________________
(૫૨) ગુરુને બે પ્રકારે જોઈ શકાય, અનુભવી શકાય. એક, મનુષ્ય તરીકે, બે, ગુરુ તરીકે. જેમ શિષ્ય એક મનુષ્ય છે, તેમ ગુરુ પણ મૂળે તો મનુષ્ય જ છે. મનુષ્ય હોય તો તેને મન પણ હોવાનું. મન હોય ત્યાં ઇચ્છાઓ પણ હોય જ. ઇચ્છાઓ હોય તો ત્યાં ગમા-અણગમા પણ હોય, અને ઇચ્છાઓ દ્વારા પ્રેરિત અન્ય માનવસુલભ નબળાઈઓ તથા ક્ષતિઓ પણ હોવાની જ.
ગુરુને મનુષ્યભાવે જોનારી વ્યક્તિને ગુરુની આ બધી નબળાઈઓ દેખાવાની જ, તે કાંઈ છાની ન રહી શકે. ફલતઃ તે વ્યક્તિના મનમાં ગુરુ તરફ સદ્ભાવ જાગવાને બદલે દુર્ભાવ જાગે કે ઓહો, આ તો આપણા જેવા જ છે ! કશી વિશેષતા લાગતી નથી. આવા અસદ્ભાવને કારણે તે વ્યક્તિ સતત ગુરુની ક્ષતિઓની ચોકી કે દેખરેખ રાખશે. નોંધ કર્યા કરશે, અને તક મળે ગુરુને ઉતારી પાડવાની અથવા તો હેરાન કરવાની તત્પરતા દાખવશે, અને તે રીતે પોતાનો સ્વચ્છેદ પોષવામાં અને પોતાનું ધાર્યું કરવા-કરાવવામાં તે કાબેલ બની જશે. આવી વ્યક્તિ બીજું કાંઈ પણ બની શકે, પરંતુ તે “શિષ્ય' થવાનું તો ચોક્કસ ચૂકી જવાની. જે ગુરુને ગુર જ ન માનતી હોય, તે વ્યક્તિ તે ગુરની “શિષ્ય” કે “આશ્રિત” કે “અન્તવાસી’ તો બની જ કેવી રીતે શકે ? આવી વ્યક્તિ એક બાજુથી પોતાની જિંદગી પોતે જ બરબાદ કરે છે, અને બીજી બાજુએ તે ગુરુની કૃપા પામવાથી સદંતર વંચિત રહી જાય છે.
કેટલાક લોકો એવા પણ હોય છે જે ગુરુને ગુરુભાવે-ગુરુ તરીકે જ જુએ છે, મનુષ્યભાવે નહિ. “ગુરુ પણ માણસ છે, અને તેમનામાં માનવસુલભ દોષો ન હોય એમ નહિ,” એવું બરાબર સમજતા હોવા છતાં, ગુરુની તે બાજુ પ્રત્યે દુર્લક્ષ્ય સેવવાપૂર્વક તેમના ગુણપક્ષને, ગૌરવ અને ગરિમાને જ પ્રાધાન્ય આપીને અંતરના અહોભાવથી તથા બહુમાનપૂર્વક ગુરુને સેવે, તેવા લોકો આ પ્રકારમાં સમાય છે. આવા લોકોની આવી સમજણના બે ફાયદા થાય છે : એક, ગુરુ સ્વયં પોતાની ગરિમા પરત્વે સભાન થઈને, તેમાં બાધારૂપ બનનારા પોતાના દોષોને દૂર કરવા માટે પ્રેરાય છે, પોતાના ગુણપક્ષને વધુ ને વધુ વિકસાવવાની પરિણતિ તેમનામાં તીવ્ર બનતી જાય છે; બે, આવા સમજદાર જીવો, કશા જ આયાસ પ્રયાસ વગર શિષ્ય તરીકે પ્રતિષ્ઠિત થાય છે, અને પોતાના શ્રદ્ધય ગુરુની અહેતુકી -
કકક
કકક |
