________________
હું ઇચ્છું તેવો નિર્ણય લેતા. મારા માટે આ મારી આવડતની નહિ, પરંતુ મારા ગુરુએ જ મને શીખવેલી શિસ્તની, તેમણે પ્રેરેલી સમજણની, સફળતા હતી; આ તેમની કઠોરતાની જીત હતી.
ઉપરની તમામ વાતોનો સરવાળો થાય તેવી એક વાત કહીને મારું આ દીર્ઘ કથન આટોપીશઃ હું ૭ વર્ષનો હતો ત્યારથી ૬૦નો થયો ત્યાં સુધી, મારા ગુરુને મેં મારા મા-બાપ તરીકે જ જોયા છે, સ્વીકાર્યા છે, અનુભવ્યા છે.
આમ તો પ્રત્યેક શિષ્ય પોતાના ગુરુને મા-બાપ અને સર્વસ્વ જ માનતો અને વર્ણવતો હોય છે. પણ સામાન્ય અનુભવ એવો છે કે, એ બધું પોતાનો સ્વાર્થ સરે ત્યાં સુધી જ ચાલે છે. વ્યાખ્યાન વાંચતાં આવડ્યું અને થોડીક વાહવાહ થઈ કે શિષ્ય ગુરુની ઉપેક્ષા કરવા માંડે છે. ગુરુની ઇચ્છા અને આજ્ઞાને સમજપૂર્વક અવગણે છે. બહુમાન અને વિનયભર્યા વચનો હોય જરૂર, પણ તે બધું લોકોની હાજરી હોય તો જ; અન્યથા મહદંશે અનાદર જ હોય છે. એકાદ શિષ્ય જો થઈ જાય, તો ગુરુને કોઈ પણ વાતે દોષિત ઠરાવીને છૂટા થઈ જવું એ પણ વ્યાપકરૂપે જોવા મળે છે. ગુર, શિષ્ય થનારમાં, ગુણ વાવી ન શકે અને અવગુણ ઉખાડી ન શકે, ત્યારે આવું જ બને. આમાં શિષ્ય થનારાનો પણ સહયોગ ન મળતો હોય, તે જ ગર્વ અને સ્વાર્થને વશ રાચવા મથતો હોય, એ પરિબળ પણ બહુ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. પેલો છપ્પો યાદ આવે :
દેહાભિમાન હૂતો પાશેર, વિદ્યા ભણતાં વાધે શેર વાદવિવાદ તોલે થયો, ગુરુ થયો ત્યાં મણમાં ગયો.”
આવી સ્થિતિ મહદંશે જોવા મળે છે. શિષ્ય પોતાને, પોતે હોય તે કરતાં વધુ, સક્ષમ માને, ક્યારેક ગુરુ કરતાં પણ પોતે વધુ બુદ્ધિમાન છે, આગળ છે, એમ માને; હું કરી શકું તે ગુરુ ન કરી શકે, મને સમજ પડે તેવી-તેટલી ગુરુને નથી પડતી, આવું મિથ્યાભિમાન આવી સ્થિતિ સર્જતું હોય છે. આવી સ્થિતિ મારા પરત્વે નથી થઈ તેનો, આજે-આ ક્ષણે, મને અપાર પરિતોષ છે; અને આમ કહેતી વખતે મનમાં ગર્વનો છાંટો પણ ન હોવાનું પ્રમાણિકપણે કહી શકું તેમ છું. એનું શ્રેય મારા ગુરુની કઠોરતા, વાત્સલ્ય અને ઉદારતાને ફાળે જ જાય છે. ગુરુ હમેશાં ગુણોનું આધાન | વાવેતર કરે છે, અને અવગુણોને નાબૂદ કરવાને ઈચ્છે છે, આટલું તત્ત્વ | તથ્ય જેને જેટલું વધુ અને વહેલું સમજાય તેનું તેટલું વધુ અને
|
ગુરતાવ
૨૪૧
