________________
જૂઠું બોલવાનાં ચાર કારણો શાસ્ત્રકારે જણાવ્યા છે : ક્રોધથી, ભયથી, લોભથી, હાંસીમાં. આ ચાર મુખ્ય કારણો, તેના પેટા કારણો અનેકવિધ હોઈ શકે. માણસ કાં તો ગુસ્સે ભરાય ને જૂઠું બોલે. કાં કશુંક મેળવવાના લોભમાં જૂઠું બોલે. વટ પાડવો, વાહવાહ મેળવવી, કીર્તિ રળવી – એ બધું પણ આમાં જ - લોભમાં જ આવી જાય. ઘણીવાર સાચા કે ખોટા ભયના માર્યા માણસ ખોટું બોલે/કરે. અથવા તો હાંસી-મજાક પણ જૂઠું બોલાવે.
આ ચાર કારણો ઓછો થાય, પાતળાં પડે એવી અપેક્ષા તો જરૂર રાખી શકાય. સાવ નાબૂદ ભલે ન થાય, પણ ઘટાડીને હળવાં તો કરી જ શકાય.
શાણો માણસ આ બધાં વાનાં ઓછા થાય તેમ અવશ્ય વર્તી શકે તેમ ન કરે, ન કરી શકે અથવા તેમ કરવું ન ગમે - ન પાલવે, તેવા માણસને શાણો ગણવાની આદત પણ હવે બદલવા જેવી લાગે.
(ચત્ર, ૨૦૬૯)
ન
ધર્મતત્વ
૧૮૧
