________________
प्रज्ञापनास्त्रे वयोधक्रिया 'लोकसंज्ञा' इति व्यपदिश्यते, शब्दाधर्थगोचरा सामान्यावबोधक्रिया 'ओघसंज्ञा' इत्युच्यते, तथा च ज्ञानोपयोगो लोकसंज्ञा, दर्शनोपयोग ओघसंज्ञा इति फलितम्, एतान्य सुखावबोधार्थ स्फुटतया पञ्चेन्द्रियविपये प्रतिपादिता। एकेन्द्रियादि विषयेतु एता अव्यक्तरूपा अपसेयाः, गौतमः पृच्छति-'नेरइयाणं भंते ! कइ सन्नाओ पण्णत्ताओ ?' हे भदन्त ! नैरयिकाणां कतिसंज्ञा प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'दस सन्नाओ पण्णत्ताओ' नैरयिकाणां दशसंज्ञाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा-आहारसना जाव ओघसना' तद्यथा आहारसंज्ञा, यावत्-भयसंज्ञा, मैथुनसंज्ञा । परिग्रहसंज्ञा क्रोधसंज्ञा, मानसंज्ञा, मायासंज्ञा, लोभसंज्ञा, लोकसंज्ञा, ओघसंज्ञा, गौतमः पृच्छति-'असुरकुमाराणं भंते ! कइ सन्नाओ पण्णत्ताओ' अमुरकुमाराणां भदन्त ! कति संज्ञाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'दस सनाओ विशेष को जानने की क्रिया लोकसंज्ञा कहलाती है। वस्तु के सामान्य धर्म को जानने की क्रिया ओघसंज्ञा कहलाती है । फलित यह हुआ कि ज्ञानोपयोग को लोकसंज्ञा और दर्शनोपयोग को ओघसंज्ञा कहते हैं । - सरलता से समझने के लिए पंचेन्द्रियों में इन संज्ञाओं का स्पष्ट रूप में प्रतिपादन किया गया है । एकेन्द्रिय आदि जीवों में ये संज्ञाएं अव्यक्त रूप में होती है, ऐसा समझना चाहिए। ___श्रीगौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! नारक जीवों में कितनी संज्ञाएं कही जाती है ?
श्रीभगवान उत्तर देते हैं-हे गौतम ! नारकों में दश संज्ञोएं होती है, वे इस प्रकारहै-आहारसंज्ञा यावत् भयसंज्ञा, मैथुनसंज्ञा, परिग्रहसंज्ञा, क्रोधसंज्ञा, मानसंज्ञा, मायासंज्ञा लोभसंज्ञा, लोकसंज्ञा और ओघसंज्ञा ।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन ! असुरकुमारों में कितनी संज्ञाएं कही है ?
श्रीभगवान्-हे गौतम! दश संज्ञाएं कही गई है, वे इस प्रकार है-आहारવિશેષને જાણવાની ક્રિયા ઓઘ સંજ્ઞા કહેવાય છે. ફલિત એ થયુ કે જ્ઞાનપયોગને લોક સંજ્ઞા અને દર્શનેપચેગને એઘ સંજ્ઞા કહે છે.
સરલતાથી સમજવા માટે પંચેન્દ્રિયમા આ સંજ્ઞાઓ સ્પષ્ટ રૂપે પ્રતિપાદન કરેલ છે–એકેન્દ્રિય આદિ જેમાં આ સંજ્ઞાઓ અવ્યક્ત રૂપમાં થાય છે, એમ સમજવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી ફરીથી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન્! નારક જેમાં કેટલી સંજ્ઞાઓ મળી આવે છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે – હે ગૌતમ! નારકમાં દશ સંજ્ઞાઓ હોય છે, તે આ પ્રકારે આહારસંજ્ઞા યાવત્ ભયસંજ્ઞા, મૈથુનસંજ્ઞા, પરિગ્રહ સંજ્ઞા, ક્રોધ સંજ્ઞા, માન सभा, भाया सज्ञा, सन सोas सश', मने या संज्ञा
શ્રી ગૌતમસ્વામી - હે ભગવન ' અસુર કુમારેમાં કેટલી સ-જ્ઞાઓ છે?