Book Title: Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04
Author(s): Hemchandracharya, Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan
View full book text
________________
१.४.२४
૧૦૫ શંકા - છતાંય સૂત્રમાં જો મતિ પદ ન લખવામાં આવે તો પણ વૃદ્ધિ + રે અને બે + હૈ અવસ્થામાં વૃદ્ધિ અને ધન નામના અંત્ય રૂ અને ૩ના કારણે કે પ્રત્યયનો સ્ટે આદેશ થયો હોવાથી ‘ત્રિપતિનક્ષvો વિધિનિમિત્તે તક્રિયાતસ્ત્ર' ન્યાયાનુસાર તે આદેશ રૂપ કાર્ય પોતાના નિમિત્ત રૂ અને ૩ નો આ સૂત્રથી અને મને આદેશ કરવા રૂપે ઘાત ન કરી શકે. તેથી એમ પણ અતિ પદના અભાવે વૃદ્ધ + હું અને ધેનુ + રે અવસ્થામાં આ સૂત્રની પ્રવૃત્તિ થવાનો સવાલ જ નથી રહેતોતેથી તેવા સ્થળે આ સૂત્રની પ્રવૃત્તિ વારવા સૂત્રમાં પ્રતિ પદ મૂકવું નિરર્થક છે.
સમાધાન - જો એમ હોય તો વૃદ્ધિ માટે અને + ? અવસ્થામાં રૂ અને ૩ના નિમિત્તે થયેલ રે આદેશ ‘રૂવારે ૨.૨.૨?' સૂત્રથી પોતાના નિમિત્ત રૂ નો અનેકનો આદેશ કરવા રૂપે પણ ઘાત નહીં કરી શકે. તેથી પુણે અને થેન્કે આ ઇષ્ટ પ્રયોગો પણ સિદ્ધ નહીં થઈ શકે. આથી સૂત્રમાં હિન્દુ પ્રત્યયપ્રતિષેધક ગતિ પદનું ઉપાદાન 'વર્ણવિધિ સ્થળે ‘ત્રિપતિનક્ષrt વિધo' ન્યાય લાગતો નથી” તેનું જ્ઞાપન કરવા માટે છે. તેથી હવે વૃદ્ધિ + રે અને બેનું + રે અવસ્થામાં આ સૂત્રથી જુ અને ગો આદેશ કરવો એ અપ્રધાન વર્ણવિધિ હોવાથી ‘ત્રિપતિનક્ષણો' ન્યાય ન પ્રવર્તતા પ્રસ્તુત સૂત્રવિહિત છ અને ગો આદેશની પ્રાપ્તિ વર્તે છે, જે ઈટ ન હોવાથી તેના નિષેધાર્થે સૂત્રમાં ‘તિ' પદનું ગ્રહણ સાર્થક જ છે.
(4) સાદિ સંબંધી જ ડિપ્રત્યયો પરમાં વર્તતા આ સૂત્રની પ્રવૃત્તિ થાય એવું કેમ?
(2) સુરી
(b) પર્વ જ ફતવત્સત્ ૨.૪.રૂર' શુદિ + | સ્વર કુતો સુતરો: ૨.૪.રૂપ' – વદુ + ડી * સમાનાનાં તેન૦ ૨.૨' = = વો વિ૦િ ૨.૨૨' નું પર્વ + કી
= પદ્ય ઉભયસ્થળે સ્ત્રીલિંગનો ડી પ્રત્યય સાદિ સંબંધી ન હોવાથી સૂત્રપ્રવૃત્તિ ન થઇ તારરૂા.
ટઃ પંકિ ના II ૨.૪.૨૪ .. बृ.व.- इदुदन्तात् परस्य पुंसि पुंविषयस्य टस्तृतीयेकवचनस्य स्थाने 'ना' इत्ययमादेशो भवति। मुनिना, साधुना, अतिस्त्रिणा; अमुना-अत्र “प्रागिनात्" (२.१.४८) इति वचनात् पूर्वमुत्वं पश्चात् नाभावः। पुसि इति વિ? –ા , ઘેવા અથમમુના જોન? –“નાસ્વ નોડા” (૨.૪.૬૪) ત્તિ ભવિષ્યતિ પારકા
સૂત્રાર્થ:-
૨ કારાના અને સકારાત્ત નામથી પરમાં રહેલા પુંલિંગ વિષયક તૃતીયા એકવચનના ટા પ્રત્યયને સ્થાને ના આદેશ થાય છે.
