________________
એવા લાગણીવેડામાં તણાતા નહિ. દાદાગુરુને પણ માથું મારવાની ના પાડી દેતા. આનાં બે રહસ્યો હતો. એક, આવેલો બાળક કુસંસ્કારી ન થવો જોઈએ; બે, મારાં મા-બાપ તરફથી સખત કડક રહેવાની તથા માર મારવાની અને કહ્યું ન માને તો કાઢી મૂકવા સુધીની પૂરી શૂટ તેમને મળી હતી. આ સંજોગોમાં આશ્રિતને ધાર્યો ઘાટ આપવાની તેઓને પૂરતી અનુકૂળતા મળી હોય તેમાં આશ્ચર્ય શું?
બીજી એક બહુ જ મહત્ત્વની વાત એ સમજાઈ છે કે ગુરુ હમેશાં શિષ્યમાં ગુણો પ્રગટાવવાને જ ઇચ્છતા અને મથતા હોય છે. શિષ્યનું હિત ત્યારે જ થાય
જ્યારે તેનામાં ઊંડાં મૂળ ઘાલીને પડેલા અવગુણો ઓછા થતા જાય અને તેનામાં સદ્ગણોનું આધાન થતું જાય. જો આ કામ ન કરી શકે તો તેવી વ્યક્તિ ગુરુ તરીકે સદંતર નિષ્ફળ ગઈ ગણાય.
આપણે એક વાત સતત ઘૂંટીએ છીએ કે જીવ અનાદિકાળની વાસનાનો ભોગ બનતો હોય છે. આ વાસના મનુષ્યમાં બચપણથી જ અનેક અવગુણરૂપે કે કુટેવરૂપે જાગૃત થતી હોય છે. મારા અંગત સંદર્ભમાં જ વાત કરું તો મને નાનપણમાં જૂઠું બોલવાની ટેવ હતી. કોઈએ શીખવાડ્યું ન હોય છતાં આવડી જાય તેનું નામ કુટેવ. મારા કોઈપણ જૂઠને તેઓ કાચી ક્ષણમાં પકડી લેતા, અને તત્પણ કબૂલ કરાવી કઠોર શિક્ષા કરતા. ખરું કહું તો તેઓ કોઈનું પણ જૂઠ ચલાવી ન લેતા, તે ગમે તે હોય, તેના જૂઠને ઉઘાડું પાડી, કબૂલ કરાવીને જ રહેતા. પોતાને જ જૂઠ ન ગમતું હોય તો શિષ્ય થનાર બાળકમાં જૂઠના સંસ્કારટિવ પડે કે વધે તે તેઓ કેમ ચલાવી લે? પ્રમાદ એ મારો બીજો અવગુણ. ભણવું ન ગમે. ભણવાનું હોય ત્યારે જેટલો વધુ સમય બગાડી શકાય તેટલો બગાડું. તે તેઓ સાંખે નહીં. જે દિવસે મારા આ પ્રમાદની અને તેને લીધે હું ભણેલું બધું ભૂલી ગયો હોવાની જાણ તેમને થઈ, તે દિવસથી સતત દેખરેખ, પાકો અવિશ્વાસ અને કડક હાથે કામ - આ રીતે તેમણે મારો તે કુસંસ્કાર તોડ્યો.
સારું ન ગમવું અને નબળું સતત ગમવું - એ માનવ-સ્વભાવની સામાન્ય ખાસિયત છે, અને હું પણ તેનાથી પર ન હતો. પણ આ ખાસિયત માણસને પંચાતિયો અને બીજાનું નબળું જોવાનો રસિયો બનાવે, પછી ચુગલીખોર અને નિંદક પણ બનાવે. આ બધું કેમ પાલવે? એટલે તેઓએ મારામાં આ ખાસિયતને ઊગતી જ ડામવાનો બળુકો પ્રયત્ન કર્યો, અને મારામાં આ બધા કુસંસ્કાર વસે-વધે નહિ તેની કડક કાળજી કરી.
| ગુરુતત્વ |૨૩૫
