAya sivAyanA bAkInA sarve sthAnothI AvIne pAme. senApati ratna, gAthApati ratna, vardhakI ratna, purohita ratna, strIratnatva ema ja jANavA. mAtra anuttaropAtika vavA. azva, hasti ratnatva ratnaprabhAthI sahasrAra sudhIthI AvIne thAya. cakra, chatra, carma, daMDa, asi, maNi, kAkaNI ratnatva asukumArathI IzAnakalpa sudhInA AvIne pAme. bAkInAne te artha samartha nathI' kahevuM. * vivecana-506 : temAM ratnaprabhA nairayika, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnikothI nIkaLI prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 cakravartItva pAme, bAkInA sthAnothI nIkaLI na pAme. baladeva, vAsudevapaNuM zarkarAprabhAthI nIkaLI pAme, paNa vAsudevapaNuM anuttIpAtika sivAyanA vaimAniko thakI nIkaLI pAme, mAMDalikapaNuM sAtamI naka, teukAya, vAyukAya sivAya sarva sthAnethI AvIne pAme. [ItyAdi badhuM sUtrAnusAra hovAthI vRttinI punarukti karI nathI.] badhe vidhi vAkyamAM koI pAme, koI na pAme tema kahevuM. niSedhamAM A arthasamartha nathI kahevuM. have upapAta saMbaMdhe kaMIka vaktavya che, te kahe che - 218 * sUtra-507 : bhagavan ! devalokamAM utpanna thatAM asaMyata bhavya dravya deva, avirAdhita saMyamI, virAdhita saMyamI, avirAdhita saMyamAsaMyamI, virAdhita saMyamAsaMyamI, asaMtI, tApasa, kAMdarSika, carakaparivrAjaka, kiiirSaka, tiyo, AjIvako, Abhiyogiko, darzanabhraSTa thayelA svaliMgIomAM kono kyAM upapAta kahyo che ? gautama ! asaMyata bhavya dravyadevo jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa uparanA traiveyakomAM uu. avirAdhita saMyamI jaghanyathI saudharmakalpamAM utkRSTathI sarvArthasiddha vimAnamAM, virAdhita saMyamI jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharmakalpamAM avirAdhita dezaviratidhara jaghanya saudharmakAmAM, utkRSTa acyuta kalpamAM, virAdhita dezaviratidhara jaghanya bhavanavAsI, utkRSTa jyotiSkamAM jAya. asaMjJIo jaghanya aMtaromAM, utkRSTa bhavanavAsImAM, tApaso jaghanya bhavanavAsI, utkRSTa jyotikomAM kAMdarSiko jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharmakalpamAM, caka-parivrAjako jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa brahmalokamAM kilbiSiko jaghanya saudharmakalpamAM, utkRSTa lAMtakamAM, tiryaMco jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa sahasrAra kalpamAM, AjIvako jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa acyutakalpamAM, e pramANe Abhiyogikono upapAta paNa jANavo. darzanabhraSTa svaliMgIo jaghanyathI bhavanavAsI, utkRSTathI uparanA traiveyakamAM kahyA. * vivecana-507 : 'atha' zabda prazna arthamAM che. asaMyata-cAstrinA pariNAma rahita, bhavyadevapaNAne yogya ane e ja hetuthI dravyadevo - cAstrinA pariNAma rahita, mithyArdaSTi devomAM utpanna thavAne yogya te asaMyata bhavya dravyadevo. temAM keTalAMka AcAryo kahe che - e avirati samyagdaSTi grahaNa karavA, kemake teonI devomAM utpatti thAya che. e saMbaMdhe AgamamAM kahyuM che ke - je samyagdaSTi jIva che te aNuvrata ane mahAvrata vaDe tathA bAlatapa ane akAmanirjarA vaDe devanuM Ayu bAMdhe che.' te ayukta che, kemake asaMyatabhavya dravya devonA upapAta utkRSTathI uparanA traiveyakamAM hamaNAM kaheze ane samyagdaSTi dezavirati hoya to paNa teonI tyAM utpati thatI nathI. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20/-/5/507 kemake dezavirati zrAvako acyuta devalokathI upara upajatA nathI. emane nihavo paNa na samajavA kemake teone ahIM judA kahelA che, mATe mithyArdaSTi abhavya ke madhyazramaNanA guNanA dhAraka sarva sAmAcArI ane kriyA yukta dravya liMga-bAhya vezane dhAraNa karanArA asaMyata bhavya dravya devo jANavA. teo paNa kriyAnA prabhAvathI uparanA traiveyakamAM utpanna thAya che. vaLI teo asaMyata che, kemake kriyAnuM pAlana karavA chatAM paNa cAstrinA pariNAmathI zUnya che. avirAdhita saMyamI - dIkSAnA samayathI AraMbhI jemanA cAstri pariNAma abhagna-akhaMDita che, evAone saMjvalana kaSAyanA sAmarthyathI ke pramata guNasthAnakathI svalpa mAyAdi doSano saMbhava hovA chatAM paNa jeone sarvathA cAstrino ghAta karyo nathI evA. 219 virAdhita saMyamI - virAdhita eTale sarvayA khaMDita thayelA, paNa prAyazcitta svIkAra vaDe pharIthI saMyamanuM anusaMdhAna karyu che, tevA. kaMdarpakAraka, kaukuca karanAra, dravazIla-jaldI karavAnA svabhAvavALo, hasAvanAra, bIjAne vismaya karanAra kaMdarpaviSayaka bhAvanA kare che. have kaMdarpa saMbaMdhe kahe che- khaDakhaDa-ucca svare hasavuM, anibhRta-gurvAdi sAthe niSThurapaNe, vakroktithI svecchApUrvaka bolavuM, kAmakathA kahevI, kAmano upadeza ApavA, prazaMsA karavI e kaMdarpa zabda vAcya che. kaukucca-mAMDaraceSTA, te be bhede - kAya kaukuca ane vAk kIkucya. temAM kAya kaukucya - bhRkuTI, nayana, vadana, hoTha, kara, caraNa, karNAdi vaDe te te roSTA kare ke pote na hasavA chatAM bIjo hase. vAk kaukucya - tevuM bole ke jethI bIjo hase. aneka prakAranA prANInA zabdo bole ane mukha vaDe vAditra kare. have dravazIla ke drutazIlajaldI kriyA karavAnA svabhAvavALAne kahe che . jaldI jaldI bole, zaradkALanA garviSTa sAMDha mAphaka jaldI jaldI cAle, sarve kAryo jaldI jaldI kare, sthita hoya to paNa abhimAna vaDe phATI gayo hoya tevo lAge. have hasAvanAranI vyAkhyA - bhAMDanI mAphaka bIjAnA veSa ane bhASA saMbaMdhe chidra joto veSa ane vacana vaDe potAne ane bIjAne hAsya upajAvanAra. vismaya upajAvavA vize - IndrajAlAdi pramukha kutUhala vaDe tathA prahelikA ane AbhANakAdi tevA grAmyajanane vismaya pamADe te. je saMyata chatAM A prazasta bhAvanA bhAve, te tevA prakAranA kaMdarpAdi devomAM utpanna thAya che, paNa cAritra rahita che te vikalpe jANavo. eTale kadAcit tathAvidha devomAM utpanna thAya ane kadAcit nAka, tiryaMca, manuSyagatimAM upaje. caraka parivrAjaka ToLA vaDe bhikSA mAMgI AjIvikA calAvanAra tridaMDI, - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 athavA ghara - laMgoTI paheranAra, parivrAjaka-kapilamuninA ziSyo teono. kilbiSika - jeomAM pApa che te. te cAstrivALA chatAM jJAnAdi avarNavAda bolanArA hoya che. kahyuM che - zrutajJAna, kevaLajJAnI, dharmAcArya, sarva sAdhu, saMghano avarNavAda karanAro kilbirSika bhAvanA kare che. avaLuM - niMdA, khoTA doSa pragaTa karavA. 220 temAM pahelA zrutajJAnano avarNavAda varNave che - te ja pRthvI Adi kAya, vrato, pramAdo ane apramAdo, vaLI mokSAdhikArIne jyotizAstra ane yoniprAmRta zAstronuM zuM kAma che ? kevaLajJAnInA avarNavAda - kevaLajJAnI kevaLajJAna ane kevaLadarzanano upayoga anukrame utpanna thAya to baMnenA baMne paraspara AvaraNarUpa thAya che, eTale baMne ekabIjAnA pratibaMdhaka thAya che. jo baMne eka kALe hoya to ekatva-abheda thAya. dharmAcAryano avarNavAda - jAtyAdi vaDe avarNavAda, aucitya jANatA nathI, kuzaLa nathI, ahitakArI, chidra jonAra, prakAzavAdI, pratikULa vartato hoya. sAdhunA avarNavAda - A sAdhuo asahanazIla che, anAnuvartI che, moTAne anusaratA nathI, kSaNa mAtramAM ruSTa-tuSTa thAya che, gRhastha vatsala che, saMcaya karanArA che. mAyAvI saMbaMdhe kahe che - potAnA svabhAvane DhAMke che, bIjAnAM chatAM guNonuM AcchAdana kare che, coranI mAphaka sarvanI zaMkA rAkhe che, gUDha AcArI ane asatyabhASI che. dezavirativALA gAya, baLada vagere paMcendriya tiryaMcono, AjIvaka-pAkhaMDa vizeSa, gozalaka matAnusArI ke jeo avivekathI labdhi, pUjA, khyAti ItyAdi vaDe cAritrAdino Azraya kare te AjIvako kahevAya. teone. Abhiyogiko - abhiyoga eTale vidhAmaMtrAdi vaDe bIjAne vazIkaraNAdi karavA, tenA be prakAra che, te A rIte - dravya ane bhava ema be prakAre abhiyoga jANavo. dravya abhiyogamAM auSadhinA prayogo ane bhAva abhiyogamAM vidhA, maMtro jANavA. te abhiyoga jemane che athavA abhiyoga vaDe vyavahAra karanArA Abhiyogiko kahevAya. teo vyavahArathI cAstrivALAM chatAM maMtrAdino prayoga karanArA hoya che. kahyuM che 1 kautuka, bhUtikarma, praznAprazna, nimittadvArA AjIvikA calAvanAra, Rddhi rasa-sAtAnA abhimAnavALo e pAMca prakAre abhiyoga bhAvanA kare che. temAM - kautuka - saubhAgyAdi mATe snAna karAvavuM. bhUtikarma-jvarAdi vALAne bhasma copaDavI. praznAprazna - svAnavidhA. svaliMgI - joharaNAdi sAdhunA cihnavALA. te kevA hoya ? darzana-samyakdarzana, vyApanna - bhraSTa thayuM che jeonuM evA nivone. vaLI devalokamAM utpanna thanArA. AthI ema jaNAvyu ke devapaNAthI bIje paNa adhyavasAyane anusAre teonI utpatti Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-/pa/pa00 221 rarara prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 paraMtu ahIM teno prasaMga nathI, mATe asaMjJI vaDe bAMdhela Ayu te saMjJI Ayu evA saMbaMdha vizeSane jaNAvavA kahe che. asaMjJI Ayu bAMdhato ratnaprabhAnA pahelAM prataTane AzrIne daza hajAra varSanuM Ayu bAMdhe che. utkRSTa Ayu palyopamano asaMkhyAta bhAga bAMdhe che. A rApabhAnA cothA prataramAM madhyama sthitika nAkane AzrIne jANavuM. prathama prastaTe jaghanya sthiti daza hajAra varSa, utkRSTa nevuM hajAra. bIjA prataTe jaghanya sthiti daza lAkha, utkRSTa nevuM lAkha, trIjA prataTe jaghanya ane utkRSTa sthiti pUrvakoTI varSa, ema cothA prataTamAM jaghanya ane utkRSTa sthiti sAgaropamano dazamo bhAga, tethI ahIM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga madhyama sthiti samajavI. tici sUTamAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yugalika tiryaMcone AzrIne jANavo. ema manuSyAya paNa jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga jANavo ahIM paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yugalika manuSyane AzrIne jANavo. devAyu nairayikAyunI mAphaka jANavuM. jema nairayika asaMjJI Ayu jaghanyathI daza hajAra varSa, utkRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAga pramANa karyuM che, tema deva saMjJI Ayu kahevuM. ahIM asaMjJI AyunuM alAbadutva kahyuM che, te AyunA laghupaNA ane dIrdhapaNAMne AzrIne samajavuM. thAya che. jeNe saMyamanI virAdhanA karI che, eonI jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharma kalpa utpatti thAya che. (prazna) virAdhita saMyamavALAnI saudharma kapamAM utpatti thAya ema je kahyuM te kema mAnavuM? kemake sakamAlikAnA bhavamAM virAdhita saMyamavALI draupadI paNa IzAna kalo utpanna thayAnuM saMbhaLAya che. (uttara) emAM kaMI doSa nathI. kemake tenI saMyamavirAdhanA uttaraguNa viSayaka mAtra bakuzapaNAne karanArI che, paNa mUlaguNa virAdhanA nathI. saMyamanI ghaNI virAdhanA hoya to saudharmaka2 sudhI utpatti kahI. jo saMyamavirAdhanA mAtra paNa saudharma kalo utpattinuM kAraNa thAya to uttaraguNAdimAM virAdhanA karanArA bakuzAdinI aTyutAdi kalo utpatti kema ghaTe ? kemake teo paNa kathaMcit uttaraguNa virAdhaka che. asaMjJI devomAM utpanna thAya tema kahyuM ane te devomAM AyuSya vaDe upaje che, mATe asaMjJI Ayu nirUpaNa have kare che * sUtra-508 : bhagavana / asaMjJInuM ANu keTalA prakAranuM kahyuM che ? gautama ! cAra prakAre asaMtInuM ANu kahyuM che. te A pramANe - nairayika asaMjJI Ayu yAvat deva asaMjJI Ayu. bhagavad ! saMjJI jIva zuM nairayikAyu bAMdhe cAvat devAyuM bAMdhe ? gautama / nairayikanuM paNa Ayu bAMdhe yAvat devanuM Ayu paNa bAMdhe. nairayikanuM Ayu bAMdhato jaghanyathI daza hajAra varSa ane utkRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAga Ayu bAMdhe. tirAnuM Ayu bAMdhe to jaghanya aMtamuhurta utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtA bhAganuM Ayu bAMdhe, e pramANe manuSya Ayu paNa jANavuM, devAsu, nairayikAyu mAphaka jaNavuM. bhagavAna ! e nairasika asaMjJI Ayu yAvatu deva asaMjJI AyumAM koNa konAthI A5, bahu, tulya ke vizeSa adhika che ? gautama ! sauthI thoDuM deva asaMjJI AvyuM che, tenAthI manuSya asaMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che, tenAthI tiryaMca saMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che, tenAthI nairayika saMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che. * vivecana-508 : asaMjJI chatAM pabhavane yogya Ayu bAMdhe te asaMjJI Ayu kahevAya. nairayikane yogya saMjJIe bAMdheluM Ayu te nairayika saMjJI Ayu kahevAya che, ema bIjA Ayu paNa jANavA. ahIM asaMjJI Ayu, asaMjJI avasthAmAM anubhavAtu Ayu paNa kahevAya che, muni dIparatnasAgare karela pada-20no TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - 5 bhAga-21-mo pUro thayo ! Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda-vibhAgIkaraNa prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/2 prajJApanAtra saTIka anuvAda bhAgano krama | padonI saMkhyA 1 | 20 pada-1 thI 5 2] 21 | pada-6 thI 20 pada-21 thI 36 traNa bhAgomAM A Agama vibhAjita che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK II AgamasUtra saTIka anuvAda 22 anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyaratnasAgara Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 22 mAM che. prajJApanA-3 0 "prajJApanA"-upAMga-4 nA. - anuvAda-zreNInA sarjaka : - - pada-21-cI muni dIparatnasAgara AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - pada-36 (saMpUrNa) Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 2i2/1]. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi D 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA D Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [ 22] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. A.deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI mi pUjya AcAryazrI icakacaMdrasUrIzvarajI mahA D D D ESS 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI AdinAtha jaina .mUpUsaMgha navasArI | Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sAdhvIzrI hitajJAzrIjI manI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sAdhvIzrI pUrNaprajJAthIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa,' muMbaI Agama-saTIka anuvAda sahAyako (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa AdevazrI naradevasAgarasUrijI maLyAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI ma nI preraNAthI "abhinava jaina zvebhUpU. saMgha,'' amadAvAda. - (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI manI preraNAthI "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa,'' bhIlaDIyAjI. (4) 5.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryaprabhAzrIjI manI preraNAthI - zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno,' amadAvAda. (5) paramapUjyA varadharmAzrIjI ma0nA ziSyA tapasvIratnA sAdhvIzrI pratidharmAzrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArzvabhakti zvebhUpU. jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zvebhUp tapA jaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zvebhUpU jainasaMgha,' pAlaDI, amadAvAda. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- -- Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 15-prajJApanAupAMgarNa-4/3 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana 0 A bhAgamAM "prajJApanA" sUtra je paMdaramuM Agama che ane upAMgasUtromAM cothuM upAMga che, teno bIjo bhAga che. A sUtrane prAkRta bhASAmAM pannavaUTI sUtra kahe che. saMskRta nAma prajApanA che. gujarAtI bhASAmAM paNa A ja nAme prasiddha che. cothA aMgasUtra samavAyanuM A upAMga che. jema sthAna ane samavAya baMne raMgasUtronI paddhatimAM ghaNuM sAmya che, tema te aMgasUtronA upAMga rUpa evA jIvAbhigama ane prajJApanA paNa ghaNAM saMkaDAyela che. jIvAbhigamanI vRttimAM ghaNAM sthAne prajJApanAnI sAkSI jovA maLela che, vaLI bhagavatIjI sUtramAM to aneka sthAne sAkSIpATha svarUpe nAva patravaUT' ema lakhAyela che. A prajJApanA sUramAM 36-pado (adhyayano che. jemAM cAra padomAM peTA uddezA tathA cAra padomAM peTA dvAro che A sUtramAM dravyAnuyoga ThAMsIThAMsIne bharyo che. jemAM sthiti, saMjJA, vyutkrAMti, yoni, bhASA zarIra, karma, kaSAya jevA aneka tAtvika viSayonI vizad chaNAvaTa che. zailI praznottaranI che. chei pada-21-"zarIra" [avagAhanA saMsthAnA -X - X - X -X --- -x -x - o pada-20nI vyAkhyA karI, have pada-21 AraMbhIe chIe. teno saMbaMdha A che - pada-20mAM gati pariNAma vizeSa 'aMtakriyA' pariNAma kahyA. ahIM narakAdi gatinA pariNAma vizeSa zarIra saMsthAdi kahe che - * sUtra-509,510 : [50] vidhi, saMsthAna, pramANa, yugalono caya, zarIra saMyoga, dravyapradeza alabatta, zarIra avagAhanA alabahud. [51] bhagavat ! keTalA zarIro che ? gautama ! pAMca - dArika, vaikriya, AhAka, saijasa, kAmaNa. - - - bhagavAna ! audArika zarIra keTalA bhede che ? gautama pAMca - ekendriyao cAvatu paMcendriya dAzmi zarIra * * * bhagavana ! ekendriyazarIra keTalA bheda che ? pAMca - pRthvIkAyao sAvat vanaspatikAya ekeo dAzmi zarIra. pRthavIkAya ekendriya audArika zarIra keTalA bhede che ? gautama ! be bheda - sUkkao ane bhAdara pRthavIkAya ekeo audaio zarIra, sukha pRthavIe ekeo audato zarIra keTalA bhede che ? gautama! be bheda payaptio ane aparAptio suma praNavI. eke audaio zarIra. bAdara pravIkAyiko ema ja che. e pramANe vanaspatikAyika ekendriya audAphi zarIra sudhI samajavuM.. bhagavad ! beIndriya audArika zarIra keTalA bhede che ? gautama ! be bheda - patio ane apati beIndriya audaio zarIra e pramANe teIndriya, caurindriya paNa jANavuM. bhagavAna / paMcendriya audAki zarIra keTalA bhede che be bheda - tici pAMcendriya ane manuSya paMceo audao zarIra tiyaca paMceo audA zarIra keTalA bhede che ? gautama! traNa prakAre - jaLacara, sthaLacara, khecara tiryaMca paMcendriya audAzmi zarIra, * * * jalacara tiryaMca paMceo audA zarIra keTaa bheTe che ? gautama be bheda - saMmUrhima ane garbhao - saMmUrchAima jalacara tici paMceo audao zarIra keTalA bhede che - patio ane apayataio e pramANe gaja jalacara vize paNa kahevuM. A AgamamAM pU.malayagirijI uparAMta pU.habhidrasUrijI kRta vRtti paNa maLe che. jenA AdhAre ame vivecana karela che. ame prajJApanAma saTIka anuvAdane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. bhAga20mAM pahelA pAMca pado che. bhAga-21-mAM pada-6 thI 20 che. prastuta bhAga-22mAM pada21 thI 36 lIdhAM che. sAmAnyathI upAMga sUtronA mataniA nAma prApta thatAM nathI. paNa A upAMganA katarUpe mAryazyAmI vAryanuM nAma maLe che. sUtrAtmaka rUpe taiyAra thayela dvArthasUtranI mAphaka tAvika viSayonI viziSTa saMkalanA rUpa A saphaLa abhinava puruSArtha che. "kayAMka kaMIka choDyuM che . kyAMka kaMIka umeryuM che." te A vivecana2i2/2] Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/509,510 0 stha sthalacara tiryaMca paMcendriya audArika zarIra keTalA bheTe che ? be bhede - catuSpada ane parisarpa stha paMce tici audA zarIra. paMce audA zarIra keTalA bhede che ? be bhede - saMmUrttima ane garbhaja tu sthaLa paMce audA zarIra. samUha stha tu tiryaMca paMce audA zarIra keTalA bheTe che? be bhede - pati ane paryApta garbhaja paNa ema ja jANavuM. parisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriya audArika zarIra keTalA bheTe che? be bhede - uraparisati bhuja parisarca - uparisarpa stha0 tici paMce audA zarIra keTalA bheTe che? be bhede - saMmUrttima ane gabhajaLa saMmUrtima uraparisarpa sthata tiryaMca paMce audALa zarIra ne bheTe apayata ane pati e pramANe garbhaja uparisahinA paNa cAra bheda jANavA. ema bhujaparisarpanA paNa saMmUrttima, garbhaja, paryAptA ane apacaptiA evA cAra bhedo jANavA. khecara be bheTe saMmUrttima ane garbhaji. saMmUrttima be bhede - payatiA ane apatA. garbhaja paNa e ja be bheTe che. bhagavan ! manuSya paMce audALa zarIra keTalA bhede che? be bheTe - - garbhaja manuSya - saMmUrttima ane garbhaja manuSya paMce audA zarIra. zarIranA keTalA bheda ? be - paryApta ane apacati = - 19 - * vivecana-509,510 : vidhi - zarIranA bhedo, pachI saMsthAna, pachI zarIranuM pramANa, pachI keTalI dizAthI zarIranA pudgalono upacaya thAya? pachI kayA zarInA sadbhAvamAM karyuM zarIra avazya hoya e saMbaMdha, pachI dravyArtha, pradezArtha, ubhayapaNe alpabahutva pAMce zarIronuM, pachI pAMce zarIronI avagAhanAnuM alpabahutva. pahelA vidhidvAramAM zarIranA mULa bhedo jaNAve che zarIra eTale pratikSaNa vinazvara bhAvane dhAraNa kare te. gautama ! meM tathA anya tIrthaMkaroe pAMca zarIro kahyA che. tene nAma mAtrathI kahe che - (1) audAki H- ra - pradhAna, te pradhAnapaNuM tIrthaMkara ane gaNadharanA zarInI apekSAe jANavuM, kemake tethI anya anuttara devonuM zarIra paNa anaMtaguNa hIna che. athavA ddAra - kaMIka adhika hajAra yojana pramANa hovAthI bIjA zarInI apekSAe moTuM, A moTApaNuM bhavadhAraNIya vaikriya zarIranI apekSAthI jANavuM. kemake uttavaikriya zarIra lAkha yojana pramANa hoya che. (2) vaikriya - vividha ke viziSTa kriyA te vikriyA. te nimitte thayela te vaikriya - te vaikriya zarIra eka thaI anekarUpe thAya che, aneka thaI eka thAya che, sUkSma thaI moTuM thAya, moTuM thaI sUkSma thAya che, khecara thaI bhUmicara thAya, bhUmicara thaI kheMcara thAya dRzya thaI adRzya thAya, adRzya thaI daizya thAya ItyAdi. te vaikriya zarIra be bhede :- aupapAtika upapAta nimitte thayela, te deva ane nArakane hoya. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (3) AhAka - labdhinimitaka-manuSya ane tiryaMcane hoya. cauda pUrvadhara tIrthaMkaranI Rddhi darzanAdi prayojana vaDe viziSTa labdhithI karAya te AhAraka. kahyuM che kArya utpanna thavAthI zrutakevalI viziSTalabdhithI kare te AhAraka zarIra, jemAM prANIdayA, Rddhidarzana, sUkSmapadArtha samajavA, saMzaya nivAravA jinezvaranI pAse javuM, te kAryo hoya che. te vaikriya apekSAthI ati zubha ane svaccha sphaTikazIlA mAphaka zubha pudgala samUha racanA che. (4) taijasa - tejas pudgalano pariNAma. jenuM cihna che evuM tathA khAdhelA AhAranA pariNAmanuM kAraNa che. viziSTa labdhidhArI A vaijA zarIthI tejolezyA kADhe che. kahyuM che - sarvane garamIthI siddha, rasAdi AhAra pariNAma utpAdakAdi A zarIra che. 20 - (5) kArmaNa - karmathI utpanna thayela te kArpaNa zarIra. arthAt karma paramANu ja Atmapradeza sAthe kSIranIra peThe paraspara maLelA ane zarIrarUpe pariNata thayelA che te zarIra. karmanA vikAra te kAryaNa. te ATha prakAranA vicitra karmothI thayeluM che. tene badhAM zarIranuM kAraNabhUta jANavuM. - 4 - kemake bhava prapaMca rUpa aMkuranA bIja kArpaNa zarIrano mULathI nAza thayo hoya to bIjA zarIronI utpatti thatI nathI. A zarIra jIvane ekagatithI bIjI gatimAM javAmAM sAdhaka kAraNarUpa che. te A rIte - taijasa sahita kAryaNa zarIra yukta jIva maraNa sthAna choDI upajavAnA sthAne jAya che. (prazna) jo taijasa yukta kAryaNa zarIra sahita jIva bIjI gatimAM jAya che, to jatAM AvatAM dekhAto kema nathI ? [uttara] karma pudgalo atyaMta sUkSma hovAthI cakSu Adine agocara che. - x - have audArika zarIranA jIvanI jAti ane avasthAnA bhedathI bhedo kahe che - audAki zarIra eka-be-traNa-cAra-pAMca IndriyanA bhedathI pAMca prakAre che. ekendriya audAki zarIra paNa pRthvI, p, teu, vAyu, vanaspati e pAMca bhedothI che. pRthvIkAyika ekendriya audAski zarIra paNa sUkSma ane bAdaranA be bhede che. te baMnenA paNa paryAptA, aparyAptA be-be bhedo che. e pramANe ap, teu, vAyu, vanaspatinA paNa cAra-cAra bheda che. badhAM maLI ekendriya audArika zarIranA vIza bheda che. beIndriya, teIndriya, caurindriya audArika zarIro pratyeka paryAptA, aparyAptAthI be bhede che. paMcendriya audAski zarIra tiryaMca ane manuSya be bhede che. tiryaMca paMce audAki zarIra jaLacara, sthaLacara, khecara bhedathI traNa prakAre che. jaLacara tiryaMca0 paNa saMmUrttima, garbhaja be bhede che. te baMnenA paryAptA ane aparyAptA babbe bheda che. sthaLacara tiryaya catuSpada ane parisarpa be bhede che. catuSpada sthaLacara0 paNa saMmUrttima ane garbhaja be bhede che. vaLI te pratyekanA paryAptA, aparyAptA babbe bhedo che. parisarpa sthaLacaranA paNa uparisarpa, bhujaparisarpa evA be bhedo che. vaLI te Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/509,510 21 pratyekanA saMmUrttima ane garbhaja evA be bhedo che. temAM paNa paryAptA, aparyAptA bhedathI babbe prakAra che. badhAM maLIne parisarpa sthaLacara tiryaMca paMcendriya audAki zarIranA ATha bheda thAya che. khecara paMcendriya audArika zarIra saMmUrttima ane garbhaja be bhede che. te pratyekanA paryApta, aparyApta be prakAra che. jalacaranA cAra, catuSpada sthaLacaranA cAra, parisarpa sthaLacaranA cAra, khecaranA cAra. ema tiryaMca paMcendriya audAki zarIranA kula vIza bhedo thAya che. audArika zarIranA bhedo kahyA, have tenuM saMsthAna kahe che - - sUtra-511 : bhagavan ! audArika zarIra kevA AkAre che ? gautama ! vividha saMsthAnavALuM che. ekendriya audA kyAM AkAre che ? vividha AkAravALuM che. pRthvIkAyika eke audA zarIra masUra caMdrAkAranA ardhabhAganA jevA saMsthAne che. e pramANe sUkSma ane bAdara pRthvInuM saMsthAna jANavuM. ema paryApta-aparyAptA paNa samajavA. bhagavan ! akAyika eke audA zarIra kevA AkAre che ? parapoTAnA jevA AkAravALuM che. ema sUkSma, bAdara, patiA, apatAne jANavA. bhagavan ! teukAyika eke audALa zarIra kevA AkAre che ? soyanA samUhanA AkAre che. ema sUkSmAdi cAra jANavA. vAyukAyikonuM zarIra patAkA saMsthAnavALuM che. ema sUkSmAdi bhede cAre zarIra jANavA. vanaspatikAyikonA zarIra aneka prakAranA saMsthAnavALA che, ema sUkSma, bAdara, yaSThiA ane apayatAnuM zarIra jANavuM. beIndriya audArika zarIra kevA AkAre che ? te kuMDa saMsthAnavALuM che. e rIte pati-aparyAptAnuM paNa jANavuM. e pramANe teIndriya, urindriyanA zarIra paNa jANavA. bhagavan ! paMcendriya tiryaMca audArika zarIra kayA saMsthAne che ? gautama ! cha prakAre che, te A - samayatusa yAvat huDa saMsthAna. e pramANe patiA apayatA jANavA. bhagavan ! saMmUrttima tiryaMca paMce audA kevuM saMsthAna che ? huMDa saMsthAna. ema paryAptA-aparyAptatAnuM jANavuM. bhagavan! garbhaja tiryaMca paMce audALa zarIranuM saMsthAna ? te cha prakAranA saMsthAnavALuM che - samacatusa yAvat huMDa. ema pati-patAnA zarIra jANavA. e pramANe audhika tiAnA nava lAvatA kahyA. jalacara paMce tiryaMca audA kayA saMsthAne che ? cha saMsthAna, samacaturasa yAvat kuMDa. e pramANe paryAptA-aparyAptA paNa che. saMmUrttima jalacara kuMDa saMsthAne che, tenA paNa paryAptA-paryAptA ema ja che. garbhaja jalacara cha e saMsthAne che. ema paryAptA-apAtA paNa che. ema sthalacaranA paNa nava sUtro prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 jANavA. catuSpada ane uraparisarpa, bhujaparisarpa sthalacaranA paNa nava-nava sUtro. ema ecaranA paNa nava sUtro che, vizeSa e ke badhe ja saMmUrttima kuMDa saMsthAne rahela che. garbhaja paNa chaemAM hoya che. - manuSya paMce audA zarIra kevA saMsthAnavALu che? cha prakAranA saMsthAnavALuM - samacaturA yAvat huMDa saMsthAnavALuM paryAptatA ane apatAnA zarIra ema ja jANavA. garbhaja tathA garbhaja paryAptatA ane aparAptiAnA ema ja 22 jANavA. saMmUrttima vize pUchA gautama ! teo kuMDa saMsthAnavALA che. * vivecana-511 : audArika saMsthAna vividha saMsthAnavALuM che. kemake jIvanI jAtinA bhedathI saMsthAnano bheda che. eke audA zarIrane aneka saMsthAna che, kemake pRthvI Adi pratyekanA bhinna saMsthAno che. temAM sUkSmAdi cAre pRthvI zarIra masUra caMdrAkAra ardhabhAga AkRti jevAM che. sUkSmAdi cAra a zarIro parapoTAkAre che. - 4 - sUkSmAdi cAre teu soyanA jaththAnI AkRti jevAM che. sUkSmAdi vAyu zarIra dhvajAkAra jevAM che. sUkSmAdi vanaspati zarIronI aneka AkRti che, kemake deza, kALa, jAtino bheda che. vikalendriyonA huMDa saMsthAna che. tiryaMca paMce audA zarIro sAmAnyathI cha e saMsthAnavALA che - samacaturA, nyagrodha parimaMDala ItyAdi. temAM samacaturasa - sAmudrika zAstrokta pramANa ane lakSaNayukta cAra bAjunA zarIranA avayavo yukta. nyagrodha parimaMDala-vaDanA jevA AkAravALuM, upara saMpUrNa pramANa, nIce hIna arthAt nAbhi upara saMpUrNa pramANa, nIce tema na hoya. sAdi - Adi sahita, nAbhinI nIceno bhAga zAstrokta lakSaNavALo hoya. - 4 - 4 - uparanA bhAge pramANa ane lakSaNahIna. bIjA AcAryo mAri ne badale mAtrI evo pATha kahe che - zemalAnuM jhADa, thaDa ane kAMDa puSTa hoya, upara yogya vizALatA na hoya, tevuM saMsthAna. mastaka, Doka, hAtha, paga Adi zAstrokta pramANa ane lakSaNa yukta hoya, chAtI-peTa vagere pramANa ane lakSaNa hIna hoya te kubja saMsthAna. chAtI-peTa Adi pramANa lakSaNopeta hAtha-paga Adi hIna hoya te vAmana saMsthAna. jyAM badhAM avayavo pramANa ane lakSaNa rahita hoya te huMTha saMsthAna. e pramANe sAmAnya paMcendriya tiryaMco mAphaka paryAptA, aparyAptA pratyekanuM sUtra kahevuM, ema traNa sUtro thayAM. ema saMmUrchima tiryaMca paMce traNa sUtro kahevA. paNa teonA traNe sUtromAM audArika zarIranuM hUMDa saMsthAnavALuM kahevuM. - x - garbhaja tiryaMca paMcenA traNa sUtro che, paNa temAM cha e saMsthAna kahevA. e pramANe sAmAnya tiryaMca paMce nava AlAvA kahyA. A ja krame jalacara, sAmAnya sthalacara, catuSpada, uraparisarpa, bhuja parisarpa, khecara tiryaMca paMce pratyekanA nava-nava sUtro che. badhAM maLIne nava-nava sUtro kahevA. badhAM maLIne tiryaMca paMcendriyanA 63-sUtro ane Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212-2-/511 manuSyonA nava sUtro kahevA. badhAM saMmUrchimone huMDa saMsthAna, garbhajane cha e saMsthAna kahevA. 23 e pramANe audA zarIranA bhedonA saMsthAno kahyA. have audArika zarIranI avagAhanAnuM pramANa kahe che - - sUtra-512 thI 515 : [512] bhagavan ! audArika zarIranI keTalI moTI zarIranI avagAhanA che ? gautama ! jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa sAdhika 1000 yojana kahI che. ekendriya audA zarIranI avagAhanA audhika zarIvat kahevI. bhagavan ! pRthvI eke audA zarIranI keTalI moTI zarIrAvagAhanA che ? gautama ! jaghanya ane utkRSTa gulano asaMkhyAtamo bhAga. ema patAapacAinI jANavI. ema sUkSma ane bAdara paryAptatA-apacAnI paNa jANavI. ema e nava bheda pRthvIkAyikanA kahyA, tema a. teu vAyunA kahevA. vanaspatikAyika audA zarInI avagAhanA keTalI che? jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTathI kaMIka adhika hajAra yojana pramANa che. apatAnI jaghanya ane utkRSTa aMgulano asaM bhAga, paryAptAnI jaghanya aMgulano asaM bhAga ane utkRSTa kaMIka adhika hajAra yojana, bAdara ane patiAnI te pramANe ja che. payaptAnI jaghanya, utkRSTa aMgulano saMta bhAga. sUkSma, tA, apacatA traNenI e pramANe ja che. bhagavan ! beIndriya audA zarIranI avagAhanA keTalI che? gautama ! jaghanya aMgulano asaM bhAga, utkRSTa bAra yojana. ema badhe sthAne payatAnI jaghanya ane utkRSTa gulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. paryAptAnI avagAhanA sAmAnya beIndriya audA mAphaka jANavI. ema teIndriyanI traNa gAu, caurindriyanI cAra gAu che. paMce tiryaMcanI utkRSTa 1000 yojana pramANa che. ema saMpUrNima, garbhaja paNa che. ema nava bheda kahevA. ema jaLacaranI paNa hajAra yojana jANavI. tenA nava bheda kahevA. sthaLacaranI cha gAu utkRSTAvagAhanA che. paryAptAnI paNa cha gAu. saMmUrttima patAnI utkRSTa gAu pRthakatva, garbhaji paryAptAnI utkRSTa cha gAuM. sAmAnya catuSpada, paryAptA ane garbhaja paryAptAnI paNa utkRSTa cha gAu, saMmUrttima patiAnI utkRSTa gAu pRthav. ema uraparisarpanI paNa audhika, gaja, patAnI hajAra yojana saMmUrttimanI yojana pRthakatva, bhujaparisarpa audhika, garbhajanI paNa utkRSTa gAu pRthaktva, saMpUrNimanI dhanup pRthakktva, khecaranI traNenI dhanuSa pRtha jANavI. e saMbaMdhe gAthA [513 thI 514] hajAra yojana, cha gAu, hajAra yojana bhujaganI gAu pRthakatva, dhanuSa pRthakatva-pakSInI ane uMcAImAM hajAra yo, gAu pRthakatva, yojana pRthakatva hoya che. saMmUrNima baMnenuM dhanuSa pRthakatva pramANa che. [artha vRttithI prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 samajavo. [515] bhagavan ! manuSya audA zarIranI keTalI avagAhanA che ? jaghanya aMgulano asaM bhAga, utkRSTa 3-gAu. apasaptiA ane saMmUrtimonI jaghanya ane utkRSTa gulano asaMkhyAtabhAga pramANa che. garbhajanI audhikavat jANavI. * vivecana-512 thI 515 H 24 audArika zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulano anaMta bhAga che, te utpattinA pahelA samaye pRthvIkAyikAdinI che, utkRSTa sAdhika 1000 yojana, lavaNasamudranA gotIryAdimAM rahela pAnAla Adine AzrIne samajavI. te sivAya bIje eTaluM moTuM audAki zarIra asaMbhava che. ema ekendriya sUtramAM paNa jANavuM. - x - pRthvIthI vAyu sUkSma ane bAdara, pratyekanA paryAptA-aparyAptA audA zarIranI jaghanya, utkRSTa avagAhanA aMgulano asaM. bhAga. e rIte pratyeka pRthvIkAyAdinA nava-nava sUtro thAya. - 4 - 4 - ema vanaspatinA paNa nava sUtro thAya. paraMtu audhika, audhika paryAptA, bAdara, bAdara paryAptA vanaspati sUtromAM jaghanya aMgulano asaM bhAga, utkRSTa sAdhika 1000 yojana pramANa hoya. bAkInA pAMca sUtromAM jaghanya, utkRSTa gulano asaM0 bhAga thAya. vikalendriya pratyekanA traNa-traNa sUtro che. temAM audhika ane paryAptAmAM beIndriyonuM zarIra utkRSTathI bAra gAu Adi sUtrArthavat jANavuM. aparyAptamAM aMgulano asaMkhyAta bhAga pramANa. jalacarAdi traNe paMro tiyiomAM pratyenA nava-nava sUtro jANavA. - X - badhAM aparyAptA aMgulano asaMkhyAta bhAga, zeSa sthAnomAM jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa sAmAnya tiryaMca paMce ane jalacaramAM hajAra yojana, sAmAnya sthalacara, catuSpada, garbhaja sthaLamAM cha gAu Adi sUtrArthavat jANavuM - 4 - saMgrahaNIgAthA - garbhaja jalacaranI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana, catuSpada stha cha gAu, uparisarpa stha0 hajAra yojana, bhujaparisarpa stha gAupRtha, pakSI dhanuSa pRtha, saMmUrttima jalacaronuM utkRSTa zarIrapramANa hajAra yojana, catu0 sthaLa gAu pRtha, uraparisarpa sthaLa yojana pRtha, bhujaparisarpa stha ane pakSInuM dhanup pRtha che. manuSya sUtra sASTa che. paraMtu traNa gAu zarIra devakuru AdimAM jANavuM. e pramANe audArika zarInA bhedo, saMsthAno, pramANa kahyA. have vaikriyanA bhedo Adi kahe che - - sUtra-516 : bhagavan ! vaikriyazarIra keTalA bhede che ? be - ekendriya ane paMcendriya vaikriya zarIra. jo eke vaikriyazarIra che to zuM vAyu eke vaikriya che ke avAyukAyika ? vAyu eke vaikriyazarI che, avAyu. nathI. jo vAyu eke vaikriya che, to te sUkSma che ke bAdara ? sUkSma nathI paNa bAdara vAyu Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 21|--/516 oke vaikicazarIra che. je bAdara0 che to zuM paryApta bhAdara vAyu, eke vaikriya zarIra che ke Apatio? payata bAdara vAyuekeo vaikriyazarIra che, paryApta nathI. che paMcendriya vaikriya zarIra che to zuM nairayika paMce vaikriya zarIra che ke cAvata deva ce vaikriya zarIra ? te nairayikAdi cAre che. je nairayika pAMce. vaikriya zarIra che to zuM ranapabhao yAvata AdhasatamI pRnI naira pAMca paikriya zarIra paNa che ? sAtamAM paNa vaikriya zarIra che. jo ranapabhA pRdI naira pAMce vaikriya zarIra che to zuM paryAptaione che ke patine ? baMnene che. e pramANe adhasaptamI pRvI nairayika sudhI A baMne bhedya kahevA. - je tici po. vaidicazarIra che, to zuM saMmUrNimAne che ke gajine che ? saMmU ti paMce vairuM zarIra na hoya, garbhaja hoya. je garbhaja tiryaMca paMce vai, zarIra hoya to zuM saMkhyAtA vaSayukane hoya ke asaMkhyAtA vaSayuikane ? saMkhyAtA vaSayuka garbhajiti paMce vaikriya zarIra hoya, asaMkhyAta na hoya. je saMkhyAtA vayika garbhaji ti paMce vai. zarIra hoya to patine hoya ke apatAneof yatA saMkhyAnA vayika garbhaja tio pAMceka vai zarIra hoya to zuM tevA jalacarane hoya, thalacarane hoya ke khecarane hoya? te traNe gaji pace tiyacane paikriya zarIra hoya che jalacara saMkhyAtA vapayuSa gaja paMce. tiryaMca vai, zarIra che, to zuM paddhine che ke aparyAptaone che ? payartiA jalacarane hoya, paryAptALane na hoya. je sthalacara roi ti cAvatu vaiyi zarIra che, to zuM catuSpada hai. zarIra hoya ke parisa vai zarIra hoya ? baMnene hoya. ema badhAne jANavuM. khecara pAtAne hoya, apayafptAne nahIM. je manuSya paMrI aikriya zarIra che to zuM saMmata manuSya paMco vaikriya zarIra hoya ke garbhaw? saMmurNimane na hoya, garbhaja hoya che garbhaja manuSya paMce. vaicizarIra che to zuM karmabhUmija garbha hoya ke akarmabhUmija gaja ke aMtarliMpaja gabhaja manuSya vaikriya zarIra hoya ? karmabhUmija garbhaja manuSya paMce vaikiya zarIra hoya, anya be na hoya je karmabhUmija garbhaja manuSya paMco, 4. zarIra che to zuM saMkhyAtA vAyune hoya ke asaMkhyAtA vaSayuiSkane ? saMkhyAtA vayuika karmabhUmija garbhaja manuSya paMce vaikiya zarIra hoya, asaMkhyAtA vaSarka na hoya. je saMkhyAnA vaSayuka kakega paMce & % hoya to zuM payatane hoya ke apayatane hoya? patAne hoya ane nahIM je deva paMce vaikriya zarIra che to zuM bhavanavAsI deva paMro hai % che cAvatu vaimAnika hoya. je bhavana deva paMrI che zarIra che, to zuM asurakumAra bhava deva parovai zarIra hoya ke yAvat nitakumAra bhavana hoya ? su prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 yAvata nita badhAMne hoya. je asahya deva paMro vai* zarIra che, to zuM patine hoya ke apayaptine hoya? pati asuru deva paMro, haizarIra paNa hoya, apati paNa hoya. ema svanitakumAra sudhI jANavuM. ema ATha prakAranA vyaMtaro, pAMca prakAranA jyotiSkone jANavuM. vaimAnikonA be bheda - kopaw, kAdIta, kazopaNa bAra prakAre, tenA pati-patiA be bheda. kapAtIta be prakAre - saiveyaka, anuttaraupapAtika, zaiveyaka nava bheda, anuttarapapAtika pAMca bhede che. temanA payartiA-ApatA be bheda che. * vivecana-516 : vaikriya zarIra mULathI be bhede - ekendriyanuM, paMcendriyanuM temAM ekendramAM vAyukAya bAdara pathatiAne hoya, bIjAne vaikriya labdhi saMbhava nathI. sUma payaptiAapayapitA, bAdara apayaktiA e traNa mazine vaikiya labidha nathI. bAdara paryAptAmAM paNa saMkhyAtA bhAga mAbane che. paMcendriyomAM badhAM ja garbhaja, saMkhyAtA vayikane choDIne bAkInAne niSedha samajavo, kemake bhavasvabhAva thakI temane paikriya labdhi saMbhava nathI. Tve saMsthAna - * sUtra-pa13 : bhagavAna ! vaikicazarIranuM saMsthAna kevuM che ? gautama ! aneka prakAranuM che. vAyukAyika kendriya OM zarIra kevA saMsthAne che ? patAkA AkAre che. nairayika ro. vai zarIra saMsthAna kevuM che? te be bhede - bhavadhAraNIya, uttaraaikriya. bhavadhAraNIya che ke huMDa saMsthAne che, uttara aikriya paNa huMDa saMsthAne che. ranapabhA pRthvI nairAyika paMro vai zarIra saMsthAna kevuM che ? te be bheda che bAkI badhuM audhikavatuM. ema dhasaptamI nairayika sudhI gaNavuM. tiyaca paro. vaikicazarIra saMsthAna kevuM che? anekavidha saMsthAnavALuM che. e pramANe jalacara-sthalacakhecaranuM paNa che. sthalacaromAM catuuda, parisa-uraparisarya, bhujaparisanuiM paNa ema ja che ema manuSya paMca aikriyazarIra vize paNa jANavuM. asurakumAra bhavanavAsI deva paMcendriya vaikriyazarIra saMsthAna kevuM che? asurakumAranuM zarIra be bhede - bhavadhAraNIya, uttaravaikriya. bhavadhAraNIyanuM samacatustra ane uttarakriyanuM aneka prakAre saMsthAna che. ema svanitakumAra sudhI jANavuM. ema bhaMtaramAM paNa jANavuM - x * ema jyotiSTho saMbaMdhe paNa jANavuM. ema saudharmathI azruta deva vaicizarIra paNa jANavuM. naiveyaka ane kathAtIta vaimAnika devone eka bhavadhAraNIya zarIra che ane te samacaturasya saMsthAnavALuM che. ema anuttarapAtikane paNa che. * vivecana-517 - sUtra saMgama chepaNa tairayikone ati azubha karmodaye baMne zarIra huMDa saMsthAnavALA hoya che. temanuM bhavadhAraNIya zarIra bhavasvabhAvathI ja mULathI chedI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/517 nAMkhela pAMkhavALA, Doka vagerenA rUMvATA ukheDI nAMkhela pakSInA AkAra jevuM ati bIbhatsahunuM saMsthAna hoya. uttara vaikriyA mATe suMdara zarIra karavA dhAre, paNa azubha nAma kamoMdayathI ati azubha thAya che. tethI te paNa huMDasaMsthAna che. tiryaMca paMce ane manuSanuM vaikriya zarIra anekavidha saMsthAnavALuM che, kemake te IcchAnusAra thAya che. bhavanapatithI ayutavaimAnika sudhI devonuM bhavadhAraNIya zarIra bhavasvabhAvathI tavAvidha zubhanAmakarma udaya vaDe samacatustra saMsthAnavALuM che. uttara vaikriya IcchAnusAra thatuM hovAthI vividha AkAre che. vecaka, anuttaramAM prayojana abhAve uttara vaikriya zarIra na hoya, kemake temane gamanAgamana, paricAraNA hotAM nathI - x * have avagAhanA - * sUl-518 - bhagavana vaikriyazarIranI keTalI moTI avagAhanA che ? jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa sAdhika lAkha yojana, vAyu eka ai zarIranI avagAhanA keTalI che ? jaghanya, utkRSTa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga. nairayika paMce4. zarIranI keTalI avagAhanA che? temanI be bhede avAhanA che - bhavadhAraNIya, uttaravaikriya. bhavadhAraNIya zarIravagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTa-500 dhanuSa, uttarapaiAi jaghanya pUrvavatu. utkRSTa 1ooo dhanuSa. ranapabhA pRedI nairayikanI zarIrAvagAhanA ? be bhede - bhavadhAraNIya, uttaraaikriya. jaghanya baMnemAM pUrvavatuM. utkRSTa bhavadhAraNIya sAta ghana, traNa hAtha cha aMgula, uttaraaikriya utkRSTa 15-dhana, aDhI hAtha. [ahIMthI utkRSTa avagAhanA kahI che.) zarkarApabhAnI bhavadhAraNIya avagAhanA paMdara dhanuSa, aDhI hAtha, uttara vaikriya-31 dhanuSa, 1-hAtha che. tAlukApabhAnI bhavadhAraNIya avagAhanA 31dhanuSa-na-hAtha, uttaraaikiya - 6ra dhanuNa-ra hAtha, paMkaNabhAnI bhavadhAraNIya - 62 danuja 2 hAtha, uttarapaikriya-15 dhanuSa che. dhUmapabhInI bhavadhAraNIya-15 nuNa, uttaravaikriya-250 dhanuSa che. tama:prabhA pRthvInI bhavadhAraNIya-50 dhanuSa, uttara vaici-5oo dInuNa che. adhasaptamInI bhavadhAraNIya-500 dhanuSa ane uttarapaikriya1000 dhanuSa utkRSTathI jaNAvI. jaghanya pUrvavatu. tici parovaikriya zarIranI avagAhanA keTalI che? jaghanya-aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTa yojanA zatapRthakatva. manuSya paMce vai* zarIranI avagAhanA ? jaghanya pUrvavatu, utkRSTa sAdhika eka lAkha yojana. --- asurakumAra bhavanavAsI deva paMce zarIranI avagAhanA keTalI che ? te be bheda che * bhava dhAraNIya, uttarapaikriya. bhavadhAraNIya jaghanya AMgulano asaMe bhAga, utkRSTa sAta hAtha, uttara vaikriyamAM utkRSTa lAkha yojana, jAja pUvava4. e pramANe nitakumAra sudhI jANavuM. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 ema sAmAnya vyaMtara, jyotiSa, saudharma-IrAna devone jANavuM. cAvatu azruta karbha sudhI uttaravaikriya samajavuM paNa sanakumArane bhavadhAraNIya avagAhanA utkRSTa cha hAtha, mahendrane emaja, brahmaloka ane lAMtaka devane pAMca hAtha, mahAzuka ane sahasArane cAra hAtha, AnatAdicArane traNa hAtha che. raiveyaka kAtIta vaimaTha deva paMro aizarIranI avagAhanA keTalI che ? jaghanya pUrvavatu, utkRSTa be hAtha. e pramANe anuttarapapAtika deva jANavA. avagAhanA hAtha pramANa hoya. * vivecana-pa18 - vaikriya zarIra jaghanya gulano asaMkhyAtamo bhAga hoya che. te nairayikAdine bhavadhAraNIya aparyAptAvasthAmAM ane vAyukAyane paddhiAvasthAmAM hoya che. utkRSTa sAdhika eka lAkha yojana uttara paikriya devo ane manuSyone hoya che. ahIM ekendriya vAyukAyika jANavA, bIjAne te labdhi saMbhava nathI. temane jaghanya, utkRSTa baMne avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, kemake eTaluM vaikriyazarIra karavAnI tenI zakti che. sAmAnya nairayikamAM - je vaDe bhavadhAraNa karAya te bhavadhAraNIya - janmapAta, avagAhanA-zarIra utkRSTa 500 dhanuSa, uttara vaikriya avagAhanA 1000 dhanuSa pramANa che, te sAtamI narakanI apekSAo jANavI. pachI pratyeka pRthvI nairayikanI avagAhanA kahe che - ratnaprabhAmAM aMgulano asaMkhyAta bhAga prathama utpatti samaye jANavuM. utkRSTa sAta dhanuSya traNa hAtha, cha aMgula, paryAptAvasthAmAM jANavuM. A utkRSTa pramANa paNa teramAM prastaTa vize jANavuM. pUrvanA prastomAM ochuM ochuM zarIra hoya che. te A rIte - prastaTa (1) gaNa hAya, (2) dhanuSa, 2 hAtha, ll aMgula(5) -dhanuSa-10 aMgula, (6) 3-dhanur 2 hAtha 18ll aMgula, (3) 4-dhanuSa 1-hAtha, 3 aMgula, (8) 4 dhanuNa 3 11|| aMgula. (9) 5 dhanuSa, 1 hAtha, 20 aMgula, (10) 6-dhanuSa, 4ll aMgula, (11) 6 dhanuSa 2 hAtha 13 aMgula, (12) 3 dhanuSa 21. aMgula (13) 3 dhanuSa, 3 hAtha cha aMgula. - X - X * e rIte pratyeka pratare pa6/l aMgulanI vRddhi thAya che.. haribhadrasUri kahe che - uttara vaikriya zarIravagAhanA tathAvidha prayatnathI pahelA samaye paNa gulano saMkhyAtamo bhAga pramANa che. utkRSTa 15-dhanuSa ane zI hAtha che. uttaraeNkiya zarIranI avagAhanAnuM pariNAma teramAM pataramAM jANavuM. bAkInA prataromAM pUrvokta bhavadhAraNIya zarIrathI bamaNI avagAhanA che. zarkaraprabhAnA bhAvadhAraNIya zarIra utkRSTa 15-dhanuSa, raso hAtha che. A pariNAma 11mAM pradTe jANavuM. bAkInA pataromAM A pramANe - pratara (1) 3 dhanuSa, 3 hAtha, 6-gAMgula. (2) 8 dhanuSa, 2 hAtha, 9 aMgula. e rIte - X - X * kramaza: traNa hAtha ane traNa aMgula umeratA javA. e rIte pratara pariNAma prApta thAya. * x Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-I-518 29 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 -x* have utkRSTathI uttarapaikriyanuM parimANa kahe che - 31 dhanuSa, 1-hAtha. A pramANa agiyAramAM pratanuM jANavuM. bAkInA pataromAM potapotAnA bhavadhAraNIya zarIpramANa apekSAe bamaNuM bamaNuM jANavuM. trIjI vAlukApabhAmAM utkRSTa bhavadhAraNIya avagAhanA 31-dhanuSa, 1-hAtha che. e navamAM pratarane AzrIne kahyuM che bAkInA prataromAM A rIte - (1) 15 dhanuSa, 2 hAtha, 12 gula, (2) 13 dhanuSa, 2 hAya, all gula * * * * e rIte pratyeka prataramAM sAta hAtha ane 19 gula umeratA javAthI badhAM prataranA pariNAma maLaze. * * * * * uttara vaikiyanuM utkRSTa pramANa-62 dhanuSa, 2-hAtha che. A pramANa navamAM prataranI apekSA che. bAkInA prataromAM potapotAnA bhavadhAraNIya zarIra pramANathI bamaNuM bamaNuM samajavuM. cothI paMkaprabhAmAM utkRSTa bhavadhAraNIya avagAhanA 6ra-dhanuSa 2 hAtha che. A pramANa sAtamAM prataranuM jANavuM. bAkInA prataromAM A pramANe che - (1) 31 dhanuSa 1 hAya, (2) 36 dhanuSa, 1-hAya 20 aMgula, (3) 41 dhanuSa 2 hAtha 16 gula, (4) 46 dhanuSa 3 hAtha 12 gula, (5) para dhanuSa 8 aMgula, (6) pa7 dhanuSa, 1 hAtha, 4 aMgula, (7) sUtrokata pramANa. pratyekamAM 5 dhanuSa 20 aMgulanI vRddhi karelI che * * * * * uttara vaikriyanuM utkRSTa parimANa 125 dhanuSpa hoya, te sAtamAM prata che. bhavadhAraNIyathI bamaNuM jANavuM.. pAMcamI dhUmaprabhA pRthvImAM utkRSTa bhavadhAraNIya avagAhanA 15-dhanuSa che. te pAMcamAM prataranI che pUrvanA cAra pataronI A pramANe - (1) 62 dhanuSya 2 hAtha, (2) 98 dhanuNa 1 veMta, (3) 93 dhanuSa 3 hAya, (4) 109 dhanuSa 1 hAtha tha veMta. dareka prataramAM 15-dhanuSa, rA hAtha vadhArela che. *x-x- uttara vaikriyanI avagAhanA 250 dhanuSa che. bAkI bhavadhAraNIyathI bamaNuM kahevuM. - chaThI ta:prabhA pRthvImAM utkRSTa bhavadhAraNIya zarIra 50 dhanuSa che. te bIjA prataramAM che. (1) 15 dhanuSa, (2) 18lii dhanuSa pratyeka pratare 6zA dhanuNa umeryA che. * * * * * uttavaikriyanuM parimANa utkRSTathI 50 dhanu hoya che. prathamanA be pataramAM sva bhavadhAraNIyathI bamaNI avagAhanA che. sAtamI naka pRthvImAM bhavadhAraNIya zarIra utkRSTa 500 dhanuSya pramANa che. uttara vaikriya 100 dhanuSa che. * x - - tiryaMca paMceo vaio zarIra utkRSTa yojana zatapRthakava. kemake temane tethI vadhu moTe raeNkriya zarIra karavAnI zakti nathI. manuSyone sAdhika lAkha yojana paikriya zarIra hoya che, kemake viSNukumAra Adie tevuM zarIra karyAnuM saMbhaLAya che. paMce tiryaca, manuSyane jaghanya zarIra aMgulano saMkhyAta bhAga che, asaMkhyAta bhAga nahIM. kemake tathAvidha prayatnono saMbhava nathI. bhavanapatithI IzAnadeva paryanta pratyekane jaghanya bhavadhAraNIya vaikriya zarIranI avagAhanA aMgalano asaMkhyAtabhAga che, te utpatti samaye jANavI. utkRSTa sAta hAthe che, uttara vaikriya utkRSTAvagAhanA lAkha yojana che. uttara vaikriya ayyata kalpa sudhI hoya che. pachI vaikriya na saMbhave. zeSa sUtrArthavat che. bhavadhAraNIya zarIra vividha prakAre hoya juduM juduM kahe che - paMratu vizeSatA e che ke - sanakumAra ko utkRSTAvagAhanA cha hAtha che. ema ja mAhendramAM paNa kahevuM. A pramANa sAta sAgaropama sthitika devone AzrIne che, be-traNa di sAgaropama sthitikane A pramANe- bhavadhAraNIya zarIravagAhanA be sAgaropamavALAne purA sAta hAtha, traNa sAgaropamavALAne cha hAtha ane 11 hAtha. cAra sAgaropamavALAne 6-11 hAtha, pAMca sAgaropamavALAne 6-11 hAtha ane cha sAgaropamavALAne 6-111 hAtha jANavuM. - X - X * ahIM jaghanya avagAhanA bhavadhAraNIyanI badhe aMgulano asaMkhyAta bhAga prasiddha che. tene choDIne ukUTAvagAhanA kahe che-- brAhAloka ane lAMtakamAM pAMca hAthanuM zarIra che. jo ke lAMtaka, brahAlokanI upara che, samazreNIe nathI, to paNa zarIrapramANanI vicAraNA hovAthI devalokanI vivakSA karI nathI. kemake banne devaloke eka hAtha ghaTe che. zeSa nRtyartha sUtrArtha mujaba jANavo. ahIM brahmaloka ane lAMtakamAM je pAMca hAtha kahA, te cauda sAgaropamAM sthitika devone AzrIne jANavuM. bAkInA sAgaropamasthitika devone vize A pramANe che - sAta sAgaropame cha hAtha, ATha sAgaropama - 5-6/11 hAtha, nava sAgaropame - 5-511 hAya, daza sAgaropame pa-4/11 hAya, lAMtakamAM - 11 sAgaropame - pa-2 hAya, bAra sAgaropame - pa-hAtha, tera sAgaropame 5-5 hAtha utkRSTAvagAhanA jANavI. | mahAzuka ane sahasAramAM utkRSTa cAra hAtha bhavadhAraNIya zarIra hoya che. A pramANa sahasAra ko rahela 18-sAgaropama sthitika devone AzrIne jANavuM. bAkInA sAgaropama sthitika devomAM A pramANe che - mahAzukamAM sthiti cauda sAgaropame utkRSTa bhavadhAraNIya zarIra saMpUrNa pAMca hAtha, paMdara sAgaropame 4-11 hAtha, soLa sAgaropame 4-11 hAtha, sattara sAgaropame 4-6/11 hAtha ane sahasAra devomAM 13sAgaropama sthitikamAM 4-11 ja che. AnatAdi cAra ko traNa hAthanuM bhavadhAraNIya zarIra hoya, te azruta kalpa 22-sAgaropamasthitika devane AzrIne samajavuM, bAkInA sAgaropamanI sthitivALAne A pramANe che - Anata o paripUrNa 18 sAgaropame utkRSTa cAra hAthanuM bhavadhAraNIya zarIra hoya. 19 sAgaropame 3-211 hAtha zarIra, prANata ko 19-sAgaropamavALAne teTaluM ja, prANata ko 20-sAgaropamavALAne 3-11 hAtha zarIra, AraNa kalo 20sAgaropamavALAne teTaluM ja, paNa 21-sAgaropamAvAyuvALAne 3-1/11 hAtha zarIra, yuta kaje 21-sAgaropamAyukane teTaluM ja, 22-sAgaropame purA traNa hAtha zarIra che. zaiveyaka kapAtIta devane eka bhavadhAraNIya zarIra hoya ItyAdi vicAra karyo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/518 vizeSa e - utkRSTathI be hAya pramANa zarIra hoya. te tyAM 31-sAgaropamavALAne AzrIne che. bAkInA sAgaropama sthitikane A pramANe bhavadhAraNIya zarIra jANavuM - pahelA traiveyake-22-sAgaropame traNa hAya, tyAM ja 23-sAgaropama sthitivALAne 2-8/11 hAtha zarIra, bIjuM caiveyaka-23-sAgaropame teTaluM ja, 24-sAgaropame - 2-7/11 hAtha zarIra, trIjA traiveyake 24-sAgaropame teTaluM ja, 25-sAgaropamavALAne 2-6/11 hAya zarIra, cothA traiveyake 25-sAgaropamavALAne teTaluM ja, 26-sAgaropamavALAne 2-5/11 hAtha zarIra che. pAMcamAM praiveyake 26-sAgaropamavALAne teTaluM ja, 27-sAgaropamavALAne 2-11 hAtha bhavadhAraNIya zarIra hoya. chaTThA praiveyake 27-sAgaropamavALAne eTaluM ja, 28-sAgaropamavALAne 2-3/11 hAtha zarIra, sAtamAM caiveyake 28-sAgaropame teTaluM ja, 29-sAgaropamavALAne 2-2/11 hAya zarIra. AThamAM traiveyake 29sAgaropamavALAne teTaluM ja, 30-sAgaropamavALAne 2-1/11 hAya zarIra. navamAM traiveyake 30 sAgaropamavALAne teTaluM ja che, 31-sAgaropamavALAne paripUrNa be hAtha zarIra hoya. 31 e pramANe anuttara devonuM sUtra kahevuM. bhavadhAraNIya zarIra utkRSTa eka hAtha pramANa kahevuM. e 33-sAgaropama sthitika devane AzrIne jANavuM. vijayAdi cAra vimAne jemanI sthiti 31-sAgaropama che, temane saMpUrNa be hAtha pramANa zarIra che. jemanI madhyama 32-sAgaropama sthiti che, temane 1-1/11 hAya zarIra che. sarvArthasiddha mahAvimAnamAM 33-sAgaropame eka hAtha zarIra che. vaikriya zarIrAvagAhanA kahI, have AhAraka zarIrU * sUtra-519 - bhagavan ! AhAraka zarIra keTalA bhede che ? gautama ! ekAkAra che. jo ekAkAra che, to zuM manuSya AhAraka che ke manuSya AhAraka che ke manuSya AhAraka ? manuSyAhAka zarIra che, amanuSyAhAraka nathI. jo manuSya Aha che, to zuM saMmUrttima manu AhA che ke garbhaja manu Ahara, saMmUrttima nathI, garbhaja manu Aha che. jo garbhaja manu Aha zarIra che, to zuM karmabhUmi, akarmabhUmi ke tadvipa garbhaja manu Aha zarIra che ? karmabhUmi hoya, bAkInA baMnene na hoya. jo karmabhUmija garbhaja manu AhA zarIra hoya to zuM saMkhyAta varSAyune hoya ke asaMkhyAtavane ? saMkhyAta varSAyu karmabhUmi-bhaja manu Aha zarIra hoya, asaMkhyAna hoya jo saMkhyAta varSa ka garbhaja manu AhA zarIra hoya to patine hoya ke aparyAptane hoya ? paryAptane hoya, patine nahIM. jo pApti saMkhyAtA varSa ka ga A za che, to zuM sabhyadRSTine hoya ke mithyArdaSTine ke mizradRSTi ne hoya ? samyagdaSTi paryAptA prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 saMkhyAta vaNu karmabhUmi garbhaja AhAraka zarIra hoya, mithyArdaSTi ke mizrardaSTine na hoya. 32 jo sabhya, paryApta saMkhyAta ka garbhaja manu AhA zarIra hoya to zuM saMyatane hoya ke asaMyata ke saMtasaMyatane ? saMyata sabhyadRSTi paryAptA saMkhyAtAyuSka garbhaja karmabhUmija manuSya AhAraka zarIra hoya, asaMya ke saMyatAsaMyata na hoya.ya jo saMyata sabhya paryApta saMkhyAyu ka garbhaja manu AhA zarIra che, to zuM pramatta saMyata hoya ke apramatta saMya? pramatta saMyata samyagdaSTi paryAptA saMkhyAtAyu ka ga manu AhA zarIra hoya, paNa apramatta na hoya. jo pramatta saMyane hoya to zuM Rddhi prAptane hoya ke Rddhi apAptane? RddhiprApta pramatta saMyata samyagdRSTi paryApta saMkhyAtAyu ka garbhaja manu AhA zarIra hoya, paNa Rddhi prAptane nAM hoya. bhagavan ! AhAraka zarIra saMsthAna kevuM che? samacaturasa. AhAka zarIranI avagAhanA keTalI che ? jaghanya kaMIka nyUna eka hAtha, utkRSTa saMpUrNa eka hAya. * vivecana-519 : sUtra sugama che. sarva sAvadhayogothI samyak virAma pAme te saMyata-sarvavirati cAritrI. asaMyata-avirati samyak dRSTi, saMyatAsaMyata-dezaviratidhara. pramata-mohanIyAdi karmodaya prabhAvathI saMjvalana kaSAya, nidrAdimAMnA koIpaNa pramAdanA yogathI saMyamayogamAM sIdAtA te. teo prAyaH gacchavAsI hoya, temane kvacit anupayoga saMbhave che. tethI viparIta te apramata. te prAyaH jinakalpika, parihAravizuddhika, yathAlaMdakalpika pratimA pratipanna hoya. niraMtara upayogavAnlR saMbhave che. jinakalpikAdi labdhino upayoga na kare. kemake tevo temano kalpa che. je gacchavAsI AhAraka zarIra kare teo paNa tyAre pramAdayukta hoya che, AhAska zarIra tajatAM paNa pramAdavALA hoya che. kemake AtmapadezonuM audAskine vize saMharaNa karavA vaDe vyAkuLapaNuM hoya. aMtarmuhUrta AhAraka zarIra rahe. - 4 - 4 - apramattano niSedha karyo che. RddhiprApta - AmoMSadhi Adi Atmika zaktine prApta. te sivAya Rddhi aprApta. prathamathI viziSTa uttarottara apUrva apUrva arthano pratipAdaka, zrutapravezaka, zruta sAmarthyathI tIvra ane tIvratara zubha bhAvanAe caDhato apramatta thaI Rddhi prApta kare. kahyuM che - apramatta, zrutasAgaramAM pravezI avadhi Adi jJAna ke koSThAdi buddhi pAme che. tene cAraNa, vaikriyAdi labdhi, mAnasika baLa Adi guNo pragaTe che. mana saMbaMdhI paryAyo jene che te mAnasa paryAya ke manaHparyAya. koSThabuddhi - koThAnA dhAnya mAphaka je buddhi AcAryanA mukhathI nIkaLela sUtrArthane te ja rUpe dhAraNa kare ane kAlAMtare vismRta na thAya te. padAnusArI - eka sUtra padane jANI bAkInuM na sAMbhaLavA chatAM yathArthapaNe jANe. bIja buddhi-eka paNa arthapadane anusarI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-I-519 34 bAkInuM na sAMbhaLavA chatAM ghaNAM arthane jANe che. sauthI uttama praka prApta bIjabuddhi gaNagharone hoya che, teo utpAdAdi tripadI sAMbhaLI dvAdazAMgInI, sthanA kare che. cAraNa, vaikriya, sarvoSadhitAdi labdhi paNa apamata saMyatane prApta thAya che. vAra - atizaya caraNa gamana zakti, te viziSTa gamana arthamAM che. * x * cAraNa be bhede jaMghAcAraNa, vidhAcAraNa. cAstri ane tapavizeSanA prabhAvathI jemane gamanavizeSanI labdhi utpanna thaI che, te jaMghAyAraNa. vidhA sAmarthyathI gamana labdhi utpanna thaI che, te vidhAcAraNa, jaMghAcAraNa cakavaradvIpa sudhI javA samartha che, vidhAcAraNa naMdIzvaradvIpa sudhI javA samartha che. jaMghAcAraNa sUryanA kiraNonI nizrA karIne jAya, vidhAcAraNa paNa tema ja jAya. jaMghAcAraNa choka pagale cakavaradvIpe jAya, pAchA pharatAM eka pagale naMdIzvaradvIpe, bIje pagale sva sthAne Ave. meru parvata jAya to eka pagale paMDaka vana, pAchAM pharatAM eka pagale naMdanavana, bIjA pagale svasthAne Ave. cAstriAtizayathI jaMghAcaraNa thAya, labdhi upayogamAM pramAdanA saMbhavathI te kSINa thatAM pAchA pharatAM be pagale Ave che. vidhAyAraNa eka pagale mAnuSottara pati jAya, bIjA pagale naMdIzaradvIpa jAya, coka pagale svasthAne pAchA phare. pahelAM pagale naMdanavana, bIjA pagale paMDaka vanamAM jAya, pAchA pharatAM eka pagale svasthAne Ave, kemake vidhAnA sAmarthyathI jAya, abhyAsathI vighA vadhu chUTa thatA vadhu zaktino saMbhava hovAthI eka pagale svasthAne Ave che. * * * * * * * jenA sarva viSTA mUgAdi auSadharUpa che, te sarvoSadhi labdhivALo kahevAya. - x* ahIM Adi zabdatI AmA~Sadhi labdhi grahaNa karavI. mAkarSa - sparza, maufdha - roga nivAraka zakti. apramata saMyata e labdhi prApta karI, pachI pramatta thAya, tenuM ja ahIM prayojana che, mATe kahyuM - Rddhi prApta pramata saMyata AhA. (zaMkA) manuSyane AhAka zarIra che, ema kahevAthI manuSyane na hoya, te spaSTa che, to paNa nirarthaka te kathana kema karyu? (samAdhAna) ziSyo traNa prakAre - (1) udghaTitajJa - arcanuM udghATana karI jANanAra buddhimAnuM. (2) madhyamabuddhi - pUrvokta thapinigamya ane jANe (3) paMcita-vistArathI kahelA ane jANe, anya rIte nahIM, tevA ziSyonA upakAra mATe apavigamya pratipakSarUpa arthanA niSedhanuM kathana karela che.- X - X - X - AhAka zarIranA bhedAdi kahyA. have taijasa zarIra - * sUtra-520,521 : pira bhagavAna ! taikta zarIra keTalA bheTe che ? pAMca bheda * ekendriya cAvata paMcendriya saijasa zarITa oke taijasazarIra keTalA bhede che ? pAMca bheda * pRedI cAvatu vana eka azarIra. e pramANe audArika zarIranA bhedAnusAra taijasa zarIrano paNa caurindriya jIvo sudhI bheda kahevo. bhagavAna ! paMce taiksa [22/3] prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 zarIra keTalA bheda che ? cAra bheda - nairayi% yAvatu deva taijasazarIra. nairayikanA aikiya zarIra mAphaka taijasanA paNa be bheda kahevA. paMcendriya tiryaMca ane manuSyone audArikazarIra va4 bhedo kahevA. devone vaikriya zarIrano bheda kahyo, tema saviisaddha sudhI kahevo. bhagavAna ! taijasa zarIra kevA saMsthAnavALuM che ? aneka prakAre. kendriya vaijaya zarIra kevA saMsthAnavAnuM che ? aneka prakAre. pRvIkAyika eka a & kevA saMsthAne che? masUra caMdrAkAre. ema audArika saMsthAnAnusAra caurindriya jIvo sudhI kahevuM. nairayika taijasa zarIra kevA saMsthAne che ? vaidica mAphaka kahevuM. paroDha tici ane manuSyo temanA dArika zarIra mAphaka kahevA. devonuM taijasa zarIra saMsthAna aikicazarIravatu anuttarapAtika sudhI kahevuM. [51] bhagavat ! mAraNAMtika samuThThAtathI samavahata taijasazarIranI zarIrAvagAhanA keTalI che ? vistAra, jaDAImAM zarIra pramANa maw. laMbAImAM janyathI aMgulano asaMkhyAtabhAga. utkRSTa lokAMtathI lokAMta sudhI. mAramAMtika samughAtathI mukata ekendriya jIvanA taijasazarIranI avagAhanA keTalI che ? ema ja che. ema yAvata pRnlothI vanaspatikAya sudhI jANavI. mAraNAMtika samughAtathI samavahata beIndriyanI zarIravagAhanA ? vistAralaDAI-janya bhAI audhikava4. utkRSTa tIcharalokathI lokata sudhI. ema caurindriya sudhI kahevuM. mAraNAMtika samughAta yukta nairasikanA taijasazarIranI zarIravagAhanA ? vistAra-jADAI zarIra pramANa, laMbAI jaghanya sAdhika 1ooo yojana, utkRSTa sAtamI naska sudhI, tIkhuM svayaMbhUramaNa samudra sudhI, ulokamAM paDakavananI puSkariNI sudhI hoya. mAraNAMtika samuthI paMce tiryaMcanA taijasa zarIranI avagAhanA ? beIndriyava4 jANatI. bhagavAna ! cAvatuM manuSyanI ? manuSyothI lokAMta sudhI. - asurakumAranI 7 vistAra ane jADAImAM zarIra pramANa, laMbAImAM janya aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTa trIjI naka pRnInA adho caramAMta sudhI, tIrNa cAva4 ravayaMbhUramaNa samudranI bAhya vedikAMta sudhI, upara ISatAmArA pRdI sudhI hoya che, ema nitakumAra sudhI taijasa zarIravagAhanA jANavI. vyaMtara, jyotiSa, saudharma, IzAna devone ema ja bhaNavA. mAraNAMtika samuddhAtathI yukta sanakumAra devanA taijasa zarIranI keTalI avagAhanA che ? vistAra ane jADAImAM zarIra pramANa, laMbAImAM jaghanyathI aMgulano asaMkhyA bhAga, utkRSTa nIce mahApAtALa kaLAno be tRtIyAMza bhAga, tINuM svayaMbhUramaNa samudra sudhI, upara azrutakalpa sudhI, e pramANe sahastrAra deva sudhI jANavuM. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/520,521 mAraNAMtika samu yukta AnatadevanA hai zarIranI ava keTalI che? vistAra-jADAI-laMbAI upara mujaba, utkRSTa adholaukika grAma sudhI, tIchu manuSyoga, uMce acyutakA sudhI. ema AraNa sudhI jANavuM. arayuta devane ema ja samajavuM, paNa upara pota-potAnA vimAna sudhI hoya. maraNa samudghatiyukta traiveyaka devanI hai za avagAhanA ? vistAra, jADAImAM zarIrapamANa, laMbAI jaghanyathI vidhAdhara zreNI sudhI, utkRSTa adholaukika grAma sudhI, tIchuM manuSyakSetra paryanta, upara potapotAnA vimAna sudhI hoya. anuttaraupapAtikane ema ja jANavuM. bhagavan ! kAmaNa zarIra keTalA bhede che ? pAMca ekendriya yAvat paMcendriya kAmaNa zarIra. ema taijasazarIrano bheda, saMsthAna, avagAhanA kahyA tema anuttarIpappAtika sudhI badhuM kahevuM. * vivecana-520,521 : A taijasa zarIra badhAMne avazya hoya che. tethI jema ekendriya yAvat caurindriyamAM audArika zarIrano bheda kahyo. tema vaijasazarIrano bheda kahevo. paMce taijasa zarIranA vicAramAM nAkathI deva paryanta cAra bhede taijasazarIra che. temAM nArakanA taijasazarIramAM vaikriya zarIra mAphaka paryAptA-aparyAptAnA be bhedo kahevA, jemake - jo naira paMce taijasa zarIra che to zuM ratnaprabhA pRthvI nairayika taijasa zarIra che ke yAvat adhaHsaptamI? ItyAdi - X + X - 1 * paMcetiryaMca, manuSyone pUrve audAki zarIrano bhedavat ahIM paNa kahevuM. jemake - bhagavan ! taijasa zarIra tiryaMca paMcendriyanuM keTalA prakAre che ? ItyAdi. devAno vaikriyazarIrano bheda kahyo, tema vaijasazarIrano bheda kahevo. - X - - 35 taijasazarIranA prakAra kahyA have tenuM saMsthAna kahe che, te sUtra sugama che. ahIM jIva pradezAnusArI taijasa zarIra che. tethI te te yonimAM audAski ke vaikriya zarIrAnusAra jIvapradezonuM je saMsthAna hoya te ja taijasazarIranuM saMsthAna hoya. jemAM deva, nArakane vaikriya, bAkInAne audArika kahyA mujaba hoya. have taijA zarIranI avagAhanA - temAM nairayika Adi mAraNAMtika samudghAtathI yukta jIvonI vivakSA karyA sivAya sAmAnya saMsArI jIvanuM taijasazarIra avagAhanAthI kahyuM. temAM vikhuMbha-udarAdino vistAra, bAhalya-chAtI ane pIThanA bhAganI sthULatA, te taijasazarIravagAhanA zarIpramANa che. laMbAI jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtabhAga che. A avagAhanA taddana pAse rahelA ekendriyomAM utpanna thatAM ekenI apekSAe che. utkRSTAvagAhanA lokAMtathI lokAMta sudhI hoya. arthAt adholokAMtathI urdhvalokAMta sudhI hoya. A avagAhanA pramANa sUkSma ke bAdara ekendriyanI apekSAe jANavuM, bIjA jIvanI apekSAe nahIM, kemake bIjAne saMbhava nathI, - 4 - adholokAMte vartato ekendriya urdhvalokAMte ke urdhvalokAMte vartato ekendriya adholokAMte utpanna thavAne 36 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 yogya hoya tyAre tene mAraNAMtika samudghAta karatAM uparokta zarIrAvagAhanA hoya che, e kathana mujaba pRthvI Adi pAMceno vicAra karavo - 4 - 4 - beIndriya sUtramAM laMbAI vaDe jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa vaijA zarIranI avagAhanA hoya, jyAre Avo aparyApta beIndriya potAnI najIkanA pradezamAM ekendriyAdipaNe utpanna thAya tyAre jANavI athavA je zarIramAM samudghAta kare, te samuddAta vaDe zarIrathI nIkaLelA taijasa zarIranI avagAhanAno AyAma vikhaMbhathI vicAra karAya che. paNa zarIra sahita taijasa zarIranI avagAhanA vicArAtI nathI. jo ema na hoya to bhavanapatyAdinI avagAhanA jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtabhAga kahevAze, tenI sAthe virodha Avaze. kemake bhavanapatyAdinuM zarIra sAta hAtha Adi pramANa che. tethI moTA zarIravALA beIndriya potAnA najIkanA pradezamAM ekendriyapaNe utpanna thAya tyAre A avagAhanA jANavI ane utkRSTa avagAhanA tIMchalokathI adho ke urdhva lokAMta jANavI. teTalI avagAhanA beIndriyanA ekendriyamAM utpatti AzrIne samajavI. - 4 - x - tIrkAlokanA grahaNanuM kAraNa e che ke - prAyaH beIndriyanuM svasthana tIIloka che. anyathA adholokamAM eka bhAgamAM adholaukika grAmAdimAM paNa tathA urdhvalokanA eka bhAgamAM paMDakavanAdimAM paNa beIndriyano saMbhava che, tenI apekSAe A avagAhanA samajavI. e pramANe teIndriya, caurindriya kahevA. vairayika sUtramAM laMbAI vaDe jaghanyathI sAdhika 1000 yojana kahyA. te A rIte - valayamukhAdi cAra pAtALa kaLazo lAkha yojana uMDA che. tenI ThIkarI 1000 yojana jADI che, teonI nIceno trIjo bhAga vAyuthI bharelo che, uparano trIjo bhAga saMpUrNa pANIthI bharelo che, varaceno trIjo bhAga vAyu ane pANInA vadhavA-ghaTavAnA svabhAvavALo che. temAM jyAre koI sImaMtakAdi nakAvAsomAM vartato nairayika je pAtALakaLaza najIka che, te potAnA AyukSayathI nIkaLIne 1000 yojana pramANa kaLazanI bhIMtane bhedI pAtALakaLazanA bIjA ke trIjA vibhAgamAM matsyapaNe utpanna thAya tyAre mAraNAMtika samudghAta karatA nairayika sAdhika hajAra yojana pramANa taijasa zarIrAvagAhanA hoya utkRSTa avagAhanA sAtamI naska sudhI tathA tIrdI svasaMbhUramaNa samudra sudhI, urdhvalokamAM paMDakavananI puSkariNI sudhI jANavI. - x - jyAre nIcenI sAtamI napRthvIno nAka svayaMbhUramaNa samudranA aMte ke paMDakavanamAM puSkariNInAM matsyarUpe utpanna thAya tyAre hoya che. tiryaMcaja paMcendriyane utkRSTa tIrthAlokathI lokAMta sudhInI avagAhanA hoya che. ahIM paNa beIndriyavat vicAravuM. kemake ekendriyomAM tiryaMca paMcenI utpatti saMbhave che. manuSyanI samaya kSetrathI lokAMta sudhI avagAhanA hoya che. jemAM samayapradhAna che, te samayakSetra. aDhI dvIpa pramANa kSetramAM sUryAdinI gamanakriyA vaDe vyakta samaya Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-/-/520,521 nAme kALadravya che, te samayakSetra eTale manuSya kSetra kahevAya che. tyAMthI urdhva, adho lokAMta pramANa manuSyanA vaijasazarIranI avagAhanA hoya, kemake manuSyano paNa ekendriyamAM utpattino saMbhava che. samayakSetra sivAya anyatra manuSyano janma ane saMharaNa asaMbhavita hovAthI adhika avagAhanA na saMbhave. 