Book Title: Upmiti Bhav Prapancha Katha Part 06
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022718/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapaMyA kyA zabdazaH vivecana bhAga-1 paMcama prastAvaH mAyA-steya-dhrANendriya vipAka varNana T TILITY 'vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMyA kathA zabdazaH vivecana paMcama prastAva ja bhAga-1 na mULa graMthakAra - vyAkhyAtRcUDAmaNi, mAnasazAstravida pa. pU. zrI siddharSigaNi - divyakRpA - vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SaDradarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA * AzIrvAdadAtA ne vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA - saMkalanakArikA - rAkhIbena ramaNalAla zAha ne prakAzaka : mAtA gaga? "zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 zabdazaH vivecana * vivecanakAra + paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2541 - vi. saM. 2071 ja AvRtti : prathama + nakala : 500 mUlya : rU. 250-00 ka Arthika sahayoga - paramapUjya zrI vizvadarzanavijayajI mahArAja sAhebanI preraNAthI zrI zaradabhAI amRtalAla jhaverI parivAra, muMbaI. mukhya prAptisthAna : mAtA gA. 182 mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com na mudraka - mudreza purohita sUryA ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. phona : 02717- 230112 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma.. aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa je jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI gayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI, kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhAza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vikAneva vinAnAti vijJAnaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidrahmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... "mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo prastAva bahiraMga vardhamAna nagara dhavala rAjA - vardhamAna nagarano rAjA kamaLa suMdarI - dhavaLa rAjAnI rANI, vimalanI mAtA vimala - dhavaLa rAjAno ane kamaLa suMdarIno putra somadeva - zeThIo, vAmadevano pitA kanakasuMdarI - somadeva zeThanI strI rAmadeva - saMsArI jIva, somadeva ane kanakasuMdarIno putra teya - vAmadevano mitra (corInuM rUpaka) bahalikA (mAyA) - vAmadevanI sakhI krIDAnaMdana bhavana ratnacUDa - vidyAdhara, vimalano mitra, ratnazikhA-meghanAdano putra, maNiprabhanI dIkarIno dIkaro acaLa - maNizikhA ane amitaprabhano putra, ratnacUDano harIpha capaLa - acaLano bhAI cUtamaMjarI - ratnacUDanI patnI, maNiprabhanA putra ratnazekharanI dIkarI vaitADhya parvatamAM gaganazekhara nagara maNiprabha - gaganazekharano rAjA kanakazikhA - maNiprabhanI rANI ratnazekhara - maNiprabhano putra ratnazikhA - maNiprabhanI putrI-meghanAdanI strI maNizikhA - maNiprabhanI putrI-amitaprabhanI strI caMdana - siddhiputra-ratnazekharano mitra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNiprabha-kanaka zikhA ratnazakhara-ratikAMtA ratnazikhA-meghanAda maNizikhA-amitaprabha cUtamaMjarI putrI ratnacUDa putra acaLa capaLa - mukhara - eka dUta, ratnacUDe rAkhelo gupta mANasa - budha AcArya - eka mahAtmA upakArI sAdhu baThara guru kathAnaka bhava grAma svarUpa zivamaMdira sAra guru-zavAcArya baThara guru - zaivAcAryanuM taskaropita nAma mahezvarI - ziva bhakto bhAvanagaranA cAre pADAmAM pAtro prathama pADAmAM - ThIkarAnuM pAtra bIjA pADAmAM - sarAvaLa trIjA pADAmAM - trAMbAnuM pAtra cothA pADAmAM - rUpAnuM pAtra budhasUrinA pAtro zubhavipAka - bhUtaLanagarano rAjA - budhasUrinA pitA nijasAdhutA - zubhavipAkanI rANI - budhasUrinA mAtA budha - zubhavipAka - nija sAdhutAno putra azubhavipAka - zubhavipAkano nAno bhAI pariNati - azubhavipAkanI rANI - azubhavipAka - pariNatino putra dhiSaNA - vimalamAnasa nagaranA zubha abhiprAya rAjAnI putrI ane budhanI bhAryA vicAra - budha ane dhiSaNAno putra dmANa nAsikA pradezamAM rahela maMdano mitra bhujaMgatA - dhrANanI paricArikA ma Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vii retA - vicAranI mAsI satya - cAritra rAjAno dUta saMyama - cAritra rAjAno sUbo - lIlAvatI - devarAjanI patnI, maMdakumAranI bahena - kamaLa - dhavala rAjAno nAno putra - dIkSAvasare dhavala rAjA teno abhiSeka kare che. vizadamAnasanagara zubhaabhisaMdhi - vizadamAnasano rAjA - zubhaabhisaMdhinI prathama strI pApabhIrutA - zubhaabhisaMdhinI bIjI strI RjutA - zubhaabhisaMdhi ane zuddhatAnI putrI (bahalikAne dUra karanAra) acoratA - eka bhadra prakRtinA zeTha saraLa zeTha - eka bhadra prakRtinA zeTha baMdhumatI - vAmadevane gharamAM rAkhanAra-saraLa zeThanI patnI baMdhula - kAMcana pura ane saraLa zeThano mitra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii 60% anukramaNikA 0% krama viSaya pAnA naM. - je nuM x 19 $ $ $ $ 9 re ? 54 o jha che vimala rAjakumAra ane saMsArI jIva vAmadevano janma Adi vimala ane vAmadevanI mitratA kriIDAnaMdana nAmano bagIco puruSanA lakSaNo sattvanI zuddhinA hetuo strInA lakSaNo ratnacUDanA vRttAMtano AraMbha vimala ane ratnacUDano saMbaMdha ratnacUDa dvArA vimalane ratnanuM dAna AdIzvara prabhunA jinamaMdiramAM praveza vimalane samyaktanI utpatti vimala dvArA ratnacUDe karelA bhAvaupakAranuM kIrtana vimalano dIkSA grahaNano abhilASa budhAcAryanA svarUpanuM kathana budhAcArya vaDe rUpaparAvartana vimalathI ratnacUDano viyoga vAmadeva vaDe karAyela ratnanI corI vAmadeva para gusse thayela devI vimala vaDe vanadevatA pAsethI vAmadevanI mukti ratnacUDanuM Agamana vimale karela stuti ratnacUDa vaDe apAyela abhinaMdana ratnacUDanuM vidyAdharanA rAjA thavuM duHkhI jIvanI zodha budhAcAryanuM Agamana rAjA pAse budhAcAryanuM karSaNa budhAcArya vaDe kahevAyeluM saMsArI jIvanuM svarUpa > > 78 88 93 94 99 110 112 121 124 29. 125 138 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama viSaya. pAnA naM. 28. 172 177 180 184 199 199 201 210 216 221 222 227 23) kahevAyela upadravono abhAva baTharagurunuM kathAnaka baTharagurunI matino viparyAsa baTharagurunA kathAnakano caturgatirUpa jIvalokane viSe upanaya dhavala rAjAnI potAnA mokSa saMbaMdhI ciMtA baTharagurunI zeSa kathA baTharagurunI bAkInI kathAno upanaya budhAcAryanuM caritra budha ane maMdane nAsikA ane ghANano saMgama budha vaDe karAyelI bhujaMgatAnI upekSA maMda vaDe ghANa ane bhujaMgatAnuM lAlana budhano viveka vicAra vaDe ghANanA vRttAMtanuM kathana vicArane mArgAnusAritAno meLApa sAttvikamAnasanagara AdinuM darzana saMyamano parAbhava cAritradharmanI rAjasabhAmAM saMbhrama samyagdarzananuM kathana | sarbodhanuM kathana saddhodha maMtrI dvArA nItizAstranuM prakAzana saddhodha maMtrI vaDe potAnA abhiprAyanuM prakAzana saMsArI jIvanI jAgRtino krama satya nAmanA dUtanuM preSaNa mahAmohanI sabhAmAM kSobha cAritra ane mohanuM yuddha moharAjAno yuddhamAM vijaya vicAranuM pratyAgamana budhasUrinA vRttAMtano upasaMhAra 239 241 244 249 251 254 257 263 267 273 275 277 283 55. 285 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama pAnA naM. paka. 292 295 303 viSaya dhavalarAjA vagereno pratibodha ane dIkSA grahaNa vAmadevanA apratibodhanuM kAraNa steya ane bahulikAthI muktino upAya saralanA gharamAM vAmadeva vaDe karAyela dhananI corI daMDapAziko vaDe vAmadevane rAjA pAse nayana vAmadevanuM dayanIya dazAmAM maraNa prajJA vizAlAnI saMvega bhAvanA bhavyapuruSano vismayapUrvaka vimarza saMsArIjIvanuM AnaMdanagaramAM prayANa 305 307 311 314 64. 319 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM hI aha~ namaH / meM hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / ai namaH / pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapaMcA kathA zabdazaH vivecana bhAga-1 * paMcama prastAva : mAyA-steya-dhrANendriya vipAka varNana 1 bloka : atha tallokavikhyAtaM, sarvasaundaryamandiram / bahiraGgaM jagatyasti, vardhamAnaM purottamam / / 1 / / zlokArya : lokamAM vikhyAta, sarva sauMdaryanuM maMdira, vardhamAna evuM te bahiraMga uttama pura jagatamAM che. AvA zloka : pUrvAmApI zuttiH prajJo, rakSio nAtivatsataH | naravargaH sadA yatra, jainadharmaparAyaNaH / / 2 / / zlokArya : jyAM=je vardhamAna nagaramAM, pUrvAbhASI, zuci, prAjJa, dakSiNa, jAtivatsala jainadharmaparAyaNa naravarga sadA che. IfzA zloka : vinItaH zIlasaMpannaH, sarvAvayavasundaraH / sallajjAbhUSaNo yatra, dhArmikaH sundarIjanaH / / 3 / / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - je nagaramAM vinIta, zIlasaMpanna, sarvaavayavathI suMdara, salajjAnA AbhUSaNavALo, dhArmika suMdarIono samUha che. llll. bloka : tatra darpoddhurArAtikarikumbhavidAraNaH / abhUnirvyAjasadvIryo, dhavalo nAma bhUpatiH / / 4 / / zlokArca - tyAMete nagaramAM, darpathI uddhara evA zagurUpI hAthInA kuMbhane vidAraNa karanAro, nirvAja sarvIryavALo dhavala nAmano rAjA hato. llll zloka : yaH zazAGkAyate nityaM, svabandhukumudAkare / kaThorabhAskarAkAraM, bibharti riputAmase / / 5 / / zlokArya : je rAjA potAnA baMdharUpI kumudanA AkaramAM caMdranI jema haMmezAM AcaraNa karanAra che. zahurUpI tAmasamAM= aMdhakAramAM, kaThora bhAskaranA AkArane dhAraNa karanAra che. llll vimalavAmadevajanmAdi bloka : tasyAsti sarvadevInAM, madhye labdhapatAkikA / saundaryazIlapUrNAGgI, devI kamalasundarI / / 6 / / vimala rAjakumAra ane saMsArI jIva vAmadevano janma Adi zlokArtha : tene sarvadevIonA madhyamAM labdha patAkAvALI, sauMdarya, zIlathI pUrNa aMgavALI, kamalasuMdarI devI che. III zloka : tasyA garbhe samudbhUtaH, sadbhUtaguNamandiram / suto'sti vimalo nAma, tayordevInarendrayoH / / 7 / / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - tenA garbhamAM kamalasuMdarInA garbhamAM, utpanna thayela sabhUta guNanuM maMdira evo te devIno ane rAjAno vimala nAmano putra che. I7ll bloka : sa tadA bAlakAle'pi, vartamAno mahAmatiH / laghukarmatayA dhanyo, na spRSTo bAlaceSTitaiH / / 8 / / zlokArca - te=vimala nAmano putra, tyAre bAlyakAlamAM paNa vartato mahAmativALo, laghukarmapaNAne kAraNe dhanya, bAla ceSTAothI spardhAyelo na hato. IIkII. zloka : atha tatra pure khyAtaH, samastajanapUjitaH / AsId guNAzrayaH zreSThI, somadevo mahAdhanaH / / 9 / / zlokArca - have, te nagaramAM samastajanathI pUjAyelo, prasiddha, guNanA AzrayavALo, mahAdhanavALo, somadeva nAmano zreSThI hato. ll ll zloka : dhanena dhanadaM dhanyo, rUpeNa makaradhvajam / dhiyA suraguruM dhIro, yo vijigye gatasmayaH / / 10 / / blokArdha : dhanya, dhIra, garva rahita evA jeNe dhana vaDe kuberane, rU5 vaDe kAmadevane ane buddhi vaDe suragurune=bRhaspatine jItI lIdho. ll10| zloka - tasyAnurUpAzIlADhyA, lAvaNyAmRtazAlinI / bhartRbhaktA'bhavad bhAryA, nAmnA kanakasundarI / / 11 / / zlokArca - tene anurUpa zIlavALI, lAvaNya amRtazAlI, bhartAmAM bhakta kanakasuMdarI nAmanI bhAryA hatI. II11II Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bloka : tato'haM guTikAdAnAd bhavitavyatayA tayA / tasthA: pravezitaH vukSo, bhadra puSponvitaH sArA zlokArca - tyArapachI=saMsArI jIva aneka bhavone bhaTakIne caramabhavanI guTikA jIrNa thAya che tyArapachI, huM=saMsArI jIva, te bhavitavyatA vaDe guTikA dAnathI teNInI kukSimAM-kanakasuMdarInI kukSimAM, he bhadre ! agRhItasaMketA ! puNyodaya sahita praveza karAvAyo. ll1rI zloka : atha saMpUrNakAlena, pravibhaktazarIrakaH / sthitazcAhaM bahioMne raGgamadhye yathA naTaH / / 13 / / zlokArca - have saMpUrNakAlathI garbhanA saMpUrNakAlathI, pravibhakta zarIravALo zarIranI racanA saMpanna thaI che evo, huM yonimAMthI bahAra AvavAmAM sthita thayo. je pramANe raMga madhyamAM naTa. arthAt je pramANe naTa raMga madhyamAM praveza kare che te rIte huM garbhamAMthI bahAra nIkaLyo. II1all zloka : tataH kila prasUtA'haM, jAto me putrako'naghaH / iti bhAvanayA citte, jananyA pravilokitaH / / 14 / / zlokArca - tyArapachI=saMsArI jIva garbhamAMthI bahAra Ave che tyArapachI, huM prasUtA chuM, mAro nirdoSa putra thayo. e prakAranI bhAvanAthI citamAM mAtA vaDe huM jovAyo. ll14ll zloka : so'pi puNyodayo jAtaH, kevalaM nekSitastayA / janadRSTyA na dRzyante, te'ntaraGgajanA yataH / / 15 / / zlokArtha: te paNa puNyodaya-mArI sAthe Avelo te paNa puNyodaya, janmyo. kevala teNI vaDe mArI mAtA vaDe, jovAyo nahIM. je kAraNathI janadaSTithI te aMtaraMga loko puNyodayAdi aMtaraMga loko, dekhAtA nathI. tethI mAtA vaDe puNyodaya jovAyo nahIM ema anvaya che. ll15ll Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka H jJAto'haM somadevena, parivAraniveditaH / tataSa tispena, sutananmamahotsavaH / / 6 / / zlokArtha : somadeva vaDe parivArathI nivedita karAyelo evo huM jaNAyo. ane tyArapachI tenA vaDe=somadeva vaDe, putrajanmamahotsava karAvAyo. II16 zloka H dattAni bhUridAnAni pUjitA gurusaMhatiH / pranRttA bAndhavAH sarve, vAditAnaMdamardalAH / / 17 / / zlokArtha H ghaNAM dAno apAyAM. guruvarga pUjAyo. sarva baMdhuvargo nRtya karavA lAgyA. AnaMdanI mardalAo vagADAI=vAjiMtro vagADAyAM. ||17|| zloka H athAtIte'titoSeNa, dvAdazAhe ca sotsavam / tato me vihitaM nAma, vAmadeva iti sphuTam / / 18 / / 5 zlokArtha : have atitoSathI utsava sahita bAra divasa pasAra thaye chate tyArapachI vAmadeva e pramANe spaSTa mAruM nAma karAyuM. 18 zloka H tataH saMvardhamAno'hamatyantasukhalAlitaH / yAvan madre! samApanno, vya caitanyasaMvata:||z|| zlokArtha H tyArapachI atyaMta sukhathI lAlita thayelo, saMvardhana karAto evo huM he bhadre agRhItasaMketA ! jyAM sudhI vyakta caitanya saMgata thayo, 195 zloka H tAvaddRSTau mayA bhadre !, kRSNAkAradharau narau / topa niphTe vA, nArI vanitadina / / 20 / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : tyAM sudhI he bhadra agRhItasaMketA ! kRSNa AkArane dhAraNa karanAra be manuSyo mArA vaDe jovAyA ane te benI nikaTamAM karacalInA dehavALI vakra nArI jovAI. Ara.ll zloka : cintitaM ca mayA hanta, kimidaM mAnuSatrayam / matsamIpe samAyAtaM, kiMvA''zritya prayojanam? / / 21 / / zlokArca - ane mArA vaDe vicArAyuM. A mAnuSatraya koNa che? kema mArI samIpe AvyuM che ? athavA kayA prayojanane AzrayIne AvyuM che ? ||1| zloka : athaikastatra mAM gADhaM, balAdAliGgya mAnavaH / nipatya pAdayosteSAM, tatazcetthamabhASata / / 22 / / zlokArca - have tyAM te traNa mAnuSamAM, eka mAnava mane balAtkArathI gADha AliMgana karIne teonA=be manuSyonA, caraNamAM paDIne, tyArapachI A pramANe bolyo. paracA bloka : mitra! pratyabhijAnISe, kiM mAM kiM neti vA punaH? / mayoktaM neti tacchRtvA, saJjAtaH zokavihvalaH / / 23 / / zlokArca - he mitra ! zuM mane oLakhe che ? athavA vaLI nathI oLakhato ? mArA vaDe kahevAyuM. nahIM huM oLakhato nathI. te sAMbhaLIne huM oLakhato nathI te sAMbhaLIne, zokavitvala thayo te eka puruSa zokavihvaLa thayo. ll23II zloka : mayoktaM tAta! kiM jAtastvamevaM zokavihvalaH? / tenoktaM ciradRSTo'pi, yato'haM vismRtastvayA / / 24 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM. he tAta! zuM thayuM. A rIte tuM zokavihvaLa kema cho ? tenA vaDe kahevAyuM te Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva puruSa vaDe kahevAyuM, je kAraNathI cira jovAyelo paNa huM vita thayo ghaNA bhavono ApaNo paricaya hovA chatAM tuM mane oLakhato nathI. tethI huM zokavihvaLa chuM ema anvaya che. 24ll zloka : mayoktaM kutra dRSTo'si, tvaM mayA varalocana! / tenoktaM kathayAmyeSa, samAkarNaya sAmpratam / / 25 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM. he varalocana ! tuM mArA vaDe kyAM jovAyo chuM? tenA vaDeete manuSya vaDe, kahevAyuM. A huM kahuM chuM have tuM sAMbhaLa. ll25ll zloka : pure'saMvyavahAre tvamAsIrvAstavyakaH purA / tatra sanmAzAstota!, vaMdavarta vayasthA: JAraddA zlokArya : asaMvyavahAra nagaramAM pUrvamAM tuM vAstavika hato, tyAM mArA jevA che. tAta ! tAre ghaNA mitro hatA. llll. zloka : kevalaM tatra nAbhUvamahamadyApi te sakhA / anyadA nirgato'si tvaM, pUre bhramaNakAmyayA / / 27 / / zlokArca - kevala tyAM huM hajI paNa tAro mitra thayo nahIM. anyadA tuM nagaromAM bhramaNanI kAmanAthI nIkaLelo cho. ra7I. zloka : tatazcaikAkSavAse tvaM, vikalAkSapure bhraman / paJcAkSapazusaMsthAne, kadAcitpunarAgataH / / 28 / / zlokArca - ane tyArapachI ekAkSavAsamAM, vikalAkSepuramAM bhamato tuM paMcAkSapazusaMsthAnamAM kyAreka vaLI Avyo. 28II Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva bloka : tatra ye garbhajAH santi, saMjJinaH kulaputrakAH / anyasthAnAni paryaTya, teSu prApto'si sundara! / / 29 / / zlokArca - tyAM je garbhaja saMjJI kulapukako che anya sthAnone bhaTakIne teomAM saMjJI garbhaja kulapatrakomAM, he suMdara ! tuM prApta cho. l/ra9ll zloka : atha tatra sthitasyAyaM jAtastava vayasyakaH / tirobhUtaparatvena, na samyag lakSitastvayA / / 30 / / zlokArca - have tyAM=saMjJI garbhaja kulapatrakomAM, rahelA evA tAro A vayacaka thayo=huM tAro mitra thayo. tirobhUta thavAmAM tatparapaNuM hovAne kAraNe=mAruM tirodhAnapaNuM hovAne kAraNe, tArA vaDe samyam jovAyo nahIM. lBoll zloka - tato bhramaNazIlatvAttAtAnanteSu dhAmasu / anantavArAn bhrAnto'si, saha svIyamahelayA / / 31 / / zlokArca - tyArapachI bhramaNazIlapaNuM hovAthI he tAta!anaMta dhAmomAM anaMtavAra potAnI patnI bhavitavyatA sAthe tuM bhamyo che. arthAt saMsArI jIvanI eka gatimAMthI anya anya gatimAM bhramaNazIlapaNuM hovAthI mRSAvAda tene kahe che ke he tAta! tuM anaMtabhavomAM anaMtIvAra tArI patnI bhavitavyatA sahita bhamyo che. II3II. zloka : kutUhalavazenAtha, pure siddhArthanAmake / bahiraGge gatastAta! kadAcittvaM sabhAryakaH / / 32 / / zlokArca - have kutUhalanA vazathI bahiraMga siddhArtha nAmanA nagaramAM he tAta! tuM kyAreka bhAryA sahita= bhavitavyatA sahita, gayo. Il3II. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : naravAhanarAjasya, bhavane tvaM tadA sthitaH / dinAni katicinnAmnA, prasiddho ripudAraNaH / / 33 / / zlokArtha : tyAre naravAhanarAjAnA bhavanamAM keTalAka divaso ripudAraNa nAmathI prasiddha rahelo. ll13. zloka : saMsArijIva ityetattAta! te nAma pUrvakam / vAsake vAsake nAma, jAyate cAparAparam / / 34 / / zlokArya : he tAta ! saMsArI jIva e prakAranuM tAruM pUrvanuM nAma vAsaka vAsakamAM=dareka bhavamAM, apara apara thAya che. ll34ll bloka : tatastatra sthitenAhaM, bhavatA varalocana! / vayasya! pratyabhijJAto, mRSAvAda iti sphuTam / / 35 / / zlokArca - tethI tyAM=naravAhanarAjAnA bhavanamAM, rahelA evA tArA vaDe he varalocana mitra ! huM mRSAvAda e pramANe sapaSTa pratyabhijJAta thayo. llupA zloka : tatastatra mayA sAdhU, lalito'si vraann!| saMjAtA ca parA prItirmadIye jJAnakauzale / / 36 / / zlokArya : tyArapachI tyAM ripadAraNanA bhavamAM, he suMdara mukhavALA vAmadeva ! mArI sAthe tuM ramelo che. ane mArA jJAnakauzalamAM tane ghaNI prIti thayelI. ll16ll bloka : pRSTazcAhaM tvayA toSAdyathedaM tava kauzalam / jAtaM kasya prasAdena, mamAnandavidhAyakam ? / / 37 / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - ane huM tArA vaDe toSathI puchAyelo. je pramANe mane AnaMdane karanAruM A tAruM kozalya konA prasAdathI thayuM. ll37ii zloka : mayoktaM pratipannA'sti, bhaginI me mahattamA / mUDhatAnandinI mAyA, rAgakesariNo'GgajA / / 38 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM mRSAvAda vaDe kahevAyuM. mUDhatAnI putrI ane rAgakesarInI putrI mAyA mArI moTI bahena svIkArAI che. ll38ll zloka : idaM tasyAH prasAdena saMjAtaM mama kauzalam / sA hi saMnihitA nityaM, mama mAteva vatsalA / / 39 / / zlokArdha : ane A mAruM kauzalya tenA prasAdathI mAyAnA prasAdathI, thayuM che. di=je kAraNathI, tetramAyA, mAtAnI jema vatsala mArI nitya saMnihita che. ll19ll. bloka : yatra yatra mRSAvAdastatra tatreha mAyayA / bhavitavyamiti prAyo, vijJAtaM bAlakairapi / / 40 / / zlokArca - jyAM jyAM mRSAvAda che tyAM tyAM ahIM=saMsAramAM, mAyA vaDe hovuM joIe. e pramANe prAyaH bAlako vaDe paNa vijJAta che. Ilol zloka : tvayoktaM darzanIyeti, sA''tmIyA bhaginI mama / mayA'pi pratipannaM tattAvakInaM vacastadA / / 41 / / zlokArca - tArA vaDe kahevAyeluM=ripudAraNanA bhavamAM vAmadeva vaDe kahevAyeluM, tArI te bhaginI mane batAvavI joIe. mArA vaDe paNa=mRSAvAda vaDe paNa, tyAre tAruM vacana svIkArAyuM. l41|| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka H zlokArtha - tatastadvacanaM tAta! smaranneSo'hamAgataH / bhaginIM purataH kRtvA, darzayAmIti te kila / / 42 / / tethI=bhaginIne batAvavAnuM vacana svIkAryuM tethI, he tAta ! vAmadeva ! te vacanane smaraNa karato A huM=mRSAvAda, Avelo chuM. bhaginIne AgaLa karIne kharekhara tane batAvuM chuM. // 42 // zloka H yAvatA sa tadA tAdRzaH snehastava tAta ! mayAsaha / tattAdRzA: samuttApA:, sA 2 maitrI manoharA ||4rU|| 11 zlokArtha : jyAM sudhI he tAta ! vAmadeva ! tAro tevo sneha tyAre=ripudAraNanA bhavamAM mArI sAthe hato te kAraNathI tevA prakAranA samullApo ane te manohara maitrI hatI. II43]I zloka H tathApi - na tvaM pratyabhijAnISe, dRSTamapyadhunA janam / mahattaramato'pi syAtkiM zokabharakAraNam ? / / 44 / / zlokArtha : topaNa jovAyelA paNa janane hamaNAM tuM oLakhato nathI. AnAthI paNa mahattara zokabharanuM kAraNa zuM hoya ? ||44|| zloka H tadeSa mandabhAgyo'haM bhavatA parivarjitaH / kva yAmi kva ca tiSThAmi ?, saMjAtazcintayA''turaH / / 45 / / zlokArtha : te kAraNathI=ApaNo juno paricaya hovA chatAM ane gADha maitrI hovA chatAM tuM mane oLakhato nathI te kAraNathI, maMdabhAgya evo huM tArA vaDe tyAga karAyelo kyAM jAuM ane kyAM rahuM ? ciMtAthI Atura thayo=e prakAranI ciMtAthI mRSAvAda Atura thayo. / / 45 / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : mayoktaM na smarAmIma, vRttAntaM bhadra! bhAvataH / tathApi hRdaye me'sti, yathA tvaM cirasaMgataH / / 46 / / zlokArya : mArA vaDe kahevAyuM vAmadeva vaDe kahevAyuM. he bhadra!mRSAvAda ! bhAvathI A vRttAMtanuM huM smaraNa karato nathI. topaNa je pramANe tuM cirasaMgavALo che, te pramANe mArA hRdayamAM che. ll46ll zloka : yata:dRsstti, zItalIbhUtA, cittamAnandapUritam / tvayi bhadra! mRSAvAde, jAte darzanagocare / / 47 / / zlokArya : je kAraNathI he bhadra! mRSAvAda evo tuM darzanano viSaya thaye chate mArI daSTi zItala thaI che. citta AnaMdathI purAyuM che. ll47ll zloka : nUnaM jAtismarA manye, dRSTireSA zarIriNAm / priye hi vikasatyeSA, dRSTe dandahyate'priye / / 48 / / zlokArtha : kharekhara jIvonI A daSTi huM jAtismaraNa mAnuM chuM di=je kAraNathI, A daSTi, priya joye chate vikase che, apriya joye chate baLe che. Il48il zloka : tasmAdatra na kartavyaH, zoko bhadreNa vastuni / vayasyaH prANatulyastvaM, brUhi yatte prayojanam / / 49 / / zlokArca - te kAraNathI=vAmadeva mRSAvAdane kahe che ke mArA hRdayamAM tAruM sthAna che te kAraNathI, A vastumAM=mArA vismaraNarUpa vastumAM, bhadra vaDeHmRSAvAda vaDe, zoka karavo joIe nahIM. mitra prANatulya che. te kahe tAruM prayojana che. llwell Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tenoktamiyadevAtra, mama tAta! prayojanam / yadeSA''tmIyabhaginI, darzitA te'tivatsalA / / 50 / / zlokArdha : tenA vaDeHmRSAvAda vaDe, kahevAyuM. he tAta ! ahIM-mArA AgamanamAM, ATaluM ja prayojana che. je kAraNathI mArI ativatsala AtmIya bhaginI tane dekhADAI. II5oll zloka : mAyeti suprasiddhA'pi, janaizcaritaraJjitaiH / iyaM bahulikA tAta!, priyanAmnA'bhidhIyate / / 51 / / zlokArya : mAyA e pramANe suprasiddha paNa, caritrathI raMjita thayelA loko vaDe he tAta ! vAmadeva ! A= mAyA, bahulikA e prakAranA priya nAmathI kahevAya che. II51TI bloka : tadenayA samaM tAta!, vartitavyaM yathA mayA / ahaM tirobhaviSyAmi, nAsti me'vasaro'dhunA / / 52 / / zlokArtha : te kAraNathI=mRSAvAde potAnI bhaginIno paricaya karAvyo te kAraNathI, he tAta! je pramANe mArI sAthe vartana karo cho te pramANe AnI sAthe-mAyA sAthe vartavuM joIe. huM tirodhAna thaIza. hamaNAM mAro avasara nathI. parA. zloka : tiytreymaaste tatrAhaM, sthita eveha tattvataH / parasparAnuviddhaM hi, svarUpamidamAvayoH / / 53 / / zlokArya : paraMtu jyAM A che=mAyA che, tyAM tattvathI ahIM huM rahelo ja chuM. di=je kAraNathI, amArA benuM A svarUpa=mAyA ane mRSAvAdanuM A svarUpa, anuviddha che. paBll Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : ayaM tu puruSastAta!, kaniSTho me sahodaraH / yuktaste mitrabhAvasya, tena saMdarzito mayA / / 54 / / zlokArca - he tAta ! vAmadeva ! vaLI A puruSa mAro kaniSTha sahodara che. tArA=vAmadevanA, mitrabhAvane yukta che. tethI mArA vaDeHmRSAvAda vaDe, batAvAyo che. pa4ll zloka : steyanAmA mahAvIryastirobhUtaH sthitaH purA / prastAvamadhunA jJAtvA, so'yaM tAta! samAgataH / / 55 / / zlokArca - steya nAmathI mahAvIryavALo, pUrvamAM tirobhUta rahelo hamaNAM prastAvane jANIne he tAta ! vAmadeva ! te A Avyo=steya Avyo. papaI. bloka : tadeSo'pi tvayA nityaM, yathA'hamavalokitaH / tathaiva snehabhAvena, draSTavyaH priyabAndhavaH / / 56 / / zlokArca - te kAraNathI=steya nAmano mAro nAno bhAI che te kAraNathI, A paNa tArA vaDekavAmadeva paDe, nitya je pramANe huM avalokana karAyo mRSAvAda avalokana karAyo, te pramANe ja snehabhAvathI priyabAMdhava=tteya, jovo joIe. pachI zloka : mayoktaMyeyaM te bhaginI bhadra!, sA mamApi na saMzayaH / yaste sahodaro bhrAtA, sa mamApyeSa bAndhavaH / / 57 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM vAmadeva vaDe kahevAyuM. he bhadra ! mRSAvAda je A tArI bhaginI che te mArI paNa bhaginI che, saMzaya nathI. je tAro sahodara bhrAtA che te A mAro paNa bAMdhava che. pachI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 15 zloka : tenoktaMaho mahAprasAdo me, vihito madanugrahaH / saMjAtaH kRtakRtyo'hamevaM sati narottama / / 58 / / zlokArca - tenA vaDe kahevAyuM-mRSAvAda vaDe kahevAyuM. mArA upara mahAprasAda che mAro anugraha karAyo. Ama hote chate te mAyA ane teno svIkAra karyo ema hote chate, he narottama ! huM mRSAvAda kRtyakRtya thayo. pi8ll zloka : ityuktvA sa mRSAvAdastirobhAvamupAgataH / tato je hara saMgAto, vita: sa ra vIza: ? aa2aaaa zlokArya : e pramANe kahIne mRSAvAda tirobhAvane pAmyo. tethI=mRSAvAde A be manuSyono paricaya karAvyo tethI, mArA hRdayamAM vitarka thayo. ane te kevA prakArano che ? te kahe che - 59ll. zloka : aho me dhanyatA nUnaM, saMpannaM janmanaH phalam / bhaginIbhrAtarau yasya, samApannau mamedRzau / / 60 / / tato vilasatastAbhyAM, sArdhaM me manasIdRzAH / nItA vitarva7otA, madde vigrAntavetasa: sAdA blokArdha : aho mArI dhanyatA che. kharekhara mArA janmanuM phala saMpanna thayuM. jene AvA prakAranAM bhaginI ane bhAI prApta thayAM. tethI te benI sAthe mAyA ane sTeyanI sAthe, vilAsa karatAM, vibhrAMta cittavALA mArA manamAM he bhadra ! agRhItasaMketA ! AvA prakAranA vitarkakallola thayA. II60-61il. zloka : vaJcayAmi jagatsarvaM, nAnArUpaiH pratAraNaiH / pareSAM dhanasarvasvaM, muSNAmi ca yathecchayA / / 62 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : aneka prakAranA pratAraNathIeThagavAthI, jagata sarvane huM zuM ane paranuM dhanasarvasva yathAIcchAthI huM corI karuM. llpharI zloka : tato'haM vaJcane'nyeSAM haraNe cAnyasampadAm / pravartamAno niHzaGkastulito lokabAndhavaiH / / 63 / / zlokArca - tethI huM anyonA vaMcanamAM ane anyanI saMpattinA haraNamAM niHzaMka pravartato lokabAMdhavo vaDe talita thayo=halako thayo. II3II. bloka : tatastattAdRzaM vIkSya, mAmakInaM kuceSTitam / gaNitastuNatulyo'haM taiH sarvairlokabAndhavaiH / / 64 / / zlokArdha : tethI tAdaza evA mArA saMbaMdhI te kuceSTitane joIne te sarva lokabAMdhavo vaDe huM tRNamulya gaNAyo. ll14ll bhAvArtha : ripudAraNa tyArapachI anaMtAbhavo bhaTakI bhaTakIne koIka rIte kaMIka puNya upArjana karIne vardhamAna nagaramAM Ave che. te vakhate te nagaramAM rAjAne putra vimalakumAra thAya che ane vAmadeva zreSThIputra thAya che. vAmadevanA pitA somadeva dhanADhaya che ane kaMIka puNyanA udayathI vAmadeva janmyo che tethI te putranA janma sAthe ja puNyodaya paNa janma le che. kevala lokone te puNyodaya dekhAto nathI. A jIva A uttama kuLamAM janmyo che sAthe puNyodaya paNa utpanna thayo che athavA sAthe pApodaya utpanna thayo che tevo nirNaya sUkSma dRSTithI jonArA RSio karI zake che. tethI sthUla dRSTithI jonArA jIvone te puNyodaya cakSugocara thato nathI. topaNa nipuNamativALA jIvo puNyodayanA kAryane joIne anumAna karI zake che ke A jIvane A prakArano sarvatra AdarasatkAra maLe che, tenuM kAraNa tenI sAthe janmela puNyano udaya che. AthI ja keTalAka jIvone sarvatra tiraskAra thato joIne anumAna kare che ke A jIvanI sAthe te prakArano pApodaya janmyo che ane vAmadeva kaMIka puNyathI janmelo hovAthI janmamahotsavAdi dvArA satkAra pAme che ane kaMIka vyakta caitanyavALo thAya che tyAre kRSNa AkArane dhAraNa karanAra be puruSa ane tenI najIkamAM karacalInA dehavALI vakanArI tene dekhAya che. je tenI cittavRttimAM vartatA mRSAvAda ane sneya nAmanA be puruSa che ane mAyA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva nAmanI strI che. A traNane joIne vAmadeva vicAre che kayA prayojanathI A mArI pAse AvyA che ? A pramANe vicAre che tyAre te traNamAMthI eka puruSa je mRSAvAda che te vAmadevane gADha AliMgana karIne teonA pagamAM paDIne=vAmadevanA parivAranA pagamAM paDIne A pramANe kahe che. tethI e prApta thAya ke jIvamAM vartato mRSAvAdano pariNAma potAnA pUrvabhavano paricaya karAvavA arthe kaI rIte abhivyakta thAya che te batAvavA arthe graMthakArazrIe mRSAvAda sAthe vAmadevanuM saMbhASaNa ahIM batAvela che; kema ke cira paricayane kAraNe te mRSAvAda potAno paricaya batAvIne anyonya potAnA sAgarIto sAthe kaI rIte paricaya karAve che ke jethI jIvamAM kumitrano saMsarga pragaTa thAya che. te prakAre batAvavA arthe graMthakArazrIe prayatna karyo che. vAmadeva vaDe kahevAyuM. huM jANato nathI. te sAMbhaLIne mRSAvAda zokavihvaLa thAya che. kema mRSAvAda zokavihvaLa thAya che, tema vAmadeva pUche che tyAre kahe che lAMbAkALathI ApaNo paricaya che chatAM huM vistRta karAyo tethI mane zoka thAya che. A prakAre kahIne mRSAvAdano jIvane kyArathI paricaya che e batAve che. pUrvamAM vAmadevano jIva asaMvyavahAramAM hato tyAM mArA jevA ghaNA mitro hatA arthAtu asaMvyavahAra rAzimAM kaSAyo-nokaSAyo Adi ghaNA pariNAmo hatA. kevala tyAM huM mitra tarIke abhivyakta thayo nahIM. paraMtu tyAMthI nIkaLyA pachI ekendriyamAM, vikalendriyamAM, paMcendriya pazusaMsthAnamAM jyAre saMsArI jIva Avyo tyAre huM tAro mitra thayelo e pramANe mRSAvAda kahe che; kema ke te te bhavomAM jIvamAM potAnuM vAstavika svarUpa chupAvIne potAnuM avAstavika svarUpa batAvavAnI vRttio thAya che. vaLI, jyAre siddhArtha nAmanA nagaramAM naravAhanano putra ripudAraNa thayo tyAre vyaktarUpe mRSAvAdanI mitratA thaI. A prakAre mRSAvAda potAno paricaya batAvIne potAnI sAthe mAyA nAmanI moTI bahenane lAvela che. vaLI, mRSAvAdano nAno bhAI teya lAvela che teno paricaya karAve che. tethI pUrvabhavamAM mRSAvAdanA paricayane kAraNe vAmadevanA bhavamAM kaMIka mRSAvAdano pariNAma hovA chatAM pradhAnarUpe mAyA ane teya nAmanA mitronI prApti thAya che. tethI vAmadevanA jIvane te baMne sAthe paricaya karAvIne mRSAvAda kaI rIte anya anya kaSAyo te te bhavanA nimitte prApta karAve che tenuM nirUpaNa graMthakArazrIe ahIM karela che. vaLI mRSAvAda kahe che mArI bahena mAyA ane mArA bhAI temano paricaya karAvIne huM tirodhAna thAuM chuM. mAro hamaNAM avasara nathI. tethI vartamAnanA bhavamAM mRSAvAdanAM ApAdaka karma vAmadevane pracura nathI paraMtu mAyA ane temano paricaya pracura che tethI mAyA sAthe kyAreka kyAreka mRSAvAda Ave che topaNa pradhAnarUpe vAmadevanA bhavamAM mAyAnA ane corInA ja vikalpo varte che. tethI vAraMvAra corI karavAno ane mAyA karavAno pariNAma vAmadevane thAya che jenA kAraNe lokomAM te niMdApAtra bane che. vimalavAmadevayoH sakhyam zloka : itazca nRpaterbhAryA, yA sA kamalasundarI / sA'bhUtkanakasundaryAH, sarvakAlaM sakhI priyA / / 65 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vimala ane vAmadevanI mitratA zlokArdha : ane A bAjukavAmadevanuM varNana karyuM tyAre A bAju, rAjAnI je patnI kamalasuMdarI che te sarvakAla kanakasuMdarInI priya sakhI thaI. IIkapI zloka - tato'sau tanayastasyA vimalo rAjadArakaH / jAto me mAtRsambandhAtsakhA nirvyAjavatsalaH / / 66 / / zlokArdha : tethI-kanakasuMdarI kamalasuMdarInI sakhI che tethI, teNIno A putra rAjadAraka vimala mArI mAtAnA saMbaMdhathI vAmadevanI mAtAnA saMbaMdhathI, nirvAvatsala mitra thayo. III zloka : sadopakAraparamaH, snehanirbharamAnasaH / sa mahAtmA mayA sAdhu, zAThyahInaH pramodate / / 67 / / zlokArya : sadA upakAra para, snehathI nirbhara mAnasavALo te mahAtmA=vimalakumAra, mArI sAthe zAkyahIna pramoda kare che=AnaMdathI rame che. I67ii. zloka : ahaM tu tasyA vIryeNa, bhaginyAH zaThamAnasaH / vimatte imattApUrNA, saMgAta: koTinAza : II68aa. zlokArca - vaLI te bhaginInA vIryathI mRSAvAdanI bhaginI mAyAnA vIryathI, vimalamAM paNa huM zaTha mAnasavALo malaApUrNa kuTila AzayavALo thayo. ll18. zloka : nirmithyazAThyabhAvena, tadevaM vartamAnayoH / anekakrIDanAsAramAvayoryAnti vAsarAH / / 69 / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArdha : A rIte nirmidhyA ane zAkyabhAvathI vartatA evA amArA benAM aneka krIDAnA sAravALAM varSo pasAra thAya che=vimalakumAra nirmidhyAbhAvathI varte che ane vAmadeva zAkyabhAvathI varte che evA amArA benAM aneka krIDAnA sAravALAM varSo pasAra thAya che. I9ll zloka : tatazcakaumAre vartamAnena, vimalena mahAtmanA / AsAdya sadupAdhyAya, gRhItAH sakalAH kalAH / / 70 / / zlokArya : ane tyArapachI kumAra avasthAmAM vartatA evA vimala mahAtmA vaDe saupAdhyAyane pAmIne sakala kalA grahaNa karAI. ll70] zloka : yoSitAM nayanAnandaM, mInaketanamandiram / lAvaNyasAgarAdhAraM, tAruNyakamavApa saH / / 71 / / zlokArtha : strIonA nayanano AnaMda, mIna ketananuM maMdira kAmadevanuM maMdira, lAvaNyanA sAgarano AdhAra evuM tAruNya te vimala, pAmyo. II71II krIDAnandanakAnanam bloka : athAnyadA mayA sArdhaM, lalamAno mahAmatiH / sa krIDAnandanaM nAma, saMprApto varakAnanam / / 72 / / krIDAnaMdana nAmano bagIco zlokArtha : have anyadA mArI sAthe ramato mahAmati evo te vimalakumAra, krIDAnaMdana nAmanA zreSTha bagIcAmAM prApta thayo. ll72aa. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva = tacca kIdRzam ? - azokanAgapunnAgabakulAGkollarAjitam / candanAgarukarpUrataruSaNDamanoharam / / 73 / / drAkSAmaNDapavistAravAritAtapasundaram / vilasatketakIgandhagRddhyA'ndhIkRtaSaTpadam / / 74 / / zlokArtha : te kevA prakArano che ?=te bagIco kevA prakArano che ? tethI kahe che. azoka, nAga, punnAga, bakula, aMkolathI zobhato, caMdana, aguru, kapUra taruSaMDathI manohara, drAkSanA maMDapanA vistArathI vAraNa karAyelA taDakAthI suMdara, ketakInA gaMghanI gRddhithI vilAsa karatA aMdhIkRta bhamarAvALo, ||73-74|| zloka H anekatAlahiMtAlanAlikeramahAdrumaiH / yadAhvayati hastAbhaiH, saspardhamiva nandanam / / 7 / / zlokArtha H hAtha sarakhAM evAM aneka tAla, hiMtAla, nALiyeranAM moTAM vRkSothI je naMdanavananI spardhA sahita jANe AhvAna kare che=bolAve che. II75II zloka H api ca vividhAdbhutacUtalatAgRhakaM, kvacidAgatasArasahaMsabakam / sumanoharagandharaNadbhramaraM, ghusadAmapi vismayatoSakaram / / 76 / / zlokArtha : vaLI vividha prakAranA adbhuta cUtalatAnA gRhavALo, koIka sthAne AvelA sArasa haMsanA bagalAvALo, sumanohara gaMdhathI raNakArA karatA bhamarAvALo, devatAone paNa vismayatoSane karanAro zreSTha bagIco che ema anvaya che. II76 / / zloka H sa ca tatra mayA sahito vimalaH, saralo manasA bahupUtamalaH / upagatya tadA suciraM vijane, ramate sma mRgAkSi ! manojJavane / / 77 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArtha : ane tyAM=bagIcAmAM, te vimala manathI saraLa, bahu pavitra manavALo, mArI sAthe AvIne tyAre sucira ekAMtamAM he mRgAkSa ! agRhItasaMketA ! manojJavanamAM ramato hato. Il77ll zloka : atrAntare kiM saMpanaM?nUpurAravasaMmizraH, sAzako nibhRto dhvaniH / kayozcijjalpatordUrAdAgataH karNakoTaram / / 78 / / zlokArya : eTalAmAM zuM thayuM ? e kahe che - bolatA evA koIka benA nUpuranA avAjathI saMmizra, sAzaMka nibhUta dhvani karNakoTaramAM Avyo. ll78II tato vimalenAbhihitaM-vayasya! vAmadeva! kasyAyaM dhvaniH zrUyate? mayoktaM-kumAra! asphuTAkSaratayA na samyag mayApi lakSito, bahUnAM cAtra dhvaniH saMbhAvyate / yato'tra kAnanAbhoge vicaranti yakSAH, paribhramanti naravarAH, saMbhAvyante vibudhA, ramante siddhA, hiNDanti pizAcAH, saMbhavanti bhUtA, gAyanti kinnarAH, paryaTanti rAkSasA, nivasanti kimpuruSA, vilasanti mahoragA, lalante gAndharvAH, krIDanti vidyAdharAH, tasmAtpurato gatvA nirUpayAvaH, yena nizcIyate kasyAyaM zabda iti, pratipannamanena, gatau stokaM bhUmibhAgaM, dRSTA padapaddhatiH / vimalenoktaM-vayasya! vAmadeva! manuSamithunasya kasyacideSA padapaddhatiH , tethI vimala vaDe kahevAyuM. he mitra vAmadeva ! kono A dhvani saMbhaLAya che ? mArA vaDe=vAmadeva vaDe, kahevAyuM - aspaSTa akSarapaNuM hovAthI mArA vaDe paNa samyam jaNAyo nathI. ane ahIM A bagIcAmAM, ghaNA dhvaninI saMbhAvanA karAya che. je kAraNathI A bagIcAmAM yakSo vicare che. taravaro=zreSTha manuSyo, paribhramaNa kare che. devatAo saMbhAvanA karAya che. siddho rame che. pizAco phare che. bhUto saMbhave che. kinnaro gAya che. rAkSaso paryaTana kare che. kiMjuruSo nivAsa kare che. mahorama=vilAsa kare che. gAMdharvo rame che vidyAdharo kriIDA kare che. te kAraNathI AgaLa jaIne ApaNe be joIe. jethI kono A zabda che te nizcaya karAya che. AnA dvArA=vimalakumAra dvArA, vAmadevanuM vacana svIkArAyuM. thoDAka bhUmibhAgamAM baMne gayA. padanI paddhati jovAI. vimala vaDe kahevAyuM. he mitra ! vAmadeva ! koIka manuSya mithunanI A padapaddhati che=A pagalAMo che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva Cos: yataHpazyaikAni padAnyatra, komalAni laghUni ca / dRzyante vAlukAmadhye, sUkSmarekhAGkitAni ca / / 79 / / zloArtha : je kAraNathI, tuM jo. eka prakAranAM pagalAMo ahIM=A sthAnamAM, komala ane laghu che. paatu| madhyamAM sUkSmaraNAthI iDita jAya che. II78 / / Cos: tathA'nyAni punarvyaktacakrAGkuzajhaSAdibhiH / lAJchitAni vibhAvyante, padAni viralAni ca / / 8 / / doDArtha : ane vaLI anya pagalAMo vyakta, cakra, aMkuza, mAchalAMdithI lAMchita virala pado vibhAvana rAya che. IIcoll zTos: laganti ca na devAnAM, padAnIha bhuvastale / sAmAnyapuruSANAM ca, nedRzI padapaddhatiH / / 81 / / ToDArtha: ane devonA pago ahIM bhUtalamAM lAgatA nathI. ane sAmAnya puruSonI AvA prakAranI padapaddhati nathI=AvAM pagalAMo nathI. ll81ll tadatra vayasya vAmadeva! viziSTena kenacitraramithunena bhAvyaM, mayoktaM-kumAra! satyamevamidamagrato gatvA nirUpayAvaH, tato gatau punaH stokaM bhUbhAga, dRSTamatighanatarugahanamadhye latAgRhakaM, nirUpitaM latAvitAnavivareNa, tatra ca nilInaM dRSTamapahasitaratimanmathasaundaryaM tanmithunaM, vilokitaM vimalena nakhAgrebhyo vAlAgrANi yAvat, na dRSTau mithunenAvAM, apasRtau katicitpadAni, vimalenoktaM-vayasya! na sAmAnyAvimau strIpuruSau, yato'nayoH zarIre viziSTAni lakSaNAnyupalabhyante, mayoktaM -kIdRzAni naranAryorlakSaNAni bhavanti?, mahatkutUhalaM me, tatastAnyeva tAvanivedayatu kumAraH, vimalenoktaM te kAraNathI ahIM che mitra vAmadeva ! koI viziSTa varamithuna hovuM joIe. mArA vaDe kahevAyuM. te kumAra ! satya ja che. A rIte AgaLathI jaIne ApaNe baMne A joIe. tyArapachI baMne thoDAka bhUbhAga gayA. atighaDatarunA gahanatA madhyamAM latAgRhaka jovAyuM. latAnA vistArane vivaraNathI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 23 jovAyuM. ane apahasita tiraskRta, karyuM che rati ane manmathanA sauMdaryane jeNe evuM te mithuna tyAM te latAgRhamAM, nilIna thayeluM jovAyuM. vimala vaDe nakhanA agrabhAgathI vALanA agrabhAga sudhI jovAyuM. mithuna vaDe ame be jovAyA nahIM. keTalAMka pado pAchaLa pharAyA=vimala ane vAmadeva keTalAMka pado pAchA pharyA. vimala vaDe kahevAyuM. he mitra ! A sAmAnya strI-puruSa nathI. je kAraNathI A benA zarIramAM viziSTa lakSaNo dekhAya che. mArA vaDe kahevAyuM=vAmadeva vaDe kahevAyuM. kevA prakAranAM strIpuruSanAM lakSaNo hoya che. mane mahAna kutUhala che. tethI tene ja=strI-puruSanAM lakSaNone, kumAra nivedita karo. vimala vaDe kahevAyuM - puruSalakSaNAni zloka : lakSagranthasamAkhyAtaM, vistareNa varAnana! / puMlakSaNaM jhaTityeva, kastadvarNayituM kSamaH? / / 82 / / puruSanA lakSaNo zlokArca - he varAnana ! vAmadeva ! vistArathI lakSagraMtha kahevAyo che. te puruSanA lakSaNane jaldIthI ja varNana karavA koNa samartha che ? llczA. bloka : tathaiva lakSaNaM nAryA, vijJeyaM bahuvistaram / tadvarNanaM hi ko nAma, pArayetko'vadhArayet ? / / 83 / / zlokArca - te pramANe ja strInuM lakSaNa bahu vistAravALuM jANavuM. tenuM varNana karavA koNa samartha thAya ? koNa avadhAraNa kare ? Ilcall. zloka : ataH samAsatastubhyaM, yadi gADhaM kutUhalam / tato'haM kathayAmyeSa, lakSaNaM narayoSitoH / / 84 / / zlokArca - AthI te lakSaNo ghaNA vistAravALAM che AthI, jo gADha kutUhala che to A huM=vimalakumAra, samAsathI tane strI-puruSanA lakSaNane kahuM chuM. ll84ll Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva mayo- anupraddo me, vimalenorktsnigdhmvkrN ca, padmAbhaM mRdu komalam / prazastaM varNitaM prAjJaiH, suzliSTaM pAdayostalam / / 85 / / * zlokArtha : mArA vaDe=vAmadeva vaDe, kahevAyuM. mArA upara anugraha che. vimala vaDe kahevAyuM. rakta, snigdha, avakra, padmanA jevuM mRdu, komala, suzliSTa be pAdanuM tala prAjJa puruSa vaDe prazasta varNana karAyuM che. II5II zloka H zazivajrAGkuzacchatrazaGkhAdityAdayastale / pAdayoryasya dRzyante, sa dhanyaH puruSottamaH / / 86 / / zlokArtha H caMdra, vaja, aMkuza, chatra, zaMkha, Aditya Adi jenA be paganA talamAM dekhAya che te dhanya puruSottama che. II86aa zloka H eta eva ca candrAdyA, yadyasaMpUrNabhinnakAH / bhaveyuH, pazcimA bhogAH saMpadyante tadA nare / 87 / / ' zlokArtha H ane A ja caMdrAdi jo asaMpUrNa, bhinnarUpavALA thAya to manuSyane pAchaLanI vayamAM bhogo prApta thAya che. II87]] zloka H rAsabho vA varAho vA, jambuko vA parisphuTam / dRzyeta pAdatalayoryasyAsau duHkhito naraH / / 88 / / zlokArtha : rAsabha, varAha, jambuka jenA pAdatalamAM parisphuTa dekhAya che A manuSya duHkhita thAya che. / / 8 / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka H mayoktaM lakSaNe prastute vaktuM tvayedamapalakSaNam / vimuruM? vimataH prAdgha, samAjaLaya vhAraNam / / 8 / / zlokArtha : mArA vaDe kahevAyuM=vAmadeva vaDe kahevAyuM. kahevA mATe lakSaNa prastuta hote chate tArA vaDe=vimalakumAra vaDe, A apalakSaNa kema kahevAyuM ? vimala kahe che kAraNa sAMbhaLa. IIII zloka H lakSyate dRSTamAtrasya, narasyeha zubhAzubham / yena tallakSaNaM proktaM, taddvedhA sundaretaram / / 90 / / zlokArtha H dRSTa mAtra naranuM ahIM=saMsAramAM, jenA vaDe zubhAzubha lakSaNa jaNAya che te=lakSaNa, suMdaraItara baMne prakAranuM kahevAyuM che. II90 zloka H tatazcedaM samAsena, sukhaduHkhanivedakam / zarIrasaMsthitaM cihna, lakSaNaM viduSAM matam / / 91 / / 25 zlokArtha : ane tethI A=lakSaNa, saMkSepathI sukha-duHkhanuM nivedaka che. zarIramAM raheluM cihna vidvAnone lakSaNa manAyuM che. II9135 zloka H tenApalakSaNasyApi, yadidaM pratipAditam / yun tad bhadra! nAnIhi, prastute naranakSane / / 2 / / mayoktaM mAra! paridAsoyaM, vyutpatyartha mA taH / tadbrUhi sarvaM yadvAcyaM dviguNo'yamanugrahaH / / 93 / / zlokArtha : tenA kAraNe apalakSaNanuM paNa je A pratipAdana karAyuM che te he bhadra ! prastuta naralakSaNamAM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva yukta tuM jANa. mArA vaDe kahevAyuM. he kumAra ! vyutpatti arthe jANavA mATe, mArA vaDe A parihAsa karAyo che. je vAcya che te sarva tuM kahe. A dviguNa anugraha che. ll92-93ll zloka : vimalenoktaMuttuGgAH pRthulAstAmrAH, snigdhA darpaNasanibhAH / nakhA bhavanti dhanyAnAM, dhanabhogasukhapradAH / / 14 / / zlokArya :vimala vaDe kahevAyuM. uttuMga, pRthala, tAmra, snigdha, darpaNa jevA nakho dhanya jIvone dhana, bhoga ane sukhane denArA thAya che. II94ll zloka : sitaiH zramaNatA jJeyA, rukSapuSpitakaiH punaH / jAyate kila duHzIlo, nakhailoke'tra mAnavaH / / 15 / / zlokArca - sita nakho vaDe zramaNatA jANavI. rukSa, puSpitaka evA nakho vaDe kharekhara A lokamAM mAnava du:zIla thAya che. ImlpA zloka : madhye saMkSiptapAdasya, strIkArye maraNaM bhavet / nirmAMsAvutkaTau pAdau, na prazastAvudAhRtau / / 96 / / zlokArya : madhyamAM saMkSipta pAdavALA puruSanuM strInA kAryamAM maraNa thAya che. nirmAsavALA utkaTa be pago prazasta kahevAyA nathI. II96 zloka : kUrmonnatau ghanau snigdhau, mAMsalau samakomalau / suzliSTau caraNau dhanyau, narANAM sukhasAdhako / / 97 / / zlokArca - kUrmamAM unnata, dhana, snigdha, mAMsala, samakomala, suzliSTa dhanya be caraNo manuSyanA sukha sAdhaka che. II97ii. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : ye kAkajaGghAH puruSAstathaivodbaddhapiNDikAH / ye dIrghasthUlajaGghAzca, duHkhitAste'dhvagAminaH / / 98 / / zlokArca - je kAkajaMghAvALA puruSa che, te pramANe ja ubaddhapiMDIvALA che, je dIrgha skUla jaMghAvALA che te puruSo mArgamAM janArA duHkhita che. II98II. zloka : ye haMsazikhimAtaGgavRSagatyanukAriNaH / narAste sukhino loke, duHkhino'nye prakIrtitAH / / 99 / / zlokArtha : jeo haMsa, zibi=mora, mAtaMga, vRSa gatine anusaranArA naro che teo lokamAM sukhI che. anya duHkhI kahevAyA che. II99II zloka : jAnudvayaM bhaved gUDhaM, gulpho vA susamAhitau / yasyAsau sukhito jJeyo, ghaTajAnurna sundaraH / / 100 / / zlokArca - jAnu be gUDha hoya athavA susamAhita gulpha jene hoya e sukhI jANavo. ghaTanAnuvALo suMdara nathI. II100II zloka : hasvaM rAjIvasacchAyamunnataM maNike zubham / vakraM dIrgha vivarNaM ca na liGgamiha zasyate / / 101 / / zlokArdha : hRsva kamaLa jevI kAMtivALuM maNikamAM unnata zubha liMga jANavuM ane vakra, dIrgha, vivarNavALuM liMga ahIM puruSamAM, prazasta nathI. II101aaaa zloka : dIrghAyuSkA bhavantIha, pralambavRSaNA narAH / utkaTAbhyAM punastAbhyAM, hrasvAyuSkAH prakIrtitAH / / 102 / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - ahIM=manuSyalokamAM, pralambavRSaNavALA naro dIrgha AyuSka thAya che. vaLI utkaTa evA te baMne dvArA hRsva AyuSa kahevAyA che. ll10rA. zloka : mAMsopacitavistIrNaM, zubhakAri kaTItaTam / tadeva dAridryakaraM, vijJeyaM hrasvasaGkaTam / / 103 / / zlokArca - mAMsathI upacita vistIrNa, zubhane karanAra kaTItaTa che. hRsva ane sAMkaLI te ja=kaTItaTa ja dAritryane karanAra, jANavuM. ll103|| zloka : yasyodaraM bhavettulyaM, siMhavyAghrazikhaNDinAm / tathaiva vRSamatsyAnAM, bhogabhogI sa mAnavaH / / 104 / / zlokArtha : jenuM udara siMha, vAgha, ane zikhaMDIone tulya hoya te pramANe ja vRSa ane matsyone tulya hoya te mAnava bhogabhogI thAya che. ll104 zloka : vRttodaro'pi bhogAnAM, bhAjanaM kila gIyate / zUro niveditaH prAjJairmaNDUkasamakukSikaH / / 105 / / zlokArca - vRtta udaravALo paNa bhogonuM bhAjana gaNAya che. maMDUka sama kukSivALo prAjJo vaDe zUra, nivedita karAyo che. ll105 zloka : gambhIrA dakSiNAvartA, nAbhirukteha sundarA / vAmAvartA ca tuGgA ca, neSTA lakSaNavedibhiH / / 106 / / zlokArtha : ahIM=zarIramAM, gaMbhIra, dakSiNa AvartavALI nAbhi suMdara kahevAya che. ane DAbA AvartavALI tuMga=UMcI nAbhi lakSaNanA jANanArAo vaDe ISTa nathI. II106o. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : vizAlamunnataM tuGga, snigdhalomazamArdavam / vakSaHsthalaM bhaved dhanyaM, viparItamato'param / / 107 / / zlokArca - vizAla, unnata, tuMga=UMcuM, snigdha, lomaza=romavALuM, mArdava vakSaHsthala dhanya puruSane hoya che, AnAthI bIjuM viparIta che. II107ii. bloka : kUrmasiMhAzvamAtaGgasamapRSThAH zubhA narAH / udbaddhabAhavo duSTA, dAsAstu laghubAhavaH / / 108 / / zlokArtha : kUrma, siMha, azva, mAtaMga jevA pRSThavALA manuSya zubha che. ubaddha bAhuvALA duSTa che. laghubAhuvALA dAsa che. ll108l bloka : pralambabAhavo dhanyAH, prazastA dIrghabAhavaH / akarmakaThinau hastau, vijJeyAH pAdavannakhAH / / 109 / / zlokArca - pralambabAhuvALA dhanya che. dIrghabAhuvALA prazasta che. be hAtha kriyA rahita hovAthI kaThina che. paganI jema nakho jANavA. II109ll bloka : dIrghA meSasamaH skandho, nirmAso bhAravAhakaH / mAMsalo lakSaNajJAnAM, laghuskandho mataH kila / / 110 / / zlokArca - dIrgha, mAMsa vinAno, meSa jevo skaMdha bhArane vahana karanArA che. lakSaNa jANanArAone mAMsala puSTa, laghuskaMdha sammata che. II110|| zloka : kaNTho duHkhakaro jJeyaH, kRzo dIrghazca yo bhavet / sa putrima zreSTha, vanitraviranataH pA222 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - je kRza ane dIrgha hoya te-kaMTha, duHkhane karanAro jANavo, kambanA jevo valitrayathI zobhato zreSTha jANavo. II111II. zloka : laghvoSTho duHkhito nityaM, pInoSThaH subhago bhavet / viSamoSTho bhavedbhIrurlamboSTho bhogabhAjanam / / 112 / / zlokArca - laghu oSThavALo nitya duHkhita thAya. pIna oSThavALo subhaga thAya. viSama oSThavALo bhIru thAya. laMba oSThavALo bhoganuM bhAjana thAya. ll11 zloka : zuddha samA zirino, drA nikathA thanA: ama: viparItAH punarjeyA, narANAM duHkhahetavaH / / 113 / / zlokArtha : zuddha, samAna, zikhariNI jevA dAMto snigdha, ghana, zubha che. vaLI viparIta-pUrvanA kahelA bhAvothI viparIta dAMto manuSyane duHkhanA hetu che. ll11all zloka : dvAtriMzadradano rAjA, bhogI syAdekahInakaH / triMzatA madhyamo jJeyastato'dhastAna sundaraH / / 114 / / zlokArca - batrIza dAMtavALo puruSa rAjA thAya. ekahInavALo bhogI thAya. trIza dAMtavALo madhyama jANavo. tenAthI hIna dAMtavALo suMdara nathI. II114ll. zloka - stokadantA atidantA, zyAmadantAzca ye narAH / mUSa: samadrittIzva, te pApA: parivartitA. sAdhA zlokArca - thoDA dAMtIvALA, ati dAMtavALA, zyAma dAMtavALA je naro che, uMdaraDA samAna dAMtavALA che te pApI kahevAyA che. II115 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka H bIbhatsaizca karAlaizca, dantairviSamasaMsthitaiH / te'tyantapApino jJeyA, duSTazIlA narAdhamAH / / 116 / / zlokArtha H bIbhatsa, karAla viSama saMsthita dAMtothI te atyaMta pApI, duSTazIlavALA narAdhama jANavA. ||116|| zloka H = yA padmadalasacchAyA, sUkSmA sA zAstravedinAm / bhavejjihvA vizAlAkSa ! citritA madyapAyinAm / / 117 / / zlokArtha je padmadalanI sachAyAvALI jihvA che te zAstrane jANanArAonI sUkSma jihvA che. he vizAlAkSa ! madha pInArAonI jihvA judA judA prakAranI thAya che. / / 117 / / zloka H zUrANAM padmasacchAyaM, bhavettAlu manoramam / kRSNaM kulakSayakaraM, nIlaM duHkhasya kAraNam / / 118 / / 31 zlokArtha : zUravIra puruSonuM tALavuM kamaLanA patra jevI kAMtivALuM manorama hoya che. kRSNa tAlu kulane kSaya karanAra che, nIla tAlu duHkhanuM kAraNa che. II118 / / zloka H haMsasArasanAdAnukAriNaH susvarA narAH / bhavanti sukhinaH kAkakharanAdAstu duHkhitAH / / 119 / / zlokArtha : haMsa, sArasanA nAdane anusaranArA susvaravALA naro sukhI thAya che. kAgaDA ane kharanAdavALA duHkhita thAya che. ||1194 // zloka H dIrghayA sukhito nityaM, subhagastu vizuddhayA / nasA cipiTayA pApazcauraH kuJcitanAsikaH / / 120 / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - dIrgha evI nAsikAthI nitya sukhI hoya che. vizuddha evI nAsikAthI subhaga hoya che. ripiTa evI nAsikAthI pApI hoya che. kuMcita nAsikAvALo cora hoya che. ll120|| zloka : nIlotpaladalacchAyA, dRSTiriSTA manasvinAm / madhupiGgA prazastaiva, pApA mArjArasannibhA / / 121 / / zlokArdha : nIlakamalanA dalanI kAMti jevI daSTi manasvIone ISTa che. pILA varNavALI daSTi prazasta ja che. bilADA jevI daSTi pApI che. ll121II zloka : sadRSTibrihmadRSTizca, raudradRSTizca kekarA / dInAtiraktA rUkSA ca, piGgalA ca vigarhitA / / 122 / / zlokArtha : vAMkI daSTi, saddaSTi, raudradaSTi, kekarA che=vaka che. dIna, atirakta, rukSa ane piMgalA daSTi gahita niMdha che. II12ll zloka : indIvarAbhA dhanyAnAM, gambhIrA cirajIvinAm / vipulA bhoginAM dRSTiruccha(jjva)lA stokajIvinAm / / 123 / / zlokArca - dhanya jIvone caMdranI AbhA jevI daSTi hoya che. cirajIvIone gaMbhIra daSTi hoya che. bhogIonI vipula daSTi hoya che. thoDuM jIvanArAonI ucchala UchaLatI daSTi hoya che. II123aaaa zloka : kANAdvarataro'ndhaH syAtkekarAdapi kANakaH / varamandho'pi kANo'pi, kekaro'pi na kAtaraH / / 124 / / zlokArya : kANAthI aMdha zreSTha che. aMdha paNa sAro, kANo paNa sAro, kekara trAMsI AMkhavALo paNa sAro, kAyara puruSa sAro nathI. I124TI. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bloka : abaddhalakSyA satataM, ghUrNate kAraNaM vinA / rUkSAbhA mlAnarUpA ca, sA dRSTiH pApakarmaNAm / / 125 / / zlokArdha : abaddha lakSavALI daSTi kAraNa vagara satata bhaTake che. ane rukSa jevI plAnarUpa te daSTi pApakarmovALA jIvone che. ll15l zloka : adho nirIkSate pApaH, saralaM RjurIkSate / UrdhvaM nirIkSate dhanyastirazcInaM tu kopanaH / / 126 / / zlokArtha : pApI nIce jue che. Rju sarala jue che. dhanya Urdhva jue che. kopavALo tirachuM jue che. II126ll zloka : dIrgha pRthularUpe ca, mAnasaubhAgyazAlinAm / bhravau narANAM hIne tu, yoSidarthe mahApadAm / / 127 / / zlokArya : mAnasaubhAgyazALI evA manuSyonA dIrgha ane pRthalarUpavALA bhU-bhavAMo, hoya che. strInA arthamAM mahAApattivALAone hIna bhavAM hoya che. ll127ii zloka : laghusthUlau mahAbhogau, karNau tau dhanabhAginAm / AkhukaNe bhavenmedhA, lomazau cirajIvinAm / / 128 / / zlokArya : dhanabhAgIone mahAbhogavALA laghunAnA, ane sthUla te be kAna hoya che. uMdaraDA jevA kAnamAM medhA=buddhi, hoya che. lomavALA be kAno cirajIvIone hoya che. ll128ll zloka : lalATapaTTo vipulazcandrAbhaH sampadAkaraH / duHkhinAmativistIrNaH, saMkSiptaH svalpajIvinAm / / 129 / / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - vipulacaMdranA jevuM lalATapaTTa saMpattionuM sthAna hoya che. duHkhitonuM ativistIrNa lalATapaTTa hoya che. svalA jIvIonuM saMkSipta lalATapaTTa hoya che. ll129ll zloka : vAmAvarto bhavedyasya, vAmAyAM dizi mastake / nirlakSaNaH kSudhAkSAmo bhikSAmaTyAtsa rUkSikAm / / 130 / / zlokArca - mastakamAM DAbI dizAmAM jene vAma Avarta hoya te nirlakSaNavALo, sudhAthI kSINa zarIravALo rukSikA bhikSAne mATe bhaTake che. ll130|| zloka : dakSiNo dakSiNe bhAge, yasyAvartastu mastake / tasya nityaM prajAyeta, kamalA karavartinI / / 131 / / zlokArtha : mastakanA dakSiNa bhAgamAM jene dakSiNa Avarta che tene nitya karavata kamalA=lakSmI, thAya che. II131II zloka : yadi syAdakSiNe vAmo, dakSiNo vAmapArzvake / pazcAtkAle tatastasya bhogA nAstyatra saMzayaH / / 132 / / zlokArtha : jo puruSanA mastakanA DAbA bhAgamAM jamaNo bhamaro hoya athavA jamaNA bhAgamAM DAbo bhamaro hoya to tene pAchaLanA kAlamAM bhogo prApta thAya che, emAM saMzaya nathI. II13rA zloka : sphuTitA rUkSamAlinAH, kezA dAridryahetavaH / sukhadAste mRdusnigdhA, vahyAbhAH kelihetavaH / / 133 / / zlokArca - rukSa, malina, sphaTita kezo dAridrayanA hetuo che. mRdu, snigdha, agni jevA, kelinA hetu evA kezo sukhane denArA che. II133 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 35 zloka : carthauromukhllaattaani, pRthUni sukhabhAginAm / gambhIrANi punastrINi, nAbhiH sattvaM svarastathA / / 134 / / zlokArca - ane bIjuM, sukhabhAgIone Ura, chAtI ane lalATa vizALa hoya che. tathA nAbhi, satva ane svara traNa vaLI gaMbhIra hoya che. II134ll zloka : kezadantanakhAH sUkSmA, bhavanti sukhahetavaH / kaNThaH pRSThaM tathA jo, hrasvaM liGgaM ca pUjitam / / 135 / / zlokArca - sUma evA keza, dAMta ane nakha sukhanA hetu thAya che. kaMTha, pITha. be jaMghA puruSacihna TUMkuM hoya te pUjavA yogya thAya che. ll135ll zloka : raktA jihvA bhaveddhanyA, pANipAdatalAni ca / pRthulAH pANipAdAstu, dhanyAnAM dIrghajIvinAm / / 136 / / zlokArca - dIrghajIvI vanya puruSone jIbha rAtI hoya che. hAtha-paganAM taLiyAM lAla hoya che ane hAtha-paga vizALa hoya che. ll136ll zloka : snigdhadantaH zubhAcAraH, subhagaH snigdhalocanaH / naro'tidI? hrasvazca, sthUlaH kRSNazca ninditaH / / 137 / / zlokArca - snigdha dAMta hoya, zubha AcAra hoya, snigdha netravALo hoya, subhaga hoya che. je puruSa ghaNo lAMbo ane ghaNo TUMko ane jADo ane kALo niMdA karavA yogya che. ll13nA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva bloka : tvaci romasu danteSu, jihvAyAM cikureSu ca / netrayozcAtirakSA ye, te na dhanyAH prakIrtitAH / / 138 / / zlokArca - cAmaDImAM, romamAM, dAMtomAM, jIbhamAM, kezamAM ane be netromAM A badhAM sthAnomAM je puruSo atirukSa hoya te puruSo dhanya kahevAtA nathI. ll138 zloka : paJcabhiH zatamuddiSTaM, caturbhirnavatistathA / tribhiH SaSTiH samuddiSTA, lekhAkai lavartibhiH / / 139 / / catvAriMzatpunaH proktaM, varSANi narajIvitam / tAbhyAM dvAbhyAM tathaikena, triMzadvarSANi sundara! / / 140 / / yugmam / zlokArca - he suMdara ! kapALamAM rahelI pAMca rekhAnA cihna vaDe so varSanuM AyuSya, cAra rekhA vaDe nevuM varSanuM AyuSya, traNa rekhAo vaDe sAITha varSanuM AyuSya batAvyuM che. vaLI, be rekhA vaDe cAlIsa varSanuM manuSyanuM jIvita kahyuM che, tathA eka rekhA vaDe trIsa varSanuM manuSyanuM jIvita kahyuM che, II139-14oll zloka : vizvaasthissvrthaaH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA sarvaM sattve pratiSThitam / / 141 / / zlokArtha :vaLI hADakAmAM dhana, mAMsamAM sukha, cAmaDImAM bhoga, AMkhomAM strInI prApti, gatimAM vAhana, svaramAM AjJA ane sattvamAM sarva raheluM che. ll1415 zloka : gaterdhanyataro varNo, varNAddhanyataraH svaraH / svarAddhanyataraM sattvaM, sarvaM sattve pratiSThitam / / 142 / / zlokArya : gati karatAM varNa (zarIrano raMga) vadhAre dhanya che. varSa karatAM svara vadhAre dhanya che. svara karatAM sattva vadhAre dhanya che. sattvamAM sarva raheluM che. ll14rA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : yathA varNastathA rUpaM, yathA rUpaM tathA manaH / yathA manastathA sattvaM, yathA sattvaM tathA guNAH / / 143 / / zlokArca - jevA prakArano varNa tevA prakAranuM rU5, jevA prakAranuM rUpa tevA prakAranuM mana, jevA prakAranuM mana tevA prakAranuM satva, jevA prakAranuM satva tevA prakAranA guNo. ll14all zloka - tadidaM te samAsena, varNitaM naralakSaNam / adhunA yoSitAM bhadra!, lakSaNaM me nizAmaya / / 144 / / zlokArca - te A manuSyanAM lakSaNa saMkSepathI tane varNana karAyAM. he bhadra! hAlamAM mArA vaDe varNana karatAM strIonAM lakSaNane tuM sAMbhaLa. II144ll zloka : mayoktaMkumAra! bhavatA tAvadAdhAramiha kIrtitam / sarvasya lakSaNasyAsya, sattvamatyantanirmalam / / 145 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM vAmadeva vaDe kahevAyuM, ApanA vaDe ahIM A sarva lakSaNano AdhAra atyaMta nirmaLa sattva kahevAyuM, I/14ull bloka : tacca kiM yAdRzaM jAtaM, tAdRgevAvatiSThate? / kiM vA kathaJcidvardheta, narANAmiha janmani? / / 146 / / zlokArtha : te satva A janmamAM manuSyone jevA prakAranuM prApta thayuM hoya evA prakAranuM zuM rahe che ? athavA zuM kathaMcit vRddhi pAme che ? II146ll Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva sattvazuddhihetavaH vimalenoktaM santi saMvardhanopAyAH, sattvasyAtraiva janmani / te ceme jJAnavijJAnadhairyasmRtisamAdhayaH / / 147 / / sattvanI zuddhinA hetuo zlokArtha : vimala vaDe kahevAyuM. A ja janmamAM sattvanA saMvardhananA upAyo che. ane te A jJAna, vijJAna, dhairya, smRti, samAdhi che. / / 147 / / zloka H brahmacaryaM dayA dAnaM niHspRhatvamRtaM tapaH / audAsInyaM ca sarvatra, sattvasaMzuddhihetavaH / / 148 / / zlokArtha : brahmacarya, dayA, dAna, niHspRhatA, satya, tapa ane audAsInya sarvatra sattvanI samyak zuddhinA hetuo che. / / 148 / / zloka H etairavimalaM sattvaM, zuddhyupAyairvizudhyati / mukhyamAna vAvarga:, kSAraperAmi: / / 4 / / zlokArtha : A zuddhinA upAyo vaDe avimala=azuddha, sattva zuddha thAya che. kSAra, vastra ane hAthAdi vaDe sApha karAto ArIso jema zuddha thAya che. II149 // zloka H yata: bhAvasnehaM nirAkRtya, rUkSayanti na saMzayaH / mAvA te'ntarAtmAnuM, sevyamAnAH punaH punaH / / / / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : je kAraNathI vAraMvAra sevana karAtA A bhAvo=brahmacarya dayA dAna vagere bhAvo, bhAvasnehane= bhAvamalane, dUra karIne AtmAne rukSa kare che=mala rahita kare che, temAM saMzaya nathI. II150II zloka H rUkSIbhUtAtpatatyasmAdAtmano malasaJcayaH / tataH zuddhA bhavellezyA, sA ca sattvamihocyate / / 151 / / zlokArtha : rakSa thayelA A AtmAthI malano saMcaya paDI jAya che=dUra thAya che. tyArapachI zuddha lezyA thAya che. ane te zuddha lezyA ahIM sattva kahevAya che. II151|| zloka H zuddhe ca sattve kurvanti, lakSaNAni bahirguNam / apalakSaNadoSAzca jAyante naiva bAdhakAH / / 152 / / 39 zlokArtha : sattva zuddha thaye chate lakSaNo bahAra guNane kare che ane apalakSaNarUpa doSo bAdhaka banatA nathI. II152)aa zloka H tadevaM bhadra! vidyante te bhAvA yairvivardhate / samastaguNasambhArAdhAraM tatsattvamuttamam / / 153 / / zlokArtha : te kAraNathI he bhadra ! A pramANe te bhAvo vidhamAna che. je bhAvothI samasta guNasamUhanA AdhAra evuM te uttama sattva vadhe che. II153|| zloka H evaM ca vadati vimale mA madre! na vijJAto, bhAvArthastatra chtana / tathApi bhaginIdoSAttaM pratIdaM prajalpitam / / 154 / / zlokArtha : A pramANe vimale kahyu chate he agRhItasaMketA ! temAM=vimale sattva saMbaMdhI vAta karI temAM, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva mArA vaDe=vAmadeva vaDe, koI bhAvArtha na jaNAyo. topaNa bhaginInA doSathI=mAyArUpI bhaginInA doSathI, vimala prati A bolAyuM=mArA vaDe bolAyuM. / / 154] zloka H 40 kumAra! sAdhu sAdhUktaM, naSTo me saMzayo'dhunA / tattAvadvarNayedAnIM, lakSaNaM mama yoSitAm / / 155 / / zlokArtha H he kumAra !=he vimala ! sAruM, sAruM kahevAyuM. hAlamAM mAro saMzaya nAza pAmyo. hAlamAM mane strIonA lakSaNanuM varNana kara=batAva. 