________________
(૨)
અત્યારે તો પર્યુષણની આરાધના ચાલતી હશે. હવે, વ્યાપક વરસાદ પછી, આરાધનામાં અને ઉજવણીમાં નવતર ઉલ્લાસ પ્રવર્તશે તે ઘણું મજાનું થયું છે. આ દિવસો તપસ્યાના છે. ઠેર ઠેર મોટાં-નાનાં તપ થયાં છે, થઈ રહ્યાં છે. આ વખતે માસક્ષમણ અને સિદ્ધિતપ અગ્ર ક્રમે છે. સામૂહિક તપ-આરાધનાની એક ખૂબી એ છે કે તેમાં એક સાથે સેંકડો લોકો જોડાતાં હોવાથી વાતાવરણ ઉલ્લાસભર્યું બની જાય છે. જો આગોતરું પ્રભાવનાનું પ્રલોભન આપવાની અયોગ્ય પ્રથા બંધ થઈ જાય, અને પોતાની શક્તિનો વિચાર કર્યા વિના જ દેખાદેખીથી કે ચડામણીથી તપમાં જોડાઈ જઈને પાછળથી અપમૃત્યુ અથવા ગંભીર બિમારીનો ભોગ બની જતા લોકો જરાક સબૂરી રાખતા થાય, તો આવા સમૂહ તપ એક અલગ જ જુવાળ અને ભાવનાત્મક વાતાવરણ સરજી શકે. સમૂહ તપની બીજી એક વિચિત્રતા તે તેમાં આવતાં પારણાંઓમાં થતી ભોજનસામગ્રીની હોય છે. પારણાંમાં કે વચ્ચે આવતાં બેસણામાં ન પીરસવી ઘટે તેવી સામગ્રી તેમાં બનતી હોય છે, જે જોઈને કોઈ લલચાય અને ખાય અને પછી તે અવળું પડે જ. વિવેક ભાગ્યે જ જળવાતો હોય છે. અને આ બધામાં જયણા નામના પાયાના તત્ત્વની તો સદંતર ગેરહાજરી જ રહેતી હોય છે. રસોડામાં, જમણ પૂર્વે તેમજ પત્યા પછી, કેવી સ્થિતિ હોય છે તે જોઈએ તો જ ખ્યાલ આવે કે જયણાવિહોણો તથા વિવેક વગરનો તપ કેવો હોય. જો આ બધું જ સમજાય અને સચવાય, તો સમૂહ તપની મજા અનેરી જ હોય.
જો કે આવું ભાગ્યે જ બને છે. મોટાભાગે તો આયોજકો તથા કાર્યકરો તથા વહીવટદારો મહારાજ આગળ જૂઠું જ બોલે કે બધું જયણાથી અને ધર્મના નિયમ મુજબ જ થાય છે, થયું છે, કહ્યું તેવું જ છે; અમે ગરબડ કરીએ જ નહિ; અમારા કરતાંય રસોયા વધુ જાણકાર છે, વધુ કાળજી લે છે વગેરે. સાર એટલો કે ધર્મકરણી ગણાતી પ્રવૃત્તિઓમાં પણ આંખમિંચામણાં, અસત્ય અને અજયણા હવે માન્ય બની જવા લાગ્યાં છે.
આમ થવાનું કારણ એક જ છે : તપ સહજ નથી રહ્યું અને સમજપૂર્વકનું નથી રહ્યું. મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ, લાલસા, લોકૈષણા અને માનૈષણા જેવી એષણાઓ વગેરે જેવાં અનેક કારણોસર તપ અસહજ બની જાય છે, અને એમાં અણસમજની માત્રા પણ વિશેષ જોવા મળે છે.
૧૨૮
