________________
(૩૬)
આજે થોડુંક જન્મદિન આદિ અંગે ચિંતન કરવું છે. થોડા દિન પહેલાં જ જન્મદિવસ ગયો. તે નિમિત્તે પરિચિત ધર્મસ્નેહી જનોએ શુભકામના વ્યક્ત કરવાનો જે પ્રકાર ચલાવ્યો, તે પરથી જાગેલા મનોમંથનની અહીં વાત કરવી છે.
જૈનશાસન જન્મ અને મરણ – બંનેને હેય માને છે. એટલે કે એ બંને બિમારીઓ છે, અને તેને મટાડવા માટે જ શાસનની આરાધના કરવાની હોય છે. એ માટે જ તો આપણે ભગવાનની પૂજા કરતાં બોલીએ છીએ. “જન્મ-જરામૃત્યુનિવારણાય.”
બીજી વાત : જગતમાં અગણિત લોકો પરાપૂર્વથી જનમતાં આવ્યા છે. તેમાં ફક્ત તીર્થકર ભગવંતનો જન્મ જ પ્રશસ્ત મનાયો છે. તેથી તે “કલ્યાણક” ગણાય છે. મતલબ કે તે પ્રભુનો જન્મ સ્વયં જ કલ્યાણસ્વરૂપ અને કલ્યાણકારી હોય છે. પરંતુ, તેમના સિવાયના લોકોનો જન્મ અપ્રશસ્ત, દુગંછા કે જુગુપ્સા પમાડનારો અને પીડાકારી હોય છે. આવા જન્મની, જન્મદિવસ-નિમિત્તે અનુમોદના કેમ હોય ?
ત્રીજી વાત : પ્રત્યેક જન્મદિને, આવરદામાંથી એક લાખેણું વર્ષ ઓછું થતું હોય છે. મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળે કહેલું : “લોકો રોજ મારી કુશળતા અંગે પૂછે છે; પણ રોજે રોજ મારું આયુષ્ય ઘટતું જ જાય છે, એમાં મને કુશળતા કેવી રીતે સંભવે ?” આ જ વાત કોઈક નવી રીતે સમજાવી છે :
વર્ષગાંઠના હર્ષમાં, ખાય, બજાવે, ગાય;
પણ મૂરખ સમજે નહીં, વરસ ગાંઠનું જાય !” હવે બધાં જયારે જન્મદિન-મુબારક કહેતાં હોય, ત્યારે જો મગજ પર આ મૂરખ' શબ્દ અથડાયા કરતો હોય, તો જન્મદિન ઉજવવાનો આનંદ (mood) ક્યાંથી જામે ?
ચોથી વાત : સાધુના જન્મદિનની નહિ, એના મૃત્યુદિનની ઉજવણી હોય; કિંમત હોય. કેમ કે એ જન્મે છે તો સામાન્ય માણસ તરીકે જ. કોઈ ભાગ્યયોગે એને ગુરુ તથા સંયમ લાધી જાય, અને પછી એ કાંઈક એવાં સરસ સત્કાર્યો કરીને જીવનને અજવાળી મૂકે, ત્યારે તે વિદેહ થાય તે દિવસને ઉત્સવદિવસ તરીકે સહુ મનાવી શકે. તેણે જીવનમાં કરેલી ધર્મસાધના તથા શાસનપ્રભાવનાના સ્મરણનો
તથા અનુમોદનનો એ ઉત્સવ બની રહે. ૧૫૪.