155 // zloka H anyacca kIdRzaM tAvadidaM te pratibhAsate / mithunaM lakSaNairyena, jAtaste vismayo'tulaH / / 156 / / zlokArtha : ane bIjuM kevA prakAranuM mithuna lakSaNa vaDe tane pratibhAse che, je kAraNathI tane atula vismaya thayo. I156|| zloka H vimalenoktaM AkarNaya cakravartI bhavatyeva, naro'mUdRzalakSaNaiH / nAnADapIvRzI madra!, mAryA, tasyeva khAyate / / 7 / / zlokArtha : vimala vaDe kahevAyuM - sAMbhaLa. he bhadra ! vAmadeva ! AvA prakAranAM lakSaNo vaDe nara cakravartI thAya ja che, AvA prakAranI strI tenI=cakravartInI, ja bhAryA thAya che. II157 / / zloka H tena me vismayo jAto, dRSTvedaM mithunottamam / nizAmaya tato madra!, nakSaLa yoSitoDaDathunA ITI zlokArtha : te kAraNathI uttama evA A mithunane joIne mane vismaya thayo, tyArapachI he bhadra ! vAmadeva ! hAlamAM strIonA lakSaNane tuM sAMbhaLa. II158 / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva strIlakSaNAni zloka : mayoktaM kathayatu kumAraH, vimalenoktaMmukhamadhu zarIrasya, sarvaM vA mukhamucyate / tato'pi nAsikA zreSThA, nAsikAto'pi locane / / 159 / / strInA lakSaNo zlokArca - mArA vaDe=vAmadeva vaDe, kahevAyuM, kumAra kaho, vimala vaDe kahevAyuM. zarIrano aDadho bhAga mukha che. athavA zarIranuM sarva mukha che=mukhanI suMdaratA upara zarIranI suMdaratA che. mukha karatAM paNa nAsikA zreSTha che. nAsikA karatAM paNa be netro zreSTha che. ll159ll zloka : cakraM padma dhvajaM chatraM, svastikaM vardhamAnakam / yAsAM patine vinyA, tA: sTiyo ronoSitaH pAra60AA zlokArca - je strIonA paganA tale cakra, kamaLa, dhvaja chatra, svastika ane vardhamAnanuM cihna hoya te strIo rAjanI strIo che. e - II16oll zloka : dAsatvaM pRthulaiH pAdairvakraiH zUrpanibhaistathA / zuSkardAridryamApnoti, zokaM ceti munervacaH / / 161 / / zlokArtha : sUpaDA jevA ane vizALa paga vaDe strIo dAsapaNAne pAme che ane zuka paga vaDe dArityane prApta kare che ane zoka pAme che, e pramANe muninuM vacana che. ll16ll zloka : agulyo viralA rUkSA, yasyAH karmakarI tu sA / sthUlAbhirduHkhamApnoti, dAridrayaM ca na saMzayaH / / 162 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zlokArtha : je strIonI paganI AMgaLIo virala=chUTI chUTI hoya, ane rukSa hoya te strI kAma karanArI thAya che. ane sthUla vaDe=vadhAre jADI hoya tenA vaDe duHkhane prApta kare che ane dAritryane prApta kare che. saMzaya nathI. 162 / / zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : snigdha, saMhata=eka sarakhI, atyaMta goLa, lAla ane ati dIrgha na hoya evI AMgaLIo vaDe sukhathI yukta strIo che. II163 / / zloka H zlokArtha : zlakSNAbhiH saMhatAbhizca suvRttAbhistathaiva ca / raktAbhirnAtidIrghAbhiraGgulIbhiH sukhAnvitAH / / 163 / / zlokArtha H je strInI jaMghA ane sAthaLa puSTa hoya, atyaMta saMhata hoya, snigdha hoya, sirA=naso ane romathI rahita hoya, hAthInI sUMDha samAna hoya te strI vakhaNAya che. / / 164 / / zloka H utt susaMhata snigdha, siromavivarjitau / hastihastanibhau yasyA jaGghArU sA prazasyate / / 164 / / : vistIrNamAMsalA gurvI, caturasrA'tizobhanA / samunnatanitambA gha, RTiH strInAM prazasyate / / 6 / / vistAravALI, mAMsala=puSTa, gurvI=vizAla, cAre bAjuthI ati zobhatI samunnata nitaMbavALI strInI kaTI vakhaNAya che. II165 / aa zloka H udareNa zirAlena, nirmAsena kSudhArditA / vilagnamadhyazobhena, tenaiva sukhabhAginI / / 166 // zlokArtha mAMsa rahita, zirAvRMda dekhAtA hoya=naso dekhAtI hoya tevA udara vaDe kSudhAthI pIDita strI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 / paMcama prastAva jANavI, vilagna madhyabhAga vaDe jeno madhyabhAga barAbara lAgelo hoya, ane zobhato hoya tevA udara vaDe ja sukhane bhogavanArI strI jANavI. ||166ll zloka : kunakhaiH savraNaiH svinaivistIrNe romazaiH kharaiH / vivRtaH pADuMre rUkSe haste suvitA: pAkkA zlokArca - kharAba nakhavALA, vraNa sahita, parasevAvALA vistIrNa, vadhAre romavALA, kaThora, vikRta, phikkA, rukSa, evA hAtho vaDe strIo atyaMta duHkhI jANavI. ll167ll yAvaccaivaM kila vistareNa nivedayiSyati mama nArIlakSaNaM vimalastAvadakANDa eva kiM saMpanaM? - kharekhara vimala jeTalAmAM A pramANe vistArathI mane strInA lakSaNane batAvaze teTalAmAM akAMDa ja=akasmAta ja, zuM saMpanna thayuM? te batAve che - bloka : AkAze bhAskarAkAro, niSkRSTAsI bibhISaNau / narau vilokitau tUrNamAgacchantau tadA mayA / / 168 / / zlokArca - AkAzamAM sUryanA jevA AkAravALA, kheMcI che talavAra jemaNe, bhayaMkara zIgha AvatA evA be manuSyo te vakhate mArA vaDe jovAyA=vAmadeva vaDe jovAyA. II168II. tataH sasaMbhramaM tadabhimukhavalokayatA mayA'bhihitaM-kumAra! kumAreti, tato vimalenApi visphAritA kimetaditi cintayatA tadabhimukhaM vimalakomalakamaladalavilAsalAsinI dRSTiH, atrAntare prAptau latAgRhakasyopari tau puruSau, tato'bhihitamekena-are re nirlajja puruSAdhama! nAsti nazyato'pi bhavato mokSaH, tadidAnIM sudRSTaM kuru jIvalokaM, smareSTadevatAM, puruSo vA bhaveti, etaccAkAsau latAgRhakamadhyavartI puruSo dhIrA bhaveti saMsthApya tAM lalanAmare re na vismartavyamidamAtmajalpitaM, pazyAmaH ko vA'tra nazyatIti bruvANaH samAkRSya karavAlamutpatitastadabhimukhaM, tyArapachI=vAmadeve be bhISaNa puruSane talavAra kheMcIne AvatA joyA tyArapachI, saMbhramapUrvaka tene abhimukha avalokana karatAM mArA vaDe vAmadeva vaDe, he kumAra ! he kumAra !' e pramANe kahevAyuM. tyArapachI vimala vaDe paNa A zuM che e prakAranI ciMtAthI tene abhimukha vimala, komala, kamaladalanA vilAsane karanArI daSTi visphArita karAI. eTalAmAM latAgRhanA uparamAM te baMne puruSo prApta thayA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva tyArapachI eka vaDe kahevAyuM. are re nirlajja puruSAdhama ! nAsatAM paNa tAro mokSa nathI. te kAraNathI hamaNAM tuM suda evA jIvalokane kara. ISTa devatAnuM smaraNa kara. athavA puruSa thA arthAt yuddha karavA tatpara thA. A sAMbhaLIne te puruSanAM kaThora vacana sAMbhaLIne, latAgRhamadhyavartI A puruSa=te yugalamAMthI je vidyAdhara puruSa che e, tuM dhIra thA e pramANe te strIne saMsthApana karIne, are re, A potAnuM jalpita vismaraNa karavuM joIe nahIM. ame joIe chIe koNa ahIM ApaNA yuddhamAM, vAse che e pramANe bolato karavAlane talavArane, kheMcIne tene abhimukha doDyo, zloka : tatastAbhyAM samaM tasya, vilasatkhaDgavAraNam / prevatkhaNakhaNArAvasiMhanAdAtibhISaNam / / 169 / / anekakaraNoddAmavalganoddhatibandhuram / jAtamAyodhanaM bhImamAkAze kRtavismayam / / 170 / / yugmam / zlokArca - tethI te baMnenI sAthe tenuM te vidhAdhara puruSanuM, vilAsa pAmatA talavAra ane bastaravALuM, atyaMta hAlatA khaNakhaNanA avAjavALA siMhanA nAdathI ati bhISaNa, aneka karaNathI uddAma, UMcA-nIcA valsananI rItathI manohara, AkAzamAM kRtavismayavALuM bhayaMkara Ayodhana yuddha thayuM. ll169-17oll tayozcaikaH puruSo muhurmuhurlatAgRhakaM praveSTumabhivAJchati sma, tataH sA bAlA bhayavihvalA vepamAnapayodharA hariNikeva siMhavAsitA dazasvapi dikSu cakSuH kSipantI nirgatya palAyituM pravRttA, tato dRSTvA vimalakumAramabhihitamanayA-trAyasva puruSottama! trAyasva, gatA'smi tavAhaM zaraNaM, vimalenoktaM-sundari! dhIrA bhava, nAstyadhunA te bhayaM, atrAntare tadgrahaNArthaM prAptaH sa puruSaH, sa ca vimalakumAraguNagaNAvarjitayA tasminneva gagane stambhito vanadevatayA, te bemAMthI eka puruSa yuddha mATe AvelA te be puruSamAMthI eka puruSa, vAraMvAra latAgRhakamAM praveza karavA mATe icchato hato. tethI te bAlA bhayathI vighala, kaMpatA stanavALI, siMhathI trAsita hariNikAnI jema daze paNa dizAmAM cakSane pheMkatI nIkaLIne palAyana thavA pravRtta thaI. tethI vimalakumArane joIne teNI vaDe kahevAyuM - he puruSottama ! rakSaNa kara. rakSaNa kara. huM tArA zaraNe AvI chuM. vimala vaDe kahevAyuM. he suMdarI ! dhIra thA. have tane bhaya nathI. eTalAmAM=vimalakumAre te strIne AzvAsana ApyuM eTalAmAM, tenA grahaNa mATe-te strInA grahaNa mATe, te puruSa prApta thayo. ane teete strIne grahaNa karavA mATe Avelo puruSa, vimalakumAranA guNanA samUhathI Avajita thayelI vanadevatA vaDe te ja AkAzamAM svasmita karAyo. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 45 zloka : tato visphAritAkSo'sau, vilakSo vigatakriyaH / citrabhittAviva nyasto, gaganasthaH sthito naraH / / 171 / / zlokArca - tethI visphArita netravALo A strIne grahaNa karavA mATe Avelo puruSa, vilakSa thayelo, vigata kriyAvALo, bhIMtamAM sthApana karAyelA citranI jema gaganamAM rahelo nara sthira thayo. II171 atrAntare sa tasya dvitIyaH puruSo nirjitastena mithunakena palAyituM pravRttaH, lagnastatpRSThato mithunakaH dRSTaH stambhitanareNa, gRhIto'sau roSotkarSeNa, pravRttA pRSThato gamanecchA, lakSito devatayA tadbhAvaH, tatazcottambhito'sau vanadevatayA, pravRttaH pRSThato vegena, itazca laGghitau dRSTergocaramitarau, gataH so'pi tadanumArgeNA'darzanaM, tataH sA bAlA Aryaputra! hA Aryaputra! kva yAsi mAM muktvA mandabhAgyAmiti pralapituM pravRttA, saMsthApitA kathaMcidvimalena mayA ca, gatA kiyatyapi velA / eTalAmAM teno=strIne grahaNa karavA mATe AvelA puruSato, te bIjo puruSa te mithunaka vaDe jitAyelo palAyana thavA pravRtta thayo. tenI pAchaLa lAgelo mithunaka svasmita nara vaDe jovAyo, roSanA utkarSathI A grahaNa karAyo=stabhita puruSa grahaNa karAyo. pAchaLa javAnI icchA pravRtta thaI, devatA vaDe teno bhAva jaNAyo. tethI A=staMbhana karAyelo puruSa vatadevatA vaDe mukta karAyo, vegathI pAchaLamAM pravRta thayo. A bAju daSTinA gocarathI Itara baMnevidyAdhara ane tenI sAthe yuddha karavA Avela baMne laMdhita thayA. te paNa=dhanadevatAthI khaMbhita karAyelo puruSa paNa tenA anumArgathI adarzana thayo. tyArapachI te bAlA he Aryaputra ! he Aryaputra ! maMda bhAgyavALI evI mane choDIne kyAM jAo cho e pramANe bolavA mATe pravRtta thaI. koIka rIte vimala vaDe ane mArA vaDe=vAmadeva vaDe, saMsthApita karAI=AzvAsana ApIne zAMta karAI, keTalIka velA pasAra thaI. zloka : trAntare- jayazriyA parItAGgo, lasatkAntimanoharaH / samAgataH sa vegena, tasyA mithunako naraH / / 172 / / zlokArca - eTalAmAM, jayazrIthI parIta aMgavALo-zatrano vijaya karIne prApta thayelA dehavALo, vilAsa karatI kAMtithI manohara te mithunaka nara vegathI tenI pAse Avyo. ll17nA tatastaM dRSTvA sA bAlikA'mRtasekasikteva gatA paramaparitoSa, niveditazca tayA tasmai vRttaantH| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 45 tataH sa puruSo vimalakumAraM praNamyedamAha tethI=teno pati vidyAdhara Avyo tethI, tene joIne te bAlikA amRtathI siMcAyelAnI jema paramatoSane pAmI. teegI vaDe te jAlikA vaDe, tene=patine vRttAMta nivehita urAyo tyArapachI te puruSa=vidyAdhara mithunaka, vimalakumArane namaskAra karIne A pramANe kahe che zloka : bandhurbhrAtA pitA mAtA, jIvitaM ca narottama! | tvaM me yena priyA dhIra / rakSiteyaM mama tvayA / / 173 / / -- zlokArtha : he narottama ! tuM jaMdhu cho, bhrAtA cho, pitA cho, bhAtA cho. bhAruM bhavita cho. ne ararAthI he dhIra ! tArA vaDe bhArI mA priyA rakSaNa rAI // 173 // zloDa : athavA dAso'haM kiGkaro vazyaH, preSyaste karmakArakaH / taddIyatAM mamAdezaH, kiM karomi tava priyam ? / / 174 / / zlokArtha : athavA huM dAsa chuM, kiMkara chuM, vazya chuM, tAro preSya chuM, karmakAraka chuM. te kAraNathI mane Adeza po. huM tamAraM zuM priya huM ? || 174 | ratnacUDavRttAntArambhaH vimalenoktaM- mahAsattva! alamatra sambhrameNa ke vayamatra rakSituM ? rakSiteyaM svamAhAtmyenaiva bhavatA / kevalaM mahatkautukaM me kathayatu bhadra ! ko'yaM vRttAntaH ? kiM vA te gatasya saMpannamiti, tenoktaM - yadyevaM tato niSIdatu kumAraH mahatIyaM kathA tato niSaNNAH sarve'pi latAgRhake, sa prAha kumArAkarNaya - asti zaracchazadharakaranikaradhavalo rajatamayo vaitADhyo nAma parvataH, tatra cottaradakSiNe dve zreNI, tayozca SaSTiH paJcAzacca yathAkramaM vidyAdharapurANi vasanti, tatra dakSiNazreNyAmasti gaganazekharaM nAma puraM, tatra maNiprabho rAjA, tasya kanakazikhA devI, tasyAzca ratnazekharastanayo ratnazikhAmaNizikhe ca duhitarau, tatra ratnazikhA meghanAdasya dattA, maNizikhA tvamitaprabhasya / tatastayo ratnazikhAmeghanAdayorjAto'haM tanayaH, pratiSThitaM me nAma ratnacUDa iti, maNizikhA'mitaprabhayostu dvau sUnU jAtAvacalazca capalazca ratnazekharasya ca ratikAntA patnI, tasyAzceyamekA cUtamaJjarI duhitA jAteti, sahakrIDitAni Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva sarvANyapi vayaM bAlakAle, prAptAni kumArabhAvaM, gRhItAH kulakramAyAtA vidyAH / itazca ratnazekharasya bAlavayasyo'sti candano nAma siddhaputrakaH, ranayUDanA vRttAMtano AraMbha vimalakumAra vaDe kahevAyuM. he mahAsatva ! AmAM prastuta prasaMgamAM, saMbhrama vaDe saryuM. ahIM=AvA prasaMgamAM, rakSaNa karavA mATe ame koNa chIe ? A tArI priyA, tArA vaDe svamAhAbhyathI ja rakSA karAI che. kevala mane mahAna kautuka che. te bhadra ! mane kaho. zuM A vRttAMta che ? athavA gayelA evA tane zuM prApta thayuM. tenA vaDe kahevAyuM. jo A pramANe che tane mAro prasaMga jANavAmAM kutUhala che, to kumAra beso. moTI A kathA che. tyArapachI sarva paNa=cAre jaNA paNa, latAgRhamAM beThA. te=vidyAdhara, kahe che. kumAra sAMbhaLa. zaradaRtunA caMdranA kiraNanA samUha jevo dhavala cAMdImaya vaitADhya nAmano parvata che ane tyAM uttara-dakSiNa be zreNI che. ane te bemAM yathAkrama sAITha ane pacAsa vidyAdhara nagaro vase che. tyAM dakSiNa zreNImAM gaganazekhara nAmanuM nagara che. tyAM maNiprabha nAmano rAjA che. tenI kanakazikhA devI che. teNIno ratazekhara putra chekanakazikhAno putra che. ratnazikhA ane maNizikhA nAmanI be putrIo che. temAM te be putrImAM, ratnazikhA meghanAdane apAI, vaLI maNizikhA amitaprabhane apAI. tyArapachI te beno=ratnazikhA ane meghanAdano, huM putra thayo. mAruM nAma ratnacaMDa pratiSThita karAyuM. maNizikhA ane amitaprabhanA acala ane capala be putra thayA. ratnazekharanI ratikAMtA patnI che. teNItI A eka cUtamaMjarI putrI thaI. bAlyakAlamAM ame sarva paNa sAthe ramyAM chIe. kumArabhAvane pAmyAM. kulakrame AvelI vidyAo grahaNa karAI. A bAju ratnazekharano bAlamitra caMdana nAmano siddhaputraka che, zloka : sa casarvajJAgamasadbhAvabhAvito nipuNastathA / nimitte jyotiSe mantre, satantre naralakSaNe / / 175 / / zlokArdha : ane te sarvajJa AgamanA sadbhAvathI bhAvita te prakAre nimittamAM, jyotiSamAM, maMtramAM, sataMtramAM, naralakSaNamAM nipuNa che. I175ll zloka : tatastadIyasamparkAtsaMjAto ratnazekharaH / gADhaM rakto dRDhaM bhakto, dharme sarvajJabhASite / / 176 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha: tethI tenA saMparkathI=caMdana nAmanA siddhaputrakanA saMparkathI, ratnazekhara sarvajJabhASita dharmamAM 4 mata, 18 rati thayo. / / 17 / / Acts: tato madIyatAtAya, meghanAdAya sAdaram / dattastenApi saddharmo, bhaginyai mahyameva ca / / 177 / / zyohArtha : tethI mArA pitAne ratnasUDanA pitA meghanAdane, AdarapUrvaka tenA vaDe paNa saddharma apAyo. bhaginIne-ratnaziNAne, ma bhane dharma mapAyo. ||177 / / dos: itazcanirdiSTazcandanenAhaM, kiJcidAlokya lakSaNam / yathA'yaM dArako vidyAcakravartI bhaviSyati / / 178 / / lokArtha: ane A bAju huM caMdana vaDe kaMIka lakSaNane joIne kahevAyo. je pramANe - A putra vidhAdharano yavatI thaze. ||178|| vimalaratnacUDasaMbandhaH atrAntare mayoktaM-kamAra! saMvadati tattAvakInaM vacanaM, vimalenoktaM-vayasya vAmadeva! na mAmakInaM tat, kiM tarhi ?, AgamavacanaM, atra ca kuto visaMvAdaH ? ratnacUDenoktaM-tatastena madIyamAtulena ratnazekhareNa sAdharmiko'yamucito'yaM salakSaNo'yamiti matvA dattA madyamiyaM cUtamaJjarI, pariNItA mayA, tataH prakupitAvacalacapalau, na ca mAM paribhavituM zaknutaH mRgayete chidrANi, tato mayA chalaghAtAzaGkayA mukto mukharanAmA caraH, tena cAgatya niveditaM me, yathA kutazcidavAptA tAbhyAmacalacapalAbhyAM kAlI vidyA, tatsAdhanArthaM tau kutracid gatAviti, mayoktaM-bhadra! yadA tAvAgacchatastadA nivedanIyaM bhavatA / mukhareNoktaM- yadAjJApayati devaH, tato'dya prabhAtasamaye niveditaM tena me, yathA deva! samAyAtau tau, siddhA kAlI vidyA, jAtaM tayormantraNaM, abhihitamacalena yathA capala! mayA ratnacUDena saha yoddhavyaM, bhavatA tu cUtamaJjarI haraNIyeti etadAkarNya devaH pramANam, tato mayA cintitaM-zakto'haM savidyayorapi tayonirAkaraNe, kevalaM na mArayitavyau mAtRSvasuH putrau tau tAvadacalacapalau mayA dharma Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva kSatibhayAllokApavAdabhayAcca, duSTazIlazcAsau capalaH, tatazchalena hatvA yadyenAM cUtamaJjarI vinAzayiSyati tato me gRhNato muJcatazcainAM lAghavaM saMpatsyate, na cAnyo'sti me sahAyo yo yudhyamAnasya me cUtamaJjarI rakSati, tasmAdatrAvasare mamApakramaNaM zreyaH, tato gRhItvA cUtamaJjarImapakrAnto'haM, dRSTapUrvaM ca mayedaM bahuzaH krIDAnandanamudyAnaM, tato'tra samAgatya sthito latAgRhake yAvadanumArgeNaiva me samAgatau tAvacalacapalau, samAhUtazcAhaM gato'haM tadanumArgeNa yAvatprApto'sau mayA uttejitaH paruSavacanaiH valito madabhimukhaM punarlagnamAyodhanaM tato mayA dattvA bandhamAsphoTito'sAvacalo, gaganavartinaiva satiraskAraM saspardhaM niSThuramacalena, tatastadvacanamAkarNayato me hRdayaM kIdRzaM saMpannaM? - vimala ane ratnacUDano saMbaMdha eTalAmAM mArA vaDe kahevAyuM vAmadeva vaDe, kahevAyuM. he kumAra ! vimala tAruM te vacana saMvadana kare che pUrve vimalakumAre mithunanAM pagalAMone joIne kaheluM ke koIka viziSTa puruSa ahIMthI gayela che te tAruM vacana satyatAne batAve che. vimala vaDe kahevAyuM. he mitra vAmadeva ! te vacana mAruM nathI to zuM? ethI kahe che - Agamavacana che. ane ahIM=AgamavacanamAM, visaMvAda kyAMthI hoya ? ratvacUDa vaDe kahevAyuM. tyArapachI te mArA mAmA ratnazekhara vaDe A ucita che, A sAdharmika che, A salakSaNavALo che e pramANe mAnIne mane A cUtamaMjarI ApI, mArA vaDe paraNAI, tyArapachI acala ane capala prakupita thayA. ane mane parAbhava karavA mATe samartha thayA nahIM. chidrone gote che. tethI chalaghAtanI zaMkAthI mArA vaDe mukhara nAmano cara mokalAyo. tenA vaDekacara puruSa vaDe, AvIne mane nivedana karAyuM. je 'thA'thI batAve che. koIka rIte te acala-capala dvArA kAlI vidyA prApta karAI che. tene sAdhavA mATe-te kAlI vidyAne sAdhavA mATe, te baMne acala-capala, koIka ThekANe gayA che. mArA vaDe kahevAyuM-ra-cUDa vaDe kahevAyuM. he bhadra ! mukhara ! jyAre teo Ave tyAre tArA vaDe nivedana karAyuM joIe. mukhara vaDe kahevAyuM. deva je AjJA kare che. tyArapachI Aje prabhAta samaye tenA vaDe=mukhara vaDe, mane nivedana karAyuM. je "yathA'thI batAve che. he deva ! te bekaacala ane capala AvyA che. kAlI vidyA siddha thaI che. te baMne vaDe maMtraNA thaI che. acala vaDe kahevAyuM. je A pramANe - he capala ! mArA vaDe ratvacUDa sAthe yuddha karAvuM joIe. vaLI, tArA vaDe cUtamaMjarI haraNa karAvI joIe. A sAMbhaLIne deva=ratvacUDa, pramANa che ema mukhara bole che. tyArapachI mArA vaDe vicArAyuM ratvacUDa vaDe vicArAyuM. savidyAvALA paNa te benuM nirAkaraNa karavAmAM huM samartha chuM. kevala mAsInA putra evA te acala-capala dharmakSatinA bhayathI, lokaapavAdanA bhayathI mArA vaDe mAravA joIe nahIM. ane duSTazIla evo A capala che. tethI chalathI A cUtamaMjarIne harIne vinAza karaze, to Ane cUtamaMjarIne, grahaNa karatA ane mUkatA evA mane lAghava prApta thaze. ane yuddha karatA evA mane sahAya evo anya tathI, je mArI cUtamaMjarInuM rakSaNa kare, te kAraNathI A avasaramAM mane apakramaNa zreya che arthAt svagharathI anyatra cAlyA javuM zreya che. tethI cUtamaMjarIne grahaNa karIne huM apakrAMta thayo=svasthAtathI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva anyatra cAlyo gayo. ane mArA vaDe A krIDAnuM udyAna ghaNI vakhata pUrvamAM jovAyeluM. tethI ahIM AvIne latAgRhamAM jeTalAmAM huM rahyo, teTalAmAM mArA anumArgathI te acala ane capala AvyA. huM bolAvAyo yuddha mATe bolAvAyo. tenA anumArgathI huM gayo, eTalAmAM A prApta thayo teTalAmAM mArA vaDe kaThora vacanothI uttejita karAyo. mArI abhimukha vaLyo. vaLI, yuddha zarU thayuM. tyArapachI gagatavartI ja evA mArA vaDe baMdhanane ApIne A acala AsphoTita karAyo. gagatavartI evA acala vaDe tiraskArapUrvaka spardhApUrvaka niSphara vacana kahevAyuM=mane kahevAyuM, tethI tenA vacanane sAMbhaLatAM mAruM hRdaya kevA prakAranuM prApta thayuM? te batAvatAM kahe che - zloka : itaH priyatamAsnehatantunirbandhakIlitam / itazca zatrudurvAkyaiH, saGgrAmarasabhAsuram / / 179 / / zlokArtha : A bAju priyatamAnA snehanA taMtunA nibaMdhathI kIlitakapriyatamAnA snehanA taMtunA rAgathI kheMcAyeluM, mAruM hRdaya thayuM ema anvaya che. A bAju zagunA durvAkyathI=acalanA durvAkyathI, saMgrAmanA rasathI bhAsura mAruM hadaya thayuM. ll179ll zloka : na tiSThati na vA yAti, mUDhaM kartavyatAkulam / dolArUDhamivAbhAti, kSaNaM me hRdayaM tadA / / 180 / / zlokArya : kartavyatAthI Akula mUDha evuM mAruM citta rahetuM nathI=piyatamAnI pAse rahetuM nathI athavA jatuM nathI yuddha karavA jatuM nathI. tyAre mAruM hRdaya kSaNa-kSaNabhara, dolArUDha jevuM bhAse che arthAta priyatamA pAse rahuM ke zatru sAme yuddha karavA jAuM e prakAranA be vicAromAM hIMcakA khAtuM mAruM mana bhAse che. ll18ell tathApi gADhAmarSavazena samutpatito'haM tadabhimukhaM, lagnamAyodhanaM dRSTaM ca tatprAyo yuSmAbhiH, yAvannaSTo'calo, gaganasthenaiva bhUtale tatastasya cUrNitAnyaGgopAGagAni, vigalitaM pauruSaM saMjAtaM dainyaM na vahanti vidyA, niSpandaM zarIraM, tato mayA cintitaM-sarvathA tathA saMpanno yathA na punarAgacchati, topaNa=mAru citta dolArUDha jevuM hatuM topaNa, gADha AmarSanA vazathI zatrunA pauruSavacanane kAraNe thayelA gADha gussAnA vazathI, huM tene abhimukha samutpanna thayo. yuddha zarU thayuM. ane te-yuddha, prAya tamArA vaDe jovAyuM. jyAM sudhI acala tAsyo, tethI gaganastha ja evA mArA vaDe bhUtalamAM tenAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva anya aMgopAMgo cUrNa karAyAM. pauruSapaNuM vigalita thayuM. dInapaNuM thayuM. vighA vahana thatI nathI. zarIra niSyaMdita thayuM. tethI mArA vaDe vicArAyuM. sarvathA te prakAre thayo che=acala thayo che, je pramANe pharI Avaze nahIM. zloka H kiMtu hataM muSTibhirAkAzaM, kaNDitAzca tuSA mayA / yo'syAhaM pRSThato lagnastAM hitvA cUtamaJjarIm / / 181 / / - zlokArtha : paraMtu te cUtamaMjarIne choDIne je huM AnI pAchaLa=acalanI pAchaLa, lAgyo te mArA vaDe muThThIo vaDe AkAza haNAyuM arthAt muThThIothI AkAzane haNavAnI nirarthaka ceSTA karAI. ane photarAM khaMDAyAM=photarAMne khAMDavA jevI nirarthaka ceSTA karAI. II181II zloka H yataH saikAkinI bAlA bhayenaiva mariSyati / athavA capalaH pApaH sa tAM nUnaM hariSyati / / 182 / / zlokArtha : je kAraNathI ekAkI evI te bAlA=sUtamaMjarI, bhayathI ja maraze. athavA te pApI evo capala kharekhara teNIne haraze. II182aa yadvA kimatra vaktavyaM, hataiva nanu bAlikA / tadadhunA kva yAti sa durAtmeti vicintya calito'haM vegena yAvaddRSTo mayA sammukhamAgacchaMzcapalaH, tato mayA cintitaM - aye kimeSa capalaH samAgataH kiM na dRSTA'nena cUtamaJjarI kiM vA'nicchantI surataM roSAnnipAtitA'nena pApena ? sarvathA tasyAM svAdhInAyAM jIvantyAM vA na kathaJcidasyAgamanaM yujyate, tathAhi athavA AmAM=mArA kRtyamAM, zuM kahevuM. kharekhara te bAlikA harAI ja che. te kAraNathI te durAtmA= capala durAtmA, kyAM gayo che e pramANe vicArIne vegathI calita=cAlelo evo jyAM sudhI huM chuM tyAM sudhI sanmukha Avato evo capala mArA vaDe jovAyo. tethI=capala mArI sanmukha Avyo tethI, mArA vaDe vicArAyuM. are zuM A capala Avyo. zuM AnA vaDe cUtamaMjarI jovAI nathI athavA kAmane nahIM icchatI evI cUtamaMjarI roSathI A pApI vaDe mArI naMkhAI che ? sarvathA tenI svAdhInatAmAM athavA jIvatI teNImAM=cUtamaMjarI svAdhIna thaye chate athavA jIvatI hote chate, koI rIte tenuM Agamana ghaTatuM nathI. te A pramANe - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : zUnye dadhighaTIM dRSTvA, kAkaH sthaganavarjitAm / labdhAsvAdo'pi tAM muktvA, kathamanyatra gacchati / / 183 / / zlokArya : manuSya vagaranA zUnya sthAnamAM DhAMkaNa rahita dahIMnI ghaTIne (nAnI ghaDIne) joIne labdha AsvAdavALo paNa kAgaDo tene dahIMnA ghaDAne, choDIne, kaI rIte anyatra jAya ? I183 tato nizcitaM-na jIvati me priyatamA, yAvaccaivamahaM cintayAmi tAvadApatitazcapalaH, lagnaM yuddhaM, tataH so'pi mayA tathaivAsphoTito bhUtale jAtA tasyApi saiva vArtA, tato hA hanta kiM mRtA sA? kiM naSTA sA, kiM vinaSTA sA, kiM kvacid gopAyitA sA, kimanyasya kasyacitkarIbhUteti priyatamAgocarAnekakuvikalpalolakallolajAlamAlAkulacetonadIsrotaHplave plavamAnaH prApto'hamimamuddezaM, dRSTA priyatamA tataH samucchavasitaM hRdayena, pulakitamagena, sthirIbhRtaM cetanayA, kRtamAspadaM zarIre sukhAsikayA, vigataM cittodvegeneti, kathitaM cAnayA me savRttAntaM bhavadIyamAhAtmyaM, tadeSa mayA niveditaH samAsena prastutavRttAntaH / tethI nizcita karAyuM=capala ekalo Ave che tethI nizcita karAyuM, zuM nizcita karAyuM ? te kahe che - mArI priyatamA jIvatI nathI. jyAM sudhI A rIte huM vicAruM chuM tyAM sudhI capala sanmukha AvI paDyo. yuddha zarU thayuM. tyArapachI te paNa capala paNa, mArA vaDe te pramANe ja=mArA vaDe je pramANe acalane AsphoTana karAyeluM te pramANe ja, bhUtalamAM AsphoTita karAyo. tenI paNa=capalanI paNa te ja vAta thaI. tyArapachI hA kharekhara zuM te-cUtamaMjarI, marI gaI ? zuM nAsI gaI ? zuM kaMIka vinAza karAI? zuM te koIka ThekANe gopavana karAI? zuM te anya koIkanA hAthamAM gaI? e prakAre priyatamAnA gocara aneka kuvikalpanA capaLakallolanA jALAnI mAlAthI AkuLa cittanI nadInA strotavALA plavamAM plavamAna DUbakIo mArato, huM A sthAnamAM prApta thayo. priyatamA jovAI. tethI hadayathI uvasita thavAyuM=svastha thavAyuM. aMgathI pulakita thavAyuM. cetatAthI sthirIbhUta thavAyuM. zarIramAM sukhAsikAnuM sthAna karAyuM=sukhAsikAnuM saMvedana karAyuM. cittanA udvegathI dUra thavAyuM. ane ANI vaDeHcUtamaMjarI vaDe, mane vRtAMta sahita tamAruM mAhAbhya kahevAyuM. te A prastuta vRtAMta mArA vaDe samAsathI nivedita karAyuM. zloka : evaM ca sthitetadenAM rakSatA tAta!, rakSitaM mama jIvitam / kRtA kulonnatidhIra! dattaM me nirmalaM yazaH / / 184 / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - ane A rIte sthita hote chate cUtamaMjarInuM teM rakSaNa karyuM e pramANe sthita hote chate, te kAraNathI AnuM rakSaNa karatAM he tAta ! vimalakumAra !mAruM jIvita rakSaNa karAyuM. he vIra ! kulanI unnati karAI. mane nirmala yaza apAyo. ||184ll zloka - __ kiMvA'tra bahunoktena? nAsti tadvastu kiJcana / mahAnubhAva! loke'tra, yanna me vihitaM tvayA / / 185 / / zlokArtha : ahIM vadhAre kahevAthI zuM? he mahAnubhAva ! A lokamAM tevI koI vastu nathI je tArA vaDe mArI karAI nathI. ll18pA. zloka : suprasidvaM cedaM loke, yadutakRte pratyupakAro'tra, vaNigdharmo na sAdhutA / ye tu tatrApi muhyanti, pazavaste na mAnuSAH / / 186 / / zlokArca - ane lokamAM A suprasiddha che. zuM suprasiddha che ? te 'yahutathI batAve che - karAyelA A upakAramAM pratyupakAra vaNidharma che, sAdhutA nathI. je vaLI temAM paNa moha pAme che arthAt meM teno pratyupakAra karyo che e pramANe moha pAme che, te manuSya nathI, pazuo che. ll186o. zloka : taddIyatAM mamAdezaH, kriyatAM madanugrahaH / yena saMpAdayatyeSa, priyaM te kikaro janaH / / 187 / / zlokArca - te kAraNathItamArA upakArano badalo vALavo zakya nathI te kAraNathI, mane Adeza apAo. mAro anugraha karAo. je kAraNathI A kiMkara jana evo huM tArA priyane karuM. I187ii. vimalenoktaM-aho kRtajJazekhara! alamatisambhrameNa, kiM vA na saMpannamasmAkaM yuSmadarzanena ? kimato'pyaparaM priyataramasti? vimalakumAra vaDe kahevAyuM. aho kRtajJazekhara ! ati saMbhramathI saryuM arthAt A prakAre ucita Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva atisaMbhASaNathI saryuM. amane tamArA darzanathI zuM prApta nathI thayuM ? arthAt tamArA darzanathI sarvasva prApta thayuM che. zuM AnAthI paNa=tamArA darzanathI paNa, apara priyatara che ? zloka H 54 tathAhi vacaH sahasreNa satAM na sundaraM, hiraNyakoTyA'pi na vA nirIkSitam / avApyate sajjanalokacetasA, na koTilakSairapi bhAvamIlanam / / 188 / zlokArtha : te A pramANe saMtonuM suMdara vacana hajArothI nathI=hajAra sonAmahorathI maLatuM nathI, karoDa sonAmahorathI paNa nirIkSita=bhAgyavAnanuM darzana, maLatuM nathI, sajjana lonA cita sAthe bhAvathI milana lAkho karoDa sonAmahorathI paNa prApta karAtuM nathI. II188nA kiMvA'tra mayA vihitaM te? yenaivamAtmAnaM punaH punaH saMbhramayati bhadraH ityevaM vadati vimale kutaH sujane'rthitvaM ? kartavyazcAsya mayA kazcitpratyupakAro, na bhavatyanyathA me cittanivRttiriti manyamAnena prakaTitaM ratnacUDenaikaM ratnaM hastatale, tacca kIdRzaM ? - athavA ahIM=cUtamaMjarInA rakSaNamAM, mArA vaDe tamAruM zuM karAyuM ? jethI A pramANe potAne bhadra evo ratnacUDa pharI pharI saMbhrama kare che arthAt mArA A atyaMta upakArI che e pramANe saMbhrama kare che. A pramANe vimalakumAre kahyu chate uttama puruSamAM arthIpaNuM kyAMthI hoya ? ane AnuM=vimalakumAravuM, mArA vaDe=ratnacUDa vaDe, koIka pratyupakAra karAvo joIe anyathA mArA cittanI nivRtti nathI=mArA cittamAM saMtoSa nathI e pramANe mAnatA ratnacUDa vaDe hastatalamAM eka ratna pragaTa karAyuM. ane te kevuM che ? vimalAya ratnadAnaM zloka H kiM nIlaM kimidaM raktaM, kiM pItaM yadivA sitam / kiM kRSNamiti suvyaktaM, lokadRSTyA na lakSyate / / 189 / / ratnacUDa dvArA vimalane ratnanuM dAna zlokArtha : zuM nIla che ? zuM A rakta che ? zuM A pIta che ? zuM A sapheda che ? zuM A kRSNa che ? e pramANe lokadRSTithI suvyakta jaNAtuM nathI. / / 189 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H dyotitAzeSadikcakraM, sarvavarNavirAjitam / lasadacchaprabhAjAlairdikSu baddhendrakArmukam / / 190 / / tacca darzayitvA'bhihitaM ratnacUDena - kumAra ! sarvarogaharaM dhanyaM, jagaddAridryanAzanam / guNaizcantAmaNestulyamidaM ratnaM sumecakam / / 191 / / 55 zlokArtha H prakAzita karI che sarva dizAcane evuM sarvavarSothI zobhatuM, dizAomAM vilAsa pAmatI caMdranI prabhAnA jAlothI baddha indra kAmuka evA tene=ratnane, batAvIne ratnacUDa vaDe kahevAyuM. he kumAra ! sarva rogane haranAra, dhanya, jagatanA dAridrayane nAza karanAra, guNothI ciMtAmaNitulya A sumecaka=sarva raMgavALuM ratna che. II190-191|| zloka H dattaM mamedaM devena, toSitena svakarmaNA / iha loke karotyetatsarvAzApUraNaM nRNAm / / 192 / / zlokArtha : svakarmathI toSita evA deva vaDe mane A apAyuM che. A lokamAM manuSyonI sarva AzAnA pUraNane A kare che. II1924) tadasya grahaNena mamAnugrahaM karotu kumAro, nAnyathA me dhRtiH saMpadyate, vimalenoktaM - mahAtmanna kartavyo bhavatA''graho, na ca vidheyA cetasyavabhAvanA, dattamidaM tvayA, gRhItaM mayA, kevalaM tavaivedaM sundaraM ataH saMgopyatAmidaM mucyatAmatisambhramaH, tatazcUtamaJjaryoktaM- kumAra ! na kartavyo bhavatA''ryaputrasyAyamabhyarthanAbhaGgaH, tathAhi te kAraNathI=AvuM A uttama ratna che te kAraNathI, AvA grahaNathI kumAra mate . anugraha karo=vimalakumAra mane anugraha karo. anyathA mane dhRti prApta thatI nathI=kumAra grahaNa na kare to mAruM citta svasthatAne pAmatuM nathI. vimalakumAra vaDe kahevAyuM. he mahAtman ! tArA vaDe Agraha karAvo joIe nahIM. cittamAM avabhAvanA karavI joIe nahIM=vimalakumAre Ane grahaNa karyuM nathI e prakAre cittamAM kheda karavo joIe nahIM. A=ratna, tArA vaDe apAyuM. mArA vaDe grahaNa karAyuM. kevala tane ja A suMdara che. AthI A saMgopana karo=A ratnane tamArI pAse ja ucitasthAne rAkho. atisaMbhrama dUra karo. tethI cUtamaMjarI vaDe kahevAyuM. he kumAra ! tamArA vaDe AryaputranI A abhyarthanAno bhaMga karAvo joIe nahIM. te A pramANe - - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva niHspRhA api cittena, dAtari praNayodyate / santo nAbhyarthanAbhaGgaM, dAkSiNyAdeva kurvate / / 193 / / zlokArtha H praNayathI udhata evA dAtAmAM=prItithI tatpara thayelA dAtAmAM, cittathI niHspRha paNa saMto dAkSiNyathI ja prArthanAbhaMgane karatA nathI. / / 193|| zloka H evaM ca cUtamaJjaryAM, vadantyAM vimalaH kila / kimuttaraM dadAmIti yAvaccintayate hRdi / / 194 / / tAvadvastrAJcale tasya, ratnacUDena sAdaram / tadratnaM baddhamevoccairdivyakarpaTake sthitam / / 195 / / zlokArtha H A rIte cUtamaMjarIe kahyu chate vimalakumAra zuM uttara ApuM e pramANe jyAM sudhI hRdayamAM vicAre che tyAM sudhI tenA=vimalakumAranA, vastranA cheDAmAM ratnacUDa vaDe atyaMta divyakarpaTakamAM raheluM ratna AdarapUrvaka baMdhAyuM ja. ||194-195] zloka H atha tAdRzaratnasya, lAbhe'pi vigataspRham / madhyasthaM harSanirmuktaM, vimalaM vIkSya cetasA / / 196 / / sa ratnacUDaH sve citte, tadguNairgADhabhAvitaH / tadA vicintayatyevaM, vismayotphullalocanaH / / 197 / / zlokArtha - have tevA ratnanA lAbhamAM paNa cittathI vigata spRhAvALA, madhyastha, harSathI rahita vimalane joIne tenA guNothI gADha bhAvita evo te ratnacUDa vismayathI uphulla locanavALo tyAre svacittamAM A pramANe vicAre che. ||196-1975 zloka H aho apUrvaM mahAtmyamaho niHspRhatA'tulA / idamasya kumArasya, lokAtItaM viceSTitam / / 198 / / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva yadvA yasyedRzaM jAtaM, cittaratnaM mahAtmanaH / tasyAsya bArloike'tra, kiM vA ratnaiH prayojanam ? / / 199 / / etadevaMvidhaM cittaM, jAyate puNyakarmaNAm / / prAyo'nekabhavaidharmakarmaraJjitacetasAm / / 200 / / ye tu pApAH sadA jIvAH, zuddhadharmabahiSkRtAH / teSAM na saMbhavetprAyo, nirmalaM cittamIdRzam / / 201 / / zlokArdha : aho apUrva mAhAbhya, aho atula niHspRhatA, A kumAranuM lokathI atIta A viceSTita che athavA je mahAtmAnuM AvuM citaratna thayuM te Ane A lokamAM bAhya ratnothI zuM prayojana che? AvA prakAranuM A citta prAyaH aneka bhavothI dharmakarmathI raMjita citavALA puNyakarmavALA jIvone thAya che. vaLI, je jIvo zuddhadharmathI bahiskRta sadA pApI jIvo che teone prAyaH AvA prakAranuM nirmaLa cita saMbhavatuM nathI. II198thI 201aaaa bhAvArtha : vaLI rAjAnI patnI kamalasuMdarI ane kanakasuMdarI paraspara sakhI che tethI kamalasuMdarIno putra vimalakumAra ane kanakasuMdarIno putra vAmadeva evo huM=saMsArI jIva, paraspara mitra thayA. vimalakumAra nirmaLabuddhithI mitratA dhAraNa kare che. ane vAmadeva evo huM zaTha bhAvathI mitratA dhAraNa karuM chuM. eka vakhata vimalakumAranA kathanathI ame udyAnamAM gayA. te ramya udyAnamAM koIkanAM pagalAM joyAM. tene joIne vimalakumAra A koIka lakSaNavaMta puruSa che ane patnI sAthe gayo che e pramANe vicAre che tethI vAmadevane kahe che. koIka viziSTa mithunayugala ahIMthI gayeluM hovuM joIe. tyArapachI kaMIka AgaLa jaIne latAgRhamAM joyuM to adbhuta sauMdaryavALuM mithunayugala jovAyuM. te mithunayugale vimalakumAra ane vAmadevane joyA nahIM. paraMtu vimalakumAre ane vAmadeve temane joyAM. ane temanAM lakSaNo joIne lakSaNazAstramAM nipuNa evo vimalakumAra puruSanAM lakSaNo ane strInAM lakSaNo vistArathI kahe che. eTalAmAM ja teoe joyuM ke te mithunayugala upara koIka be puruSa yuddha mATe Ave che ane te mithunayugalamAMthI puruSane te AvanAra puruSa Akroza kare che. te Akroza sAMbhaLIne te vidyAdhara potAnI strIne kahe che tuM dhIra thA. ema kahIne tenI sAthe yuddha karavA jAya che. te vakhate te be puruSamAMthI eka puruSa te mithunayugalanI strIne grahaNa karavA mATe sanmukha Ave che tethI te bALA vimalakumArane kahe che mAruM rakSaNa karo. te vakhate vimalakumAranA guNathI Avarjita vanadevatA je vidyAdhara te strIne grahaNa karavA tatpara thayela. te vidyAdharane AkAzamAM khaMbhita kare che. eTalAmAM te mithunayugalamAMthI je puruSa te vidyAdhara sAme yuddhamAM tatpara thaIne tene mRtaprAyaH kare che ane pAcho Ave che tyAre te strIne levA mATe Avela puruSa je khaMbhita hato tene vanadevatA mukta kare che. tethI te mukta thayelo puruSa vegathI tenI sanmukha jAya che ane tenI pAchaLa te vidyAdhara paNa jAya che. tyArapachI prathama puruSanI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva jema bIjA puruSane paNa mRtaprAyaH karIne te vidyAdhara ratnacUDa potAnI patnI pAse Ave che, tyArapachI te ratnacUDa vimalakumAranA upakArane smaraNa karIne atyaMta prazaMsA kare che ane vicAre che ke A upakArano badalo vALavo mArA mATe azakya che, jenA uparathI uttama puruSano kRtajJatAguNa kevA prakArano viziSTa hoya che teno mArgAnusArI bodha thAya che. vaLI, guNanA arthI jIve koIno paNa karAyelo alpa paNa upakAra nitya smaraNa karIne potAno kRtajJatAguNa atizaya karavo joIe ema sUcita thAya che. vaLI, ratnacUDa atyaMta ziSTabhASAthI vimalakumArane te upakArane abhivyakta kare che je sAMbhaLIne uttama prakRtivALA vimalakumAra paNa kahe che - A tArI patnI tArA mAhAsyathI ja rakSaNa karAI che, phakta tamAro A zuM prasaMga che ? te jANavA mATe mane kautuka che. tethI ratnacUDa potAnuM janmasthAna vagere ane tenI patnIne levA mATe AvelA be vidyAdharo koNa hatA te sarva saMkSepathI kathana kare che. ane pote teone parAsta karIne Avelo che tyAre potAnI patnI cUtamaMjarI viSayaka tene atyaMta ciMtA thAya che ane tenuM rakSaNa karIne he vimalakumAra ! teM mAruM rakSaNa karyuM che ityAdi kahIne tenA upakArane atyaMta smaraNa kare che. vimalakumAra paNa atyaMta vivekapUrvaka namrabhASAthI tene uttara Ape che. aMte te upakAranuM smaraNa karIne ratnacUDane devatAthI prApta thayelA ratnane ApavAno pariNAma thAya che. ane tene grahaNa karavA atyaMta Agraha kare che. paraMtu te ratnanA guNone jANIne paNa vimalakumAranuM citta grahaNa karavAnA abhimukha tene bhAvavALuM thatuM nathI, te vakhate cUtamaMjarI atyaMta Agraha karIne kahe che ke AryaputranI abhyarthanAno bhaMga tamAre karavo joIe nahIM. tene zuM uttara Apavo e pramANe vimalakumAra manamAM vicAre che, eTalAmAM ratnacUDa divya vastramAM rahela te ratnane kumAranA vastranA cheDe bAMdhI de che. te vakhate ratnacUDa vicAre che ke A vimalakumAranuM AvuM suMdara cittaratna che AthI ja AvA ratnane joIne paNa te niHspRha rahe che, leza paNa grahaNa karavAno pariNAma thato nathI. tevA mahAtmAne bAhya ratnothI zuM prayojana che. kharekhara ghaNA bhavo sudhI suMdara dharmane sevIne puNyazALI jIvone ja AvuM suMdara citta prApta thAya che ane jeo zuddhadharma sevatA nathI teone AvuM suMdara citta saMbhavatuM nathI. tethI phalita thAya che ke saddharmanuM sevana mahAtmAnA cittane atyaMta niHspRha banAve che. AthI ja pUrvabhavanA sadharmanA sevanane kAraNe aneka prakAranI vizeSatAthI yukta te ratna hovA chatAM kumAranuM citta leza paNa te ratnane grahaNa karavAnA pariNAmavALuM thatuM nathI je zuddhadharmanA sevanathI thayeluM uttama citta che. tatazcaivamavadhArya cintitaM ratnacUDena-aye! pRcchAmi tAvadenamasya kumArasya sahacaraM, yadutakutratyo'yaM kumAraH? kiMnAmA? kiMgotraH? kimarthamihAgataH? kiMvA'syAnuSThAnamiti, tataH pRSTo'haM yathAvivakSitamekAnte kRtvA ratnacUDena, mayA'pi kathitaM tasmai yathAatraiva vardhamAnapure kSatriyasya dhavalanRpateH putro'yaM vimalo nAmA, abhihitaM cAdyAnena yathAvayasya vAmadeva! yadidaM krIDAnandanamudyAnamatiramaNIyaM janavAdena zrUyate tanmama janmApUrvaM, tato'dya gacchAvastaddarzanArthaM, mayoktaM- yadAjJApayati kumAraH, tataH samAgatAviha, zruto yuvayoH zabdaH tadanusAreNa gacchadbhyAM dRSTA padapaddhatiH tathA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva lakSitaM naramithunaM tato latAgRhake dRSTau yuvAM nirUpitau kumAreNa kathitaM me lakSaNaM nirdiSTaM ca yathA'yaM cakravartIyaM cAsyaiva bhAryA bhaviSyati / tadidamihAsyAgamanaprayojanaM, anuSThAnaM punarasya sarvaM yathA ceSTitaM zlAghanIyaM viduSAmabhimataM lokAnAmAhlAdakaM bandhUnAmabhirucitaM vayasyAnAM spRhaNIyaM munInAmapIti, kevalaM na pratipannamanenAdyApi kiJciddarzanam / ratnacUDena cintitaM-aye! sarvaM sundaramAkhyAtamanena, tadidamatra prAptakAlaM darzayAmyasya bhagavabimbaM, ucito'yaM taddarzanasya, saMpatsyate'sya taddarzanena mahAnupakAraH, evaM ca kurvato mamApi pratyupakArakaraNamanorathaH paripUrNo bhaviSyatIti vicintyAbhihito'nena vimalakumAraH yathAkumAra! iha krIDAnandane samAgataH kvacitpUrvaM madIyamAtAmaho maNiprabhaH, pratibhAtamidamatikamanIyaM kAnanaM, tato'tra punaH punarvidyAdharANAmavatAraNArthaM mahAbhavanaM vidhAya pratiSThitaM tena bhagavato yugAdinAthasya bimbaM, ata eva bahuzo'hamihAgataH pUrvaM, tato mamAnugraheNa tadraSTumarhati kumAraH, vimalenoktaM-yadvadatyAryaH, tadAkarNya hRSTo ratnacUDaH, tato gatA vayaM bhavanAbhimukhaM tato dRSTaM bhagavato mandiraM, tacca kIdRzam ? tyArapachI=2tvacUDe vimalakumAranuM niHspRha citta joyuM tyArapachI, A pramANe avadhAraNa karIne A mahAtmA zuddhadharma sevIne Avela che mATe ja AvuM niHspRha citta che e pramANe avadhAraNa karIne, ratvacUDa vaDe vicArAyuM. kharekhara ! A kumAranA A sahacarane huM pUchuM. zuM pUchuM? te 'dutathI batAve che - A kumAra kyAMnA che? zuM nAma che? kayA gotravALA che? kayA prayojanathI ahIM Avela che? ane AnuM kumAranuM, zuM anuSThAna che=zuM pravRtti che. tethI huM=vAmadeva, ekAMtamAM laI jaIne ratacUDa vaDe je pramANe vivakSA karela=pUchavAno vicAra karela, te pramANe puchAyo. mArA vaDe paNa=vAmadeva vaDe paNa, tenetraratacUDane, kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te "yathA'thI batAve che - A ja vardhamAnapuramAM kSatriya evA dhavalarAjAno A vimala nAmano putra che. ane Aje AnA vaDe=vimalakumAra vaDe, mane kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te "yathA'thI batAve che - he mitra ! vAmadeva ! je A krIDAnaMdana udyAna ati ramaNIya janavAdathI saMbhaLAya che te janmamAM apUrva mane che=A janmamAM meM pUrvamAM joyuM nathI, tethI Aje tenA darzana mATe= udyAnane jovA, ApaNe jaIe. mArA vaDe kahevAyuM. kumAra je AjJA kare che. tethI ahIM=A udyAnamAM, ame be AvyA. tamArA benoratnacUDa ane cUtamaMjarIno, zabda saMbhaLAyo. tenA anusArathI jatA amane baMnene padavI paddhati jovAI=pagalAM jovAyAM. ane taramithuna jovAyuM. tethI latAgRhamAM tame baMne jovAyAM. kumAra vaDe tame baMne kahevAyAM. mane lakSaNa kahevAyuM. ane kahevAyuM, je pramANe A cakravartI che ane A AnI ja patnI thazeHracUDanI ja patnI thaze. tethI ahIM=udyAnamAM, AnA-kumAranA, AgamananuM prayojana A che. vaLI, AnuM A kumAranuM sarva anuSThAna yathAceSTita vidvAnone zlAghanIya che. lokone abhimata che. baMdhuone AllAdaka che. mitrone abhirucita che. munione paNa spRhaNIya che. kevala hajI paNa AnA vaDe vimalakumAra vaDe, koI darzana svIkArAyuM nathI. ratvacUDa vaDe vicArAyuM. kharekhara AnA vaDe=vAmadeva Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vaDe, sarva suMdara kahevAyuM. te kAraNathI ahIM=vimalakumAranA viSayamAM, A prAptakAla che=A karavA yogya che. Ane bhagavAnanuM biba batAvuM. tenA darzanane A yogya che=bhagavAnanA darzanane A yogya che. tenA darzanathI jinabiMbanA darzanathI, A=vimalakumArane, mahAna upakAra thaze. ane A rIte karatAM Ane jinabiMbanA darzana karatAM, evA mane paNa pratiupakAra karavAno manoratha paripUrNa thaze. e pramANe vicArIne AnA vaDe=ratvacUDa vaDe, vimalakumAra kahevAyo. zuM kahevAyo? te 'AthA'thI batAve che - he kumAra ! A kriIDAnaMdanamAM kyAreka pUrvamAM mArA dAdA maNiprabha AvelA. A udyAna atimanohara pratibhASa thayela. tethI=mArA dAdAne A udyAna manohara lAgela tethI, ahIM pharIpharI vidyAdharonA avataraNa mATe mahAbhavana karIne temanA vaDe=maNiprabha vaDe, bhagavAna yugAdinAthanuM biMba pratiSThita karAyuM che. AthI ja huM ghaNI vakhata ahIM pUrvamAM Avelo. tethI mArA anugrahathI kumArane te jovuM yogya cheHjitabiMba jovuM yogya che. vimala vaDe kahevAyuM. Arya je kahe che. te sAMbhaLIne=vimalakumAre jinabiMba jovA mATe potAnA vacanano svIkAra karyo te sAMbhaLIne, ratvacUDa haSita thayo. tyArapachI ame bhavanane abhimukha gayA. tyArapachI bhagavAnanuM maMdira jovAyuM. te kevuM che? te batAve che - yugAdidevabhavane pravezaH zloka : vimalasphaTikacchAyaM, svarNarAjivirAjitam / taDidvalayasaMyuktaM, zaradambudharopamam / / 202 / / AdIzvara prabhunA jinamaMdiramAM praveza zlokArca - vimala sphaTikanI chAyAvALuM, svarNarAjithI zobhatuM, vIjaLInA valayathI saMyukta, zaradapUrNimAnA caMdranI upamAvALuM, /ra0rA. zloka : vilasadvajravaiDUryapadmarAgamaNitviSA / naSTAndhakArasambandhamudyotitadigantaram / / 203 / / zlokArdha : vilAsa karatA vaja, vaiDUrya, padmarAga maNinI chAyAthI naSTa thayelA aMdhakAranA saMbaMdhavALuM, udhotita digaMtaravALuM=badhI dizAo jeNe ughodhita karI che tevuM maMdira hatuM. 203II. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva api ca-lasadacchAcchanirmalasphaTikamaNinirmitakuTTimasaMkrAntavilasattapanIyastambhaM stambhavinyasta 61 vidrumakiraNakadambakaraktamuktAphalAvacUlaM avacUlaviracitamarakatamayUkhazyAmAyamAnasitacamaranikaraM sitacamaranikaradaNDacAmIkaraprabhApiJjaritAdarzamaNDalaM AdarzamaNDalagatavirAjamAnAruNamaNihAranikurumbaM hAranikurumbAvalambitavizadahATakakiGkiNIjAlamiti / tatra caivaMvidhe bhuvananAthasya bhavane pravizya tairavalokitaM bhagavato yugAdinAthasya bimba, ane vaLI vilAsa karatA svaccha, nirmala, sphaTikanA maNithI nirmita bhUmimAM saMkrAMta thayelA vilAsa karatA suvarNanA staMbhavALuM, staMbhamAM vicasta vidrumatA kiraNanA samUhathI rakta muktAphalanA avacUlavALuM, avacUlamAM viracita marakatamaNinAM kiraNothI zyAma jevA dekhAtA sapheda cAmaranA samUhavALuM, sapheda cAmaronA samUhanA dAMDAmAM suvarNanI prabhAthI pILA thayelA AdarzanA maMDalavALuM, AdarzanA maMDalagata virAjamAna aruNa maNinA hAranA samUhavALuM, hAranA samUhamAM avalaMbita ujjaLa sonAnI kiMkiNInI jAlavALuM evA te jinAlayano aMdarano bhAga hato. ane tyAM AvA prakAranA bhuvananAthanA bhavanamAM praveza karIne teo vaDe=ratnacUDa Adi badhA vaDe, bhagavAta yugAdinAthanuM biMba jovAyuM. zloka H tattva dikSu preGkhatprabhAjAlaM, zAtakumbhavinirmitam / zAntaM kAntaM nirATopaM, nirvikAraM manoharam / / 204 / / zlokArtha : ane te=bhagavAnanuM biMba, badhI dizAomAM prasaratI prabhAjAlavALuM, zAtakuMbhathI=suvarNathI, vinirmita, zAMta, kAMta, ATopa vagaranuM nirvikAra, manohara hatuM. II204 // tataH sarvairapi vihito harSabharavisphAritAkSaiH praNAmaH, vanditaM ca vizadAnandapulakodbhedasundaraM vapurdadhAnAbhyAM vidhivaccUtamaJjarIratnacUDAbhyAm, taccedRzaM sacarAcarabhuvanabandhorbhagavato bimbaM nirUpayato vimalakumArasya sahasA samullasitaM jIvavIryaM vidAritaM bhUrikarmajAlaM vRddhimupagatA sadbuddhiH prAdurbhUto dRDhataraM guNAnurAgaH, tatazcintitamanena - aho bhagavato'sya devasya rUpaM, aho saumyatA, aho nirvikAratA, aho sAtizayatvaM aho acintyamAhAtmyatA, tathAhi tethI badhA vaDe paNa=vimalakumAra Adi badhA vaDe paNa, harSanA bharAvAthI visphArita thayelAM cakSuo vaDe praNAma karAyo=jinabiMbane praNAma karAyo. ane vizada AnaMdanA pulakanA ubhedathI suMdara evA dehane dhAraNa karatAM cUtamaMjarI ane ratnacUDa dvArA vidhipUrvaka vaMdana karAyuM. ane te Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva sacarAcara bhuvananA baMdhu=carAcara bhuvananA baMdhu, evA bhagavAnanuM AvA prakAranuM biMba jotA vimalakumAranuM sahasA jIvavIrya ullasita thayuM. ghaNAM karmono samUha vidArita thayo. sadgaddhi vRddhine pAmI. daDhatara guNAnurAga pragaTa thayo. tethI AvA vaDe=vimalakumAra vaDe, vicArAyuM. aho ! bhagavAna evA A devanuM rUpa, aho saumyatA, aho nirvikAratA, aho sAtizayapaNuM, aho aciMtya mAhAsyatA, te A pramANe - zloka - AkAra eva vyAcaSTe, niSkalaGko manoharaH / anantamasya devasya, guNasambhAragauravam / / 205 / / zlokArya : AkAra ja pratimAno AkAra ja, devanA niSkalaMka, manohara, anaMta guNasaMbhAranA gauravane kahe che. ra0pA zloka : vItarAgo gatadveSaH, sarvajJaH sarvadarzanaH / sunizcitamayaM devo, bimbAdevAvagamyate / / 206 / / zlokArca - vItarAga, dveSa rahita, sarvajJa, sarvadarzI, A deva sunizcita biMbathI ja jaNAya che. ll206 zloka : yAvatsa cintayatyevaM, madhyasthenAntarAtmanA / vimalaH kSAlayannuccairmalamAtmIyacetasaH / / 207 / / tAvattasya samutpannaM, svajAteH smaraNaM tadA / atItabhavasantAnavRttAntasmRtikAraNam / / 208 / / yugmam / blokArdha : te vimalakumAra, A rIte zloka-205, 206mAM kahyuM e rIte, keTalAmAM potAnA cittanA malanuM atyaMta kSAlana karato te vimalakumAra madhyastha aMtarAtmAthI A pramANe ciMtavana kare che, teTalAmAM tene atIta bhavanA saMtAnavRttAMtanI smRtinuM kAraNa svajAtinuM smaraNa tyAre utpanna thayuM. Il207-208II Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : atha saMjAtamUrTo'sAvacintyarasanirbharaH / patito bhUtatte sada, sarveSa vRtasaMkrama: pArA zlokArca - tyArapachI saMjAta mUrchAvALo A vimalakumAra, aciMtya rasathI nirbhara, sarvane karAyelA saMbhramavALo zIgha bhUtalamAM paDyo. ll209ll bloka : atha vAyupradAnena, saMjAtaH spaSTacetanaH / pRSTaM kimetadityevaM, ratnacUDena sAdaram / / 210 / / tataH prAdurbhavadbhaktiH, sphuTaromAJcabhUSaNaH / harSotphullavizAlAkSaH, prabaddhAJjalibandhuraH / / 211 / / vimalo ratnacUDasya, gRhItvA caraNadvayam / AnandodakapUrNAkSaH, praNanAma muhurmuhuH / / 212 / / zlokArca - tyArapachI vAyupradAnathI thayela spaSTa cetanAvALo vimalakumAra A zuM che e pramANe AdarapUrvaka ratnacUDa vaDe puchAyo. tethI ratnacUDe pUchayuM tethI, pragaTa thayelI bhaktivALo, spaSTa romAMcanA bhUSaNavALo, harSanA udbhUlathI vizAlacakSavALo, be hAthane joDelo vimala ratnapUDanA caraNadvayane grahaNa karIne AnaMdanA udakathI pUrNacakSuvALo vAraMvAra praNAma kare che. ll10thI 21rA. zloka : prAha cazarIraM jIvitaM bandhu tho mAtA pitA guruH / devatA paramAtmA ca, tvaM me nAstyatra saMzayaH / / 213 / / zlokArya : ane kahe che - tuM ja mAruM zarIra che, jIvita che, baMdhu che, nAtha che, mAtA che, pitA che, guru che, devatA che ane paramAtmA che emAM saMzaya nathI. II1all zloka : yenedaM darzanAdeva, pApaprakSAlanakSamam / tvayA me darzitaM dhIra! sabimbaM bhavabhedinaH / / 214 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArdha : je kAraNathI he vIra ! darzanathI ja pApanA nAzamAM samartha, bhavano nAza karanAra evuM paramAtmAnuM A sabiMba tArA vaDe mane batAvAyuM. ll14ll vimalasya samyaktvotpAdaH etaddhi darzayatA ratnacUDa! bhavatA darzito me mokSamArgaH, kRtaM paramasaujanyaM, cheditA bhavavallarI, unmUlitaM duHkhajAlaM, dattaM sukhakadambakaM, prApitaM zivadhAmeti / ratnacUDenoktaM-kumAra! nAhamadyApi vizeSato'vagacchAmi, kimatra saMpannaM bhavataH ? vimalenoktaM-Arya! saMpannaM me jAtismaraNaM, smRto'dyadinamivAtIto bhUribhavasantAnaH, yataH punarapi nivezitA mayA bhaktibharanirbhareNa bhUribhaveSu vartamAnena bhagavadbimbe dRSTiH, nirmalIkRtaM samyagjJAnanirmalajalena cittaratnaM, raJjitaM samyagdarzanena mAnasaM, sAtmIkRtaM sadanuSThAnaM, bhAvito bhAvanAbhirAtmA, vAsitaM tatsAdhuparyupAsanayA'ntaHkaraNaM, sAtmIbhUtA me samastabhUteSu maitrI, gato'GgAGgIbhAvaM guNAdhikeSu pramodaH, dhAritaM bahuzazcitte klizyamAneSu kAruNyaM, dRDhIbhUtA durvinIteSUpekSA, nizcalIbhUtaM vaiSayikasukhaduHkhayoraudAsInyaM, tathA pariNataH prazamaH, paricitaH saMvegaH, cirasaMstuto bhavanirvedaH, praguNitA karuNA, anuguNitamAstikyaM, praguNIbhUtA gurubhaktiH, kSetrIbhUtau tapaHsaMyamAviti / tato yAvadRSTaM mayedaM bhuvanabharturbhagavato niSkalaGka bimbaM tAvadahaM sikta ivAmRtarasena, pUrita iva ratyA, svIkRta iva sukhAsikayA, bhRta iva pramodena, tataH sphuritaM mama hRdaye yaduta vimalane sakhyattvanI utpatti hiM=je kAraNathI, Ane batAvatA he ratnacUDa ! tArA vaDe mane mokSamArga batAvAyo. parama saujanya karAyuM. bhavanI velaDI chedAI. du:khajAlanuM umUlana karAyuM. sukhano samUha apAyo. mokSanuM dhAma prApta karAvAyuM. ratvacUDa vaDe kahevAyuM. he kumAra ! hajI paNa huM vizeSathI jANato nathI. ahIM=pratimAnA darzanamAM, tane zuM prApta thayuM? vimala vaDe kahevAyuM. he Arya ! mane jAtismaraNa thayuM. AjanA dinanI jema ja atItanA ghaNA bhavonI paraMparAnuM smaraNa thayuM, je kAraNathI pharI paNa ghaNA bhavomAM bhaktinA samUhathI nirbhara vartatA evA mArA vaDe bhagavAnanA bibamAM daSTi sthApana karAI che. samyajJAnarUpI nirmala jalathI citaratna nirmala karAyuM. samyagdarzanathI mAnasa raMjita karAyuM. sadanuSThAna AtmasAt karAyuM. bhAvanAthI AtmA bhAvita karAyo. sAdhunI paryApAsanAthI aMtaHkaraNa vAsita karAyuM. mane samasta jIvomAM maitrI sAtmIbhUta thaI. guNAdhika jIvonA upara pramoda aMgAMgIbhAvane pAmyo. ghaNI vakhata cittamAM klizyamAna jIvonI karuNA dhAraNa karAI. durvinIta jIvomAM upekSA daDhIbhUta=daDha thaI. vaiSayika sukha-du:khamAM audAsI nizcalIbhUta nizcala, thayuM. ane prathama pariNAma Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva pAmyo. saMvega paricita karAyo. bhavanirveda ghaNI vakhata sevAyo che. karuNA praguNita thaI. Astikya anuguNita karAyuM sthira karAyuM. gurubhakti praguNIbhUta thaI. tapa-saMyama kSetrabhUta thayA=mArI prakRtirUpa thayA. tethI=pUrvabhavomAM A sarva meM seveluM che tethI, jyAM sudhI mArA vaDe A bhuvanabhata bhagavAnanuM niSkalaMka biMba jovAyuM, tyAM sudhI huM jANe amRtarasathI siMcAyo. jANe ratithI purAyo. jANe sukhAsikAthI svIkAra karAyo. jANe pramodathI bharAyo. tethI mArA hRdayamAM skurita thayuM. zuM spharita thayuM? te vaDutathI batAve che - zloka : rAgadveSabhayAjJAnazokacihnavivarjitaH / prazAntamUtirdevo'yaM, locanAnandadAyakaH / / 215 / / zlokArtha : rAga, dveSa, bhaya, ajJAna ane zokanAM cihnothI varjita, prazAMta mUrtivALA, locananA AnaMdane denAra A deva che. ll115ll zloka : dRzyamAno yathA dhatte, mamAhlAdaM tathA purA / nUnaM kvacinmayA manye, dRSTo'yaM paramezvaraH / / 216 / / zlokArca - jovAtA evA deva je pramANe mane AhvAda Ape che te pramANe pUrvamAM kharekhara kyAMka mArA vaDe A paramezvara jovAyA che e pramANe huM mAnuM chuM. /ra16. zloka : evaM ca cintayanneva, lokAtItaM rasAntaram / praviSTo'nubhavadvArasaMvedyamatisundaram / / 217 / / zlokArtha : ane A rIte ciMtavana karatAM ja anubhava dvArA saMvedya, atisuMdara, lokathI atIta evA rasAMtaramAM huM pravezyo. ll17nA zloka : yato bhavAtsamArabhya, prAptaM samyaktvamuttamam / tataH smRtA mayA sarve, tadArAnikhilA bhavAH / / 218 / / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : tyArapachI je bhavathI mAMDIne uttama samyaktva prApta karAyuM tyArathI mAMDIne nikhila sarva bhavo mArA vaDe smaraNa karAyA. II218aa tadidaM mahAtmannatra me saMpannaM, ataH kRtaM tanme bhavatA yatparamaguravaH kurvantIti bruvANo ratnacUDacaraNayornipatitaH punarvimalakumAraH / tato narottama! alamalamatisaMbhrameNeti vadatA samutthApito'sau ratnacUDena sAdharmika iti vanditaH, savinayaM abhihitaM ca- kumAra ! saMpannamadhunA me samIhitaM, paripUrNA manorathAH, kRtaste pratyupakAro yadevaM mAdRzajano'pi te paricitatattvamArgapratyabhijJAne kAraNabhAvaM pratipanna iti, sthAne ca kumArasyAyaM harSAtirekaH, he mahAtman ! ahIM=pratimAnA darzanamAM, mane te A prApta thayuM. AthI mAruM tArA vaDe te karAyuM je paramaguruo kare che. e pramANe bolato evo vimalakumAra pharI ratnacUDanA pagamAM paDyo. tyArapachI he narottama ! atisaMbhrama vaDe saryuM e pramANe bolatA ratnacUDa vaDe A=vimalakumAra, Ubho karAyo. sAdharmika che e pramANe vaMdana karAyo. ane savinaya kahevAyo. he kumAra ! aho mAruM samIhita prApta thayuM. manoratho pUrNa thayA. tAro pratyupakAra karAyo. je kAraNathI A rIte mArA jevo jana paNa tArA paricita tattvamArganA pratyabhijJAnamAM=tArA dvArA janmajanmAMtaramAM paricaya karAyelA bhagavAnanA mArga viSayaka pratyabhijJAna karAvavAmAM, kAraNabhAvane pAmyo. ane kumArano=vimalakumArano, A harSano atireka sthAne che. zloka H : yataH satkalatre sute rAjye, draviNe ratnasaJcaye / avApte svargasaukhye ca naiva toSo mahAtmanAm / / 299 / / zlokArtha je kAraNathI suMdara strImAM, putramAM, rAjyamAM, dhanamAM, ratnasaMcayamAM, prApta thayela svarganA sukhamAM mahAtmAone toSa nathI ja. II219 / / zloka H tathAdi tucchAni svalpakAlAni, sarvANi paramArthataH / tAni tena thIrALAM, naiva toSasya dvAraLam / / 22 / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 67 zlokArya : te A pramANe - paramArthathI sarva=patnI Adi sarva, svalpakALavALA tuccha che. te kAraNathI dhIrone A patnI Adi, toSanuM kAraNa nathI ja. ||2|| zloka : jainendraM punarAsAdya, mArga bhIme bhavodadhau / sudurlabhaM mahAtmAno, jAyante harSanirbharAH / / 221 / / zlokArca - vaLI bhayaMkara bhavodadhimAM sudurlabha evA jainendra mArgane pAmIne mahAtmAo harSanirbhara thAya che. ra21II zloka - tathAdisNpraaptsttkssnnaadev, mArgaH sarvajJabhASitaH / zamasAtAmRtAsvAdasaMvedanakaro nRNAm / / 222 / / zlokArca - te A pramANe - sarvajJAbhASita mArga saMprApta thayo te kSaNathI ja manuSyone zamarUpI zAtAnA amRtanA AsvAdananA saMvedanane karanAro che=bhagavAnano mArga che. ll222 zloka : anantAnandasaMpUrNamokSahetuzca nizcitaH / ataH satAM kathaM nAma, na harSollAsakAraNam ? / / 223 / / zlokArya : anaMta AnaMdathI saMpUrNa evA mokSano hetu nizcita che. AthI saMta puruSone harSanA ullAsanuM kAraNa kema na thAya ? Il223ll zloka : anyaccasattvAnurUpaM vAJchanti, phalaM sarve'pi jantavaH / zvA hi tuSyati piNDena, gajaghAtena kesarI / / 224 / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArdha : ane bIjuM, sarva paNa jaMtuo sattvane anurUpa phalane Icche che. di=je kAraNathI, kUtarAo piMDathI toSa pAme che. kesarI-siMha, hAthInA ghAtathI toSa pAme che. ll224o. zloka : mRSako vrIhimAsAdya, nRtyatyuttAlahastakaH / gajendro'vajJayA bhuGkte, yatnadattaM subhojanam / / 225 / / zlokArca - uMdaraDAo dhAnyane pAmIne nRtya kare che. uttAlahastaka evo gajendra=UMcI sUMDhavALo evo hAthI, yatnathI apAyeluM suMdara bhojana avajJAthI khAya che. ll225ll zloka : tathAadRsstttttvaa ye mUDhAH, stokacittA manuSyakAH / dhanarAjyAdikaM prApya, jAyante te madotkaTAH / / 226 / / zlokArtha : ane adaSTatatvavALA je mUDha a5cittavALA manuSyo che teo dhana rAjyAdine pAmIne madathI utkaTa thAya che. ra26ll. zloka : tvaM tu pUrvaMcintAmaNisame ratne, labdhe madhyasthatAM gataH / na lakSito mayA dhIra! harSadoSakalaGkitaH / / 227 / / zlokArca - vaLI te pUrvamAM ciMtAmaNi samAna ratna prApta thaye chate madhyasthatAne pAmela. he dhIra!mArA vaDe harSarUpa doSathI kalaMkita jovAyo nahIM. ll227ll zloka : adhunaivaM punardhanyaH, sphuTaromAJcasundaraH / sanmArgalAbhe tuSTo'si, sAdhu sAdhu narottama! / / 228 / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArya : vaLI hamaNAM A rIte dhanya evo tuM sanmArganA lAbhamAM=pratimAnA darzanathI pUrvamAM kahyuM e rIte sanmArganA lAbhamAM, henarottama! suMdara suMdara spaSTa romAMcathI suMdara toSavALo che. ll228 kevalamatra jane naivamatigurutvamAropaNIyaM kumAreNa, kimatra mayA vihitaM kumArasya ? nimittamAtraM atra saMpanno'haM, svayameva yogyo'si tvamevaMvidhakalyANaparamparAyAH, mayA'pi hi tAvakInAM pAtratAmupalakSyAyaM vihito yatnaH, tathAhi kevala A janamAM=ratvacUDa evA mArAmAM, A pramANe kumAra vaDe atigurupaNuM tame ja mAtA cho, pitA cho ItyAdi rUpa gurupaNuM, AropaNa karavuM joIe nahIM. ahIM=sanmArganI prAptimAM, kumAranuM mArA vaDe zuM karAyuM ? ahIM kumAranI sanmArganI prAptimAM, huM nimitta mAtra prApta thayo. A prakAranI kalyANanI paraMparAne tuM svayaM ja yogya cho. hiM=je kAraNathI, mArA vaDe paNa=ratvacUDa vaDe paNa, tArI pAtratAne jANIne A yatna karAyo jinapratimAnA darzana arthe yatna karAyo. te A pramANe - zloka : svayaMvijJAtasadbhAvA, lokAntikasuraistadA / yadi nAma prabodhyante, tIrthanAthAH kathaJcana / / 229 / / tathApi te surAsteSAM, na bhavanti mahAtmanAm / guravastAdRze pakSe, draSTavyo'yaM tvayA janaH / / 230 / / yugmam / blokArya : svayaM vijJAta sabhAvavALA tIrthakaro koIka rIte tyAredIkSA avasaramAM, lokAMtikadevo vaDe je prabodha karAya che topaNa te devo te mahAtmAnA tIrthakaronA, guru thatA nathI. tevA prakAranA pakSamAM tArA vaDe A jana jovo joIe. ll229-230|| upakArakIrtanaM vimalenoktaM-mahAtmanmA maivaM vocaH na sadRzamidamasyoditaM bhavatA, nahi bhagavati bodhayitavye lokAntikasurANAM nimittabhAvaH, bhavatA tu darzayatA bhagavadbimbaM saMpAditameva mamedaM sakalaM kalyANaM, vimala dvArA ratnacUDe karelA bhAvaupakAranuM kIrtana vimala vaDe kahevAyuM. he mahAtman ! A pramANe na kaho, na kahokalokAMtikadevo jevo ratnacUDanA prabodhanano prakAra che e pramANe na kaho na kaho. AvA sadaza=lokAMtikadevonA bhagavAnanA prabodhana sadaza, A tamArA vaDe kahevAyuM nathI. di=je kAraNathI, bodha karavA yogya bhagavAnamAM lokAMtikadevono Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva nimittabhAva nathI. vaLI, bhagavAnanA biMbane dekhADatA tamArA vaDe mAruM A sakala kalyANa saMpAdita ja karAyuM che. zloka H 70 ra. pa nimittamAtratAM yo'pi, dharme sarvajJabhASite / pratipadyeta jIvasya sa guruH pAramArthikaH / / 231 / / zlokArtha : ane ahIM=saMsAramAM, sarvajJabhASita dharmamAM je nimittamAtratAne prApta kare che te jIvano pAramArthika guru che. II231II zloka H evaM me vidadhAnastvaM, gurureva na saMzayaH / ucitaM tu satAM karttuM, sadgurorvinayAdikam / / 232 / / zlokArtha : A rIte mane karatA tame=mArA jinapratimAnA darzananA nimittane karatA tame, guru ja cho, saMzaya nathI. saMtone sadgurunuM vinayAdika karavuM ucita che. II232|| zloka H tasmAducitamevedaM sarvaM tAvakopakArasyeti / kiJca - eSA bhagavatAmAjJA, sAmAnyasyApi sundaram / vhArya: sAmi sveda, vinayo vandvanAvijaH ||2rU|| zlokArtha : te kAraNathI tamArA upakArane A sarva ucita ja che=huM tamane guru tarIke pUjuM chuM te sarva ucita ja che. vaLI, bhagavAnanI A AjJA che. sAmAnya paNa sAdharmikano ahIM=saMsAramAM, vaMdana Adi suMdara vinaya karavo joIe. / / 233|| zloka H kiM punaste mahAbhAga ! naivaM saddharmadAyinaH / yujyate vinayaH kartuM nirmithyasyApi sadguroH / / 234 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - he mahAbhAgI ! A prakAre saddharmane denArA nirmidhya sAcA evA, paNa sadguru evA tamAro zuM vaLI vinaya karavo ucita nathI ? arthAt vinaya karavo joIe. //ra34|| zloka : ratnacUDenoktaM-mA maivamAdizatu kumAraH, tathAhiguNaprakarSarUpastvaM pUjanIyaH surairapi / tvameva gururasmAkaM, tannaivaM vaktumarhasi / / 235 / / zlokArya : ratnamUDa vaDe kahevAyuM. kumAra A pramANe kaho nahIM, kaho nahIM. te A pramANe - guNaprakarSarUpa tame devothI paNa pUjanIya cho. tame ja amArA guru cho. te kAraNathI A pramANe kahevuM ucita nathI. //ra3paI zloka : vimalenoktaMguNaprakarSarUpANAM, kRtajJAnAM mahAtmanAm / idameva sphuTaM ligaM, yad gurorbhaktipUjanam / / 236 / / sa mahAtmA sa puNyAtmA, sa dhanyaH sa kulodgataH / sa dhIraH sa jagadvandyaH, sa tapasvI sa paNDitaH / / 237 / / yaH kiGkaratvaM preSyatvaM, karmakAratvamaJjasA / dAsatvamapi kurvANaH, sadgurUNAM na lajjate / / 238 / / zlokArca - vimala vaDe kahevAyuM. guNaprakarSarUpa kRtajJa mahAtmAonuM A ja spaSTa liMga che. je gurunI bhaktithI pUjana kare, te mahAtmA che, te puNyAtmA che, te dhanya che, te kulamAM udgata cheHuttama che, te ghIra che, te jagatabaMdha che, te tapasvI che, te paMDita che je sadgaranA kiMkarapaNAne, preSyapaNAne, zIghakarmakArakapaNAne, dAsapaNAne paNa karato lajjA pAmato nathI. ll236thI 238il. zloka : sa kAyaH zlAghitaH puMsAM, yo gurovinayodyataH / sA vANI yA guroH stotrI, tanmano yad gurau ratam / / 239 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - te puruSamAM prazaMsanIya kAyavALo che, je gurunA vinayamAM udhata che. te vANI che je gurunI stuti kare che. te mana che je gurumAM rata che. ra39ll zloka : anekabhavakoTIbhirupakAraparairapi / dharmopakArakartRNAM niSkrayo na vidhIyate / / 240 / / zlokArca - aneka bhavanoTI-karoDo bhava sudhI upakAramAM tatpara jIvo vaDe paNa dharmanA upakAra karanArAono niSkraya karAto nathI=upakArano badalo pUrNa karAto nathI. ll24oll vimalasya dIkSAgrahaNAbhilASaH anyaccedamadhunA paryAlocyaM bhavatA sArdhaM mayA yaduta-viraktaM tAvanme bhavacArakavAsAccittaM, gRhItA duHkhAtmakatayA viSayAH, bhAvito lokottarAmRtAsvAdarUpatayA prazamaH, na sthAtavyamadhunA gRhapaJjare, grahItavyA bhAgavatI dIkSA, kevalaM santi me tAtaprabhRtayo bahavo bAndhavAH, teSAM kaH pratibodhanopAyaH syAt ? evaM hi teSAM mayA bandhutvakAryamAcaritaM bhavati, yadi te'pi manimittakaM bhagavadbhASite dharma pratibudhyante, nAnyathA / ratnacUDenoktaM-asti budho nAmAcAryaH, sa yadIha kathaJcidAgacchettatastAnapi tava jJAtInavazyaM pratibodhayet, sa hi bhagavAnidhiratizayAnAmAkarazcittajJatAnaipuNyasya, prakarSaH prANiprazamalabdheriyattAbhUmirvacanavinyAsasyeti / vimalenoktaM-Arya! kva punarasau dRSTo budhasUrirbhavatA? vimalano dIkSA grahaNano abhilASa ane bIju hamaNAM tamArI sAthe mAre A paryAlocana karavA yogya che=nirNaya karavA yogya che. zuM nirNaya karavA yogya che ? te "vata'thI batAve che - mAruM cita bhavarUpI kedakhAnAthI virakta che. viSayo duHkhAtmakapaNAthI gRhIta che. lokottara amRtatA AsvAdarU5paNAthI prazama bhAvita che. have gRharUpI pAMjarAmAM mAre rahevuM joIe nahIM. bhAgavatI dIkSA grahaNa karavI joIe. kevala pitA vagere ghaNA baMdhuo che teone pratibodhanano upAya zuM thAya ? dikaje kAraNathI, A rIte teone pratibodhana karavAmAM Ave e rIte, teonuM baMdhutvanuM kArya mArA vaDe Acarita thAya. jo teo paNa=pitA vagere paNa, mArA nimite bhagavabhASita dharmamAM pratibodha pAme, anyathA nahIM anyathA teonA baMdhutvanuM kArya thAya nahIM. ratvacUDa vaDe kahevAyuM. budha nAmanA AcArya che teo jo koIka rIte ahIM= A nagaramAM, Ave to te paNa tArA jJAtIone avazya pratibodha kare. di=je kAraNathI, te bhagavAna atizayonA vidhi che. cittajJatA saMbaMdhI puNyanA Akara che. prANIomAM prazamalabdhitA prakarSa che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vacanavinyAsanI iyattAbhUmi che=maryAdAbhUmi che. vimala vaDe kahevAyuM. he Arya ! A budhasUri tamArA vaDe kayAM jovAyA ? budhasUrisvarUpakathanam ratnacUDenoktaM-atraiva krIDAnandane'syaiva ca bhagavadbhavanasya dvArabhUmibhAge dRSTo'sau mayA / yataH samAgato'hamatItASTamyAM saparikaro bhagavatpUjanArthamiha mandire, pravizatA ca dRSTaM mayA bRhattapodhanamunivRndaM, tasya ca madhye sthitaH kRSNo varNena, bIbhatso darzanena, trikoNena zirasA, vakradIrghayA zirodharayA, cipiTayA nAsikayA, viralavikarAlena dazanamaNDalena, lambanodareNa, sarvathA kurUpatayodvegaheturdRzyamAnaH kevalaM parizuddhamadhuragambhIreNa dhvaninA vizadena varNoccAraNenArthasamarpikayA girA dharmamAcakSANo dRSTo mayaikastapasvI, saMjAtazca me cetasi vitarkaH, yathA bata bhagavato na guNAnurUpaM rUpam / praviSTo'haM caityabhavane, nivezitA bhaktisAraM bhagavabimbe dRSTiH, avatAritaM nirmAlyaM, vidhApitaM sanmArjanaM, kAritamupalepanaM, viracitA pUjA, vikIrNaH puSpaprakaraH, prajvAlitA maGgalapradIpAH, samullAsitaH sugandhidhUpaH, niHzeSitaM pUrvakaraNIyaM, pramArjitamupavezanasthAnaM, nyastAni bhUmau jAnukaratalAni, nibaddhA bhagavadvadane dRSTiH, pravardhitaH sadbhAvanayA zubhapariNAmaH, saMjAto bhaktyatizayaH, plAvitamAnandodakabinduniSyandasandohena locanayugalaM, saMpannaM kadambakusumasannibhaM bRhadAnandavizadapulakodbhedasundaraM me zarIraM, paThito bhAvArthAnusmaraNagarbhaM bhaktinirbharatayA zakrastavaH, kRtaH paJcAGgapraNipAtaH, niSaNNo bhUtale, stutaH sarvajJapraNItapravacanonnatikarairyogamudrayA pradhAnastotrairbhAvasAraM bhagavAn, raJjitaM bhagavadguNairantaHkaraNaM, vihito bhUyaH paJcAGgapraNipAtaH, tadavasthenaiva vanditAH pramodavRddhijanakAH sUriprabhRtayaH, samutthito jinamudrayA saMpAditaM caityavandanaM, tadante kRtaM praNidhAnaM muktAzuktimudrayA / budhAcAryanA svarUpanuM kathana ratvacUDa vaDe kahevAyuM. A ja kriIDAnaMdanamAM A ja bhagavAnanA dvArabhUmibhAgamAM A=buddhasUri, mArA vaDe jovAyA. je kAraNathI huM atIta aSTamImAM parivAra sahita bhagavAnanA pUjana mATe A maMdiramAM Avelo. ane pravezatA evA mArA vaDe bRhat tapodhana evuM munirvAda jovAyuM. ane tenA madhyamAM rahela varNathI kRSNa, trikoNa evA mastaka vaDe, vakradIrgha evA zirodhara vaDe, cipiTa nAsikA vaDe, virala vikarAla evA dAMtanA maMDala vaDe, lAMbA evA udara vaDe, darzanathI bIbhatsa sarvathA kurU5paNAne kAraNe udvegano hetu kevala parizuddha madhura gaMbhIra dhvani vaDe vizada vargoccAra vaDe arthane samarpita evI vANI vaDe, dharmane kahetA eka tapasvI mArA vaDe jovAyA. ane mArA manamAM vitarka thayo. kharekhara bhagavAnanuM rUpa guNane anurUpa nathI. huM caityabhavanamAM pravezyo. bhaktisAra bhagavAnanA biMbamAM daSTi sthApana karAI. nirmAlya dUra karAyuM. sanmArjana karAyuM. upalepana karAyuM. pUjA karAI. