________________
ત્યાંથી કૃષ્ણગંજ આવ્યા ત્યાં સુધીનો સઘળો રસ્તો એટલે ચારે તરફ પહાડો જ પહાડો, અને આગળ કે પાછળ મહાપર્વત આબૂનાં અખંડ દર્શન !
વિહારની આવી સ્થિતિ વારંવાર નથી લાધતી.
આમ વિચરતાં વિહરતાં મંડાર ગામ થઈને અમે રાજસ્થાનથી બહાર આવી પહોંચ્યા - ગુજરાતની સરહદમાં. તે સાથે જ રાજસ્થાનની શાંતિ છૂટી ગઈ, અને વાહનો, હોટલો, ગેરેજો, પેટ્રોલપંપો વગેરેનો ધમધમાટ પણ ચાલુ થઈ ગયો.
રાજસ્થાનની કેટલીક યાદગાર વાતો - અહીંના એક પણ દેરાસરના દ્વાર પ્રદેશમાં બે ભવ્ય હાથી ન હોય તેવું ક્યાંય ન જોયું. પૂરા કદના, કાં નાના કદના પણ હાથી તો દરવાજે હોય જ. છેવટે દીવાલ પર હાથીનાં ભવ્ય ચિત્રો પણ દોર્યા જ હોય. મારવાડની જ આ વિશેષતા છે. ગુજરાતમાં હાથી લગાડવા તે લક્ઝરી મનાય; રાજસ્થાનમાં તે મંદિરનું આવશ્યક અંગ ગણાય.
વરકાણાથી રાણકપુર અને ત્યાર પછી પણ કેટલો ય પ્રદેશ - આ સમગ્ર વિસ્તારની સડકોની બન્ને બાજુએ, એક જૈન ગૃહસ્થ લીમડાનાં લાખો વૃક્ષો વવડાવ્યાં છે. એ જોતાં અચંબો પણ થયો અને આનંદ પણ. માત્ર દેરાસરો જ બાંધનાર પ્રજાને આવું લોકોપકારક કાર્ય પણ સૂઝે છે ખરું.
રાજસ્થાનની સામાન્ય જનતાનો એક વિશેષ એ જોવા મળ્યો કે લોકો રસ્ત ચાલ્યા જતાં હોય અને સામે કોઈ મળે તો તરત જ બોલે : હરિ ઑમ. પેલો પણ સામે એ જ શબ્દથી પ્રતિભાવ આપે જ. બહુ મજાનું લાગે. જૈન બંધુઓને સામસામે મળતાં જય જિનેન્દ્ર જેવો શબ્દ બોલતાં બહુ તકલીફ પડે !
રાજસ્થાનનાં ગામોમાં જૈનોના મહોલ્લા નિર્જન જ. પણ ગામેગામ ભોજનશાળા હોવાની. લોકો પ્રસંગે પ્રસંગે આવવાના, જૈન-અજૈન અનેક લોકો રહેતા હોય ભલે પરદેશમાં, પણ પોતાના ગામમાં પોતાનો બંગલો, પોતાનું ઘર તો પત્થરનું બનાવે જ; અને વાર તહેવારે ત્યાં આવીને રહે જ. ગુજરાતીઓનું ઊલટું છે. ગામમાં ઘર હોય તો તે કેમ ઝટ કાઢી નાખવું ને રોકડી કરી લેવી તેની તેમને ઉતાવળ હોય જ. મારવાડી લોકો વધાવે તો નહિ જ, ઊલટાનું વધારે. વધુ સારું બનાવે ને નવાં દેરાં પણ બંધાવે. કાલે કોઈ એવી સ્થિતિ સર્જાય અને દેશાવરથી ભાગી ને ઘેર આવવું પડે તો તેમને કોઈ વાતે વિમાસણ નથી. ગુજરાતી લોકો તો “પડે તેવા દેવાશે'માં માનનારા તો !
Evalctea
co