39 bhavanapatithI IzAna devone jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtabhAga hoya, kemake te jIvo ekendriyomAM upaje che. jyAre potAnA AbharaNAdimAM Asakti ke mUrchAvALA thAya, tenA ja pariNAmavALA thAya tyAre AbharaNAdi pRthvIkAyamAM utpanna thAya che. tyAre A jaghanyAvagAhanA hoya. - 4 - 4 - utkRSTathI nIce trIjI nakapRthvInA adho caramAMta sudhI, tIrcha svayaMbhUramaNa samudranI bAhya vedikAMta sudhI tathA urdhvalokamAM iSatpAjhmArA sudhI hoya che. te A rIte - bhavanapatyAdi deva prayojana vaza trIjI nakanA caramAMta sudhI jAya, tyAM gayelo koI sva AyukSaya thavAthI marIne tIrcha svayaMbhUramaNa samudranI bAhya vedikAMte ke iSatpAbhArA pRthvInA aMta bhAge pRthvIkAyikapaNe utpanna thAya, tyAre utkRSTa upara kahyA mujaba haijA zarIra avagAhanA hoya che. na sanatkumAranI jaghanya avagAhanA kaI rIte? teo tathA bhavasvabhAvathI eke ke vikalemAM na upaje, paNa tiryaMca paMce ane manuSyomAM upaje che. tethI meru AdinI vAva vageremAM snAna karatAM sva bhavAyu kSayathI tyAM ja potAnI pAsenA matsyapaNe upaje tyAre aMgulano asaMkhyAtabhAga pramANa hoya. athavA pUrvabhava saMbaMdhI mAnuSIstrIne manuSye bhogavelI jANI ati anurAgathI AvIne AliMge che, AliMgIne tenA avAcya pradezamAM potAnuM puruSa cihna nAMkhI kALa karI puruSa bIjarUpa tenAja garbhamAM utpanna thAya tyAre hoya che. utkRSTathI nIce lAkha yojana uMDA pAtALakaLazonA bIjA vibhAga sudhI hoya. tI svayaMbhUramaNa samudra sudhI, upara acyutakA sudhI hoya che. te A rIte - anya devanI nizrAthI sanatkumArAdi acyutakA sudhI jAya, tyAM matsyAdi jaMtu vAva vageremAM na hoya, tyAM sva Ayu kSaya thatAM tIrchA svayaMbhUramaNa samudranA aMte ke nIce pAtALa kaLazonA vAyu ane pANInI vRddhi-hAni jemAM che evA trIjA vibhAgamAM matsAyAdipaNe upaje tyAre tIMchAM ke adholoka sudhI pUrvokta krame taijasa zarIranI avagAhanA hoya che. ema sahasAradeva sudhI kahevuM. AnatadevanI jaghanya vaijasazarIra avagAhanA temaja che. [zaMkA] AnatAdi devo manuSyomAM ja upaje che ane manuSyo manuSya manuSyakSetramAM ja hoya to tenI avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga kaI rIte hoya ? koI Anatadeva manuSya saMbaMdhI pUrvabhavanI strIne manuSya bhogavelI jANI, najIkamAM mRtyu hovAthI viparIta svabhAvathI, vicitra catrithI, karmanI gati aciMtya hovAthI ane kAmavRtti malina hovAthI - 4 - ati anurAgathI AvI, gADha AliMgI, teNInI yonimAM puruSa cihna nAMkhI ati mUrchAvALo thaI, Ayu kSaye kALa karI te strInA ja garbhamAM manuSya prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 bIjamAM manuSyapaNe upaje. manuSyabIja jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI bAra muhUrta rahe che. - 4 - 4 - tethI bAra muhUrtamAM bhogavelI strIne AliMgana karI, marI tyAM ja manuSya thAya. utkRSTathI adholaukika grAma sudhI, tIrcha manuSya kSetra sudhI, upara acyutakalpa sudhI tenI avagAhanA jANavI. Avatadeva anyadevanI nizrAthI acyuta O jAya, tyAM jaI kALa karI adholaukika grAma ke manuSya kSetramAM paryanta bhAge manuSya thAya. ema prANata, AraNa ane acyuta devo saMbaMdhe paNa jANavuM. acyuta devane paNa jaghanya ane utkRSTathI taijasa zarIranI avagAhanA e pramANe che. paraMtu sUtramAM uMce sva vimAna sudhI hoya che, tema kahevuM. paNa acyutakA sudhI hoya tema na kahevuM. kemake acyutavALAne acyuta sudhI kema ghaTe ? tethI upara potAnA vimAno sudhI ema kahyuM. traiveyaka ane anuttara devo tIrthaMkarane vaMdanAdi paNa tyAM ja rahIne kare, Agamanano asaMbhava hovAthI aMgulano asaMkhyAtabhAga pramANa temanAmAM na ghaTe. paNa vaitADhya parvatamAM vidhAdhara zreNImAM utpanna thAya tyAre svasthAnathI nIce vidhAdhara zreNI sudhI jaghanya vaijasa zarIrAvagAhanA hoya. tethI vadhu jaghanay avagAhanA na saMbhave. utkRSTa adholaukika gAma sudhI hoya, kemake tethI nIce utpatti na saMbhave. jo ke vidhAdhara - vidhAdharI naMdIzvaradvIpa sudhI jaI saMbhoga paNa kare, to paNa manuSyakSetra bahAra manuSya garbhamAM na upaje. tethI tIrgha manuSya kSetra sudhI kahyuM. e pramANe taijasa zarIra vize kahyuM. taijasanA nitya sahacArItvathI have kArpaNa kahe che te taijasa mAphka jIvapradezAnusArI saMsthAnavALuM che, taijasazarIra vat kAryaNa paNa kahevuM. Ama anuttaraupapAtika sudhI kahevuM. have pudgala cayana kahe che - 38 1 * sUtra-522 : bhagavan ! audArika zarIranA pudgalo keTalI dizAthI AvIne ekaThAM thAya che ? gautama ! vyAghAtanA bhAve cha dizAthI, vyAghAtane AzrIne kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca dizAthI AvIne ekaThAM thAya che. bhagavan ! vaikriya zarIranA pudgalo keTalI dizAthI AvIne ekaThA thAya? avazya cha dizAthI ekaThAM thAya. e pramANe AhAraka zarIramAM paNa jANavuM. taijasa ane kArpaNa zarIrane audArikavartI jANavuM. bhagavan ! audArika zarIranA pudgalo keTalI dizAthI AvI upayane pAme che? cayavat ja jANavuM cAvat kArpaNa zarIranA pudgalo e pramANe upacaya ke apacayane pAme che. bhagavan ! jene audAkizarIra che, tene vaikriya hoya ? jene vaikriya zarIra che, tene zuM audAki zarIra hoya? gautama ! jene audArika zarIra che, tene Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 21/-I-522 vaici zarIra kadAca hoya - kadAca na hoya, jene vaikriya che tene audArika zarIra kadAca hoya - kadAca na hoya. bhagavAna ! jene audArika zarIra che, tene AhAka zarIra hoya ? jene AhAraka che tene audArika hoya ? audArika zarIravALAne AhAraka zarIra kadAca hoya-kadAca na hoya, AhAka zarIravALAne audArika zarIra avazya hoya. jaine audAki che tene taijasa zarIra hoya ? jene vaijasa che tene dArika zarIra hoya? audArikavALAne taiksa zarIra avazya hoya, taijasavAlAne audArika zarIra kadAca hoya - kadAca na hoya. e pramANe kAmaNa zarIra saMbaMdhe paNa jANavuM. jene vaikriya zarIra che tene AhAraka hoya ? AhAraka zarI che tene vaikriya hoya tema * * * * - na hoya. taijasa, kAmaNano vicAra audArika sAthe AhAkano karyo, tema karavo. taijasa zarIra che, tene kAmaNa hoya? kAmaNa zarIra che. tene taijasa hoya ? te baMne avazya paraspara hoya che. - 4 - * vivecana-522 - bhagavan! keTalI dizAthI AvI pudgalo svayaM caya pAme che? koIpaNa prakArano vyAghAta na hoya to cha dizAthI Avela pugalono caya thAya che. jyAM basa nADInA madhya bhAgamAM ke tenI bahAra rahela dArika zarIravALAnI eka paNa dizA lokathI pratibaMdhavALI nathI, evA tivyaghAta sthaLe rahelAne avazya che e dizAthI pagalonuM Agamana thAya che. vAghAta - aloka vaDe pratibaMdha thavo. te vyAghAtane AzrIne kadAca traNa dizAthI, cAra dizAthI, pAMca dizAthI caya thAya che. kaI rIte ? dArika zarIrI sUkSama jIvane jyAM upara lokAkAza nathI, tIkhuM pUrva dizAmAM ke dakSiNa dizAmAM lokAkAza nathI evA sauthI uparanA prataramAM agnikoNanA lokAMte rahela jIvane adho-pazcima-uttaradizA rUpa traNa dizAthI AvelA pudgalono upacaya thAya. kemake bAkInI traNa dizA alokathI vyApta che. jo te jIva pazcima dizAne AzrIne rahe to pUrva sahita cAra dizAthI pudgalonuM Agamana thAya, jyAre dvitIyAdi prataramAM rahe tyAre urvadizA adhika thAya, kevaLa dakSiNa dizA alokathI pratibaMdhavALI thAya che. tethI pAMca dizAthI pagalAgamana thAya che. vaikriya ane AhAraka zarIra kasavADInA madhyamAM ja saMbhave che, bIjo lokAMtamAM teno saMbhava nathI. tethI baMnemAM pugalono upacaya avazya cha dizAthI thAya che. taijasa, kAmaNa zarIra sarve saMsArI jIvone hoya, tethI audArikamAM jema kahyuM tema vyAghAtathI ke nivyaghAtathI baMne rIte taijasa, kAmaNamAM jANavuM. jema caya kahyo tema upAya, apacaya paNa kehavo. upAya - ghaNo caya thavo, kApavA * hAnI, zarIrathI pudgala juduM paDe che. pudgalano caya kahyo, have zarIra saMyoga kahe che - jene audArika zarIra che, tene vaikriya hoya ke na hoya. audAki vALo paikriya labdhithI zarIra banAve, to tene hoya che, bIjAne nathI hotuM vaikiyazarIrI deva-nAraka hoya to tene dArika na hoya, manuSya-tiryaMca hoya to dArika hoya. AhAraka zarIra paNa mAtra caudapUrvI AhAraka labdhidharane saMbhave, tethI kahyuM ke AhAka hoya tene dArika avazya hoya. - X X - taijasa zarIra sAthe vicAratAM audArivALAne to taijasa hoya ja. taijasavALAne dAki na paNa hoya, kemake devanArakane hotuM nathI. - x - ema kAmaNa zarIra sAthe paNa vicAravuM kemake taijasa, kAmaNa baMne sahacArI che. have vaikriya zarIranA AhArakAdi sAthe saMbaMdhano vicAra kare che - - vaikriya ane AhAka zarIra paraspara sAthe na hoya, kemake eka kALe te baMneno asaMbhava che. taijasa-kAzmaNamAM audArika sAthe vicAryuM, tema vaikriyamAM paNa kahevuM. ItyAdi * x * x - have dravya-pradeza-ubhayathI asAbadutva* sUtra523,524 : [53] bhagavat ! audArika yAvat kAmaNa zarIramAM dravyApiNe, pradezArthapaNe, dravyArtha-udezArthapaNe koNa konAthI atha, bahu che ? gautama dvavyApaNe-sauthI thoDAM AhApha zarIro, vaikriya asaMkhyAtagaNa, dArika asaMkhyAtapaNAM, taijasakAmaNazarIro anaMtagaNAM ane baMne paraspara tulya che. pradezAIpaNe - sauthI thoDAM AhAka zarIro, vaikiya asaMkhyAtapaNAM, dArika asaM, vaija anaMtagaNo, kAma tenAthI anaMtagaNa che. * * - dvavyArtha pradezArthapaNe - sauthI thoDAM AhAraka zarIro dvavyApaNe, vaikriya dravya asaMkhyAtagaNAM, dAri dravya asaM, dravyApa audArika karatAM pradezaiArtha rUpa AhA anaMtagaNAM, vaikiya pradezAtha ao, audArika pradezA asaMtuM tethI taijasa-kAmaNa zarIro dvavyATha anaMta ane paraspara tulya, vaija pade anaMta, kAmaNa pradeza anaMta che. pira4] bhagavat ! A dArika yAvat kAmaNa zarIromAM jaghanya, utkRSTa, jaghanya-utkRSTa avagAhanA vaDe koNa konAthI a che ? gautama ! sauthI thoDI audariphazarIranI jaghanya avagAhanA che, taijasa-kArpaNa zarIranI jaghanya ava tethI vizeSAdhika ane paraspara tulya che. vaizvinI jaghanya aasaMkhyAtagaNI che, AhAraka jaghanya ava aAM, utkRSTa ava vaDe sauthI thoDI AhAranI as, audAkinI saMkhyAtagaNI ava che, aikriyanI va saMkhyAta che, taijasa-kArpaNanI asaMkhyAtagaNI ane parasparatulya avagAhana che. jadAnyotkRSTa avagAhanA vaDe - sauthI thoDI auda zarIranI jaghana Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21/-:/pa23,524 42. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 vacceno bhAga paNa taijasazarIrathI vyApta che. tethI vizeSAdhika che. tenAthI vaikriyAnI jaghana avagAhanA asaM che. *x* tenAthI AhArakanI jaghanya ava asaM che. kemake kaMIka nyUna eka hAtha che. utkRSTa avagAhanAmAM sauthI thoDI AhArakonI kemake te eka hAtha che, tenAthI audAkinI saMkhyA che, kemake sAdhika hajAra yojana che, tenAthI vaikriyanI saMkhyA che kemake sAdhika lAkha yojana che. tenAthI taijasa-kAzmaNanI paraspara tulya ane asaM che kemake te cauda rAjaloka pramANa che. jaghanyotkRSTa avagAhanAmAM badhuM sugama che. muni dIparatnasAgare karela pada-11-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa avagAhanA che. taijasa-kamanI jaghanya ava vizeSAdhika ane paraspara tulya che. vaikinI jaghanya Ai asaMkhyAtagaNI che. AhArakanI jaghanya ava asaMha, AhArakanI jaghanya a% thI tenI ja utkaTa adTha vizeSa che, audAkinI utkRSTa a saMkhya6, vaikriyanI utkRSTa A4 saMkhyA taijasakAmaNanI utkRSTa a% aane paraspara tulya che. * vivecana-pa23,524 : sauthI thoDAM AhAraka zarIro dravyArthapaNe che - zarIra mAtra dravyasaMkhyAthI thoDAM kemake utkRSTathI teo be hajArathI nava hajAra hoya *x - tethI vaikriya dravyA aio che, kemake sarve nAsko, devo tathA keTalAMka paMcendriya tiryaca, manuSyo ane bAdara vAyunAyikone vaikriyazarIra saMbhave che. tethI audAki dravyA asaM che. kemake pRthvIthI vanaspati, vikalendriya, paMcendriya tiryaca, manuSyone audArika zarIra hoya che, tethI taijasakAmaNa dravyAthI anaMta che, kemake anaMtAnaMta nimojIvone pratyekane taijasa ane kAmaNa zarIro hoya che, sahacArItvathI svasthAne baMne tulya che. pradezArthapaNe - sauthI thoDAM AhAraka, vaikiya asaMha che. ahIM che ke vaikriya yogya vaMNAthI AhAryA vagaNA paramANu apekSAthI anaMtagaNI che, to paNa thoDI vaMNAthI AhAraka thAya che, kemake te hasta pramANa che. ati ghaNI vaikriya vargaNAthI vaikriya zarIra thAya, kemake te utkRSTa lAkha yojana che. ati thoDAM AhAraka che kemake te sahapRthakacva che, ati ghaNAM vaizyika che - X - X * tenAthI dArika asaMha che, * x- tethI taijasa zarIro anaMtagaNo che kemake audArikathI dravyArtha anaMtagaNAM che, tethI kArpaNa anaMtagaNo che kemake taijasa vargaNAthI kArpaNa vargaNA paramANu apekSAthI anaMtagaNI che. drabhAI-pradezArthapaNAMnA vicAramAM sauthI thoDAM AhAraka zarIre drathArthapaNe che. tenAthI vaikriya kavyA asaM che, tenAthI audArika dravyA asaM che dravyA audA karatA AhAka pradezArtha anaMtagaNAM che - x * tenAthI paNa vaikriya pradeo asaM che. tenAthI audArika prade asaMi che tenAthI taijasa-kAzmaNa dravyA anaMtagaNAM che kemake te ati moTI anaMtasaMkhyAyI yukta che. tethI paNa taijasa prarda aMta - x - tenAthI kArpaNa zarIro parade anaMta che. e pAMce zarIronuM dravya, pradeza, ubhayathI aAbahad. have jaghanya, utkRSTa, ubhaya avagAhanAthI alpabadutva sauthI thoDI dArika zarIranI jaghanya avagAhanA, kemake te aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, tethI taijasa-kAmaNanI jaghanya ava vizeSa ane paraspara tulya che, kemake maraNa samuddhAtayukta prANInA pUrva zarIrathI bahAra nIkaLela taujasa zarIranI laMbAIjADAI-vistArathI avagAhanA vicArAya che. temAM jayAM utpanna thavAno te pradeza paNa audArika zarIravagAhanAthI aMgulanA asaMkhyAta bhAga pradeza taijasathI vyApta che, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --para prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/3 che pada-22-"dikyA -- x -- -- -- -- -- che e pramANe pada-21nI vyAkhyA karI, have 22muM zarU kare che. teno saMbaMdha A che - pada-21mAM gati pariNAma vizeSa zIra vagAsnAdi viyArI, ahIM nAkAdi gati pariNAma pariNad jIvonI prANAtipAtAdi 5 kiyA vizeSa vicAre che- * sUtra-para5 - bhagavA keTalI kisAo che gautama paya - kAyikI, adhikaraNikI, pAaSikI, pAritApanikI, prANAtipAtikI. kAyikI kriyA keTalA bheTe che be bheda : anuparata kAyikI, dupayukta kAyikI. adhikaraNikI kriyA keTalA bheda che ? be bhede * saMyojanAdhikaraNikI, nirvatanAdhikaraNikI. pAaSikI kriyA keTalA bheTe che ? traNa bheda * je rIte potAnI, bhIjAnI ke baMnenI paratve azubha mana kare che. pAritApanikI kriyA keTalA bheTe che traNa bheda - potAne, bIjAne, baMnene AzAtA vedanA udIre. prANAtipAta kriyA keTalA bhede chetraNa bhede - je prakAre potAne, bIjAne, baMnene jIvitathI judA kare che [pAMca kriyA kahI.. - vivecana-525 : kavuM te kriyA, kamabaMdhanA kAraNabhUta jIvanI peTA. te pAMca bhede - kAyikI Adi. je upacaya pAme te kArya - zarIra, kAya nimite thayela ke tenA vaDe karAyelA kriyA te kAyikI. jenA vaDe nakAdi durgatimAM AtmA sthapAya te adhikaraNa-kriyA vizeSa athavA cakra, khAdi bAhya vastu nimite thayela ke karAyela kriyA che adhikaNikI. pahe-mAra, karmabaMdhahetu akuzala evA jIva pariNAma, te nimitte thayela ke karAyela kiyA te prApleSikI. paritApa-pIDA * x * te pAritApanikI. prANaIndriyAdi, teno atipAta * nAza, te saMbaMdhe kiyA te prANAtipAta kriyA. temAM kAyikI kiyA be prakAre - (1) anuparata * dezathI ke sarvathI je sAvadhayogathI nivRta thayo na hoya, tenI kAyikI kriyA, A kriyA daka jIvane hoya, A kiyA aviratine jANavI, deza ke sarva vitine nahIM. (2) dupayukta - duSTa prayukata kAyAdino vyApAra jemane che ke, A kiyA pramatasaMyatane paNa hoya, kemake pramatapaNAmAM azubha vyApArano saMbhava che. AdhikaraNikI kiyA be bhede - (1) saMyojanAdhikaraNikIpUrve banAvelAM haLa, gara, kAryaprAdinA sAdhano meLavavA te ja saMsArano hetu che. A kriyA pUrve banAvelA haLa AdinA avayavo joDIne taiyAra karanArUM hoya. (2) nirvatanAdhikaraNikI * talavAra, zakti, bhAlA, Adi zone mULathI banAvavA te. athavA pAMca prakAranA audAskiAdi zarIronuM utpanna karyuM che. kemake duwyukta zarIra paNa saMsAra vRddhinuM kAraNa che. prApleSikI kriyA traNa bhede che - je prakAre jIvo potAnA, bIjAnA ke baMnenA upara aMkuzala mana dhAraNa kare, gaNa viSayo che mATe traNa bheda kahA, jemake koI manuSya koI kArya pote karyuM, pariNAma bhayaMkara thAya tyAre avivekarI potAnA upara azubha mana dhAraNa kare, ema koI bIjA upara, koI sva-para baMne tarpha tevuM mana kare, pAritApanikI paNa traNa prakAre che - je kAraNe koI manuSya koI kAraNathI aviveka vaDe potAne ja du:kharUpa asAtA vedanA utpanna kare, koI bIjAne kare, koI potAne-bIjAne baMnene kare. ema traNa bheda thayA. pri] jo ema hoya to loca kaQo, tapa karavo Adi anuSThAna na karavAno prasaMga Avaze. kemake te sva, para, ubhayane azAtA vedanAnuM kAraNa che. [uttara] te ayukata che, kemake pariNAme hitakara hovAthI cikitsA mAphaka loca, tapAdi asAtA vedanAno hetu nathI. azakya tapano pratiSedha karelo che, tevo tapa karavo ke jethI mana azubha ciMtave nahIM, Indriyono nAza na thAya, yoga kSINa na thAya. jema mana ane Indriyo unmArge na jAya ane vaza rahe. te pramANe jinonuM AcaraNa che. prANAtipAta kriyA traNa prakAre che, jema koI avivekI manuSya maisvapapAtathI potAne jIvitathI judo kare, koI dveSAdithI bIjAnA jIvanano nAza kare, koI svaparanA jIvanano nAza kare, e traNa bheda kahA, A ja kAraNe bhagavate akALa maraNano niSedha karyo che. * * * ema kriyAo kahI, have te badhAM jIvone hoya ke na hoya ? * sUtra-para6 : bhagavana! jIvo kiyAvALA che ke kicArahitI gautama jIvo te baMne che. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? juvo be prakAranA - saMsArI ane siddha. je saMsArI che te jIvo ne bheTe che - zaulezapApta, tethI prApta. rIlezI prApta che te kicArahita che. tethI prApta nathI teo kicAsahita che mATe ema kahyuM ke jIvo sakriya akriya bane che. bhagavanA zuM javo prANAtipAta vaDe kriyA kare che hA, gautama kare che. jIvo konA vize prANAtipAta vaDe kriyA kare che jIvanikAyane vize kare. zuM bairayiko prANAtipAta vaDe kriyA kare? hA, kare. e pramANe niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA zuM jIvo mRSAvAdathI kriyA kare hA, kare. jIvo konA vize mRSAvAdathI kriya kare sarva dravyone vize kare. e pramANe niraMtara nairayikone cAvata vaimAnikone jANavuM. bhagavana! avo adattAdAnathI kriyA kare hA, kare evo konA vize adattAdAnI kriyA kare! grahaNa ane dhAraNa karavA yogya dravyone vize kare, oma airayika yAvata vaimAnikone jANavuM. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-I-para6 bhagavAna ! zuM jIvo methunathI kriyA kare ? hA, kare. jIvo methunathI kone vize kriyA kare ? rUpa ke rUma sahita dravyane vize kare ema nairasikone niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavat ! zuM jIvo parigraha vaDe kriyA kare ? hA, kare. jIvo konA vize parigraha vaDe kriyA re ? sarva dravyane vize. ema nairayikathI vaimAnika sudhI javuM. ema krodha, mAna yAvatuM mithyAdarzanazalya vaDe kriyA kare che. ema savani vize jIva ane nairayikanA bheda kahevA. ema cAvata vaimAnika jANavuM. e pramANe aDhAra daMDako thAya che. vivecana-para6 ; sUtra sugama che. paNa saMsAra samApanna- cAra gatimAM bhramaNa karavA rUpa saMsArane mam - ekatA vaDe prApta thayela, tethI viparIta te asaMsAra samApanna - siddha jANavI. '' zabda aneka bheda sUcaka che. siddho zarIra ane manovRtti abhAve kriyA rahita che. zaulezI - ayogI avasthA prApta, te sivAyanA - zailezIne apA. zailezI prApta sUkSma-bAdara kAya-vacana-mano yogano rodha karela hovAthI kriyA hita che. jeo zailezI prApta nathI teo sayogI hovAthI kriyA sahita che. * * * have prANAtipAta kiyA je prakAre thAya te kahe che - jIvo prANAtipAta - prANAtipAtanA adhyavasAya vaDe kriyA sAmarthyathI prANAtipAta kriyA kare che ? thatu prANAtipAtanA adhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thAya che ? A Rju sUjha nayano mata che. * * * * * nizcitapaNe prANAtipAta adhyavasAyathI prANAtipAta kiyA thAya che. kemake nizcayanayanuM avalaMbana karanArane pariNAma pramANabhUta che. tevuM Agama vacanA che. * x * ema prANAtipAta kriyA jema thAya te kahyuM. pachI konA vize thAya che ? sUtra sugama che. vizeSa A - mAravAnA pariNAma jIvane vize thAya, jIvane vize nahIM. jumAM paNa sapanI buddhi hoya to jIvana vize ja kahevAya. tethI prANAtipAta kriyA che jIvate vize kahI, te ja nairayikAdi covIza daMDakamAM paNa kahe che. * x - x * x * ema prANAtipAta kriyAnuM pratipAdana karyuM. have mRSAvAda - sugama che. paraMtu cacAsaMbhava prANAtipAtAdi kiyA thAya che. te-te pariNAmathI te-te kriyA thAya che. sano apalApa ane asatnI prarUpaNA te mRSAvAda te lokAloka viSayaka badhI vastu vize paNa saMbhave che. tethI tene sarva dravyane vize kahI. ahIM dravyanuM grahaNa paryAyinuM sUcaka che, tethI paryAyi vize paNa jANavuM. je vastu grahaNa ke dhAraNa thaI zake tenuM ja grahaNa thAya, bIjAnuM nahIM, adattAdAnakriyA grahaNa ane dhAraNa karavA lAyaka dravyane vize ja hoya. maithuna vicAra citra, kASThAdikRta rUpa ane rUpasahita strI AdimAM hoya che, maithuna kiyA rUpa, rUpasahita dravyomAM hoya tathA parigraha svasvAmIbhAva saMbaMdhe mUcha, ati lobhathI sarva vastu vize thAya che. tethI parigraha kriyA sarva dravyone vize kahI. tethI zAstramAM 46 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 anya paheluM vrata sarvajIva viSayaka, bIjuM ane chelle sarva vastu vize tathA bIjuM ane cothuM sarva vastunA eka dezane vize che. - 4 - krodhAdi prasiddha che. kalaha-rADo, abhyAkhyAna-khoTA dopanuM AropaNa, * * * abhyAkhyAnano mRSAvAdamAM paNa samAveza thAya chatAM moTo doSa jANI juduM grahaNa karyuM. paizunya - parokSamAM sAyA, khoTA Aropa karavA, parasparivAda - ghaNAM samakSa bIjAnAM doSa kahevA. mAyAmRSAvAda - kapaTapUrvaka jUThuM bolavuM, mahA karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI mAyA ane mRSAvAdathI juduM pApAna kahyuM. mithyA darzanarUpazalya tenA vaDe aDhAra deDako thAya - x - kemake prANAtipAtAdi aDhAra pApasthAnako che. ema jIvonI kriyA ane temano viSaya batAvyo. have tene AzrIte jIvo eka ke bahuvacanathI karmabaMdhana kahe che - * sUtra-para7,528 - [para bhagavAna ! jIva prANAtita vaDe keTalI kamapakRti bAMdhe ? sAta ke ATha bhAve. ema nairavikathI vaimAnika che. bhagavana! jIvo prANAtipAta vaDe keTalI kamapakRti bAMdhe ? sAta paNa bAMdhe, ATha paNa bAMdhe. nairayiko prANAtipAta vaDe keTalI kamapakRti bAMdhe ? baghAM sAta bAMdhanArA hoya ke badhAM sAta bAMdhe ane koI ATha bAMdhe athavA sAta paNa bAMdhe ane ATha paNa bAMdhe. e pramANe asurakumArathI nitakumAra, sudhI zaad yvIkAyamI vanaspatikAya audhikaad iNavA. bAkInA badhAM. nairapikavatu jANavA. oma jIva ane ekendriya sivAya traNa traNa bhaMga badhe kahevA. A pramANe mizrAdanizalya sudhI kahevuM. ema ekavacana, mahuvacananI chIza daMDako thaze. pira8] bhagavana jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI kriyAvALo hoya ? gautama! kadAca traNa, kadAca cATa, kadAca pAMca kviAvALo hoya. ema nairayika cAvatu vaimAnika jANavA. bhagavana jIvo jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA keTalI kriyAvALA hoya ? kadAca traNa kadAca cAra, kadAca pAMca. e pramANe nairayikothI niraMtara vaimAniko sudhI jANavuM. ema darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya AThe kamapakRti kahevI. ema ekavacana, bahuvacanamAM 16-daMDako thAya. bhagavAna ! jIva jIvane AzrIne keTalI kriyAvALo thAya ? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca ane kadAca akriya hoya. jIva nairicakane AzrIne keTalI kriyAvALo thAya ? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca akriya hoya. ema tanitakumAro sudhI jANavuM. pRthvIkAyathI vanaspatikAya, vikasendriya, paMcendriya tiryaMca ane manuSyone AzrIne jema jIvane AzrIne kahyuM tema che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22--/pa27,528 43 jIva jIvone AzIne keTalI kriyAvALo hoya? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca, kadAca akriya hoya. jIva nairayikone AzIne keTalI ciAvALo hoya ? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca akriya hoya. ema pahelA daMDakavatu bIje daMDaka kahevo. jIvo eka jIvane AzIne keTalI kriyAvALA hoya ? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca, kadAca akriya paNa hoya. jIvo eka nairayikane AzrIne keTalI kiyAvALA hoya ? pahelA daMDakavatu vaimAnika sudhI kahevuM. jIvo jIvone AAIne keTalI kriyAvALA hoya? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca, kadAca akriya hoya? jIvo nairasikone AzIne keTalI kiyAvALA hoya? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca akriya asurakumAra paNa ema ja jANavA. vaimAnika sudhI paNa ema ja jANavuM. jema jIvone AzrIne kahyuM, tema audArika zarIrone AzrIne kahevuM. nairazcika, jIvane ANIne keTalI kriyAvALo hoya ? kadAca jhaNa, kadAca cAra,. kadAsa pAMca nairayika nairacikane AzrIne keTalI kiyAvALo hoya ? kadama jhaNa, kadAca cAra e pramANe cAvata vaimAnika samajavuM. paraMtu nairacikane nairayikone ane devone AzrIne pAMcamI prANAtipAta kriyA nathI. nairayiko jIvane AzrIne keTalI kriyAvALA hoya ? kadAca traNa, kadAca cAra, kadAca pAMca. ema vaimAnika sudhI jANatuM. paraMtu nairayika ane devane AzrIne pAMcamI prANAtipAta nathI. nairayiko jIvone AzrIne keTalI kriyAvALA hoya ? traNa, cAra ke pAMca. aurasiko nairayikone AzIne keTalI kriyAvALA hoya ? traNa ke cAra. ema vaimAnikone AzrIne sudhI jANatuM. paraMtu dAki zarIrane AzrIne kahyuM. tema jIvone AzrIne kahevuM. asukumAra jIvane AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ? nairayikavavuM asukumArane paNa cAra deDako kahevA. ema upayogathI vicAravuM. jIva ane manuSya akriya kahevAya. bAkInA na kahevAya. badhAM jIvo audArika zarIra Azrita pAMca kriyAvALA hoya ane nairasiko tathA devone AzrIne pAMca kviAvALA na hoya. ema eka eka jIvapadamAM cAra cAra daMDako kahevA. ema badhAM jIvAdi maLIne 100 daMDako thAya che. * vivecana-527,528 : sUNa sugama che. paNa AyubaMdhanA abhAve sAta prakRti bAMdhe, Ayuno baMdha kare tyAre ATha bAMdhe. bahuvacanamAM aneka jIvanA baMdhanA vicAramAM sAmAnyathI jIvapadane AzrIne sAta ane ATha baMne prakRtinA baMdhaka jIvo ghaNAM hoya che. tethI baMne sthAne bahuvacanarUpa eka ja bhAMgo hoya. nairayika sUtramAM sAta prakRtinA baMdhaka avasthita 48 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ja hoya kemake hiMsAdi pariNAmavALA haMmezAM ghaNAM jIvone sAta prakRtino avazya baMdha thAya che. jyAre eka paNa nAka ATha prakRti bAMdhanAra na hoya tyAre 'badhA sAtabAMdhe' e eka ja bhaMga hoya, jyAre eka ATha prakRti bAMdhe ane bAkInA sAta bAMdhe tyAre "ghaNAM sAta prakRti baMdhaka, eka ATha prakRti baMdhaka" e bIjo bhaMga hoya. baMne jIvo ghaNAM hoya tyAre trIjo bhaMga thAya. ema traNa bhAMgA vaDe bhavanapatio kahevA. ekendriyo sAmAnya jIvonI mAphaka kahevA. baMne sthAno bahuvacana Azrita eka ja bhaMga kahevo. kemake hiMsAdi pariNAma pratyeka pRthvIkAyikAdi jIvo sAta ke ATha prakRtino baMdha karanAra haMmezAM ghaNAM hoya che. bAkInA viklendriya, paMcendriya sarvenA traNa bhaMga naiyikavatu kahevA. prANAtipAtanI mAphaka badhAM pApasthAnakonA pratyekanA ekavacana ane bahuvacananA banne daMDaka mithyAdarzanazaca sudhI che. jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI kiyAvALo thAya ? ItyAdi. pUrva sUtra sAthe A satrano saMbaMdha zo che ? jIva prANAtipAtathI sAta ke ATha karma bAMdhe ane jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhato te ja prANAtipAtane kare che, te ahIM pratipAdana kare che. vaLI prANAtipAtanA kAryarUpa jJAnAvaraNIya karmathI tenA kAraNabhUta prANAtipAtanI utpatino bheda batAvAya che ane prANAtipAtanI utpattinA bhedathI baMdha vizeSa paNa thAya che. * * prANAtipAtanI utpattino bheda batAve che - kadAca traNa ke cAra ke pAMca kiyAvALo hoya, temAM kAyikI, AdhikaraNikI, prAapikI kriyA vaDe gaNa kriyA hoya che. iff - hasta, pAdAdi avayavonI pravRtti. AdhikaNikI- khagAdi adhikaraNa sajja karI rAkhavA. prApleSikI - 'tene mArIza' evuM aprazasta mana karavuM. cothI pAritApanikI- khagAdinA ghA vaDe pIDA karavI. pAMcamI kriyA prANAtipAta-jIvitathI judA karavA. ema covIze daMDakamAM kahevuM - - x * e pramANe eka jIvAzrita daMDaka kahyo. have ghaNA jIvone AzrIne kahe che - jIvo traNa, cAra ke pAMca kiyAvALA thAya. kemake jJAnAvaraNa karma bAMdhanAra jIvo haMmezAM ghaNAM hoya mATe traNa, cAra ke pAMca kiyAvALA paNa ghaNAM hoya ema eka ja bhaMga thAya che. jIvapadanI mAphaka covIza deDakamAM sva-sva sthAne pratyekane bhAMgAno abhAva jANavo. kemake jJAnAvaraNIyAdi bAMdhatA nairayikAdi paNa haMmezAM traNa, cAra ke pAMca kiyAvALA ghaNAM hoya che. * x jIva, jIvane AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ? A sUtrano pUrva sUjha sAthe zo saMbaMdha che ? ahIM kevaLa vartamAna bhavamAM rahelA jIvate jJAnAvaraNIyAdi karma baMdhanA bhedanA vicAramAM kAyikI Adi kriyArUpa vizeSaNavALo prANAtipAtano bheda kAraNa che. eTale karmabaMdha vizeSatAmAM prANAtipAtanI vizeSatA kAraNa che ema na samajavuM. paNa kAyikI Adi kriyAkSa vizeSaNavALo atIta bhavano saMbaMdha paNa kAraNa che. teno pUrvArdhakRta bhAvArtha - Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-I-/pa27,528 5o. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 A saMsArATavImAM bhramaNa karatAM sarva jIvo e te- te sthAnomAM zarIra, AyudhAdi choDyA che, te zastro vaDe jyAre koIne svayaM pIDAdi thAya, tyAre bhavAMtaramAM gayela tenA mAlikane paNa tenAthI nivRta thayelo na hovAthI kriyAno saMbhava che, paNa teno tyAga kare to saMbhava nathI. dAMta-vasaMtapare ajitasena rAjanA sevaka be kulapuNo che. eka zrAvaka, bIjo mithyAdaiSTi. rAjAne samie bahAra javAnuM thayuM, ghoDe caDatAM khaDyo paDI gayA, zrAvaka kula5mane khagna na maLyuM. bIjo bolyo 'khaga nahIM maLe' zrAvake adhikaraNa samajI vosirAvyuM, rAjapuraSe khaga lenArane pakaDyA. temaNe rAjAnA priya manuSyane pakaDyo, te nAsavA jatAM mArI nAMkhyo. pachI ArakSaka tene pakaDIne rAjA pAse laI gayA, rAjAe pUchyuM - tame konA mANaso cho ? temaNe kahyuM "ame anAtha chIe." kAle bhikSuko hatA. pachI khago konA che ? te tapAsa karAvI. baMne kulaputronA khago che, tema jANyuM. baMnene pUchatAM satya vRtAMta jANyo. zrAvaka kulapuge khaDjhana letAM, rAjAe pUchyuM ke zA mATe leto nathI ? meM te na maLatAM vosirAvI dIdhela che, mATe mAre levuM na kalo. tethI rAjAe pramAdI kulaputrane zikSA karI, bIjAne choDI mUkyo. daSTAMta upanaya - jema ke kulaputra pramAdagarbhita na vosirAvyAnA doSathI aparAdha prApta thayo, tema jIva janmAMtaramAM prApta zarIra ane zastrAdi na vosirAvato anumodanA bhAvathI doSane prApta kare che. * x * have sUganI vyAkhyA - jIva, jIvane AzrIne keTalI kiyAvALo hoya ? kadAya kAyikI Adi gaNe kriyAvALo hoya, vartamAna bhavane AzrIne pUrvavat vicAravuM, atIta bhavApekSAe tenA zarIrano ke zarIranA aMzano upayoga hovAthI kAyikI kriyA, teNe taiyAra karAvelA haLa Adi, talavANadi bIjAnA upaghAta mATe vaparAtAM hovAthI ke zarIra paNa adhikaraNa che mATe AdhikaraNikI kriyA paNa hoya. te saMbaMdhI azubha pariNAmanuM pratyAkhyAna na hovAthI prApleSikI ema traNa kiyA hoya. kadAca pAritApanikI hovAthI cAra kiyAvALo hoya. kemake tenA zarIra ke zarIranA bhAga vaDe zarIranA bhAgarUpa adhikaraNathI paritApa karAya che. athavA jyAre jIvitathI viyoga karAve tyAre prANAtipAta kriyA lAge. ema kadAca pAMca kriyAvALo hoya. kadAca akriya paNa hoya. pUrva janmanA zarIra ke adhikaraNano trividha trividha tyAga kare, te janmanA zarIra vaDe kaMI kriyA na kare. A akriyapaNuM manuSyanI apekSAe samajavuM. kemake tene sarvaviratipaNuM hoya che. athavA siddhanI apekSAe akriyapaNuM jANavuM. - 4 - A artha covIza daMDakanA kramathI varNave che - te sugama che. bhAvArtha A che * deva, nArakone AzrIne jIva cAra kriyAvALo ja hoya. kemake temanA jIvitano viyoga na thAya. - x * saMkhyAmavarSAyu jIvone AzrIne pAMca kriyAo hoya, kemake temane jIvitathI viyogano saMbhava che. have ghaNAM jIvane AzrIne jIva keTalI kriyAvALo hoya ? te. A daMDaka pUrvavat vicAravo. jIvo eka jIvane AzrIne keTalI kriyAvALA [22/4] hoya ? pahelA daMDakavatu jANavuM. ghaNAM jIvono ghaNAM jIvone AzrIne prazna paNa pATha siddha che - x * ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. paNa tairayiko ane devone AzrIne traNa ke cAra kriyA ke akriya kahevA. bAkInA saMkhyAta vaSayukane pAMca kriyA paNa hoya, tema kahevuM. have nairayika padane AzrIne kahe che - nairayika, jIvane AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ? ema vaimAnika sudhI kahevuM. ahIM cAvata zabdathI nairayika, jIvone AzrIne keTalI kriyAvALo hoya ItyAdirUpa bIjo daMDaka kahelo jANavo. badhe audArika zarIrI saMgAta varSAyuvALAne AzrIne kadAca traNa kriyA, cAra kriyA ke pAMca kiyAvALo hoya ema kahevuM. bAkI - x * x * pUrvavat che. | (zaMkA) nairayika devone AzrIne cAra kiyAvALo kema hoya ? (samAdhAna bhavanavAsI Adi bIjI naka sudhI gayelA che ane jaze. pUrvabhavanA mitranI vedanA zAMta karavA ke pUrvabhavanA vairIne vedanA upajAvavA jAya che, anaMtakALe AvuM paNa thAya, tyAM gayela deva nAka vaDe baMdhAya. mATe cAra kriyA kahI.] | (zaMkA) nAkane beIndriyAdine AzrIne kAyikI Adi kriyA kevI rIte hoya ? [samAdhAna nAke pUrvabhavanuM zarIra virati abhAve vosirAvela nathI, vivekano abhAva bhava nimittaka hoya che. tethI te jIve banAvela zarIra, jyAM sudhI zarIra pariNAmano tyAga sarvathA na kare, tyAM sudhI aMzathI paNa zarIra pariNAmane prApta pUrva bhAvanI apekSAthI 'tenuM A zarIra' ema kahevAya che. tethI te zarIrano eka bhAgarUpa asthi Adi je koI prANAtipAta kare, mATe pUrve banAvela zarIrano jIva kAyikI Adi kriyAthI joDAya che. kemake teNe tene vosirAvela nathI. pAMca kriyAnI bhAvanA zarIrano vyApAra thato hovAthI kAyikI, zarIra adhikaraNa paNa che, tethI adhikaraNikI, prAapikI Adi A rIte- te ja zarIranA eka bhAgane abhighAtAdi karavAmAM samartha joIne koIpaNa hiMsA karavA tatpara thayelo ane hiMsAne patra beIndriyAdine vize jene krodhAdinuM kAraNa utpanna thayuM che evo AtmA 'A zastraghAta karavAmAM samartha che, ema vicArI atizaya krodhAdine pAmI ane pIDA kare, prANaviyoga kare tyAre te kriyAnuM kAraNa hovAthI tene paNa prApleSikI Adi yathAyogyapaNe lAge che. nairayikapadanI mAphaka sukumArAdi badhAmAM cAra cAra daMDako kahevA. paNa jIva, manuSyamAM 'akiya hoya tema paNa kahevuM. kemake viratipAtimAM zarIra vosirAvela hovAthI zarIra nimittaka kriyAno asaMbhava che. bAkInA jIvone tema nathI, mATe akriya na hoya. have kayA jIvane keTalI kriyA hoya te batAve che - * sUtra-pa29 :bhagavAna kriyA keTalI che ? pAMca. - kAyikI cAvatuM prANAtipAtikI. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 22-I-/pa29 nairayikone keTalI kriyA che ? pAMca kAyikI cAvatuM prANAtipArikI. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. je jIvane kAyikI kriyA hoya, tene adhikaNikI kriyA hoya ? jene adhikaraNikI kriyA hoya tene kAyikI hoya ? te baMne kriyA parasTAra avazya hoya. jene kAyikI kriyA hoya tene prApleSikI hoya ? jene prApleSikI kriyA hoya tene kAyikI hoya ? ema ja samajavuM. jene kAyikI kriyA hoya tene pAritApanikI hoya ane pAritApanikI kriyA hoya tene kAlikI hoya ? jene kAcikI kriyA hoya tene paritApanikI kadAca hoya * kadAca na hoya. paritApanikI kriyA hoya tene kAyikI kriyA avazya hoya. ema prANAtipAta kriyA paNa jANavI. ema pahelAMnI traNa kriyA paraspara avazaya hoya. paNa AdinI traNa kriyAvALAne pachI baMne hoya ke na paNa hoya. paNa pachI baMne kricAvALAne pUrvanI traNa kriyA avazya hoya. bhagavA jene paritApanikI kriyA hoya tene prANAtipAta kriyA hoya ane praNAtipAta kriyA hoya tene paritApanikI kriA hoya? jene paritApanikI kriyA hoya, tene prANAtipAta kadAca hoya ke na hoya. jene prANAtipAtakriyA hoya tene paritApanikI avazya hoya. je nairamikane kAyikI kriyA hoya tene adhikaraNikI kriyA hoya ? jIvamAM kahyuM tema ja nairayikane paNa jANavuM. e pramANe vaimAnika sudhI samajavuM. je samaye jIvane kAyikI kriyA hoya, te samaye adhikaraNikI kriyA hoya ? je samaye adhikaraNikI hoya tyAre kAyikI hoya ? pahelA deDaka mujaba vaimAnikI sudhI A daMDaka jANavo. jIvane je aMze kAyikI kriyA hoya, te aMge adhikaraNikI kriyA hoya ItyAdi ? (pUrvavata) vaimAnika sudhI kahevuM. jIvane je pradeza kAyikI kriyA hoya, te pradeza adhikaraTikI kriyA hoya? Adi. pUivava4] vaimAnika sudhI jANavuM. A rIte cAra daMDako thayA. bhagavanI keTalI AyojikA kriyA kahI ? pAMca - kAyikI cAvatuM prANAtipAta kriyA. ema vaimAnika sudhI jANatuM. je jIvane kAyikI AyojikA kiyA hoya tene adhikaraNikI AyojikA kriyA hoya ? jene AdhikANikI AyojikA hoya tene kAyikI AyojikA kriyA hoya ? ema AvA pAThathI je samaye - je aMze ane je pradeze ema cAra daMDako vaimAnikI sudhI kahevA. bhagavAna ! je samaye jIva kAyikI, adhikaraNikI ane pAaSikI kriyAthI spaSTa hoya, te samaye pAritApanikI ane prANAtipAta kriyAthI yukta hoya ? (1) koI jIva - je samaye kAyikI Adi traNathI yukta hoya, te samaye prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 pAritApanikI kriyAthI yukata hoya ane prANAtipAtakriyAthI yukta hoya. (2) koI jIva - jyAre kAyikI Adi traNathI yukta hoya, te samaye pAritApanikIthI yukta hoya paNa prANAtipAtathI yukata na hoya. (3) koI jIva koI jIvane AgrIne jyAre kAyikI aAdi traNathI yukta hoya, tyAre pAritApanikI ane prANAtipAta te baMne kriyA vaDe yukta hoya. * vivecana-para9 : sUtra pUrvavatu jANavuM. A ja kriyAo covIzadaMDakanA kramathI vicAre che - te pATha siddha che. have A kriyAono eka jIvane AzrIte paraspara niyata saMbaMdha batAve che . jene kAyikI hoya tene adhikaNikI hoya ? ItyAdi. ahIM kAyika kriyA dArikAdi zarIrane AzrIne hiMsA karavAnA sAmarthyavALI viziSTa grahaNa karavI. paNa kAmaNazarIrazrita kiyA grahaNa na karavI. tethI pahelI traNa kriyAno paraspara niyata saMbaMdha che. kevI rIte ? zarIra adhikaraNa paNa che. kAya adhikaraNa hovAthI kAciMDI hoya tyAM avazya adhikaraNikI hoya, adhikaNikI hoya tyAM avazya kAyikI hoya te viziSTa kAyinI kriyA pahepa hoya tyAM hoya mATe prAapikI paNa saMbaMdhita che. praaSa paNa zarIramAM spaSTa jaNAya che. jemake - mukhanuM rUApaNuM Adi. paritApa ane prANAtipAtanuM prathama traNa kriyAnA sadbhAvamAM niyatapaNuM nathI. kemake zikArI, vAtapAtra pazune dhanuSathI pheMkelA bANathI vIMdhe, tethI tenuM paritApa ane maraNa thAya, anyathA na thAya, tethI aniyatapaNuM che. paritApa ane prANAtipAtamAM pUrvanI kriyA avazya hoya kemake pUrva kriyA abhAve A be kiyA hotI nathI. A ane vicArI kAyikI, bAkInI cAra sAthe, adhikaraNikI, traNa sAthe ane prApyupikI kriyA bAkInI be kriyA sAthe sArI rIte kahevI. * x * pAritApanikAnA sadbhAvamAM prANAtipAta kriyA kadAca hoya, kadAca na hoya, jema bANa AdinA ghAtathI mRtyu pAme to hoya. jene prANAtipAta kiyA hoya tene pAritApanikI avazya hoya. have nairiyakAdi covIza daMDakanA krame kriyAo paraspara niyata saMbaMdha batAve che - te sUtra prasiddha che. ema eka daMDaka kahyo. have kALane AzrIne upara kahyA mujaba bIjo daMDaka kahe che, te pUrvavatuM. ahIM samayanA grahaNa vaDe sAmAnya kALanuM grahaNa karavuM. paNa atyaMta sUma pUrvokta svarUpavALo zayika samaya na levo. kemake paritApa ke prANAtipAta bANAdinA pheMkavAthI hovAthI teno kAyikI kriyAnA prathama samaye ja asaMbhava che. A bIjo daMDaka kahyo. have mane AzrIne be daMDako kahe che - je dezane AzrIne kAyikI kriyA thAya, te dezane AzrIne adhikaNikI kriyA thAya ? ItyAdi. ahIM pUrvokta sUkavatuM ja kahevuM - x - A trIjo daMDaka che. je pradezane AzrIne jIvane kAyikI kriyA hoya te ja pradezane AzrIne adhikaraNikI kriyA hoya ? ItyAdi cotho daMDaka che. * x have daMDakanI saMkalanA :- e pramANe - jene, je samaye, je deze, je pradeze ema Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-I-/pa29 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 cAra daMDako thAya. e kriyAo jema jJAnAvaraNa Adi karmabaMdhanuM kAraNa che, tema saMsAranuM paNa kAraNa che. kemake jJAnAvaraNIyAdi karmano baMdha saMsAranuM kAraNa hovAthI, ane te kriyAo karmabaMdhano hetu hovAthI upacArathI te kriyAo paNa saMsAranuM kAraNa che, te vAta sUpkAra - AyojikA kriyAnA sUrathI kahe che. mAnavI - je jIvane saMsAramAM joDe che. - x * sugama che. jIva je samaye kAyikI Adi traNa kriyAthI pRSTa hoya ItyAdi * x * ahIM samayanA grahaNathI sAmAnya rIte kALa grahaNa karavo. prazna sUtra sugama che. uttara sUtramAM traNa bhAMgA kahyA. je sUtramAM spaSTa che, (mATe pharI kahetA nathI.) temAM trIjo bhaMga bANa AdinuM lakSa cUkI javAthI mRgAdine paritApa, hiMsA asaMbhava hoya tyAre jANavo. je jIva je samaye kAyikI Adi traNa kriyAthI ayukta hoya, tyAre avazya bAkI be kriyAthI ayukta ja hoya, kemake kAyikI Adi kiyAnA abhAvamAM paritApadi zakya nathI. have bIjI rIte kriyA nirUpaNa - * sUtra-pa30 : bhagavana kriyAo keTalI che ? pAMca che - AraMbhikI, pArigrahikI, mAyApatyAyikI, apatyAkhyAna, mithyAdarzanapatyayikI. bhagavat ! AraMbhikI kriyA kone hoya ? koIpaNa pramatta saMyatane hoya. pArigrahika kriyA kone hoya ? koI saMyatA saMyatane hoya. mAyApatyayikI kriyA kone hoya? koIpaNa Apamata saMyatane hoya. aparANinikriyA kone hoya ? koIpaNa apratyAkhyAnIne hoya. mithyAdarzana pratyayikI kriyA kone hoya ? mizrAdeSTine hoya. nairayikane keTalI aai hoya ? pAMca kiyA - AraMbhikI yAvatuM mithyAdarzana pratyAyikI. ema vaimAnika sudhI jANatuM. je jIvane AraMbhikI kriyA hoya, tene agrihika kriyA hoya ? jene pAkjhihikI ucA hoya tene AraMbhikI hoya ? jene AraMbhikI kriyA hoya tene parigrahitI kadAca hoya - kadAca na hoya. jene parigrahika kriyA hoya tene AraMbhikI avazya hoya. jene AraMbhikI kriyA hoya tene mAyA pratyayikI kriyA hoTha ItyAdi prA. jene AraMbhikI kriyA hoya tene mAyApatyayikI avazya hoya. jene mAyA pratyAyikI hoya, tene AraMbhikI kadAca hoya - kadAca na hoya. jene AraMbhikI hoya tene apratyAkhyAna kriyA hoya - ItyAdi prA. AraMbhikIvALAne pratyAkhyAna kriyA kadAca hoya - kadAca na hoya. pratyAkhyAnavALAne AraMbhikI kriyA avazya hoya. e pramANe mirayAdarzana pratyayikI kriyA sAthe yoga karavo. ema pArigrahinInI ukata traNe kriyA sAthe vicAra karavo. jene mAyApatyayikI kriyA hoya tene pachInI be kriyA kadAca hoya * kadAca na hoya, jene pachInI be kriyA hoya tene mAyApatyayikI kriyA avazya hoya jene apatyAkhyAnAi hoya tene mithyAdarzana pratyacikI kadAca hoya - kadAca na hoya, jene micchAdana pratyAyikI kriyA hoya tene tyAkhyAna kriyA hoya ja. nairayikane pahelAMnI cAra kriyA paraspara hoya che jene e cAra kriyA che, tene mithyAdarzana pratyayikI kriyA bhajanAe hoya jene misa kriyA hoya, tene e cAre kriyAo avazya hoya. e pramANe svanitakumAra sudhI javuM. pravIkAyikathI caurindriya sudhInA jIvone pAMce kriyA para avazya hoya che. paMcendriya ticine pahelI traNa krisa paraspara avazya hoya. jene te kriyAo hoya tene uparanI baMne kriyAo bhajanAe hoya. jene uparanI be kriyA hoya tene A traNe kriyAo avazya hoya. jene apatyAkhyAna kriyA hoya, tene micchAdana pratyayikI kriyA kadAca hoya - kadAca na hoya. jene miyA kiyA hoya, tene apatyAkhyAna kriyA avazaya hoya. manuSyane, jIvane kahyA mujaba jANavuM. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikane nairayikanI mAphaka jANavA. bhagavAna ! je samaye jIvane AraMbhikI kisa hoya, te samaye pArigrahika kriyA hoya ? e pramANe jene, je samaye, je aMze, je pradeze cAre daMDaka jANavA. nairayikava4 sarve devo vaimAnika sudhI jANavA. * vivecana-sUtra-pa30 : kriyAo keTalI che ? ItyAdi. maf - pRthvI AdinI hiMsA karavI. kahyuM che - saMraMbha - saMkalA, samAraMbha - paritApa utpanna karanAra, AraMbha - ghAta karavo. jenuM kAraNa AraMbha che, te AraMbhikI. pArigrahikI, temAM pariprada - dharmopakaraNa sivAyanI vastuno svIkAra ane dhamapakaraNamAM mUchI. parigraharUpa ke parigraha vaDe utpanna kriyA. mAyApatyayikI, temAM mAyA - vakatA, upalakSaNathI krodhAdi paNa levA. * x * apratyAkhyAna-viratinA lezamAtra pariNAmano abhAva. * x - mithyAdarzanatavarucino abhAva, te jeno hetu che te kriyA. ukta kriyA che jene hoya te kahe che - AraMbhikI kriyA koI paNa pramatasaMyatane hoya. ahIM pi zabda bhikama jaNAve che. anyatara * koIpaNa eka pramata saMyatane pramAdanA sadbhAvamAM zarIranA duprayoga vaDe pRthvI AdinI hiMsAno saMbhava che. apa zabda bIjA nIcenA guNasthAnakavartI jIvone AraMbhikI kriyAnuM niyatapaNuM batAvavA mATe che. * x - e pramANe pachInA sUtromAM paNa Apa zabdanA arthano vicAra yathAyogyapaNe karavo. pArigrahitI saMyatAsaMyatane paNa hoya che, kAraNa ke tene paNa parigraha hoya. mAyApatyacikI kriyA apramatasaMyatane paNa hoya. kaI rIte ? pravacananA uohane DhAMkavAne vize -x - jANavI. apratyAkhyAna kriyA koIpaNa aviratine samajavI. kaMI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-:/530 paNa viratI na kare, te apatyAkhyAnI jANavo. subamAM kahellA eka akSaranI paNa zraddhA na kare tevA mithyAdRSTine mithyAdarzana kiyA hoya. A ja kriyAnuM covIza daMDakanA krame nirUpaNa che, te sugama che. have A kriyAnA paraspara niyata saMbaMdhane kahe che :- jene AraMbhikI kriyA hoya, tene pArigrahika kriyA kadAca hoya, kadAca na hoya. pramata saMyatane na hoya, bAkInAne hoya. AraMbhikI vALAne mAyApatyayA avazya hoya, mAyApatyayAvALAne AraMbhika kadAca hoya, kadAca na hoya - apramatta saMyatane na hoya, bAkInAne hoya. AraMbhikIvALAne apratyAkhyAna kriyA kadAca hoya - kadAca na hoya - pramatasaMyata ane dezaviratine na hoya, bAkInA avirati samyagurdATyAdine hoya. apratyAkhyAnIne avazya AraMbha saMbhave, tethI AraMbhikI kriyA hoya. jene AraMbhikI hoya tene mithyAdarzana pratyayikI kadAca hoya, kadAca na hoya. mithyATine hoya, bIjAne nahIM. mithyAdaSTi avirati hovAthI tene avazya AraMbha saMbhave tethI AraMbhika kriyA hoya. e rIte AraMbhikIno pArigrahika Adi uparanI cAre kriyA sAthe paraspara niyatapaNuM vicArya, ema pArigrahitIno traNa kriyA sAthe, mAyApatyayikIno be kiyA sAthe vicAra karyo. * x e ja arthane covIza daMDakanA kramathI batAve che - nairicakane pahelAnI cAra kriyAo hoya che, nairayikAdi utkRSTa avirati sabhyardaSTi guNasthAnA sudhI hoya, pachI nahIM. tenI temane cAra kiyA paraspara niyatapaNe che. mithyAdarzana prati kadAca hoya, kadAca na hoya. - x - mithyAdaiSTine mithyAdarzana kiyA hoya, bAkInA jIvone na hoya. mithyAdarzanakriyAvALAne pahelAMnI cAra kiyA avazya hoya, kemake mithyAdarzananA sadabhAvamAM AraMbhikI Adi avazya hoya. ema svanitakumAra sudhI kahevuM. kemake pRthvI Adine mithyAdarzana kriyA avazya hoya. paMce tiryaMcane pahelAMnI traNa kriyA niyata hoya, kemake dezavirati sudhI A kriyAo hoya. pachInI be kriyAmAM bhajanA kahI. kemake te dezaviratine na hoya, bAkInAne hoya. uparanI bemAM apratyAkhyAnakriyA avirati sabhyadaiSTi sudhI hoya, mithyA darzana kriyA mithyArdaSTine hoya. ItyAdi * x - - have paMce tiryaMcane apratyAkhyAnakriyA sAthe mithyAdarzana kriyAnuM paraspara niyatapaNuM batAve che - te sUtra vicAryuM. jIvapadamAM kahyuM, tema manuSyane kahevuM. ItyAdi vRtti saraLa che. * sUtra-pa31 thI 533 : [pa31] bhagavana ! zuM jIvone prANAtipAta viramaNa hoya ? hA, hoya. jIvone konA vize prANAtipAta viramaNa hoya ? cha javanikAyane vize. nairayikone prANavismaNa hoya ? e artha samartha nathI. ema vaimAnika sudhI jANavuM. paNa manuSyone jIvanI mAphaka kahevA ema mRSAvAda yAvata mAyA mRSAvAda vaDe jIvane 56 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 ane manuSyane jANavA, bAkInAne e arzayukta nathI. paraMtu adattAdAna, grahaNa ane dhAraNa karavA lAyaka dravya vize, maithuna rUpa ane rUpasahita dravyo vize, bAkI badhAM sarva dravya vize jANavA. jIvone miyAdazanazalya viramaNa hoya ? hA, hoya. kone vize jIvone mizradarzanazalya viramaNa hoya ? sarva dravyone vize. e pramANe nairayika cAvat vaimAnika javA. paNa ekendriya ane vikalendriyone e artha yukta nathI. [53] prANAtipAtanI virativALo jIva keTalI kamapakRtio bAMdhe ? sAta bAMdhe, ATha bAMdhe, cha bAMdhe ke eka bAMdhe, ke baMdhaka paNa hoya. ema manuSyone paNa kahevuM. prANAtipAtanI viratIvALA jIvo keTalI karmapakRti bAMdhe ? gautama. (1) badhAM jo sAta prakRti bAMdhe ane eka prakRti bAMdhe. (2) badhAM sata bAMdhe, eka bAMdhe ane koI ATha bAMdhe. (3) ghad sattanA baMdhaka ane ekanA baMdhaka tathA eka AThano baMdhaka hoya. (4) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra ane eka ja prakRti baMdhaka hoya. (5) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra ane cha bAMdhanAra hoya. (6) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra ane eka abaMdhaka hoya. (3) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra ane abaMdhaka hoya - - - athavA - - - (1) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAMdhanAra tathA eka cha prakRti bAMdhanAra hoya. (2) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha prakRti bAMdhanAra, ghaNAM cha bAMdhanAra hoya. (3) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanArA ane eka cha bAMdhanAra hoya. (4) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra ane cha bAMdhanAra hoya. * * * athavA (1) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAMdhanAra, eka abaMdhaka hoya. (2) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAMdhanAra, ghaNAM baMdhaka hoya. (3) ghaNAM satta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra ane eka baMdhaka hoya. (4) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra, abaMdhaka hoya. - - - athavA - - - (1) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka cha bAMdhanAra, eka abaMdhaka hoya. (2) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, cha bAMdhanAra, ghaNAM abaMdhaka hoya. (3) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra eka cha bAMdhanAra ane alaMka hoya. (4) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, cha bAMdhanAra ane baMdhaka hoya - athavA (1) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAMdhanAra, eka cha bAMdhanAra, eka abaMdhaka, (2) ghaNAM sAta bAMdhanAra, coka bAMdhanAra, eka Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-I-/530 thI 33 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ATha bAMdhanAra, eka cha bAMdhanAra, ghaNAM abaMdhaka. (3) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAdhanAra, ghaNAM cha bAMdhanAra, eka baMdhaka. (4) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, eka ATha bAMdhanAra, ghaNAM cha bAMdhanAra, ghaNAM baMdhaka hoya. () ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, A6i bhakinAra cha bAMdhanAra, eka abaMdhaka hoya, (6) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra, eka cha bAMdhanAra, ghaNAM abaMdhaka hoya. (3) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra, cha bAMdhanAra, eka baMdhaka hoya. (8) ghaNAM sAta bAMdhanAra, eka bAMdhanAra, ATha bAMdhanAra, cha bAMdhanAra ane abaMdhaka hoya. e pramANe ATha bhaMgo thayA. badhAM maLIne 27 bhaMgo thAya. ema manuSyone e ja 27 bhaMgo kahevA. e rIte mRSAvAdavirata cAva4 mAyAmRSAvAda virata jIva ane manuSya jANavA. miyA-darzanazalya virata jIva keTalI kamapakRti bAMdhe ? sAta bAMdhe, ATha bAMdhe, cha bAMdhe, eka bAMdhe, abaMdhaka hoya. mithyAdazanazalya virad nairayika keTalI kamaprakRti bAMdhe ? sAta ane ATha cAvatu paMcendriya tici bAMdhe. manuSyane jIva mAphaka jANavo. vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikane nairayikavatuM samajavo. miyAdazana zalya virata jIvo keTalI karma prakRti bAMdhe ? pUvakta ra7-bhaMgo kahevA. micchAdanarAvya virata nairayika keTalI karma prakRti bAMdhe ? badhAM sAta bAMdhe athavA ghaNAM sAta bAMdhe ane eka ATha bAMdhe. ghaNAM sAta ane ATha bAMdha.. e pramANe vaimAnika sudhI kahetuM. paNa manuSyo jIva mAphaka kahevA. | [33] prANAtipAta virata jIvone zuM AraMbhikI kriyA hoya ? yAvatuM misAdarzana patyayikI kriyA hoya ? AraMbhikI kriyA kadAca hoya-kadAca na hoya. rigrahiMdI kriyA ? e artha samartha nathI. mAyA pacayikI kriyA ? kadAca hoya . kadAca na hoya. apratyAkhyAna pratyayA ? e artha samartha nathI. micchAdanapatyayA ? e artha samartha nathI. ema prANAtipratavirata manuSya paNa jaNad. e pramANe mAyAmRSAvAdavirata sudhInA jIva, manuSya jANavA. bhagavAna miyAdana zalya virata jIvane zuM AraMbhikI yAvatu miyAdanA pratyayA kiyA hoya ? AraMbhikI kriyA kadAca hoya - kadAca na hoya. e pramANe apratyAkhyAna kriyA sudhI jANavuMmiyAdana pratyayikI na hoya. bhagavana miyAdana zalya virad nairacikane zuM AraMbhikI yAvat miyAdana pratyavikI kriyA hoya? AraMbhikI yAvatuM patyAkhyAna kriyA hoya. micchAdanapatyayA na hoya. ema anitakumAra sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMcane AraMbhikI, mAyA pratyayikI kriyA hoya, patyAkhyAnakriyA kadAca hoya * kadAca na hoya. mizrAdazana patyayA na hoya. manuSya jIvavatu jANavA. vyaMtaru jyotiSa, vaimAnikane nairayikavatu jANavA. A AraMbhikI cAvatuM mithyAdarzana pratyayA kriyAmAM kaI konAthI Adi che ? sauthI thoDI miyAdarzana pratyayA kriyA che. pratyAkhyAna kiyA vizeSAdhika, pArigrahika vizeSAdhika, AraMbhikI vizeSAdhika, mAyApatyayikI vizeSAdhika che. * vivecana-531 - * * * prANAtipAtAdinA viramaNa viSayabhUta cha kAyAdino pUrve ja vicAra karyo che, mATe ahIM pharI vicAratA nathI. prANAtipAtathI mRSAvAda sudhInI viratI jIva ane manuSyane vize kahevI. * x - kemake manuSya sivAya bIjAne bhavanimitaka sarva viratino abhAva che. mithyAdarzana viramaNamAM "sarva dravyone vize" kahyuM paNa upalakSaNathI sarva paryAyo vize paNa samajavuM. kemake eka dravya ke paryAyane vize mithyAtva hoya to tene mithyAdarzananA viramaNano asaMbhava che. sUtrokta eka paNa akSaranI aruci thavAthI manuSya mithyArdaSTi thAya che. kemake "jinokta sUjha amane pramANa che" evuM zAstra vacana che. mithyAdarzalazalya virati kendriya ane vizlendriya sivAyanA jIva sthAnomAM hoya che. * x - kemake pRvI AdimAM pratipadAmAna ane pratipanna baMneno abhAva che. - ema zAavacana che. koIka beIndriyAdine karaNAparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samyakatva hoya, to paNa mithyAtvAbhimukha ane samyaka pratikULane hoya mATe temane paNa mithyAdarzanazalya viratino niSedha che. prANAtipAta viratane karmabaMdha thavA ke na thavA vize kahe che - sUNo sugama che, uttara sUtramAM jaNAve che ke- badhAM jIvo sAta prakRti bAMdhanAra ane eka prakRti bAMdhanAra hoya. ahIM pramatta, apramatta, apUrvakaraNa, anivRtti bAdara saMparAya sAta prakRti bAMdhe. temAM pramata, apramatta AyunA baMdha kALe ATha prakRti bAMdhe. Ayuno baMdha kadAyitva hoya che, tethI koI kALe sarvayA paNa na hoya. vaLI aApUrvakaraNa, anivRttinAdara kadAcit na paNa hoya, kemake teno viraha paNa kahelo che. eka prakRti baMdhaka upazAMtamohAdivALA che. temAM upazAMta ke kSINa moha kadAca hoya ke na hoya, sayogI kevalI haMmezAM hoya che. * x * tethI sAta prakRtibaMdhaka, eka prakRti baMdhaka ghaNAM hoya che. ema ATha prakRti baMdha karanAra AdinA abhAvamAM pahelo bhaMga thAya che. athavA sAta prakRti baMdhaka ane eka prakRti baMdhaka ghaNAM hoya ane eka ATha prakRtino baMdhaka hoya te bIjo bhaMga. ATha prakRti baMdhaka ghaNAM hoya te bIjo bhaMga. cha prakRti baMdhaka kadAca hoya - kadAca na hoya kemake utkRSTa cha mAsano viraha hoya - X* tethI ATha prakRti baMdhakanA abhAve pavidha baMdhakanA paNa be bhaMgo thAya. abaMdhaka te ayogI kevalI, te paNa hoya ke na hoya, kemake temane utkRSTa cha mAsano viraha hoya. tethI ATha prakRti baMdhakanA abhAve baMdhaka pada vaDe be bhaMgo thAya. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22/-/1/530 thI 533 ema eka pahelo bhAMgo ane eka ekanA saMyoge bIjA cha bhaMgo maLI kula sAta bhaMgo thAya che. ChE have dvikasaMyogI bhaMgo - temAM saptavidha baMdhaka ane ekavidha baMdhaka avasthita che, kemake baMne haMmezAM ghaNAM che. tethI pratyeka aSTavidha baMdhaka ane paddhidha baMdhaka padamAM ekavacanarUpa pahelo bhaMga. aSTavidha ekavacanamAM, pavidha bahuvacanamAM bIjo bhaMga, be bhaMgo tenA bahuvacanathI, ema cAra bhaMga. ema ja cAra bhaMgo aSTavidhabaMdha ane abaMdhakathI thAya. cAra bhaMga pavidhabaMdhaka ane abaMdhaka vaDe. badhAM maLI dvikasaMyogI bAra bhaMgo thAya. aSTavidha baMdhaka, pavidhabaMdhaka, abaMdhakarUpa traNanA saMyoge pratyekanA ekavacana ane bahuvacana vaDe ATha bhaMgo thayA. (zaMkA) virativALAne kema baMdha thAya ? - X - virati baMdhano hetu nathI, paNa virativALAne kaSAya ane yogo che, te baMdhanuM kAraNa che. sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAra vizuddhimAM paNa je udaya prApta saMjvalana kaSAya ane yoga che, tethI viratirvatane paNa baMdha thAya che. prANAtipAta vitane jema 27-bhaMgo kahyA tema mRSAvAda virata yAvat mAyAmRSAvAda vistane paNa jANavA. mithyAdarzana zalya vitanuM sUtra sugama che. paNa te sAta, ATha, cha, ekavidha baMdhaka ke abaMdhaka hoya. mithyAdarzana zalya virati cAthI cauda guNaThANA sudhI hoya. covIza daMDakamAM manuSya sivAya badhAM sthAno saptavidha ke aSTavidha baMdhaka hoya. paNa padvidhabaMdhakAdi na hoya. jIvanI jema manuSyomAM kahevuM kemake temane sarva bhAvo saMbhave che. bahuvacanamAM mithyAdarzanazalya vita jIvo vize pUrvokta 27-bhaMgo jANavA. vairayikapadamAM traNa bhaMga hoya - (1) saptavidha baMdhako, (2) saptavidha baMdhako ane aSTavidha baMdhaka, (3) saptavidha ane aSTavidha baMdhako. ema vaimAnika sudhI traNa bhaMgo kahevA. - 4 - have AraMbhikI Adi kriyAmAM prANAtipAta vitane kaI kriyA che te kahe che - AraMbhikI kriyA pramatta saMyatane hoya, bIjAne nahIM, parigrahathI nivRtta hovAthI pArigrahikI kriyA nathI. mAyApratyayA kriyA apramattane kadAca pravacananI malinatAnA rakSaNa mATe hoya apratyAkhyAna ane mithyAdarzana pratyayA sarvathA na hoya. prANAtipAtavistanA be pada che - jIva ane manuSya. jIvanI jema manuSyane kahevA. - 4 - tema mAyAmRSAvAda virata sudhInA jIva ane manuSya kahevA. mithyAdarzana zalya vita jIvamAM - x - pramatta saMyata sudhI ja AraMbhikI hoya, pAriMgrahikI dezavirati sudhI ja hoya, mAyApratyayA anivRtti badAra saMparAya sudhI ja hoya, apratyAkhyAna kriyA avirati samyagdaSTi sudhI ja hoya. tethI kadAca hoya - kadAca na hoya kahyuM che. mithyAdarzana vitivALAne na saMbhave. covIza daMDakamAM stanitakumAra sudhI cAra kriyA kahevI. paMce tiryaMcane pahelI 60 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 traNa avazya kahevI. apratyAkhyAna bhajanAe jANavI kemake dezaviratane na hoya. ItyAdi - 4 - AraMbhikI AdinuM alpabahutva - mithyAdarzanapratyayA sauthI thoDI che, kemake mithyArdaSTine ja hoya. apratyAkhyAna vizeSa che, kemake avirati samyakdaSTi ane mithyArdaSTine hoya, pAriMgrahikI vizeSa che, kemake dezavitane paNa hoya, AraMbhikI pramattasaMyatane paNa ane mAyApratyayA apramattane paNa hoya mATe vizeSa kahI. muni dIparatnasAgare karela pada-22-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/1,2/535,536 je pada-23-"karmaprakRti" che -- x -- x -- x - 0 bAvIzamuM pada kahyuM, have tevIzamAMno AraMbha kare che. teno saMbaMdha A che - 5da-22mAM nArakAdi gatipariNAmathI pariNata jIvonI prANAtipAtAdi kriyA vicArI. have tenA karmabaMdhAdi pariNAma vizeSa - 61 * sUtra-534 7 keTalI karmaprakRti, kevI rIte bAMdhe ?, keTalA sthAne bAMdhe ? keTalI prakRti vede ? keno keTalA bhede anubhAva ? ATalA dvAro ahIM kaheze. * vivecana-534 : adhikAra - (1) keTalI prakRtio che ? (2) kayA prakAre te prakRti bAMdhe che ? (3) keTalA sthAnoe bAMdhe che ? (4) keTalI prakRti vede che ? (5) kayA karmano keTalA prakAre anubhAva che ? temAM prathama adhikAra nirUpe che - 4 pada-23, uddezo-1 -- * - * -- -- - sUtra-535,536 H [535] bhagavan ! keTalI karmaprakRti che? ATha che jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya. nairayikone keTalI karmaprakRti che? ATha. ema vaimAniko sudhI kahevuM. [536] bhagavan ! jIva ATha karmaprakRti kevI rIte bAMdhe che ? jJAnAvaraNIya karmanA udayathI darzanAvaraNIya karmano udaya thAya che. darzanA karmanA udayI darzana mohanIyano udaya thAya che. darzanamonA udayathI mithyAtvano udaya thAya, mithyAtvanA udayathI gautama ! e pramANe kharekhara jIva ATha prakRti bAMdhe. nairayika kaI rIte ATha karma prakRti bAMdhe ? gautama ! ema ja jANavuM. e rIte vaimAnika sudhI kahevuM. jIvo ATha karma prakRti kaI rIte bAMdhe ? ema ja. e rIte vaimAniko sudhI jANavuM. * vivecana-535,536 - "kriyA" nAmaka padamAM keTalI karmaprakRti che. te kaheluM che, to ahIM zA mATe pharI prazna karyo ? vizeSatA jaNAvavA mATe. te A che - pUrve jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhato keTalI kriyA vaDe joDAya che, te kahyuM kriyA prANAtipAtanuM kAraNa che. prANAtipAta jJAnAvaraNIyAdi karma-baMdhanuM bAhya kAraNa che, ane karmabaMdha kArya che. ahIM to jJAnAvaraNIya karma ja karmabaMdhanuM AMtara kAraNa che - te pratipAdana karavAnuM che. gautama ! ATha karmaprakRti kahI che, tene jJAnAvaraNIyAdi nAmathI jaNAve che. (1) je vastu jaNAya-pariccheda karAya te jJAna arthAt sAmAnya-vizeSAtmaka vastumAM vizeSane grahaNa karavArUpa bodha. jenA vaDe AcchAdana karAya te AvaraNa. jJAnanuM - 62 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 AvaraNa te jJAnAvaraNIya. (2) je vaDe dekhAya te darzana. sAmAnya-vizeSAtmaka vastumAM sAmAnyane grahaNa karavArUpa bodha. padArthanA AkAra sivAya, artha vizeSatA grahaNa karyA sivAya sAmAnyanuM grahaNa te darzana, tenuM AvaraNa te darzanAvaraNa. (3) je sukhAdi svarUpe vedAya-anubhavAya te vedanIya. jo ke badhAM karmo vedAya che, to paNa rUDhithI sAtA-asAtA rUpa karma ja vedanIya kahevAya che. (4) AtmAne sat-asA vivekathI rahita kare te mohanIya. (5) pote karela karma vaDe bAMdhela nakAdi durgatithI nIkaLavAnI IcchAvALA prANIne pratibaMdhaka bane te Ayuk athavA ekathI bIjA bhavamAM gamana karatAM vipAkodayane prApta thAya te Ayup. (6) gatyAdi paryAyano anubhavavAmAM jIvane namAve, tatpara kare te nAmakarma. (3) aneka prakAranA ucca-nIca zabda vaDe bolAvAya te gotra, ucca-nIca kuLamAM utpanna thavArUpa paryAya, te vipAka vaDe vedha karma paNa kAryamAM kAraNanA upacArathI gotra kahevAya. athavA je karmanA udayathI ucca-nIca zabda vaDe AtmAne bolAvAya te gotra. (8) jIva ane dAnAdinuM aMtara pADavA mATe prApta thAya te aMtarAya. dAnAdi mATe tatpara jIvane pratibaMdhaka che. (prazna) Ama kramapUrvaka jJAnAvaraNIyAdinA kathanamAM kaMI prayojana che ? [uttara] che. ahIM jJAna ane darzana jIvanuM svarUpa che. kemake tenA abhAvamAM jIvatvano asaMbhava che. cetanA jIvanuM lakSaNa che. te jJAna-darzananA abhAve kema hoya ? jJAnadarzanamAM jJAna pradhAna che. kemake tenAthI ja sarva zAstrAdinA vicAranI paraMparA pravarte che. vaLI sArva labdhi paNa sAkAropayogI jIvane upaje che. darzanopayogIne nahIM. vaLI je samaye jIva sarva karmothI mukta thAya che. te samaye jJAnopayogI hoya, darzanopayogI nahIM. tethI jJAna mukhya che. mATe tenuM AcchAdaka jJAnAvaraNIya karma pahelAM kahyuM. pachI darzanAvaraNIya karma kahyuM. kemake jJAnopagaraNathI paDI jIva darzanopayogamAM Ave che. A baMne karma potAnA vipAka dekhADatAM avazya sukha-duHkharUpa vedanIyakarmanA vipAkanuM nimitta thAya che - ati upacita jJAnAvaraNakarmano vipAkathI anubhavatA sUkSmatara vastune vicAvAmAM potAne asamartha mAnatA ghaNAM mANaso kheda pAme che ane jJAnAvaraNanA kSayopazamathI utpanna buddhinI paTutAthI sUkSmatara vastune jANatAM, potAne zreSTha mAnI sukha vede che. ati gADha darzanAvaraNanA vipAkodayathI janmAMdha5NuM Adi ghaNuM duHkha anubhave che. darzanAvaraNanA kSayopazamajanya paTutAyukta prANI spaSTa cakSu Adi Indriyo sahita yathArthapaNe vastune joto AnaMda anubhave che. tethI darzanAvaraNIya pachI vedanIyane lIdhuM. vedanIya karma ISTa - aniSTa viSayathI sukha-duHkha utpanna kare che. tethI ISTa aniSTa viSayathI saMsArIne avazya rAgadveSa thAya che. te mohanimittaka che. te jaNAvavA vedanIya pachI mohanIya karmanuM grahaNa karyu. mohanIya karmathI mUDha banela prANI bahuAraMbhaparigrahAdimAM Asakta thaI naskAdi Ayu bAMdhe che, tethI mohanIya pachI Ayu karmanuM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/1,2/535,536 grahaNa karyuM. nAkAdi AyunA udayamAM avazya nakagatyAdi nAma karma udayamAM Ave che, tethI pachI nAmakarma lIdhuM. nAmakarmanA udayamAM avazya ucca-nIca gotra karmano vipAkodaya pAme, mATe pachI gotrakarma karyuM. ucca-nIca gotra karmathI prAyaH dAna, lAbhAdi aMtarAyano kSayopazama ke udaya dekhAya che, tethI gojha pachI aMtarAya kahyuM. A rIte prathama dvAra kahyuM. have bIjuM dvAra kahe che - kayA prakAre jIva ATha prakRti bAMdhe ? jJAnAvaraNIya karmanA udayathI darzanAvaraNa karma nizcita prApta thAya. te viziSTa udayane prApta thAya che. arthAta utkRSTa jJAnAvaraNIya karmanA udayathI anubhavato darzanAvaraNIyane vede che. kemake jemanuM aMtaHkaraNa kajJAna vaDe vAsita che te viparIta dRSTivALA jaNAya che. darzanAvaraNIya karmodayathI darzanamohanIya karma vipAkavasthArUpa udaya vaDe prApta thAya che. tenAthI mithyAtvano udaya thAya, tenAthI jIva AThe karmaprakRtine bAMdhe. ema ukta krama prAyaH jANavuM - kemake koIka samyagurdaSTi AThe karma bAMdhe che ane koIka nathI bAMdhatA ItyAdi * x * ahIM tAtparyArca A che ke pUrva karmanA pariNAmanA sAmarthyathI utakarma baMdhAya che. kahyuM che ke - jIvanA pariNAmarUpa nimittathI pudgalo karmapaNe pariName che, ane pudgala karmanA nimite jIva paNa te pramANe pariName che. ukta kathana covIzadaMDakanA krame kahe che - nairayika kayA prakAre ATha karmano baMdha kare ? ItyAdi sugama che. bahuvacana vaDe paNa sUga sugama che. ema bIjuM dvAra kahyuM. jIva keTalA sthAnoe karma bAMdhe ? * sUtra-pa33 - jIva keTalA sthAne jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? be sthAne - rAgathI ane helathI. savA be bheda - mAyA, lobha. dveSa be bhede - krodha, mAna, jIvathI vaDe yukata e cAra sthAne e rIte kharekhara jJAnAvaraNIya karma bAMdhe. ema nairavikathI vaimAnika sudhI jANavuM. jIvo keTalA sthAne jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? be sthAne. ItyAdi ema ja che. e rIte nairayika cAvatu vaimAnika jANavA. ema darzanAvaraNIyathI aMtarAya karma sudhI gaNavuM. ema ekavacana-bahuvacananA 16 daMDaka che. * vivecana-537 : prazna sUga sugama che. * x* rAga, prItilakSaNa che ane dveSa apatirUpa che. te baMne krodhAdithI ati bhinna nathI. paNa teomAM ja aAbhava thAya che. * * * saMgrahanaya kahe che - krodha pItirUpa prasiddha che. mAna bIjAnA guNane na sahana karavArUpa hovAthI apatirUpa che. baMne apatirUpa hovAthI sveSa che. lobha AsaktirUpa hovAthI prItirUpa prasiddha che. koI vastunI abhilASAthI manuSya bIjAne chetaravArUpa mAyAne Acare che ane abhilASa prIti svabhAvavALo che mATe mAyA prItirUpa che. baMne prItirUpa hovAthI rAgarUpa che. - x * x - te saMbaMdhe vyavahAra naya kahe che - mAyA bIjAne upaghAtarUpa che, bIjAnA upaghAtano pariNAma sveSarUpa che, mATe mAyA paNa 64 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 dveSamAM aMtabhava thAya che. nyAyapUrvaka upArjana karavA vaDe arthanI Asakti thavI te bIjAnA upaghAtanA pariNAmathI rahita zuddha lobha ja rAga che. tethI vyavahAranayathI krodha, mAna, mAyA dveSarUpa che. lobha AgarUpa che. -x - RjusUjha naya kahe che - krodha avazya aprItirUpa che. bIjAne upaghAtaka hovAthI hepa kahevAya che. mAna-mAyA-lobha be prakAre saMbhave - prItirUpa ane apatirUpa. mAna svanA upayoga samaye svaguNanA bahumAnathI prItirUpa che, paraguNanA tenA upayoga vakhate mAtsaryAdi hovAthI cApItirUpa che. mAyA paNa bIjAne chetaravAnA upayogamAM hoya tyAre apati rUpa che. padravya grahaNa AsaktirUpa hovAthI prItirUpa che. lobha paNa A rIte - X * prIti, pIti baMne rUpa che. * * * * * mAyAdi traNe ubhayarUpa che, jyAre prItino upayoga hoya tyAre te rAga che, aprItino upayoga hoya tyAre dveSa che. * * * zakadAdi traNe nayo kahe che - krodha ane lobha e be ja kaSAyo che. mAna ane mAyAno krodha ane lobhamAM samAveza thAya che. te A rIte - mAna, mAyAmAM bIjAne upaghAta karavAnA hetubhUta adhyavasAyo che. te aprItirUpa hovAthI krodha che. svaguNanA utkarSarUpa ane paradravyanI mUcharUpa adhyavasAyo che, te lobha che. kAraNa ke te AsaktirUpa che. lobha paNa be prakAre che - para upaghAtarUpa ane mUchatmika - x - temAM paropaghAta karavArUpa adhyavasAya krodha che, badho krodha pItirUpa hovAthI dveSamAM samAveza thAya. kevaLa mUcharUpa bhAva te lobha rANarUpa che. * x * x * have upasaMhAra kahe che - vIrya vaDe upasthita karAyela eTale jIvavIrya vaDe sahita e cAra sthAnoe jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhe che. covIza daMDakanA krame A bAbata kahe che - nairayika cAvatu vaimAnikamAM jANavuM, ItyAdi sugama che. * x * x - e rIte bIjuM dvAra kahyuM, have keTalI prakRti vede ? - * sUtra-pa38 - bhagavan! jIva jJAnAvaraNIya karma vede ? kadAca vede, kadAca na vede. nairasika jJAnAvaraNIya karma vede ? avazya veda. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. paNa manuSyane jIvanI mAphaka kahetA. jIvo jJAnAvaraNIya karma vede ? e pramANe vede ja ema vaimAnika sudhI jANavuM. jJAnAvaraNIya karma kahyuM tema darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karma kahevuM. vedanIya, Ayu, nAma, gotra paNa ema ja samajavA, paNa manuSya paNa tene avazya vede. e rIte ekavacana, bahuvacananA soLa daMDako jANavA. * vivecana-pa38 : jIva jJAnAvaraNIya karma vede ? jeNe ghAtI karmano kSaya karyo nathI te vede che, kSaya karyo che, te vedato nathI. covIza daMDakamAM A artha vicAraNA sugama che. manuSya Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/4/pa38 sivAyanA badhAM vede che. kemake bIjAne ghAtakarmano kSaya hoto nathI. ekavacana mAphaka bahuvacanamAM paNa daMDaka kahyo. jJAnAvaraNIya mAphaka bAkInA karmo paNa vicAravA. temAM vedanIyAdi cAramAM vikalA samajavo. kemake siddhone tenuM vedana nathI, bAkInA badhAM jIvo vede che. - x * ahIM paNa 16-daMDako thAya che. cothuM dvAra pUruM thayuM. have kayA karmano keTalo vipAka che, te pAMcamuM dvAra - * sUpl-539 : bhagavad ! jIve bAMdhela, spala, gADha sparzathI sRSTa, saMcita, cita, upasthita Apaki prApta, vipAka prApta, phaLa prApta, udaya prApta, jIve karela, jIve nivartita jIve pariNAvela svayaM udaya pApta, paranimite udaya pApta, tadubhaya udaya prApta jJAnAvaraNIya karmano gatine - sthitine - bhavana - 5galanA pariNAmane pAmIne keTalA prakArano vipAka kahyo che ? gautama! jIve bAMdhela jJAnAvaraNa karmano yAvatuM pudgala pariNAmane pAmI daza prakArano anubhAva kaho che. te A pramANe - zrotAvaraNa, zrotavijJAnAvaraNa, negAvaraNa, netravijJAnAvaraNa, dhANAvaraNa, ghANavijJAnAvaraNa, sAvaraNa, savijJAnAvaraNa, spaNaviraNa, RvijJAnAvaraNa. je yugalane, yugalone, pugala pariNAmane ane visasA vaDe pugalonA pariNAmane vede che, teonA udaya vaDe jANavA yogya gaNato nathI, jANavAnI IcachAvALo chatAM jANato nathI. jANIne pachI paNa jANato nathI. jJAnAvaraNIya kamanA udayathI AcchAdita jJAnAvo paNa thAya che. gautama! e jJAnAvaraNIya karma che. he gautama! jIve bAMdhelA jJAnAvaraNa kamano yAvata pudagala pariNAma pAmI daza prakArano anubhAva kalyo che. bhagavana! jIve bAMdhela darzanAvaraNa karmano yAvata yugala pariNAmane pAmI keTalA prakArano vipAka kahyo che ? jIve bAMdhelA darzanAvaraNa karma yAvatuM pugala pariNAmane pAmI nava prakArano vipAka kahyo che - nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pacalApacalA, tyAnaddhi, cAdarzanAvaraNa, acAdarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa. je pugala pudgalo, pudgala pariNAma ke svabhAva vaDe thayelA pugala pariNAmane vede che, teonA udaya vaDe jevA yogya vastune joto nathI. jovAnI IcchA chatAM joto nathI, joyA pachI joto nathI. darzanAvaraNIya karmanA udayathI AcchAdita darzanavALo thAya che. e darzanAvaraNIya karma che. e jIve bAMdhela darzanAvaraNa karmano cAvatu pugala pariNAmI vipAka che. bhagavAna ! jIve bAMdhelA sAtA vedanIya karma cAvata pugala pariNAmane pAmI keTalA prakAre vipAka che? yAvata ATha prakArano vipAka kahyo che. te A rIte - manojJAAda, manojJa rUpa, manojJagaMdha, manojJa rasa, manojJa sparad, mana sukhatA, kaMcana sukhatA, kAyasukhatA. je pudgala, yugalo, pula pariNAma, 2i2/5]. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 visA padagala pariNAmane vede che, teonA udaya vaDe zAtAkarmanIya vede che, gautama! te sAtA vedanIya karma che. * x * yAvata vipAka che. bhagavan ! asAtA vedanIya karmano prazna - uttara tema ja che. paraMtu amanojJa zabdo yAvatuM zarIra saMbaMdhI du:kha. e asAtA vedanIya karma che. e sAta vedanIya karmano vipAka che. bhagavana jIve bAMdhela mohanIya karmano yAvatu keTalA prakAre vipAka che ? gautama ! pAMca prakAre che - samyakatva vedanIya, mithyAtva vedanIya, mizra vedanIya, kaSAya vedanIya ane nokaSAya vedanIya. je pagala, yugalo- pula pariNAmavisA yugalane vede che, teonA udaya vaDe mohanIya karmane vede che. e mohanIya kamano yAvata pAMca prakArano vipAka kahyo che. jIve bAMdhela AyukarmanA vipAkanI pRcchA - gautama ! cAvatu cAra prakAre vipAka che - nairacikAyu, tiryaMcAyu, manuSyAya, devAyuM je pudgala, yugalo, pagalapariNAma, viDhasA pugala pariNAmone vede che, teonA udaya vaDe Ayukamane vede che. e Ayukarma che. e AyuSa karmano cAra bhede vipAka che. jIve bAMdhela zubhanAmakarmanI pRcchA - zubhanAmakarmano cauda prakAre vipAka che - ISTa zabda, ITa rUpa, ITagaMdha, ITa rasa, ITa sparza ITa gati ISTa sthiti, ISTa lAvaNaya, ISTa yazakIrti, ISTa baLa-vIrya-puruSakAraparAkrama, ISTa svara, kAMta svara piya svara ane manojJa svara, je yugala, yugalo, yugala pariNAma, visatA yugala pariNAmane vede che, temanA udaya vaDe zubhanAmakarma veda che. e zubhanAma karma, e zubhanAma kamano cauda prakAre vipAka che. duHkha nAmakarmanI pRcchA - e pramANe che. vizeSa A * aniSTa zabda cAvatu hInasvara, dInasvara, akAMta svara je vede che ItyAdi badhuM temaja che cAvatu vipAtu che. ucca goma kamanI pRcchA - jIve bAMdhela uccagoma kamano ATha prakAre vipAka che - jAti, kuLa, bala, rUpa, tapa, kRta, lAbha ane aizvarya vizeSatA. je yugala, yugalo, pugala pariNAma ke visasA pudgalonA pariNAmane veda che, tenA udaya vaDe - yAvat - ATha prakAre ucca gogano vipAka ko. nIca gotra kamanI pRcchA - ema ja jANatuM. paNa jAti yAvatuM aizvaryAnuM hInapaNuM - X * cAvata ATha prakAre vipAka kahyo. aMtarAyakarmanI pRcchA - jIve bAMdhela aMtarAya kamano yAvatu pAMca prakAre vika kahyo - dInAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, nIyatarAya. je yugalane cAvata visasA pugalanA pariNAmane veThe che, teonA udaya vaDe aMtarAya kamane vede che. e aMtarAya karma che. e aMtarAyakarmano pAMca prakAre vipAka che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/4/539 67 vivecana-539 : je jIve rAga-dveSanA pariNAma vaza bAMdhele - karmarUpe pariNata thayelA, sRSTa Atmapradeza sAthe saMbaMdhane prApta, pharIthI gADhapaNe bAMdhela, atisparza vaDe sparzAyala, AvepTana-pariveSTana rUpe ati upacayapUrvaka gADha bAMdhelA, abAdhAkALa pachInA kALe vedananA yogyapaNe niSekane prApta, uttarottara sthitimAM pradezanI hAni ane rasanI vRddhi vaDe avasthita, samAna jAtiya bIjI prakRtinA dalikanA saMkrama vaDe upacaya prApta, kaMIka viSAkAvasthA abhimukha, viziSTa vipAkAvasthA prApta, phaLa abhimukha, udayaprApta thayelA - x - x -. karma baMdhanathI baddha jIve karela, jIva upayoga svabhAvavALo che, tethI rAgAdi pariNata che, tethI karma kare che. rAgAdi pariNAma karmabaMdhathI baMdhAyelAne hoya che, karmanA viyogamAM hotA nathI anyathA mukta jIvone paNa avItarAgatvano prasaMga Ave. karmabaMdhanathI baddha jIva karmano kartA che, te karma kartA evA AtmAne pravAhathI anAdi che. jIva baMdha samaye prathama sAmAnya karmavargaNAmAM pudgalone anAbhoga vIrya vaDe grahaNa karato te ja baMdhana samaye jJAnAvaraNAdi paNe vyavasthita kare che. jJAnAvaraNa Adi rUpe je vyavasthApana tene nirvartana kahe che. pradveSa, nirNavAdi rUpa karmabaMdhanA vizeSa hetu vaDe te-te uttarottara pariNAmane prApta karela, svayaM vipAka prApta hovAthI udayamAM AvelA, anya nimittathI udayamAM AvelA - 4 - karmano vipAka gatine AzrIne hoya che. kemake koI karma koI gatine pAmIne tIvra vipAkavALuM hoya jemake nakagatimAM asAtAvedanIya tIvravipAkavALuM hoya che. sarvotkRSTa sthitine pAmIne azubhakarma tIvravipAkavALuM hoya che. jemake - mithyAtva. bhavane pAmIne koI karma vipAka batAve che. jemake - nidrA, manuSya ke tiryaMca bhavamAM vipAka batAve che. A svataH udayanA kAraNo batAvyA. kemake karma te te gati, sthiti, bhavane pAmIne svayaM udayamAM Ave che. have parane AzrIne kramano udaya kahe che - kASTha, DhekuM, khaDga Adi - x - vaDe asAtA vedanIyAdino udaya thAya. pudgala pariNAmathI - khAdhelA AhAranA ajIrNathI asAtAvedanayI Adi thAya - 4 - evA jJAnAvaraNIyano keTalA prakAre vipAka che ? daza prakAre - zrotrAvaraNAdi. zrotra-zrotrendriyanA viSayabhUta kSayopazama, zrotravijJAna-throprendriyano upayoga. " x - e pramANe netrAvaraNa ItyAdi paNa vicAravuM. temAM ekendriyone rasana, dhrANa, cakSu, zrotranA viSayarUpa labdhinuM prAyaH AvaraNa hoya che. prAyaH kahevAnuM kAraNa bakulAdi niSedha karavA che. - 4 - jema sUkSma bhAvendriya jJAna dravyendriyanA abhAvamAM hoya tema dravyazrutanA abhAve paNa bhAvazruta pRthvI Adine hoya mATe 'prAyaH' zabda mUkyo. beIndriyane dhrANa, cakSu, zrotrendriyanA, teIndriyone cakSu ane zrotranA, caurindriyane zrotrendriya saMbaMdhita labdhi ane upayoganuM AvaraNa hoya che. badhAMne sparzanendriyanA labdhi ane upayoganuM AvaraNa 6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 hoya che. te kuSThAdi vyAdhithI pIDita zarIrIne jANaLuM. paMcendriya chatAM janmAMdha che evAone cakSu vagere IndriyonA labdhi, upayoganuM AvaraNa samajavuM. AvuM AvaraNa svayaM udaya prApta ke paranimite udaya prApta jJAnAvaraNIya karmodayathI thAya. bIjAe pheMkela khaDgAdi pudgalone je vede che, evA abhighAta samartha pudgalo vaDe, khAdhelA AhAranA pariNAmarUpa ati duHkhotpAdaka rasAdi pudgala pariNAmane vede che, te vaDe jJAna pariNatino ghAta thavAthI tathA svabhAvathI pudgalonA zIta, AtapAdi rUpa pariNAmane vede che, tyAre Indriyone upaghAta utpanna karavA dvArA te pudgala pariNAmathI jJAnapariNatino upaghAta thavAthI jJAtavya vastune Indriyano viSaya chatAM na jANe. kemake jJAnapariNatino upaghAta thayelo che. nirapekSa udayamAM - vipAka prApta jJAnAvaraNIya karmapudgalonA udaya vaDe jANavA yogyane jANato nathI. jJAnapariNAma vaDe pariNata thavAnI IcchA chatAM jJAnapariNatino upaghAta thavAthI jANato nathI. jANIne paNa na jANe. jJAnAvaraNIya karma pudgalodayathI AcchAdita jJAnavALo paNa thAya. darzanAvaraNIya karmano vipAka - nava prakAre che. nidrA - je avasthAmAM prANI sukhapUrvaka jAge te. nidrAnidrA - duHkhapUrvaka jAge te. pracalA-ubhA rahenArane nidrA, pracalApracalA - cAlatA nidrA Ave tyAnagRddhi - ati saMkliSTa karmanA vedanamAM hoya te mahAnidrA tathA cakSudarzanAvaraNa - cakSunA sAmAnya upayoganuM AvaraNa, ItyAdi. je komaLa zayyA pudgalane vede, tevA ghaNAM pudgalane vede, khAdhela AhAranA pariNAmarUpa pudgalane vede, svabhAvajanya pudgala pariNAmarUpa varSARtumAM vAdaLAyukta AkAzAdine vede. te vaDe nidrAdinA udayathI darzana pariNAmano upaghAta thavAthI, te parAzrita udaya kahyo. svataH- darzanAvaraNIya karmodayathI pariNatino vighAta thavAthI jovAlAyaka vastu na jue. darzana pariNAmathI pariNamananI IcchAvALo chatAM janmAMdha5NAdithI darzana pariNAmanA upaghAtathI na jue. pUrve joIne pachI na jue. AcchAdita darzanavALo thAya. sAtA vedanIya karmano viSAka - ATha prakAre che. manojJa zAti - vAMsaLI AdinA AgaMtuka zabdo, - 4 - IsurasAdi manojJa raso, kapUrAdi manojJa gaMdha, sva strI AdinA manojJa rUpo, zayyAdinA manojJa sparzo, sukhakAraka mana, kAna ane manane sukhakArI vAna, sukha zarIra, e ATha, sAtAvedanIyAnA udayathI prApta thAya che. parane AzrIne - puSpamALA ke caMdanAdi pudgalane vede, deza-kAlAdi yogya AhAra pariNAmarUpa pudgalone vede, svAbhAvika zItAdinA pratikArarUpa pudgalone vede, tethI mananI svasthatA thatAM sAtAvedanIya karmane anubhave che. - x - svataH udaya te manojJa zabdAdi sivAya paNa kadAcit sukha vede, jema tIrthaMkaranA janmAdimAM nairayika vede che. asAtAvedanIya-pUrvavat uttara, paMtu amanojJa zabdAdi kahevA. gadheDAnA AgaMtuka amanojJa zabdo, manane aNagamatA raso, mRta kalevAdinI gaMdha, strI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/5/539 69 AdinA amanojJa rUpa, karkazAdi sparzo, mana-vacana-kAyAnuM duHkha, je kaMTakAdi pudgala vede, tevA ghaNAM pudgalo vede, apathya AhArAdi pudgala pariNAmane vede, akALe aniSTa zItoSNAdi svabhAvika pudgala pariNAmane vede, tene vaDe manane asamAdhi thavAthI asAtA vedanIya karma anubhave. A parane AzrIne udaya kahyo. svane AzrIne asAtA vedanIya karma pudgalonA udayathI asAtAne vede te. mohanIya karmano vipAka - pAMca prakAre che, samyakatva rUpe vedavA lAyaka te samyakatva vedanIya, ItyAdi. je vedatA prazamAdi pariNAma utpanna kare te samyakatva vedanIya, devAdimAM devAdinI buddhi te mithyAtva vedanIya, mizra pariNAmanuM kAraNa te mizravedanIya, krodhAdi pariNAmanuM kAraNa te kaSAyavedanIya, hAsyAdi pariNAmanuM kAraNa te nokaSAyavedanIya. je pudgalanA viSayarUpa pratimAdine vede, tevA ghaNAMne vede, tevA AhAra pariNAmAdine vede. jemake brAhmI auSadhi AhAra pariNAmathI jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya. - 4 - 4 - x - eTalA vaDe pane AzrIne udaya kahyo. have svataH udaya kahe che - prazamAdine vede che. te A mohanIya karma che. samyaktva vedanIyAdi karma pudgalonA udaya vaDe AyuSu karmano viSAka cAra prakAre che, nairacikAyuSu Adi sugama che. AyukarmanuM apavartana karavAne samartha je zastrAdi pudgalane vede, ghaNAM zastrAdi vede, viSamizrita annAdinA pariNAma rUpa pudgala pariNAmane vede, svabhAvathI AyunA apavartanamAM samartha zItAdi pudgala pariNAmane vede, te vaDe vartamAna bhavAyu apavartana pAmatAM nAkAdi Ayu karmane vede che. svataH vedanamAM te-te bhavAyunA pudgalothI tenuMtenuM Ayu vede che. nAmakarma be bhede - zubha ane azubha. zubhanAmakarmamAM 14-prakAre vipAka che - ISTa zabdAdi. A zabdAdi potAnA ja levA, ISTagati-hasti Adi jevI gati, ISTa sthiti - sahaja sthiti, ISTa lAvaNya - kAMti vizeSa, ISTa yazokIrti-yaza vaDe yukta kIrti, tenI vizeSatA - dAna ane puNyathI thAya te kIrti, parAkramathI thAya te yaza. ISTa utthAnAdi - temAM utthAna - zarIranI ceSTA vizeSa, rma - judA karavuM, vatta - zarIra sAmarthya, vIrya - jIvathI utpanna thayela, puruSAra - abhimAna vizeSa, te sva vize hoya to parAkrama kahevAya. ISTasvara - bIjA ghaNAMnI apekSAe che, kAMtavara - manohara, IcchavA yogya svara, priyasvara - vAraMvAra abhilASa yogya svara, manojJa svara - prema na hovA chatAM potAnA vize prIti utpanna kanarAra svara. je vINA, vilepana, gaMdha, tAMbula, zibikA, kuMkuma, dAna, ItyAdi pudgalane vede che, kemake vINAdinA saMbaMdhathI ISTa zabdAdi thAya che. teno mArgane vize prasanna karanArI, sUkSma buddhithI vicAra karavo. je veNu Adi ghaNAM pudgalone vede che, brAhmI Adi AhAranA pariNAma rUpa pudgala pariNAmane vede che, svabhAvika zubha meghAdi pudgalonA pariNAmane vede che. ItyAdithI zubha nAmakarmane vede che. - x - A parane AzrIne viSAka kahyo, 90 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 svane AzrIne-zubha nAma karmanA udayathI ISTa zabdAdinuM vedana che. azubha nAmakarma, zubha nAmakarmathI viparIta jANavuM, gotra karma - gotra be bhede che, ucca gautra, nIca gotra. temAM ucca gotranA ATha prakArano vipAka kahe che - jAtyAdi prasiddha che. jJAti ane dhuna janma vaDe viziSTapaNuM, je bAhyAdi lakSama pudgalane vede che. jemake dravyanA saMbaMdhathI ke rAjA vagere viziSTa puruSanA svIkArathI nIca jAtinA kuLamAM utpanna thavA chatAM jAtyAdi saMpanna hoya tema lokamAnya thAya. vatta - mallanI mAphaka lAThI Adi bhamAve. rUpa - uttama vastrAlaMkArAdithI. tapa - AtApanAdi lenArane. zruta - svAdhyAyAdi karanArane, nAma - uttama ratnAdi yogathI, pezrvarya dhana, kanakAdinA saMbaMdhathI. je evA prakAranA pudgalo vede che. je divya phaLAdi AhAranA pariNAmarUpa pudgala pariNAmane vede che. svAbhAvika pudgala pariNaAmane anubhave. e rIte ucca gotrane vede. A badhuM parane AzrIne kahyuM. svataH udaya - ucca gotra karmanA udaya vaDe jAti viziSTatAdi thAya che. - 4 - nIca gotrano vipAka - ATha prakArano vipAka jAti vihinatA Adi che. je nIca karma karavA rUpa ke nIca puruSanA saMbaMdha rUpa pudgalane vede che. jemake nIcakarmathI AjIvikA kare, cAMDAlI sAthe maithuna seve, cAMDAlAdi mAphaka manuSyone niMdavA lAyaka thAya. te jAti ane kuLahInatA. baLahInatA - sukhazayyAdi saMbaMdhathI, rUpavihinatA - kharAba vastranA saMbaMdhathI, tapovihinatA - pAsasthAdinA saMsargathI, zrutavihinatA - vikathAmAM tatpara sAdhu jevA lAgatAnA saMsargathI, lAbhavihinatA - deza kALane ayogya kharAba karIyANAnA saMbaMdhathI. aizvaryavihinatA - kharAba graha, kharAba strInA saMsargathI. evA prakAranA ghaNAM pudgalone vede che. rIMgaNAdi AhAra pariNAmarUpa pudgala pariNAmane vede che. tenAthI kharaja utpanna thatAM rUpahInatA kare che. svAbhAvika tevA pariNAmane vede, tenA prabhAve nIcagotra karma vede che. e rIte parane AzrIne udaya kahyo. svataH udaya-nIca gotra karmanA udaya vaDe jAtyAdithI hInapaNAne anubhave. aMtarAya karmano vipAka - pAMca prakAre che. aMtarAya - vighnarUpa karma. dAnAMtarAyAdi karmanA phaLo che. je tevA prakAranA viziSTa pudgalane vede che. jemake ratnAdinA saMbaMdhathI tenA viSaye dAnAMtarAyano udaya thAya, ratnAdinA paDane chedanArA upakaraNanA saMbaMdhathI lAbhAMtarAyano udaya thAya, uttama AhAranA saMbaMdhathI tenA viSaye dAnAMtarAyano udaya thAya, ratnAdinA paDane chedanArA upakaraNanA saMbaMdhathI lAbhAMtarAyano udaya thAya, uttama AhAranA saMbaMdhathI bhogAMtarAyano udaya thAya e rIte pAMce aMtarAya vicAravA. je tevA prakAranA ghaNAM pudgalone vede che ItyAdi pUrvavat. - 4 - maMtra vaDe saMskArita vAsakSepAdi sugaMdhI pudgalanA pariNAmathI subaMdhu nAmaka pradhAna mAphaka bhogAMtarAyAdi thAya che. svAbhAvika zItAdi pudgala pariNAmane vede - x >> X - ItyAdi - 4 - 4 - Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/1/5/540 1 pada-23, uddezo-2 0 uddezA-1-nI vyAkhyA karI, have bIjAnI kare che. teno saMbaMdha A che - uddezA-1-mAM jJAnAvaraNIyakarma vipAka kahyo, ahIM jJAnAvaraNIyAdinI uttara prakRtti kahevA pharI mULa prakRti kahe che - - sUtra-540 H bhagavan ! keTalI karma prakRtio che ? gautama ! ATha che - jJAnAvaraNIya yAvat aMtarAya. jJAnAvaraNIya karma keTalA bhede che? pAMca - Abhinibodhika jJAnAvaraNIya yAvat kevaLajJAnAvaraNIya. bhagavan! darzanAvaraNIya karma keTalA bheTe che? be bhede - nidrA paMcaka, darzana catuSka. nidrApaMcaka keTalA bhede che ? pAMca - nidrA yAvat sthAnaddhi. darzana catuSka keTalA bhede che? cAra bhede - cakSudarzanAvaraNIya yAvat kevaLadarzanAvaraNIya. bhagavan ! vedanIya karma keTalA bheTe che? be bhede - sAtAvedanIya, asAtA vedanIya. sAtA vedanIya keTalA bheTe che ? ATha bhede - manojJa zabdo yAvat kAya sukha, sAtAvedanIya karma keTalA bheTe che ? ATha bhede . amanojJa zabdo yAvat kAya duHkha. mohanIyakarma keTalA bhede che ? be bhede - darzanamohanIya, cAstri mohanIya. darzana mohanIya keTalA bhede che ? traNa bheTe samyakatva vedanIya, mithyAtva vedanIya, mizra vedanIya. cAstri mohanIya karma keTalA bheTe che? be bhede - kapAyavedanIya, nokaSAyavedanIya. kapAya vedanIya karma keTalA bheTe che ? soLa bhede . anaMtAnubaMdhI evA krodha, mAna, mAyA, lobha. apatyAkhyAna krodhAdi, pratyAkhyAnAvaraNIya krodhAdi saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. nokaSAyavedanIya karma keTalA bhede che ? nava bhede - strIveda, puruSa veda, napuMsakaveda, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, bhagavan ! AyuSyakarma keTalA bhede che ? cAra, nairayikAyu yAvat devAyu. nAmakarma keTalA bhede che ? 42-bhede che. gati, jAti, zarIra, zarIraMgopAMga, zarIra baMdhana, zarIrasaMghayaNa, saMghAtana, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, AnupUrvI, ucchavAsa, tapa, udhota, vihAyogati, trasa, sthAvara bAdara, sUkSma, paryApta, apacapti, sAdhAraNa, pratyeka zarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, durbhAga, susvara, duHsvara, Adeya, anAdeya, yazokIrti, ayazokIrti, nirmANa, tIrthaMkara nAma karma. gatinAma karma keTalA bheTe che ? cAra - nairayikagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati, jAtinAmakarma keTalA bhede che ? ekendriya jAtinAma yAvat . prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 paMcendriya jAtinAma. zarIra nAmakarma keTalA bhede che ? pAMca bhede - audAki zarIra yAvat kArpaNazarIranAma. zarIraMgopAMga nAma karma keTalA bhede che ? traNa bhede - audArika zarIra aMgopAMga, vaikriya zarIraMgo pAMga, AhAraka zarIraMgopAMga. zarIrabaMdha nAma karma keTalA bhede che ? pAMca bhede auaudArika zarIra baMdhana nAma yAvat kArpaNa zarIra baMdhana nAma. zarIra saMghAta nAma karma keTalA bhede che ? pAMca bhede - audA ivat kArpaNazarIra saMghAta nAma. saMghayaNa nAmakarma keTalA bheTe che ? cha bhede - vaRSabhanArA, RSabhanArA, nArA, ardhanArA, kIlikA ane sevArtA saMghayaNa nAma. saMsthAna nAmakarma keTalA bhede che ? cha bhede - samAtura, nyagrodha parimaMDala, sAdi, vAmana, kubja ane huDaka saMsthAna nAma. varNanAma karma keTalA bhede che ? pAMca bhede - kRSNa varNanAma yAvat zukala varNa nAma. gaMdhanAmakarma keTalA bheda che ? be bhede - surabhigaMdha nAma, durabhigaMdha nAma. rasanAma karma? pAMca bhede - surabhigaMdhanAma yAvat madhurasanAma sparzanAma karkaza sparza nAma yAvat laghu sparzanAma. karma? ATha bhede agurulaghunAma eka prakAre che. upaghAtanAma eka prakAre che, parAghAtanAma eka prakAre che, AnupUrvI nAma cAra bhede che - nairakiAnupUrvI yAvat devAnupUrvInAma, ucchavAsanAma eka prakAre che, bAkInA sarva prakRti tIrthaMkaranAma paryanta eka prakAre che. paNa vihAyogati be bheTe che - prazasta vihAyogati nAma ane prazasta vihAyogati nAma. 32 - -- bhagavan ! gotra karma keTalA bhede che ? be bhede - ugotra, nIya gotra. ucca gotra keTalA bhede che ? ATha bhede - jAtiviziSTatA yAvat aizvaviziSTatA. e pramANe nIcagotra paNa jANavuM. paraMtu jAti vihinatA yAvat aizvarya vihinatA jANavuM. bhagavan ! aMtarAya karma keTalA bhede che ? pAMca bhede - dAnAMtarAya yAvat vIyatirAya. * vivecana-540 : - x - uddezanA krame nirdeza thAya che. vastunuM nAma mAtra thakI kathana karavuM te uddeza, vistArathI kahevuM te nirdeza, te nyAye pahelA jJAnAvaraNIya karmanI uttara prakRtinuM sUtra - ahIM AbhinibodhikAdi zabdano artha upayogapadamAM kaheze. vigraha A rIte - Abhinibodhika jJAnanuM AvaraNa karanAra karma te Abhinibodhika jJAnAvaraNIya. darzanAvaraNIyanI uttaprakRtio kahe che - temAM nidrA drA dhAtu niMdAnA arthamAM che, je avasthAmAM caitanya kutsitapaNAMne pAme te nidrA. athavA OM dhAtu suvAnA arthamAM che, je avasthAmAM capaTI vagADavA mAtrathI prANI jAgRta thAya evI uMgha te nidrA, te vipAkathI vedha karma prakRti paNa nidrA kahehavAya. nidrAthI adhika Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/-/540 niMdrA te nidrAnidrA. te avasthAmAM ghaNAM DhaMDhoLavAdithI jAgRta thAya che, tethI nidrA karatAM tenuM adhikapaNuM che. te vipAkathI vedha karmaprakRti paNa nidrAnidrA kahevAya che. beTho ke ubho Dole, jhokAM khAya tevI nidrA te pracalA. pracalAthI adhika te pracalApAlA, te cAlanArane paNa udayamAM Ave che. - x - tyAnaddhi-ekaThI thayelI RdiAtmazakti, je nidrAvasthAmAM hoya te. te nidrAnA sadbhAvamAM prathama saMghayaNavALA vAsudevanA ardhabaLa jeTalI zakti prApta thAya che. pravacanamAM evI kathA saMbhaLAya che ke koI sthaLe styAnaddhi nidrAvALo eka sAdhu hato. tene divase eka hAthIe rokyo, rAtre tyAnaddhi nidrAnA udayamAM teNe hAthInAM dAMta ukheDI nAMkhyA ItyAdi. 93 cakSudarzana-sAmAnya avabodha, tene AcchAdana karanAra cakSudarzanAvaraNIya. acakSu darzana - cakSu sivAyanI Indriyo ane mana vaDe sAmAnya avabodha, tene AcchAdana karanAra te ayakSadarzanAvaraNIya. avadhidarzana - IndriyAdinI apekSA sivAya rUpI dravyano sAmAnya avabodha, tenuM AvaraNa karanAra karma te avadhi darzanAvaraNa. rUpI-arUpI sarve dravyo ane tenA sarva paryAyono IndriyAdinI apekSA vinA sAmAnya avabodha te kevaLadarzana, tene AcchAdana karanAra karma te kevaLa darzanAvaraNIya. ahIM nidrAdi pAMca prakRti cakSudarzanAvaraNAdinA kSayopazama vaDe prApta darzana labdhino upaghAta kare che. darzanAvaraNa catuSka mULathI darzanalabdhino ghAta kare che. - * - - vedanIya be bhede - (1) sAtA-sukharUpe vedAya te sAtAvedanIya, tethI viparIta te (2) asAtAvedanIya arthAt jenA udayathI zArIrika, mAnasika sukha vede te sAtA vedanIya, jenA udayathI zArIrika, mAnasika duHkha anubhave te asAtAvedanIya - 4 - mohanIya karma be bhede - (1) darzana mohanIya - samyaktva, tatvarucimAM mohabhrAMti kare te. (2) cAstri mohanIya - sAvadha yogathI nivRtti ane niravadha yogamAM pravRtti vaDe gamya zubha AtmapariNAma, temAM moha pedA kare te cAstrimohanIya. darzana mohanIya traNa prakAre - (1) samyakatva vedanIya - jinezvare upadezelA tattvanI zraddhArUpe vedAya te. (2) mithyAtva vedanIya - je jine upadezelA tatvanI arucirUpa mithyAtvarUpe vedAya te. (3) mizravedanIya-je jinokta tattvamAM ruci nahIM, tema aruci nahIM evA mizrapariNAmathI vedAya te. [prazna] samyakatva mohanIya karmane darzana mohanIya kema kahyuM ? te to prazamAdinuM kAraNa hovAthI darzanamAM moha utpanna karatuM nathI. [uttara] ahIM samyakatva vedanIya mithyAtva mohanIyanI prakRti che. tethI deza bhaMgarUpa aticArano saMbhava che. vaLI te aupazamika tathA kSAyika samyagdarzanamAM moha utpanna kare che mATe darzana mohanIya kahevAya. cAritra - sAvadha yogathI nivRtti, nivadha yogamAM pravRtti vaDe gamya zubha AtmapariNAma, temAM moha pedA kare te cAstri mohanIya. tenA be bheda che - (1) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kaSAya vedanIya-kaSAyarUpe vedAya, (2) nokaSAya vedanIya - strIvedAdi nokaSAyarUpe vedAya. kaSAya mohanIya soLa prakAre che. temAM anaMtAnubaMdhI - anaMta saMsArano anubaMdha karAvanAra che, tenuM saMyojanA evuM bIjuM nAma paNa che. je vaDe prANI anaMtA bhavonI sAthe joDAya te saMyojanA. kahyuM che ke - 74 je kaSAyo anaMtabhavonI sAthe joDe te anaMtAnubaMdhI, jemanA udayamAM sarvayA ke dezathI pratyAkhyAna-virati na hoya te apratyAkhyAna. jemanA udayathI - 4 - sarvavirati pratyAkhyAnanuM AcchAdana thAya te pratyAkhyAnavaraNa. - X - parISaha ane upasarganI prAptimAM cAstrivALAne kaMIka kaSAyayukta kare te saMjvalana athavA zabdAdi viSayopAmI jethI vAraMvAra kaSAyayukta thAya, tethI cothA kaSAyanI saMjvalana evI saMjJA kahevAya che - 4 - jaLa-retI-pRthvI-parvatanI rekhA samAna cAra prakArano krodha che. netaranI latA, kASTha-asthi-zilA staMbha jevuM mAna che, vAMsanI chAla-gomUtrikA-meMDhAnuM ziMgaDuM-kaThaNa vAMsanA mULa jevI mAyA che. haLadara, khaMjana, kIcaDa, kIramajI raMga jevo lobha che. te cAre prakAranA kaSAyo pakSa, cAramAsa, varSa ane yAvajjIva sudhI rahenArA che ane deva-manuSya-tiryaMca-narakagatinA sAdhanabhUta che. te strIveda-strInI puruSa mATenI abhilASA, te vipAka vaDe vedha karma, te strIveda. puruSaveda-strI mATenI abhilASA, te vipAka vaDe vedha karma. napuMsaka veda-strI ane puruSa baMne prati abhilASA, te vipAka vaDe vedha karma. jenA udaye sanimita ke nirnimita ho ke hasAve te hAsya mohanIya. tenAthI viparIta te arati mohanIya. jenA udaye priya vastunA viyogAdi nimite AkraMdanAdi kare te zoka mohanIya. jenA udaye sakAraNa ke akAraNa bhaya pAme te bhAmohanIya. jenA udaye zubha ke azubha vastunI jugupsA kare te jugupsA mohanIya. A hAsyAdi kaSAyanA sahacArI hovAthI nokaSAya kahevAya che. te kayA kaSAyanA sahacArI che ? AdinA bAre kapAyonA. AdinA bAre kaSAyono kSaya thavAthI hAsyAdi sthiti saMbhavatI nathI, kemake tyArapachI turaMta teno kSaya karavA mATe pravRtti thAya che. kaSAyanA sahacArI te nokaSAya. nAmakarma 42-bhede che - gatinAma eTale tathAvidha karmarUpathI prApta karAya te gati-nArakapaNuM Adi paryAyano pariNAma. te gati cAra bhede che - naka, tiryaMca, manuSya, devagati, tenuM kAraNa bhUtakarma te gatinAma. jJAtinAma - ekendriyAdi jIvonA ekendriyatva Adi samAna pariNAmarUpa ke jeno ekendriyAdi zabda vaDe vyavahAra thAya che te jAti, tenuM kAraNabhUta karma te jAtinAmakarma. - 4 - 4 - kSINa thAya te zarIra, te pAMca bhede che - audArika, vaikriya, AhAraka, vaijA, kArpaNa. tenuM kAraNa nAmakarma te audAkinAmakarmAdi. temAM jenA udayathI audAki zarIra yogya pudgalo grahaNa karI audArika zarIra rUpe pariNamAve, pariNamana karI jIva pradezo sAthe paraspara ekamekapaNe saMbaMdha kare te. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/540 e rIte bAkInA zarIranAmakarma vicAravA. zarIranA mastakAdi ATha aMgo che - mastaka, chAtI, udara, pITha, be hAtha, be sAthaLa. AMgaLI Adi avayavo upAMga che. tenuM kAraNa zarIraMgopAMga nAma che te traNa bhede - audArkiMgo pAMga, vaikrisaMgopAMga, AhAkAMgopAMga nAma karma. jenA udayathI audArika zarIrarUpe pariNata thayelA pudgalono gopAMga vibhAgarUpe pariNAma thAya che. e rIte vaikriya ane AhAka paNa kahevA. taijasa ane kArpaNa zarIra jIvapradezanA saMsthAnane anusaratuM hovAthI tene aMgopAMga saMbhava nathI. * * * je vaDe baMdhAya te baMdhana, je pUrve grahaNa karelA ane grahaNa karAtA audArika pudgalono paraspara ane taijasAdi pudgalo sAthe saMbaMdha karanAra te baMdhana nAma. * x * te pAMca prakAre che : audArika baMdhana nAma, vaikriya baMdhana nAma ItyAdi * x *. temAM jenA udayathI pUrve grahaNa karela ane grahaNa karAtA audArika pagalono paraspara tathA taijasAdi pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te dArika baMdhana nAma, e rIte vaikiya, AhAraka, taijasa, kAmaNabaMdhananAma kahevA. jenA vaDe audAkiAdi padagalo piMDarUpe ekaThA karAya te saMghAta nAma, te pAMca prakAre - dAski saMghAtanAma, vaikriya saMghAtanAma, AhAraka saMghAtanAma, jasa saMghAtanAma, kAmaNa saMghAtanAma. temAM jenA udayathI audAki zarIra svanA anusAra piMDaW thAya te audArika saMghAta nAma. e pramANe vekiyAdi zarIra saMghAtanAma vize jANavuM. saMghayaNa - asthinI yanA vizeSa. mULa TIkAkAre paNa kahyuM che. jyay. ekendriyone ja sevArya saMghayaNa kahyuM che te upacArathI jANavuM tema TIkAkAra kahe che, paNa zakti vizeSa nathI - X - A asthi canA dArika zarIrane vizeSa ja hoya che. bIjA zarIro asthirahita che. te saMghayaNa cha prakAre che. vajasSabhanArAya ItyAdi. vai3 - khIlI, paE - vaTavAno pATo, nArAa - markaTa baMdha. tethI be asthi markaTabaMdhathI baMdhAyela hoya ane tenA upara pATAnI AkRtivALuM bIjuM asthi vIMTAyeluM hoya ane traNa asthine bhedanAra khIlI nAme asthi jemAM hoya te vajApamanArAya. je kalikArahita hoya te RSabhanArAya, jyAM asthiono markaTa baMdha mAtra ja hoya te nArAya. jyAM kevaLa eka tarapha markaTa baMdha hoya ane bIjI bAju kAlikA hoya te ardhanArAya. jyAM asthi kevaLa kIlikA vaDe baMdhAyela hoya te kIlikA saMghayaNa. mAtra ekabIjA sparzIne rahI hoya athavA tailAdi snehanA mardanAdirUpa sevAnI apekSA rAkhe te sevAd saMhanI. tenuM kAraNabhUta saMghayaNa nAmakarma paNa cha prakAre hoya che - vajaASabhanArAya saMghayaNanAmakamadi. saMsthAna-AkAra vizeSa, grahaNa karela - jaOArUpa karela-jatyArUpa karela ane bAMdhelA te audArikAdi pudgalone vize je karmanA udayathI AkAra vizeSa thAya te saMsthAna, A saMsthAnanAma cha prakAre che - samacaturasa saMsthAna ItyAdi. temAM je karmanA udayathI nyagrodha parimaMDala saMsthAna thAya te jagodhaparimaMDala saMsthAnA nAma prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 karma, e pramANe badhAM saMsthAna jANavA. je vaDe zarIra suzobhita thAya te varNa. tenA pAMca bheda che - zveta, pILo, lAla, lIlo, kALo. tenuM kAraNa nAmakarma paNa pAMca bhede che - zvetavarNanAmakarma ItyAdi. temAM jenA udayathI prANInA zarIrane vize bagalAnI mAphaka zetavarNa thAya te zvetavarNanAma. e rIte bAkInA varNanAmo jANI levA. je suMghAya te gaMdha. tenA be bheda surabhi, durabhi. tenuM kAraNa gaMdhanAma paNa be bhede che. jemake - surabhigaMdha nAma kamadi. jenA udaye prANInA zarIramAM kamaLAdi peThe sugaMdha upaje che te. jenA udaye prANInA zarIramAM lasaNAdinI jema durgA upaje te durabhigaMdha nAma. jeno AsvAda karAya te rasa. tIkho, kaDavo, turo, khATo, madhura ema pAMca bhede che, tenuM kAraNa sanAma paNa pAMca bhede che - jemake tiktanAma, kaTunAma ItyAdi. jenA udaye prANInA zarIramAM marI Adi mAphaka tIkho rasa hoya te tita rasanAma ItyAdi. je sparzendriyano viSaya hoya te sparza. te karkaza, mRdu, laghu, gu, snigdha, sUkSa, zIta, uNanA bhede ATha prakAre che. tenuM kAraNa sparzanAma paNa ATha prakAre che. jenA udayathI prANInA zarIra vize pattharanI jema karkaza sparza hoya te karkaza sparzanAma. ema bAkInA sparzanAma paNa jANI levA. jenA udayathI prANIonA zarIra guru-bhAre nahIM tema laghu-halakAM paNa nahIM paraMtu agurulaghu pariNAmavALA hoya che te aguru laghunAma. * * * jenA udayathI zarIramAM vadhatA paDajIbha, gAlavRMda, laMbaka, cora dAMta vagere zarIranA avayavo vaDe pote ja haNAya ke svayaM gaLe phAMso khAvo vagerethI AtmaghAta kare te upaghAta nAma. jenA udaye pratApI manuSya potAnA darzana mAtrathI ke vAkapaTutAthI mahAtRpanI sabhAmAM paNa jaIne sabhyone kSobha utpanna kare ane prativAdInI pratibhAno nAza kare te parAghAtanAma. koNI, haLa ane gomaNikAnA AkAre anukrame be, traNa, cAra samaya pramANa vigrahagatithI bIjA bhavamAM utpattisthAne jatAM jIvanI AkAzapradezanI zreNi anasAra niyata namanano krama te AnupUrvI. te vipAka vaDe vedha nAmakarma te AnupUrvInAma. te cAra prakAre che . nairayikAnupUrvInAma cAvat devAnupUrvInAma. jenA udayathI AtmAne ucchavAsa ane niHzvAsanI labdhi prApta thAya te ucchavAsanAma. [prazna jo ema che to upavAsa paryApti nAma karmano upayoga kyAM che ? (uttara) upavAsa nAma karmanA udayathI ucchavAsa ane niHzvAsa yogya pudgalone grahaNa karavA ane mUkavA saMbaMdhI labdhi utpanna thAya che. te labdhi uglAsa paryApti sivAyanuM kArya karatI nathI. bANane pheMkavAnI zaktivALo chatAM dhanune lIdhAM sivAya bANa pheMkI na zake tema ucchavAsa paryApti utpanna karavA tenA nAma karmano upayoga che e pramANe bIjI prakRtino paNa yathA saMbhava vicAra karavo. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/-/540 u8 jenA udayathI zarIrane vize anuNa chatAM uNa prakAzarUpa Atapa kare te tapanAma. teno vipAka sUryamaMDaLamAM pRthvIkAyikone ja hoya che, anine hoto nathI. kemake siddhAMtamAM teno niSedha che. agnimAM uNapaNuM uNasparzanAma karmanA udaye ane utkaTa ktavarNanAmanA udayathI prakAzakapaNuM che. jenA udayathI prANInA zarIre, devanA uttara vaikriya zarIra tathA caMdra-nakSatratArA vimAno, ratna, auSadhi mAphaka anuSNa prakAzarUpa udhota kare te udhotanAma. vihAyogati- AkAzamAM gamana karavuM te. [prazna AkAza sarva vyApI hovAthI AkAzathI bIje gati saMbhava nathI, to zA mATe 'vihAya" vizeSaNa kahyuM ? zaMkA barAbara che. paraMtu je gati maNa kahevAmAM Ave to nAmakarmanI pahelI prakRti paNa gatinAma che, teno niSedha karavA 'vihAya" vizeSaNa kahyuM. paNa nArakAdi paryAyanA pariNAmarU5 gati te vihAyogati. te be bhede - prazasta, apazad. haMsa, hAthI Adine prazasta gati che. gagheDA, uMTa AdinI apazasta gati che. te vipAkathI vedha vihAyogati nAma karma kahyuM. 1Na - garamI AdithI pIDita thayela vivakSita koI eka sthAnake udvega pAmI, chAyAdino Azraya kaQA bIje sthAne jAya te basa-beIndriyAdi jIvo. te payayanA pariNAmathI vedha nAmakarma te basanAma. jenA udaye ukata karatAM viparIta sthiti hoya te sthAvaranAma. te ekendriya (sthAvara)ne hoya che. jenA udayathI jIvo nAdara thAya te bAdara nAma. te bAdapaNuM jIvano pariNAma vizeSa che. jenA udaye pRthvI Adi ekaika jIvanuM zarIra cakSugrAhya na hovA chatAM ghaNAM jIvono samudAya cakSuthI grahaNa thAya. tenAthI viparIta te sUmanAma che. tenA udaye ghaNAM maLelA jIvonuM zarIra paNa cakSugrAhya thatuM nathI. sUkSma * atIndriya. patika nAma - jenA udaye potAne yogya paryAptine pUrNa karavAmAM samartha thAya te, payakti eTale AhArAdi pudgalone grahaNa karavA ane tenuM pariNamanA karavAmAM hetu AtmAnI zakti vizeSa. tethI viparIta aparyApta nAma che. jenA udaye ekaika jIvanuM bhinna bhinna zarIra hoya te pratyeka nAma. jenA udaye anaMta jIvonuM eka zarIra hoya te sAdhAraNanAma. jenA udayathI zarIranA avayava - zira, asthi ane dAMtanI sthiratA hoya te sthiranAmi tethI viparIta te asthiranAma. jenA udayathI nAbhinI uparanA mastakAdi avayavo zubha-prazasta hoya te zubhanAma. jenA udayathI nAbhinI nIcenA paga vagere avayavo azubha hoya te azubhanAma. jemake mastaka vaDe jeno sparza karavAmAM Ave to khuza thAya, paNa vaDe sparza karAya to te gusse thAya. [prazno strInA sparzathI sparzita manuSya khuza thAya che, tenuM zuM ? [uttara) tenuM kAraNa mohanIya karma che. jenA udayathI upakAra na karavA chatAM paNa sarvanA manane priya thAya te subhaga nAma. tethI viparIta durbhAganAma - jenA udayathI upakAra karavA chatAM piya thAya. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda3 jo ke sugamAM paNa koIkane apriya paNa lAge. jema - abhavyone tIrthakara apriya lAge che. jenA udayathI jIvano svara sAMbhaLanArane prIti thAya te susvara nAma. tethI viparIta te du:svaranAma. jenA udayathI je kare athavA bole te sarvaloka mAnya kare. jovA mAtrathI loka teno abhyatyAnAdi satkAra kare te Adeya nAma. tethI viparIta anAdeyanAma. jenA udayathI yuktiyukta bolavA chatAM lokamAnya vacana na thAya ItyAdi - x * tapa, zaurya, tyAgAdithI upArjita yaza vaDe stuti thAya te azokIrti athavA yaza eTale sAmAnya khyAti. kIrti-guNanI stuti-prazaMsA. athavA sarva dizA vyApIra te yaza, eka dizA vyApI te kIrti. te jenA udayathI thAya te cazokIrti nAma. jenA udayathI madhyastha manuSyane prazaMsA karavA yogya na hoya te ayazokItinAma. jenA udayathI prANIone zarIrane vize potapotAnI jAti anusAra cAMgo, pratyaMgo pratiniyata sthAne hoya te nimaNanAma, tenA udaye-abhAve mRtyavat aMgopAMgAdi nAma Adi thAya che. - jenA udayathI aSTamahAprAtihAryAdi 34 atizaya pragaTa thAya che, te tIrthakara nAma. e pramANe 4ra-bhedo thayA. have gatyAdinA avAMtara bhedo batAvavA sUnakAra kahe che - te pATha siddha che. jenA udayathI uttama jAti, kula, bala, tapa, rUpa, aizvarya, zrata, sakAra, anusthAna, Asana pradAna Adi saMbhave te uccagoma. jenA udaye jJAnAdiyukta chatAM paNa niMdA prApta kare, hIna jAtyAdimAM utpanna thAya, te nIcagoga. - * zeSa sugama che. have aMtarAyanA bhedo kahe che - jenA udaya zakti chatAM, guNavAnuM pagano yoga chatAM, dAna mahAphaLavALuM che ema jANavA chatAM ApavAno utsAha na thAya, te dAnAMtarAya, jenA udaye dAnaguNa prasiddha dAtA pAsethI ApavA lAyaka vastu tene tyAM vidhamAna chatAM cAyanA kuzaLa ane guNavAnuM chatAM yAcakana meLavI zake te lAbhAMtarAya. jenA udaye uttama AhAyadi chatAM, pratyAkhyAnanA pariNAma ke vairAgya na hovA chatAM kevaLa kRpaNatAthI bhogavI na zake to bhoLAMtarAya, ema upabhogAMtarAya karma paNa jANavuM. temAM ekavAra bhogavAya te bhoga, vAraMvAra bhogavI zakAya te upabhoga. jo udaye nIroga zarIra chatAM, yuvAvasthA chatAM aA baLavALo hoya ke baLavAna hovA chatAM sAdhavA yogya kArya chatAM, hIna satvatAthI pravRtti na kare te vIryAntarAya. have karmanI sthitinuM pratipAdana kare che.* sUtra-pa41 - jJAnAvaraNIya kamanI keTalA kALanI sthiti che gItamAM jaghanya aMtamuhad, utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropama, bAdhA kALa 30 varSa, AbhAdhAkALa hIna karmanI sthiti te karmaniSeka che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/541 nidrA paMcaka karmanI keTalA kALanI sthiti che ? jaghanya palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna / sAgaropama ane utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropamanI che. 3ooo varSa abAdhAkALa, abAdhAkALa hIna kamasthiti karmano niSeka che. | darzanacaka kamanI keTalo kALa sthiti che ? janya aMtarmuhad, utkRSTa 30-koDAkoDI sAgaropama, abAdhAkALAdi pUrvavata. sAtA vedanIyanI Iyapathika baMdhane AzrIne janya ane utkRSTa sivAya be samayanI sthiti che. sAMparAyika baMdhane AzrIne jaghanya 12-muhurta utkRSTa 1pa-koDAkoDI sAgaropama che. 15oo varSa abhAdhAkALa che. asatAvedanIyanI janyathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga nyUna / sAgaropama sthiti che ane utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropama sthiti, 3ooo varSa bAdhAkALa ane abhAdhAkALathI jUna sthiti karmaniSeka kALa samajavo. samyakatva vedanIyanI pRcchA - jaghanya aMtarmuhUd, utakRSTa sAdhika 66 sAgaropama sthiti. mithyAtva vedanIyanI jaghanya palyopamano asaMkhyAtabhAga jUna eka sAgaropama utkRSTa 90 koDAkoDI sAgaropama, gooo varSa bAdhA. samyagRmidhyAtva vedanIyanI jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhurta. bAra kaSAyonI janya sthiti palyopamano asaMkhyAtabhAga nyUna / sAgaropama, utakRSTa sthiti 40 kokAkoDI sAgaropama, 4000 varSa abhAdhAkALa cAvatu niSeka saMjavalana krodha - jaghanya be mAsa, utkRSTa 40 koDAkoDI sAgaropama, 40 varSa bhAlAvALA. saMjavalana mAna :- jaghanya eka mAsa, utkRSTa kodhanI jema. saMjavalanamAyA :- jaghanya dhamAsa, utkRSTa krodhanI jema. saMjavalana lobha :jaghanya aMtamuhad, utkRSTa krodhanI jema. AvedanI pRcchA - palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna sAgaropamanA aDhI satamAMza, utkRSTa-15 koDAkoDI sAgaropama, 15oo varSa abAdhAkALa. paraveda - janma ATha varSa, utkRSTa daza koDAkoDI sAgaropama, 1000 varSa AbhAdhAkALao napuMsaka veda : jaghanya palyopamano asaMkhyAtabhANa khUna - sAgaropama, utkRSTa 20--oDAkoDI sAgaropama sthiti, 2ooo varSa abhAdhAkALa. | hAsya ane rati - jaghanya palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna : 1), sAgaropamAM utkRSTa 10-koDAkoDI sAgaropama. 100 varSa bAdhAkALa arati, bhaya zoka, jugupsA :- jaghanya palyopamano asaMkhyAta bhAga jUna * I sAgaropama, utkRSTa 20-koDAkoDI sAgaropama sthiti, 2ooo varSano bAdhAkALa. nairayikAyuSanI pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrNa adhika 10,000 varSa, utakRSTa pUrvakoTIno trIjo bhAga adhika 33 sAgaropama. ticiAyu - jaghanya aMtamuhUrta utkRSTa pUvakoTIno trIjo bhAga adhika traNa palyopama. ema manuSyAyu, devAyu nairiyakavat che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 nagatinAmanI pRcchA - jaghanya palyopamano asaMkhyAtabhAga nyuna 1000 sAgaropamanA be saptamAMza, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama sthiti, abAdhAkALa 2000 varSa. tiya gatinAma :- napuMsakaveda mAphaka sthiti che. manuSyagati nAma :- jaghanya palyopamano asaMkhyAtabhANa khUna doDha saptamaza sAgaropama utkRSTa 1pa-koDAkoDI sAgaropama sthiti. abAdhAkALa 15oo varSa. devagatinAma :- jaghanya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna 1ooo sAgaropamano sAtamo bhAga, utkRSTa sthiti puruSaveda samAna. ekendriya jAti nAma :- jaghanya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga jUnA sAgaropama, utkRSTa-20 koDAkoDI sAgaropama sthiti, 2000 varSa bAdhAkALa. beIndriyajAtinAma :* jaghanya palyopamano asaMkhyAtabhANa nyuna 5 sAgaropama. utkRSTa 18-koDAkoDI sAgaropama, 1800 varSa bAdhAkALa. teIndriya jAtinAma :jaghanya sthiti beIndriyavata, utkRSTa 18-koDAkoDI sAgaropama, 1800 varSa abAdhAkALa. caurindriyajAtinAma :- jaghanya sthiti palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna /hpa sAgaropama, utkRSTa sthiti 18-koDAkoDI sAgaropama, abhAdhAkALa-1800 varSa. pAMcendriya jAti nAma * jaghanya palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna , sAgaropama, ukRSTa 20-koDAkoDI sAgaropama, ra000 varSa abAdhAkALa. audArika zarIra nAmamAM temaja jANavuM. vaikriya zarIra nAma :- jaba palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna sAgaropama saharA, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama, 2000 varSa abAdhAkALa. AhAraka zarIra nAma :- jaghanya aMtaH koDAkoDI sAgaropama, utkRSTa paNa temaja taijasa ane kAmaNanI palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna - ra ane utkRSTa ra0-koDAkoDI sAgaropama sthiti rahao varSa abAdhAkALa. dArika-aikriya-AhAraka zarIraMgopAMga. e traNenI sthiti uparokata ja jANavI. pAMca zarIrabaMdhana nAmanI sthiti paNa ema ja che. pAMce zarIrasaMghAtanI sthiti zarIranAmakramanI sthiti pramANe jANavI. vajayabhanArA saMghayaNanI sthiti ratimohanIya mAphaka che. RSabhanArAja saMghayaNa * jadhanya palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna /3pa sAgaropama, utkRSTa 1ra-koDAkoDI sAgaropama sthiti, 14 varSa bAdhAkALa. nArAya saMghayaNa * jadAnya sthiti patrono asaMkhyAta bhAga nyUna 135 sAgaropama, uckRSTa 14koDAkoDI sAgaropama, 1400 varSa bAdhAkALa. anArAsaMghayaNa :- jAnya palya a nyUna 5 sAgaropama, utkRSTa 16 koDAkoDI sAgaropama, 16oo varSa abhAdhAkALa. kIlikA saMghayaNa - jaghanya palyono saDha jUna 1/5 sAgaropama, utkRSTa 18 koDAkoDI sAgaropama, 1800 varSa bAdhAkALa. sevA saMghayaNa - palyoa nyUna , sAgaropama, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama, Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/-/541 ra000 varSa abAdhakALa. saMghayaNanI jema saMsthAna kamanI prakRti kahevI. zukalavanAmanI pRcchA :- jaghanya palyono ahaM nyUna - */ sAgaropama, utkRSTa 10 koDAkoDI sAgaropama, 1000 varSa bAdhAkALa. hAridravarNanAma :jaghanya palyo. asaMbhAga nyUna 8 sAgaropama, utkRSTa sADAbAra koDAkoDI sAgaropama. 1rapa0 varSa abAdhAkALa. lohitavarNa nAma :- jaghanya sthiti palyono asa bhAga nyUna 6/ra8 sAgaropama, ukRSTa 15-koDAkoDI sAgaropama, 1500 varSa bAkALa. nIlavarNa nAma :- jaghanya sthiti patrono a% bhAga jUna thara8 sAgaropama, utkRSTa sADA sattara koDAkoDI sAgaropama, 1750 varSa abAdhAkALa. kALA varNa nAmakarmanI sthiti sevAd saMghayaNanAma mAphaka jANavI. surabhigaMdha nAma :- zukalavarNanAmanI sthitivatuM. durabhigaMdha nAmanI sthiti, sevAd saMghayaNa mAphaka jANavI. madhurAdi sanI sthiti, varNanI sthitivat anakame kahevI. Apazad azoMnI sthiti sevAd saMghayaNa nAmanI jema ane prazasta zanI sthiti zukalavarNa nAmavata kahevI. agurulaghunAma kamanI sthiti sevAd saMghayaNanAmavatu jALI. e pramANe upaghAtanAma ane parAghAta nAma karmanI sthiti paNa samajavI. narakAnA pUrvanAmanI pRcchA - jaghanya sthiti parAno asaM bhAga nA 2, sAgaropama sahaya, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama, ra000 varSa bAdhAkALa. tiryaMcAnupUrvanI jaghanya sthiti palmono asaM% jUna sAgaropama, utkRSTa naskAnupUvava4. manuSyAnupUrva - jaghanya sthiti palyo no a nyUna doDha saptamAMza sAgaropama, utkRSTa 15-koDAkoDI sAgaropama, 15oo varSa abAdha devAnapUrva - jaEAnya sthiti palyono asaM bhAga nyUna / sAgaropama sahastra, utkRSTa 10 koDAkoDI sAgaropama, 1ooo varSa abAdhAma - ucchavAsanAma :- tiryaMcAnupUrvavatu tapanAma :- paNa temaja che. udhota ane prazastavihAyogati jAja - */ sAgaropama, uckRSTa daza koDAkoDI sAgaropama, 1ooo varSa abhAdhAkALa. apazastavihAyogatinAma :- jaghanya sthiti palyono A% bhAga jUna 2, sAgaropama, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama, 2000 varSa bAdhAkALa. gasa ane sthAvara nAmakarma temaja jANavuM. sUmanAma :jaghanya sthiti palyo. asaM nyUna rUpa sAgaropama, utkRSTa 18 koDAkoDI sAgaropama, 18oo varSano bAdhAkALa. bAdara nAmakarmanI sthiti ApaNAta vihAyogativata kahevI. ema payati nAmanI kahevI, apati nAmanI sUkSma nAmanI mAphaka jANavI. pratyeka zarIranAmanI paNa ja, sAdhAraNa zarIra nAmanI sUmavata, sthira nAmanI */g, asthira nAmanI /, zubhanAmanI / azubha nAmanI , subhaga nAmanI ,, durbhaga nAmanI , suvara nAmanI */g, duzvaranAmanI 14, AyanAmanI 1V, anAdeya nAmanI , yazakIrti nAmanI 2i2/6] prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda jaghanya sthiti ATha muhad, utkRSTa 10 koDAkoDI sAgaropama, 1000 varSa abAdhAkALa jANavo. azokIrtinAmanI pRcchA - Apazasta vihAyogati nAmanI sthitivatuM, e pramANe nimaNi nAmanI sthiti kahevI. tIrthakara nAmanI sthiti - jaghanya aMta:koDAkoDI sAgaropama, utkRSTa paNa temaja. e pramANe jyAM */ bhAga hoya tyAM utkRSTa daza koDAkoDI sAgaropama sthiti, 1ooo varSa abhAdhAkALa, jyAM , bhAga hoya tyAM utkRSTa 20-koDAkoDI sAgaropama, 2000 varSa bAdhAkALa che. uccagotra saMbaMdhI pRchA * jaghanya ATha muhUd, utkRSTa daza koDAkoDI sAgaropama sthiti, 1000 varSa bAdhAkALa, nIcagotra sthitinI pRcchA - ApazAvihAyogativat sthiti jANavI. aMtarAyanI sthiti janyathI aMtamuhurta utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropama sthiti, 3ooo varSa agAdhAkALa, abAdhAkALa nyUna kamasthiti, te karma niSeka jANavo. * vivecana-541 - bhagavad ! jJAnAvaraNIyanA mati, zruta, avadhi, mana:paryava, kevaLa jJAnAvaraNanA bhedathI pAMca prakAranA karmanI sthiti zuM che ? jaghanya tamuhUrta. te sarve jaghanya sthiti sUma saMparAya kSapakane potAnA guNasthAnanA chellA samaye jANavI. utkRSTa sthiti 20 koDAkoDI sAgaropama che, te utkRSTa saMkalezamAM vartatA mithyArdaSTine jANavI. prasaMgathI kahe che - 3000 varSa abAdhA vaDe nyUna karma sthiti e kamaMdalikono niSeka che. kemake karmanI be prakAranI sthiti che - karmapaNe rahevA yogya sthiti ane anubhavavA yogya sthiti. rahevAnI sthiti 30-koDAkoDI sAgaropama che, anubhavavA yogya 3000 varSa jUna che. tethI utkRSTa sthitika jJAnAvaraNIya bAMdhyuM hoya to baMghasamayathI 3000 varSa sudhI udayamAM AvI jIvane kaMIpaNa bAdhA na kare. pachIno anubhavavA yogya karmasthiti e karmano niSeka che. te A pramANe - prathama sthitimAM ghaNAM kramadaLa hoya, bIjI sthitimAM vizeSahIna, trIjI sthitimAM vizeSahIna, ema karatAM karatAM te sthitinA chellA samaya sudhI kahevuM. agrAyaNI nAme bIjA pUrvamAM karmaprakRti prAbhRtanA baMdha vidhAnamAM sthiti baMdhAdhikAramAM cAra anuyoga dvAro che - sthitibaMdha sthAna, abAdhAkaMDaka, utkRSTa niSeka, alAbahad. - X*x* abAdhAkALa A rIte jANavo - jenI jeTalI koDAkoDI sAgaropama karatAM ocho kALa che, tevA A sivAya jaghanya aMtarmuhUrtano abAdhAkALa, utkRSTa abAdhAkALa pUrvakoTIno trIjo bhAga samajavo. e rIte abAdhAkALa svayaM vicAravo. pAMca nidrAnuM sUtra - jaghanya sthiti palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna 39 sAgaropama che. bhAvArtha A che - cAra jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, saMjavalanA lobha, pAMca aMtarAya karmanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. sakaSAyIne sAtA vedanIyanI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/-/541 sthiti bAra muhartanI ane akaSAyIne be samayanI che. pahelAM samaye baMdha, bIje samaye udaya, bIje samaye karmano nAza thAya. yazokIrti ane uccagoranI ATha muhUrta, puruSaveda ATha varSa ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM - x * x * pAMca nidrAnI, utkRSTa sthiti-30 koDAkoDI sAgaropama, go koDAkoDIthI mAMgatA 3 sAgaropamAM thAya, temAM palyopamano asaMha cUta karatAM ukta jaghanya sthiti Ave. sAtA vedanIyanI Iyapithika baMdha AzrayI jaghanya utkRSTa rahita sthiti be samaya che ItyAdi sUtrArthavat che. samyakatva vedanIyanI jaghanya sthiti aMtarmuhad, utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama udayane AzrIne jANavI paNa baMdhane AzrIne na jANavI. kemake samyakatva ane mizramohanIyano baMdha hoto nathI. paNa mithyAtva pagalo jIve samyakatava yogya gaNa prakAranA karAya che. jemake- sarva vizuddha, addha vizuddha, azuddha. temAM je sarvavizuddha pudgalo che, te 'samyakatva vedanIya' kahevAya. je addha vizuddha pudgalo che te 'samyakatvamithyAtva vedanIya' ane avizuddha pagalo che, te mithyAtva vedanIya che. mATe te bene baMdhano saMbhava nathI. paNa jyAre te samyakatva, mizra pudgalonI svarUpathI sthitino vicAra karatAM tyAre tenI aMtarmuhUrNa nyUna koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti jANavI. - x - 4 - anaMtAnubaMdhI catuka, apratyAkhyAna catuka, pratyAkhyAna Avaraka catukarUpa bAra kaSAyamAM pratyekanI jaghanyasthiti palyo asaMha bhAga nyUna 4/3 sAgaropama che, kemake utkRSTa sthiti 40 koDAkoDI sAgaropama che. saMjvalana kaSAyanI jaghanyasthiti be mAsa Adi pramANa che, te kSapakane potAnA baMdhanA chellA samaye jANavI. AvedanI jaghanya sthiti - daza koDAkoDI sAgaropame 1/Ave to paMdara koDAkoDI sAgaropama sthitie doDha saptamAMza Ave. hAsya SaTakanI jaghanya ane utkRSTa sthiti kahevI. te A rIte- hAsya ane tinI jaghanya sthiti palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna 1/9 sAgaropama, utkRSTa 10 koDAkoDI sAgaropama 1000 varSa abAdhAkALa, bAghAkALa gUna niSeka kALa jANavo. ItyAdi sUgArya mujaba jANavuM - X - X - tiryaMcAyuSa, manuSThAyunI pUrvakoTInA trIjA bhAga vaDe adhika traNa palyopama sthiti kahI che. te AyuSano baMdha karanArA pUrvakoTI vayuivALA manuSya ane tiryaMcanI apekSAo jANavI. kemake bIje eTalI sthiti ane pUrva koTInA bIjA bhAganI abAdhA prApta thatI nathI. tiryaMcagati nAmanI jaghanyathI palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna 23 sAgaropama, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama jANavI. manuSya gati nAmakarmanI jaghanya palyo aio nyUna doDha saptamAMza sAgaropamanI jANavI. nakkagatinI 2 sAgaropama sahaya che. arthAta sAgaropamanA 21 ne hAra vaDe gaNavA. kemake tenI utkRSTa sthiti 20 koDAkoDI sAgaropama che. teno sauthI jaghanyabaMdha asaMDI 84 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 paMcendriyane hoya che. kemake asaMjJI paMceno jaghanya karmabaMdha, ekenA jaghanya karmabaMdhathI 1000 gaNo che. tene vaikriya zarIranA prasaMge vicArAze. devagatinAmakarmano jaghanya baMdha 13 sAgaropamane hajAra vaDe guNavAthI Ave, kemake temanI utkRSTa sthiti daza koDokADI sAgaropama che. pUrvokta karaNa vaDe eka sAgaropamano sAtamo bhAga Ave. ene baMdha jaghanyathI aiI paMce ne hoya mATe 1000 gaNo che. devagatinAma sUtramAM utkRSTa baMdha puruSaveda mAphaka jANavo. * x * beIndriyAtanAma karmamAM jaghanya palyopamanA asaMkhyAta bhAga nyUna rUpa sAgaropama ane utkRSTa sthiti aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANa che, kemake sUkSma ane vikalanikanI sthiti 18 koDAkoDI sAgaropama che - evuM zAavayana che. temAM 18 koDAkoDIne mithyAtvanI 30 koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitithI bhAga Apavo. tethI 35 thaze. tene palyo asaM vaDe cUta karatAM sUtrokta parimANa Avaze. ema teIndriya-caurindriya jAtinA sUtro vicArUA. vaikriya zarIranAmamAM jaghanya palyonA asaMha bhAga nyUna ? sAgaropama sthiti che. vaikiya zarIranAmanI utkRSTa sthiti 20 koDAkoDI sAgaropamane pUrvokata karaNathI zodhatA ; Avaze. paNa vaikiya paka eke ane vikaleTa na bAMdhe. asaMjJI paMce Adi bAMdhe che. asaMjJI paMce jaghanya baMdha rokaeNnA baMdhathI hajAra gaNo che * x * tethI je je sAgaropama che tene pUrvokta karaNarUpa hajAra vaDe guNavAthI sUtrokta pariNAma thAya che tethI e sAgaropama sahya kahyuM. AhAka zarIra nAmanI jaghanya ane utkRSTa baMne aMtaH koDAkoDI sAgaropamAM sthiti che. paNa jaghanyathI utkRSTa saMkhyAtagaNuM samajavuM. bIjA AhArakacaturkanI jaghanya sthiti paNa aMtarmuhUrta mAne che, teno pATha paNa Ape che, tethI satya zuM ? te kevalI jANe. pAMca zarIranA jaghanya ane utkRSTa sthitimAnanI jema, te ja kramathI pAMca zarIra baMdhana, pAMca zarIrasaMghAta paNa kahevA, te vAta sUtrakAre paNa kahI che. vajasSabhanArAya saMghayaNanI sthiti ratimohanIyavatu atui jaghanyathI palyopamanA asaMkhyAta bhAga nyUna 1 sAgaropama, utkRSTa 10 koDAkoDI sAgaropama che. RSabhanArAya sUtramAM palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna 6/35 sAgaropama che. kemake manArAyanI utkaTa sthiti 12 koDAkoDI sAgaropama che. tene mithyAtvanI go koDAkoDI sthiti vaDe bhAMgavA. te 6/35 Avaze. e rIte nArAya saMghayaNanI jaghanya sthiti vicAratA palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna rUpa sAgaropama thaze. kemake tenI utkRSTa sthiti 14-sAgaropama che. ardhanArAyanI 835 sAgaropama jaghanya sthiti che. kemake tenI utkRSTa sthiti 16 sAgaropama koDAkoDI che. kIlikAnI jaghanya sthiti patrono asaM nyUna 135 sAgaropama che kemake tenI utkRSTa sthiti 18 koDAkoDI sAgaropama che. sevAd sugama che. saMghayaNa mAphaka cha saMsthAnanI sthiti Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/5/541 paNa kahevI. anyatra paNa kahyuM che. pahelAM saMghayaNa ane saMsthAnanI daza koDAkoDI sAgaropama sthiti che. pachI-pachInA saMghayaNa ane saMsthAnamAM babbe sAgaropamanI vRddhi karavI. 85 hAdrivarNanAmamAM jaghanyathI palayopamano asaMkhyAta bhAga nyUna 5/28 sAgaropama sthiti jANavI. kemake hAdrivarNa nAmanI sADAbAra koDAkoDI sAgaropama sthiti che. anyatra paNa kahyuM che - zukla varNa, sugaMdha, madhura rasanI 10 koDAkoDI sAgaropama sthiti che. subhaga nAma, uSNa sparza, amlarasa, hAdri varNanI sthitimAM aDhI sAgaropamanI vRddhi karavI. tene 70 koDAkoDI sAgaropama mithyAtva sthiti vaDe bhAgavA. - 4 - 12.5 bhAMgyA 70 karatAM 5/28 thaze. tene paDyonA asaM bhAge nyUna karatAM sUtro pariNAma Ave che. A ja paddhati vaDe lohitavarNa nAmanI jaghanya sthiti palTonA asaM nyUna 6/28 sAgaropama thaze, utkRSTa sthiti 15 koDAkoDI sAgaropama che. nIlavarNa nAmanI jaghanya sthiti palTonA asaM nyUna /28 sAgaropama thAya. kemake utkRSTa sthiti sADA satara sAgaropama che. kALA varNanI jaghanya sthiti palyono asaM nyUna 2/7 sAgaropama ane utkRSTa 20-koDAkoDI sAgaropama sthiti che. surabhigaMdha nAmanI zuklavarNavat che. kemake zukla varNa, surabhigaMdha, madhura rasanI daza koDAkoDI sAgaropama sthiti kahI che. durabhigaMdhanI sevArtA saMhanavat samajavI. madhurAdi rasonI sthiti varNo mujaba anukrame kahevI. te A rIte - madhura rasanI jaghanya sthiti palyono asaM nyUna 1/7 sAgaropama, utkRSTa 10-koDAkoDI sAgaropama jANavI. 1000 varSa abAdhAkALa hoya che. abAdhArahita karma sthiti karmadalika niSeka che. amlarasanI jaghanya sthiti palyono asaM bhAga nyUna 5/28 sAgaropama, utkRSTa sADA bAra koDAkoDI sAgaropama che. kaSAyarasanI jaghanya sthiti palyono asaM nyUna /28 sAgaropama, utkRSTa 15-koDAkoDI sAgaropama, kaTuka rasanI jaghanya sthiti palyono asaM jUna 28 sAgaropama, utkRSTa sADA satara koDAkoDI sAgaropama, tikta rasanI jaghanya palyono asaM bhAga nyUna / sAgaropama, utkRSTa sthiti 20 koDAkoDI sAgaropama che. badhe abAdhAkALa kahevo. sparza be bhede - prazasta ane prazasta. temAM mRdu, laghu, snigdha, uSNa rUpa prazasta ane karkaza, guru, rUkSa, zItarUpa prazasta sparzo che. prazasta sparzonI jaghanya sthiti palyopamano asaMkhyAtabhAga nyUna 1/7 sAgaropama, utkRSTa daza koDAkoDI sAgaropama che. abAdhAkALa 1000 varSa. aprazasta sparzanI jaghanya sthiti palyono asaM nyUna /7 sAgaropama ane utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama che. abAdhAkALa 2000 varSano che - X >> X - naskAnupUrvI nAmanI jaghanya sthiti sahasagaNAM / sAgaropama che. te naskagati 6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 mAphaka vicAvI, manuSyAnupUrvI nAmamAM 5lyono asaM nyUna doDha saptamAMza sAgaropama che. kemake utkRSTa sthiti 15-koDAkoDI sAgaropama che. anyatra paNa kahela che ke - 4 - manuSyadvika ane sAtAvedanIyanI 15-koDAkoDI sAgaropama sthiti jANavI. devAnupUrvI nAmakarmanI paNa sthiti jaghanya palyonA asaM bhAga nyUna sahasragaNAM 1/7 sAgaropama jANavI. kemake utkRSTa sthiti daza koDAkoDI sAgaropama che. anyatra paNa kahyuM che ke - puruSaveda, hAsya - x - devadvikanI sthiti 10 koDAkoDI sAgaropama che. * x - devAnupUrvIno jaghanya baMdha asaMjJI paMcene hoya. sUkSmanAmakarmamAM jaghanya palTonA asaM nyUna 9/35 sAgaropama sthiti beIndriya jAtinAma mAphaka jANavI. kemake sUkSma nAmakarmanI utkRSTa sthiti 18-koDAkoDI sAgaropama che. ema aparyApta ane sAdhAraNa nAma karmane jANavuM. bAdara, paryApta ane pratyeka nAmanI jaghanya sthiti palyopamanA asaMkhyAta bhAga nyUna 2/7 sAgaropama che, utkRSTa 20 koDAkoDI sAgaropama che. sUtrakArazrI kahe che - bAdara nAmanI sthiti aprazastavihAyogati mAphaka jANavI. ema paryApta nAma saMbaMdhe paNa jANavuM. sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya pAMcakarmanI jaghanya sthiti palyono asaM nyUna 1/7 sAgaropama che. yazokIrtinAmanI jaghanya ATha muhUrta che, cha e prakRtinI utkRSTa sthiti daza koDAkoDI sAgaropama che. kemake sthirAdiSaTaka ane devaddhikanI daza koDAkoDI sAgaropama sthiti che, tema zAstra vacana che. asthirAdi chanI jaghanyasthiti palyono asaM nyUna 2/7 sAgaropama, utkRSTa 20-koDAkoDI sAgaropamanI che ema nirmANanAmamAM paNa kahevuM. tIrthaMkaranAmakarmanI jaghanya ane utkRSTa aMtaHkoDAkoDI sAgaropama sthiti che. [prazna] jo tIrthaMkaranI jaghanyathI aMtaH koDAkoDI sAgaropama hoya to teTalI sthiti tiryaMconA bhava sivAya pUrNa karavI azakya che. mATe keTalAMka kALa sudhI tIrthaMkara nAmakarmanI sattAvALo paNa tiryaMca hoya, AgamamAM to tiryaMcamAM tIrthaMkara nAmanI sattAno niSedha karyo che. to A kaI rIte bane ? je ahIM nikAcita tIrthaMkara nAmakarma che, tenI sattAno tiryaMca bhavamAM niSedha karyo che, paNa udvartanA ane avartanA yogya tIrthaMkara nAmakarmano virodha nathI. pAMce aMtarAya saMbaMdhe pRcchA - uttara paNa pAMceno che. e rIte sAmAnyathI sarva prakRtinuM jaghanya ane utkRSTa sthiti parimANa kahyuM. have ekendriyone AzrIne sthiti kahe che - * sUtra-542 - bhagavan ! ekendriyo jIvo jJAnAvaraNIya karmanI keTalI sthiti bAMdhe ? gautama ! jaghanya palyopamanA asaMkhyAta bhAga nyUna 3/ sAgaropama ane utkRSTa paripUrNa / sAgaropama bAMdhe. e pramANe nidrA paMcaka ane darzana catuSkanI paNa sthiti jANavI. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/-/54ra bhagavana! ekendriyo sAtA vedanIyanI keTalI sthiti bAMdhe? jaghanya palyono asaM nyUna doDha sAtamAMza sAgaropama, utakRSTa papUirNa doDha saptamAMza, sAgaropama bAMdhe. asAtA vedanIyanI jJAnAvaraNIya mAphaka jANavI. ekendriyo sakava vedanIya kamanI keTalI sthiti bAMdhe ? kaMIpaNa na bAMdhe. kendriyo mithyAtva vaMdanIya kamanI keTalI sthiti bAMdhe? jaghanya palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna eka sAgaropama, utkRSTa paripUrNa eka sAgaropama bAMdhe. e mizra vedanIyanI keTalI sthiti bAMdhe? kaMI paNa na bAMdha. eka bAra kaSAyanI keTalI sthiti bAMdhe ? jaghanya palyono a% jUna / sAgaropama, utkRSTa * sAgaropama bAMdhe e pramANe saMjavalana krodha cAvata lobhanI jANavI. strIvedanI sAtA vedanIyata jANavI. kendriyo puruSaveda kamanI sthiti palmono A jUna , sAgaropama, utkRSTa paripUrNa te ja sthiti bAMdhe. napuMsakavedanI jaghanya palyo no arAM bhAga nyUna , sAgaropama ane utkRSTa teTalI ja pUrNa bAMdhe. hAsya ane ratinI paraMpaveda jeTalI bAMdhe. arati, bhaya, zoka, jugupsAnI sthiti napuMsaka veda jeTalI bAMdhe. nairayikA), devAyu, naraka-devagatinAma, vaikriya - AhAraka zarIranAma, naraka-devAnupUrvI, tIrthakta nAma e nava prakRti na bAMdhe. ticAyunI sthiti jaghanya aMtarmuhUrva, utkRSTa 7000 ane 1000nA bIja bhAga vaDe adhika pUrva koTI varSanI bAMdhe. ema manuSpAyunI sthiti jANavI. tiryaMcagati nAmanI sthiti napuMsakadda jeTalI, manuSyagati nAmanI sthiti sAta vedanIya jeTalI samajavI. eke ane paMco, nAmanI napuMsaka vedanI sthiti pramANe raNavI. beIndriya, teIndriya nAmanI janya sthiti palyono asa bhAga nyUna /i5 sAgaropama, utkRSTa saMpUrNa teTalI ja sthiti bAMdhe. caurindriya nAmanI paNa janya palyono asaM bhAga nyUna 15 sAgaropama, utkRSTa saMpUrNa teTalI ja bAMdhe. e pramANe jyAM sAgaropamanA ke ke */ ke 28 bhAganI sthiti hoya tyAM teTalA bhAga jaghanyathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna kahevI. jyAM jaElnya eka ke doDha saptamAMza sthiti hoya tyAM te ja bhAga palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga nyUna kaheto. utkRSTa te ja bhAga paripUrNa bAMdhe ema jANavuM. aMtarAyanI sthiti jJAnAvaraNIyanI sthitivata kahevI. utkRSTa te ja pUrNa kahevI. * vivecana-542 - ekendriya jIvo jJAnAvaraNIya karmanI keTalI sthiti bAMdhe? ItyAdi. ahIM niyama evo che ke je karmanI je - je utkRSTa sthiti pUrve kahI che, te te sthiti mithyAtvanI 90 koDAkoDI sAgaropama pramANa vaDe bhAMgatA je Ave te palyopamanA saMkhyAtame bhAge jUna jaghanya sthiti jANavI. te ja palyonA asaM bhAga sahita 88 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 paripUrNa utkRSTa sthiti hoya che. e rIte badhAM sUtro vicAravA. ziSyanA upakArane mATe sthitinuM parimANa batAve che. pAMce jJAnAvaraNa, nave darzanAvaraNa, pAMce aMtarAya karmanI ekendriyone jaghanya sthiti palyono aio nyUna BI, sAgaropama hoya, utkRSTa te ja 3 sAgaropama paripUrNa jANavA. sAtAvedanIya, strIveda, manuSyagati, manuSyAnupUrvIno jaghanya sthitibaMdha palyono asaM bhAga nyUna 1.5 sAgaropama utkRSTa saMpUrNa 1./ sAgaropama che. mithyAtvano jaghanya sthiti baMdha paDyono asaM nyUna 1}, sAgaropama utkRSTa pUrNa | sAgaropamAM che. ekene samyakatva mohanIya, mizramohanIyano udaya asaMbhava che mATe teno baMdha paNa karato nathI. 16 kaSAyono jaghanya baMdha palyono asaM nyUna */ sAgaropama ane utkRSTa pUrNa * sAgaropama jANavo. puruSaveda, hAsya, rati, prazasta vihAyogati, sthirAdiSaka, paheluM saMsthAna, paheluM saMghayaNa, zukalavarNa, surabhi gaMdha, madhura sTa ane ucca gotrano jaghanya baMdha palyono asaM. jUna 13 sAgaropama, utkRSTa paripUrNa sAgaropama jANavo. nyagrodha parimaMDala, pabanArAyano jaghanya sthiti baMdha paDyo aio nyuna 63 sAgaropama sAdi saMsthAna ane nArAya saMghayaNamAM upa sAgaropama. katavaNI ane kaSAya, tUrA rasano 6/ra8 sAgaropama, pItavarNa ane azlasano VIR8 sAgaropama. nIlavarNa ane kaTurasano ra8 sAgaropama. napuMsaka veda, bhaya, guNA, zoka, arati, tiryacaddhika, audAki dvika, huMDaka saMsthAna, chelluM saMghayaNa, kRSNavarNa, tiktarasa, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, upaghAta, basa, bAdara, paryApta, pratyeka, asthira, azubha, durbhaga, du:svara, anAdeya, azokIrti, sthAvara, tapa, udhota, azubha vihAyogati, nirmANa, eke jAti, paMce jAti, taijasa ane kArpaNano jaghanya sthiti baMdha sAgaropama che. ahIM caNodha parimaMDalathI kAzmaNa sudhI badhe palyono asaMta nyUna" vAkya jaghanyamAM umeravuM ane badhe utkRSTa baMdha tene pUrNa sAgaropama che. nakaddhika, devadvika, vaikriya catuka, AhAra catuSka ane tIrthakara nAmano ekendriyone baMdha hoto nathI. Ayukarma vicAratA ekendriyo tathAbhava svabhAvathI devAyu ke nakAmu bAMghatA nathI. paNa tiryaMcAyu ke manuSyAbAMdhe che. te jaghanya aMtamuharta ane utkRSTa sAdhika pUrvakoTI varSa bAMdhe. utkRSTAyu baMghathI vicAratA 22,00 vaSaya kenandriyo potAnA Ayuno trIjo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyuno baMdha karato hoya te levA. tethI tribhAga 1000 varSa sahita 3000 adhika jANavA. e rIte ekendriyone AzrIne baMdha sthiti kahI. have beIndriyone AzrIne kahe che * sUtra-pa43 : bhagavanA beIndriya jIvo jJAnAvaraNIya karmano keTalo baMdha kare che ? gautama ! jAnyathI palyopamano asaMkhyAta bhAga nyUna sAgaropamanA pacIza Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/543 EO bhAga ane utkRSTathI teTalo ja pUrNa baMdha kare. ema nidrApaMcakano baMdha paNa jANavo. ema ekendriyo va4 beIndriyo paNa kahevA. paraMtu palyopamanA AruM jUna cIza gaNA sAgaropamano baMdha kahevo. bAkI badhuM temaja pUrNa baMdha kare che. jene ekendriya nathI bAMdhatA tene beIndriyo paNa nathI bAMdhatA. beIndriyo mistrAva vedanInI keTalI sthiti bAMdhe ? jaghanya palyono asa>> jUna pacIza sAgaropama, utkRSTa paripUrNa teTalo ja baMdha kare vicAyune janyathI aMtamuhUrta, utkRSTa cAra varSa adhika pUrNakoTI varSano baMdha kare, ema manuSAyuno paNa baMdha jANavo. bAkI badhuM ekendriyo mAphaka cAvatu aMtarAya kahevuM. teIndriya jIvo jJAnAvaraNa karmanI keTalI sthiti bAMdhe ? jaghanya palyono A bhAga nyUna pacAsagaNAM / sAgaropama ane utkRSTathI paripUrNa teTalI ja bAMdhe. kendriyone sAgaropamanA jeTalA bhAganI sthiti kahI tethI teIndriyone 50 gaNA sAgaropama sahita kahevI. teIndriya jIvo mizrAva vedanIyanI keTalI sthiti bAMdhe? jaghanya poasaM nyuna 50 sAgaropama, utkRSTa pUrNa 5osAgaropama. tiryaMcAyunI sthiti jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa divAnA bIjA bhAga sahita 16 dina adhika pUrva koTI varSa bAMdhe. e pramANe manuSpAyunI paNa jANavI. bAkI badhuM beIndriyovat aMtarAyakarma sudhI kahevuM. bhagavana ! caurindriyo jJAnAvaraNanI keTalI sthiti bAMdhe ? gautama! jaghanyathI palyo asaM% bhAga nyUna so sAgaropamanA ? ane utkRSTa teTalI ja paripUrNa sthiti bAMdhe. e pramANe je prakRtinI ekene sAgaropamanA jeTalA bhAganI sthiti kahI che, te prakRtinI 100 gaNAM sAgaropama sahita sthiti kahevI. tiryaMcAyunI jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa be mAsa adhika pUvakoTI varSanI bAMdhe. ema manuyAyu sthiti jANavI. bAkI badhuM bheIndriyavat kahevuM. paraMtu mithyAtva vedanIyanI jaghanya palmono asaM% bhAga jUna 100 sAgaropama, utkRSTa teTalI ja paripUrNa bAMdhe. bAkI badhuM beIndriyavat aMtarAya karma sudhI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 sthiti jANavI. paNa tenI jaghanyathI aMtamuhUrNa bAMdhe. ema ja manuSpAyunI sthiti paNa jANavI. devAyunI sthiti nAskAyuSa mAphaka jANavI. asaMjJI paMro jIvo naphagati nAma kamanI keTalI sthiti bAMdhe? jaEdI paDyo a>> na hAra sAgaropamanA ane utkRSTa paripUrNa te ja sthiti bAMdhe. ema ticigati nAmanI jANavI. manuSyagatinAmamAM ema ja samajavuM. paNa jaghanya palsano asaM bhaNa nyUna hAra sAgaropamanA doDha satamAMza ane ukUTa pUrI sthiti bAMdhe. ema devagatimAM jANatuM. paraMtu palyono a nyUna hAra sAgaropamanA / ane utkRSTa pUrI te ja sthiti bAMdhe vaikriya zarIra nAma karma, jaghanya palyono asaM nyUna hajAra sAgaropamanA che ane utkRSTa te ja paripUrNa bAMdhe. samyakatva mohanIya, mizramohanIya, AhAraka zarIra nAma ane tirinAma kamano koIpaNa baMdha karatAM nathI. bAkI badhuM joIdriyova4 jANavuM. paraMtu je prakRtinI sAgaropamano jeTalo bhAga sthiti kahI che, te prakRtinI hajAra guNA sAgaropama sahita kahetI. oma sarve prakRtionI anukrame sthiti aMtarAya sudhI jANavI. bhagavana! saMjJI paMcendriya jIvo jJAnAvaraNIya karmanI keTalI sthiti bAMdhe ? gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropama bAMdhe. 