________________
(૫) શિલ્પીની ત્રણ અવસ્થા હોય : બાળ, યુવાન, વૃદ્ધ. દરેક ઉંમરના કારણે
થતી આ તમામ અવસ્થાઓના દોહલા-મનોરથો જુદા જુદા હોય છે. તેના તે ત્રણે ઉંમરને લગતી તમામ મનોરથો પૂર્ણ કરવા જોઈએ. દા.ત. બાળકની અવસ્થાને અનુરૂપ રમકડાં વગેરે આપવાં વગેરે....
જિનબિંબમાં ઘણીવાર ઘણાને ત્રણ અવસ્થાનાં દર્શન થતાં હોય છે. સવારે બાળક લાગે, બપોરે યુવાન દેખાય, સંધ્યાકાળે વૃદ્ધત્વનો ભાવ અનુભવાય. જિનબિંબના આ ભાવોને કલ્પનાથી નિહાળવા, અને તે પ્રમાણે પ્રભુ સમક્ષ તે તે વસ્તુઓનાં ભેટણાં ધરવાના સંકલ્પપૂર્વક તે તે પદાર્થો શિલ્પકારને અર્પણ
કરવા – એમ વાત સમજાય છે. તેથી જિનબિંબ અત્યંત જીવંત બની જશે. (૬) બિંબના મૂલ્ય પેટે અપાનારા પૈસામાં જો કોઈ અન્યનો પૈસો અનુચિત રીતે
આવી ગયાનું લાગે, અથવા આવી ગયો હોય, તો “તે હિસ્સાનું પુણ્ય જેના પૈસા હોય તેને મળો !” એવી ભાવના કેળવવી જોઈએ. તેનાથી તે ધનમાં
ભાવની શુદ્ધિ ઉમેરાશે. (૭) પ્રતિમા મોટી હોય, બહુ સોહામણી હોય, સોનું વગેરે કિંમતી દ્રવ્યોની બનેલી
હોય, તેનાથી કાંઈક વધુ વિશિષ્ટ ફળ મળે એવું નથી. ફળ તો આપણો
આશય/ભાવ કેવો સારો/શુદ્ધ છે તે આધારે જ મળે છે. (૮) ઉમદા આશય/ભાવ એટલે એવો ભાવ જે આગમોને અનુસરતો હોય,
આગમવિદ પુણ્યાત્માઓની ભક્તિ વગેરે કરાવતો હોય, પ્રસંગે પ્રસંગે આગમવચનની સ્મૃતિ કરાવતો હોય તેવો ભાવ પ્રશસ્ત ગણાય. આવા આશય થકી રચાવેલ જિનબિંબ લોકોત્તર બિંબ ગણાય, અને તે અભ્યદય કરાવવા દ્વારા પરમપદ પમાડી આપે છે. જ્યારે આવા આશયવિહોણું બિંબ લૌકિક બિંબ બને છે, જે માત્ર અભ્યદય જ કરાવે છે.
શાસ્ત્રના ભાવો ગહન હોય છે. તે ભાવોને શક્ય એટલા સરળ બનાવીને સમજાવવાનો આ પ્રયત્ન કર્યો છે. કોઈક વ્યક્તિને પણ આમાંથી કાંઈક મળશે તો તેનો આનંદ અનેરો હશે.
(વૈશાખ, ૨૦૬૯)
૧૨૨/
