________________
ગુરુ એરિસ્ટોટલનાં એ વાક્યો શ્રીગુણવંત શાહે પોતાના પુસ્તકમાં આ રીતે અવતાર્યા છે :
મૂઠી ઊંચેરા માનવના સ્વભાવમાં અન્યને ઉપકારક થવાની વૃત્તિ હોય, પરંતુ તેને અન્યના ઉપકાર નીચે આવતા સંકોચ થાય. કોઈના ઉપર ભલાઈ કરવી એ માનવતાની નિશાની છે. ભલાઈનો લાભ લેવાની વૃત્તિ એ ગુલામી છે.”
તે, વાણી અને વર્તનમાં નિખાલસ હોય છે, પ્રશંસાથી કદી ઉત્તેજિત થતો નથી. તેને કદી પણ દ્રષબુદ્ધિ થતી નથી. તે હમેશાં અપમાન કે ઇજા ભૂલી જાય છે અને ઘણુબધું જતું કરે છે.”
તેને પોતાના વખાણ થાય તેમાં કે બીજાને ઠપકો મળે તેમાં રસ નથી. તે બીજાનું બૂરું બોલતો નથી, તેના દુશ્મનનું પણ બૂરું બોલતો નથી. તેની મુખમુદ્રા શાન્ત હોય છે. તેનો અવાજ ઊંડો હોય છે, તેની વાણી સંયત હોય છે, તેનામાં અધીરતા હોતી નથી, તે ઉશ્કેરાતો નથી. તે જીવનના અકસ્માતોને પોતાના વ્યક્તિત્વની ભવ્યતાથી અને ઉમદાપણાથી સહન કરી લે છે.”
કાશ, આપણે આવા થઈ શકીએ !
તગડીમાં આ વખતે મોહનીય કર્મનિવારણ – પૂજા ભણાવી. તેમાં આવતી એક પંક્તિએ મનનો પાકો કબજો લઈ લીધો છે :
“મન માન્યા મોહનને, મળીને વિછડશો નહીં કોય રે”...
આ એક પંક્તિમાં કવિએ કમાલ કરી દીધી છે. સંસારનું સનાતન સત્ય પણ આમાં વર્ણવાયું છે, અને અધ્યાત્મનું ચિરંતન સ્વરૂપ પણ આ જ પંક્તિમાં વણી લીધું છે.
પોતાના મનનો મીત, પ્રિયજન, એનો જો કોઈને એકવાર પણ મેળો-મેળાપ થઈ જાય તો પછી, કવિ કહે છે કે એ મળેલા પ્રિયજનોનો વિજોગ ક્યારેય ન થજો ! અથવા તો એ પ્રિયજનને કોઈ ક્યારેય છોડીને ન જજો !
કવિનો પ્રિયજન તો પ્રભુ છે. પ્રભુ જ એમનો મનમાન્યો “મોહન” છે. કવિ ઝંખે છે કે, પ્રભુનો મેળાપ એકવાર થઈ ગયા પછી, હવે, એનો વિયોગ, વિરહ, ક્યારેય ન હજો !
ધર્મતત્ત્વ
૧૦૧
