________________
(૩૦)
હમણાં એક મજાની વાત વાંચવામાં આવી. જગતમાં ચાર પ્રકારના માણસો હોય છે, તેનું વર્ણન કરતાં એ વાક્યો જ અહીં ટાંકું :
“બીજાના દુઃખે સુખી થાય તેવા મનુષ્યો : પાપી બીજાનાં સુખે દુઃખી થાય તેવા લોકો : ઈર્ષ્યાળુ કોઈનાં સુખે સુખી થાય તેવા માણસો : સમૃદ્ધાશ્રીમંત
કોઈનાં દુઃખે દુઃખી થાય તેવા જનો : સંત વાંચવાની સાથે જ મનોમન પ્રશ્ન ઊગ્યો આપણે આ ચાર પૈકી કયા પ્રકારમાં આવીએ ? સવાલ મહત્ત્વનો છે. પણ તેનો જવાબ નક્કી કરવો જરા અઘરો છે. સાચો કે વાસ્તવિક જવાબ મેળવવા માટે આપણે આપણા મનના ઊંડાણમાં ડોકિયું કરવું પડે, અને આપણી વર્તણૂકો તપાસવી પડે.
એક ડોક્ટર, કશા જ વાજબી કારણ સિવાય, સારવાર માટે આવેલા દર્દીને જયારે વિવિધ ટેસ્ટ અને રિપોર્ટના ચકરાવે ચડાવી દે છે ત્યારે તેનું સ્થાન આરામથી આ ૪ પૈકી પ્રથમ કક્ષામાં મૂકી શકાય છે. એક વકીલ, તદ્દન સામાન્ય અને સમજાવટ કે શાણપણભરી સલાહથી ઉકેલી શકાય તેવી બાબતમાં, અસીલને કોર્ટે ચડવાની સલાહ આપે ત્યારે તે આ ૪ માંથી પ્રથમ ક્રમ પોતાના માટે અંકે કરી લે છે. એક સાધુ, આશ્વાસન પામવા આવનારા, સંસારની ઘટમાળથી દાઝેલા ભક્તને, આશ્વાસનના અને હેતના બે મીઠા બોલ થકી ઠારવાને બદલે ગ્રહો અને મંત્ર-તંત્રાદિના રવાડે ચડાવી દે છે, ત્યારે તે પોતાને આ ૪ માંની પ્રથમ હરોળમાં આપમેળે ગોઠવી દેતો હોય છે.
સામાન્ય સંજોગોમાં એકબીજાને મળતા લોકો પરસ્પરના વખાણ કરતા જોવા મળે છે. સામાને સારું લગાડવા માટે જ થતી આ ચેષ્ટા કેટલી કૃત્રિમ હોય છે તેની ખબર, જ્યારે કોઈ એક વ્યક્તિ કાંઈ તકલીફમાં આવી પડે તે વખતે તેના વખાણ કરનારી બીજી વ્યક્તિ તરફથી જે પ્રતિભાવ નીકળે છે તે જોવાથી જ પડતી હોય છે. ઈર્ષાળુ લોકો મોઢે ખોટેખોટા વખાણ કરતા રહે છે અને સાથેસાથે, જેના વખાણ કરે તે ક્યારે પછડાટ ખાય કે નબળો પડે તેની આતુરતાથી પ્રતીક્ષા કરતા હોય છે.
૧૩૮
