________________
રહે છે. અહીં સુધી આવનાર જૈન વર્ગને પણ કુંભારિયાજી તરફ આકર્ષવામાં આવે તો ત્યાં યાત્રિક-પ્રવાહ અવશ્ય વધે. દૃષ્ટિ જોઈએ. રુચિ જોઈએ. સમય ફાળવી શકે તેવા સમર્પિત વહીવટકર્તા જોઈએ.
અંબાજીથી નીકળ્યા તે જ દિવસે રાજસ્થાનની હદમાં પ્રવેશ થયો. ગુજરાતની હદ પૂરી થઈ. દેશ બદલાયો, સાથે જ વેષ અને ભાષા અને રહેણીકરણી - બધું જ બદલાયું. એક પ્રકારનો રોમહર્ષ થવા લાગ્યો : અપરિચિતતાનો રોમહર્ષ.
માનપુરા થઈ માઉન્ટ આબુ પર ચડ્યા, અને દેલવાડા-અચલગઢની યાત્રા ત્રણ દિન કરી. શબ્દો શમી જાય, ચિત્ત સ્થિર બની જાય, આંખો અપલક બને અને અહોભાવનો ધોધ વહેવા માંડે એવાં કલામય શિલ્પાંકનોથી છલકાતાં જિનમંદિરોનાં દર્શને હૈયાં ભાવવિભોર રહ્યાં. આ તીર્થ વિષે અનેક પુસ્તકો લખાયાં હોવા છતાં હજીયે ઘણું ઘણું લખી શકાય તેવું છે. વસ્તુપાલ - તેજપાલની છ સાત પેઢીની પરિવારયુક્ત ભવ્ય પ્રતિમાઓ અને વિમલશાહ, શ્રીદેવીની દિવ્ય પ્રતિમાઓ અંગે અંગે રોમાંચ અને અણુ અણુમાં બહુમાનભાવ જગાડી ગઈ. આ પુણ્યપુરુષોએ કરેલા ધનવ્યયને કારણે નહિ, પણ તેમના હૃદયમાં ભગવંત પ્રત્યે
પ્રભુશાસન પ્રત્યે જે અખૂટ અહોભાવ હતો તે આ ભવ્ય નિર્માણો દ્વારા અભિવ્યક્ત થાય છે તે કારણે હૈયું તેમને વંદી રહ્યું હતું. આ તીર્થ-મંદિરોના એકે એક શિલ્પાંકનના અલગ અલગ ફોટોગ્રાફ લઈને એક અદ્ભુત-દર્શનીય ગ્રંથ બનાવવો અનિવાર્ય હોવાનો વિચાર મનનો કબજો લઈ બેઠો છે.
-
ચોથા દહાડે પાછળના દુર્ગમ પર્વત-માર્ગે નીચે ઊતર્યા. ખૂબ થાક લાગ્યો. વિહાર આગળ ચાલ્યો, નૈરૂતારક ધામ અને પછી પાવાપુરી ધામ - બે તીર્થનાં દર્શન કર્યાં. સ્પર્ધાત્મક ભાવનાથી અને કીર્તિ રળવાના આશય સાથે નિર્માણ પામેલા
આ બે નૂતન તીર્થોમાં સ્વચ્છતા અને વ્યવસ્થા ઉત્તમ જણાય. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયે ગાંધીનગરમાં અને દિલ્લીમાં અક્ષરધામ બનાવ્યાં છે, તેની સામે આ સ્થાનોને મૂકીને કહી શકાય કે અમારે ત્યાં તો એકલો એક શ્રેષ્ઠી જ અક્ષરધામને આંટે તેવું નિર્માણ કરી શકે છે.
પાવાપુરી તીર્થનાં જિનાલયોની કલા પણ ઉત્તમ જણાઈ. હજારો વૃક્ષો અને વિપુલ વનરાજિના નિર્માણ, આયોજન અને જતન માટેની વ્યવસ્થા તથા કાળજી જોતાં હેરત પામી જવાય. તો વનસ્પતિકાયની તેમ જ તે નિમિત્તે પાણીની જે વિરાધના થતી રહે છે તે ગળે ન ઊતરે તેવું. તીર્થના નામમાં જીવમૈત્રીધામ શબ્દ
ધર્મતત્ત્વ ૮૫
