________________
મને પ્રતીતિ હતી કે, એમની કઠોરતા તે તેમના વાત્સલ્યનો જ પર્યાય છે અને પ્રકાર પણ છે. એ પ્રતીતિ પણ મને તો વર્ષો પછી થઈ. અબોધ વિદ્યાર્થીકાળમાં તેઓની ગતિવિધિની ખબર નહોતી પડતી. ત્યારે તો એક જ વાત હતી : સંચય કરવાનો અને તે માટે તેઓના માર્ગદર્શન હેઠળ સતત પ્રયત્નવંત રહેવાનું. વર્ષો પછી મને ખ્યાલ આવ્યો તે મહત્ત્વની ઘટના તો આવી હતી :
પ.પૂ.પરમદયાળુ આચાર્ય ભગવંત શ્રીવિજયનન્દનસૂરીશ્વરજી મહારાજે મારા ગુરુને અનુરોધ કર્યો કે તમારે અને નાના મહારાજે મારી સાથે રહેવાનું છે. સાહેબે ત્યારે મહારાજજીને બહુમાનપૂર્વક પણ સ્પષ્ટ ભાષામાં વિનતિ કરી કે “આપ નાના મને પોતે ભણાવવાની સંમતિ આપતા હો તો હું રહેવા તૈયાર છું.” મહારાજજીએ તત્કણ કહ્યું કે, “એ માટે તો હું કહું છું. મારે જાતે એને ભણાવવો છે અને તૈયાર કરવો છે, માટે જ સાથે રાખવા ઈચ્છું છું.” બસ, એ સાથે જ સાહેબે પોતાની થનગનતી યુવાની, વ્યાખ્યાન આદિ દ્વારા ઠેરઠેર પ્રભાવ અને જમાવટ કરવાની પોતાની તમન્ના, યશ અને પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરવા માટે સરેરાશ યુવાન વિદ્વાન તેજસ્વી મુનિને હોય તેવી ઝંખના - આ બધું જ પડતું મૂક્યું, અને મહારાજજીની સાથે, તેઓ જીવ્યા ત્યાં સુધી રહ્યા. અને આ તેમણે મારે ખાતર કર્યું હતું. ઉદારતાની અને વાત્સલ્યની આ કેવી પરિસીમા હતી, તે હજી મને નથી સમજાયું.
મહારાજજીને સોંપ્યા પછી તેમની કઠોરતા હળવી પડતી ગઈ, પણ તેમની ધાક તો જીવનના છેડા સુધી એવી ને એવી જ રહી. પછીથી મહારાજજીની સીધી દેખરેખ તળે મારું ભણતર પણ અને ઘડતર પણ થતું ગયું. હું સંઘ, શાસન, સમુદાયના પ્રશ્નોમાં રસ લેતો થયો, સમજણ તે વિષયમાં વધતી ગઈ અને સફળતાઓ પણ મળતી ગઈ. આ બધું તેઓ મૂંગામૂંગા જોતા, જાણતા, અને હૈયે હરખાતા. અલબત્ત, તેમનો એ રાજીપો મારી આગળ કદી વ્યક્ત ન કરતા. પણ મારું ધ્યાન રાખતા; આ બધું કરવામાં હું છકી ન જવું અને કોઈ ભૂલથાપ ન ખાઉં, તેની પૂરી ચોકસાઈ વરતતા.
પછી તો વખતના વીતવા સાથે એમની સાથે એક પ્રકારની મિત્રતાનો નાતો બંધાયો. મા-બાપ પુષ્ઠ પુત્ર સાથે જેમ મિત્રતાભર્યું વર્તન રાખે, તેવો વ્યવહાર અમારા વચ્ચે થયો. ૨૦૪૨ના પટ્ટક વખતે, એમની સામે કદીય દલીલ નહિ કરનારો હું, મુક્ત હૈયે અને કલાકો સુધી ચર્ચા અને વિમર્શ કરતો; તેઓ પણ મિત્રલેખે જ મારી વાત લેતા અને સમજવા મથતા. અને પછી તથ્ય લાગે તો
૨૪૦