3ooo varSa abAdhAkALa. niddhApaMcakanI keTalI sthiti bAMdhe? jaghanya aMtarmahatta, utkRSTa 30 koDAkoDI sAgaropamAM darzanAvaraNa caturkanI jJAnAvaraNIya mAphaka ane sAtA vedanIyAnI sAmAnya vedanIya karma mujaba Iyafpathika ane sAMparAvika baMdhanI apekSAe kahedI. satAvedanIya karmanI sthiti nidrApaMcakavata, samyakatva ane mizramohanIyanI audhikavatu kahevI. miyAtva mohanIyanI jaghanya aMta:koTAkoTI, utkRSTa go koDAkoDI sAgaropama pramANa tathA 9000 varSa abAdhAkALa che. bAra kaSAyanI sthiti jaghanya aMtaH koDAkoDI ane utkRSTa 40-koDAkoDI sAgaropama, vooo varSa abAdhAkALa che. saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobhano be mAsa, mAsa, amiAsa, aMtamuhUrta ema jaghanya sthiti baMdha che, utkRSTa bhAra kAya mAphaka che. cAra AyunI, audhika sthiti pramANe bAMdhe. AhAka zarIra ane tIrthakaranAmanI jadhanya ane utkRSTa aMtaH koDAkoDI sAgaropamanI sthiti che. parapAvedanI jaghanya ATha varSa utkRSTa daza koDAkoDI sAgaropama sthiti che. yazokIrtinAma ane ucca gotranI e pramANe jANavI. paraMtu jaghanya sthiti ATha muhUrta samajavI. aMtarAyanI sthiti jJAnAvaraNIyavatu jANavI. bAkI sarve sthAnomAM saMghayaNa, saMsthAna, varNa, gaMdhanI jaghanya aMtaHkoDAkoDI sAgaropama ane utkRSTa je prakRtinI je sAmAnya sthiti kahI te bAMdhe che. paNa vizeSa e ke - abAdhA ane niSeka kahevo nahIM. ema sarve karmapakRtionI sthiti anukrame aMtarAya kahevuM. bhagavana / saMjJI paMcendriya jIvo jJAnAvaraNIyanI keTalI sthiti bAMdhe ? gautama! jaEInya palyono asaM bhAga nyUna hAra sAgaropamanA / ane utkRSTa paripUrNa teTalI ja sthiti bAMdhe. ema beIndriyanA pATha mujaba asaMjJI paMce kahevA. paraMtu je prakRtinI sAgaropamanA jeTalA bhAganI sthiti kahI. tene hajAragaNAM sAgaropama sahita kahevI. miyAtva vedanIya karmanI sthiti jaghanya palyono Asa. nyUna hajAra sAgaropama, utkRSTa teTalAM ja pUrNa sAgaropama. narayikAyunI sthiti jaghanya aMtarmahattavika 10, ooo varSa, utkRSTa puvakioTIno trIjo bhAga adhika palyo asaM bhAga bAMdhe. oma ja tiryaMcAyunI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23/2/543 92 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 sudhI kahevI. * vivecana-543 : beIndriya jIvo ItyAdi. ahIM A paribhASA che - je je karmapakRtinI jeje utkRSTa sthiti pUrve kahI, tene-tene mithyAtvanI 90 koDAkoDI sthiti vaDe bhAMgIne je Ave tene 5-vaDe guNatA jeTalA thAya teTalA, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI nyUna karatAM sthitibaMdha karanArA beIndriyonuM jaghanya sthiti parimANa Ave che ane paripUrNa teTaluM ja utkRSTa sthiti pariNAma che. jemake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa AdimAM sAgaropamanA 3ne spa-vaDe guNavA eTale ke 5 sAgaropamanA / palyopamanA asaM bhAge jUna jaghanyasthiti parimANa hoya, teTaluM ja paripUrNa utkRSTa sthitika hoya. teIndriya sthiti baMdhamAM ukta paddhati, paNa pacAze guNavA, caurindriyanA baMdhamAM 100 vaDe guNavA, asaMjJI paMcendriyanA baMdhamAM 1000 vaDe guNavA. e badhuM sugama che mATe svayaM jANavuM. mAtra gaNita A rIte karavuM. beIndriyane 5 sAgaropama bhAMgyA sAta ane tene traNa gaNAM karavA. e rIte badhe ja karavuM. saMjJI paMcendriya baMdha sUtramAM jJAnAvaraNIyAdino jaghanya sthiti baMdha aMtarmuhartAdi kaho, te kSakSakane potAnA sthitibaMdhanA chellA samaye jANavo. nidrApaMcaka, sAtavedanayI, mithyAtva, bAra kaSAyAdino kSapaNAnI pUrve baMdha thAya che tethI temane jAnyathI paNa aMtaH koDAkoDI sAgaropama pramANa baMdha hoya. utkRSTa ati saMklezavALA mithyArdaSTine hoya ItyAdi - X - X - saMjJI paMce jJAnAvaraNIyAdi karmabaMdha kyA jIvone hoya ? * sUtra-pa44 - bhagavanA jJAnAvaraNIya karmanI jaghanya sthitibaMdhaka koNa che? gautamAM koIpaNa upazamaka ke kSaka sUmasaMparAya che, e jJAnAvaraNIya karmano janma sthiti baMdhaka che. te sivAya bIje jaghanya sthitinabaMdhaka che. e rIte mohanIya ane A sivAya bIja badhAM karma mATe kahevuM. mohanIya kamano janya sthitibaMdhaka koNa che? koIpaNa upazAmaka ke kSayaka bAdara saMparAya hoya che. te jaghanya sthiti baMdhaka che, bIjI ajaghanyasthiti baMdhaka che. Ayukamano jaghanya sthiti baMdhaka koNa che? saMkSepyAddha praviSTa, sarva niruddha Ayu, te sauthI moTA AyubaMdhanA kALanA eka bhAga rUpa che, te AyubaMdhanA chellA kALamAM vIto pati-apathati evI sauthI janya sthiti bAMdhe che. te jaghanyasthiti baMdhaka che * vivecana-544 - jJAnAvaraNIya karmano jaghanya sthitibaMdhaka koNa ? ItyAdi sugama che. paraMtu anyatara upazamaka ke kSayaka sUma saMpAyane bAMdhe che. tenI vyAkhyA - jJAnAvaraNano baMdha kSapaka ane upazamakane jaghanyathI aMtarmahatta hoya che. - x - bIje kSapakanI apekSAe upazamakane bamaNo baMdha kahyo che - x * tethI vedanIya karmanA sAMparAyika baMdhanA vicAramAM jaghanya sthiti baMdha kSepakane bAra muharta ane upazamakane covIza muhUrtano hoya. nAma gotrano jaghanya baMdha kSepakane ATha muhUd, upazamakane soLa muharta che. paNa upazamakane paNa bAkInA baMdhanI apekSAe sauthI jaghanya baMdha hoya che. mATe tenA satramAM koIpaNa upazamaka ke kSapaka sama saMparAya jaghanyabaMdhaka che, ema kahyuM. * x * kSapaka ane upazamaka sUkSma saMparAya sivAyanA bIjA ajaghanya sthitibaMdhaka che. AyubaMdhaka - jIvo be bhede che (1) sopakamAyu, (2) nirupakamAyu. - X - x * temAM devo, nairayiko, asaMkhyAtA varSAyuka tiryaMco ane manuSyo potAnuM che. mAsanuM Ayu bAkI hoya tyAre avazya parabhavAyuno baMdha kare che. je tiryaMca ane manuSyo saMkhyAtA varSAyuvALA chatAM nirupakamAyaka che, teo potAnuM trIjA bhAganuM Ayu bAkI hoya tyAre avazya parabhavAyuno baMdha kare che. jeo sopakramAyukavALA che, teo kadAca trIjA bhAganuM Ayu bAkI che evA, athavA bIjAnA bIjA bhAganuM bAkI AyuvALA, athavA jeno na saMkSepa karI zakAya eTalo ja mAtra AyukALa bAkI jemane che evA parabhavanuM Ayu bAMdhe che - x * x - x - AyubaMdhano kALa ATha AkarSa pramANa che, teno eka AkarSapramANa sauthI apAyu bAkI che, mATe te saMkSepa na karI zakAya tevA kALamAM praviSTa thayelo ane AyubaMdhanA eka AkarSarUpe chellA kALamAM vartato hoya che. ahIM caramakALa samayanA grahaNathI parama sUkSama samayanuM grahaNa na karavuM. paNa uparokta kALanuM grahaNa karavuM, kemake teca ochA kALamAM AyunA baMdhano asaMbhava che. tethI vyutkrAMti padamAM pUrve kahyuM che ke- jIvo sthitinAma sahita Ayuno jaghanya eka AkarSa vaDe ane utkRSTa ATha AkarSa vaDe baMdha kare che. eka AkarSa vaDe sarva jaghanyAya bAMdhe che. sarva jaghanya- sauthI nAnI sthiti. te sthiti kevA prakAranI che ? pati ane apayata zarIra ane Indriya pati pUrNa karavAne samartha ane uyavAsAyapti purI karavA asamartha evI sthiti bAMdhe che, te * x* A rIte jANI zakAya * sarva prANI parabhavanuM Ayu bAMdhIne maraNa pAme, te sivAya nahIM. pabhavanA Ayuno baMgha audArika, vaikiya, AhAraka kAma yogavartI prANIne hoya, paNa kArpaNa ke audArika mizrayogamAM vartanArane nahIM. * x * viziSTa audArikAdi kAyayoga zarIra ane Indriya pati vaDe payaktiAne hoya che, paNa kevaLa zarIra payatithI paryAptAne nathI hoto. tethI siddha thAya che ke zarI5yakti ane Indriya pati vaDe paryAptAnuM ja maraNa thAya che, bIjAnuM thatuM nathI. mATe zarIra ane Indriyapati pUrI karavAne samartha evI jaghanya sthiti bAMdhe che, paNa tethI hIna sthiti na bAMdhe. have utkRSTa sthitibaMdhaka saMbaMdhe pUche che - * sUtra-pa45 - bhagavAna ! utkRSTa kALa sthitika jJAnAvaraNIya karma zuM nairayika bAMdhe ? Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 pratiSedha jANavo. kemake temanI utkaTa sthitika nATakomAM utpatti thatI nathI. manuSya sUtramAM samyagRSTi ke mithyASTi bAMdhe tema kahyuM. kemake ahIM be utkRSTAyu che - sAtamI nakanuM ane anuttara devanuM kRSNalezyI nAkAyuno baMdha kare zuklalacchI anuttara devAyuno baMdha kare. ahIM samyagdaSTi apamata yati samajavo. utkRSTa saMkilaTa pariNAmI nAkAyuno baMdha kare che. yogya vizuddha pariNAmI anuttara devAyuno baMdha kare che. mAnuSI sAtamI naska yogya Ayu na bAMdhe, paNa anuttara devAyu bAMdhe che, mATe tenA sUramAM badhuM prazasta kahyuM. ahIM ati vizuddha AtmA Ayuno baMdha karato ja nathI, mATe yogya vizuddha pariNAma kahyA. muni dIparatnasAgare karela pada-23no TIkAnusAra anuvAda pUrNa 23/2/-/545 tiyaca bAMdhe 1 tiryaMca zrI bAMdhe ? manuSya bAMdhe 7 mAnuSI bAMdhe ? deva bAMdhe ? ke devI bAMdhe ? gautama! te badhA bAMdhe. kevo nAka utkRSTa kALa sthitika jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? saMjJA paMcendriya sarva payatithI pati, sAkAropayogI, jagato, yuropayukta, mizrAdeSTi, kRSNaleyI, utkRSTa saMkiSTa pariNAmI ke kaMIka madhyama pariNAmI evo nAra A karma bAMdhe. kevo tici utkRSTa kALasthitika jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? karmabhUmaja ke karmabhUga pratibhAgI saMjJI paMcendriya, sarva patithI paryApta, bAkInuM nairayikava4 kahetuM. ema tiryaMca strI, manuSya, manuSya strImAM paNa jANavuM. devadevI nairayikava4 kahevA. e pramANe Ayu sivAyanI sAte prakRtino utkRSTa baMdha kare. utkRSTa kALasthitika Ayukarma nairayika bAMdhe ke yAvata devI bAMdhe? gautama / nairayika, tiryaMca strI, deva-devI na bAMdhe. tici, manuSya, manuSya strI bAMdhe. keLe tici utkRSTa sthitika Ayukarma bAMdhe ? kamabhUmija, karmabhUmija jevo, saMsI paMcendriya, sarva pati vaDe payakti, sAkAropayukata, jagato, thatopayogI, mizrAdeSTi, parama kRSNaleyI, utkRSTa saMkSipta pariNAmI tiryaMca bAMdhe. kevo manuSya utkRSTa kALa sthitika Ayukamane bAMdhe ? karmabhUmi, karmabhUmijavatu yAvata mRtopayukta, samyagraSTi ke mithyArdaSTi, kRSNa ke zukalalespI, jJAnI ke ajJAnI, utkRSTa saMkSipta pariNAmI, asaMkSipta pariNAmI ke tene yoga vizuddha pariNAmI, evo manuSya utkRSTa sthitika AvuM karma bAMdhe. kevI manuSya strI utkRSTa sthitika Ayukarma bAMdhe ? karmabhUmijA, kamabhUmijAvatuM, yAvata kRtopayogI, samyakRSTi, zukalalacI, tene yogya vizuddha pariNAmavALI evI zrI utkRSTa sthitika Ayu karma bAMdhe. aMtarAya kama jJAnAvaraNIyavat jANavuM. * vivecana-545 : sUNa sugama che. nairayika sUtramAM sAITY - sAkAropayukta, jAgRta-jAgato, kemake nAskone paNa kaMIka nidrAno anubhava hoya che. zrutanA upayogavALo eTale zadagocara jJAnanA upayogavALo. tiryaya sUtramAM karmabhUmi-karmabhUmimAM utpanna thayelA, teono pratibhAga - samAnapaNuM jemane che tevA, je karmabhUmijA garbhiNI tiryaMca strI, tene koIka apaharaNa karI akarmabhUmimAM mUkelI hoya tenAthI utpanna thayela karmabhUmaka pratibhAgI kahevAya. bIjA kahe che, karmabhUmimAM ja utpanna thayelane koI akarmabhUmimAM laI jAya tyAre karmabhUmaga pratibhAgI kahevAya che. utkRSTa sthitika AyubaMdha vicAramAM tairayika, tiryaMca strI, devI, devIno Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24/-|-/546 ech che pada-24-karmaprakRtibaMdha che -- x -- x -- -- x - 0 pada-23nI vyAkhyA karI, have covIzanI AraMbhe che, teno A saMbaMdha che pada-23mAM karmabaMdhAdi rUpa pariNAmo vicAryA, te ja have kahevAnAra cAra padomAM kyAMka vicAre che. temAM 24muM pada - - sUtra-546 H bhagavan ! keTalI kakRtio kahI che ? gautama ! ATha che - jJAnAvaraNIya cAvat aMtarAya. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI karma prakRti bAMdhe ? sAta, ATha ke cha karmaprakRti bAMdhe. nairayika jJAnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI karmaprakRti bAMdhe ? sAta ke ATha bAMdhe. ema vaimAnika sudhI jANavuM. paNa manuSyane jIva pramANe jANavo. = jIvo jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA keTalI kampakRti bAMdhe? badhAM jIvo sAta bAMdhe ane ATha bAMdhe, athavA sAta bAMdhe, ATha bAMdhe ane eka cha bAMdhe, athavA sAta bAMdhe, ATha bAMdhe ane cha bAMdhe. nairayiko jJAnavaraNIya karma bAMdhatA keTalI karmaprakRti bAMdhe ? badhAM sAta bAMdhe athavA sAta bAMdhe ane eka ATha bAMdhe. athavA badhA sAta bAMdhe ane ATha bAMdhe, ema traNa bhaMgo thayA. ema stanitakumAra sudhI jANavuM. pRthvIkAyiko keTalI karmaprakRti bAMdhe ? sAta bAMdhe ane ATha bAMdhe. ema vanaspatikAyiko sudhI jANavuM. vikalendriya ane paMcendriya tiyone traNa bhaMga che. badhAM sAta bAMdhe athavA sAta bAMdhe ane eka ATha bAMdhe, athavA sAta bAMdhe ane ATha bAMdhe. bhagavan ! manuSyo jJAnAvaraNIyano baMdha karatAM keTalI karmaprakRti bAMdhe ? badhAM sAta prakRti bAMdhe athavA sAta bAMdhe ane eka ATha bAMdhe. athavA sAta bAMdhe ane ATha bAMdhe, athavA sAta karma bAMdhe ane eka cha bAMdhe. athavA sAta bAMdhe ane cha bAMdhe, athavA sAta bAMdhe, eka ATha karma bAMdhe ane eka cha bAMdhe. athavA sAta bAMdhe, eka ATha bAMdhe ane cha bAMdhe, athavA sAta bAMdhe, ATha bAMdhe ane eka cha karma bAMdhe, athavA sAta bAMdhe, ATha bAMdhe ane cha karma bAMdhe. e nava bhaMgo thAya. bAkInA aMtarathI vaimAnika sudhInA devo nairayikonI mAphaka saptavidhAdi baMdhaka kahevA. ema jema jJAnAvaraNanA baMdhaka kahyA, tema darzanAvaraNano paNa baMdha karanArA jIvAdi ekavacana ane bahuvacana vaDe kahevA. vedanIya karma bAMdhato jIva keTalAM karma bAMdhe? sAtano baMdhaka, AThano baMdhaka, chano baMdhaka ane ekano paNa baMdhaka hoya. ema manuSya saMbaMdhe paNa 96 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kahyuM. bAkInA nairayikAdi jIvo sAta karmabaMdhaka, ATha karmabaMdhaka che, te vaimAnika sudhI kahevA. vedanIya karma bAMdhatA jIvonI pRcchA badhAM jIvo sAta bAMdhe, ATha bAMdhe, eka bAMdhe ane eka cha bAMdhe. athavA sAta bAMdhe, ATha bAMdhe, eka bAMdhe ane cha bAMdhe tevA hoya. bAkInA nArakAdi yAvat vaimAniko jJAnAvaraNa bAMdhatAM je prakRti bAMdhe te vaDe kahevA. paraMtu manuSyo vedanIya karma bAMdhatA keTalI karma prakRti bAMdhe ? badhAM manuSyo (1) sAtanA baMdhaka ane ekanA baMdhaka hoya, athavA (ra) sAta bAMdhe, eka bAMdhe ane eka ATha karma bAMdhe, (3) athavA sAta bAMdhe, eka bAMdhe ane ATha bAMdhe, athavA (4) sAta bAMdhe, eka bAMdhe, eka cha karma bAMdhe. athavA (5) sAta bAMdhe, eka bAMdhe, cha karma baMdhaka hoya. athavA (6) sAta bAMdhe, eka bAMdhe, eka ATha karma bAMdhe, eka cha karma bAMdhe, (7) athavA sAta bAMdhe, eka bAMdhe, eka ATha karma bAMdhe ane cha karma baMdhaka hoya, (8) athavA sAta bAMdhe, eka bAMdhe, ATha bAMdhe, eka cha karma baMdhaka hoya athavA (9) sAta bAMdhe, eka bAMdhe, ATha bAMdhe, cha bAMdhe. e nava bhaMgo kahevA. - mohanIyakarma baMdha karato jIva keTalI karma prakRti bAMdhe? jIva ane ekendriya sivAya bAkInAne traNa bhaMgo jAmavA. jIva ane ekendriyo sAta ka baMdhaka ane ATha karma baMdhaka paNa hoya. Ayukarma bAMdhato jIva keTalI karma prakRti bAMdhe? avazya ATha prakRti bAMdhe, e pramANe nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. ema bahuvacana vaDe paNa samajavuM. . . - - - nAma, gotra ane AMtarAya karmano baMdha karato jIva keTalI karmaprakRti bAMdhe ? jJAnAvaraNIyano baMdha karatAM jeTalI karmaprakRti bAMdhe teTalI kahevI. ema nairayikathI vaimAnika sudhI kahevuM. ema bahuvacana vaDe kahevuM. * vivecana-546 : keTalI prakRtio kahI ? ItyAdi sUtrapATha pharIthI kathana te vizeSatA jaNAvavA mATe che. have kayuM karma bAMdhato kaI karmaprakRti bAMdhe ema baMdhanA saMbaMdhano vicAra karavA pahelAM jJAnAvaraNIya karma sAtheno saMbaMdha vicAre che - te sUtra sugama che, paNa AyuSu baMdhanA abhAvakALe sAta karmano baMdha kare che. Ayu bAMdhatA ATha karma bAMdhe che. mohanIya ane Ayuno baMdha na kare tyAre cha karmano baMdha kare che ane te sUkSma saMparAya che. eka karmano baMdhaka na hoya kemake upazAMta kaSAyAdi eka karmanA baMdhaka hoya. kahyuM che - upazAMta moha, kSINamoha, kevaLajJAnI eka karmano baMdha kare che, te be samaya sthitika hoya. paNa saMparAya karmanA baMdhaka na hoya, vaLI upazAMtakaSAyAdi jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA nathI, kekame teno baMdha sUkSma saMparAyanA chellA samaye viccheda thAya che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244-4-/546 -- A ja vAta nairayikAdinA daMDakanA krame vicAre che -- - x - ahIM manuSya sivAyanA badhAM sthAne be ja bhaMga jANavA. sAta karmanA ke ATha karmanA baMdhaka hoya, cha karmanA baMdhaka rUpa trIjo bhaMga na hoya - X - manuSyanA sthAne traNa bhaMgo kahevA. - x - ema vaimAnika sudhI kahevuM, paraMtu manuSyane jIva mAphaka kahevA. ema ekavacana daMDaka kahyo. pachI bahuvacanano daMDaka kahe che - 4 - cha karmanA baMdhaka hoya ke na hoya kemake utkRSTa cha mAsanuM temane aMtara kahyuM che. hoya tyAre paNa eka, be thI vadhI utkRSTa - 108 hoya. cha karmanA baMdhaka AzrIne traNa bhaMga thAya. nArako cha karmanA baMdhaka hoya ja nahIM, ATha karmanA baMdhaka kadAcit ja hoya, tethI badhAM sAta karmanA baMdhaka e pahelo bhaMga kahyo, ATha karmano baMdhaka eka hoya ke ghaNAM hoya te bIjA be bhaMgo jANavA. A ja traNe bhaMga daze bhavanapatimAM kahevo. pAMce pRthvI AdimAM eka ja bhaMga hoya - 4 - vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM nairayikavat traNa bhaMgo che. manuSya sUtramAM nava bhaMgo kahyA. kemake - ATha ane cha karmanA baMdhaka kadAcit sarvathA na hoya, - - X - ATha karmano baMdhaka eka hoya, ghaNAM hoya, cha karmanA baMdhaka eka ke vadhu hoya ema pAMca bhaMgo thayA. trikasaMyogImAM cAra bhaMgo, ema badhAM maLI nava bhaMgo thayA. 69 jJAnavaraNIya mAphaka darzanAvaraNIya 5ma vicAravuM. vedanIya karmanA vicAramAM upazAMta mohAdi eka karmanA ja gaMdhaka hoya che. bAkI badhuM pUrvavat. manuSya padamAM paNa te ja pUrvokta navabhAMgA kahevA. kemake sAta karma baMdhaka ane eka karma baMdhaka haMmezAM ghaNAM hovAthI bIjA bhaMgono saMbhava nathI. mohanIya karmanI vicAraNAmAM jIva ane pRthvI Adi padomAM pratyekane vize sAta karma baMdhaka ane ATha karma baMdhakano eka ja bhaMga hoya che. kemake baMne prakAranA jIvo haMmezAM ghaNAM hoya che. cha karma baMdhaka mohanIya karma na bAMdhe kemake mohanIyano baMdha anivRtti bAdara saMparAya sudhI hoya che. Ayu karma baMdhaka haMmezAM ATha karmano baMdhaka hoya che. mATe temAM bhaMgo nathI. nAma, gotra, aMtarAya sUtro jJAnAvaraNIya vat jANavA. 22/7 muni dIparatnasAgare karela pada-24no TIkAsahitano anuvAda pUrNa 98 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 che pada-25-karmaveda -- * - * - * = 0 have pacIzamuM pada kahe che, tenuM Adi sUtra A che - - * sUtra-547 - bhagavan ! karmaprakRti keTalI che ? gautama! ATha che - jJAnAvaraNIya yAvat aMtarAya, ema vaimAnika sudhI jAmavuM. bhagavan ! jIva AnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI prakRtio vede ? avazya ATha vede. ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. e pramANe bahuvacanamAM paNa samajavuM. e rIte vedanIya sivAya aMtarAya sudhI jANavuM. bhagavan ! jIva vedanIya karma bAMdhato keTalI karma prakRtio vede ? gautama ! sAta prakRti ve, ATha prakRti vede ke cAra prakRti vede. e pramANe manuSya paNa veda. bAkInA nairayikathI vaimAnika sudhI ekavacana ane bahuvacana vaDe paNa avazya ATha karma prakRti vede. bhagavan ! jIvo vedanIya karma bAMdhatA keTalI karmapakRtio vede ? gautama ! (1) badhAM ATha karma vedaka ane cAra karma vaidaka hoya. (2) athavA ATha karma vaidaka, cAra karma vaidaka ane eka sAta karma vaidaka hoya, (3) athavA ATha karma vaidaka, cAra karma vaidaka ane sAta karma vedaka hoya. e pramANe manuSyo paNa kahevA. * viveca-547 : bhagavan ! keTalI karmaprakRti kahI che ? ItyAdi sUtra spaSTa che. have karyuM karma bAMdhato keTalI karma prakRti vede ? e vicAre che - bhagavan ! jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhato keTalI karmaprakRti vede ? ItyAdi sUtra sugama che. vedanIya sUtramAM sAta karma vedaka, ATha karma vedaka ane cAra karma vedaka hoya. sAta karma vedaka upazAMta moha ke kSINa moha hoya che, kemake baMnene mohanIyano udaya nathI. ATha karma vedaka mithyAdRSTithI sUkSma saMparAya sudhIno jIvo che. kemake teone avazya AThe karmano udaya che. cAra karma vedanArA sayogI kevalI che. kemake temane cAra ghAtI karmano udaya nathI. bahu vacanamAM sAta karma vedanArA kadAca hoya mATe traNa bhaMgo kahyA. muni dIparatnasAgare karela pada-25-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26/-/-/548 O pada-26- karmavedabaMdha' che -- * -- X -- * - * - * have pada-26no AraMbha kare che, tenuM Adi sUtra - -sUtra-548 - - bhagavan ! keTalI karma prakRtio che ? gautama ! ATha che yAvat aMtarAya. ema nairayikothI vaimAniko kahevA. EE jJAnAvaraNa bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma vedato keTalI prakRti bAMdhe ? sAtano, AThano, cha no ane eka karmano baMdhaka hoya nairayika jJAnAvaraNIya karma vedato keTalI prakRti bAMdhe? sAta ke ATha bAMdhe. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. manuSyane jIva mAphaka kahevo. jIvo jJAnAvaraNIya karma vedatA keTalI karma bAMdhe ? 1-badhAM sAta ke ATha karma baMdhaka hoya, -athavA sAta, ATha karma baMdhaka ane eka cha karma baMdhaka hoya, 3-athavA sAta, ATha, cha karma baMdhaka hoya, 4-athavA sAta, ATha ane eka eka karmano baMdhaka hoya. 5-sAta, ATha, eka karma baMdhaka, hoya, 6-sAta, ATha, eka cha karma, eka eka karmano baMdhaka hoya, 7-athavA sAta, ATha, eka cha, eka karma baMdhaka hoya, 8-athavA sAta, ATha, che ane eka eka karma baMdhaka hoya. athavA 9-sAta, ATha, cha ane eka karmabaMdhaka hoya. e pramANe nava bhaMgo thAya. ekendriya ane manuSya sivAya bIjAne vaimAnika sudhI traNa bhaMgo hoya che. eke sAta ke ATha karmabaMdhaka hoya. manuSyo jJAnAvaraNa vedatAM keTalI karma prakRti bAMdhe ? gautama ! 1-badhAM sAta karma baMdhaka hoya, 2-athavA sAta ane eka ATha karma baMdhaka hoya, 3athavA sAta ane ATha karma baMdhaka hoya, 4-athavA sAta ane eka cha karmabaMdhaka hoya, 5-athavA cha karma baMdhaka sAthe be bhaMgo hoya, 6-7 athavA eka karma baMdhaka sAthe be bhaMgo hoya, 8 thI 11-athavA sAta, ATha ane eka cha karmano baMdhaka ItyAdi cAra bhaMgo hoya, 12 thI 15 athavA sAta, eka ATha karma, eka eka karmano baMdhaka ItyAdi cAra bhaMgo, 16 thI 19 sAta, eka cha ane eka eka karmabaMdhaka hoya ItyAdi cAra bhaMga, 20 thI 27 athavA sAta, eka Acha, eka cha, e eka karma baMdhaka hoya ItyAdi ATha bhaMga. e pramANe 27-bhaMgo thAya che. ema je rIte jJAnAvaraNIya vedato karma prakRtino baMdha kahyo, tema darzanAvaraNIya ane aMtarAya vaidatA kahevo. vedanIya karma vedato jIva keTalI karma prakRti bAMdhe ? sAta, ATha, cha ke eka karma baMdhaka ane abaMdhaka paNa hoya. ema manuSyo jANavA. bAkInA nairayikAdi sAta ke ATha karmanA baMdhaka hoya. ema vaimAnika sudhI kahevuM. - - * jIvo vedanIya karma vedatA keTalI prakRti bAMdhe ? 1-badhAM sAta karma baMdhaka, prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ATha karma baMdhaka ane eka karma baMdhaka hoya athavA 2-sAta, ATha, eka ane eka cha karma baMdhaka hoya. athavA 3-sAta, ATha, eka ane cha karma baMdhaka hoya, 4-5, baMdhakanI sAthe be bhaMga hoya, 6 thI 9- sAta, ATha, eka, eka cha karma baMdhaka ane eka abaMdhaka ityAdi cAra bhaMgo jANavA. e pramANe nava bhaMgo thAya. 100 ekendriyo abhaMgaka che. nairayikathI vaimAnika sudhI traNa bhaMgo samajavA. paNa manuSyo vize prazna karavo - badhAM sAta ane eka karma baMdhaka hoya athavA sAta, eka, eka cha karmano baMdhaka, eka ATha karmano baMdhaka ane eka baMdhaka hoya. ema 27-bhaMgo kahevA. jema vedanIya kahyuM, tema Ayu, nAma ane glora kahevuM. jJAnAvaraNIya vedatA kahela prakRti baMdha pramANe mohanIya karma kahevuM. * vivecana-548 1 karma prakRti keTalI kahI che ? ItyAdi sUtrano artha spaSTa che, have kayuM karma vedato kaI karma prakRti bAMdhe ? ema udayanI sAthe baMdhanA saMbaMdhano vicAra karatA sUtrakArazrI kahe che - jIva jJAnAvaraNa karma vedato keTalI karma prakRti bAMdhe ? ItyAdi sugama che. paraMtu jJAnAvaraNIya karma vedato eka prakRtino baMdha karanAra upazAMta moha ke kSINamoha hoya, paNa sayogI kevalI na hoya. kemake tene jJAnAvaraNIya karmano udaya nathI. bahuvacananA vicAramAM cha prakRti baMdha karanArA sUkSma saMparAyo ane eka prakRti baMdhaka upazAMta ane kSINamoha kadAcit hoya che. te ekAdi rUpe vikalpe hoya che. tethI koIvAra eka hoya, koI vAra aneka hoya, koI vAra na hoya. mATe eka ane aneka baMne prakAranA abhAvamAM sAta karma baMdhaka, ATha karma baMdhaka paNa hoya e eka ja bhaMga hoya, kemake baMne jIvo haMmezAM ghaNAM hoya. tethI cha prakRtino prakSepa karatAM eka ane bahuvacanathI be bhaMga thAya. e pramANe eka paskRtinA baMdhakano prakSepa karatAM paNa be bhaMgo thAya che. baMne padano sAthe prakSepa karatA pUrvavat cAra bhaMgo thAya. - X - ekendriya ane manuSya sivAya nairayikAdimAM bahuvacana Azrita traNa bhaMga thAya, kemake ATha karmabaMdhaka kadAcit hovAthI be vikalpo che. ekemAM bhaMgono abhAva che. eTale bIjA bhaMga thatAM nathI. manuSyomAM 23-bhaMgo thAya che. kemake ATha, cha, eka karma baMdhaka kadAca hoya ane ekAdirUpe vikalpo hoya che. temanA abhAvamAM sAta karmabaMdhaka e pahelo bhaMga hoya, aSTavidha baMdhaka padano prakSepa karavAthI tenA ekavacana-bahuvacananA be bhaMga thAya. paddhidha baMdhakano prakSepa karatAM eka-aneka be bhaMgo, ekavidhabaMdhaka prakSepatA be bhaMgo, ema sAta bhaMgo thAya che. aSTavidha ane SaD vidha baMdhakanA prakSepathI cAra bhaMgo, aSTavidha ane ekavidhane prakSepatA cAra bhaMga, SaDvidha ane Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26/-:/548 101 102 ekavidha baMdhakano prakSepatA cAra bhaMga ema 19-bhaMgo thayA. pachI aTavidha, pavidha, ekavidha baMdhakathI ATha bhaMga, kula 27-bhaMga thayA. vedanIya sUtramAM eka karma baMdhaka sayogI kevalI paNa hoya, abaMdhaka ayogI kevalI che - x * vedanIya sUtramAM ekavacana ane bahuvacananA vicAmAM jIvapadane vize nava bhaMgo thAya che kemake temAM sAta, ATha ane eka karmanA baMdhaka haMmezAM ghaNAM hoya, bahuvacanamAM padvidha baMdhaka ane abaMdhakano abhAva che, tyAM sAta, ATha, eka karma baMdhakano pahelo bhaMga, pavidhane prakSepatA ekavacana, bahuvacana AzrIne be bhaMga, ekavighabaMdhaka padanA be bhaMgo, baMne padane prakSepatAM cAra bhAMgA thAya che. manuSyapadamAM 23 bhaMgo - sAta ane ekavida baMdhaka bahuvacana vaDe haMmezAM avasthita, te sivAya bIjA traNe ATha, cha karma baMdhaka ke baMdhaka manuSyo kadAcituM hoya, eka ke anekarUpe viko hoya, temanA abhAve sAta karma baMdhaka hoya e eka bhaMga ItyAdi sugama che. mohanIya karma vedato jIva sAta, ATha, cha karmano baMdhaka hoya, kemake sUma saMparAmAM paNa mohanIyano udaya saMbhave che. ema manuSyapadamAM paNa kahevuM. narakAdi sthAnomAM sAta kamabaMdhaka ke ATha karma baMdhaka kahevuM kemake tyAM sUma saMparAya guNa ThANuM nathI. bahuvacanamAM jIvapadamAM traNa bhaMgo kahyA, temAM sUkSma saMparAya kadAca hoya ane bIjA be haMmezAM ghaNAM hoya. mATe pavidha baMdhakanA abhAvamAM sAta ane ATha karmanA baMdhaka hoya e eka bhaMga, Savidha baMdhakane prakSepatA ekavacana-bahuvacanathI be bhaMgo che. nairayikathI svanitakumAra sudhI sAta karma baMdaka haMmezAM ghaNAM hoya, ATha karma baMdhaka kadAca hoya ane te paNa eka ke aneka vikalpa hoya. ATha karma baMdhaka pada propatA ekavacana-bahuvacana AzrIne be bhaMgo, pAMce pRthivyAdimAM bIjA bhaMgono abhAva che. * x * vikasendriya, tiryaMca paMcendriya, vyaMtara-jyotika-vaimAniko nairayikavatu traNa bhaMga hoya. manuSyomAM nava bhaMga hoya ItyAdi badhu sugama che. sUtrakAre kahyuM che ke jJAnAvaraNIya vedatA je baMdha kahyo te mohanIya vedatA paNa kahevo. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 che pada-27-"karma vedavedaka" che. - X - X - X - X - o have sattAvIsamuM pada AraMbhIe chIe, tenuM paheluM sUtra* sUtra-pa49 : bhagavana ! keTalI kama prakRti che? gautama ! ATha - jJAnAvaraNa yAvatuM aMtarAya. ema nairavikathI vaimAnika sudhI kahevuM. bhagavAna ! jJAnAvaraNIya karma vedo jIva keTalI prakRti vede ? gautama ! sAta ke ATha vade. ema manuSyamAM kahevuM. bAkInA badhAM ekavacana ane bahuvacana vaDe paNa avazya ATha prakRti vede che. e pramANe vaimAnika sudhI jANatuM. bhagavAna ! jIvo jJAnAvaraNIya karma vedata keTalI prakRti vede ? gautama ! badhAM jIvo ATha karma vedaka hoya, athavA ATha karma vedaka ane eka sAta karma vedaka hoya, athavA ATha karma vedaka ane sAta karma vedaka hoya. ema manuSyo paNa jANavA. darzanAvaraNIya ane aMtarAya saMbaMdhe ema ja kahevuM. vedanIya, Aya, nAma, gotra karma vedato keTalI kama prakRti vede jema baMdhaka vedakane vedanIya karma kahyuM, tema kahevuM. mohanIya karma vedato jIva keTalI kamAkRti vede ? ATha vede. ema nairasikathI vaimAnika sudhI jANavuM. ema bahuvacanamAM jANavuM. * vivecana-pa49 : - x - kayuM karma vedato keTalI karmaprakRti vede ? e pramANe udayanI sAthe udayano saMbaMdha vicAre che. sUtra spaSTa che. temAM sAta kamavedaka uparAMta ke kSINa moha hoya che. kemake temane mohanIya karmanA udayano saMbhava nathI. bAkInA sUkSma saMparAyAdi ATha karma vedaka hoya. ema manuSya padane vize paNa kahevuM. nairayikAdi avazya ATha karmanA vedaka hoya che. bahuvacana vicAramAM jIva ane manuSyapadamAM traNa bhAMgA hoya che. temAM ATha karma vedaka hoya te pahelo bhaMga, sAta karma vedaka eka hoya tyAre bIjo bhaMga, sAta krama vedaka ghaNAM hoya tyAre trIjo bhaMga. bAkInA nairayikAdi padomAM ATha kamavidaka ja hoya, mATe bhaMgono abhAva che. kemake tyAM sAta karma vedakano saMbhava che, ema darzanAvaraNIya ane AMtarAya sUtra saMbaMdhe kahevuM. vedanIya sUtramAM jIvapada ane manuSyapadamAM pratyekane AzrIne ATha karmano, sAta ane cAra karmano vedaka hoya che. tema kahevuM. bAkInA nairayikAdi padomAM ATha karmano vedaka hoya che - e eka bhaMga. kemake teomAM upazAMta mohalvAdi avasthA asaMbhava che. te ja vedanIya sUtramAM bahuvacananA vicAramAM pratyeka jIva ane manuSyanA traNa bhAMgA samajavA. temAM 'ATha karmanA vedaka' e prathama bhaMga sarvathA sAta karmanA vedakanA abhAve hoya che. ItyAdi jANavuM. * * muni dIparatnasAgare karela pada-26-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 27/--/549 103 ema AyuSa nAma, gotra karmanA sUtrono vicAra karavo. mohanIya vedato avazya ATha karmanI prakRtione vedaka hoya che, mATe jIvAdi pacIza sthAnakomAM eka ane bahuvacananI apekSAe badhe bhAMgAno abhAva che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 che pada-28-"AhAra'' . - X - X - X - o e rIte veda-veda pada kahyuM, have pada-28 AraMbhIe chIe. teno saMbaMdha A che - pada 23mAM nAkAdi gati prApta jIvonA karmanA vedanArUpa pariNAma kahyA. have AhAra pariNAma kahe che - che pada-28, uddezo-1 thI muni dIparatnasAgare karela pada-27-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa o temAM A be saMgrahaNI gAthAo che - * sUtra-550 thI pa53 : pipa0,551] sacittAhArI, AhArArthI, kALa, zeno AhAra, sarvata, keTalAmo bhAga, sarva yugala, kevA rUpe pariName, ekendriya zarIrAdi AhAra kare ?, lomAhAra, manobhakSI e padonI vyAkhyA karavI. pipara) nairaciko sacitAhArI, cittAhArI ke mizrAhArI hoya? teo saciva ke mizrAhArI nathI, paNa acitAhArI che. e rIte asurakumArathI vaimAnika sudhI jANavuM. audArika zarIrI yAvata manuSyo sacitta, acita, mitra e traNe AhArI hoya. nairayiko AhArArthI hoya ? hA, hoya. nairayikone keTalA kALe AhArecchA, utpanna thAya? gautamAM nairayikone be prakAre AhAra che - Abhoga nivartita ane anAbhoga nivartita. temAM anAbhoga nivartita AhAra pratisamaya niraMtara hoya, Abhoga nivartita AhAranI IcchA asaMkhyAta samayanA aMtamuhUrta thAya. nairayiko zeno AhAra kare che ? dravyathI anaMta pradezI, kSetrathI asaMkhyAta pradezI, kALathI koIpaNa sthitika, bhAvathI varma-gaMdha-sAvALA yugala skaMdhono AhAra kare che. bhAvathI je varNavALa pagalo AhAre che, te zuM ekavaNa yAvatu paMcavaNa pagalo AhAre che ? sthAna mANAthI ekavaNa cAvatuM paMcavarNa yugalo AhAre che ane vidhAna mANAthI kALA varganA cAvata zukala varSanA yugalono AhAra kare che. varSathI kALA vaNanA pugalono AhAra kare che, te zuM ekaguNa kALA vaNanA cAvat daza guNa kALA vaNanA, saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMtaguNa kALA varNanA yugalono AhAra kare che ? eka guNa yAvata anaMtaguNa kALAvaNa yugalono AhAra kare che. e pramANe cAvatu anaMtaguNa zukalavarNa yugalono paNa AhAra kare che. ema gaMdha ane sarasamAM paNa jANavuM. bhAvathI je sparzavALA yugalono AhAra kare che, temAM eka-be-traNa vALAno AhAra karato nathI. paNa cArathI ATha sparzavALAno AhAra kare che. vidhAnamArgaNAthI karkaza cAva4 rakSa yugalono paNa AhAra kare che. sparzathI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/1/-/550 thI 553 je karkaza pudgalono AhAra kare che te ekaguNa yAvat anaMtaguNa karkaza pudgalono AhAra kare che, ema ATha sparzI kahevA. yAvat anaMtaguNa sUkSa pudgalono paNa AhAra kare che. bhagavan ! je anaMtaguNa rukSa pudgala dravyono AhAra kare che, te spaSTa ke aspRSTa pudgalono AhAra kare che ? gautama ! sRSTano AhAra kare che, aspRSTa pudgalono nahIM - ItyAdi jema bhASA uddezAmAM kahyuM tema yAvat cha dizAthI AhAra kare che. 105 bahulatAthI vaNathI kALAM ane lIlAM, gaMdhathI durgathI, rasathI kaDavA ane tIkhAM, sparzathI karkaza, guru, zIta, rUkSa pudgala dravyono AhAra kare che. teonA pUrvanA varNa-gaMdha-rasa-sparzaguNano vipariNAma karI, paripIDana karI, nAza karI, vidhvaMsa karI bIjA apUrva varNa-gaMdha-rasa-sparzaguNane utpanna karI potAnA zarIrarUpa kSetramAM rahelAM pudgalono satmiA vaDe AhAra kare che. bhagavan ! nairayiko sarvataH AhAra kare che, sarvataH pariNamAve che, sarvAtmA vaDe ucchavAsa le che - niHzvAsa mUke che, vAraMvAra AhAra kare che - pariNamATe che - uzrvAsa le che - niHzvAsa mUke che? gautama ! hA, badhuM te pramANe ja kahevuM. bhagavan ! nairayiko je pudgalo AhArapaNe grahaNa kare che, te pudgalonA keTalA bhAge bhAvikALe AhAra kare che, keTalA bhAge AravAda kare che ? gautama ! asaMkhyAtamA bhAgano AhArapaNe upayoga kare, anaMtamAM bhAgano AsvAda le che. nairayiko je pudgalo AhArapaNe grahaNa kare che te badhAM pudgalono AhAra kare che ke karato nathI ? badhAM aparizeSa pudgalono AhAra kare che. je pudgalo AhArapaNe grahaNa kare che, te pudgalo teone kevA rUpe vAraMvAra pariName che ? temane zrotra yAvat pazanandriyapaNe, aniSTa akAMta - apiyaazubha-amanojJa-manohara-anicchanIya-anabhilASitapaNe, adhopaNe paNa urdhvapaNe nahIM, duHkharUpe paNa sukharUpe nahIM, e rIte pariName che. [553] bhagavan ! asurakumAro AhArecchAvALA hoya? hA, hoya, nairayikovat asukumArone kahevuM yAvat temane vAraMvAra pariName che. temAM Abhoga nirtita AhAra jaghanyathI eka divase, utkRSTa sAdhika hajAra varSe AhArecchA thAya che. sAmAnya kAraNathI varNathI pILA ane sapheda, gaMdhI sugaMdhI, rasathI khATA ane madhura, sparzathI mRdu, laghu, snigadha, uSNa pudgalo tathA teonA pUrvanA varNaguNano vipariNAma karI yAvat sparzanendriyapaNe yAvat manoharapaNe, IcchanIyapaNe, abhilatipaNe, urdhvapaNe, laghupaNe, sukharUpe vAraMvAra pariName che, bAkI badhuM naitikavat samajavuM. ema stanitakumAra sudhI jANavuM. paNa IcchApUrvaka AhAra saMbaMdhe utkRSTa divasa pRthaO AhAranI icchA utpanna thAya che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 vivecana-550 thI 5:53 : - 4 - (1) nairayiko sacittAhArI che ke acittAhArI? (2) AhAranI IcchAvALA, (3) keTalA kALe AhArecchA upaje che ? (4) zeno AhAra kare che ? (5) sarvataH nairayiko sarvAtma pradeza vaDe AhAra kare - ItyAdi. (6) grahaNa karelA pudgalomAM keTalAno AhAra kare ? (7) je pudgalo grahaNa karyA, te badhAMno AhAra kare ke na kare ? (8) pariNAmarUpa - je pudgalone AhArapaNe grahaNa kare, tene kevA svarUpe pariNamAve. (9) ekendriyAdi zarIrarUpa - nairayiko ekene AhAre ke paMce (10) lomAhAra vaktavyatA, (11) manobhakSInI vaktavyatA. e rIte nAmamAtrathI kahelAM padonA adhikAranI vyAkhyA karavI. 106 je pratijJA karI che, teno nirvAha karavAnI IcchAthI uddeza kramane anusarIne nirdeza thAya che. - x - sacittanI vyAkhyA-nairayiko sacitta-arcitta ke mizra AhAra kare ? teo acittAhAra kare che, kemake ahIM vaikriya zarIradhArI vaikriya zarIranA poSaNayogya pudgalono ja AhAra kare che ane te acita ja hoya che. paNa jIve grahaNa karelAM hotAM nathI, mATe acita AhArI che, ema asukumArathI svanitakumAra, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnika jANavA. audArika zarIrI, audArika zarIrane poSaNa yogya pudgalo AhAre che, te pudgalo pRthvIkAyAdinA pariNAma rUpe parimamata thayela hoya che, mATe sacitta-acitamizra AhArI ghaTI zake che. tethI pRthvIthI vanaspati, vikalendriya, paMcendriya, manuSya e badhAM sacitta-acitta-mizra AhArI kahevA. e pahelo adhikAra kahyo. have bIjAthI AThamA sudhInA sAta adhikAro covIza daMDakanA krame sAthe kahevAnI IcchAthI sUtrakAra pahelAM nairayiko saMbaMdhe kahe che - nairayiko AhAranA abhilASI che? hA, che - x - keTalA kALe AhAranI IcchA thAya ? nairayikono AhAra be bhede che - Abhoga nirtita - AlocanA, vicAra. IcchA vaDe grahaNa karelo. tenAthI ulaTuM anAbhoga nirvartita - 'huM AhAra karuM' evI viziSTa IcchA sivAya varSAkALe puSkaLa mUtrAdi vaDe abhivyakta zIta pudgalonA AhAranI mAphaka grahaNa karAyela hoya te anAbhoga nirvartita. temAM je anAbhoga nirvartita AhAra che te nairayikone pratisamaya hoya. bhavaparyanta niraMtara grahaNa kare che, ema pratipAdana karavA niraMtara AhAra grahaNa kare che ema kahyuM. - 4 - vacce jarApaNa aMtara nathI te batAvavA avirahita kahyuM che. pratisamaya niraMtara anAbhoga nirvartita AhAranuM grahaNa thAya te ojAhArAdi rUpe samajavuM. je Abhoga nirvartita AhAranI abhilASA che te asaMkhyAtA samaye thAya che. je asaMkhyAtA samaye thAya, te jaghanya pade paNa aMtarmuhUrta rUpa che, paNa tethI ochuM nathI. pachI paNa rahetI nathI. kemake nairayikone "huM AhAra karu'' evo je abhilASa che, te grahaNa karelA AhAra dravyanA pariNAma vaDe je ati tIvra duHkha thAya che, ane Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda 28/1/-/550 thI 553 103 du:kha thavAthI aMtarmuhUrta pachI nivRtta thAya che. nairayiko kevo AhAra kare che ? dravyAdi bhedathI cAra prakAre AhAra pratipAdana karavA kahe che - dravya - anaMtapadezI pudgala dravya grahaNa kare che kemake te sivAyanA saMkhyAtapradezI Adi skaMdha jIvane grahaNa yogya nathI. phogathI asaMkhyAta pradezamAM rahelAM, kALathI jaghanya-madhyama ke utkRSTa, koIpaNa sthitika. ahIM sthiti eTale AhAra yogya skaMdhanA pariNAmarUpe rahevuM. bhAvathI varNAdiyukta - kemake dareka paramANumAM ekaika varNa, gaMdha, rasa, be sparza hoya che, evAM pudgala dravyane grahaNa kare che. bhAvathI je varNavALA pudgala dravyono AhAra kare, te ekathI pAMca vaNI pudgalono AhAra kare ? ItyAdi prazna sUtra sugama che. sthAnamArgaNAne AzrIne - jemAM vizeSe rahe te sthAna - eka, be ke traNa varNavALA Adipa sAmAnya, tenI mAgaNA - vicArane AzrIne arthAt sAmAnya vicArane AzrIne. vyavahAra nathI eka varNa, be varNa te kathana che. ziyanayarI to sakSama chatAM anaMta pradezI skaMdha pAMca varNavALo ja hoya. vidhAna mArgaNA * vizeSa vicArathI, kALo -lIlo evI vaNadi vizeSatAthI, kALA vaNI pugala dravya AhAre che. - X - X - e pramANe gaMdha, rasa, sparza saMbaMdhI sUNo paNa jANavA. - X - zuM te dhRSTa - Atmapadezoe sparzelA ke askRSTa nahIM sparzelA dravyono AhAra kare ? dhRSTa dravyono AhAra kare ItyAdi. bhASA uddezakamAM kahyA pramANe ahIM paNa jANavuM, te A pramANe - sparzelA dravyano AhAra kare che. Atmapadezo vaDe athaTITi - avagAhelA dravyono AhAra kare che - X - paNa na avagAhelA dravyono AhAra karato nathI. avagAhelA dravyomAM paNa aMtara rahita sAkSAta avagAhelAM dravyono AhAra kare che. - X - paNa paraMparAgADha dravyono AhAra karato nathI. anaMtarAvagADha dravyono AhAra kare che, te sUkSma dravyono paNa AhAra kare che ane bAdara dravyono paNa AhAra kare che. je sUkSma ane bAdara dravyono AhAra kare che, te ud-uparanA pradezamAM rahelA, dhonIcenA pradezamAM rahelA ane tIcha pradezamAM rahelA dravyono paNa AhAra kare che. vaLI A udhaI, adho ke tIcha pradezamAM rahelA dravyono AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM paNa AhAra kare che. je Adi-madhya-aMtamAM rahelA dravyono AhAra kare che, te pama svaviSaya-potAnA viSayabhUta dravyono AhAra kare che, aviSaya dravyono AhAra karato nathI. vaLI je sva viSayaka dravyono AhAra kare che, te AhAra paNa anukrame kare che, krame rahita AhAra karato nathI. anukrame je dravyano AhAra kare che, te paNa traNa-cAra ke pAMca dizAthI AvelA dravyono nahIM paNa niyamA cha dizAthI AvelA dravyo AhAre che. * ahIM pranottara paddhatithI vRttikArazrIe noMdhela pAThane ame maes vidhaetlbhaka rUpe upara mUkela che. have vRttikArazrI te sUmanI vyAkhyA rajU kare che. paraMtu ame teno vaNaka saMkSepArtha ja rajU karyo che.] Atmapadezono sparza Atmapradeza vaDe avagADha kSetranI bahAra paNa saMbhave che mATe prazna karyo che. avaITDha - Atmapadezo sAthe eka kSetramAM rahela. >>nathaTTrt - avagADha phonanI bahAra rahela. anaMtarAvaIDha - Atma pradezomAM vyavadhAna sivAya rahelA dravyo. pa2 parIvAda - eka, be, traNa Adi Amapradezo vaDe aMtaravALA dravyo ag - thoDAM pradezavALAM dravyo, vAvara - ghaNAM pradezavALA dravyo. ahIM aNu ke bAdarapaNuM AhAne yogya skaMdhonA thoDAM pradeza ane ghaNAM pradezonI apekSAo jANavuM. e rIte urva-adho ke tIpaNuM paNa jeTalA kSetramAM nairayika raheto hoya teTalA kSetranI apekSAthI jANavuM. Adi, madhya ke aMtamAM AhAra kare che ? e prazna che. tAtparya e che ke nairayiko potAne upabhogya anaMtapadezI dravyo aMtarmuhUrta kALa sudhI grahaNa kare che, to saMzaya thAya ke upabhogane yogya aMtarmuharta pramANa kALanI AdimAM - prathama samaye AhAra kare che, madhya samaye AhAra kare che ke chellA samaye AhAra kare che ? te traNe samayamAM AhAra kare che. viSaya - potAnA AhArane yogya dravyo, thapatha - potAnA AhArane ayogya dravyo. AnupUrvI - anukama vaDe, jema najIka hoya tema. tethI viparIta te anAnapUrvI. - X * upara, nIce ke tIcha, jema najIka hoya tema AhAra kare che, paNa najIkanA kramane oLaMgIne AhAra karato nathI. dizA - lokanA nikUTane aMte jaghanya pade gaNe dizAmAM rahelAM dravya ja prApta thAya, be ke eka dizAmAM rahelA dravya prApta thatuM nathI. avazya cha dizAmAMthI AvelAM pudgala dravyo AhAre che. kemake nairayiko trasanADInA madhya bhAgamAM rahelA che. satra - bahulatAthI - 4 - sAmAnya kAraNa, ane te azubha vipAka ja che, to paNa prAyaH mithyArdaSTi kRNAdi varNavALA pagalono AhAra kare paNa bhaviSyanA tIrthakarAdi tevAM dravyono AhAra karatAM nathI, mATe 'bahalatAe' ema kahyuM che. varNathI kALAM ane nIlavarNavALA ItyAdi sUtrAnusAra jANavuM. AhAra karatAM pudgalonA purANa - pUrvanA varNa-gaMdha-rasa ane sparza guNone vipariNamAvI, paripIDana karI, parizATana karI, parivivaMsa karI, e cAre pado ekAryaka ane vinAza arcanA vAcaka che. tema ja bhinna-bhinna dezanA ziSyonA upakArArthe che. bIjA apUrva varNAdi guNo utpanna karI, potAnA zarIra kSetramAM rahela pudgalone sarva Atmapadezo vaDe AhAra rUpe grahaNa kare che. tairayiko je pudgalo AhArapaNe grahaNa kare che, te grahaNa karyA pachInA kALamAM keTalAmAM bhAga AhAra rUpe upayoga kare che tathA AhArarUpe grahaNa karelAMne keTalAmAM bhAre AsvAde che ? kemake AhArarUpe gRhIta baghAM pudgalo AsvAdAtA nathI mATe judo prazna karyo che. gRhIta pudgalonA asaMkhyAtamA bhAgane AhAra paNe grahaNa kare che. bIjA pagalo paDI jAya che. AhArapaNe gRhIta pugalonA anaMtamAM bhAgane AsvAde che, bAkInA pudgala dravyo AsvAda lIdhA vinA zarIra pariNAmane Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/1/-/550 thI 553 109 prApta thAya che. AhArIta pudgalo kevA svarUpe pariName che ? ItyAdi. ahIM viziSTa grahaNa samajavuM. tethI jenA zeSa bhAgano tyAga karyo che evA ane kevaLa AhAra pariNAmane yogya pudgala dravyo che te AhArarUpe grahaNa karAyelA pudgala saMbaMdhe ahIM prazna jANavo. - X - X - X - X - te badhAM pagalo AhArarUpe grahaNa kare che ke karato nathI ? te baghAM pagalono AhAra kare che, kemake ahIM kevaLa AhAranA pariNAmane yogya badhAM pudgalo grahaNa karelAM che. nairayikoe gRhIta AhAra yugalo tene kevA svarUpe vAraMvAra pariNAme che ? zrobendriya, cakSuIndriya rUpe, dhrANendriya rUpe, jilaeNndriyarUpe, sparzanendriyarUpe pariName che. IndriyarUpe pariNAma pAmatAM pudgalo ekAMta azubharUpa che. tethI aniSTapaNe ItyAdi kahyuM che. i - mana vaDe IcchelA, tenAthI viparata te aniSTa. ahIM paramArthathI zubha chatAM keTalAMkane aniSTa lAge, tethI kahe che - ekAMtapaNe, atyaMta azubha varNayukta hovAthI na chavA yogyapaNe. tethI ja apriyapaNe - jovA mAtrathI paNa potAne vize priya buddhi na utpanna karanArA. azubha vaNiida hovAthI azubhapaNe vipAka kALe duHkhadAyI hovAthI manane AnaMda na ApanArA hovAthI amanojJapaNe, bhojayapaNe manane pasaMda na paDe tevA amanohara. anINitapaNe - kemake bhojyapaNe khAvAne IcchelA nathI. jene vize abhilASA thAya te abhISTa, tethI bhinna che anabhIpTa. arthAt je AhArapaNe pudgalo grahaNa karyA che, te tRptinuM kAraNa thatAM nathI, tethI pharI abhilASAnA viSayapaNe pariNamatA nathI. tathA bhArepaNe, paNa laghapariNAmarUpe nahIM, bhAre pariNAma hovAthI duHkharUpe, paNa laghu pariNAma vaDe na pariNamelA hovAthI sukharUpe nahIM, e pramANe nairayikone te pudgala vAraMvAra pariName che. e ja AhArArthI Adi sAta dvArone bhavanapatimAM vicAravAnI IcchAthI sUnakArazrIe kahyuM ke - nairayikavatu temane vAraMvAra pariName che, tyAM sudhI kahevuM. temAM asurakumAranI vizeSatA batAvavA sUtrakArazrI kahe che - Abhoga nivartita AhArAdi * x - ema kahI sUtra banAvela che. asurakumAro AhArArthI che ? hA, che. temano AhAra be prakAre - Abhoga nirvartita ane anAbhoga nivartita. anAbhoga nirvartita AhAra niraMtara che. Abhoga nirvartita jaghanyathI caturthabhakta, utkRSTa sAdhika hajAra varSa. caturthabhakta e AgamamAM eka divasanI saMjJA che. tethI jaghanyathI eka divasa gayA pachI AhArecchA thAya che. te daza hajAra varSAyuvALAne jANavuM, utkaTa hajAra varSe AhArecchA thAya te sAgaropama AyuvALAne jANavuM. asurakumAra zeno AhAra kare che ? dravyathI anaMtapadezI, kSetrathI asaMkhyAtapadezAvagADha, ItyAdi nairayikavat jANavuM. sAmAnya kAraNathI pIta ane zukalavarNa, gaMdhathI sugaMdhI, sacI khATAM ane madhura, sparzathI mRdu, laghu, snigdha, uNaguNavALAM - X - tathA vaNiida vipariNamAvI yAvat IcchitapaNe, abhilASAnA 110 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 viSayapaNe, laghupaNe, sukharUpe cAvatuM vAraMvAra pariName che. asurakumAsvatu nAgakumArI svanitakumAra paryanta kahevuM. paNa Abhoga nivartita AhAranA vicAramAM utkRSTathI be thI nava divase AhArecchA thAya che. A kathana palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga ke tethI vadhu AyuvALA mATe samajavuM. have pRvIkAyika saMbaMdhe A sAta adhikAra kahe che - * sUtra-pa54 - bhagavAna ! pRedIkAyiko hArArthI che. hA, che. bhagavan! pRvIkAyikone keTalA kALe AhArecchA upaje? tene pratisamaya niraMtara AhAreA hoya. pReLI, zeno AhAra kare ? nairayikatata kahetuM. yAvata keTalI dizAthI AvelA pudagala dravyono AhAra kare che? vyAghAta sivAya cha dizAthI Avela ane vyAghAtane AgrIna kadAca gaNa ke cAra ke pAMca dizANI AvelA yugala dravyono AhAra kare. paraMtu ahIM sAmAnya kAraNa kahevAnuM nathI. vaNathI kALA, lIlA, pILA, sapheda varNavALAM, gaMdhathI sugaMdhI ke duganidhI, sathI tIkhA, kaDavA, tUrA, khATA, madhura stavALA, spazathiI karkaza, mRdu, guru, laghu, zIta, usa, snigdha, sUkSa sAzavALA pudgalo teonA pUrvanA vaNaguNone vipariNamAvI ItyAdi badhuM nairayikava4 kahevuM. vAva4 kadAca niHzvAsa che. pRvIkAyiko je yugalone AhArapaNe grahaNa kare te yugalano keTalAmo bhAga bhAvi kALe AhAra kare che. pariNAmane yogya kare - AsvAda le che ? asaMkhyAtamo bhAga AhAre, anaMtamo bhAga AsvAde che. pRthvI je yugalo AhArapaNe grahe, zuM te badhAMno AhAra kare ke na kare ? nairayikava4 kahevuM, je pagalo AhArapaNe grahaNa kare, temane kevA rUpe vAraMvAra pariName ? sparzana IndriyanA vividha prakAre vAraMvAra pariName. vanaspati sudhI ema che. * vivecana-554 - pRthvIkAyikonA sUtrono pUrvavat vicAra karavo. paNa nighiAtamAM avazya che dizAmAMthI AvelA padagalo AhAre che. cAyata - alokAkAza vaDe khalanA thavI. vyAghAtathI lokanA nikuTa Adine vize kadAca traNa, cAra ke pAMca dizAthI AvelA pudgala dravyo AhAre che. jyAre pRthvI nIcenA pratamAM anikhUNAmAM hoya tyAre alokanA vyAghAtathI adhodizAnA pudgalono abhAva hoya agnikhUNAne kAraNe pUrva ane dakSiNa dizAnA pagalono abhAva hoya. tethI te traNa dizA sivAyanI udad, pazcima, uttara dizAthI Avela pudgalono AhAra kare. pRthvI pazcima dizAmAM hoya tyAre pUrva dizA adhika khullI thatAM cAra dizAmAMthI, jyAre uparanA bIjA Adi prataramAM pazcima dizAmAM rahe tyAre adhodizA paNa khullI thatAM pAMca dizAthI pudgalono AhAra kare che. bAkI badhuM pUrvavata che. vizeSa eTale ke - sAmAnya kAraNane AzrIne kahevAnuM nathI, ItyAdi sugama Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/1/-/554 che. zeSa vRtti sugama che - sUtra-555 H bhagavan ! beIndriyo AhAranI IcchAvALA hoya ? hA, hoya. beIndriyone AhArano abhilASa keTalA kALe thAya? nairakivat jANavuM. paraMtu temAM je Abhoga nirtita AhAra che, te saMbaMdhe asaMkhyAta samaya pramANa AMtarmuhUrta gayA pachI vividharUpe AhArecchA thAya che. bAkI badhuM pRthvIkAyikavat cAvat kadAca niHzvAsa le che, tyAM sudhI kahevuM. vizeSa e ke - avazya cha dizAthI Avela pudgalo AhAre che. bhagavan ! beIndriya jIvo je pudgalo AhArapaNe grahaNa kare che, te pudgalono keTalA bhAga bhAvikALe AhArarUpe pariName che ane keTalo bhAga AravAda le che - nairayikavat kahevuM. beIndriya jIvo je pudgalone AhArarUpe grahaNa kare che, zuM te badhAno AhAra kare che ke karato nathI ? beIndriyone be prakAre AhAra kahyo - lomAhAra, popAhAra. lomAhArapaNe grahaNa karelA pudgalono samagrapaNe AhAra kare che ane prakSepAhAra pudgalono asaMkhyAtamA bhAge AhAra kare che. aneka hajAro bhAgo paryA vinA ke svAda lIdhA vinA nAza pAme che. - * - 111 svAda lIdhA sivAyanA ane sparsA sivAyanA pudgalomAM koNa konAthI alapa Adi che ? sauthI thoDAM pudgalo ravAda lIdhA vinAnA, tenAthI spardhA vinAnA pudgalo anaMtagaNAM che. beIndriyo je pudgalo AhArapaNe le che, teone kevA rUpe vAraMvAra pariName che ? temane jilendriya ane sparzanendriyanA vividharUpe vAraMvAra pariName che. ema urindriya sudhI jANatuM. paraMtu tenA hajAro bhAgo suMdhyA-ArAdhA ke spardhA vinA nAza pAme che. A suMdhyA-AvAdhA ke sparzva vinAnA yudgalomAM koNa konAthI alpa Adi che ? sauthI thoDAM suMghyA vinAnA, AvAdhA vinAnA anaMtaguNA, sparcyA vinAnA pulo anaMtagaNAM che. teIndriyoe grahaNa karela AhAra pudgalo temane kevA rUpe pariName che ? te temane dhANa-jillA-sparzanendriyanA vividha rUpe vAraMvAra pariName che. caurindriyone cakSu-dhANa-jihvA-sparzana IndriyanA vividha rUpe te pudgalo vAraMvAra pariName che. bAkI badhuM teIndriyo mujaba jANavuM. paMcendriya tiryaMco teIndriyavat samajavA. paraMtu temAM Abhoga nirvartita AhAra jaghanyathI aMtarmuhUrto ane utkRSTa be divase tene AhArecchA thAya che. paMcendriya tiryaMcoe grahaNa karela pudgalo tene kevArUpe pariName che ? zrotra-cakSu-dhANa-jillA ane sparzana IndriyarUpe vAraMvAra pariName che. manuSyo paNa ema ja samajavA. paNa Abhoganivartita AhAra saMbaMdhe prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 jaghanyathI aMtarmuhartA, utkRSTa traNa divase AhArecchA thAya che. vyaMtaro nAgakumAravat jANavA. ema jyotika devo paNa jANavA. paraMtu Abhoga nivartita AhAramAM jaghanyathI divasapRthakatva utkRSTathI paNa temaja AhArecchA thAya che. ema vaimAniko paNa jANavA paraMtu Abhoga nirtita AhAramAM jaghanyathI divA pRthakatva ane utkRSTathI 33,000 varSe AhArecchA thAya. bAkI badhuM sukumAvat yAvat "teone vAraMvAra pariName che," sudhI jANavuM. 112 saudharma kalpamAM Abhoga nirvartita AhAra saMbaMdhe jaghanyathI divasa pRtha'', utkRSTa be hajAra varSe AhArAbhilASa thAya che. IzAna kalpanI pRcchA - jaghanyathI sAdhika divasa pRthakatva, utkRSTathI sAdhika be hajAra varSe AhArecchA thAya. sanakumAra-jAnyathI 2000 varSa, utkRSTa sAta hajAra varSe AhArecchA thAya. mAhendra devono prana - jaghanya 7000, utkRSTa 10,000 varSe. hAlokamAM - jaghanya 7000, utkRSTa 10,000 varSe. lAMtakako jaghanya 10,000, utkRSTa 14,000 varSe, mahAzukra karyo jaghanya 14,000, utkRSTa 17,000 varSe. sahasAra kare . - jaghanya 17,000, utkRSTa 18,000 varSe. Anata ka2e - jaghanya 18,000, utkRSTa 19,000 varSe. prANatako - jAnyu 19,000, utkRSTa 20,000 varSe. AraNako-jadhanya 20,000, utkRSTa 21,000 varSe. takalpe - Yeloll21,000, utkRSTa-22,000 varSe AhAranI IcchA thAya che. adho adho traiveyakanI pRcchA - jaghanya 22,000, utkRSTa 23,000 varSe AhArechA thAya. e pramANe jeTalA sAgaropamanuM Ayupa hoya, teTalA hajAra varSe sathisiddha sudhI kahevA. [te mujaba] adhomadhyama gaiveyakamAM utkRSTa 24,000 varSa, adho urdhva traiveyakamAM utkRSTa 25,000 varSe AhArecchA thAya. badhAMmAM jaghanya sthiti te pUrvanI utkRSTa sthiti jANavI. A pramANe AgaLa prama jaghanya sthiti kahevI. adho madhyama raiveyakamAM utkRSTa 26,000 varSe, madhyama madhyama greveke utkRSTa-27,000 varSa, madhyama urdhva traiveyake utkRSTa-28,000 varSe AhArecchA thAya che. urdhva adho traiveyakanA devone utkRSTa 29,000 varSe, urdhvamadhyama traiveyake devone utkRSTa 30,000 varSe, uurdhva traiveyake devone utkRSTa 31,000 varSe AhAranI IcchA thAya che. vijaya, vaijayaMta, yaMta, aparAjita kare pRcchA - gautama ! jaghanya 31,000, utkRSTa-33,000 varSe AhArecchA thAya. siisaddha devo vize prazna - ajaghanyotkRSTa 33,000 varSe AhAra IcchA thAya che. * vivecana-555 : bhagavan ! beIndriyo AhAranI IcchAvALA hoya che ? ItyAdi sUtra sugama che. paNa beIndriyone be prakAre AhAra che lomAhAra ane prakSepAhAra. lomavarSAdikALamAM zarIramAM pudgalono praveza, - 4 - mukhamAM koLIyA levA te prakSepAhAra. - Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/1/-/555 na temAM lomAhArano samagrapaNe AhAra kare che. kemake te pudgalano tevo svabhAva che. paNa prakSepAhArano asaMkhyAtamo bhAga AhAra kare che. ghaNAM dravyo na sparzAyala, na svAda lIdhelA nAza pAme che. temAM keTalAMka ati sthULapaNAthI, keTalAMka ati sUkSmapaNAthI nAza pAme che. have alpabahutva kahe che ahIM AhAranA ekaika sparzayogya bhAgano anaMtamo bhAga AvAdha hoya che. temAM keTalAMka AsvAdane prApta thAya, keTalAMka AsvAdane prApta na thAya. tethI AsvAdane na prApta thayelA pudgalo thoDAM ja che, kemake na sparzAyala pudgalonI apekSAe teo anaMtamAM bhAganA che, na sparzAyalA pudgalo anaMtagaNAM che - x - beIndriyamAM kahyuM tema caurindriya sudhI kahevuM. kemake temanI samAna vaktavyatA che. paraMtu je pudgalone prakSepAhArapaNe grahaNa kare che. tenA asaMkhyAtamA bhAgano AhAra kare che ane aneka hajAra - asaMkhyAtA bhAgo suMghyA sivAya, sparcyA ke AsvAdhA sivAya nAza pAme che. ahIM ekaika sparzayogya bhAgano anaMtamo bhAga AsvAdha che, teno anaMtamo bhAga suMghavA yogya che. mATe ukta alpabahutva thAya che. paMcendriya sUtramAM aMtarmuhUrta jatAM AhArecchA thAya che. utkRSTathI be divasa pachI AhArecchA thAya che. A devakuTu-uttarakunA tiryaMca paMcendriyanI apekSAe samajavuM. manuSya sUtramAM utkRSTathI traNa divasa gayA pachI AhArechA thAya che. te paNa kurukSetrApekSAe che. - 113 vyaMtara sUtramAM nAgakumAra mAphaka kahevuM, jyotika sUtra paNa temaja jANavuM. vizeSa e ke - jaghanya ke utkRSTa divasa pRthakatva pachI AhArecchA thAya che. jyotiko jaghanyathI paNa palyopamanA AThamA bhAganA AyuvALA hoya. tethI be divasathI nava divasa gayA pachI punaH AhArecchA thAya che. vaimAnikamAM vizeSa e che - jaghanya divasa pRthakatva AhAra kahyo te palyopamAdi AyuvALA mATe jANavo, utkRSTathI 33,000 varSe kahyuM te anuttara devApekSAe jANavuM. - x - x - have ekendriya zarIrAdi saMbaMdhe adhikAra - - sUtra-556 H bhagavan ! nairayiko zuM ekendriya zarIrano AhAra kare ke yAvat paMcendriya zarIrano ? gautama ! pUrvabhAvanI prajJApanAne AzrIne te pAMce zarIrano AhAra kare. vartamAna bhAva prajJApanAne AzrIne avazya paMcendriya zarIrono AhAra kare, ema stanitakumAra sudhI che. pRthvIkAyiko vize pRcchA - pUrvabhAva prajJApanAthI ema ja samajavuM. vartamAna bhAva prajJApanAthI avazya ekendriya zarIrono AhAra kare. beIndriyo pUrvabhAva prajJApanAthI temaja che. vartamAna bhAva prajJApanAthI avazya beIndriya zarIrono AhAra kare. ema caurindriya sudhI jANatuM. paraMtu vartamAna bhAva prajJApanAmAM jene jeTalI Indriyo hoya te teTalI IndriyavALA zarIrano AhAra kare. bAkI 22/8 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 badhuM nairayiko vat vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! nairayiko lomAhArI che ke prakSepAhArI che ? lomAhArI che, prakSepAhArI nathI, ema ekendriyo ane sarve devo kahevA. beIndriyo yAvat manuSyo lomAhArI, popAhArI baMne paNa hoya. * vivecana-556 H praznasUtra sugama che. uttara - pUrvabhAvanI prarUpaNAne AzrIne eke be te cau tathA paMcendriyanA zarIrono paNa AhAra kare che. jyAre AhArapaNe grahaNa karAtA pudgalo atItakALanA bhAvano vicAra karIe tyAre keTalAMka koIka kALe ekendriya zarIrarUpe yAvat paMcendriya zarIrarUpe pariNamelA hatA. tethI bhUtakALanA pariNAmano hAla vartamAnamAM AropaNa karI vivakSA karIe tyAre vairayiko pAMce zarIrono AhAra kare che. vartamAna bhAva prarUpaNAthI avazya paMcendriya zarIrono AhAra kare che. - 4 - 4 - x - ema bhavanapati sudhI kahevuM. pRthvIkAyika sUtramAM vartamAna bhAva prarUpaNAmAM avazya ekendriya zarIrono AhAra kare che. ema kahevuM. kemake teo ekendriyo hovAthI temanA zarIro ekenadriyo che. ema beIndriyathI caurindriya sUtramAM tenA-tenA zarIrono AhAra kare che. tiryaMca paMcendriyo, manuSyo, vyaMtara, jyotiko, vaimAnikone nairayikavat kahevA. have lomAhAranI vicAraNA - sUtra sugama che. paraMtu vairayikone vaikriya zarIrono 114 tayAvidha svabhAva hovAthI praznopAhAra na hoya. lomAhAra paNa paryAptAne hoya, aparyAptAne nahIM, ema nairasikone kahyA mujaba ekendriyo tathA asukumArathI vaimAnika sudhI badhAM devo kahevA. temAM ekendriyone mukha na hovAthI prakSepAhAra na hoya. asukumArAdine vaikriya zarIrane lIdhe tayAvidha prakSepAhAra na hoya. paraMtu vikalendriya, paMce tiryaMca ane manuSyo lomAhArI ane prakSepAhArI baMne kahevA. kemake baMne prakAre AhAra temane saMbhave che. have chellA adhikArane kahevA sUtrakAra jaNAve che - * sUtra-557 : bhagavan ! nairayiko ojAhArI ane manobhakSI hoya che ? gautama ! ojAhArI hoya, manobhakSI nahIM. ema badhAM audAki zarIrI jANavA. vaimAnika sudhInA badhAM devo ojAhArI ane manobhakSI hoya. teomAM manobhakSI devone "ame mana vaDe bhakSaNa karavA IcchIe chIe' evuM IcchapadhAna mana thAya che. te devo evo vicAra kare che tyAre turaMta ja ISTa, kAMta yAvat manonukULa pudgalo temane manobhakSaNarUpe pariName che. jema zIta yudgalo zItayonika jIvane AzrIne zItarUpe pariNamIne rahe, uSNa pudgalo ubhrayonika jIvane AzrIne uSNarUpe thaIne rahe, ema te devo manobhakSaNa kare tyAre temanuM AhAranuM IcchApadhAna mana jaldIthI zAMta thAya che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/1/-/558 115 * vivecana-558 : onas - utpatti sthAne AhAra yogya pudgalono samUha, jeno ojarUpa AhAra che, te ojAhArI. mana vaDe bhakSaNa karavAnA svabhAvavALA te manobhakSI kahevAya. vairayiko ojAhArI che, kemake temane aparyAptAvasthAmAM ojAhArano saMbhava che. paNa manobhakSI nathI. manobhakSaNa AhAra - tathAvidha zaktithI mana vaDe sva zarIranI puSTi karanArA pudgalono AhAra karAya, AhAra pachI tRpti saha saMtoSa pAme. tevo manobhakSaNa AhAra tairayikone nathI. kemake tevI zaktino temane abhAva che. nairayikone kahyA pramANe pRthvIkAyikathI mAMDI manuSya sudInA badhAM audArika zarIrI jANavA. te A pramANe - badhAM pRthvIkAyiko ojAhArI ane manobhakSI hoya che ? gautama ! ojAhArI hoya, paNa manobhakSI nahIM. e rIte badhAM devo kahevA. - 4 - 4 - have devo je prakAre manobhakSI che, te batAve che - manobhakSI devonuM mana AhArano prastAva hovAthI AhAra vize AvA prakAre thAya - "ame mana vaDe khAvA IcchIe chIe.'' tathAvidha zubha karmodayathI tatkALa ISTa, kAMta, priya, manojJa, maNAma pudgalo manobhakSaNarUpe pariName che. kevI rIte pariName ? te viSaye dRSTAMta kahe che zIta pudgalo vizeSathI zIta thaIne zItayonivALA prANInA sukhane mATe thAya che. - 4 - e pramANe pUrvokta rItithI te devoe manobhakSaNa karyu, tethI te devonuM IcchapradhAna mana turaMta tRpti thavAthI zAMta thAya che. >> X - 4 - - ahIM ojAhArAdinA vibhAgane jaNAvanArI sUyagaDAMga niyuktinI A gAyAo che ojAhAra zarIra vaDe, lomAhAra tvacAnA sparza vaDe, prakSepAhAra koLIyA vaDe thAya che. badhAM aparyApta jIvo ojAhArI jANavA. paryAptA jIvo lomAhArI ane prakSepAhArI vikalpe jANavA - hoya ke na paNa hoya. ekendriyo, devo, nArakone prakSepAhAra nathI. zeSa saMsArIne hoya che. lomAhArI ekendriyo, devo, nArako che. bAkInA badhAne lomAhAra, prakSepAhAra baMne hoya che. AhAranI AbhoganirvartitA ane anAbhoganirvartitA - devone aparyAptAvasthAmAM anAbhoga nirvartita ojAhAra hoya, paryAptAvasthAmAM anAbhoga nirtita lomAhAra hoya che. tatA mana vaDe bhakSaNa rUpa AhAra Abhoga nirtita hoya ane paryAptAvasthAmAM hoya che. badhAM jIvone aparyAptAvasthAmAM ojAhAra ane paryAptAvasthAmAM lomAhAra hoya, te paNa anAbhoga nirtita hoya che. nairayikone lomAhAra Abhoganirvartita paNa hoya. = 116 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 che pada-28, uddezo-2 ka 0 AhArapadanA uddezA-1-nI vyAkhyA karI, have bIjAnI vyAkhyA karIe chIe. tenI A adhikAra saMgraha gAthA. * sUtra-558 : AhAra, bhavya, saMjJI, lezyA, dRSTi, saMyata, kaSAya, jJAna, yoga, upayoga, veda, zarIra ane payApti e 13 dvAro che. * vivecana-558 : (1) sAmAnyathI AhAra adhikAra, (2) bhavya vizeSita AhArAdhikAra, (3) saMjJI adhikAra, (4) lezyAdhikAra, (5) dRSTi adhikAra, (6) saMyatAdhikAra, (7) kaSAyAdhikAra, (8) jJAnAdhikAra, (9) yogAdhikAra, (10) upayogAdhikAra, (11) vedAdhikAra, (12) zarIra adhikAra, (13) paryApti adhikAra. ahIM bhavyAdinA grahaNathI tenA vipakSarUpa abhavyAdi paNa jANavI. temAM pahelo adhikAra - pada-28, uddezo-2, dvAra-1 thI 3 U * sUtra-559 thI 561 3 [55] bhagavan ! jIva AhAraka hoya ke anAhAraka ? gautama ! kadAca AhAraka, kadAca nAhAraka e pramANe nairayika cAvat asurakumAra cAvat vaimAnika kahevA. bhagavan ! siddha AhAraka che ke anAhAraka ? AhAraka nathI, aNAhAraka che. jIvo AhAraka che ke anAhAka ? AhAska paNa hoya ane aNAhAraka paNa hoya. naiyiko vize prA - (1) badhAM ja AhAraka hoya, athavA-2- badhAM AhAraka ane eka anAhAraka hoya. athavA-3-ghaNAM AhAraka hoya, ghaNAM anAhAraka hoya. e rIte vaimAniko sudhI kahevuM. paraMtu ekendriyo jIvovat jANavA. siddho? teo AhAraka nathI, aNAhAraka che. [56] bhagavan ! bhavya jIva AhAraka hoya ke anAhAraka ? kadAca AhAraka, kadAca anAhAka. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhavya jIvo AhAraka ke anAhAraka ? jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. abhavyajIva paNa ema ja samajavo. nobhavya-noabhavya jIva AhAraka ke anAhAraka ? AhAraka na hoya, anAhAraka hoya. ema siddho paNa jANavA. [56] bhagavan ! saMjJI jIvo AhAraka ke anAhAraka ? gautama ! kadAca Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (69) 28/2/1 thI 3/papa9 thI 561 113 AhAka, kadAya anAhAka. ema vaimAnika sudhI che. paraMtu ekendriyovikalaeNndriyo vize prazna na karavo. bhagavana / saMjJI jIvo AhAka ke anAhAraka ? jIvAdi saMbaMdhe traNa bhaMgo vaimAniko sudhI jANatA. saMjJI jIva AhAka ke anAhAka ? kadAca AhAraka, kadAca ahAhAka. ema nairayikathI baMtara sudhI jINavuM. jyotiSa ane vaimAnika saMbaMdhe prasta na karavo. saMjJIjIvo AhAraka ke anAhAraka? teo AhAraka paNa hoya, anAhAka paNa hoya e coka bhaMga jANavo. asaMjJI nArako AhAraka hoya ke anAhAraka? (1) badhAM AhAka, (2) badhAM anAhAka, (3) eka hAskaeka anAhAka, (4) eka AhApha ghaNAM anAhAska, (5) ghaNAM AhAka, eka anAhAka, (6) paNa AhAraka ghaNAM anAhA, ema cha mUMgo ANavA. e pramANe svanitakumAro sudhI jANavuM. ekendriyomAM bIja bhaMgo nathI. beIndriyathI paMcendriya tiryacaumAM traNa bhaMgo tathA manuSya, vyaMtaromAM cha bhaMgo jANavA. bhagavana ! nosaMjJI-noasaMjJI jIva AhAka ke anAhAka? kadAca AhAraka-kadAca anAhAraka. ema manuSya vize paNa jANatuM. siddha anAhAka hoya. bahuvacanamAM nosaMjJI-noasaMjJI jIvo. AhAraka paNa hoya, anAhAraka paNa hoya. manuSyane vize kaNa aMgo hoya che siddho anAhAraka hoya che.. * vivecana-papa9 thI pa61 - praznasUtra sugama che. uttara-kadAca AhAraka, kadAca anAhAraka hoya. kevI rIte ? vigrahagatimAM, kevalI samuhnAtakALe, zailezI avasthAmAM ane siddhAvasthAmAM anAhAraka hoya, bAkInI avasthAmAM AhAraka hoya. ema sAmAnyathI jIva saMbaMdhe AhArano vicAra karI, have nairayikAdi covIza daMDakanA krame AhArakatva kahe che - nairayikanuM sUtra sugama che. bahuvacanamAM paNa A saMbaMdhe vicAra kare che - jIvo AhAka che, ItyAdi. praznasUjha - gautama ! AhAraka paNa hoya ane anAhAka paNa hoya. te A rIte- vigrahagati sivAya bAkInA kALe badhAM saMyArI jIvo AhAraka hoya, vigrahagati to kvacit koI kALe koI jIvanI hoya. te sarvakALe hovA chatAM paNa amuka jIvonI ja hoya. tethI AhAraka jIvo ghaNAM hoya. anAhAraka siddho to haMmezAM hoya che, teo abhavyothI anaMtakuNAM che. vaLI hamezAM kaika nigodano asaMkhyAtamo bhAga pratisamaya vigrahagatimAM varte che, teo anAhAraka hoya che. tethI AhAka ane anAhAraka baMne bahuvacanamAM jANavA. nAskomAM koI samaye badhAM nAko AhAka hoya, kemake upapAtavirahakALamAM ema thAya. nairayikono upapAta viraha bAra muhurtano che. eTalA kALamAM pUrvotpaNa ane virahagati prApta paNa AhAraka thAya ane bIjo utpanna na thavAthI nAhArakAva (PROOI b\Adhayan-40\Book-403 Sahei na saMbhave. athavA ghaNAM AhAraka ane eka anAhAraka hoya. te * x * A rIte * narakamAM kadAca eka jIva utpanna thAyakadAca be ke traNa ke cAvatu saMgAtA ke asaMkhyAtA utpanna thAya, temAM je eka utpanna thAya te paNa vigrahagati prApta hovAthI anAhAka hoya, bIjA pUrvotpanna hovAthI badhAM AhAka hoya. bIjo bhaMga AhArakaanAhAka baMne ghaNAM hoya. A bhaMga, ghaNAM nAsko vigrahagati vaDe nairayikapaNe utpanna thayA hoya tyAre jANavo. bIjA bhaMgo saMbhava nathI. e pramANe asurakumArathI svanitakumAra sudhI, beIndriyathI vaimAnika sudhI pratyekane vize traNa bhaMgo jANavA. - * - pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatirUpa ekendriyomAM pratyekamAM AhArako ane anAyAsko paNa hoya. A eka ja bhaMga hoya, kemake pRthvI Adi pratisamaya asaMkhyAtA, vanaspati prati samaya anaMtA vigrahagatithI upajatA hovAthI anAhAkamAM haMmezAM bahuvacana saMbhave che. tethI sUtrakAra kahe che - ema vaimAnika sudhI kahevuM. paNa ekendriyo jIvonI mAphaka kahevA, * x * x* siddhomAM 'anAhArako' hoya e eka ja bhaMga kahevo. kemake sarva zarIrastA nAzathI temane AhArakano saMbhava nathI. bIjuM bhavyadvAra - bhavasiddhika eTale saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMta bhave jenI siddhi thAya che te. bhavya te AhAka hoya ke anAhAraka paNa hoya, vigrahagatimAM anAhAka, bAkI AhAraka, ema covIze daMDakamAM jANavuM -x * ahIM siddha viSayaka sUga na kahevuM. kemake te mokSapadane prApta thayela hovAthI tenAmAM bhavyapaNuM nathI. have tenA bahuvacana vaDe AhAraka-anAhAkapaNuM kahe che. jemake bhavyajIvo AhAraka hoya ItyAdi. ahIM jIvapadamAM ane ekendriyomAM pratyekane AzrIne baMne sthAne bahuvacanathI AhArako paNa hoya ane anAhAko paNa hoya - e eka ja bhaMga kahevo. bAkInA nArakAdimAM traNa bhaMgo hoya che. je kAryamAM kahevAI gayela che] - x - eka ane bahu bhavyo vize AhAraka ane anAhArakapaNuM kahyuM tema abhavyo paNa kahevA. kemake baMne sthAne ekavacana ane bahavacanamAM badhe bhaMgonI saMkhyA samAna che. * x " nobhavanoabhavya arthAt je bhavasiddhika nathI, tema abhavasiddhika paNa nathI te siddha che. teo bhavathI rahita che mATe bhavasiddhika nathI. vaLI abhavasiddhika paNa nathI, kemake siddhipadane pAmela che. tethI ahIM mAtra be pada vicAravA - jIvapada ane siddhipada. baMne sthAne ekavacanamAM 'anAhAraka' hoya e eka ja bhaMga ane bahuvacanamAM paNa badhAM anAhAraka hoya te eka ja bhaMga hoya che. saMjJIdvAramAM praznasUtra sugama che. saMjJI vigrahagatimAM anAhAraka hoya ane bAkInA samaye AhAraka hoya. [prazna manasahita hoya te saMjJI, vigrahagatimAM mana nathI to saMjJI chatAM anAhAraka kema hoya ? [uttara) vigrahagatine prApa chatAM saMDrInuM Ayurvede che mATe saMjJI kahevAya. mATe saMjJI chatAM anAhAka kahevAmAM koI doSa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/ra/1 thI 3/559 thI 561 119 (60) 120 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 A cha bhaMgo asuraNI svanitakumAra sudhI jANavA. * x - ekendriyomAM bhaMgono abhAva che. tethI pRthvI, apa, teu, vAyu, vanaspati pAMcemAM anya bhaMgono abhAva che. tethI eka ja bhaMga hoya - AhAko hoya ane nAhArako hoya - x - te ghaNAM che ane siddho paNa che. vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM pratyekane AzrIne traNa bhaMgo jANavA. je prasiddha che. - x * beIndriyomAM A vicAra che beIndriyapaNe utpanna thato eka paNa jIva vigrahagatimAM na hoya tyAre pUrvotpanna badhAM AhAraka hoya e pahelo bhaMga, ItyAdi pUrvavatu jANavuM. - x - e pramANe teIndriya, caurindriya, tiryaMca paMcendriya paNa kahevA. manuSyo ane vyaMtaramAM cha bhaMga hoya che, te nAkavatuM jANavA. * * * nosaMjJI-noasaMjJInA vicAramAM traNa pada - jIva, manuSya ane siddha. temAM jIvasaMbaMdha sutra kahe che - nosaMjJInoasaMjJI jId AhAraka hoya ke anAhAraka? kadAca AhAka, kemake kevaLajJAnIne samuThThAtAdi avasthAnA abhAvamAM AhAkapaNuM che. kadAya anAhArakapaNuM che - te samuThThAta avasthAmAM, ayogIpaNAmAM, siddhAvasthAmAM jANavuM. siddha nAhAraka che. bahuvacanathI AhAka ane anAhAka baMne hoI zake che, * x * manuSyomAM traNa bhaMgo hoya. jemake koI kevalI samudgAtAdi avasthAne prApta thayela na hoya tyAre badhAM AhAka hoya. ItyAdi pUrvavat traNa bhaMga. lezyAdvAramAM sAmAnyathI salezyasUtra kahe che - nathI. e pramANe vaimAnika sUtra kahevuM. paNa ekendriyo, vikalaeNndriyo manarahita hovAthI saMjJI nathI, mATe temanuM sUtra sarvathA na kahevuM. bahuvacananI apekSAe jIvapada ane nairayikAdipadamAM pratyekane badhe traNa bhaMgo kahevA (1) badhAM AhAraka, (2) badhAM AhAraka ane eka anAhAraka, (3) ghaNAM AhAka-ghaNAM anAhAka. - x * temAM sAmAnyathI jIvapadamAM pahelo bhaMga hoya, kemake sarvalokanI apekSAthI saMjJIpaNe niraMtara upaje che, eka saMjJIjIva vigrahagatine prAna thAya tyAre bIjo bhaMga, ghaNAM saMDrI jIva vigrahagati prApta thAya tyAre trIjo bhaMga, e pramANe nairayikAdi padono vicAra karavo. asaMjJI paNa vigragatimAM anAhAka, bAkInA samaye AhAka hoya. ema vyaMtara sudhI kahevuM ati sAmAnya jIvapada mAphaka covIza daMDakanA krame vyaMtara sUtra sudhI kahevuM. nAko, bhavanapati, vyaMtaro asaMjJI ane saMjJI baMnethI AvI utpanna thAya. jeo asaMjJIthI Ave te asaMjJI ane jeo saMjJIthI AvIne upaje te saMjJI kahevAya. - X- jyotika ane vaimAniko saMjJIthI ja AvIne utpanna thAya, asaMjJIthI AvIne nahIM. mATe teomAM asaMjJIpaNAnA vyavahAsnA abhAve temano pATha nathI. - x - bahuvacananA vicAramAM sAmAnyathI jIvapadane vize eka ja bhaMga hoya. jemake AhAryA paNa hoya ane anAhArako paNa hoya. kemake pratisamaya vigrahagatine prApta anaMta ekendriyo hovAthI teo anAhAphapaNe haMmezAM prApta thatA hovAthI anAhArakamAM haMmezAM bahuvacana hoya. tairayikapadamAM haMmezAM cha bhaMgo hoya che. (1) badhAM AhAraka hoya, A bhaMga jyAre anya asaMjJI nAka utpanna thayA chatAM vigraha gati prApta na hoya, pUrvotpanna badhAM asaMjJI nAko AhAraka hoya tyAre ghaTe che. (2) baghAM anAhAraka hoya, jyAre pUrvotA asaMjJI nAraka eka paNa na hoya ane utpanna thatAM vigrahagati prApta nArako ghaNAM hoya tyAre jANavo. (3) eka AhAraka, eka anAhAraka hoya temAM ghaNAM kALathI utpanna eka asaMjJI nAka hoya, hamaNAM utpanna thato paNa eka saMjJI nAka vigrahagati prApta hoya tyAre A bhaMga ghaTI zake. (4) eka AhAraka-ghaNAM lhAraka-ghaNAM kALano upan eka aiI nAka, adhunA utpanna bIja asaMtI. nAko vigrahagati prApta hoya tyAre jANavo. (5) ghaNAM AhAka ane eka anAhAraka - X - (6) ghaNAM AhAraka, ghaNAM anAhAraka hoya - 4 - A rIte ukta cha bhaMgo A pramANe thAya - (1) kevaLa AhArakapadanA bahuvacanathI pahelo bhaMga, (2) anAhAraka padanA bahuvacana vaDe, (3) AhArakaanAhAraka pratyekanA ekavacanathI, (4) AhArakanA ekavacana, anAhAkanA bahuvacanathI, (5) AhAka padanA bahuvacanathI ane anAhAkapadanA ekavacanathI, (6) baMnenA bahuvacanathI. (PROOF-1) Saheib\Adhayan-40\Book-40B che pada-28, uddezo-2, dvA-4 thI 8 * sUga-562 thI pa6pa : [56 saleyI jIva AhAraka hoya ke anAhAraka ? kadAca AhAraka, kadAca amAhAka. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! mahezyI jIvo AhAraka ke aNAhAka? jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. ema kRSNanIla-kApotalezvIne paNa jIva ane ekendriya vajIne traNa bhaMgo jANavA. tezalezyAmAM vRtI, Apu ane vanaspatikAyikane cha aMgo, bAkInA jeone tejalezyA che temane jIvAdi saMbaMdhI traNa bhaMga jANavA. padma ane zukala lesyAmAM jIvAdi saMbaMdhI traNa bhaMga. aleksI jIvo, manuSyo ane siddho hoya che ane ekavacana-bahuvacanathI AhAraka nathI, paNa anAhAska che. [56] bhagavana ! samyagRSTi jIvo AhAka ke anAhAraka? gautama ! kadAca AhAraka, kadAca anAhAka hoya be-traNa-cAra Indriyone cha bhaMga hoya. siddho anAhAraka che. bAkInA jIvane traNa bhaMgo hoya che. mithyASTimAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo samajavA. samyagRmithyASTi jIva gautama ! Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/2/4 thI 7/562 thI 565 AhAraka hoya, anAhAraka na hoya. ema ekendriya ane vikalendriya sivAya vaimAnika sudhI jANavuM. bahuvacanamAM paNa ema jANavuM. [564] bhagavan ! saMyata jIva AhAraka ke anAhAraka ? gautama ! kadAca AhAsya, kadAca anAhAka. ema manuSyamAM paNa kahevuM. bahuvacanamAM traNa bhaMgo jANavA. asaMyatanI pRcchA kadAca AhAraka ke anAhAraka hoya. bahuvacanamAM jIva ane eke sivAya traNa bhaMgo jANavA. saMyatAsaMyata jIva, paMce tiya ane manuSya hoya che. te ekavacana-bahuvacanathI paNa AhAraka hoya che, paNa anAhAraka hotA nathI. nosaMyatanoasaMyatanosaMyAsaMyata, jIva ane siddha che. te baMne vacanathI AhAraka nathI, anAhAraka che. 121 [565] bhagavan ! sakaSAyI jIva AhAraka ke anAhAraka ? gautama ! kadAca AhAka, kadAca anAhAka. ema vaimAnika sudhI che. bahuvacanamAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. krodha kapAsI jIvAdi vize ema ja che. paraMtu devomAM cha bhaMgo hoya che. mAna ane mAyA kapAsI deva ane nAskomAM cha bhaMgo, bAkInA sthAne jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. lobhakaSAyI nArakone cha bhaMgo ane bAkI sthAnomAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. akaSAyIne nosaMjJInoasaMI mAphaka kahevA. * vivecana-562 thI 565 H lezyA sUtra, sAmAnyathI jIva sUtravat kahevuM. ahIM paNa siddhanuM sUtra na kahevuM. kemake siddho alezyI che. bahuvayanathI jIva ane pRthvI Adi eke vize pratyekane eka ja bhaMga hoya che, AhAka paNa hoya ane anAhAska paNa hoya, kemake baMne jIvo ghaNAM hoya che. bAkInA nairayikAdi padomAM pratyekane traNa bhaMgo jANavA. badhAM AhAraka hoya ItyAdi pUrvavat. - x - ema je rIte salezmI sUtra kahyuM, tema kRSNanIla-kApota lezmInuM sUtra paNa kahevuM. badhe sAmAnya jIvapadamAM ane ekendriyomAM pratyekanA anya bhaMgo hotA nathI. bAkInAne traNa bhaMgo hoya che. tejolezyA sUtra ekavacanamAM pUrvavat. bahuvacanamAM pRthvI, pANI, vanaspatimAM cha bhaMgo jANavA, teomAM tejolezyA kaI rIte ? tejolezmI bhavanapati, vyaMtara, jyotika, pahelA be kalpanA devonI pRthvI, pANI, vanaspatimAM utpatti thAya che. Ama bhagavatI-prajJApanA cUrNimAM paNa kahyuM che. te cha bhaMgo A rIte - (1) badhAM AhAsko hoya, (2) badhAM anAhAraka hoya, (3) eka AhAraka ane eka anAhAraka hoya, (4) eka AhAraka ane badhAM anAhAraka hoya ItyAdi cha. bAkInAne jIvapadathI AraMbhI traNa bhAMgA jANavA. * X + X - zuM badhAM jIvone sAmAnyathI jIvapadathI AraMbhI traNa bhaMgo hoya ke koIkane hoya ? jemane tejolezyA hoya temane traNa bhaMgo kahevA, bAkInAne na kahevA. tethI - kahyuM ke nAka, tejo, vAyu, vikalendriya saMbaMdhe tejolezyA sUtra na kahevuM. E:\Maharaj Sahejb\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (61) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 padmalezyA, zuklalezyA jemane hoya che, teo saMbaMdhe te vize sUtra kahevuM. temAM padmalezyA ane zukla lezyA paMce tiryaMca, manuSya, vaimAnikomAM kahevuM. bIjAne nahIM. mATe te baMne lezyAmAM pratyekane AzrIne cAra pada ce - sAmAnya jIvapada, paMcendriya tiryaMcapada, manuSyapada, vaimAnika pada. badhe ekavacanathI kadAca AhAraka, kadAca anAhAska hoya e eka bhaMga. bahuvacanathI traNa bhaMgo hoya. jemake badhAM AhAska hoya ItyAdi pUrvavat. - X - alaizyI, ayogI kevaLI ane siddho che. tethI ahIM traNa pada samajavA. jemake sAmAnya jIvapada, manuSya, siddha. badhe baMne vacana vaDe anAhAsko ja kahevA. aleztI jIvo, manuSyo, siddho baMne vacananI apekSAthI anAhAraka hoya che. * have samyagdaSTi dvAranI vyAkhyA - ahIM samyakdaSTi aupazamika-sAsvAdanakSAyopazamika-vaidaka-kSAyika samyakatva vaDe jANavA. kemake ahIM sAmAnya samyagdaSTinuM grahaNa karela che. te pramANe ja AgaLa bhAMgAno vicAra karavo. x - vedaka samyakdaSTi, kSAyika samyakatvane pAmato samyakatva mohanIyanA caramasamayavartI pudgalone anubhavato hoya tyAre jANavo. ekavacanamAM jIvAdi badhAM padomAM pratyekane AzrIne kadAca AhAraka-kadAca anAhAraka hoya. paraMtu pRthivyAdimAM e sUtra na kahevuM kemake temAM samyagdaSTi nathI - 4 - bahuvacana sUtramAM sAmAnyathI jIvapadamAM AhAskoanAhArako baMne hoya-e eka ja bhaMga ghaTe. kemake baMne prakAranA samyagdaSTi haMmezAM ghaNAM hoya che. nAska, bhavanapati, tiryaMca paMce manuSya, vyaMtara, jyotika ane vaimAnikomAM pratyekane traNa bhaMgo hoya che. jemake - kadAcit badhAM ja AhAsko hoya ItyAdi pUrvavat. vikalendriyamAM cha bhaMgo hoya, teno pUrvavat vicAra karavo beIndriyAdine samyagdaSTipaNuM aparyAptAvasthAmAM sAsvAdananI apekSAe jANavuM. siddho anAhAka hoya. kemake teo kSAyika samyakatva sahita hoya. bAkInAne traNa bhaMgo jANavA. mithyArdaSTimAM ekavacananI apekSAe badhe kadAcit AhAraka-kadAca anAhAraka kahevA. bahuvacanamAM jIvapada ane pRthivyAdimAM AhAsko paNa hoya, anAhArako paNa hoya. kemake baMne jIvo temAM ghaNAM hoya che. bAkI badhAM sthAne traNa bhaMgo kahevA. ahIM siddha sUtra na kahevuM, kemake siddhone mithyAtva na hoya. - 4 - mizrardaSTi AhAraka hoya paNa anAhAraka na hoya. kemake saMsArIne vigrahagatimAM anAhArakatva hoya. paNa vigrahagatimAM mizraRRSTitva na hoya, kemake te avasthAmAM koI jIva kALa na kare. tevuM zAstravacana che. tethI temane anAhAkapaNuM nathI. ema covIze daMDakomAM kahevuM. paNa ekendriyo ane vikalendriyo na kahevA. kemake teomAM mizradRSTipaNuM asaMbhava che. bahuvacanamAM paNa tema kahevuM. jemake bhagavan ! mizradRSTi jIvo AhAraka hoya ke anAhAka? AhAraka hoya paNa anAhAraka na hoya. ItyAdi - 4 - 122 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28//4 thI 7/562 thI 565 123 saMyata dvAranI vyAkhyA - saMyatapaNuM manuSyone ja hoya. temAM be pada - jIvapada ane manuSyapada. jIvapadanuM sUtra sugama che. paraMtu anAhArakatva kevalI samudyAta avasthA ke ayogIpaNAmAM jANavuM. bAkInA samaye AhArakatva jANavuM. ema manuSya sUtra kahevuM. jemake saMyata manuSya AhAka hoya ke anAhAka? - x - bahuvacanamAM manuSya pada ane jIvapada pratyekane traNa bhaMgo jANavA. te A pramANe - badhAM AhANyo hoya - jyAre koI paNa kevalI samuddhAta ke yogIpaNAne pAmela nA hoya tyAre A bhaMga che. athavA badhAM AhAraka hoya ane eka anAhAraka hoya ItyAdi pUrvavat jANavuM. asaMyata sUtramAM ekavacananI apekSAe badhe kadAyita AhAraka-kadAcitu anAhAka hoya. bahuvacanathI jIvapada ane pRthivyAdiSadamAM pratyekane AzrIne AhArako paNa hoya ane anAhArako paNa hoya - e bhaMga hoya. bAkInA nairayikAdi sthAnomAM pratyekane traNa bhaMga samajavA. saMyatAsaMyata - dezaviratidhara. teo paMce tiryaMca ane manuSyo hoya. bAkInA jIvo na hoya, kemake bAkInAne svabhAvathI ja dezavirati pariNAma hotA nathI. e pramANe eone traNa pada hoya. sAmAnya jIvapada, paMcendriya tiryaca, manuSya pada. traNemAM baMne vacanathI AhArako hoya. kemake bIjA bhavamAM jatAM ane kevalI samudgAtAdi avasthAmAM dezavirati pariNAmano abhAva che. nosavaMtanoasaMyatanosaMyatAsaMyatamAM be pada che jIvapada, siddhapada. baMne sthAne baMne vacanamAM anAhArakapaNuM ja hoya, AhArakapaNuM na hoya. kemake siddho anAhAraka hoya che. have kaSAyadvAra - saMkaSAyI jIva AhAraka ke anAhAraka? ekavacana sUtra sugama che. bahuvacanamAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo. jIvapadamAM ane pRthivyAdi padamAM pratyekane "AhArako paNa hoya ane anAhArako paNa hoya' ema kahevuM. kemake te sthAnamAM AhAraka ane anAhAraka baMne prakAre sakaSAyI jIvo ghaNAM hoya che. krodhakaSAyI sAmAnya sakaSAyIvatu jANavo. temAM jIvapada ane pRthivyAdi padonA bhAMgAno abhAva che. bAkInA sthAne traNa bhaMgo jANavA. paraMtu devomAM cha bhaMgo jANavA. kemake devo svabhAvathI ja ghaNAM lobhI hoya che. paNa bahu krodhAdivALA hotA nathI. tethI krodhakaSAyI ekAdi paNa hoya, mATe cha mUMgo thAya che (1) kadAcihna badhAM AhAka hoya, kemake eka paNa krodhakaSAyI vigrahagati prApta na hoya, (2) kadAyitu badhAM nAhAraka hoya che kemake eka paNa krodha kaSAyI chatAM AhAka nA hoya. ahIM kodhodaya mAnAdinA udayathI judo ja vivakSita che. - x * (3) kadAca eka AhAka - eka anAhAraka hoya. (4) kadAca eka AhAka ane ghaNAM nAhAraka hoya ItyAdi * x * mAna ane mAyA kaSAya sUga ekavacanamAM pUrvavat 124 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 jANavuM. bahuvacanamAM vizeSatA kahe che - devo ane nairayikomAM pratyekane AzrIne cha aMgo - nairayiko bhava svabhAvathI bahu krodhI ane devo bahu lobhI hoya tevI te baMnene mAna ane mAyAkaSAya svaya hoya, tethI pUrvokta cha mUMgo thAya. jIvapada ane pRthivyAdimAM pratyekane AzrIne anya bhego thatA nathI, kAraNa ke AhAraka, anAhAraka mAnakaSAyI-mAyAkaSAyI pratyeka haMmezAM te-te sthAnomAM ghaNAM hoya che. bAkInA sthAne traNa bhaMgo che. lobhakaSAyamAM ekavacanamAM temaja samajavuM. bahuvacanamAM vizeSatA jaNAve che - temAM naiyikomAM cha bhaMgo jANavA, kemake teomAM lobha kapAya jAya che. bAkInA jIva ane ekendriya sivAyanA sthAnomAM paNa traNa bhaMgo jANavA. devomAM paNa gaNa maMga, kemake teomAM lobhanI adhikatA hovAthI cha aMgo saMbhava nathI. jIva ane kendriyomAM pUrvavatu eka ja bhaMga jANavo. AhArako paNa hoya * anAhArako paNa hoya. kaSAyI - x * manuSyo ane siddho hoya che. akaSAyI manuSyo upazAMta kapAyAdi jANavA, kemake te sivAyanA sakaSAyI hoya che. tethI temane paNa traNa pado hoya che. jemake - sAmAnyathI jIvapada, manuSyapada, siddhapada. jIvapada ane manuSya padamAM ekavacanathI kadAcit AhAraka hoya - kadAyitu nAhAraka hoya - ema kahevuM. siddhapadamAM to anAhAka ja hoya. bahuvacanathI jIvapadamAM AhArako paNa hoya - anAhAko paNa hoya, kemake kevaLI AhArako ane siddho anAhArako haMmezAM ghaNAM hoya che. manuSyapadamAM traNa bhaMgo jANavA - badhAM AhArako hoya ItyAdi pUrvavatu. (PROO E:\Maharaj SaheibAdhayan-40\Book-403 o pada-28, uddezo-2, dvAra-8 thI 13 o 0 kaSAyadvAra gayuM. have jJAnAdi dvAro kahe che - * sUtra-pa66 thI pa1 : [566) jJAnI samyagRSTivata che. Abhinibaudhika jJAnI ane zrutajJAnI be-traNa-cAra IndriyomAM cha bhaMgo samajavA, bAkInA jIvomAM jemane A jJAno che, temane jIvAdimAM traNa bhaMgo jANavA. avadhijJAnI paMcendriya tiryaMco AhArako hoya, paNa nAhAka na hoya. bAkInA jIvomAM jemane avadhijJAna che, temane jIvAdi saMbaMdhe traNa bhaMgo jANavA. mana:paryavajJAnI jIvo ane manuSyo baMne vacana vaDe AhAraka che paNa anAhAka nathI. kevaLajJAnI nosaMjJI noasaMzAvatuM jANavA. ajJAnI, matijJAnI, cutaajJAnImAM jIva, kendriya sivAya traNa bhaMga che. vibhaMgAnI pAMcendriya tiryaMca ane manuSya AhAraka che, AnAhAka nathI. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/8 thI 23/566 thI 571 1rapa (63) bAkInA jIvAdine traNa bhaMga che. [56] sayogImAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. manoyogI, vacanayogI samyagRmidhyAdesTiva4 kahevA. paraMtu vacanayoga vikalendriyone paNa kahezo. kAyogImAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo hoya che. yogI jIva, manuSya, siddha anAhAka che. [56] sAkAra-anAkAropayukta jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMga,. siddho anAhAka hoya che. [59] savedImAM jIva ane kendriya sivAya traNa bhaMga. prIveda-puravedamAM jIvAdi saMbaMdhe traNa bhaMga ane napuMsakatedamAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMga jANavA. AvedIjIva kevaLajJAnI mAphaka jANavo. Saoo] sazarIrI jIvane ekendriya sivAya traNa bhaMga. audArika zarIrI jIva ane manuSyomAM traNa bhaMgo. bAkInA audArika zarIrI jIvo AhAraka hoya * anAhAka na hoya. vaikriya ane AhAka zarIrI, te jemane che, te AhAka hoya - anAhAraka na hoya. taijasakArpaNa zarIrI, jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo jANavA. azarIrI jIvo ane siddho AhAraka nathI paNa anAhAka che. pichI AhAra prayatithI parApti, zarI-Indriya-zvAsocchavAsa-bhASAmana prayatithI prayatAno vicAra karatAM e pAMce patimAM jIva ane manuSya padane AWIne traNa bhaMgo che. bAkInA jIvo AhAka hoya paNa enAhAraka na hoya. bhASA ane mana payakti pAMcendriyone hoya, bIjAne nahIM. AhAra yatithI Apato baMne vacanathI paNa AhAka nathI, paNa zarIra payatithI apati kadAcit AhAraka hoya, kadAcita anAhAka hoya. uparanI cAre piyatiomAM nAka, deva, manuSyomAM cha bhaMgo hoya che. bAkInA padomAM jIva ane ekendriya sivAya traNa bhaMgo hoya. bhASAmana pati vaDe patiA jIvo ane paMcendriya ticacomAM traNa bhaMgo, nAraka, deva, manuSyomAM cha aMgo kahevA. sarve padomAM ekavacana-bahavacananI apekSAthI jIvAdi daMDako prathana vaDe kahevA. jene je hoya tene teno prathana karo, jene je nathI teno tene prathana na karavo. yAvatu bhASAmana pati vaDe paryAptA deva ane manuSyomAM cha bhaMgo ane bAkInA sthAnamAM traNa bhaMgo kahevA. * vivecana-566 thI 531 : pUrve samyagdaSTi kahyo, tema jJAnI kahevo. jemake - jJAnI jIva hAka hoya ke anAhAraka ? kadAcit AhAka-kadAcit anAhAka. ItyAdi nairayikathI vaimAnika sudhI kahevuM - ekendriya na kahevA. jJAnI jIvo AhAraka ke anAhAraka ? kadAcita AhAka paNa hoya - kadAcit anAhAka hoya. jJAnI nairayiko ? (1) badhAM AhAka, athavA (2) baghAM AhAka ane eka anAhAraka. athavA (3) AhAraka (PROOF-1) -40\Book-403 126 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 ghaNAM anAhAraka. e pramANe svanitakumAro sudhI jANavuM. beIndriya saMbaMdhe pRcchA - badhAM AhAraka hoya athavA anAhAraka hoya athavA eka AhAka ane eka anAhAka hoya athavA eka AhAka ane ghaNAM anAhAka hoya athavA ghaNAM AhAraka ane eka anAhAka hoya athavA ghaNAM AhAraka-ghaNAM anAhAraka hoya. e pramANe teIndriya ane caurindriyo kahevA. bAkInA jIvo nairayikavat vaimAnika sudhI jANavA. siddhonI pRcchA - teo anAhArako hoya. Abhinibodhika ane zrutajJAnI ekavacanamAM pUrvavat jANavA. bahuvacanamAM vikalendriyamAM cha bhaMgo hoya. bAkInA jIvAdi sthAnomAM ekendriya sivAya traNa bhaMgo hoya. te A- (1) baghAM AhAraka hoya, (2) baghAM AhAraka-eka anAhAka, (3) ghaNAM AhAka-anAhAka. - - sUtra sugama che. paraMtu je jIvone jJAna hoya temane traNa bhaMgo kahevA. bAkInA pRthivyAdimAM na kahevA. avadhijJAnamAM ekavacanamAM tema ja jANavuM. bahavacanamAM avadhijJAnI paMce tiryaMco AhAraka ja hoya. kemake paMce tiryaMcanuM anAhAkapaNuM vipragatimAM hoya. te samaye teone guNa nimite avadhijJAnano saMbhava nathI. apatita avadhijJAna sahita deva ke manuSya tiryaMcamAM utpanna thato nathI. ekendriya ane vikalendriya sivAyanA sthAnomAM pratyekane traNa bhaMgo che - x * avadhijJAnI paMce tiryaco AhAka hoya, bAkInA sthAnomAM jemane avadhijJAna che, temane jIvAdimAM traNa bhaMga jANavA. mana:paryavajJAna manuSyone ja hoya. tethI tenA be pada che - jIvAda ane manuSyapada. baMne sthAne baMne vacanamAM mana:paryavajJAnI AhAka ja kahevA, paNa anAhAraka nahIM. kemake vigrahagatyAdimAM mana:paryavajJAnano saMbhava nathI. kevalajJAnI - 4 - mAM traNa pada hoya sAmAnya jIvapada, manuSyapada, siddhapada. temAM jIva ane manuSya eka vacanathI kadAcita AhAraka hoya - anAhAka hoya * ema kahevuM. siddhapadamAM anAhAraka hoya. bahuvacanathI jIvapadamAM AhArako paNa hoya ane anAhArako paNa hoya. manuSyapadamAM traNa bhaMgo hoya che. siddhapadamAM badhAM anAhAko hoya. ajJAnI sUga-mati ane zruta ajJAnImAM ekavacanamAM pUrvavat jANavuM. bahuvacanamAM jIva ane pRthivyAdi ekendriyomAM pratyekane ghaNAM AhArako-ghaNAM anAhAsko paNa hoya - ema kahevuM. bAkInA sthAnomAM traNa bhaMgo jANavA. virbhAgajJAnI sUNa ekavacanamAM temaja che, bahuvacanamAM virbhAgajJAnI paMce tiryo ane manuSyo AhAraka ja kahevA. kemake temanI vigrahagatithI utpatti asaMbhava che bAkInA sthAne ekendriya ane vikalendriya sivAya asaMbhava che. have yogadvAra - sAmAnyathI sayogI ekavacanamAM temaja jANavA. bahuvacanamAM jIva ane kendriyapadone choDI bAkImAM traNa bhaMgo jANavA. jIva ane pRthivyAdi Saheibla E:\Mahar Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/2/8 thI 23/566 thI pa31 123 1ra8 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (64) pratyekane "AhArako paNa hoya-anAhArako paNa hoya." e bhaMga jANavo. kemake te sthAnomAM baMne prakAranA jIvo ghaNAM hoya che. manayogI - vacanayogIne mizrardaSTi kahyA tema kahevA. arthAta baMne vacanamAM AhArako ja kahevA. vayanayogavikalendriyone paNa hoya. vizeSa A - mizrardaSTipaNe vikasendriyone nathI, mATe tenuM sUtra nathI. vacanayoga vilendriyone che. * * * * * * - ema kAyayogavALA paNa ekavacanabahuvacanamAM sayogIvatuM jANavA. ayogI, manuSyo ane siddho hoya che. tethI ahIM traNa pada - jIva, manuSya ane siddha. traNe sthAnomAM anAhArakapaNuM ja che. have upayogadvAra - sAkAropayoga ane anArAkAropayoga sUtramAM pratyekane ekavacanamAM badhe kadAcit AhAraka ane anAhAka hoya - ema kahevuM. siddhamAM to nAhAka hoya. bahuvacanamAM jIva ane pRthivyAdimAM ghaNAM AhAraka-ghaNAM anAhAraka hoya - e bhaMga jANavo. bAkInA sthAnomAM traNa bhaMgo jANavA. siddho anAhAraka hoya che. sUtrapATha - sAkAropayogI jIva AhAka ke anAhAka ? ItyAdi. vedadvAramAM sAmAnya veda sahita sUtramAM ekavacanamAM kadAca AhAraka ane kadAya anAhAraka bhaMga jANavo. bahuvacanamAM jIva ane ekendriyone choDIne bAkInA sthAne traNa bhaMgo ane jIva tathA ekendriyomAM 'ghaNAM AhAraka-ghaNAM nAhAraka hoya' e sivAyanA bhaMgono abhAva jANavo. kemake tyAM ghaNAM AhAka paNa hoya che, ghaNAM anAhAraka paNa hoya che. strIveda-purAveda sUga ekavacanamAM temaja jANavuM. paraMtu ahIM nAka, kendriya, vikalendriya na kahevA. kemake teo napuMsaka hoya che. bahuvacanamAM jIvAdi padomAM pratyekane traNa bhaMgo jANavA. napuMsaka vedamAM ekavacanathI temaja jANavuM. paraMtu ahIM bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAniko na kahevA. kemake teo napuMsaka vedarahita che. bahuvacanamAM jIva ane ekendriya sivAyanA sthAnomAM traNa bhaMgo tathA jIva ane pRthivyAdi ekendriyo pUrve kahyA tema bhaMgono abhAva che. avedIne kevalI mAka kahevA. jIva ane manuSyamAM ekavacanamAM kadAca AhAka ane kadAca anAhAka hoya. bahuvacanamAM jIvapadamAM "ghaNAM AhAkko paNa hoya - ghaNAM anAhArako paNa hoya. manuSyomAM traNa bhaMgo jANavA ane siddhapadamAM badhAM anAhArako" hoya. - zarIra dvAramAM - sazarIra sUtramAM ekavacanathI badhe kadAcit AhAkakadAcit anAhAraka hoya. bahuvacanathI jIva ane ekendriya sivAya bAkInA sthAnomAM pratyekane traNa bhaMga jANavA ane jIva tathA kendriyamAM pUrvavat bhaMgono abhAva samajavo. audArika zarIramAM ekavacanamAM temaja che. paNa ahIM nAraka, bhavanapati, vyaMtara, jyotika ane vaimAniko na kahevA. kemake teone audArika zarIra nathI. bahuvacanamAM jIva ane manuSyomAM pratyekane traNa bhaMgo jANavA. baghAM AhAko hoya. - e bhaMga jyAre koIpaNa kevaLI samuddhAtane prApta thayela ke ayogI na hoya tyAre ook-40B (PROOI nayan-40\B che. athavA badhAM AhAraka ane eka anAhAraka ItyAdi pUrvavatuM. bAkInA padomAM jIva ane ekendriya vizlendriya ke paMcendriya tiryaMco AhAka ja kahevA. kemake vigrahagatithI uttIrNa thayelAne ja dArika zarIrano saMbhava che. vaikriya ane AhAka zarIrI badhAM ekavacanamAM AhAka ja hoya. paraMtu jene A zarIro saMbhave che, te kahevA. bIjA nahIM. * * * * * * * bahuvacanathI jIva ane ekendriya sivAyanA sthAnomAM traNa bhaMga ane jIva tathA ekendriyomAM bhaMgono abhAva jANavo. azarIrI siddo hoya che temAM be ja pada che. jIvo ane siddho te anAhAraka ja hoya. have patidvAra - AgamamAM pAMca patio kahI che, kemake bhASA ane manopatinI ekapaNe vivA karI che. AhArAdi payakti vaDe payatAne vicAratA - x - ekavacanathI jIva ane manuSya padamAM kadAya AhAka - kadAya anAhAraka hoya. bAkInA sthAnomAM AhAka hoya. bahuvacanamAM jIva, manuSyamAM traNa bhaMgo kahevA. teno audArika zarIrIvALA sUtravatu vicAra karavo. bAkInA badhAM hApyo kahevA. paraMtu bhASAmana payapti paMcendriyone ja hoya che. mATe temAM caurindriya sudhI na kahevuM. AhArapayatithI aparyAptAnA sUramAM ekavacana vaDe badhA anAhAka kahevA. kemake te jIvo vigrahagatimAM ja hoya che. kemake utpattisthAna prApta jIva pahelAM samaye ja AhAra pati vaDe payakti hoya che. jo ema na hoya to AhAkapaNuM na ghaTe. bahuvacanathI anAhAko hoya. zarIrampayatithI piyata pramAM ekavacanathI kadAyita AhAraka-kadAcita anAhAraka hoya. temAM vigrahagatimAM anAhAka ane upapAta phonane pAmelo zarIra patinI samApti sadhI AhAraka hoya che. e pramANe IndriyazvAsocchavAsa ane bhASAmana paryApti vaDe aparApti sUtromAM pratyekane ekavacanathI kadAcit AhAka hoya - kadAcit anAhAraka hoya - ema kahevuM. bahuvacanathI uparanI zarIra ayapti Adi cAra apationo vicAra karatAM nAka, deva, manuSyone pratyekane cha bhaMgo kahevA. jemake badhAM AhAraka hoya, badhAM anAhAsko ja hoya, eka AhAraka ane eka anAhAraka hoya ItyAdi * * * bAkInA nAraka, deva, manuSya sivAyanA jIvone jIvapada ane kendriya vinA traNa bhaMgo kahevA. jemake badhAM AhAraka hoya athavA badhAM AhArako ane eka anAhAka hoya ItyAdi - 4 - jIva ane ekendriyamAM zarIra, Indriya, zvAsocchavAsa patithI piyati pratyekane AzrIne bhaMgono abhAva che. kemake teo AhAko paNa che - anAhArako paNa che, kemake AhAka ane anAhAka baMne prakAranA jIvo haMmezAM ghaNAM hoya che. bhASA-manopayatithI aparyAptA paMcendriyo ja hoya che tethI temane ja aparyAptAmAM levA. temAM bahuvacanathI jIva ane paMce tiryaMca padamAM traNa aMgo kahevA. paMce tiryaMco saMmUrNimo haMmezAM ghaNAM hoya che. jyAM sudhI bIjo paMce tiryaMca E:\Maharaj Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28/2/8 thI 23/566 thI 571 vigrahagati na pAme tyAM sudhI badhA AhAsko hoya e bhaMga hoya che. eka vigrahagatine prApta hoya tyAre bIjo bhaMga badhA AhAraka, eka anAhAraka ItyAdi jANavuM - x - jIvapada vize e apekSAe traNa bhaMgo jANavA. nAraka, deva ane manuSyamAM pratyekane cha bhaMgo hoya, te pUrve kahelA che. - have bhavyapadathI AraMbhI prAyaH baMne vacanathI judA sUtro kahyA nathI. tethI te saMbaMdhe sAdasyane jaNAvatuM sUtra kahe che e jIvAdi daMDako kahevA. zuM badhe sAmAnyapame kahevA ? nahIM. jene je hoya tene te kahevuM. kyAM sudhI kahevuM? carama daMDakanA kathana sudhI kahevuM. - 4 - cAvat bhASAmanoparyApti vaDe aparyAptA nAka, deva, manuSya vize kahevuM. ahIM prastuta artha vicAravA pUrvAcAryokta A gAthAo che- A 11-gAthAno artha A pramANe che - 22/9 129 jIvAdi daMDakanA krame badhe baMne vacanathI siddha ane ekendriya sahita jyAM jIvo che, tyAM bIjo bhAMgo nathI, teo sivAyanA jIvomAM traNa bhaMgo che. asaMjJI, deva, nAka, manuSyomAM cha bhaMgo che. pRthvIad-vanaspatimAM tejolezyAthI cha bhaMgo che. sarve devomAM krodha-mAna-mAyAnA cha bhaMgo. nAkonA mAna-mAyA-lobhamAM cha bhaMgo. mati-zruta-samyakatvanA cha bhaMgo avazya vikalendriyane vize thAya che. uparanI cAra aparyAptimAM nAka, deva, manuSyone cha bhaMgo. saMjJI, zuddhalezyA, saMyata, nIcalA traNa jJAna, strI-puruSavedamAM cha bhaMgo. avedIne traNa bhaMgo. mizradRSTi, mana-vacanayogI, cothuM jJAna, dezavirati, vaikriyalabdhidhara, AhAska zarIramAM avazya AhAraka hoya. avadhi ane vibhaMga jJAnamAM avazya AhAraka jANavA, paMce tiryaMco-manuSyo vibhaMgajJAnamAM hoya. audArika zarIramAM pAMce paptimAM jIva ane manuSyo vize traNa bhaMgo hoya. bAkInA badhAM AhAraka hoya. nobhavyanoabhavya, aleztI, ayogI, azarIrI tathA pahelI aparyAptimAM vartatA jIvo anAhAraka hoya. saMjJA-asaMjJA rahita, avedI, akaSAyI, kevaLIne traNa bhaMgo che - A badhI gAthA pUrvokta arthane jaNAvanArI hovAthI teno pharI vicAra karatAM nathI. ekavacanathI siddho badhe anAhAka che. muni dIparatnasAgare karela pada-28no TIkA sahitano anuvAda pUrNa E:\Maharaj Sahejb\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (65) 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 pada-29-'upayoga'' che - -- * -- * - * -- 0 e pramANe AhAra nAme 28-muM pada kahyuM. have 29mAM 5dano AraMbha kare che. teno saMbaMdha A che - pada-28mAM gati pariNAma vizeSa AhAra pariNAma kahyA. ahIM jJAnapariNAma vizeSa upayoga- * sUtra-572 : bhagavan ! upayoga keTalA bhede che ? gautama ! be bhede - sakAra upayoga, anAkAra upayoga. sAkAra upayoga keTalA bhede che ? ATha bhede - Abhinibodhika jJAna sAkAropayoga yAvat kevaLajJAna sAkAropayoga, mati ajJAna sA yAvat vibhaMgajJAna sAkAropayoga anAkAropayoga keTalA bhede che ? cAra bhede - catudarzana anAkAropayoga, acakSu avadhi kevaLa darzana anAkAropayoga. e pramANe jIvone kahevuM. nairayikone keTalA bhede upayoga che ? gautama ! be bhede - sakAra ane anAkAra, nairayikono sAkAra upayoga keTalA bhede che ? cha bhede mati zruta avadhijJAna sAkAra upayoga tathA mati-zruta ajJAna, vibhaMgajJAna sAkAropayoga. vairayikone anAkAropayoga keTalA prakAre che ? traNa bhede - sasudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana anAkAropayoga. ema stanitakumAra sudhI jANavuM. pRthvIkAyikonI pRcchA-be bhede che. catudarzana ane acakSudarzana anAkAropayoga. paMcendriya tiryaMco nairayivat kahevA. sAmAnya upayogavat manuSyone kahevA. bhagavan ! aMtara, jyotika, vaimAnikone keTalA bhede upayoga che ? nairayikovat che. bhagavan ! jIvo sAkAropayogI che, ke nirAkAropayogI che? gautama ! baMne che. bhagavan ! ema kema kaho cho ? gautama ! je hetuthI jIvo Abhinibodhika - zruta - avadhi mana:paryaMta-kevaLajJAna, matijJAna, zrutajJAna, vibhaMgajJAnanA upayogavALA che, te hetuthI jIvo sAkAropayogI che. je hetuthI jIvo cakSudarzanAdi cAre darzanopayogI che, te hetuthI jIvo anAkAropayogI che, mATe ema kahyuM. bhagavan ! nairayiko sAkAropayogI che ke nirAkAropayogI ? gautama ! te baMne che. bhagavan ! ema kema kaho cho? gautama! je hetuthI nairayiko Abhinibodhika-zruta-avadhijJAna ane matijJAna, zruta ajJAna, vibhaMgAnanA upayogavALA che, te hetuthI sAkAropayogI hoya che. je hetuthI nairayiko catu Adi traNe darzanavALA che, te hetuthI nairayiko nAkAropayogI che. mATe gautama ! ema kahyuM. * x + e pramANe AnitakumAro sudhI jANavuM. pRthvIkAyiko vize pRcchA gautama ! temaja kahevuM yAvat je hetuthI Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294-|-|572 pRthvI mati-zruta jJAna upayogavALA che, te hetuthI teo sAkAropayogI che. je hetuthI pRthvI acasudarsana upayogavALA che, te hetuthI teo anAkAropayogI che, mATe gautama ! ema kahyuM. e pramANe vanaspatikAyika sudhI jANavuM. 131 bhagavan ! beIndriyanI pRcchA - be upayoga che, sAkAropayoga, anAkAropayoga. bhagavan ! beIndriyono sAkAropayoga keTalA bheTe che? cAra bhede - mati-zrutajJAna, mati-zruta ajJAna. temano nAkAropayoga keTalA bheTe che ? eka acakSudarzana nAkAropayoga, teIndriyo ema ja che. carindriyo paNa ema ja che, paraMtu anAkAropayoga be bheTe che - cakSu ane acatudarzanAvaraNa anAkAropayoga. paMcendriya tiryaMca, nairayikavat jANavA. manuSyone audhika upayogavat kahevA. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnika, nairayikavat. bhagavan ! jIvo sAkAropayogI ke anAkAropayogI ? baMne che. kaI rIte ? jethI jIvo pAMca jJAna - traNa ajJAnathI upayukta che, tethI sAkAropayogI che. jethI jIvo cAra darzanathI upayogI che, tethI anAkAropayogI che. tethI kahyuM baMne upayogI che. = naiyiko, sAkAropayogI ke anAkAropayogI? baMne che. ema kema kahyuM ? jethI nairayiko AbhinibaudhikAdi traNa jJAna, matyAdi traNa ajJAnathI upayukta che, tethI sAkAropayogI che. cakSu Adi traNa darzana upayukta che, tethI anAkAropayogI che. mATe tema kahyuM. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. pRthvIkAyikonI pRcchA pUrvavat baMne upayoga kahevA. e pramANe vanaspatikAyiko sudhI kahevuM. beIndriyonI artha sahita temaja pRcchA karavI . beIndriya ekavacanavat kahevuM. e pramANe caurindriya sudhI kahevuM. vizeSamAM cakSudarzana adhika kahevuM. paMcendriya tiryaMca nairayikovat jANavA, manuSyo jIvanI mAphaka ane vyaMtara, jyotika, vaimAniko nairayikonI mAphaka jANavA. * vivecana-572 : bhadaMta-paramakalyANayukta. upabhojana te upayoga, je vaDe jIva vastunuM jJAna karavAmAM pravRtta thAya te upayoga, jIvano bodharUpa tAtvika vyApAra. te keTalA bhede che ? AAra - pratiniyata arthane grahaNa karavAno pariNAma. - 4 - AkAra sahita te sAra, evo upayoga, te sAkAropayoga. arthAt sacetana ke acetana vastumAM upayoga karato AtmA jyAre paryAya sahita vastu jANe, tyAre te upayoga sAkAra kahevAya. te upayoga kALathI chAsthane aMtarmuhUrta ane kevaLIne eka samayano hoya che. ukta svarUpano AkAra jemAM nathI te anAkAropayoga. - 4 - te chadmasthane aMtarmuhUrtano che. paNa anAkAropayoganA kALathI sAkAropayoga kALa saMkhyAtagaNo jANavo. kemake te paryAyano bodha karato hovAthI temAM ghaNo kALa lAge che. paNa E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (66) 132 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kevaLIne anAkAropayoga eka samayano che. 6 - svagata bhasUcaka. - sakAropayoganA bhedo kahe che - tri - abhimukha, ni - pratiniyata svarUpavALo, nizcita bodha te Abhinibodhika. jenAthI ke jene vize bodha thAya te Abhinibodha - tenA AvaraNa karmano kSayopazama. evuM jJAna te Abhinibodhika jJAna. te Indriya ane manane nimitte thayela yogya dezamAM rahela vastuno spaSTa bodha. evA prakArano sAkAropayoga te Abhinibodhika sAkAropayoga. zruta-vAcya vAcaka bhAvathI zabda sAthe saMbaMdhita arthanuM grahaNa karavAmAM kAraNabhUta bodha vizeSa. - 4 - zabda ane arthanuM paryAlocana karanAra Indriya ane manonimitta bodha vizeSa te zrutajJAna. 'va' zabdano artha 'nIce' thAya che. jenA vaDe nIce vistAravALI vastuno bodha thAya te adha athavA maryAdA, rUpI ja dravyo jANavA paNe pravRtti rUpa maryAdA sahita je jJAna te avadhijJAna. para - sarvathA ava - gamana karavuM. mana vize ke mana saMbaMdhI sarvathA jANavuM te manaHparyavajJAna che. A jJAnano viSaya aDhIdvIpa ane samudromAM rahelA saMjJI paMcendriyanA manogata dravyo che. vana - eka, kemake matyAdi jJAna nirapekSa che. kemake chAAsthika jJAna naSTa thAya che, tyAre kevaLajJAna upaje che. athavA vana - zuddha. kemake tenA AvaraNarUpa karma mela dUra thayA che. athavA kevaLa-saMpUrNa. athavA kevaLa-asAdhAraNa, kemake tenA jJAnano viSaya anaMta che. evuM je jJAna te kevaLajJAna tathA mati, zruta, avadhi jyAre mithyAtvathI malina thAya tyAre anukrame mati ajJAna, zruta ajJAna, vibhaMga jJAna rUpe temano vyavahAra karAya che, badhe sAkAropayoga sAthe joDavuM. - anAkAra upayoganA bhedo * (1) cakSuIndriya vaDe darzanarUpa sAmAnyanuM grahaNa te cakSudarzana. (2) acakSu-cakSu sivAyanI bIjI Indriyo ane mana vaDe svasva viSayanuM sAmAnya jJAna te acakSudarzana. avadhi-maryAdita, mAtra rUpI dravya viSayaka darzana te avadhi darzana. kevaLa-saMpUrNa jagatamAM rahelI sarva vastunuM sAmAnya jJAna rUpa darzana te kevaLa darzana. A badhAM sAthe 'anAkAropayoga' joDavuM. (prazna) manaHparyavajJAnanuM darzana kema nahIM? mananA paryAya saMbaMdhe je jJAna thAya te mananA paryAyane ja vizeSarUpe grahaNa karatuM utpanna thAya che. paryAya-vizeSa, vizeSa viSayaka jJAna ja kahevAya paNa darzana kahevAtuM nathI, mATe manaHparyava darzanano abhAva che. e pramANe jIvone kahevuM. sAmAnya upayogavat jIvono upayoga paNa be prakArano jANavo. temAM paNa sAkAraupayoga ATha prakAre ane anAkAra upayoga cAra prakAre che. arthAt jema pUrve jIvapada rahita upayoga sUtra sAmAnyathI kahyuM, tema jIvapadasahita kahevuM. jemake jIvono upayoga keTalA prakAre che, ItyAdi - 4 - x + covIza daMDakanA krame vairayikAdino upayoga kahe che - nairayikono upayoga keTalA prakAre ? nairayika be prakAre - samyagdaSTi, mithyAdRSTi. avadhijJAna paNa bhava nimitaka avazya thAya - 4 - samyagdaSTine matyAdi jJAna ane mithyArdaSTine te traNa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29/-:/532 133 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 ajJAna hoya che. eTale sAmAnya tairayikane upayoga cha prakAre sAkAra ane cakSa Adi traNa prakAre darzana hoya. ema svanitakumAra sudhI kahevuM. pRthvIno upayogasAkAra be bhede, anAkAra eka acakSudarzana che. kemake temane samyagdarzanAdi nathI. ema badhAM ekendriyo che. beIndriyano upayoga sAkAra-cAra bhede, aparyApta avasthAmAM sAsvAdanapaNAthI hoya, anAkAropayoga eka ja hoya. tIndriyone temaja hoya. caurindriyone vadhArAmAM cAdarzanarUpa anAkAropayoga hoya. paMce tiryaMcono upayoga- sAkAra cha bhede ane anAkAra traNa bhede hoya che. kemake keTalAMka paMce tiryaMcone avadhijJAna-avadhidarzana saMbhave che. manuSyone yathA saMbhava AThe sAkAropayoga, cAre anAkAropayoga hoya che. kemake temane sarve jJAno sarve darzanonI labdi saMbhave che. devo nairayikavatu jANavA. e pramANe covIza daMDakanA krame jIvano upayoga vicAyoM. muni dIparatnasAgare karela pada-ra9no TIkA sahitano anuvAda pUrNa E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) che pada-30-"pacatA" - X - X - X - X - che e pramANe - ramuM pada kahyuM. have 30 mAMno AraMbha kare che teno saMbaMdha A che - pada-29mAM jJAna pariNAma vizeSa upayoga kahyo, ahIM paNa jJAnapariNAma vizeSamAM pazyatA kahe che - * sUtra-pa33 - bhagavAna ! pazyatA keTalA bhede che? gautama ! be bhede - sAkAra pacatA, anAkAra prayatA. sAkAra pazyatA keTalA bhede che ? gautama! cha bhede - zrutajJAnapazyatA, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, zruta jJAna, vibhegAni pazyatA. anAkAra pazyatA keTalA bhede che? traNa bhede - caEelo avadhidarzanao kevaladana pazyatAM. e pramANe jIvone paNa kahevuM. nairayikone keTalA prakAre pazyatA che ? be bhede - sAkAra zyatA ane anAkAra abhyatA. sAkAra patA cAra bhede che - kRtao, avadhi jJAna pacatA, zutaajJAnI ane virbhAgajJAna pazyatA. temanI nAkAra pacatA be bheda - cakSudarzana avadhidarzana pazyatA. e pramANe nitakumAro sudhI jANavuM. pRthvIkAyikone keTalA prakAre pazyatA hoya che ? eka sAkAra pacatA hoya * x * te paNa zrutajJAna sAkAra pazyatA hoya. ema vanaspatikAyika sudhI jANavuM. beIndriyone keTalA bheda paracatA hoya ? eka sAkAra pazyatA hoya. ema Indriyone paNa jANavuM. caurindriyone be prakAre pacatA hoya - sAkAra ane anAkAra pazyatA. sAkArapayA beIndriyavatu jANavI. anAkAra prayatA ? eka cakSudarzanarUpa kahetI. manuSyone jIvavata kahevA. bAkInA jIvo nairayikavata vaimAnika sudhI kahevA. bhagavan! jIvo sAkArapazyatAvALA che ke AnAkAra pacatAvALA che ? gautama ! te bane che. bhagavad ! ema kema kahyuM? gautama ! je hetuthI jIvo zrutaavadhi-mana:paryava-kevaLajJAnI che, zrutajJAnI, virbhAgajJAnI che, te hetuthI sAkAra pazyatAvALA che. je hetuthI jIvo cakSuvadhi-kevaLadanI che, te hetuthI AnAkAra pazyatAvALA che, mATe gautama ! huM kahuM chuM ke jIvo baMne bheTe che. bhagavana / nairayiko sakArAzyatAvALa che ke AnAkAra pazyatAvALA ? gautama! ema ja jANavuM paNa sAkArapazyatAmAM mana:paryava, kevaLajJAnI na kahevA. anAkAramAM kevaLadarzana na kahevuM. pRvIkAyiko sAkArapazyatAvALA anAkAra pacatAvALA che ? mAtra sAkAra pacatAvALA che. ema kema kaho cho ? pRthvI eka yuta DAnarUpa sAkAra vyatA che. mATe gautama ! ema kahyuM. ema vanaspatikAyika sudhI kahetuM. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30/-:/533 135 136 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (89 beIndriyo saMbaMdhe pRcchA - teo sAkAra5rayatAvALA ja che. ema kema kaho cho ? gautama beIndriyone be prakAre sAkAra pacatA che . sutajJAna ane zrutajJAna sAkAra thayattA, tethI ema kahyuM. e pramANe teIndriyone jANavA. saurindriyo viSayaka pracachA - te sAkAra5rayatAvALA paNa hoya, AnAkArapazyatAvALA paNa hoya. ema kema kaho cho ? gautama! jethI caurindriyo zrutajJAnI ke zuta ajJAnI che, tethI te sAkAra pazyatAvALA che, jethI teo cakSudanI che tethI anAkArapatAvALa che, mATe gautama ! ema kahyuM che. manuSyo jIvavatuM ane bAkInA jIvo nairapikavatuM vaimAnika sudhI jANavA. * vivecana-573 - pazyatA eTale maikAlika ke spaSTa upayoga. temAM paheluM sUtra che . pazyatA keTalI che ? ahIM dar ghAtu jovAnA arthamAM che. tenuM paNa banyuM bhAvamAM parathanA banyuM. A zabda upayoganI mAphaka sAkAra ane anAkAra bodhano pratipAdaka che. tathA upayoga vize praznottara A pramANe che, upayoganA be bhede - sAkAra ane anAkAra, tema pazyatA vize praznottara e pramANe ja jANavA. sAkAra ane anAkAra bheda samAna chatAM upayoga ane pazyatAmAM zo bheda che ? jethI judI kahI. (uttara) sAkAra-anAkAra bhedanA peTAbheda saMkhyArUpa vizeSatA che. upayoga ATha bhede che, pazyatA cha bhede che. kemake matijJAna-mati jJAnane pazyatA nathI mAnatA. ema kema ? ahIM paryatA eTale prekSaNa artha che. - x - sAkAra pazyatAmAM adhika dIrdhakALa paryana IkSaNa-jovuM. anAkAra pazyatA vicAtA spaSTarUpa IkSaNa te prekSaNa jANavuM. tethI je jJAna vaDe traNa kALano bodha thAya, te ja jJAna dIrdhakALano viSaya hovAthI sAkAra pazyatA zabdathI kahevAya che. matijJAna ane mati ajJAna utpanna ane vinAzane apAta arthanuM grahaNa kad vartamAnakALa viSayaka che. * x * x* te sAkArapazyatA vAcya nathI. zrutajJAnAdi trikALa viSayaka che. jemake zrutajJAna vaDe atIta ane anAgata bhAvo jANI zakAya che. Agama granthAnusAra Indriya ane mana nimite je vijJAna thAya tene jino zrutajJAna kahe che. avadhi jJAna paNa atIta-anAmata asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI rUpa kALane jANe che. mana:paryavajJAna paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga atIta ane anAgata kALane jANe che ane kevaLajJAna sarvakALa viSayaka suprasiddha che. zrutajJAna ane virbhAgajJAna paNa trikALa viSayaka che. kemake te vaDe paNa atIta-anAgata bhAvanuM jJAna thAya che. tethI te jJAno sAkArapazyatA kahyA. jemAM pUrvokta svarUpavALA AkAranI phUraNA thAya te bodha vartamAnakALa viSayaka hoya ke trikALa viSayaka hoya. tyAM badhe upayoga zabda pravarte che, mATe sAkAropayoga ATha prakAre che. anAkAropayoga cAra prakAre che. jyAre anAkAra pazyatA traNa bhede che, kemake acakSudarzana anAkArapazyatArUpa nathI. * * * ook-40B (PROOF-1) ran-40\B ayakSadarzanamAM spaSTa IkSaNa nathI, kemake AbhA cakSanI jema bAkInI Indriyo ane mana vaDe jANato nathI. tethI acakSudarzana anAkArapazyatArUpa na hovAthI tene anAkArapazyatAmAM gaNela nathI. e rIte upayoga ane pazyatAnA bhedamAM vicitratA hovAthI baMne jUda che. e ja vizeSatA kahevA mATe sarakAra pahelA sAkAra-anAkAra bhedo kahe che - pazyatA be bhede - sAkAra ane anAkAra, ItyAdi * x * sAmAnyathI jIvapadanA vizeSaNa rahita pazyatA kahI, have jIvapadanA vizeSaNa sahita pazyatA kahe che, te A pramANe - x - jIvone keTalA prakAre pazyatA kahI - be prakAre, sAkAra pazyatA ane anAkAra pazyatA. * x * ItyAdi kahI, have covIzadaMDakamAM kahe che - nairayikone keTalA bhede pazyatA kahI che ? ItyAdi sugama hovAthI ane ghaNuM karIne upayoga padamAM vicArela hovAthI pUrvokta bhAvanAnusAra svayaM jANI levuM. e pramANe sAmAnya ane vizeSathI jIvonI pazyatA kahI. have pazyatA sahita jIvone ja vicAravA mATe sUtrakAra kahe che - bhagavanuM ! jIvo zuM sAkAradarzI che ? navI - jIvanayukta, prANa dhAraNa karanArA. ft - prArthaka che. sAkAra5zyatA jemane hoya te sAkAradarzI athavA sAkAspazyatAvALA. ahIM mana:paryavajJAnI ane kevaLajJAnI kahevAtA nathI ItyAdi. kemake nairayikone cAui prApti na hovAthI mana:paryavajJAna, kevaLajJAna-darzana nathI. ahIM chadmasthane anukrame utpanna thato sAkAra-anAkAra upayoga ghaTe ce, kemake teo karmasahita che. karmasahita jIvone anya upayoga samaye anya upayoga karma vaDe AcchAdita hovAthI na ghaTe. ane kevaLajJAnIno cAraghAtI karmanA kSayathI thAya, tethI saMzaya thAya che ke- tene jJAnAvaraNa, darzanAvaraNano phAya thayelo hovAthI je samaye rApabhAdine jANe te ja samaye jue ke tevA jIva svabhAvathI anukrame jue che ? mATe pUche che ke * sUtra-pa34 - bhagavan! kevalI A ratanapabhA pRadIne AkAro, hetuo, upamA, daSTAMto, varNa, saMsthAna, pramANa ane pratyavatAra vaDe je samaye jANe che, te samaye jue che ? je samaye jue, te samaye jANe che ? gautama! e artha yogya nathI. ema kema kahyuM? gautama ! tenuM jJAna sAkAra ane darzana anAkAra hoya che. te hetuthI yAvatuM te samaye sAkAra ane darzana anAkAra hoya che. te hetuthI rAvatuM te samaye na jANe. e pramANe nIce sAtamI pRtI sudhI gaNavuM. ema saudharma devaloka cAvatu Tyuta devaloka, vecaka, anuttara vimAna, ISatpAmArA pRtI, paramANu yudgala. dvidezI cAvatu anaMtapadezI AMdha saMbaMdhe kahevuM. bhagavan! kevalI A ranapabhA pRthvIne anAkAra, hetu, anupamA, Saheib Adi E:\Mai Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30/-:/574 133 138 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 tethI je samaye jANe che, te samaye joto nathI. je samaye jue che, te samaye jANato nathI. - X - zrI malayagirijI kahe che ke-] ukta kazana dvArA, vAdI siddhasena divAkare je kahyuM che ke - "kevalI eka samaye jANe ane jue che' - tenuM paNa khaMDana karela samajavuM. kemake A sUga vaDe sAkSAt yuktiparvaka jJAna ane darzananA upayogane kamazaH sthApela che. e pramANe zarkarApabhAthI tamastamaprabhA, saudharmathI anuttara vimAna, ISapAmArA ItyAdi badhAMne vicAravA. zeSa vRtti sugama che. muni dIparatnasAgare karela | pada-30-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa aSTAMta, avarNa, asaMsthAna, apamANa, AratyAvatAra vaDe jue che, jANato nathI ? hA, gautama ! kevalI cAvatuM jue che, paNa jANato nathI. bhagavat ! ema kema kahyuM? gautamAM temane darzana AnAkAra hoya che ane jJAna sAkAra hoya che. tethI ema kahevAya che ke kevalI A ratanapabhA pRthvIne anAkAra vaDe yAvatuM dekhe che, paNa jANato nathI. ema ISaghAbhAsa pRthvI, paramANu yugala ane anaMta pradezI kaMdhane dekhe che, paNa jANato nathI. * vivecana-pa34 : kevaLajJAna ane darzana jemane che, te kevalI kahevAya che. mata * parama kalyANayogI. A pratyakSa jaNAtI ratnaprabhA pRthvIne AkAranA bhedo vaDe, jemake - A ratnaprabhA pRthvInA kharakAMDa, paMkakAMDa, akAMDa traNa bhedathI che. kharakAMDa soLa bhede che ItyAdi. hetu - yukti vaDe, te A pramANe - zA kAraNe ranaprabhA kahevAya che ? kemake teno ratnamaya kAMDa che, mATe ranaprabhA kahevAya * x - upamAo vaDe, te A rIte- ratnaprabhAmAM ratnaprabhAdi kAMDo varNa vibhAganI apekSA vaDe kevA che ? pArAga maNi jevA varSanA che? ItyAdi. TAMto vaDe - pramANa vaDe jANelo che vivakSita sAdhya ane sAdhananA vyAptirUpa saMbaMdhano pariccheda, jemane vize te dRSTAMta. - X - X - - vargo vaDe - zuklAdi varNanA vibhAga vaDe. teonA ja adhika ane ochA saMkhyAtA, asaMdhyAtA, anaMtagaNa vibhAga vaDe varSanuM grahaNa upalaNa - gaMdhAdinI sUcaka che. tethI gaMdha, rasa, sparzanA vibhAga vaDe jANavuM. saMsthAno vaDe, te ranapabhAmAM bhavana ane nAkanA saMsthAno che, jemake - te bhavano bahAcI vRta ane aMdara cokhUNA che, ItyAdi. e rIte narakAvAsa saMsthAnAda kahe. pramANo vaDe - parimANa vaDe. jemake te 1,800,00 yojana jADAI tathA laMbAI-pahoLAImAM eka rAjapramANa che. pratyavatAro vaDe prati-sarvathA, avatIrya-vyApta thAya jeo vaDe te pratyavatAra. te ahIM ghanodadhi vagerenA valayo jANavA. te valayo sarve dizA ane vidizAmAM A ratnaprabhAne vIMTIne rahelA che. je samaye AkArAdi sahita ranaprabhAne jANe che, te samaye kevaLadarzanathI dekhe che eTale kevaLa darzanano viSaya kare che ? gautama ! e arthayuktiyukta nathI. * x - kemake - x - ahIM jJAna vaDe jANato hoya te "jANe che" ema kahevAya che, darzana vaDe jANato hoya te "dekhe che ema kahevAya che. kevalInuM jJAna sAkAra che - x - vizeSaNone grahaNa karato hoya te bodha jJAna kahevAya. darzana anAkAra che. kemake * vizeSone nirvizeSapaNe jANavAta te darzana. temAM jJAna ane darzana jIvane tevA prakAranA svabhAvathI aMzataH utpanna thatAM nathI. - x * tathA svabhAvathI jyAre jJAna hoya tyAre sarvapradezamAM jJAna hoya, jyAre darzana hoya tyAre sarva pradezomAM darzana ja hoya. kemake jJAna ane darzana sAkAra ane anAkArapaNe paraspara viruddha che. * x * E:\Maharaj Saheib Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (69) Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31/-I-/535,536 139 (70) pada-31-"saMjJI" - X - X - X - che e pramANe 'pazyatA' nAme 30-muM pada kahe che. have 31-muM pada kahe che. teno saMbaMdha A che - pUrva padamAM jJAnapariNAmavizeSa jaNAvyuM, ahIM pariNAmanI sAmyatAthI saMjJA pariNAma kahe che. * sUtra-535,576 : [55] bhagavan! jIvo saMjJI, saMjJI ke nosaMsInoasaMjJI hoya? gautama! jIvo e traNe bhede hoya. nairayiko vize prazna - gautama ! nairasiko saMjJI ke asaMgI hoya, paNa nosaMjJInoasaMjJI na hoya. oma svanitakumAra sudhI jANavuM. pRvIkAyiko vize prasta - gautama! teo saMjJI nathI, asaMjJI che, nosaMtInosaMjJI nathI. e pramANe vikasendriyo paNa jANavA. manuSyo, jIvava4 jaNavA. paMcendriya tiryaMco ane vyaMtaro nairayikava4 samajavA. jyotiSa ane vaimAniko saMjJI che, saMjJI ke nosaMjJIno asaMjJI nathI. siddho saMbaMdhe pRcchA - teo saMnI ke asaMtI nathI, nosaMjJInoasaMtI che. [56] nAka, tici, manuSya, vyaMtara, asurAdi saMjJI ane asaMjJI che. vikalendriyo asaMjJI che. jyotika-vaimAnika saMjJI che. [e pramANe sUpano ja artha kahetI gAthA che.) * vivecana-535,576 : -x- saMjJA-padArthanA bhUta, vartamAna, bhAvI svabhAvano vicAra karavo. te saMjJA jeone che, te saMjJI kahevAya che. eTale viziSTa smaraNAdirUpa mananA jJAnavALA saMjJI jANavA. ukata manovijJAna rahita te asaMjJI. teo ekendriya, vikalendriya ane saMmarhima paMcendriya hoya che athavA je vaDe pUrve jANelo, vartamAna ane bhAvi padArtha samyaka jaNAya te saMjJA, te jemane hoya te saMjJI - mana sahita kahevAya. tethI viparIta te asaMjJI. teo hamaNAM ja kahelA ekendriyAdi jANavA. kemake ekendriyone prAyaH sarvathA manovRttino abhAva che. beIndriyAdine viziSTa manovRtti nathI. kemake te beIndriyAdi vartamAnakALavartI zabdAdi arthane zabdAdi rUpe jANe che. bhUta ane bhAvi anei nathI jANatA. kevaLajJAnI ane siddha saMI nathI - asaMjJI paNa nathI. paraMtu saMjJI-asaMjJI baMnenA pratiSedhano viSaya che. jo ke kevaLajJAnIne manodravyano saMbaMdha che, paNa manodravya vaDe te bhUta-vartamAna ane bhAvi padArthanA svabhAvano vicAra karatAM nathI, paraMtu teo badhAM jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNano kSaya thayelo hovAthI paloyana sivAya ja kevaLajJAna ane kevaLadarzana vaDe sAkSAt sarva vastune jANe che ane jue che. tethI te saMjJI nathI - asaMjJI paNa nathI. paraMtu sarvakALavartI sarva dravya ane paryAyinA samUhane pratyakSa karavAmAM samartha jJAna vaDe sahita che. siddha paNa hayan-40\Book-40B (PROOF-1) E:\Maharaj Saheib\Adh 140 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda3 saMjJI nathI, kemake tene dravya manano abhAva che, tema aiI paNa nathI, kemake te sarvajJa che. e pramANe sAmAnyathI jIvapadamAM saMjJI, asaMjJI ane nosaMjJI-noasaMjJI hoya che. * * * jIvo saMjJI paNa hoya che. kemake tairayikAdi saMjJI che. jIvo asaMDI paNa che. kemake pRthivyAdi asaMjJI che ane nosaMjJI-noasaMjJI paNa che, kemake temAM siddha ane kevalI che. have temane covIza daMDakanA kramathI vicAre che - je nairayika saMjJIthI AvIne utpanna thAya te saMjJI kahevAya. bIjA asaMjJI kahevAya. nairayikone cAritra abhAve kevalIpaNuM na hoya mATe nosaMjJInoasaMjJI hotA nathI. ema badhAM bhavanapatio kahevA. kemake teo asaMjJIthI paNa AvIne upaje ane temane kevalIpaNAno abhAva paNa che. manuSyo, jIvavat kahevA. eTale teo saMjJI, asaMjJI ane nosaMjJI-noaiI paNa hoya. garbhaja saMjJI che, saMmUrNimo asaMjJI che. kevalI nosaMI-noasaMjJI che. paMce tiryaMca ane vyaMtaro nairayikavat kahevA. temAM saMmUrNima paMce tiryaMco asaMjJI ane garbhaja saMjJI che. vyaMtaro asaMjJIthI AvIne upaje to saMjJI, saMthI AvIne upaje to saMjJI kahevAya. baMne cA>>i abhAve nosaMjJI-no saMjJI nathI. jayotika, vaimAniko saMjJI ja hoya. paraMtu saMjJIna hoya, kemake te asaMthI AvIne na upaje. tema teone cAstri paNa nathI, mATe nosaMjJI-noasaMDI paNa nathI. siddho pUvakta yuktithI saMjJI ke asaMjJI nathI, paNa nosaMjJI-noaiI che. ukta sUtranA sukhe bodha cavA mATe saMgrahaNI gAthA kahI che. te sugama che. sUtrArthamAM noMdhI che. temAM vizeSa e ke - vanacara eTale vyaMtaro, mamurAya - samasta bhavanapati, vivAnendriya - eka, be, traNa, cAra IndriyavALA asaMjJI hoya che. - muni dIparatnasAgare karela pada-31-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322-I-/,538 che pada-3ra-"saMyama" che. - X - X - X - X - che e pramANe 31-muM pada kahyuM. have 32-muM pada kahe che. teno A saMbaMdha che - 31mAM padamAM saMjJIpariNAma kahyA. ahIM cAtri pariNAma vizeSa saMyamane kahe che. saMyama niravadha yoga pravRtti ane sAvadha yoganI nivRtti rUpa che. tenuM sUtra kahe che- * sUtra-pa33,58 : (577] bhagavat / jIvo zuM saMyata che, asaMyata che, saMyatAsaMyata che ke nosaMyatanoasaMyatanosaMyatAsaMyata che ? gautama! te cAre che. nairayiko vize prathana * teo saMyata nathI, asaMyata che, saMyatAsaMyata nathI, nosaMyatanoasaMgatanosaMyatAsaMmata nathI. ema caurindriyo sudhI javuM. paMcendriyo tici vize pRcchA - saMyata nathI, asaMyata che, saMyatAsaMyata che, nosaMyata-nosaMyatanosaMyatAsaMyata nathI. manuSyo vize pRcchA - saMyata, asaMyata, saMyatAsaMgata paNa ce. paNa nosaMyatanoasaMyatano saMyatAsaMmata nathI. saMtara, jyotika ane vaimAniko nairayikova4 jANavA. siddhono prazna - saMyata, asaMyata ke saMyatAsaMyata nathI, paNa nosaMyatanoasaMyatanosaMyatAsaMyata che. [58] jIvo ane manuSya saMyata, asaMyata, mizra hoya. tiyaco saMtarahita. che. bAkInA asaMyata che. vivecana-pa33,58 - sarva sAvadha yogothI samyakSaNe nivRta thayelA hoya, arthAt cAtri pariNAmanI vRddhinA kAraNabhUta niravadha yogomAM pravartatA hoya te saMyata-eTale hiMsAdi pApasthAnothI nivRtta. tenAthI viparIta te asaMyata. hiMsAdimAM dezathI nivRta te saMyatAsaMyata jeoe traNeno pratiSedha karela che, te siddha kaI rIte ? saMyama niravadha yoga pravRtti ane sAvadha yoga nivRtti che. tethI saMyatAdi paryAyo yoga Azrita che. siddha bhagavaMto yoga rahita che. kemake temane zarIra ane manano abhAva che, mATe saMyatAdi gaNe avasthAthI nivRtta che ema sAmAnyathI jIvapadamAM saMyatAdi cAre avasthA ghaTe. sUtrakAra paNa kahe che - jIvo saMyata paNa che, kemake sAdhue saMyata che. asaMyata paNa che, kemake nAko asaMyata che. saMyatAsaMyata paNa che, kemake paMcendriya tiryo ane manuSyo dezathI saMyamI hoya. nosaMcata-noasaMyata-nosaMyatAsaMyata paNa che, kemake siddhone traNeno paNa pratiSedha che. covIza daMDaka sUtro sugama che. ahIM saMgrahaNI gAthA kahe che - saMtaItyAdi. tAtparya e che ke- jIvapada ane manuSyapadamAM saMyatAdi traNe pado ghaTe che, paNa nathI ghaTatA ema nathI. e tAtparyane jaNAvanAra A sUtra che. paraMtu anya padano niSedha karatuM nathI. jo ema na hoya to jIvapadamAM saMyatAdi traNe avasthAnA pratiSedharUpa cothuM pada paNa ghaTe che. je prakAre pUrve kahyuM che. tathA saMyatapada rahita upalakSaNathI traNenA pratiSedha rahita 142 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 paMcendriya tiryo che. prazna saMyatapada rahita tiryaMca paMcendriyo kema kahevAya ? kAraNa ke teomAM sarvathA saMmatapaNuM ghaTe che. jemake - saMmatapaNuM niravadha yoganI pravRtti ane sAvadha yoganI nivRttirUpa che ane tiryaMcone paNa niravadha yogamAM pravRtti ane sAvadha yogathI nivRtti saMbhave che. kemake teo AyuSanA chellA kALe paNa cAra prakAranA AhAranuM pratyAkhyAna karI zubha yogomAM vartatA dekhAya che. vaLI siddhAMtamAM te te sthAne teo potAnA vize mahAvratonuM AropaNa karatAM saMbhaLAya che. kahyuM che ketiryaMcone rAtrino niSedha karyo che to paNa teomAM ghaNAMne siddhAMtomAM mahAvatonuM AropaNa saMbhaLAya che. [samAdhAna] te ayukta che. kAraNa ke samyak prakAre vastutavanuM jJAna nathI. ahIM saMyatapaNuM niravadhayoganI pravRtti ane sAvadhayoganI nivRttirUpa AMtara cAstri pariNAma sahita jANavuM te sivAyanuM nahIM. jeoe cAra prakAranA AhAranuM pratyAkhyAna kareluM che tevA ane mahAvratonuM AropaNa karatAM teone bhAvanimite yAtrino pariNAma thato nathI ane te pariNAma aciMtya ciMtAmaNI samAna manuSya bhavamAM ja thAya che. te paNa karmanA kSayopazama vaDe thAya, bIjI rIte nahIM. mATe bhagavaMte manuSyabhava durlabha kahyo che. [mana] te rIte mahAvratAdinI AropaNarUpa ceSTA karatAM tiryaMcone AMtara cArika pariNAma nathI - ema zAthI jaNAya ? [uttara) teone kevaLajJAnAdi nahIM thavAthI. jo tiryaMcone paNa cAstri pariNAma saMbhave to kyAMka kyAre koIkane utkRSTa bhAve mana:paryavajJAna ke kevaLajJAna paNa thAya. paNa tevuM saMbhaLAtuM nathI. mATe jaNAya che ke temane cAtri pariNAmano saMbhava nathI. * x * tethI cAstri pariNAmano abhAva hovAthI teo saMyata pada hita che. bIjA saMsArI jIvo asaMyatipada sahita che. E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROO muni dIparatnasAgare karela pada-32-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33/-I-/pa39,580 (12) che pada-33-"avadhi" . - X - X - X - che e pramANe 32-muM pada kahyuM. have 33-muM pada AraMbhe che, teno saMbaMdha A che - 32-mAM padamAM cAstri pariNAma vizeSa saMyamane kahyo. ahIM jJAna pariNAma vizeSa avadhine kahe che. te adhikAra - * sUtra-pa39,580 : [59] bheda, viSaya, saMsthAna, atyaMtara, bAhya, dezAvadhi, hIyamAna avadhi, vadhamAna avadhi, patipAtI, apatipAtI e daza dvAro. [58] bhagavanAvadhi keTalA bheTe che ? gautamAM te be bheda chebhavapatyayika, jANoparAmika. bhanapatyayika le che - devo ane nairayiko.. #Ayopathamika le che - manuSyo ane paMcendriya tiryaMco. * vivecana-pa39,580 : (1) jeno artha pUrve kahyo che, te avadhijJAnano pahelA bheda kahevAno che, pachI (2) viSaya, (3) pachI saMsthAna-avadhijJAne prakAzita karelA kSetranA je bApA Adi AkAra vizeSarUpa che, tenuM kAraNa avadhijJAna hovAthI avadhinA saMsthAnarUpe kahevAya che. tathA avadhi be prakAre - (4) atyaMtarAvadhi - je sarva dizAmAM potAnA vipayabhUta kSotrano prakAza kare ane avadhijJAnI sAthe niraMtara svapakAzya kSotra saMbaMdhavALuM hoya che. (5) tethI viparIta te bAhyAvadhi. atyaMtarAvadhi be bhede - aMtagata, madhyagata, aMtagata zabdanA pUrvAcAryoe traNa artho batAvelA che. Atmapradezone aMte rahela avadhi. ahIM utpanna thatuM koIpaNa avadhijJAna spardhakarUpe utpanna thAya che. spardhaka eTale gavAkSanA jALIyA AdithI bahAra nIkaLela dIvAnA prakAza mAphaka avadhijJAnano prakAzavizeSa. * X - A spardhako eka jIvane asaMkhyAtA ke saMkhyAtA hoya che. * x * te vicitra svarUpavALA hoya che. temAMnA koI paryAvartI AtmapradezomAM utpanna thAya che. temAM paNa keTalAMka AgaLanA bhAge, keTalAMka paTha bhaNe. keTalAMka aghobhANe. keTalAMka udbhAge, keTalAMka madhyavartI AtmapradezomAM hoya che. e pramANe utpanna thatuM avadhijJAna, AtmAnA aMta bhAge rahela hovAthI aAgata kahevAya kemake aMtamAM rahelAM te Atmapradezo vaDe sAkSAta avabodha thAya. athavA dArika zarIramAM aMte raheluM avadhijJAna - te aMtagataavadhi kahevAya. kemake audArika zarIra apekSAe eka dizAmAM rahelA dravyono bodha thAya che. -x athavA badhAM Atmapadezono kSayopazama hovA chatAM paNa audArika zarIramAM aMte koIpaNa eka dizAmAM jethI bodha thAya te aMtagata kahevAya che. (prazna) jo baghAM Atmapadezono kSayopazama hoya to cAre tarapha kema joto nathI ? (uttara) eka dizAmAM kSayopazamano saMbhava che dezAdi apekSAe kamano nayan-40\Book-40B (PROOF-1) 144 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kSayopazama vicitra hoya, tethI badhA Atmapadezono sva sAmagrInA vazathI Avo ja phAyopazama thAya che. jethI audArika zarIra apekSAe eka vivakSita dizAmAM jue che. * X - X - athavA sarva Atmapadezo vizuddha chatAM audAki zarIranA aMte eka dizAmAM jovAmAM raheluM che mATe aMtagata kahevAya che. e bIjo pakSa che. trIjo pakSa che - eka dizAmAM rahelA te avadhijJAna vaDe je kSetra prakAzita thayuM che, te kSetranA aMte avadhi varte che. kemake kSetranA aMte avadhijJAnI rahela che. tethI aMte eTale eka dizAmAM rahela avadhi jJAnanA viSayabhUta kSetrane paryanta rahela mATe aMtagata avadhi. aMtagata avadhijJAna traNa bhede - AgaLa, pAchaLa, paDakhe. jema koI hAthamAM grahaNa karela ane AgaLa cAlatI dIvI vaDe AgaLanA bhAgane ja jue, tema je avadhijJAnathI tevo kSayopazama thatAM AgaLa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA yojana sudhI jue che te purataH - avadhijJAna. te ja puruSa pAchaLa hAthamAM grahaNa karela dIvIthI pAchaLanA bhAgane ja jue tema je avadhijJAna pAchaLa saMkhyAtA-asaMkhyAtA yojanA sadhI jaze te praThataH avadhijJAna che. je avadhi vaDe eka ke baMne paDakhe saMkhyAtA ke asaMkhyAtA yojana sudhI juo te pArzataH avadhijJAna kahevAya. A kathananI puSTi naMdisUtranI cUrNamAM paNa che. - x - madhyagata avadhi paNa traNa prakAre che - ahIM daMDAdinA madhya bhAga mAka madhya prasiddha che. temAM AtmaudezonA madhya bhAgamAM rahela avadhi madhyagata kahevAya che. A avadhijJAna spardhaka rUpa che ane sarva dizAmAM bodhanuM kAraNa madhyavartI AtmapradezonuM avadhijJAna jANavuM athavA sarva Atmapadezono kSayopazama hovA chatAM dArika zarIranA madhyabhAga vaDe jJAna thAya che. mATe madhyagata avadhi kahevAya. athavA te avadhi vaDe je kSetra prakAzita che, te kSetranI sarva dizAomAM madhya bhAgane vize rahevuM te madhyagata avadhi kahevAya. kemake avadhijJAnI te vaDe prakAzita omanA madhya bhAgamAM rahelo che. * * athavA jJAnanA viSayabhUta kSetranA madhyabhAgamAM avadhijJAnI puruSa hoya che mATe te madhyagata avadhi kahevAya che. ukta traNe vyAkhyAnamAM jyAre avadhi vaDe prakAzita kSetrano avadhijJAnI sAthe saMbaMdha hoya tyAre te atyaMtarAvadhi kahevAya. kemake te sarva dizAmAM prakAzita phoTanA madhyabhAgamAM rahelo che. A bheda bAhya avadhimAM na levo, kemake atyaMtarAvadhimAM aMtabhava thAya che. paraMtu jyAre avadhijJAnathI prakAzita kSetra vacce guTita hovAthI avadhijJAnI sAthe teno saMbaMdha na hoya, tyAre bAhya avadhi kahevAya che. A bheda ahIM grahaNa karavo. pachI dezAvadhi, pratipakSe sarvAvadhi kahevAno che. dezAvadhi ane savavidhinuM svarUpa - avadhi traNa bhede che - sarvajaghanya, madhyama, sarvotkRSTa. sarva jaghanya avadhi te dravyathI taijasa ane bhASA vargaNA vacce rahelA aMtagata dravyone, phoratI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga kSetrane, kALatI E:\Mal Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33/-I-/pa39,580 145 (13) AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga atIta ane anAgata kALane jANe che. ahIM avadhi, kSetra ane kALane svarUpathI sAkSAta na jANe. kemake te amUrta che ane avadhino viSaya rUpI dravyo che. kSetra ane kALanuM jJAna upacArathI jANavuM. * * * dareka dravyanA jaghanyapade paNa rUpa, rasa, gaMdha, sparzarUpa cAra paryAyone jANe che. * * * dravyo anaMta che. AthI upara pradezanI-samayanI ane paryAyinI vRddhi vaDe vadhatuM avadhijJAna madhyama samajavuM. te tyAM sudhI jANavuM ke cAvat sarvotkRSTa paramAvadhi na thAya. sarvotkRSTa paramAvadhi dravyathI sarva rUpI dravyone jANe, kSetrathI lokamAM lokapramANa khaMDone jANe, kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI rUpa atItaanAgata kALane jANe, bhAvathI anaMta paryAyone jANe che. kemake dareka dravyanA saMkhyAtA ke asaMkhyAtA paryAyone jANe che. * x * ahIM sarvajaghanya ane madhyama avadhine dezAvadhi kahevAya ane sarvotkRSTa avadhine paramAvadhi ke savavadhi kahevAya che. tathA avadhinI hAni-vRddhi kahevAnI che. temAM talAvidha sAmagrInA abhAvathI pUrvAvasthAthI hAnine prApta thatuM te hIyamAna avadhi. * x * jema jema adhikAdhika IMdhana nAMkhavA vaDe agninI jvAlAno samUha vadhato jAya, temaja pUrvAvasthAthI yathAyogyapaNe vizuddha-vizuddhatara adhyavasAya thavAthI vadhatuM jAya te vardhamAna avadhi kahevAya che. pratipAtI ane apatipAtI. 'tra' zabda anukta arthano samuccaya karanAra hovAthI anugAmika ane nAnugAmika avadhi paNa kahevA yogya che. temAM paDavAnA svabhAvavALuM hovAthI-pratipAtI, je avadhi utpaNa thaI kSAyopazamane yogya keTaloka kALa rahI pradIpanI mAphaka sarvathA nAza pAme te pratipAtI. hIyamAna ane pratipAtImAM zo bheda ? pUrvAvasthAthI nIce nIce hAni pAmatuM te hIyamAna ane eka kALe nirmaLa nAza pAme te pratipAtI. je paDe nahIM te pratipAtI, je kevaLajJAna ke maraNa sudhI nAza na pAme te patipAtI. gamatA karanArane sarvathA anusare te AnugAmika athavA anugama e jenuM prayojana che, te AnugAmika. je locananI mAphaka janArane anusare te AnugAmika avadhi kahevAya. je AnugAmika nathI te anAnugAmika sAMkaLathI bAMdhela dIvA mAphaka gamana karanAra puruSane anusaratuM nathI. - ema dvAra gAthA kahI. have uddezanA krame nirdeza thAya che. pahelAM avadhinA bhedo kahe che - X * (1) bhavapratyayika . jemAM karmane vazavartI prANIo utpanna thAya te bhava-nAkAdino janma. bhava e ja kAraNa jevuM che, te bhavapratyaya. ahIM pratyaya zabda kAraNa arthamAM che. * x " (2) avadhijJAnAvaraNIya karmanA udayAvalikAmAM rahelA aMzanA vedavA vaDe nAza thavo te Aya ane anudaya avasthAmAM rahela karmanA vipAkodayane rokave te upazama. kSaya ane upazama vaDe thayelo te "kSAyopathamika' nAme bIjo bheda jANavo. [2210] (PROO ook-40B Saheib\Adhayan-401B E:\Maharaj 146 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 je avadhi jeone hoya che teone batAve che - be prakAranA jIvone bhavapratyaya avadhi hoya - devo ane nAskone. devo bhavanapatyAdi cAra bhede che. nArako * ratnaprabhAdi sAta bheda che. 