________________
પાછળથી સ્થપાયેલી નવી પ્રતિમા છે. દેરાસરો બચી ગયાં છે. પણ આ પૈસાના જોરે ઉન્મત્ત અને નામ-કીર્તિના ભૂખ્યા લોકો તે બધું બરબાદ કરી રહ્યા છે, અને ભારતમાં કોઈ એવું નથી કે જે આ બધાંને અટકાવે, રોકી શકે.
બે પર્વતો છે – શત્રુંજય અને ગિરનાર. શત્રુંજય-ટેકરી ૧૦૮ પગથિયાંની અને ગિરનારનાં ૪૦૦. તળેટી બનાવી છે - નવી. ઉપર દેરાસર પણ જીર્ણોદ્ધારથી નવું થયું છે. પ્રતિમા પુરાણી છે. જૈકલ પર્વતની આ એક ટેકરી છે, ને તે પર શત્રુંજયાવતાર દેરાસર બન્યું છે. ગામ બહાર બીજી ટેકરી પર ગિરનારાવતાર તીર્થ છે. સહસાવન સહિત બધું કલ્પવામાં આવ્યું છે. જો કે એક જ નેમિજિન ચૈત્ય છે ઉપર. નેમિનાથની પ્રતિમાના મસ્તક ઉપર અંબોડાનો ગોટો-જટા છે, તેમાંથી બે ચોટલા નીકળે છે - લાંબા, ખભા ઉપર ઊતરે છે. આ એક વિશિષ્ટ બાબત જાણવા મળી. પ્રાયઃ આ. પ્રદ્યુમ્નસૂરિએ (૧૦-૧૧ મો સૈકો) પ્રતિષ્ઠા કરાવેલ હશે, તો લોકોએ શ્રીકૃષ્ણના પુત્ર પ્રદ્યુમ્ન સાથે એને જોડી દીધી છે! દંતકથા આવી રીતે ઘડાય છે, અને તેના પેટમાં જ સાચો ઈતિહાસ દટાયેલો હોય છે.
અહીંથી દેસૂરી, ઘાણેરાવ થઈ મૂછાળા મહાવીરજીનાં દર્શન પામ્યા. અહીંનું દેરાસર પણ દસમા સૈકાનું છે. તેનો બહિમંડપ પાછળથી બનેલો છે. જિનાલયબિંબ મનમોહક છે. અક્ષય-કળશ લઈને બેસેલ કુબેર દેવનું શિલ્પ એ આ મંદિરની આગવી વિશેષતા છે. અહીં પણ ૧૧ મા સૈકાની ૨૪ દેરીઓનો ધ્વંસ કરીને શ્વેત આરસની નવી દેરીઓ બની રહી છે. બહારનો પુરાતન મંડપ પણ તોડીને નવો બનાવવાના છે. આ કાર્ય શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી કરે છે ! મારવાડી લોકોના સહવાસમાં રહીને જૂનાનો નાશ કરીને નવનિર્માણ કરી નામ-કીર્તિ રળવાનો મોહ કે ચેપ ગુજરાતી વહીવટદારોને પણ લાગી ગયો ! હવે કોને ફરિયાદ કરવાની ? “ચણ બચ્ચાને ખાય, એની રાવ કયાં કરું ?'
થવાનું એવું કે ૨૪ જિનાલય નવાં, બહારનો મંડપ નવો, ને મૂળ દેરાસર જૂનું ! લોકો કહેશે કે આ તો ઉપર ઉઘાડું અંગ ને નીચે સફારી પેન્ટ ! આવું કેમ ચાલે? આ પણ નવું બનાવો. એટલે તે દહાડે મૂળ પ્રાસાદ પણ નષ્ટ થવાનો, એમ દેખાય છે. અસ્તુ.
કુંભલગઢની પ્રગાઢ પહાડીની ગોદમાં વસેલું આ પુરાતન તીર્થ એક અનુપમ સ્થળ છે, તો તેની યાત્રા થઈ એ જીવનનો એક અવર્ણનીય લ્હાવો જ છે.
