________________
૬
ગુરુની ઇચ્છા પ્રમાણે વર્તવું એ આપણો પુણ્યોદય. આપણી ઇચ્છા પ્રમાણે ગુરુએ વર્તવું પડે તે આપણો પાપોદય.
શિષ્ય ચાર જાતના હોય ઃ અતિજાત, સુજાત, હીનજાત અને વેષધારી. ગુણોમાં ગુરુથી ચડયાતો નીવડે તે અતિજાત. ગુરુ-સમાન ગુણ હોય તે સુજાત. ગુણમાં નબળો હોય તે હીનજાત. અનેં ગુરુના ગુણનો અંશ પણ ન હોય તે વેષધારી, અર્થાત્ સ્વચ્છંદી, રખડેલ.
८
સમર્પણ અને અપેક્ષા બન્ને પરસ્પર વિરોધી બાબતો છે. સમર્પણ હોય ત્યાં અપેક્ષા ન સંભવે, અને અપેક્ષા હોય ત્યાં સમર્પણ ન હોય. અપેક્ષા હોય ત્યાં ધીમે ધીમે સોદાબાજી આવી જાય છે. ગુરુ અમારું આટલું કરે તો, અમને ભણાવે, અમને પદવી આપે, અમારી ઇચ્છા પ્રમાણે કરે, તો અમે તેમની સેવા કરીએ; આવી સોદાબાજીથી સમર્પણની ભાવના જ નહિ, શિષ્યપદ પણ સમાપ્ત થઈ જાય છે.
આ પ્રકારની સોદાબાજીમાં એક જબરૂં નુકસાન થતું હોય છે. સોદામાં જેટલું નક્કી કરીએ તેટલું જ અને તેવું જ મળે, વધુ નહિ; જ્યારે સમર્પણમાં સોદાબાજીનાં કોઈ બંધનો ન હોતાં, જે મળે તે અમાપ મળે છે. કૃપા અમાપ, આશીર્વાદ અમાપ, ગુણો અમાપ, વાત્સલ્ય અમાપ, પ્રગતિ અમાપ, બધું જ અમાપ. સમજુ શિષ્ય સોદાબાજી અને સમર્પણ વચ્ચેના આ તફાવતને સમજી રાખવા જેવો છે.
૯
ઘણીવાર આપણાં ચિત્તમાં થાય કે આપણે ગુરુ માટે આ કર્યું, આટલું બધું કર્યું, ગુરુએ જે કીધું તે કર્યું, તેમણે કહ્યા પ્રમાણે નિયમો લીધા, તપ-ત્યાગ કર્યા, દાન-ધર્મ-પુણ્ય કર્યાં, બધું ઘણું કર્યું. આપણે સ્વયં તે બધું કર્યાની આત્મપ્રશંસા પણ કરીએ, જેને ને તેને તે બધું કહેવા લાગીએ.
અહીં આપણે એ જ વિચારવાનું છે કે ગુરુએ આપણા માટે કેટલું કર્યું છે ! ગુરુની કૃપાનો, કરુણાનો આપણને કોઈ અંદાજ ખરો ? તેમના ઉપકારોનું આપણી પાસે કોઈ માપ ખરૂં ? તે બધાં સામે આપણે જે કર્યું હોય તેને તપાસીએ તો ક્યું પલ્લું ભારે થાય, તેનો આપણને કોઈ ખ્યાલ ખરો ? આ રીતે વિચારીશું તો જ ગુરુની મહત્તા અને મહાનતા સમજાશે.
૨૨૮
