________________
ભણાવ્યો, પણ ઉદ્ધત ન બનું, અભિમાનથી છકી ન જાઉં તેની કાળજી રાખી. સાહિત્ય અને ઇતર સાહિત્યમાં મોકળાશથી સ્વૈરવિહાર કરવા દીધો, પણ ક્યાંય અયોગ્ય વાંચનના રવાડે ન ચડી જાઉં તેની ચોપ રાખી. વિદ્વાનો અને સાહિત્યકારોનો સંપર્ક કરું તેમાં ક્યાંય કોઈ દખલ નહિ, પણ ખોટા માણસોની સંગત ન કરી બેસે તેની પાકી દેખરેખ રાખી. પુત્ર અને શિષ્ય તરીકે સમજીને કડપ તથા ધાક હમેશાં રાખ્યાં, પણ સાથે જ પુત્ર | શિષ્યને મિત્ર લેખે પણ સ્વીકારીને “ગુરુ એક શ્રેષ્ઠ મિત્ર બની શકે છે તેનો આદર્શ રચ્યો. અમારા બે - ગુરુશિષ્ય વચ્ચેની અનેક મૈત્રીભરી ચર્ચાઓના પરિણામે અમે અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ કાર્યો કરી – કરાવી શક્યા હતા. ટૂંકમાં શિષ્યનો સર્વાગી અને સર્વમુખી વિકાસ થાય તે માટે તેમણે શક્ય બધું જ કર્યું. આ હતી એમની ખેવના.
શ્રીલાભશંકર પુરોહિતે સાહેબના ગુણાનુવાદમાં કહેલું : “પોતાના શિષ્યનો ઉત્કર્ષ જોઈ – સાંભળીને ભીંસ અનુભવતા અને માત્સર્ય અનુભવતા ઘણા ગુરુ મેં જોયા છે. તમારા ગુરુ એવા નહોતા. એમને તમારા ઉત્કર્ષની ખેવના રહેતી. અને તમારા ઉત્કર્ષની વાતથી એ ખૂબ રાજી થતા. એ રાજીપો, તમારી ગેરહાજરીમાં, અમે અનુભવ્યો છે.”
પાછળના વર્ષોમાં અમે - સાધુઓ માગણી કરતાં કે હવે અમે આપની સાથે રહીએ. તો સ્પષ્ટ ના કહેતા. કારણ પૂછું તો કહેતા કે તારી સાથે આ બધા ભણે છે, એમાં હું બહુ રાજી છું. અહીં આવશો તો તમારું ભણતર અને બધું બગડશે. એ મારી ઇચ્છા નથી.
એક ગુરુની ખેવના કેવી હોય તેનો આથી વધુ રૂડો દાખલો શો હોય ?
અજાણી વ્યક્તિને શિષ્ય બનાવી સંયમ માર્ગે દોરવા પાછળનો આશય ‘શિવમસ્તુ સર્વજગતઃ” જ હશે ને? અજાણ્યાનું ભલું કરી છૂટવાની પ્રેરણા તેમનામાં ન હોત તો ? તો આજે ક્યાં ભટકતા હોત ? “કલ્પના પણ દુઃખદા'. | ફરી એકવાર કહું કે મારા જેવા અજાણ્યા બાળક પર એ સાહેબે જે ઉપકાર કર્યો છે તેના પ્રતાપે જ મને દેવ-ગુરુ-ધર્મમય પ્રભુશાસન મળ્યું છે; જ્ઞાન-ધ્યાનની સામગ્રી મળી છે; પડતાં આખડતાં અને ભૂલો આચરતાં પણ થોડીક આરાધનાની તક મળી છે. એ ઉપકારનું ઋણ વાળવાની શક્તિ એમની જ કૃપાથી સાંપડો !
(શ્રાવણ ૨૦૬૭)
૨૦૦