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva puSpo samUha mukAyo. maMgalapradIpa prajavalita karAyA. sugaMdhI dhUpa samullAsita karAyuM. pUrvakaraNIya pUruM karAyuM. besavAnuM sthAna pramArjana karAyuM. bhUmimAM jAtu ane karatalone sthApata karAyA. bhagavAnanA vadanamAM daSTi nibaddha karAI. sadbhAvanAthI zubha pariNAma pravardhita karAyo. bhaktino atizaya thayo. AnaMdanA pANInA biMdunA niSpadananA samUhathI locatayugala plAvita karAyuM. kadaMba kusuma jevuM bRhad AnaMdathI, vizadapulakanA ubhedathI, suMdara mAruM zarIra thayuM. bhaktinA nirbharapaNAthI bhAvArthanA anusmaraNagarbhita zakrastava bolAyo. paMcAMga praNipAta karAyo. bhUtalamAM beTho. sarvajJapraNIta pravacananI unnati karanArA pradhAna stotro vaDe yogamudrAthI bhAvasAra bhagavAna stuti karAyA. bhagavAnanA guNothI aMtaHkaraNa raMjita karAyuM. pharI paMcAMga praNipAta karAyo. tadavastha ja pramodanA vRddhinA janaka sUri vagere vaMdana karAyA. jitamudrAthI UThyo. caityavaMdana saMpAdana karAyuM. tenA aMtamAM muktAzakti mudrAthI praNidhAna karAyuM. atrAntare matparivAreNa nirvartitaM bhagavato balividhAnaM, sajjIkRtaM snAtropakaraNaM, vistAritA vicitravastrAlaGkArollocAH, prArabdhaH saGgItakaM, samApUritAH kalakAhalAH, cAlitAH sughoSaghaNTAH, rANitAni kaNakaNakabhANakAni, dhvAnitA divyadundubhayaH, nAditA madhurazaGkhAH, vAditAH paTupaTahAH, AsphAlitA ghargharikayA mRdaGgAH, samucchalitAni kaMsAlakAni, vijRmbhitaH stotraravaH, pravartito mantrajApaH, vimuktaM kusumavarSa, jhaNajhaNAyitA madhupAvalI, abhiSecitaM mahArharasagandhauSadhisattIrthodakairvidhinA jagajjIvabandhorbhagavato bimbaM, pravRttA mantharaM cUtamaJcarI, vilasitamuddAmAnandocitaM zeSavilAsinIjanena, dattAni mahAdAnAni, kRtamucitakaraNIyam / evaM mahatA vimardena vidhAya bhagavadabhiSekapUjanaM nirgato'haM sAdhuvandanArthaM yAvattAvattathaiva tasya susAdhuvRndasya madhye sthitaH sa tapasvI, niviSTaH kanakakamale, rativirahita iva makaraketano, rohiNIviyojita iva mRgalAJchanaH, zacIvinAkRta iva purandaraH, uttamakArtasvarabhAsvareNAkAreNa ullasanmahAprabhApravAha, ullasaddehaprabhApravAhaH, piJjaritamunimaNDalaH, kUrmonnatena caraNatalena, gUDhazirAjAlena prazastalAJchanalAJchitena, darpaNAkAranakhena, suzliSTAGgulinA caraNayugalena varakarAkAreNa jayorudvayena kaThinapInasuvRttavistIrNena, kesarIkizoralIlAviDambanAkaTItaTena, truTitamanohareNodaradezena, vizAlena vakSaHsthalena, pralambena bhujadaNDayugalena, mattamahebhakumbhAsphAlanasahAbhyAM karAbhyAM, trivalivirAjitena kaNThenAdharitazazadharAravindazobhena vadanena, uttuGgasusaMsthitena nAsAvaMzena, suzliSTamAMsapralambena karNayugalenApahasitakuvalayadalAbhyAM locanAbhyAM, saMhatasamayA sphuratkiraNajAlaraMjitAdharapuTayA dantapaddhatyA, suzliSTASTamIzazadharasannibhena lalATapaTTena, adhastanAvayavacUDAmaNinottamAGgabhAvena, kiM bahunA? sarvathopamA'tItarUpadhArI dRSTo'sau mayA tathaiva dharmamAcakSANaH, pratyabhijJAtazca tena pUrvAvadhAritena dhvaninA, saMjAto me manasi vismayaH / / eTalAmAM mArA parivAra vaDe bhagavAnanuM balividhAta=AvaidyavidhAta, niSpAdita karAyuM. snAtranuM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva upakaraNa sajja karAyuM. vicitra vastra-alaMkAronA caMdaravA vistArita karAyA. saMgIta prAraMbha karAyuM. kalakAhalo=vAjiMtro, vagADAyAM. sudhoSA ghaMTA calAvAI. kaNakaNavAjiMtro vAgavA lAgyAM. divyaduMdubhio vagADAI. madhura zaMkho vagADAyA. paTupaTaho vagADAyA. dhardhArikAthI mRdaMgo AsphArita karAyA. kAMsAo vagADAyA. stotrano dhvani zarU thayo. maMtrajApa pravartita karAyo. kusumanI varSA mukAvAI. madhupAvalI=bhamarAnI zreNI jhaNajhaNa karAvAI. atyaMta kiMmatI rasa, gaMdha, auSadhi sattIrthodaka vaDe=sattIrthonA pANI vaDe, vidhithI jagatajIvanA baMdhu evA bhagavAnanuM biMba abhiSeka karAyuM. cUtamaMjarI maMthara pravRtta thaI. zeSa vilAsinI jana vaDe=zeSa strIo vaDe, uddAma AnaMdathI ucita vilAsa karAyo. mahAdAno apAyAM. ucita karaNIya karAyuM. A rIte moTA vimarzathI bhagavAnanA abhiSeka pUjanane karIne jyAM sAdhuvaMdana mATe huM nIkaLyo tyAM te pramANe ja te susAdhunA vRMdamAM rahela te tapasvI=je tapasvI pUrvamAM kurUpa dekhAyelA te tapasvI, suvarNanA kamalamAM ratithI rahita jANe kAmadeva beThela hoya tevA, rohiNIthI viyojita jANe caMdra hoya tevA, indrANI vagaranA indra jevA, uttama suvarNanA bhAsvara AkArathI ullAsa pAmatA mahAprabhAnA pravAhavALA, ullAsa pAmatA dehanI prabhAtA pravAhavALA, piMjarita karyuM che munimaMDala jemaNe evA, kUrmathI unnata caraNatala vaDe, gUDha zirAjAlathI, prazasta lAMchanathI lAMchita, darpaNanA AkAravALA nakhathI suzliSTa aMgulivALA caraNayugala vaDe, zreSTha be hAthanA AkAra vaDe, vizAla evI be jaMdhA vaDe, kaThina, puSTa, atyaMta goLa, vistIrNa, siMhanA baccAnI lIlAne viDaMbanA kare evA kaTItaTa vaDe, truTita-manohara evA udaradeza vaDe, vizALa vakSaHsthala vaDe, lAMbA bhujadaMDayugala vaDe, madathI matta evA moTA hAthInA kuMbhasthalane AsphAlana karavAmAM samartha evA be hAtha vaDe, traNa vavalithI virAjita evA kaMTha vaDe, tiraskRta karI che caMdra ane kamalanI zobhAne jeNe evA vadana vaDe=mukha vaDe, unnata ane atyaMta saMsthita evA nAsAvaMza vaDe, suzliSTamAMsathI lAMbA evA karNayugala vaDe, tiraskRta karyA che kamalanAM be dala jeNe evAM be netra vaDe, saMhatasamA=eka sarakhA, sphurata kiraNonA samUhathI raMjita karyA adharapuTa=be hoTharUpI puTa jeNe evA dAMtanI zreNI vaDe, suzliSTa evA aSTamIcaMdranA samAna lalATapaTTa vaDe, nIcenA avayavone viSe mugaTa samAna evA mastakapaNA vaDe, zobhatA hatA ema anvaya che. bahu kahevA vaDe saryuM, sarvathA upamAthI atIta rUpane dhAraNa karanArA A=pUrvamAM joyelA kurUpa evA budhasUri, mArA vaDe te ja prakAre dharmane kahetA jovAyA. ane pUrvamAM avadhArita dhvani vaDe=kurUpa avasthAmAM je dhvanithI bolatA hatA te pUrvamAM avadhArita dhvani vaDe, pratyabhijJAta thayA=A te ja che e pramANe jaNAyA. mArA manamAM vismaya thayo. 75 budhasUrirUpaparAvarttaH tatazcintitaM mayA - -aye ! sa evAyaM tapasvI kathaM punarIdRzakamanIyarUpaH kSaNAdeva saMpanna iti / athavA kimatrAzcaryaM ? niveditaM me pUrvaM dharmaguruNA candanena, yathAbhavanti bhagavatAM susAdhUnAM labdhayaH, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva tanmAhAtmyena ca bhavantyete yathecchyA vividharUpadhAriNo, jAyante paramANuvatsUkSmAH, saMpadyante parvatavad guravaH, varttante arkatUlavallaghavaH, pUrayanti svadehavistAreNa bhuvanaM, AjJApayanti kiGkaramiva devezvaraM, nimajjanti kaThinazilAtale, kurvantyekaghaTAdghaTazatasahasraM darzayantyekapaTAtpaTazatasahasraM, AkarNayanti sarvAGgopAGgaiH, haranti sparzamAtreNa niHzeSarogagaNaM, gacchanti pavanavad gagane, sarvathA nAsti kiJcidasAdhyameteSAM bhagavatAM susAdhUnAM prAptalabdhayo hyete sarvasya karaNapaTavo bhavanti / ato'yaM munisattamaH pUrvaM tathA kurUpo mayA dRSTaH adhunA punarevaMvidharUpadhArI dRzyate tannUnaM prAptalabdhireSa bhagavAnityaho bhagavato'tizayaH / 76 budhAcArya vaDe rUpaparAvartana tethI mArA vaDe vicArAyuM. are ! te ja A tapasvI kevI rIte pharI manohara rUpavALA kSaNamAM ja thayA. athavA AmAM=mahAtmAnA akamanIyamAMthI kamanIya rUpa thavAmAM, zuM Azcarya che ? arthAt Azcarya nathI. mane pUrvamAM dharmaguru evA caMdana vaDe nivedana karAyuM. zuM nivedana karAyuM ? te 'vathA'thI batAve che bhagavAna evA susAdhuone labdhio thAya che=bhagavAna susAdhuone niHspRhatA rUpa asaMga pariNAmajanya kSayopazamabhAvanI aneka prakAranI labdhio thAya che. ane tenA mAhAtmyathI A=bhagavAna, yathA icchAthI vividharUpavALA thAya che. paramANunI jema sUkSma thAya che, parvatanI jema guru thAya che, arkatUlanI jema laghu thAya che, svadehanA vistArathI bhuvanane pUre che, kiMkaranI jema devezvarane AjJA kare che, kaThina zilAtalamAM nimajjana kare che, eka ghaTathI lAkha ghaDA kare che, eka paTathI lAkha paTa kare che, sarva aMgopAMgothI sAMbhaLI zake che, sparzamAtrathI niHzeSa roganA samUhane haraNa kare che, pavananI jema AkAzamAM jAya che, bhagavAna evA A susAdhuo ja sarvathA kaMI asAdhya nathI. di=je kAraNathI, prApta labdhivALA evA A sarvane=sarva kAryone, karavAmAM paTu thAya che. AthI A munisattama pUrvamAM te prakAre mArA vaDe kurUpa dekhAyA. hamaNAM vaLI AvA prakAranA rUpane dhAraNa karanArA dekhAya che. te kAraNathI kharekhara prApta labdhivALA A bhagavAna che. ethI aho bhagavAnano atizaya. - tataH prahRSTacetasA vandito mayA bhagavAnanyamunayazca, abhinandito'haM sarvaiH svargApavargamArgasaMsarganisargahetunA dharmalAbhena, niviSTo bhUtale, zrutA cAmRtakalpA AkSepakAriNI bhavyacittAnAM vikSepajananI viSayAbhilASasya, abhilASotpAdanI zivasukhe, nirvedasaMpAdanI bhavaprapaJce, bAdhanI vimArgasya bhagavata dharmadezanA, raJjito'haM tasya guNaprAgbhAreNa, pRSTazca nikaTopaviSTaH zanaireko munirmayA, yaduta - ko'yaM bhagavAn kiMnAmA kutratyo veti ? tenoktaM - sUrireSa gururasmAkaM budho nAma, sa dharAtalapuravAstavyastadadhipatereva zubhavipAkanRpatestanayo nijasAdhutAnandanastRNavadapahAya rAjyaM niSkrAntaH sAmpratamaniyata Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vihAreNa viharatIti / tato'hamAkarNya taccaritaM, dRSTvA tadatizayaM, nirIkSya rUpaM, zrutvA dharmadezanAkauzalaM, saMcintya ca hRdaye yathA'ho ratnAkarakalpamidaM bhagavatAM darzanaM yatraivaMvidhAni puruSaratnAnyupalabhyante, tataH saMjAto bhagavadarhatpraNIte mArge meruzikharavaniSprakampaH sthirIbhUtazca dharme tenaiva budhasUridarzanena madIyaH sarvo'pi parikaraH, tato'bhivandya bhagavantaM gato'haM svasthAnaM, bhagavAnapi kvacidanyatra viharatIti / tenAhaM bravImi yadyasau budhasUrirAgacchettataste bandhuvarga bodhayati, paropakArakaraNaikavyasanI hi sa bhagavAn, yatastadApi mama matparikarasya ca saddharme sthairyArthaM vihitaM tena tattAdRzaM vaikriyarUpamiti / vimalenoktaM-Arya! so'pi kathaJcidihAgamanAya bhavataivAbhyarthanIyaH, ratnacUDenoktaM-yadAdizati kumAraH kevalamasmadviyogena sAmprataM vidhurastAto visaMsthulA'mbA varttate tadgacchAmi tAvadahaM tayoH saMdhIraNArthaM svasthAne, tataH kariSyAmi yuSmadAdezaM, nAtra kumAreNa vikalpo vidheya iti / tyArapachI=bhagavAnanI bhakti karIne bahAra AvyA pachI te mahAtmAnI labdhine joyA pachI, haSita thayelA cittavALA mArA vaDe bhagavAna ane anya munio vaMdana karAyA. huM sarva vaDe svarga ane apavarga mArganA saMsargatA, sarjananA hetu evA dharmalAbha vaDe abhinaMdana karAyo=sarva sAdhuo vaDe svarganA ane mokSanA saMsarga-sarjanano hetu, evA dharmalAbha vaDe abhinaMdita karAyo. bhUtalamAM beTho. bhavyajIvonA citane AkSepa karanArI, viSayAbhilASane vikSepa karanArI, zivasukhamAM abhilASane utpanna karanArI, bhavaprapaMcamAM nirvedane karanArI, vimArgane bAdha karanArI amRta jevI bhagavAnanI dharmadezanA saMbhaLAI. huM temanA=mahAtmAnA, guNaprAzmArathI raMjita thayo ane nikaTamAM beThelA eka muni dhImethI mArA vaDe puchAyA. zuM puchAyA ? te "yatathI kahe che - koNa A bhagavAna che, kayA nAmavALA che ane kyAMnA che? temanA vaDe kahevAyuM. amArA guru A sUri budha nAmavALA che. te dharAtalapuranA vAstavya, tenA adhipatinA ja zubhavipAka nAmanA rAjAnA putra, tijasAdhutAnA naMdana, tRNanI jema rAjyane choDIne niSkrAMta thayelA hamaNAM aniyata vihArathI vihare che. tethI temanuM caritra sAMbhaLIne, temanA atizayane joIne, rUpane joIne, dharmadezavAnA kauzalyane sAMbhaLIne, hadayamAM vicArIne je pramANe aho ratnAkarakalpa evuM A bhagavAnanuM darzana che, jyAM AvA prakAranA puruSarasto prApta thAya che. tethI huM=ratvacUDa, bhagavad ahapraNIta mArgamAM meruzikharanI jema tibbakaMpa thayo. ane te ja budhasUrinA darzanathI mAro sarva paNa parivAra sthira thayo. tethI bhagavAnane abhinaMdana karIne huM=ratvacUDa, svasthAnamAM gayo. bhagavAna paNa koI ThekANe anyatra vihAra kare che. tethI huMratacUDa, kahuM chuM=vimalakumArane kahuM chuM. jo A budhasUri Ave to tArA=vimalakumAranA, baMdhuvargane bodha karAve. di=je kAraNathI, paropakAra karavAmAM eka vyasanI te bhagavAna che. je kAraNathI tyAre paNa mane=ratvacUDane, ane mArA parikarane sadharmamAM svairya mATe temanA vaDe=budhasUri vaDe, te tevA prakAranuM vaikriyarUpa karAyuM. vimala vaDe kahevAyuM. he Arya ! te paNa=budhasUri paNa, koIka rIte ahIM Agamana mATe tamArA vaDe ja abhyarthatIya che. ratnacaMDa vaDe kahevAyuM. kumAra je Adeza kare che arthAt Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva te kArya huM avazya karIza. kevala amArA viyogathI hamaNAM tAta vidhura che=vyAkuLa che. mAtA visaMsthUla varte che. tethI hamaNAM huM te bene saMdhIraNa mATe=svastha karavA mATe, svasthAmAM jAuM chuM. tyArapachI tamAro Adeza huM karIza. ahIM mArA kAryamAM, kumAra vaDe vikalpa karavo joIe nahIM. vimalAdviyogo ratnacUDasya vinnenomArtha viM ttatraM? ratnapUrva: prAda-vumAra! vimalathI ratnasUDano viyoga vimala vaDe kahevAyuM. e Arya ! zuM javA yogya che? ratnacUDa kahe che - zloka : yuSmatsaGgAmRtakSodalabdhAsvAdasya me'dhunA / gantavyamiti vaktavye, bhAratI na pravartate / / 241 / / zlokArtha : he kumAra ! tamArA saMgarUpI amRtanA jalathI labdha AsvAdanavALA mane jAuM chuM ema kahevAmAM bhAratI-vANI, pravartatI nathI. ra41II. zloka : tathAdijddo'pi sajjane dRSTe, jAyate toSanirbharaH / udite vikasatyeva, zazAGke kumudAkaraH / / 242 / / zlokArya : te A pramANe - jaDa paNa sajjana daSTa thaye chate toSa nirbhara thAya che. zazAMkaHcaMdra, udita thaye chate kumudano samUha vikasita ja thAya che. llra4rI zloka : sa tatra kSaNamAtreNa, prItisaMbaddhamAnasaH / jIvanneva na taM muktvA , nUnamanyatra gacchati / / 243 / / zlokArdha : tyAM sajjana puruSamAM, kSaNa mAtrathI prItinA saMbaMdhanA mAnasavALo te=jaDa, jIvato ja tene mUkIne sajjanane mUkIne, kharekhara anyatra jato nathI. li24all Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 9 zloka : jigyasNsaare'nntduHkhaughpuurite'pymRtN param / idamekaM budhairuktaM, yatsadbhizcittamIlanam / / 244 / / zlokArca - vaLI anaMta duHkhanA samUhathI pUrita paNa saMsAramAM paMDito vaDe kahevAyeluM A eka je sajjanonI sAthe cittanuM milana parama amRta che. ra44ll zloka : ko'dhaiM kartuM samartho'tra, satAM saGgasya bhUtale / yadi (2) talayaTane hetu sthAdimuri: ra4SA zlokArtha : jo tenA vighaTanamAM viraharUpa mugara gadA, hetu na hota to A bhUtalamAM saMtonA saMganuM ardha karavA mATeHmUlya karavA mATe, koNa samartha thAya ?=saMta puruSono viraha thAya tyAre ja saMta puruSonuM mUlya jIvone khyAla Ave che. ll24ull zloka : cintAmaNimahAratnamamRtaM kalpapAdapam / sa dRSTaM saMtyajenmUDhaH, sajjanaM yo vimuJcati / / 246 / / zlokArca - je mUDha sajjana puruSano tyAga kare che te mUDha joyelA ciMtAmaNi mahAratnane, amRtane, kalpavRkSane tyAga kare. ll246II. zloka : kumAravirahotrAsAjjihvA lagati tAluke / tavApi purato me'dya, gantavyamiti jalpataH / / 247 / / zlokArtha : tArA paNa AgaLa mane Aje javuM che e pramANe bolatA mArI jihvA kumAranA virahanA utrAsathI tAlukAmAM lAge che. rikI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : idaM vajrAzanestulyamidamatyantaniSThuram / yanme bhavAdRzAmagre, gacchAma iti jalpanam / / 248 / / zlokArya : vajanA agni tulya A atyaMta niSphara che je mane tamArI AgaLa ame jaIe chIe e pramANe jalpana che. ra48ll zloka : tathApitAtAmbAcittasantAparUpaM saMcintya kAraNam / mahadgantavyameveti, mayedamabhidhIyate / / 249 / / zlokArca - topaNa pitA, mAtAnA cittanA saMtAparUpa kAraNane vicArIne mahAna gaMtavya che=javuM ucita che ethI mArA vaDe A kahevAya che. ra49ll bhAvArtha ratnacUDe vimalakumAranuM niHspRhacitta joIne nirNaya karyo ke ghaNA bhavo sudhI zuddhadharmane sevanArA jIvo ja AvuM nirmalacitta prApta kare che. A pramANe vicArIne ratnacUDa vimalakumAranA mitra vAmadevane anyatra laI jaIne pRcchA kare che. ane te rAjakumAra che ityAdi jANIne kahyuM ke huM tenI sAthe A udyAnamAM Avelo. ane tamArA pagalAnA kaMIka darzana thayAM. jethI vimalakumAre A koIka cakravartI puruSa che tema sAmAnyathI lakSaNonA baLathI kahela. A rIte vimalakumAranA AgamananuM prayojana jANIne AvuM uttamacitta munione paNa spRhaNIya che tevuM che chatAM teNe koI darzana svIkAryuM nathI. mATe Ane bhagavAnanA biMbanuM darzana ucita che tema vicArIne ratnacUDa vimalakumArane kahe che A kriIDAnaMdana udyAnamAM mArA nAnA=mAtAnA pitA maNiprabha AvelA. temane A udyAna ramya lAgyuM. tethI ahIM suMdara yugAdinAthanuM jinAlaya nirmANa karyuM che. tethI vimalakumArane tenAM darzana karavA yogya che te sAMbhaLIne vimalakumAra te bhavanamAM jAya che. ane jinapratimAne joIne vimalakumAra atyaMta harSita thAya che jANe sAkSAt vItarAganI ja pratimAne pote joI rahyA che te prakAre tene bhAvo thAya che ane pUrvabhavamAM ghaNo dharma sevelo che tethI vimalakumAranuM jIvavIrya ullasita thayuM. ghaNAM karmono nAza thayo. buddhi vRddhi pAmI. daDhatara vItarAganA guNo pratye anurAga thayo. tethI jinapratimAnI vItarAgatA rUpe rahelI AkRti joIne vicAre che. aho bhagavAnanuM rUpa, aho cittanI saumyatA, aho bhagavAnanuM nirvikArI mAnasa, aho sAtizayapaNuM, aho aciMtya mAhAbhya. A prakAre bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne vItarAgane vItarAga rUpe biMba dvArA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva jANe che. A rIte bhAvana karavAthI madhyastha pariNati vRddhi thavAthI jyAM sudhI te bhagavAnanA svarUpane vicAre che tyAM sudhI ghaNAM pApakarmo nAza thavAthI jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvabhavonA vRttAMtanI smRtinuM kAraNa te jAtismaraNa thayuM. tethI kSaNabhara mUcchita thayo. vAyupradAnathI kaMIka spaSTa cetanAvALo thayo. ratnacUDa AdarapUrvaka pUche che A zuM thayuM ? tethI ratnacUDa pratye prAdurbhata thayelI bhaktivALo vimalakumAra ratnacUDanA caraNamAM paDe che ane praNAma karIne kahe che. tame ja mArAM zarIra cho, jIvita cho, baMdhu cho, nAtha cho, mAtA cho, pitA cho, guru cho, devatA cho, paramAtmA cho emAM saMzaya nathI, kema ke biMbanuM darzana karAvIne tame mArA upara ghaNo upakAra karyo che. AnA dvArA mane mokSamArga dekhADyo che. A sarva tenAM vacano sadudharmanI prAptinA paramArthane jonArI nirmaladRSTithI ja ullasita thAya che; kema ke sadharmanI prApti atidurlabha che ane tenI prApti ratnacUDathI thaI che. tethI vimalakumArane jaNAya che ke pAramArthika mAruM zarIra mAro dharma che ane te dharmane denAra A ratnacUDa che mATe te ja mAruM zarIra che. vaLI jIvane pAramArthika rIte jIvADanAra dharma che; kema ke uttama puruSone jIvanano zvAsa dharma che, bAhya AyuSya nahIM ane ratnacUDe dharma ApIne tene pAramArthika jIvana ApyuM che mATe te mArA mATe jIvita che. vaLI, jIva mATe pAramArthika baMdhu dharma ja che anya koI nahIM; kema ke sarvagatiomAM vartato dharma baMdhubhAvanI jema tenuM hita kare che ane tene ApanAra ratnacUDa che mATe te paNa baMdha che. vaLI, yogakSema kare te nAtha kahevAya ane dharmanI prApti jIvamAM vartatA dharmanuM rakSaNa kare che ane navA guNono yoga kare che ane te dharmanI prApti karAvanAra ratnacUDa che tethI ratnacUDa mArA nAtha che. vaLI, mAtA putranuM samyapha pAlana kare che tema jIvanuM pAlana dharma kare che ane te dharmadAtA ratnacUDa che mATe te paNa mAtA che. pitA putranuM samyaka pAlana kare che tema dharma paNa jIvanuM samyak pAlana karIne sugatimAM sthApana kare che ane tene denAra ratnacUDa hovAthI te pitA che. sadguru mArgane batAve che tema sudharma mokSamArga dekhADe che tethI sudharma gururUpa che ane tene denAra ratnacUDa guru che. vaLI, sudharma devatArUpa che, paramAtmA rUpa che tema sudharmane denAra ratnacUDa paNa devatA che, paramAtmA che A prakAre kahIne nirmaladRSTithI dharmadAtAne dharmadAtA rUpe jANIne pharI pharI ratnacUDanA caraNamAM paDe che. ane kahe che ke he Arya ! mane jAtismaraNa thayuM che jenAthI Aja dinathI atIta ghaNA bhavomAM meM je A bhagavAnane joyA che te sarvanuM mane samyaku smaraNa thayuM che. samyagdarzanathI mAruM mAnasa raMjita thayuM che. anuSThAna mane sAtmIbhUta thayuM che. bhAvanAothI mAruM citta bhAvita thayuM che. sAdhu pariupAsanAthI mAruM aMtaHkaraNa vAsita thayuM che. maitrI Adi bhAvanAone meM sthira karelI che. sAMsArika sukha-duHkhamAM audAsInya nizcala thayuM che arthAt samabhAvano pariNAma mArAmAM ullasita thayo che, vaLI prazamabhAva pariNamana pAmyo che. saMvega paricita thayo che. bhavanirveda ghaNA bhavothI sevAyo che AtmAnA pratye pAramArthika karuNA ullasita thaI che. Astikya daDha thayuM che. ane gurubhakti pragaTa thaI che. tapa, saMyama mArI prakRti rUpe banyA che. tethI jyAre meM bhagavAnanuM biMba joyuM tyAre huM amRtarasathI siMcAyo, ratithI purAyo. arthAt bhagavAnanA biMbane joIne atyaMta rati ullasita thaI. pramodathI citta bharAyuM. tethI mArA hRdayamAM skurita thayuM. prazAMta mUrtivALA, locananA AnaMdane denArA A paramezvara pUrvamAM meM kyAreka Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva joyA che. A rIte vicAratA lokathI atIta rasAMtaramAM pravezela je bhavathI mAMDIne samyakta prApta kareluM te sarva bhavo mane smaraNa thayA. tethI he mahAtmA ! je paramaguruo kare che te mAruM teM karyuM che. A pramANe kahIne ratnacUDanA pagamAM vimalakumAra paDe che. tethI ratnacUDa ene saMbhramapUrvaka Ubho karIne kahe che mane je samIhita hatuM e prApta thayuM. mArA manoratho pUrNa thayA; kema ke teM mArA upara je upakAra karyo che teno pratiupakAra ratnadAnathI thaI zake nahIM, anya koI rIte thaI zake nahIM. paraMtu tane dharmanI prApti karAvI tethI tArA upakArano prati-upakAra mArAthI karAyo che, mATe mArA manoratho pUrNa thayA. vaLI kumArane A harSano atireka che te paNa sthAne che; kema ke mahAtmAone bAhya koI paNa vastunI prAptimAM ke svargasukhanI prAptimAM paNa tevo toSa thato nathI jevo sudurlabha evA dharmanI prAptithI harSa thAya che; kema ke te bAhya suMdara padArtho tuccha ane svalpakALanA sukhane denArA che, jyAre bhagavAna saMbaMdhI sanmArganI prApti bhavasamudramAM sudurlabha che ane je mahAtmAne sanmArganI prApti thAya che teo harSanirbhara thAya che; kema ke mArganI prAptinA kSaNathI ja teone zamasukhanA amRtanA AsvAdanane karanAro pariNAma thAya che ane te pariNAma nizcita anaMta AnaMdathI saMpUrNa mokSano hetu che. tethI avazya saMta puruSanA harSanA ullAsanuM kAraNa che. vaLI, uttama puruSo ane zudra jIvo kevA hoya che ? te spaSTa karatAM ratnacUDa kahe che - sarva jIvo potAnI prakRtine anurUpa phalane icche che. AthI ja kUtarAo bhojananA piMDathI toSa pAme che. kesarI hAthInA ghAtathI toSa pAme che. uMdaraDAo dhAnyanA DhagalAone joIne tenA upara nAce che. vaLI, gajendra yatnathI apAyeluM suMdara bhojana paNa avajJAthI bhogave che. tema adaSTa tattvavALA mUDha jIvo tuccha cittavALA che tethI dhana, rAjyane pAmIne harSanA utsakavALA thAya che. vaLI, vimalakumAra to ciMtAmaNiratna jevA ratnane pAmIne madhyasthatAne ja prApta kare che. saheja paNa harSanA doSathI kalaMkita kumAranuM citta meM joyuM nahIM. ane hamaNAM A rIte sanmArganI prAptimAM tane harSa thAya che tethI he narottama ! suMdara suMdara che. phakta mArAmAM A rIte gurupaNuM AropaNa na karavuM; kema ke huM to nimitta mAtra thayo chuM; kema ke tuM svayaM ja tevI kalyANaparaMparAne yogya che. jema tIrthakaro pUrvabhavamAM dharma sevIne Ave che. dIkSA vakhate lokAMtikadevo teone prabodhana karavA Ave che te nimitta mAtra che. bhagavAna svayaM buddha che tema tuM paNa tArA uttamacittathI svayaM buddha che, phakta huM tane prabodhana karavAmAM nimittamAtra thayo. vimalakumAra kRtajJa puruSa che tethI kahe che ema na kahevuM joIe; kema ke lokAMtikadevo bhagavAnanA bodhamAM nimitta bhAvavALA nathI paraMtu potAnA ucita AcAra rUpe bhaktithI kahe che jyAre ratnacUDe to mane bhagavAnanuM biMba batAvIne A kalyANa prApta karAvyuM che. vaLI, bhagavAnanA dharmanI prAptimAM je nimitta mAtra bane che te jIvano pAramArthika guru che ane AvA guruno ucita vinaya karavo te saMtone yogya che. vaLI, bhagavAnanI AjJA che ke sAmAnyathI paNa sAdharmikano vaMdanAdi ucita vinaya karavo joIe. vaLI, je mahAbhAgyazALI sadharmane ApanAra che tevA pAramArthika saddaguruno vinaya karavo ucita che. ratnacUDa kahe che he kumAra ! A pramANe na kaho. tame guNa-prakarSa svarUpa cho. devatAone paNa pUjanIya cho. tame ja amArA guru cho. mATe A pramANe kahevuM joIe nahIM. arthAt guNaprakarSavALA ja guru kahevAya ane Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vimalakumAra guNaprakarSavALA che mATe vimalakumAra ja mArA guru che. vimalakumAra kahe che. kRtajJaguNaprakarSavALA mahAtmAonuM A spaSTa liMga che je gurunuM bhaktithI pUjana kare. tethI jo huM guNaprakarSavALo kRtajJa mahAtmA houM topaNa mAre mArA guru evA ratnacUDanI bhakti karavI joIe. kema guNaprakarSavALA mahAtmA gurubhakti kare che ? tethI kahe che - te mahAtmA che, te puNyAtmA che, te dhanya che, te sukulamAM utpanna thayela che, te ja dhIra jagavaMdya tapasvI paMDita che je saguruonA dAsapaNA Adine karato paNa lajjA pAmato nathI. A rIte guru pratye mAre bhakti karavI ucita che. mATe dharmaupakAra karanArAono aneka bhavakoTi vaDe paNa prati-upakAra thaI zakato nathI. vaLI vimalakumAra ratnacUDane kahe che. have mAruM citta saMsArathI virakta che. viSayo klezarUpa jaNAya che. prazamathI mAruM citta bhAvita che. gharanA paMjaramAM mAre rahevuM nathI. bhAgavatI dIkSA mATe grahaNa karavI che. kevala mArA pitA vagere baMdhuo che teone pratibodhanano upAya zuM che ? jethI pitA baMdhune ucita kRtya karanAra huM thAuM, kema ke jo teo paNa mArA nimitte bhagavAnanA dharmane pAmaze, anyathA nahIM. ratnacUDe kahyuM. budha nAmanA AcArya che. jo teo ahIM Ave to tArA svajanone te pratibodha karAvI zake tema che. vimalakumAra pUche che A budhasUri tArA vaDe kyAM jovAyA ? tethI racUDa kahe che - A ja krIDAnaMdana udyAnamAM A ja jinAlayanA kArabhAgamAM meM pUrve budhasUrine joyelA. tyAre huM parivAra sAthe bhagavAnanA maMdiramAM pravezato hato tyAre ghaNA sAdhunI vacamAM suMdara mArgane kahenArA chatAM atyaMta kurUpa AkAravALA te mahAtmA dezanA ApatA mArA vaDe jovAyA. tyArapachI parivAra sahita ratnacUDa jinAlayamAM praveza kare che. suMdara vidhipUrvaka bhagavAnanI bhakti kare che ane bahAra nIkaLIne jue che to te ja mahAtmA atyaMta surUpa AkAra rUpe dezanA ApI rahyA che. tethI pUrvamAM kurUpa hatA te ja A surUpa AcArya che te temanI dezanA dhvanithI nirNaya karyo. tyArapachI ratnacUDane vicAra thayo ke A dharmaguru kSaNamAM A rIte bhinna rUpavALA kema jaNAya che ? tyAre temane potAnA dharmaguru caMdana mahAtmAe kaheluM ke susAdhuo aneka prakAranI labdhio vALA hoya che tethI A paNa mahAtmA viziSTa labdhivALA che, mATe kSaNamAM A prakAre temanuM rUpa parAvartana thatuM potAne dekhAyuM. tyArapachI harSita cittavALA ratnacUDe te mahAtmAne ane anya munione vaMdana karyuM ane te sarva mahAtmAoe svarga ane mokSanI prAptimAM prabala kAraNa evA dharmalAbharUpa AzIrvAdathI mane AnaMdita karyo. tethI e phalita thAya ke uttama puruSonuM citta svarga ane mokSanuM kAraNa bane tevA dharmanI pariNativALuM hoya che ane te dharmanI pariNatithI vAsita jyAre teo dharmalAbha AzIrvAda Ape che tyAre dharma pratyenA tIvra pakSapAtarUpa saMveganA pariNAmathI vAsita teonA zabdo hoya che jenAthI yogya jIvone kaMIka dharmanAM bIjo paDe che, je bIja te jIvane avazya svarga ane mokSanI prAptinuM prabala kAraNa bane che. A rIte dharmalAbha AzIrvAda prApta karIne ratnacUDa mahAtmAnI dezanA sAMbhaLavA bese che je dezanA bhavya jIvonA cittane AkSepa karanArI hatI; kema ke bhavya jIvone pAramArthika dharmanuM svarUpa sAMbhaLavA maLe to cittano AkSepa thAya che ane mahAtmA durgatithI paDatA jIvonuM rakSaNa kare ane sadgatiomAM sthApana kare tevA uttama dharmane kahetA hatA. tethI bhavya jIvonuM citta te dharma pratye AkSepa pAme che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vaLI, viSayAbhilASanA vikSepane karanArI te dezanA hatI; kema ke viSayono abhilASa te jIvanI vihvaLa avasthA che te prakAre nipuNa prajJApUrvaka prasaMge prasaMge te mahAtmA batAvatA hatA. vaLI, mokSasukhamAM abhilASane utpanna karanArI te dezanA hatI; kema ke prasaMge prasaMge mahAtmA mukta AtmAo kaI rIte sarva prakAranA aMtaraMga ane bahiraMga upadravo vagaranA che jethI sadA sukhI che tenuM nirUpaNa karatA hatA. vaLI, cAra gationA paribhramaNa rUpa bhavaprapaMcamAM nirvedane karanArI te dezanA hatI; kema ke cAre gationuM paribhramaNa jIvanI kayA prakAranI viDaMbanA che tenA svarUpane ja te mahAtmA spaSTa spaSTatara batAvatA hatA. vaLI mokSanA arthI jIvo paNa mokSanA vimArgamAM mArgabuddhi karIne pravartatA hoya che te vimArgane bAdhakaranArI bhagavAnanI te dezanA hatI; kema ke mokSarUpa kAryane anurUpa tenuM kAraNa kevA prakAranuM hoya jenA sevanathI mokSanI prApti thAya tenA paramArthane sparzanArI temanI dezanA hatI. A rIte te dezanA sAMbhaLIne raMjita thayela ratnacUDa koIka mahAtmAne A sUri koNa che ityAdi pRcchA kare che. ane teno bodha karIne ratnacUDane bhagavAnanA zAsanamAM meru jevo nikhUkaMpa sthira bhAva thAya che; kema ke bhagavAnanA dharmane sevIne ja A mahAtmA A prakAre labdhinA nidhAna thayA che, zrutanA rahasyane jANanArA thayA che. mATe nakkI A bhagavAnanuM zAsana sarvakalyANanuM eka kAraNa che A prakAre sthira buddhi thAya che. vaLI ratnacUDano parivAra paNa bhagavAnanA zAsanamAM atyaMta sthira thAya che. tethI ratnacUDa vimalakumArane kahe che jo A budhasUri Ave to tArA baMdhuvargane bodha pamADI zake; kema ke paropakAra karavAnA svabhAvavALA te mahAtmAe mane ane mArA parivArane saddharmamAM sthira karavA arthe ja tevuM rUpanuM parivartana karela. A rIte ratnacUDa tenA parivAranA bodhano upAya batAve che ane vimalakumAra kahe che ke te mahAtmAne tamAre ja koIka rIte ahIM lAvavA joIe. A prakAre vimalakumAra kahe che tethI ratnacUDa te vacanane svIkAre che ane kahe che ke mAtA-pitA vartamAnamAM mArA viyogathI vyAkuLa che tethI mAre have svasthAne javuM paDe tema che tyArapachI huM ucita kRtya karIza. Ama chatAM ratnacUDane vimalakumAra pratye atyaMta prIti che, bhakti che tethI tene choDIne javAne anukULa citta tatpara nathI. topaNa mAtA-pitAnA saMtApanA parivAra arthe mAre javuM joIe e prakAranA potAnA vAstavika bhAvone ratnacUDa vimalakumAra pAse abhivyakta kare che. zloka : vimalenoktaM-Arya! yadyevaM tato gamyatAM bhavatA, kevalaM na vismaraNIyamidamAryeNa madIyamabhyarthanaM AnetavyaH sa kathaJcidatra budhasUririti / ratnacUDenoktaM-kumAra!-ko'tra vikalpaH? tato bhAvisujanadarzanavicchedakAtarahadayA cUtamaJjarI sabASpagadgadayA girA vimalaM pratyAha-kumAra!| vimala vaDe kahevAyuM. he Arya ! ratnacaMDa jo A pramANe che mAtA-pitAnA prayojanathI javuM ucita che e pramANe che, to tame jAva. kevala mAruM A abhyarthana Arya vaDe vismaraNa karavuM joIe nahIM. te budhasUri ahIM=prastuta udyAnamAM, koIka rIte lAvavA joIe. ratvacUDa vaDe kahevAyuM. te kumAra ! AmAM=budhasUrine lAvavAnA viSayamAM, zuM vikalpa che? arthAt avazya huM lAvIza. tyArapachI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva bhAvisujananA darzananA vicchedamAM kAyara hRdayavALI cUtamaMjarI sabASpa gadgad vANI vaDe vimala ! pratye kahe che. he kumAra zloka : sahodaro'si me bhrAtA, devaro'si narottama! | zarIraM jIvitaM nAthastvaM me bhavasi sundara ! / / 250 / / zlokArtha : tuM sahohara cho, bhAro lAI cho. he narottama ! hevara cho. zarIra cho, chavita cho, he suMdara ! tuM 4 bhAro nAtha thAya che. // 20 // zloka : tadeSa guNahIno'pi, smaraNIyaH kvacijjanaH / bhavAdRzAM mahAbhAga ! dhanyA hi smRtigocare / / 251 / / zlokArtha : te kAraNathI guNahIna paNa A jana=cUtamaMjarI, kyAreka tamArA jevAne smaraNa karavI joIe. hi= DAraeAthI, he mahAbhAga tamArA bhevA smRtigoyaramAM vimalakumAranA smRtigoyaramAM, huM dhanya chaM. // 251 // zloDa : vimalenoktaM- Arya ! - guruzca gurupatnI ca yadi na smRtigocare / tato me kIdRzo dharmaH, kiM vA saujanyamucyatAm ? / / 252 / / zlokArtha : vimala vaDe kahevAyuM. he AryA cUtamaMjarI ! guru, gurupatnI jo smRtigocara na thAya to kevo bhAro dharma che ? athavA DevuM bhAraM sauvanya che ? ho. // 22 // evaM ca kRtvA mayApi saha sambhASaNaM gatau cUtamaJjarIratnacUDau / mama punaragRhItasaMkete ! bhadre ! samAkarNayato'pi tathA vimalaratnacUDayoH sambandhinaM dharmajalpaM gurukarmatayA dUrabhavyatayA ca mattasyeva suptasyeva vikSiptacittasyeva mUrcchitasyeva proSitasyeva mRtasyeva na tadA pariNatamekamapi dharmapadaM hRdaye vajrazilAzakalaghaTitamiva manAgapi na drAvitaM jinavacanAmRtarasasekenApi cittam / tato vizeSataH saMstutya bhagavantaM nirgatazcaityabhavanAnmayA sahito vimalaH / tato'bhihitamanena - vayasya vAmadeva ! Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva yadidaM ratnacUDena mahyaM dattaM ratnaM mahAprabhAvamidamAkhyAtaM tena tataH kadAcididamupayujyate kvacinmahati prayojane mama ca nAsthA'dhunA ratnAdike tato gRhItamidamanAdareNa kathaJcitrakSyati tasmAdatraiva kutracitpradeze nidhAya gacchAva iti / mayoktaM-yadAdizati kumAraH, tato vimocya vastrAJcalaM samarpitaM tadratnaM me vimalena, nikhAtaM mayaikatra bhUpradeze kRto nirupalakSyaH sa pradezaH, praviSTau nagare, gato'haM svabhavane, kRtaH steyabahulikAbhyAM mama zarIre'nupravezaH, ane A rIte mArI sAthe paNa saMbhASaNa karIne cUtamaMjarI ane ratnacUDa gayAM=je rIte vimalakumAra sAthe ucita saMbhASaNa karyuM e rIte anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne kahe che ke vAmadeva evA mArI sAthe saMbhASaNa karIne cUtamaMjarI ane ratnacaMDa gayAM. he bhadra ! agRhItasaMketA ! vaLI te prakAranuM vimala ane ratnacUDa saMbaMdhI dharmajalpane sAMbhaLatA paNa mane gurukamapaNuM hovAthI ane dUrabhavyapaNuM hovAthI mattanI jema, suptanI jema, vikSipta cittanI jema, mUchitanI jema, tyAga karAyelAnI jema, marelAnI jema tyAre eka paNa dharmapada hadayamAM pariNata thayuM nahIM. jANe vajazilAnA paththarathI ghaDAyelAnI jema cina jinavacananA amRtarasanA siMcanathI paNa dravita thayuM nahIM. tyArapachI=ratvacUDa ane cUtamaMjarI mArI sAthe saMbhASaNa karIne gayAM tyArapachI, vizeSathI bhagavAnanI stuti karIne caityabhavanathI mArI sAthe vimala nIkaLyo. tyArapachI=caityabhavanathI nIkaLyA pachI, AnA vaDe=vimala vaDe, kahevAyuM. he mitra vAmadeva ! je A ratna ratvacUDa vaDe mane apAyuM tenA vaDe=ratvacUDa vaDe, mahAprabhAvavALuM A kahevAyuM. tethI kadAcit koIka mahAna prayojanamAM A upayogI thAya. ane mane hamaNAM ratnAdikamAM AsthA nathI=A ratnane saMgraha karavo evI IcchA nathI. tethI anAdarathI A grahaNa karAyuM che. koIka rIte nAza pAmaze=bAhya ratna jIva sAthe zAzvata rahenAra nathI tethI A ratna koIka rIte nAza pAmaze. te kAraNathI=A prakAranA ratnamAM mane AsthA nathI te kAraNathI, ahIM ja koIka pradezamAM sthApana karIne ApaNe be jaIe. mArA vaDe kahevAyuM vAmadeva vaDe kahevAyuM. kumAra je Adeza kare che. tyArapachI vastranA AMcalane choDIne vimala vaDe mane te ratna samarpita karAyuM. mArA vaDe eka bhUpradezamAM sthApana karAyuM. te pradeza tirupalakSya karAyotraratnanuM sthApana karelA bhUmipradezane koI na jANI zake tevA samAna karAyo. ame be nagaramAM pravezyA. svabhavanamAM huM gayo=vAmadeva gayo. mArA zarIramAM sneya ane bahulikA=mAyA vaDe praveza karAyokacorIno pariNAma ane mAyAno pariNAma mArA zarIramAM praveza pAmyo. zloka : tatazcintitaM mayAtadratnaM ratnacUDena, sarvakAryakaraM param / niveditaM samakSaM me, tulyaM cintAmaNerguNaiH / / 253 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArdha : tethI mArA zarIramAM corI ane mAyAno praveza thayo tethI, mArA vaDe vicArAyuM. ratnacUDa vaDe te ratna mArI samakSa ciMtAmaNinA guNothI tulya, zreSTha, sarvakArya karanAruM nivedana karAyuM. ripaBll bloka : tattAdRzamanardheya, ratnaM ko nAma muJcati? / harAmi tvaritaM gatvA, kiM mamAparacintayA? / / 254 / / zlokArya : te kAraNathI tevuM anardaya ratna=amUlya ratna, koNa mUke? arthAt koI buddhizALI puruSa tene jatuM kare nahIM. zIdhra jaIne huM haraNa karuM. bIjI ciMtA vaDe mane zuM ?=ratnane grahaNa karavAnI ciMtAne choDIne vimalakumArane mArA viSayamAM zuM vicAra Avaze. ItyAdi anya nirarthaka ciMtA vaDe zuM? ema vAmadeva vicAre che. rAjA tato'valambya jaghanyatAM vismRtya vimalasnehaM avigaNayya sadbhAvArpaNaM, aparyAlocyAyatiM, anAkalayya mahApApaM, avicArya kAryAkArya, adhiSThitaH steyabahulikAbhyAM, gato'haM taM pradezaM utkhAtaM tadratnaM nikhAtamanyatra pradeze, cintitaM ca mayA kadAcidadhunaivAgacchati vimalaH tato rikte'smindRSTe pradeze bhavedasya vikalpo yathA vAmadevena gRhItaM tadratnaM, yadi punaratra pradeze yathedaM karpaTAvaguNThitaM nikhAtaM tathaivAnyaH tatpramANaH pASANo nikhanyate tato vimalasya taM dRSTvA bhavedevaMvidho vitarkaH yathA tadratnaM mamaivApuNyairevaM pASANIbhUtamiti, evaM ca vicintya mayA nikhAtastatpramANaH karpaTAvaguNThitastatra pradeze pASANaH, samAgato gRhaM laghitaM taddinaM, samAyAtA rajanI, sthito'haM paryake / tethI=vAmadevanA zarIramAM corI ane mAyAno pariNAma praveza pAmyo tethI, jaghanyatAnuM avalaMbana laIne pote zreSThI putra che tethI mitradrohanuM jaghanya kArya mArAthI thAya nahIM tene choDIne mitradroharUpa jaghanyatAnuM avalaMbana laIne, vimalanA snehanuM vismaraNa karIne=mitra tarIke vimale je atyAra sudhI sneha batAvyo che tenuM vismaraNa karIne, sadbhAvanA arpaNanI avagaNanA karIne A mAro mitra che tethI AvuM mUlyavAna ratna paNa enA vizvAsa upara teNe sthApana karavA mATe ApyuM te prakAranA sadbhAvanA arpaNanI avagaNanA karIne, bhaviSyanuM aparyAlocana karIne, mahApApane nahIM jANIne, kAryAkAryano avicAra karIne=A pramANe ratna grahaNa karavuM e mArA mATe akArya che e pramANe avicAra karIne, corI ane mAyAthI adhiSThita thayelo evo huM vAmadeva, pradezamAM gayo jyAM ratna sthApana karela te pradezamAM gayo. te ratna kaDhAyuM te sthAnathI bahAra kaDhAyuM. anya pradezamAM sthApana karAyuM. ane mArA vaDe=vAmadeva vaDe, vicArAyuM. kadAca hamaNAM ja vimala Ave. tyArapachI rikta evo A pradeza jovAye chate=jyAM ratna dATeluM te pradeza ratna vagaranuM jovAye chate, Ane=vimalane, vikalpa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva thAya. zuM vilpa thAya ? te 'yathA' thI jatAve che vAmadeva vaDe te ratna grahaNa karAyuM che. (e pramANe vAmadeva svamatithI vikalpo kare che.) vaLI, pharI A pradezamAM je pramANe karpaTathI avaguMThita A=ratna, daTAyuM che te pramANe ja anya teTalA pramANavALo=je ratna che teTalA kadavALo, pASANa sthApana zrarAya=johIne bhujhaya, to tene leIne vibhalane A prahAre virta thAya ne 'yathA' thI jatAve che mArA ja apuNyathI te ratna=ratnacUDe ApeluM ratna, pASANabhUta thayuM. ane A rIte=pUrvamAM svamatithI vAmadeve vicAryuM e pramANe vicArIne, mArA vaDe=vAmadeva vaDe, teTalA pramANavALo karpaTathI vIMTaLAyelo pASANa te pradezamAM daTAyo. ghare Avyo. te divasa pasAra thayo. rAtri prApta thaI, palaMgamAM huM rahyo. vAmadevakRto ratnApahAraH samutpannA me cintA - aye virUpakaM mayA kRtaM yannAnItaM tadratnaM, dRSTaH kenacidahaM tathA kurvANaH, grahISyati kazcidanyastadratnaM, tadadhunA kiM karomIti vitarkakallolamAlAkulitacittavRttezcittasaMtApena vinidrasyaivAtItA sarvA'pi zarvarI / prabhAte ca samutthAyAtitvaritaM gato'haM punastaM pradezam / itazca samAgato madbhavane vimalaH na dRSTo'hamanena pRSTo matparijanaH kva vAmadeva iti kathitamanyena yathA krIDAnandanodyAnAbhimukhaM gata iti, tataH samAgato mamAnumArgeNa vimalaH, sa cAgacchan dUre dRSTo mayA, tataH saMjAtA mamAkulatA, vismRto ratnapradezaH, samutkhAtaH pASANo, gopitaH kaTIpaTyAM, kRto nirupalakSaH sa pradezaH, gato'hamanyatra gahanAntare, saMprApto vimalaH, dRSTo'hamanena, lakSito bhayataralalocanaH, tato'bhihitamanena - vayasya! vAmadeva kimekAkI tvamihAgataH ? kiM vA bhIto'si ? mayoktaM - zrutaH prabhAte mayA tvamihAgataH tenAhamapyamAgataH, tato na dRSTastvamatra tena saMjAto mama hRdaye trAsaH kva kumAro gata iti cintayA, sAmprataM tu tvayi dRSTe yadi paraM svastho bhaviSyAmIti, vimalenoktaM- yadyevaM tataH sundaramidaM saMpannaM yadihAgatau sAmprataM gacchAvo bhagavadbhavane / mayoktaM - evaM bhavatu / 88 - - tato gatau jinamaMdire, praviSTo'bhyantare vimalaH, sthito'haM dvAradeze, cintitaM mayA - nUnaM vijJAto'hamanena, tato nazyAmi tvaritaM itarathA mamedameSa ratnamuddAlayiSyati, na cAtra pure tiSThato mamAstyasmAnmokSaH, ataH patAmi nirdeza iti, tataH palAyito'haM vegena, krAnto bahuviSayaM, UDhastrINi rAtrindinAni, gato'STAviMzatiM yojanAni, choTito ratnagranthiH, dRSTo niSThurapASANaH, tato hA hato'smIti gato mUrcchA, labdhA kRcchreNa cetanA, gRhItaH pazcAttApena, prArabdhaH palAyituM bhraSTo'haM kathaMcittataH sthAnAt tatpunargRhNAmItyabhiprAyeNa valitaH svadezAbhimukham, itazca jinasadanAnnirgatena na dRSTo'haM vimalena, tataH saMjAtA vimalasya cintA kva punargato vAmadeva iti, gaveSitaH sarvatra kAnane na copalabdha:, tato bhavane pure ca sarvatra gaveSito yAvattatrApi na dRSTaH, tataH sarvadikSu prahitA mamAnveSakapuruSAH, prApto'hamekaiH bhItastebhyaH, abhihitastaiH yathA vAmadeva ! zokArttastvadviyogena vimalo vartate, vayamAnetArastavAnena Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 89 prahitAstena gamyatAmiti / tato mayA cintitaM - aye ! na lakSito'haM vimalena, tato vigataM me bhayaM, nIto'haM tairvimalasamIpe, dRSTo vimalena, samAliGgitaH snehena, muktamubhAbhyAM nayanairvimalasalilaM, kiMtu mayA kapaTena priyamIlakamudA vimalena, nivezito'hamardhAsane, abhihitazcAnena - vayasya ! vAmadeva ! varNaya kimanubhUtaM bhavatA ? mayoktaM - kumArAkarNaya asti tAvatpraviSTastvaM jinamandire, tato yAvattatra kilAhamapi pravizAmi tAvaddRSTA mayA tUrNamAgacchantI gaganatale'mbaracarI, sA ca kiidRshiivAmadeva vaDe karAyela ratnanI corI mane ciMtA utpanna thaI. are mArA vaDe A bhUla karAI. je kAraNathI te ratna lavAyuM nahIM. koIka vaDe te pramANe karato huM jovAyo. koIka anya te ratnane grahaNa karaze. te kAraNathI=te ratna anya grahaNa kare tevI saMbhAvanA che te kAraNathI, hamaNAM huM zuM karuM e pramANe vitarkanA kallolanA vicArothI Akulita cittavRttine kAraNe cittasaMtApathI nidrA vagaranI ja evI mArI sarva paNa rAtri pasAra karAI ane savAramAM UThIne zIghra pharI huM te pradezamAM gayo=je pradezamAM ratna dATeluM te pradezamAM gayo. A bAju mArA bhavanamAM vimala Avyo. huM AnA vaDe=vimala vaDe, jovAyo nahIM. mAro parijana puchAyo. vAmadeva kyAM che ? AnA dvArA=vAmadevanA parijana dvArA, kahevAyuM. je 'vathA'thI batAve che. krIDAnaMdana nAmanA udyAnane abhimukha gayo che. tethI mArA anumArgathI vimala Avyo ane te=vimala, Avato mArA vaDe dUramAM jovAyo. tethI mane AkulatA thaI. ratnapradeza vismaraNa thayo. pASANa khodIne kADhyuM. kaTIpaTamAM chupAvAyo. te pradeza=khodAyelo pradeza, nirupalakSa karAyo. anyatra gahanAMtaramAM huM gayo=te krIDAnaMdana udyAnamAM je sthAnathI meM ratna kADheluM te sthAnathI anyatra koIka bagIcAnA gahana sthAnamAM huM gayo. vimala prApta thayo. AnA dvArA=vimala dvArA, huM jovAyo. bhayathI taralalocanavALo jaNAyo. tethI=vimalakumAre vAmadevane bhayabhIta joyo tethI, AnA vaDe=vimalakumAra vaDe kahevAyuM. he mitra ! vAmadeva ! tuM ahIM ekAMkI kema Avyo che ? ane bhaya pAmelo kema jaNAya che ? mArA vaDe kahevAyuM=vAmadeva vaDe kahevAyuM. prabhAtamAM mArA vaDe saMbhaLAyuM. tuM= vimalakumAra ahIM Avelo che. tethI huM paNa Avyo=A udyAnamAM Avyo. tyArapachI ahIM=udyAnamAM, tuM jovAyo nahIM. tethI mArA hRdayamAM trAsa thayo. kevA prakArano trAsa thayo ? ethI kahe che kumAra kyAM gayo che ? e prakAranI ciMtAthI trAsa thayo. vaLI hamaNAM tuM jovAye chate jo vaLI huM svastha thaIza. vimala vaDe kahevAyuM. jo A pramANe che=mane maLavAnA AzayathI ja tuM ahIMyAM Avelo che e pramANe che, to A suMdara prApta thayuM. je kAraNathI ahIM AvelA ApaNe baMne bhagavAnanA bhavanamAM jaIe. mArA vaDe kahevAyuM=vAmadeva vaDe kahevAyuM. A pramANe thAo=jinabhavanamAM ApaNe jaIe e pramANe thAo. tyArapachI jinamaMdiramAM ame baMne gayA. vimala atyaMtaramAM pravezyo. dvAradezamAM huM rahyo. mArA vaDe vicArAyuM. kharekhara huM=vAmadeva, AvA vaDe=vimala vaDe, vijJAta chuM. tethI zIghra huM nAsuM. itarathA=jo huM nAsIza nahIM to, mAruM A ratna A=vimalakumAra, jhUMTavI leze ane = Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva A nagaramAM rahetA mAro AnAthI-vimalakumArathI, mokSa nathI. AthI huM paradeza jAuM A nagarane choDIne anya nagaramAM jAuM. tyArapachI huM vegathI palAyana thayo. ghaNo viSaya=ghaNuM kSetra, pasAra thayuM. traNa rAtridivasa pasAra thayAM. aThThAvIza yojI gayo. ratnagraMthi choDI. niSphara pASANa jovAyo. tethI=ratnane badale pASANane joyo tethI, A huM haNAyelo chuM e pramANe mUcchane pAmyo. muzkelIthI cetanA prApta thaI. pazcAttApa dvArA grahaNa thayo=sAcA ratnane choDIne pattharane lAvyo e prakAranA smaraNane kAraNe pazcAttApa dvArA grahaNa thayo. koIka rIte te sthAnathI bhraSTa thayelo evo huM=je sthAne meM ratna dATeluM te sthAnathI bhraSTa thayelo evo huM, palAyana thavA mATe prAraMbha karyo. kyAM palAyana thavA prAraMbha karyo ? ethI kahe che - tene=bhATelA evA te ratnane, pharI grahaNa karuM e prakAranA abhiprAyathI svadeza abhimukha vaLyo. A bAju jinabhavanathI nIkaLela evA vimala vaDe huM jovAyo nahIM. tethI vimalane ciMtA thaI. vaLI, vAmadeva kyAM gayo. sarvatra bagIcAmAM gaveSaNA karI. upalabdha thayo nahIM. tyArapachI bhavanamAM ane nagaramAM, sarvatra gaveSaNA karI. yAvat tyAM paNa=bhavanamAM, nagaramAM paNa, jovAyo nahIM. tethI sarva dizAomAM mArI zodha mATe puruSo mokalAyA. huM vAmadeva, teomAMthI eka puruSo vaDe=mane zodhavA mATe nIkaLelA eka puruSo vaDe bhaya pAmelo prApta thayo. teo vaDe kahevAyuM=zodha mATe AvelA puruSo vaDe, kahevAyuM, zuM kahevAyuM ? te "yathA'thI batAve che - he vAmadeva tArA viyogathI vimala zokathI pIDita varte che. tane lAvanArA evA ameetane zodhIne lAvanArA evA ame, AnA vaDe vimala vaDe, mokalAvAyA chIe. te kAraNathI tArA vaDe javAya=vimala pAse javAya. tethI te puraSoe A pramANe vAmadevane kahyuM tethI, mArA vaDekavAmadeva vaDe, vicArAyuM. are ! huM vimala vaDe jaNAyo nathI. arthAta meM ratnanuM apaharaNa karyuM che e rIte huM vimala vaDe jaNAyo nathI, tethI mAro bhaya dUra thayo, teo vaDe huM vimala samIpa laI javAyo, vimala vaDe jovAyo, snehathI AliMgana karAyuM, baMne dvArA vimala ane vAma dvArA, nayanothI vimala jala mukAyuM harSathI raDavA lAgyA. phakta mArA vaDe kapaTathI raDAyuM. vimala vaDe priyamIlakatA snehathI raDAyuM, huM ardhAsanamAM besADAyo, AnA vaDe=vimala vaDe, kahevAyuM - he mitra ! vAmadeva ! tArA vaDe zo anubhava karAyo ? varNana kara. mArA vaDe kahevAyuM - he kumAra ! sAMbhaLa, jinamaMdiramAM tuM tyAM sudhI praviSTa che, tethI jeTalAmAM tyAM jinamaMdiramAM, huM praveza karuM chuM teTalAmAM mArA vaDe gaganatalamAM zIdhra AvatI ambaracarI AkAzamAM UDanArI strI, jovAI. ane te kevA prakAranI che - zloka : prakAzayantI dikcakraM, rUpalAvaNyazAlinI / AkRSTakaravAlA ca, yamajiveva bhISaNA / / 255 / / zlokArca - dizAone prakAzana karatI, rUpalAvaNyazALI, yamajihvA jevI bhayaMkara, AkRSTatalavAravALI te hatI. II5pA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 91 tatastAM dRSTvA yAvadahamabhilASottrAsasaMkIrNaM rasAntaramanubhavAmi tAvadutpATitastayA netumArabdho gaganamArgeNa, tato'haM tethI tene joIneetevI strIne joIne, jeTalAmAM huM abhilASa ane utrAsathI saMkIrNa evA rasAMtarane anubhavuM chuM, teTalAmAM teNI vaDe upADAyelo evo huM gaganamArgathI javA mATe AraMbha thayo, zloka : hA kumAra kumAreti, raTannuccaiH suvihvalaH / nIta eva tayA dUraM, bho vidyAdharayoSitA / / 256 / / zlokArca - tyArapachI moTethI he kumAra ! he kumAra ! e pramANe bUma pADato atyaMta vikvala evo huM te vidhAdhara strI vaDe dUra laI javAyo. ra56ll zloka : payodharabhareNoccaiH, sasnehamavagRhitaH / / cumbitazca balAdvaktre, prArthito ratakAmyayA / / 257 / / zlokArca - vaLI, atyaMta stananA bharAvAthI, snehapUrvaka avamUhita karAyelo ane balAtkArathI mukhamAM cuMbana karAyelo ramavAnI IcchAthI prArthanA karAyo. ripachI bloka : tathA raktApi sA bAlA, viSarUpA prabhAsate / kumAra! varamitreNa, tvayA virahitasya me / / 258 / / zlokArtha : ane he kumAra ! varamitra evA tArAthI virahita evA mane rakta evI te paNa bAlA viSarUpa pratibhAse che. ra58ll zloka : cintitaM ca tadA mayA, yadutaanuraktA surUpA ca, yadyapyeSA tathApi me / varamitraviyuktasya, na sukhAya prakalpate / / 259 / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : ane tyAre mArA vaDe vicArAyuM, zuM vicArAyuM ? te 'vruta'thI batAve che jo ke A=bAlA, anurakta che ane surUpavALI che, topaNa varamitrathI viyukta evA mane sukha mATe kalpAtI nathI. II259I atrAntare samAyAtA'nyA'mbaracarI vilokito'hamanayA gatA sA'pi mayyabhilASaM pravRttA coddAlane, tatazca -- eTalAmAM=te bAlA mArI pAse kAmanI mAMgaNI kare che eTalAmAM, anya vidyAdhara strI AvI, huM enA vaDe paNa jovAyo, te paNa mArA vize abhilASane pAmI=mArA pratye rAgavALI thaI ane jhUMTavAmAM pravRtta thaI, ane tethI=vidyAdhara devI mane jhUMTavA prayatna kare che tethI, zloka H AH pApe kutra yAsIti, zabdasandarbhabhISaNam / nAtaM paraspara yuddha, to: ghugharayoSito: ||260nA zlokArtha - he pApI, kyAM jAya che e prakAranA zabdanA saMdarbhathI bhayaMkara te be vidhAdhara strIonuM paraspara yuddha thayuM. II260nA tato vyAkulitAyAM nizcuTito'haM hastAtpatito bhUtale cUrNito gAtrabhAreNa, cintitaM mayA yadyapi dalito'haM na zaknomi vedanayA naMSTuM tathApi yAvadanayorekA na gRhNAti mAM tAvannazyAmi yena jIvanneva vimalakumAravaravayasyaM pazyAmi, tataH palAyito'haM tvarayA dRSTazcAmIbhirmanuSyaiH prApitaH kumArasamIpaM, tadidaM kumAra ! mayA'nubhUtamiti / tacchrutvA raJjito vimalo madIyaniSkRtrimasnehena, hRSTA me'ntargatA bahulikA kila pratyAyito'yaM mayA vimalo mugdhabuddhiriti / tethI vyAkulita evI te strI hote chate hAthathI chUTelo huM bhUmitalamAM paDyo, gAtranA bhArathI cUrAyo, mArA vaDe vicArAyuM. joke dalita thayelo evo huM vedanAthI nAsavA mATe samartha nathI. topaNa jyAM sudhI A bemAMthI eka paNa mane grahaNa na kare tyAM sudhI huM nAsI jAuM jethI jIvato ja vimalakumAra varamitrane jouM, tethI tvarAthI palAyana thayelo huM A manuSyo vaDe jovAyo, kumAra samIpe prApta karAyo. he kumAra ! te A mArA vaDe anubhava karAyo. te sAMbhaLIne mArA niSkutrima snehathI vimala raMjita thayo, mArI aMtargata bahulikA harSita thaI, kharekhara mArA vaDe mugdhabuddhivALo evo vimala vizvAsa karAyo. e prakAre mAyA harSita thaI ema saMbaMdha che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 93 vAmadeve ruSTA devI atrAntare grasta iva makareNa, dalita iva vajreNa, samAghrAta iva kRtAntena, na jAne kA prApto'hamavasthAM ? yataH - samunmUlayadivAntrANi me prAdurbhUtamudarazUlaM, utpATayantIva locane, pravRddhA zirovedanA, prakampitAni sandhibandhanAni, pracalitaM radanajAlaM, samullasitaH zvAsasamIraNaH bhagne nayane, niruddhA bhAratI, samAkulIbhUto vimalaH kRto hAhAravaH, samAgato dhavalarAjaH, milito janasamUhaH, samAhUtaM vaidyamaNDalaM, prayuktAni bheSajAni na saMjAto vizeSaH smRtaM vimalasya tadratnaM, ayamavasarastasyeti matvA gato vegena tatpradezaM, nirUpitaM yatnena yAvanna dRzyate tadratnaM, tato jAtA vimalasya madIyacintA kathamasau jIviSyati ? tataH samAgato mama samIpe, atrAntare vijRmbhitaikA vRddhanArI, moTitamanayA zarIraM, udvellitaM bhujayugalaM, mutkalIbhUtAH kezAH, kRtaM vikarAlarUpaM, muktAH phetkArArAvAH, valgitamuddAmadehayA, bhItaH sarAjako tato vidhAya pUjAmutpAdya dhUpaM pRSTA'sau - bhaTTArike ! kA tvamasIti, sA prAha- vanadevatA'haM, mayA'yamevaM vihito vAmadevo, yato'nena pApena sadbhAvapratipanno'pi vaJcito'yaM saralo vimalaH, hRtamasya ratnaM, nikhAtamanyapradeze, punargRhItvA naSTaH, punarAnItena racitamAlajAlaM, evaM ca kathitaM tayA vanadevatayA savistaraM madIyaM vilasitaM darzitaM tatra pradeze ratnaM, Aha ca - tadeSa mayA cUrNanIyo duSTAtmA vAmadeva: / nana, vAmadeva para gusse thayela devI eTalAmAM=vAmadeva mAyAthI vimalakumArane A rIte potAnuM kathana kare che eTalAmAM, magarathI grastanI jema, vajrathI dalitanI jema, kRtAMtathI=yamarAjathI, AkrAMtanI jema, huM koIka avasthAne prApta thayo=koIka kharAba avasthAne prApta thayo, jANato nathI=zuM thayuM te jANato nathI, je kAraNathI jANe AMtaraDAMone unmUlana karatuM hoya evuM, udaramAM zUla pragaTa thayuM, be locanone jANe utpATana karatI hoya evI zirovedanA pravRddha thaI, saMdhinAM baMdhano prakaMpita thayAM, dAMtano samUha pracalita thayo, zvAsano pavana ullasita thayo, be nayano bhagna thayAM, vANI viruddha thaI, vimala Akulita thayo, hAhArava karAyo, dhavalarAjA Avyo, janasamUha milita thayo, vaighanuM maMDala bolAvAyuM, auSadho prayoga karAyA, vizeSa thayuM nahIM, vimalane te ratnanuM smaraNa thayuM, teno A avasara che e pramANe mAnIne vegathI te pradeze gayo, yatnathI jovAyuM, jyAM sudhI te ratna dekhAtuM nathI, tethI vimalane mArI ciMtA thaI. kevI rIte A jIvaze ?