________________
(૨૯)
જેમ જેમ સમય વહેતો જાય છે તેમ તેમ નિત્યનવા બનાવો બનતા રહે છે. એમાં આનંદદાયક ઓછા હોય છે, અને આઘાત આપે તેવા વધુ હોય છે. મૃત્યુ, જીવલેણ અકસ્માતો, અસાધ્ય બિમારીઓ, ક્લેશ-કંકાસ, કોર્ટ-કચેરી, સંઘર્ષ વગેરે પ્રકારના પ્રસંગો જ સવિશેષ બનતા જોવા તથા સાંભળવા મળ્યા કરે છે. આ બધી વાતો એવી છે કે તે વિષે મળતી જાણકારીથી આપણા હૈયાને ખેદ કે દુ:ખનો અહેસાસ અવશ્ય થાય. જ્યાં સુધી લાગણીશૂન્ય અથવા સંવેદનબધિર નથી થઈ જતા, ત્યાં સુધી તો આવો અહેસાસ થવાનું અનિવાર્ય પણ છે.
આવી ક્ષણોમાં કાં તો થાક લાગે, કંટાળો આવે, અને કાં તો વૈરાગ્ય અને બોધનો ઉદય થાય. કંટાળો હતાશા ભણી દોરી જાય. હતાશા એ ધીમી આત્મહત્યા જ ગણાય. વૈરાગ્ય સમજણના ઘરમાં લઈ જાય, અને સમજણ એ આત્મકલ્યાણનો માર્ગ ગણાય.
સંસારમાં ઘટતી પ્રત્યેક સારી-માઠી, ગમતી-અણગમતી ઘટના કંઈક ને કંઈક બોધ આપતી જતી હોય છે; કાંઈ ને કાંઈ શીખવાડી જતી હોય છે. એ બોધ જેને સમજાય, એ શિક્ષા જેને ગમી જાય, તે જીવ, ઓછામાં ઓછું, આત્મઘાતી એવા નકારાત્મક વલણથી ચોક્કસપણે ઉગરી જતો હોય છે. આત્મકલ્યાણના પંથે ચાલી શકીએ તો તો ખૂબ ઉત્તમ, પણ તેમ ન કરી શકાય તો પણ, આત્મઘાતના - નકારાત્મક વલણના પંથેથી પાછા વળી જવાય, તો તે પણ ઓછી વાત નથી.
પ્રત્યેક ઘટના ઘટના જ હોય છે, અને તે સૃષ્ટિના કે નિયતિના અચૂક-અફર કાયદા પ્રમાણે જ ઘટતી હોય છે. આપણને તે ઘટના અને તેનાં કાર્ય-કારણ સમજાય નહિ એટલે આપણે તે ક્ષણે રાજી કે નારાજ થઈ જતાં હોઈએ છીએ. આપણા મનને ન ગમતી ઘટનાને આપણે દુર્ઘટના કહીએ છીએ, અને આઘાત અનુભવીએ છીએ. આપણને મનગમતી ઘટનાને આપણે હોંશે હોંશે વધાવીએ છીએ અને તેનો આનંદ માણીએ છીએ. ખરેખર તો આ આપણા ગમા-અણગમાની જ નીપજ હોય છે. કુદરતના ઘરમાં તો કોઈ ઘટના સારી કે ખરાબ હોતી જ નથી. ત્યાં તો Everything is in order નો જ નિયમ ચાલતો હોય છે.
૧૩૦
