________________
(૫૦)
છેલ્લા કેટલાય દિવસોથી ગુરુ-મહિમાનું એક પદ મનમાં ચૂંટાયા કરે છે. આજે એ પદ વિષે જ વાત કરવી છે. સંત કબીરજીનું એ પદ , જેનું મુખડું છે – ગુરુ બિન કૌન બતાવે બાટ ?
વાત એવી છે કે ભારતની સંસ્કૃતિ હમેશાં ભવભ્રમણથી છૂટવાની અને ભવસાગરનો કે સંસારના ભયાનક અરણ્ય(જંગલ)નો વિકટ માર્ગ ઓળંગીને સામા કિનારે, મોક્ષ સુધી પહોંચવાની વાત કરતી હોય છે. આ સંસારનું જંગલ અત્યંત ભયાનક- બીહડ છે, ભૂલભૂલામણીથી ભરેલું છે. એકવાર રસ્તો ભૂલ્યા, તો પાછા ક્યારેય રસ્તા પર આવી જ ના શકીએ, તેવું અટપટું છે. ભગવાને તો કહી દીધું કે આ વિકટ ભવાટવીને ઓળંગતા આવડે તેને મોક્ષ મળે. પણ આપણા જેવા ફૂવડ અને અણઘડ જીવો માટે આ જંગલમાં રસ્તો શોધવો, ચૂક્યા વિના સાચા રસ્તે ચાલવું, અને સામા મુકામે પહોંચવું, એ કોઈ રીતે શક્ય જ નથી, તેનું શું? આપણી આ વિટમણા જાણે કે સમજી ગયા હોય તેમ, ભગવાને આપણા માટે એક ભોમિયાની જોગવાઈ કરી આપી કે એ દોરે તે રીતે - તે રસ્તે તમે ચાલશો તો આ જંગલનો પાર પામી જશો. એ ભોમિયો એટલે ગુરુ. એ જેને મળ્યા છે. જેણે એમનો છેડો પકડી લીધો છે, તેમણે અવશ્ય પોતાની મંઝિલ મેળવી જ છે, પણ જેને આવા ભોમિયા નથી મળ્યા તેનું શું? જો આવા ભોમિયા ન મળે, અથવા તો મળે તોયે આપણે તેમનો સ્વીકાર ન કરીએ તો શું? એનો આછેરો ચિતાર આ પદમાં કબીર સાહેબે આપ્યો છે.
પદની માંડણીમાં જ કબીરજી કહે છે : “ગુરુ બિન કૌન બતાવે બાટ?” ગુરુ વિના વાટ - કેડી/રસ્તો કોણ બતાવશે? રસ્તે ચાલવાની અને રસ્તા પસાર કરવાની વાત તો પછી, સહેલી વાત તો ગુરુ વગર “સામે કાંઠે જવા માટે આ રસ્તો છે' એ કોણ સમજાવશે ?
વિહારમાં ઘણીવાર ત્રણ કે ચાર રસ્તા અલગ અલગ દિશાઓમાં ફંટાતા જોવા મળે. હવે આપણને ત્યાં વિમાસણ થાય કે આપણે કયા રસ્તે જવું જોઈએ? આપણી આંખો તુરત જ ચારે તરફ ફરી વળે અને સાઈન બોર્ડ શોધી કાઢે. એના પર તમામ રસ્તાઓનાં લક્ષ્યસ્થાનોનાં નામો તથા અંતર લખેલાં હોય, એટલે આપણો
૨૦૪