=vAmadeva jIvaze ? e prakAre ciMtA thaI, tethI mArI samIpe Avyo, eTalAmAM eka vRddhanArI viz2ammita thaI=dhUNavA lAgI, AvA vaDe zarIra maraDAyuM, bhujayugala UMcuM karAyuM, kezo chUTA karAyA, vikarAla rUpa karAyuM, phetkArano avAja mukAyo, uddAma dehapaNAthI kUdAyuM, rAjA sahita jana bhaya pAmyo, tyArapachI pUjAne karI, dhUpane utpAdana karIne A=vRddha nArI, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva puchAI, he bhaTTArikA ! tame koNa cho ? te kahe che - huM vanadevatA chuM, mArA vaDe A vAmadeva A pramANe karAyo che. je kAraNathI A pApI vaDe sadbhAvane pAmelo paNa A sarala vimala ThagAyo che, AvuM ratna haraNa karAyuM che, anya pradezamAM daTAyuM che, pharI grahaNa karIne nAselo, pharI lavAyelA AvA vaDe=vAmadeva vaDe, AlajAla racAyuM che=asaMbaddha kathana karAyuM che, ane A rIte te vanadevatA vaDe vistArapUrvaka mAruM karAyeluM kahevAyuM. te pradezamAM=je pradezamAM ratna dATeluM te pradezamAM, ratna batAvAyuM. ane kahe che. te kAraNathI=vAmadeve A rIte anucita karyuM te kAraNathI, mArA vaDe=devatA vaDe, duSTAtmA evo A vAmadeva cUrNa karavA yogya che. 94 vimalakAritA mukti: vimalenoktaM - sundari ! mA maivaM kArSIH, mahAnevaM kriyamANe mama cittasantApaH saMpadyate, tato vimalAbhyarthanayA mukto'haM vanadevatayA, nindito'haM lokena, dhikkAritaH ziSTajanena, hasito bAlasArthena, bahiSkRtaH svajanavargeNa, jAtastRNAdapi janamadhye laghutaro'hamiti, tathApi mahAnubhAvatayA vimalo mAmavalokayati cirantanasthityA, na darzayati vipriyaM, na muJcati snehabhAvaM, na zithilayati prasAdaM, na rahayati mAM kSaNamapyekaM vadati ca - vayasya! vAmadeva ! na bhavatA manAgapyajJajanavacanaizcittodvego vidheyaH, yato durArAdho'yaM lokaH, tato bhavAdRzAmeSa kevalamavadhIraNAmarhatIti, na ca na pratItaM tasya mahAtmano vimalasya tadA madIyacaritaM, vimala vaDe vanadevatA pAsethI vAmadevanI mukti vimala vaDe kahevAyuM - he suMdarI ! A pramANe kara nahIM, kara nahIM=vAmadevane A rIte viDaMbanA kara nahIM, kara nahIM. A rIte karAye chate vAmadevane viDaMbanA karAye chate, mane mahAna cittasaMtApa ja prApta thAya che. tethI=vimale A pramANe kahyuM tethI, vimalanI abhyarthanA vaDe huM vanadevatAthI mukAyo, loka vaDe huM niMdA karAyo, ziSTajana vaDe dhikkAra karAyo, bAlanA samudAyathI hasAyo, svajanavargathI tiraskAra karAyo, lokamAM tRNathI paNa laghutara huM thayo, topaNa mahAnubhAvapaNuM hovAne kAraNe vimala mane pUrvanI sthitithI ja jue che=pUrvanI jema ja vyavahAra kare che. vipriya batAvato nathI, snehabhAva mUkato nathI, prasAda zithila karato nathI, eka kSaNa paNa mane dUra karato nathI. ane kahe che he mitra ! vAmadeva ! tArA vaDe thoDoka paNa annajananAM vacanothI cittano udvega karavo joIe nahIM. je kAraNathI A loka duHkhe karIne ArAdhya che=duHkhe karIne anukULa karI zakAya tema che, tethI tArA jevAne A= loka, kevala upekSAne yogya che. ane mahAtmA vimalane mAruM carita pratIta nathI ema nathI, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 95 zloka : tathApiahN bahulikAdoSAttAdRzo duSTaceSTitaH / sa tAdRzo mahAbhAgastatredaM viddhi kAraNam / / 1 / / zlokArya : topaNa huM bahulikAnA doSathI mAyAnA doSathI, tevo duSTayeSTita hato, te mahAbhAga vimala tevA prakArano hato mArA duSTaceSTitane kAraNe mArA pratye leza paNa dveSa na kare tevA prakArano hato, temAM vimala Avo uttama hato temAM, A kAraNa jANavuM. ll1ll bloka : vAruNyAmudayaM gacchedastaM prAcyAM divAkaraH / laGghayecca svamaryAdAM, yadvA kSIramahArNavaH / / 2 / / athavAvhnipinnddo'pi jAyeta, kadAciddhimazItalaH / alAbuvattaretrIre, nikSipto meruparvataH / / 3 / / nirvyAjasnehakAruNyaH, saddAkSiNyamahodadhiH / tathApi sujano bhadre! pratipannaM na muJcati / / 4 / / tribhirvizeSakam / zlokArca - sUryano pazcimamAM udaya thAya, pUrvamAM asta thAya athavA kSIrasamudra svamaryAdAnuM ullaMghana kare, athavA agnino piMDa paNa kyAreka hima jevo zItala thAya, pANImAM pheMkAyelo meru parvata tuMbaDAnI jema tare, topaNa nircAja snehanA kAruNyavALA=nikapaTa snehathI yukta karuNAvALA, saddAkSiNyanA mahodadhi=suMdara dAkSiNyanA samudravALA, evA sujana puruSa he bhadra agRhItasaMketA! svIkArelAne mUkatA nathI. ||rathI 4ll. zloka : anyaccajAnannapi na jAnIte, pazyannapi na pazyati / na zraddhatte ca zuddhAtmA, sajjanaH khalaceSTitam / / 5 / / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - duSTanI ceSTAne jANavA chatAM paNa jANato nathI, jovA chatAM paNa joto nathI, zuddhAtmA sajana khalayeSTitanI zraddhA karato nathI. IIpA zloka : tato'haM bandhubhistyakto, loke saMjAtalAghavaH / vicarAmi tadA sAdhu, vimalena mahAtmanA / / 6 / / zlokArya : tethI-uttama puruSo khalayeSTitane citta upara letA nathI tethI, baMdhuo vaDe tyAga karAyelo, lokamAM prApta thayelA lAghavavALo huM tyAre mahAtmA evA vimala sAthe vicaruM chuM. IslI zloka : athAnyadA mayA yukto, vimalo vimalekSaNaH / saMprAptastatra jainendramandire vandanecchayA / / 7 / / zlokArya : have anyadA mArAthI yukta vimaladaSTivALo vimala vaMdananI IcchAthI te jainamaMdiramAM saMprApta thayo. III zloka : vidhAyAzeSakartavyaM, praNipatya jinezvaram / athAsau stotumArabdho, vimalaH kalayA girA / / 8 / / zlokArya : azeSakartavya karIne, jinezvarane praNAma karIne A vimale suMdara vANIthI stuti karavA mATe AraMbha karyo. IIkII ratnacUDAgamanam zloka : atrAntare lasaddIptirvidyotitadigantaraH / sa ratnapU. saMprApta , vaveka pariveSTita: ISaa. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva ratnacUDanuM Agamana zlokArtha H eTalAmAM vilAsa pAmatI dIptivALo, badhI dizAone prakAzita karI che evo te vidhAdharothI vIMTaLAyelo ratnacUDa prApta thayo. IIII zloka H athAsau madhuradhvAnamAkarNya zrutipezalam / tataH cintayatyeva, ratnapUda: pramotiH / / 20 / / zlokArtha : have A ratnacUDa kAnane priya evA madhura dhvanine sAMbhaLIne tyArapachI pramoda pAmelo A pramANe vicAre che. II10|| zloka H ave! 6 snoti dhanyAtmA, vimalo jantubAndhavam I bhagavantaM mahAbhAgaM, tattAvacchUyatAmidam / / 11 / / 97 zlokArtha : are ! te dhanyAtmA vimala jaMtubAMdhava evA bhagavAna mahAbhAganI stuti kare che, te kAraNathI tyAM sudhI=jyAM sudhI te stuti kare tyAM sudhI, A saMbhaLAya. ||11|| zloka H tato nibhRtasaJcAro, mUkIkRtya svakhecarAn / sahaiva cUtamaJjaryA, citranyasta iva sthitaH / / 12 / / zlokArtha : tethI=vimalanI stutine sAMbhaLavAno pariNAma ratnacUDane thayo tethI, maMdasaMcAravALo evo te ratnacUDa cUtamaMjarI sAthe ja potAnA khecarone mauna karAvIne citrasthApananI jema rahyo. II12 / / zloka H atha gambhIranirghoSaH sphuTakaNTakabhUSaNaH / AnandodakapUrNAkSaH, kSiptadRSTirjinAnane / / 13 / / sadbhaktyAvezayogena, sAkSAdiva puraH sthitam / jinezaM paramAtmAnaM, bhagavantaM sanAtanam / / 14 / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva sopAlambhaM savizrambhaM, sasnehaM praNayAnvitam / tataH saMstotumArabdho, vimalo'malamAnasaH / / 15 / / tribhirvizeSakam / blokArtha : have gaMbhIra nighaSavALo, sapaSTa kaMTaka bhUSaNavALo-harSane kAraNe spaSTa thayelA romAMcita zarIravALo, AnaMdarUpI jalathI pUrNa cakSuvALo, jinanA mukhamAM sthApana karelI daSTivALo, sadbhaktinA AvezanA yogathI sAkSAtanI jema sanmukha rahelA jineza paramAtmA, bhagavAna sanAtanane upAlaMbha sahita, vizvAsa sahita, sneha sahita, prItithI yukta, amala mAnasavALA vimale tyArapachI stuti karavA mATe AraMbha karyo. 13thI 15 bhAvArtha : vimalakumAra ratnacUDane kahe che javuM Avazyaka hoya topaNa budhasUrine lAvavAnuM vismaraNa karavuM nahIM, tyArapachI cUtamaMjarI vimalakumAranA uttama guNothI bhAvita thayela hovAne kAraNe tame mArA sahodara cho, bhAI cho, zarIra cho, jIvita cho, nAtha cho, ityAdi je kahyuM te sarva guNarAgamAMthI utpanna thayela bhaktinA pariNAmarUpa hovAthI dharmajalpa che arthAt dharmabuddhi anukULa ucita saMbhASaNarUpa che. vaLI, vimalakumAra paNa ratnacUDanA upakArane smaraNa karIne guru ane gurunI patnIne huM kema smaraNa na karuM ? ityAdi je kahe che te paNa dharmajalpa che, tethI guNavAnanA guNanA rAgathI bolAyelAM te vacano bolanArane guNavRddhinuM kAraNa bane che, tethI nirjarAnuM kAraNa che. ane tat sadaza vacana ja rUparaMgAdinA mohane vaza bolAyelAM hoya to sthUlathI dharmajalparUpa jaNAya paraMtu paramArthathI mohanA pariNAmamAMthI utpanna thayelAM te vacano hovAthI mohavRddhinuM ja kAraNa bane che ane mAyAthI sAme vyaktine potAnA suMdara bhAvo batAvavA arthe te vacano bolAyAM hoya topaNa mAyA te vacananI pravartaka hovAthI karmabaMdhanI ja prApti thAya che. paraMtu ratnacUDa, cUtamaMjarI, ane vimalakumAra traNeya vivekayukta dharmI che tethI parasparanA yathArtha guNone joIne guNarAgathI ja te sarva kathana kare che. jethI te dharmajalpathI teone vipula nirjarA prApta thAya che ane haLukarmI jIvo tevAM vacano sAMbhaLe topaNa cittamAM dharma pragaTa thAya che paraMtu vAmadeva te vakhate bhArekarmI che, tattvane sparzavA mATe ayogya hovAthI durbhavya che. tethI mattapuruSAdinI jema te dharmapadonA paramArthane leza paNa sparzI zakato nathI. tyArapachI vimalakumAra bhagavAnanI vizeSa stuti karIne vAmadeva sAthe caityabhavanathI bahAra Ave che. ratna pratye niHspRha bhAva hovAthI vimalakumAra vAmadevane te ratna ucita sthAne dATavA mATe Ape che. chatAM vAmadevanA cittamAM mAyAno pariNAma ane corIno pariNAma pragaTyo tethI kapaTa karIne te ratnane laIne bhAge che. vaLI, koIka rIte vimalakumAra pAse tenA mANaso dvArA vAmadeva lavAya che tyAre paNa mAyAne vaza asaMbaddha pralApo karIne pote vimalakumAra pratye snehavALo che ityAdi batAve che. ane vimalakumAra buddhino nidhAna hovA chatAM uttama prakRtine kAraNe vAmadevanA te sarva kathanane mugdhabuddhithI svIkAre che paraMtu tenAM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 99 vacanonI paraspara asaMbaddhatA che ityAdi vikalpo karIne potAnuM citta kaluSita karato nathI; kema ke uttama puruSonuM citta paranA viSayamAM udAra AzayathI ja jonAra hoya che ane potAnA cittamAM leza paNa kleza thAya tene dUra karavA yatna kare che, paraMtu zudra jIvonI jema paranA viSayamAM kuzaMkAdi karatAM nathI. vaLI, vimalakumAranA uttama guNothI AkRSTadevI vAmadevane sakhata upadrava kare che ane koIkanA zarIramAM praveza karIne tenAM sarva duSkRtyono prakAzita kare che. jenAthI sarva lokomAM vAmadeva atyaMta niMdanIya bane che. chatAM vimalakumAra dayALu svabhAvathI te devI pAsethI paNa vAmadevane bacAve che. tyArapachI paNa tenA anucita kRtya viSayaka kyAre koI prazna karato nathI paraMtu pUrvanI jema ja sarva ucita vartana kare che. AthI ja anusuMdara cakravartI agRhatasaMketAne kahe che mahAtmA evA vimalakumArane mAruM caritra pratIta nathI ema paNa nathI topaNa uttama puruSo kyAreya potAnI uttamatAnI maryAdAno tyAga karatA nathI. tethI phalita thAya ke uttama puruSo mitra-svajana Adi koInI anucita pravRtti kyAreka dekhAya to tene joIne sahiSNu bane che, potAnI uttamatAno tyAga karatA nathI. tenuM hita kema thAya tenI vicAraNA kare che ane tenuM hita prayatnasAdhya na dekhAya to tenI upekSA kare che paraMtu tevA jIvo sAthe pUrvamAM svIkArAyelo ucita vyavahArano kyAreya tyAga karatA nathI, kema ke uttama puruSo sadAkSiNyanA samudra hoya che. arthAt jema suvarNa pravAhI thAya che tyAre dakSiNAvartamAM ja tenA Avarte varte che tethI suvarNa uttama dhAtu kahevAya che tema uttama puruSo paNa sarva jIvo sAthe atyaMta dAkSiNya svabhAvavALA hoya che tethI koInI anucita pravRtti joIne potAnA cittane klezathI yukta karatA nathI, paraMtu tevA jIvo sAthe paNa vivekapUrvaka ucita pravRtti kare che. AthI ja kahe che uttama puruSo khala ceSTita jANavA chatAM jANatA nathI, joyA chatAM jotA nathI. zuddha AtmA evA teo khala ceSTitanI zraddhA paNa karatA nathI. vaLI, anya koIka vakhate vAmadeva sAthe vimalakumAra te bagIcAmAM Ave che. ane bhagavAnanAM darzana karavAnI icchAthI jinAlayamAM praveza kare che. ucita azeSa kartavya karIne jinezvaranI stuti karavA mATe vimalakumAra prAraMbha kare che te vakhate ja ratnacUDa Ave che. vimalakumAranI stuti sAMbhaLIne prasanna thayela ratnacUDa khecaro vagerene zAMta rahevA sUcana kare che. te vakhate te vimalakumAra kaI rIte gaMbhIra avAjathI, romAMcayukta zarIrathI bhagavAnanA guNonA smaraNathI, utpanna thayelA AnaMdanA azruthI pUrNa, bhagavAnanA sanmukha sthApana karelI daSTivALA thaIne sadbhaktinA atizayathI sAkSAt jANe bhagavAnane sanmukha jue tema paramAtmAne kaMIka upAlaMbha, kaMIka sneha, kaMIka prIti AdinI abhivyakti thAya e rIte vimalakumAra stuti karavA prAraMbha kare che. vimalakRtA stutiH zloka : apAraghorasaMsAranimagnajanatAraka! / vimeSa yora saMsAre, nAtha! te vismRta naH? TddA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva vimale karela stuti zlokArtha : apAra ghora saMsAramAM nimagna evA jananA tAraka evA he nAtha ! ghora saMsAramAM kema A jana tamArAthI vistRta thayo ? / / 16 / / zloka H sadbhAvapratipannasya, tAraNe lokabAndhava ! / tvayA'sya bhuvanAnanda ! yenAdyApi vilambyate / / 17 / / zlokArtha : je kAraNathI he lokabAMdhava ! he bhuvanane AnaMda ApanAra ! sadbhAvathI pratipanna evA Ane tAravAmAM tamArA vaDe hajI paNa vilaMbana karAya che. ||17|| zloka H ApannazaraNe dIne, karuNAmRtasAgara ! / na yumIdRzaM tuM, nane nAtha! mavAdRzAm / / 8 / / zlokArtha : prApta thayelA zaraNavALA dIna evA janamAM he karuNAamRtasAgara ! he nAtha ! tamArA jevAne A pramANe karavuM yukta nathI=tAravAmAM vilaMbana karavuM yukta nathI. / / 18 / / zloka H bhIme'haM bhavakAntAre, mRgazAvakasannibhaH / vimuho mavatA nAtha! meiALI cAlunA? / / / / zlokArtha : bhayaMkara evA bhavarUpI jaMgalamAM mRgalAnA baccA jevo huM he nAtha ! dayAlu evA tamArA vaDe kema ekAkI mukAyo ? / / 19 / / zloka H itazcetazca nikSiptacakSustaralatArakaH / nirAlambo veneva, vinazyaDaduM tvayA vinA / / 20 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - A bAju ane te bAju nikSipta cakSanA tarala tArakavALo evo huM AlaMbana vagarano bhayathI ja tamArA vinA vinAza pAmIza. IlRoll zloka : anantavIryasambhAra! jagadAlambadAyaka! / vidhehi nirbhayaM nAtha! mAmuttArya bhavATavIm / / 21 / / zlokArca - he anaMtavIryanA saMbhAravALA bhagavAna ! he jagatanA AlaMbanane denArA bhagavAna ! he nAtha ! bhavarUpI aTavIthI mane utArIne nirbhaya karo. ll1TI zloka : na bhAskarAdRte nAtha! kamalAkarabodhanam / yathA tathA jagannetra! tvadRte nAsti nivRtiH / / 22 / / zlokArya : je pramANe he nAtha ! sUrya vagara kamalanA samUhano ughADa nathI. te pramANe jagatanA netra he nAtha ! tamArA vagara nivRti nathI=mokSa nathI. ||rAAM bloka : kimeSa karmaNAM doSaH? kiM mamaiva durAtmanaH? / kiM vA'sya hatakAlasya? kiM vA me nAsti bhavyatA? / / 23 / / kiM vA sadbhaktinirgrAhya! sadbhaktistvayi tAdRzI / nizcalA'dyApi saMpannA? na me bhuvanabhUSaNa! / / 24 / / lIlAdalitaniHzeSakarmajAla! kRpApara! / muktimarthayate nAtha! yenAdyApi na dIyate / / 25 / / tribhirvizeSakam / zlokArca - zuM A karmano doSa che ? zuM durAtmA evA mAro doSa che ? athavA A hatakAlano doSa che ?= kharAba kALano doSa che, athavA mArAmAM bhavyatA nathI? sadbhaktithI nirvAhya evA he bhuvanabhUSaNa! tamArA vize tevI nizcala sabhakti zuM hajI paNa mane prApta thaI nathI ? lIlAthI dalita karyo che niHzeSa karmajAla evA kRpApara he nAtha ! je kAraNathI muktine mAMgato evA mane hajI paNa apAtI nathI. ra3thI 25 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : sphuTaM ca jagadAlamba! nAthedaM te nivedyate / nAstIha zaraNaM loke, bhagavantaM vimucya me / / 26 / / zlokArca - he jagataAlaMbana ! he nAtha ! tamane A paNa nivedana karAya che. ahIM saMsAramAM, tamane choDIne A lokamAM mane koI zaraNa nathI. |rA zloka : tvaM mAtA tvaM pitA bandhustvaM svAmI tvaM ca me guruH / tvameva nalInanA gavata gIvitezvara! mArA zlokArdha : tame mAtA cho, tame pitA cho, tame baMdhu cho, tame svAmI cho, tame mArA guru cho. he jagatanA AnaMda jIvitezvara evA bhagavAna ! tame ja jIvita cho. IIrI zloka : tvayA'vadhIrito nAtha! mInavajjalavarjite / nirAzo dainyamAlambya, mriye'haM jagatItale / / 28 / / zlokArca - he nAtha ! tamArA vaDe avagaNanA karAyelo, jalavarjita sthAnamAM mAchalAnI jema nirAza evo huM devanuM AlaMbana karIne jagatItalamAM marIza. ll18 zloka : svasaMvedanasiddhaM me, nizcalaM tvayi mAnasam / sAkSAdbhUtAnyabhAvasya, yadvA kiM te nivedyatAm ? / / 29 / / zlokArca - tamArA vize svasaMvedanasiddha mAruM nizcala mAnasa che. athavA sAkSAtabhUta thayA che anyanA bhAvo jene evA tamane zuM nivedana karuM ? ll29ll zloka : maccittaM padmavannAtha! dRSTe bhuvanabhAskare / tvayIha vikasatyeva, vidalatkarmakozakam / / 30 / / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : he nAtha ! bhuvanabhAskara joye chate=bhuvanane prakAza karanAra sUrya jovAye chate, padmanI jema ahIM=saMsAramAM, khUlatA karmarUpI kozavALuM evuM mAruM citta tamArAmAM vikAsa pAme ja che. II30]I zloka H anantajantusantAnavyApArAkSaNikasya te / mamori nannAtha! na khAne jIvRzI vA? / / / / - zlokArtha he jagatnAtha ! anaMta jIvonA samUhanA vyApAramAM tatpara evA tamArI mArA upara kevA prakAranI dayA che (te) huM jANato nathI. II31 / / zloka H samunnate jagannAtha ! tvayi saddharmanIrade / nRtyatyeSa mayUrAbho, maddordaNDazikhaNDikaH / / 32 / / 103 zlokArtha : he jagannAtha ! saddharma rUpI vAdaLA jevA tame samunnata thaye chate mayUra jevI mArI be bhujArUpa mora evo A=tamAro sevaka, nRtya kare che. II32 / / zloka H tadasya kimiyaM bhaktiH ? kimunmAdo'yamIdRza: ? / dIyatAM vacanaM nAtha ! kRpayA me nivedyatAm / / 33 / / zlokArtha : te kAraNathI AnI=tamArA sevakanI, zuM A bhakti che ? AvA prakArano zuM unmAda che ? vacana Apo=uttara Apo. he nAtha ! kRpAthI mane nivedana karo. II33|| zloka H maJjarIrAjite nAtha! saccUte kalakokilaH / yathA dRSTe bhavatyeva, lasatkalakalAkulaH / / 34 / / tathaiSa sarasAnandabindusandohadAyaka ! / tvayi dRSTe bhavatyevaM, mUrkho'pi mukharo janaH / / 35 / / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha H he nAtha ! je pramANe maMjarIthI zobhato evo suMdara AMbo jovAye chate lasat kalakalAkula kalakokila=TahukArA karatI koyala thAya ja che. te pramANe suMdara AnaMdabiMdunA saMdohane denArA he nAtha ! tame jovAye chate A rIte=koyala jema thAya che e rIte, mUrkha paNa A jana mukhara=vAcALa thAya che. II34-35 / / zloka H tadenaM mA'vamanyethA, nAthAsaMbaddhabhASiNam / matvA jaDaM jagajjyeSTha! santo hi natavatsalAH / / 36 / / zlokArtha H te kAraNathI he nAtha ! asaMbaddhabhASI evA Ane jaDa mAnIne avagaNanA na karo. =ije kAraNathI, he jagajyeSTha ! saMtapuruSo namelA pratye vatsala hoya che. / / 36 / / zloka H kiM bAlo'lIkavAcAla, AlajAlaM lapannapi / na khAyate nAtrAtha! piturAnandavardhaH ||rU|| zlokArtha H jUTho vAcAla evo bAla AlajAlane bolato paNa he jagatanA nAtha ! pitAnA AnaMdano vardhaka zuM nathI thato ? arthAt thAya che. II39II zloka H tathA'zlIlAkSarollApajalpAko'yaM janastava / kiJcid vardhayate nAtha! toSaM kiM neti kathyatAm ? / / 38 / / zlokArtha : te pramANe azlIla akSaranA ullApane bolanAra A jana=vimalakumAra, he nAtha ! tamArA kaMIka toSane vadhAre che ke nahIM ? e pramANe kaho. II3II zloka H anAdyabhyAsayogena, viSayAzucikardame / garte sUkarasaMkAzaM, yAti me caTulaM manaH / / 39 / / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArdha : anAdinA abhyAsanA yogathI viSayanI azucirUpa kAdavanA gartAmAM bhUMDanA jevuM mAruM capala mana jAya che. ll19ll zloka : na cAhaM nAtha! zaknomi, tanivArayituM calam / ati prasAda tavA Teva! vAra vArI 40 nA. zlokArtha : he nAtha ! cala evA tene=capala manane, nivAraNa karavA mATe huM samartha nathI, AthI prasAda karo he deva ! he deva ! tene-capala manane, vAraNa karo vAraNa karo. ll4oll zloka : kiM mamApi vikalpo'sti? nAtha! tAvakazAsane / yenaivaM lapato'dhIza! nottaraM mama dIyate / / 1 / / zlokArdha : huM nAtha ! tamArA zAsanamAM zuM mane paNa vikalpa che ? arthAt zuM mane saMzaya che? je kAraNathI A rIte bolatA paNa mane he Izvara ! uttara ApatA nathI. II41II zloka : ArUDhamiyatI koTI, tava kiGkaratAM gatam / mAmadheDanughArvatti, viramadyapa parISada ? In42aa. zlokArca - tamArI kiMkaratAne pAmela ATalI koTine ArUDha evA mane paNa A pariSaho kema hajI paNa choDatA nathI ? pAchaLa doDe che ? ll4rA zloka : kiM cAmI praNatAzeSajanavIryavidhAyaka! / upasargA mamAdyApi, pRSThaM muJcanti no khalAH / / 43 / / zlokArca - namelA azeSa jananA vIryane karanArA evA he bhagavAna ! khAla evA A upasargo hajI paNa mArI pIThane kema mUkatA nathI ? I4all Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : pazyannapi jagatsarvaM, nAtha! mAM purataH sthitam / kaSAyArAtivargeNa, kiM na pazyasi pIDitam ? / / 44 / / zlokArca - he nAtha ! jagata sarvane jotA paNa tame sanmukha rahelA mane kaSAyorUpI zatruonA vargathI pIDita kema jotA nathI ? ll44ll zloka : kaSAyAbhidrutaM vIkSya, mAM hi kAruNikasya te / vimocane samarthasya, nopekSA nAtha! yujyate / / 45 / / zlokArtha : kaSAyothI abhidrata pIDita, mane joIne choDAvAmAM samartha kAruNika evA tamane he nAtha ! upekSA ghaTatI nathI. ll45ll zloka : vilokite mahAbhAga! tvayi saMsArapArage / AsituM kSaNamapyekaM, saMsAre nAsti me ratiH / / 46 / / zlokArya : he mahAbhAga ! saMsArathI pArane pAmelA vilokita evA tame hote chate jovAyelA tame hote chate, mane saMsAramAM eka kSaNa paNa rahevA mATe rati nathI. II46ll bloka : kiM tu kiM karavANIha? nAtha! mAmeSa dAruNaH / Antaro ripusaGghAtaH, pratibadhnAti satvaram / / 47 / / zlokArca - paraMtu zuM karuM? ahIM=saMsAramAM he nAtha ! A dAruNa aMtara ripusaMghAtaHzatruono samUha, zIgha mane bAMdhe che. II47ll zloka : vidhAya mayi kAruNyaM, tadenaM vinivAraya / uddAmalIlayA nAtha! yenAgacchAmi te'ntike / / 48 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : te kAraNathI=A zatruo mane bAMdhe che te kAraNathI, mArAmAM karuNA karIne Ane=AMtara zatruone, nivAraNa karo. he nAtha ! je kAraNathI uddAmalIlAthI=sukhapUrvaka, tamArI pAse AvuM. 548 / / zloka H tavAyatto bhavo dhIra! bhavottAro'pi te vazaH / vaM vyavasthite ji vA thIvate? paramezvara! 4zA 107 zlokArtha : he dhIra ! tamAre AdhIna bhava che. bhavano uttAra paNa tamAre vaza che. A pramANe vyavasthita hote chate he paramezvara ! kema tamArA vaDe rahevAya che=mAro uddhAra karavAnuM choDIne kema rahevAya che ? ||4|| zloka H taddIyatAM bhavottAro, mA vilambo vidhIyatAm / nAtha! nirvAtionnAvuM, na gRtti mavAdRzA:? ||0|| zlokArtha : te kAraNathI bhavano uttAra apAvo. vilaMba karo nahIM. he nAtha ! tamArA jevA nirgatikollApane sAMbhaLatA nathI=tamArA sivAya mane koI gati nathI e prakAranA mArA ullApane tame sAMbhaLatA nathI. II50II bhAvArtha: vimalakumAra mahAtmA saMsAranuM vAstavika svarUpa spaSTa jonAra che tethI jeno cheDo nathI tevA gho2saMsArane te rUpe joI zake che ane temAM pote paDela che ane tevA lokane bhagavAna tAranArA che te svarUpe saMbodhana karIne bhagavAnane kahe che. he nAtha ! ghora evA saMsAramAM tamArA pratye bhaktivALA evA mane kema smaraNa karatA nathI. arthAt mArA haiyAmAM sadA te rUpe tame smRtirUpe raho jethI sukhapUrvaka huM saMsArasAgarathI tarI zakuM. vaLI bhaktinA atizayathI bhagavAnane kahe che. sadbhAvathI jeo tamane svIkAre che temane tA2vAmAM tame lokanA baMdhu jevA cho chatAM hajI paNa kema vilaMbana karo cho ? A prakAre bhagavAnane upAlaMbha ApIne paramArthathI lokabaMdhune atyaMta sadbhAvapUrvaka pote svIkAre tevuM baLasaMcaya mahAtmA kare che. vaLI, bhaktinA atizayathI bhagavAnane kahe che. huM tamArA zaraNe Avelo chuM ane karmathI viDaMbanA pAmuM chuM tethI dIna chuM ane tame karuNAamRtanA sAgara cho. tethI tamArA jevAe A janamAM A pramANe ka2vuM yukta nathI. arthAt mane tAravAmAM vilaMbana karavuM yukta nathI. A prakAre kahIne bhagavAnanA pAramArthika svarUpane sparzIne Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva potAnA sIryane vItarAgatAne abhimukha pravartAvavA mATe mahAtmA yatna kare che. vaLI, saMsAra atyaMta bhayaMkara jaMgala che tevo spaSTa bodha che ane te jaMgalamAM rahelA mRgalAnA baccA jevo huM chuM; kema ke jaMgalamAM ekAkI mRgalAnA baccAne koI zaraNa nathI. tema mane paNa A saMsArarUpI jaMgalamAM koI zaraNa nathI. dayALu evA tame mane ekAkI kema mUko cho ? arthAt sadA mArA cittamAM tame vaso, jethI bhavarUpI jaMgalamAM paNa huM nirbhaya thaI saddagatione pAmuM. vaLI, bhaktinA atizayathI bhagavAnane kahe che. bhavarUpI jaMgalamAM jo tame mane ekalo mUkazo to Amatema cakSu nAMkhato AlaMbana vagarano huM bhayathI ja nAza pAmIza. mATe tame mane kyAreya ekAkI mUko nahIM arthAt mArA cittamAM sadA vItarAga svarUpe tame sthira raho jethI huM nirbhaya thAuM. vaLI, bhagavAnane saMbodhIne kahe che tame anaMtavIryanA svAmI cho. jagatane AlaMbana denArA cho. bhavarUpI aTavImAM rahelA mane uddhAra karIne nirbhaya karo. A prakAre kahIne bhagavAnanA anaMtavIryane ane bhagavAnanA AlaMbanadAyaka bhAvane dRDha avalaMbIne mahAtmA bhavauttaraNane anukULa daDhavIrya ullasita kare che. vaLI, bhagavAnane saMbodhIne kahe che. jema sUryane choDIne kamaLane vikasAvanAra koI nathI tema tamArA vagara mokSa nathI. tethI sUryanAM kiraNothI jema kamaLo khIle che tema tamArA avalaMbanarUpI kiraNothI mAro AtmA paNa tamArA tulya thaIne mokSa pAmaze. A prakAre kahIne bhagavAnanA avalaMbanathI vimalakumAra mokSane anukULa sIrya ullasita kare che. A prakAre mohanAza mATe udyama karavA chatAM viziSTa vIrya ullasita nahIM thatuM joIne mahAtmA kahe che ke zuM A mArA karmano doSa che, ke huM ja durAtmA chuM ? athavA A kALa ja kharAba che, ke mArI bhavyatA nathI, ke jethI mAruM sIrya te prakAre ullasita thatuM nathI ? vaLI, bhagavAnane saMbodhIne kahe che. tame sabhaktithI grahaNa thAva tevA cho. chatAM sabhaktivALA evA mAro nistAra thato nathI. tethI zuM mArAmAM tevI nizcala bhakti nathI jethI mAro nistAra thato nathI ? A prakAre bhagavAnane kahIne potAnI sabhakti atizaya karavA mahAtmA yatna kare che; kema ke vidyamAna bhakti ja te te prakAranA ullApo dvArA atizayita thAya che. vaLI, bhagavAnane uddezIne kahe che. lIlApUrvaka saMpUrNa karmanA jAlano tame nAza karyo che. vaLI jagatanA jIvo pratye kRpAvALA cho ane huM mokSanI prArthanA karuM chuM chatAM hajI kema ApatA nathI ? A prakAre upAlaMbha ApIne mokSane anukULa sIryane ullasita karavA mahAtmA yatna kare che. vaLI, bhagavAnane saMbodhIne kahe che. he nAtha ! tamArA sivAya mane koI zaraNa nathI. tame ja mAtA, pitA, baMdhu ityAdi cho. tethI jo tame mArI avagaNanA karazo to nirAza thayelo evo huM dInatAnuM AlaMbana laIne mRtyu pAmIza. mATe mArA mATe eka zaraNa evA tame mArI upekSA na karo ane zIghra mane tAro. e prakAre kahIne taravAnuM sIrya mahAtmA ullasita kare che. vaLI, potAnA cittanuM avalokana karIne mahAtmA bhagavAnane kahe che. mAruM citta tamArAmAM nizcala che e mane svasaMvedana pratyakSa che. ane tamane jagatanA sarva padArtho sAkSAt che tethI huM zuM nivedana karuM jethI mArA nizcalacittane joIne zIghra nistAra karo. e prakAre kahIne mahAtmA potAnuM vIrya saMcaya kare che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vaLI, upamA dvArA kahe che ke jema sUryane joIne kamaLa khIle che tema karmothI AvRta evuM mAruM cittarUpI kamaLa tamane joIne vikAsa pAme che. tethI jema jema huM tamane jouM chuM tema tema mArA cittamAM tamAruM svarUpa spaSTa spaSTa pratibhAzamAna thAya che. chatAM he jagatanA nAtha ! sarva jaMtuonA kalyANamAM tatpara evI tamArI mArA upara kevI dayA che tene huM jANato nathI. arthAt atyaMta dayA karIne zIdhra mane tAro. vaLI, jema varasAdane denArAM vAdaLAMone joIne mora nRtya kare che tema bhagavAnanA guNone joIne mahAtmA mayUranI jema nRtya kare che arthAt bhagavAnanA guNothI bhAvita thavAne kAraNe jANe citta moranI jema nRtya karavA tatpara thAya che. A prakAranuM potAnuM nRtya karatuM citta bhagavAna pratye che tema batAvIne bhagavAna pratye kahe che zuM A mArI bhakti che ke mAro unmAda che ? he bhagavAna ! mane uttara Apo. ane mane nivedana karo. arthAt pAramArthika tamArA guNonA smaraNapUrvaka bhaktithI huM nRtya karuM chuM ke vicAryA vagara mAtra A mArA bhagavAna che tema unmAdamAM AvIne nRtya karuM chuM. he nAtha ! maMjarIvALA AMbAnA vRkSane joIne kokilo TahukAo kare che tema guNothI samRddha evA tamane joIne mAruM citta kalakalathI Akula thAya che arthAt tamArA guNone sparzavA mATe atyaMta tatpara thAya che. AthI ja tamane joIne mUrkha evo paNa huM mukharavAcAla, thAuM chuM. arthAt tamArA pAramArthika svarUpane jANavA mATe asamartha hovA chatAM tamArA guNone kahevA mATe tatpara thAuM chuM. tethI asaMbaddha bolanAra evA mArI tame avagaNanA karazo nahIM; kema ke saMtapuruSo namelA jIvo pratye sadbhAvavALA hoya che. A prakAre stuti karIne paNa paramaguru pratye potAno namrabhAva vimalakumAra atizaya kare che. A rIte aneka prakAre judI judI stuti karIne potAne saMsAramAM leza paNa rati nathI, vItarAga thavAnI utkaTa icchA che tethI kyAreka bhagavAnane bhaktithI upAlaMbha ApIne paNa saMsArathI taravAnI potAnI icchAne ja atizaya kare che. ane sthira upayogapUrvaka bhagavAnanA guNomAM lIna thavA yatna kare che; kema ke saMsArathI nitArano eka upAya paramagurunAM vacano che ane tene atyaMta sparzIne pravartato matijJAnano upayoga saMsArasamudrane tAranAra che ane jyAM sudhI saMsArathI vistAra na thAya tyAM sudhI sadgationI paraMparA ApanAra che. tethI tevA uttama bhAvanI vRddhine sanmukha rAkhIne ja prAjJa puruSanI bhASAthI vimalakumAra aneka prakAre bhagavAnanI stuti kare che. zloka : ityevaM vimalo yAvatsadbhAvArpitamAnasaH / bhUtanAthamabhiSTutya, paJcAGgapraNatiM gataH / / 51 / / tAvadullAsitAnandapulakodbhedasundaraH / saMtuSTastasya bhAratyA, ratnacUDaH sakhecaraH / / 52 / / yugmam / blokArya : A rIte vimala jyAM sudhI sabhAvathI arpita mAnasavALA bhUtanAtha prANIonA nAtha, evA bhagavAnanI stuti karIne paMcAga namaskArane pAmyo. arthAt paMcAga praNipAta kare che tyAM sudhI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva ullasita thayelA AnaMdanA pulakanA ubhedathI suMdara ratnacUDa vidhAdhara tenI vANIthI saMtuSTa thayo. II51-52NA ratnacUDenAbhinandanapradAnam 110 zloka H sAdhu sAdhu kRtaM dhIra! stavanaM bhavabhedinaH / tvayetyevaM bruvANo'sau, prAdurAsIttadA puraH / / 53 / / ratnacUDa vaDe apAyela abhinaMdana zlokArtha H he dhIra ! tArA vaDe bhavane bhedanAra evA paramAtmAnuM suMdara suMdara stavana karAyuM. A pramANe bolato evo ratnacUDa tyAre tenI AgaLa=vimalakumAranI AgaLa, pragaTa thayo. II53]I zloka H dhanyastvaM kRtakRtyastvaM, jAto'si tvaM mahItale / yasyevRzI mahAmA! mattiryuvanavAve / / 14 / zlokArtha : tuM dhanya che, tuM kRtakRtya che. mahItalamAM tuM janmyo che. he mahAbhAga ! jene AvA prakAranI bhuvanabAMdhava evA paramAtmAmAM bhakti che. II54] zloka H mukta evAsi saMsArAnnizcitastvaM narottama ! / prApya cintAmaNi naiva, naro dAridryamarhati / / 55 / / zlokArtha H he narottama ! tuM nizcita saMsArathI mukta ja che, ciMtAmaNine pAmIne nara daridratAne yogya nathI ja. II55aaaa zloka H evaM ca kalavAkyena, vimalaM khacarAdhipaH / aminanya tato nAtha, vanditvA mahrinirmaH / / 6 / / tadante vimalasyoccairvandanaM pravidhAya saH / prathama vandritassena, niviSTaH zuddhabhUtane / / 7 / / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 111 zlokArtha : ane A rIte suMdara vAkyo vaDe vidhAdharano adhipati evo ratnacUDa vimalakumArane abhinaMdana ApIne prazaMsA karIne, tyArapachI nAthane vaMdana karIne bhakti nirbhara evo ratnacUDa tenA aMtamAM=nAthane vaMdana karyA pachI jinAlayanI pAse, vimalane atyaMta vaMdana karIne te ratnacUDa, tenA vaDe vimala vaDe, prathama vaMdana karAyelo zuddhabhUmimAM beThokaranayUDa zuddhabhUmimAM beTho. II56-57ll zloka : tato vihitakartavyA, niSaNNA cUtamaJjarI / vidyAdharanarendrAzca, niSaNNA natamastakAH / / 58 / / zlokArya : tyArapachI vihita kartavyavALI catamaMjarI beThI. ane natamastakavALA vidhAdhara rAjAo beThA. I58II zloka : atha pRSTatanUdantau, jAtatoSau parasparam / vimalo ratnacUDazca, sambhASa kartumudyatau / / 59 / / zlokArya : have paraspara zarIranI vArtA puchAyelA evA utpanna thayelA toSavALA vimala ane ratnacUDa saMbhASaNa karavA mATe ughata thayA. /pa9ll zloka : uktaM ca ratnacUDena, mahAbhAga! nizamyatAm / hetunA yena saMjAtaM, mama kAlavilambanam / / 60 / / zlokArca - ane ratnacUDa vaDe kahevAyuM. he mahAbhAga vimalakumAra ! je hetuthI mane kAlavilaMbana thayuM te sAMbhaLa. Ilol bloka : nAnIto bhavadAdiSTaH, sa sUrirbudhanAmakaH / tatrApi kAraNaM kiJcinmahAbhAga! nizAmaya / / 61 / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - tamArA AdiSTa te budha nAmanA sUri lavAyA nahIM. temAM paNa kaMIka kAraNa he mahAbhAga! tuM sAMbhaLa. II61II ratnacUDasya vidyAdharendratA bloka : ito gato'haM vaitADhye dRSTA'mbA zokavihvalA / tAtazca madviyogena, tau ca saMdhIritau mayA / / 2 / / ratnacUDanuM vidhAdharanA rAjA thavuM zlokArtha : A bAju huM vaitAdyamAM gayo. zokavitvala mAtA jovAI ane mArA viyogathI tAta zokavitvala jovAyA ane te baMne mArA vaDe AzvAsana apAyA. IIkaro. bloka : athAtIte dine tasmin, saGgamAnandabandhure / rAtrau sthito'haM zayyAyAM, kRtadevanamaskRtiH / / 63 / / zlokArca - tyArapachI saMgamanA AnaMdathI manohara divasa pUro thaye chate karAyelA devane namaskAravALo huM rAtre zayAmAM rahyo. II3II zloka : dhyAyataH paramAtmAnaM, bhagavantaM jinezvaram / samAgatA ca me nidrA, dravyato na tu bhAvataH / / 64 / / tAvad bho bho mahAbhAga! bhuvneshvrbhktk!| uttiSTheti giraM zRNvan, vibuddho'haM manoharAm / / 65 / / zlokArca - paramAtmA jinezvara bhagavAnanuM dhyAna karatA evA mane dravyathI nidrA prApta thaI, bhAvathI nahIM, tyAM sudhI "he bhuvanezvarabhakta ! he mahAbhAga ! UTha', e pramANe manohara vANIne sAMbhaLato huM jAgyo. II64-65II Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H zlokArtha : atha vidyotitAzeSadikcakrapratibhAsvarAH / tadA'haM purataH sAkSAtpazyAmi bahudevatAH / / 66 / / zlokArtha H tyArapachI prakAzita karAyelI azeSa dizAonAM sthAnothI pratibhAsvara evA ghaNA devatAone tyAre huM sanmukha sAkSAt jouM chuM. II66 / / zloka H : tataH sasambhramotthAnavihitAtulapUjanam / tAbhirmAM zlAghayantIbhiridamuktaM vacastadA / / 67 / / tyArapachI mArI zlAghA karatA evA te devatAo vaDe saMbhramapUrvaka utthAnathI vihita atula pUjanavALuM A vacana tyAre kahevAyuM. II67|| zloka H dhanyo'si kRtakRtyo'si, pUjanIyo'si mAdRzAm / yasya bhAvato dharma:, sthiraste narasattama! / / 8 / / 113 zlokArtha : tuM dhanya che, kRtakRtya che, amArA jevAne pUjanIya che, he narasattama ! bhagavAnano dharma je tane sthira che. II68aaaa zloka H rohiNyAdyA vayaM vidyAstava puNyena coditAH / sarvAste yogyatAM matvA, samAyAtAH svayaMvarAH / / 69 / / zlokArtha : ame rohiNI Adi vidhAo tArA puNyathI prerAyelI tArI yogyatAne mAnIne svayaMvarA evI sarva ame AvyAM chIe. / / 6 / / zloka H AvarjitA guNaistAta ! tAvakInaiH sunirmalaiH / atyantamanuraktAste, sarvAH sarvAtmanA vayam / / 70 / / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 114 zlokArtha : he tAta ! ratnacUDa ! tamArA sunirmala guNothI Avarjita evI sarva ame sarva prakAre tamArAmAM atyaMta anurakta chIe. II70 / / zloka H yasya bhAgavato dhIra! namaskAro hRdi sthitaH / sadA jAjvalyate loke, tasya te kimu durlabham ? / / 71 / / zlokArtha H he dhIra ! jenA hRdayamAM rahelo bhagavAnano namaskAra sadA jAjvalyamAna che tene lokamAM zuM durlabha che ? / / 71II zloka H etAH paJcanamaskAramantramAhAtmyayantritAH / Agatya svayameveha, vayaM kiGkaratAM gatAH / / 72 / / zlokArtha = paMcanamaskAra maMtranA mAhAtmyathI niyaMtrita evI A rohiNI Adi ame, ahIM=mArI pAse, svayaM ja AvIne kiMkaratAne pAmela chIe. II724 zloka H kariSyAmaH pravezaM te, zarIre puruSottama ! / pratIccha bhavitavyaM ca bhavatA cakravartinA / / 73 / / zlokArtha H he puruSottama ! tArA zarIramAM pravezane karIzuM, svIkAra karo, ane cakravartIrUpe tamArA vaDe thavA yogya che. II93]] zloka H etaccAsmAbhirAdiSTaM, vidyAdharabalaM tava / padAtibhAvamApannamAyAtaM dvAri vartate / / 74 / / zlokArtha : ane amArA vaDe=devIo vaDe, Adeza karAyeluM, tamArA padAti bhAvane pAmeluM A vidhAdharanuM sainya dvAramAM AveluM varte che. II74 / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva Cos: lasatkuNDalakeyUrakirITamaNibhAsvarAH / tataH pravizya te sarve, khecarA me natiM gatAH / / 75 / / soDArtha : tyArapachI devIoe kahyuM tyArapachI, vilAsa pAmatA kuMDala, bAjubaMdha, mugaTamAM vartatA maNithI prakAzamAna evA te sarva necaro, pravezIne mane namyA. ll75ll zloka: atrAntare prahatamuddAmAtodyazabdaM prAbhAtikatUraM, paThitaM ca kAlanivedakena yadutaeSa bho! bhAskaro loke, svabhAvAdudayaM gataH / prabodhakArako nRNAM dRSTiprasaradAyakaH / / 76 / / sadanuSThAnahetuzca, sarvAsAmarthasampadAm / sampAdaka iti khyAtaH, saddharma iva vartate / / 77 / / ReoDArtha : eTalAmAM uddAma vAjiMtranA zabdavALuM prAbhAtika vAjiMtra vagADAyuM. ane kAlanivedaka vaDe hevAyu. zuMhevAyuM ? te 'yaduta'thI jatAve cha - he toso ! to'bha svabhAvathI 6dhyane pAbhelo,, A sUrya manuSyonI daSTinA prasarane denAra, prabodhanuM kAraka che. ane sad anuSThAnano hetu che. sarva arthasaMpadAono saMpAdaka che e pramANe saddharmanI jema prasiddha varte che. ll76-77ll Tos: tataHbho bho lokAH! samutthAya, saddharme kurutAdaram / yena vo'tarkitA eva, saMpadyante vibhUtayaH / / 78 / / ReoDArtha : tethI te loko ! UThIne saddharmamAM Adarane karo, jenAthI tamane atarkita ja IcchA karyA vagara ja, vibhUtio prApta thAya che. ll78ll etaccAkarNya cintitaM mayA aye! bhagavadbhASitasaddharmamAhAtmyamidaM, yad-atarkitopanatA eva siddhA mamaitAH sarvavidyAH, na cedaM me harSasthAnaM, vighnaH khalveSa samupasthito me, na bhaviSyati vimalena sArdhaM dIkSAgrahaNaM, yataH puNyAnubandhi puNyamapi bhagavatA sauvarNikanigaDatulyaM vyAkhyAtaM, AdiSTaM ca Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva pUrvameva me candanena vidyAdharacakravartitvaM, samarthitaM ca mahAtmanA vimalena, tatkA gatiH? bhvitvymevmnen| tadevaM cintayata eva me kRto devatAbhiH zarIre'nupravezaH, prArabdho vidyAdharasamUhameM rAjyAbhiSekaH, kRtAni kautukAni, vihitAni mAGgalikAni, samupanItAni sattIrthodakAni, prakaTitAni ratnAni, sajjIkRtAH kanakaratnakalazAH, evaM ca mahatA vimardaina nirvartito me rAjyAbhiSekaH, tataH pUjayato devAn, sanmAnayato gurUn, sthApayato rAjanIti, nirUpayato bhRtyavarga, kurvato yathArhapratipatti, samAcarato'bhinavarAjyocitaM sarvaM karaNIyaM, layitAni mama kiyantyapi dinAni / tato nirAkulIbhUtasya me saMsmRto yuSmadAdezaH, cintitaM ca-aye! nAnveSito'sau mayA budhasUriH, na nIto vimalasamIpaM, aho me pramattatA, tatastadgaveSaNArthaM svayameva bhrAnto'haM bhUribhUmimaNDalaM, dRSTazcaikatra nagare mayA budhasUriH, nivedito yuSmadvRttAntaH, tato'bhihitamanena gaccha tvaM tAvadidamidaM ca vimalAya nivedaya, ahaM tu pazcAdAgamiSyAmi, ayameva hi vimalabandhUnAM pratibodhanopAyo nAnyaH, tataH karNAbhyaNe sthitvA zanaiH kathito vimalAya ratnacUDena, sa pracchanno budhasUrisandezakaH, sa tu mayA nAkarNita iti / prAha ca ratnacUDaH, tadanena kAraNena saMjAto me kAlavilambaH, amunA ca hetunA nAnIto budhasUririti, vimalenoktaM-sundaramanuSThitamAryeNa, tataH praviSTAH sarve'pi nagare, sthitvA mahApramodena dvitrANi dinAni gataH svasthAnaM ratnacUDaH / A sAMbhaLIne kAlanivedaka vaDe kahevAyuM te sAMbhaLIne, mArA vaDekaratacUDa vaDe vicArAyuM, are ! bhagavAnathI bhASita A saddharmanuM mAhAbhya che, je kAraNathI tahIM icchA karAyelI upasthita thayela ja A sarva vidyA ane siddha thaI, ane mane A harSanuM sthAna nathI, kharekhara mane A vighna upasthita thayuM. vimalanI sAthe dIkSA grahaNa thaze nahIM, je kAraNathI puNyAnubaMdhI puNya paNa bhagavAna vaDe suvarNanI beDI tulya kahevAyuM che. ane pUrvamAM mane caMdana vaDe vidyAdharanuM cakravartIpaNuM AdiSTa karAyuM hatuM ane mahAtmA vimala vaDe samarthana karAyuM hatuM-huM vidyAdhara cakravartI thaIza tenuM samarthana karAyuM, je kAraNathI zuM upAya che ? arthAt svIkAryA vagara anya koI upAya nathI, A rIte huM vidyAdhara cakravartI thAuM e rIte, AnA vaDe thavA yogya che=mArI puNyaprakRti vaDe thavA yogya che. A rIte ciMtavana karatAM ja mArA zarIramAM devatAo vaDe=ohiNI Adi devatAo vaDe, atupraveza karAyo. ane vidyAdharanA samUho vaDe mAro rAjyAbhiSeka prAraMbha karAyo. kautuko karAyAM. mAMgaliko karAyAM. suMdara tIrthomAM pANIo lavAyAM. rasto pragaTa karAyAM. sonAnA ane ratnonA kaLazo pragaTa karAyA. ane A rIte moTA vaibhavathI mAro rAjyAbhiSeka karAyo. tyArapachI devatAonuM pUjana karatAM, guruone sanmAna karatAM, rAjanItine sthApana karatAM, nokaravargane nirUpaNa karatAMsucita sthAne yojana karatAM, yathAyogya pratipatine karatAM, abhinava rAjyane ucita sarva karaNIyane AcaraNa karatAM mArA keTalAka paNa divaso pasAra karAyA. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 117 tyArapachI nirAkula thayelA mane tamAro Adeza smaraNa thayo budhasUrine lAvavAnuM vacana smaraNa thayuM. ane vicArAyuM. are ! mArA vaDe A budhasUri anveSaNa karAyA nathI. vimala samIpa laI javAyA nathI. aho mArI pramattatA ! tethI tenA gaveSaNa mATe=budhasUrinA gaveSaNa mATe, huM svayaM ja ghaNI bhUmimaMDalamAM bhamyo ane eka nagaramAM mArA vaDe budhasUri jovAyA. tamAro vRtAMta nivedita karAyo. tyArapachI AnA vaDe=budhasUri vaDe, kahevAyuM. tuM jA=ratvacUDa tuM jA. ane tyAM sudhI huM AvuM tyAM sudhI, A A vimalane nivedana kara. vaLI huM pAchaLathI AvIza. di=je kAraNathI, vimalanA saMbaMdhIone pratibodhanano upAya A ja che, anya nathI. tyArapachI karNanI pAse rahIne dhIrethI ratvacUDa vaDe vimalane te budhasUrino saMdezo pracchanna kahevAyo. vaLI te=budhasUrino saMdezo, mArA vaDe vAmadeva vaDe, saMbhaLAyo nahIM. ane ratvacUDa kahe che A kAraNathI=pUrvamAM kahyuM e kAraNathI, mane kAlavilaMba thayo. ane A hetuthI=pUrvamAM kahyuM e hetuthI, budhasUri lavAyA nathI. vimala vaDe kahevAyuM. Arya vaDe suMdara karAyuM. tyArapachI sarve paNa nagaramAM praveza karyo. mahApramodathI be-traNa divaso rahIne ratvacUDa svasthAnamAM gayo. bhAvArtha - pUrvamAM varNana karyuM e rIte parama gurunI atyaMta hRdayasparzI stuti karIne vimalakumAra bhagavAnanA guNomAM arpita mAnasavALA thaIne paMcAMga praNipAta kare che. ane te joIne ratnacUDa atyaMta saMtuSTa thAya che. ane tenI stuti sAMbhaLIne harSita thayela ratnacUDa tenI prazaMsA kare che ane kahe che ke saMsArathI kharekhara he narottama ! tuM mukta ja che; kema ke AvA uttama jIvone muktinI prApti ati sulabha che. tyArapachI ratnacUDa vagere caityavaMdana karIne jinAlayanI najIka zuddhabhUmimAM bese che. cUtamaMjarI paNa ucita vivekapUrvaka pAse bese che. vidyAdhara rAjAo paNa hAtha joDIne bese che. tyArapachI harSita thayelA vimalakumAra ane ratnacUDa ucita saMbhASaNa kare che ane kahe che. budhasUrine lAvavAmAM vilaMbana thavAnuM kAraNa zuM che ? te batAvatAM kahe che - vimalakumAra pAsethI gayA pachI ratnacUDa namaskAra maMtranuM dhyAna karIne pathArImAM sUe che, atyaMta upayogapUrvaka paMcaparameSThinuM smaraNa kare che jenA kAraNe nidrAkALamAM paNa bhAvathI ratnasUDanuM citta paMcaparameSThine atyaMta abhimukha ja varte che. jema rAgI jIvane nidrAmAM paNa rAgI pAtranuM smaraNa thAya che tema paMcaparameSThinA guNathI raMjita ratnacUDanuM citta hovAthI nidrAmAM paNa tevA uttama puruSo ja smRtipaTamAM Ave che ane paMcaparameSThi pratyenI tenI bhakti joIne te vidyAonI adhiSThAtrI devIo svayaM ratnacUDa pAse Ave che. UMghamAMthI uThADe che. jeonA cittamAM bhagavAnano dharma sthira che evA ratnacUDanA guNonI stuti kare che ane svayaMvarAnI jema ratnacUDanA zarIramAM te vidyAo praveza kare che. tethI e phalita thAya ke pUrvabhavamAM tevA prakAranuM zreSTha puchyuM hatuM ke jethI vidyAdhara cakravartI thAya chatAM namaskAra maMtra pratyenI anahada bhakti joIne vidyAne nahIM sAdhavA chatAM tenA guNothI te devIo Avarjita thAya tevuM prakRSTa puNya namaskAranA jApathI pragaTa thayuM. tethI ja te devIone svayaM ja tenA pratye bhakti thAya che ane kahe che ke ame svayaM ja tamArI kiMkaratAne svIkArIe chIe. vaLI, te devIoe ja anya sarva vidyAdharone paNa ratnacUDano cakravartI rUpe rAjyAbhiSeka karavA mATe kaheluM. tethI te devIonA vacanathI ja te sarva khecaro paNa svayaM AvIne ratnacUDane Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva namaskAra kare che. vaLI, prabhAtano samaya thavAthI uttama rAjyanA AcAra anusAra kAlanivedaka zubha nivedano kare che tethI sUryanA udayane joIne yogya jIvone sadudharmamAM yatna karavAno utsAha jAge che. ane kAlanivedakanA te vacanane sAMbhaLIne ratnacUDane paNa thAya che ke bhagavAne kahelA saddharmanuM A mAhAsya che ke jethI vicAra karyA vagara paNa sahaja sarva vidyAo mane siddha thaI. Ama chatAM ratnacUDane saMyama pratye prabaLa rAga hovAthI te vidyAonI prApti harSanuM sthAna jaNAtuM nathI paraMtu saMyamamAM vidgabhUta jaNAya che; kema ke puNyAnubaMdhI puNya suvarNanI beDI tulya che. tethI bhUtakALanA karAyelA evA nirmaLa puNyathI vidyAdharapaNuM maLyuM che te paNa saMyamanI prAptimAM vijJabhUta suvarNanI beDI jevuM ja che. chatAM caMdana nAmanA temanA mitrae ane vimalakumAre temane pUrvamAM kahela ke tame vidyAdhara cakravartI thazo. tethI vidyAone grahaNa karavAnI atyaMta icchA nahIM hovA chatAM ratnacUDa teno svIkAra kare che. tyArapachI vidyAdharo cakravartIpaNAno mahotsava kare che. te samApta thayA pachI ratnacUDane vimalakumAranuM vacana smaraNa thAya che. tethI zIdhra budhasUrinI ucita gaveSaNA kare che. budhasUrine vimalakumAranA svajanonA pratibodha mATe vardhamAna nagara AvavA vijJapti kare che. atizaya jJAnI evA budhasUri temanA svajanonA bodhano upAya viziSTa jJAnanA baLathI nirNaya karIne ratnacUDane kahe che ke A prakAre tuM vimalane kaheje. tyArapachI huM AvIza. A rIte ratnacUDa vimalakumArane sarva mAhitI ApIne be-traNa divasa rahIne svasthAne jAya che. vimalastu tataH prabhRti gADhataramabhyastatayA kuzalabhAvasya, prahINatayA karmajAlasya, vizuddhatayA jJAnasya, heyatayA viSayANAM, upAdeyatayA prazamasya, avidyamAnatayA duzcaritAnAM, prabalatayA jIvavIryasya, pratyAsannatayA paramapadasampatterna bahumanyate rAjyazriyaM, na kurute zarIrasaMskAraM, na lalati vicitralIlAbhiH, nAbhilaSati grAmyadharmasambandhagandhamapIti, kevalaM bhavacArakaviraktacittaH zubhadhyAnAnugataH kAlaM gmyti| taM ca tathAvidhamavalokya piturdhavalanRpatermAtuzca kamalasundaryAH samutpannA cintA, yathaiSaH vimalakumAraH satyapi manohare tAruNye, vidyamAne'pyapahasitadhanadavibhave vibhave, pazyannapyadharitAmarasundarIlAvaNyA narendrakanyakA, adhaHkRtamakaraketano'pi rUpAtizayena, saMgato'pi kalAkalApena, nIrogo'pi dehena, saMpUrNo'pIndriyasAmagryA, rahito'pi munidarzanena, nAlIyate yauvanavikArairna nirIkSate'rdhAkSinirIkSitena, na jalpati manmanaskhalitavacanena, na sevate geyAdikAlA, na bahumanyate bhUSaNAni, na gRhyate madAndhatayA, na vimucyate saralatayA, na viSahate viSayasukhanAmApIti tatkimidamIdRzamasya saMsArAtItamalaukikaM caritaM, yAvaccaiSa priyaputrako viSayasukhavimukhaH khalvevaM munivadavatiSThate tAvadAvayoridaM niSphalaM rAjyaM, akiJcitkarI prabhutA, niSprayojanA vibhavA, mRtasamAnaM jIvitamiti, tataH kathaM punareSa viSayeSu pravartiSyate kumAra iti saMpanno devInRpayo rahasi paryAlocaH, sthApitaH siddhAntaH yadutasvayameva tAvadabhidhIyatAM viSayasukhAnubhavaM prati kumAraH, sa hi vinItatayA dAkSiNyadhanatayA ca na kadAcana pitrorvacanamatilavayiSyatIti matvA, tato'nyadAbhihito rahasi jananIjanakAbhyAM vimalakumAraH Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva yathAputra! manorathazataistvamAvayorjAto'si rAjyadhUrdharaNakSamazca vartase tatkimiti nAnuzIlayasi nijAvasthAnurUpaM ? kiM nAdhitiSThasi rAjyaM ? kiM na kuruSe dArasaMgrahaM ? kiM nAnubhavasi viSayagrAmaM ? kiM na vardhayasi kulasantatiM ? kiM notpAdayasi prajAnAmAnandaM ? kiM nAhlAdayasi bandhuvargaM ? kiM na pUrayasi praNayijanaM ? kiM na tarpayasi pitRdevAn ? kiM na sanmAnayasi mitravargaM ? kiM na janayasi vacanamidaM kurvannAvayoH pramodasandohamiti / vimalena cintitaM, sundaramidamAbhyAmabhihitaM bhaviSyatyayameva pratibodhanopAyaH, tatobhihitamanena yadAjJApayati tAto yadAdizatyambA tatsamastaM mAdRzAM karaNocitaM nAtra vikalpaH, kiM tu mamAyamabhiprAyaH yadi sarveSAM svarAjye duHkhitalokAnAmapahRtya bAdhAM saMpAdya ca sukhaM tataH svayaM sukhamanubhUyate tatsundaraM, evaM hi prabhutvamAcaritaM bhavati, nAnyathA, tathAhi 119 tyArathI mAMDIne=ratnacUDa A pramANe svasthAne jAya che tyArathI mAMDIne, kuzala bhAvanuM gADhatara abhyastapaNuM hovAne kAraNe=pUrvanA ghaNA bhavonA mokSane anukULa uttama bhAvonuM gADhatara abhyastapaNuM hovAne kAraNe, karmajAlanuM prahINapaNuM hovAne kAraNe=bhogonAM saMzleSa ApAdaka karmonuM naSTaprAyaHpaNuM hovAne kAraNe, jJAnanuM vizuddhapaNuM hovAne kAraNe=vimalakumAranA bodhanuM tattvane jovAmAM samartha bane tevuM vizuddhapaNuM hovAne kAraNe, viSayonuM heyapaNuM hovAne kAraNe=bAhya bhogAdi viSayo AtmA mATe klezakArI hovAthI jIva mATe heyarUpa hovAne kAraNe, prazamanuM upAdeyapaNuM hovAthI=vivekI jIva mATe kaSAyonA zamanajanya zreSTha sukha prazama che tethI te jIva mATe prazamanuM upAdeyapaNuM hovAthI, duHcaritronuM avidhamAnapaNuM hovAthI=vimalakumAranA cittamAM duHcaritranI pariNatinuM avidhamAnapaNuM hovAthI, jIvavIryanuM prabalapaNuM hovAne kAraNe=vimalakumArane saMsAra atyaMta asAra jaNAvAne kAraNe, tenA ucchedane anukULa tenA jIvavIryanuM prabalapaNuM hovAne kAraNe, paramapadanI prAptinuM pratyAsannapaNuM hovAthI=mokSanI prApti vimalakumArane najIkamAM thanArI hovAthI, vimalakumAra rAjyalakSmIne bahu mAnato nathI arthAt rAjya pratye leza paNa icchAvALo nathI. zarIrasaMskArane karato nathI. vicitra lIlAothI ramato nathI. grAmyadharma saMbaMdhavALI gaMdhane paNa icchato nathI. arthAt rAjA potAnI prajAnI ucita ciMtA kare tevA dharma saMbaMdhI gaMdhane paNa icchato nathI. kevala bhavarUpI kedakhAnAthI virakta cittavALo zubhadhyAnathI yukta kAla pasAra kare che ane tevA prakAranA tene=vimalakumArane, joIne pitA dhavalarAjAne ane mAtA kamalasuMdarIne ciMtA utpanna thaI. kevA prakAranI ciMtA thaI ? te 'yathA'thI batAve che - A vimalakumAra manohara tAruNya hovA chatAM, kuberatA vibhavathI atizayita vaibhava vidyamAna hovA chatAM paNa, devatAonI suMdarIo karatAM paNa adhika lAvaNyavALI rAjakanyAone joto paNa, rUpanA atizayathI kAmadeva karatAM paNa adhika, kalAkalApathI yukta paNa, dehathI nIroga paNa, indriyonI sAmagrIthI saMpUrNa paNa, muninA darzanathI rahita paNa, yauvanavikArothI yukta thato nathI. strIo dvArA nirIkSaNa karAyelo nirIkSaNa karato nathI. manmananA=kAmanAM skhalita vacanothI bolato nathI=kAmanA vikArothI vyAkuLa vacano bolato nathI. geyAdi kalAone sevato nathI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva AbhUSaNone bahu mAnato nathI. madAMdhapaNAthI grahaNa karAto nathI=viSayonA madanA atizayane kAraNe je rIte saMsArI jIvo viSayothI grahaNa karAya che tema grahaNa karAto nathI. saraLatAthI mukAto nathI=haMmezAM saraLa prakRtithI rahe che. viSayasukhone paNa sahana karato nathI=viSayasukhonI leza paNa IcchA karato nathI. te kAraNathI kema A AvA prakAranuM A vimalakumAranuM, saMsArathI atIta alaukika caritra che=saMsArI jIvonuM jevuM caritra che tenAthI viparIta caritra che ane jyAM sudhI A priyaputra viSayasukhathI vimukha A rIte muninI jema rahe che tyAM sudhI ApaNA benuM mAtA-pitA benuM, A rAjya niSphaLa che. prabhutA akiMcikara che. vibhavo viprayojanavALA che. jIvita maraNa samAna che. tethI kevI rIte vaLI A kumAra viSayomAM pravartaze e prakAre devI ane rAjAnuM ekAMtamAM paryAlocana thayuM. siddhAMta sthApita karAyo rAjA-rANI vaDe tene mATe ucita nirNaya karAyo. zuM nirNaya karAyo ? te "yatuta'thI batAve che - viSayasukhanA anubhava pratye kumAra ApaNA be vaDe svayaM ja kahevAya. di=je kAraNathI, tenakumAra vinItapaNuM hovAne kAraNe ane dAkSiNyadhanapaNuM hovAne kAraNe mAtA-pitAnA vacanane kyAreya ullaMghana karaze nahIM. e pramANe mAnIne teo vaDe siddhAMta sthApita karAyo. ema avaya che. tyArapachI acadA mAtA-pitA dvArA ekAMtamAM vimalakumAra kahevAyo. zuM kahevAyo? te 'AthA'thI batAve che - he putra ! seMkaDo manorathothI tuM amAro putra thayo che. ane rAjyanI dhurAne dharavAmAM samartha varte che. te kAraNathI kema nija avasthAne anurUpa AcaraNA karato nathI ? kema rAjyane tuM svIkArato nathI ? kema strIno saMgraha karato nathI ? kema viSayono samUha anubhavato nathI ? arthAt bhogavilAsa karato nathI. kema tuM saMtatine vadhArato nathI ? kema prajAnA AnaMdane utpAdita karato nathI? kema baMdhuvargane AlAda karato nathI ? kema priyajanone tRpta karato nathI ? kema pitRdevone prIti utpanna karato nathI ? kema mitravargane sanmAna karato nathI ? kema A vacanane karato=ame kahIe chIe e vacanane karato, amArA baMne mAtA-pitA bane, pramodanA samUhane utpanna karato nathI. vimala vaDe vicArAyuM. AmanA dvArA=mAtA-pitA dvArA suMdara kahevAyuM. A ja pratibodhano upAya thazeHmAtA-pitAne dharmaprAptino upAya thaze. tethI AnA vaDe=vimala vaDe, kahevAyuM. tAta je AjJA kare che. mAtA je Adeza kare che te samasta mArA jevAne karaNane ucita che emAM vikalpa nathI. paraMtu mAro A abhiprAya che. jo svarAjyamAM sarva dukhita lokonI bAdhAne dUra karIne ane sukhane saMpAdana karIne tyArapachI svayaM sukha anubhavAya che te suMdara che. hiM=je kAraNathI, A rIte=potAnA rAjyamAM badhAne sukhI karyA pachI huM sukha bhogavuM e rIte, prabhupaNuM Acarita thAya che, anyathA nahIM. te A pramANe - zloka : vidhAya lokaM nirbAdhaM, sthApayitvA sukhe'khilam / yaH svayaM sukhamanvicchetsa rAjA prabhurucyate / / 79 / / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva yastu loke suduHkhArte, sukhaM bhuGkte nirAkulaH / prabhutvaM hi kutastasya? kukSibharirasau mataH / / 8 / / loArtha :nibaMdha lokane karIne, akhila lokane sukhamAM sthApana karIne je svayaM sukha Icche che te rAjA prabhu kahevAya che. vaLI, suduHkhathI Arta lokamAM ghaNAM duHkhothI Arta evA lokamAM, nirAkuLa evo je sukhane bhogave che tenuM prabhupaNuM kyAMthI hoya? A svArthI evo rAjA, kukSibharI peTane bharanAro, manAyo che. ||78-80|| duHkhisattvAnveSaNam tadidamatra prAptakAlaM vartate, tAvadeSa saMtApitAzeSabhUmaNDalo grISmasamayaH, tato'hamatraiva manonandanAbhidhAne gRhopavane yukto bandhuvargeNa, parivRto mitravRndena, sevamAno dharmasamayocitAM rAjalIlAM, saMpAdayAmi tAtAmbayoH sambandhinamAdezaM, kevalaM niyujyantAM rAjapuruSA ye sarvaM duHkhadaurgatyopahataM lokaM gaveSayitvA samAnIya ca mayA sArdhaM sukhamanubhAvayantIti / etaccAkarNya prahRSTo dhavalarAjaH pramuditA kamalasundarI, tato'bhihitamAbhyAM-sAdhu vatsa! guruvatsala! sAdhu cAru jalpitaM vatsena, yuktamidamIdRzameva bhavato vivekasyeti, tatastatra manonandane gRhopavane sajjIkAritamativizAlaM narendreNa himagRhaM, taccAcchAditaM nirantaraM nalinIdalaiH, samantAdupagaDhaM marakataharitaiH, kadalIvanaiveSTitaM, satatavAhinyA karparapUritodakapravAhayA gRhanadyA, vilepitaM malayajakarpUrakSodagAryA, kRtavibhAgamuzIramRNAlanAlakalpitaibhittibhAgaiH / tatastatra tAdRze grISmasantApahAriNi zizirasukhotkampakAriNi mahati himabhavane viracitAni zizirapallavazayanAni, kalpitAni zizirasukhadamRdUnyAsanAni pravezitaH saha lokasamUhena vimalakumAraH, tataH samastenApi janasamudayena sahita eva viliptaH sarasacandanena, guNDitaH karpUrareNunA, mAlitaH surabhipATalAdAmabhirvirAjito mallikAkusumastabakairAliGgitaH sthUlamuktAphalakalApena, nivasitaH sUkSmakomalavasanairvIjyamAnaH zizirabinduvarSibhistAlavRntairlAlitaH svAdukomalenAhAreNa, prIta iva surabhitAmbUlena, pramodita iva manohArikAkaligItena, sAnanda iva vividhakaraNAGgahArahAriNA nRttena, sAhlAda iva lalitavilAsinIlokakuvalayadalalolalocanamAlAvalokanena, praviSTa iva saha lokenAvagAhituM ratisAgaram / tadevaM jananIjanakayoH pramodasandohadAnArthaM sarveSAmapi lokAnAmAtmano'pyadhikataraM bahiHsukhaM saMpAdayannAsituM pravRtto vimalakumAraH / pravezayanti ca yathAdarza rAjAdezena niyuktapuruSAH duHkhadaurgatyopahataM tatra lokaM, tataH kriyate teSAM duHkhApanodaH saMpAdyate cAnandAtireka iti, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva duHkhI jIvanI zodha te kAraNathI jyAM sudhI saMtApita azeSa bhUmaMDalavALo grISTha samaya che=unALAno vakhata che, tyAM sudhI ahIM=ApaNA nagaramAM, A prAptakAla varte che. tethI A prAptakAla che tethI, huM ahIM ja manovaMdana nAmanA gRha upavanamAM baMdhuvargathI yukta, mitravRMdathI parivRta, garamInA samayane ucita rAjalIlAne sevato, mAtA-pitA saMbaMdhI Adezane saMpAdana karuM chuM. kevala rAjapuruSo niyojana karAoetamArA dvArA niyojana karAo. jeo sarva duHkhanA dorgatyathI upahata evA lokane gaveSaNA karIne ane lAvIne mArI sAthe sukhanuM anubhAvana karAve. A sAMbhaLIne=vimalakumAranA A prakAranA vacanane sAMbhaLIne, dhavalarAja harSita thayo. kamalasuMdarI pramudita thaI. tyArapachI te baMne dvArA kahevAyuM. he vatsa! suMdara ! guruvatsala ! vatsa vaDe kahevAyeluM suMdara cAru che. vivekavALA evA tAruM AvA prakAranuM ja A yukta che=badhA jIvone sukhI karavA evA prakAranuM A yukta che. tethI te manovaMdana gRhaupavanamAM rAjA vaDe ativizALa himagRha sajja karAyuM. niraMtara nalinInAM dalokasatata navAM kamaLo vaDe tene=himagRha, AcchAdita karAyuM. nIlaratna evAM lIlA keLanAM jhADo vaDe cAre bAjuthI upagUDha karAyuM. gRhanadIo kapUrathI purAyelA pANInA pravAhathI satata vahana karAvAI. caMdana, kapUranA lepatathI vilepana karAyuM. kamaLa vALanA taMtuo ane nALAthI kalpita bhIMtanA bhAgo vaDe himagRha karAyelA vibhAgavALuM karAyuM. tyArapachI tyAM tevA unALAnA saMtApane dUra karanAra, ziyALAnA sukhanA utkampata karanAra moTA himabhavanamAM ziziranA pallavonAM zayana racAyAM. ziziranA sukha denArAM mRdu komaLa, evAM Asano karAyAM. lokasamUhathI vimalakumAra praveza karAvAyo. tyArapachI samasta paNa janasamudAyathI sahita ja sarasa caMdana vaDe vilipta karAyo=janasamudAya ane vimalakumAra vilepana karAvAyo. kapUranA reNuthI guMDita karAyo. suMgadhI pATalAnI mALAothI suzobhita karAyo. mallikAtA kusumanA samUhathI virAjita karAyo, sthUla muktAphalanA samUhathI AliMgita karAyo. sUkSma komala vastro vaDe paherAvAyo. ziziranAM biMdunI varSAvALA tAlavRdothI=paMkhAothI, vIMjhAvAyo, svAdu komala AhArathI lAlita karAyo. jANe surabhitAbUla vaDe prItivALo karAyo. manohArI kAkalI gIta vaDe jANe pramAdita karAyo. vividhakaraNa aMgahArahArI evA nRtyathI jANe AnaMda sahita karAyo. suMdara vilAsinI strIonAM kamaLapatra jevAM capala locanamAlAnA avalokanathI jANe AhvAda sahita karAyo. lokonI sAthe ratisAgarane avagAhana karavA mATe praveza karAvAyo= himagRhamAM praveza karAvAyo. A rIte mAtA-pitAnA pramodanA samUhane ApavA mATe sarva paNa lokone potAne paNa adhikatara bahidasukhane saMpAdana karato vimalakumAra rahevA mATe pravRtta thayo himagRhamAM rahevA mATe pravRtta thayo. ane je pramANe Adarza che te pramANe rAjAnA AdezathI niyukta puruSo duHkhadorgatyathI upahata lokane tyAM praveza karAve che. tyArapachI teonA duHkhano apaloda karAya che=duHkha dUra karAya che ane AnaMdano atireka saMpAdana karAya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 123 zloka : evaM canRpatoSavidhAyivilAsakare, sukhasAgaravartini rAjyadhare / atha tatra sute subhage vimale, pramadaH kriyate nagare sakale / / 81 / / zlokArtha : ane A rIte have tyAM rAjAnA toSane karanAra, vilAsane karanAra, sukhasAgaramAM vartato rAjyadhara subhaga vimala putra hote chate sakala nagaramAM pramoda karAya che. II81TI evaM cAnandite rAjani, tuSTAyAM mahAdevyAM, pramudite sakale jane, vimalasukhasAgarAvagAhanena praviSTAH keciniyuktapuruSAstatra himagRhe, dattA tairantarA javanikA tayA ca vyavahitamekaM puruSaM saMsthApya kRtapraNAmairvijJapitaM taiH, yathAdeva! devAdezena vicaradbhirasmAbhirdRSTo'yamatyantaduHkhitaH puruSaH samAnItazca devasamIpaM, na caiSa gADhabIbhatsatayA devadarzanayogya iti matvA javanikayA vyavahito'smAbhiriha pravezita ityetadAkarNya devaH pramANam / dhavalarAjenoktaM-bho bhadrAH! kva dRSTo'yaM yuSmAbhiH? kathaM cAtyantaduHkhita iti / tato'bhihitamekena-deva! asti tAvadito nirgatA vayaM devAdezena duHkhadAridryopahatalokAnayanArthaM, nirUpitaM nagaraM, yAvadRSTaM samastamapi tatsatatAnandaM, tato gatA vayamaraNye, yAvadRSTo dUrAdayaM puruSaH, ?, ane A rIte rAjA AnaMdita hote chate ane mahAdevI tuSTa thaye chate ane vimala evA sukhasAgaramAM avagAhanathI sakala jana pramudita thaye chate vimalanI sAthe sukhasAgaranA avagAhatathI te himagharamAM keTalAka niyukta puruSo praveza karAyA. teo vaDe te niyukta puruSo vaDe, vacamAM javanikA apAI=paDado karAyo. ane tenA vaDe=javanikA vaDe, vyavahita evA eka puruSane saMsthApana karIne karAyelA praNAmavALA evA teo vaDeHniyukta puruSo vaDe, vijJApana karAyuM. zuM vijJApana karAyuM ? te 'AthA'thI batAve che - he deva ! dhavalarAjA ! devanA AdezathI vicaratA evA amArA vaDe A atyaMta duHkhita puruSa jovAyo. ane devatA samIpamAM lavAyo. ane gADha bIbhatsapaNuM hovAne kAraNe A lavAyelo puruSa devanA darzanane yogya nathI. e pramANe mAnIne paDadAthI vyavahita amArA vaDe ahIM praveza karAyo. ethI Ane sAMbhaLIne=A duHkhI puruSane ame lAvyA chIe ene sAMbhaLIne, deva pramANa che arthAt Ane kaI rIte sukhI karavo e viSayamAM deva je kahe te pramANa che. dhavalarAjA vaDe kahevAyuM. he bhadra niyukta puruSo ! A tamArA vaDe kyAM jovAyo ? ane kevI rIte atyaMta duHkhita che? tyArapachI eka vaDe kahevAyuM niyukta puruSomAMthI eka puruSa vaDe kahevAyuM - he deva ! che. devatA AdezathI duHkhadAritryathI upahata lokatA lAvavA mATe ame ahIMthI nIkaLyA. nagaranuM nirUpaNa karyuM nagaranuM avalokana karyuM. yAvad samasta paNa te=nagara, satata AtaMdavALuM jovAyuM. tyArapachI ame araNyamAM gayA, jyAM sudhI dUrathI A puruSa jovAyo. kevo jovAyo ? ethI kahe che - Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zloka H zlokArtha : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vartamAne'timadhyAhne, bhUtale vanisannibhe / uttaptalokapiDAme, nAttapati mAre ||8zA nirdAhimurmurAkAre, sUkSmadhUlImahAcaye / pAvatrALavinimutto, jkoSa vijJotiH ||8rU|| yumnam / atimadhyAhnamAM vahni jevo bhUtala vartamAna hote chate, uttapta lohapiMDa samAna jagatane tapAvato evo sUrya hote chate, nirdAhI murmurAkAravALA sUkSmadhUlI mahAcayamAM=atyaMta bALe evA aMgArAnA AkAravALA sUkSmadhULarUpI mahAsamUhamAM, pAdatrANathI rahita=pagarakhAM vagara, jato A puruSa jovAyo. II82-83 / / budhasUrerAgamanam tato'yaM duHkhita itikRtvA dUrAduccairabhihito'smAbhiH yaduta - bho bho bhadra ! tiSTha tiSThe / anenoktaM- bho bhadrAH ! sthito'haM yUyaM tiSThateti bruvANo gantuM pravRttaH / tato mayA gatvA vegena balAdAnIto'yaM mahAtarumUle, nirUpitaH sarve rAjapuruSaiH yAvad davadagdhasthANurivAtikRSNo varNena, bubhukSAkSAmeNodareNa, pipAsAzoSitenAdharoSThena, adhvakhedaniH sahenAGgena, bahirantastApasUcakena svedajalena, kuSThena galatA kRmijAlolbaNena dehena, antaH zUlanivedakairmukhabhaGgaiH, prakampamAnayA jarAjIrNakapolayA gAtrayaSTyA, mahAjvarasUcakena dIrghoSNaniH zvAsajAlena, malAvilenAzrugalanAvikalena