'tra' zabdathI bIjA bhedo viSaya ane saMsthAnamAM kaheze. (prapta) avadhijJAna kSAyopathamika bhAvamAM che ane nArakAdi bhava audayika bhAvamAM varte che, to devAdine bhavapratyaya avadhijJAna kema kahevAya ? ahIM doSa nathI, kemake bhavapratyaya avadhijJAna paNa paramArthathI kSAyopathamika ja che. paNa te kSayopazama deva ane nAkonA bhavamAM avazya hoya che, tethI "bhavapratyaya' ema kahyuM, ahIM naMdIsUtranI cUrNinI sAkSI paNa ApI che. bene kSAyopathamika avadhi hoya che - manuSyo ane paMrondriya tiryacate. 'tra' zabda aneka bhedono sUcaka che. A baMnene avadhijJAna hoya ja tema nathI. tethI kSAyopathamikapaNuM sAmAnya hovA chatAM paNa bhavapatyayathI bhinna che. bAkI badhAM kSAyopathamika ja che. ema avadhijJAnano bheda kahyo. have teno viSaya - * sUtra-pa81 - bhagavana! nairayiko keTalA kSetrane avadhijJAnathI jANe ane jue ? gautama jaghanyathI ardha gAuM, utkRSTa cAra gAu ogane jANe ane jue. bhagavad ! ratanapabhA pRetInA nairasika avadhijJAna vaDe keTalAM mane jaNe ane jue ? jaghanya sADA traNa gAu ane utkRSTa cAra gAu kSetrane jANe ane juo. zarkarApabhAnA nairAyiko jaghanya traNa, utkRSTa sADA traNa gAu avadhijJAnathI jANe-jue. vAlukApabhA nairayiko jaghanya aDhI, ukRSTa traNa gAuM. paMkaNabhA nairayika janya be, utkRSTa aDhI gAuM, dhumAbhA nairayika jaghanya doDha, utkRSTa be gAuM. tama:pA pRnI nairayiko jaghanya gAu, utkRSTa doDha gAuM. adhaHsaptamI nairayika jaghanya AI gAuM, utkRSTa eka gAu avadhijJAna vaDe jANe ane jue. asurakumAro avadhijJAnathI keTaluM kSetra jANe ane jue ? jaghanya-25 yojana, utkRSTa asaMkhyAtA dvIpa samudro. nAgakumAro jaghanya 5-jojana, utkRSTa saMkhyAtA dvIpa-samudrone avadhijJAnathI jANe ane jue. e pramANe svanitakumAro sudhI jANavuM. - paMcendriya tiyaca keTaluM stra avadhijJAnathI jANe ane jue ? jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa asaMkhyAtA dvIpa-samudro jaNe-juo. manuSyo viNe pRcchA - jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa alokamAM loka pramANamaka asaMkhyAtA khaMDone avadhi vaDe jANe-jue. to nAgakumAra 91eidi. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33/-I-581 143 148 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 S jyotiko avadhi vaDe keTaluM kSetra jue - jANe ? jANI ane utkRSTa baMne saMkhyAtA dvIpasamudro. saudharma devonI pRcchA-jaghanya aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTa yAvata ratanapabhAnI carama bhAgane tIrNa asaMkhyAta dvIpa samudra paryanta ane udad pota-potAnA vimAno sudhI avadhi vaDe kANa-jue. ema IzAna devo paNa kahevA. sanatakumAra paNa temaja che. paraMtu nIce bIjI zarkarApabhA pRedI nIcenA caramabhAga sudhI jANe-jue mahendra devo emaja jANavA. - brahAloka ane lAMtaka deva trIjI vAlukApabhAnI nIcenA cama bhAgane jaNe-jue. mahAzuka ane sahayAra deze paMkAbhAnA adha caramatane jaNe-juo. AnatAdi cAra devo pAMcamI nakanA Adho caramAMtane zaB-jue. Agho ane madhyama zaiveyaka devo chaThThI pRthvInA Adho caramAMtane, upalI gaiveyakanA devo jaghanya gulano asaMkhyAta bhAga ane utkRSTa sAtamI narakanA Adho caramAMta sudhI, tIkhuM asaMkhyAtA dvIpasamudrasudhI vara-va vimAno sudhI, anuttarapapAtika devo saMpUrNa lokanADIne avadhivaDe jANe ane jue. * vivecana-581 - sUtra sugama che, paNa sAtamI narakamAM jaghanyathI avadhijJAna aDadho gAu che. ratnaprabhAmAM utkRSTa avadhijJAna cAra gAu che. pratyeka narakamAM nairayikonA avadhijJAnanA viSayano vicAra sUtramAM kare che. te sugama che. utkRSTa padanA viSayano saMgraha karanArI be gAyA che. ratnaprabhAdimAM jaghanya avadhi jJAna anukrame sADA traNa gAu ItyAdi sUgArca mujaba jANavuM. utkRSTa paNa cAra gAu ItyAdi sUramAM kahyuM. bhavanapati ane vyaMtarone avadhino jaghanya je pacIza yojana pramANa viSaya che, te daza hajAra varSanI jaghanya sthitine AzrIne jANavo, bAkInAnI apekSAe na samajavo. * * * manuSyamAM utkRSTa je alokamAM loka pramANa asaMkhyAtA khaMDone jANe che te paramAvadhi apekSAe samajavuM. A to sAmarthya mAkanuM varNana che. jo eTalA kSetramAM tene jovA lAyaka viSaya hoya to jue. paraMtu che nahIM. kemake alokamAM rUpI dravyo asaMbhava che ane avadhino viSaya rUpI dravya che. jyAM sudhI saMpUrNa lokane jue tyAM sudhI ahIM kaMdhone ja jue, jyAre avadhi lokamAM paNa prasare tyAre jema jema vadhe, tema tema lokamAM sUkSma sUkSamatara skaMdhone jue che, chevaTe paramANune jue che. - x-x- paramAvadhi vaDe yukta avazya aMtamuhUrtamAM kevaLajJAnarUpa lakSmIne prApta kare che. prina] vaimAniko jaghanyathI je aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mane kahyuM, temAM bIjA zaMkA kare che - aMgulanA asaMkhyAtamo bhAga phatra viSayaka avadhijJAna sauthI jaghanya che, sauthI jaghanya avadhijJAna tiryaMca ane manuSyomAM ja hoya, bIjAne hotuM nathI. to - x - kema ahIM vaimAnikone sarva jaghanya avadhi kahyuM? saudharmAdi devone parabhavavI Avela avadhijJAna utpattikALe saMbhave che, te kadAcita sarvajaghanya ook-40B (PROOF-1) hayan-40\B paNa hoya. utpanna thayA pachI to te bhavamAM utpanna avadhi hoya, mATe kaMIpaNa doSa nathI. A vAta jinabhadra gaNi kSamA zramaNe paNa kahI che. potAnA vimAna sudhI eTale potAnA vimAnanA zikhara ane svAdi paryanta hoya che. have saMsthAna dvAra kahe che - * sUtra-pa82,583 - pi8 nairayikone avadhijJani ke saMsthAnavALuM hoya ? gautama ! bApAnA AkAra jevuM. asurakumAre vize pRcchA-AlA jevA AkAre. ema nitakumAro sudhI jANavuM. paMcendriya tiyo vize prazna - aneka prakAranA AkAravALuM. ema manuSyonuM paNa jaNavuM. vyataro vize pRcchA - DholanA AkAre. jyotiko vize pRcchA-teno AkAra jhAlara jevo che. saudharma devanI pRcchA - ubhA rahelA mRdaMga jevA AkAre che. Ama acuta devo sudhI jANavuM. raiveyaka devo vize pRcchA - teno AkAra yupanI caMgerI jevo che. anuttarapapAtika saMbaMdhe pRcchA * tenA avadhijJAnano AkAra jaqnAlikA jevo che. [58] bhagavanA nairayiko avadhijJAnanA madhyavartI hoya che ke bahAra hoya ? madhyavartI hoya, bahAra na hoya. e pramANe nitakumAro sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMconI pRcchA - teo madhyavartI na hoya, bahAra hoya. manuSyonI pRcchA - mayavartI paNa hoya, bahAra paNa hoya, vyaMtara-jyotika-vaimAniko nairayikavatu jANavA. bhagavana ! nairamikone devadhi hoya ke sAvidhi ? gautama ! dezAvadhi hoya, savavidhi na hoya. ema nitakumAro sudhI jANatuM. paMcendriya tiryaMcono prazna - dezAvadhi hoya, sAvidhi na hoya. manuSyo vize prazana * temane dezAvadhi ane sAvidhi baMne hoya che. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikone nairayikova4 jANavA. nairasikone avadhijJAna AnugAmika, anAnugArmika, vardhamAna, hIyamAna, pratipAtI, ApatipAtI, avasthita ke anavasthita hoya ? gautama ! AnugAmika, ApatipAtI, avasthita hoya che, paraMtu anAnugAmika, vardhamAna, hIyamAna, pratIpAtI, anavasthita hotuM nathI. e pramANe svanitakumAra sudhI jaNavuM. paMcendriya ticihanI pRcchA-AnugAmika paNa hoya yAvat anavasthita paNa hoya. ema manuSyone paNa kahevuM. vyaMtara-jyotika-vaimAnikane nairapikavat kahevuM. * vivecana-582,583 - nairayikonuM avadhijJAna kevA AkAranuM che ? kApokASThano samudAya vizeSa. te lAMbo ane trikoNa hoya che tevo AkAra nAskInA avadhijJAnano hoya. bhavanapatinuM avadhi pyAlA AkAre che. te lATa dezamAM dhAnya bharavAnuM pAtra vizeSa che. upara nIce lAMbo hoya che. paMce tiryaMca ane manuSyane aneka AkAre che. * x * x * x - E:\Mahar Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33/-I-/582,583 149 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 vyaMtarone payaha AkAre avadhi che, paTaNa-Dhola, te baMne bAju vistIrNa, kaMIka lAMbo, upara-nIce samAna pramANavALo che. jyotikonuM jhAlara jevuM che. jhAlara-cAmaDAthI maDhela, vistIrma, valayAkRti, vAdha vizeSa. bAre devalokamAM mRdaMganA AkAre che. * x - raiveyakanuM avadhi puSponI zikhA sahita caMgerI jevuM che. anuttaraupapAtika devone yavanAlikA AkAre che. A saMpUrNa kathana bhANakAre paNa karyuM che. saMsthAnonA pratipAdana karavA vaDe jaNAve che ke - bhavanapati ane vyaMtarone upara adhika avadhijJAna hoya. vaimAnikone nIce ane jyotika-nAkone tIrNa vadhAre avadhijJAna hoya che. tathA manuSyo ane tiryaMcone vicitra avadhijJAna hoya. - X - 4 - nAka, bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAniko tevA prakAranA bhavasvabhAvathI avadhinA madhyavartI hoya che, bahAra hotA nathI. athati cotaka prakAzavALA.. svasaMbaMdhI avadhivALA hoya, paNa paddhakavALA ke vichinnAvadhivALA na hoya paMce tiryayo tayAvidha bhava svabhAvathI avadhinA madhyavartI na hoya, paNa bahAra hoya arthAt teo paddhakAdirUpa avadhivALA hoya che. dezAvadhi, sarvAvadhi vicAramAM manuSya sivAya badhAM dezAvadhivALA ane manuSyo dezAvadhi-savavadhivALA paNa hoya, kemake manuSyone paramAvadhino saMbhava che. AnugAmikAdi vicAramAM nAka, bhavanapatyAdi cAre devo, AnugAmika, patipAtI, avasthita avadhivALA che. paraMtu tevA bhavasvabhAvathI anAnugAmikAdiyukta nathI. paraMtu paMcendriya tiryaMca ane manuSyo AThe prakAre avadhiyukta hoya che. E:\Maharaj Saheib Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (75) che pada-34-"pravicAraNA' 8 - X - X - X - X - X - che e pramANe 33-muM pada kahyuM, have 34muM pada AraMbhe che. teno saMbaMdha A pramANe * pUrva padamAM jJAnapariNAma vizeSa avadhijJAna vize kahyuM. ahIM pariNAma sAmyatAthI vedapariNAmavizeSa pravIcAra kahevAya che. temAM sarva vaktavyatA saMgrAhaka A be gAthA che - * sUtra-pa84 thI pa86 : [584,585) anaMtamatAhAra, AhAra vize AbhogAdi, pudagalone jANatA nathI, adhyavasAyakathana, samyakatva prApti pachI kAya-nA-rUpa-zabda-mana saMbaMdhI paricaraNA, alAbhagva.. || [58] nairayiko anaMtarAhAka hoya ? pachI nirvatanA, pachI padiAna, pachI pariNAmapaNuM, pachI pazciAraNA, pachI vikuvA hoya? hA, gautama / nairayiko anaMtarAhAraka ItyAdi hoya. bhagatanA asukumAro anaMtarAhAka, pachI nirvatanA, pachI jayadiAna, pachI pariNAmapaNa pachI vikuvaNA, pachI paricAraNA hoya ? hA, sukumArone anaMtarAhA ItyAdi temaja hoya. ema svanitakumAra sudhI kahevuM. bhagavAna ! prakAyiko anaMtamahAka, pachI nirvatanA, pachI payadina, pachI pariNAmapaNuM, pachI ricAramAM, pachI vikuNA hoya? pazciAraNA sudhI tema hoya, vikavaNA na hoya. e pramANe caurindriyo sudhI kahevuM. paraMtu vAyukAyika, paMcendriyatiyaca, manuSyone nairapikavatu hoya. vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikane asurakumAravatu jANavA. * vivecana-584 thI 586 : anaMtara AhAraka-utpatti samaye turaMta ja samayanA paNa aMtara vinA AhAra karanAra nairacikAdi kahevA yogya che. pachI AhAranuM Abhoga-anAbhogapaNuM kahevuM. jemake nairayika Abhoga nivartita che ke anAbhoganivartita ? ItyAdi. pachI naiyiko AhArapaNe gRhIta pudgalone jANatA nathI ItyAdi covIza daMDaka krame kahevuM. pachI nairayika AdinA kramathI adhyavasAno kahevA. pachI samyakatvano bodha nairayikAdi covIza daMDakanA kramathI vicAravo. pachI paricAraNA vaktavyatA kahevI. konA viSayamAM ? kAya, sparza, rUpa, zabda, manamAM. pachI kAya pravicAra AdinuM alAbadutva kahevuM. uddeza mujaba nirdeza karatAM - pahelAM anaMtarAgata AhAra kathana kahe che - nairayiko parama kalyANayogI, parama sukha yogI. utpatti phonanI prApti samaye ja AhAra karanAra, hoya ? pachI anukrame temanA zarIranI utpatti thAya? tyArapachIthI yathAyogyapaNe aMga ane pratyaMgo vaDa lomAhAra Adi dvArA cotaraphathI pudgala grahaNa thAya che ? pachI pudgalono IndriyAdi rUpe pariNAma thAya che ? pachI yathAyogya zabdAdi viSayono muni dIparatnasAgare karela pada-34no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34/-/-/584 thI 586 151 --1) upabhoga thAya che ? pachI vaikriyalabdhi vaDe aneka prakAre - aneka rUpavALA vaikriya zarIra thAya che ? ema prazna karyo. bhagavat kahe che - hA, gautama! e pramANe che. ema nairiyakonI anaMtarAhArAdinI vaktavyatA mujaba asurakumArAdi daze bhavanapati kahevA. vizeSa e ke - asurakumArAdine pahelA vidurvaNA ane pachI pravicAra hoya. kemake teo pahelAM ISTa vaikriyarUpa kare che, pachI zabdAdi viSayono upabhoga kare che, e niyama che. bAkInA jIvo zabdAdi viSayanA upabhoganI prApti thatAM harSanA vaMzathI atyaMta viziSTa zabdAdinA upabhoganI IcchAthI ke anya kAraNe vikadNA kare che.. pRthvIkAyanA viSayamAM praznasUtra temaja kahevu. uttara sUtra paricAraNA sudhI kahevuM. kemake temane paNa parzanA upabhogano saMbhava che. paNa temane vikavaNA na kahevI. kemake temane vaikriyalabdhi asaMbhava che. pRthvI mAphaka vAyukAya sivAyanA kAyathI caurindriya sudhI jANavA. kemake te badhAMne paNa vaikriyalabdhi nathI. vAyukAyamAM vizeSatA kahevA vAyukAya sahita paMce tiryaMca ane manuSyonuM atidezapaNuM batAve che, nairayikonI mAphaka vAyukAyikAdi kahevA. temane vaikriya labdhino saMbhava hovAthI vidurvaNA paNa kahevI. paNa te vikuvaNA viSayabhoga pachI hoya che. vyaMtarAdi devo sukumArasva jANavA, tethI temane paNa pUrve vidurvaNA ane pachI pravicAramA kahevI. kemake badhAM devono tevo svabhAva che. have AhAra vize Abhoga vicAravA kahe che - * sUtra-583 - bhagavAna ! nairayikono AhAra zuM Abhoga nivartita che ke anAbhoga nivartita ? gautama! te baMne prakAre hoya. e pramANe asukumArathI vaimAnika sudhI jANavuM. paraMtu ekendriyono AhAra Abhoga nivartita nathI, paNa anAbhoga, nivartita hoya che. bhagavAna ! bairayiko je yugalo AhArapaNe grahaNa kare te zuM jANe - jue ane teno AhAra kare ke na jAme, na dekhe ane AhAra kare che ? gautama ! teo na jANe * na dekhe ane AhAra kare che te pramANe teIndriyo sudhI jANavuM. caurindriyo saMbaMdhe pRcchA - keTalAMka jaNe nahIM - jue che ane AhAra kare che. keTalAMka jANe nahIM - jue nahIM ane AhAra kare che. paMcendriya tiryo ? temAM (1) keTalAMka jANe-jo-ane AhAra kare. (2) keTalAMka jANe-jue nahIM ane AhAra kare. (3) keTalAMka na jANe - jue ane AhAra kare. (4) keTalAMka na jANe - na jue ane AhAra kare che. pramANe manuSyo kahevA. baMtara ane jyotiSa nairamikovatu jANavA. vaimAnika vize prathana - (1) keTalAMka jANe-jue ane AhAra kare. (2) keTalAMka na jANe - na jue ane AhAra kare. ema kema kaho cho ? gautama ! vaimAnika be bhede che - mAyI mizrAdeSTi utpanna, amArI samyagdaSTi utpanna ema je rIte pahelAM Indriya (PROO hayan-40\Book-40B 152 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 uddezAmAM kahyuM tema kahevuM - 4 - bhAvanA rasikone keTaluM adhyavasAyo che ? gautama asaMkhyAtA. te prazasta che ke Apaza? te baMne che. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! nairayiko samyakAdhigAmI , mityAtva adhigAmI ke mizra adhigAmI ? gautama te traNenA adhigAmI hoya. ema vaimAniko sudhI jANavuM. paraMtu ekendriyo ane vikasendriyo samyakttAdhigamI nathI. mizrAdhigamI nathI, mithyAtvAdhigamI che. * vivecana-587 : nairayikone Abhoga nivartita AhAra hoya ? ItyAdi. manovyApAra pUrvaka AhAra grahaNa kare tyAre Abhoga nivartita. te sivAya anAbhoga nivartita AhAra hoya. te lomAhAra jANavo. e pramANe bAkInA jIvono AhAra kahevo. paNa ekendriyo ati alA ane aspaSTa manodravyanI labdhi hovAthI spaSTa manovyApAra hoto nathI. tethI temane haMmezAM anAbhoganivartita ja AhAra che. have AhArapaNe grahaNa karAtA pudgalonA jJAna-darzanano vicAra kare che - je pudgalone nairayiko AhArapaNe le, tene jANe - jue ke na jANe - na jue ? teo avadhijJAna vaDe na jANe, kemake te lomAkAra rUpe ati sUkSma hovAthI nAkonA avadhijJAnano viSaya na thAya. tema jue paNa nahIM kemake te cakSuIndriyano viSaya nathI. beIndriyo paNa na jANe, kemake teo mithyAjJAnI che. beIndriyone mati ajJAna che, te paNa aspaSTa che, tethI prakSepAhArUM sabhya na jANe, temaja cakSuIndriyo na hovAthI jue paNa nahIM. e rIte teIndriyo paNa jJAnadarzana sahita jANavA. caurindriyo keTalAMka nA jANe kemake mithyAjJAnI che. temane beIndriya samAna kahevA. paNa cakSuIndriya vaDe jue che, kemake caIndriya hoya che. kemake mAkhI Adi goLa vagerene jue che ane AhAra kare che bIjA keTalAMka mithyAjJAnI caurindriyo jANatA nathI. aMdhakArAdine kAraNe anupayoganA saMbhavavI na jue. paMcendriyatiryaMco saMbaMdhe lomAhAra ane propAhArane AzrIne caubhaMgI jANavI. temAM prakSepAhAra apekSAe A pramANe che - (1) samyagrajJAnI paMcendriya tiryaco prakSepAhArane jANe che, cakSuIndriyathI jue che ane AhAra kare che. (2) keTalAMka jANe paNa aMdhakAradithI anupayoga thatAM jue nahIM. (3) mithyAjJAnI hoya te jANe nahIM paNa cakSuIndriyathI jue. (4) keTalAMka mithyAjJAnathI jANe nahIM. aMdhakAradithI jue nahIM. lomAhAra apekSAo Ama kahevuM - (1) viziSTa avadhijJAna abhAve lomAhArane na jANe paNa IndriyanA ati vizuddha sAmarthyathI jue ane AhAra kare. (2) pUrvavat na jANe, sAmarthya abhAve na jue. (3) keTalAMka jANe nahIM paNa Indriya sAmarthyathI jue che. (4) keTalAMka mithyAjJAnane kAraNe na jANe, Indriya sAmarthya abhAve na jue. baMtara ane jyotiko tairayikavata jANavA. kemake nairayikonA avadhijJAnanI E:\Maharaj Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34/-:/587 153 154 prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda mAphaka A baMnene paNa manobhakSI hovA chatAM AhAranA pudgalo viSaya nathI. vaimAnikanuM juduM sUtra kahyuM. vaimAniko je pudgalone AhArapaNe grahaNa kare te zuM jANe - jue ane AhAra kare ke na jANe, na jue ane AhAra kare. gautama ! vaimAniko be bhede - mAyI mithyAdeSTi upapannaka, amArI samyak dRSTi upapaHka. pUrvabhave mAyA karela. sthULa mAyAthI baMdhAyela malina karma udayamAM Ave che. tyAre bhavapratyayika avadhijJAna paNa samIcIna na hoya. teo samyagRSTi na samajavA. ja viparIta di jinapraNita vastutatvano bodha. evA mAyI mithyArdaSTi utpanna thayela. teo uparanA veyaka bikanA aMta sudhI hoya. kemake temane yathAyogyapaNe mithyASTiva ane mAyIpaNuM avazya hoya. tenAthI viparIta amArI samyagRSTi che. teo anuttara vimAnavAsI hoya che. kemake teone avazya samyagadaiSTipaNuM ane pUrvabhavanA ati aA krodhAdi tathA upazAMta kaSAyapaNuM hoya che. * * * * * * * mAyI mithyAdeSTi utpanna thayelA na jANe - na jue ane AhAra kare. je amArI samyagdaSTi upapannaka devo che, te be bhede - anaMtarotpanna ane paraMparAtpanna. anaMtarotpanna na jANe, na juyo AhAra kare ItyAdi * x * x * cAvat je upayoga sahita che, te jANe - jue ane AhAra kare che. upalI trikanA uparanA raiveyaka sudhInA devo mana vaDe saMkalA mAtrathI bhakSaNa yogya AhAra pariNAmI pudgalone avadhijJAna vaDe na jANe, kemake te pudgalo temanA avadhijJAnano viSaya nathI ane cakSa vaDe jotAM nathI, kemake cakSanuM tevuM sAmarthya nathI. je amArI samyagdaSTi upajJaka - anuttaravAsI devo che, te be bhede - anaMtarotpanna, paparotpanna. jene utpanna thaye eka samayanuM aMtara paDela nathI te anaMtarotpanna ane jene utpanna thayAne dvitIyAdi samayo thayA che teo paraMparAtpanna kahevAya. temAM pahelAM na jANe - na jue kemake pahelA samaye avadhijJAnopayoga ane cAIndriya nathI. * x * paraMparopajJamAM apayaptiA paNa na jANe - na jue. ItyAdi badhuM pUrvenA padomAM kahevAyA mujaba ahIM jANavuM. * * * * * * * (prana) upayoga sahita hoya to paNa manobhakSya AhAranA pudgalo kema jANe ? AvazyakamAM prathama pIThikAmAM kahyuM che ke - kAmaNa zarIranA dravyone joto ogathI lokanA asaMkhyAta bhAgone jue, kALathI kaMIka nyUna palyopama sudhI juo. anuttara devo to saMpUrNa lokanADIne jue che. tethI manobhaThya AhAra pariNAma yogya pugalone paNa jANe che - x - 4 - adhyavasAyanA vicAramAM pratyeka naiyikAdine asaMkhyAtA adhyavasAyo hoya che. kemake pratisamaya ghaNuM karI bhinna bhinna adhyavasAya hoya che. have samyakatvAdi prAptino vicAra kahe che - samyakatvanI prAptivALA ItyAdi tairayiko hoya te praznauttara gama che. kemake traNenI prAptino yathAyogya saMbhava che. ema vaimAnika sudhI kahevuM. paNa keTalAMka ekendriyo, vikalendriyane sAsvAdana samyakatva paNa hoya, paraMtu (PROOF-1) Saheib\Adhayan-40\Book-40B teo mithyAtvane sanmukha hovAthI samyakatva chatAM tenI sUgakAre vivakSA karI nathI. have paricAraNAno vicAra karavA sUtrakAra kahe che - * sUtra-pa88 thI 593 - [58] bhagavana / devo zuM devI sahita saparicAra che, ke devI sahita apaciAra che, ke devI rahita paricAra sahita che, ke devI ane paricAra rahita che ? gautama! keTalAMka devo-sadevIsaparicArI che, keTalAMka adevIka-sapaciArI che, keTalAMka devo devIka-aparicArI che, paraMtu devo sadevIka-aparicArI nA hoya. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? gautama ! bhavanapatithI IzAna ka5 sudhI devo sadevIka-saparicarI hoya. sanatakumArathI azruta kalpa sudhI devo adevIkasaparivArI hoya. jhaveyaka ane anuttaravAsI devo adevIka-aparicArI che. paraMtu koI devo-devI sahita ane paricAra rahita na hoya. mATe gautama ! tema kahyuM. [589] bhagavana / paricAraNA keTalA bhede che ? pAMca bhede - kAyaparicAraNA, sparza-pa-zabda-manapavicAraNA. bhagavan! pAMca pravicAraNA kema kahI ? gautama ! bhavanapatithI IzAnakalpa sudhInA devo kAyapavicArI che. bIjI-cothA ko sparza pravicArI, pAMcama-chaThThA no rUma pavicArI, sAtamA-AThamAM kahyuM zabda praviArI, natAdi cAra ka mana pavicArI hoya che. naiveyaka ane anuttaramAM devo apaniyArI hoya, mATe tema kahyuM. temAM je kAya pravicArI che, teone IcchA-mana thAya ke - "ame asara sAthe kAya pavicAra karIe" te devo ema saMkalpa kare eTale jadI apsarAo udAra zRMgAra yukta manojJa, manohara, manorama uttara kriya rUpa karI devo pAse Ave che. pachI te devo te aprArA sAthe kAyapavicAra kare che. [59] jema zIta yugala zItayonika pANIne pAmI ati zItapaNe pariNata thaIne rahe, uNapugalo uNayonika prANIne pAmI ati uSa pariNad thaIne rahe che, tema te deve vaDe te apsarA sAthe kAyaparicAra kare tyAre IcchAmanA jaldI zAMta thAya. [51] bhagavan! te devone zuka yugalo che? hA, che. te pugalo asarAne kevA rUpe vAraMvAra pariName che ? zrotra-cakSa-dhANa-rasanA-sparzana IndriyapaNe, ISTa-kAMta-manojJa-manAmapaNe, subhaga-saubhAgya-rUpa-bhyauvana-lAvaNyapaNe pugalo vAraMvAra teone pariName che. [52] temAM je sparza paricAska devo che, temanA manamAM IcchA upaje, e pramANe kAyaparicAravatuM badhuM ja te pramANe kahevuM. temAM je rUpa paristhAka IcchA kare, tyAre te deva ema manamAM karatAM pUrvavata rAvata uttara vaikriyarUpa vipharve vikuvane jyAM te deva che tyAM jAya, jaIne te devanI kaMIka samIpe rahI, tevA E:\Mahar Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34/-|-/588 thI 593 udAra yAvat manorama uttara vaikriyarUpane darzAvatI-darzAvatI ubhI rahe, tyAre te devo te apsarAnI sAthe rUpa paricAraNA kare che. bAkI pUrvavat yAvat vAraMvAra pariName che. temAM je zabda paricAraka devo che, temanA manamAM IcchA thAya ke 155 - ame apsarA sAthe zabda pavicAra karIe, tyAre pUrvavat cAvat vaikriya rUpa vikurtIne devo pAse Ave che. AvIne te devonI kaMIka samIpe rahIne anuttara evA aneka prakAranA zabdo bolatI bolatI ubhI rahe che. tyArabAda te apsarAnI sAthe zabda pravicAra kare che. bAkI badhuM pUrvavat savat vAraMvAra pariName che. temAM je mana pravicAraka devo che, teo manamAM IcchA kare ke 'ame apsarA sAthe mana vaDe pavicAra karavA IcchIe chIe' tyAre te asarAo jaldI tyAM AvI anuttara aneka prakAre saMkalpo karatI ubhI rahe che. tyArapachI devo te apsarAnI sAthe mana vaDe viSaya sevana kare che, bAkI badhuM pUrvavat, yAvat vAraMvAra pariName che. [53] bhagavan ! kAvyaparicAraka yAvat manapariyAka ane paciAraka devomAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! sauthI thoDA devo apaciAraka che, mana paciAraka saMkhyAtagaNAM, zabda paciAraka asaMkhyAtagaNAM, rUpapariyAka asaMkhyAtagaNAM, sparza paricAraka asaMkhyAtagaNAM, kApaciAraka asaM che. * vivecana-588 thI 593H sUtra sugama che. paraMtu bhavanapatithI IzAna kalpa sudhInA devo devI sahita che. kemake tyAM devIonI utpatti che. tethI ja teo viSaya sevana karanArA che. kemake devIono devo vaDe yathAyogya parigraha thavAthI IcchA thatAM zarIra vaDe viSaya sevana thAya che. sanatkumAra ane mAhendra, brahmaloka ane lAMtaka, mahAzukra ane sahasrAra tathA AnatAdi cAra kalpamAM devo devI rahita hoya che. kemake tyAM devInI utpatti nathI. teo paricAraNA yukta che. kemake saudharma ane IzAnanI devIo sAthe anukrame sparza-rUpa-zabda-mana vaDe viSaya sevana thAya che. traiveyaka ane anuttaraupapAtika devo devI rahita hoya che ane viSaya sevana rahita hoya che. kemake tyAM atyaMta maMda puruSavedano udaya hovAthI mana vaDe paNa viSayasevana saMbhava nathI, paraMtu koI devo tathAvidha bhavasvabhAvathI devI sahita ane paricAra rahita hotA nathI. ItyAdi - 4 - - x -| zarIra vaDe manuSya strIpuruSa mAphaka maithuna sevana jemane che tevA arthAt bhavanapatithI IzAna kalpa sudhI devo saMkliSTa udayavALA puruSaveda karmanA prabhAvathI manuSya mAphaka maithuna sukhamAM lIna thatAM ane kAyakleza janya sarva aMge sparza sukha pAmI prasanna thAya che. trIjA-cothA kalpanA devo sparza paciAraka - stana, hAtha, sAthaLa ane jaghanAdi zarIra sparzathI maithuna sevanArA hoya che. teo maithuna sevavA Icche che tyAre maithuna sevana IcchAthI nIkaTa rahelI devIonA stanAdi avayavono sparza kare che, teTalA mAtrathI kAyapavicAra vaDe anaMtaguNa sukha ane E:\Maharaj Sahejb\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (78) 156 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 vedanI upazAMti thAya che. pAMcamA-chA kalpanA devo rUpa paricAska - rUpanA jovA vaDe maithuna sevI che. teo devAMganAonuM kAmanI rAjadhAnI jevuM dIvya ane unmAdaka rUpa joIne kAyapravicArathI anaMtaguNa maithuna sukha anubhave che. teTalA mAtrathI temano veda upazAMta thAyache. sAtamAM-AThamAM ko devo zabda paricAska - zabdanA zravaNa mAtrathI maithuna sevI hoya che. teo ISTa devInA gIta, hAsya, savikAra bhASaNa, nRpurAdinA dhvaninA zravaNa mAtrathI kAyapravicArathI anaMtaguNa sukhano upabhoga kare che. teTalA mAtrathI teno veda zAMta thAya che. AnatAdi cAre kalpamAM devo manapavicAra vaDe vRddhi pAmelA paraspara aneka prakAranA manosaMkalpathI maithunasevI hoya che. teo paraspara mananA saMkalpa mAtrathI kAya pravicArathI anaMtaguNa sukhane pAme che. teTalA mAtrathI teo tRpta thAya che. traiveyaka ane anuttara devo paricAka che. kemake teo alpa mohodayathI prazama sukhamAM lIna thayelA che. [prazna] jo ema che, to teo brahmacArI kema na kahevAya ? cAstrinA pariNAmanA abhAvathI. - 4 - kAya paciAska devono kAyapavicAra kahe che - kAya pravicArI devone kAya vaDe maithuna sevavAnI IcchAyukta mana thAya che. kevI rIte ? "ame apsarA sAthe kAya pravicAra karavA IcchIe chIe' te pachI te devo tema vicAre eTale jaldI ja aArA potapotAne upabhogya devono abhiprAya jANI viSaya sevana abhilASAthI uttara vaikriya rUpo kare che. te rUpo udAra, paNa hIna avayavavALA nahIM, AbhUSaNAdithI vibhUSita, te rUpo kadAca koIne amanojJa hoya, tethI kahe che - sva upabhogya devanA manogata bhAvane game tevAM, manojJa rUpo lezathI paNa saMbhave, tethI kahe che - manohara - sva upabhogya devanA manuM haraNa kare tevA, vaLI sva upabhogya devonA manane ramADe tevA manorama, prati samaya uttarottara anurAga sahita kare tevAM. evo rUpo karIne devo pAse pragaTa thAya che. pachI jema manuSya-mAnuSI sAthe maithuna seve tema devo apsarA sAthe sarva aMganA kAyakaleza pUrvaka maithuna sevana kare che, kemake e pramANe ja temane veda upazAMti thAya che. = dRSTAMta kahe che - te vivakSita zItayonika prANIne AzrIne zItapudgalo atizaya zItapaNe pariName che. arthAt zIta pudgalo zItayonika prANIne vizeSa sukhane mATe thAya che ane uSNa pudgalo uSNayonika prANIne - x - vizeSathI sukhane marATe thAya che. e pramANe te devoe te apsarA sAthe kAyapavicAra karatAM, viSayecchA pradhAna mana jaldI ja atitRpti thavAthI zAMta thAya che. arthAt zIta ke uSNa pudgala te-te yonika prANIno sparza thatAM vizeSa zIta ke uSTapaNuM pAmI tenA sukhane mATe thAya che. tema devInA zarIra pudgalo devanA zarIrane pAmIne ane devanA zarIranA pudgalo devInA zarIrane pAmIne paraspara eka guNapaNe pariNamatA ekabIjAnA sukhane Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34/-I-588 thI 593 153 (19) mATe thAya che. tenAthI tRpti thatAM IchA nivRta thAya. ahIM manuSya strIne manuSyapuruSanA upabhogamAM zukanA pudgalono saMyoga thavAthI sukha thAya che, to devIno upabhogya devanA zuka pudgalonA saMyogathI sukha thAya ke bIjI rIte sukha thAya? evA saMdehathI zuka pudgalonA astitva saMbaMdhe prazna kare che - te devone zuka pudgalo hoya che ? - x - hA, hoya che. paraMtu vaikriya zarIra aMtargatu pudgalo che, mATe garbhAdhAnanuM kAraNa thatAM nathI. te zuka pudgalo devIne kevA svarUpe zuka pudgalonuM kSaraNa thAya tyAre pariName che ? zrotra cAva sparzanendriyarUpe pariName. kadAca aniSTa pariNAma pAmatA saMbhave to ? tethI kahe che - ISTapaNe. ITa paNa kyAreka ekAMta hoya tethI kahe che - kAMtapaNe. kAMta paNa koI vastu manane spRhaNIya na hoya. tethI kahe che - manojJapaNe - ati gRhaNIyapaNe. te paNa kadAca prAraMbha kALe saMbhave, mATe kahe che - manonukULapaNe. ItyAdi - 4 - vaLI savajanane priyapame, - x * pariName. tethI kahe che - X * x * saubhAgya mATe rUpa-gauvana ane lAvaNyarUpa guNa svarUpe pariName che. temAM rUpa-sauMdaryavALo AkAra, yauvana-ati taraNAvastA, lAvaNyakAma vikAno hetu utkRSTa pariNAma vizeSa. * x - ema te zuka pudgalo te apsarAne vAraMvAra pariName. ema kAyapavicAra kahyo. have sparza pravicAra kahe che - te paricArakomAM je sparza paciAka devo che, temanuM IcchAmana-sparza parivAranI IcchAvALuM thAya che. badhuM kAyaparicAka mujaba kahevuM. "ame te apsarA sAthe sparza vaDe maithuna sevana IcchIe chIe. evuM te devo vicAre tyAre jaldI te apsarA yAvata rUpo vikarvI deva pAse Ave. pachI te devo apsarA sAthe sparza vaDe maithuna seve che. jemake mukha cuMbana, stana mardana, hAtha vaDe AliMgana, jaghana-uru Adine sparza karavA rUpa sparza pravicAra kahyo. * * * * * eTale maithunachA jaldI zAMta thAya che. *x - te devone zuka pudgalo che ? hA, che. kevA rUpe pariName ? ItyAdi badhuM kAya pravicAravatu kahevuM. paraMtu sparza pravicAramAM zaka pudgalono saMkrama divya prabhAvathI thAya che, ema samajavuM. have rUpa pravicArane vicAratA kahe che - sUtra sugama che. je devalokamAM je vimAnamAM je sthaLe devo che, te ja sthAne apsarA Ave che. AvIne thoDe dUra rahI. pUrve vikulA udAra yAvat vaikriya rUpane batAvatI ubhI rahe che, pachI te devo te apsarA sAthe paraspara vilAsapUrvaka dRSTikSepa, aMga pratyaMgone jovo, pota-potAnA rANane pradarzita karavA yogya cedhya pragaTa karavA vagerarUpa rUpa pravicAra kare che. - X - x - ema rUpa pravicAranI vicAraNA karI. have zabda pravicAraNA - sUtra spaSTa che. vizeSa A - x - sarva prakAre manane AnaMda utpanna karavA vaDe, ananya sadeza, atyaMta kAmoddIpana karanAra, sabhyaasabhya zabdo bolatI ubhI rahe che. temAM je manapavicArI devo che, ItyAdi * x * manamAM pravicArano vicAra kare 158 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 che. jaldI te apsarA saudharma-IzAnakarbhe potAnA vimAnamAM ja rahIne parama saMtoSa upajAvavA vaDe asAghAraNa anekavidha kAma sahita sabhya-asagarUpa manano pracAra karatI ubhI rahe che. kemake devIo sahasAka sudhI ja jAya che. haribhadrasUrijI kahe che - x * te aparigRhItA devI ja jAya che tathA saudharmakalo palyopamAyuka devI saudharmane ja upabhogya che. palyopama karatAM eka samaya adhika yAvat daza palyopama sthitika devI sanakumAra sAthe gamana kare che. samayAdhika daza palyopamacI vIza palyopamasthitika brahmalokanA devone gamana yogya che. samayAdhika vIza palyopamathI bIza palyopama sthitika devI mahAzaka devane gamana yogya che. samayAdhika bIzathI cAlIza palyopama sthitika devI Anata devone avalaMbana bhUta che. tethI AgaLa 50 palyopama sthitika AraNadevane dhyAvya che e pramANe kramathI IzAnanI devI kahevI. paNa temAM anukarma IzAna ded, mAhendradeva, lAMtaka deva, sahasAra devAdita upabhogya kahevI. temAM Ayu sthiti palyopama, paMdara-pacIza-pAmIza Adi palyopama sthitika devIo kahevI. - X - X * zeSa vRtti saraLa che. joI levI. have paraspara alAbahatva kahe che - sauthI thoDAM devo aparicAraka che. kemake te zaiveyaka ane anuttara devo che. - x - tenAthI mana pravicArI saMkhyAlagaNAM che. kemake te AnatAdicAra kalpanA devo che. te pUrva devo karatAM saMkhyAlagaNAM che. * x * tenAthI zabda pravicArI asaMkhyAtagamAM che. kemake teo mahAzuka ane sahamrAra kalAvAsI che. - 1 - tenAthI rU5 pravicArI asaMkhyAtaNamAM che. kemake teo brahmaloka ane lAMtakavAsI che. * x * tenAthI sparza pravicArI asaMkhyAtapaNAM che kemake sanakumAra ane mAhendra kapamAM rahenArA che. - x - tenAthI kAyapavicArI saMkhyAlagaNAM che, kemake bhavanapatithI IzAna paryantanA badhAM devo kAyamavicArI che. (PROOI E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B muni dIparatnasAgare karela pada-34no TIkAsahitano anuvAda pUrNa | Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35/-/-/588 thI 53 1pa9 (08) che pada-35-"vedanA" che - X - X - X - X - che e pramANe 34-muM pada kahyuM, have 35muM AraMbhe che. teno saMbaMdha A che - 34mAM padamAM veda pariNAma vizeSa pravicAra kahyo. A padamAM vedanA kahe che. pahelAM sakala kathana saMgrAhaka A gAyA - * sUtra-594 thI 596 : [594] zIta, dravya, zarIra, sAtA, duHkha, AbhyapagamikI, aupakanikI, nidA ane anidA vedanA jANavI. [pa95] sAtA-AsAtA, sukha-duHkhA ane AduHkhasukhA vedanA badhAM jIvo vede che. vikalaeNndriyo mAnasika, bAkInA baMne vedanA vede. [56] bhagavat ! vedanA keTalA bhede ? gautama! traNa bhede - zIta, uNa ane zItoSNa. nairayiko zuM zIta vedanA vede che, uSNa vedanA veda che ke zItoSaNa vedanA vede che ? zIta ke uSNa vedanA vede paNa zItoSNa vedanA na veda. koI ekaika khUTavInI vedanA kahe che ranapabhA pRthvI nairayiko vize pRcchA - teo uSNa vedanA vade, zIta ke zItoSNa na de. ema vAlukAbhA pRthvI nairayiko sudhI che. paMkAbhA pRthvI nairayiko vize pRcchA - teo zIta ane uSNa vedanA veda, zItoSNa nahIM. uNavedanA vedaka ghaNAM che. zItavedanA vedaka ghaNAM che ane uSNa vedanA vedaka thoDAM che. temAM ane tamatamAmAM zItavedanA vede che, paNa uNa ane zatoNa vedanA vedatA nathI. asukumAro vize pRcchA - teo zIta, uSNa, zItoSNa praNe vedanA de. che. e pramANe vaimAniko sudhI jANavuM. bhagavana ! vedanA keTalA bheda che? cAra bhede - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. nairayiko zuM dravyathI sAva4 bhAvathI vedanA vede che? tyAre paNa vedanA vede. ema vaimAniko sudhI jANavuM. bhagavana ! vedanA keTalA bhede che ? traNa bheda - zArIrika, mAnasika, zArIrika-mAnasika vedanA. nairayiko zArIrika vedanA veda, mAnasika ke zArIrikamAnasika vedanA veda gautama e traNe prakAranI vedanA vede che. e pramANe vaimAniko sudhI jANavuM. paraMtu ekendriyo ane vikavendriyo zArIrika vedanA veda che, paNa bIjI be na de. bhagavana ! vedanA keTalA bheda che ? gautama ! traNa bheda - sAtA, asAtA ane sArAsAtA. nairacika sAtA vedanA veda, asattA ke sItAsattA vedanA vede che ? gautama! traNe prakAranI vedanA veda. oma sarve jIvo vaimAnika sudhI jANavA. hayan-40\Book-40B (PROOF-1) 160 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 bhagavAna vedanA keTalA bhede che? gautama du:khA, sukha ane duHkhasukhA. bhagavAna ! nairayiko zuM duHkhA vedanA vede ItyAdi prazna * gautama ! te traNe vedanA veda-ema vaimAniko sudhI jANatuM. vivecana-594 thI 596 : pahelI zIta vedanA. zabdathI uNa ane zItANa vedanA kahevI. pachI dravya, phoga, kALa, bhAvane AzrIne vedanA kahevI. pachI zArIrika-upalakSaNathI mAnasI vedanA kahevI. pachI sAtA ane du:khA vedanA bheda sahita kahevI. te pachI AmyuparamiDI ane aupakamiTI vedanA kahevI. pachI nidA-anidA kahevI. sAtA-sukhAdinI vizeSatA ane AbhyANamikI Adi zabdono artha AgaLa kahIzuM. sAtAdine AzrIne je vizeSatA kahevAnI che, teno saMgraha karanArI bIjI gAthA che - badhAM saMsArI jIvo sAtA, asAtA ane 4 zabdathI sAtAmAtA baMne prakAranI vedanA vede che. tathA sukhA, duHkhA ane aduHkhasukhA vedanA vede che. tathA ekendriyathI caurindriyo ane aiI paMcendriyo manarahita vedanA vede che. bAkInA jIvo zarIra ane mana saMbaMdhI zArIrika, mAnasika baMne prakAranI vedanA vede che. A dvAra gAvAmAM nidA-anidA vedanAnA bhedono saMgraha karyo nathI. pahelAM zIta vedanAnuM pratipAdana karavA sUtrakAra kahe che - bhagavat ! vedanA keTalA bhede che ? ItyAdi. tA - zIta pudgalanA saMparkathI utpanna thayelI. ema uNA jANavI. je bhinna avayavamAM zIta ane uNa padagalanA saMbaMdhathI zIta ane uNa vedanA thAya te zItANA. e traNe vedanA nairayikAdi covIza daMDaka krame vicAre che. - x* temAM svairayikamAM pahelI traNamAM uNa vedanA vede che. te nAsko zItayonika che, tenA AzrayabhUta je nakAvAyo che, te cotarapha jagaprasiddha kheranAM aMgArA karatAM adhika ane ghaNAM tApavALA uNa pudgalothI utpanna thayelA che. paMkapabhAnA nairayiko uSNa vedanA vede che. keTalAMka zIta vedanA anubhave che. kemake tyAMnA nakAvAso zIta ane uNanA bhede be prakAre che. uSNa vedanAno sabhAva ghaNAM nakAvAsomAM che, zIta vedanA thoDAM nakAvAsomAM che. dhUmaprabhA pRthvImAM zIta vedanAvALA, ghaNAM che, uSNa vedanAvALA thoDAM che. kemake uNavedanAvALA narakAvAsa thoDAM, zItavedanAvALA vadhu che. ahIM sudhInuM sUtra pUrvAcAryomAM matabheda vinA saMbhaLAya che. keTalAMka AcAryo A saMbaMdhe adhika sUtra kahe che - te mujaba cokaika pRthvImAM vedanA kahe che ratnaprabhA ItyAdi. sUtra sugama che e pramANe nairayikonI zItAdi vedanA kahI. have asurakumAra vize vedanAne vicAre che - sukumAro zuM zItavedanA vede che ke uNa vedanA vede che ItyAdi ? teo jyAre zItaLa jaLathI bharelA drahAdimAM snAna kare che, tyAre zItavedanA paNa vede che. jyAre koI mahARddhivALo deva kopanA AvezathI virUpa daSTi vaDe joto zarIramAM saMtApa utpanna kare che tyAre uNavedanA paNa vede che. jema IzAne balIvaMcA rAjadhAnImAM vasatA asurakumArone saMtApa utpanna Sahei E:\Maharaj Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35/-I-/594 thI 596 161 karelo athavA bIjI rIte tevA uNa pudgalonA saMbaMdhathI uNa vedanAne anubhavatA jANavA. jyAre judA judA avayavamAM zIta ane uSNa pudgalono saMbaMdha thAya tyAre zItoSNa vedanA anubhave che. (prana) jIvone upayoga anukrame hoya che, to ahIM zIta ane uNa vedanAno anubhava eka sAthe kema kaho cho ? tathAvidha jIva svabhAvathI vedanAno anubhava anukrame ja thAya che. kevaLa zIta ane uSNa vedanAnA kAraNabhUta pugalono saMbaMdha eka kALe thAya che. mATe sUma ane jaldI thavAnA svabhAvavALA upayoganA kamanI apekSA karyA vinA je pramANe teo eka kALe vedatA hoya ema mAne che te pratipAdana karela che. temAM koI doSa nathI. asurakumAra va vaimAniko sudhI sUtra kahevuM. jemake - bhagavad ! pRthvIkAyiko zuM zIta vedanA vede ke uSNa ke zItoSNa vedanA vede ? traNe vedanA vede. temAM manuSya paryanta himAdi paDavAthI zIta vedanA, agninA saMbaMdhathI uNa vedanA ItyAdi anubhave che - 4 - dhe te vedanA anya prakAre kahe che - x * x * ahIM vedanA dravya, kroga, kALa, bhAvanI sAmagrIthI utpanna thAya che. kemake sarva vastu dravyAdi sAmagrInA vezathI upaje che. temAM jyAre jIvonI vedanA pudgala dravyanA saMbaMdhane AzrIne vicArIe tyAre dravyanI vedanA thAya che. nArakAdinA utpatti kSetrane AzrIne vicArAya tyAre kSegavedanI, nAkAdi bhavanA kALanA saMbaMdhathI vivakSA karAya tyAre kALa vedanA, vedanIya karmanA udayathI utpanna thavA vaDe vicArAya tyAre bhAva vedanA. e cAre vedanA covIza daMDakanA kramathI kahe che - nairayiko zuM dravyathI vedanA vede che ? ItyAdi badhuM sugama che. have anya prakAre vedanAnuM pratipAdana karatA kahe che - vedanA keTalA bhede che ? ItyAdi. zarIramAM thayelI zArIrika vedanA, manamAM utpanna thayelI mAnasika vedanA. baMnemAM thayelI te zArIrika-mAnasI vedanA. e vedanA covIza daMDakanA kramathI kahe che - nairayiko zuM zArIrI vedanA vede che ? ItyAdi. temAM paraspara udIraNAthI, paramAdhAmIe utpanna karelI ke photranA prabhAvathI zArIrI vedanA vede che. kevaLa pachInA bhavane anusarIne manamAM du:khano vicAra kare tyAre tathA duSkarma karanAra atizaya pazcAtApa kare tyAre mAnasI vedanA vede. vivakSita kALamAM zarIra ane manamAM pIDAno anubhava kare tyAre, teTalo kALanI saha vipakSAthI zArI-mAnasI vedanA vede che. ahIM paNa vedanAno anubhava anukrame ja thAya che. paNa - X - X - tenI vivakSA ekapaNe karelI che, mATe zarIra ane mananI pIDAno anubhava sAthe kahyo, temAM doSa nathI. ema vaimAnika sudhI jANavuM. paraMtu ekendriya ane vikalendriyone mana nathI, mATe mano vedanA na kahevI. have anya prakAre vedanA kahe che - temAM sAtA arthAt sukharUpa vedanA, asAtA [22/11] Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) 162 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 arthAt du:kharUpa vedanA, sAtAmAtA - sukha duHkharUpa vedanA. teno ja nairayikAdi covIza daMDakanA krame vicAra kare che - tairayiko zuM sAtA vedanA vede che? ItyAdi. tIrthakaranA janmAdi samaye sAtA vedanA vede che. bAkInA samaye asAtA vedanA vede che. jyAre pUrvabhavano mitra deva vacanAmRto vaDe zAMta kare tyAre manamAM mAtA ane zarIre kSotra prabhAvathI asAtA anubhave athavA tenA darzanathI sAtA ane pazcAtApathI asAtA anubhave tyAre sAtArAtA vedanA vede. ahIM paNa vivakSita kALane eka gaNI sADAsAtA vedanA kahI. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. temAM pRthivyAdi jIvo jyAM sudhI tene upadrava na thAya, tyAM sudhI sAtA vedanA vede. upadrava prApta thatAM asAtA vedanA vede. baMne hoya tyAre sAtArAtA vedanA vede. baMtarAdi devo sukha anubhavatA sAtA vedanA, cyavanAdi samaye asAtA vedanA, bIjAnI saMpattine jovAthI mAtsarya ane priya devInA AliMganAdi anubhava eka sAthe thatAM sAtAmAtA vedanA anubhave che. pharI anya prakAre vedanA pratipAdita karatAM kahe che - je vedanA ekAMte du:kharUpe na kahI zakAya, kemake sukha paNa hoya ane ekAMte sukharUpa paNa na kahevAya, kemake sukha paNa hoya te adu:khasukhA vedanA kahevAya che. pri sAta-sAtA ane sukha-du:khAmAM bheda zo che ? je anukrame udaya prApta vedanIya karmanA pudgalanA anubhavathI sukha-du:kha thAya te mAtA-asAtA ane je anya vaDe udIsatI vedanArUpa sAtA-asAtA te sukha-du:khA. - X - X - have bIjA prakAre vedanAnI vicAraNA kare che - * sUjha-597 : bhagavana vedanA keTalA bhede che ? gautama ! be bhede che - AmyupagamikI ane pakamiDI. bhagavAna ! mairayiko abhyANamikI vedanA veda ke aupakanikI vedanA vede ? gautama! abhyapagamikI vedanA na vade, paNa mikI vedanA vede che. ema caurindriya sudhI jANavuM. paMcendriya tiryo ane manuSyo baMne prakAre vedanA veda. vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikone nairayikava4 jANavA. * vivecana-597 : AmyupagamikI eTale je vedanA svayaM aMgIkAra karAya. jema sAdhu vaDe keza laMcana, AtApanAdi vaDe zarIrane kaSTa apAya che. kemake svayaM aMgIkAra karavA vaDe utpanna thayelI te AkhyapagatikI. upakrama-svayaM ja pAse javuM. athavA udIraNAkaraNa vaDe pAse lAvavuM. te vaDe utpanna, te aupakamiDI. svayaM udayamAM Avela ke udIraNA karaNathI udayamAM AvelA vedanIya karmanA vipAkanA anubhavathI utpanna thayelI vedA te aupakamiDI. temAM paMcendriya tiryo ane manuSyone baMne prakAranI vedanA vede che. kemake samyagudRSTi paMce tiryo ane manuSyo karmakSaya karavA AgrupagamikI vedanA vede che. bAkInA jIvo aupakamikI ja vedanA vede che. ekendriyathI caurindriyone E:\Maharaj Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 hovAthI anidA vedanA vede che garbhaja nidA vedanA vede che. vyaMtaro saMjJI-saMjJI baMnethI Ave che tethI nidA ane anidA baMne vedanA vede. jyotiko saMjJIthI ja Ave, - X - X - teo be bhede che - mAyI mithyArdaSTi upapattaka - mAyA vaDe bAMdhela mithyAvAdi karma paNa upacArathI mAyA kahevAya, tevA mAyI. mithyAtvanA udayathI mithyAdeSTi. tenAthI yukata te mAyImithyArdaSTi upapaka. tenAthI viparIta te amAyI samyagadaSTi upapapka, temAM pahelA prakAranA devo - X * x* yathAvasthita jJAnAbhAve anidA vedanA vede. bIjA prakAranA devo samyagurdaSTipaNAthI yathAvasthita jANI nidA vedanA vede che. e pramANe vaimAnika paNa jANavA. muni dIparatnasAgare karela pada-35-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 35/-l-/597 manano abhAva hovAthI tavAvidha AbyugamikI vedanA prApta na thAya. nAraka, bhavanapatyAdi cAre devone tathAvidha bhavasvabhAvathI AvyugamikI vedanA nathI. ItyAdi sugama che. pharI bIjI rIte vedanA * sUtra-pa98 : bhagavan! vedanA keTalA bhede che ? be bhede - nidA ane nidA. aurasiko nidA vedanA vede che ke anidA vedanA ? baMne vedanA vede. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? gautama ! nairayiko be bhede che - saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta. saMjJIbhUta nidA vedanA veda, asaMjJIbhUta anidA vedanA vede che. tethI tema kahyuM che. e pramANe nitakumAra sudhI jANatuM. pRthvIkAliko vize pRcchA. teo nidA vedanA na veda, anidA vedanA vede. bhagavana ! ema kema kahyuM ? gautama ! pRthvIkAyiko badhAM asaMjJI che. teo asaMjJIbhUta anidA vedanA vede che. tethI ema kahuM chuM ke pRvIkAyiko nidA vedanA na veda, anidA vedanA vede. ema caurindriya sudhI kahevuM. pAMcendriya tiryaMco, manuSyo, vyaMtaro nairapikavatu jANavA. jyotika devo vize pRcchA - teo nidA vedanA veda, anidA vedanA paNa vede. ema kema kaho cho ? jyotiSa devo ne bhede - mAyI mizrAdeSTi, amArI samyagRSTi. mAyI mithyArdaSTi utpanna thayelA anidA vedanA veda. amArI samyagRSTi utpanna thayelA nidA vedanA vede che. te hetuthI gautama ! ema kahyuM che ke - jyotiko baMne vedanA de. e pramANe vaimAniko paNa jANavA. * vivecana-58 : bhagavana ! vedanA keTalA bhede che ? be bhede - nidA ane anidA. jemAM atyaMta ke nizcita cita apAya te nidA. sAmAnya rIte mananA vyApAravALI ke samyaka vivekavALI vedanA. te sivAya mananA vyApAra rahita ke samyaviveka hita te anidA vedanA. covIza daMDakanA krame kahe che - nairayiko be bhede che - saMjJIbhUta, asaMjJIbhUta. saMjJIthI AvIne utpanna thAya te saMjJIbhata, asaMjJIthI AvIne utpanna thAya te saMjJIbhUta nairayika kahevAya. asaMjJI nairayiko pUrve anya janmamAM karela kaMIpaNa zubha, azubha ke vairAdinuM smaraNa karatA nathI. kemake maraNa tenuM ja thAya, je tIva saMkalpa vaDe karela hoya. paraMtu pUrvanA asaMjJI bhavamAM manarahita hovAthI temane tIvra saMkalpa na hoya, tethI teo anidA vedanA vede che - x * saMjJIbhUta nairayiko pUrvanuM badhuM maraNa kare che. mATe nidA vedanA vede. e pramANe bhavanapati badhAM kahevA. kemake teone saMjJI-asaMjJI baMnethI utpatti che. caurindriya sudhI saMmUrNima hovAthI manarahita che mATe anidA vedanA vede che. paMce tiryaca, manuSyo, vyaMtaro naiyika mujaba jANavA. kemake paMce tiryaMca ane manuSya be bheda - saMmUrhima ane garbhaja. saMmUrNima mana rahita E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (82) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-599 166 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ook-40B (PROOF-1) (83) che pada-36-"samuddhAta" @ - X - X -Y - x - o e pramANe 35-mAM padanI vyAkhyA karI. have -mAM padano AraMbha kare che. teno saMbaMdha A che - pUrva padamAM gatipariNAma vizeSa vedanA kahI. ahIM gatipariNAma vizeSa samughAta vicAre che. samudyAta vaktavyatA saMdarbhe A saMgrahaNI gAthA che- * sUtra-599 : vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, vaijasa, AhAraka ane kevalI samughAta e sAta, samudyAta jIva ane manuSyone hoya che. * vivecana-pa9 - evA * Adi sAta samudhdhAto che. jemake vedanA samudyAta, kapAya samudyAta vagere. sAmAnyathI jIvanA vicAramAM ane manuSyadvAramAM sAta samuThThAto kahevAnA che, paNa nyUna nahIM. kemake jIva ane manuSya vize sAte samudgAtono saMbhava che. ahIM 'iva' zabda parimANanA arthamAM che. - x * bAkInA dvAronA vicAramAM jyAM jeTalA samuddhAtono saMbhava hoya tyAM teTalA kahevA. A saMgrahaNI gAthAno saMkSepArtha che. samuddhAta eTale zuM ? sama - ekIbhAva, sat - prAbalya, ekIbhAva vaDe prabaLatAthI ghAta karavo te samuddhAta. konI sAthe ekI bhAva ? vedanAdi sAthe. te A rIte - AtmA jyAre vedanAdi samuThThAtane prApta thayela hoya tyAre vedanAdi anubhavajJAna vaDe pariNata ja hoya che anya jJAna vaDe pariNata na hoya. adhikapaNe karmano ghAta zI rIte thAya ? vedanAdi samuThThAta sAthe pariNata thayela AtmA kAlAMtare anubhavavA yogya vedanAdinA karmapradezone udIraNAkaraNa vaDe AkarSa udayAvalikAmAM nAMkhI anubhavI nirbhara che. arthAt Atmapadeza sAthe rahelA saMkSipta karmono nAza kare che. kemake nirjarA eTale pUrvakRta karmono nAza karavo te. te A rIte- vedanA samuThThAta sAtA vedanIya karmane Azrita che, kaSAyasamuo kapAya cAritra mohanIyane Azrita che. mAraNAMtika samu aMtarmuhad Azrita che. vaikiyAdi traNa te-te nAma karmane Azrita che. kevalI samuddhAta vedanIya, nAma, gotra kamane Azrita che. temAM vedanA samuddhAta prApta AtmA asAtavedanIya karmanA pudgalono kSaya kare che. te A rIte- vedanA vaDe pIDita jIva anaMtAnaMta karma skaMdho vaDe vIMTAyelA Atmapadezo zarIrathI bahAra kADhe che. te pradezo vaDe mukha ane jaTharanA khAlI bhAgane tathA kAna ane rUMdhAdinA vaccenA bhAgane pUrI laMbAI ane vistAramAM zarIrapramANa phogane vyApI aMtamuhUrta rahe che ane te samayamAM ghaNAM asAtavedanIya karmapudgalono kSaya kare che. kapAya samaghAtanA pariNAmavALo AtmA kapAya cAritra mohanIya kamapadagalono nAza kare che. te A - kapAyodayathI vyAkuLa jIva Atmapradezone bahAra kADhI, tenA vaDe mukha ane udarAdinA khAlI bhAgane tathA kAna, kaMpAdinI vaccenA bhAgone pUrI laMbAI ane vistAramAM zarIrogane vyApIne rahe che. ghaNAM pudgalono nAza kare. maraNa samuddhAtane prApta thayelo AyukarmanA pudgalono nAza kare che. paNa maraNasamuThThAta prApta jIva potanA AtmapadezothI mukha-udAdi khAlI bhAgone pUrI vistAra ane jADAImAM sva zarIrapramANa ane laMbAImAM sva zarIra karatAM adhika jaghanyathI aMgalano asaMkhyAta bhAga ane ukarSathI asaMkhyAtA yojano sudhI roka dizAmAM rahelA kSetrane vyApIne rahe che, ema kahevuM. vaikriya samuThThAta prApta jIva sva Atmapradezone zarIrathI bahAra kADhI zarIra vistAra ane jADAI pramANa ane laMbAImAM saMkhyAtA yojana pramANa daMDa karI sthaLa pugalonA kramathI vaikayizarIra nAmakarmanA pagalono pUrvavat kSaya kare che. - X - e pramANe taijasa ane AhAka samuddhAtano vicAra karavo. paraMtu taijasa samudghAta tejolezyA mUkavAnA samaye taijasa nAmakarmanA kSayanuM kAraNa che. AhAraka samuha prApta jIva AhAraka zarIra nAmakarmonA pudgalono kSaya kare che. kevalI samaghAta prApta jIva sAtA asAtA vedanIyAdi karmanA pagalono nAza kare che. te A rIte- kevalajJAnI pahelA samaye jADAImAM sva zarIrapramANa ane uMco-nIco lokAMta paryanta Atmapadezono daMDa kare che. bIje samaye pUrva-pazcima ke dakSiNa-uttara kapATa kare che. trIje samaye maMthAna kare, cothA samaye vaccenA AMtarA pUre che. pAMcamAM samaye AMtarAne saMhare che, chaThA samaye maMcAna saMhare che, sAtamA samaye kapATa saMhare che, AThamAM samaye zarIramAM AvIne rahe che. * x - temAM daMDa kasvAnA samaye pahelAM je palyopamanA asaMkhyAta bhAga pramANa vedanIya, nAma, gotra, karmanI sthitinA buddhithI asaMkhyAtA bhAgo karavA, pachI daMDa samaye daMDa karato te asaMkhyAta bhAgono kSaya kare ane eka asaMkhyAtamo bhAga bAkI rAkhe. pUrve je traNa karmono rasa hato. tenA anaMta bhAgo karavA. pachI daMDa samaye 1 asatAvedanIya, 2 thI 6 prathama samayamAM pAMca saMsthAna, 7 thI 11 - pAMca saMghayaNa, 12 thI 15 prazasta varNAdi catuka, 16-upaghAta, 17-apazasta vihAyogati, 18dasvara, 19-darbhaga, 20-asthira, ra1-aparyApta, 22-azubha, 23-anAdeya, 24ayazakIrti, 5-nIcagotra e pacIza prakRtionA rasanA anaMta bhAgono nAza kare che, ane eka anaMtamobhAga bAkI rahe che. te samaye sAtavedanayI, devadvika, manuSyadvika, paMcendriya jAti, pAMca zarIra, traNa upAMga, paheluM saMsthAna, paheluM saMghayaNa, prazasta vadi catuka, aguru laghu, parAghAta, ucchazvAsa, prazasta vihAyogati, basa, bAdara, pati, pratyeka, tapa, udhota, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazokIrti, nimaNi, tIrthakara ane uccagogarU5 39-prakRtino anubhAga apazasta prakRtinA anubhAga madhya pradeza karavA vaDe nAza kare che. e samudghAtano prabhAva che. Sahe Mal Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-599 167 (84) bAkI rahelI asaMkhyAtamA bhAganI sthiti, anaMtamA bhAganA rasanA sAnukrame asaMkhyAtA ane anaMtA bhAgo kare che. pachI bIjA kapATa samaye sthitinA asaMkhyAta bhAgono nAza kare che, eka bhAga bAkI rahe che. anubhAganA anaMtA bhAgono nAza kare che ane eka bhAga bAkI rahe che. ahIM apazasta prakRtinA anubhAga madhya praveza karavA vaDe prazasta prakRtionA anubhAgano ghAta samajavo. pachI trIjA samaye bAkI rahela asaMkhyAtamo bhAga sthiti ane anaMta bhAganA anubhAganA pharIthI buddhi vaDe anukrame asaMkhyAtA ane anaMtamA bhAgo karIne, cothA samaye sthitinA asaMkhyAtA bhAgono nAza kare che ane eka bhAga bAkI rahe che. anubhAganA paNa anaMtA bhAgono nAza kare che ane eka bhAga bAkI rahe che. prazasta prakRtionA anubhAgano ghAta pUrvavat jANavo. e pramANe sthitighAtAdi karatAM ane jeNe svapadezo vaDe sarvalokane vyApta karyo che, evA kevaLIne vedanIyAdi traNa karmanI sthiti AyuSa karatAM saMkhyAtagaNI rahelI che, anubhAga hajI paNa anaMtaguNa che. have cothA samaye bAkI rahelI asaMkhyAtamA bhAganI sthitinA ane anaMtamAM bhAganA sanA pharI paNa buddhi vaDe anukrame saMkhyAtA ane anaMtA bhAgo kare che. pachI AMtarAnA saMhAra karavAnA samaye sthitinA saMkhyAta bhAgono nAza kare che. eka saMcAtamo bhAga bAkI rahe che. anubhAganA anaMtA bhAgono nAza kare che ane eka bhAga bAkI rahe che e pramANe daMDAdinA pAMca samayamAM pratyeka samaye pratyeka khaMDa nAza pAmelo hoya che, kemake samaye samaye sthitikhaMDa ane anubhAga khaMDano nAza kare che. pachI chaThA samayathI prayatna maMda thavAthI sthiti khaMDa ane anubhAga khaMDano aMtamuhurta kALamAM vinAza kare che. chaThA samayathI pachInA samayomAM pratisamaya khaMDanA ekaika khaMDano tyAM sudhI nAza kare che sAva aMtarmuhUrtanA chellA samaye saMpUrNa khaMDano nAza thAya che. e pramANe aMtamuhUrta sthiti khaMDo ane anubhAga khaMDono jyAM sudhI sayogI avasthAno chello samaya che, tyAM sudhI vAta kare che. A badhAM sthiti khaMDo ane anubhAga khaMDo asaMkhyAtA jANavA. A saMbaMdhe ATaluM kahevuM pUratuM che. saMgrahaNI gAthAnA arthane spaSTa karatAM prathamathI samughAtathI saMkhyAno prastA pUche che - mahaMta - vardhamAna svAmInuM AmaMtraNa che. paramakalyANanA yogathI mata che. athavA parvata - saMbodhana che. kemake te sarva saMsArasAgarane aMte rahelA che. athavA jayaMta kahevA. kemake Aloka-paralokAdi sAta prakAranA bhayano nAza karelo che. samudyAta keTalA che? te vize prazna pUche che - * sUjha-600 + bhagavAna ! samAto keTalA che? sAta vedanAsamughAta pAvata kevalI (PROOF-1 nayan-40\Book-40B 168 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 samughAta. vedanA samu, keTalAM samayano che ? asaMkhyAtA samaya pramANa aMtamuhUrvano che. ema AhAraka samu sudhI kahevuM. kevalI samughAta keTalA samayano che? ATha samayano. nairasikone keTalA samudyAta che ? cAra - vedanA, kaSAya mAraNAMtika ane vaikiyasamuThThAta. sukumArone keTalA samudyAta che ? pAMca - vedanA, kaSAya, mArAMtika, aikriya, vaijasa samughAta. ema svanitakumAro sudhI kahevuM. pRvIkAyikone keTalA samu che ? traNa-vedanA, kaSAya ane mAraNAMtika. ema caurindriyo sudhI kahetuM. paraMtu vAyukAyikone cAra samudata hoya che - vedanA, kapAyamAraNAMtika ane vaikriya samadhAta. paMcendriya tiryaMca yAvatu vaimAnikane keTalA samaghAto che ? pAMca - vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, vaikriya ane taijasa. paNa manuSyone uparokta sAte samuddhAto hoya che. * vivecana-600 : vedanAno samuThThAta te vedanA samuddhAta. e pramANe AhAka samuThThAta sudhI jANavuM. kevalI saMbaMdhI samuThThAta te kevalIsamuThThAta. have kayo samuThThAta keTalo kALa hoya che ? te kahe che. temAM vedanA samudyAta Adino kALa sugama che. paraMtu cAvat AhAraka samudyAta ukta aMtarmuhUrta pramANa samuThThAto anukame kahevA. have e ja samuThThAtano covIza daMDakanA krame vicAre che - nairayikone AdinA cAra samuddhAto hoya che. kemake teone tejo labdhi, AhAka labdhi, kevaLajJAnanA abhAve bAkInA traNa samuThThAta na saMbhave. asurakumArAdi daze bhavanapatione tejovaizyAnI labdhi hovAthI AdinA pAMca samuddhAto hoya che. pRthvI-apa-du-vanaspati-be traNa cAra Indriya jIvone AdinA traNa samuThThAta che. kemake temane vaikiyAdi labdhino abhAva che. vAyukAyikone vaikriyalabdhi hovAthI pahelAM cAre samAto saMbhave che. paMcendriya tiryaMcone AdinA pAMca samuddhAto hoya che kemake teomAM keTalAMkane tejalabdhi paNa hoya che. manuSyone sAte samuThThAto hoya che. kemake temane sarve bhAvo hoya che. vyaMtara, jayotika, vaimAnikone AdinA pAMce samudgAto saMbhave che. kemake temAM vaikriya ane tejalabdhi hoya che. * x - have covIza daMDakane AzrIne eka jIvane keTalA vedanAdi samudhdhAto pUrve thayelA che, keTalA bhAvimAM thaze, te kahe che - * sUga-601 - bhagavAna ! okaika nAkane keTalA vedanA samughAto pUrve thayelA che ? gautama ! anaMtA. keTalA bhAvimAM thavAnA che ? koIne thavAnA hoya, koIne na hoya. jene hoya tene jafiAthI eka, be, traNa ane utkRSTa saMwAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA thanAra hoya che. ema asukumArone paNa cAvatuM niraMtara vaimAnika E:\Maha: Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I601 169 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 daMDaka sudhI kahevuM. ema taijasa samuddhAta sudhI jANavuM, e pramANe pAMca samughAto covIsa daMDake kahevA. bhagavAna ! ekaika nairayikane pUrve AhAkasamughAto keTalA thayA che. koIne hoya, koine na hoya, jene hoya tene jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI traNa hoya bhAvikALe keTalAM thavAnA che ? koIne hoya ane koIne na hoya. jene hoya tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI cAra hoya. e pramANe niraMtara vaimAnika sudhI kahetuM. paNa manuSyane pUrve thayela ane bhAvikALe thanAra, nairayikane bhAvi kALe thanArA che tema kahevA. bhagavAna ! ekaika nairayikane kevali samughAta keTalA thayelA che ? pUrve thayA nathI. bhAvimAM keTalA thavAnA che? koIne thAya ane koIne na thAya. jene thanAra che tene eka samudhAta thavAno che. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. paNa manuSyane koIne thayela che - koIne nathI. jene che tene eka che, bhAvikALe thanAra paNa eka ja che. * vivecana-601 - ekaika nairayikane keTalA vedanA samuha thayA che? ItyAdi. gautamAM anaMtA thayA che. kemake nArakAdi sthAno anaMtavAra prApta thayA che ane ekaika nAkAdi sthAnanI prApti samaye prAyaH anekavAra vedanA samadaghAta thAya che. A kathana ghaNAM jIvonI apekSAthI che. kemake ghaNAM jIvo avyavahAra rAzithI nIkaLelA anaMtakALa sudhI hoya. tethI temanI apekSAthI anaMta vedanA samudyAta ghaTI zake. paraMtu thoDAM kALathI avyavahAra rAzithI nIkaLelAM hoya teone cayA saMbhava saMkhyAtA ke asaMkhyAtA vedanA samuddhAto jANavA. paNa teo thoDAMka ja che. bhAvimAM keTalAM thanAra che? sUtrapATha sugama che. paraMtu pura: * AgaLa, vakRta - pariNAma prAptinI yogyatA vaDe keTalA thanAra che? athavuM bhAvimAM thanArA. koIne hoya - koIne na hoya. ItyAdi uttara sUga che. arthAt je koI jIva vivakSita prazna samaya pachI vedanA samudghAta karyA vinA ja narakathI nIkaLI, manuSyabhavamAM vedanA samudghAta na pAmIne ja siddha thAya che. tene bhAvikALamAM eka paNa vedanA samudyAta thavAno nathI. paNa vivakSita jIva bAkInA AyukALamAM keTaloka kALa narakamAM rahI pachI manuSyabhava pAmI siddha thAya, tene ekAdi samuThThAtano saMbhava che. saMkhyAtA Adi kALa sudhI saMsAramAM rahenArane saMkhyAtAasaMkhyAtA-anaMtA vedanA samuddhAto thAya. * * * badhAM asurakumArAdi sthAnomAM atItakALe anaMta vedanA samudhdhAto kahevA. anAgata kALe vedanA samudyAto koIne thAya - koIne na thAya. ItyAdi pUrve kahyA mujaba jANavuM. e pramANe covIza daMDakanA krame kapAya samughAta, mAraNAMtika samuddhAta, vaikriya samuThThAta, taijasa samudyAta pratyeka deDake kahevA. tethI 120-daMDaka F-1) (85) ook-40B (PROOI an-40\B sUtro thAya. bAkI sUtramAM kahela badhuM sugama che. bhagavad ! ekaika nairayikane pUrve badhAM atItakALanI apekSA keTalAM AhAraka samuThThAto pUrve thayA che ? gautama! koIne hoya, koIne na hoya. * x * x * jeNe pUrve manuSyapaNuM pAmIne tevA prakAranI sAmagrInA abhAve cauda pUrvanuM adhyayana karyuM nathI, cauda pUrvanuM jJAna hovA chatAM AhAka labdhinA abhAve ke tevA prayojananA abhAve AhAka zarIra karyuM nathI, tene hotAM nathI. jene hoya tene jaghanyathI eka ke be ane utkRSTathI traNa ja hoya. kemake jaNe cAra vAra AhAka zarIra karyuM che, temanuM nakamAM gamana thatuM ja nathI, bhAvikALe paNa koIne hoya - koIne na hoya. temAM manuSyatva pAmI tevI sAmagrInA abhAve cauda pUrvanuM jJAna ane AhAka samuThThAta vinA siddha thAya tene hotA nathI. bAkInAne yathAsaMbhava utkRSTathI cAra samu thAya pachI avazya bIjI gatimAM utpanna na thavAthI AhAka samu sivAya siddhigamana thAya che. ema vaimAnika sudhI kahevuM. - paraMtu manuSyane atItakALe - anAgata kALe paNa jema nairayikone kahyuM, tema kahevuM arthAt utkRSTathI atItakALe paNa cAra ane anAgatakALe paNa cAra samuddhAto utkRSTathI kahevA. teno sUtrapATha Ama thAya " eka manuSyane keTalAM AhAka samuThThAta pUrve thayelA che ? ItyAdi badhuM kahevuM. paraMtu tAtparya e ke cothI vakhata AhAraka zarIra karanAro avazya te bhave ja mukti pAme. ema kema jANyuM ? sUranA pUrvApara vicArathI. jo cothI veLA AhAraka zarIra karIne bIjI koI gatimAM jAya to nArakAdi koIpaNa gatimAM atIta kALe cAra AhAka samuddhAta kahyA hota, paNa kahyA nathI. tethI jANI zakAya che ke cothI veLA AhAka zarIra karI avazya te bhavamAM ja mutigAmI thAya che, bIjI gatimAM jato nathI. jo AhAraka samughAta na karyo hoya to tenI apekSAe 'nathI' tema jANavuM. paraMtu je * x * cAra AhAraka samudghAtathI nivRta thayelo hoya ane hajI manuSyabhavano tyAga karyo nathI tene cAra samuddhAto pUrvakALe jANavA. bhAvikALe thanArA samuThThAta paNa koIne hoya koIne na hoya. je cothI veLA AhAka zarIra karIne AhAka samathI nivRtta thayela che, athavA jeNe AhAka zarIra karyuM nathI ke jeNe eka-be ke traNa vakhata karela che, paNa tathAvidha sAmagrInA abhAve AhAkazarIra karyA vinA ja mukti pAmaze, tene bhAvimAM AhAraka samughAta karavAnA hotA nathI. jene karavAnA che, tene jaghanyathI eka-be-traNa ane utkRSTathI cAra samuThThAto karavAnA hoya che. temAM ekAdi samudaghAtano saMbhava pUrvokta bhAvanAnusAra svayaM jANavo. have kevaLI samudyAta saMbaMdhe daMDaka sUtra kahe che - eka eka nairayikane anaMta atItakALane AzrIne keTalA kevalIsamudyAta pUrve thayA che ? eka paNa nahIM, kemake kevalI samuddhAta pachI aMtarmuhartamAM avazya jIvo parama padane pAme che. tethI kevalI samu thayo hota, to te jIva naDe ja na jAta, paNa narakamAM che, mATe kevalI Sahei E: Mal Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I601 11 1ra prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 samuThThAta thayela nathI. bhaviSyakALe keTalA thavAnA che ? koIne hoya - koIne na hoya, kevalI samu prANIne sarvadA ekavAra ja thAya. koIne paNa jIvanamAM kevalI samughAta thavAno hoya to eka ja vakhata thAya. tethI je muktipada pAmavAne ayogya hoya athavA kevalisamuddhAta karyA sivAya je muktipadane pAmaze temane AzrIne kevalI samu nathI. kemake kevalI samudra vinA paNa anaMtA kevalI jino siddhigatine pAmelA che. *x * jene che tene eka ja vAra kevalI samu thaze, kemake pachI te avazya mukti pAmaze. (86) tairayika saMbaMdhI pATha vaDe covIze daMDaka vaimAnika sudhI kahevA. te A pramANe - ekaika vaimAnikane pUrve keTalA samudyAta thayelA che? gautamAM pUrve eka paNa nahIM, ItyAdi * x * paraMtu ahIM vizeSa e che ke - manuSyane kevalI samuddhAtamAM pUrve koIkane hoya * koIkane nahIM" ema kahevuM. temAM je kevalI samudghAtathI nivRtta paNa mokSane aprApta tevA Avaze. te badhAM maLIne utkRSTa pade zata pRthakatva hoya. koIka pUrva kALe kevalI samuThThAtane na paNa kare. tevA asaMkhyAtA jANavA. kemake zata pRthakava sivAyanA manuSyo kevalI samuddhAtane prApta na thAya. *x *x - kevalI samudyAta prApta hoya te eka ja vakhata hoya, be-traNa na hoya. kemake eka ja samudyAta vaDe prAyaH badhA gAtI karmono nimULa nAza thAya che. atIta samudyAta saMbaMdhe kahyuM. e pramANe bhaviSyakALa thavAnA kevalI samuddhAto saMbaMdhe jANavuM. te A rIte - koIne hoya ... koIne na hoya. jene che tene eka thavAno che. ahIM pUrve kahA pramANe svayaM vicAravuM. e pramANe atIta-anAgata kALane AzrIne ekaika nairayikAdi saMbaMdhe vedanAdi samughAta vicAryA. have samudAyarUpe naiyikAdinA pratyeka daMDake samudyAta saMbaMdhe vicAre che - * sUtra-602 - bhagavan! mairayikone keTalA vedanA samuddhAto pUrve thayelA che. gautama! anaMtA, keTalA bhAvikALe thavAnA che ? anaMtA ema vaimAniko sudhI jANavuM. ema taijasa samudhAta sudhI kahevuM. Ama kula 120 daMDako thAya che. bhagavAna ! nairayikone AhAra samuddhAto keTalA pUrve thai che? pUrve asaMkhyAtA thayelA che. bhAvikALe keTalA thavAnA che ? asaMkhyAtA thavAnA che. ema vaimAniko sudhI . jaNavuM. paraMtu vanaspatikAyiko ane manuSyone A vizeSa che . vanaspati pUrve keTalA AhAka samughAto thA che? nA. manuSyone pUrve keTalA AhAka samaghAto thayA che ? kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA. ema bhaviSyakALa paNa jANavA. bhagavana nairayikone pUrve keTalA kevalI samuThThAto thayA che ? eka paNa nahIM. keTalA thavAnA che ? asaMkhyAta thavAnA che. ema vaimAniko sudhI jANavuM. hayan-40\Book-40B (PROO manuSyone keTalA kevalI samadhAto pUrve thayA che ? kadAca thayA hoya, kadAca na thayA hoya. je thayA hoya to jaghanyathI eka-be-traNa ane utkRSTathI zatapaMthakava hoya. bhAvimAM keTalA thaze ? kadAca saMkhyAtA ane kadAca asaMkhyAtA thavAnA che. * vivecana-602 - vivakSita pragna samaye vatatA samudita badhAM nairayikone pUrve keTalAM vedanA samuThThAto thayA che ? pUrve anaMtA thayelA che. kemake ghaNAM jIvo anaMtakALathI avyavahAra sazithI nIkaLelA che, temane atIta anaMtakALe nairayikamAM anaMtA vedanA samuddhAto thayA hoya che. bhAvimAM keTalA thavAnA che ? * x * anaMtA thavAnA che, kemake badhAM tairayiko anaMtakALa saMsAramAM rahevAnA che. e pramANe covIza daMDakanA krame vaimAnika sudhI kahevuM. vedanAnI mAphaka kaSAya, maraNa, vaikriya ane taijasa samudghAto paNa vicAravA. e rIte 120 daMDaka thaze. have AhAraka samuThThAta kahe che - nairayikone AhAraka samudhdhAto atItakALe keTalA thayA che ? ItyAdi. pUrve asaMkhyAtA thayA che. nairayiko prazna samaye kula asaMkhyAtA hoya, temAM keTalAMka asaMkhyAtA che, jemaNe pUrve hAka samudhdhAta karyo che. tethI ahIM asaMkhyAtA kahyA, paNa anaMtA ke saMgAtA na kahyA. e rIte bhAvimAM AhAka samudhdhAtavALA paNa asaMkhyAtA jANavA. ema covIza daMDakanA krame vaimAniko sudhI kahevuM. paraMtu vizeSatA e che - pUrve vanaspatikAyiko anaMtA thayA che. kemake jeNe pUrve AhAraka samudhdhAta karyA che evA anaMtA cauda pUrvadharo pramAdanA vazathI saMsAranI vRddhi karIne vanaspatimAM hoya che. bhAvikALe anaMtA AhAraka samuThThAta karasvAnA, kemake anaMtA jIvo vanaspatithI nIkaLI cauda pUrvI thaI AhAraka samuThThAta karI bhAvimAM mokSe javAnI che. manuSyone keTalA AhAraka samuThThAta atItakALe thayA che ? - X - kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA. kaI rIte? ahIM saMmUrNima ane garbhaja manuSya samudAyanA vicAramAM manuSyo utkRSTa pade - x * bAkInA nAkAdi jIvAzinI apekSA ghaNAM thoDA ja che. temAM paNa jemaNe pUrve AhAka zarIra kareluM che, teo to keTalAMka che. vivakSita prazna samaye kadAca saMkhyAtA ke asaMkhyAtA hoya. te mATe sUtramAM kahyuM ke kadAca saMkhyAtA ke kadAca asaMkhyAtA hoya. bhAvikALamAM paNa vivakSita prazna samaye vidhamAna manuSyomAM keTalAMka AhAraka zarIra karaze teo paNa kadAca saMkhyAtA ane kadAca asaMkhyAtA hoya che. tethI sugamAM atIta mAphaka jANavA kahyuM. bhagavat vanaspatikAyikone keTalAM AhAraka samudhdhAto bhAvimAM thavAnA che ? anaMtA. manuSyone keTalAM AhAka samudhdhAto bhAvimAM thavAnA che ? kadAca saMkhyAtA thavAnA hoya ane kadAya asaMkhyAtA thavAnA hoya che. kevali samuddhAta vize prazna sUga - bhagavan! keTalA kevali samuddhAto Sahel A Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I602 13 (87) L atIta kALe thayelA che. ItyAdi sugama che. gautama! nairayikone koIne bhUtakALamAM kevalI samuhnAta thayo nathI. kemake jemaNe kevali samudghAta karyo che. temanuM nAkAdimAM gamana thatuM nathI. keTalAM bhAvimAM thavAnA che ? gautama ! asaMkhyAtA thavAnA che. kemake vivakSitaprajJa samaye vartatA nAkomAM asaMkhyAtA nArako bhAvimAM kevali samada thavAno che. tema kevalIe jANela che. e pramANe covIza daMDakanA kramathI vaimAniko sudhI kahevuM. - ahIM vizeSatA e che ke- vanaspatikAyikone keTalA samuThThAta atItakALe thayA che ? ItyAdi. anaMtA thavAnA che, kemake tevA jIvo anaMtA che. manuSyone atItakALe keTalA kevaLI samuddhAto atIta kALe thayA che ? prazna sUjha sugama che. kadAca atIta kALe thayA hoya, kadAca na thayA hoya. temAM te samaye jeNe kevalI samuddhAta karyo che evA manuSyo hoya to jaghanyathI coka, be ke traNa ane utkRSTathI zatapRthakatva hoya che. kemake utkRSTapade eka kALe eTalA kevaLajJAnI kevali samudyAtane pAmelA hoya che. bhaviSyakALe thanArA kevaLI samudyAto keTalA hoya che ? manuSyone te kadAyit saMkhyAtA, kadAyit asaMkhyAtA hoya che. kemake manuSyo saMmUrchAima ane garbhaja badhAM maLIne utkRSTa pada pUrve batAvelA pramANAnusAra hoya che. temAM paNa vivakSita samaye vartatA manuSyomAM ghaNAM abhavya hovAthI kadAcit saMgAtA hoya, kadAcit asaMkhyAtA hoya kAraNa ke jemane bhAvimAM kevali samudyAta thavAnA che. evA ghaNAM hoya che. * sUtra-603 : bhagavana! ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalA vedanA samuddhAto parve thayA che ? gautamAM anaMtA. keTalA bhaviSyakALa thavAnA che? koIne thAyakoine na thAya. jene thAya tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTa saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMta thAya. e pramANe asukumArapaNAmAM cAvatu vaimAnikapaNAmAM jANavuM. ekaika asukumArane nairayikapaNAmAM keTalA vedanA samudiAto alltakALe thayA che ? anaMtA. keTalA bhAvikALe thavAnI che ? koIne thAya - koIne na thAya. jene thAya tene kadAca saMkhyAtA ke asaMkhyAtA ke anaMtA thAya. ekaika asukumArane asurakumArapaNAmAM atIta kALe keTalA vedanA samudra thayA che anaMtA. bhAvi kALe keTalA thavAnA che? koIne thAya, koIne na thAya. jene thAya tene jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA thAya. ema nAgakumArapaNAmAM cAvatu vaimAnikapaNAmAM kahevuM. e pramANe vedanA samughAta vaDe asukumAra nairavikathI AraMbhI vaimAnika sudhImAM kahyuM tema nAgakumArAdi badhAM bAkInA vasthAnomAM ane parasthAnomAM kahea. cAvatu vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM kahevuM. (PROOI nayan-40\Book-40B prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 oma A covIzaguNA covIza daMDako thAya. * vivecana-603 - have nairayikatvAdi bhAvomAM vartatA ekaika nairayika Adine pUrvakALe keTalA vedanA samuddhAto thayelA hoya? keTalA bhaviSyamAM thanArA hoya, tenuM nirUpaNa kare che - ekaika nairayika sarva atItakALanI apekSAe te te kALe nairayikapaNAmAM vartatA badhAM maLIne anaMtA vedanA samudyAta thayelA che. kemake ekaika nairayikane pUrve anaMtavAra narakasthAna prApta thayuM che ane ekaika nakapadamAM jaghanyathI saMkhyAtA vedanA samuddhAto thAya che. bhaviSyamAM keTalA thavAnA che? ekaika naiyikane saMsAccI mAMDI mokSagamana kALa sudhI anAgatakALa apekSAthI nArakapaNAmAM bhAvimAM thanArA badhAM maLIne vedanA samuddhAto koIne thavAnA - koIne nathI thavAnA. nIkaTamAM mRtyu pAmanAra nairayika vedanA samadaghAta vinA chevaTanA maraNa vaDe narakathI nIkaLI. pachInA bhavamAM siddha thAya. tene bhAvimAM nairayikapaNAmAM eka paNa vedanA samudghAta nathI. bIjAne thavAnA che, te paNa jaghanyathI eka, be ke traNa. jeonuM kSINa thayeluM zeSAyu bAkI che evA, te bhavamAM utpanna ane pachInA bhave siddha thavAnA che, temanI apekSAe ukta kathana jANavuM. paNa pharIthI narakamAM utpanna thanAranI apekSAe na samajavuM. kemake pharI narakamAM utpanna thanArane jaghanyapade saMkhyAtA vedanA samuddhAto thAya che. * x x* utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che - - temAM je eka vAra jaghanyasthitika nakamAM utpanna thavAno che, te asaMkhyAtA ane anaMtavAra utpanna thavAno che, tene anaMtA samudhdhAto hoya che. e pramANe nairayika saMbaMdhI pATha vaDe covIze daMDakanA kramathI vaimAnika sudhI kahevuM. jemake - eka nairayikane asarakamAranI apekSAe keTalA vedanA samudhdhAto atItakALe thayA che ? anaMtA. bhAvikALe keTalA thavAnA che ? koIne thavAnA che, koIne thavAnA nathI. jene thavAnA che tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI saMgAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA bhAvikALe thavAnA hoya che. temAM atItakALe anaMtavAra asukumAratva prApta thayuM hovAthI asukumArapaNe prApta thayelA nairacikane atItakALe anaMtA vedanA samudaghAto ghaTe che. bhAvi vedanA samudranA vicAramAM je nairayikathI nIkaLI manuSya thaI siddha thaze ke paraMparAe eka vakhata asurakumAranA bhavane pAmavA chatAM vedanA samuddhAtane nahIM pAme tene eka paNa vedanA samudyAta nathI. paNa je pAme. tene jaghanyathI eka, bIjAne be ke traNa vAra, saMkhyAtIvAra ItyAdi paNa vedanA samudra hoya, ema covIza daMDakamAM krame vaimAnika sudhI kahevuM - pUrvenairayikapaNe thayelA ekaika asurakumArane saMpUrNa atItakALanI apekSAo badhAM maLI keTalA vedanA samuddhAto pUrve thayelA che? gautama! atIta kALe anaMtA thayelA che. kemake teNe anaMtavAra nairayikapaNuM pAmela che ane eka nairayikanA Mal Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (88) 36/-I-I603 15 bhavamAM jaghanyapade paNa saMkhyAtA vedanA samaghAto thayelA che. keTalA thavAnA che? kadAcita thAya - kadAcita na thAya. eTale koIkane thAya ane koIkane na thAya. tAtparya e ke- asurakumAranA bhavathI nIkaLI narakamAM javAno nathI, paraMtu turaMta ke paraMparAe manuSyabhava pAmI siddha thaze tene nairayikapaNAmAM bhAvi kALe vedanA samudyAta thavAno nathI. kemake tene nairayikapaNAnI avasthAno ja asaMbhava che. je te bhavathI paraMparAe narake jaze tene vedanA samuddhAto thAya che. temAM koIne saMkhyAtA ke asaMkhyAtA ke anaMtA thAya che. temAM je eka vAra jaghanya sthitivALA nairayikamAM utpanna thaze, tene jaghanyapade paNa saMkhyAtA hoya, kemake sarva jaghanya sthitika narakomAM paNa saMkhyAtA vedanA samudhdhAto thAya che. anekavAra jaghanyasthitika narakomAM ane eka ke anekavAra dIrghasthitika narakomAM javAthI asaMkhyAta ke anaMta vedanA samadughAto saMbhave che. asukumArapaNAmAM rahelA ekaika asukumArane saMpUrNa atIta kALane AzrIne keTalA vedanA samuddhAto atItakALe thayA che ? anaMtA. kemake pUrve paNa anaMtavAra asurakumArava prApta thayuM che, dareka bhavamAM prAyaH vedanA samuThThAta hoya che. bhAvikALamAM koIne hoya, koIne na hoya. kemake jene praznakALa pachI vedanA samudra thavAno nathI ane tyAMthI nIkaLI pharI asurakumAratva prApta thavAnuM nathI. tene vedanA samudra na thAya. je asarakamAratva eka vakhata pAme tene jaghanyathI eka, be ke traNa vedanA samuha thAya. saMkhyAtI vAra upaje tene saMgAtA thAya yAvatu anaMtavAra upaje tene anaMtA thAya. e rIte covIza daMDakanA krame nAgakumArasvAdimAM asurakumAra saMbaMdhe vaimAnikamAM sudhI kahevuM. e pramANe tairayikanA covIza daMDaka sUjhathI AraMbhI vaimAnikanA covIza daMDakanA covIza sUtro thAya. ItyAdi * x - have pratyeka daMDakanA 24 evA 24 daMDaka sUtro vaDe kaSAya samuThThAtano vicAra karatA sUtrakAra kahe che - * sUtra-604 - bhagavana ! ekaika nairayikane rayikapaNAmAM keTalAM kaSAyasamuddhAto atIta kALe thayA che ? anatA. bhAvikALe keTalAM thavAnA che ? koIne thAya - koIne na thAya. jene thAya tene ekathI mAMDI anaMtA jANavA. ekaika nairayikane asamArapaNe keTalAM kapAya samu atItakALe thayA che? anaMtA. bhAvimAM keTalAM thavAnA che? koIne thAya - koIne na thAya. jene thAya, tene kadAca saMkhyAtA ke asaMkhyAtA ke anaMtA thavAnA che. e pramANe nairAcikane svanitakumAra sudhI kahevuM. pRedIkAyikapaNAmAM ekathI mAMDI anaMta jANavA, ema manuSyamAM kahevuM. | vyaMtamAM asurakumArava4 kahevuM. jyotikapaNAmAM tInakALe che, bhAvimAM koIne thAya * koIne na thAya jene thAya tene kadAca asaMkhyAtA (PROOI Saheib\Adhayan-40\Book-40B E:\Maharaj ane kadAca anaMtA hoya. ema vaimAnikamAM paNa kadAca asaMkhyAta ke anaMtA hoya. asurakumArane nairayikapaNe atItakALe anaMtA thayA che. bhAvikALe koIne thAya - koIne na thAya. jene thAya, tene kadAca saMkhyAtA, kadAya asaMgItA, kadAca anaMtA hoya asurakumArane asukumArapaNAmAM atItakALe anaMtA, bhAvikALe ekathI mAMDI anaMta sudhI jANavA. ema nAgakumArapaNAmAM yAvatuM vaimAnikapaNAmAM nairapikava kahevuM. ame cAvata anitakumArane vaimAnikamAM kahevuM. paraMtu sarvane svasthAnamAM ekathI anaMta sudhI ane parasthAnamAM asukumAravat ANavuM. yvIkAyikane nairayikapaNAmAM yAvatu anitakumAramAM atItakALe anaMtA, bhAvikALe koIne thAya - koIne na thAya. jene thAya tene kadAca saMgItA - kadAca asaMkhyAtA ke anaMtA thavAnA hoya. pRedI pRvIkAyikapaNAmAM yAvatuM manuSyapaNAmAM atItakALe anaMtA thayA hoya, bhAvimAM thavAnI koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ekathI anaMta hoya. vyaMtapaNAmAM nairayikavat kahevuM. jyotika ane vaimAnikapaNAmAM atItakALe anaMtA che. bhAvimAM koIne hoya * koIne na hoya. jene hoya tene kadAca asaMkhyAtA ke anaMtA hoya. ema cAvatuM manuSya saMbaMdhe jANavuM. vyaMtara-jyotika-vaimAnikane asurakumArava4 kahevA. paNa svasthAnane AzrIne ekathI anaMta sudhI. cAvata vaimAnikone vaimAnikapaNAmAM kahevuM. ema covIza covIzagaNAM daMDaka che. * vivecana-604 - nairayikane nairayikapaNAM vize prazna sUtra sugama che. bhAvimAM kapAya samudhdhAta koIne thAya * koIne na thAya. zeSa Ayu kSINa thayuM che evo prazna samaye bhavAMte vartato nairayika, kaSAya samuThThAta prApta karyA sivAya ja nakathI nIkaLI turaMta pachInA bhavamAM siddha thaze ke paraMparAe bIjA bhavomAM siddha thaze paNa pharI narakagAmI nahIM thAya. tene nairayikatvamAM bhAvi kaSAya samu na hoya. jene hoya tene jaghanyathI eka, be ke traNa ItyAdi pUrvavatuM. jema nairacikane nairayikapaNAmAM kahyuM tema asurakumArapaNAmAM atIta sUtra jANavuM. te pramANe ja bhAvimAM koIne javAnA hoya, koIne na hoya. je nakathI nIkaLI bhAvimAM asurakumAratva pAmaze nahIM tene asurakumArapaNAmAM bhAvikALe kaSAya samudhdhAto thavAnA nathI. je pAmaze tene jaghanyathI saMkhyAtA hoya che. kemake jaghanya sthitimAM paNa asurakumArane saMkhyAtA kaSAyasamuddhAto thAya che. kemake teo lobhAdi bahukapAyavALA che. utkRSTapade asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. bAkI pUrvavat jANavuM. e pramANe nairayikone nAgakumArasvAdi sthAnomAM cAvatuM svanitakumArapaNAmAM niraMtara kahevuM. tema sUtramAM paNa kahyuM che. pRthvImAM atIta sUtra temaja kahevuM. bhAvi Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/604 vicAramAM koIne hoya - koIne na hoya. je narakathI nIkaLI pRthvIkAyikamAM javAno nathI. tene na hoya. je javAnA che, tene jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. te A pramANe - tiryaMca paMcendriya bhavathI, manuSya bhava ke devabhavathI kaSAya samuddAtane prApta thaI je ekavAra pRthvIkAyikomAM javAno che, tene eka, be vAra javAno che tene be, traNa vAra javAno che tene traNa, saMkhyAIvAra javAno che, tene saMkhyAtA - x anaMta kaSAya samuddAta jANavA. sUtrakAre paNa tema kaheluM che. - e pramANe cAvat manuSyapaNAmAM jANavuM. ema pRthvI je sUtrapATha kahyo, te vaDe manuSyapaNAmAM sudhI kahevuM. jemake - ekaika nairayikane akAyikapaNAmAM keTalA kaSAyasamuddhAto atItakALe thayA hoya ? anaMta. bhAvimAM keTalA thAya ? ItyAdi - 4 - kahevuM. e pramANe manuSya sUtra sudhI kahevuM. temAM akAyathI manuSyasUtra sudhIno vicAra pRthvIkAyika sUtravat karavo. 177 beIndriya sUtramAM bhAvikALe thavAnA kaSAyasamuddAta vicAramAM jaghanyathI eka, be, traNa samuddhAto je ekavAra jaghanya sthitivALA beIndriyanA bhavane pAme, tenI apekSAe samajavA. saMkhyAtI vAra beIndriyapaNAne pAme tene saMkhyAtA ItyAdi anaMta sudhI kaSAya samuddAta bhAvikALe prApta thanAra che. ema teIndriya ane caurindriyo paNa vicAravA. tiryaMca paMcendriya ane manuSya vize A pramANe vicAravuM - je eka vakhata tiryaMca paMcendriyanA bhavane pAmavAno che ane svabhAvathI ja alpakaSAyI che, tene jaghanyathI eka, be ke traNa samudghAto hoya che. bAkInA tiryaMca paMce bhavane saMkhyAtI vAra prApta karanArA saMkhyAtA, asaMkhyAtIvAra prApta karanArA asaMkhyAtA, anaMtIvAra prApta kanarArAne anaMtA kaSAya samudghAto thavAnA che. je manuSyasUtramAM bhAvi kAya samuddAta saMbaMdhe A pramANe vicAravuM narakabhavathI nIkaLI alpakaSAyI manuSya bhava pAmI kaSAya samuddAta vinA ja mokSe javAno che. tene nathI. bAkInAne hoya che. temAM eka, be ke traNavAra kaSAya samu prApta karaze tene eka, be ke traNa kaSAya samudghAto hoya che. saMkhyAtA bhavo karanArane ke ekabhavamAM paNa saMkhyAtA kaSAya samudghAta karanArane saMkhyAtA ItyAdi anaMta kAya samu sudhI kahevuM. - jyotikapaNAmAM atItakALe paNa anaMtA kahevA. bhAvimAM koIne thAya, koIne na thAya. te pUrvavat kahevuM. jene che teomAM paNa koIne asaMkhyAtA ane koIne anaMtA hoya. paNa kadAca saMkhyAtA hoya ema na kahevuM. kemake - jyotikone jaghanyathI asaMkhyAtA kALanuM Ayu hovAthI, jaghanyathI paNa asaMkhyAtA kapAyasamuddhAto hoya che. anaMtavAra janArAne anaMtA hoya che. ema vaimAnikapaNAmAM paNa bhAvikALamAM kadAcit asaMkhyAtA ane kadAcit 22/12 E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (89) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 anaMtA hoya, tenI vicAraNA pUrvavat e pramANe nairiyakone svasthAne ane parasthAne kapAya samu kahyA. have asukumAromAM svasthAna ane parasthAnane AzrIne kaSAya samuddAtano vicAra karavA kahe che ekaika asurakumArane nairayikapaNAmAM kaSAyasamuddAto atItakALe anaMtA hoya che. bhAvi kALe koIne hoya - koIna na hoya . je - asurakumAranA bhavathI nIkaLI nake javAno nathI, tene hotA nathI, je narake javAno che tene hoya che. temAM paNa jaghanyathI saMkhyAtA hoya che, kemake jaghanya sthitika naskomAM paNa saMkhyAtA kaSAya samuddhAto thAya che. utkRSTathI asaMkhyAtA ke anaMtA jANavA. temAM jaghanya sthitika naskomAM vAraMvAra ane dIrdhasthitika naskomAM eka ke anekavAra janArane asaMkhyAtA, anaMtavAra janArane anaMtA hoya che. asukumArane asukumArapaNAmAM atItakALe anaMtA ane bhAvikALe ekathI mAMDI anaMta sudhI hoya che. je bhAvimAM thanAra che te koIne hoya ane koIne na hoya. je asurakumAra bhavanA paryantavartI che ane kaSAya samuddAta karavAno nathI, tema tyAMthI cyavI pharI asukumAra bhava prApta karavAno nathI, paNa pachInA bhave ke paraMparAe siddhipadane pAmaze tene hotA nathI. bAkInAne hoya che. jene hoya tene jaghanyathI eka, be, traNa hoya ItyAdi pUrvavat. 138 e pramANe nAgakumArapaNAmAM ane pachI covIza daMDakamAM kramathI niraMtara yAvat vaimAnikapaNAmAM vairayivat sUtra kahevuM. arthAt nAgakumAthI AnitakumAramAM bhAvimAM koIne hoya che - koIne hotA nathI. hoya tene saMkhyAtA ke asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. pRthvIkAyikAdipaNAmAM yAvat manuSyapaNAmAM jene thavAnA che tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. vyaMtarapaNAmAM jene thavAnA che, tene kadAca saMkhyAta, kadAca asaMkhyAta ke kadAca anaMtA hoya che. jyotiSkamAM jene thavAnA che tene kadAca asaMkhyAta hoya - kadAca anaMtA hoya. vaimAnikapaNAmAM paNa ema ja kahevuM. - x - x - ahIM vizeSatA batAve che ke - paraMtu nAgakumAthI stanitakumAra sudhInA badhAMne svasthAnanI apekSAthI avazya bhAvimAM thavAnA ekathI mAMDI anaMta sudhI jANavA. parasthAna apekSAe asurakumAravat kahevA. pRthvIkAyikane nairayikapaNAmAM cAvat stanitakumAratvamAM atItakALe anaMtA jANavA, bhAvanA pUrvavat. bhAvimAM koIne hoya koIne na hoya. temAM je pRthvIkAyanA bhavathI nIkaLI narakamAM, asukumAra cAvat stanitakumAramAM javAno nathI, paNa manuSyabhava pAmI mokSe javAno che, tene hotA nathI. bIjAne hoya che, jene hoya tene jaghanyathI saMkhyAtA hoya. kemake jaghanyasthitika narakAdimAM paNa saMkhyAtA kapAyasamuddhAto hoya che. utkRSTathI asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. te pUrvavat vicAravA. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I604 139 pRvIkAyikapaNAmAM cAvatu manuSyapaNAmAM atItakALe te pramANe anaMtA hoya che. bhAvikALe thanAra ekathI anaMta sudhI kahevA. te koIne hoya ane koIne na hoya. jene hoya tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA hoya. caMtapaNAmAM jema tairayikapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. arthAt cokathI mAMDI anaMta sadhI na kahevA. paraMtu kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA ke kadAca anaMtA kahevA. jyotika ane vaimAnikapaNAmAM atIta kALe te pramANe anaMtA thayelA che. je bhAvimAM thavAnA che, te jaghanyapade asaMkhyAtA ane utkRSTa anaMtA jANavA. e pramANe akAyikane yAvat manuSyane jANavuM. vyaMtara, jyotika, vaimAnikane asurakumAravat kahevA. paNa bhAvinA vicAramAM svasthAnanI apekSAthI badhuM ekathI mAMDIne anaMta sudhI kahevA. parasthAnanI apekSAthI sukumAranuM sUtra kahyuM tema kahevuM. * x * e pramANe kaSAya samuThThAta saMbaMdhI covIza saMkhyAvALA covIza daMDako kahevA. - x - have pratyeka daMDakanA covIza covIza daMDaka sUtro vaDe mAraNAMtika samudhdhAta kahe che - * sUtra-605 - mAraNAMtika samudghati asthAnane vize ane parasthAnane vize paNa ekathI mAMDIne anaMtA vaDe kahevo. cAvatuM vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM kahevo, e pramANe e covIza evA covIza daMDako kahevA kriya samughAta, kaSAya samudhAta mAphaka kahevo. paraMtu jene hoya tene kahevo. e pramANe paNa covIza covIza daMDako kahevA. taijasa samudaghAta mAraNAMtika samudhAna mAphaka kahevo. paraMtu jene hoya tene kahevo. e pramANe covIzanA covIza daMDako kahevA. bhAvanA okaika nairayika, nairayikapaNAmAM keTalA AhAka samughAto atItakALe thayelA che? gautamAM thayelA nathI. e pramANe vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM. paraMtu manuSyapaNAmAM atItakALe koIne thayelA che, koIne nathI, jene thayelA che, tene jaghanyathI eka, be, utkRSTa praNa hoya che. keTalA bhAvikALe thavAnA che? gautamAM koIne thavAnA hoya che - koIne hotA nathI. jene hoya che, tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI cAra hoya che. e pramANe sarva jIvo ane manuSyo kahevA. manuSyane manuSyapaNAmAM atItakALe koIne hoya che, koIne hotA nathI, jene hoya che, tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI cAra hoya che. e pramANe bhAvikALamAM thavAnA paNa jANavA. ema pratyeka daMDakanA covIza evA covIza daMDako vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevA. F-1) (90) Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROO 180 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 bhagavana! ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalA kevali samadhAto atItakALe thayelA che ? gautama! thayA nathI. bhAvi kALe keTalA thavAnA che ? thavAnA nathI. ema vaimAnikapaNAmAM sudhI kahetuM. paraMtu manuSyapaNAmAM atItakALe thayA nathI. bhAtakALamAM koIna thavAnA hoya, koIna hotA nathI. jene thavAno. che tene eka thavAno che. manuSyane manuSyapaNAmAM atItakALe koIne thayelA che - koIne nathI, jene thayA che tene eka thayelo che, ema bhAvikALa thavAno paNa eka ja jANavo. ema A covIza covIza daMDako kahevA. * vivecana-605 - mAraNAMtika samuddhAta bhAvikALamAM svasthAna vize ane parasthAna vize ekathI mAMDI anaMtasaMkhyA vaDe kahevo. - x - vaimAnikapaNAM sudhI vaimAnikane sUNa kahevuM. te A pramANe bhagavana! ekaika narayikane narayikapaNAmAM keTalA mAraNAMtika samaghAto atItakALe thayA che ? gautama anaMtA thayelA che. ItyAdi - x* temAM je mAraNAMtika samuddhAta karyA vinA kALa karIne narakathI nIkaLI turaMta ke paraMparAthI manuSyabhava pAmIne siddha thaze, paNa pharI nakamAM javAno nathI. tene bhAvimAM mAraNAMtika samuddhAta hotA nathI. paraMtu je te ja bhavamAM vartato mAraNAMtika samudyAta vaDe kALa karIne narakathI nIkaLI siddha thaze. tene bhAvimAM eka mAraNAMtika samudyAta hoya che, je pharI narakamAM AvI badhAM maLI be mAraNAMtika samuThThAtane prApta thavAno che, tene be hoya che. e pramANe kaNa-saMgAtA-asaMkhyAtA-anaMta paNa kahevA. e pramANe asurakumApaNAmAM jhapATha kahevo. paraMtu ahIM bhAvanA A pramANe che - je nakathI nIkaLI manuSyabhava pAmI siddha thaze, athavA te bhavamAM mAraNAMtika samuThThAtane prApta na karIne mRtyu pAmI tethI anya bhavamAM mokSe jaze, tene hotA nathI. bAkInAne ekAdino vicAra pUrvavat karavo. vyaMtara, jyotika nairayikavatu kahevA. jema nairayikano nairayikAdi covIza sthAnomAM vicAra karyo tema asurakumArathI mAMDI vaimAnika sadhInA covIza daMDakAnA krame vicAra karavo. e pramANe anyAnya paNa covIza daMDaka sugo thayA che, ema mAraNAMtika samuThThAta pratyekanA covIza-covIza daMDakathI kahyo. - have eTalI ja saMkhyAvALA sUro vaDe vaikriyasamuThThAtane kahevAnI IcchAvALA sUtrakAra kahe che - vaikriya samuThThAta vize kaSAya samuThThAta saMbaMdhe pUrve kahyuM tema badhe kahevuM. kevaLa jene vaikriya labdhino asaMbhava hovAthI vaikiya samu nathI, tene na kahevo. te A pramANe - ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalA vaikriya samudhdhAto atItakALe thayelA che ? gautama ! anaMtA, keTalA bhAvi kALe thaze ?, ItyAdi pUrvavatu. * * * ekaika nairayikane asukumApaNAmAM keTalA paikiya samuThThAto atIta kALe thayelA che ? gautama ! anaMtA. keTalA bhAvikALe thavAnA che ? ItyAdi pUrvavatuM. - x * ema svanita kumAra sudhI kahevuM. ekaika nairayikane pRthvIkAyikapaNAmAM keTalAM E:\Mal Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-FI60pa 181 182 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 (91) vaikiya samudyAto atItakALe thayelA che ? gautama? thayelA nathI. bhAvikALe thavAnA che ? - thavAnA nathI. e pramANe teukAyikapaNAmAM kahevuM. bhagavana ! nairayikane vAyukAyikapaNAmAM keTalA paikriya samudhdhAto atItakALe thayelA che ? gautama! anaMtA. keTalA bhAvimAM thavAnA che ? gautama ! koIne thavAnA che - koIne cavAnA nathI. jene thavAnA che, temane jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA thavAnA che. vanaspatikAyika cAvatu caurindriyapaNAmAM, jema pRthvIkAyikapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. tiryaMca paMcendriya ane manuSyapaNAmAM jema vAyukAyikapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. vyaMtara, jyotika, vaimAnikapaNAmAM jema asurakumArapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. ahIM jyAM vaikriya samuThThAtano saMbhava che, tyAM kaSAyasamuThThAtanI mAphaka vicAravuM bIje teno niSedha prasiddha che, kemake tyAM vaikriyalabdhi ja asaMbhava che. jema nairayika saMbaMdhe covIza daMDakanA krame sUtra batAvyuM tema asurakumAradi saMbaMdhe paNa covIza daMDakanA krame pratyeka sUtra jANavuM paNa asurakumArathI svanitakumAra sudhImAM ane vyaMtarAdimAM paraspara svarathAne ekathI anaMtA ane parasthAne saMkhyAtAdi kahevA. vAyu tiryaMca paMcendriya ane manuSya paraspara svasthAne ane parasthAne ekathI anaMtA kahevA. bAkI badhuM pUrvavat jANavuM. e pramANe pratyeka daMDakanA covIza daMDaka sUtro thAya che. - X - X - have taijasa samuddhAtane atideza vaDe kahe che. jema mAraNAMtika samughAta kaho, tema taijasa samuddhAta kahevo. arthAt taijasa samuThThAta svasthAne ane parasthAne ekathI mAMDI anaMta saMkhyA vaDe kahevo. paraMtu jene taijasa samuThThAta saMbhavato nathI tene na kahevo. vairayika, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, beIndriya, Indriya, caurindriyane saMbhavato nathI, mATe na kahevo. bIjAne kahevo. te A pramANe - bhagavana! kaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalAM taijasa samudgAto atItakALe thayA che? gautamAM thayA nathI. keTalAM bhAvimAM thavAnA che? thavAnA nathI. ekaika nairayikane asurakumArapaNe keTalA taijasa samudhdhAto atIta kALe thayelA che? gautamAM anaMtA. keTalAM bhAvimAM thavAnA che? koIne thAya, koIne na thAya. ItyAdi * x x * e pramANe mAraNAMtika samudaghAta saMbaMdhI pATha vaDe ane kavayita sarvathA niSedharUpa prakArathI taijasa samuThThAta saMbaMdhI paNa pratyekanA covIza covIza daMDako kahevA. AhAraka samuThThAtanI vicAraNA - ekaika nairayikane AhAraka samudhdhAto atItakALe keTalA hoya ? ItyAdi. ahIM badhAM sthAnone AzrIne manuSyapaNAnA vicAramAM atItakALe jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI traNa hoya che. tathA bhAvimAM thavAnA jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI cAra hoya che. * x * e rIte (PROOI Saheib\Adhayan-40\Book-40B AhAka samaghAta vize covIza daMDako kahevA. kyAM sudhI ? vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM saNa che, tyAM sudhI kahevA. jema ke ekaika vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM keTalA AhAraka samudhdhAto atIta kALe thayelA che ? gautama ! nathI, bhAvikALe keTalAM thavAnA che ? gautama! thavAnA nathI. have kevali samudyAta saMbaMdhe kahe che - bhagavan! ekaika nairayikane tairayikapaNAmAM kevA kevali samudgAto hoya ? ItyAdi. arthAta badhAM sthAnomAM manAyapaNAnA vicAra sivAya atIta ane bhAvikALamAM niSedha karavo. manuSya sivAyanA sthAnomAM manuSyapaNAnA vicAramAM atIta kevali samuThThAtano niSedha karavo. bhAvimAM thavAno kevali samuhnAta koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene eka ja kahevo. manuSyane manuSyapaNAmAM atIta kALe koIne hoya - koIne na paNa hoya. jene hoya tene eka ja hoya. A kathana pragna samaye kevalisamuThThAta karI rahelA kevalIne AzrIne samajavuM. bhAvimAM koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene eka ja hoya. e pramANe kevaliyamadaghAtamAM covIzanA covIza daMDaka thAya. badhAM maLI ekavacana saMbaMdhe covIzadaMDakane sAta vaDe guNatAM 168 sUtro che. have eTalI ja saMkhyAvALA bahuvacana saMbaMdhe sUko batAvavAnI IcchAvALA pkArazrI kahe che - * sUtra-606 : bhagavana nairayikone nairANikapaNAmAM keTalAM vedanA samudvato atItakALa thayelA che ? gautama anaMtA. bhAvimAM keTalAM thavAnA che ? gautama ! anaMtA ema vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM. ema sarve jIvone vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM. ema taijasa samudata sudhI kahevuM paNa upayoga rAkhI jene vaikriya ane taijasa samughAta hoya tene kahevA. bhagavana / nairayikone nairayikapaNAmAM keTalA AhAka samughAto thayA che ? thayA nathI. keTalA thaze ? thavAnA nathI. pramANe vaimAnikapaNAmAM kahevuM. raMtu manuNapaNAmAM atakALe asaMkhyAtA ane bhAvi kALe paNa asaMkhyAtA kahevA, tema vaimAniko sudhI kahevuM paNa vanaspatikAyikone manuSyapaNAmAM atItakALe anaMtA thayA che. bhAvi kALe anaMtA thavAnA che. manuSyone manuSyapaNAmAM atItakALe kadAca saMkhyAtA hoya * kadAca asaMkhyAtA hoya. oma bhAvikALamAM paNa jANavuM. bAkInA badhAM daMDako nairavivat kahevA, oma 24-daMDako che. nairayikone nairayikapaNAmAM keTalAM kevali samu thayA che ? thayA nathI. oma bhAvimAM paNa nathI. vaimAnikapaNAM sudhI A kahevuM. paraMtu manuSyapaNAmAM atItakALamAM nathI. bhAvikALamAM asaMkhyAtA hoya che. ema vaimAnika sudhI kahevA. paNa vanaspatikAyikone manuSyapaNamAM thayA nathI. bhAvikALe anaMtA E:\Mal Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) 36/-I-I606 183 thaze. manuSyone manuSyapaNAmAM kadAca thayA hoya ke na hoya. hoya to jaghanyathI eka, be ke traNa. utkRSTa zata pRthakava hoya. keTalA bhAvikALa thavAnA che ? kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA thaze. ema covIza covIza daMDako kahevA. cAvata vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM sudhI kahetuM. * vivecana-606 : vivakSita prazna samaye vartatA badhAM svairayiko jeo pUrve sarva atItakALanI apekSAthI yathA saMbhava nairayikapaNAmAM rahelAM hoya teono samudita sarva saMkhyA vaDe keTalAM vedanA samadughAta thayA hoya ? anaMtA. kemake ghaNAM nairayiko anaMtakALathI avyavahAra rAzimAMthI nIkaLelA hoya. anaMtavAra narakamAM javA vaDe temane anaMta samuddhAto saMbhave che. bhAvimAM keTalAM thavAnA che ? ema A sUtrathI sUcanA jaNAvI. saMparNa pATha A pramANe jANavo - nairayikone nairayikapaNAmAM keTalA vedanA samudhdhAto bhAvimAM thavAnA hoya ? anaMta. kemake ghaNAnuM pharIthI anaMtavAra narakamAM Agamana saMbhave che. ema vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM - x-x - ahIM atItakALe anaMtA prasiddha che. kemake sAMvyavahArika jIvoe prAyaH anaMtIvAra vaimAnikapaNuM prApta karyuM che. bhAvimAM thavAnA anaMtA che kemake pragna samaye vatatA badhAM nairayikomAM anaMtavAra ghaNAM nairayiko vaimAnika thAya. jema nairayikone nairayikavAdi avasthAmAM covIza daMDakanA atIta-anAmata vedanA samuddhAto kahA, tema asukumArAdi sarve jIvone vaimAnika sudhI kahevA. vaimAnikapaNAmAM A rIte - bhagavan! vaimAnikone vaimAnikapaNAmAM keTalA vedanA samuThThAto atItakALe thayA hoya ? anaMtA. ItyAdi pUrvavatu - e pramANe kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa samudhdhAto paNa tairayikothI mAMDI vaimAnika sudhInA badhAM jIvone badhAM nairayikavAdi sthAnomAM covIza daMDakanA krame kahevA. e pramANe vedanA samudyAta saMbaMdhI prakAra vaDe kaSAya Adi samuThThAto paNa taijasa samudyAta sudhI kahevA. vizeSa e ke - upayogapUrvaka sarva sUko buddhi vaDe vicAravA. tAtparya e ke jyAM samuddhAto ghaTe tyAM atIta anAgata samudhdhAto anaMtA kahevA. bAkInA sthAnomAM pratiSedha karavo. tene ja vizeSathI kahe che - je nairayikAdi jIvarAzine vaikriya ane taijasa samuThThAta saMbhave che. te tene kahevA. bAkInA pRthivyAdimAM teno niSedha karavo. kapAya ane mAraNAMtika samudhdhAto badhe ja vedanA samuddhAtanI mAphaka atItaanAgatakALe sAmAnyathI anaMtA kahevA. paNa kyAMya teno niSedha na karavo. have AhAraka samudyAta vize sUjha- AhAppalabdhi chatAM AhAraka zarIranA prAraMbhakALe AhAka samudyAta hoya che, e sivAya hoto nathI, AhAkalabdhi cauda pUrvane hoya ane te manuSyapaNAmAM ja hoya. tethI manuSya sivAya bIjI avasthAmAM (PROOF-1) nayan-40\Book-40B 184 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 atIta ane anAmata AhAraka samadghAtono niSedha karavo. manuSyapaNAmAM pUrve asaMkhyAtA thayA che. kemake prazna samaye vartatA nAskomAM pUrve te-te kALe manuSyapaNuM pAmI, jemaNe cauda pUrve bhaNyA, evA asaMkhyAtA nAko paikI dareke eka, be ke traNa vAra AhAraka samadaghAta karavo hoya. anAgatakALe paNa asaMkhyAtA jANavA. kemake prazna samaye vartatA nAkomAM asaMkhyAtA nArako narakathI nIkaLI turaMta ke paraMparA te-te kALe manuSyapaNuM pAmI caudapUrvI thaI eka, be, traNa ke cAra vAra AhAraka samu karaze. e pramANe asurakumArothI vaimAniko sudhI kahevuM. phakta vizeSa e ke - vanaspatikAyikone manuSyapaNAmAM atIta-anAgata samudyAto anaMtA kahevA. kemake pUrve caudapUrvI thaI jemaNe yathAsaMbhava eka, be ke traNa vAra AhAka samudhdhAto karyA che, evA anaMtA jIvo vanaspatimAM rahelA che ane vanaspatikAyacI nIkaLI turaMta ke paraMparAe manuSyatva pAmI yathAsaMbhava eka, be, traNa ke cAra vakhata AhAka samudhdhAto karavAnA che. manuSyone manuSyapaNAmAM atIta-anAgata kALe kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA hoya. kaI rIte ? prazna samaye vartatA manuSyo utkRSTapade paNa sauthI thoDAM che, vivakSita prazna samaye vartatA manuSyo vize kadAca asaMkhyAtA manuSyomAM pratyeke yathAsaMbhava eka, be, traNa ke cAra vAra AhAka samu karelA che. bhAvimAM karavAnA paNa che. ema covIza-covIza daMDaka che. have kevali samuThThAta kahe che - nairayikone naiyika avasthAmAM keTalA kevali samuddhAto thayA hoya ? kevali samu manuSyAvasthAmAM ja hoya che, bIjAmAM nahIM. jeNe kevaLI samu karyo che, te saMsAramAM bhramaNa na kare, paNa aMtarmuhUrtamAM avazya mokSa pAme. tethI nArakone manuSyapaNA sivAyanI avasthAomAM atIta, anAmata kevali samuchano niSedha karavo. nairayikone manuSya avasthAmAM paNa atIta samuhano niSedha karavo. kemake jemane kevali samu karyo che, teonuM narakamAM gamana na thAya, bhAvi kevali sama thaze. kemake prazna samaye vartatA nAkomAM asaMkhyAtA nArako muktigamana yogya che. tethI bhAvikALe asaMkhyAtA hoya che tema kahyuM. ema je rIte nairayikono kevali samuddhAta kahyo tema vaimAnika sudhI kahevuM. vizeSa e ke - vanaspatikAyikone manuSyapaNAmAM atIta kevali-samudghAtano niSedha karavo. kemake jemaNe kevali samuha karyo che teone saMsAra hoto nathI. bhAvikALe anaMtA kahevA. kemake prazna samaye vartatA vanaspatikAyikomAM anaMtA vanaspati tyAMthI nIkaLI pachI ke paraMparAo kevali samu karI mokSe javAnA che. manuSyone manuSyapaNAmAM atItakALe kadAcit hoya, kadAci na hoya. kemake jemaNe kevali samu karyo che, teo siddha thayelA che, bIjA hajI kevali samuhane prApta thayA nathI. jyAre pUrva kALe hoya tyAre jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTa zatapRthakatva hoya che. bhAvikALe saMkhyAtA ke asaMkhyAtA prApta thavAnA che. kemake E:\Maharaj Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I606 185 (6) prazna samaye vartatA manuSyo saMkhyAtA ke asaMkhyAtA yathAsaMbhava turaMta ke paraMparAe kevali samu karI siddha thavAnA che. kevali samu vaDe e rIte covIze daMDake pRcchA karavI ane te vaimAnikone vaimAnikapaNAmAM vize pra sudhI kahevA. * X - X - e pramANe ekavacana ane bahuvacana sahita nairayikothI vaimAnika sudhInA jIvomAM atIta-anAgata vedanAdi samuThThAtanA saMbhava ane asaMbhavapUrvaka saMkhyAnA pramANanI prarUpaNA karI. dhe te te samuThThAta vaDe yAvat kevali samuThThAta rahita ke sahita jIvonuM paraspara alAbadutva kahe che - * sUtra-607,608 : 6io] bhagavAna ! A vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, vaidika, vaijasa, AhAka, kevali samudraghAtavALA ane samudyAta rahita e jIvomAM koNa konAthI alA Adi che 1 gautamAM sauthI thoDA jIvo AhAraka samu che, kevali samue saMkhyAtapaNAM che, taijasa samu asaMkhyAtagaNAM che, vaikriya samu AsaMDha che. 2 mAraNAMtika samu anaMtagaNAM che. kaSAya samu vALA asaM che, vedanA samu vizeSAdhika che. samuddhAtarahita AsaMDha che. [68] bhagavat ! vedanA-kayAya-mAraNAMtika ane vaikiya samu vaDe samuddhAto sahita ane rahita nairayikomAM koNa-konAthI ala Adi che ? gautamAM sauthI thoDAM aurasiko mAraNAMtika samuwvALA, vaikiya samu asaMkhyAtapaNAM, kaSAyasamu saMkhyA vedanA samu saMkhyA che, samudyAta rahita saMkhyAlagaNAM che. bhagavanI vedanA-kaSAya-mAraNAMtika-vaici-saikasa samudhAta sahita ane rahita amukumAromAM koNa konAthI alA Adi che ? gautamAM sauthI thoDAM asukumAromAM koNa konAthI ao Adi che? gautama ! sauthI thoDAM asurakumAro 3 taijasa samudao mAraNAMtika samu asaMha, vedanA samu asaMkhya kaSAya samue saMkhyAtae, vaikriya samu saMkhyA samudyAta rahita asaM che. e pramANe nitakumAro sudhI jANavuM. bhagavana ! vedanA, kaSAya, maraNa samughAta sahita ane rahita pRthvI koNa konAthI A5 Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM pRthvI mAraNAMtika samu che, kaSAya samu saMkhyA, vedanA samu vizeSa samudyata rahita AsaMDha che. ema 3 vanaspati sudhI javuM. paraMtu sauthI thoDAM vAyu aikriya samu, mAraNAMtika samu asa kaSAya samu saMkhyA vedanA samu vizeSa, muzAta rahita anaMtagaNa che. bhagavAna ! vedanA, kaSAya, mAraNAMtika samughAta sahita ane rahita beIndriyomAM koNa konAthI alaga Adi che ? gautama! sauthI thoDAM beIndriyo mAraNAMtika samuvedanA samu saM kayAya samu asaM che samughAta rahita ook-40B (PROOF-1) ib\Adhayan-401B 186 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 saMkhyA che - ema carindriya sudhI che. bhagavAna ! vedanA yAvata taijasa samudra sahita ane rahita paMce viyomAM koNa konAthI A Adi che ? paMcendriya tiryaMco taijasa samu sauthI thoDAM, vaikiya samu asaM che. mAraNAMtika samu asaMha, vedanA samu asaMha, kaSAya samu saMkhyalo, samudghati rahita jIvo asaMkhyAtagaNAM che. bhagavana! vedanA yAvata kaSAya samudravALA, samudyAta rahita manuSyomAM koNa konAthI ala Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM manuSyo AhAska samu kevalI samu saMkhyA, saikasa samu saMkhyao, vaikiya samu saMkhyato, mAraNAMtika samu saMkhyA, vedanA samu asaM kaSAya samu asaM, samu rahita asaMkhyAtaNAM che. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAniko asurakumArava4 jANavA. * vivecana-607,608 : bhagavad ! jemanuM pUrve yathAsaMbhava samudyAta vaDe ane samudyAta rahitapaNe pratipAdana karyuM che evA, vedanA cAvatu kevali samuThThAtavALA ane hita evA sAmAnyapaNe jIvonI maLe kayA jIvo, konAthI apa hoya, kayA jIvo konAthI saMkhyAlagaNAM, asaMkhyAtaNAM ItyAdi hoya ? kayA jIvo samAna saMkhyaka, kayA jIvo konAthI vizeSAdhika hoya ? sUtramAM zabda vikalo jANavo. bhagavaMta kahe che - sauthI thoDAM jIvo AhAraka samudhdhAtavALA che, kemake AhAraka zarIro kadAcit cha mAsa sudhI A lokamAM hotA paNa nathI. hoya tyAre jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTa sahaya pRthakava hoya. kevaLa AhAka samuThThAta AhArakazarIranA AraMbhe hoya, pachI nahIM, tethI eka kALe thoDAMka ja AhAraka samudhdhAto hoya. tenAthI kevaLI samuddhAtavALA saMkhyAlagaNAM che. kemake teo eka kALe zata pRthakava hoya. jo ke AhAkazarIrI vidhamAnakALe jaghanyathI eka, be, traNa ane utkaTa sahasavRkava che, to paNa AhAraka zarIranA prAraMbhe ja AhAka samae hoya che, tethI - X... kevali samu saMkhyAtaguNA hovAmAM virodha nathI. taijasa samu tenAthI asaM che. kemake paMce tiryaca, manuSya, devone paNa taijasa samudra saMbhave che. tenAthI vaikriya samu asaMkhyAtapaNAM che. kemake nAsko ane vAyune paNa vaikriya samu saMbhave che. vaikriyalalpika vAyu devothI paNa asaMta che. kaI rIte ? bAda payapti vAyu sthalacara paMce asaMkhyAta gaNAM che, sthaLacara paMce devothI paNa asaMha che. jo ke bAdara vAyunA saMkhyAmAM bhAga mAtrane vaikriyalabdhi saMbhave che, to paNa teo devo karatAM asaMha che. mATe taijasa samaya karatAM vaikriya samu asaM ghaTe che. tenAthI mAraNAMtika samu anaMtagaNAM che. kevI rIte ? ahIM anaMtA nigoda jIvono asaMha bhAga haMmezAM vigrahagatimAM hoya che. teo ghaNuM karIne mAraNAMtika Maha Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/603,608 183 samu che. temanAthI paNa kapAya samuvALA asaMkhyAtagaNAM che, kemake vigrahagati prApta jIvo karatAM asaM anaMta nigoda jIvo kaSAya samu haMmezAM hoya che. tenAthI vedanA samu. vizeSAdhika che. kemake anaMta nigoda jIvo vedanA samu haMmezA hoya che. temanAthI paNa samuddAta rahita jIvo asaM che. kemake vedanA, kaSAya ane maraNa samu karatAM asaM nigoda jIvo samu rahita che. have e ja alpabahutvano nairayikAdi jIva vizeSamAM covIza daMDakanA krame yathAsaMbhava vicAra kare che sauthI thoDAM nairayiko mAraNAMtika samu che. kemake mAraNAMtika samu maraNa kALe hoya che ane maraNa, bAkInA jIvatA nArakonI apekSAthI ghaNAM thoDAnuM hoya che. vaLI badhAM maraNa pAmatAM jIvone sAmAnyathI maraNa samu hoto nathI. zAstra vacana che ke samuvALA paNa mare che ane samu vinAnA paNa mare che. temanAthI vaikriya samu asaMkhyAtagamAM che kemake - sAte nakapRthvImAM paraspara duHkha utpanna karavA mATe ghaNAM nAkone niraMtara uttara vaikriyano pAraMbha saMbhave che. temanAthI kAyasamu saMkhyAtagaNAM che, kemake jemaNe uttavaikriya karyu che, jemaNe nathI karyu evA sarva saMkhyA vaDe - 4 - saMkhyAtagaNAM che. temanAthI vedanA samu saMkhyAtagaNAM che, kemake kSetrajanya, paramAdhArmikoe karela, paraspara vedanAthI prAyaH ghaNAM haMmezAM vedanA samune prApta thayA hoya. teothI paNa samudghAtathI rahita jIvo saMkhyAtagaNAM che, kemake vedanA samu sivAya paNa sAmAnyathI vedanA anubhavatA ghaNAM vadhu nArako saMbhave che. have asukumAronuM aAbahutva kahe che - sauthI thoDAM asukumAro taijasa samu che. kemake taijasa samu ghaNo kopAveza hoya tyAre kvacit koIkavAra koIne hoya. tenAthI mAraNAMtika samu asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI vedanA samu asaMkhyAtagaNAM che, kemake paraspara yuddhAdi karavAmAM ghaNAM vedanA samu. prApta thAya che. tethI paNa kAya samu saMkhyAtagaNAM che, temanAthI vaikriya samu vALA saMkhyAtagaNAM che, kemake saMbhogAdi aneka nimite atizaya ghaNAM asukumArone uttara vaikriya zarIrano AraMbha saMbhave che. temanAthI paNa samuddAta rahita asaMkhyAtagaNAM che, kemake ghaNAM uttama jAtivALA ane sukhasAgaramAM lIna devo asaMkhyAtagaNAM koIpaNa samuddAta rahita haMmezAM hoya che. svanitakumAra sudhI A jANavuM. have pRthvIkAyika saMbaMdhe alpabahutva - ahIM kaSAya samuvALA ane vedanA samuvALA saMkhyAtagaNAM ane samudghAta rahita asaMkhyAtagaNA saMbaMdhe sugama hovAthI svayaM vicAravuM. e pramANe vanaspatikAya sudhI aAbahutva kahevuM. paraMtu vAyukAyikomAM ATaluM vizeSa jANavuM - sauthI thoDAM vAyu vaikriya samu che. kemake bAdara paryAptAnA saMkhyAtamAM bhAga mAtrane vaikriya labdhi saMbhave che. temanAthI paNa mAraNAMtika samu asaMkhyAtagaNAM che. kemake paryAptA, aparyAptAdi badhAM vAyune maraNa samu saMbhave che. E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (94) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 temanAthI paNa kaSAya samu saMkhyAtagaNAM, temanAthI vedanA samu vizeSAdhika che. temanAthI samudghAta rahita asaM che. kemake sarva samune prApta vAyunI apekSAthI svabhAvasthita vAyukAyiko svabhAvathI ja asaMkhyAtagaNAM che. 188 beIndriyasUtramAM sauthI thoDAM beIndriyo maraNAMtika samudghAtavALA che, kemake prazna samaye amuka ja beIndriyone maraNano saMbhava che. tenAthI vedanA samu asaMkhyAtagaNAM che, kemake tApa-ThaMDInA saMbaMdhathI moTA bhAgane vedanA samu saMbhave che. tenAthI kaSAya samu asaMkhyAtagaNAM che, kemake ati ghaNAM beIndriya jIvone lobhAdi kaSAyano sadbhAva che. temanAthI paNa samuddAta rahita saMkhyAtagaNAM che. ema A pAThathI caurindriyo sudhI jANavuM. tiryaMca paMce sUtromAM sauthI thoDAM taijasa samu che, kemake keTalAMkane tejolabdhi saMbhave che. tenAthI vedanA samu asaM che. temanAthI paNa vaikriya samu asaMkhyAtagaNAM che, kemake ghaNAMne vaikriya labdhi saMbhave che. tenAthI mAraNAMtika samu asaMkhyAtagaNAM che, kemake vaikriya labdhi rahita badhAM saMmUrttima jalacara, sthaLacara, khecara Adine paNa maraNa samu saMbhave che. tenAthI vedanA samu vALA asaMkhyAtagamAM che - x + tenAthI kaSAya samu saMkhyAtagaNAM che. tenAthI samuddAta rahita saMkhyA che ItyAdi pUrvavat. manuSya sUtramAM sauthI thoDAM AhAraka samu che. kemake bahu thoDAMne ekakALe AhAka zarIrano prAraMbha saMbhave che. tenAthI kevali samuvALA saMkhyAtagaNAM che, kemake teo zata pRthakktta saMkhyAmAM prApta thAya che. tenAthI taijasa samu saMkhyAtagaNAM che. kemake teo saMkhyAmAM eka lAkha prApta thAya. tenAthI vaikriya samu saMkhyAtagaNAM che. kemake koTI pramANa che. tenAthI mAraNAMtika samu asaM che kemake saMmUrttima manuSyo paNa te saMbhave che. tenAthI vedanA samuddAtavALA asaMkhyAtagaNAM che, kemake maraNa pAmatA jIvonI apekSAthI maraNa na pAmatAM asaM jIvone vedanA samu saMbhave che. tenAthI kaSAya samu saMkhyAtagaNAM che, kemake teo ghaNAM che. tenAthI samu rahita asaMkhyAtagaNAM che, kemake utkRSTa kaSAyI karatAM asaM alpakaSAyI saMmUrNima manuSyo sadA prApta thAya che. - 4 - 4 - have kaSAya samuddAta saMbaMdhe vizeSa kAna - * sUtra-609 - bhagavan ! kaSAya samuddhAto keTalA che? cAra - krodha yAvat mAna samuddAta. nairayikone keTalAM kaSAya samu che ? cAra kaSAya samuddAto che e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! ekaiMka nairayikane keTalAM krodha samudlAto atIta kALe thayela che ? anaMtA. bhAvimAM keTalAM thaze ? koIne thAya, koIne na thAya. jene thAya tene jaghanyathI eka, be ke traNa, utkRSTa saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA thAya. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =1) 36/--/609 189 ema vaimAnika sudhI jANavuM. oma lobhasamughAta sudhI jANavuM. ema cAra daMDako thAya che. bhagavanA nairamikone keTalAM krodha samuatIta kALe thayelAM che ? gautama! anaMtA. bhAvimAM keTalAM thaze ? anaMtA. ema vaimAniko sudhI jANavuM. coma lobha samu sudhI kahevuM. e cAra daMDako. bhagavAna ! ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalAM krodha samu atItakALe thayA che ? anaMtA. ema vedanA samu mujaba krodha samu saMbaMdhe badhuM vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM. mAna, mAyA samu saMbaMdhe paNa mAraNAMtika samu mujaba kahevuM. lobha samu kaSAya samu mAphaka kaheto. paNa asurAdi sarva jIvo nairasikomAM lobhakArI okathI anaMta kahevA. nairayikone nairayikapaNAmAM keTalAM krodha samu thayelA che ? anaMtA. keTalAM thaze ? anaMtA. ema vaimAnikapaNAmAM jANavuM. ema svasthAna ane parasthAnamAM badhAM kahetA. sarva jIvone cAre samughAto lobha samu jANavA. cAvatuM vaimAnikapaNAmAM kahevuM. * vivecana-609 - sAmAnyathI kapAya samuThThAta viSayaka, covIza daMDaka krama saMbaMdhI A sUtra prasiddha che. have covIza daMDakanA krame vaimAnika sudhI ekaika nairayikAdinI kaSAya samudyAta viSayaka vaktavyatA kahe che - nairayikanuM krodha samudyAta atItakALa sUtra spaSTa che bhAvikALamAM koI thavAnA - koI na thavAnA. je narakanA prAMtakALe vartato svabhAvathI ja aAkaSAyI kaSAya samuddhAta vinA kALa karIne narakathI nIkaLI manuSyabhavane pAmI, kaSAya samudra thayA sivAya ja siddha thAya, tene bhAvimAM eka paNa kaSAya samuha thavAno nathI. jene thavAno che tene jaghanyathI eka, be ke traNa hoya. * x * utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA hoya che. temAM saMkhyAno kALa saMsAramAM rahe tene saMkhyAtA cAvatu anaMtakALa rahenArane anaMtA bhAvi samudgAto hoya che. ema vaimAnika sudhI kahevuM. ema covIza daMDakanA krame mAnAdi samuThThAtavALA. lobha samudyA sudhI kahevA. ema ekaika nairacikAdi viSayaka kahyA. have sarve nAka Adi viSayaka cAragaNAM covIza daMDako kahe che. nairayikone tAtakALe keTalAM krodha samudgAto hoya ? ItyAdi,. atIta sUtra spaSTa che. bhAvi anaMtA samuddhAto hoya. kemake prazna samaye vartatA nAskomAM ghaNAM anaMtakALa sudhI rahevAnA che. ema vaimAniko sudhI kahevuM. krodha samuThThAtanA covIza daMDako mujaba mAnAdi samudhdhAto kahevA. e rIte e pama badhAM nATako vize cAragaNAM covIza daMDako thAya che. have ekaika nairayikAdine nairayikAdi bhAvomAM vartatA keTalA krodha samuThThAto atIta kALe hoya ane keTalAM bhAvikALe thAya, nirUpaNa karavAnI IcchAvALA sUtrakAra kahe che yan-40\Book-40B (PROO 190 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 vivakSita prazna samayanI pUrve saMpUrNa atItakALa apekSAthI te te kALe nairayikapaNAne prApta thayelA ekaika nairayikane sarva saMkhyA vaDe keTalA krodha samuddhAto atIta kALe thayA hoya ? anaMtA. kAraNa ke tene narakagati anaMtavAra prApta thayelI che. eka nakabhavamAM jaghanyathI paNa saMkhyAtA krodha samadaghAto hoya che. vedanA samuddhAta mAphaka krodha samuThThAta samastapaNe vaimAnikapaNA sudhI kahevo. teno pATha A che - nairayikane nairayikapaNAmAM keTalAM krodha samuddhAto bhAvikALe thavAnA che ? koIne thAya, koIne na thAya. jene thAya tene jaghanyathI eka, be, traNa ItyAdi pUrvavatu. - x - e rIte asurakumArapaNAmAM cAvatuM vaimAnikapaNAmAM jANavuM. ekaika asurakumArane nairayikapaNAmAM keTalAM krodha samuha thayA hoya ? anaMtA. bhAvimAM keTalAM thavAnA che ? koIne thAya, koIne na thAya. jene thAya tene kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA, kadAca anaMtA hoya. ekaika asurakumArane asurakumArapaNAmAM keTalA krodha samu atItakALe thayA che ? anaMtA. bhAvikALamAM keTalA thavAnA ? koIne thavAnA, koIne nahIM thavAnA. thAya tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA thavAnA hoya che. e pramANe nAgakumArapaNAmAM cAvata vaimAnikapaNAmAM kahevuM, ItyAdi - ekaika nAkane saMsAgrI mAMDI mokSe jAya tyAM sudhInA anaMtakALanI apekSAthI nairayikapaNAmAM bhAvimAM thavAnA bhAvi krodha samadaghAto sarva saMkhyA vaDe keTalAM hoya ? gautamakoIne hoya-koine na hoya. nIkaTamAM maraNa hoya evo nairayika krodha samue prApta karyA sivAya chellA samaye maraNa vaDe narakathI nIkaLI siddha thAya tene nairayikapaNAmAM thavAno bhAvi eka paNa krodha samu nathI. ItyAdi * x * ukta kathana karI narakamAM utpanna na thanArane AzrIne che. pharIthI nakamAM utpanna thanArane jaghanya pade saMkhyAtA krodha samu che, kAraNa nairayikomAM krodha samu. ghaNAM thAya che. utkRSTa anaMtA paNa thAya. - 4 - ema nairayikane kahelAM prakAra vaDe asurakumArapaNAmAM ane tyArapachI covIza. daMDakanA krame vaimAnikapaNA sudhI sUtra che te A pramANe - ekaika nairayikane vaimAnikapaNAmAM keTalAM krodha samudyAto atItakALe thayA che ? gautama ! anaMtA. keTalAM bhAvimAM thavAnA? koIne hoya - koIne na hoya. ItyAdi - 4 - - ahIM bhAvArtha e che ke - atItakALa viSayamAM anaMtA thayA che, kAraNa ke teNe anaMtavAra vaimAnikapaNuM prApta kareluM che. bhAvimAM narakathI nIkaLI pachInA bhavamAM manuSyapaNuM pAmI siddha thaze. athavA paraMparAe vaimAnika bhavane pAmI krodha samuThThAtane prApta nahIM thAya. tene vaimAnikapaNAmAM bhAvi eka paNa samucha hoto nathI. paNa je vAraMvAra vaimAnika bhavane prApta thaI eka vakhata krodha samuhane pAmaze, tene jaghanyathI ka, be ke traNa, bAkInAne saMkhyAtI vArAdi vaimAnikapaNuM pAmI saMkhyAtAdi krodha Sahei E:\Mahar Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 192 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 (96) 36/-I-I609 samuddhAto thAya che. amukumArane nairayikapaNAmAM atItakALe keTalA krodha samu hoya ? pranA sUra sugama che. anaMtA. kemake teNe anaMtavAra nairayikapaNuM prApta kareluM che. ekaika nairayikabhavamAM jaghanyathI paNa saMkhyAtA krodha samu thAya che. bhAvimAM thavAnA koIne hoya-koIne na hoya. kAraNo pUrvavat samajI levA. * * * * * * * ekaika asurakumArane asukumApaNAmAM rahelo chatAM sarva atItakALane AzrIne keTalAM krodha samu pUrve thayelA che ? taMtA kemake anaMtavAra asurakumArapaNAne prApta thayelo che ane dareka bhavamAM prAyaH krodha samudyAta hoya che. bhAvimAM koIne hoya - koIne na hoya. jene prazna samaya pachI asurakumAramAM krodha samuThThAta thavAno nathI, nIkaLIne pharI asukumAratva pAmavAno nathI. tene na thAya. paNa je asurakumArapaNuM ekavAra paNa prApta kare tene eka, be ke traNa thaze, utkRSTa saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA thaze - X - e pramANe covIza daMDakanA kramathI asukumArane nAgakumArAdi sthAnomAM cAvatu vaimAnikapaNAmAM kahevuM. - 4 - sUtrapATha mujaba jema covIza daMDakanA krame asukumAra viSayaka nairavikathI vaimAnika sudhInA sthAnomAM kahyuM, tema nAgakumArAdi samasta svasthAna ane parasthAna vize kahevuM. cAvatu vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM AlAvo kahevo. e pramANe covIzacovIza daMDaka jANavA. covIza daMDaka vaDe krodha samuThThAtano vicAra karyo. have covIza-covIza daMDaka sUtra vaDe mAna ane mAyA samudyAta viSayaka sUjha atidezathI batAve che - temAM - ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalA mAna samudhdhAto atIta kALe thayA che ? anaMtA. bhAvimAM keTalA thaze ? koIne thAya - koIne na thAya. jene thavAnA jene jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA thavAnA che. e pramANe asurakumArapaNAmAM cAvatuM vaimAnikapaNAmAM kahevuM. bhagavad ! ekaika asurakumArane nairayikapaNAmAM keTalAM mAna samudhdhAto atItakALe thayA che ? anaMtA. keTalAM bhAvi kALa thavAnA che ? koIne thavAnA che. - koIne thavAnA nathI. jene thaze tene jaghanyathI eka, be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA thavAnA che. jema nAgakumArapaNAmAM cAvatuM vaimAnikapaNAmAM kahevuM. ema asurakumAra saMbaMdha jema nairayikathI mAMDI vaimAnika sudhImAM kahyuM tema nAgakumAradi viSayaka svasthAna ane parasthAna vize yAvatuM vaimAnikane vaimAnikatvamAM kahevuM. ukta sUtranI vyAkhyA-atIta sUtromAM badhe anaMtapaNuM spaSTa che. kemake nairayikatvAdi sthAno pratyekane anaMtavAra prApta thayA che. bhAvikALamAM nairayikane nairayikapaNAmAM A pramANe che - je nairayika mAnasamuThThAtane pAmyA sivAya kALa (PROO Saheib\Adhayan-40\Book-40B karI narakathI nIkaLI turaMta ke paraMparAe manuSyabhava pAmI siddha thAya, paNa pharI nakamAM na Ave tene bhAvimAM mAna samu na hoya. paraMtu je te bhavamAM vartato ke pharIthI narakamAM AvI eka vakhata mAna samudrane prApta thaI kALa karI narakathI nIkaLI siddha thaze. tene bhAvikALe eka mAna samu thavAno che, ema be, traNa cAvatuM anaMtavAra narakamAM AvanArane anaMta bhAvi samuddhAto thavAnA che. nairayikane ja asukumArapaNAmAM bhAvimAM A bhAvanA che - je narakathI nIkaLI asurakumArava na pAme tene bhAvikALe mAna samu thavAnA nathI. paNa je pAme tene thaze ItyAdi pUrvavatuM. e pramANe tiryaMca paMcendriyapaNAM sudhI bhAvi samu kahevA. manuSyamAM A bhAganA - jenarakathI nIkaLI manuSya bhava pAmI mAna samuThThAtane prApta thayA sivAya siddha thaze tene bhAvimAM eka paNa mAna samuddAta bhAvimAM thavAno nathI, paraMtu je manuSyapaNAmAM prApta thaI ekavAra mAna samune pAmaze, tene eka, bIjAne be, anyane traNa vagere, saMkhyAtIvAra manuSyapaNAne pAmanArane saMkhyAtA cAvatu anaMtavAra pAmanArane anaMtA thavAnA che vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikapaNAmAM jema asurakumArapaNAmAM vicAryuM tema karavo. jema nairayikane nairayikavAdi covIza sthAnomAM vicAra karyo tema sukumAra dine paNa vaimAnika sudhI covIza daMDakanA kramathI karavo. mAna samuddhAtanA covIza Na, covIza daMDakanA kramathI kahyA, tema mAyA samuThThAtanA paNa covIza sUtro kahevA. kemake baMne sthAne samAna pATha che. dhe lobha samudghAta samAnatvathI kahe che - paraMtu asurAdi sarva jIvo nairayikapaNAmAM ekathI mAMDI anaMta samukapaNe jANavA. pUrve kaSAya samuha kahyo, tema lobha samu paNa kahevo. paraMtu asurakumAradine nairayikapaNAmAM bhAvinA vicAramAM kadAca saMkhyAtA hoya, kadAca asaMkhyAtA hoya, kadAca anaMtA hoya ema kahyuM ane ahIM asurakumArAdi sarve jIvo nairayikomAM bhAvi samughAtano vicAra karatAM ekotarapaNe jANavA. - 4 - ati duHkhanI vedanA vaDe pIDAyelA hovAthI haMmezAM udvegane prApta thayelA nairayikane ghaNuM karI lobha sama0no asaMbhava che. sagapATha A pramANe - bhagavana! ekaika nairayikapaNAmAM keTalAM lobha samu atItakALe thayelA che ? gautama ! anaMta. keTalA bhAvi kALe thavAnA che ? koIne cavAnA, koIne nathI thavAnA. jene thavAnA tene eka, be ke traNa. utkRSTathI saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA che. eka nairayikane asurakumArapaNAmAM keTalA lobha samu atItakALe thayA che ? anaMta. bhAvikALe keTalA thavAnA che? koIne thavAnA, koIne thavAnA nathI. jene thAya tene kadAca saMgAtA, kadAca asaMkhyAtA, kadAca anaMtA thavAnA hoya che. ema anitakumAra sudhI. ekaika nairayikane pRthvIkAyikapaNAmAM keTalAM lobha samu atItakALe thayA che ? anaMtA. bhAvi kALe keTalAM thavAnA? koIne thavAnA che - koIne thavAnA nathI. E:\Mahar Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-/609 ItyAdi - 4 - manuSyapaNAmAM kahevuM. 193 vyaMtarapaNAmAM jema asurakumArapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. ekaika nairayikane jyotiSThapaNAmAM keTalA lobha samu thayelAM che ? anaMtA. keTalA bhAvikALe thavAnA che ? koIne thavAnA che - koIne thavAnA nathI. ItyAdi - x - vaimAnikapaNAmAM kahevuM. ekaika asurakumArane nairayikapaNAmAM keTalAM lobha samu atIta kALe thayelA che ? anaMta. keTalAM bhAvikALe thavAnA che ? koIne thAya - koIne na thAya. ItyAdi pUrvavat. ekaika asurakumArane asukumArapaNAmAM keTalAM lobha samu atItakALe thayA che ? anaMtA. keTalA bhAvi kALe thavAnA che ? koIne thavAnA - koIne thavAnA nathI. ItyAdi pUrvavat. ekaika asurakumArane nAgakumArapaNAmAM keTalAM lobha samuddAto atItakALe thayA che ? anaMtA. bhAvimAM keTalA thavAnA che ? koIne thavAnA - koIne nathI thavAnA, ItyAdi pUrvavat, ema AnitakumAra sudhI jANavuM. pRthvIkAyikapaNAmAM yAvat vaimAnikapaNAmAM vairayikavat kahevuM. e pramANe stanitakumArapaNAmAM sudhI jANavuM. ekaika pRthvIkAyikane nairayikapaNAmAM keTalAM lobha samudghAto atIta kALe thayA che ? anaMtA. keTalAM bhAvikALe thavAnA che ? koIne thAya - koIne na thAya. ItyAdi pUrvavat. * x + pRthvIkAyikane asurakumApaNAmAM atItakALe anaMtA thayelA che. keTalAM bhAvimAM thavAnA che? koIne thavAnA che - koIne thavAnA nathI jene thavAnA che, tene kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA kadAca anaMtA thavAnA hoya che. e pramANe stanitakumArapaNAmAM sudhI jANavuM. pRthvIkAyikapaNAmAM atItakALe anaMtA thayA che bhAvimAM thanArA koIne hoya - koIne na hoya. ItyAdi pUrvavat. e pramANe manuSyapaNAmAM sudhI kahevu vyaMtarapaNAmAM jema asukumArapaNAmAM kahyuM, tema kahevuM. jyotikapaNAmAM ane vaimAnika paNAmAM atItakALe anaMtA thayA che ane bhAvimAM koIne hoya - koIne na hoya. ItyAdi pUrvavat. e pramANe manuSyane vaimAnikapaNAmAM sudhI kahevuM, vyaMtarane asukumAravat kahevuM. e pramANe jyotiSTha ane vaimAnikone paNa kahevuM. ukta sUtrano artha A che - nairacikane tairayikapaNAmAM atItakALe anaMtA lobha samudghAto thayA che. kemake teNe anaMtavAra nairayikapaNuM prApta kareluM che. bhAvikALamAM koIne thAya - koIne na thAya. temAM je prazna samaya pachI lobha samuddhAtane pAmyA sivAya ja nabhavathI nIkaLI turaMta ke paraMparAo siddha thaze ane pharIthI nakamAM nahIM Ave to lobha samu pAmaze nahIM. bAkInAne thavAnA che, temAM koIne eka thAya ItyAdi pUrvavat. vairayikane asukumArapaNAmAM atIta sUtra temaja jANavuM. bhAvi sUtramAM koIne 22/13 E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (97) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 thavAnA - koIne na thAya. je narakathI nIkaLI asurakumArapaNuM prApta karavAno nathI, tene asukumAratvamAM anAgata lobha samudgAta hotA nathI. je asukumArapaNuM prApta karaze tene hoya che. teo jaghanya pade saMkhyAtA hoya che. kemake jaghanya 194 sthitimAM paNa asukumArone saMkhyAtA lobha samudghAto thAya che. kemake temane lobha ghaNo hoya che. utkRSTapade asaMkhyAtA ane anaMtA hoya che. ItyAdi pUrvavat. e pramANe nairayikane nAgakumArasvAdi sthAnomAM cAvat AnitakumArapaNAmAM niraMtara kahevuM. - 4 - pRthvIkAyikapaNAmAM atItasUtra temaja jANavuM. bhAvinA vicAramAM koIne hoya - koIne hotAM nathI. temAM naskathI nIkaLI je pRthvI pAmavAno nathI tene hotA nathI. je pAmaze tene eka, be ke traNa ane utkRSTa saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA hoya te A pramANe tiryaMca paMcendriyanA bhavathI ke manuSya bhavathI lobha samuddAtane prApta thaIne je eka vakhata pRthvIkAyamAM jaze tene eka, be vakhata janArane be ItyAdi - 4 - pRthvIkAya saMbaMdhI pATha vaDe manuSyapaNAM sudhI kahevuM. te A rIte - ekaika nairayikane akAyapaNAmAM keTalAM lobha samu atItakALe hoya? ItyAdi manuSyasUtra sudhI kahevuM. temAM akAyikathI vanaspatikAya sudhInI bhAvanA pRthvIkAyika sUtravat kahevI. | beIndriya sUtramAM bhAvi vicAthI jaghanyathI eka, be ke traNa jANavAM, e kathana eka vakhata beIndriya bhavane prApta karanAranI apekSAe jANavuM. utkRSTa saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA jANavA. ItyAdi - 4 -. ema teIndriya, caurindriya sUtro paNa kahevA. tiryaMca paMcendriya sUtra viSayaka vicAra A pramANe - eka vakhata tiryaMca paMcendriyanA bhavamAM javAvALA ane svabhAvathI alpa lobhavALAne jaghanyathI eka, be ke traNa lobha samuddhAto hoya che. bAkInAne utkRSTathI tiryaMca paMcendriyanA bhavamAM saMkhyAtIvAra janArane saMkhyAtA ItyAdi kahevuM - 4 - manuSya sUtramAM bhAvikALa saMbaMdhe mULathI bhAvanA A pramANe che - je narabhavathI nIkaLIne alpa lobha kaSAyavALo manuSyabhava pAmI, lobha samuddAtane pAmyA sivAya mokSe jaze. tene anAgata kALe lobha samuddhAto hotA nathI. bIjAne hoya che. jene che tene jaghanyathI eka, be ke traNa hoya ItyAdi. vyaMtarapaNAmAM jema asukumAro saMbaMdhe kahyuM tema kahevuM. eTale - 4 - bhAvikALanA vicAramAM koIne che - koIne nathI. jene che, tene kadAca saMkhyAtA - kadAca asaMkhyAtA ke anaMtA hoya che. paraMtu ekathI mAMDIne anaMta na kahevA. kemake vyaMtarone paNa asurakumAranI mAphaka jaghanya sthitimAM saMkhyAtA lobha samudlAto hoya che. jyotikapaNAmAM atItakALe anaMtA lobha samu thayelA che. kemake anaMtavAra jyotikapaNuM pAmyA che. bhAvimAM thavAnA lobha samudghAto koIne hoya - koIne na hoya, jene hoya temAM paNa koIne asaMkhyAtA ane koIne anaMtA hoya che. kadipaNa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-/609 195 saMkhyAtA hotA nathI. kemake jyotikonuM jaghanyapade paNa asaMkhyAta varSanuM Ayu hovAthI jaghanyathI paNa asaM lobha samu hoya che. kemake te jAtinA devone lobha ghaNo che. ema vaimAnikapaNAmAM paNa bhAvi samudghAtanA vicAramAM kahevuM. ema vairayikane svasthAna ane parasthAnamAM lobha samudghAtano vicAra karyo. have asurakumAra saMbaMdhe lobha samudghAtano vicAra kare che - ekkeka asukumArane nairayikapaNAmAM atItakALe anaMtA lobha samudghAto thayelAM che. kemake anaMtavAra nairayikapaNuM prApta kareluM che. bhAvikALe koIne hoya - koIne na hoya. ItyAdi pUrvavat - 4 - nairayikone ISTavastunA saMyogano abhAva hovAthI prAyaH lobha samuddAta asaMbhava che. - X + X - asurakumArane asukumArapaNAmAM atItakALe 'anaMtA' spaSTa che. bhAvikALe koIne hoya che - koIne hotA nathI. kAraNo - 4 - pUrvavat jANI levA. - x - asukumArane nAgakumArapaNAmAM atItakALe lobha samuddhAto pUrvavat jANavA. bhAvikALe koIne hoya - koIne na hoya. kAraNo pUrvavat jANavA - X + X - e pramANe badhuM stanitakumAra sudhI kahevuM. pRthvIkAyikapaNAmAM cAvat vaimAnikapaNAmAM jema nairayikane kahyuM, tema kahevuM. ema asurakumAranI mAphaka nAgakumArAdine paNa cAvat stanitakumArane vaimAnikapaNAmAM kahevuM. tenuM sUtra A rIte - bhagavan ! ekaika AnitakumArane vaimAnikapaNAmAM keTalAM lobhasamuddhAto atItakALe thayelA che, ItyAdi. e pramANe eka pRthvIkAyikane nairayikapaNAmAM keTalAM lobha samuddhAto atItakALe hoya ? ItyAdi pUrvokta bhAvanAnusAra svayaM vicAravA. ema nairayikAdinA ekavacananA viSayabhUta krodhAdi samuddAtono pratyeka daMDakanA covIza evA covIza daMDaka sUtro vaDe vicAra karyo. have nairayikAdinA bahuvacanaviSayaka te ja samuAto vicAre che - nairayikone vairayikapaNAmAM keTalAM krodha samudghAto atItakALe thayA che ? anaMtA. kemake sarve jIvoe anaMtavAra nairayikapaNuM prApta karela che. bhAvimAM keTalAM thavAnA che ? anaMtA. ItyAdi - 4 - e pramANe nairayika sUtranA pAThathI covIza-covIza daMDaka sUtro vaDe cAvat vaimAnikane vaimAnikapaNAmAM kahevA. te sUtra A pramANe - vaimAnikone vaimAnikapaNAmAM keTalAM krodha samuddAta atItakALe thayA che? anaMta. ItyAdi pUrvavat. jema krodha samudghAto sarva jIvomAM svasthAne ane parasthAne atIta-anAgata kALe anaMtA kahelAM che, tema mAnAdi samudghAto paNa kahevA. - x - krodha samudghAta pramANe cAre samudghAto svasthAne ane parasthAne badhe cAvat lobha samudghAta vaimAnikapaNAmAM kahyo tyAM sudhI kahevA. x - x - e pramANe nairayikAdinA bahuvacananA viSayabhUta krodhAdi samudghAto paNa pratyeka daMDakanA covIza evA covIza daMDakasUtro vaDe kahyA. E:\Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (98) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 have krodhAdi samuddAta sahitAdinuM alpabahuva - sUtra-610 H bhagavan ! A krodha-mAna-mAyA-lobha samuddAta sahita, akaSAya samudlAtavALA ane samuddAta rahita jIvomAM koNa konAthI alpAdi che ? gautama! sauthI thoDAM jIvo kaSAya samudghativALA che, mAna samuvALA anaMtagaNAM, krodha samu vizeSa adhika, mAyAsamu vizeSAdhika, lobha samu vizeSAdhika che. samu rahita saMkhyAtaguNAM che. bhagavan ! e krodha-mAna-mAyA-lobha samuddAtavALA ane muddAta rahita nairayikomAM koNa konAthI aA che? gautama ! sauthI thoDAM narayiko lobha samu, mAyA samu saMkhyAtagaNAM, mAna samu saMkhyA, krodha samu saMkhyA, samudghati rahita saMkhyA che. 196 - - asurakumAro vize praznana sauthI thoDAM asukumAro krodha samu, mAna samu saMkhyA, mAyA samu saMkhyA, lobha samu saMkhyA samu rahita saMkhyA che. ema sarve devo vaimAnika sudhI jANavA. pRthvIkAyiko saMbaMdhe pRcchA - sauthI thoDAM pRthvI mAna samu, krodha samu vizeSAdhika, mAyA samu vizeSAdhika, lobha samu vizeSAdhika, samuddAta rahita saMkhyA che, ema paMcendriya tiryaMco sudhI jANavA. manuSyo jIvonI jema jANavA. paraMtu mAna samuvALA asaMkhyAtagaNAM kahevA. * vivecana-610 : - pahelAM sAmAnyathI jIva saMbaMdhe abahutva kahe che bhagavan ! krodha samudghAtavALA cAvat lobha samu kaSAya sivAyanA samu, samurahita jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? sauthI thoDAM akaSAya samuvALA che. kemake kaSAya sivAyanA bIjA samu vaDe samuvALA koIka kALe hoya che. teo utkRSTapade paNa kaSAya samuvALAnI apekSA anaMtamo bhAga hoya. tenAthI mAna samuvALA anaMtagaNAM che, kemake anaMta vanaspati jIvo pUrvabhavanA saMbaMdhathI mAna samu vartatA hoya che. tenAthI krodha samu vizeSAdhika che, kemake mAnanI apekSAthI krodhI ghaNAM che tenAthI mAyA samu vizaSAdhika che. kemake krodhIthI mAyI ghaNAM che tenAthI lobha samu vizeSAdhika che. kemake mAcI karatAM lobhI ghaNAM che tenAthI samuddAtarahita saMkhyAtagaNAM che. kemake cAre gatimAM samuvALA karatAM vagaranA haMmezAM saMkhyA hoya che siddho ekendriyanI apekSAe anaMtamAM bhAge che, mATe te samu rahita hovA chatAM tenI vivakSA karI nathI. A ja alpabahutva covIza daMDakanA krame vicAre che - sUtra sugama che. paraMtu sauthI thoDAM tairayiko lobha samuddAtavALA che. kemake nairayikone ISTa vastunA saMyogano abhAva hovAthI prAyaH lobha samuddAta hoto nathI. jemane hoya tene Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I610 193 thoDo ja hoya che, asurakumAra saMbaMdhI alAbahavanA vicAramAM sauthI thoDAM krodha samudyAtavALA che, kemake devo bahu lobhavALA hoya che, mAnAdi thoDAM hoya che. tethI paNa krodhavALA thoDAM hoya che. e pramANe sarva devo vaimAniko sudhI jANavA. arthAt asurakumAra saMbaMdhI alAbadutva vaDe nAgakumAradi badhAM devo vaimAniko sudhI kahevA. pRvIkAyikanA vicAramAM sAmAnyapaNe jIvapadane vize bhAvanA karI hatI tema karavI. kemake tenuM samAnapaNuM che. te rIte tiryaMca paMcendriyo sudhI kahevA. manuSyo jIvonI peThe kahevA. paraMtu kaSAya samudranI apekSAthI mAna samu asaMkhyAtapaNAM kahevA. have choDAsthika samuThThAtane kahe che - * sUtra-611 - bhagavAna ! chAghasthika samudyAto keTalA che ? gautama! cha - vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, vaikriya, vaijasa, AhAka samuThThAta. bhagavanA nairayikone keTalA chAzazika samudaghAto che ? cAra - vedanA, kayAya, mAraNAMtika, vaikriyasamuddhAta. asurakumAra saMbaMdhe pRcchA - pAMca charsusthika samughAto che - vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, zaikriyataijasa, samudyAd. ekendriya ane vikavejijya viSayaka pRcchA - traNa chAsthika samu che - vedanA, kaSAya, mAraNAMtika. paraMtu vAyukAlikone cotho vaikriya samu paNa che. paMcendriya tiryaMco vize pRcchA - temane pAMca chaisrthika samu che - vedanA, kaSAya, maraNAMtika, aikriya taijasa, manuSyone keTalA chAzasthika sama che ? cha - vedanA, kaSAya, mAraNAMtika, zaikriya, taijasa ane AhAka samudaghAta. * vivecana-611 - - sUNa sugama che. kone keTalA chApAsthika samudhdhAto hoya che, e covIza daMDakanA krame kahe che - nairayikone AdinA cAra samudra hoya che - kemake teone taijasa ane AhAka labdhino abhAva che. asukumAradi badhAM devone AhAraka sivAyanA pAMca samudhdhAto hoya che, kemake taijasalabdhi hovArthI taijasa samuha paNa saMbhave che. paraMtu AhAraka saMbhavato nathI. kemake cauda pUrvanA jJAnanA abhAve ane bhavarUpa hetuthI temane AhArakalabdhino abhAva che. vAyakAya sivAya ekendriya ane vikalendriyone pahelAM traNa samudhdhAto che, kemake temane vaikriya, AhAka, saikasa labdhino abhAva che, vAyukAyikone pUrvanA traNa samu sAthe cotho vaikriya paNa che. kemake teomAM bAdara paryAptAne vaikriya labdhi saMbhave che. paMcendriya tiryaMcone AhAka labdhi na hovAthI AhAka samudyAta saMbhavato nathI, paNa bAkInA pAMce samudra hoya che ane manuSyone cha e samudgAto hoya che. Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (99) 198 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 kemake manuSyamAM sarva bhAvano saMbhava che. ema jene jeTalA chADAsthika samu che te kahyA. have je samumAM vartato jIva jeTalA kSetrane samudranA vazathI te-te pudgalo vaDe vyApta kare tenuM nirUpaNa kare che. * sUTa-612 - bhagavanI vedanA samuAta vaDe samavahata jIva vedanA samu karIne je 5galo bahAra kADhe che, te yugalo vaDe keTaluM phoma vyApta hoya ? keTaluM phoma pRSTa hoya ? gautama avazya cha dizAmAM vistAra ane jADAImAM zarIra pramANa madhya ga che, eTaluM vyApta hoya, eTaluM kSetra pRSTa hoya. te kSetra keTalA kALe vyApta hoya ? keTalAM kALe sparzeluM hoya ? eka-be ke traNa samayanI vigrahagati vaDe jeTaluM kSetra vyApta hoya teTaluM kSetra eTalA kALe vyApta ane skRSTa hoya. te yugalo keTalA kALe bahAra kADhe ? jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa paNa aMtamuhurta kADhe. bahAra kADhelA te yugalo hoya te tyAM rahelAM je prANo, bhUto, jIvo, satvone haNe, pherave, kaMIka sparza kare, ekaThA kare vizeSa ekaThA kare, pIga kare, kalAnta kare, jIvitathI rahita kare, te jIvone AzrIne te yugalothI vedanA sama te jIva keTalI kriyAvALo hoya ? kadAca traNa ke cAre ke pAMca kriyAvALo hoya te jIvo vedanA samudravALA te jIvane AzrIne keTalI kSiAvALA hoya ? gautama kadAca traNa ke cAra ke pAMca te jIva ane te jIvo anya jIvonA paraMparAe AghAta vaDe keTalI kriyAvALA hoya? traNa ke cAra ke pAMca kriyAvALA paNa hoya. vedanA samu vaDe samavahata nairayika Adi jema jIvamAM kahyuM, tema kahevuM. ema vaimAnika sudhI kahevuM. ema kaSAya samu kahevo.. jIva mAraNAMtika samughAta kare che, karIne je pudgalone bahAra kADhe che, te pudgalo vaDe keTaluM kSetra vyApta kare ? keTaluM sRSTa hoya ? gautama / vistAra ane laDAImAM zarIra pramANa tathA laMbAImAM jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa ane utkRSTathI eka dizAmAM asaMkhyAtA yojana jeTaluM x vyApta ane dhRSTa hoya. te kSetra keTalA kALe vyApta ane keTalA kALe pRSTa hoya ? gautama! eka, be, traNa ke cAra samayanI vigrahagati vaDe jeTaluM phoma vyApta thAya teTaluM eTalA kALe vyApta hoya, eTalAM kALa pRSTa hoya. bAkI badhuM cAvatu "pAMca kiyAvALo hoya" tyAM sudhI pUrvavatuM. e pramANe nairaphika paNa jaNano. paNa laMbAImAM jadhanya kaMIka adhika hajAra yojana ane utkRSTa asaMkhyAtA yojana sudhI eka dizAmAM eTaluM kSetra E:\Mahar Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-//612 vyApta hoya, eTaluM kSetra sRSTa hoya ane te eka, be, traNa samayanI vigrahagati vaDe kahevuM. paNa cAra samayanI vigraha gati vaDe na kahevuM. bAkI badhuM "sAvat pAMca kriyAvALA hoya" tyAM sudhI jANavuM. asukumArane jIvapada mujaba kahevuM. paraMtu nairayikanI mAphaka vigrahagati traNa samayanI jANavI. bAkI badhuM jema asukumAra vize kahyuM, tema kahevuM. ema vaimAnika sudhI jANatuM paraMtu ekendriyane jIvanI mAphaka badhuM kahevuM. * vivecana-612 : 199 jIva vedanA samuddAtamAM vartato, temAM samavahata thAya che. samavahata thaIne potAnA zarIramAM rahelA je vedanAyogya pudgalone bahAra kADhe che, te pudgalo vaDe keTalAM kSetrane vyApta kare ? te vyAptapaNuM vacce keTalAMka AkAzapradezono sparza na hoya to paNa vyavahArathI kahevAya che ke keTaluM kSetra spaSTa hoya ? gautama ! niyamA cha dizAo vyApta thAya, teno sparza thAya, tema vistAra ane jADAIthI zarIra pramANa mAtra kSetra, teTalA kSetrane vyApta thayela ane sparzela hoya. tene nigamana dvArA kahe che - eTaluM kSetra vyApta ane spaSTa hoya. ahIM vedanA samuddAta adhika vedanAthI thAya che. adhika vedanA lokanA niSkuTa jevA prAMta bhAgamAM jIvone hotI nathI. kemake teo upadrava rahita sthAnamAM rahe che. paraMtu trasanADImAM adhika vedanA hoya che. kemake tyAM anya nimitte vedanAnI udIraNAno saMbhava che ane cha dizAno paNa saMbhava che. mATe avazya cha dizAmAM kahyuM. anyathA kadAca traNa, cAra ke pAMca dizAmAM vyApta thAya tema kaheta. have potAnA zarIra pramANa jeno vistAra ane jADAI che evuM kSetra vyApta thayeluM ane sparzeluM vigrahagatimAM jIvanI gatine AthrIne keTale dUra sudhI hoya ane keTalAM kALa sudhI hoya tenuM nirUpaNa kare che - hamaNAM jenuM pramANa kahyuM te kSetra keTalAM kALe vyApta ane keTalAM kALe sparzeluM hoya? arthAt potAnA zarIrapramANa jeno vistAra ane jADAI che, evuM kSetra vigrahagatimAM jIvanI gatine AzrIne niraMtara bhareluM ane sparzeluM keTalo kALa hoya? gautama! eka-be-traNa samayanI vigrahagati vaDe bhareluM ane sparzeluM hoya. arthAt teTale dUra sudhI vistAra ane jADAImAM potAnA zarIra pramANa kSetra vedanA utpanna karavA yogya pudgalo vaDe bhareluM jIvanI gatine AzrIne prApta thAya che. tethI e saMbaMdhe utkRSTa traNa samayanA vigraha vaDe jeTaluM kSetra vyApta karAya eTaluM kSetra AtmAthI judAM thayelA vedanA utpanna karavAne yogya pudgalo vaDe bhareluM hoya. ahIM cAra ke pAMca samayanI vigrahagati saMbhave che, to paNa vedanA samu prAyaH bIjAe utpanna karela vedanA vaDe thAya che, te vedanA trasanADImAM rahelA jIvone hoya che, paNa bahAravALAne nahIM. trasanADImAM vigrahagati utkRSTathI paNa traNa samayanI hoya che. mATe traNa samaya vigragati kahI. - 4 - eTalA kALe bharela Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (100) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ane eTalA kALe sparzela hoya che. ukta kathananuM tAtparya e che ke vigrahagatimAM utkRSTa traNa samaya sudhI ane traNa samayo vaDe jeTaluM kSetra vyApta karAya eTalI sImAne vyApI vistAra ane jADAImAM potAnA zarIra pramANa kSetra vedanA utpanna karavAne yogya pudgalo vaDe bhareluM ane sparzeluM jIvanI gatine AzrIne vyApta thAya che athavA potAnA zarIra pramANa jeno vistAra ane jADAI che evuM kSetra vedanA utpanna karavAne yogya pudgalo vaDe vyApta ane bhareluM jIvanI vigrahagatine AzrIne keTalo kALa sudhI prApta thAya ? eka, be ke traNa samayanI vigrahagati vaDe bharela ane sparzela hoya che. tethI eTalA vaDe traNa samaya pramANa kALa saMbaMdhI kSetra vyApta hoya. 200 have jeTalo kALa sudhI vedanA utpanna karavAne yogya pudgalone bahAra kADhe teTalA kALanuM pramANa batAvatA sUtrakAra kahe che - he parama kalyANa yogI! te vedanA utpanna karavAne yogya pudgalo keTalA kALa sudhI bahAra kADhe? keTalo kALa vedanA utpanna karavA yogya pudgalone vistAre che? jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa paNa aMtarmuhUrNa. paraMtu utkRSTathI kaMIka moTA aMtar muhUrtakALa sudhI vistAre che, ema samajavuM. ukta kathananuM tAtparya e che ke - je pudgalo jeTalo kALa vedanA utpanna karavAne samartha che, te pudgalone te te prakAre vedanAthI pIDita thayelo jIva potAnA zarIramAM rahelAM potAnA zarIrathI bahAra AtmapradezothI judA kare che, vistAre che, jema atyaMta dAha jvarathI pIDita thayelo sUkSma pudgalone bahAra kADhe che. je tyAM vedanA samuvALA puruSanA saMbaMdhavALA kSetramAM rahelA beIndriya, teIndriya, caurindriya prANo, bhUta-vanaspati, jIva-tiryaMca paMcendriya, satva-bAkInA jIvone sAme AvatAM haNe che, pherave che, kaMIka sparza kare che paraspara ekaThAM kare che, vizeSathI jatthArUpe kare che, pIDA kare che, mUrchita kare che, jIvitathI judAM kare che, te prANAdine AzrIne te pudgalothI te vedanA samuddAtane prApta thayelo jIva keTalI kriyAvALo thAya? kadAca traNa ItyAdi. arthAt jyAre koI jIvane sarvathA paritApa ke jIvitathI judAM na kare tyAre sarvathA traNa kriyA, koIne pIDA kare tyAre cAra, koIne jIvitathI rahita kare tyAre pAMca kriyAvALo thAya. have te ja vedanA samuddAtavALA jIvane AzrIne te vedanA samuddAta prApta thayelA puruSanA pudgala vaDe sRSTa jIvonI kriyAnuM nirUpaNa kare che - te vedanA samu prApta puruSanA pudgalothI sRSTa jIvo, vedanA samuddAtavALA jIvane AzrIne keTalI kriyAvALA thAya ? gautama ! kadAca traNa kriyAvALA hoya. eTale jyAre teo vedanA samuddAtavALAne kaMIpaNa pIDA utpanna karavAne samartha na thAya tyAre traNa kriyAvALA hoya. jyAre tene pIDA kare tyAre kadAca cAra kriyAvALA hoya ItyAdi - 4 - te vedanA samu vaDe hiMsA karAtA jIvothI bIjA jIvonI hiMsA karAya che ane Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-FI612 201 202 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 ? te bIjA jIvo vaDe hiMsA karatA vedanA samu vALAra jIva ane vaDe jeonI hiMsA karAya che, te jIvone AzrIne te vedanA samudyAtavALA jIvanI ane te samudghAta prApta jIvanA pula vaDe sparza karAyela jIvonI kriyAnuM nirUpaNa karavA mATe kahe che - te prastuta vedanA samudra prApta jIva ane vedanA samudra prApta jIvanA pudgalo vaDe skRSTa jIvo anya jIvonA ukta prakAre paraMparAghAta vaDe kadAca traNa kriyAvALA hoya ItyAdi. e ja vedanA samuThThAtano ukta prakAra vaDe covIza daMDakanA vicAramAM sUtrakAra kahe che - pUrve sAmAnyapaNe jIvono vedanA samudyAta AzrayI vicAra karyo, tema nairayikano paNa karavo. paraMtu jIvanA pAThane sthAne nairayikano pATha uccAravo. jemake - vedanA samuddhAta vaDe samuThThAtane prApta thayela nairayika samuThThAta karIne je pudgalo bahAra kADhe che ItyAdi. ema badhuM vaimAnika sudhI kahevuM. ema vedanA samuddAta kahyo. have samAna vaktavyatA hovAthI kapAya samuThThAtano atideza karavAnuM sUtrakAra kahe che - ema kaSAya samuThThAta paNa kahevo. * x * te A pramANe - bhagavat ! kaSAya samuThThAtane prApta jIva kaSAya samuThThAta karIne je pudgalo bahAra kADhe che arthAt kaSAya samuThThAta vaDe utpanna thayela prayana vizeSathI potAnA zarIrathI bahAra kADhe, AtmapadezothI paNa judA kare che. te pudgalo vaDe keTaluM kSetra vyApta ane mRDha hoya ? gautama ! avazya cha dizAmAM vistAra ane jADAI vaDe zarIra pramANa kSetra che. teTaluM vyApta hoya. teTaluM pRSTa hoya. prathama kaSAya samuThThAta trasa jIvone thAya che. kemake teone ja atyaMta tIvra adhyavasAyano saMbhava che. ekendriyo to pUrva bhavanA saMbaMdhI kaSAya samuThThAta hoya che. basa jIvo basanADImAM hoya, paNa tenI bahAra na hoya. basanADImAM rahelo potAnA zarIra pramANa jeno vistAra ane jADAI che evA kSetrane AmAthI judA pADelA pudgalo vaDe lokAMta nikuTa rahita hovAthI cha dizAmAM vyApta kare che, sparze che. tema ghaTe. mATe avazya cha dizAmAM ema kahyuM. ItyAdi - X - X - - have maraNa samuThThAta saMbaMdhe sUtrakAra kahe che - mAraNAMtika samuThThAtane prApta thayelo koI jIva mAraNAMtika samuThThAta karI, taijasAdi zarIranA aMtargata je pudgalone bahAra kADhe che, AtmapadezothI judA kare che, te pulo vaDe keTaluM kSetra vyApta hoya ? gautama vistAra ane jADAImAM potAnA zarIra pramANa tathA laMbAImAM jaghanyathI potAnA zarIra karatAM adhika aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa vra hoya, jayAre teTalA mAtra kSetramAM utpanna thAya tyAre jANavuM ane utkRSTathI asaMkhyAtA yojanA pramANa samajavuM. e jyAre teTalAM kSetramAM utpanna thAya tyAre athavA bIjI rIte jANI levuM. te eka dizAmAM hoya paNa vidizAmAM na hoya. kAraNa ke svabhAvathI jIva pradezanA gamananI dizAmAM saMbhava che, eTaluM kSetra vyApta thAya che. eTaluM phojha sparzeluM hoya che. kemake jaghanya ane utkRSTathI Atmapadezo vaDe eTalA kSetranuM vyApta thavuM (PROOI nayan-40\Book-403 saMbhave che. have vigrahagatine AzrIne vyApta thavAnA ane sparzanA kALanuM pramANa kahe che - bhagavanA te kSetra keTalA kALe vyApta thAya ? ItyAdi. utkRSTathI laMbAImAM hamaNAM jenuM pramANa kahyuM che, te kSetra vigrahagatine AzrIne keTalA kALe vyApta thAya ane keTalAM kALa pRSTa hoya ? arthAt vigrahagatithI keTalA kALe utkRSTathI laMbAImAM asaMkhyAtA yojana pramANa kSetra pagalo vaDe vyApta thAya ane sparzeluM hoya ? gautama ! eka, be, traNa ke cAra samayanI vigrahagati vaDe vyApta thAya - pRSTa hoya. ahIM pAMcamA samayanI vigrahagati saMbhave che, paraMtu te kadAcita ja hoya che, mATe tenI vivakSA karI nathI. cAra samaya ke pAMca samayanI vigrahagati kema thAya? basanADIthI bahAra nIcenA bhAgathI uparanA bhAgamAM ke uparanA bhAgathI nIcenA bhAgamAM utpanna thato jIva vidizAthI dizAmAM ke dizAthI vidizAmAM utpanna thAya tyAre eka samaye basanADImAM praveza kare, bIjA samaye upara ke nIce jAya, bIjA samaye basanADIthI bahAra nIkaLe ane cothA samaye dizAmAM utpatti sthAne prApta thAya. A cAra samayanI vigrahagati jANavI. ema pAMca samayanI vigrahagati basanADInI bahAra vidizAthI vidizAmAM utpatti hoya tyAre ghaTe che. jemake pahelAM samaye basanADI bahAra ja vidizAmAMthI dizAmAM jAya, bIjA samaye basanADImAM praveze, bIjA samaye upara ke nIce jAya, cothe samaye bahAra nIkaLe ane pAMcamAM samaye vidizAmAM utpatti sthAne Ave. eTalA kALe te kSotra vyApta ke dhRSTa hoya. bAkI badhuM temaja yAvat pAMca kriyAvALo hoya tyAM sudhI jANavuM. pachI bAkInuM te ja sUtra kahevuM- te bahAra kADhelA pudgalo je tyAM rahela prANo vagereno ghAta kare - ItyAdi yAvatu pAMca kiyAvALA hoya e pada sudhI jANavuM. e pramANe sAmAnyapaNe jIvapadamAM mAraNAMtika samuThThAtano vicAra karyo, have tene ja covIza daMDakanA krame kahetA prathamathI tairayikanuM samAnapaNuM batAve che - sAmAnya jIvapada mAphaka gairayikane paNa kahevA. paraMtu vizeSa e ke- sAmAnyathI jIvapadamAM phoga laMbAIthI jaghanya aMgulano asaMkhyAtabhANa kahyuM. ahIM te sAdhika 1000 yojana kahe che kAraNa ke ahIM nairayiko narakathI nIkaLI svabhAvathI ja paMcendriya tiryaMco ke manuSyamAM utpanna thAya che, paNa bIjI utpanna thatAM nathI ahIM sauthI jaghanyano vicAra karavAno che. tethI jyAre pAtALa kaLazanI pAse rahenAra nairayika pAtALa kaLazamAM bIjA ke trIjA vibhAgamAM matsyapaNe utpanna thAya tyAre pAtALa kaLazanI ThIkarI hajAra yojana pramANa hovAthI te pramANa thAya che. paNa jyanA nahIM ukathI asaMgAtA yojano che. te sAtamI naDapRthvInA nAkonI apekSAthI jANavuM. ema eka dizAmAM jaghanya ane utkRSTa ATaluM kSetra vyApta hoya, eTaluM Saheibla Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/12 203 (102) kSetra sparzeluM hoya. vigrahagatine AzrIne vizeSa kahe che - eka, be ke traNa samayanI vigrahagati vaDe vyApta thayela ane sparzela kahevuM paraMtu e pramANe sAmAnya jIvapadamAM paNa kahyuM che, to ahIM vizeSa zuM che ? ahIM sAmAnya jIvapada mAphaka cAra samayanI vigata gati vaDe na kahevuM. kemake nairayikone utkRSTa paNa traNa samayanI vigrahagati hoya che. te A pramANe - koI nairayika vAyavya dizAmAM raheto ane bharatakSetramAM pUrva dizAmAM tiryaya paMcendriyapaNe ke manuSyapaNe utpanna thavAno hoya, te pahelAM upara Ave, bIjA samaye vAyavyathI pazcima dizAmAM Ave, trIjA samaye tyAMthI pUrva dizAmAM Ave che. e pramANe asukumArAdimAM paNa yathAsaMbhava traNa samayanA vigrahanI bhAvanA karavI. bAkI pUrvavat - 4 - bhagavad te pudgalo keTalA kALe bahAra kADhe ? jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa paNa aMtamuhUrta. ItyAdi - X - asukumAra vize samAnapaNuM kahe che : jIvapadamAM kahyuM, tema asukumArane kahevuM. zuM kahevuM ? jIvapadane vize laMbAImAM jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI asaMkhyAtA yojana pramANa kahela che, tema ahIM kahevuM. [prazno jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa phona zI rIte hoya ? asukumArathI mAMDI IzAna sudhInA devo pRthvI, pANI, vanaspatimAM paNa utpanna thAya che tethI jyAre koI asurakumAra saMkliSTa pariNAmavALo potAnA kuMDalAdi AbharaNamAM eka bhAgamAM pRthvIkAyikapaNe utpanna thavAno hoya ane maraNasamuThThAta kare tyAre jaghanyathI laMbAImAM aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga loTane prApta thAya. mATe jIvAda mujaba jANavuM tema kahyuM. tethI ahIM paNa vigrahagati cAra samayanI thAya che. tethI kahe che - paraMtu vigrahagati traNa samayanI nairayikavatu kahevI. bAkInuM sUtra jIvapadamAM kahyuM che, temaja kahevuM. nAgakumArAdi vize atideza batAve che - asukumAra vize kahyuM, tema nAgakumArAdine vize cAvatuM vaimAnika vize sUga che, tyAM sudhI kahevuM. paNa pRthvI Adipa ekendriyane vize sAmAnya jIvapadamAM kahyA mujaba kahevuM. - x * e pramANe mAraNAMtika samuThThAta kahyo. have vaikriya samudra kahe che - * sUtra-613 : vaikti samudyAta vaDe samudyAtavALo jIva vaikriya samughAta karIne je yugalo bahAra kADhI te pudagalo vaDe he bhagavA keTaluM vyApta che? keTaluM homa pRSTa che? gautamAM vistAra ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM jadhAnya AMgulano asaMkhyAta bhAga ane utkRSTa saMkhyAtA yojana pramANa eka dizAmAM ke vidizAmAM eTaluM stra vyApta hoya athavA eTaluM x sparzeluM hoya. bhagavana te kSetra keTalA kALe vyApta hoya ? keTalAM kALe aed hoya? gautama! eka, be ke traNa samayanI vigraha gati vaDe, eTalA kALe (PROOF-1) nayan-40\Book-40B Saheib Adi E:\Maharaj 204 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/3 vyApta hoya, oTaza kALe pRSTa hoya. bAkI badhuM "cAvatu pAMca kriyAvALA paNa hoya" tyAM sudhI temaja jANavuM. A pramANe nairayika saMbaMdhe kahevuM. paraMtu laMbAImAM jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI saMkhyAtA yojano eka dizAmAM hoya che, eTaluM tra keTalAM kALe vyApta thAya - ItyAdi jIvapadamAM kahyuM che, temaja kahevuM. e pramANe nairasikane kahyuM tema asukumArane kahevuM. paraMtu eka dizAmAM ke vidizAmAM jANavuM. e rIte yAvatu khanitakumArane kahevuM. vAyukAcikane jema jIvapadamAM kahyuM che, tema kahevuM. paraMtu phona eka dizAmAM kahevuM. paMcendriya ticine nairayikanI jema kahetuM. manuSya, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnikone badhuM asurakumAranI mAphaka jaNAvuM. bhagavad ajasa samuddAta vaDe samavahata jIva ane taijasa samudaghAta karIne je yugalone bahAra kADhI te pugalo vaDe bhagavana ! keTaluM kSetra vyApta hoya, keTaluM phojha pRSTa hoya ? ItyAdi jema vaikriya samudaghAta kaho, temaja kahevuM. paraMtu laMbAImAM jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavuM. bAkI badhuM pUrvavatuM. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. paraMtu paMcendriya tiyacane eka dizAmAM eTaluM kSetra vyApta hoya ane eTaluM x sparzeluM hoya. bhagavatu AhAraka samuThThAtavALo jIva samavahata thaIne je yugalo bahAra kADhe, te pugalo vaDe keTaluM kSetra vyApta hoya ? keTaluM phoma pRSTa hoya ? gautama ! vistAra ane jADAImAM zarIra pramANa majha, laMbAImAM jaghanyathI gulano asaMkhyAtabhAga jeTaluM ane utkRSTathI saMkhyAtA yojana eka dizAmAM, eTaluM homa eka samaya, be samaya ke traNa samayanI vigrahagati vaDe eTalA kALe vyApta hoya, eTalA kALe sparzeluM hoya. bhagavAna ! te yugalo keTalA kALe bahAra kADhe ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI paNa aMtarmuhUrtamAM kADhe. bhagavAna ! bahAra kADhelA te yugalo tyAM rahelA je prANo, bhUto, Avo, savone haNe che. yAvata tenA jIvitano nAza kare che. tene AzrIne jIva keTalI kiyAvALo hoya ? gautama! kadAca traNa ke cAra ke pAMca kriyAvALo hoya. bhagavana! te jIvo te samuddhAtavALA jIvane AkSIne keTalI kriyAvALA hoya ? gautama! emaja jANatuM. bhagavana te jIva ane te jIvonA paraMparAe AghAta vaDe keTalI kriyAvALA hoya ? gautama! traNa, cAra ke pAMca kriyAvALA paNa hoya, e pramANe manuSya saMbaMdhe paNa jANatuM. * vivecana-613 :bhagavat ! vaikriya samuThThAtathI jIva samavahata thaIne je pudgalo bahAra kADhe Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/13 205 206 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/3 (103) che - ItyAdi parvavatu. paraMtu laMbAImAM utkRSTa saMkhyAtA yojana pramANa kSetra hoya che. e vAyukAyika sivAyanA nairayikAdinI apekSAthI jANavuM. kemake teo vaikriya samuThThAtano AraMbha karatAM tathAvidha prayana vizeSathI utkRSTa paNa saMkhyAtA yojanA daMDa kare che, paNa asaMkhyAtA yojana karatA nathI, vAyukAyiko to jaghanya ane utkRSTathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa daMDa kare che ane teTalA pradezamAM rahelAM taijasAdi zarIranA pudgalone Atmapradezo thakI judA kare che, te pudgalo vaDe vyApta kSetra laMbAImAM utkRSTathI paNa saMkhyAta yojana hoya che. evA prakAranuM kSetra pramANa kevaLa vaikriya samuThThAtathI utpanna thanAra prayatnane AzrIne kahyuM, paNa jyAre koI vaikiya samuThThAtane prApta thayelo maraNa samuThThAtane prApta thAya ane koIpaNa rIte utkRSTa traNa samayanI vigrahagati vaDe utpatti sthAne Ave che, tyAre asaMkhyAta yojanA pramANa laMbAI loga jANavuM te pramANa maraNasamuThThAta prayatnajanya che, mA hovA chatAM paNa tenI vivakSA karI nathI. te jaghanyathI ke utkRSTathI ukta pramANavALuM AyAmakSetra eka dizAmAM ke vidizAmAM jANavuM. temAM nairayiko, paMce tiryaMco, ane vAyukAyikone avazya eka ja dizAmAM hoya che. kemake nairayiko paravaza ane alAgAddhivALA che. tiryaMca paMce apatrakaddhika ja hoya ane vAyukAyiko viziSTa cetanArahita hoya. tethI vaikriya samano AraMbha karatA teone jo ke tathA svabhAvathI ja AtmapradezonA daMDanuM nIkaLavuM thAya che, te AtmapadezothI judA thaIne manopudgalonuM zreNine anusAre gamana thAya che. paNa vizreNimAM thatuM nathI. tethI nairayika, tiryaMca paMcendriya ane vAyukAyikonuM laMbAImAM dizAmAM ja kSetra samajavuM, vidizAmAM nahIM. je cAre devo tathA manuSyo che, te svecchAcArI ane viziSTa labdhisahita hoya che. tethI teo kadAca prayatna vizeSathI vidizAmAM paNa Atmapadezono daMDa karatAM tyAM te AtmapradezothI pudgalo bahAra vistAre che. mATe temanuM kSetra eka dizAmAM ke vidizAmAM jANavuM. vaikriya samuThThAta prApta koI kALa paNa kare ane vigrahagati vaDe utpatti sthAne paNa jAya, tethI vigrahagati AzrIne kALanuM nirUpaNa kare che - bhagavad ! te kSetra vigragatine AzrIne utpatti sthAna sudhI keTalA kALe vyApta hoya ? keTalAM kALe spaSTa hoya ? gautamI eka, be, traNa samayanI vigrahagati vaDe kSetra vyApta thAya ane skRSTa hoya. arthAt vigrahagatine AzrIne maraNa dezathI AraMbhI utpatti sthAna sudhInuM kSetra vyApta thavuM, utkRSTathI traNa samayamAM thAya che, paNa cothA samaye thatuM nathI. kemake vaikriya samuThThAta prApta vAyukAyika paNa prAyaH basanADImAM ja uNI thAya che. basanADImAM vigrahagati utkRSTathI paNa traNa samaya ja hoya. have taijasa samudra vize sUkAra kahe che - bhagavA taijasa samuthI samavahata thaI je pudgalo bahAra kADhe che, ItyAdi sugama che. paraMtu A taijasa samudyAta cAra (PROOF ook-40B Saheib\Adhayan-40\B devanikAya, paMcendriya tiryaMca ane manuSyono saMbhave che. kemake teo mahApayanavALA che. mATe taijasa samuno AraMbha karanArane jaghanyathI paNa laMbAImAM gulano saMka bhAga pramANa hoya che. paraMtu saMkhyAtamA bhAga pramANa hotuM nathI, utkRSTathI saMkhyAtA. yojana pramANa hoya che, ukta kSetra tiryaMca paMcendriya sivAyanA jIvone eka dizAmAM ke eka vidizAmAM kahevuM ane tiryaya paMce te dizAmAM kahevuM. - 4 - have AhAraka samaghAtanuM pratipAdana karavA kahe che - AhAka samu vaDe samavahata jIva samu karIne je pudgalo bahAra kADhe che - ItyAdi. taijas samu mAphaka e sUtra vicAravuM. paraMtu AhAraka samu manuSyone hoya che, temAM paNa cauda pUrvIne, temAM keTalAMka AhAraka labdhivALAne hoya che, bAkInAne hoto nathI ane te AhAraka samuno AraMbha karatAM jaghanya ane utkRSTathI laMbAImAM upara kahelAM pramANavALuM kSetra AtmapadezothI judA thayelA yugalo vaDe eka dizAmAM vyApta kare che, paNa vidizAmAM vyApta karato nathI. vidizAmAM to anya prayatna vizeSathI AbhapradezanA daMDano vistAra, pudgalo vaDe vyApta karavuM thAya che. * x * AhAraka samudra prApta koI kALa kare to vigrahagati vaDe utpanna thAya che. vigraha gati utkRSTa traNa samayanI hoya che. mATe eka dizAmAM eTaluM kSetra spaSTa che. * x * e pramANe sAmAnyapaNe jIvapadanI jema manuSyane paNa sUtra kahevuM. jIvapadamAM manuSyone ja AzrIne sUtra pravRtta thayuM che, kemake te sivAya bIjAne AhAraka samu asaMbhava che. have kevali samu karavAmAM jevA svarUpavALA pudgalo vaDe jeTalA pramANavALuM phora vyApta thAya, tevA svarUpavALA pudgalo vaDe teTalAM pramANavALuM phonanuM vyAptapaNuM kahe che - * sUtra-614 - bhagavanuM bhAvitAtmA kevalisamuddhAtayukta ANagArane je chellA samayanA nirjarA yugalo che, te sUma pugalo kahyA che ? AyuSyamAna zramaNa ! te yugalo sarva lokane ane rahe che ? hA, gautama! temaja che. bhagavana! chArA manuSya te nirjarA yugalone kaMIka varNa vaDe vaNarUpe, gaMdha vaDe gaMdharUpe, rasa vaDe rasa rUpe, sparza vaDe sparzarUpe jANe ane juo ? gautama! e artha samartha nathI, bhagavan! ema kema kaho cho - x * gautama ! A jaMbudvIpa nAme dvIpa, sarva dvIpa ane samudronI saunI aMdara che. te badhAMthI nAno, vRtta * telamAM taLelAM puMDalAMnA AkAra jevo goLa, rathanA paiDAnAM saMsthAna jevo vRtta, kamaLanI karNikAnI AkRti jevo goLa, paripUrNa caMdrAkRti samAna che. te eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo che. tathA tenI paridhi 3,16,227 yojana, 3-koza, 1ra8 dhanuSa ane sAdhika 13 aMgula che. koI eka mahAddhivALo deva eka moTA vilepana dravyanA DAbaDAne grahaNa karI upADe, Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/14 209 (104) upADIne e pramANe saMpUrNa jaMbudvIpane traNa capaTI vagADe teTalA samayamAM savAra pharIne zIgha Ave. he gautama ! kharekhara te saMpUrNa jaMbUdvIpa vaDe te gaMdhanA pudgalo vaDe vyApta thAya ? hA, thAya. he gautama ! chAsthamanuSya te gaMdhanA yugalone kaMIka vaNathI varSa - gaMdhathI gaMdha - rasathI stra * sAthI sparza rUpe gaNe - juo ? bhagavana ! e artha samartha nathI. he gautama ! e kAraNe ema kahuM chuM ke - chaThAstha manuSya te nirjarA yugalone kaMIka varSathI varUpe yAvat sAzathI sparzarUpe jANato-jato nathI. he AyuSyamAna zramaNa ! eTalA sUkSma yugalo te che ane te sarvalokane sparzIne rahe che. * vivecana-644 : bhagavad ! bhAvitAtmA ane kevali samuThThAtavALA aNagAranA ItyAdi. ahIM kevali samuddhAta kevaLa jJAnIne hoya che, chAsthone hoto nathI. kevalI nizcayanayathI aNagAra che. gRhastha nathI, tema pAkhaMDI nathI. te bhAvitAbhA - samabhAva vaDe bhAvita AtmA jeno che evA. kemake te viziSTa zubha adhyavasAya yukta che jo ema na hoya to kevalipaNuM ghaTe nahIM. jenuM svarUpa kahyuM che evA kevali samuThThAta vaDe samavahata aNagAranA je carama-chellA samaye vatatA, kemake te pudgalo vaDe ja saMpUrNa lokane vyApta kare che. nirjara pudgalo - nirjarAne prApta thayela pudgalo. tAtparya e ke loka vyApI thavAnA samaye AtmapadezothI judA paDelA ane jeoe karmapaNAnA pariNAmano tyAga karelo che, evA nizcita sUkSama - cakSu Adi Indriyone agocara pudgalo Ape kahelA che? "AyuSyamAn zramaNa" e bhagavaMte gautamane karela saMbodhana che. nizcita che ke sarvalokane sparzIne te pudgalo rahe che? ema gautame prazna karyo. bhagavaMte kahyuM - 'hA' - x * x - 'sUma pudgalo che' ema kahyuM, te sUkSmapaNuM apekSAthI paNa hoya, jemake AmaLA karatAM bora sUma che. tethI cakSu Adi Indriyone agocara rUpa sUmapaNuM pratipAdana karavA sUtrakArazrI kahe che - bhagavanachAsya manuSya hamaNAM kahelAM te nirjarA pudgalone pahelAM sAmAnyapaNe jANe che - jue che ? enI ja vizeSarUpe . vyAkhyA kare che - jenA vaDe yathAvasthita svarUpano nirNaya thAya te varNa. ema vyutpatti thavAthI vaNane grahaNa karanAra cakSaIndriya vaDe kRSNAdi rUpavALA varNane, gaMdha grAhaka dhrANendriya vaDe ja - suMghavuM, kemake je vaDe zubha ke azubha gaMdha suMghAya te gaMdha. te vaDe zubhAzubha gaMdhane. rasa vaDe - je vaDe AsvAda karAya te rasa. rasanI grAhaka sanendriya vaDe tikatAdipa rasane, je vaDe jANavA yogya vastune karkazAdi rUpa jaNAya, sparza grAhaka sparzanendriya vaDe karkazAdi rUpa sparzane jANe-jue ? bhagavat kahe che - e artha samartha nathI. gautama punaH prazna kare che. ema (PROOF-1) ran-40\Book-403 208 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kema kahyuM? ItyAdi bhagavanuM kahe che - he gautamAM A pratyakSa jaNAto, ATha yojanA uMcA ranamaya jaMbUvRkSa vaDe sahita dvIpa te jaMbUdvIpa. badhAmAM madhyavartI che. konA madhyamAM ? badhAM dvIpa ane samudromAM. te A rIte- dvIpa samudro jaMbUdvIpathI AraMbhI Agamokta krame bamaNAM-bamaNAM vistAravALA rahelAM che. tethI dvIpasamudromAM jaMbUdvIpa madhyavartI che. tathA sarva dvIpa samudramAM sauthI nAno che. te A rIte - badhAM lavaNAdi samudro ane sarva ghAtakIkhaMDAdi dvIpo, A jaMbUdvIpathI AraMbhI bamaNAM bamaNAM maMDalAkAra vistAravALA che. temanI apekSAthI nAno che - * tathA vRtta - goLAkAra che. jethI tela vaDe taLelA puDalAnA jevI AkRtivALo che. telamAM taLela puDalo ghaNuM karI paripUrNa vartuLAkAra hoya che, paNa ghImAM taLelo tevo hoto nathI, tethI 'tela' e vizeSaNa ApyuM, tathA jaMbUdvIpa goLa che. kevo ? rathanA aMgabhUta caka, cakavAta-maMDala jevI AkRtivALo che. ema sabokta bIja be pada paNa vicAravA. mAthAma - laMbAI, faSa - vistAra vistAra vaDe lAkha yojana parimANavALo che. - x - mahAddhi - vimAna parivArAdi jene che te. cAvatuM mahAsau vALo. cAvatuM zadathI moTI zarIra ane AbharaNanI kAMtivALA, mahAzArIrika zakti-baLavALA, moTI khyAtivALA te mahAyazasvI, tathA ghaNAM sAtA vedanIya karmano udaya hovAthI mahA sukhavALo ane kvacit 'mahA sarvag' pATha hovAthI moTA Izvara evI prasiddhi jenI che evo athavA potAnA aizvaryana jaNAve, pragaTa kare tathA parivArAdi Rddhi vaDe varte te, mahezA kahevAya. bIje sthAne vRddhAcAryo ema vyAkhyA kare che ke - zIgha gamana kare tevI azva-mana, pota-potAnA viSayane vyApta kare che mATe prazna - Indriyo, mahAkRrtivALA mana ane Indriyo jene che evo mahAzcAkSa deva, eka ghaNo bhAre, kemake jo nAno hoya to tenA gaMdhanA pagalo vaDe saMpUrNa jaMbudvIpane vyApta karavo azakya thAya. ati sUkSma chidrone paNa DhAMkavAthI viziSTa lepAdi karelA uparanA DhAMkaNA vaDe sahita, tevA DhAMkaNa vinA sUma chidro vaDe ghaNAM pudgalo nIkaLI jAya ane tene ughADatI vakhate thoDAM rahevAthI tenA vaDe saMpUrNa jaMbUdvIpane vyApta karavanuM ghaTe nahIM - - ati uttama gaMdha dravyo vaDe paripUrNa bharelo DAbhaDo tene upADe che, e pramANe paripUrNa hovAthI kevaLajJAna samAna saMpUrNa jaMbUdvIpane traNa capaTI vaDe, ahIM capaTI-kALa sUcaka che. eTale traNa capaTI vagADAya teTalAM kALa vaDe * samayamAM 21vakhata cAre tarapha bhamIne zIgha Ave -x x- ema pahelAM vivakSita arthanA bodhanuM kAraNa deTAMtano pIThikAbaMdha kahyo. have vivakSita arcanA bodhanuM kAraNa daSTAMta vAkya kahevAya che. kharekhara he gautama ! te saMpUrNa jaMbUdvIpa te gaMghanA DAbhaDAthI nIkaLelAM ghaNAM gaMdhanA pudgalo vaDe vyApta thAya ? have gautama kahe che - hA vyApta thAya. kemake es E:\Maha Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/614 gaMdha pudgalo cotarapha ati prasaravAnA svabhAvavALAM hoya che. pharI prazna kare che - jema te saMpUrNa jaMbudvIpamAM vyApta gaMdha pudgalo sUkSma hovAthI chAsyone cakSu Adi Indriya gocara thatAM nathI, tema sarvaloka vyApI nirjarA pudgalo paNa Indriyagamya nathI. eTalAM sUkSma nirjarA pudgalo che. 209 have je kAraNathI kevali samudghAtano AraMbha kare che, te saMbaMdhe prazna karavAnI IcchAvALA sUtrakAra kahe che - * sUtra-615 thI 619 : [615] bhagavan ! kevalajJAnI kayA hetuthI kevalIrAmuddAtane prApta thAya che ? gautama ! kevaLajJAnIne cAra kazo akSINa, avaidita ane anirji hoya che. te A - vedanIya, Ayu, nAma ane gotra. temAM te kevalIne sauthI vadhu pradezavALuM vedanIya karma hoya che ane sauthI thoDAM pradezavALuM Ayukarma hoya che. tyAre tene baMdhana vaDe ane sthiti vaDe viSama hoya to sama kare che. A baMdhana ane sthiti vaDe viSamane samAna karavA mATe kaivalI samudghAta kare che. e pramANe nizce kevalI samudlAtane pAme che. bhagavan ! badhAM keTalI samudghAta kare che, badhAM kevalI samudlAtane prApta thAya che? gautama ! e artha samartha nathI. [61] jene AyunA tulya pradeza ane sthiti vaDe bhavanA hetubhUta karma che, te samuddAta karato nathI. [617] samudlAtane pApta thayA vinA nA kevali jino jarA-maraNathI mukta thaI zreSTha gatirUpa siddhine prApta thayelA hoya che. [618] bhagavan ! keTalAM samayanuM AyojIkaraNa che ? gautama ! asaMkhyAtA samayanA AMtarmuhU pramANa AyojIkaraNa kaheluM che. [619] bhagavan ! keTalAM samayano kevalI samuddAta che ? gautama ! ATha samaya pramANa. te A rIte pahelAM samaye daMDa kare che, bIjA samaye kapATa kare che, trIjA samaye maMthAna kare che, cothA samaye lokane pUre che, pAMcamA samaye lokane saMhare che, chaTThA samaye maMthAna saMhare che, sAtamA samaye kATa saMhare che, AThamA samaye daMDa saMhare che. daMDane saMharIne zarIstha thAya che. - bhagavan ! te prakAre samuddAta prApta thayelo zuM manoyogano vyApAra kare che ? vacanayogano vyApAra kare che ? kAyayogano vyApAra kare che ? gautama ! te manoyoga ke vacanayogano nahIM paNa kAyayogano vyApAra kare che. bhagavan ! kAyayogano vyApAra karato te zuM audAki kAyayogano vyApAra kare che ke audAki mizra zarIra kAyayogano ? vaikriyazarIra kAyayoga ke vaikriyamitra zarIra kAyayogano ? AhAraka zarIkAya yoga ke AhAraka mizra zarIra kAyayogano ? kAmaNa zarIra kAyayogano vyApAra kare che? gautama ! te audArika zarIra 22/14 Maharaj Saheib\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (105) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 kAyayoga, audArika mizrazarIra kAyayoga ane kAmaNa zarIra kAyayogano vyApAra kare che. paNa vaikriya, vaikriyamitra, AhAka, AhAka mizra zarIra kAyayogano vyApAra karato nathI. pahelAM ane AThamAM samayamAM audArika zarIra kAyayogano ane bIjA, chaTThA, sAtamA samayamAM audArika mizra zarIra kAyayogano vyApAra kare che. trIjA, cothA, pAMcamAM samayamAM kArpaNa zarIra kAyayogano vyApAra kare che. * viverAna-615 thI 619 - gautama ! kevaLIne cAra karmo kayA kAraNathI kevalI - kevalajJAna sahita samuddAta prApta thAya che ? samuddAta AraMbhe che ? kemake te kRtakRtya che. bhagavaMta kahe che kSaya na pAmelA, na vedelA che tethI. arthAt jethI vedelA nathI, tethI kSaya pAmelA nathI. karmano kSaya pradezathI ke vipAkathI karmane vedavAthI thAya che. sarva karmo pradezarUpe bhogavAya che, paNa te cAre karmo vedhA nathI mATe kSaya pAmelA nathI. enI ja paryAyathI vyAkhyA kare che - 210 AtmapradezothI sarvathA nAza na pAmelA evA rahelAM che. tene nAmoccArapUrvaka jaNAve che - te sugama che. temAM jyAre te kevaLajJAnIne sauthI vadhu pradezavALuM vedanIya karma hoya ane upalakSaNathI nAma ane gotrakarma paNa hoya che ane sauthI thoDAM pradezavALuM Ayukarma hoya tyAre te baMdhana ane sthiti vaDe, baMdhana-bhavarUpI kArAvAsathI nIkaLato prANI je vaDe pratibaMdha pAme te baMdhano athavA yoga nimite AtmapradezonI sAthe je tAdAtmya svarUpe baMdhAya - saMzleSane pAme te baMdhano. sthiti - karmanA anubhAvano kALa, te pramANe bhASyakAre kahyuM che ke - samuddhAtane prApta thayelo baMdhano ane sthiti vaDe viSamane samAna kare che. baMdhana eTale karmadravyo ane teono kALa te sthiti jANavI. tethI te baMdhano ane sthiti vaDe viSama evA vedanIyAdi karmane samudghAta karavA vaDe AyuSyakarmanI samAna kare che. e pramANe kharekhara kevalI baMdhano vaDe ane sthiti vaDe viSamatAne prApta thayelA vedanIyAdi karmane samAna karavA mATe samuddAta kare che. samudghAta karavAno prayatna kare che ane e pramANe te samuddAtane prApta thAya che. kahyuM che ke - AyuSu pUrAM thatAMbAkInA bIjA karmonI jo samApti na thAya to te sthitinA viSamapaNAthI samudlAtane prApta thAya che. sthiti ane baMdhana vaDe te karmone samAna karavA mATe tenuM AyuSu jyAre aMtarmuhUrta bAkI hoya tyAre te samudghAta karavAne Icche che. prazna vadhuM sthitivALA vedaniyAdi karmane AyunI samAna karavA mATe samudghAta kare che - ema kahyuM te yukta nathI. kemake kRtnAzAdi doSano prasaMga prApta thAya che. te A pramANe - lAMbA kALa sudhI bhogavavA yogya vedanIyAdi karmano thoDAM kALamAM nAza thavAno saMbhava hovAthI kRtanAza doSa prApta thAya ane vedanIyAdi karma Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-I-I615 thI 619 211 mAphaka karelA karmakSayano paNa karI nAza thavAno saMbhava hovAthI mokSane vize paNa azraddhAno prasaMga prApta thaze. uttara : te satya nathI, kAraNa ke - kRtanAdAdi doSano prasaMga nathI. te A pramANe - ahIM jema pratidina eka zera khorAka khAvA vaDe 100 varSa cAle teTalA khorAkane bhasmakavyAdhi vaDe tenA sAmarthyathI thoDAM divasamAM badho khorAka khAI javAthI kRtanAza doSanI prApti thatI nathI, tema vedanIyAdi karmano paNa tayAvidha zubha adhyavasAyanA anubaMdhathI upakama thavA vaDe badhAMno upabhoga thavAthI kRtanAzarUpa doSano prasaMga nathI. kemake be prakAre karmano anubhava thAya che - vipAkathI ane pradezathI. temAM pradezathI badhAM karmo bhogavAya che. evuM koI karma nathI ke je pradezathI anubhava karyA sivAya kSaya pAme. tethI zI rIte kRtanAza doSano prasaMga prApta thAya? vipAkathI koI karma bhogavAya che, koI karma bhogavAtuM nathI, je ema na hoya to, eTale badhuM vipAkathI ja bhogavAya to mokSanA abhAvano prasaMga thAya. te A pramANe - vipAkAnubhAva vaDe ja badhuM karma kSaya karavuM joIe evo niyama hoya to asaMkhyAtA bhavomAM tevA prakAranA vicitra adhyavasAya vizeSathI je naraka gatyAdi karma bAMdhyuM hoya teno eka manuSyAdi bhavamAM vipAka vaDe anubhava na thAya, kAraNa ke tevA prakAranA vipAkAnubhAvanuM nimitta pota-potAno bhava hoya che. tethI anukrame potapotAnA bhavanA nimita vaDe vecavAmAM nAkAdi bhavonA cAstrinA abhAva vaDe ghaNAM karmono upayaya thavAthI ane teno paNa potapotAnA bhavarUpa nimita vaDe anubhava karavAno hovAthI kyAMthI mokSa thAya ? te mATe sarva karmano vipAkathI anubhava vize jANavo ane pradezathI avazya bhogavavuM joIe ema mAnavuM. tethI, koIpaNa doSa nathI. prazna - ema chatAM dIrdhakALa bhogyapaNe te vedanIyAdi karma bAMdheluM che ane upakama vaDe tenA parimANa karatAM thoDAM kALamAM ja teno anubhava prApta thAya che. to e pramANe paNa kRtanAza doSano prasaMga kema nathI ? samAdhAna te kathana paNa satya nathI, kemake baMdha samaye ja tevA prakAranA adhyavasAyathI prAraMbhamAM upakamane yogya ja karma teNe bAMdheluM che. vaLI jinavacananA prAmANyathI paNa vedanIya Adi karmano upakrama jANavo. e saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - karmanA udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama kahyA che, te dravyAdi - dravya, phoga, kALa, bhAva ane bhava e pAMcane AzrIne kahyA che. mATe ethI paNa upakrama thavo yukta che. e pramANe mokSanA upakramanuM koI kAraNa nathI, jethI temAM avizvAsano prasaMga prApta thAya. jema mokSA upakramano koI paNa hetu nathI, tema chellA sUtramAM kaheze. tethI je kahyuM che ke vedanIyAdinI mAphaka karelAM karma kSayano paNa pharI nAza thavAno saMbhava hovAthI mokSane vize zraddhA thaze, e paNa (PROOF-1) (106) hayan-40\Book-40B 212 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 yuktiyukta nathI. ahIM anya parvapakSI zaMkA kare che - jyAre vedanIyAdi karma ghaNuM vadhAre hoya ane Ayu sauthI thoDuM hoya tyAre adhika vedanIyAdi karmano ghAta karavA mATe bhale samudhAta kare, kemake vedanIyAdi sopakrama che. paNa jyAre Ayakarma adhika hoya ane sauthI thoDuM vedanIyAdi karma hoya tyAre zuM samajavuM ? kharekhara adhika Ayukarmano ghAta karavAne samuhnAta karato nathI kemake carama zarIrInuM Ayu nirUpakama hoya che - ema zAstravacana che. samAdhAna - te ayukta che, kemake AvI sthiti kadApi hotI nathI. jemake haMmezAM vedanIyAdi ja Aya karatAM adhika sthitivALA hoya che. kadi paNa vedanIyAdi karatAM Ayu adhika sthitika hotuM nathI. Avo niyama zAthI jANavo ? pariNAmanA svabhAvathI. te A pramANe - AvA prakArano ja Atma pariNAma che ke jethI AyuSa vedanIyAdinA samAna hoya ke tethI nyUna hoya. paNa kadi adhika na hoya. jema ke Ayuno ja adhuva baMdha thAya che - - te A pramANe - AyuSya sivAyanA sAte jJAnavaraNa Adi karmo sarvadA baMdhAya che ane AyuSa to potAnA bhavanA trIjo bhAga vagere zeSa kALe ja baMdhAya che. temAM evA prakAranI vicitratAnA niyamamAM svabhAva sivAya bIjo koI hetu nathI. e pramANe ahIM paNa svabhAva vizeSa ja niyAmaka jANavo. e saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - viSama sthitika karmamAM zo niyama che ke thoDuM Ayu hoya che paNa bAkInA karmo thoDAM hotA nathI ? pariNAmanA svabhAvathI che ane tethI ja Ayukarmano aghuva baMdha hoya che. vizeSa jANavA mATe gautama pUche che - badhAM kevalI samuThThAtane prApta thAya che ? gautama ! e ayukta nathI. arthAt badhAM kevalI samuThThAtane prApta thatAM nathI. paNa jemanA vedanIyAdi karma AyuSyathI adhika hoya che, te samuThThAta kare che. jenA vedanIya Adi karmo svabhAvathI ja AyunA samAna sthitika hoya teo samudyAta karyA vinA ja teno kSaya karIne siddha thAya che. * x - je kevalInA AyunA tulya bhavopagraha karyo che, java - manuSyabhavamAM, grahaNa karAya jemanA vaDe te bhavopagraha-vedanIya, nAma ane goba karma, te vacana - kama pradezo vaDe ane sthiti vaDe samAna hoya che, te samuThThAtane prApta thatAM nathI. paNa samudaghAta karyA vinA ja tene khapAvI siddhirUpI mahelamAM birAje che. * * * A bhAva kadAcita ja hoya ke bahudhA ? kevali samuThThAtane pAmyA sivAya caramagatine prApta thayelA che, e kriyAno saMbaMdha jANavo. keTalA ? anaMta kevaLajJAna ane kevala darzana sahita evA, A kathana vaDe jeo "buddhi, sukha, du:kha, IcchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma, saMskAra" e nava, AtmAnA guNono atyaMta uccheda thavo e mokSa. ema mAne che tenA matanuM Sahei Maharaj Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/615 thI 619 khaMDana karyu che, ema samajavuM. kemake jJAna e AtmAno nirupacarita svabhAva che, tethI teno vinAza thato nathI. anyathA AtmAno ja abhAva thAya. - 4 - 213 nina - jeNe rAgAdi zatru jityA che evA. A kathana vaDe gozAlakanA matanuM khaMDana karyu. kemake temanA mate muktipadane pAmela hovA chatAM paNa tene vAstavika rIte vItarAga mAnatA nathI. kemake muktipadane pAmela chatAM paNa tIrthano tiraskAra thato joIne ahIM Ave che - evuM temanuM kathana che. paNa vItarAganuM parAbhava buddhithI ahIM AvavuM asaMbhava che. vaLI kevA che ? jarA ane maraNathI rahita, upalakSaNa vaDe samasta roga ane zokAdi sAMsArika kalezothI mukta jANavA. enA vaDe ekAMtathI mokSasukhanuM upAdeyapaNuM kahe che. kemake anyane evA prakAranA svarUpavALA sthAnano asaMbhava che. saMsAramAM zreSTha sukhane prApta thayeluM hoya to paNa evA prakAranuM sthAna nathI. kemake sarva vastuno chevaTe vinAza che. siddhi - sarvakarmanA kSaya vaDe AtmAnuM svarUpamAM avasthAna, evI uttama gatine - siddhine prApta thayelA che. have sarva kaivalI samudghAtane prApta thatAM prathama AvarjIkaraNa kare che. te pramANe kevalI samuddAtanI prakriyA kahevA bhASyakAra samuddAta zabdanuM vyAkhyAna kare che - temAM AyunA aMzathI adhika karmano ghAta karavo te samuddAta. tene pAmavAnI IcchAvALA kevalI pUrve AvarjIkaraNa kare che. AvarjIkaraNa eTale - AtmAne mokSanI abhimukha karavo, mokSa pratye joDavo. athavA je vaDe mokSa abhimukha karAya te Avapna - zubha mana-vacana-kAyAno vyApAra vizeSa. kahyuM che ke Avarnana - upayoga ke vyApAra, tethI baMne sthAne pUrve na hoya tenuM karavuM e vivakSAmAM AvarjIkaraNa kahevAya che. bIjA AcAryo AvarjitakaraNa evo zabda kahe che. tenA zabdArtha-sanmukha karAyela. lokamAM ema bolAya che - meM tene sanmukha karelo che. tathA bhavyatva vaDe Avarjita-mokSa sanmukha karAyelA AtmAnuM karaNa-zubhayogano vyApAra te. bIjA AcAryo kahe che AyojikAkaraNa. anvayArya A pramANe che A - avazyapaNe karavuM te AvazyakakaraNa. jemake keTalAMka kevalI samudghAta kare ane keTalAMka na kare, paraMtu A Avazyaka karaNa to badhAM kevalI kare che. have AvarjIkaraNanA kALanuM pramANa batAvavA mATe sUtra kahe che - bhagavan ! AvarjIkaraNa keTalAM samaya pramANe che ? ItyAdi sugama che. AvarjIkaraNa karyA pachI turaMta kevalI samudlAtano AraMbha kare che - te keTalAM samayano che ? e AzaMkAmAM tenA samayanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che - kevalI samuddAta keTalA samayano che ? ItyAdi sugama che. temAM je samaye je kare che, te batAve che - pahelAM samaye ItyAdi sugama che. kemake pUrve tenI vyAkhyA karelI che. teno bhAvArtha A pramANe che - jema AdinA cAra samayomAM anukrame Atmapradezono vistAra thAya che, tema ulaTA krama - E:\Maharaj Sahejb\Adhayan-40\Book-40B (PROOF-1) (107) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/3 vaDe saMharaNa thAya che. anyatra paNa kahyuM che - prathama samaye urdhva ane adho lokAMta sudhI javA vALo svadeha pramANa vistAravALo daMDa kare che, bIjA samaye kapATa kare che, trIjA samaye maMthAna kare che, cothA samaye lokane vyApta kare che. pachI ulaTA krame saMharaNa karI zarIramAM sthita thAya che. 214 A samuddAta karavAmAM je yoganI pravRtti thAya che tene sUtrakAra kahe che - samuddhAtane prApta thayelo zuM manoyogano vyApAra kare ? ItyAdi. temAMte manoyoga ane vacanayogano vyApAra karato nathI. kemake tenuM prayojana nathI, te saMbaMdhe zrI haribhadrasUrijI kahe che - te vakhate prayojanAbhAve mana, vacanano vyApAra karato nathI. kAyayogano vyApAra karato audArika - audArika mizra ane kArpaNa kAyayogano vyApAra kare che, zeSa kAyayogano vyApAra karato nathI. kemake labdhino upayoga na karato hovAthI bAkInA kAyayo na saMbhave. temAM pahelA ane AThamAM samaye kevaLa audArika zarIrano ja vyApAra kare che mATe audArika kAyayoga che. bIjA-chaTThA-sAtamA samaye audArika ane kArpaNa zarIrano vyApAra che, mATe audArika mizra kAyayoga che. trIjA, cothA, pAMcamAM samaye kevaLa kArpaNa zarIranA vyApAravALo che, mATe kAryaNakAya yoga che. e saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - nizce samuddAta prApta thayelo mana, vacana yogano vyApAra karato nathI. paNa pahelAM ane AThamAM samaye audAki kAya yogano vyApAra kare che vagere. - sUtra-620 : bhagavan ! te pramANe samuddAtane prApta thayelo siddha thAya, buddha thAya, mukta thAya, nirvANa pAme ane sarva duHkhono aMta kare ? gautama ! e artha samartha nathI. te samudghAtathI nivRtta thAya che, nivRtta thaIne pachI manoyogano paNa vyApAra kare, vAna yogano paNa vyApAra kare, kAyayogano paNa vyApAra kare che. manoyogano vyApAra karato zuM satya manoyogano vyApAra kare, pRSA manoyogano, satyamRdya manoyogano ke asatyAmRSA manoyogano vyApAra kare ? vacanayogano vyApAra karato zuM satya vacanayogano vyApAra kare, mRSA vacanayogano, satyamRtA vAnayogano, asatyAmRSA vAna yogano vyApAra kare ? he gautama ! satya manoyoga ane asatyAmRSA manoyogano vyApAra kare paNa mRSA manoyoga ane satyamRSA manoyogano vyApAra na kare, e rIte ja satya vacanayoga ane asatyAmRSA vacanayogano vyApAra kare paNa pRSA vacanayoga ane satyamRSA vacanayogano vyApAra na kare. kAyayogano vyApAra karato Ave, jAya, ubho rahe, bese, AboTe, ullaMghana kare, palaMghana kare, prAtihAki, pITha, phalaka, zayyA, saMthAro pAchA Ape. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/--/20 rApa vivecana-620 : te kevalI daMDa, kapATa vagerenA krame samaaAtane prApta thayelo siddha thAya - kRtArtha thAya. siddha thavAno hoya to paNa vyavahArathI siddha kahevAya, mATe kahe che - kevaLajJAna vaDe jANe ke huM nizcayathI sarva karmanA kSayathI kRtArtha thaIza ? tethI kahe che - samasta prakAre zAMta thAya che, nirvANa pAme che ? e bAbatane paryAya zabda vaDe spaSTa kare che - sarva duHkhono aMta kare ? gautama! e artha samartha nathI ke samudghAta prApta thayelo yAvat sarva duHkhono aMta kare. kemake hajI temaNe yoga nirodha karyo nathI. sayogInI AgaLa kahevAnAra cukti vaDe siddhi thatI nathI. tethI zuM kare che? te kahe che - prastuta samuThThAtane prApta thayelo samudghAtathI nivRta thAya che ane nivRta thaIne tyArapachI manoyoga-vacanayoga-kAyayogano vyApAra kare che. kAraNa ke bhagavana nAma, gotra, vedanIyarUpa karma ghaNAM hoya tyAre aciMtya prabhAvavALA samuThThAtanA vazathI AyunA samAna karyA pachI tamuhUrtamAM mokSa pAmavAnA hovAthI te kALe jo anuttaraupapAtikAdi deva manathI pUche to uttara ApavA mATe mananA pudgalo grahaNa karI manoyogano vyApAra kare che. te paNa satya ke asatyAmRSArUpa manano vyApAra kare che. manuSyAdike pUchyuM hoya ke na pUchyuM hoya to kAryavazathI vacanayoganA pudgalo grahaNa karI vacanayogano vyApAra kare che ane te satya ke asatyAmRSArUpa vacanayogano vyApAra kare che, bAkInA vacana ane manoyogano vyApAra karatAM nathI, kemake tenA rAgAdi kSINa thayA che. gamanAgamana AdimAM audArika kAyayogano vyApAra kare che. te A pramANa - bhagavanuM kArya nimite koI sthAnathI vivakSita sthAne Ave, athavA kyAMya jAya, athavA ubhA rahe ke bese, tevA prakAranA zrama dUra karavA mATe AboTe athavA vivakSita sthAne tevA prakAranA AvI paDatAM jIvo vaDe vyApta bhUmine joIne teno tyAga karavA mATe, prANI rakSA nimite ullaMghana athavA pralaMghana kare. temAM svAbhAvika pAda vikSepa-pagalAM bharavA, gamana karavA karatAM kaMIka adhika gamana karavuM te ullaMghana, tethI vadhAre moTAM pagalAM bharavA te pralaMghana. athavA pAse rahelAM pITha-Asana, phalaka-pATIyA, zayyA-vasati, saMthAro pAchA Ape eTale jenI pAsethI lAvelA hoya tene pAchA soMpe. ahIM bhagavaMta Arya zyAmAcAyaeN pAse rahelA Asana, phalakAdi pAchA ApavAnuM ja kahyuM che, tethI jaNAya che ke avazya aMtarmuhad Ayu bAkI hoya tyAre ja varjIkaraNAdi kare che, paNa vadhAre AyurNa bAkI hoya tayAre karato nathI. jo ema na hoya to tene grahaNa karavAno paNa saMbhava hovAthI grahaNa paNa karavA paDe. e kathana vaDe koI AcAryo kahe che - jaghanyathI tamuhad bAkI hoya tyAre ane utkRSTa cha mAsa bAkI hoya tyAre samudyAta kare che. tenuM khaMDana jANavuM. 216 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra kemake cha mAsamAM vacce varSAkALano paNa saMbhava hovAthI te nimite Asana phalakAdinuM grahaNa paNa saMbhave. paraMtu te mane saMmata nathI, mATe te prarUpaNA utsuNa jANavI. vaLI AvazyakamAM paNa samuddhAta karyA pachI turaMta zailezI kathanathI e ulUNa prarUpaNA jANavI. te sUtra A pramANe che - daMDa, kapATa, maMthana, AMtarA pUravA, saMharaNa, zarIrastha, vacanayoganirodha, zailezI ane siddha anukrame jANavA. jo utkarSathI cha mAsanuM aMtara paDe to te paNa kahe, paNa kahyuM nathI, mATe te ayukta che. - te pramANe bhAgakAra kahe che - karma ochA karavA nimitte zeSa aMtarmuhUrtano kALa jANavo. bIjA AcAryo ane jaghanya kALa kahe che ane cha mAsano utkRSTa kALa mAna che. kemake pachI turaMta zailezInuM kathana hovAthI ane pAse rahelA pITha-phalaka AdinuM pAchuM ApavAnuM ja sUtramAM kahyuM che. anyathA tene grahaNa karavAnuM paNa hoya. ahIM e pramANe aMtarmahad sudhI yazAsaMbhava gaNa yoganA vyApAravALA kevaLI thaIne tyArapachI atyaMta sthiratArUpa, leNya rahita ane parama nirjarAnuM kAraNa dhyAnane aMgIkAra karavAnI IcchAvALA yogano virodha karavA mATe prAraMbha kare che kAraNa ke yoga hoya tyAre ukata svarUpavALA dhyAnano asaMbhava che. te A pramANe - yogano pariNAma te vezyA kAraNa ke yoganA avaya ane vyatirekane anusare che. tethI jyAM sudhI yoga che tyAM sudhI lezyA avazya hoya che. tethI lezyArahita dhyAnano saMbhava nathI. vaLI jyAM sudhI yoga che, tyAM sudhI karmabaMdha paNa che. kAraNa ke yogathI prakRti ane pradeza baMdha kare che tathA sthiti ane anubhAga baMdha kapAyathI kare che . evuM zAstravacana che. kevaLa te karmabaMdha maga yoga nimitaka hovAthI be samayano che te A pramANe - prathama samaye karmabaMdhAya che. bIjA samaye vedAya che ane bIjA samaye te karma akarmarUpe thAya che, temAM je ke be samayanI sthitivALA karma karAya che ane pUrva pUrvanA karma nAza pAme che, to paNa samaye samaye niraMtara kama grahaNa karavAmAM Ave to mokSa na thAya ane avazya mokSamAM javAnuM che, te mATe te yoga nirodha kare che. kahyuM che ke- te lezyAno virodha karavA IcchatA ane yoga nimite samaya sthitinA baMdhane rokavAne IcchatA yoganirodha kare che samaye samaye karma grahaNa karavAmAM Ave to karma pravAhane lIdhe mokSa na thAya. jo ke sthitinA kSayathI pUrva karma mUkAya che ane karmarahitanuM yogadravya vaDe vIrya hotuM nathI, paNa yoganA avasthAna vaDe samaya sthitino baMdha thAya che. baMdhanI samaya maganI sthiti baMdhanA samayane choDIne jANavI, bhASya paNa A pUrvokta sarva prameya ane puSTa kare che. te pramANe teno A granya che - samuddhAtathI nivRtta thaI jina traNe yogano vyApAra kare che, satya, asatyAmRSA manoyoga, vacanayoga ane gamanaditamAM audArikAdi kAyayogano vyApAra kare che Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-|-|620 temaja pArzvavartI pIThaphalakAdinuM pratyarpaNa kare che, tyArabAda yoga nirodha kare che. sayogI siddha kema na thAya ? kemake baMdhano hetu te yoga che, tethI te sayogI parama nirjarAnuM kAraNa paramazukla dhyAnane prApta thato nathI. tethI kahe che - * sUtra-621 : 213 bhagavan ! te prakAre sayogI siddha thAya yAvat duHkhano aMta kare ? gautama ! e artha samartha nathI. te pahelAM jaghanya yogavALA saMjJI paMcendriya paryAptAnA manoyoganI nIce asaMkhyAtaguNa hIna - nyUna manoyogane roke che. pachI turaMta jaghanya yogavALA beIndriya paryAptAnA vacanayoganI nIce asaMkhyAtaguNahIna bIjA vacanayogano rodha kare che tyArapachI turaMta jaghanyayogavALA aparyAptatA sUkSma panaka jIvanA kAyayoganI nIce asaMkhyAtaguNa hIna kAyayogano rodha kare che. te e upAya vaDe - e pramANe pahelAM manoyogano rodha kare che, manoyogano rodha karI vacanayogano rodha kare che, vacanayogano rodha karI kAyayogano rodha kare che. kAyayogano rodha karI yoga nirodha kare che. yoga nirodha karIne ayogIpaNuM - yogarahitapaNuM pAme che. yogarahitapaNuM pAmyA pachI thoDAM kALamAM hUrava pAMca akSaranA uccAraNakALa jeTalI asaMkhyAtA samayanA aMtar muhUrta pramANa zailezIne prApta thAya che ane pUrve racelI guNa zreNI jenI che evA karmane anubhavavA prApta thAya che. te zailezI kALamAM asaMkhyAtI guNa zreNI vaDe asaMkhyAtA karma skaMdhono kSaya kare che. te kSaya karyA pachI vedanIya, AyuSa, nAma, gotra e cAra karmabhedone eka sAthe khapAve che. eka sAthe khapAvI audArika, taisa, kArpaNa zarIrano sarva prakAre tyAga kare che. te tyAga karyA pachI RjuzreNIne prApta thayelo aspRzadgati vaDe eka samayamAM avigrahagatithI urdhva-uMce jaIne sAkAra upayoga sahita siddhipadane pAme che, bodha pAme che ane tyAM jaIne siddha thAya che. tyAM rahelAM siddho zarIrahita, jIvapadeza dhanavALA, darzana ane jJAnanA upayogavALA, niSThitArtha, rajarahita, pa rahita, timira rahita ane vizuddha evA zAzvata anAgatakALa sudhI rahe che. bhagavan ! ema kema kaho cho ke teo tyAM rahelAM siddha azarIrI, jIvanapradeza ghanavALA, darzana-jJAnanA upayoga sahita, kRtArtha, karaja rahita, vitimira, vizuddha evA zAzvata anAgata kALa paryanta rahe che? gautama ! jema agnithI baLelA bIjane pharIthI aMkuranI utpatti thathI prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 nathI, e pramANe siddhone paNa karmarUpI bIja baLI javAthI pharIthI janmanI utpatti thatI nathI. te hetuthI he gautama ! ema kahuM chuM ke tyAM rahelAM te siddho azarIrI, jIvapadezanA dhanavALA, darzana-jJAnanA upayoga sahita, kRtArtha, karaja rahita, niSkapa, vitimira, vizuddha hoya che ane zAzrvata-anAgata kALa sudhI rahe che. 218 sarva duHkhono pAra pAmelA, janma-jarA-maraNa ane karmanA baMdhanathI mUkAyelA evA avyAbAdha sukhane prApta thayelA ane sukhI zAzvata kALa paryanta rahe che. * vivecana-621 : bhagavan! te pramANe sayogI siddha thAya ? Adi sugama che. yoga nirodha karato pahelAM manoyogano rodha kare che, te paryAptA saMjJI paMcendriyanA prathama samaye jeTalAM manodravya ane jeTalo teno vyApAra hoya tethI asaMkhyAtagaNo nyUna manoyogano pratisamaya rodha karato asaMkhyAtA samayo vaDe sarvathA rodha kare che. kahyuM che ke - jaghanya upayogavALA paryApta mAtra saMjJInA jeTalAM manodravyo hoya che, ane jeTalo teno vyApAra hoya che, tethI asaMkhyAtaguNa hIna samaye samaye roto asaMkhyAtA samayomAM manano sarvathA rodha kare che. prastuta kevalI yogano nirodha karavAne Icchato pahelAM jaghanya yogavALA saMjJI paryAptAnA eTale teno manoyoganI nIce asaMkhyAtaguNa hIna samaye samaye rokato asaMkhyAtA samayamAM sarvathA pahelAM manoyogano rodha kare che. tyArabAda manoyogane rokyA pachI jaghanyayogavALA beIndriya paryAptAnA vacanayoganI nIcenA vacanayogane asaMkhyAtaguNahIna samaye samaye rokato sarvathA bIjA vacanayogano rodha kare che. A saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - paryApta mAtra beIndriyanA jaghanya vacanayoganA je paryAyo che, tethI asaMkhyAta guNahIna vacanayogane samaye samaye rokato asaMkhyAtA samaye sarva vacanayogano nirodha kare che. te vacanayoga pachI turaMta ItyAdi pUrvavat samajavuM. pahelA samayamAM utpanna thayelA aparyApta sUkSma panaka jIvano eTale jaghanya yogavALA sauthI alpa vIryavALA sUkSma panaka jIvano je kAyayoga che, tenI nIce asaMkhyAtaguNa hIna kAyayogane samaye samaye rokato asaMkhyAtA samaye samastapaNe trIjA kAyayogano nirodha kare che. te kAyayogano nirodha karato sUkSmakriya apratipAtI zukladhyAnane prApta thAya che. te dhyAnanA sAmarthyathI mukha ane udarAdinA khAlI bhAgane pUravA vaDe zarIranA trIjA bhAganA Atmapradezo saMkucita thAya che, eTale zarIranA betRtIyAMza bhAgamAM Atmapradezo ghanarUpe thAya che. jemake sAta hAya pramANa zarIra hoya to tene trIjo bhAga be hAtha ane ATha aMgula saMkucita thAya che ane cAra hAtha ane soLa Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-|-|621 AMgaLa pramANa Atmapradezo ghanarUpe thAya che. te pramANe bhASyakAra kahe che - tyArapachI pahelAM samayamAM utpanna thayelAM sUkSma panakano je jaghanya kAyayoga che tethI asaMkhyAtaguNa hIna kAyayogane eka eka samaye rokato ane zarIranA trIjA bhAgano tyAga karato asaMkhyAtA samayomAM kAyayogano nirodha kare che. kAyayoganA nirodha kALe chellA aMtarmuhUrto vedanIyAdi traNa karmamAM pratyeka karmanI sthiti sarva aparvatanA karaNa vaDe ghaTADI, guNa zreNinA krama vaDe karmapradezonI racanAvALI ayogI avasthAnA kALa pramANa kare che te A pramANe - pahelI sthitimAM thoDAM pradezo hoya che, bIjI sthitimAM tethI asaMkhyAtagaNAM pradezo hoya che, trIjI sthitimAM tethI asaMkhyAtagaNAM pradezo hoya che. e pramANe caramasthiti sudhI jANavuM. tenI sthApanAnI AkRti vRttimAM batAvI che. e pahelAM samaye banelA dalikonI guNazreNio che. ema pratisamaya grahaNa karelAM dalikanI banelI traNa karmamAM pratyekanI asaMkhyAtI guNa zreNIo jANavI. kemake aMtarmuhUrtanA samaya asaMkhyAtA che. AyuSyanI sthiti je prakAre bAMdhI che tevI ja rahe che ane tenI guNa zreNInA kramathI viparIta kramavALI dalikanI racanA jANI- 219 A badho manoyogAdino nirodha maMdabuddhivALAne sukhapUrvaka bodha thavA mATe AcAryae sthULa dRSTithI varNavela che. jo sUkSmadRSTithI tenuM svarUpa jANavAnI jijJAsA thAya to paMcasaMgrahanI TIkA jovI. temAM atyaMta sUkSmapaNe vistArathI tenuM svarUpa varNavela che. ahIM graMtha vistAranA bhayathI ame kahela nathI. te prastuta kevaLajJAnI A hamaNAM kahelAM upAya-upAyanA prakAra vaDe ItyAdi badhuM sugama che. cAvat ayogIpaNAne prApta kare che. eTale ayogIpaNAnI prAptine sanmukha thAya che, e bhAvArtha che. ayogIpaNAnI prAptine sanmukha thaIne thoDAM kALamAM zailezIne prApta kare che. keTalA kALa pramANa zailezI che ? sUtrakAra kahe che - hrasva pAMca akSaranA uccAraNa kALa pramANa che tAtparya e che ke ati zIghrapaNe nahIM tema ati vilaMbe nahIM paNa madhyama prakAre jeTalA kALe putra paNa na ma evA prakAranA pAMca hrasvAkSaro uccArAya teTalA kALa pramANa che. - eTalo kALa keTalo samaya pramANa che? asaMkhyAtA samaya pramANa che. te asaMkhyAtA samayanuM pramANa jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta pramANa jANavuM. te jaNAvavA mATe kahe che - aMtarmuhUrta pramANa zailezIne prApta kare che. zIna - cAritra ane te ahIM nizcayanayanA mate sarva saMvararUpa grahaNa karavuM, kAraNa ke te sauthI uttama che. teno svAmI, tenI avasthA te zailezI che. te vakhate vyavacchinnakriya apratipAtI zukladhyAna upara ArUDha thAya che. kahyuM che ke - - zIla eTale samAdhi, te sarva saMvararUpa jANavI, teno je prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 svAmI tenI avasthA te zailezI che. zailezIne pAmelo jeTalA kALamAM pAMca hrasvAkSaro madhyama prakAre uccArAya teTalo kALa rahe che. 220 kAyayoganA rodhanA prAraMbhathI sUkSmakriya anivRtti dhyAna hoya che. zailezInA kALamAM vyavacchinnakriya apratipAtI dhyAna hoya che. kevaLa zailezIne prApta kare che, ema nahIM, paNa pUrve celI guNazreNIvALA karmane anubhavavA prApta kare che eTale pUrva kAyayoganA nirodhamAM chellA aMtarmuhUrtamAM pUrve jenuM svarUpa batAvela che evI guNa zreNI jenI racelI che evA karmane anubhavavAne prApta kare che. te pachI zuM kare ? te zailezInA kALamAM vartato pUrve racela asaMkhyAta guNazreNI vaDe prApta thayela traNa karmanA judA judA pratisamaya asaMkhyAtA karma skaMdhone vipAkathI ane pradezathI vedavA vaDe tenI nirjarA karato chellA samaye vedanIya, Ayu, nAma, gotra e cAra karmanA bhedono eka sAthe kSaya kare che. eka sAthe kSaya karyA pachInA samaye audArika, vaijasa, kArmaNarUpa traNa zarIrano sarva prakAre tyAga karavA vaDe tyAga kare che arthAt sarva prakAre tyAga kare che. tAtparya e che ke jema pUrve zarIrano dezathI tyAga karato hato tema tyAga karato nathI, paNa sarva prakAre tyAga kare che. kahyuM che ke - audAkiAdi zarIrane sarva prakAranA tyAga vaDe tyAga kare che, ema je kahyuM te niHzeSapaNe tyAga karavAne kahyuM che, paNa pUrve dezatyAga vaDe tyAga karato hato tema nahIM. tyAga karIne kozabaMdhano tyAga karavArUpa sahakArI kAraNathI utpanna thayela svabhAva vizeSathI eraMDa phaLanI mAphaka karmabaMdhanA tyAgarUpa sahakArI kAraNathI utpanna thayelA svabhAva vizeSathI uparanA lokAMte jaIne siddha thAya che. kahyuM che - jema baMdhananA viccheda vaDe prerita eraMDa phaLa jAya che tema karmabaMdhananA chaMda vaDe prerita thayela siddha paNa jAya che. kevI rIte? avigrahagati vaDe eka samaye samayAMtara ane pradezAMtarane na sparza karato Rju zreNIne prApta thayelo jAya che. tAtparya e che ke jeTalA potAnA AkAza pradezomAM ahIM avagADha che, teTalAM ja pradezono upara paNa Azraya karato vivakSita samayathI bIjA samayane na sparzato upara jAya. Avazyaka cUrNimAM kahyuM che ke jeTalAM AkAza pradezamAM jIva rahelo che, teTalI avagAhanA vaDe upara Rjugati vaDe jAya che. vakra jato nathI. tema bIjA samayano sparza paNa karato nathI. - bhASyakAra paNa kahe che - RjuzreNIne prApta thayelo anya samaya ane bIjA pradezono sparza na karato, sAkAra upayogavALo eka samayamAM siddha Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36/-/-/621 thAya che. - e pramANe upara jaIne zuM kare? sAkAra upayogI thaIne siddha thAya - kRtArtha thAya. sarva labdhio sAkAropayogIne thAya che. kahyuM che je kAraNathI sarva labdhio sAkAra upayoga vALAne prApta thAya che, tethI ahIM siddhilabdhi paNa sAkAra upayogavALAne upaje che. tyArapachI anukrame upayoganI pravRtti thAya che. e ja pramANe kevaLI siddha thAya che, te pramANe pratipAdana karyu. have siddho jevA svarUpavALA tyAM rahe che te prakAre pratipAdana kare che - teo hamaNAM batAvelA krama vaDe niSpanna thayelAM lokAMte siddha hoya che. audAkiAdi zarIra rahita che, kemake siddhapaNAnA pahelA samaye ja teono tyAga karelo che. nIyita thayelAM jIva pradezovALA, kAraNa ke sUkSmakriyA apratipAtI dhyAnanI prAptinA samaye ja tenA sAmarthyathI mukha, peTa vagere khAlI bhAgo pUrelA che. jIvanA svabhAvathI ja darzana ane jJAnanA upayogavALA che. kRtArtha thayelA che, kemake kRtakRtya che. karmarUpI rajathI rahita che, kemake karmanA baMdhano abhAva che. kaMparahita che kemake kaMpakriyAnA kAraNano abhAva che. ajJAnarahita che. kemake karmarUpI timiranI vAsanA dUra thaI che. vizuddha che, kemake vividha samyagdarzanAdi mArganI prApti vaDe zuddha thayelA che. - evA prakAranA siddho tyAM zAzvata ane bhAvi samasta kALa sudhI tyAM rahelAM che. ahIM ja maMdabuddhivALAnA bodhane mATe AkSepa ane parihAra kahe che * bhagavan ! tame ema zA hetuthI kaho cho ? ItyAdi sugama che. paraMtu karmarUpa bIja-janmanuM kAraNa baLI javAthI - nirmULa nAza thavAthI pharIthI janmanI utpatti thatI nathI. pharIthI karma kema utpanna na thAya? rAgAdinA abhAvathI na thAya. kemake rAgAdi AyuSu vagere karmanuM kAraNa che, ane te rAgAdi teone nathI. kemake pUrve ja kSINamohanI avasthAmAM teno kSaya karyo che. kSINa thayelA rAgAdi sahakArI kAraNanA abhAvathI pharIthI pragaTa thatAM nathI. rAgAdi utpattimAM pariNAmI kAraNa AtmA che ane sahakArI kAraNa rAgAdi mohanIya karma che. ubhaya kAraNathI utpanna thatuM kArya eka kAraNanA abhAvamAM hotuM nathI. siddhone rAgAdi mohanIya karma nathI. kemake tene pUrve ja dhyAgni vaDe bhasmasAt karyu che. ema na kahevuM ke ahIM paNa te ja prasaMga prApta thaze, jema te rAgAdi mohanIya karma pharIthI kema utpanna thatuM nathI ? kemake kAraNabhUta saMklezano abhAva che - 4 - vaLI rAgAdi mohanIya karmarahitane tevA prakAre saMklezanI utpatti thatI nathI. mATe saMklezanA abhAve rAgAdi mohanIya karmano abhAva che ane tenA abhAvamAM pharIthI rAgAdinI utpatti thatI nathI - 4 - 4 - rAgAdi abhAve tene yogya karmabaMdha thato nathI mATe tenA abhAvamAM te abhAva sarvakALa jANavo ane tethI - 4 - pharIthI janmanI utpatti nathI. 221 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kahyuM che jema bIja atyaMta baLI javAthI aMkuranI utpatti thatI nathI, tema karmarUpI bIja baLI javAthI bhavAMkura ugato nathI. have upasaMhAra kahe che - - - e ja maMgalabhUta siddhanuM svarUpa zAstrano ziSyAdi vaMza paraMparAthI viccheda na thAya mATe atyaMta maMgalarUpa upasaMhAranA bahAne kahe che jeo sarva duHkhane tarI gayA che. kemake janma, vRddhAvasthA, maraNa ane baMdhanothI mUkAyelA che. evA prakAranA teo zAzvata - niraMtara bhAvi badhArahita, kAraNa ke rAgAdi sukhano bAdha karavAmAM samartha che, paNa te rAgAdi teone nathI. evA parama svasthatA rUpa sukhane prApta thayelA mATe svAbhAvika sukhavALA rahe che. 222 muni dIparatna sAgare karela pada-36-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa prajJApanA sUtra saTIka anuvAda pUrNa . =0 0--0 0 bhAga-22-mo puro thayo 0 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda-vibhAgIkaraNa prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/2 prajJApanAa saTIka anuvAda bhAgano krama | padonI saMkhyA pada-1 thI 5 2 | 21 | pada-6 thI 20 | 3 | 22 | pada-21 thI 36 traNa bhAgomAM A Agama vibhAjita che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.