Book Title: Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04
Author(s): Hemchandracharya, Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan
View full book text
________________
૨.૪.૬૨
૩૦૩ આગળના દરેક સૂત્રોમાં પાન્ત શબ્દની અનુવૃત્તિ પ્રવાહની જેમ ચાલ્યા જ કરે છે તેની અનુવૃત્યર્થે તેઓશ્રીએ અધિકારાર્થક જુદું સૂત્ર નથી રહ્યું પણ પાન્ત શબ્દની અનુવૃત્તિને અટકાવવા સ્વરેણ્ય: ૨.૩.૨૦' સૂત્રમાં વ્યાખ્યર્થે બહુવચન A) કર્યું છે.
આ રીતે જ સૌ નવેતો ૨.૨.૨૮'આ વિધિસૂત્રથી આરંભીને દરેક સૂત્રોમાં વિકલ્પ કાર્ય થાય તે માટે નવી શબ્દની અનુવૃત્તિ પ્રવાહની જેમ ચાલ્યા જ કરે છે, તેની અનુવૃાર્થે જુદું અધિકારાર્થક સૂત્રનથી બનાવ્યું પણ નવી શબ્દની જ અનુવૃત્તિને લઈને દેશ-૬– શ--સં વા .રૂ.૬' સૂત્રમાં વિકલ્પ કાર્ય કરવું શક્ય હતું છતાં ત્યાં નવા શબ્દની અનુવૃત્તિને અટકાવવા વB) પદ મૂકીને વિકલ્પ કાર્ય સિદ્ધ કર્યું છે.
તેમજ ત્રીજું દષ્ટાંત આપીએ તો વિગ્રહાવસ્થા અને સમાસ પ્રાપ્ત થઇ શકે તે માટે તદ્ધિત પ્રત્યયોના વિકલ્પને કરતો ‘વદ્યાત્ ૬..૨૨' સૂત્રથી વા નો અધિકાર પ્રવાહવત્ છેક “ સમવવને ૭.૩.૫૭' સૂત્ર સુધી ચાલ્યા જ કરે છે. તે વાના અધિકારને અટકાવવા ગ્રંથકારશ્રીએ નિત્યં ગગનોડ[ ૭.રૂ.૧૮' સૂત્રમાં નિત્યC) પદ મૂક્યું છે.
સવ: II ૨.૪.૬૧ના
(1)
.
(2)
बृ.वृ.-अञ्चतेर्धातो(डन्तस्य तत्सम्बन्धिन्यसम्बन्धिनि वा घुटि परे धुटः प्राग नोऽन्तो भवति। प्राङ्, ત્તિકા, પ્રીન્ચી, : પ્રખ્ય %િ યુનાના બુટીક્વે? : પ ૬૧ સૂત્રાર્થ:- ધુ વર્ણાન ગ ધાતુને તત્સંબંધી કે અન્ય સંબંધી ઘુપ્રત્યયો પરમાં વર્તતા સ્વરથી પરમાં અને
ધુ ની પૂર્વે – આગમ થાય છે. વિવરણ :- (1) શંકા- અ ધાતુને જણાવવા મગ્નઃ નિર્દેશન કરતા લુપ્ત ર્ વાળો : નિર્દેશ કેમ કરો છો? (A) “ચત્તિ= સૂત્રી તવિષ્ઠાશ્રયસત્તy mત્તિ: ‘સ્વરેણ્ય: ૨.૩.૨૦' સૂત્ર સ્વરથી અવ્યવહિત
પરમાં રહેલા બ્રુને ઉદ્દેશીને પ્રવર્તતું હોવાથી તે સૂત્રનું ઉદ્દેશ્યતાવચ્છેદક સ્વરાડવ્યવદિતપરત્વવિશિષ્ટછારત્વ છે. હવે ‘સ્વરેણ્ય: ૨.૩.૨૦' સૂત્રીય ઉદ્દેશ્યતાવચ્છેદકના આશ્રયભૂત સકલ વ્યકિત તરીકે તો સ્વરથી અવ્યવહિત પરમાં રહેલો પદાન્ત છું પણ આવે અને સ્વરથી અવ્યવહિત પરમાં રહેલો અપદાન્ત છું પણ આવે. તો વM: ૨.૨.૨૦' સૂત્રમાં બહુવચન વ્યાખ્યર્થે કર્યું હોવાથી તે સૂત્રની પ્રવૃત્તિ સ્વરથી અવ્યવહિત પમાં રહેલા પદાઃઅપદાન્ત બન્ને પ્રકારના ને ઉદ્દેશીને થશે. તેથી વ્યાખ્યર્થક બહુવચનને આશ્રયીને તે સૂત્રમાં પ્રવાન્ત શબ્દની અનુવૃત્તિ અટકી જાય છે. / વહુવન વ્યર્થ, તેના પાન્ત' કૃત્તિ નિવૃત્ત, રત્ પર છરી પાન્તડપલાન્ત
૨ દે પરંત: (ઉ.રૂ.૩૦ વૃત્તિ .) (B) नवाऽधिकारे वाग्रहणमुत्तरत्र विकल्पनिवृत्त्यर्थम्। (१.३.६ बृ.वृत्ति) (C) નિત્યપ્રહાનહાવિમાંથી નિવૃત્ત (૭..૫૮ .વૃત્તિ)