locanayugalena, praviSTayA nAsikayA zaTitaprAyaiH karacaraNairabhinavaluJcitena mastakenAtyantamalinaizcIvarakhaNDairlalamAnena kambalena, gRhItena sadaNDenAlAbudvayena karatalAvalambinaurNikapicchena / budhAcAryanuM Agamana tethI=Avo puruSa ame joyo tethI, A duHkhita che ethI karIne dUrathI atyaMta amArA vaDe kahevAyo. zuM kahevAyo ? te 'yadbhuta'thI batAve che he bhadra ! tuM Ubho rahe. Ubho rahe. AvA vaDe kahevAyuM=du:khI puruSa vaDe kahevAyuM. he bhadra ! huM sthita chuM. tame UbhA raho. e pramANe bolato javA mATe pravRtta thayo. tethI mArA vaDe jaIne vegathI A puruSa mahAvRkSanA mUlamAM baLAtkAre lavAyo. sarva rAjapuruSo vaDe kahevAyuM. yAva varNathI davadagdha sthANu=agnithI baLAyelA vRkSanI jema atikRSNa, bhUkhathI kSINa thayelA udarathI, pipAsAthI zoSita nIcenA hoTha vaDe, adhvanA khedathI=mArgagamananA khedathI sahana nahIM zake tevA aMga vaDe, bahir ane aMtastApane sUcavatAra evA parasevAnA jalathI, gaLatA koDhathI, ulllaNa evA kIDAonA jALAvALA dehathI, aMdara zUlane jaNAvatAra evA mukhabhaMgathI, Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 125 prakaMpamAna evA jarAthI jIrNa kapolavALI gAtrayaSTithI=zarIrathI, mahAjavarasUcaka dIrgha uSNa vizvAsajAlathI, malathI Avila, satata gaLatA evA azruvALA locanayugalathI, aMdara pravezI gayelI nAsikAthI saDI gayelA hAtha-paga vaDe ane abhinava loca karAyelA evA mastaka vaDe hamaNAM ja loca karAyelA mastaka vaDe, atyaMta malina evAM vastronA khaMDothI, laTakatA kaMbalathI, grahaNa karyA che daMDa sahita tuMbaDAdvayathI, karatala avalaMbI evA oNikapicchathI hAthamAM grahaNa karAyelA 2042thI, puruSa nevAyo, yo nevAyo ? te spaSTa 43 cha, mama satyaya che. zlos : sarvathAnidhAnaM sarvaduHkhAnAM, dAridryasya parA gatiH / ayameveti sarveSAM, tadA'smAkaM hRdi sthitam / / 84 / / lohArtha : sarvathA sarva duHkhonuM nidhAna, dAridrayanI parA gati A ja che e pramANe sarva evA amone tyAre hRdhyamAM thayu. / / 84 / / Tos: enaM vIkSya naraM nAtha! gADhaM bIbhatsadarzanam / cintitaM ca tadA'smAbhiH, so'yaM pratyakSanArakaH / / 85 / / zloArtha : he nAtha ! gADha bIbhatsa darzanavALA evA A narane joIne tyAre amArA vaDe vicArAyuM. te A pratyakSa nAraka che. ll85LL rAjAsamIpe budhasUrikarSaNam tato'bhihito'smAbhiH-bhadra! kimityevaMvidhe madhyAhne bambhramISi? kimiti zItalacchAyAyAmupaviSTaH sukhAsikayA na tiSThasIti? anenoktaM- bhadrA! na khalvahaM svAyatto'smi gurorAdezena paryaTAmi tdaaytto'hm| asmAbhizcintitaM-aye! paravazo'yaM varAkaH, aho kaSTamidamasya mahattaraM duHkhakAraNaM yadIdRzAvasthasyApi parAdhInatvaM nAma, tato'bhihitamasmAbhiH-bhadra! kiM punarevamaharnizamAdezaM kurvataste sa guruH kariSyati? anenoktaM-bhadrAH! santi mama kRtAntasadRzA balino'STAvRNikAH tebhyo granthidAnena mAM mocyissyti| tato'smAbhizcintitaM-aho kaSTataramidamasya varAkasya mahattamaM duHkhakAraNaM yadevaMvidhAvasthasyApi dAnagrahaNaM tanmocanadurAzA ceti, sarvathA nAtaH parataro duHkhI jagati labhyate, tato'smA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bhiruktaM - bhadra ! pravartasva gaccha rAjakule yena te sarvaduHkhadAridryaRNavimokSaH kriyate / anenoktaMalaM bhavatAM madIyacintayA, na khalu bhavAdRzairmocito mucye'hamiti bruvANo gantuM pravRttaH tatazcintitamasmAbhiH - are ! sonmAda ivAyaM durAtmA tathApi kartavyaM rAjazAsanaM, netavyo'yaM devasamIpamityAkalayyAnIto'smAbhiriti / dhavalarAjenoktaM - mahatkutUhalaM me pazyAmyenaM apanayata javanikAmiti, tato'panItA tairjavanikA dRSTo yathAnirdiSTasvarUpaH puruSaH vismitaH saparivAro rAjA, vimalena cintitaM - aye ! samAgataH sa eSa bhagavAn budhasUriH, aho bhagavato vaikriyarUpakaraNAtizayaH, aho mamopari karuNA, aho paropakArakaraNaikarasatvaM, aho svasukhakAryanirapekSatA, aho nirvyAjasaujanyAtireka iti / tthaahirAjA pAse budhAcAryanuM karSaNa tyArapachI amArA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! AvA prakAranA madhyAhnamAM tuM kema bhame che ? kayA kAraNathI zItala chAyAmAM beThelo sukhAsikAthI besato nathI ? AvA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! kharekhara huM svAdhIna nathI. gurunA AdezathI paryaTana karuM chuM. tene AdhIna huM chuM. amArA vaDe vicArAyuM. are ! A rAMkaDo paravaza che. aho AnuM A mahattara kaSTa du:khanuM kAraNa che. je kAraNathI AvI avasthAmAM paNa parAdhInapaNuM che. tethI amArA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! vaLI A rIte aharniza Adezane karatA evA te guru tAruM zuM karaze ? AvA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! kRtAMta jevA balina aSTa vRNiko mane che=yamarAja jevA balavAna ATha leNadAro che. teonI pAsethI graMthinA dAnathI mane mukAvaze-te guru mane te ATha leNadArothI mukAvaze. tyArapachI amArA vaDe vicArAyuM. kharekhara A varAkanuM A kaSTatara mahattama du:khanuM kAraNa che. je kAraNathI AvA prakAranI avasthAvALA paNa Ane dAnagrahaNa ane tenA mocananI durAzA che. AnAthI paratara=atyaMta, du:khI jagatamAM sarvathA prApta thato nathI. tethI amArA vaDe kahevAyuM. he bhadra ! tuM cAla. rAjakulamAM jA. jenAthI tArAM sarva du:khano, dAritryano, he RNano vimokSa karAya che. AvA vaDe kahevAyuM-te daridra puruSa vaDe kahevAyuM. mArI ciMtA vaDe tamone saryuM. tamArA jevA vaDe mukAyelo huM mukAto nathI. e pramANe bolIne javA mATe pravRtta thayo. tethI amArA vaDe vicArAyuM. are ! unmAda jevo A durAtmA che. topaNa rAjazAsana karavuM joIe. A devasamIpe laI javo joIe. e pramANe jANIne amArA vaDe lavAyo che. dhavalarAjA vaDe kahevAyuM. mane mahAna kutUhala che. Ane huM jouM. javanikAne dUra karo. tyArapachI teo vaDe paDado dUra karAyo. yathA nirdiSTa svarUpavALo puruSa jovAyo=je pramANe rAjapuruSoe pUrvamAM varNana kareluM tevA svarUpavALo puruSa jovAyo. parivAra sahita rAjA vismaya pAmyo. vimala vaDe vicArAyuM. are ! te A bhagavAna budhasUri AvyA che. aho, bhagavAnanA vaikriya rUpakaraNano atizaya, aho mArA upara karuNA, aho, paropakAra karavAmAM ekarasapaNuM, aho, potAnA sukhakAryanI nirapekSatA, aho nirvyAja=niSkapaTa saujanyano atireka che te A pramANe - Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva PCos: svakAryamavadhIyaiva, parakArye kRtodyamAH / bhavanti satataM santaH, prakRtyaiva na saMzayaH / / 86 / / athavAsvakAryamidameteSAM, yatparArthe pravartanam / bhAnoH kiM kiJcidastyanyallokodyotAdRte phalam / / 87 / / athavAnije satyapi sAdhUnAM, kArye naivAdaraH kvacit / salAJchano jagaddyotI, dRSTAnto'tra nizAkaraH / / 88 / / nAbhyarthitAH pravartante, parakArye mahAdhiyaH / / kena hi prArthitA loke, vRSTaye dhIra! nIradAH? / / 89 / / svapne'pi na svadehasya, sukhaM vAJchanti sAdhavaH / klizyante yatparArthe te, saiva teSAM sukhAsikA / / 90 / / yathA'gnihapAkAya, jIvanAya yathA'mRtam / svabhAvena tathA loke, parArthA sAdhusaMhatiH / / 91 / / kathaM te nAmRtaM santo? ye parArthaparAyaNAH / tRNAyApi na manyante, sasukhe dhanajIvite / / 12 / / ityevaM te mahAtmAnaH, parArthe kRtanizcayAH / Atmano'pi bhavantyeva, nUnaM siddhaprayojanAH / / 93 / / aSTabhiH kulakam / doDArtha : svakAryanI avagaNanA karIne ja satata parakAryamAM kRtaudhamavALA prakRtithI ja saMtapuruSo hoya che saMzaya nathI. athavA A AmanuM svakArya che je paraarthamAM=bIjAnA prayojanamAM, pravartana che. sUryane lokanA udhotane choDIne zuM kaMI anya phala che arthAt kaMI nathI. athavA sAdhuonuM nijakArya hote chate paNa kyAMya Adara nathI ja. AmAM sAdhuonA kRtyamAM, lAMchanayukta jagatanA udhotane karanAra nizAkaracaMdra, daSTAMta che. mahApuruSo parakAryamAM abhyarthita=prArthanA karAyelA, pravartatA nathI. di=je kAraNathI, he vIra ! lokamAM koInA vaDe vAdaLAMo vRSTi mATe prArthanA karAyAM ? sAdhuo svapnamAM paNa svadehanA sukhane IcchatA nathI. je kAraNathI para arthamAM teo kleza kare che-zArIrika kaSTo veThe che, te ja=para arthe zArIrika kaSTo veThe te ja, teonI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva sukhAsikA che. je pramANe agni dAhanA pAka mATe che. je pramANe amRta jIvana mATe che te pramANe lokamAM sAdhuno samUha svabhAvathI paraarthavALo che paraprayojanane karanAra che. jeo parArthaparAyaNa che te saMto kevI rIte amRta na thAya ? arthAt amRta ja che. sukhathI yukta evuM dhanajIvita hote chate tRNa jevuM paNa mAnatA nathI. A pramANe paraarthamAM kRtanizcayavALA te mahAtmAo kharekhara potAnA paNa siddha prayojanavALA thAya ja che. ll86thI 93. zloka : tadeSa bhagavAnevaM, rUpamAsthAya vaikriyam / bodhanArthaM samAyAto, madbandhUnAM kRtodyamaH / / 14 / / zlokArdha : te A bhagavAna AvA prakAranuM vaikriya rU5 grahaNa karIne mArA baMdhuonA bodhana mATe kRtaudhamavALA AvyA che. ll94ll saMdiSTaM cAnena mama bhagavatA ratnacUDasya haste yathA'hamAgamiSyAmi rUpAntareNa, bhavatA ca duHkhitasattvAnveSaNaM kAryaM na cAhaM vijJAto'pi vandanIyaH, na tAvadAtmA parairlakSayitavyo bhavatA yAvatsvArthasiddhirna saMpanneti, tataH kRto vimalena budhasUrenisiko namaskAraH / kathaM ? ane A bhagavAna vaDe ratvacUDanA haste mane sUcana karAyeluM. je A pramANe - huM rUpAMtarathI AvIza. ane tArA vaDe duHkhita sattvonuM anveSaNa karavuM joIe. ane vijJAta evo paNa huM vaMdanIya nathI. tyAM sudhI AtmA mAro AtmA, tArA vaDe bIjAothI jaNAvo joIe nahIM. jyAM sudhI svArthasiddhi prApta na thAya=tArA svajano Adine bodha karAvavA rUpa svArthasiddhi na thAya. tethI=budhasUrie A pramANe ratnacUDa dvArA kahevaDAveluM tethI, vimala vaDe budhasUrine mAnasika namaskAra karAyo. kevI rIte namaskAra karAyo ? ethI kahe che - zloka : namaste jJAtasadbhAva! namaste bhavyavatsala! / namaste mUDhajantUnAM, sambodhakaraNe paTo! / / 15 / / ajJAnApAranIrezasantAraNaparAyaNa! / svAgataM te mahAbhAga! cAru cAru tvayA kRtam / / 16 / / yugmam / zlokArtha : he jJAta sadbhAvavALA budhasUri ! tamane namaskAra che. he bhavavatsala ! tamane namaskAra che. mUDha jIvone saMbodhana karavAmAM paTu evA he sUri ! tamane namaskAra che. ajJAnamAMthI pAra na pAmI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zakAya evA samudramAMthI saMtAraNamAM parAyaNa he mahAbhAga budhasUri ! tamAruM svAgata che. tamArA vaDe suMdara suMdara karAyuM. II5-96ll zloka : iti bhagavatA'pi manasaivAbhihitaMsaMsArasAgarottArI, sarvakalyANakArakaH / svakAryasiddhaye bhadra! dharmalAbho'stu te'naghaH / / 97 / / zlokArca - e pramANe je pramANe vimale budhasUrine manathI namaskAra karyo e pramANe, bhagavAna vaDe paNa budhasUri vaDe paNa, manathI ja kahevAyuM. saMsArasAgaranA utArane karanAra, sarva kalyANane karanAra, svakAryanI siddhi mATe he bhadra ! tane=vimalane, anagha dharmalAbha ho=nidorSa dharmalAbha ho. II9ii atrAntare himabhavanamadhye pravezitaH sa rAjapuruSaiH puruSaH, sa ca khedaniHsahatayA drATkRtya niSaNNo bhUtale, pracalAyituM pravRttaH, tatastaM tAdRzamavalokya kecidupahasanti kecicchocanti kecinindanti kecidavadhIrayanti, tathA'nye parasparaM jalpanti, yaduta eTalAmAM himabhavananA madhyamAM te puruSa=budhasUri, rAjapuruSo vaDe praveza karAvAyA. ane te khedane nahIM sahana karavApaNuM hovAne kAraNe draDhu karIne=dhaDAka karIne, bhUtalamAM beThA. UMghavA mATe pravRtta thayA. tethI tene tevA prakAranuM joI=A rIte bese che ane besIne UMghe che tevA prakAranuM joIne, keTalAka hase che, keTalAka zoka kare che, keTalAka niMdA kare che, keTalAka avagaNanA kare che ane anya paraspara bole che. zuM bole che ? te "vahu'thI batAve che - zloka : sughI DhIno runAnti:, zrAntiH vattAnto nubhutiH | eSa prekSaNakaprAyaH, samAyAto narAdhamaH / / 18 / / zlokArdha : duHkhI, dIna, rogathI AkrAMta, thAkela, khedane pAmela, bhUkhyo A prekSaNakaprAya =badhAne jovAne yogya, narAdhama Avyo che. ll98ll zloka : kvAnItaH kena vAnItaH? kiJcideSa suduHkhitaH / na varAko vijAnIte, kevalaM pracalAyate / / 99 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - kyAMthI lavAyo che, konA vaDe lavAyo che? A kaMIka juduHkhita varAka kaMI jANato nathI=kyAM lavAyo cho, konA vaDe lavAyo cho te jANato nathI. kevala UMghe che. IIcell zloka : etaccAkarNya tena rUpAntaravartinA budhasUriNA kiM kRtam?pradIpabhAsvarau kRtvA, lasantAvakSigolako / kopATopAttadAsthAnaM, jvaladeva nirIkSitam / / 100 / / zlokArtha : A sAMbhaLIne loko paraspara A rIte bole che e sAMbhaLIne, te rUpAMtaravartI evA budhasUri vaDe zuM karAyuM ? pradIpanA jevA bhAsvara, vilAsa pAmatA AMkhanA goLAone karIne kopanA ATopathI te AsthAnane te sabhAne, valad ja jovAyuM=gussAthI jovAyuM. ll100 zloka : 3 - ga: pApa ! vidaM nAto, yuptattoDapi virUpA ? / duHkhito vA? yato yUyaM, mAmevaM hasathAdhamAH / / 101 / / zlokArca - ane kahevAyuM. he pApIo ! zuM huM tamArAthI paNa virU5 chuM? athavA duHkhita chuM ? jethI tame adhamo A pramANe mane haso cho. II101] zloka : kRSNavarNA bubhukSArtAstRSNArtAH khedaniHsahAH / tApArtA: ruSTino cUrva, nAE mo mUDamAnavA!! 202aaaa zlokArtha : kRSNavarNavALA, bubhakSAthI Arta, tRSNAthI pIDAtA, khedane nahIM sahana karatA, tApathI Arta koTavALA tame cho. he mUDha mAnavo ! huM nathI. II102aaaa. zloka : zUlAkrAntA jarAjIrNA, mahAjvaravibAdhitAH / sonalA vistAkSA, yU nahiM narAdhama ! I20rUpA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 131 zlokArya : zUlathI AkrAMta, jarAthI jIrNa, mahAvarathI vibAdhita, unmAda sahita, vikalAkSavALA cakSa vagaranA, he narAdhamo ! tame cho, huM nathI. II103/ zloka : yUyameva parAyattA, yUyameva RNArditAH / cUrva pravanAthaa, nAdaM mo mUDhamAnavA ! 204 zlokArya : tame ja parAdhIna cho. tame ja devAdArathI pIDita cho. tame ja UMgho cho. he mUDha mAnavo ! huM nahIM. ll104ll zloka : he pApAH! kalitA yUyaM, nUnaM kAlena bAlizAH / muniM mAM durbalaM matvA, tenaivaM hasathAdhunA / / 105 / / zlokArtha : he pApIo ! bAlizo ! kALathI tame ja kalita chokakALa tamAro ja saMhAra karavA tatpara thayo che. tenAthI-kALa tamArA upara kupita che tenAthI, muni evA mane durbala mAnIne A rIte hamaNAM haso cho. ll105ll. zloka : atha tau bhAskarAkArau, dRSTvA tasyAkSigolako / jAjvalyamAnau sahasA, prakAzitadigantarau / / 106 / / jihvAM ca vidyudAbhAsAM, dantapaGkti ca bhAsvarAm / dRSTvA zrutvA ca tAM vAcaM, jagataH kampakAriNIm / / 107 / / zlokArtha : vaLI, sahasA jAjvalyamAna prakAzita digaMtaravALA, te bhAskara AkAravALA tenA akSigolane joIne ane vidhuta-vIjaLInA, AbhAsavALI jillAne joIne, bhAsvara daMtapaMktione joIne, jagatanA kaMpane karanArI tenI vANIne sAMbhaLIne, II106-107ll zloka : kSaNAdeva tadAsthAnaM, bhItakampitamAnasam / saMjAtaM siMhanAdena, yathA hariNayUthakam / / 108 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArdha : kSaNathI ja te sabhA bhayathI kaMpita mAnasavALI thaI, je pramANe siMhanAdathI haraNanuM ToLuM. ll108 zloka - tato dhavalarAjena, vimalaM prati bhASitam / kumAra! vaDapIda, nara: pravRtimAnuSa: 2013 zlokArtha : tethI dhavalarAjA vaDe vimala pratye kahevAyuM. he kumAra ! ahIM A manuSya prakRtithI manuSya nathI. I109ll zloka : tathAdimlaavilN purA cakSuradhunA bhAskarAdhikam / asya dedIpyate vatsa! tejasA vaktrakoTaram / / 110 / / blokArdha : te A pramANe - he vatsa! pUrvamAM malathI yukta cakSavALo, hamaNAM bhAskarathI adhika AnuM tejathI mukharUpI koTara atyaMta dedIpyamAna che. ll110|| zloka - anekaraNasaGghaTTabhaTakoTividAriNaH / zrutvA'sya bhAratI vatsa! kampate mama mAnasam / / 111 / / zlokArca - aneka raNanA=yuddhanA, samUhanA koTi sainikone vidAraNa karanAra evA AnI vANI sAMbhaLIne mAruM mAnasa he vatsa ! kaMpe che. II111II. zloka : tadeSa na bhavatyeva, tAvatsAmAnyamAnavaH / devaH kazcidihAyAtaH, pracchanno muniveSakaH / / 112 / / zlokArca - te kAraNathI A sAmAnya mAnava nathI ja. ahIM koIka pracchanna muniveSavALo deva Avyo che. II112 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 133 bloka : evaM ca sthiteyAvanna tejasA vatsa! sarvaM bhasmIkarotyayam / tAvatprasAdayAmyenaM, krodhAndhaM munipuGgavam / / 113 / / zlokArya : ane A pramANe sthita hote chate jyAM sudhI he vatsa! tejathI A muni, sarvane bhasma na kare tyAM sudhI kroghAMgha evA A munipuMgavane huM prasanna karuM. ll11all zloka : vimalenoktaMevametanna sandehaH, samyaktAtena lakSitam / naiSa sAmAnyapuruSo viSamaH ko'pyayaM mahAn / / 114 / / zlokArya :vimala vaDe kahevAyuM. A pramANe ja A che, saMdeha nathI. pitA vaDe samyaka jaNAyuM. viSama evo A sAmAnya puruSa nathI. koIka A mahAna che. II114ll bloka : tatazcatUrNaM prasAdyatAmeSa, yAvanno yAti vikriyAm / bhaktigrAhyA mahAtmAnaH, kriyatAM pAdavandanam / / 115 / / zlokArdha : ane tethI zIgha. A prasAda karAvo, jyAM sudhI viDyiAne pAme nahIM. bhaktithI grAhya mahAtmAo che. pAdavaMdana karAvo. ll115ll zloka : tacchrutvA vilasallolakirITakarakuDmalaH / dhAvannuccairmahArAjo, muneH pAdanatiM gataH / / 116 / / zlokArca - te sAMbhaLIne=vimalanAM te vacano sAMbhaLIne, vilAsa pAmatA, capaLa kirITavALA hAtha joDelA, atyaMta doDatA evA mahArAjA muninA pagamAM paDyA. ll116ll Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : tato dRSTvA mahArAjaM, patitaM kramayostathA / tathaiva praNataM sUreH, sarvaM janakadambakam / / 117 / / zlokArca - tyArapachI mahArAjAne caraNamAM paDelA joIne te te prakAre ja sarva janasamUha sUrine namyo. ll117l bhAvArtha : ratnacUDa vimala pAsethI svasthAnamAM jAya che. tyArapachI vimala zuM kare che ? te batAvatAM kahe che - vimalanA AtmAe pUrvabhavamAM kuzala bhAvono gADhatara abhyAsa karelo hovAne kAraNe, vaLI, tenAM mota ApAdaka karmo atyaMta kSINa thayelAM hovAne kAraNe ane vimalanuM matijJAna tattvane jovAmAM atyaMta nirmaLa hovAne kAraNe vimalakumArane viSayo heya dekhAya che, prazamano pariNAma ja sevavA jevo dekhAya che. vaLI, saMsArI jIvo je rIte bhogavilAsa kare tevI AcaraNAo karavAno svabhAva vimalakumArano naSTa thayelo hovAne kAraNe mokSanI prApti najIkamAM thAya tevI cittanI vizuddhi vartatI hovAne kAraNe rAjyalakSmI pratye vimalakumArane leza paNa rAga nathI. vaLI, deha pratye mamatva nahIM hovAthI zarIrane alaMkArothI bhUSita karato nathI. vaLI, yauvanamAM sAmAnyathI jIvo je prakAranI AnaMda-pramodanI lIlA kare che tevI koI prakAranI lIlA karato nathI. vaLI, rAjaputra hovAthI grAmya lokonA hitaciMtA viSayaka vicAro karavAnI ane pravRtti karavAnI icchA sAmAnyathI hoya che paraMtu vimalakumAranuM virakta citta hovAthI tevo koI abhilASa thato nathI. kevala bhavarUpI kedakhAnAthI virakta cittavALo vimalakumAra zubhaciMtavanathI yukta kALa pasAra kare che. arthAt zIdhra saMsArano uccheda kaI rIte thAya te rIte kALagamana kare che. A sarva ceSTA joIne dhavalarAjA ane tenI mAtAne ciMtA utpanna thaI tethI ekAMtamAM kumArane kahe che, he putra ! kema te amArA manorathane pUrNa kare e prakAre bhogavilAsamAM yatna karato nathI ? e pramANe sAMbhaLIne vimale vicAryuM. A nimitta mAtA-pitAne bodhanA upAya mATe thaze, tethI vipula prajJAthI vicArIne kahyuM ke sAro rAjA lokonA sukhamAM sukhI rahe che tethI nagaranA sarva lokone sukhI karIne huM sukhamAM vikAsa karI zakuM, mATe A manogaMdana nAmanA udyAnamAM unALAmAM sarva sukhapUrvaka rahI zake tevI vyavasthA karuM ane nagaramAM je koI duHkhI hoya te sarvane sukha utpanna thAya te prakAre pravRtti karIne huM bhogavilAsa karIza tethI tenA vacanAnusAra sarva prakAranI vyavasthA rAjAe karI ane nagaranA loko grISmaRtumAM paNa saMtApane haranArA hima jevA te udyAnamAM AvIne sukhapUrvaka bhogavilAsa kare che. vaLI, rAjAe nagaramAM lokone mokalelA ane kaheluM ke je koI duHkhI hoya tene lAvo ane tevA du:khInAM sarva duHkho rAjA dUra karaze, A rIte nagarajanothI du:khI jIvo zodhAtA hatA tyAre atyaMta kurUpa sAdhunA vezavALA budhasUri te nagaramAM Ave che jene joIne rAjapuruSone jaNAya che ke A puruSa atyaMta duHkhI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 135 pratyakSa nA2ka jevo che. tethI tene koIka rIte grahaNa karIne manonaMdana nAmanA udyAnamAM lAve che ane tenI atyaMta kurUpatA Adine joIne te rAjapuruSoe vacamAM paDado karIne te duHkhI svarUpavALA budhasUrine besADyA ane tenuM sarva vikRta svarUpa jevuM teoe pratyakSathI joyeluM tevuM ja rAjAne kahyuM. rAjAne te joIne kutUhala thayuM. tethI, paDado dUra karIne jue che ane rAjA parivAra sahita te puruSanuM tevuM kutsita rUpa joIne vismaya pAme che. vimalakumAra te prakAranA svarUpane joIne A budhasUri ema jANe che, tethI haiyAmAM bhaktithI te mahAtmAnAM guNagAna kare che ane te budhasUrine manathI namaskAra kare che jethI lokone ke rAjAne A koI mahAtmA che tevo bodha thAya nahIM. vaLI, mahAtmA paNa manathI ja dharmalAbhanA AzIrvAda Ape che, je vimalakumAranA bhAvanA prakarSa dvArA saMsArasAgarane tAranAra che ane sarvakalyANane karanAra che. tyArapachI rAjapuruSoe te budhasUrine himabhavanamAM praveza karAvyo. ane lokone pAramArthika tattvano bodha karAvA arthe kurUpa avasthAmAM ja teo te himabhavanamAM dhaDAka daIne beThA, jethI lokonuM vizeSathI temanA tarapha dhyAna jAya che ane beThA beThA UMghe che. te sarvane joIne loko temanA kurUpanI aneka prakAranI niMdA kare che. te vacana sAMbhaLIne, ucita avasara jANIne budhasUrie rUpaparAvartana karIne potAnA be cakSune tejasvI banAvyAM. ane potAnI sarva bahArathI dekhAtI kutsita avasthAo mArI nathI tamArI ja che tema kahe che. budhasUrinuM tevuM raudra svarUpa joIne sabhA bhayabhIta thaI. dhavalarAjAne paNa jaNAyuM ke A koI manuSya nathI, koI deva haze. tethI vimalakumAra sAthe vicAraNA karIne budhasUrinA caraNamAM paDe che. AnAthI e phalita thAya ke budhasUri niHspRha muni hatA, lokone camatkAra batAvIne potAnA prabhAva batAvavAnA artha na hatA, paraMtu dhavalarAjA vagere yogya jIvone bodha karAvavA arthe teonAM tevA prakAranAM ja sopakrama karmo che jethI A prakAre kutsita svarUpa batAvIne tevA svarUpavALA ja jagatanA saMsArI jIvo che tema batAvavAthI ane sAkSAt tevuM kutsita svarUpa dhavalarAjA vageree joyeluM hovAthI jyAre budhasUri tevA ja svarUpavALA ja tame cho tema kahIne tenI yathArtha saMgati batAvaze, tyAre kaMIka tattvanI prAptimAM bAdhaka karmo balavAna hovA chatAM sopakrama hovAne kAraNe budhasUrinA A prakAranA prayatnathI ja upakrama pAme tevAM hovAthI vimalakumAranA svajanone bodha arthe budhasUrie e prakArano prayatna karyo che. zloka H uktaM ca narapatinA - kSAmyatvenaM mahAbhAgo, doSamajJajanaiH kRtam / dadAtu ca prasAdena, svIyaM me divyadarzanam / / 118 / / zlokArtha : ane rAjA vaDe kahevAyuM, mahAbhAga ajJajanothI karAyelA A doSane kSamA karo, ane prasAdathI potAnuM divyadarzana mane Apo. II118 / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva tato yAvannRpo bhUmerutthAya punarIkSate / tAvatsa jIdRzassena, sona vilotiH ? / / o / / locanAnandilAvaNyanirjitAmaravigrahaH / vilasaddIptivistAraH, sAkSAdiva divAkaraH / / 120 / / azeSalakSaNopetaH, sarvAvayavasundaraH / niSA: mane vijye, sArtasvaramAsvare ||zyA zlokArtha : - tyArapachI jyAM sudhI rAjA bhUmithI UThIne pharI jue che tyAM sudhI loka sahita tenA vaDe= rAjA vaDe, te=budhasUri, kevA jovAyA ? te batAve che - locanane AnaMdita kare evA, lAvaNyathI jItI lIdhelA devanA zarIravALA, vilAsa pAmatA dIptinA vistAravALA, jANe sAkSAt divAkara, saMpUrNa lakSaNathI yukta, sarva avayavathI suMdara, suvarNanA jevA tejasvI divya kamala upara beThelA, rAjA vagere vaDe jovAyA ema anvaya che. II119thI 121 / / zloka H atha taM tAdRzaM vIkSya, kAntarUpaM munIzvaram / sanRpAste janA jAtA, vismayotphullalocanAH / / 122 / / zlokArtha H tyArapachI manohara rUpavALA te munIzvarane joIne rAjA sahita te loko vismayathI sphurAyamAna locanavALA thayA. 122 / / zloka H parasparaM ca jalpituM pravRttAH, yaduta kathaM vA tAdRzaH pUrvaM ?, kathamevaMvidho'dhunA ? | nUnameSa mahAbhAgo, deva eva na saMzayaH / / 123 / / zlokArtha H ane paraspara bolavA mATe pravRtta thayA. zuM bolavA mATe pravRtta thayA ? te 'vadyuta'thI batAve che kevI rIte pUrvamAM tevA prakAranA, athavA kevI rIte hamaNAM AvA prakAranA kharekhara A mahAbhAga deva ja che, saMzaya nathI. II123II = Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H tataH kRtvA narendreNa, lalATe karakuDmalam / sa pRSTho mAvAnevuM, syuM mo nAtha! dhyatAm? / / 24 / / zlokArtha : tethI rAjA vaDe lalATamAM hAtha joDIne te bhagavAna A pramANe puchAyA, he nAtha ! tame koNa cho, kaho ? ||124] zloka H muniruvAca yatirasmi mahArAja ! na devo nApi dAnavaH / vizeSayatirUpaM tu, liGgAdevAvagamyate / / 125 / / 137 zlokArtha : munie kahyuM. he mahArAja ! huM deva nathI, dAnava paNa nathI, yati chuM. vizeSa yatirUpa vaLI, liMgathI ja jaNAya che. 125 / / zloka H dhavalarAjenoktaM yadyevaM kimidaM nAtha! vihitaM bhavatA'dbhutam / IdRzaM rUpanirmANaM, pUrvaM bIbhatsadarzanam / / 126 / / zlokArtha : dhavalarAjA vaDe kahevAyuM. he nAtha ! jo A pramANe che=tame yati cho, to tamArA vaDe kema A adbhuta AvA prakAranuM rUpanirmANa karAyuM, pUrvamAM bIbhatsadarzana karAyuM. II126]I zloka H kRSNavarNAdayo doSA, nijadehavivartinaH / asmA mavatA'viSTAH, hri vA cittva Aragam? / / 27 / / zlokArtha : nija dehavartI kRSNavarNAdi doSo tamArA vaDe amane kema kahevAyA ? athavA kayA kAraNane vicArIne kahevAyA ? ||127 / / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : kathaM vA kSaNamAtreNa, divyarUpadharaH paraH / mavitrAtha! saMpanno? mAtRzAM vRvismaya: tA28AA zlokArca - he bhagavan! nAtha ! mArA jevAne karyo che vismaya evA tame kSaNamAtrathI zreSTha divyarUpane dhAraNa karanArA kevI rIte thayA? I128ll zloka : tadidaM me prasAdena, sarvaM nAtha! nivedaya / mamotpannaM manomadhye, mahadatra kutUhalam / / 129 / / zlokArca - te A sarva he nAtha ! mane prasAdathI nivedana karo. ahIM tamArI pravRttinA viSayamAM, mArA manamAM moTuM kutUhala utpanna thayuM che. ll129ll budhasUrikathitaM saMsArisvarUpam bloka : munirAha mahArAja! kRtvA madhyasthamAnasam / kathyamAnamidaM sarvaM, samAkarNaya sAmpratam / / 130 / / budhAcArya vaDe kahevAyeluM saMsArI jIvanuM svarUpa zlokArca - muni kahe che - he mahArAja ! madhyastha mAnasa karIne, kahevAtuM A sarva have sAMbhaLa. ll13 ll zloka : idaM viracitaM pUrvaM, mayA rUpaM narezvara! / nidarzanArthaM jIvAnAM, saMsArodaravartinAm / / 131 / / zlokArca - he narezvara ! saMsAraudaravartI jIvonA svarUpano bodha karavA arthe mArA vaDe pUrvamAM A rUpa karAyuM. ll131 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 139 bloka : yataHevNbhuutaa ime sarve, jIvAH saMsAravartinaH / tathApi na vijAnanti, svarUpaM mUDhamAnasAH / / 132 / / zlokArya : je kAraNathI AvA prakAranA saMsAravata sarva jIvo che, topaNa mUDhamAnasavALA svarUpane jANatA nathI. II132 zloka - ___ ato'mISAM prabodhArthaM, tAdRg bIbhatsadarzanam / dRSTAntabhUtaM bhUtAnAM, rUpaM bhUta(pa!) nirUpitam / / 133 / / zlokArca - AthI Amane saMsAraudaravartI jIvone, bodha karAvA arthe daSTAMtabhUta tevuM bIbhatsa darzanavALuM rUpa he bhUpati ! nirUpaNa karAyuM. ll133 zloka : muniveSadharaM tacca, yanmayA bhUpa! nirmitam / kRSNavarNAdayo doSA, yuSmAkaM ye ca yojitAH / / 134 / / tatrApi kAraNaM bhUpa! varNyamAnaM mayA sphuTam / vighAva nipuiAM vRddhi, ghIra! citteDavaghArI pArUla yuman aa zlokArya : ane he bhUpa ! muniveSane dharanAruM te kadarUpa evuM mArA dehanuM svarUpa, je mArA vaDe nirmANa karAyuM, ane kRSNavarNAdi doSo je tamone batAvAyA, tyAM paNa kadarUpa evuM dehanuM svarUpa karavAmAM ane te doSo tamArAmAM batAvAmAM paNa, he rAjA ! mArA vaDe spaSTa varNana karAtuM kAraNa nipuNa buddhithI jANIne he vIra ! cittamAM avadhAraNa kara. ll134-135ll zloka : munayo ye mahAtmAno, buddhAH sarvajJadarzane / tapaHsaMyamayogena, kSAlitAkhilakalmaSAH / / 136 / / te kRSNavarNA bIbhatsAH, kSutpipAsAdipIDitAH / kuSThino'pi bahirbhUpa! sundarAH paramArthataH / / 137 / / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - je mahAtmA evA munio sarvajJadarzanamAM bodha pAmelA tapasaMyamanA yogathI dhovAyelo che saMpUrNa kAdava jeono evA teoete munio, bahArathI kRSNavarNavALA, bIbhatsa, sudhA ane pipAsAdithI pIDita, koDhavALA paNa, he rAjA ! paramArthathI suMdara che. I/136-137ll zloka : ete tu lokA rAjendra! ye saddharmabahiSkRtAH / gRhasthAH pApaniratAH, viSayAmiSagRdhnavaH / / 138 / / ete yadyapi dRzyante, nIrogAH sukhanirbharAH / tathApi tavaMto revA, suvitA rokApIDitA: AzarUA zlokArtha : vaLI, he rAjendra ! A loko saddharmathI bahAra rahelA gRharI, pApamAM nirata, viSayarUpI mAMsamAM vRddhivALA jeo che, joke e nirogI, atyaMta sukhI, dekhAya che. topaNa paramArthathI rogathI pIDita=kaSAyarogathI pIDita, duHkhita jANavA. I138-139II zloka : ziSyakRssnnvrnnaadyo doSA, gRhiNAM santi te yathA / tathA na santi sAdhUnAM, tadidaM te nivedyate / / 140 / / zlokArca - vaLI, je pramANe gRhasthone kRSNavarNAdi doSo che, te pramANe sAdhune nathI, te A tane nivedana karAya che. II14all zloka : bahiH kanakavarNo'pi, paNDitaiH paramArthataH / antaH pApatamoliptaH, kRSNavarNo'bhidhIyate / / 141 / / zlokArca - paMDito vaDe bahArathI suvarNanA varNanavALo paNa puruSa paramArthathI aMtaraMga pAparUpI aMdhakArathI lepAyelo kRSNavarNavALo kahevAya che. ll141TI. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 141 zloka : bahiraGgAravarNo'pi, citte sphaTikanirmalaH / naro vicakSaNairbhUpa! svarNavarNo'bhidhIyate / / 142 / / zlokArdha : bahArathI aMgAra varNavALo paNa cittamAM sphaTika jevo nirmala manuSya he rAjA ! vicakSaNo vaDe suvarNanA varNavALo kahevAya che. ll14rA zloka : evaM ca kRSNavarNo'pi, sAdhuH saMzuddhamAnasaH / vijJeyaH paramArthena, svarNavarNo narAdhipa! / / 143 / / zlokArca - ane A rIte kRSNavarNavALA paNa sAdhu saMzuddha mAnasavALA paramArthathI he rAjA svarNanA varNavALA jANavA. ll14all zloka : gRhasthastu sadA bhUpa! pApArambhaparAyaNaH / hemAvadAtadeho'pi, vijJeyaH kRSNavarNakaH / / 144 / / zlokArya : vaLI, he rAjA ! pApanA AraMbhamAM parAyaNa, suvarNa jevA suMdara dehavALo gRhastha sadA kRSNavarNavALo jANavo. ll144l. zloka : anena paramArthena, mayoktamidamaJjasA / na kRSNavarNo'haM lokA! yUyameva tathAvidhAH / / 145 / / zlokArya : A paramArthathI mArA vaDe A zIdhra kahevAyuM, he loko ! huM kRSNavarNavALo nathI, tame ja tevA prakAranA cho. II14pA zloka : tathA- saMprAptairapi no tRptirviSayairyA narAdhipa! / vidvadbhiH paramArthena, sA bubhukSA prakIrtitA / / 146 / / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha ane he rAjA ! prApta thayelA viSayothI paNa je tRpti nathI, paramArthathI vidvAno vaDe te bhUkhyA kahevAyA che. 146|| zloka H -: tayA bubhukSitAH sarve, bhuvanodaracAriNaH / amI varAkAH saddharmavikalA mUDhajantavaH / / 147 / / zlokArtha : tenA vaDe=bubhukSA vaDe, kSudhAvALA sarva bhuvananA udaramAM rahenAra A varAko saddharmathI vikala mUDha jIvo che. ||147]I zloka H te hi yadyapi dRzyante, tRptAH saMpUritodarAH / tathApi tattvato jJeyA, bubhukSAkSAmitodarAH / / 148 / zlokArtha H jo ke teo bharAyelA udaravALA tRpta dekhAya che, topaNa tattvathI kSudhAthI kSINa thayelA udaravALA jANavA. ||148aaaa zloka H sAdhavastu mahAtmAnaH, sadA santoSapoSitAH / na pIDitAstayA bhUpa ! bhImabhAvabubhukSayA / / 149 / / zlokArtha : vaLI, mahAtmA evA sAdhuo sadA saMtoSathI poSAyelA, he rAjA ! te bhayaMkara bhAvavALI sudhAthI pIDita nathI. / / 149 / / zloka H tena yadyapi dRzyante, viriktajaTharAH param / tathApi tattvato jJeyAste tRptAH svasthamAnasAH / / 150 / / zlokArtha H te kAraNathI jo ke atyaMta khAlI peTavALA dekhAya che=sAdhuo dekhAya che, topaNa tattvathI teo=sAdhuo, svastha mAnasavALA tRpta jANavA. ||150|| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka : idaM kAraNamAlocya, bubhukSArtAH purA mayA / yUyamuktA dharAnAtha ! tRptazcAtmA prakAzitaH / / 151 / / zlokArtha : A kAraNanI AlocanA karIne pUrvamAM mArA vaDe kSudhAthI Arta tame kahevAyA. ane he pRthvInA nAtha ! AtmA=potAno AtmA, tRpta prakAzita karAyo. ||151 / / zloka H tathA anAgateSu bhogeSu, yo'bhilASo narAdhipa / / sA pipAseti vijJeyA, bhAvakaNThasya zoSaNI / / 152 / / zlokArtha : ane he rAjA ! anAgata bhogomAM je abhilASa che te pipAsA bhAvakaMThane zoSanArI jANavI. ||152NA zloka H tayA pipAsitAH sarve, pibanto'pyudakaM janAH / ye cit bhUpa! dRzyantu, nainadharmavahitAH / / / / 143 zlokArtha : he rAjA ! je koI jainadharmathI bahiSkRta dekhAya che, pANIne pItA paNa te sarvajano tenAthI=bhAvakaMThane zoSanArI pipAsAthI, pipAsita thayelA che. II153 / / zloka H munayastu sadA dhanyA, bhAvibhogeSu niHspRhAH / tenodakaM vinA'pyete, pipAsAdUravartinaH / / 154 / / zlokArtha H bhAvIbhogomAM niHspRha sadA dhanya munio che te kAraNathI pANI vagara paNa A=munio, pipAsAthI dUravartI che=pipAsAthI rahita che. / / 154 / / zloka H ataH pipAsitA yUyamahaM tu na tRSArditaH / mayenuM vhArAM matvA, purA rAnatrivevitam / / / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : AthI=saMsArI jIvo pipAsita che ane munio pipAsA vagaranA che AthI, tame pipAsAvALA cho, huM tRSAthI pIDita nathI, A kAraNane jANIne mArA vaDe he rAjan !pUrvamAM nivedana karAyuM. 15pI bloka : tathA alabdhamUlaparyanto doSacaurazatAkulaH / viSamo viSayavyAno, duHdhUnya prajvarita: pAraddA ayaM narendra! saMsAro, vidvadbhirbhAvacakSuSA / adhvA nirIkSito ghoraH, khedahetuH zarIriNAm / / 157 / / yugmam / zlokArca - ane alabdhamUlaparyatavALo jeno mUla ane cheDo prApta thato nathI evo, seMkaDo doSarUpI coraTAothI Akula, viSama, viSayarUpI vAghaNavALo, duHkharUpI dhUlathI atyaMta purAyelo A saMsAra he narendra ! bhAvacakSuthI vidvAno vaDe saMsArI jIvonA khedano hetu, mArgathI ghora jovAyo che. ll156-157ll. zloka : ete ca satataM jIvA, gRhItvA karmazambalam / vahanto bhavamArge'tra, na kurvantyutprayANakam / / 158 / / tenAmI jainasaddharmarahitA mUDhajantavaH / saMsArAdhvamahAkhedakheditAH satataM matAH / / 159 / / zlokArca - ane A jIvo satata karmarUpI bhAthutha grahaNa karIne A bhavamArgamAM vahetA uwyANakane karatA nathI bhavamArgathI bahAra nIkaLavAnA prayatnane karatA nathI. te kAraNathI jena saddharmathI rahita A mUDha jIvo saMsArarUpI mArgamAM mahAkhedathI zrAMta thayelA satata manAyA che. ll158-159ll. zloka : tato yadyapi dRzyante, gRhe zItalamaNDape / tathApi tattvato jJeyA, gacchantaH pathi te sadA / / 160 / / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 145 zlokArya : tethI jo ke zItalamaMDapavALA gRhamAM dekhAya che topaNa tatvathI teo sadA pathamAM mArgamAM jatA jANavA. II16oll zloka : munayastu sadA bhUpa! vivekavaraparvate / ArUDhAH satatAlAde, vartante jainasatpure / / 161 / / zlokArtha : vaLI, he rAjA! sadA vivekarUpa zreSTha parvata upara ArUDha thayelA munio satata AphlAdavALA jena satparamAM varte che. II161ii. zloka : tatra cittasamAdhAnaM, maNDapaM himazItalam / AsAdya nirvRtAtmAnastiSThanti vigatazramAH / / 162 / / zlokArya : tyAM jaina sapuramAM, hima jevA zItala citasamAdhAna evA maMDapane pAmIne nivRta AtmA=saMsAranI AraMbha-samAraMbhanI pravRttithI nivRtta thayelA svarUpavALA, vigata zramavALA rahe che. ll16cA zloka : tato yadyapi dRzyante, te bahiH khedaniHsahAH / vijJeyAH khedanirmuktAstathApi paramArthataH / / 163 / / zlokArca - tethI jo ke teo munio, bahArathI khedane atyaMta sahana karanArA dekhAya che topaNa paramArthathI khedathI nirmukta jANavA. ll16all zloka : tadidaM kAraNaM matvA, bhavantaH khedaniHsahAH / ahaM tu neti rAjendra! mayA pUrvaM niveditam / / 164 / / zlokArca - te A kAraNane jANIne=pUrvanI be zlokamAM kahyuM ke A kAraNane jANIne, tame khedane atyaMta sahana karanArA cho, huM nathI e pramANe he rAjendra ! mArA vaDe pUrvamAM nivedana karAyuM. 164ll Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva tathA krodho mAnastathA mAyA, lobhazceti caturvidhaH / tApa: saMsALiAM mULa! sarvADmIna: suvAruLa: / IGIT tena dandahyamAnAste, tApArtAH satataM matAH / yadyapIha vilokyante, candanAdivilepitAH / / 166 / / zlokArtha : ane he rAjA ! krodha, mAna, mAyA lobha e rUpa cAra prakArano tApa saMsArI jIvone sarva aMgamAM rahelo sudAruNa che. tenAthI baLatA evA teo satata tApathI Arta manAyA che. jo ke ahIM=saMsAramAM, caMdanAdithI vilepana karAyelA dekhAya che. II165-166|| zloka H sAdhavastu mahArAja ! satataM zAntamAnasAH / niSkaSAyA mahAtmAno, nistApAH pApasUdanAH / / 167 / / zlokArtha : vaLI, he mahArAja ! sAdhuo satata zAMta mAnasavALA, niSkaSAya athavA kaSAya vinAnA mahAtmAo, pApane nAza karanArA tApa rahita che. II167II zloka H tato yadyapi dRzyante, te bahistApapIDitAH / tathApi paramArthena, vijJeyAstApadUragAH / / 168 / / zlokArtha : tethI jo ke teo=munio, bahArathI tA5pIDita dekhAya che. arthAt caMdana Adino lepa nahIM karanArA hovAthI bahArathI tApapIDita dekhAya che. topaNa paramArthathI tApathI dUra rahelA jANavA. 716825 zloka H idameva mayA jJAtvA yUyaM tApArditAH purA / ahaM tu neti rAnendra! pratijJAtamazA / / 61 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : Ane ja jANIne=pUrvanA zlokamAM kahyuM ene ja jANIne, mArA vaDe pUrvamAM tame tApathI ardita cho huM nathI. e pramANe he mahArAja ! niHzaMkapaNAthI, jaNAvAyuM. 169 // zloka H tathA kuvikalpakRmisthAnaM, mithyAtvaM bhUpa ! dehinAm / galadAstikyajAmbAlaM, kuSThamuktaM manISibhiH / / 170 / / zlokArtha : tathA he rAjA ! kuvikalparUpI kRminuM sthAna evuM jIvonuM mithyAtva gaLatA Astikya jAMbAlavALuM= jALAvALuM, manISIo vaDe kuSTha roga kahevAyuM che. II170II zloka H vinAzayati tadbhUpa! sadbuddhivaranAsikAm / thartharAvyayopaM ca, nAM thatte moskrutam / / 7 / / 147 zlokArtha : he bhUpa ! te=mithyAtva satbuddhirUpI zreSTha nAsikAno vinAza kare che. ane narane dharghara avyaktaghoSavALo, madathI uddhata kare che. II171II zloka H zamasaMveganirvedakAruNyAni ca mUlataH / hastapAdasamAnyeSAM, zATayatyeva dehinAm / / 172 / / tena mithyAtvakuSThena, vidvadudvegahetunA / AkrAntAH pRthivInAtha ! sadA'mI mUDhajantavaH / / 173 / / zlokArtha : ane A jIvonA hastapAda jevA zama, saMvega, nirveda, kAruNyane mUlathI nAza kare ja che=mithyAtva nAza kare ja che, he pRthivInAtha ! kAraNathI vidvAnonA udvegano hetu evA mithyAtvarUpI kuSThathI sadA AkrAMta A mUDha jaMtuo che. [172-173II Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bloka : tato yadyapi dRzyante, sarvAvayavasundarAH / tathApi bhAvato jJeyAH, kRmijAlakSatAGgakAH / / 174 / / zlokArca - tethI jo ke sarva avayavoe manuSyo suMdara dekhAya che topaNa bhAvathI kRmijAlathI kSINa thayelA aMgavALA jANavA. ll174ll zloka : samyagbhAvena pUtAnAM, munInAM punarIdRzam / kuSThaM nAstyeva tenAmI, sarvAvayavasundarAH / / 175 / / zlokArtha : sabhya bhAvathI pavitra evA munione vaLI AvA prakAranuM kuSTha nathI ja. te kAraNathI A= munio, sarva avayavoe suMdara jANavA. I175ll bloka : tatazcakathaJcidapi yadyete, bahiH kuSThasamanvitAH / bhaveyurbhAvato bhUpa! tathApi na tathAvidhAH / / 176 / / zlokArca - ane tethI koIka rIte paNa jo A munio bahArathI kuSThathI yukta hoya topaNa he rAjA! bhAvathI tevA prakAranA nathI. ll176aaaa. zloka : ata eva mayA pUrvamidamAlocya kAraNam / tathoktAH kuSThino yUyaM, nAhaM kuSThIti coditam / / 177 / / zlokArca - AthI ja=munio bhAvathI tevA prakAranA nathI AthI ja, mArA vaDe pUrvamAM A kAraNane vicArIne tame te prakAre kuSThIo kahevAyA. huM kukkI nathI e pramANe kahevAyuM. ll177ii. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka H tathA pareSu dveSaduSTAnAM, samRddhiM vIkSya dehinAm / IrSyA yA jAyate bhUpa ! sA zUlamabhidhIyate / / 178 / / zlokArtha H ane jIvonI samRddhine joIne paramAM dveSathI duSTa evA jIvone je IrSyA thAya che, he rAjA ! te zUla kahevAya che. I|178|| zloka H IrSyAzUlena cAkrAntAH pareSAM vyasane kSamAH / dveSAdhmAtAH prakurvanti vaktrabhaGgaM punaH punaH / / 179 / / zlokArtha : ane IrSyAbhUlathI AkrAMta, bIjAonI ApattimAM toSavALA, dveSathI AghyAta thayelA jIvo pharI pharI mukhanA bhaMgane kare che. II179II zloka H tacca nAsti mahAzUlaM, munInAM dharaNIpate ! / sarvatra samacittAste, vItadveSA hi sAdhavaH / / 180 / / 149 zlokArtha : ane he dharaNIpati ! munione te mahAzUla nathI, =ije kAraNathI, teo munio, sarvatra samAnacittavALA, cAlyA gayelA dveSavALA che. II180] zloka H idaM kAraNamAzritya zUlAkrAntAH purA mayA / yUyamuktAstathA''tmA ca zUlahInaH prakAzitaH / / 181 / / zlokArtha H A kAraNane AzrayIne pUrvamAM mArA vaDe tame zUlaAkrAMta kahevAyA ane te prakAranA zUlathI hIna AtmA=potAno AtmA, kahevAyo. II181 / / zloka H anAdibhavacakre'tra, yathAbhUtAH kathaJcana / tathAdyApi pravarto, saddADamI grUpa! nanava:||8|| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - A anAdi bhavacakramAM koIka rIte yathAbhUta che=je prakAre pUrvamAM kahelA rogovALA janmelA che tevA svarUpavALA che. te prakAre=je prakAre bhUtakALamAM thayelA che te prakAre, hajI paNa he bhUpa! A jIvo sadA pravarte che. ll18nA zloka : kadAcinna punaH prAptaM, vidyAjanma manoharam / naitaivivekatAruNyaM, na mRtA bhAvamRtyunA / / 183 / / zlokArtha : kyAreya paNa vaLI, manohara vidyAnI prAptivALA janmane pAmyA nathI tattvano yathArthabodha thAya tevI vidhAvALA janmane pAmyA nathI, AmanA vaDe=A jIvo vaDe, vivekarUpI tAruNya prApta karAyuM nathI. bhAvamRtyuthI marelA nathI=bhAvathI mRtyu prApta thAya tevA mRtyune pAmelA nathI. II18all. zloka : jarAjIstato bhUpa! yAvatsaMsArajIvinaH / jantavo'nantaduHkhAlIvalIpalitasaMgatAH / / 184 / / bahiste taruNAkAraM, dhArayanto'pi mAnavAH / vijJeyAstattvato bhUpa! jarAjIrNakapolakAH / / 185 / / zlokArdha : te kAraNathI=vidhAjanma pAmyA nathI, vivekatAruNya pAmyA nathI, bhAvamRtyuthI maryA nathI te kAraNathI, he rAjA! anaMta duHkhanI zreNIrUpa valIthI ane palitathI saMgata evA yAvat saMsAramAM jIvanArA jIvo, jarAthI jIrNa che. bahArathI te mAnavo taruNa AkArane dhAraNa karanArA, paNa he rAjA ! tattvathI jarAthI jIrNa gAlavALA jANavA. ll184-185|| zloka : sAdhubhirbhUpate! labdhaM, vidyAjanma manoharam / prAptaM vivekatAruNyaM, dIkSAsambhogasundaram / / 186 / / zlokArdha : he rAjA! sAdhuo vaDe manohara vidhAjanma prApta karAyo che, dIkSAnA saMbhogathI suMdara dIkSAnA samyaka prakAranA sevanathI suMdara, vivekatAruNya prApta karAyuM che. ll186ll Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 151 zloka : aprApya tAM jarAM ghorAM, tAruNye vartamAnakAH / tathA ca te mariSyanti, yathotpattirna jAyate / / 187 / / zlokArca - ghora evI jarAne aprApta karIne, tAruNyamAM rahelA teo te prakAre maraze, je prakAre utpatti na thAya. ll187 bloka : ataH sarve jarAjIrNA, ye bhave dIrghajIvinaH / santastu yauvanArUDhAH, karmanirdalanakSamAH / / 188 / / zlokArca - AthI bhavamAM dIrgha jIvanArA jeo che, te sarva jarAthI jIrNa che. vaLI, saMtapuruSo yovanathI ArUDha karmane nAza karavAmAM samartha che. II188II bloka : tathAyto'mii dehino mUDhA, rAgasantApatApitAH / tenocyante mayA bhUpa! mahAjvaravibAdhitAH / / 189 / / zlokArca - ane je kAraNathI A jIvo mUDha, rAgasaMtApathI tapelA che, te kAraNathI he rAjA ! mahAvarathI bAdhA pAmelA mArA vaDe kahevAyA che. I189ll zloka : satsAdhUnAM punarnava, rAgagandho'pi vidyate / te bahirvvaravanto'pi, vijJeyAstena vijvarAH / / 190 / / zlokArca - vaLI, satsAdhuone rAganI gaMdha paNa vidyamAna nathI ja, te kAraNathI bahArathI svaravALA paNa teo sattAdhuo vara vagaranA jANavA. ll19oll Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tathIyt kRtyaM sadanuSThAnaM, tanna kurvanti mUDhakAH / vAritA api kurvanti, pApAnuSThAnamaJjasA / / 191 / / blokArtha : ane je kRtya saddhanuSThAna che, tene mUDha jIvo karatA nathI. vAraNa karAyelA paNa zIdhra pApanuM anuSThAna kare che. II1915 zloka - tato'mI jagatInAtha! ye'pi paNDitamAninaH / sonmAdA iti vijJeyAste'pi bhAvena dehinaH / / 192 / / zlokArca - tethI he jagatanA nAtha ! rAjA ! A jeo paNa paMDitamAnI che ane buddhimAna chIe ema mAnanArA che, te paNa jIvo bhAvathI unmAda sahita che e pramANe jANavuM. II192aa. zloka : sadanuSThAnaraktAnAM, sAdhUnAM punarIdRzaH / nonmAdo'sti dharAnAtha! tasmAtte zuddhabuddhayaH / / 193 / / zlokArca - vaLI, saanuSThAnamAM rakta evA sAdhuone AvA prakArano unmAda nathI=asahmanuSThAna karavAno unmAda nathI. he dharAnAtha ! te kAraNathI teo zuddha buddhivALA che. II19ull zloka : jarAjIrNA rujAkrAntAH, sonmAdA iti tatpurA / yUyaM nAhamiti proktaM, sarvametena hetunA / / 194 / / zlokArya : te kAraNathI jarAthI jIrNa, rogathI AkAMta unmAda sahita tame cho, huM nathI e pramANe sarva pUrvamAM A hetuthI kahevAyuM. ll194ll Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 153 zloka : tathApshynto'pi vizAlena, cakSuSA bahiraJjasA / antarvasundharAnAtha! kAmAndhA mUDhajantavaH / / 195 / / zlokArdha : ane he vasuMdharAnAtha ! vizALa evA bAhya cakSuthI zIgha jotA paNa aMtaraMga kAmamAM aMdha mUTa jaMtuo che. ll195II. zloka : vikalAkSA mayA pUrvaM, tenAmI parikIrtitAH / sAdhUnAM vikalAkSatvaM kAmajanyaM na vidyate / / 196 / / zlokArca - te kAraNathI mArA vaDe A mUDha jIvo, cakSu vagaranA pUrvamAM kahevAyA. sAdhuone kAmajanya vikalAkSapaNuM vidhamAna nathI. ll196ll zloka : ato yadyapi dRzyante, te bahirnaSTadRSTayaH / tathApi sAdhavo naiva, vikalAkSA narAdhipa! / / 197 / / zlokArca - AthI jo ke teo bAhyanaSTadaSTivALA dekhAya che topaNa he rAjA ! sAdhuo vikalAkSa nathI ja. I19nA zloka : tenAmI jantavaH proktA, vikalAkSA mayA purA / AtmA prakAzito bhUpa! sajjAkSazcArulocanaH / / 198 / / zlokArca - te kAraNathI A jIvo cakSa vagaranA pUrvamAM mArA vaDe kahevAyA. he rAjA ! AtmA mAro potAno AtmA, sajja akSavALo spaSTa cakSavALo, suMdara locanavALo prakAzita karAyo. ll198 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : rAjanete parAyattA, yathA gehasya jantavaH / sAdhavastvaparAyattAstathA te kathyate'dhunA / / 199 / / zlokArca - he rAjan ! je pramANe A jaMtuo gharane parAdhIna che. te pramANe te sAdhuo aparAdhIna hamaNAM kahevAya che. 199ll zloka : niHsnehaM paramArthena, bhitrakarmavinirmitam / idaM kalatraputrAdi, caJcalaM ca kuTumbakam / / 200 / / zlokArya : bhinnakarmathI nirmANa thayeluM judA judA jIvonAM judAM judAM karmothI nirmANa thayeluM, A strI, putra Adi paramArthathI sneha vagaranuM ane caMcala kuTuMba che. ra0 || zloka : adRSTaparamArthAnAmatyantaM manasaH priyam / tattvabhUtamidaM teSAM, mUDhAnAM pratibhAsate / / 201 / / zlokArtha : adaSTa paramArthavALA te mUDha jIvonA manane A=kalanaputrAdi, atyaMta priya tattvabhUta bhAse che. ll201II zloka : tatastadarthaM klizyante, dAsAH karmakarA yathA / rAtrau divA ca mohena, pazubhUtA varAkakAH / / 202 / / zlokArtha : tethI=patrakalatrAdi, tattvabhUta bhAse che tethI, je pramANe nokara-dAsa phleza pAme che te pramANe mohathI tenA mATe patrakalatrAdi mATe, pazubhUta rAMkaDAo rAtri divasa kleza kare che. ll20zA zloka : AhArayanti na svasthA, rAtrau nidrAvivarjitAH / cintayA''kulitA nityaM, dhanadhAnyaparAyaNAH / / 203 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 155 zlokArtha : rAtrimAM nidrAthI vivarjita, nitya ciMtAthI Akulita, dhanadhAnyaparAyaNa evA te jIvo-strI, putrAdi pratye snehavALA jIvo, svastha AhAra paNa karatA nathI. Il20Bll. zloka : tadevaM te kuTumbasya, sadaivAdezakAriNaH / parAyattA na jAnanti, paramArthamamedhasaH / / 204 / / zlokArya : te kAraNathI A rIte sadA kuTuMbane parAdhIna, AjJAne karanArA abuddhimAna te puruSo paramArthane jANatA nathI. Il204ll zloka : tathAhimAtA bhrAtA pitA bhAryA, duhitA putra ityapi / sarve'pi jantavo jAtA, narAdibhavacakrake / / 205 / / zlokArca - te A pramANe - mAtA, bhAI, pitA, bhAryA, putrI, putra e paNa sarva paNa jIvo narAdi bhavacakramAM thayA che. Il205ll bloka : tato vijJAtasadbhAvaH, ko hi nAma sakarNakaH / tadAyatto bhRzaM bhUtvA, svakAryaM hArayennaraH? / / 206 / / zlokArya : tethIebhavacanuM AvuM svarUpa che tethI, vijJAta sarbhAvavALo koNa buddhimAna puruSa atyaMta tene AdhIna thaIne svakAryane hAre 2=potAnA Atmahitano vinAza kare ? ll206ll zloka : ata eva mahAtmAnastatkalatrAdipaJjaram / saMparityajya niHzeSaM, jAtA niHsaGgabuddhayaH / / 207 / / zlokArya : AthI ja mahAtmAo niHzeSa te strI Adi rUpa pAMjarAne choDIne niHsaMga buddhivALA thayA. Il207ll Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6) paMcama prastAva bloka : ta eva hyaparAyattAsta eva kRtino narAH / ta eva svAmino bhUpa! sarvasya jagato'naghAH / / 208 / / zlokArtha : he rAjA ! teo ja mahAtmAo ja, parAdhIna vagaranA che teo ja buddhimAna manuSyo che. nirdoSa evA susAdhuo ja, sarva jagatanA svAmI che. ll208ll zloka : gurUNAM te parAyattA, bhavanto'pi mahAdhiyaH / nirmuktA gRhapAzena, tasmAdatyantamutkalAH / / 209 / / zlokArca - teo susAdhuo, guruone AdhIna chatAM paNa mahAbuddhivALA gRhapAzathI nirmakta che. te kAraNathI atyaMta mulkala che baMdhana vagaranA che. ll209ll zloka : idaM ca hRdaye kRtvA, kAraNaM mAnavezvara! / yUyamuktAH parAyattA, mayA''tmA tadvilakSaNaH / / 210 / / zlokArca - ane A kAraNane hRdayamAM karIne he mAnavezvara ! tame parAdhIna mArA vaDe kahevAyA. AtmA tenAthI vilakSaNa potAno AtmA parAdhInathI rahita kahevAyo. ll10nA. zloka : tathAye ca te'STau mayA pUrvamRNikAH saMprakAzitAH / viddhi tAnyaSTa karmANi, duHkhadAnIha dehinAm / / 211 / / zlokArca - ane je te ATha mArA vaDe pUrvamAM RNikA prakAzana karAI=leNadAro prakAzita karAyA. te ahIM=saMsAramAM, jIvone duHkha denArAM ATha karmo tuM jANa. l211il. zloka : taizcAmI satataM jIvAH, kadarthyante muhurmuhuH / / dAnagrahaNikairbhUpa! karmabhistIvadAruNaiH / / 212 / / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : ane he rAjA ! dAnagrahaNa karanArAM evAM tIvra dAruNa te karmo vaDe A jIvo vAraMvAra satata kadarthanA karAya che. / / 212 / / zloka H bubhukSitAH kvaciddInA, dhAryante'tyantavihvalAH / kvacid gADhaM prapIDayante, kSiptvA narakakoSThake / / 213 / / zlokArtha : bhUkhyA, kvacita dIna, vihvala dhAraNa karAya che=leNadArarUpa karmo vaDe dhAraNa karAya che. kyAreka narakoSThakamAM nAMkhIne gADha pIDana karAya che. II213II zloka H sAdhUnAmapi te santi, RNikAH kiM tu no tathA / kadarthanaM prakurvanti, zuddhaprAyamRNaM yataH / / 214 / / 157 zlokArtha : sAdhunA paNa te leNadAro che paraMtu te prakAre kadarzanA karatA nathI, je kAraNathI RNa zuddhaprAyaH che. II214II zloka H zodhayanti ca te nityaM, sAdhavaH kRtanizcayAH / RNaM tattena te teSAmRNikA naiva bAdhakAH / / 215 / / zlokArtha : ane kRtanizcayavALA te sAdhuo nitya RNane zodhe che=RNa cUkavatA jAya che. te kAraNathI tenA vaDe=karmo vaDe, teonA RNika-karmonA RNika, evA teo=devAdAra evA sAdhuo, bAdhaka nathI ja=karmothI bAdhA pAmatA nathI ja. II215 / / zloka H RNArditA mayA pUrva, yUyametena hetunA / prohA bhUpa! tathA'tmA haiM, muttta: prAzita: - / / 26 / / zlokArtha : A hetuthI mArA vaDe pUrvamAM tame RNathI pIDita kahevAyA. he rAjA ! te pramANe AtmA=potAno AtmA, RNamukta prakAzita karAyo. II216nA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva yathA ca pracalAyante, bhAvato'mI narezvara ! / nainadharmavarmUitA, nantavastatrizamaya / / 27 / / zlokArtha - ane he narezvara ! je pramANe A jainadharmathI bahirmUta jIvo bhAvathI UMghe che tene tuM sAMbhaLa. I217|| zloka H durantaH karmasantAno, ghoraH saMsArasAgaraH / raudrA rAgAdayo doSAstaralaM dehinAM manaH / / 218 / / caTulazcendriyagrAmo, dRSTanaSTaM ca jIvitam / cattA vibhUtava: sarvA, vedazya kSaLamapuraH / / 2 / / zatruH pramAdo jIvAnAM, dustaraH pApasaJcayaH / asaMvatatva du:vAva, momo narapa: / / 220 / / anityAH priyasaMyogA, bhavantyapriyasaGgamAH / kSaNaraktaviraktAzca, yoSito mitrabAndhavAH / / 221 / / ugro mithyAtvavetAlo, jarA karavivartinI / mozAzvAnantavuM:hAya, vAhano mRtyumudhaH / / 22 / / etatsarvamanAlocya, kRtvA pAdaprasArikAm / vivekacakSuH saMmIlya, svapanti nanu jantavaH / / 223 / / zlokArtha H kharAba aMtavALo karmano saMtAna che. ghora saMsArasAgara che. rAgAdi doSo raudra che. jIvonuM mana tarala che=caMcala che. Indriyono samUha caTula che=capaLa che. jIvita dRSTanaSTavALuM che=kSaNamAM dekhAya che ane nAza pAme tevuM che. sarva vibhUtio cala che ane deha kSaNabhaMgura che. jIvono zatru pramAda che. pApano saMcaya dustara che. asaMyatapaNuM duHkha mATe che. narakarUpI kUvo bhayaMkara che. priya saMyogo anitya che. apriyanA saMyogo thAya che. ane strI, mitra, baMdhuo kSaNa raktavirakta che. mithyAtvavetAla ugra che. jarA hAthamAM rahenArI che. bhogo anaMtaduHkha mATe che. mRtyurUpI bhUdhara=parvata, dAruNa che. A sarvane vicAryA vagara paga pahoLA karIne, vivekacakSune baMdha karIne jIvo UMghe che. II218thI 223|| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 1pa9 zloka : mahAghuraghurArAvaM, kurvanto naSTacetanAH / kathaJcinna prabudhyante, zabdairapi vivekinAm / / 224 / / zlokArca - mahAgharaghura ArAvane karatA= nasakorAMne karatA, naSTa cetanAvALA, vivekIonA zabdothI paNa koIka rIte pratibodha pAmatA nathI. ll224ll zloka : vibuddhA api kRcchreNa, ghUrNamAnena cakSuSA / bhUyobhUyaH svapantyeva, te mahAmohanidrayA / / 225 / / zlokArca - muzkelathI jAgelA paNa UMghavALI cakSuthI pharI pharI teo mahAmohanidrAthI sUe ja che. ra25ll zloka : anyacca to vAM samAvAtA: ? prApitA: zena varma? | kvAgatAH? kva ca yAsyAmo? vidantyetanna mUDhakAH / / 226 / / zlokArca - ane bIjuM - kyAMthI ame AvyA chIe ? kayAM karmathI ahIM prApta thayA chIe ? kyAM AvyA ane kyAM jaIzuM ? e mUDha jIvo jANatA nathI. ll26ll bloka : tato yadyapi dRzyante, valgamAnAH pRthagjanAH / tathApi tattvato bhUpa! vijJeyAH pracalAyitAH / / 227 / / zlokArca - tethI joke sAmAnya jIvo kUdAkUda karatA dekhAya che topaNa tattvathI he rAjA ! pracalAvALA jANavA. ll27ll bloka : sAdhUnAM punareSA bho! mahAmohatamomayI / nidrA nAstyeva dhanyAnAM, tena te nityajAgarAH / / 228 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - vaLI, dhanya evA sAdhuone mahAmohanA aMdhakAramaya A nidrA nathI ja. te kAraNathI teo nitya jAganArA che. ll228ll zloka : sarvajJAgamadIpena, sAdhavaste mahAdhiyaH / gatyAgatI prapazyanti, svasyAnyeSAM ca dehinAm / / 229 / / zlokArya : sarvajJa AgamarUpI dIpakathI te mahAbuddhivALA sAdhuo potAnI ane anya jIvonI gatiAgatine jue che. arthAt ame kaI gatimAMthI AvyA chIe ane kaI gatimAM javAnA chIe te vartamAnamAM potAnAM prakRti ane kRtya dvArA potAnAM jANe che ane anya jIvonAM paNa jANe che. Il29II zloka : tatazcate bahindriyA bhUpa! suptA api kathaJcana / supta ti viyA, vivekanInitaikSaUT: JArarU0nA zlokArtha : ane tethI he rAjA ! bahAranI nidrAthI teo sAdhuo, koI rIte sUtelA paNa vivekathI unmIlita cakSuvALA sUtelA nathI e pramANe jANavuM. ll230|| bloka : idameva mayA sarvaM, saMcintya hRdaye purA / yUyaM bhoH! pracalAyadhve, nAhamityeva bhASitam / / 231 / / zlokArca - mArA vaDe hRdayamAM A ja sarvane vicArIne pUrvamAM tame UMgho cho, huM nahIM e rIte ja kahevAyuM. ll231|| zloka : tathAyuuymev na jAnItha, svarUpaM mohanidritAH / mama pratyakSamevedaM, vivekasphuTacakSuSaH / / 232 / / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 161 zlokArca - ane mohanidrAvALA tame ja svarUpane jANatA nathI. vivekASTa cakSavALA mane A pratyakSa ja che=ame kyAMthI AvyA chIe. kyAM jaIzuM e zAstracakSuthI pratyakSa ja che. llra3rA. zloka : anyaccaivaM vyavasthiteye saddharmabahirbhUtAsta eva paramArthataH / dehino bhUpa! vijJeyA, dAridryAkrAntamUrtayaH / / 233 / / zlokArca - ane bIjuM, A pramANe vyavasthita hote chate-pUrvamAM kahyuM e pramANe ame jANIe chIe e pramANe vyavasthita hote chate, he rAjA ! jeo saddharmathI bahirbhata che te ja jIvo paramArthathI dAritrya AkAMtamUrti jANavA. para33 zloka : tathAdijnyaandrshncaaritrviiryaadiini narezvara! / na santi bhAvaratnAni, teSAM pApahatAtmanAm / / 234 / / tAnyeva dhanasArANi, tAnyevaizvaryakAraNam / tAnyeva sundarANIha, taivinA kIdRzaM dhanam? / / 235 / / zlokArca - te A pramANe - he narezvara ! pApathI haNAyelA teone jJAna, darzana, cAritra, vIryAdi bhAvaratno nathI. te ja=bhAvaratno dhanasAra che. te ja aizvaryanuM kAraNa che. ahIM saMsAramAM, te ja= bhAvarano ja, suMdara che. tenA vagara kevA prakAranuM dhana che ? arthAt nathI ja. ra34-23pI zloka - atastai rahitA ye'tra, dRzyante dhanapUritAH / vijJeyAste'pi rAjendra! nirdhanAH paramArthataH / / 236 / / zlokArca - AthI ja he rAjendra ! tenAthI rahita=bhAvaratnothI rahita, jeo je jIvo, dhanathI purAyelA dekhAya che teo paNa paramArthathI nirdhana jANavA. ra31I. