Book Title: Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04
Author(s): Hemchandracharya, Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan
View full book text
________________
૧..૬૬
૨૮૫ બે વ્યક્તિ છે. તેથી બે વ્યકિતને લઈને અનુસ્વાર આદેશ પણ બે જ થશે. માટે તમારી એક અનુસ્વાર આદેશની વાત અયુકત છે. હા, બન્ને માં અનુગત એક જ કારત્વ જાતિનો જો અનુસ્વાર આદેશ શક્ય હોત તો એક જ અનુસ્વાર થાત. પરંતુ જાતિ નિત્યપદાર્થ હોવાથી તે શક્ય નથી.
સમાધાન - ભલેને ‘વપ્રને ગતિવ્રF'ન્યાયાનુસારે શ્રેયસ અને પૂર્યાજ્ઞિ પ્રયોગસ્થળે શિલ્લેડનુસ્વીર: ૧.રૂ.૪૦' સૂત્રથી બે ગ્નના બે અનુસ્વાર આદેશ થાય, છતાં શ્રવણમાં ભેદ તો નહીં જ પડે.
શંકા - શિલ્લેડનુસ્વાર: ૨.૨.૪૦' સૂત્રમાં નાં યુદ્ઘ૦ ૨.૩.' સૂત્રથી બહુવચનાન્ત ના પદની અનુવૃત્તિ આવે છે. હવે ‘નાં યુદ્ધ .રૂ.૩૨' સૂત્રમાં નામ્ આ પ્રમાણે બહુવચન વગરને નાતિગ્રહણમ્' ન્યાયાનુસારે તે સૂત્રમાં કોઈ જાતિનું ગ્રહણ ન કરતા વ્યકિતનું ગ્રહણ કરે તે માટે છે. અર્થાત્ હવે તે સૂત્રથી જાતિનિર્દેશાનુસાર વર્ગીય ૫ વર્ણ પરમાં વર્તતા તેની પૂર્વેરહેલા અપદાન્ત દરેક અને સ્નો વર્ગના અંત્યવર્ણ રૂપે આદેશ નહીં થાય, પણ વ્યકિત નિર્દેશાનુસારે એક જ અને વ્યક્તિનો વર્ગીય અંત્યવર્ણ રૂપે આદેશ થશે. આ જ રીતે તે બહુવચનાન્ત નામ્ પદની અનુવૃત્તિ શિલ્લેડનુસ્વાર: ૨.૩.૪૦' સૂત્રમાં પણ આવતી હોવાથી તે સૂત્રથી પણ જાતિ નિર્દેશાનુસારે શિવર્ણ પરમાં વર્તતા તેની પૂર્વે રહેલા દરેક અને સ્નો અનુસ્વાર આદેશ નહીં થાય, પણ વ્યકિત નિર્દેશાનુસારે એકત્વ સંખ્યાની વિવક્ષાથી શિની પૂર્વમાં રહેલા એક જ અને મૂવ્યકિતનો અનુસ્વાર આદેશ થઇ શકશે. તો શ્રેયાગ્નિ અને ભૂસિ પ્રયોગસ્થળે ‘વપ્રd Mાતિપ્રહ ન્યાયાનુસારે બન્ને જૂના 'શિલ્ટેડનુસ્વીર: ૨.રૂ.૪૦' સૂત્રથી બે અનુસ્વાર આદેશ ન થઇ શકતા માત્ર શિશ્નની પૂર્વમાં રહેલા એક જ – વ્યક્તિનો અનુસ્વાર આદેશ થઈ શકવાથી ઉભય પ્રયોગસ્થળે અને અનુસ્વાર રૂપ ભિન્ન વર્ગો બચવાથી શ્રવણમાં ભેદ પડશે જ. તેથી વિત: ૨.૪.૭૦' સૂત્રથી દ્વિતીય આગમન થાય અને આ બધી આપત્તિઓન આવે માટે આ સૂત્રમાં ત્રાહિતઃ .૪.૭૦' સૂત્રથી પ્રાપ્ત આગમનું નિષેધક કોઇ પદ મૂકવું જોઇએ.
સમાધાન - આ બધી આપત્તિઓનો આપાદક દ્વિતીય – આગમ ન થાય તે માટે આ સૂત્રમાં અમે નવું કોઇ પદ ન મૂકતા વ્યકિતપક્ષનો આશ્રય કરશું. આશય એ છે કે વ્યકિતપક્ષનો આશ્રય કરવાથી જેમ (4)યુવત્ + ગો અવસ્થામાં એકસાથે પ્રાપ્ત ‘ગોરી ૨.૪.૫૬’ અને ‘મમી મ: ૨.૨.૨૬' સૂત્રો પૈકીના પર એવા ‘મો ૫: ૨..દ્દ' સૂત્રની ‘પૂર્વે ૭.૪.૨૨૬'સૂત્રાનુસારે પૂર્વે પ્રવૃત્તિ થવાથી યુવત્ + મૂઅવસ્થા પ્રાપ્ત થતા પાછળથી જેમ ‘ગોરી ૩.૪.૫દ્દ' સૂત્રની પ્રવૃત્તિ નથી થતી. (અર્થાત્ પ્રવૃત્તિનો બાધ થાય છે.) તેમ શ્રેયસ્ + શિ અને મૂત્ + શિ (A) મુખદ્ + મરી, “મન્તસ્ય. ર૨.૨૦' - યુવા મદ્ + મો, તુર્થી ૨૧.૨૨૩' ને યુવ૬ + મો,
‘મમી મ: ૨.૨.૨૬' – યુવ૬ + મું, “યુબમલોઃ ૨..૬' યુવ માં + મેં, “સમાનામાં તેને ૨.૨?' યુવાન્
