Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04

Author(s): Hemchandracharya, Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan

Page 315

૨૫૮
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન કરતા આ સૂત્રની પ્રવૃત્તિ કરવી ઇષ્ટ હોવાથી ‘પધે ૭.૪.૨૨૬' પરિભાષાનુસારે પર (= ઇષ્ટ) હોવાના કારણે બળવાન ગણાતા આ સૂત્ર દ્વારા ‘મના સ્વરે ૨.૪.૬૪' સૂત્રથી થતા આગમનો બાધ થવાથી Mા પ્રયોગ સિદ્ધ કરી શકાય છે.
અથવા જો પર શબ્દનો ‘ઇષ્ટ' અર્થ ન કરીએ તો બીજી રીતે પણ આ સૂત્રથી આ આદેશ કરી બા પ્રયોગ સિદ્ધ કરી શકાય છે. તે આ રીતે – ‘બનાસ્વરે ૨.૪.૬૪' સૂત્રથી બન્ સિવાયના કોઇપણ સ્વરાદિ સ્વાદિ પ્રત્યયો પરમાં હોય તો આગમ થઈ શકે છે. તેથી તે સૂત્રથી થતી આગમવિધિ સામાન્ય વિધિ કહેવાય. જ્યારે આ સૂત્રથી પિ વિગેરેના અંત્યનો અ આદેશ કરવો હોય તો પરમાં ટા વિગેરે જ સ્વરાદિ સ્થાદિ પ્રત્યયો જોઈએ. તેથી આ સૂત્રથી થતી ૩ન્ આદેશરૂપ વિધિ વિશેષવિધિ કહેવાય. આમ સર્વત્રાડપિ વિશેષમાં સામાનાં વાધ્ય રતુ સામાન્ચન વિશેષ:'ન્યાયાનુસારે આ સૂત્રથી થતી મન્ આદેશ રૂપ વિશેષવિધિ દ્વારા) બનાસ્વરે ૨.૪.૬૪' સૂત્રથી થતી આગમ રૂપ સામાનવિધિનો બોધ થવાથી રન્નાપ્રયોગ સિદ્ધ કરી શકાય છે. આ જ રીતે ગરબા, ખે, સવા વિગેરે સઘળાય પ્રયોગ અંગે પણ સમજવું સાદુર
નાસ્વરે નોડો 11 ૨.૪.૬૪ ... बृ.व.-नाम्यन्तस्य नपुंसकस्य संबन्धिन्याम्वर्जिते स्यादौ स्वरे परे नोऽन्तः भवति। वारिणी २, वारिणा, વારિ, વારિખઃ ૨, વારિખો: ૨, વારિ, ત્રિપુvી , ત્રપુ, ત્રપુણે, ત્રપુ: ર, ત્રિપુ: ૨, પુળિ; અને ૨, ચા, , અજઃ ૨, ૨, શનિ ; વાળ, બિત્તિ: ૨, સત્ર પરત્વ તિવારે સતિ नोऽन्तः। अनामिति किम् ? वारीणाम्, त्रपूणाम्, कर्तृणाम्, एषु नागमाभावे नामि सति “दीर्घो नाम्यतिसृ०" (૨.૪.૪૭) હિના વીર્ય સિદ્ધા રે તિ ?િ જે વારે, રે કપ ચીવિત્યે? તોડુ ચૂર્વાના नामिन इत्येव ? काण्डे, कुण्डे। नपुंसकस्येत्येव ? मुनी, साधू। तत्सम्बन्धिविज्ञानादिह न भवति-प्रियवारये पुंसे, પ્રિયમથો : TI૬૪ના સૂત્રાર્થ - નામા નપુંસક નામ સંબંધી મામ્ સિવાયના સ્વરાદિ સાદિ પ્રત્યયો પરમાં વર્તતા (નામન્ત
નપુંસક નામને) – આગમ થાય છે. સૂત્રસમાસ - જે ન ગમ્ = અનામ્ (ન ત.) અનામ્ વાસી રણ = મનીસ્વર: (M)
तस्मिन् = अनाम्स्वरे। વિવરણ:- (1) શંકા - સૂત્રમાં અન્ત: પદ કેમ મૂક્યું છે? (A) મુદ્રિત બંન્યાસમાં ‘ વિવિઘાનાન્ન વિતા' પાઠ દર્શાવ્યો છે તે અશુદ્ધ જણાય છે. પાઠ "
વિવિઘનેનાઇત્ત (= આ) વયિત્વા' આમ હોવો ઠીક જણાય છે.