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAvanA bloka : tatsAdhUnAM punastAni, bhAvaratnAni bhUpate! / cittApavarake nityaM, jAjvalyante mahAtmanAm / / 237 / / zlokArca - te kAraNathI jJAna, darzana, cAritra ane vIrya bhAvaratno che te kAraNathI, he rAjA ! mahAtmA evA sAdhune vaLI te bhAvaratno citarUpI oraDAmAM nitya prakAzamAna varte che. ll237ii. zloka - ataste dhanino dhanyAsta eva paramezvarAH / te zaktA bhuvanasyApi, poSaNe nAsti saMzayaH / / 238 / / zlokArca - AthI sAdhuonA cittarUpI oraDAmAM haMmezAM bhAvaratno prakAzamAna varte che AthI, teo dhanika che. dhanya che, teo ja parama aizvaryavALA che. teo bhavananA paNa poSaNamAM samartha che. saMzaya nathI. ll238ll zloka : malinA malinairbhUpa! bahizcIvarakhaNDakaiH / alAbuhastA dRzyante, daridrA iva mugdhakaiH / / 239 / / tathApi paramArthena, te mahAratnanAyakAH / vijJeyAH paNDitairbhUpa, munayaH paramezvarAH / / 240 / / zlokArya : he rAjA! malina evAM bahAranAM vastronA khaMDothI malina, tuMbaDAnA hAthavALA, daridranI jema mugdhako vaDe dekhAya che. topaNa he rAjA ! paramezvara evA te manio paramArthathI paMDito vaDe mahAratnanA nAyaka jANavA. Il23-240II zloka : ziSyatRnnaagraadrtnkottiishc, pAtayanti svatejasA / yadi kAryaM bhavettAbhisteSAM bhUpa! mahAtmanAm / / 241 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 163 zlokArtha : vaLI tRNanA agraNI ane svatejathI ratnakoTine pADe che. he rAjA ! jo te mahAtmAone teo vaDekarano vaDe, kArya hoya. ll241ii bloka : ataH svakIyaM dAridryamanAlocya bhavAdRzaiH / mahAdhano'pi mAdRkSaH, kathamukto daridrakaH? / / 242 / / zlokArca - AthI tamArA vaDe potAnA dAridyano vicAra karyA vagara mahAdhana paNa mArA jevo kema daridra kahevAyo? Ira4rA zloka : malino'pi sa evAtra, yaH karmamalapUritaH / vadi kSatritatravastroDapi gatipitta pAra4rUA zlokArtha : he jagatapati ! malina paNa te ja ahIM che je bahArathI dhovAyelA sadgAtra ane vastravALo paNa karmamalathI pUrita che. ll24all zloka : tuSArahAragokSIranirmalImasamAnasaH / bahirmaladharo'pyatra, nirmalo mAnavezvara! / / 244 / / zlokArca - he mAnavezvara ! bahArathI malane dharanArA paNa ahIM=saMsAramAM, tuSAra hima, hAra, gokSIra jevA nirmala mAnasavALA nirmala che. ll244 zloka : tadidaM bhAvamAlinyamavicAryA''tmani sthitam / gadaM ra hasita: vena, verana purA naH ? pArakA zlokArya : AtmAmAM rahela te A bhAvamAlityano vicAra karyA vagara huM pUrvamAM loko vaDe kayA kAraNathI hasAyo ? //ra4pa Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : subhago'pi jagatyatra, saddharmanirato naraH / vivekinAM samastAnAM yasmAdatyantavallabhaH / / 246 / / zlokArya : je kAraNathI ahIM jagatamAM subhaga paNa saddharmathI rata manuSya samasta vivekIone atyaMta vallabha che. ll246ll bloka : surAsurasamAyuktaM, jagadetaccarAcaram / bandhubhUtaM hi varteta, saddharmagatacetasAm / / 247 / / zlokArca - surAsurathI yukta A carAcara jagata saddharmagata cittavALAone baMdhubhUta varte che. 247thI zloka : tasmAtsAdhuH sadAcAro, loke saubhAgyamarhati / tatra ye kurvate dveSaM, pApiSThAste narAdhamAH / / 248 / / zlokArtha : te kAraNathI lokamAM sadAcAravALA sAdhu saubhAgyane yogya che. tyAM sadAcAravALA sAdhumAM, jeo dveSane kare che te pApiSTha narAdhamo che ll248. zloka : pumAnadharmabhUyiSTho, durbhago bhAvato mataH / nitti taM yaH sarve, madArInA vivinaH sAra42A. tasmAtpApe rataH prANI, loke daurbhAgyamarhati / tamapyatra prazaMsanti, ye te pApA narAdhipa! / / 250 / / zlokArca - je kAraNathI adharmabhUciSTha evo puruSa bhAvathI durbhaga manAyo che. he mahArAja ! sarva vivekI jIvo tenI niMdA kare che. te kAraNathI pApamAM rata pANI lokamAM durbhAgya yogya che. he rAjA ! tenI paNa ahIM=saMsAramAM, jeo prazaMsA kare che teo pApI che. ll249-25oll Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 165 zloka : evaM ca sthitedhArmiko muniveSeNa, prakaTo'pi purA janaiH / durbhagaiH subhago'pyasmi, kena kAryeNa ninditaH? / / 251 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate muniveSathI pragaTa paNa dhArmika, subhaga paNa evo huM pUrvamAM durbhaga loko vaDe kayA kAraNathI niMdAyelo chuM? Il2515. bhAvArtha : atyaMta kurUpa avasthAvALA budhasUrine joIne loko temanI niMdA kare che tyAre budhasUri rAjAne tattvano bodha karAvavA arthe loko upara kopa karIne teonI anucita pravRttine prakAzita kare che rAjA temanuM camatkArI parivartana joIne pagamAM paDe che ane icchA kare che ke pUrvamAM tame AvA kadarUpavALA hatA ane kSaNa mAtramAM A prakAre suMdararUpane dhAraNa karanArA thayA. to he nAtha ! tame koNa cho te kaho. tyAre budhasUri kahe che huM deva nathI, dAnava nathI. paraMtu sAdhu chuM arthAt jaina sAdhu chuM. tethI rAjA prazna kare che ke pUrvamAM AvuM bIbhatsarUpa karyuM. have AvuM suMdararUpa karyuM. tenuM kAraNa zuM che ? te mane prasAda pAmIne kaho. rAjAnI A prakAranI vinaMti sAMbhaLIne budhasUri kahe che ke madhyastha mAnasa karIne huM kahuM chuM te sAMbhaLo. tethI e prApta thAya ke budhisUri je kahe che teno vicAra rAjA saMsAranA bhAvo pratye valaNanI dRSTie kare to rAjAne pAramArthika sUkSmabodha thAya nahIM. sthUla vacana mAtranA vinyAsathI jevuM budhasUrinuM bhAvathI svarUpa che teno bodha thAya paraMtu tattvanA avalokanamAM madhyasthatAne dhAraNa karIne jevuM svarUpa saMsArI jIvonuM che ane jevuM svarUpa bhAvamuninuM che te batAvavA arthe budhasUri je AgaLa kahe che tene nipuNaprajJApUrvaka madhyastha thaIne rAjA sAMbhaLe, jethI sanmArganI prAptimAM bAdhaka sopakrama karmo kSayopazamabhAvane pAme te arthe budhasUri madhyastha thavA sUcana kare che ane kahe che ke saMsAravartI jIvo bhAvathI jevA svarUpavALA che teno bodha karAvavA arthe pUrvamAM mArA vaDe tevuM svarUpa racAyuM. ane jevuM bahArathI mAruM vikRta svarUpa pUrvamAM meM batAvyuM, tevuM vikRta svarUpa saMsArI jIvonuM bhAvathI che chatAM mUDha mAnasavALA jIvo te jANatA nathI. teone yathArtha bodha karAvavA arthe meM bahArathI tevuM vikRta svarUpa kareluM. vastutaH saMsArI jIvonuM tevuM vikRta svarUpa bhAvathI che; kema ke kvacit suMdara deha hoya topaNa viSayomAM atyaMta gRddhi hoya che, tethI viSayonI prAptinI kSudhA saMsArI jIvone kyAreya zAMta thatI nathI. vaLI, bhAvinA bhogonI prAptinI icchArUpa pipAsA munionI zAMta thayelI che tethI te munio bhAvathI sudhA-pipAsA vagaranA che. AthI ja sAdhuo saMyama grahaNa karIne satata, sarvatra A lokanAM ane paralokanAM sukho pratye niHspRha cittane pragaTa karavA icche che. vaLI, saMsArI jIvone prApta thayelA bhogomAM tRpti nathI tethI sadA adhika adhika bhogasAmagrIne prApta karavAnI icchA varte che ane bhAvinA bhogonA abhilASarUpa pipAsA varte che jethI teonuM bhAvakaMTha zoSAya che. arthAt game Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva teTalA bhogonI prAptimAM paNa bhogono abhilASa zAMta thato nathI e rUpa jIvamAM zoSa utpanna thAya che. vaLI, saMsArI jIvo mAtra vartamAna janma pUratA nathI paraMtu zAzvata che ane viSama evo saMsAramArga che; kema ke buddhimAna puruSa bhAvacakSuthI te saMsAranuM paribhramaNa atyaMta viSama che tema joI zake che vaLI saMsArI jIvo karmarUpI bhAthuM laIne eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya che ane aneka prakAranA khedone anubhave che tethI satata saMsArI jIvo khedavALA varte che. phakta kvacit bAhya puNyanA udayathI kaMIka anukULatA maLelI hoya tyAre teTalA puNyakALa sudhI bahArathI svastha dekhAya che topaNa teonuM saMsAranuM paribhramaNa sadA khedavALuM ja che. jyAre susAdhuo vivekarUpI parvata upara ArUDha thayelA ane satata AllAdane karanArA jainapuramAM vase che. tethI teonI vivekadRSTi spaSTa hovAne kAraNe deha Adi sarvathI bhinna nirAkuLa AtmA e ja huM chuM ema jonArA che tethI deha AdinA saMbaMdhathI je kaSAyonI AkuLatA thAya che tene zAMta karavA yatna kare che. vaLI, teonuM citta atyaMta samAdhAna pAmeluM che ke dehathI bhinna nirAkuLa mAro AtmA jema jema niHspRhatA adhika adhika prApta karaze tema tema sarvathA zAMta thayeluM citta sukhanuM kAraNa thaze. tethI tevA sAdhu kvacit vihArAdine kAraNe zarIranA kheDavALA dekhAya topaNa paramArthathI kaSAyo zAMta thayA hovAne kAraNe ane cittamAM kheda-udvega Adi bhAvo nahIM vartatA hovAne kAraNe paramArthathI khedathI rahita che. vaLI, saMsArI jIvo kaSAyonA tApathI saMtapta che ane sAdhuo satata jinavacanathI bhAvita thaIne niSkaSAya thaI rahyA che tethI aMtaHstApa vagaranA che. vaLI, saMsArI jIvo AtmAnA vikalpone choDIne saMsAramAM te te padArthanA prAptinA ane prApta thayelAnA rakSaNa AdinA kuvikalpo kare che ane potAno AtmA sadA zAzvata che te rUpa Astikya teonuM gaLI rahyuM che tethI ja mAtra vartamAna bhavanI ciMtA karIne mUDhanI jema AgAmI duHkhanI paraMparAnuM sarjana kare che te mithyAtva kuSTha roga jevuM che. je sadgatio rUpa nAsikAono vinAza kare che arthAt gaLatA koDha rogavALA jIvonI nAsikA jema nAza pAme che tema saMsArI jIvonI potAnA pAramArthika svarUpane jovAnI jANavAnI sabuddhi nAza pAmI che. vaLI jema gaLatA koDhavALA jIvonI nAsikA naSTa hoya che ane beThAbeThA UMghe che ane gharaghara avAja kare che tema mithyAdRSTi jIvo tattvanA paramArthane jANavA mATe kAraNa bane tevI sabuddhirUpa nAsikA vagaranA che ane tattvane jANavA pratye gADha UMghe che. kvacit tattvane saMbhaLAvanArA mahAtmA maLe topaNa gADha UMghavAne kAraNe temanA vacananA paramArthane jANavAnI leza paNa jijJAsA thatI nathI. vaLI, kuSTha rogI jIvonA hAtha-paga vagere gaLe che tema saMsArI jIvo bhAvathI kuSTha rogavALA hovAne kAraNe teomAM suMdara avayava svarUpa je zama, saMvega, nirveda, karuNA svarUpa je bhAvo che te rUpa hAtha-pago satata gaLe che. AthI ja mithyAdRSTi jIvomAM zama-saMvega Adi bhAvo to nathI paraMtu kaMIka pragaTI zake tevA maMda sopakrama karyo hoya topaNa viparyAsanA baLathI tenI prAptinI saMbhAvanA paNa dUra dUratara thAya che. jyAre munio mithyAtvarUpa kuSTha roga vagaranA hovAthI tattvane jovAnI nirmaLa buddhivALA hoya che tethI satata potAnA zama, saMvegarUpa pariNAmonI vRddhi kare che tethI teonA AtmAnA zama-saMvega rUpa hasta-pAda jevA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 167 avayavo paNa pUrva pUrva karatAM paNa adhika adhika nirmaLatara thAya che. AthI ja susAdhuo saMyamanI sarva ucita kriyAo karIne zama-saMvega Adi bhAvonI vRddhi dvArA ja kSAyika bhAvane anukULa baLasaMcaya kare che. vaLI, saMsArI jIvo bIjAnI samRddhi joIne IrSyA kare che, je mastakanA zULanI vedanA jevuM che. jyAre munione bAhya padArthanI spRhA nahIM hovAthI koInI samRddhi joIne IrSyA thatI nathI ane guNavAnanA guNone joIne pramoda thAya che. tethI zUlathI rahita munio che ane zUlavedanAthI yukta saMsArI jIvo che. vaLI anAdi bhavacakramAM saMsArI jIvo anAdi kALathI paribhramaNa kare che chatAM jeone saMsAranA vAstavika svarUpanA pAramArthika bodharUpa vidyAjanma prApta thayo nathI, vivekarUpI taruNa avasthA prApta thaI nathI ane saMsAranA kSayarUpa bhAvamRtyuthI maryA nathI teo anAdi kALathI te te bhavomAM chatAM dhruva che ane jarAthI jIrNa zarIravALA che; kema ke bhAvathI viveka nathI, vidyAjanmarUpa janmanI prApti nathI. jyAre munio anAdi kALathI saMsAramAM hovA chatAM jyAre saMsAranuM vAstavika svarUpa yathArtha jANe che tyAre teone navA janmanI prApti thAya che ane navA janmarUpa vidyAnI prApti thayA pachI teo tattvanI jijJAsApUrvaka tattvAtattvanA vibhAgarUpa vivekane pragaTa kare che je navA janmanI taruNa avasthA che, jenA baLathI potAnA zatrubhUta karmono nAza karIne bhAvathI mRtyu pAme che. vaLI saMsArI jIvo jyAM sudhI vidyAjanmane pAmyA nathI tyAM sudhI sadA jarAthI jIrNa ja varte che, jyAre sAdhuo vivekarUpI taruNa avasthAmAM varte che. vaLI, saMsArI jIvo mUDha hovAthI rAganA saMtApathI tapta che. tethI navI navI icchAo rUpa mahAvarathI bAdhita che. jema javara jIvane pIDA kare che tema sarva prakAranI icchAo jIvane vihvaLa kare che. tenAthI vihvaLa thayelo jIva te te vastunI prAptimAM yatna kare che. puNyanA sahakArathI tene icchita vastu prApta thAya tyAre kSaNabhara zAMti thAya che topaNa pharI pharI navI icchAthI pIDita thAya che. jyAre susAdhuo to satata icchAnA zamana mATe ja udyama kare che tethI teo vItarAga nahIM hovA chatAM vItarAgatulya yatna karanArA hovAthI icchArUpa varathI rahita che. vaLI, saMsArI jIvo saMsAranI pApapravRttio karIne ame buddhizALI chIe; kema ke dhanAdi arjana karavA samartha chIe tevA bhAvathI unmAdavALA che. vaLI, vivekI mATe aMtaraMga guNasaMpattinuM arjana ja dhanaprApti che. AthI ja bAhya tyAga karIne jeo ame tyAgI chIe e prakAranuM abhimAna dhAraNa kare che paraMtu aMtaraMga kaSAyonA zamanajanya guNasaMpattimAM yatna karatA nathI teo unmAdavALA ja che. jyAre sadanuSThAnamAM rakta susAdhuo sadA kaSAyonuM adhika adhika zamana karIne aMtaraMga guNasaMpattinI ja vRddhi kare che tethI unmAdavALA nathI. vaLI, saMsArI jIvone kAmanI icchA che vastutaH kAmanI icchA jIvane vihvaLa kare che chatAM mUDha jIvo te vihvaLatAne joI zakatA nathI. tethI saMsArI jIvone tattvane jonArI cakSu nathI jyAre munione kAmanI icchA vihvaLatA svarUpa che tevuM spaSTa dekhAya che, tethI vedanA udayanA saMskAro AtmAmAM hovA chatAM svaparAkramathI tene kSINa karavA yatna kare che. vaLI, saMsArI jIvo gharane AdhIna che arthAt gRha, dhana, svajanAdine AdhIna che jyAre sAdhunuM citta Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva koI sthAnamAM, koI kSetramAM pratibaddha nathI. tethI sAdhu svAdhIna che. gRhastho parAdhIna che. AthI ja potAnuM mAneluM gRha Adi nAza thAya to AkuLa-vyAkuLa thAya che jyAre sAdhu potAnA nirAkula svabhAvamAM ja udyama kare che. jagatanA koI bhAvo sAthe cittathI pratibaMdhavALA nahIM hovAthI sadA nirAkuLabhAvathI svAdhIna jIve che. vaLI, dareka jIvonAM bhinna bhinna karyo hovAne kAraNe saMsArI jIvonuM putra, kalatrAdi kuTuMba bhinna bhinna svabhAvavALuM hoya che, tethI ja keTalAka jIvonAM strI, putrAdi te jIvane atyaMta anukULa vartana karanArAM hoya che to keTalAkanAM atyaMta pratikULa vartana karanArAM hoya che. vaLI bAhyathI snehavALuM kuTuMba paNa paramArthathI snehavALuM nathI. AthI ja tenA AtmAnI ciMtA te kuTuMba Adi karatuM nathI, paraMtu tenA dehAdinI ciMtA kare che. chatAM mUDha jIvone potAnuM tevuM kuTuMba ja sukhanuM kAraNa jaNAya che tethI tattvabhUta jaNAya che, AthI ja tenA mATe rAtri-divasa aneka prakAranA klezo anubhave che. vastutaH teo vicAratA nathI ke A prakAranA kauTuMbika saMbaMdha sarva jIvo sAthe anaMtIvAra karyA che. paraMtu prApta thayelA kuTuMbamAM ja mamatva dhAraNa karIne sarva klezo anubhave che tethI potAnI sadgatinI paraMparAnA kAraNabhUta dharmane sAdhavAnuM hArI jAya che. jyAre mahAtmAo strI Adi kuTuMbano tyAga karIne niHsaMga buddhivALA thayelA che. tethI atyaMta svAdhIna thaIne potAnA hitane sAdhe che. jo ke susAdhu gurune AdhIna hoya che topaNa gurunI AdhInatA atyaMta karmathI mukta thavAnuM kAraNa che. tethI te AdhInatA paNa svAdhInatAnuM kAraNa che tethI karmane paravaza thavAnuM ja bIja nathI. vaLI, budhasUrie kahela ke mArA ATha leNadAro che tethI te leNuM cUkavavA arthe gurune AdhIna huM chuM, tenAthI e prApta thAya ke saMsArI jIvo ATha karmarUpa leNadArothI satata pIDita che ane te karmo jIvane gADha pIDita karIne narakamAM nAkhe che. jema leNadArane leNuM cUkavavAmAM na Ave to te satata kadarthanA kare che, tema saMsArI jIvo ATha karmonA leNadArothI durgatiomAM satata kadarthanAo pAme che. jyAre sAdhuone paNa te ATha karmorUpa leNadAro che, to paNa sAdhuo zuddhadharma sevIne guNamAM yatna kare che. tethI teonAM karma ghaNAM alpa hoya che. mATe prAya: leNuM cUkavAyeluM hoya tevA jIvone leNadAra kadarthanA karato nathI ane sadA anukULa varte che. tema ATha karmo jemaNe ghaNAM nAza karyA che tethI guNarUpI dhanathI samRddha evA susAdhuo ATha karmathI paNa bahu badhA pAmatA nathI. tethI RNamukta prAyaH che. vaLI, jeo jainadharmathI bahirbhata che teo bhAvathI satata UMghe che; kema ke karmanuM saMtAna duraMta che. saMsArasAgara ghora che, rAgAdi kaSAyo raudra che, saMsArI jIvonuM mana ati caMcala che, indriyono samUha caTula che, jIvana kSaNamAM nAza pAme tevuM che, sarva bAhyavibhUtio caMcala che, deha kSaNabhaMgura che. jIvono pramAda ja zatru che, pApano saMcaya dustara che arthAt nAza karavo duSkara che. asaMmatapaNuM duHkha mATe che, narakanAM kaSTa bhayaMkara che. priyanA saMyogo anitya che. saMsAramAM apriyanA saMyogo thAya che. vaLI, lokone AsthAnuM sthAna strI, mitra, baMdhuo kSaNika rakta thaIne virakta thAya che. mithyAtva atyaMta ugra che. jarA avazya prApta thAya tema che. bhogo kaSAyonI vRddhi dvArA duHkhanuM kAraNa che. mRtyu dAruNa che ityAdi pratyakSa dekhAtuM hovA chatAM tene saMsArI jIvo leza paNa jotA nathI ane mUDhanI jema jIve che. te gADha Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 119 UMghanI avasthA che. vaLI, upadezaka bodha karAve tyAre kaMIka cakSu khUle che topaNa pharI UMghI jAya che. vaLI, keTalAka jIvo upadezane sAMbhaLIne paNa tattvane sanmukha zravaNakALamAM paNa thatA nathI teo mAtra UMghatA nathI paraMtu beThA beThA UMghe che ane nasakorAM bolAve che. tethI tattvanA viSayamAM sarvathA naSTa cetanAvALA che. AthI ja ame kyAMthI AvyA chIe ? kayA karmathI janmyA chIe ? kyAM jaIzuM ? ityAdi leza paNa vicAra karatA nathI. jyAre susAdhuo saMsAranI ghora avasthA, rAgAdinI kleza avasthA ityAdine bhAvana karIne te rIte spaSTa bodhavAnA che, jethI suMdara cittavALA thaIne bhAvinA anaMta mRtyuthI bhaya pAmIne sadA sarvajJanA vacanAnusAra ucita pravRtti karIne AtmAnI guNasamRddhine pragaTa karavA yatna kare che. tethI vivekadRSTivALA susAdhuo bhAvathI jAgRta che. vaLI, sadharmane nahIM sevanArA paramArthathI dAridrayanI AkrAMta mUrti che; kema ke aMtaraMga guNasaMpattirUpa bhAvaratna teo pAse nathI. tethI ja manuSyajanma pUro karIne durgationI paraMparArUpa anarthone prApta kare che. jyAre sAdhuo pAse bhAvaratna varte che. AthI ja teonA cittamAM te ratnono prakAza sadA jAjvalyamAna varte che. tethI ja hAthamAM rahelI vastune prakAzamAM jema spaSTa joI zakAya che tema zrutajJAnarUpI bhAvaratnathI susAdhuo saMsAranI sarva prakAranI vyavasthAne ane saMsArathI mukta thavAnA upAyone yathArtha joI zake che. mATe paramArthathI susAdhuo ja ratnothI ja pUrNa che. A prakAre budhasUrie potAnuM bAhyathI batAveluM kurUpapaNuM saMsArI jIvomAM bhAvathI kaI rIte ghaTe che ane potAnAmAM bhAvathI surUpapaNuM kaI rIte che te atyAra sudhI batAvyuM. jenAthI vivekI jIvone saMsAranA vAstavika svarUpano bodha thAya che. zloka : evaM ca sthite mahArAja! ya ime jinavacanAmRtabahirbhUtAH saMsArodaravartino jantavo'navarataM varAkA badhyante dRDhakarmasantAnarajjvA, pIDyante viSayAsantoSabubhukSayA, zuSyanti viSayAzApipAsayA, khidyante nirantarabhavacakrabhramaNena, satatopataptAH kaSAyadharmoSmaNA, gRhyante mithyAtvamahAkuSThena, tudyante pareAzUlena, jIryante dIrghasaMsArAvasthAnena, dandahyante rAgamahAjvareNa, andhIkriyante kAmakAcapaTalena, Akramyante bhAvadAridrayeNa, abhibhUyante jarArAkSasyA, AcchAdyante mohatimireNa, AkRSyante haSIkaturaGgamaiH, pApacyante krodhatIvravahninA, avaSTabhyante mAnamahAparvatena, veSTyante mAyAjAlikayA, plAvyante lobhasAgaraplavena, paritApyanta iSTaviyogavedanayA, dodUyante'niSTasaGgamatApena, dolAyante kAlapariNativazena, tantamyante kuTumbapoSaNaparAyaNatayA, kadarthyante karmadAnagrahaNikaiH, abhidrUyante mahAmohanidrayA, kavalIkriyante mRtyumahAmakareNeti, ta ime mahArAja! jantavo yadyapi zRNvanti veNuvINAmRdaGgakAkalIgItAni, pazyanti vibhramabibbokakArimanohArirUpANi, AsvAdayanti susaMskRtakomalapezalahRdayeSTaviziSTAhAraprakArajAtaM, Ajighranti karpUrAgurukastUrikApArijAtamandAranameruharicandanasantAnakasumanoharakoSThapuTapAkAdigandhajAtaM, AliGganti komalalalitalalanAtUlyAdisparzajAtaM, tathA lalante saha Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva snigdhamitravRndena, vilasanti manoramakAnaneSu, vicaranti yatheSTaceSTayA, krIDanti nAnAkrIDAbhiH, bhavanti sukhAbhimAnenAnAkhyeyarasavazanirbharA nimIlitAkSAH tathApyamISAM jantUnAM klezarUpa evAyaM vRthA sukhAnuzayaH, evaMvidhavividhaduHkhahetuzatavrAtapUritAnAM hi mahArAja! kIdRzaM sukhaM? kA vA manonivRtiriti / ane A pramANe sthita hote chate saMsArI jIvo bhAvathI atyaMta kurUpavALA che ane susAdhu bhAvathI atyaMta surUpa che e pramANe sthita hote chate, he mahArAja ! jeo A jitavacanarUpI amRtathI bahibUta, saMsAranA udaravartI jIvo, satata rAMkaDA, daDhakarmanA saMtAnarUpa rajuthI baMdhAya che, viSayonA asaMtoSarUpa bumukSAthI pIDAya che, viSayonI AzArUpI pipAsAthI zoSAya che, satata bhavacakranA bhramaNathI kheda pAme che, kaSAyarUpI garamInI uSmAthI satata upapta evA jIvo mithyAtvarUpa mahAkuSThathI grahaNa karAya che, paranI IrSArUpa zUlathI pIDAya che, dIrgha saMsAranA avasthAnathI jIrNa thAya che, rAgarUpI mahAjavarathI atyaMta baLe che, kAmarUpI cakSudoSathI aMdha karAya che, bhAvadArityathI AkrAMta thAya che, jarArUpI rAkSasIthI abhibhava pAme che, moharUpI timirathI AcchAdana pAme che, IndriyorUpI ghoDAothI AkarSaNa karAya che, krodharUpI tIvra agnithI atyaMta pakAvAya che, mAnarUpI mahAparvatathI avakhaMbha karAya che, mAyAjAlikA vaDe vIMTaLAya che. lobharUpI sAgaranA pravAhathI plAvita thAya che. ISTaviyoganI vedanAthI paritApane pAme che. aniSTa saMyoganA tApathI atyaMta dubhAya che. kAlapariNatinA vazathI dolAyamAna thAya che satata kAlapariNatinA vazathI anya anya bhAvone pAme che arthAt adhairyane pAme che. kuTuMbanA poSaNanA parAyaNapaNAthI atyaMta tApane pAme che; karmanA leNadAro vaDe kadarthanA karAya che, mahAmohanidrAthI abhidrohane pAme che. mRtyarUpI mahAmagarathI koLiyo karAya che. te A pUrvamAM je saMsArI jIvanA svarUpanuM varNana karAyuM tevA svarUpavALA te A jIvo, he mahArAja ! jo ke veNa vINA, mRdaMga, kAkalI gItone sAMbhaLe che, vibhramavALA cALAone karanArAM manohArI rUpone jue che, susaMskRta, komala, pezala hadayane ISTa evA viziSTa prakAranA AhAranA prakAranA samUhane AsvAdana kare che, kapUra, aguru, kastUrikA, pArijAta, maMdAra, tameru, haricaMdananA saMtAnavALA sumanohara koSTha puTapAkAdi gaMdhanA samUhane suMghe che, komala, manohara evI strIonA ane ozikAdinA sparzanA samUhane AliMgana kare che, snigdha mitravRMdanI sAthe rame che, manohara udyAnomAM vikAsa kare che, yatheSTa ceSTAthI vicare che, aneka prakAranI krIDAothI rame che, sukhanA abhimAnathI na kahI zakAya tevA rasanA vazathI bharAyelA nimIlita cakSavALA thAya che. topaNa A jIvono klezarUpa ja A sukhano anubhava vRthA che. AvA prakAranA=pUrvamAM varNana karyuM evA aMtaraMga phlezo svarUpa tevA prakAranA vividha du:khanA seMkaDo hetuonA samUhathI pUrita jIvone he mahArAja ! kevA prakAranuM sukha hoya ? arthAt aMtaraMga pIDita hovAthI leza paNa sukha nathI. athavA kaI A mananI nivRti che=bAhya bhogothI je mananI nivRti dekhAya che te kaSAyonA aMtastApane kAraNe pAramArthika mananI nivRti nathI. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 171 zloka : tadime duHkhapUreNa, pUritAH paramArthataH / mohAdevAvagacchanti, jantavaH sukhamAtmanaH / / 252 / / blokArtha : te kAraNathI paramArthathI duHkhanA pUrathI bharelA A jIvo aMtaraMga kaSAyonA tAparUpa duHkhanA samUhathI purAyelA jIvo, mohathI ja potAnA sukhane jANe che-ajJAnane kAraNe ja pote sukhI che. tema mAne che. IFraparA. zloka : vyAdhaivilupyamAnasya zaktinArAcatomaraiH / yatsukhaM hariNasyeha, tatsukhaM bhUpa! gehinAm / / 253 / / zlokArdha : zaktinArAyatomarovALA tIkSNa dhArayukta bhAlAovALA, zikArIothI nAza karAtA haraNane ahIM saMsAramAM, je sukha che. he rAjA ! saMsArI jIvone te sukha che. ll25all zloka - galena gRhyamANasya, nirbhinne tAlumarmake / yatsukhaM mUDhamInasya, tatsukhaM bhUpa! gehinAm / / 254 / / zlokArca : tALavAnA marmane nirbheda karAye chate gaLAthI grahaNa karAtA mUDha evA mAchalAne je sukha che. he rAjA ! saMsArI jIvone te sukha che. ll254o. zloka : etAvadduHkhasaGghAtapAtanibhinnamastakAH / saddharmarahitA bhUpa! gehino nArakopamAH / / 255 / / zlokArtha : ATalA duHkhanA samUhanA pAtathI nirbheda karAyelA mastakavALA, saddharmathI rahita gRhastho he rAjA ! nArakanI upamAvALA che. ll25pA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva sAdhubhagavatAM pUrvoktopadravAbhAvaH satsAdhUnAM punarbhagavatAM mahArAja! na santyevAmI pUrvoditAH sarve'pi kSudropadravAH, yatasteSAM bhagavatAM pranaSTaM mohatimiraM, AvirbhUtaM samyagjJAnaM, nivRttaH sarvatrAgrahavizeSaH, pariNataM santoSAmRtaM, vyapagatA duSTakriyA, truTitaprAyA bhavavallarI, sthirIbhUto dharmameghasamAdhiH, tathA gADhAnuraktamantaraGgamantaHpuraM, yatasteSAM bhagavatAM santoSadAyinI dhRtisundarI cittaprasAdahetuH, zraddhA AhlAdakAriNI sukhAsikA, nirvANakAraNaM vividiSA, pramodavidhAyinI vijJaptiH, sadbodhakAriNI medhA, pramadAtirekanimittamanuprekSA, anukUlacAriNI maitrI, akAraNavatsalA karuNA, sadAnandadAyinI muditA, sarvodvegavighAtinI upekSeti / vaLI, bhagavAna satsAdhuone he mahArAja ! pUrvamAM kahelA sarva paNa A mudra upadravo nathI ja, je kAraNathI te bhagavAnanuM moharUpI aMdhakAra naSTa thayuM che. samyajJAna pragaTa thayuM che, sarvatra AgrahavizeSa nivRtta thayo che sarva padArthomAM A mArA che e prakAranA saMzleSatA pariNAmarUpa AgrahavizeSa nivRtta thayo che, saMtoSarUpI amRta pariNata thayuM che. duSTakriyA vizeSathI dUra thaI che. bhavarUpI velaDI truTitaprAya che. dharmameghasamAdhi sthira thayelI che, ane aMtaraMga aMtaHpura gADha anurakta che kSamAdi pariNatio gADha AtmasAt thayelI che. je kAraNathI te bhagavAnane tisuMdarI saMtoSane denArI chedhRtipUrvaka yogamArgane sevavAmAM teone tRptino anubhava thAya che. zraddhA=jitavacana ja tatva che tevo svaanubhavathI nirNaya thayela pariNAmarUpa zraddhA, cittaprasAdano hetu che, AlAdane karanArI sukhAsikA che. nirvANanuM kAraNa vividiSA che tattAtatvanA vibhAgane anukUla mArgAnusArI Uha pravarte tevI vizeSa jANavAnI icchA nirvANanuM kAraNa che, vijJapti tatvano yathArtha nirNaya, pramodane karanAra che. sabodhane karanArI medhA che. pramadanA=harSanA, atirekanuM nimitta harSanA atirekanuM kAraNa anuprekSA che. anukUla caranArI maitrI che, akAraNavatsala karuNA che. sadA AnaMdane denArI muditA chepramodabhAvanA che, sarva udveganA vighAta karanArI upekSA che. sAdhu bhagavaMtone pUrvamAM kahevAyela upadravono abhAva zloka : tadetAbhiH samAyuktAH, sundarIbhirnarezvara / iSTAbhirdRDharaktAbhirmodante te munIzvarAH / / 256 / / zlokArca - te kAraNathI ISTa, daDha anurakta evI A suMdarIothI samAyukta evA te munIzvaro he rAjA ! AnaMda pAme che. ll256ll Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 173 zloka : saMsArasAgarottIrNaM, nirvANasukhasAgare / nimagnaM te sadA''tmAnaM, manyante munipuGgavAH / / 257 / / zlokArca - te munipuMgavo saMsArasAgarathI uttIrNa, nirvANa sukhasAgaramAM nimagna evA AtmAne sadA mAne che. ll257ii. zloka : nendrANAM tanna devAnAM, nApi taccakravartinAm / sadhyAnaparipUtAnAM, yatsukhaM zAntacetasAm / / 258 / / zlokArca - Indrone te sukha nathI, devone nathI, vaLI cakravartIone te sukha nathI, sadhyAna paripUta zAMta cittavALA jIvone je sukha che. ll258. zloka : ye svake'pi mahAtmAno, vartante dehapaJjare / para va suvaM teSAM, mUT! : pradumati? IArakA zlokArtha: potAnA deharUpI paMjaramAM je mahAtmAo paranI jema varte cheHpArakA gharamAM ApaNe rahelA chIe tema teo saMga vagaranA varte che, teonA sukhane he rAjA ! koNa pUchavA mATe yogya che ? arthAt teonuM sukha kalpanAtIta che. ll59ll. zloka : saMsAragocarAtItaM, yatsukhaM vedayanti te / ta eva yadi jAnanti, rasaM tasya na cApare / / 260 / / zlokArca - saMsAranA viSayathI atIta je sukhane teosAdhuo, vedana kare che, teo ja tenA rasane jANe che. bIjA jANatA nathI. ra6oll. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : evaM vyavasthite rAjan! duHkhibhiH sukhapUritaH / paramArthamanAlocya, nindito'smi mudhA janaiH / / 261 / / zlokArtha : A pramANe vyavasthita hote chate he rAjana ! duHkhita jIvo vaDe paramArthanuM Alocana karyA vagara phogaTa sukhapUrita evo huM niMdA karAyelo chuM. ll11|| zloka : kiMvA sukhAbhimAnena yUyamevaM vinATitAH / na lakSayatha rAjendra! paramArthasukhaM param ? / / 262 / / zlokArya : athavA sukhanA abhimAna vaDe zuM? A rIte aMtaraMga duHkhI hovA chatAM ame sukhI chIe e rIte, tame viDaMbanA karAyA cho, he rAjendra ! zreSTha evA paramArthasukhane tame jANatA nathI. pArakA zloka : nRpatiruvAca-bhagavan!yadyevaM viSayA duHkhaM, prazamaH sukhamuttamam / tadeSa lokaH sarvo'pi, kasmAnedaM prabudhyate? / / 263 / / zlokArtha : rAjA kahe che - he bhagavan! jo A rIte viSayo duHkha che, prazama uttama sukha che. to A sarva paNa loka kayA kAraNathI Ane jANato nathI ? Il263 zloka : munirAha mahArAja! mahAmohavazAdidam / __na budhyate janastattvaM, yathA'sau baTharo guruH / / 264 / / zlokArdha : che - he mahArAja ! mahAmohanA vazathI loka A tattvane jANato nathI, je pramANe A baThara guru. l264ll bhAvArtha :pUrvamAM budhasUrie kaThora vacanothI lokone tame ja atyaMta virUpa cho, huM suMdara chuM ityAdi kahIne Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva dhavalarAjAne kaI rIte saMsArI jIvo atyaMta virUpa, duHkhI Adi che ane susAdhu evA budhasUri kaI rIte atyaMta sukhI che te batAvyuM. have te kathanane vizeSa rIte spaSTa karatAM kahe che. je saMsArI jIvo jinavacananA amRtane pAmyA nathI. teo daDha karUpI rajuthI satata baMdhAya che tethI kliSTa karmo bAMdhIne durgatinI paraMparAne prApta karaze. vaLI, vartamAnamAM paNa viSayomAM asaMtoSane kAraNe sudhAthI pIDAya che. tethI ja satata navA navA viSayonI icchAthI AkuLa thaIne duHkhI duHkhI rahe che. vaLI, je potAnA puNyanA sahakArathI maLyuM che temAM saMtoSa nathI tethI adhika adhika viSayonI prAptinI pipAsAthI teonuM citta haMmezAM zoSa pAme che. vaLI, satata eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM paribhramaNa karIne zrAMta thayelA puruSanI jema khedane anubhave che. vaLI, ati garamImAM jema parasevAthI jIvo satata vyAkuLa varte che tema te te nimitte kaSAyanI garamIthI uSNa thayelA satata AkuLa-vyAkuLa te jIvo varte che. AthI ja jinavacananA paramArthane pAmelA nathI tevA jIvo kvacit bAhyathI dharmakriyA karatA hoya to paNa koInI pravRtti sahana na karI zake tevA svabhAvane kAraNe satata kaSAyothI AkuLa-vyAkuLa rahe che. mithyAtva mahAkuSThathI teo gaLe che; kema ke mAro AtmA trikALa vartI che ane tenuM sukha prazama che tenI niSpatti arthe ja sarva dharmaanuSThAna che tevo leza paNa bodha nathI. tethI bhogavilAsane ja sAra mAne che. kvacit bAhya dharmane paraloka arthe seve che topaNa kaSAyanA klezarUpa adharmane adharmarUpe jovA asamartha che, tethI bAhya AcAramAM dharmabuddhi karIne te te anuSThAna dvArA klezanI ja vRddhi kare che. tethI viparyAsarUpa mahAkoDhathI teono matijJAna svarUpa AtmA atyaMta vyApta che. vaLI, koInA vaibhavane jue, koInuM kaMIka suMdara jue to IrSArUpI bhUlathI haMmezAM duHkhI duHkhI thAya che. AthI ja koIno vaibhava joIne athavA potAnA karatAM adhika kuzaLatA koIka viSayamAM koIkanI joIne, saMsArI jIvo IrSAthI duHkhI duHkhI thAya che. vaLI, anAdi kALathI te te bhavomAM bhramaNa karanAra hovA chatAM saMsAraavasthA saMsArI jIvonI sadA avasthita che. tethI mokSarUpa bhAvamRtyune pAmatA nathI. mATe saMsAramAM jIrNa avasthAvALA che. vaLI, saMsArI jIvonI viSayomAM gADha rAganI pariNati hovAthI rAgarUpa mahAvarathI sadA baLe che. vastutaH rAga jIvanI vyAkuLa avasthA che. phakta puNyanA sahakArathI iSTa vastu maLe che tyAre kSaNabhara icchAnA zamanarUpane sukha pAme che, topaNa sadA rAgAtmaka thaIne duHkhI thAya che. vaLI, cakSunA rogavALA jIvo jema AMdhaLA hoya che tema kAmathI aMdha thayelA saMsArI jIvo sadA tattvane jovA samartha banatA nathI. AthI vyAkuLatA karanAra kAmano pariNAma paNa sukharUpa jaNAya che. vaLI, saMsArI jIvo aMtaraMga guNonI saMpatti vagaranA hovAthI bhAvadaridratAthI yukta hoya che tethI daridranI jema saMsAramAM sarva duHkhone prApta kare che. vaLI, saMsArI jIvo kyAreya maranArA nahIM hovAthI jarA nAmanI rAkSasIthI abhibhUta thAya che. mohatimirathI AcchAdita thAya che=hitamArgane jovA mATe asamartha thAya che, indriyorUpI ghoDAo teone saMsAranA kAraNabhUta viSayomAM kheMcI jAya che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vaLI, te te nimittone pAmIne krodharUpI tIvra agnithI saMsArI jIvono AtmA atyaMta pIDAya che. vaLI, mAnarUpI mahAparvatathI saMsArI jIvo avaSTabdha thAya che tethI Atmahita sAdhavA asamartha bane che. AthI ja tapa-tyAga karIne paNa mAnane vaza jIvo durgationA anarthone pAme che. vaLI, mAyArUpI jALAMothI vIMTaLAya che, tethI kvacit dharmAdi kare to paNa AtmAne ThagIne guNasaMpattine prApta karI zakatA nathI, lobha sAgarathI plAvita thAya che. AthI ja dhanAdinA lobhamAM manuSyabhavane niSphaLa karIne, narakamAM jaIne paDe che. vaLI, saMsArI jIvo koIka rIte A mane iSTa che tema mAnIne tene prApta kare ane teno viyoga thAya tyAre atyaMta vyAkuLa thAya che. vaLI, aniSTanA saMyogathI satata duHkhI duHkhI thAya che. vaLI, te te bhavanI te te prakAranI kALapariNatinA vazathI anya anya bhavamAM jaIne sadA atyaMta asthiratArUpa DolAyamAna avasthAne prApta kare che. vaLI, A mArA svajanAdi che tevI buddhi karIne teonA poSaNa arthe dhanaarjanAdimAM pravRtti karIne divasa-rAta khinnatAne anubhave che. vaLI, saMsAramAM AraMbha karIne karmo bAMdhe che. te karmarUpI leNadAro dvArA saMsArI jIvonI durgatimAM aneka prakAranI kadarthanAo karAya che. vaLI, mahAmohanI nidrAne kAraNe Atmahitano vicAra mAtra karI zakatA nathI. aMte mRtyarUpI moTA magaranA koLiyA bane che. tethI te jIvo jo ke A bhavamAM sukhavilAsa karatA dekhAya che topaNa pUrvamAM varNana karyuM evA aMtaraMga duHkhothI teonuM sukha kevuM hoya ? arthAt teonA puNyathI maLelA bhogAdinuM sukha paNa aMtaraMga phlezothI naSTaprAya che. vaLI, sukha vAstavika rIte mananI nivRtirUpa che. AthI ja bhogAdinI icchA thAya che ane te bhoga karyA pachI mananI nivRti thAya che. te vakhate kaMIka svasthatAnuM sukha thAya che, topaNa pUrvamAM varNana karyuM tevA aneka kASAyikabhAvothI saMsArI jIvanuM citta haNAyeluM hovAthI paramArthathI teone manonivRtinuM sukha prApta thatuM nathI. tethI aneka duHkhothI yukta saMsAranuM svarUpa hovA chatAM mohathI ja saMsArI jIvo potAne sukha che tema mAne che. vastutaH zikArIothI zastro dvArA haNAtA haraNane jevuM sukha che tevuM ja sukha saMsArI jIvone che; kema ke puNyanA baLathI sukhano anubhava kare che tyAre paNa aMtaraMga kaSAyo, nokaSAyonI pIDAthI vinAza pAmatA evA te jIvo durgatinA anarthone ja prApta kare che. tethI ghaNA duHkhanA samUhonI vacamAM kSaNabharanA puNyathI maLeluM sukha agaNya hovAthI teo duHkhI ja che. vaLI, saMsArI jIvone je prakAranI kadarthanA kahI tevA sarva upadravo satyAdhuone nathI; kema ke satyAdhuo zarIra aMtarvartI matijJAnanA upayoga svarUpa AtmAnA pAramArthika sukhane jonArA che. tethI teomAM samyaka jJAna varte che, AthI ja teone bAhya sarva padArthomAM saMzleSarUpa AgrahavizeSa nivartana pAme che. citta bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne anicchAnA pariNAmane ja sthira karavA yatna kare che. tethI saMtoSanI pariNativALA che. vaLI, saMsArI jIvo mohane vaza je duSTa kriyAo kare che teno tyAga karIne jinavacanAnusAra mohano nAza kare tevI uttama kriyAo sAdhu kare che, tethI bhavarUpI velaDI teonI naSTaprAyaH che. citta dharmameghasamAdhimAM sthira thayeluM che arthAtu AtmAnI nirAkuLa avasthAmAM te rIte sthira thAya che ke jethI bAhya nimitto cittanI vyAkuLatArUpa asamAdhi utpanna karI zakatA nathI. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vaLI, susAdhuo aMtaraMga guNasaMpattirUpa strIomAM gADha anurakta che, tethI teone mokSamArgamAM dhRtipUrvaka prayatna karavAmAM ja AnaMda utpanna thAya che. bhagavAnanuM vacana nirmaLabuddhithI yathAvatuM dekhAtuM hovAthI A ja tattva che, hita che tevI sthira ruci varte che. tethI tattvane pAmIne citta haMmezAM prasanna rahe che. cittamAM svacchatArUpa sukhAsikA sadA teone AnaMda utpanna kare che. vaLI, svaprajJAnusAra viziSTa tattva jANavA mATe teone vividiSA arthAt jANavAnI jijJAsA varte che, tethI citta nipuNatAthI bhagavAnanA vacanamAM sUkSma rIte pravarte che, jenA kAraNe citta nirvANane prApta karI rahyuM che. vaLI, mahAtmAo vividizA dvArA jyAre sUkSma tattvano bodha kare che, tyAre teomAM thayelI vijJapti pramodane karanArI bane che. AthI ja sAmAyikAdi sUtronA sUkSma bhAvo viSayaka vividiSA karIne jyAre te sAmAyikanA gaMbhIra sUkSma arthono bodha vivekI sAdhune thAya che, tyAre teone pramodano atizaya thAya che. vaLI, teonI tattvane jonArI medhA sambodhana karanArI che. AthI ja mArgAnusArI buddhivALA susAdhuo medhAnA baLathI zAstravacanonA gaMbhIra sUkSma arthone sUkSmatara jANIne viziSTa, viziSTatara sodhane prApta kare che. vaLI, susAdhuo haMmezAM sUtronA sUkSma hArdane sparzavA mATe anuprekSA kare che. je anuprekSA kSapakazreNI tarapha jato cittano dharma che. tethI anuprekSAnA baLathI kaSAyonA unmelanane anukULa jema jema sUkSma mArga teone prApta thAya che tema tema pramodano atizaya thAya che. vaLI, maitrI Adi cAra bhAvanAothI teonuM citta atyaMta vAsita hovAne kAraNe haMmezAM cittamAM AnaMdanI vRddhi thAya che. tethI AvA guNothI yukta te sAdhuo haMmezAM sukhI varte che. vaLI, teo saMsArasAgarathI uttIrNa prAyaH che. mokSa-sukhamAM magna che. tethI prazamanuM sukha jevuM sAdhune che, tevuM sukha indrone ke devone ke cakravartIne nathI. jeo dehamAM paNa nirmama che teonA sukhane kahevA mATe koI samartha nathI. phakta te sAdhu ja te sukhane anubhavI zake che. tethI duHkhI evA saMsArI jIvo vaDe sukhathI pUrNa paNa evo huM vyartha niMdA karAyo, athavA tame sukhanA bahumAnathI viDambita karAyA cho, paramArtha sukhane jANatA nathI. arthAtu vikArI sukha kaSAyothI viDambita che, jyAre upazamanuM sukha svasthatAnuM sukha hovAne kAraNe ene tame jANatA nathI. A prakAre budhasUrie kahyuM te sAMbhaLIne kaMIka tAtparyane samajyo che evo rAjA munine pUche che, viSayothI thatuM sukha duHkha che. ane prazamanuM uttama sukha che, to loko kema te uttama sukhane jANI zakatA nathI ? teno uttara ApatAM budhasUri kahe che, mahA ajJAnane vaza jIvo baThara gurunI jema sukhanA paramArthane jANavA samartha nathI. baTharagurukathAnakam dhavalarAjenoktaM- bhadanta! ko'sau baTharaguruH? kathaM cAsau na budhyate sma tattvaM? budhasUrirAhamahArAjAkarNaya-asti bhavo nAma vistIrNo grAmaH, tasya ca madhye tatsvarUpaM nAma zivAyatanaM, tacca sadA pUritamanardheyaratnaiH, bhRtaM manovividhakhaNDakhAdyakaiH, samAyuktaM drAkSApAnAdipAnakaiH, samRddhaM dhanena, nicitaM dhAnyena, saMpannaM hiraNyena, paryAptaM kanakena, anvitaM varacelena, puSTamupaskaraNa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva baTharagaranuM kathAnaka dhavalarAjA vaDe kahevAyuM. he bhadaMta ! koNa A baThara guru che ? ane kema A=baThara guru, tatvane jANato na hato ? teno uttara ApatAM budhasUri kahe che. he mahArAja ! sAMbhaLo. bhava nAma=saMsAra nAme, vistIrNa gAma che, ane tenA madhyamAM te gAmanA madhyamAM, tat svarUpa nAmanuM zivAyatana che. ane te sadA amUlya ratnothI pUrita che, manojJa vividha miSTAnnothI bharAyeluM che. drAkSapAnAdi pINAMothI yukta che. dhanathI samRddha che. dhAnyathI saMcita che. cAMdIthI saMpanna che. suvarNathI bharAyeluM che. suMdara vastrothI yukta che. upaskarothI=anya sAmagrIothI puSTa che. to : sarvathA sarvasAmagryA, saMyuktaM sukhakAraNam / tadevamandiraM zaivaM, tuGgaM sphaTikanirmalam / / 265 / / RCoDArtha: sarva sAmagrIthI saMyukta sukhanuM kAraNa che. te zaiva devamaMdira UMcA sphaTikathI nirmala che. ripo tatra ca zivabhavane tasya svAmI sAragururnAma zaivAcAryaH sakuTumbakaH prativasati / sa conmattako hitamapi vatsalamapi sundaramapi tadAtmIyaM kuTumbakaM na pAlayati, na ca jAnIte tasya svarUpaM, na lakSayati tAM zivabhavanasamRddhiM, tato vijJAtamidaM tasya ceSTitaM tadgrAmavAsibhistaskaraiH, tato dhUrtatayA tairAgamya kRtA tena bhautena saha maitrI, tasya conmattakatayaiva te taskarAH sundarA vatsalA hitakAriNo vallabhAzca pratibhAsante, tato'pakarNya tadAtmIyaM kuTumbakaM, taireva sArdhamanavarataM vilasannAste / tato'sau vArito mAhezvaraiH yathA-bhaTTAraka ! caurAH khalvete, mA kArSIramIbhiH saha samparkamiti, sa tu na zRNoti tadvacanaM, tato mUrkha iti matvA tairmAhezvaraiH sAragururiti nAmApahatya tasya baTharagururiti nAma sthApitaM, parityaktaM ca sarvamAhezvaraidhUrtataskaraparikaritaM tanmitrabhAvamApannaM baTharagurumupalabhya taddevamandiram / tato labdhaprasaraistai--rtataskaraiyogadAnena tasya vardhito gADhataramunmAdo vazIkRtaM zivAyatanaM abhibhUtaM tatkuTumbakaM kSiptaM madhyApavarake, tAlitaM tasya dvAraM, tato vazIbhUtamasmAkaM sarvamiti matvA tuSTacittaistairekaH sthApito mahAdhUrtastaskaro nAyakaH, tataH kRtatAlAravAstasyAgratastaM baTharaguruM nATayantastiSThanti, gAyanti cedaM gItakaM, yaduta ane te zivabhavanamAM tenA svAmI sAraguru nAmanA zaivAcArya kuTuMba sahita vase che. ane unmatta evA te zaivAcArya, hita paNa, vatsala paNa, suMdara paNa potAnA kuTuMbanuM pAlana karatA nathI. ane tenA svarUpane=potAnA kuTuMbanA svarUpane, jANatA nathI. te zivabhavananI samRddhine oLakhatA nathI. tethI temanuM A ceSTita te grAmavAsI coro vaDe jaNAyuM. tethI dhUrtapaNAthI AvIne teo vaDe-coro Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vaDe, te bhautanI sAthe maitrI karAI. ane tenuM zevAcAryanuM, unmattapaNuM hovAthI te coraTAo suMdara, vatsala, hitakArI, vallabha lAge che. tethI potAnA AtmIya kuTuMbane dUra karIne teonI sAthe satata vilAsa karato rahe chete sAraguru vilAsa karato rahe che. tethI-coraTAo sAthe te zaivAcArya rahe che tethI, mAhezvara vaDe AEsAraguru, vAraNa karAyo. kaI rIte vAraNa karAyo ? te "yathA'thI batAve che - he bhaTTAraka ! kharekhara A coro che. A badhAnI sAthe saMparka kara nahIM. paraMtu te=zevAcArya, tenuM vacana sAMbhaLato nathI. tethI A mUrkha che ema mAnIne te mAhezvaro vaDe sAraguru e prakAranA nAmane dUra karIne tenuM baTharaguru e pramANe nAma sthApana karAyuM. ane sarva mAhezvaro vaDe dhUrta taskArothI parikarita tenA mitrabhAvane pAmela dhUrta taskaronA mitrabhAvane pAmela, baTharagurune upAlaMbha ApIne te devamaMdira vaDe tyAga karAyo. tethI labdha prasaravALA te dhUrta taskaro vaDe yoganA dAnathI cUrNarUpI yoganA dAnathI, teno baTharaguruno, gADhatara unmAda vadhArAyo. zivAyatana vaza karAyuM. tenuM kuTuMba abhibhUta karAyuM. madhya oraDAmAM naMkhAyuM tenuM kuTuMba naMkhAyuM. tenA dvArane tALuM lagAyuM. tethI amone sarvavazIbhUta che ema mAnIne tuSTa cittavALA evA teo vaDe eka mahAdhUrta taskara nAyaka sthApana karAyo. tyArapachI karyo che tALIono avAja evA evA te coTTAo tenI AgaLa=mahApUrti evA nAyakanI AgaLa, te baTharagurune nacAvatA bese che ane A gItane gAya che te gIta "yahutIthI batAve che - zloka : dhUrtabhAvamupagamya kathaJcidaho janA ! vaJcayadhvamapi mitrajanaM hatabhojanAH / mandire'tra baTharasya yatheSTavidhAyakA, eta eta nanu pazyatha vayamiti nAyakAH / / 266 / / zlokArca - he jano ! koIka rIte dhUrtabhAvane pAmIne haraNa karAyelA bhojanavALA tamo mitrajanane Thago. ahIM maMdiramAM baTharanuM A=kRtya, tame juo, yatheSTa karanArA evA ame je pramANe ISTa che e pramANe karanArA amo, ja nAyako chIe. rikA zloka : kvacitpunarevaM gAyanti, yadutabaTharo gurureSa gato vazatAM, vasatiM vayamasya saratnazatAm / nijadhUrtatayA prakaTaM jagatAM khAdema pibema ca hastagatAm / / 267 / / zlokArca - kyAreka vaLI A pramANe gAya che. zuM gAya che ? te "yahutIthI batAve che - A baTharaguru Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva vazatAne pAmelo che vaza thayelo che. jagatamAM pragaTa evI nija dhUrtatAthI hastagata thayelI seMkaDo ratna sahita evI AnI vasatIne baTharagurunI vasatIne ame khAIe chIe pIe chIe ame bhogavIe chIe. ra67ll. baTharagurumativiparyAsaH sa punaradhanyo baTharagururna lakSayati tAmAtmaviDambanA, nAvabudhyate nijakuTumbavyatikaraM, na jAnIte samRddhazivAyatanaharaNaM, nAvagacchati teSAM ripurUpatAM, manyate ca mahAmitrabhAvaM, tato hRSTatuSTo rAtrI divA ca teSAM taskarANAM kuTumbakasya madhyagato nRtyanAste / tatra ca grAme catvAraH pATakAH prativasanti, tadyathA-jaghanyo'tijaghanya utkRSTa utkRSTatarazceti tato'sau baTharagururbubhukSAkSAmastAn bhojanaM yAcate tatastaiH samarpitaM tasya taskarairmahAghaTakarparaM carcito maSIpuNDrakairabhihitazca-vayasya! guro! bhikSAmaTa, vihitametattena, tatastaiH pariveSTita eva gato'sau tatrAtijaghanyapATake bhikSArthaM, tato gRhe gRhe nRtyannasau veSTitastairvihitatAlAravairvicarituM pravRttaH / saMjJitAstaskaraiH SiDgalokAH yathA-cUrNayatainaM, tatastaiH viM taM? baTharagurunI matino viparyAsa te vaLI adhavya evo baTharaguru te AtmaviDaMbanAne jANato nathI. nijakuTuMbanA vyatikarane jANato nathI. samRddha zivAyatatanA haraNane jANato nathI. teonI=coraTAonI zatrutAne jANato nathI ane mahAmitrabhAvane mAne che. tethI harSita thayelo, toSa thayelo rAtri-divasa te coraTAonA kuTuMbanI madhyamAM rahelo nAcato rahe che ane te grAmamAM cAra pADAo vase che te A pramANe - jaghanya, atijaghavya, utkRSTa, utkRSTatA. tethI te gAmamAM cAra pADAo che tethI, A baTharaguru bubhakSAthI kSINa thayelo teone coraTAone, bhojananI yAcanA kare che. tethI te coraTAo vaDe tene baTharagurune, mahAiTanuM ThIkaruM apAyuM. maNIpuMDraka vaDe carcita karAyo. ane kahevAyuM. he mitra ! guru ! bhikSA mATe phara. tenA vaDe baTharaguru vaDe, A=bhikSA mATe aTana, karAyuM. tyArapachI teo vaDe gherAyelo ja coraTAo vaDe gherAyelo ja, A baThara, tyAM te grAmamAM atijaghanya pADAmAM bhikSA mATe gayo. tyArapachI karAyelA tAlInA avAjavALA teo vaDe coraTAo vaDe, vIMTaLAyelo ghare ghare nRtya karato evo A baTharaguru, vicaravA mATe pravRtta thayo. taskaro vaDe biga loko saMjJA karAyA. zuM saMjJA karAyA? te "yathA'thI batAve che - Ane cUrNa karo. tethIkacoraTAo vaDe piga lokone=vyabhicArI lokone, saMjJA karAI tethI, teo vaDe piga loko vaDe, zuM karAyuM ? te kahe che - zloka : yaSTimuSTimahAloSTaprahAraistADito bhRzam / sa varAko raTannuccaiH, kRtAntairiva dAruNaiH / / 268 / / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva anubhUya mahAduHkhaM, ciraM bhikSAvivarjitaH / nirgataH pATakAttasmAttato'sau bhagnakarparaH / / 269 / / zlokArtha : jANe dhRtAMta jevA dAruNa evA SiDjha loko vaDe te rAMkaDo atyaMta bUmo pADato lAkaDI, muThThI, mATInA DhephAnA prahArothI atyaMta tADana karAyo. bhikSAthI rahita cirakALa mahAdu:khane anubhavIne tyArapachI bhagnakarparavALo A=rAMkaDo, te pATathI nIkaLyo. II268-269 / / tataH samarpitaM taistaskaraistasya zarAvaM nItastatra jaghanyapATake tatrApi na labhate bhikSAM, bAdhyate SiDgajanena tyArapachI te taskaro vaDe tene bIjuM zarAva samarpaNa karAyuM. tyAM jaghanya pATakamAM laI javAyo. tyAM paNa bhikSAne pAmato nathI. Siggajano vaDe bAdhA pamADAya che. zloka : tatastatrApi paryaTya, ciraM bhagne zarAvake / utkRSTapATake nItastairdattvA tAmrabhAjanam / / 270 / / 181 zlokArtha : tyArapachI tyAM paNa=bIjA pADAmAM paNa, cira paryaTana karIne=aneka bhavomAM paryaTana karIne, zarAva bhagna thaye chate utkRSTa pATakamAM teo vaDe=coraTAo vaDe, tAmrabhAjana ApIne laI javAyo. II270|| zloka H tatrAsau viralAM bhikSAM, labhate chAyayA tayA / yathA'yaM devagehasya, ratnapUrNasya nAyakaH / / 271 / / zlokArtha : tyAM=trIjA pADAmAM, A=baTharaguru, tenI chAyAthI=trIjA pADAnI chAyAthI, thoDIka bhikSAne meLave che. je pramANe ratnathI pUrNa evA devagharano A nAyaka che arthAt A jIva ratnathI bharelA evA devagharano nAyaka che e prakAre tenI chAyAthI trIjA pADAmAM A virala bhikSA meLave che. II271|| zloka H kadarthyate ca tatrApi, SiDgalokaistathA paraiH / athAnyadA kvacittasya, bhagnaM tattAmrabhAjanam / / 272 / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArya : ane tyAM paNa bIjA pADAmAM paNa, SiSNa loko vaDe ane bIjAo vaDe kadarthanA karAya che. have anyadA kyAreka tenuM te tAmrabhAjana bhagna thayuM. trIjA manuSya pADAmAM paNa te jIva Sidgaloka jevA pApaprakRtiothI kadarthanA pAme che ane bIjA manuSyothI kadarthanA pAme che. have avadA kyAreka te tAmrabhAjana jevuM manuSya AyuSya pUruM thayuM. ll272I. zloka : tatra bhagne punaH pAtre, dattvA rAjatabhAjanam / tathaiva veSTitazcaurainIto'sau turyapATake / / 273 / / zlokArca - vaLI te paNa bhagna thaye chate tAmrapAtra bhagna thaye chate, cAMdInuM bhAjana ApIne te pramANe ja corothI vIMTaLAyelo A baThaguru cothA pATakamAM laI javAyo. 27all. zloka : tatra cAtyantavikhyAtaH, kilAyaM ratnanAyakaH / tataH susaMskRtAM bhikSAM, labhate'sau gRhe gRhe / / 274 / / zlokArya : ane tyAM kharekhara A atyaMta vikhyAta ratnanAyaka che tethI A=baTharaguru, ghare ghare susaMskRta bhikSAne meLave che. ll274o. zloka : evaM te taskarAsteSu, pATakeSu punaH punaH / bhramayantyeva taM bhautaM, nATayanto divAnizam / / 275 / / zlokArca - A rIte te coro pharI pharI te pATakomAM te bhotane rAtridivasa nacAvatA bhamAve ja che. ra75ll zloka : hasantazcUrNayantazca, valgamAnA gRhe gRhe / kRtatAlAravA hRSTA, nAnArUpaiviDambanaiH / / 276 / / sa tathA kriyamANo'pi, taskarairbaTharo guruH / bhikSAmAtreNa hRSTAtmA, valgate pUritodaraH / / 277 / / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 183 zlokArya : hasatA ane cUrNa karatA, ghare ghare kUdatA, karelA tALIonA avAjavALA, anekarUpa viDaMbanAothI harSita thayelA coro vaDe te prakAre karAto paNa te baTharaguru bhikSAmAtrathI harSita AtmA pUrita udaravALo kUde che. ll276-277ii. bloka : gAyati ca, katham?ativatsalako mama mitragaNaH, kurute vinayaM ca samastajanaH / tadidaM mama rAjyamaho prakaTaM, bhriyate jaTharaM sudhayA vikaTam / / 278 / / zlokArca - ane gAya che. kevI rIte gAya che ? tethI kahe che - mAro mitragaNa ativatsala che ane samasajana vinayane kare che. te A mAruM pragaTa aho rAjya che. amRtathI pragaTa jaThara bharAya che. ra78ll. zloka : anyaccaAtmAnaM manyate mUDho, magnaM ca sukhasAgare / dveSTi taskaradoSANAM, kathakaM sa jaDo janam / / 279 / / zlokArca - ane bIjuM, mUDha evo A baTharaguru sukhasAgaramAM potAne magna ja mAne che. taskaranA doSone kahenArA jana upara te jaDa baTharaguru dveSa kare che. ll279ll na punarasau varAko bahirbhAvitaM ratnAdisamRddhAdAtmIyabhavanAccyAvitamanuraktasundaranijakuTumbAt pAtitaM, duHkhasamudre zocyamAtmAnamAkalayatIti / tadeSa mahArAja! niveditaste mayA baTharagururyena sadRzo'yaM loka iti, nRpatirAha-kathametat ? bhagavatoktaM AkarNaya vaLI A varAka bahArathI bhAvita karAyela, ratnAdithI samRddha evA AtmIya bhavanathI thyAvita=gyuta karAyela ane anurakta, suMdara nijakuTuMbathI pAta karAyelo, duHkharUpI samudramAM zozyamAna evA potAne jANato nathI. te kAraNathI he mahArAja ! A saMsAraudaravartI jIva, mArA vaDe tane baTharaguru nivedita karAyo. je kAraNathI sadaza evo A loka che=baTharaguru sadaza A loka che. nRpati kahe che. Agaloka baTharaguru che e, kevI rIte che ? bhagavAna vaDe kahevAyuM. sAMbhaLa - Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : grAmo'tra bhUpa! saMsAro, vistIrNastasya madhyagam / svarUpaM jIvalokasya, vijJeyaM zivamandiram / / 280 / / zlokArtha : he rAjA! ahIM prastuta kathAnakamAM, vistIrNa evo saMsAra grAma che. tenA madhyamAM raheluM jIvalokanuM svarUpa zivamaMdira jANavuM. ll280|| jIvaloke upanayaH zloka : tadeva jJAnavIryAdiratnapUraizca pUritam / saMpUrNaM sarvakAmaizca, paramAnandakAraNam / / 281 / / baTharagurunA kathAnakano caturgatirUpa jIvalokane viSe upanaya zlokArtha : ane te jagajIvalokanuM svarUpa ja, jJAna, vIryAdi ratnanA samUhathI pUrita che. sarva IcchAothI saMpUrNa che. parama AnaMdanuM kAraNa che. [281|| zloka : jIvalokazca tatsvAmI, bhautAcAryo nigadyate / tasya svAbhAvikAH sarve, ye guNAstatkuTumbakam / / 282 / / zlokArca - ane jIvaloka teno svAmI te zivamaMdirano svAmI, bhotAcArya kahevAya che. tenA=jIvanA, svAbhAvika sarva je guNo che te kuTuMba che. ll28aaaaN bloka : tattu svAbhAvikaM tasya, sundaraM hitakAri ca / tathApi jIvalokasya, na citte pratibhAsate / / 283 / / zlokArca - vaLI te kuTuMba, tenuM jIvalokanuM, svAbhAvika suMdara ane hitakArI che topaNa jIvalokane cittamAM te zivamaMdira sAruM lAgatuM nathI. ll283 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H so'yaM lokaH sadonmattaH, karmayogena vartate / na jAnIte nijaM rUpaM, guNaratnAdipUritam / / 284 / / zlokArtha : te A loka karmayogathI sadA unmatta varte che. guNaratnAdithI pUrita potAnA svarUpane jANato nathI. II284II zloka H rAvivoSAH sarve'pi, tarA: parijAtitAH / taeva hi mahAdhUrtA, jIvalokasya vaJcakAH / / 285 / / zlokArtha : sarva paNa rAgAdi doSo coro kahevAyA che. =ije kAraNathI, mahAdhUrta evA teo ja=rAgAdi doSorUpa coro ja, jIvalokane ThaganArA che. II285II zloka H suhRdaste prabhAsante, jIvalokasya vallabhAH / teca gADhaM prakurvanti karmonmAdasya vardhanam / / 286 / / 185 zlokArtha : jIvalokane teo=rAgAdi, mitra, vallabha lAge che. ane karmanA unmAdane teo=rAgAdi, gADha vardhana kare che. II286aa zloka H te svarUpaM vazIkRtya, jIvalokasya ye guNAH / kuTumbamantastatkSiptvA, cittadvAraM nirundhate / / 287 / / zlokArtha : teo=rAgAdi, jIvalokanA svarUpane vaza karIne je aMtaraMgakuTuMba rUpa guNo che tene cittadvAramAM nAMkhIne nirodha kare che. II287II zloka H tadevaM te dharAnAtha ! guNasambhArapUritam / svarUpaM jIvalokasya, hRtvA mandirasannibham / / 288 / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva abhibhUya tirodhAya, tasya bhAvakuTumbakam / bRhaddhUrtopamaM rAjye, mahAmohaM nidhAya ca / / 289 / / rAgAdidoSAH sarve'pi tasyAgre hRSTamAnasAH / taM jorja vadhitonmAvuM, nATayanti vazISkRtam / / 260 / / zlokArtha H te kAraNathI A rIte he dharAnAtha ! teo=rAgAdi coraTAo, guNasamUhathI pUrita jIvalokanA maMdira jevA svarUpane haraNa karIne tenA bhAvakuTuMbane abhibhava karIne, tirodhAna karIne, ane moTI ghUrtanI upamAvALA mahAmohane rAjyamAM sthApana karIne sarve paNa rAgAdi doSo tenI AgaLamAM=mahAmohanI AgaLamAM, harSita mAnasavALA, vardhita unmAdavALA, vaza karAyelA te lokane nacAve che. II288thI 290II zloka : sa eSa zrUyate bhUpa ! mahAkolAhalaH sadA / gItatAlaravonmizraH, kRto rAgAditaskaraiH / / 291 / / zlokArtha : he rAjA ! rAgAdi taskarothI karAyelo gItatAlaravathI unmizra te ja A mahAkolAhala sadA saMbhaLAya che. II291|| zloka H mAhezvarAstu vijJeyA ye jIvA jainadarzane / prabuddhAste hi taM lokaM, vArayanti kSaNe kSaNe / / 292 / / zlokArtha H jainadarzanamAM je jIvo bodha pAmelA che te vaLI mAhezvara jANavA. =ije kAraNathI, teo=mAhezvaro, te lokane kSaNe kSaNe vAraNa kare che. / / 29 / / zloka H i? jIvaloka ! na yuktaste, saGgo rAgAditaskaraiH / sarvasvahArakA duSTAstavaite bhAvazatravaH / / 293 / / - Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : kevI rIte vAre che ? tethI kahe che he jIvaloka ! rAgAdi coro sAthe tAro saMga yukta nathI. sarvasvane haraNa karanArA tArA A duSTa bhAvazatruo che. II293|| zloka H sa tu karmamahonmAdavihvalIbhUtacetanaH / hitaM tattAdRzaM vAkyaM, jIvaloko'vamanyate / / 294 / / zlokArtha : vaLI, karmanA mahA unmAdathI vihvalIbhUta cetanAvALo te jIvaloka tevA prakAranA te hitavAkyanI avagaNanA kare che. II24II zloka H sundarAH suhRdo dhanyA, mamaite hitahetavaH / vaM di manyate mUDho, rAvIneSa mAvataH / / 26 / / tato mAhezvarAkAraiH, sa sAragurusannibhaH / tairjJAtatattvairmUrkhatvAd baTharo gururucyate / / 296 / / 187 zlokArtha : suMdara, hitanA kAraNa, dhanya evA A rAgAdi mArA mitra che, mUDha evo A jIvaloka rAgAdi bhAvazatruone paramArthathI A pramANe mAne che. tethI jJAtatattvavALA mAhezvara AkAravALA teo vaDe sAraguru samAna te jIvaloka mUrkhatA hovAthI baTharaguru kahevAya che. II295-296II zloka H taM lokabhautaM vijJAya, vRtaM rAgAditaskaraiH / jainamAhezvarAstasya, tyajanti zivamandiram / / 297 / / zlokArtha : rAgAdi taskaro vaDe te bhauta loka gherAyelo jANIne jaina mAhezvaro tenA zivamaMdirano tyAga kare che. II297II zloka H yathA ca yAcitAstena, kSudhAkSAmeNa bhojanam / te tArA: re vatta, testasya ghaTaram / / 28 / / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 viliptazca maSIpuNDrairnIto bhikSA'Tanena saH / tadidaM jIvaloke'pi samAnamiti gRhyatAm / / 299 / / upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha H ane je pramANe kSudhAthI kSINa zarIravALA tenA vaDe baTharaguru vaDe, te coro bhojananI yAcanA karAyA. teo vaDe=coro vaDe, tenA=baTharagurunA, hAthamAM ghaTakarpara apAyuM. ane maSIpuMDra vaDe vilepana karAyo. bhikSA aTanathI te=baTharaguru, laI javAyo. te A jIvalokamAM paNa=saMsArI jIvamAM paNa, samAna che e pramANe grahaNa karo. / / 298-299 // zloka H tathAhi bhogAkAGkSAkSudhAkSAmo, jIvaloko'pi vartate / rAgAdIneSa yatnena, yAcate bhogabhojanam / / 300 / / tataste'pi bhavagrAme, bhikSATanavidhitsayA / niHsArayanti darpiSThAstaM lokaM bhautasannibham / / 301 / / zlokArtha H - te A pramANe - bhoganI icchArUpa kSudhAthI kSINa thayelo jIvaloka paNa varte che. A=jIvaloka, rAgAdi coraTAo pAse yatnathI bhogarUpa bhojananI yAcanA kare che, tyArapachI=jIva rAgAdi pAse bhogarUpa bhojananI yAcanA kare che tyArapachI, bhavagrAmamAM bhikSA aTana karAvavAnI IcchAthI darSiSTha evA teo paNa=pravardhamAna thayelA rAgAdi paNa, bhauta jevA te lokane niHsAraNa kare che. ||300-309 || zloka H tham? - kRSNapApamaSIlepapuNDrakairgADhacarcitam / vizAlanarakAyuSkavitIrNaghaTakarparam / / 302 / / zlokArtha H kevI rIte niHsAraNa kare che ? ethI kahe che kRSNa evA pAparUpI maSInA lepanA chApAothI gADha carcita, vizALa naraka AyuSyarUpI vistIrNa ghaTakarparavALA bhauta jevA te lokane niHsAraNa kare che ema pUrvanA zloka sAthe saMbaMdha che. II302 / / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 189 zloka : tiryanArakamAnuSyadevasambandhino bhavAH / vijJeyAste bhavagrAme, catvAraH pATakAstvayA / / 303 / / jaghanyAtijaghanyau dvau, tatrAdyau parikIrtitau / utkRSTo mAnuSo jJeyastathotkRSTataraH paraH / / 304 / / zlokArca - tiryaMca, nAraka, manuSya, deva saMbaMdhI bhavo te bhavagrAmamAM cAra pADAo tArA vaDe jANavA=he rAjan ! tArA vaDe jANavA. tyAM cAra pADAomAM, jaghanya, atijaghanya Agha be tiryaMca, naraka kahevAyA che. utkRSTa manuSya saMbaMdhI pADo kahevAyo che. utkRSTatara para=devasaMbaMdhI pADo, kahevAyo che. Il303-304ll zloka : karparaM ca zarAvaM ca, tAnaM rAjatameva ca / bhAjanaM lokabhautasya, tadAyuSkamudAhRtam / / 305 / / zlokArya :lokabhotanuM karpara, zarAva, tAmra ane rAjatarUpa bhAjana che, te tenuM AyuSya kahevAyuM che. ll305ll zloka : sa eSa jIvalokastairveSTito bhAvataskaraiH / pApAtmA narakaM yAyAdAdyapATakasannibham / / 306 / / zlokArdha :te A jIvaloka bhAvataskarothI gherAyelo pApAtmA AghA pATaka jevA narakamAM jAya che. ll306o. zloka : tatrAsau yAcamAno'pi, nAznute bhogabhojanam / ghorairnarakapAlaizca, pIDyate SiDgasannibhaiH / / 307 / / blokArdha : tyAM Adha pATakamAM, A jIvaloka yAcanA karAto paNa bhogabhojanane prApta karAto nathI. ane Silga jevA ghora narakapAlo vaDe pIDA karAya che. Il307. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tIvrAnantamahAduHkhasaGghAtamanubhUya ca / AyuSkakapare bhagne, nirgacchecca tataH kvacit / / 308 / / zlokArca - ane tIvra anaMta mahAduHkhanA saMghAtane anubhava karIne AyuSyarUpI karpara bhagna thaye chate tyAMthI atijaghanya pADAmAMthI, kyAreka nIkaLe. ll108 bloka : atha tiryagbhavaM prApya, dvitIyamiva pATakam / tato'sau paryaTettatra, bhogabhojanalampaTaH / / 309 / / zlokArya : have bIjA pADAnI jevA tiryaMca bhavane pAmIne tyArapachI bhogabhojanamAM laMpaTa evo A jIvaloka, tyAM bIjA pADAmAM, paryaTana kare. [309ll zloka : atha tatrApi naivAsau, labhate bhogabhojanam / kSudAdiSiDgalokena, kevalaM paripIDyate / / 310 / / zlokArtha : have tyAM paNa bIjA pADAmAM paNa, A jIvaloka, bhogabhojanane prApta karato nathI. sudhAdi pigalokathI kevala atyaMta pIDA pAme che. ll11oll zloka : punazca tiryagAyuSke, kvaciniSThAM gate sati / tRtIyapATakAkAraM, mAnuSyakamavApnute / / 311 / / zlokArca - ane vaLI, kyAreka tirya, AyuSya pUrNa thaye chate manuSya saMbaMdhI trIjA pADAnA AkArane prApta kare che. [311|| zloka : atha tatra bhavedasya, puNyalezaH kathaJcana / Antaraizvaryayuktatve, sA chAyA parikIrtitA / / 312 / / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 191 zlokArca - have tyAM-trIjA pADAmAM, koIka rIte Ane jIvalokane, puNyaleza thAya te AMtara aizvaryayuktapaNAmAM chAyA kahevAya che A jIva aMtaraMga ghaNA aizvaryayukta che tenI chAyA te puNyaleza che tethI kaMIka sukha thAya che kaMIka madhyasthabhAva thAya che te jIvanA aMtaraMga pariNAmano aMza che, tenAthI puNya baMdhAya che tethI aMtaraMga samRddhinI chAyArUpa puNya kahevAya che. II312 zloka : tatazca yA chAyA'sya mahArAja! sA puNyalavalakSaNA / tayA hi jIvaloko'tra, labhate bhogabhojanam / / 313 / / zlokArca - ane tethI he mahArAja ! AnI jIvalokanI, je chAyA te puNyalavalakSaNa che tenAthI=puNyalavarUpa chAyAthI, jIvaloka ahIM manuSyabhavamAM, bhogabhojanane pAme che. ll11all bloka : tathA manuSyabhAve'pi, rAjadAyAdataskaraiH / rAgAdibhizca pIDyeta, dhUrvoktajanasannibhaiH / / 314 / / zlokArtha : ane manuSyabhavamAM paNa rAjAthI, leNadArothI, taskarothI dhUrta kahevAyelA jana samAna rAgAdi vaDe pIDA pamADAya che. ll14TI. zloka : sa tAmrabhAjanAkAre, narAyuSke'tilavite / gaccheddevabhavaM lokasturyapATakasannibham / / 315 / / zlokArca - tAmrabhAjananA AkAravALA naraAyuSya atibaMdhita thaye chate te loka cothA pATaka jevA devabhavamAM jAya. II315II zloka : antaraGgamahAratnacchAyA tatra garIyasI / narendra! jIvalokasya, devaloke vibhAvyate / / 316 / / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha H devalokamAM he rAjA ! jIvalokanI moTI aMtaraMga mahAratnanI chAyA vizeSa jovAya che. / / 316 / / zloka H tatastatra bhave bhUri, labhate bhogabhojanam / dadhAno rAjatAkAramamarAyuSkabhAjanam / / 317 / zlokArtha : tethI=jIvalokanI aMtaraMga mahAratnanI chAyA che tethI, te bhavamAM cAMdInA jevA AkAravALA amaraAyuSyanA bhAjanane dhAraNa karato evo jIvaloka ghaNAM bhogabhojana prApta kare che. II317|| zloka H evameSa mahArAja ! lokabhauto divAnizam / bubhukSito bhavagrAme, bambhramIti punaH punaH / / 318 / zlokArtha -- he mahArAja ! bhavagrAmamAM divasarAta bubhukSAvALo A lokarUpa bhauta A rIte pharI pharI cAre gatiomAM bhramaNa kare che. II318II zloka H unmattaH karmayogena pApamaSyA vilepitaH / rAgAdibhiH kRtArAvairveSTito dhUrtataskaraiH / / 319 / / zlokArtha : karmayogathI unmatta, pApamaSIthI vilepana karAyelo, karyo che avAja jeNe evA dhUrta-corarUpa rAgAdithI vIMTALAyelo, II319 / / zloka H hasan gAyan raTanuccairnRtyannuddAmalIlayA / tevu tevu mahArAna! yoniodevu di'te ||rU20|| zlokArtha H he mahArAja ! hasato, gAto atyaMta raTana karato uddAmalIlAthI nAcato te te yonirUpI gharomAM bhaTake che. II320II Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 183 Cos: yathA ca hRdaye tuSTaH sa bhauto bhikSayA tayA / varAko naiva jAnIte, hRtaM ratnabhRtaM gRham / / 321 / / GoDArtha : ane te bhota te bhikSAthI je pramANe hadayamAM toSa pAmelo rAMkaDo haraNa karAyelA ratnathI bharAyelA gRhane jANato nathI ja. ll321ii. Tos : abhibhUtaM kuTumbaM ca, sundaraM gADhavatsalam / na lakSayati cAtmAnaM, duHkhasAgaramadhyagam / / 322 / / doDArtha : ane gADha vatsalavALA abhibhUta thayelA suMdara potAnA kuTuMbane ane duHkhasAgaranI madhyamAM rahelA AtmAne jANato nathI. II3II zloka : kevalaM mohadoSeNa, saMtuSTaH sukhanirbharaH / valgamAno jane gADhaM, karotyAtmaviDambanam / / 323 / / zlojArtha : kevala mohanA doSathI saMtuSTa, sukhanirbhara lokamAM gADha kUdato AtmaviDaMbanAne kare che. ll323 dos: tathA'yamapi rAjendra! jIvalokaH kathaJcana / saMsAre yadyavApnoti, tucchaM vaiSayikaM sukham / / 324 / / tathAindratvaM vibudhatvaM vA, rAjyaM ratnadhanAdikam / putraM kalatramanyadvA, labhate yadi kiJcana / / 325 / / tato'lIkAbhimAnena, kilAhaM sukhanirbharaH / mIlaniHspandamandAkSo, na cetayati kiJcana / / 326 / / dobArtha :te pramANe he rAjendra ! A paNa jIvaloka koIka rIte saMsAramAM jo tuccha vaiSayika sukha prApta Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 194 kare ane IndrapaNuM, vibudhapaNuM athavA rAjya ratnadhanAdika, putra, strI athavA anya jo kaMI prApta kare to khoTA abhimAnathI kharekhara sukhanirbhara evo huM baMdha karAyelA niHspaMdana maMda akSavALo= tattvane jovAmAM cakSu baMdha karI che ane viSayomAM sthira thayela maMda cakSuvALo, kaMI vicArato nathI. ||324thI 326]I zloka H tatazca aho sukhamaho svargo, dhanyo'hamiti bhAvitaH / evaM viceSTate bhUpa ! yathA'yaM tAvako janaH / / 327 / / zlokArtha : ane tethI=viSayomAM sthira buddhivALo che tethI, aho sukha che, aho svarga che, huM dhanya chuM e prakAre bhAvita thayelo loka he rAjA ! je pramANe A tAro jana che e rIte ceSTA kare che. II327]I zloka H anantadarzanajJAnavIryAnandAdibhiH sadA / bhAvaratnairbhRtaM tvAtmasvarUpaM nAvabudhyate / / 328 / / zlokArtha H vaLI anaMtadarzana, jJAna, vIrya, AnaMdAdi rUpa bhAvaratnothI bharAyelA AtmasvarUpane jANato nathI. II328II zloka H varAko na ca jAnIte, yathedaM bhAvataskaraiH / hRtaM rAgAdibhirme'tra, svarUpaM mandiropamam / / 329 / / zlokArtha H ane bhAvataskara evA rAgAdi vaDe ahIM=saMsAramAM, je pramANe maMdiranI upamA jevuM mAruM A svarUpa haraNa karAyuM, te pramANe varAka jANato nathI. II329 // zloka H kSamAmArdavasatyAdirUpaM bhAvakuTumbakam / na cAyaM budhyate lokaH, sundaraM hitavatsalam / / 330 / / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : = kSamA, mArdava, satya AdirUpa suMdara, hitavatsala bhAvakuTuMbane A loka jANato nathI ja. ||33|| zloka H idaM ca na vijAnIte, cittApavarake yathA / amIbhireva rAgAdyairabhibhUya tirohitam / / 331 / / zlokArtha : ane cittarUpI oraDAmAM je pramANe A ja rAgAdi vaDe abhibhava karIne tirohita karAyelA evA Ane=bhAvakuTuMbane jANato nathI, 11331|| zloka H tato'yaM tAdRzaizvaryAdanantAnandadAyinaH / bhraMzitaH sukhahetozca, kuTumbAttairviyojitaH / / 332 / / 195 zlokArtha : tethI=hitavatsala kuTuMbane ane cittarUpI oraDAmAM tirohita che tene jANato nathI tethI, tevA prakAranA aizvaryavALA anaMta AnaMdane denArA ane sukhanA hetu evA kuTuMbathI teo vaDe=rAgAdi coro vaDe, A=jIvaloka, bhraMza karAyo ane viyojita karAyo. II332 / / zloka : kSiptazcAtra bhavagrAme, duHkhasaGghAtapUrite / tathApi loko rAgAdIn, vayasyAniva manyate / / 333 / / zlokArtha : ane duHkhanA saMghAtathI pUrita A bhavarUpI grAmamAM naMkhAyo=jIvaloka naMkhAyo. topaNa loka= jIvaloka, mitranI jema rAgAdine mAne che. II333II zloka H bhikSAbhUtamidaM labdhvA, tathA vaiSayikaM sukham / hRSTo nRtyati mUDhAtmA, yathAsau baTharo guruH / / 334 / / zlokA : ane bhikSA jevA A vaiSayika sukhane pAmIne harSita thayelo mUDhAtmA nAce che je pramANe A baTharaguru. ||334]] Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tadevameSa rAjendra! janastattvaM na budhyate / susI madhyastha, suvia tena manyate pArUrUDA zlokArca - te kAraNathI A rIte A jana he rAjendra ! tatvane jANato nathI. tenA kAraNe duHkhasAgaranA madhyamAM rahelo sukhIpaNAne mAne che. [335ll bhAvArtha - pUrvamAM budhasUrie rAjAne kahyuM ke A loka tattvane jANatA nathI. je pramANe A baTharaguru. tethI tattvanI jijJAsAthI dhavalarAjA baTharaguru koNa che ? te prazna kare che - tenA uttararUpe budhasUri baTharagurunuM dRSTAMta batAve che ane te baTharagurunuM dRSTAMta batAvyA pachI teno bhAvArtha batAve che. te A pramANe - saMsArI jIvo rUpa loka baTharaguru jevA che; kema ke kathAnakamAM je grAma batAvela che te vistAravALo saMsAra che. tenA madhyamAM zivamaMdira jevuM jIvalokanuM svarUpa che. tethI e prApta thAya ke caudarAjalokarUpa saMsArI jIvonA paribhramaNanA sthAnarUpa saMsAra che. ane tenI aMdaramAM jIvaloka rahelo che ane tenuM svarUpa zivamaMdira jevuM che. kema zivamaMdira jevuM che ? tethI kahe che - jema te zivamaMdira aneka ratnothI pUrita che tema jIva paNa jJAna, vIryAdi ratnothI pUrNa che. vaLI te zivamaMdira sarva kAmanAothI saMpUrNa che mATe parama AnaMdanuM kAraNa che; kema ke saMsAravartI sarva jIvo svarUpathI siddhatulya che. vaLI kathAnakamAM te jIvaloka potAnA svarUpano svAmI bhautAcArya kahevAyo che ane te bhautAcAryanA svAbhAvika guNo che te tenuM kuTuMba kahevAyuM che. tethI jo jIvane te kuTuMba prApta thayuM hoya to kSamAdi bhAvarUpa te kuTuMba jIvane mATe suMdara che, hitakArI che chatAM paNa gADha karmanA udayavALA saMsArI jIvone te kSamAdi bhAvarUpa kuTuMba cittamAM pratibhAsa thatuM nathI arthAt A ja kuTuMba mAruM hita che, sarva kalyANanuM kAraNa che. ane huM jJAnAdi ratnothI pUrNa che tema jaNAtuM nathI. A prakArano saMsArI jIvano pariNAma karmanA kAraNe thayelo che. tethI sadA unmatta thayelo jIva potAnA guNarUpI ratnothI pUrita svarUpane jANato nathI. vaLI, kathAmAM kahyuM ke dhUrta evA taskaroe te jIvanuM tevuM ceSTita jANIne tenI pAse Ave che. te coro rAgAdi doSo ja che. ane teo mahAdhUrta che ane jIvalokane ThaganArA che. jema dhUtArA ThaganArA hovA chatAM mIThuM mIThuM bolIne jIvane Thage che tema jIvane potAnA svarUpanuM ajJAna hovAthI rAgAdi bhAvo jIvone bAhya pralobhana ApIne Thage che. vastutaH bAhya padArthomAMthI koI bhAva nIkaLIne jIvamAM saMkramaNa pAmato nathI. jethI jIvane tenAthI sukha prApta thAya chatAM cora jevA rAgAdi bhAvo jIvane Thage che ane viparyAsavALA jIvane te rAgAdi kaSAyo mitra jevA vallabha bhAse che. mitra thaIne AvelA te rAgAdi bhAvo karmanA unmAdane vadhAre che ane karmanA unmAdanA svarUpane vaza thayelo jIva che ema jANIne te rAgAdi bhAvo jIvalokane hita karanArA je kuTuMbIo che tene cittadvAramAM virodha kare che arthAt mohanIyakarma cittanA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva kSamAdi bhAvo rUpa potAnA kuTuMbane pragaTa thavA deto nathI, paraMtu te rIte nirodha karIne rAkhe che ke jethI jIvamAM kSamAdi bhAvo pragaTa thaIne jIvanuM hita karavA samartha bane nahIM. A rIte kSamAdi guNothI pUrita svarUpavALA jIvanuM maMdira jevuM ja svarUpa che tene te coro haraNa kare che arthAt jema kathAnakamAM kaheluM ke te zivAyatana jIvanuM svarUpa che jemAM sukhapUrvaka jIva sadA rahI zake che te svarUpa kSamAdi guNothI bharapUra che. jethI jIvane sadA mATe sukha karanAruM che. evA samRddhithI bharapUra jIvanA svarUpane kaSAyo haraNa karIne ane tenA kSamAdi bhAvo rUpa kuTuMbane tirodhAna karIne atyaMta dhUrta jevA mahAmohane rAjyamAM sthApana kare che. tethI jIvanA nivAsasthAna jevuM je nirmaLa matijJAna che jemAM jIva svastha rahI zake che ane kSamAdi bhAvothI yukta rahIne sukhapUrvaka saMsAraavasthAmAM paNa kALa nigamana karI zake che te matijJAnanA upayogarUpa jIvanuM rAjya kaSAyoe mahAmohane ApyuM ane rAgAdi sarva kaSAyo te jIvane mahAmohanI sanmukha nacAve che ane pote gIta tALIo vagADe che tethI e prApta thAya ke jIvanA citta upara mahAmohanuM astitva che ane mahAmohanI sanmukha baTharaguru jevA mUDha jIvo satata rAgAdi bhAvothI prerAIne nRtya kare che. vaLI, rAgAdi bhAvo potAnA harSanI abhivyaktirUpe te te svarUpe satata kalakala karatA hoya che. je gIta ane tAlanA avAja jevA rAgAdi taskarono khilakhilATa che. vaLI, kathAnakamAM kahyuM ke mAhezvaroe te sAragurune corone vaza thatA joIne tene ucita upadeza Ape che ane kahe che ke A coro che chatAM te sAraguru arthAt guNasaMpattirUpa sArano svAmI evo zaivAcArya te mAhezvaranA vacanane sAMbhaLato nathI. tethI teoe tenuM nAma sAraguru dUra karIne baTharaguru sthApana karyuM. tethI e prApta thAya ke saMsArI jIva paramArthathI sArabhUta guNono svAmI che tethI sukharUpa zivano AcArya che Ama chatAM jyAre teone kaSAyonI saMgati priya lAge che tyAre bhagavAnanA zAsanane jANanArA je bodha pAmelA jIvo che te mAhezvara jevA che ane teo saMsArI jIvane kSaNe kSaNe vAraNa kare che ane kahe che ke A kaSAyo ja tamArA sukhane nAza karanArA che, tamArI upazamanI saMpatti ja sukha che. vaLI, tamArI AtmAnI saMpattinuM haraNa karanArA duSTa evA kaSAyo che mATe bhAvazatruo che, Ama chatAM je jIvomAM gADha karmono mahAunmAda varte che teo jainadarzanane pAmelA mahAtmAonA vacanane sAMbhaLIne paNa tenI avagaNanA kare che ane mAne che ke A kaSAyothI ja mane sarva prakAranuM sukha prApta thAya che, kema ke bAhya padArthomAM mane rAga che tethI dhana-arjana Adi karIne huM sukhane anubhavuM chuM. pratikULa vartanArA jIvo pratye kopa karIne huM mArA iSTakAryane sAdhI zakuM chuM. tevA mUDha jIvone kaSAyonA upazamajanya kSamAdi bhAvonA sukhanI gaMdha paNa jaNAtI nathI. tethI mAhezvara jevA upadezakonA vacananI teo avagaNanA kare che tethI sAraguru evA te saMsArI jIvane teo baTharaguru kahe che arthAt tattvane jANavAmAM A jIva mUDha che tethI tene baTharaguru kahe che. vaLI, te jIvanI tevI sthiti joIne te mAhezvarI tenA zivamaMdirano tyAga kare che arthAt temane upadeza ApavAno tyAga kare che; kema ke tenuM zivamaMdirarUpa citta rAgAdi coraTAothI gherAyeluM che. vaLI, te baTharaguru sudhAthI kSINa thayelA zarIravALo hovAthI bhojananI yAcanA kare che tyAre te coraTAo tene ghaDAnuM ThIkaruM Ape che. zarIra upara masInA chApAo mAre che ane bhikSA levA mATe tene cAra gatiomAM bhamAve Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva che temAM ghaTanuM ThIkaruM ApIne narakamAM laI jAya che. tethI e prApta thAya ke bhoganI ati AkAMkSAthI kSINa thayelo jIva varte che tyAre dhana, bhoga AdimAM atyaMta Asakta thaIne navA navA viSayonI yAcanA kare che jenAthI kliSTa karmo karIne te jIva ghaTanA ThIkarA jevuM narakAyuSya bAMdhe che. jyAM te jIvane rAgAdi bhAvo laI jAya che. vaLI, kathAmAM kahyuM ke tyAM laI jaIne rAgAdi taskaroe SiDraga lokone kahyuM ke Ane tame cUrNa karo. tethI te rAMkaDo kRtAMta jevA paramAdhAmI vaDe aneka prakAranI kadarthanA karAvAya che ane leza paNa bhojanane prApta karato nathI arthAt koI prakAranA bhogavilAsane prApta karato nathI. mAtra bhUkhatarasa veThe che ane narakanAM kaSTo veThe che te sarva rAgAdi taskaronuM kArya che. koIka rIte narakAdinAM kaSTo veThIne AyuSya kSINa thAya che tyAre te jIva pazunA bhavamAM Ave che. tyAM zarAva jevuM tiryaMca AyuSyanuM pAtra maLe che. jene laIne bhoga arthe tiryaMcagatimAM bhaTake che. tyAM paNa prAyaH bhoga maLatA nathI. kvacit alpa AhAra-pANI maLe che jyAre aneka prakAranI tiryaMcabhavanI kadarthanA pAme che. vaLI tyAMnuM AyuSya pUruM thAya tyAre koIka rIte trIjA pADArUpa manuSyabhava pAme che. tyAM tAmranA jevuM AyuSyarUpa bhAjana maLe che. jyAM puNyalezane kAraNe kaMIka tene sukha maLe che. te paNa tenA aMtaraMga kSamAdi bhAvonI ja samRddhinI chAyA che. tethI e prApta thAya ke koIka rIte kaSAyo jIve kaMIka maMda karyA. jethI te jIvane manuSyaAyuSyanI prApti thaI. jethI tAmra jevuM bhAjana maLyuM. mATe aMtaraMga kSamAdi bhAvo rUpa aizvarya joke pragaTa nathI, topaNa tenI chAyAthI ja kaMIka te jIve puNya bAMdhyuM. jethI manuSyalokamAM kaMIka bhogasAmagrI meLave che. tyAM paNa rAgAdi dhUrta lokothI pIDAya che. aneka prakAranA klezone prApta kare che. vaLI, kaMIka rAgAdi bhAvo alpa thavAthI devaAyuSya bAMdhIne devalokamAM jAya che. tyAM cAMdInA AkAra jevuM devaAyuSyanuM bhAjana maLe che tyAM paNa tenA aMtaraMga kSamAdi bhAvo rUpa mahAratnanI chAyAne ja kAraNe ghaNA bhogo prApta thAya che arthAt te jIva je kaMI zubhabhAva kare che jenAthI devaAyuSya bAMdhe che te sarva zubhabhAva tenA aMtaraMga kSamAdi bhAvonA ja chAyArUpa aMzo che. phakta gADha viparyAsa hovAne kAraNe tyAM paNa te jIvane cora jevA rAgAdi taskaro mitra lAge che. tethI kaMIka bhogavilAsa karIne pharI te jIva te cAra gatirUpa bhavagrAmamAM pharI pharI phare che. A rIte rAgAdithI viDaMbanA karato yonirUpa gRhomAM te jIva satata bhamyA kare che. ane je kaMI thoDI bhikSA maLe che tenAthI harSita thAya che. gADha mUDhatAne kA2Ne te baTharaguru potAnuM ratnathI bharAyeluM haraNa karAyeluM gRha jANato nathI. vaLI, sukhanuM prabala kAraNa, gADha vatsala evA kSamAdi bhAvo rUpa aMtaraMga kuTuMbane jANato nathI. vaLI, pote saMsAramAM duHkhasAgaramAM paDelo che tene jANato nathI. kevala ajJAnane kAraNe tuccha viSayomAM saMtoSa pAmelo, viSayomAM kUdAkUda karato AtmAnI viDaMbanA kare che. te rIte A jIva paNa tuccha vaiyika sukhomAM AnaMda mAnIne huM sukhI chuM ema mAne che paraMtu aMtaraMga bhAvaratnothI bharelA AtmasvarUpane jANato nathI ane rAgAdibhAva taskarothI maMdiranI upamAvALuM potAnuM svarUpa harAyuM che te jANato nathI. vaLI, potAnuM kSamAdi bhAvarUpa kuTuMba hitavatsala che te jANato nathI. vaLI, potAnA cittanA koIka oraDAmAM rAgAdi Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 199 bhAvoe te bhAvakuTuMbano abhibhava karIne tirohita karyuM che te jANato nathI. AthI ja saMsArI jIvone kSamAdi bhAvonA pariNAmonI leza paNa gaMdha AvatI nathI. mAtra kaSAyonA te te prakAranA kalakalamAM sukha pratIta thAya che ane rAgAdithI mohanI sAme nRtya karIne cAra gatinI viDaMbanAne prApta kare che. dhavalarAjasvamokSacintA dhavalarAjenoktaM-bhadanta! yadyevaM tataH satatamunmattA vayaM, viSamA rAgAditaskarAH, muSitaM svarUpazivAyatanaM, nAzitaM bhAvakuTumbakaM, paryaTAmo bhavagrAme, sudurlabhA bhogabhikSA, tallavalAbhena tuSTA vayaM, nimagnAH paramArthato duHkhasAgare, ataH kathaM punarito'smAkaM mokSo bhaviSyatIti? budhasUriNoktaMmahArAja! bhaviSyati bhavatAmito bhavaviDambanAnmokSo yadi yAdRzaM tasya baTharagurorvRttAntAntaraM saMpannaM tAdRzaM bhavatAmapi saMpadyeta / nRpatirAha-bhadanta! kiM punastasya saMpannaM? | dhavala rAjAnI potAnA mokSa saMbaMdhI ciMtA dhavalarAjA vaDe kahevAyuM. he bhadaMta ! jo A pramANe che-zaivamaMdiranA svAmI evA ame baTharaguru jevA thaIne cAra gatiomAM pharIe chIe e pramANe che to, satata ame unmatta chIe. rAgAdi taskaro viSama che. svarUparUpa zivAyatana amArA AtmAnA svarUparUpa sukhanuM Ayatana, luMTAyuM che=rAgAdi coro vaDe luMTAyuM che. bhAvakuTuMba nAza karAyuM che kSamAdi bhAvo rUpa amAruM hitakArI kuTuMba rAgAdi coraTAo vaDe nAza karAyuM che. bhavagrAmamAM cAra gationA vibhAjanarUpa bhavagrAmamAM, ame bhaTakIe chIe. bhogabhikSA sudurlabha che=sukhane anukULa ISTa viSayonI prApti sudurlabha che. tenA lavalAbhathI tuccha viSayonA lezanI prAptithI, ame tuSTa chIe. paramArthathI du:khasAgaramAM nimagna chIe. AthI=pUrvamAM kahyuM ke kaSAyothI viDaMbita chIe AthI, kevI rIte vaLI AnAthI coraTAothI, amAro mokSa thaze? budhasUri vaDe kahevAyuM. he mahArAja ! A bhavaviDaMbanAthI tamAro mokSa thaze, jo jevA prakAranuM te baTharagurunuM vRttAMtAMtara-pUrvanA vRttAMta karatAM anya prakAranuM vRttAMta, thayuM tevuM tamAruM paNa prApta thAya. rAjA kahe che. he bhadaMta ! zuM vaLI tene prApta thayuM ?=baTharagurune anya vRttAMta zuM prApta thayuM ? baTharagurukathAzeSaH bhagavatoktaM-mahArAja! taM tathA'navarataM tairdhUrtataskaraiH khalIkriyamANaM baTharagurumupalabhya samutpannA kasyacidekasya mahAmAhezvarasya tasyopari karuNA, yaduta-kathamasya duHkhavimokSo jAyeta? tataH pRSTo'nenaiko mahAvaidyaH, dattastenopadezaH samyagavadhArito'nena gRhItamupakaraNaM gato rAtrau zivAyatanaM, itazca bRhatI velAM nATayitvA baTharaguruM zrAntA iva prasuptAste tasminnavasare dhUrtataskarAH, tataH praviSTo mAhezvaraH, prajvAlito'nena zivamandire pradIpaH, tato dRSTo'sau baTharaguruNA mAhezvaraH, tathAbhavyatayA ca saMjAtakhedena yAcito'sau jalapAnaM, mAhezvaraH prAha-bhaTTAraka! pibedaM tattvarocakaM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva nAma sattIrthodakaM, pItamanena tataH pranaSTaH kSaNAdunmAdo, nirmalIbhUtA cetanA, vilokitaM zivamandiraM, dRSTAste dhUrtataskarAH, kimetaditi pRSTo mAhezvaraH? kathito'nena zanaiH zanaiH sarvo'pi vRttAntaH, tato'bhihitaM zaivena-tarhi kiM mayA'dhunA vidheyaM? tataH samarpito mAhezvareNAsya vajradaNDaH, prAha ca-bhaTTAraka! vairiNastavaite tato nipAtaya mA vilambiSThAH, tataH samutthAya cUrNitA vajradaNDena te sarve-'pi taskarAH zaivena, pravighATitazcittApavarakaH, prakaTIbhUtaM kuTumbakaM, AvirbhUtA ratnarAzayaH, pravilokitA sarvApi nijazivamandiravibhUtiH, saMjAtaH pramodAtirekaH, tato bahutaskaraM parityajya taM bhavagrAmaM sthitastato bahirbhUte nirupadrave zivAlayAbhidhAne gatvA mahAmaThe sa sAragururiti, tadayamIdRzo vRttAntastasya saMpannaH / nRpatiruvAca-bhadanta! kathameSa vRttAnto'tra jane samAnaH? baTharagurunI zeSa kathA bhagavAna vaDe kahevAyuM. he mahArAja ! te dhUrta taskaro vaDe te rIte satata khala karAtA te baTharagurune joIne koIka eka mAhezvarane tenA upara karUNA utpanna thaI. kevA prakAranI karuNA utpanna thaI ? te hutathI batAve che - Ane duHkhano mokSa kevI rIte thAya ? e prakAre karuNA utpanna thaI. tethI AvA vaDe mAhezvara vaDe, eka mahAvaidya puchAyA. tenA vaDe te mahAvedya vaDe, upadeza apAyo baTharagurunA roganAzano upadeza apAyo. AnA vaDe te mAhezvara vaDe, samyam avadhAraNa karAyuM. upakaraNa grahaNa karAyuM upadeza anusAra duHkhanA nAzanuM sAdhana grahaNa karAyuM. rAtrimAM zivAyatana gayo=AtrimAM te mAhezvara zivAyatanamAM gayo. A bAju ghaNI veLA sudhI baTharagurune nacAvIne thAkelAnI jema te dhUrta taskaro te avasaramAM sUtA. tyArapachI mAhezvare praveza karyo. AnA dvArA=mAhezvara dvArA, zivamaMdiramAM dIvo pragaTa karAyo. tyArapachIetenA zivamaMdiramAM dIvo prajjavalita thayo tyArapachI, baTharaguru vaDe A mAhezvara jovAyA. ane tathAbhavyatAnA kAraNe tatvanI prAptine yogya bhavyapaNuM hovAne kAraNe, saMjAta kheda vALA evA te baTharaguru vaDe, jalapAnanI yAcanA karAyelA A mAhezvare kahyuM - he bhaTTAraka! A tasvarocaka nAmanuM satIrthodaka tuM pI. AnA vaDe=baTharaguru vaDe, pivAyuM=sattIrthodaka pivAyuM. tyArapachI satIrthodakanuM pAna karyA pachI, kSaNathI unmAda nAza pAmyo. cetanA nirmala thaI. zivamaMdira jovAyuM. dhUrta taskaro jovAyA. A zuM che?=jalapAnathI baTharagurune je dekhAyuM e zuM che?, e prakAre mAhezvara puchAyo. AvA vaDe mAhezvara vaDe, dhIme dhIme sarva vRtAMta kahevAyo. tyArapachI zaiva vaDe kahevAyuM baTharaguru je zaivaAcArya thayo tenA vaDe, kahevAyuM. to mAre hamaNAM zuM karavuM joIe ? tyArapachI mAhezvare AnetrazaivAcAryane, vajadaMDa Apyo. ane kahyuM ke bhaTTAraka ! tArA A vairI cherAgAdi zatru bairI che, tethI nipAtana kara=vajadaMDa teonA upara mAra. vilaMbana kara nahIM. tyArapachI mAhezvare zaivAcAryane kahyuM tyArapachI, UThIne vajadaMDa vaDe te sarva paNa taskaro cUNita karAyA. zaiva vaDe citta nAmano oraDo kholAyo. kuTuMba pragaTa thayuM. ratnAzio pragaTa thaI. sarva paNa potAnA zivamaMdiranI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 201 vibhUti jovAI. pramodano atizaya thayo. tyArapachI ghaNA taskaravALA te bhavagrAmano tyAga karIne tyArapachI bahirbhata nirupadravavALA zivAlaya nAmanA mahAmaThamAM jaIne te sAraguru rahyA. AvA prakArano te A vRtAMta tene prApta thayo. rAjA kahe che. kevI rIte A vRttAMta A janamAM samAna che ?= amArA badhAmAM A samAna che ? kathAzeSopanayaH bhagavAnAha-mahArAjAkarNaya-mahAmAhezvarasthAnIyo'tra saddharmaprabodhakaro gururdraSTavyo, yataH baTharagurunI bAkInI kathAno upanaya bhagavAna kahe che - he mahArAjA ! sAMbhaLa. mAhezvara sthAnIya ahIM saMsAramAM, sadharma prabodhakara guru jANavA. zloka : viDambyamAnaM rAgAditaskarairduHkhapIDitam / bhAvaizvaryaparibhraSTaM, svakuTumbaviyojitam / / 336 / / lokabhautaM bhavagrAme, vIkSya bhikSAcaropamam / tanmAtreNaiva saMtuSTaM, karmonmAdena vihvalam / / 337 / / saddharmagururevAtra, jAyate karuNAparaH / amuSmAdaHkhasantAnAtkathameSa viyokSyate? / / 338 / / zlokArtha : je kAraNathI rAgAdi taskarothI viDaMbanA karAto, duHkhathI pIDita, bhAvaaizvaryathI paribhraSTa, svakuTuMbathI viyojita bhikSAcaranI upamAvALA tenA mAtrathI ja saMtuSTa-bhikSAnI prApti mAtrathI saMtara, karmanA unmAdathI viThThala bhavagrAmamAM lokabhotane joIne ahIM=saMsAramAM, sadharmagara ja karuNAtatpara thAya che. kevI rIte AElokabhauta, A duHkhanA saMtAnathI mokSa pAmaze e prakAranI karuNA thaI ema anvaya che. ll336thI 338ll tato jinamahAvaidyopadezAdavadhArayati saddharmagurustatropAyaM, tato dhUrtataskareSviva supteSu rAgAdiSu kSayopazamamupagateSu prajvAlayati jIvasvarUpazivamandire sajjJAnapradIpaM, pAyayati samyagdarzanAmalajalaM, samarpayati cAritravajradaNDaM, tato'yaM jIvalokaH sajjJAnapradIpodyotitasvarUpazivamandire mahAprabhAvasamyagdarzanasalilapAnanaSTakarmonmAdo, gRhItacAritradaNDabhAsuro guruvacanenaiva nirdalayati saspardhamAhUya mahAmohAdidhUrtataskaragaNaM, taM ca nirdalayato'sya jIvalokasya vizAlIbhavati kuzalAzayaH, kSIyante Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva prAcInakarmANi, na badhyante nUtanAni, vilIyate duzcaritAnubandhaH, samullasati jIvavIryaM, nirmalIbhavatyAtmA, pariNamati gADhamapramAdo, nivartante mithyAvikalpAH, sthirIbhavati samAdhiratnaM, prahIyate bhavasantAnaH, tataH pravighATayatyeSa jIvalokazcittApavarakAvaraNakapATaM, tataH prAdurbhavati svAbhAvikaguNakuTumbakaM, visphuranti RddhivizeSAH, vilokayati tAneSa jIvaloko vimalasaMvedanAlokena, tataH saMjAyate nirabhiSvaGgAnandasandohaH, samutpadyate bahudoSabhavagrAmajihAsA, upazAmyati viSayamRgatRSNikA, rUkSIbhavatyantaryAmI, vicaranti sUkSmakarmaparamANavaH, vyAvartate cintA, saMtiSThate vizuddha dhyAnaM, dRDhIbhavati yogaratnaM, jAyate mahAsAmAyikaM, pravartate'pUrvakaraNaM, vijRmbhate kSapaka zreNI, nihanyate karmajAlazaktiH, vivartate zukladhyAnAnalaH, prakaTIbhavati yogamAhAtmyaM, vimocyate sarvathA ghAtikarmapAzebhyaH, kSetrajJaH sthApyate paramayoge, dedIpyate vimalakevalAlokena, kurute jagadanugrahaM vidhatte ca kevalisamudghAtaM, samAnayati karmazeSaM, saMpAdayati yoganirodhaM, samArohati zailezyavasthAM, troTayati bhavopagrAhikarmabandhanaM, vimuJcati sarvathA dehapaJjaraM, tato vihAya bhavagrAmameSa jIvalokaH satatAnando nirAbAdho gatvA tatra zivAlayAbhidhAne mahAmaThe sAragururiva sabhAvakuTumbakaH sakalakAlaM tiSThatIti / / 202 tyArapachI jinarUpI mahAvaidyanA upadezathI saddharmaguru tyAM=lokabhotanA rogamAM, upAyane=auSadhane, avadhAraNa kare che. tyArapachI sUtelA dhUrta taskaronI jema kSayopazamabhAva pAmelA rAgAdi hote chate jIva svarUpa zivamaMdiramAM sajJAnarUpI dIvo pragaTAve che. samyagdarzana nAmanuM nirmaLa jaLa pivaDAve che. cAritrarUpI vajadaMDa Ape che. tyArapachI sajJAnanA pradIpathI prakAzita svarUpavALA zivamaMdiramAM mahAprabhAvavALA samyagdarzanarUpa pANInA pAnathI naSTa thayelA karmanA unmAdavALo A jIvaloka grahaNa karAyelA cAritranA daMDathI bhAsura=kopavALo, gurunA vacanathI ja spardhApUrvaka mahAmohAdi dhUrta taskarone bolAvIne nirdalana kare che. ane tene=mahAmohAdi dhUrtarUpa taskaragaNane, nirdalana karatAM A jIvalokano kuzalAzaya vizAla thAya che, prAcIna karmo kSaya pAme che, navAM baMdhAtAM nathI, duScAritrano pravAha vilIna thAya che, jIvavIrya ullasita thAya che=zatrunA nAza mATe jIvavIrya ullasita thAya che, AtmA nirmala thAya che-malinatA ApAdaka karmo alpa thavAthI AtmA nirmala thAya che, gADha apramAda pariNamana pAme che=saMcita vIrya thavAne kAraNe potAne aMtaraMga samRddhine sAdhavAne anukULa gADha apramAda pariNamana pAme che, mithyA vikalpo nivartana pAme che=bAhya padArthone avalaMbIne A iSTa che, A aniSTa che ityAdi rUpa mithyA vikalpo nivartana pAme che. samAdhiratna sthira thAya che-citta asaMgabhAvane sparzanAra hovAthI aMtaraMga svasthatArUpa samAdhiratna sthira thAya che. bhavasaMtAna nAza pAme che=bhavanA pravAhane calAve evA kliSTa saMskAro ane kliSTa karmo nAza thavAthI bhavasaMtAna nAza pAme che. tyArapachI A jIvaloka cittarUpI oraDAnA AvaraNavALA kabATane ughADe che. tethI= kabATane ughADe che tethI, svAbhAvika guNakuTuMba pragaTa thAya che=kSamAdi bhAvo rUpa guNano samudAya Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva pragaTa thAya che. RddhivizeSo skaraNa thAya che=cittanI nirmaLatAne anurUpa labdhivizeSo pragaTa thAya che. teone=RddhivizeSone, A jIvaloka vimalasaMvedanA jJAnathI jue che=AtmAmAM pragaTa thayelI Rddhione paNa mohautpattinuM kAraNa thAya te rIte joto nathI paraMtu niHsaMgatAnI pariNatithI ja te Rddhio sukhanuM kAraNa che tevA vimalajJAnathI RddhivizeSone jue che. tethI nirmaLajJAnathI Rddhine jue che tethI, abhiLaMga vagarano AnaMdano samUha thAya che=RddhinI prApti pUrve je AnaMda hato te AnaMda RddhimAM paNa rAgano asparza hovAthI vRddhi pAme che. bahu doSavALA bhavagrAmanA tyAganI IcchA utpanna thAya che. viSayarUpI mRgatRSNA zAMta thAya che. aMtaryAmI rukSa thAya che=dehamAM vartato AtmA karmabaMdhane anukULa je snigdha bhAvavALo hato te rukSa thAya che. jethI karmabaMdha alpa alpatara thAya che. sUkSma karmaparamANuo vicaTana pAme cheHchUTA paDe che. ciMtA=saMsAranA anarthonI ciMtA, dUra thAya che. vizuddha dhyAnane seve che. yogaratane daDha kare che=mokSane sAdhe evI yogapariNatine sthira kare che. mahAsAmAyika pragaTa thAya che. apUrvakaraNa pravarte che. kSapakazreNI ullasita thAya che. karmanA jALAnI zakti haNAya che. zukladhyAnarUpI agni vadhe che. yoganuM mAhAbhya pragaTa thAya che=mokSasAdhaka yoganI pariNati zreSTha koTinI pragaTa thAya che. ghAtakarmonA pAzAothI sarvathA mukAya che. kSetrajJa evo jIva parama yogamAM sthApana karAya che. vimala kevalAlokathI dedIpyamAna bane che. jagatanA anugrahane kare che =kevalajJAna thayA pachI jagatanA jIvone upadeza dvArA anugraha kare che. ane kevalI samuddaghAtane kare che. karmazeSane samAna kare che=AyuSyanI sAthe zeSa aghAtIkane samAna kare che. yoganirodha saMpAdana kare che. zailezI avasthAmAM ArohaNa kare che. bhavagrAhI karmanA baMdhanane toDe che. sarvathA deharUpI pAMjarAne choDe che. tethI=sarvathA dehano tyAga kare che tethI, bhavagrAmano tyAga karIne satata AnaMdavALo, tirAbAdha evo A jIvaloka te zivAlaya nAmanA mahAmamAM jaIne sAra-gurunI jema bhAvakuTuMba sahita sakalakAla rahe che. bhAvArtha : pUrvamAM budhasUrie dhavalarAjAne baTharagurunuM bhAvArtha sahita dRSTAMta batAvyuM. te sAMbhaLIne nipuNa buddhivALA dhavalarAjA temanuM yojana potAnA AtmA sAthe ghaTAvatAM kahe che ke te baTharagurunI jema ame satata unmatta chIe. rAgAdi coro atyaMta viSama che. AtmAnA svarUpa rUpa amAruM nivAsasthAna rAgAdi coro vaDe luMTAyuM che. AtmAnuM kSamAdi bhAvo rUpa bhAvakuTuMba rAgAdi coro vaDe nAza karAyuM che. vaLI, cAra gatiomAM pharIe chIe. vaLI, saMsAramAM bAhya bhogonI prAptirUpa bhikSA atyaMta durlabha che. tenA alpa lAbhathI toSa thayelA ame paramArthathI durgationA paribhramaNarUpa duHkhasAgaramAM nimagna chIe. kevI rIte AnAthI amAro mokSa thaze ? tethI AcArya kahe che. jema te baTharagurune navo vRttAMta thayo tema tamAro paNa navo vRttAMta thAya to mokSa thAya. vaLI te navo vRttAMta ja spaSTa karatAM kahe che te dhUrta kaSAyothI baTharaguru saMsAramAM viDaMbanA karAto hato tyAre pUrvamAM kliSTa karmovALo hovAthI mahezvaronuM sAMbhaLato na hato. AthI ja anaMtakALathI saMsArI jIva cAra gationI kadarthanA prApta kare che. jinavacananA paramArthane jANavA mATe Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva sanmukha paNa thato nathI. paraMtu jyAre kaMIka karmalaghutAne pAme che tyAre te jIva mahAmahezvaranA upadezane yogya bane che. tethI jainazAsanane pAmelA koIka mahAtmAne te jIvanI yogyatA joIne tenA pratye karuNA thAya che ane vicAre che ke kaI rIte A jIva kaSAyonI kadarthanAthI mukti pAmaze. tyArapachI te mahAtmAe mahAvaidya evA tIrthakaronAM vacanonuM samAlocana karyuM. tenA upadeza anusAra avadhAraNa karyuM ke A prakAranI A jIvanI yogyatA che tene anurUpa ucita auSadha apAze to tenuM hita thaze. jema vaMkacUla rAjaputra hato. luMTArAnI pallIno svAmI thayo. ane kukarmo kare che chatAM koIka saMyogathI AvelA mahAtmAe jinavacanAnusAra tenA hitanA upAyarUpa cAra pratijJA che tema jANIne te auSadha ApyuM. jethI te vaMkacUla mahAvivekasaMpanna zrAvaka thaIne bAramA devaloke jAya che. anyathA narakanI ja prApti thAta. tema guru bhinna bhinna jIvane je je prakAranI yogyatA jaNAya teno ucita upAya jinavacanathI nirNaya karIne tenA hita mATe yatna kare che, tyArapachI te mahAtmA rAtrimAM upakaraNa grahaNa karIne zivAyatanamAM jAya che arthAt jyAre te jIvanA rAgAdi bhAvo koIka rIte maMda thayelA hoya tyAre jIva tattvane sanmukha bane tevI koIka rAtri che ane te avasthAmAM ucita upadeza dvArA sadguru sadjJAnarUpa dIpaka tenA zivAyatanamAM pragaTAve che arthAt te jIvanA cittamAM samyajJAna pragaTe tevo ucita upadeza Ape che. jenAthI rAgAdine mATe rAtri jevI avasthAmAM te jIvanA cittamAM kSayopazamabhAvarUpa samyajJAna pragaTe che. tethI te jIvanA cittamAM nirmaLa bodha thavAne kAraNe mAhezvara potAnA hitakArIrUpe dekhAya che arthAt duHkhI evA mane A mahAtmA ja hitakArI che ema jaNAya che. vaLI te jIvanI tevA prakAranI yogyatA hovAne kAraNe saMsAranA paribhramaNathI tene kaMIka kheda thayelo tethI tRSAtura puruSa jema pANInI yAcanA kare tema tattvane jANavAnI jijJAsArUpa jalapAnanI te yAcanA kare che. tethI te mahAtmA tattvanI ruci utpanna thAya tevuM suMdara jaLa Ape che arthAt saMsAranuM vAstavika svarUpa, jIvanuM vAstavika svarUpa ane saMsAranI viDaMbanAthI mukta thavAnA upAyanuM vAstavika svarUpa te rIte batAve che jethI te jIvane mukta avasthAnI prAptinI atyaMta ruci thAya che. vaLI, te tattvanA zravaNathI teno unmAda dUra thayo arthAt pUrvamAM A rAgAdi bhAvo sukhakArI che tevo bodha hato ane bAhya bhogomAM ja sArabuddhi hatI e unmAda dUra thAya che tethI tattvane jovAmAM matijJAnanA upayogarUpa cetanA nirmaLa thAya che, tethI mohathI anAkuLa AtmAnA svarUpa rUpa zivamaMdira potAnuM nivAsasthAna che, ratnothI pUrNa che, sukhanI khANa che ityAdi yathArtha dekhAya che. te rAgAdi bhAvo dhUrta taskaro che tema dekhAya che. tethI te jIva te upadezakarUpa mAhezvarane pUche che A sarva zuM che ? arthAt mane mAruM zivamaMdira atyAre dekhAya che, pUrvamAM dekhAtuM na hatuM e sarva zuM che ? tethI te mAhezvara kahe che - anAdi kALathI pracura karmane kAraNe te rAgAdine ja sArarUpe joto hato tethI A sarva viDaMbanA anaMtI vakhata prApta thaI. mATe have tArAM karmo kaMIka alpa thayAM che tethI tane AtmAnuM nirAkuLa svarUpa svaprajJAthI dekhAya che. pUrvamAM mUDhatAne kAraNe te dekhAtuM na hatuM ityAdi sarva vRttAMta kahe che. tyArapachI te jIva baThara hato te have zaiva bane che arthAt sukhano arthI bane che arthAt pUrvamAM jaDa jevo hato ane have AtmAnA nirmaLasukhane jonAro thayo tethI zaiva thayo. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 205 vaLI, te mAhezvarane pUche che mAre zuM karavuM joIe ? tethI te mAhezvara A jIvane vajadaMDa Ape che arthAt pUrvamAM samyajJAna ApyuM. tethI tattvanI jijJAsA thaI. tyArapachI samyagdarzana ApyuM. vaLI, te jIva hita sAdhavA tatpara bane che tyAre cAritrarUpa vajadaMDa Ape che ane kahe che ke A cAritrarUpa vajadaMDa vaDe rAgAdi taskarone tuM cUrNa ka2; kema ke A tArA atyaMta vairI che, tethI vilaMbana karyA vagara Ano nAza karavA udyama ka2. guruvacanane sAMbhaLIne te mahAtmA dhUrta evA taskarone spardhA sahita bolAvIne nirdalana kare che arthAt teonuM yathArtha svarUpa samAlocana karIne teono atyaMta nAza thAya te rIte atyaMta apramAdathI svabhUmikAnusAra saMyamanI ucita AcaraNA karIne audAyika bhAvarUpe vidyamAna kaSAyone kSayopazamabhAvarUpe karavA mATe apramAdathI yatna kare che, ane jema jema kaSAyono kSayopazamabhAva vRddhi pAme che tema tema kuzala Azaya vRddhi pAme che arthAt mAre sarva udyamathI vItarAga ja thavuM che tevI dRDha pariNatirUpa kuzala Azaya vRddhi pAme che. enAthI pUrvanAM karmo kSaya thAya che, navAM baMdhAtAM nathI. ethI jIvano saMsAra parimita, parimitatara thAya che. anucita AcaraNAno je pravAha hato te vilaya pAme che arthAt kaSAyane paravaza thavAno je jIvano pariNAma hato te kSINa, kSINatara thAya che ane kSayopazamabhAvane atizaya ka2vAne anukULa jIvavIrya ullasita thAya che; kema ke jema jema aMtaraMga samRdvi dekhAya che tema tema tene adhika adhika pragaTa karavAno sIrya atizaya bane che. potAno AtmA karmanI alpatA thavAne kAraNe atyaMta nirmaLa thAya che jethI zatrunA nAza mATe apramAdabhAva atyaMta pariNAma pAme che. AtmAne upakAraka na hoya tevA mithyA vikalpo nivartana pAme che. tethI potAnI guNasamRddhine pragaTa karavAnA ja mAtra vikalpo pravarte che. jenAthI samAdhi vRddhi pAme che. bhavano pravAha kSINa, kSINatara thAya che, tyArapachI te jIva potAnA zivamaMdiranA cittarUpI oraDAmAM je kuTuMba purAyeluM hatuM tenAM AvaraNone dUra kare che. jethI kSayopazamabhAvavALuM aMtaraMga svAbhAvika guNarUpa kuTuMba pragaTa thAya che. vaLI, te kuTuMbanI prApti pachI citta nirmaLa, nirmaLatara thavAthI aneka labdhio rUpa Rddhio pragaTe che. te labdhione paNa te mahAtmA nirmala dRSTithI yathArtha jue che. jethI labdhimAM paNa mUrchA thatI nathI, paraMtu niHsaMgabhAvavALuM citta vRddhi pAme che, tethI bhavanA ucchedanI icchA prabalatara bane che, viSayonI icchA atyaMta zAMta thAya che, karmamalane anukUla snigdha pariNati atyaMta rUkSa thAya che. jethI sUkSmatara karmaparamANuo nAza pAme che. jethI citta sarva ciMtAthI 52 bane che. vizuddhadhyAnane prApta karIne, mahAsAmAyikanA pariNAmane prApta kare che. jenA baLathI apUrvakaraNa rUpa kSapakazreNI Adine prApta karIne ghAtikarmothI rahita bane che, kevalajJAna pAmyA pachI jIvo para anugraha karIne aMte yoganirodha dvArA sarva karmono nAza karIne mokSamAM jAya che. anena hetunA mahArAja ! mayoktaM - yathA yAdRzaM tasya sAragurorvRttAntAntaraM saMpannaM tAdRzaM yadi bhavatAmapi saMpadyeta tato bhavedito viDambanAnmokSo, nAnyatheti / A hetuthI=te baTharagurunA jIvanamAM navo vRttAMta banyo ema pUrvamAM mahArAja ! mArA vaDe kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te 'vA'thI batAve che batAvyuM e hetuthI, he je prakAre te sAragurunuM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva vRtAMtAMtara thayuM tevuM jo tamane paNa prApta thAya to A viDaMbanAthI=saMsAranA paribhramaNanI viDaMbanAthI, mokSa che, anyathA nathI. zloka - tataH zrutvA munervAkyamidamatyantasundaram / haSTaH sa dhavalo rAjA, te ca lokAH pramoditAH / / 339 / / zlokArca - tyArapachI=mahAtmAe mahArAjAne kahyuM tyArapachI, muninuM atyaMta suMdara A vAkya sAMbhaLIne harSita thayelo te dhavalarAjA ane te loko atyaMta pramodita thayA. ll139ll zloka : tatazca vidalatkarmajAlaistaiH, samastaibhaktinirbharaiH / idamuktamanUcAnairlalATe kRtakuDmalaiH / / 340 / / zlokArca - ane tyArapachI vidalat karmacAlavALA, bhaktinirbhara vinayavALA, lalATamAM hAtha joDelA evA (ane suzIla evA teo vaDe A kahevAyuM. ll14oll zloka : yeSAM no bhagavAnnAthaH, saMpanno'tyantavatsalaH / teSAM na durlabho nAma, vRttAnto'yaM yatIzvara! / / 341 / / zlokArya : je amone bhagavAna nAtha atyaMta vatsala saMpanna thayA. teone he yatIzvara ! A vRttAMta sAraguruno je navo vRtAMta thayo e vRtAMta, durlabha nathI. ll341TI zloka - ato bhagavatA'smAkaM, nirvikalpena cetasA / dIyatAmadhunA''dezo, mAdRzaiH kiM vidhIyatAm? / / 342 / / zlokArca - AthI vikalA vagara cittathI bhagavAna vaDe hamaNAM amane Adeza apAya. mArA jevA vaDe zuM karAya ? Il34rA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 207 zloka : budhasUrirAhacAru cArUditaM bhadrAH! sundarA bhavatAM matiH / vijJAtaM nanu yuSmAbhiH, sarvaM mAmakabhASitam / / 343 / / zlokArca - budhasUri kahe che - he bhadra jIvo ! suMdara suMdara kahevAyuM, tamArI mati suMdara che. kharekhara mArA saMbaMdhI kahevAyeluM sarva tamArA vaDe jaNAyuM che. l34all zloka : buddho madIyavAkyArthaH, sabhAvArtho narottama! / sAmprataM hi mahArAja! saphalo me parizramaH / / 344 / / zlokArya : he narottama ! bhAvArtha sahita mArA vAkyano artha jaNAyo che, he mahArAja ! mAro parizrama hamaNAM saphala che. 344ll bloka : iyAneva mamAdezo, bhavadbhiH kriyatAmiha / yanmayA vihitaM bhUpa! tadbhavadbhirvidhIyatAm / / 345 / / zlokArca - ATalo ja mAro Adeza tamArA vaDe ahIM karAya. he rAja ! mArA vaDe je | tamArA vaDe karAya. ll14pa zloka : nRpitaruvAca-bhadanta! kiM bhavadbhirvihitaM? budhasUrirAhaparyAlocya mayA'sAraM, saMsAraM cArakopamam / dIkSA bhAgavatI bhUpa! gRhItA tanibarhiNI / / 346 / / zlokArca - rAjA kahe che. he bhadaMta ! tamArA vaDe zuM karAyuM che ? budhasUri kahe che - kedakhAnAnI upamAvALA asAra saMsAranuM paryAlocana karIne he rAjA!mArA vaDe tenA nibahaNane karanArI asArasaMsAramAMthI mukAvanArI bhAgavatI dIkSA grahaNa karAI che. ll146II Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : yuSmAkamapi cejjAto, madIyavacanena bhoH! / anantaduHkhavistAre, nirvedo bhavacArake / / 347 / / tato gRhNIta tAM dIkSAM, saMsArocchedakAriNIm / he lokA! mA vilambadhvaM, dharmasya tvaritA gatiH / / 348 / / yugmam / zlokArtha : jo mArA vacanathI tamane paNa anaMta duHkhanA vistAravALA bhavarUpI kedakhAnA viSayaka nirveda thayo che. to saMsAranA ucchedana karanArI te dIkSAne grahaNa karo, he loko, vilambana karo nahIM, dharmanI tvaritA gati che. ll147-348 zloka : nRpatiruvAcayadAdiSTaM bhadantena, sthitaM tanmama mAnase / kiMcittu bhavatA tAvatkathyatAM me kutUhalam / / 349 / / zlokArtha : rAjA kahe che. bhadaMta vaDe je AdiSTa che te mArA mAnasamAM sthita che mane Icchita che. kaMIka mane kutUhala che tamArA vaDe kahevAya. Il349II zloka : ete prabodhitA nAtha! yatnena bhavatA vayam / bhavAMstu bodhitaH kena! kathaM vA kutra vA pure? / / 350 / / kiM vA jAtaH svayaMbuddho? bhadanta! paramezvaraH / sarvaM nivedyatAM nAtha! mamedaM hitakAmyayA / / 351 / / yugmam / zlokArtha : zuM kutUhala che ? te rAjA kahe che - he nAtha ! tamArA vaDe ame yatnathI pratibodha karAyA. vaLI, konA vaDe kevI rIte athavA kayA nagaramAM tame pratibodhita karAyA? athavA he bhadaMta !paramezvara ! zuM svayaM bodha pAmelA cho? he nAtha !hita kAmanAthI mane A sarva nivedana karo. ll350-351ii. zloka : sUrirAha mahArAja! sAdhUnAmAtmavarNanam / naiveha yujyate kartuM taddhi lAghavakAraNam / / 352 / / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArya : sUri kahe che. he mahArAja ! sAdhuone potAnuM varNana ahIM=saMsAramAM, karavuM ghaTatuM nathI ja. di je kAraNathI, te potAnuM varNana, lAghavanuM kAraNa che. lluparA. zloka : mamAtmacarite tacca, kathyamAne parisphuTam / yataH saMpadyate tasmAnna yuktaM tasya kIrtanam / / 353 / / zlokArca - ane mAruM Atmacaritra kahevAya chate je kAraNathI spaSTa lAghavanuM kAraNa prApta thAya che te kAraNathI tenuM kIrtana yukta nathI. II3N3II zloka : tato dhavalarAjena, praNamya caraNadvayam / sa pRSTaH kautukAvezAnirbandhena punaH punaH / / 354 / / zlokArca - tyArapachI caraNadvayane namaskAra karIne dhavalarAjA vaDe te=budhasUri, kautukanA AvezathI pharI pharI puchAyA. Il354ll zloka : atha vijJAya nirbandhaM, tAdRzaM tasya bhUpateH / kutUhatna nanAnAM 2, tAH sUrirASata pArUlakA zlokArdha : have te rAjAno tevo Agraha jANIne ane lokonuM kutUhala jANIne tyArapachI sUri bolyA. llupapI. zloka : yadyasti te mahArAja! mahadatra kutUhalam / tato nivedyate tubhyaM, samAkarNaya sAmpratam / / 356 / / zlokArca - he mahArAja ! jo AmAM mArA caritramAM, mahAna kutUhala che to tane nivedana karAya che. hamaNAM sAMbhaLa. In356o Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zloka H zlokArtha : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha H lokamAM suvikhyAta, vistIrNa, atisuMdara aneka adbhutanA vRttAMtarUpa dharAtala nAmanuM nagara che. II357II zloka H : budhasUricaritam asti loke suvikhyAtaM, vistIrNamatisundaram / aneAdbhutavRttAnta, pura nAma dharAtalam ||rU977 budhAcAryanuM caritra tatra prasiddha mAhAtmyo, jagadAhlAdakArakaH / rAjA zubhavipAko'sti, pratApAkrAntabhUtalaH / / 358 / / tyAM=dharAtala nAmanA nagaramAM, prasiddha mAhAtmyavALA jagatane AhlAda karanAra, pratApathI AkrAMta bhUtalavALo zubhavipAka nAmano rAjA che. / / 358 / / zloka : tasyAtivallabhA sAdhvI, samastAGgamanoharA / vidyate viditA loke, sundarI nijasAdhutA / / 359 / / zlokArtha : tene ativallabha, suMdara, samasta aMgathI manohara lokamAM jaNAyela nijasAdhutA suMdarI=rANI, vidhamAna che. II359] zloka H anyadA kAlaparyAyAdAsAdya nijasAdhutAm / samutpanno vudho nAma, tatsuto jovizrutaH ||rU60|| zlokArtha H anyadA kAlaparyAyathI pAmIne nijasAdhutAne budha nAmano lokamAM vikhyAta teno putra thayo. II360II Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : Akaro guNaratnAnAM, kalAkauzalamandiram / sa vardhamAnaH saMjAto, rUpeNa makaradhvajaH / / 361 / / zlokArtha :guNaratnono Akara, kalAkauzalyanuM maMdira, rUpathI makaradhvaja vRddhi pAmato te budha, thayo VIB61II zloka : bhrAtA zubhavipAkasya, jagattApakaraH paraH / tathA'zubhavipAko'sti, bhISaNo janamejayaH / / 362 / / zlokArya : ane jagatane para atyaMta, tApa karanAro, janamejaya-jUra, bhISaNa azubhavipAka nAmano zubhavipAkano bhAI che. Il362ll zloka : tasya vikhyAtamAhAtmyA, lokasantApakAriNI / devI pariNatirnAma, vidyate bhImavigrahA / / 363 / / zlokArya : tene lokanA saMtApane karanArI vikhyAta mAhAmyavALI, bhImavigrahavALI pariNati nAmanI devI vidhamAna che. Il393II zloka : atha tAbhyAM samutpano, dAruNAkAradhArakaH / viSAGkuropamaH krUro, mando nAma sutAdhamaH / / 364 / / zlokArya : have te baMne dvArA azubhavipAka ane pariNati dvArA, dAruNa AkArane dhAraNa karanAro viSanA aMkuranI upamAvALo, krUra maMda nAmano adhamaputra utpanna thayo. Il364ll zloka : AvAso doSakoTInAM, guNagandhavivarjitaH / saMpanno vardhamAno'sau, tathApi madavihvalaH / / 365 / / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : karoDo doSano AvAsa, guNagaMdhathI rahita topaNa madathI vihvala vadhato evo A thayo. II365|| zloka H pitRvyaputrabhAvena, tayozca budhamandayoH / yakRvA vA saMpannA, prAtromaMtrI manoharA ||rU66|| zlokArtha H pitarAI bhAInA saMbaMdhathI te budha ane maMda be bhAIonI yadacchAthI manohara maitrI thaI. II366|| zloka H sahitAveva tau nityaM, nagare kAnaneSu ca / tato vicarataH svecchAkrIDArasaparAyaNau / / 367 / / zlokArtha H tethI nagaramAM, bagIcAomAM nitya sahita ja evA teo svecchA anusAra krIDArasaparAyaNa vicaravA lAgyA. / / 367 / / zloka H asti dhiSaNA nAma, pure vimalamAnase / zumAbhiprAyarAkhasya, vuditA cAruvarNanA ||rUdda8|| zlokA H have vimalamAnasarUpa nagaramAM zubha abhiprAya rAjAnI dhiSaNA nAmanI suMdara darzanavALI putrI che. II368II zloka H sA tena yauvanasthena, budhena varalocanA / gRhe svayaMvarAyAtA, pariNItA kRtotsavA / / 369 / / zlokArtha H te=dhiSaNA nAmanI putrI, varalocanA=suMdara locanavALI, yauvanastha budhanI sAthe gharamAM svayaMvarathI AvelI kRta utsavavALI paraNAvAI. II369II Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 213 zloka : tasyAzca kAlaparyAyAt, niHzeSaguNamandiram / manorathazatairjAto, vicAro nAma putrakaH / / 370 / / zlokArya : ane tene kAlaparyAyathI niHzeSa guNanuM maMdira seMkaDo manorathothI vicAra nAmano putra thayo. arthAt buddhapuruSamAM tattvanA AlocananI pariNatirUpa dhiSaNA pragaTe che tyArapachI ghaNo kAla tenA baLathI te buddhapuruSa Uha kare che jenA baLathI mArgAnusArI vicAra pragaTe che. te teno putra che. ll37oll zloka : athAnyadA nije kSetre, krIDatobudhamandayoH / yastadAnIM samApano, vRttAntastaM nibodhata / / 371 / / zlokArca - have anyadA potAnA kSetramAM krIDA karatAM budha ane maMdane tyAre je vRttAMta thayo tene tame sAMbhaLo. ||371II bloka : tasya kSetrasya paryante, dRSTastAbhyAM manoramaH / lalATapaTTasannAmA, vizAlo varaparvataH / / 372 / / zlokArca - te kSetranA parvatamAM potAnA kSetramAM teo ramatA hatA te kSetranA parvatamAM, te baMne dvArA lalATapaTTarUpa saduttama, nAmavALo manorama vizAla zreSTha parvata jovAyo. Il372 zloka - tasyopariSTAduttuGge, zikhare sumanoharA / nilInAlikulacchAyA, kabaryAkhyA vanAvalI / / 373 / / zlokArca - tenI uparamAM=lalATapaTTaparvatanI uparamAM, UMcA zikharamAM nilInAlinA kulanI chAyAvALI chupAI gayelA bhamarAnA samUhanI chAyAvALI, sumanohara kabarI nAmanI vanAvalI che. ll17all zloka : lalATapaTTanAmAnaM, parvataM taM nirIkSitum / atha tau lIlayA tatra, pradeze samupAgatau / / 374 / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArdha : te lalATapaTTa nAmanA parvatane jovA mATe te pradezamAM lIlAthI te baMne AvyA. II374 bloka : yAvadRSTA sudIrghAbhiH, zilAbhiH parinirmitA / tasyAdhastAdgatA dUraM, nAsikAkhyA mahAguhA / / 375 / / zlokArca - jyAM sudhI sudIrgha evI zilAothI nirmANa karAvelI tenA nIce=parvatanA nIce, dUra sudhI gayelI nAsikA nAmanI mahAguphA jovAI. ll375l bloka : atha tAM tAdRzIM vIkSya, ramaNIyAM mahAguhAm / tannirUpaNalAmpaTyaM, saMjAtaM budhamandayoH / / 376 / / zlokArtha : have, tevA prakAranI ramaNIya mahAguphAne joIne budha ane maMdane tenA nirUpaNanuM lAMpatya tene jovAnuM lAMpa, thayuM. ll376ll zloka - athAgre saMsthitau tasyAstanirIkSaNalAlasau / yAvadRSTaM sugambhIraM, tatrApavarakadvayam / / 377 / / zlokArca - have teNInA agramAM guphAnI agramAM, tene jovAnI lAlasAvALA baMne rahyA. jyAM sudhI tyAM guphAmAM, sugaMbhIra be oraDA jovAyA. ||377ii. zloka : tathAyuktN tadandhakAreNa, locanaprasarAtigam / adRzyamAnaparyantaM, dvArAbhyAmupalakSitam / / 378 / / zlokArca - ane te be oraDA, aMdhakArathI yukta locananA gamanathI atIta adazyamAna paryatavALA, be dvArathI upalakSita nAsikanA be oraDA che. Il378II. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 215 215 bloka : tato mando budhaM prAha, pazyA'pavarakadvayam / anenaiva vibhakteyaM, nAsikAkhyA mahAguhA / / 379 / / zlokArya : tyArapachI=maMda ane budhe nAsikAnA be oraDA joyA tyArapachI, maMda budhane kahe che. be apavarakane tuM je, AnA dvArA ja=be oraDA dvArA ja, A nAsikA nAmanI mahAguphA vibhakta che=vibhAga karAyelI che. [379II. zloka : tadAkarNya budhenoktaM, bhrAtaH ! samyagvinizcitam / eSA zilA'nayormadhye vibhAgArthaM vinirmitA / / 380 / / zlokArca - te sAMbhaLIne maMdanuM vacana sAMbhaLIne, budha vaDe kahevAyuM, he bhAI ! samyagU nizcaya karAyo. A zilA A benA madhyamAM vibhAga mATe nirmANa karAI che. Il380|| zloka : evaM ca jalpatorvatsa, tadAnIM budhamandayoH / guhAto nirgatA kAciddArikA caTulAkRtiH / / 381 / / zlokArca - A rIte he vatsa! tyAre budha ane maMda bolya chate guphAmAMthI koI caTula AkRtivALI koI dArikA nIkaLI. ||381II bloka : praNamya pAdayostUrNaM, tayoH sA rAjaputrayoH / purato darzitaprItistatazcetthamabhASata / / 382 / / zlokArya : te be rAjaputranA caraNamAM zIgha praNAma karIne sanmukha darzita prItivALI tekanIkaLelI bAlikA, tyArapachI A pramANe bolI. Il3822 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva nAsikAghrANasaMgamaH zloka : svAgataM bhavatoratra, vihito madanugrahaH / pratijAgaraNaM me'dya, yuvAbhyAM yadanuSThitam / / 383 / / budha ane maMdane nAsikA ane ghANano saMgama zlokArya : tamArA benuM svAgata che, ahIM-A sthAnamAM, mArA upara anugraha karAyo. je kAraNathI Aje tamArA baMne dvArA mAruM pratijAgaraNa karAyuM. ll18all zloka : tato mando lasattoSo, dRSTvA vacanapATavam / tAM dArikAM mRdUllApaiH, sasnehaM samabhASata / / 384 / / zlokArtha : tethI nAsikArUpa guphAmAMthI nIkaLelI bAlAe te baMnene A pramANe kahyuM tethI, vilAsa pAmatA toSavALA maMde, vacananI paTutAne joIne sneha sahita mRdu ullApothI te dArikAne kahyuM. [384ll zloka : vatha?nivedyaavyorbaale? kA'si tvaM varalocane? / kimarthaM vA vasasyatra, guhAkoTaracAriNI? / / 385 / / zlokArya : zuM bolyo? te kahe che - he bAlA!kevI rIte? kevI rIte amArA be vaDe tAruM pratijAgaraNa karAyuM ? amane baMnene nivedana kara, he varalocanA ! tuM koNa cho ? ahIM guphAmAM, guphAnA koTaramAM pharanArI tuM kema vase che? Il385ll zloka : etacca vacanaM zrutvA, sA zokabharapIDitA / mUrcchayA patitA bAlA, bhUtale naSTacetanA / / 386 / / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 217 zlokArdha : ane A vacana sAMbhaLIne zokabharathI pIDita evI te bAlA mUrchAthI bhUtalamAM naSTayetanAvALI paDI. Il386ll zloka : tato vAyupradAnAdyairmandenAzvAsitA punaH / sthUlamuktAphalAnIva, sA'zrubindUnamuJcata / / 387 / / zlokArca - tyArapachI vAyu ApavA AdithI maMda vaDe AzvAsana apAI, pharI sthUla muktAphala jevAM azrubiMduone teNIe mUkyAM. ll187ii. zloka : bhadre! kimetadityevaM, pRcchatazca punaH punaH / mandasya sA'bravIdevaM, snehagadgadayA girA / / 388 / / zlokArca - he bhadrA! A zuM che? tuM kema raDe che ? e pramANe pharI pharI puchAtA maMdane A pramANe snehathI gadgad vANIthI te bAlA bolI. ll188aaaa zloka : nAtha! me mandabhAgyAyAH, kiM stokaM zokakAraNam ? / yuvayorvismRtA'smIti, yA'haM svasvAminorapi / / 389 / / zlokArca - he nAtha ! svasvAmI evA tamane bene je huM vismRta chuM, e maMda bhAgyavALI evI mane zuM thoDuM zokanuM kAraNa che ? arthAt ghaNuM zokanuM kAraNa che. ll189ll zloka : ahaM bhujaGgatA nAma, bhavatoH paricArikA / yuvAbhyAmeva devAbhyAM, guhAyAM viniyojitA / / 390 / / zlokArca - huM bhujaMgatA nAmanI tamArI paricArikA chuM, deva evA tamArA baMne vaDe ja guphAmAM yojita karAI chuM. ll19oll Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : asyAM hi bhavatorasti, ghrANanAmA vayasyakaH / tiSThAmi yuSmadAdezAttasyAhaM paricArikA / / 391 / / zlokArca - dikaje kAraNathI, AmAM guphAmAM, tamArA beno ghANa nAmano mitra che. tamArA AdezathI tenI huM paricArikA chuM ghANanI huM paricArikA chuM. ll391ll zloka : cirakAlaprarUDhaM hi, yuvayostena saMgatam / yathA cedaM tathA nAtha! samAkarNaya sAmpratam / / 392 / / zlokArca - te kAraNathI ghANanI huM paricArikA chuM te kAraNathI, cirakAla prarUDha tamArA beno saMgama che. je pramANe A che cirakAla prarUTa tamArA beno tenI sAthe dhrANanI sAthe, saMgama che, te pramANe che nAtha ! have sAMbhaLo. Il392aaaa bloka : pure'saMvyavahArAkhye, purA'bhUd bhavatoH sthitiH / tataH pracalitau karmapariNAmasya zAsanAt / / 393 / / zlokArca - asaMvyavahAra nAmanA nagaramAM tamArA benI pUrvamAM sthiti hatI. tyArapachI karmapariNAmanA zAsanathI tame baMne pracalita thayA asaMvyavahAra nagarathI bahAra nIkaLyA. ll19all zloka : gatAvekAkSasaMsthAne, vikalAkSe punastataH / bhUrilokAkulaM tatra, vidyate pATakatrayam / / 394 / / zlokArca - ekAkSa saMsthAnamAM gayA. tyArapachI vaLI vikalAkSamAM gayA. tyAM vikalAkSa nagaramAM, ghaNA lokathI Akula traNa pADAo vidhamAna che. ll194ll zloka : dvitIye pATake santi, bahavaH kulaputrakAH / tatra trikaraNaM nAma, tanmadhye saMsthitau yuvAm / / 395 / / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : bIjA pADAmAM=vikalAkSa nagaranA teindriyarUpa bIjA pADAmAM, ghaNA kulaputrako che. tyAM=vikalAkSa nagaramAM, trikaraNa teIndriya, nAmanA tenA madhyamAM tame baMne rahyA. / / 35 / / zloka H sa karmapariNAmAkhyo, narendrastatra tiSThatoH / prasanno yuvayostena, datteyaM vAM mahAguhA / / 396 / / zlokArtha : tyAM rahetA tamArA baMne upara te karmapariNAma nAmano rAjA prasanna thayo. tenA vaDe A mahAguphA tamane baMnene apAI. II36]I zloka H ayaM ca ghrANasaMjJo'tra, vayasyo hitakArakaH / yuvayovihitastena, muddAyA: paripAlaH ||rU17|| 219 zlokArtha : ane ahIM teIndriyamAM, A ghrANa saMjJAvALo, tamArA baMneno tenA vaDe=karmapariNAmarAjA vaDe, guphAno paripAlaka hitakAraka mitra karAyo. II397II zloka H sukhasAgarahetuzca, yuvayoreSa vatsalaH / vayasyo'cintyamAhAtmyastataH prabhRti vartate / / 398 / / zlokArtha : ane tyArathI mAMDIne=teindriyathI mAMDIne, aciMtya mAhAtmyavALo, sukhasAgarano hetu tamArA beno A vatsala mitra varte che. II3CII zloka H jiMtu rAjAdezavazAdeSa, na guhAyA vinirgataH / tatraiva vartamAno'yaM, yuvAbhyAM lAlitaH purA / / 399 / / zlokArtha : paraMtu rAjAnA AdezanA vazathI=karmapariNAmarAjAnA AdezanA vazathI, A=ghrANa, guphAthI nIkaLato nathI. tyAM ja=guphAmAM ja, vartato A=ghrANa, tamArA vaDe pUrvamAM lAlana karAyo che. II399] Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tathAvidheSu sthAneSu, yatra yatra gatau yuvAm / lAlitastatra tatrAyaM, gandhairnAnAvidhaiH purA / / 400 / / zlokArca - tevA prakAranAM sthAnomAMeteIndriyAdi sthAnomAM, jyAM jyAM tame baMne gayA tyAM tyAM A ghANa, pUrvamAM aneka prakAranI gaMdhothI lAlana karAyo che. ll4ool zloka : purIM manujagatyAkhyAmanyadA kvacidAgatau / tasyAM punarvizeSeNa, yuvAbhyAmeSa lAlitaH / / 401 / / zlokArca - manuSyagati nAmanI nagarImAM anyadA kyAreka tame baMne AvyA. tyAM vaLI vizeSathI tamArA baMne vaDe AeghANa, lAlana karAyo. l401ii. zloka : ahaM ca vihitA snehAdasyaiva paricArikA / yuvAbhyAmeva mitrasya, mandabhAgyA bhujaGgatA / / 402 / / zlokArca - ane tamArA baMne vaDe, A ja mitranI maMdabhAgyavALI bhujaMgatA evI huM snehathI paricArikA karAI. 402aaaa bloka : tadevaM ciramuDheSA, ghrANena saha maitrikA / yuvayoranucarI loke, prasiddhA'haM bhujaGgatA / / 403 / / zlokArca - A rIte cirakALathI ghANanI sAthe tamArA baMnenI maitrI vahana karAI. A huM bhujaMgatA lokamAM anucarI prasiddha chuM. ll403ll bloka : tathApi devau yadyevaM, kurvAte gajamIlikAm / ataH parataraM nAtha! kiM zokabharakAraNam? / / 404 / / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha topaNa he be devo=maMda ane budharUpa be devo ! jo A rIte gajamIlikAne=upekSAne tame baMne karo cho. AnAthI adhika he nAtha ! zokabharanuM kAraNa zuM che ? ||404|| zloka H : tasmAccirantanasthityA, dRzyatAM kiGkaro janaH / yuvAmyAM nAtha! nimithya, pAtvatAmeSa bAndhavaH / / 409|| zloka H zlokArtha H te kAraNathI ciraMtana sthitithI=pUrvanI sthitithI, tamArA baMne dvArA kiMkara jana=bhujaMgatA, jovAya. he nAtha ! A bAMdhava ghrANa nimithyA pAlana karAya. II405]aa zloka H evaM vadantI sA'lIkasnehadarzitasambhramA / pAdeSu patitA gADhaM, bAlikA budhamandayoH / / 406 / / zlokArtha : alIka=juThThA snehathI darzita saMbhramavALI A rIte bolatI te bAlikA=bhujaMgatA, budha ane maMdanAM caraNomAM atyaMta paDI. / / 406|| budhakRtA bhujaGgatopekSA budhena cintitaM hanta, dArikA naiva sundarA / iyaM hi dhUrtatAsArA, kAraNaiH pravibhAvyate / / 407 / / 221 budha vaDe karAyelI bhujaMgatAnI upekSA zlokArtha : budha vaDe vicArAyuM. A dArikA suMdara nathI ja. =ije kAraNathI, kAraNo dvArA-tenAM vacanAdi kAraNo dvArA, A dhUrtatAsArA=dhUrtatAyukta, paribhAvana karAya che. II407]I zloka H yataH -- kapolasUcitaM hAsyaM, salajjaM mRdubhASitam / bhavatIha kulastrINAM nirvikAraM nirIkSitam / / 408 / / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva eSA tu bRhadATopA, vilAsollAsilocanA / vAgADambarasArA ca, tato duSTA na saMzayaH / / 409 / / zlokArtha : je kAraNathI ahIM=saMsAramAM, kulastrIonuM kapolasUcita hAsya, lajjAvALuM, mRdubhASita, nirvikAravALuM nirIkSaNa hoya che. vaLI bRhad ATopavALI=moTA ADaMbaravALI, vilAsathI ullAsI locanavALI ane vANInA ADaMbara pradhAnavALI che. tethI duSTa che=bhujaMgatA duSTa che, saMzaya nathI. / / 408-409|| zloka H zloka H tato'vadhArya cittena, budhenetthaM mahAtmanA / kRtA'vadhIraNA tasyAH, kiJcinno vaittamuttaram / / 4 / / zlokArtha H tyArapachI cittathI avadhAraNa karIne A rIte budha mahAtmA vaDe teNInI avagaNanA karAI. kaMI uttara apAyo nahIM. / / 410|| mandena ghrANabhujaGgatAlAlanam mandastu pAdapatitAM samutthApya bhujaGgatAm / saMjAtanirbharasnehastatazcedamavocata / / 411 / / maMda vaDe ghrANa ane bhujaMgatAnuM lAlana zlokArtha : vaLI, pagamAM paDelI evI bhujaMgatAne UbhI karIne thayelA nirbhara snehavALo maMda thayo ane tyArapachI A bolyo. / / 411 / / zloka H viSAdaM muJca cArvaGgi ! dhIrA bhava varAnane ! / evaM hi gadituM bAle ! yuktaM te cArulocane ! / / 412 / / zlokArtha H he cArvAMgI ! viSAdane choDa, he suMdara mukhavALI strI ! dhIra thA, he cAru locanavALI bAlA ! Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva A rIte=teM tAro teIndriyanA bhavathI atyAra sudhIno paricaya batAvyo e rIte, kahevA mATe tane yukta che. II412 / / zloka H vRttAnto vismRto'pyeSa tathA saMpAditastvayA / anena snehasAreNa, so'pi pratyakSatAM gataH / / 413 / / zlokArtha : A vRttAMta vistRta thayelo paNa=mArA vaDe vistRta thayelo paNa, tArA vaDe te prakAre saMpAdita karAvAyo=ApaNA junA paricayano vRttAMta tArA vaDe te pramANe smaraNa karAvAyo. snehasAra evA AnAthI=tArA kthanathI, te paNa=vistRta thayelo ApaNo vRttAMta paNa, pratyakSatAne pAmyo. / / 413|| zloka H tadatra bhavatI tAvannivedayatu me'dhunA / yadveSa te madre! snehItI nanastava / / 44 / / zlokArtha : te kAraNathI ahIM=tArA viSayamAM, bhagavatI evI tuM mane hamaNAM nivedana kara, je kAraNathI he bhadra ! snehathI kharIdAyelo tAro A jana kare. / / 41405 zloka H tayoktamiyadevAtra, kartavyaM nAtha ! sAmpratam / ayaM cirantanasthityA, lAlanIyo vayasyakaH / / 415 / / zlokArtha H teNI vaDe kahevAyuM=bhujaMgatA vaDe kahevAyuM, he nAtha ! hamaNAM ahIM=mArA viSayamAM, ATaluM ja kartavya che. ciraMtana sthitithI A mitra=dhrANa, pAlana karavo joIe. II415 / aa zloka H mandaH prAha yathA kAryaM, lAlanaM kamalAnane ! / mayA'sya varamitrasya, tatsarvaM me nivedaya / / 416 / / zlokArtha :maMda kahe che he kamala jevA mukhavALI bhujaMgatA ! je pramANe mArA vaDe A varamitranuM lAlana karavuM joIe te sarva mane nivedana kara. 416|| = Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : bhujaGgatA''ha sadgandhalubdhabuddhirayaM sadA / ataH sugandhibhirdravyaiH, kriyatAmasya lAlanam / / 417 / / zlokArca - bhujaMgatA kahe che - Avaramitra evo ghANa, sadA saLaMdhamAM lubdha buddhivALo che. AthI sugaMdhI dravyo vaDe AnuM lAlana karAya. ll417ll zloka : candanAgarukarpUrakuraGgamadamizritam / kuGkumakSodagandhADhyaM, rocate'smai vilepanam / / 418 / / zlokArca - caMdana, agara, kapUra, kastUrIthI mizrita kuMkumanAgakesaranA, cUrNanA gaMdhathI yukta vilepana Ane dhrANane, ruce che. ll418ll zloka : elAlavaGgakarpUrasajjAtiphalasundaram / tathA sugandhi tAmbUlaM, svadate'smai manoramam / / 419 / / zlokArya : ane IlAyacIthI, laviMgathI, kapUrathI, sajjAtiphalathI suMdara evuM manorama sugaMdhI tAMbUla Ane ghANane, game che. ll419II zloka : sadhUpA vividhA gandhA, vartikAH puSpajAtayaH / yatkiJcitsaurabhopetaM, tadevAsyAtivallabham / / 420 / / zlokArca - dhUpa sahita vividha gaMdho, vartikA agarabatI, puSpanI jAtio je kaMI saurabhathI yukta che te ja Ane ativallabha che. I420) zloka : durgandhivastunAmApi, naivAsya pratibhAsate / tasmAtsudUratastyAjyaM, tadasya sukhamicchatA / / 421 / / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 225 zlokArtha : durgadhI vastunuM nAma paNa Ane ghANane, gamatuM nathI ja. te kAraNathI AnAkaghANanA, sukhane IcchatA puruSa vaDe, te durgadhavALI vastu, sudUrathI tyAjya che. ll421] zloka : tadevaM kriyatAM tAvallAlanaM mitrapAlanam / etaddhi bhavatorduHkhavAraNaM sukhakAraNam / / 422 / / zlokArca - A rIte mitranuM pAlanalAlana karAo, hiMje kAraNathI, A mitranuM pAlana, tamArA benuM duHkhanuM vAraNa ane sukhanuM kAraNa che. II422aa. zloka : yadevaM lAliteneha, ghrANena bhavatoH sukham / saMbhaviSyati taddeva! ko hi varNayituM kSamaH? / / 423 / / zlokArca - je kAraNathI A rIte=bhujaMgatAe kahyuM e rIte, ahIM=saMsAramAM, lAlana karAyelA ghANa vaDe tamane baMnene je sukha thaze tene te sukhane, he deva ! koNa varNana karavA samartha che? Il423ll zloka : mandenoktaM vizAlAkSi! sundaraM gaditaM tvayA / sarvaM vidhIyate subhra! tiSTha bhadre! nirAkulA / / 424 / / zlokArca - maMda vaDe kahevAyuM che vizAlAkSi bhujaMgatA ! tArA vaDe suMdara kahevAyuM, he subhra ! sarva karAya che=mArA vaDe karAya che. he bhadrA ! nirAkula rahe. ll424ll bloka : evaM ca vadato mandasyapAdayoH patitA bhUyo, harSavisphAritekSaNA / mahAprasAda ityevaM, vadantI sA bhujaGgatA / / 425 / / zlokArya : ane "mahAprasAda che" e pramANe bolatI harSathI visphArita cakSavALI te bhujaMgatA A rIte bolatA maMdanA pagamAM pharI paDI. II425 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva bhAvArtha : vaLI, budhasUri rAjAne kahe che - jema te sAraguruno vRttAMtAMtara thayo tethI te sAragurue mahA mAhezvaranA upadeza anusAra pravRtti karIne mokSane prApta karyuM, tema tame paNa tevA prakAranA upadezakanA vacanathI pravRtti karIne kaSAyo-nokaSAyo rUpa coraTAone cittavRttimAMthI dUra karazo to mokSa thaze. anyathA nahIM thAya. budhasUrinuM te vacana sAMbhaLIne rAjA vagere harSita thayA ane mahAtmAne kahe che tamane pAmIne ame paNa e prakAre yatna karazuM. mATe amane Adeza Apo ke amAre zuM karavuM joIe. budhasUrie kahyuM ke je meM karyuM che te ja tamAre karavuM joIe. tethI e phalita thAya ke jeonuM bhAvathI te prakAranuM sattva saMcita thayuM che teoe dIkSA grahaNa karavI joIe. vaLI dIkSA grahaNa karIne mAtra saMtoSa pAmavo joIe nahIM paraMtu satata kaSAya-nokaSAyo rU5 zatruone nAza karavA mATe cittamAM jJAnarUpI dIpaka pragaTAvavo joIe ane cAritrarUpI daMDane grahaNa karIne satata kaSAyo kSINa thAya tevo yatna karavo joIe. vaLI, jemAM tevI zaktino saMcaya thayo nathI teoe sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe pratidina sarvavirativALA mahAtmAonuM uttama citta kevuM hoya che teno sUkSmabodha karIne tevA uttama bhAvothI AtmAne bhAvita karavo joIe ane zakti anusAra tene anurUpa ucita kriyAo karavI joIe ke bhAvathI sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya ane svabhUmikAnusAra yatna karIne satata kaSAya-nokaSAyano kSaya thAya te prakAre udyama karavo joIe. vaLI, rAjA sUrine kahe che ke ame tamArAthI bodha pAmyA tema tamane konAthI bodha thayo che te jANavAnI mane atyaMta jijJAsA thAya che. joke sAdhu potAnuM gRhastha jIvana smaraNa kare nahIM ane koIne kahe nahIM; kema ke te kathana vakhate paNa pUrvanA sevAyelA bhAvo smaraNa thAya to kaSAyo ullasita thavAnI saMbhAvanA che. tethI susAdhuo potAnA pUrva jIvananuM kathana kyAreya kahe nahIM. phakta rAjAno atiAgraha jANIne ane potAnA kathanathI rAjA vagerene lAbha thaze tevo nirNaya thavAthI atyaMta saMvarapUrvaka ane saMvegathI vAsita citta karIne budhasUri potAnuM caritra kahe che, jethI te varNana vakhate pUrvanA ceSTitanuM smaraNa thavAthI rAgAdi ullasita thAya nahIM. paraMtu potAnA ane rAjAnA saMveganI vRddhinuM kAraNa bane te rIte potAnuM caritra kahe che. tyAM zubhavipAka ane azubhavipAka nAmano rAjA che. te aMtaraMga pariNAmane AzrayIne che tethI je jIvonA zubhavipAka nAmanAM karmo che ane je jIvamAM mArgAnusArI buddhirUpa nijasAdhutA che tenAthI budhano janma thayo; kema ke zubhakarmo ane jIvamAM vartatI nijasAdhutArUpa uttamatA tenA kAraNe te jIva janmathI ja tattvane jovAne abhimukha mArgAnusArI buddhivALo thAya che. vaLI, azubhakarma ane lokanA saMtApane karanArI evI pariNati jIvane maMdabuddhivALo kare che; kema ke je jIvamAM azubhakarmono udaya varte che tethI cittamAM dayALutA nathI. mATe kaSAyone vaza thaIne lokone saMtApa kare tevo che. tethI tevI pariNatine vaza te jIva tattvane jovAmAM maMdabuddhivALo thAya che. AthI ja indriyomAM ja tene sukha dekhAya che. AtmAnA pAramArthika sukhane jovAnI mati tenAmAM pragaTa thaI nathI. jyAre budha evA jIvomAM mArgAnusArI buddhi hovAthI svAbhAvika ja akaSAya avasthA teone suMdara jaNAya che ane kaSAyanI viDaMbanA viDaMbanA jaNAya che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 227 vaLI, bAlyakALamAM budha ane maMda baMne karmarAjArUpa eka pitAnA putra hovAthI sAthe pha2nA2A bane che ane teo potAnI nAsikAne joIne temAM rahelA ghrANane ane bhujaMgatAne joIne te bhujaMgatAnuM vaktavya sAMbhaLe che. tethI e prApta thAya ke jIvane teindriyathI mAMDIne nAsikAnI prApti che ane nAsikAne kAraNe prANasuMgadhane, grahaNa karavAnI zakti tene mitrarUpe jaNAya che ane te prANamAM kaSAyonA viSane caDhAve tevI bhujaMgatArUpa sApaNa varte che. jethI sugaMdhI padArthone grahaNa karavAnI icchA te jIvane icchArUpe DaMsa Ape che. jenuM jhera te jIvane caDhe che. A budhano jIva ane A maMdano jIva teindriyathI mAMDIne atyAra sudhI je ghrANa sahitanA bhavone pAmyA te sarva bhavomAM prANa sAthe baMnene mitratA hatI. bhujaMgatA baMnene suMdara jaNAtI hatI. phakta koIka rIte karmano nAza thavAthI budhanAM zubhakarmo vipAkamAM AvyAM. jethI te jIvamAM nijacArutA pragaTI. jenA kAraNe budhanA bhavamAM mArgAnusArI buddhi prApta thaI. jyAre maMdanA jIvane teindriyanA bhavathI atyAra sudhI aneka vakhata ghrANendriya prApta thayela. ghrANa mitra jaNAto hato ane bhujaMgatA tene atyaMta priya jaNAtI hatI ane tenA AdezathI haMmezAM dhrANane hitakArI kRtya karato hato. tema vartamAnanA bhavamAM paNa mArgAnusArI buddhi nahIM hovAthI ane azubhakarmanA vipAkanI utpatti hovAthI maMdane ghrANa ja priya jaNAya che ane bhujaMgatA je kaMI kahe che te sarva tene te rIte ja bhAse che. AthI ja maMda jevA je saMsArI jIvo che teone ghrANendriyanA sugaMdhI bhAvo atyaMta priya jaNAya che. durgaMdhI bhAvo atyaMta apriya jaNAya che ane te vakhate rAga-dveSarUpa je pariNAmo thAya che te ghrANendriyanI Asaktijanya jhera che tema teo jANatA nathI. tethI ghrANendriyanI Asakti teone bhujaMgatArUpe jaNAtI nathI paraMtu sukhAkArI strI tarIke jaNAya che ane tenA sUcana anusAra ghrANane vaza thaIne teo sarva pravRtti kare che, jyAre budha puruSa bhujaMgatAne kuTila strI mAnIne tenA sarva kathanane sAMbhaLyA pachI kaMI uttara ApatA nathI. budhasya vivekaH zloka H budhastu maunamAlambya, zUnyAraNye muniryathA / avasthito yatastena zaTho'yaM lakSitastayA / / 426 / / budhano viveka zlokArtha : vaLI je kAraNathI zUnya araNyamAM muni jema rahe tema budha mauna AlaMbIne rahyo te kAraNathI teNI vaDe=bhujaMgatA vaDe, A budha, zaTha jaNAyo. II426 // zloka H tato na kiJcidukto'sau kAkalI vihitA param / budhena tu tadAlokya, cittenedaM vivecitam / / 427 / / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArtha : tethI A=budha, kaMI na kahevAyo paraMtu upekSA karAI=bhujaMgatA vaDe upekSA karAI. vaLI, te joIne upekSA joIne, budha vaDe cittathI A vivecana karAyuM. l427ii zloka - gAkssetrN madIyaM zailazca, mAmikeyaM mahAguhA / ato'syAM yaH sthito ghrANaH, sa me pAlyo na saMzayaH / / 428 / / zlokArca - are ! mAruM A kSetra zaila che. mArI A mahAguphA che. AthI AmAM je ghANa rahelo che te mane pAlya che emAM saMzaya nathI. II428ll zloka : kevalaM yadiyaM vakti, dArikA zAThyasArikA / tanmayA nAsya kartavyaM, lAlanaM sukhakAmyayA / / 429 / / blokArtha : kevala je A zAkyasArikAkapaTamAM catura evI dArikA, kahe che, AnuMeghANanuM, te lAlana sukhakAmanAthI mArA vaDe karavuM joIe nahIM. ll429ll zloka : vitu?yaavt kSetraM na muJcAmi, tAvadasyApi pAlanam / kAryaM vizuddhamArgeNa, lokayAtrAnurodhataH / / 430 / / zlokArtha : paraMtu jyAM sudhI kSetrane na choDuM tyAM sudhI vizuddhamArga vaDe lokayAtrAnA anurodhathI AnuM paNa pAlana karavuM joIe=ghANanuM paNa pAlana karavuM joIe. l430|| bloka : evaM nizcitya cittena, budhastaM pAlayannapi / ghrANaM na yujyate doSairlabhate sukhamuttamam / / 431 / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha H A rIte cittathI nirNaya karIne budha te ghrANanuM pAlana karato paNa doSone prApta karato nathI. uttama sukhane meLave che=ghrANane kaMIka anukULa vastu ApIne vikAranA zamanarUpa uttama sukhane prApta kare che; paraMtu rAgAdinI vRddhirUpa doSothI yojana pAmato nathI. II431]I zloka : mandastu tAM puraskRtya, zaThacittAM bhujaGgatAm / ghrANalAlanalAmpaTyAllabhate duHkhasAgaram / / 432 / / zlokArtha : vaLI maMda zaTha cittavALI te bhujaMgatAne AgaLa karIne ghrANanA lAlananA lAMpaTyathI duHkhasAgarane prApta kare che. II432)aa zloka H thaM sugandhidravyasambhArakaraNodyatamAnasaH / tantamyate vRthA mUDhastannimittaM divAnizam / / 433 / / - zlokArtha : kevI rIte sugaMdhI dravyanA samUhanA karaNamAM udhata mAnasavALo mUDha tenA nimitte divasarAta vRthA atyaMta pIDA pAme che. II433|| zloka H 229 durgandhaparihAraM ca kurvANaH khidyate mudhA / zamasaukhyaM na jAnIte, hasyate ca vivekibhiH / / 434 / / zlokArtha : ane durgaMdhanA parihArane karato vRthA kheda pAme che. zamanA sukhapaNAne jANato nathI. vivekIo vaDe hasAya che. II434]I zloka H tathApi mohadoSeNa, sukhasandarbhanirbharam / AtmAnaM manyate mandaH, prasakto ghrANalAlane / / 435 / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : topaNa mohanA doSathI ghANanA lAlanamAM prasakta Asakta, evo maMda potAne sukhanA saMdarbhathI nirbhara mAne che. Il43paII. vicAreNa ghrANavRttoditiH zloka : itazca yauvanArUDho, vicAro rAjadArakaH / kathaMcillIlayA gehAddezakAlikayogataH / / 436 / / bahiraGgAntaraGgeSu, sa dezeSu punaH punaH / paryaTya kvacidAyAtaH, svagehe rAjadArakaH / / 437 / / vicAra vaDe ghANanA vRtAMtanuM kathana zlokArtha : ane A bAju yauvana ArUDha vicAra nAmano rAjadAraka=budhano putra, lIlA vaDe dezakAlanA yogane kAraNe gharathI koIka rIte bahiraMga-aMtaraMga dezomAM pharI pharI bhaTakIne te rAjaputra kyAreka svagharamAM Avyo. Il436-437ii. zloka : atha tatra samAyAte, prahaSTau dhiSaNAbudhau / saMjAto bRhadAnandaH, saMtuSTaM rAjamandiram / / 438 / / zlokArya : have tyAM AvyuM chate svagharamAM vicAra nAmano rAjadAraka Ave chad, dhiSaNA ane budha harSita thayAM te rAjaputranAM mAtA-pitA dhiSaNA ane budha harSita thayAM. moTo AnaMda thayo. rAjamaMdira saMtuSTa thayuM. l438l zloka : tatazcavRtte mahAvimardaina, samAgamamahotsave / sA jJAtA maitrikA tena, ghrANena budhamandayoH / / 439 / / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 221 zlokArya : ane tethI moTA vimardathI samAgamano mahotsava pravRtta thaye chate ghANanI sAthe budha ane maMdanI te maitrI tenA vaDe vicAra vaDe, jaNAI. ll439ll zloka : tato rahasi saMsthApya, tamAtmapitaraM budham / sa vicAraH praNamyetthaM, provAca kRtakuDmalaH / / 440 / / zlokArya : tethI ekAMtamAM te potAnA pitA budhane ekAMtamAM sthApana karIne, praNAma karIne hAtha joDAyelo te vicAra A pramANe bolyo. ll44oll zloka : tAta yo yuvayorjAto, ghrANanAmA vayasyakaH / so'yaM na sundaro duSTastatrAkarNaya kAraNam / / 441 / / zlokArtha : he tAta ! tamArA beno je ghANa nAmano mitra thayo te A suMdara nathI, duSTa che. tyAM kAraNa sAMbhaLo. ||441II zloka : asti tAvadahaM tAta! dezadarzanakAmyayA / apRSTvA tAtamambAM ca nirgato bhavanAttadA / / 442 / / tato'nekapuragrAmakheTAkaramanoharA / vilokitA mayA tAta! bhrAntvA bhrAntvA vasundharA / / 443 / / zlokArca - he tAta! ahIM dezadarzananI kAmanAthI mAtA-pitAne pUchyA vagara tyAre bhavanathI nIkaLelo huM hato. tyArapachI he tAta ! aneka pura, grAma, kheTa, AkarathI manohara evI vasuMdharA bhamI bhamIne mArA vaDe jovAI. ll442-44all bloka : anyadA bhavacakre'haM, saMprApto nagare pure / rAjamArge mayA dRSTA, tatraikA varasundarI / / 444 / / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArya : anyadA bhavacakramAM huM pura nAmanA nagaramAM saMprApta thayo. rAjamArgamAM mArA vaDe tyAM eka zreSTha suMdarI jovAI. ll444l zloka : sA mAM vIkSya vizAlAkSI, paritoSamupAgatA / rasAntaraM bhajantIva, kIdRzI pravilokitA? / / 445 / / zlokArca - mane joIne jANe sAMtarane bhajatI te vizAlAkSI paritoSane pAmI. kevI jovAI? Il4pA zloka - siktevAmRtasekena, kalpapAdapamaJjarI / hRSTA nIradanAdena, nRtyantIva mayUrikA / / 446 / / prage sahacarasyeva militA cakravAkikA / ambhodabandhaneneva, vimuktA candralekhikA / / 447 / / rAjye kRtAbhiSekeva, kSipteva sukhasAgare / mayA sA lakSitA sAdhvI, prItivisphAritekSaNA / / 448 / / tribhirvizeSakam / zlokArca - ethI kahe che - amRtanA siMcanathI jANe siMcAyelI kalpavRkSanI maMjarI na hoya, nIradanA nAdathI meghanA avAjathI, harSita thayelI, moralAnI jema jANe nRtya karatI na hoya, savAramAM sahacarane maLelI savAkikA jevI, vAdaLAnA baMdhanathI ja vimukta thayelI caMdralekhikA jevI, rAjyamAM kRta abhiSekavALI jANe sukhasAgaramAM pheMkAyelI mArA vaDe prItithI visphArita cakSuvALI te suMdarI jovAI. ll446thI 448l. zloka : tatastAM vIkSya saMpanno, mamApi pramadastadA / cittaM hyAIbhavedRSTe, sajjane snehanirbhare / / 449 / / zlokArca - tyArapachI tene joIne mane paNa bhAre harSa thayo. piMkaje kAraNathI, snehanirbhara suMdara jana jovAye chate cita Addha thAya che. II449ll. