________________
પાણી સુદ્ધાં પીવાનો સહુ નિષેધ રાખતા. આજે તેની ખાસ્સી છૂટ થઈ ગઈ છે. પાણી માટે તો કોઈને કોઈ છોછ જ નથી રહ્યો ! પહેલાં ડોળીમાં બેસીને યાત્રા કરવામાં શરમ અનુભવાતી. ડોળીવાળા બૂટ-ચંપલ પહેરે, ઉપર ખાય-પીએ, અભક્ષ્ય ખાય, જુગાર વ. રમે – આ બધામાં આપણને – બેસનારને પણ દોષ લાગે તેવું મનાતું, આજે એવી કોઈ જ ભાવના ખાસ જોવા નથી મળતી. ચોવિહારો છઠ્ઠ કરીને સાત યાત્રા કરવી એ અગાઉ બહુ અઘરૂં, દુર્લભ અને એકલદોકલ વ્યક્તિ જ કરી શકે તેવું કાર્ય ગણાતું. કેમકે તે યાત્રા વ્યક્તિએ આપબળે, કોઈનીયે સહાય કે વૈયાવચ્ચ લીધા વગર જ કરવાની રહેતી. આજે વર્ષે દહાડે હજારો યુવાનો તથા બાળકો તે કાર્ય કરતાં જોવા મળે છે. કેમ કે તેવી સમૂહ છઠ્ઠ-યાત્રા કરનાર માટે સેકંડો સ્વયંસેવકો હજાર હોય છે; ઠંડા પાણીના ફુવારા, કૉલન વૉટર, દવામલમ, ગાદલાં સહિતની અનેક ચીજો તે યાત્રિકને શાતા આપવા માટે ઉપલબ્ધ હોય છે; થાકી જાય તો કે મન ભાંગી પડે તો સમજાવટથી તથા જબરજસ્તીથી, ટીંગાટોળી ને ટેકા દ્વારા પણ, યાત્રા પૂરી કરાવવામાં આવતી હોય છે. આ બધું કરવામાં પાછું, ક્યાંય હવે શાસ્ત્રમર્યાદાના ભંગની કે તીર્થની આશાતનાની બીક કોઈનેય કનડતી નથી. ટૂંકમાં, માનવીના શરીરની સહનશક્તિ ઘટી છે, અને તેની સામે સગવડોનું ઘોડાપૂર ઉભરાય છે. આમાં વિવેક, વિધિ, જયણા જળવાય તો સદ્ભાગ્ય !
અલબત્ત, સમાજનો મોટો ભાગ/વર્ગ, એવું વિચારે છે કે ભલે આમ તો આમ, પણ લોકો ધર્મ તો કરે છે ને ! બાળકો યાત્રા તો કરે છે ને ! એટલે થોડીક ગરબડ થાય તો ભલે થાય, ના પાડશું તો બીજા માર્ગે બધાં જતાં રહેશે.
આ વિચારધારા પ્રબળ બની છે, બનતી જાય છે, આમાં “માર્ગ બગડતો કે બદલાતો જાય છે. શાસ્ત્ર અને પ્રણાલિકાગત મર્યાદાઓ તૂટતી જાય છે. સમજણ ઘટતી જાય છે અને આ બધાંનાં ભાવી અનર્થકારી પરિણામોની કોઈને લેશ પણ પરવા જણાતી નથી. વર્તમાનમાં જીવવું. જે સારું થાય તે સ્વીકારવું. ગુણરાગી થવું. અનુમોદના કરવી. ખોટું થઈ જાય તો તેની ઉપેક્ષા કરવી : એવું થઈ જાય ! આવી સમજણ સકલ સંઘમાં ઊંડાં મૂળિયાં ઘાલતી જાય છે. અસ્તુ, જ્ઞાની ભગવંતે દીઠેલા ભાવો જ બને છે, અને તેનો સ્વીકાર જ કરવો પડે.
(જેઠ, ૨૦૬૮)
ધર્મતત્ત્વ
૮િ૩
