________________
અને જગતનો સ્વભાવ? જગતનું સ્વરૂપ? તેનો પણ મજાનો અનુભવ થયો. એ અનુભવે કેટલાંક વ્યવહારુ સત્યો સંપડાવ્યાં તે પણ નોંધું :
કૃતજ્ઞતા કોને કહેવાય, તેમ જ જીવનદાતા, સંયમદાતા અને અચિંત્ય ઉપકારો કરનાર ઉપકારી પ્રત્યે પણ નિર્ધ્વભાવે-આનંદપૂર્વક અપકાર કઈ રીતે થઈ શકે, તે બન્ને બાબતો નજરે જોવા – અનુભવવા મળી.
- ઋણાનુબંધ, લેણાદેણી જેવા શબ્દો રૂઢિથી સાંભળતા અને બોલતા; પણ તેનો પરમાર્થ અનુભવવા - સમજવા મળ્યો. થયું કે આ કોરા કે ખોખલા શબ્દો - રૂઢિપ્રયોગો નથી; પણ જીવનમાં અનિવાર્યપણે ઘટતી અને કમને પણ સ્વીકારવી પડતી એક ઘટનાનું નામ છે એ.
- એમ પણ ધારણા બની કે જો આંતરિક જાગૃતિ હોય તો કોઈનીયે સાથે ઋણાનુબંધ બંધાવું નહિ. આ ભાગ્યે જ શકય બને. પણ તો પણ જો બંધાવું જ પડે તો મીઠા-નિર્દોષ ઋણાનુબંધ બંધાવું, પણ મોહના કે દ્વેષના અશુભ અનુબંધ ન બંધાઈ જવાય તેનો ખ્યાલ અવશ્ય કેળવવો.
- કોઈ વખત આપણા પક્ષે લેણાદેણીની સ્થિતિ કે શક્યતા ન હોય, પરંતુ અન્ય પક્ષે એકતરફી રીતે કોઈ આપણું લેણિયાત બને એવી પણ સંભાવના ખરી જ. અથવા અજાણપણે જ આપણે કોઈના દેવાદાર બની જઈએ એમ પણ બને. આવા સંજોગોમાં, આપણી સમજણ જો જાગૃત હોય અથવા જાગે, તો આપણો આદર્શ “ગુણસેન હોય. એકપાક્ષિક વેર અથવા દુશ્મનાવટનો ભોગ બનવા છતાં સમતા, સમાધિ અને વૈરી પ્રત્યે સહજ ક્ષમા તથા કરૂણાનો ભાવ : આ છે ગુણસેનની ધર્મસાધના. આ સાધના આપણો આદર્શ હોય અને એ માર્ગે ચાલવાની આપણી સમજણ હોય.
- અજાણતાં બંધાયેલ ઋણાનુબંધ પણ જો ગુણસેનને ૯ - ૯ ભવ સુધી ત્રાસરૂપ બને, તો આપણે તો જાણતાં – અજાણતાં અને વળી રાગથી, દ્વેષથી તથા અજ્ઞાનવશ કેટકેટલાં ઋણાનુબંધો હોરીએ છીએ ? અશુભ અનુબંધનું પ્રત્યક્ષ પરિણામ અનુભવ્યા પછી હવે આ બધા અનુબંધોને તોડીએ, ટાળીએ, એનાથી બચીએ, એ જ આપણું કર્તવ્ય હોવું ઘટે. અન્યથા ઋણાનુબંધો ક્યારેક નિયાણાં સુધી આપણને ઘસડી જઈ શકે.
અસ્તુ. આવાં અનેક સત્યો સાંપડ્યાં, વળી, જગત કેટલું સ્વાર્થપરસ્ત છે અને નગુણું હોય છે તેના પણ સરસ અનુભવો થયા. તો એથી સામે છેડે, જગતમાં નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ અને પરોપકાર અને લાગણી તેમ જ મૈત્રીભાવ જેવાં સત્ તત્ત્વો
ગુરવ ૧૯૦
