________________
મહેતાનું પ્રસિદ્ધ ભજન “રાત રહે જયારે પાછલી ખટ ઘડી” તેમજ મહામહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી ગણિનું પ્રસાદમધુર સ્તવન” “ઋષભ જિનરાજ ! મુજ આજ દિન અતિ ભલો” આ જ રાગમાં છે. ગૌતમગુરુનું નામસ્મરણ જો માનવજીવનનું મંગલ હોય તો પ્રાભાતિક રાગમાં ગવાતી એમની સ્તુતિ માનવની પ્રત્યેક દિવસની કારકિર્દીનું મંગલાચરણ જ મનાવું જોઈએ. કદાચ એટલે જ આપણા કવિ પણ, “માત પૃથ્વી સુત પ્રાત ઊઠી નમો” કહીને પોતાનું સ્તુતિગાન પ્રારંભે છે :
માત પૃથ્વી સુત પ્રાત ઊઠી નમો, ગણધરા ગૌતમ નામ ગેલે; પ્રહસને પ્રેમશું જેહ ધ્યાતા સદા.
ચઢતી કળા હોય વંશ વેલે....” કવિ કહે છે : (કવિને સંબોધ્ય તરીકે કોઈ ખાસ વ્યક્તિ કે વર્ગ નહિ. પણ જનસાધારણમાં વસતું ભક્તહૃદય અભિપ્રેત હોય એમ લાગે છે) “પ્રાતઃકાળે ઊઠીને માતા પૃથ્વીના પુત્રને – ગૌતમને નમસ્કાર કરવા જોઈએ”
અહીં બ્રહ્માંડનો સનાતન નિયમ - કારણ વિના કાર્ય ન સંભવે, એ - ભક્તના મુગ્ધ હૃદય પાસે – અલબત્ત, જિજ્ઞાસાભાવે, અને નહિ કે કોઈ જાતની અભીપ્સાના ભાવે, એક પ્રશ્ન કવિને પૂછાવે છે કે પ્રભાતના પહોરમાં ગુરુ ગૌતમને નમસ્કાર કરવાનું કાંઈ પ્રયોજન ખરું ? એનું કાંઈ ફળ ખરું ?
આ સવાલ માટે કવિ સજ્જ હોય એમ લાગે છે. જરાય આડંબર કે ડોળ - દમામ વિના, ખૂબ સહજ રીતે આ જિજ્ઞાસાનો ઉત્તર, કડીના ઉત્તરાર્ધ દ્વારા વાળે છે, અને જિજ્ઞાસુની જિજ્ઞાસાને અને એ રીતે જનહૃદયની ભક્તિભાવનાને તુષ્ટ કરી દે છે : “જેઓ પ્રભાત સમયે ગેલે - ગેલપૂર્વક - હૈયાની ઊલટ-પૂર્વક ગૌતમ ગણધરનો નામ જપ કરે છે તેનો વંશવેલો પાંગરે છે.”
ધન-સંપત્તિ અને સત્તા વગેરેના સુખ-વૈભવ તો માનવને વારંવાર અને અણધાર્યા મળ્યા જ કરતા હોય છે. પણ એની સુખવાંછા એટલાથી સંતોષાતી નથી. એ તો ત્યારે જ તૃપ્ત થાય છે જયારે એના એ વૈભવનો કોઈક વારસદાર એને મળે. ધનિક હોય કે ગરીબ, શેર માટીની ખોટ બન્નેને એકસરખી જ લાગે છે.
આ “શેર માટી' વિના સુખીને પોતાનું સુખ જ નહિ, જીવન પણ વ્યર્થ ભાસે છે, ૦૪.
