________________
તેમની વ્યાકુળતામાં ઘેરો ઉછાળો આવે છે અને પ્રભુને ઉપાલંભ આપવાના સૂરમાં તે પોકારી ઉઠે છેઃ
“મેં રાગી ને થેં છો નિરાગી, અણજુગતે હોય હાંસી
એકપખો જે નેહ નિર્વહવો, તે માંકી શાબાશી...રાજ... ૧”
પ્રભુનો પ્રેમી ભક્ત કહે છે ! પ્રેમ હમેશાં ઉભયતરફી હોય તો જ શોભે. આમાં તો અમે તમારા રાગી છીએ, પણ તમે નીકળ્યા નર્યા વીતરાગી ! અમને તમે પ્રેમ કરવા માટે આકર્ષ્યા ખરા, ઉત્તેજિત કર્યા-જરૂર, પણ પછી તમે વૈરાગી બનીને બેસી ગયા ! આવા અજુગતા - એકતરફી (અમારા) પ્રેમને જોઈને જગત હાંસી જ કરે ને મારા રાજ ? લોકો અમારી કેવી તો મજાક ઉડાડે કે અલ્યા ! તું જેના પ્રેમમાં પાગલ બન્યો છે, એને તો તારી કાંઈ પડી જ નથી ! અને તોયે તું એને વળગ્યો છે તે ગાંડપણ નહિ તો બીજું શું કહેવાય ? મારા દેવ ! આવી આવી હાંસી થાય તેને વેઠી લઈને પણ હું તમારા પ્રેમમાં પીછેહઠ કરવા માગતો નથી. તમે મને પ્રેમ કરો કે ના કરો, હું તો હવે તમને છોડવાનો નથી, નથી ને નથી. પણ પ્રભુ ! તમને ખબર છે કે પ્રેમ કરી દેવો બહુ સહેલ છે, પરંતુ તેનો નિર્વાહ કરવો એ ઘણો મુશ્કેલ છે ? એમાંયે એ પ્રેમ જયારે એકપાક્ષિક હોય, એકતરફી હોય; સામા પક્ષ કે પાત્ર તરફથી કોઈ જ સાનુકૂળ પ્રતિસાદ સાંપડતો ન હોય ત્યારે તેનો નિર્વાહ કરવો, તે તો અતિવિકટ મામલો જ બની રહે, અને છતાં પ્રભુ, આવો વિકટ મામલો પણ હું નિભાવી રહ્યો છું, અને તમારી સાથે એકપક્ષીય પ્રેમમાં હું ગળાડૂબ ડૂબેલો રહ્યો છું, તે તો તમારે પણ સ્વીકારવું જ પડે તેમ છે. દેવ! આ માટે જો કોઈનેય શાબાશી આપી શકાય તો તે મને, માત્ર ને માત્ર મને જ હોં ! અને તમને તો લેશ પણ શાબાશી ન મળી શકે ! બોલો, ખરું કે ખોટું ?
પ્રત્યેક પ્રેમીને મન પોતાનો પ્રિયજન તે ‘પરમાત્મા’ જ હોય છે. અહીં તો સાક્ષાત્ પરમાત્મા જ કવિના પ્રેમી – પ્રિયજન છે. તેમની સાથે મીઠો ઝઘડો કરવામાં મશગૂલ કવિને કોઈક ટપારે છે કે જો તારો પ્રેમી વીતરાગી - વૈરાગી હોય, અને તેને તારા પર લેશ પણ પ્રેમ જ ન હોય, તો તેવાની પાછળ પ્રેમ-પાગલ શા માટે બને ? તેવાની પાછળ પાગલ બનીશ તોયે તને મળશે શું ? વ્યર્થ અને નિષ્ફળ એવો પ્રેમ કરવાનો શો અર્થ ? અમે તો બરાબર જાણીએ છીએ કે જેને આપણા પર રાગ ન હોય તેની પાસેથી આપણને કશું મળી શકે નહિ !
ભક્તિતત્ત્વ ૪૫
