________________
પંડિત વીરવિજયજી ઉર્ફે શ્રીગુભવીર એ જૈન સંઘના એક મૂર્ધન્ય અને ભક્તિરસિક કવિ હતા. તેમની કવિત્વશક્તિ, તેમની અનેક રચનાઓમાં ઝળકે છે; પણ તેમણે રચેલી પૂજાઓમાં તો તે સોળે કળાએ નિખરતી અનુભવાય છે. તેમની ઢાળ અને શબ્દોની પસંદગી હમેશાં અસાધારણ હોય છે. સરળતાભર્યું છતાં ચિત્રાત્મક વર્ણન એ તેમની કવિતાનો અનન્ય વિશેષ છે. તેમની ઢાળોના મુખડા રૂપ ધ્રુવપંક્તિઓને જેમ ઘૂંટવામાં આવે, ઘૂંટતા ઘૂંટતા ગાવામાં આવે, તેમ તેમાંથી અનોખું ભાવ-સૌંદર્ય ટપકતું અનુભવાતું રહે છે. ચિત્તને રસતરબોળ તેમજ સંતૃપ્ત બનાવી મૂકે તેવી પંક્તિઓનું, તેના સાચા ઢાળ અને લયમાં થતું ગાન, એ કવિતાને જીવંતતા બક્ષે છે.
આવા કવિવરે તેમની પૂજાઓમાં કેટલાંક અત્યંત હૃદયંગમ અને ભાવવાહી શબ્દચિત્રો આલેખ્યાં છે. આપણે એ ઢાળોનું ગાન-ગુંજન કરીએ તે સાથે જ, એમાં વર્ણવેલ પ્રસંગનું એક તાદશ ચિત્ર, આપણા માનસ-ચક્ષુ સમક્ષ સર્જાતું આવે, અને આપણે તે પ્રસંગને સાક્ષાત્ નિહાળતાં-અનુભવતાં હોઈએ તેવી અનુભૂતિ અનાયાસ રચાય. શબ્દો જ ત્યાં જાણે પીંછીનું કામ કરતાં હોય તેમ લાગે. આજે અહીં આવા જ એક શબ્દચિત્રનું રસપાન આપણે કરવું છે.
૬૪ પ્રકારી પૂજા, તેમાં વેદનીય કર્મ નિવારણ પૂજા, તેમાં આઠમી ફલપૂજાની ઢાળ; તેનું મુખડું છે : “વીર કુંવરની વાતડી કેને કહિયે.” આ ઢાળ એ કોરી ઢાળ કે ગીત કે શબ્દો નથી; આ ઢાળના શબ્દો તો, સ્વયં પીંછી બનીને, એક સોહામણું દશ્ય-ચિત્ર આપણી સામે આલેખે છે. આવો, આપણે તે જોઈએ.
દશ્ય ૧ : એક ભવ્ય રાજભુવન છે. તેના વિશાળ પ્રવેશદ્વારની બેઉ તરફ મોટા ઓટલા છે. ઓટલાને અડીને જ રાજમાર્ગ ચાલ્યો જાય છે. ઓટલા ઉપર, રાજઘરાનાને છાજે તેવાં વસ્ત્રાલંકારો પહેરીને એક જાજરમાન અને સૌંદર્યથી છલકાતી કાયા ધરાવતાં મહિલા બેઠાં છે, જેમને જોતાં જ તેઓ કોઈ રાજરાણી હોય તેવો અંદાજ આવી શકે છે; એ છે રાણી ત્રિશલાદેવી. તેમનું મોં વિસ્મયથી ખુલી ગયેલું છે. આંખો કોઈક અજ્ઞાત ભય અને ઉત્સુક્તાથી આમ તેમ ફરી રહેલી જણાય છે. તેમની પરિચર્યા કરતી સેવિકાઓ તો તેમની આસપાસ છે જ, પણ માર્ગ પર આવતી-જતી મહિલાઓ પણ, તેમને જોઈને તથા તેમના બોલાવવાથી તેમની પાસે આવીને ઊભી છે, અને ત્રિશલાદેવી હાથના ઊલાળા સાથે તથા વિવિધ
હાવ-ભાવ સાથે તેમને કાંઈક કહેતાં જણાય છે. પછ|
