________________
તો કાં તો બધા જ મત સાચા લાગવા જોઈએ; કાં તો બધા જ ખોટા લાગવા જોઈએ. જો એ બધામાંથી કોઈ એક મત સાચો છે એમ ઠરાવવું હોય તો તે માટે કેવળજ્ઞાની કે વિશિષ્ટ જ્ઞાની પુરુષ જોઈએ. જો કે મને લાગે છે કે આપણા સહુના આગ્રહો એટલા બધા દઢ – ઊંડાં મૂળ ઘાલીને મજબૂત બની બેઠા છે કે અત્યારે તેવા કોઈ જ્ઞાની આવે અને કોઈ એક મતને સાચો ગણાવી અન્યનો નિષેધ કરે, તો તે જ્ઞાનીને પણ આપણે જ્ઞાની લેખે સ્વીકારીએ નહિ; અને જો આવી માનસિકતા હોય તો આપણામાં મતભેદો ન હોય તો જ નવાઈ.
પર્યુષણના મતભેદો તો કદાપિ ઉકલવાના નથી, એ સાદા સત્યને મને કે કમને સ્વીકારી લીધા પછી પણ, તે મુદ્દે સમાધાન મેળવવાનો સહેલો અને યોગ્ય રસ્તો એ છે કે આ વિષયને લઈને કદી ક્લેશ ન કરવો; આ સાચા અને પેલા ખોટા - એવા અભિપ્રાયો બાંધવાથી અને બોલવાથી બચતાં રહેવું, અને તેવા ક્લેશમાં કોઈ ખેંચી જવા માગે તો તેના ભોગ ન બનવું. જે જે ગચ્છના આચાર્યોએ જ્યારે, જે જે રીતે પર્યુષણ તથા સંવત્સરી કરી છે કે કરવાનું ઠરાવ્યું છે, તે તમામે પોતપોતાના ક્ષયોપશમ અનુસાર શાસ્ત્રસાપેક્ષભાવે જ કર્યું છે. કોઈને પણ શાસ્ત્રવિરુદ્ધ કરવાનું ન જ ગમે. ક્ષયોપશમમાં અને તેથી જાગતી સમજણમાં જરૂર ફેર હોય. એટલે કોઈનેય ખોટા કહેવા કે ગણવા તે વિવેકી જીવને ન શોભે. વિવેકી જીવો તો પોતે જે પરંપરા પ્રમાણે કરતા હોય તેને શ્રદ્ધાપૂર્વક યથાર્થ માનીને આરાધના કરવાનું વિચારે. યાદ રહે, પર્વ આરાધના માટે છે; વિવાદ, વિરોધ અને જોશ વધારવા માટે નહિ. અને એક મહત્ત્વની વાત એ છે કે જે બીજાને ખોટા માને અને કહે તે ક્યારેય સાચા હોતા નથી.
અમેરિકા વગેરે ક્ષેત્રોમાં વસતા કેટલાક જૈનોમાં વળી નવો જ પવન ઉપડ્યો છે. તેમને જુદી જુદી સંવત્સરી તેમ જ તે માટેના મતભેદો જચતા નથી, એટલે તેમણે એવો વિચાર વહેતો મૂક્યો છે કે ભાદરવા માસમાં અથવા ઓગષ્ટમાં જે પહેલો રવિવાર આવે તે દહાડે સંવત્સરી કરવી, અને તેને અનુલક્ષીને ૮ દહાડાનાં પદુષણ કરવાં.
પ્રસંગોપાત્ત આ લોકોએ બીજી પણ કેટલીક વાતો ગોઠવી કાઢી છે. જેમકે સંવચ્છરી પ્રતિક્રમણ બહુ લાંબું ચાલે છે, તેમાં એકનાં એક સૂત્રો વારે વારે બોલવાનાં આવે છે. આટલું લાંબું અમને ન ફાવે. એટલે એક સૂત્ર બીજી વાર ન આવે
તે રીતે, તથા ઘણાં સૂત્રો જ કાઢી નાખી તેના સ્થાને ચોક્કસ સૂત્રો તથા તેના અર્થનો ૧૨.
