________________
કરીએ તો ટોકવાના ?' એમ કહીને ગુરુને ઊતારી પાડે છે; અથવા તો તેમના દોષને યાદ કરીને તેમની શિક્ષાને ઉવેખીને પોતાને ઠીક લાગે તેમ જ વર્તતાં રહે છે. આવા જીવો ખરેખર અપ્રજ્ઞાપનીય અને અપરિણત બનીને રહી જાય છે. મારા ગુરુએ વખતોવખત, આવી આદત મને ન પડે તેની કાળજી રાખી અને મને ટોક્યા કર્યો, તેનું ફળ એ આવ્યું કે વક્ર-જડ થવાથી મારો મહદંશે બચાવ થયો. એ ઇચ્છ, એ કહે, એ કરવાનું જ, એમાં અંગત ગમા-અણગમાનો કે પોતાની અનુકૂળતાપ્રતિકૂળતાનો વિચાર સુદ્ધાં કરવાનો નહિ, અને મો તોડી લેવાનું કે ઉપેક્ષા કરવાની તો વાત જ નહિ. આજે સમજાય છે કે ગુરુની કઠોરતા કેવી ગુણકારક બને છે !
મારાં પુસ્તક પાનાં, થેલો, ઉપધિ-બધું જ મારી હાજરીમાં કે ગેરહાજરીમાં, ફેંદવાની અને તપાસવાની તેઓની સત્તા હતી. કારણ એક જ, છોકરો મારી જાણ બહાર ક્યાં કોઈ રવાડે તો નથી ચડતો? એવું થાય તો એનું બધું બગડે. બગડવા ન જ દેવાય. એક પ્રસંગ યાદ આવે છે. એકવાર હું પાઠમાં પૂજય મોટા મહારાજજી પાસે ગયો હતો, અને કોઈક વસ્તુની તાત્કાલિક જરુર પડતાં તેમણે મારી ઉપધિ ખોલી નાખી. એમાંથી, આજે ખરેખર વાંધાજનક કહી શકાય તેવું તેમના હાથમાં આવ્યું. તેમણે ધાર્યું હોત તો તે પ્રસંગે મારી જબ્બર ધોલાઈ કરી શક્યા હોત, અને કઠોર શિક્ષા કરી જ હોત. પરંતુ મને લાગે છે કે હૃદયની બાળસુલભ નિર્દોષતાની તેમને પ્રતીતિ હશે અને કોઈ જ પાપ કે કશું જ અજુગતું નથી તેવી તેમને ખાતરી હોવી જોઈએ. એથી, એ બાબત વિષે મને ઠપકાનો એક શબ્દ પણ તેમણે ન કહ્યો, અને જાણે કાંઈ બન્યું જ નથી, તથા પોતે કશું જાણતા જ નથી, તે રીતે તેમણે વર્તન - વલણ રાખ્યું. કાયમ કઠોર જણાતા ગુરુ પણ કેટલા કોમળ, ઉદાર હોય એનો અંદાજ આવી ક્ષણોમાં જ મળે ! - સમજણ આવ્યા પછી સમજાયું કે આપણને ખૂબ કડક-કઠોર લાગતા તેમજ વાતેવાતે ઠપકો જ આપ્યા કરતા લાગતા ગુર, આપણી આવી તો કેટલીયે નાનીમોટી ભલોને અને ખોટી વાતોને ઉદારભાવે ગળી જતા હોય છે. આપણી કેટલી કેટલી ભૂલોને જતી કર્યા પછી, ન જ રહેવાય ત્યારે, તેઓ કોઈક વાતે આપણને ટોકતા હોય છે
મારા ગુરુના મનમાં એક વાત દઢ બેઠેલી : મારે “આને તૈયાર કરવો જ છે. એ માટે તેમણે વર્ષો સુધી બેરહમી કહેવાય તેવી કઠોરતા વાપરી છે, તો શ્રીફળના કોચલાને ભેદ્યા પછી નીકળતી મલાઈ જેનું વાત્સલ્ય પણ આપ્યું છે.
શરતવા |૨૩૯