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : tataH kRtapraNAmo'haM, prokto dattAziSA tayA / brUhi vatsa! kutastyo'si ? tvaM me hRdayanandana ! / / 450 / / zlokArca - tethI karAyelA praNAmavALo, apAyelA AziSavALI teNI vaDe huM kahevAyo. he vatsa! kyAMno tuM cho ? he hRdayanaMdana ! mane tuM kahe. ll45oll mArgAnusAritAsaMgamaH zloka : mayoktamamba! jAto'haM, dhiSaNAyA dharAtale / putro'haM budharAjasya, dezakAlikayogataH / / 451 / / vicArane mArgAnusAritAno meLApa zlokArtha : mArA vaDe kahevAyuM. he mAtA ! dharAtalamAM dhiSaNAthI huM utpanna thayo. dezakAlika yogathI budharAjAno huM putra chuM. ll4pa1|| zloka : etaccAkarNya sA nArI, vilasannayanodakA / snehena mAM pariSvajya, cumbitvA mastake muhuH / / 452 / / tataH prAha mahAbhAga! cAru cAru kRtaM tvayA / / tvamAdAvatra me vatsa! viditazcittalocanaiH / / 453 / / zlokArca - A sAMbhaLIne vikAsa pAmatAM netromAMthI nIkaLatA pANIvALI tenArI mane snehathI AliMgana karIne, mastaka upara vAraMvAra cuMbana karIne, tyArapachI kahe che he mahAbhAga! tArA vaDe suMdara suMdara karAyuM. he vatsa ! prAraMbhamAM ahIM A sthAnamAM, tuM cittarUpI locana vaDe jaNAyo. ll45-45all bloka : jAtismare janasyaite, locane hRdayaM ca bhoH / yato'mUni vijAnanti, dRSTamAtraM priyApriyam / / 454 / / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : A be locana ane hRdaya jananuM jAtismaraNa che. je kAraNathI A hRdaya ane locana daSTa mAtramAM priyApriyane jANe che. ll454ll zloka : vatsa! tvaM naiva jAnI, mAM prAyeNa vizeSataH / laghiSTho'si mayA vatsa! vimukto bAlakastadA / / 455 / / zlokArca - he vatsa! tuM mane prAyaH vizeSathI jANato nathI. he vatsa! tuM nAno che tyAre bALaka evo tuM mArA vaDe mukAyo. ll4papA zloka : ahaM hi mAtuste vatsa! dhiSaNAyA vayasyikA / vallabhA budharAjasya, nAmnA mArgAnusAritA / / 456 / / zlokArca - di je kAraNathI, he vatsa ! huM tArI mAtA dhiSaNAnI sakhI chuM. ane budharAjAnI mArgAnusAritA nAmavALI vallabhA chuM. II456ll zloka : zarIraM jIvitaM prANAH sarvasvaM mama sA'naghA / tava mAtA mahAbhAga! pitA te jIvitAdhikaH / / 457 / / zlokArca - he mahAbhAga ! tArI te nirdoSa mAtA mAruM zarIra, jIvita, prANa sarvasva che. tArA pitA jIvitathI adhika che. ll4pa7ll zloka : tayoreva samAdezAdahaM lokavilokanam / kartuM vinirgatA vatsa! jAtamAtre purA tvayi / / 458 / / zlokArtha : te baMnenA ja=budhanA ane dhiSaNAnA, samAdezathI lokanA vilokanane karavA mATe he vatsa! pUrvamAM tAro janma mAtra thate chate huM nIkaLelI chuM. II458ll Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 235 zloka : ato me bhAgineyastvaM, putrastvaM jIvitaM tathA / sarvasvaM paramAtmA ca, sarvaM bhavasi sundara! / / 459 / / zlokArca - AthI mAro tuM bhANeja cho, tuM khuba cho, tuM jIvita cho, sarvasva cho ane paramAtmA cho. he suMdara ! tuM sarva che. I459ll zloka : sundaraM ca kRtaM vatsa! dezadarzanakAmyayA / yadevaM nirgato gehAjjigISustvaM na saMzayaH / / 460 / / zlokArtha : ane he vatsa ! dezadarzananI kAmanAthI. gharathI nIkaLavAnI IcchAvALo tuM A rIte je kAraNathI nIkaLyo te suMdara karAyuM, saMzaya nathI. I46oll zloka : tathayo na nirgatya niHzeSAM, vilokayati medinIm / anekAdbhutavRttAntAM, sa naraH kUpadarduraH / / 461 / / zlokArca - te A pramANe - nIkaLIne gRhathI nIkaLIne, aneka adbhuta vRtAMtavALI niHzeSa pRthvIne je joto nathI, te nara kUvAmAM rahelA deDakA jevo che. II461II zloka : yata:kv vilAsAH kva pANDityaM, kva buddhiH kva vidagdhatA / kva dezabhASAvijJAnaM, kva caiSA''cAracArutA? / / 462 / / yAvadbhUrtazatAkIrNA, nAnAvRttAntasaGkulA / nAnekazaH paribhrAntA, puruSeNa vasundharA / / 463 / / yugmam / zlokArtha :je kAraNathI kyAM vilAso che ? kyAM pAMDitya che ? kyAM buddhi che ? kyAM cAturya che ? kyAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva dezabhASAnuM vijJAna che ? kyAM A AcArasuMdaratA che? seMkaDo dhUthI AkIrNa, aneka prakAranA vRtAMtothI yukta, vasuMdharA puruSa vaDe aneka vakhata jyAM sudhI paribhramaNa karAI nathI, tyAM sudhI te nara kUvAno deDako che. ll462-463 zloka : tathedaM sundarataraM, vatsena vihitaM hitam / bhavacakre yadAyAtastvamatra nagare pare / / 464 / / zlokArdha : te pramANe A suMdaratara hita bhavacakramamAM vatsa vaDe karAyuM, je kAraNathI zreSTha evA nagaramAM tuM Avyo. ll464ll zloka : idaM hi nagaraM vatsa! bhUrivRttAntamandiram / anekAdbhutabhUyiSThaM, vidagdhajanasaGkulam / / 465 / / zlokArya : kije kAraNathI, he vatsa ! A nagara ghaNA vRtAMtonuM maMdira, aneka adbhutathI zreSTha, vidagdha janathI yukta che. I465ll zloka : vilokayati yaH samyagetaddhi nagaraM janaH / tena sarvamidaM dRSTaM, bhuvanaM sacarAcaram / / 466 / / zlokArca - je je jana, A nagarane samyam avalokana kare che, tenA vaDe carAcara evuM A sarva bhuvana jovAyuM che. I466ll zloka : athavA kimanena bahunA?dhanyA'smi, kRtakRtyA'smi, yasyA me dRSTigocaram / svata evAgato'si tvaM, vatsa! sadratnapuJjakaH / / 467 / / zlokArtha :athavA bahu evA AnAthI zuM? tArA dezadarzananI kAmanAthI AgamananA viSayamAM bahu Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva kahevAthI zuM? tuM dhanya che, kRtakRtya che, je mArI daSTigocarane satnano puMja evo tuM he vatsa! svataH ja Avyo che. ll467ll zloka : mayoktamamba! yadyevaM, tato me cAru vedhasA / idaM saMpAditaM hanta, mIlito'haM yadambayA / / 468 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM, he aMbA ! jo A pramANe che=A nagaramAM tane prApta karIne huM dhanya thayo chuM e pramANe che, to vedha vaDe bhAgya vaDe, kharekhara mAruM A suMdara saMpAdita karAyuM, je kAraNathI huM mAtAnI sAthe maLyo. ll468 zloka - adhunA darzayatvambA, prasAdena vizeSataH / mamedaM bata niHzeSaM, bhavacakraM mahApuram / / 469 / / zlokArdha : he aMbA ! have kRpA karIne mane A AkhuM bhavacakra nAmanuM mahApura batAvo. 469ll. zloka :__ tataH sA bADhamityuktvA, tAta! mArgAnusAritA / samastaM bhavacakraM me, savRttAntamadarzayat / / 470 / / zlokArca - tyArapachI sAruM e pramANe kahIne he tAta budha ! te mArgAnusAritAe mane savRtAMta samasta bhavacakra batAvyuM. ll470|| bhAvArtha : pUrvamAM bhujaMgatAe budha ane maMda pAse potAno pUrvano paricaya batAvyo, te sAMbhaLIne budha mauna le che ane vicAre che ke A ghANa zaTha che ane budhe pote guphA vagere joI, te zuM che ? teno nipuNatApUrvaka vicAra kare che. mAruM zarIrarUpa kSetra che. te parvata che. mArI A nAsikA che te mahAguphA che ane A nAsikAmAM dhrANendriya rahelI che. tethI mAre enuM pAlana karavuM joIe emAM saMzaya nathI. paraMtu je bhujaMgatA-dhrANendriyamAM AsaktirUpa pariNati kahe che te mAre karavuM joIe nahIM, paraMtu jyAM sudhI A zarIrarUpa kSetrane mUkuM nahIM tyAM sudhI A matijJAnanA upayogarUpa dhrANanuM vizuddha mArgathI pAlana karavuM joIe arthAtu dhrANendriya maLI che. tethI te te indriyothI je bodha thAya teno yathArtha bodha karavo joIe paraMtu dhrANendriya je je mAMgaNI kare Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva te sarva poSavI joIe nahIM. A rIte budhapuruSa bhUtakALanI ArAdhanAthI nirmalamativALo che tethI ghrANendriyanuM pAlana karavA chatAM AsaktinA abhAvane kAraNe doSothI arthAt kliSTakarma baMdhothI joDAto nathI ane puNyanA udayathI maLelI ghrANendriyane anukULa uttama bhogasAmagrIthI zreSTha sukhane prApta kare che; kema ke gRhastha avasthAmAM rAjakuLamAM janmela hoya tyAre ghrANendriyane anukULa ghaNA bhogo maLe che, topaNa Asakti nahIM hovAthI kaMIka maMda maMda bhoganI icchA thAya che, te iSTa evA ghrANanA bhogathI zAMta thAya che tethI uttama sukha maLe che. vaLI, maMda AsaktirUpa bhujaMgatAne anusarIne ghrANanA lAlanapAlanamAM laMpaTa bane che. tethI satata navA navA sugaMdhI padArtho prApta karavAnI pravRttithI ane bhogavavAnI icchAthI vyAkuLa rahe che. tethI tene ghrANendriyajanya tRpti thatI nathI mATe atRpta AtmA sadA duHkhasAgarane prApta kare che. kevI rIte maMda duHkhane pAmyo ? te spaSTa karatAM kahe che - sugaMdhI dravyone ekaThA karavAmAM udyata mAnasavALo divasa-rAta mUDha evo te satata klezo kare che ane durgaMdhanA parihArane karato sadA kheda pAme che arthAt durgaMdhI padArtho prApta thAya che tyAre AkuLa-vyAkuLa thAya che. budhanI jema zamasauSyane jANato nathI arthAt anicchAmAM ja sukha che e prakAranA paramArthane jANato nathI. jyAre budhane to anicchAmAM ja sukha dekhAya che, tethI puNyathI maLelI uttama bhogasAmagrIthI kaMIka maMda icchA che, te zame che jethI zamanA sauSyane budha pAme che. phakta maMdane mohano udaya hovAne kAraNe paramArthathI duHkhI hovA chatAM potAne sukhI mAne che. vaLI, A bAju budhano vicAra nAmano putra yauvanamAM ArUDha thayo. tethI dezakAlane jovAnI icchAthI te rAjaputra gharathI nIkaLIne dezATana karavA jAya che ane te prathama bahiraMga ane tyArapachI aMtaraMga dezomAM pharIne svagharamAM Ave che. tethI e prApta thAya ke budha ane dhiSaNAno putra vicAra che ane te vicAra e jIvano matijJAnanA tattvane jovAne anukUla ucita upayoga svarUpa che. budha jyAre bAlyAvasthAmAM che tyAre te vicAra paNa mArgAnusArI hovA chatAM tattvane jovAmAM vizeSathI pravartato nathI, paraMtu jyAre te budha puruSanI buddhi pakava bane che tyAre teno vicAra yauvana avasthAmAM ArUDha bane che. tethI A jagatanA bAhya dezo kaI rIte pravarte che ane aMtaraMga dezo kaI rIte pravarte che tene jovAnI icchAthI budhano Uha pravarte che je vicAra svarUpe che. vaLI te Uha saMsAramAM kaI rIte nagaronI vyavasthA che, kaI rIte manuSyanagarI gati che, kaI rIte A bhavacakra pravarte che, te sarva jovA mATe vyApAravALuM thAya che tyArapachI budhano te matijJAnanA upayogarUpa Uha aMtaraMga jIvanA pariNAmamAM thatA aMtaraMgabhAvone jovAmAM pravarte che ane te joIne te vicAra budha pAse Ave che. tyAre putrano samAgamano mahotsava dhiSaNA ane budha kare che. te vicArane bodha thayo ke budhe ane maMde ghrANa sAthe maitrI karI che tethI vicAra kahe che A ghrANa suMdara nathI, duSTa che. mATe maMda ane budha tame baMnee ghrANa sAthe je maitrI karI che te ucita nathI. tethI e phalita thAya ke budhanuM mArgAnusArI Uha ghrANane vaza thavuM te ucita jaNAtuM nathI tema batAve che. kema ucita nathI ? te batAvavA arthe vicAra kahe che. huM bahAranA dezone ane aMtaraMga duniyAne jovAnI icchAthI tamane pUchyA vagara nIkaLelo. anyadA huM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva bhavacakranagaramAM pura nAmanA nagaramAM prApta thayo. tyAM mane rAjamArgamAM zreSTha suMdarI dekhAI. je mane joIne atirSita thaI. tethI e prApta thAya ke vicAra bAhya nagaromAM pharyA pachI aMtaraMga nagaramAM jAya che tyAM mArgAnusAritA nAmanI strI sAthe teno yoga thAya che. je mArgAnusAritA vicArane joIne atyaMta prItivALI thAya che; kema ke budha puruSano vicAra mArgAnusAritA sAthe atyaMta saMbaMdhavALo che AthI budha puruSo je kaMI vicAra kare te mokSamArgane anusaranArA hoya che tethI te mArgAnusAritA vicArane kahe che ke tArI mAtA dhiSaNAnI huM priyasakhI chuM ane budha paNa mane atyaMta vallabha che. tethI e phalita thAya ke jIvamAM tattvane jonArI dhiSaNA che. te mArgAnusArI sAthe atyaMta prItivALI che ane budhane paNa mAnusAritA atyaMta priya lAge che. AthI ja budha puruSo haMmezAM mArgAnusArI buddhithI sarva vicAra kare che. AthI ja budhane mArgAnusAritA vallabha hoya che, kema ke budhane choDIne jIvamAM mArgAnusAritA AvatI nathI, ane budha te ja che ke je saMsAranuM vAstavika svarUpa yathArtha jovAmAM mahine pravartAve che, vaLI budha, dhiSaNA, mArgAnusAritA ane vicAra e paraspara jIvanA aMtaraMga pariNAmo che. AthI ja mArgAnusAritA vicArane kahe che. tuM mAro jIvita cho, tuM mAro prANa cho; kema ke tattvano vicAra ja mArgAnusAritAno prANa, jIvita che. vaLI, mArgAnusAritA vicArane kahe che ke dezadarzananI icchAthI tuM ahIM Avyo te suMdara karyuM, kema ke budhamAM rahelo vicArano pariNAma jyAre avalokanamAM pravarte che, tyAre jyAM mArgAnusAritA rahelI che e dizA tarapha ja jAya che, jethI vicAra mArgAnusAritAne puSTa kare che ane mArgAnusAritAthI puSTa thayelo vicAra sukhapUrvaka Atmahita sAdhI zake che. AthI ja mArgAnusAritAe vicArane samasta bhavacakranuM svarUpa yathAvatuM batAvyuM. kaI rIte yathAvat batAvyuM te batAve che. sAttvikamAnasanagarAdidarzanam bloka : athaikatra mayA dRSTaM, puraM tatra mahAgiriH / tacchikhare ramaNIyaM ca, niviSTamaparaM puram / / 471 / / sAtvikamAnasanagara AdinuM darzana zlokArtha : have eka ThekANe mArA vaDe vicAra vaDe, nagara jovAyuM. tyAM mahAgiri che ane tenA zikharamAM ramaNIya evuM bIjuM pura che. 471|| zloka : tato mayoktaMnivedayAmba! kiMnAma, purametadavAntaram / kiMnAmAyaM giriH kiM ca, zikhare dRzyate puram ? / / 472 / / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArya : tethI mArA vaDe kahevAyuM. he mAtA ! kayA nAmavALuM A avAMtarapura che=bhavacakra mahAnagaranuM avAMtarapura che. nivedana karo. kayA nAmavALo A giri che-avAMtarapuramAM rahelo A parvata kayA nAmavALo che ane zikharamAM A parvatanA zikharamAM, pura nagara, kayuM che ? Il472aa. zloka : mArgAnusAritA prAha, vatsa! no lakSitaM tvayA? / suprasiddhamidaM loke, puraM sAttvikamAnasam / / 473 / / zlokArca - mArgAnusAritA kahe che. he vatsa ! vicAra ! tArA vaDe jaNAyuM nathI, lokamAM A suprasiddha sAtvikamAnasa nAmanuM pura che. ll473| zloka : eSo'pi suprasiddho'tra, vivekavaraparvataH / prarUDhamapramattatvamidaM ca zikharaM jane // 474 / / zlokArca - ahIM=sAtvikamAnasapuramAM, A paNa suprasiddha evo vivekavara parvata che ane lokamAM A zikhara apramatatvarUpe prarUDha che prasiddha che. ll474ll zloka : idaM tu bhuvanakhyAtaM, vatsa! jaina mahApuram / tava vijJAtasArasya, kathaM praSTavyatAM gatam? / / 475 / / zlokArdha : vaLI, he vatsa ! bhavanamAM khyAta evuM jaina mahApura che. vijJAtasAra evA tane kaI rIte praznano viSaya thayo ?=pUchavAno viSaya thayo ? Il47pI zloka : yAvatsA kathayatyevaM, mama mArgAnusAritA / tAvajjAto'parastatra, vRttAntastaM nibodha me / / 476 / / zlokArya : jyAM sudhI te mArgAnusAritA mane A pramANe kahe che tyAM sudhI jyAM huM mArgAnusAritA sAthe beTho hato, tyAM apara vRttAMta thayo. mArA te vRttAMtane sAMbhaLo. 476ll Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H gADhaM prahAranirbhinno, nIyamAnaH suvihvalaH / puruSairveSTito dRSTo, mayaiko rAjadArakaH / / 477 / / zlokArtha : gADha prahArathI bheda karAyelo, atyaMta vilvala, rAjaputrothI vIMTaLAyelo laI javAto eka rAjaputra mArA vaDe jovAyo. II477]I zloka H zloka H tato mayoktaM ka eSa dArako mAtaH ! kiM vA gADhaprahAritaH / kutra vA nIyate lagnAH, ke vA'mI paricArakAH ? / / 478 / / zlokArtha H tethI=rAjapuruSothI veSTita laI javAto jovAyo tethI, mArA vaDe kahevAyuM=vicAra vaDe kahevAyuM - he mAtA ! A rAjaputra koNa che ? athavA kema gADha prahArita che ? athavA kyAM laI javAya che ? athavA lAgelA A paricArako koNa che ? / / 478|| saMyamaparAbhavaH 241 mArgAnusAritA prAha, vidyate'tra mahAgirau / rAjA cAritradharmAkhyo yatidharmastu tatsutaH / / 479 / / saMyamano parAbhava zlokArtha H mArgAnusAritA kahe che. A mahAgirimAM cAritradharma nAmano rAjA vidyamAna che. vaLI, teno putra yatidharma che. II479|| zloka H tasyAyaM saMyamo nAma, puruSaH khyAtapauruSaH / ekAkI ca kvaciddRSTo, mahAmohAdizatrubhiH / / 480 / / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArtha : teno A saMyama nAmano khyAtaparuSavALo puruSa che. ane kyAMka mahAmohAdi zatruo vaDe ekalo jovAyo. 480II zloka : tato bahutvAcchatrUNAM, prahArairjarjarIkRtaH / ayaM nirvAhito vatsa! raNabhUmeH padAtibhiH / / 481 / / zlokArya : tethI zatruonuM bahupaNuM hovAthI mahAmohAdi zatruo ghaNA hovAthI, prahAro vaDe jarjarita karAyo. he vatsa!padAtio vaDe-cAritradharmanA sainiko vaDe, raNabhUmithI A nirvAhita karAyo saMyama nirvAhita karAyo. ll481TI zloka : amI padAtayo vatsa! neSyantImaM svamandire / asya cAtra pure jaine, sarve tiSThanti bAndhavAH / / 482 / / zlokArca - he vatsa ! A padAtio svamaMdiramAM Ane rAjaputrane, laI jaze ane A jenapuramAM AnA= saMyamanA, sarva baMdhuo rahelA che. I482aaaa zloka : mayo-SyiAdRssttvemN yatkariSyanti, zatrubhiH paripIDitam / cAritradharmarAjAdyA, bRhanme tatra kautukam / / 483 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM. he mAtA !=mArgAnusAritA!zatruo vaDe paripIDita evA Ane rAjaputrane, joIne cAritradharmAdi rAjAo je karaze temAM tenA viSayamAM, mane ghaNuM kautuka che. ll48all zloka : ato mahAprasAdena, nItvA mAM girimastake / adhunA darzayatvambA, svAmino'sya viceSTitam / / 484 / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 243 zlokArca - AthI=mane te prakAranuM kautuka che AthI, mahAprasAdathI girinA mastakamAM mane laI jaIne have aMbA ! AnuM saMyamanA svAmInuM yatidharmanuM, viceSTita hamaNAM batAvo. ll484ll zloka : mArgAnusAritayoktaM-vatsaivaM kriyate, tatastadanumArgeNa, vivekagirimastake / ArUDhA sA mayA sAdhu, tatra mArgAnusAritA / / 485 / / zlokArca - mArgAnusAritA vaDe kahevAyuM. he vatsa! e pramANe karAya che. tyArapachI e pramANe karAya che ema kahyA pachI, tenA anumArgathI laI javAtA evA te saMyamanA anumArgathI, te vivekagirinA mastakamAM mArgAnusAritA mArI sAthe ArUDha thaI. ll485aa. zloka : atha tatra pure jaine, rAjamaNDalamadhyagaH / dRSTazcittasamAdhAne, maNDape sa mahAnRpaH / / 486 / / zlokArca - have te jenapuramAM cittasamAdhAnamaMDapamAM rAjamaMDalanA madhyamAM rahelo te mahAnupa jovAyo cAritradharmarAjA jovAyo. II486o. zloka : nAmato guNataH sarve, varNitAzca pRthak pRthak / mamAgre te mahIpAlAstayA vijJAtatattvayA / / 487 / / zlokArya : nAmathI ane guNathI pRthapha pRthak mArI AgaLa te sarva rAjAo vijJAtatattvavALI evI teNI vaDe mArgAnusAritA vaDe, varNana karAyA. ll487ll zloka : itazca tairnaraistUrNaM samAnItaH sa saMyamaH / darzitazca narendrasya, vRttAntazca niveditaH / / 488 / / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArtha : ane A bAju te manuSyo vaDe=cAritradharmanA sainiko vaDe, te saMyama zIgha lavAyo. ane rAjAne batAvAyo cAritradharmarAjAne saMyama batAvAyo. ane vRtAMta nivedana karAyo. 488 cAritradharmarAjasabhAyAM sambhramaH zloka : tatastaM tAdRzaM jJAtvA, zatrujanyaM parAbhavam / tatrAsthAne samastAste, subhaTAH kSobhamAgatAH / / 489 / / cAritradharmanI rAjasabhAmAM saMbhrama zlokArca - tethI tevA prakAranA zatrujavya parAbhava jANIne te sthAnamAM cittasamAdhAnamaMDapamAM, samasta paNa te subhaTo kSobhane pAmyA. l489ll zloka : tatabhiimdhvaanaiH karAghAtaprakampitamahItalaiH / tairjAtaM tatsadaH kSobhavibhrAntodadhisannibham / / 490 / / zlokArca - ane tethI bhayaMkara avAjavALA hAthanA ghAtathI prakaMpita mahItalavALA teo vaDe-te maMDapamAM rahelA subhaTo vaDe, kSobhathI vibhrAMta thayelA samudra jevuM te rAjamaMdira thayuM. ll49oll zloka : kecinmuJcanti huGkAraM, kupitAntakasannibhAH / bhujamAsphAlayantyanye, pulako'dasundarAH / / 491 / / zlokArtha : kopAyamAna thayelA yamadeva jevA keTalAka huMkAro mUke che. romAMca thavAne kAraNe suMdara evA anya bhujAne AsphAlana kare che. ll491ii. zloka : roSaraktAnanAH kecijjAtA bhRkuTibhISaNAH / anye tUttAnitoraskAH, khaDge vinyastadRSTayaH / / 492 / / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 245 zlokArca - roSathI rakta thayelA mukhavALA keTalAka bhRkuTithI bhISaNa thayA. vaLI, khagamAM sthApana karI che daSTi jemaNe evA anya uttAnita urakavALA thayAtraphalAyelI chAtIvALA thayA. ll49o. zloka : krodhAndhabuddhayaH kecitsaMpannA raktalocanAH / anye sphuTATTahAsena, garjitAkhilabhUdharAH / / 493 / / zlokArca - krodhathI aMdha buddhivALA keTalAka raktaloyanavALA thayA. vaLI, anya rASTa aTTahAsyathI gajita thayelI akhila bhUdharavALA thayA. ll49all zloka : anye'ntastApasaMrambhAdvigalatsvedabindavaH / kecidraktAGgabhImAbhAH, sAkSAdiva kRzAnavaH / / 494 / / zlokArdha : aMtatApanA saMraMbhathI gaLatA svedanA biMduvALA evA anya keTalAka raktanA aMgathI bhIma jevA jANe sAkSAt yamarAja jevA thayA. ll44ll zloka : atastaM tAdRzaM vIkSya, kSubhitaM rAjamaNDalam / cAritradharmarAjendra, sadbodhaH pratyabhASata / / 495 / / zlokArya : AthI tevA prakAranA kSabhita te rAjamaMDalane joIne cAritradharmarAjA pratye sadhdhodhamaMtrI bolyo, Il4lpA zloka : deva! naiSa satAM yukto, dhIrANAM kAtarocitaH / akAlanIradArAvasannibhaH kSobhavibhramaH / / 496 / / zlokA : he deva ! sajjana evA dhIrapuruSone akAla vAdaLAMnA avAja jevA kSobhano vibhrama yukta nathI. ll496ll Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bloka : tasmAdete nivAryantAmalamuttAlamAnasAH / rAjAnaH kriyatAmeSAmabhiprAyaparIkSaNam / / 497 / / zlokArca - te kAraNathI uttAlamAnasavALA A rAjAo atyaMta nivAraNa karAya, AmanA abhiprAyanuM parIkSaNa karo. I497ll zloka - tato nivAraNAkUtalIlayA pravilokitAH / cAritradharmarAjena, kSaNaM maunena te sthitAH / / 498 / / zlokArca : tyArapachI sabodhe cAritradharmarAjAne uparamAM kahyuM e pramANe kahyuM tyArapachI, cAritradharmarAjA vaDe nivAraNAnA IrAdAnI lIlAthI=saMbodhe kahyuM e pramANe rAjAonA kSobhanA nivAraNAnA IrAdAnI lIlAthI, jovAyA-rAjAo jovAyA, teo kSaNa mauna rahyA. ll498). zloka : uktAzca te tena narAdhipenayathA bho bho mahIpAlA! brata yadvo vivakSitam / evaM vyavasthite kArye, kimatra kriyatAmiti? / / 499 / / zlokArya : te rAjAo, te narAdhipa vaDe cAritradharmarAjA vaDe, kahevAyA. zuM kahevAyA ? te 'AthA'thI batAve che, he mahIpAlo! je tamAruM vivakSita che te bolo, A pramANe kArya vyavasthita hote jIte saMyamano parAbhava karanArA mahAmohAdino pratIkAra karavA rUpa kArya vyavasthita hote chate, ahIM enA viSayamAM, zuM karAya? ll499ll. zloka : etaccAkarNyasatyazaucatapastyAgabrahmAdyAste narAdhipAH / pravRddharabhasotsAhA, yoddhukAmAH prabhASitAH / / 500 / / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 247 zlokArca - ane Ane sAMbhaLIne cAritradharmarAjAnA A prakAranA vacanane sAMbhaLIne, pravRddha thayo che rabhasa pracaMDa, utsAha jemane evA satya, zauca, tapa, tyAga, brahma Adi te rAjAo yuddhanI IcchAvALA bolyA. II5oolI zloka : itthaM mahAparAdhe taiH, saMyamasya kadarthane / prasahya vihite deva! kimadyApi vilambyate? / / 501 / / zlokArca - A rIte teo va=mahAmohAdi vaDe, saMyamanI mahAaparAdhavALI atyaMta kadarthanA karAya chate he deva ! kema hajI paNa vilaMbana karAya che ? .pa01. zloka : ye'parAdhakSamA'pathyasevayA vRddhimAgatAH / teSAmucchedanaM deva! kevalaM paramauSadham / / 502 / / zlokArca - apathyanA sevananA kAraNe aparAdhamAM samartha evA je mahAmohAdi, vRddhine pAmyA. he deva ! teono uccheda-mahAmohAdino uccheda, kevala parama auSadha che. II50cA zloka : anyacceha kutastAvatsukhagandho'pi mAdRzAm? / na thAva tA: pApA, mahAmodAlizatrava: pAla0rUA. yAvacca devapAdAnAM, necchA tatra pravartate / naiva saMpadyate tAvad, ghAtasteSAM durAtmanAm / / 504 / / yugmam / zlokArca - ane bIjuM ahIM jainapuramAM, mArA jevAone satya, zaucAdine, tyAM sudhI sukhanI gaMdha paNa kyAMthI hoya ? jyAM sudhI te pApI mahAmohAdi zatruo haNAyA nathI ane jyAM sudhI devapAdonIka cAritradharmarAjAdinI, tyAM mahAmohAdinA nAzamAM, IcchA pravartatI nathI, tyAM sudhI te durAtmAnomahAmohAdino, ghAta prApta thato nathI ja. II503-504ll. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : yata:ekaiko'pi bhaTo nAtha! tAvakIno mahAhave / sarvAnirdalayatyeva, kuraGgAniva kesarI / / 505 / / zlokArca - je kAraNathI mahAtavamAM mahAyuddhamAM, he nAtha ! tamAro ekeka paNa bhaTa sarvene mahAmohAdi sarvone, nirdalana kare che ja, jema haraNiyAone siMha niIlana kare che. II505ll. zloka : kSaNena plAvayantIme, kSubhitAmbhodhivibhramAH / ripusainyaM na cedeSAM, syAttavAjJA vidhArikA / / 506 / / zlokArtha : je tamArI AjJA-cAritradharmarAjAnI AjJA, teone vidhArikA mahAmohanI sAme laDavA tatpara thayelA rAjAone vijJa karanArI, na hoya to kSaNamAM kSabhita thayelA samudranA vibhramavALA A satyAdi rAjAo, ripusainyane kSaNamAM plAvita kare che. pao6ll zloka : evaM ca te mahIpAlAH, zauNDIrA raNazAlinaH / sarve'pi svAmino'dhyakSamekavAkyatayA sthitAH / / 507 / / zlokArya : ane A rIte zUravIra, yuddha karavAnI IcchAvALA te mahIpAlo satyAdi rAjAo, sarva paNa svAmInA sanmukha cAritradharmarAjAnI sanmukha, ekavAkyapaNAthI rahyA=jo tame amane zatruono nAza karatAM aTakAvo nahIM to ame zatrunA sainyano nAza kSaNamAM karazuM e prakAranA ekavAkyapaNAthI rahyA. ll507ll zloka : raNakaNDUparItAgAMstAnevaM vIkSya bhUbhujaH / durdAntamattamAtaGganirdAriharisannibhAn / / 508 / / sa rAjA mantriNA sArdhaM, sadbodhena sabhAntare / praviSTo guhyamantrArthamAhUya ca mahattamam / / 509 / / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 249 zlokArdha : durdAta evA matarUpI hAthIne nAza karanAra siMha jevA yuddha karavAmAM tatpara aMgavALA evA satyAdi rAjAone, A rIte joIne zatruno nAza karavAmAM tatpara thayelA che e rIte joIne, te rAjA-cAritradharmarAjA, sambodha maMtrInI sAthe, samAMtaramAM guhyamaMtrane mATe pravezyo ane mahattamane= samyagdarzanane, bolAvyo. II508-509II zloka : atha tatrApi sA tAta! sAdhvI mArgAnusAritA / antardhAnaM vidhAyoccaiH, praviSTA sahitA mayA / / 510 / / zlokArca - have, tyAM paNa-cAritradharmarAjAe maMtraNA mATe samAMtaramAM praveza karyo tyAM paNa, he tAta budha! te suMdara mArgAnusAritAe atyaMta aMtardhAna thaIne, mArI sAthe vicAra sAthe, praveza karyo. pa1 ll samyagdarzanoktiH bloka : tatastatrocitaM rAjJA, pRSTau mantrimahattamau / sa samyagdarzanastAvadrAjAnaM pratyabhASata / / 511 / / samyagdarzananuM kathana zlokArtha : tyArapachI te rAjAe samAMtaramAM pravezIne mahattamane bolAvyo tyArapachI, tyAM=samAMtaramAM, maMtrI ane mahattama rAjA vaDe ucita puchAyA A sarva rAjAo mohanI sAme laDavA taiyAra thayA che teone anujJA ApavI e ucita che ke nahIM enA viSayamAM sabogha maMtrI ane samyagdarzana senApati puchAyA, te samyagdarzana rAjA pratye bolyo cAritradharmarAjA pratye bolyo. Ifpa11| zloka : tevA yusumaTeDa pro, satyAH satyavizva: | tadeva prAptakAlaM te, kartuM ko patra saMzayaH? / / 512 / / zlokArca - he deva ! satyavikramavALA satyAdi subhaTo vaDe yuddha karavAmAM pAramArthika vikramavALA satyAdi subhaTo vaDe, je kahevAyuM, te ja tamane karavA mATe prApta kAla che anujJA ApavA mATe ucita kAla Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva che. ahIM=zUravIra evA satyAdi subhaTone anujJA ApavAnA viSayamAM, zuM saMzaya che? arthAt teo zatruno nAza karI zakaze ke pIchehaTha karaze evA prakArano koI saMzaya nathI. pa1rI zloka : yata:vdhyaanaaN duSTacittAnAmapakAraM suduHsaham / zatrUNAmIdRzaM prApya, mAnI kaH sthAtumicchati? / / 513 / / zlokArdha : je kAraNathI vadhya evA duSTa cittavALA zatruonA duHsaha evA AvA prakAranA apakArane prApta karIne ApaNA saMyamarUpa senAne A rIte ghAyala karI evA prakArano duHsaha apakAra prApta karIne, mAnI evo koNa besavA mATe icchA kare ? pi1all zloka : varaM mRto varaM dagdho, mA saMbhUto varaM naraH / varaM garbhe vilIno'sau, yo'ribhiH paribhUyate / / 514 / / zlokArca - je zatruo vaDe parAbhava pAme che mahAmohAdi dvArA parAbhava pAmIne je besI rahe che ane pratikAra karato nathI e marelo sAro che, baLolo sAro che, e nara nahIM janmelo sAro che, e garbhamAM vilIna thayelo sAro che. ll514ll zloka - sa dhUliH sa tRNaM loke, sa bhasma sa na kiMcana / yo'ribhima'dyamAno'pi, svasthacitto'vatiSThate / / 515 / / zlokArca - je zatruo vaDe mardana karAto paNa svastha cittavALo rahe che, te dhULa che, lokamAM te tRNa che, te bhasma che, te kaMI nathI. arthAt mAtra dekhAya che, vAstavika kaMI nathI. pa15ll bloka : yasyaiko'pi bhavedrAjJaH, zatruH so'pi jigISati / tatte na yujyate sthAtumanantA yasya zatravaH / / 516 / / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 251 zlokArya : je rAjAne eka paNa zatru hoya, te paNa te rAjA paNa, jItavAnI IcchA kare che te zatrune jItavAnI IcchA kare che, te kAraNathI jene anaMtA zatruo che, evA tane rahevA mATe ghaTatuM nathI= nizcita thaIne rahevA mATe ghaTatuM nathI. Apa16ll zloka : __ ato nirbhidya niHzeSaM, zatruvarga nraadhip|| niSkaNTakAM mahIM kRtvA, tato bhava nirAkulaH / / 517 / / zlokArca - AthI he narAdhipa! cAritradharmarAjA! niHzeSa, zatruvargane nirbheda karIne nAza karIne, nikaMTaka pRthvIne karIne cittarUpI pRthvIne zatruo vagaranI karIne, tyArapachI nirAkula thA. //pa1nA zloka : tadevamuddhataM vAkyamabhidhAya mahattamaH / monenAvasthitaH sadyA, vRtva vArthaviniyam pApa28AA. zlokArtha : samyagdarzananA kathananuM nirgamana karatAM taheva'thI kahe che. A rIte uddhata vAkyane kahIne mahattama=samyagdarzana, tatkALa kAryano vizeSa nirNaya karIne maunathI rahyo. Apa18. sadbodhoktiH bloka : athAbhidhAtuM yatkRtyaM, lIlAmantharayA dRzA / cAritradharmarAjena, sadbodhaH pravilokitaH / / 519 / / sabodhanuM kathana zlokArdha : have, je kRtya che tene kahevA mATe lIlAmaMthara daSTithI cAritradharmarAjA vaDe sambodha maMtrI jovAyo. ||pa19l. zloka : tato nirNIya garbhArthaM, kAryatattvasya kovidaH / savAda: sarava: sAruM, vAvamasthanamASata karavA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - tyArapachI cAritradharmarAjAe sadgodha pratye joyuM tyArapachI, kAryatatvanA garbhArthano nirNaya karIne mohanA sAme yuddha karavuM ucita che ke nahIM te kAryatattvanA garbhamAM rahelA arthano nirNaya karIne, buddhimAna evo sambodha maMtrI A pramANe AgaLa batAve che e pramANe, sAravAkya bolyo. pi2 ll zloka : sAdhu sAdhUditaM deva! viduSA tena te puraH / saMpratyasAmprataM vaktuM, mAdRzAmatra vastuni / / 521 / / blokArdha : he deva ! vidvAna evA tenA vaDe samyagdarzana vaDe, tamArI AgaLa suMdara suMdara kahevAyuM, A vastumAM=samyagdarzane kahyuM e vastumAM, mArA jevAe=saddhodha jevAe, hamaNAM kahevuM asAmata che anucita che, II521TI zloka : tathApi te mahArAja! yanmamopari gauravam / tadeva lambhitotsAhaM, vAcAlayati mAdRzam / / 522 / / zlokArtha : topaNa he mahArAja ! je mArA upara tamAruM gaurava che te ja laMbhita utsAhavALA mArA jevAne prApta thayelA utsAhavALA sambodhane, vAcAla kare che. pararA zloka - tataH samyagdarzanaM pratyAhaaho tejaHpradhAnatvamaho vAci pragalbhatA / aho te svAmibhaktatvaM, cAru cAru mahattama! / / 523 / / zlokArca - tethI samyagdarzana pratye kahe cheHbodha kahe che, aho tejanuM pradhAnapaNuM, aho vANInI pragabhatA, he mahattama ! aho tAruM=samyagdarzananuM, svAmIbhaktapaNuM suMdara suMdara che. para3|| zloka : satyaM mAnavatAM dhIra! duHsaho'riparAbhavaH / satyaM parAbhibhUtasya, loke niHsAratA parA / / 524 / / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArdha : he vIra ! samyagdarzana ! mAnavALA jIvone zatruno parAbhava kharekhara duHsaha che, lokamAM zatruthI abhibhUta thayelAnI atyaMta niHsAratA satya che. para4ll bloka : satyaM duSTAH zaThA vadhyA, mahAmohAdizatravaH / satyaM tavAtu: sarve, tevAvAnunIvinaH sAparA zlokArca - duSTa, zaTha evA mahAmohAdi zatruo kharekhara vadhya che, devapAdanA anujIvI sarva cAritradharmanA kRpA upara jIvanArA sarva rAjAo, kharekhara tenA ghAtaka che zatruonA ghAtaka che. 'parapI zloka : vizvatisstthntu puruSAstAvadevazAsanavartinaH / nAryo'pi devasainyasya, teSAM nirghAtane kSamAH / / 526 / / zlokArya : vaLI, devazAsanavartI puruSo cAritradharmanA AjJAvartI puruSo, dUra raho, devanA sainyanI nArIo paNa cAritradharmarAjAnA sainyanI nArIo paNa, teonA nirdhAtanamAM samartha che=mahAmohAdinA vinAzamAM samartha che. parA zloka : vidhatuMprstaavrhitN kArya, nArabheta vicakSaNaH / nItipauruSayoryasmAtprastAvaH kAryasAdhakaH / / 527 / / zlokArya : paraMtu vicakSaNa puruSa prastAva rahita kAryano AraMbha karato nathI, je kAraNathI nIti ane pauruSano prastAva kAryasAdhaka che. para7I. zloka : athavA devapAdAnAM, bhavatazca puro mayA / nItizAstraM yaducyeta, hanta tatpiSTapeSaNam / / 528 / / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArya : athavA devapAdonI cAritradharmarAjAnI ane tamArI samyagdarzananI, AgaLa mArA vaDe nItizAstra je kahevAya che. te kharekhara piSTapeSaNa che pisAyelAne pharI pIsAvAnI kriyA tulya nirarthaka kriyA che. pi28II nItizAstraprakAzanam zloka : tathAhiSaD guNAH paJca cAGgAni, zaktitritayamuttamam / sodayAH siddhayastisrastathA nIticatuSTayam / / 529 / / sarbodha maMtrI dvArA nItizAstranuM prakAzana zlokArtha : te A pramANe - cha guNo che, pAMca aMgo che, uttama traNa zakti che, udaya sahita traNa siddhio che, ane cAra nItio che. para9ll. zloka : catasro rAjavidyAzca, yaccAnyadapi tAdRzam / pratItaM yuvayoH sarvaM, taddhi kiM tasya rvaNyate? / / 530 / / zlokArca - ane cAra rAjavidyA che. ane bIjuM paNa tevuM tamArA baMnene cAritradharmarAjA ane samyagdarzana baMnene, sarva pratIta che, te kAraNathI tenuM zuM varNana karAya? arthAt varNana karAtuM nathI. parUoll zloka : ta: sthAnaM yAnaM tathA sandhirvigrahazca paraiH saha / saMzrayo dvaidhabhAvazca, SaDguNAH parikIrtitAH / / 531 / / zlokArca - je kAraNathI sthAna, yAna, paranI sAthe zatruonI sAthe, te prakAranI saMdhi ane vigraha, saMzraya ane svabhAva cha guNo kahevAyA cheHnItizAstramAM yuddha karanArane A cha vastuonI mArgAnusArI vicAraNA karavI e cha guNo kahevAyA che. I/pa31II Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 255 zloka : tathAupaayH karmasaMrambhe, vibhAgo dezakAlayoH / puruSadravyasampacca, pratikArastathApadAm / / 532 / / paJcamI kAryasiddhizca, paryAlocyamidaM kila / aGgAnAM paJcakaM rAjJA, mantramArge vijAnatA / / 533 / / zlokArca - ane karmanA AraMbhamAM upAya, dezakAlano vibhAga, puruSa ane dravyanI saMpatti, te prakAranI Apattiono pratikAra, pAMcamI kAryasiddhi maMtramArgamAM jANatA evA rAjA vaDe A aMgonuM paMcaka kharekhara paryAlocana karavuM joIe. Apa32-533 zloka : tathA utsAhazaktiH prathamA, prabhuzaktidvitIyikA / tRtIyA mantrazaktizca, zaktitrayamidaM param / / 534 / / zlokArtha : ane prathama utsAha zakti, bIjI prabhunI zakti svAmInI zakti, trIjI maMtra zakti A zaktimaya zreSTha che. I/pa34ll. zloka : zaktitritayasaMpAdyAstraya evodayAstathA / hiraNyamitrabhUmInAM, lAbhA siddhitrayaM viduH / / 535 / / zlokArca - traNa zaktithI saMpAgha te prakAranA hiraNya, mitra ane bhUmionA traNa ja udayo lAbho che, traNa siddhine jANavA. pa3pA. zloka : tathA sAmabhedopadAnAni, daNDazceti catuSTayam / nItInAM sarvakAryeSu, paryAlocyaM vijAnatA / / 536 / / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zlokArtha : ane sAma, bheda, upadAna ane daMDa e sarva kAryomAM nItinuM catuSTaya buddhimAna puruSo vaDe paryAlocana karavuM joIe. II536 / / zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva tathA AnvIkSikI yI vArtA, daNDanItistathA parA / vidyAzcatasro bhUpAnAM, kilaitAH santi gocare / / 537 / / zlokArtha H AnvIkSikI, trayI, vArtA ane zreSTha daMDanIti rAjAonA viSayamAM kharekhara A cAra vidhAo che. II537II zloka H -: tadetaddevapAdAnAM, bhavatazca vizeSataH / pratItameva ni:zeSa, vrunyatAM ji? mahattama! / / 8 / / zlokArtha : te A=pUrvamAM sadbodhe tAtti zabdathI nItizAstranuM prakAzana karyuM te A, devapAdone ane tane=cAritradharmarAjAne ane samyagdarzanane, vizeSathI niHzeSa pratIta ja che, he mahattama ! samyagdarzana ! zuM varNana karAya ? ||538|| zloka H kevalaM jJAtazAstro'pi, svAvasthAM yo na budhyate / tasyAkiJcitkaraM jJAnamandhasyeva sudarpaNaH / / 539 / / zlokArtha kevala jJAtazAstravALo paNa je puruSa svaavasthAne jANato nathI=huM laDavA samartha chuM ke nahIM e rUpa potAnI avasthAne jANato nathI, tenuM jJAna akiMcitkara che, jema aMdhane ja sudarpaNa akiMcitkara che. II539II zloka : pravartetAvivekena, yo hyasAdhye'pi vastuni / loke sa jAyate hAsyaH, samUlazca vinazyati / / 540 / / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 257 zlokArtha : di je kAraNathI, avivekathI asAdhya paNa vastumAM je pravarte che, te lokamAM hAsyahAsyAspada thAya che, ane mUla sahita vinAza pAme che. /pa4oll. zloka : tatavaidN mUlavinaSTaM hi, tAta! sarvaM prayojanam / ato'dya tAvakotsAhaH, kutra nAmopayujyatAm ? / / 541 / / zlokArya : ane tethIasAdhya vastumAM pravartanAra puruSa mUla sahita vinAza pAme che tethI, he tAta ! cAritradharmarAjA! mUlavinaSTa evuM A sarva prayojana che. arthAt tame svaavasthAne jANyA vagara yuddhano prAraMbha karazo to A tamAruM sarva prayojana mUlavinaSTa che. AthI=svaavasthAno vicAra karyA vagara pravRtti karavAmAM bhUlano vinAza che AthI, Aje tamAro utsAha kyAM upayogI thAya ? arthAt thAya nahIM, pa41II sadbodhena svAbhiprAyaprakAzanam zloka : yataHbhvckrmidN sarvaM, vayaM te ca mahA'rayaH / sa karmapariNAmAkhyo, yazca rAjA mahAbalaH / / 542 / / AyattaM sarvamevedaM, tasyaikasya mahAtmanaH / tAta! saMsArijIvasya, yasyAyattA mahATavI / / 543 / / yugmam / sarbogha maMtrI vaDe potAnA abhiprAyanuM prakAzana zlokArtha : je kAraNathI A sarva bhavacakra, ame sarva ane te mahAbuo ane te karmapariNAma nAmano rAjA ane je mahAbala. he tAta! sarva ja A te eka saMsArI jIvarUpa mahAtmAne AdhIna che, jene AdhIna mahATavI che. pa42-543 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : sa cAdyApi na jAnIte, nAmApi khalu mAdRzAm / mahAmohAdisainyaM tu, manyate gADhavallabham / / 544 / / zlokArca - ane te saMsArI jIva, hajI paNa mArA jevAnuM nAma paNa jANato nathI=sambodha Adi mArA jevAnuM nAma paNa jANato nathI. vaLI, mahAmohAdi sainyane atyaMta vallabha mAne che. pa44ll zloka : itazcayatra saMsArijIvasya, pakSapAto bale'dhikaH / tasyaiva vijayo nUnaM, sa hi sarvasya nAyakaH / / 545 / / zlokArca - ane A bAju je balamAM je sainyamAM, saMsArI jIvane adhika pakSapAta che, teno ja kharekhara vijaya che. di=je kAraNathI, ta=saMsArI jIva, sarvano nAyaka che. pa45ll zloka : tato yAvanna jAnIte, so'smAkaM sainyamuttamam / yAvacca pakSapAto'sya, nAdyApyasmAsu jAyate / / 546 / / tAvanna yuktaH saMrambho, na yAnaM na ca vigrahaH / yuktaM sAma tadA sthAnamupekSA gajamIlikA / / 547 / / yugmam / zlokArca - tethI=saMsArI jIva nAyaka che mATe tene AdhIna zatruno jaya athavA zatruthI parAjaya che tethI, jyAM sudhI te saMsArI jIva, amAruM uttama seva jANato nathI, ane jyAM sudhI A saMsArI jIvane, amArAmAM hajI paNa pakSapAta thato nathI, tyAM sudhI saMraMbha yukta nathI yuddhanI taiyArI yukta nathI, yAna yukta nathI, vigraha yukta nathI, tyAre sAma, sthAna, upekSA, gajamIlikA yukta che=AMkhamIMcAmaNAM yukta che. pi46-547ll zloka : saMkucanti hi vidvAMsaH, kAryaM saMcintya kiMcana / kesarI gajanirghAte, yathotpAtavidhitsayA / / 548 / / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 259 zlokArya :kije kAraNathI, vidvAno koIka kAryano vicAra karIne saMkucana kare che, je pramANe gajanA nAzamAM utpAta-kUdako, mAravAnI IcchAthI siMha saMkocana kare che. dUravartI gajane nAza karavAno artha siMha tenA upara kUdIne paDavA arthe prathama dehane saMkoce che ane saMkoca dvArA baLa saMcita karIne hAthIne mAravA arthe tenA upara paDe che. tema buddhimAna puruSa zatrunA nAzAdi koIka kAryano vicAra karIne prathama zakti na hoya to saMkoca karIne zakti saMcita kare che, tyArapachI zatru sAme laDavA arthe kUdako mAre che. pa48I. zloka : na pauruSaM galatyatra, nazyato'pi vijAnataH / siMho hyapasaratyeva, bRhadAsphoTaditsayA / / 549 / / zlokArca - ahIM=potAnI zaktinA saMcaya arthe vidvAnanI saMkucananI pravRttimAM, jANatA evA bhAgatAnuM paNa puruSapaNuM gaLatuM nathI=rAjanItine jANanAra ane zaktinA abhAvane kAraNe zatruothI dUra bhAgatA paNa puruSanuM puruSapaNuM gaLatuM nathI, hiM=je kAraNathI, moTA AsphoTane devAnI IcchAthIhAthInI sUMDha upara moTI tarApa devAnI IcchAthI, siMha apasaraNa kare che ja=keTalAMka DagalAM pAchaLa apasaraNa kare che ja. I/pa49ll bloka : samyagdarzanenoktaMArya! saMsArijIvo'sau, na jAne jJAsyate na vA / asmAnete'rayo nityamadhunaivaM vibAdhakAH / / 550 / / zlokArca - samyagdarzana vaDe kahevAyuM. he Arya ! huM jANato nathI ke A saMsArI jIva jANaze ke nahi. amArA A zatruo nitya vibAdhaka che, hAlamAM A pramANe pIDA karanArA che. ll15oll bloka : tadadya saMyamastAvaditthamebhiH kadarthitaH / zvaH sarvAna dattArasvataH sthAnuM na cukhyatve bhAjapA zlokArca - te kAraNathI=A zatruo nitya vibAdhaka che te kAraNathI, Aje A rIte saMyama emanA vaDe= Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva mahAmohAdi vaDe, kadarthanA karAyo. kAle sarvone paNa=satyAdi sarvone paNa, haNanArA thaze=mahAmohAdi haNanArA thaze, tethI rahevA mATe ghaTatuM nathI=mahAmohAdinI sAme yuddha karyA vagara rahevA mATe ghaTatuM nathI. II551 // bhAvArtha 260 : budhano vicA2 nAmano putra mArgAnusAritA sAthe bhavacakrane jovA mATe jAya che arthAt budha puruSa mArgAnusArI buddhithI bhavacakrano vicAra kare che. tethI mArgAnusAritA tene bhavacakra batAve che ema kahela che. tyAM mArgAnusArI buddhi vicArane eka nagara batAve che arthAt bhavacakranI aMdara rahela sAttvika mAnasarUpa nagara batAve che. tyAM viveka nAmano mahAparvata batAve che tenA upara apramattazikhara batAve che ane tyAM jainamahApura batAve che. tethI e phalita thAya ke budha puruSo mArgAnusArI buddhithI pAramArthika jainanagarane jovA yatna kare che. mAtra bahArathI dekhAtA jainonA nivAsane jainanagararUpe jotA nathI, paraMtu je jIvomAM kaMIka tattvane jovAmAM sAttvikatA pragaTI che te jIvo mArgAnusA2I buddhithI viveka parvatane jue che arthAt AtmA ane zarIra be judAM che, dhanAdithI potAno AtmA judo che, potAno AtmA matijJAna svarUpa che ane te matijJAna svarUpa potAnA AtmAne apramAdathI jovA yatna kare tevA jIvo jainanagaramAM rahelA che ane zaktinA prakarSathI jina thavA yatna karanArA che, tema vicArane dekhAya che. A rIte mArgAnusAritAe vicArane jainanagara batAvyuM. eTalAmAM jainanagaramAM vasatA koIka sAdhunA saMyamarUpa pariNAmane mahAmohAdi subhaToe gADha prahAra karelo joyo ane cAritrarAjAnA sainiko jarjarita avasthAvALA te saMyamane laI jatA vicArane dekhAya che. tethI e phalita thAya ke jainanagaramAM vasatA koIka susAdhu 17 prakAranA saMyamane pALanArA hatA, paraMtu te vakhate satya, zaucAdi anya subhaTothI parivarelA na hatA, tethI nimittone pAmIne te mahAtmAnI cittavRttimAM mahAmohAdie kolAhala macAvIne saMyamane jarjarita karyo paraMtu saMyama nAza pAmyo nathI, mRtaprAyaH sthitimAM che. tevA saMyamane cAritradharmanA sainiko cAritradharma pAse laI jAya che. teno bodha karAvavA arthe mArgAnusAritA vicArane kahe che. A mahAgirimAM cAritradharmarAjA che, teno putra yatidharma che arthAt 10 prakArano yatidharma che. teno saMyama nAmano A puruSa che. vaLI, te sAdhu anya yatidharmamAM pramAdavALA thayA tyAre tenA saMyamarUpa puruSane mahAmohAdi zatruoe ekAkI joIne jarjarita karyo che. te saMyamane cAritradharmarAjA pAse laI jAya che. tethI vicAra mArgAnusAritA sAthe jyAM saMyama che tyAM addazya thaIne praveza kare che. te jainapuramAM cittasamAdhAna nAmano maMDapa che. temAM cAritradharma rAjA beThela che ane tenI AgaLa anya ghaNA rAjAo beThelA che, tethI e prApta thAya ke susAdhuo cittanA samAdhAnavALA hoya che, tethI AtmA sivAyanA bAhya padArtho sAthe teone koI prayojana nathI. mAtra AtmAnA asaMgabhAva guNane pragaTa karavA arthe teo yatna kare che, tyAM cAritranI pariNati ane anya paNa kSayopazamabhAvanA guNo varte che, tyAM jarjarita saMyamane te rAjapuruSo laI AvyA ane mahAmohAdithI te saMyamano parAjaya jANIne cittavRttimAM rahela cAritranA sarva subhaTo zatru sAme laDavA mATe kaTibaddha thayA. potapotAnuM baLa batAvIne zatruno nAza karavA mATe tatpara thayA arthAt te jIvamAM vartatA satyAdi saMyamanA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva pariNAmo zatruno nAza karavA mATe kaMIka sanmukha thayA. te joIne te jIvamAM rahelo sadbodha cAritradharmane kahe che. dhIra puruSoe kAyarane ucita prayatna karavo yukta nathI, paraMtu potAnI zaktinuM samAlocana karIne ucita prayatna karavo joIe. 261 kaI rIte ucita zaktinuM samAlocana karavuM joIe ? te batAvatAM kahe che cAritradharmarAjAnA anya rAjAonA abhiprAyanuM parIkSaNa karavuM joIe arthAt teo kevA baliSTha che ane yuddha karavA samartha che ityAdino nirNaya karIne yuddhamAM javuM joIe. tethI cAritradharmarAjA satyAdi dharmone pUche che ke A paristhitimAM zuM karavuM ucita che ? tethI yuddhanA utsAhavALA teo kahe che ke mahAmohAdi sainyoe ApaNo moTo aparAdha karyo che tethI temanI sAme yuddha karavAmAM vilaMbana karavuM ucita nathI. vaLI, cAritradharmanI jyAM sudhI zatrunI ghAtamAM icchA nathI tyAM sudhI te durAtmAono ame paNa ghAta karavA samartha nathI ane cAritradharmanI icchA hoya to amArA satyAdimAMthI eka paNa rAjA te sarvano ghAta ka2vA samartha che. tethI e phalita thAya che ke jIvamAM kSayopazamabhAvano je cAritrano pariNAma che te balavAna hoya ane zatrunA ghAtane abhimukha thAya tema hoya to satyAdi anya rAjAomAMthI koI eka rAjA paNa te sarvano=mohAdino, nAza karavA samartha che; kema ke pravardhamAna cAritranA kSayopazamano upayoga satyAdi koI eka dharmamAM dRDha yatnavALo thAya che, tyAre te eka satya vrata ja saMpUrNa mohanAzane ka2vA samartha che. AthI ja kSamAmAtranA upayogavALA muni pravardhamAna asaMganI pariNatirUpa cAritranA baLathI saMpUrNa mohano nAza karIne kevalajJAna prApta kare che. vaLI, jo cAritrano pariNAma ja zithila hoya, kSamAdi dazeya dharmo yuddhabhUmimAM caDelA hoya ane te mahAtmA bAhya AcaraNAthI te te vrato pALatA hoya, kaMIka kSamAdimAM yatna karatA hoya, paNa asaMgabhAvane abhimukha vIrya atyaMta ullasita thatuM na hoya to satyAdi mohanAza karavA samartha banatA nathI. A prakAre satyAdi rAjAoe cAritradharmane kahyuM. vaLI, kahyuM ke tamArI icchAnA baLathI amArAmAMthI eka paNa saMpUrNa mohano nAza karavA samartha che. A prakAre te sAdhumAM vartatA satyAdi dharma mohanI sAme yuddha karavA tatpara thayA che te jANIne cAritradharmarAjA sadbodha sAthe, ane samyagdarzana sAthe maMtraNA ka2vA gupta sthAnamAM bese che; kema ke samyagdarzana mahAsenApati che ane sadbodha buddhidhana maMtrI che, tenI salAha laIne yuddha karavuM ucita che, tethI cAritradharma tenI vicAraNA karavA arthe gupta sthAnamAM bese che. mArgAnusAritA vicAra sahita addazya thaIne te jovA mATe bese che arthAt koI sAdhunI A prakAranI sthiti vartatI hoya jenA kAraNe tene cAritrano pariNAma sadbodhamaMtrI ane samyagdarzananI sAthe ucita vicAraNA karatA hoya tenA tAtparyane jANavA mATe mArgAnusArI buddhithI budha puruSa vicAra dvArA jANavA yatna kare che. jethI cAritrasainyamAM kaI jAtano vicAra kayA saMyogamAM pravarte che teno bodha mArgAnusArI prajJAthI vicArane thAya che, vaLI, samyagdarzana cAritradharmane kahe che. satyAdi subhaTo laDavA mATe tatpara thayA che, tethI temAM vilaMbana karavo ucita nathI; kema ke zatruo vidyamAna hoya tyAre vivekIpuruSe nizcita thaIne besavuM ucita nathI. tethI e phalita thAya ke jIvamAM vartatuM samyagdarzana preraNA kare che ke pramAda vagara zatruono nAza karavA mATe Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva satyAdi rAjAoe udyama karavo joIe. jethI te mahAtmAmAM vartatA mahAmohAdi zIghra nAza pAme. A prakAre je mahAtmAnuM saMyama ghAyala thayuM che, te mahAtmAmAM vartatuM samyagdarzana zatruono nAza karavA mATe abhimukha thavA sUcana kare che. samyagdarzananuM A prakAre sUcana maLyA pachI cAritradharmarAjA sodhamaMtrIne nirNaya pUche che. sadbodha kAryano yathArtha nirNaya karIne ucita pravRtti karavA ja preraNA kare che, tethI samyagdarzanane sodhamaMtrI kahe che zatruno nAza karavA mATe tAro utsAha che te suMdara che; kema ke cAritradharmanA sainyamAM je puruSo che te paNa mahAmohAdi zatruono nAza karavA mATe samartha che. eTaluM ja nahIM paNa nArIo paNa zatruono nAza karavA samartha che. tethI e phalita thAya ke je jIvamAM puruSarUpe vAcaka dharmo che ane strI zabdathI vAcya kSAMtyAdi dharmo che te sarvamAMthI koI paNa tIvra vegathI mahAmohAdi sanmukha thAya to mahAmohAdine nAza karavA samartha che. topaNa vicakSaNa puruSa prastAva rahita kAryano prAraMbha karatA nathI arthAt prayatnano prastAva hoya to te kAryanuM sAdhaka bane che. jo ucita baLasaMcayarUpa puruSakArano prastAva na hoya to yuddhamAM jayarUpa kAryanI siddhi thAya nahIM. tyArapachI yuddhamAM je nItizAstra che tenuM yathArtha prakAzana sadbodha rAjAnI AgaLa kare che ane kahe che ke A nItizAstra cAritradharmarAjA ane samyagdarzana sArI rIte jANe che, chatAM tenA jANanAra paNa cAritradharmarAjA ke samyagdarzana potAnI avasthAne jANe nahIM, to kAryanI siddhi karI zake nahIM. tethI e phalita thAya ke jyAre te sAdhumAM vartato cAritrano pariNAma ane te sAdhumAM vartato samyagdarzanano pariNAma potAnI svaavasthAno vicAra karyA vagara yuddhamAM jAya to zatruno nAza karI zake nahIM. vaLI, cAritrano pariNAma ane samyagdarzana baMne kuzaLa che. tethI mohanI sAthe laDavAmAM kyAre kaI nIti apanAvavI joIe teno yathArtha nirNaya karI zake che. Ama chatAM potAne zatru sAme laDavuM ucita che ke nahIM teno nirNaya karyA vagara pravRtti kare to kAryasiddhi thAya nahIM. A prakAre sabodha samyagdarzanane ane cAritradharmane salAha Ape che; kema ke sadbodhanI ja atyaMta sUkSma prajJA che, jenI salAhathI karAyeluM kArya atyaMta saphaLa thAya che. vaLI, sadbodha yuddha viSayaka potAno abhiprAya batAvatAM kahe che. je saMsArI jIvanI cittarUpI aTavI che, te saMsArI jIvane AdhIna te jIvanuM pUrNa bhavacakra che. vaLI, saMsArI jIvane AdhIna ja kSayopazamabhAvavALA cAritranA pariNAmo che. vaLI, jIvane AdhIna ja mahAmohAdi zatruo che. karmapariNAma nAmano mahAna balavAna rAjA che te paNe tene AdhIna che. tethI e phalita thAya ke je saMsArI jIva je prakAre pravRtti kare tene anurUpa tenuM bhavacakra nirmANa thAya che. vaLI, te saMsArI jIva cAritradharmanA kSayopazamabhAvamAM yatna kare to cAritrasainya balavAna bane che. mahAmohAdine anukULa yatna kare to te balavAna thAya che. karmapariNAma paNa te jIvane ja AdhIna che. tethI je prakArano te jIva yatna kare te pramANe karmanI pracuratA ke alpatA thAya che. tethI cAritradharmanuM sainya paNa te jIvane AdhIna che. Ama chatAM, je sAdhumAM rahelA saMyamanA pariNAmane mahAmohAdie ghAyala karyo che, te sAdhuno jIva mArA jevAnuM nAma paNa jANato nathI. ane mahAmohAdinA sainyane gADha vallabha mAne che. AthI ja te sAdhunA anukULa bhAvane AzrayIne ja mahAmohAdi sainyoe saMyamane jarjarita karyo che. jo te jIva sadbodhanuM nAma jANato hota to sadbodhanI salAhathI te sAdhu pravartya Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 263 hota tethI mahAmohAdinuM sainya temane ghAyala karI zake nahIM. vaLI, te sAdhuno jIva atyAre mAruM nAma paNa= sadbodhanuM nAma paNa jANato nathI. bIjuM te saMsArI jIvano je balamAM adhika pakSapAta che te ja bala vijaya pAme che ane prastuta sAdhuno jIva mahAmohAdinA sainyamAM pakSapAtavALo che tyAM sudhI ApaNA jayano saMbhava nathI. tethI jyAM sudhI ApaNA uttama sainyane te sAdhu jANe nahIM ane ApaNAmAM tene pakSapAta thAya nahIM tyAM sudhI yuddha karavAno samAraMbha karavo ucita nathI, yuddha mATe javuM ucita nathI, zatruo sAthe vigraha karavo ucita nathI, paraMtu upekSA ja karavI ucita che. tethI e phalita thAya ke jyAM sudhI te sAdhu sadbodhanA vacanAnusAra arthAt jinavacanarUpa sadbodhanA vacana anusAra prayatna karavAne sanmukha thAya nahIM, tyAM sudhI temanuM samyagdarzana vidyamAna hovA chatAM temanA vartatA satyAdi dharmo bAhya AcaraNArUpe vidyamAna hovA chatAM zatruno nAza karavA samartha bane tema nathI; kema ke pramAdI thayelA te sAdhune mahAmohanuM sainya vallabha jaNAya che. AthI ja mahAmohathI temanuM saMyama jarjarita thayuM che. vaLI, sadbodha yuktithI kahe che ke jema siMha hAthIno ghAta karavA mATe kUdako mAravA taiyAra thAya tyAre prathama dehanuM saMkocana kare che pachI kUdako mAre che. tema vartamAnamAM ApaNe zatru sAthe laDavAnuM choDI daIne saMkoca ka2vo joIe ane yuddhano ucitakALa Ave tyAre yuddhamAM javuM joIe tethI zatruno saMhAra thaI zake. tethI e phalita thAya ke jyAre te pramAdI sAdhunuM sIrya koIka rIte jAgRta thAya ane jinavacanAnusAra pravartavA tatpara thAya tyAre ja mohanAzane mATe ApaNe udyama karavo joIe, tyAM sudhI kALakSepa karavo joIe. vaLI, anya paNa dRSTAMtathI batAve che. jema siMha hAthI para moTo AsphoTa devA tatpara thayo hoya tyAre keTalAMka DagalAM pAchaLa jAya che pachI kUdIne hAthInI sUMDha upara paDavA mATeno prabala yatna kare che. tema zatru balavAna hoya tyAre yuddhabhUmithI pAchA pharavAmAM puruSapaNuM gaLatuM nathI paraMtu saMcita vIrya karIne yuddhabhUmimAM javAthI vijayanI prApti thAya che. A prakAre sadbodhe kahyuM tethI te sAdhumAM vartatuM samyagdarzana prazna kare che ke A saMsArI jIva kyAre ApaNane jANaze ane A zatruo A rIte bAdhA karanArA che te kyAre jANaze te mane khabara paDatI nathI. tethI Aje te sAdhumAM 2helA saMyamane mahAmohAdie kadarthanA karI tema kAle ApaNA badhAno paNa nAza karI zakaze tethI besavuM ucita nathI. tethI e prApta thAya ke jo sAdhu pramAdI thayA tethI saMyama ghavAyuM tema hajI vadhAre pramAdI bane to sadbodha nAza pAme, samyagdarzana paNa nAza pAme. tethI te sAdhumAM vartatuM samyagdarzana vicAre che ke jo zatruno virodha nahIM karavAmAM Ave to kAle ApaNo paNa vinAza thaze, e prakAre samyagdarzana potAnI zaMkA sodha pAse vyakta kare che. saMsArijIvajAgRtikramaH zloka H sadbodhenoktaM Arya! mottAlatAM hArlIH, vhAlasAdhya prayonane / dhruvaM saMsArinIvoDaso, sAmyate na: vAcana / / 2 / / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva saMsArI jIvanI jAgRtino krama zlokArca - sambodha vaDe kahevAyuM=sambodha vaDe samyagdarzanane kahevAyuM. he Arya! samyagdarzana!kAlasAdhya prayojanamAM-prayatna sAdhya nathI paraMtu kAlasAdhya prayojana che evA prasaMgamAM, uttAkatAne kara nahIM utAvaLane kara nahIM. A saMsArI jIva nakkI kyAreka ApaNane jANaze. piparA zloka : yatAs karmapariNAmAkhyo, narendro'tra baladvaye / samAnapakSapAtena, sadA prAyeNa vartate / / 553 / / zlokArtha : je kAraNathI ahIM=saMsArI jIvamAM, karmapariNAma rAjA baladrayamAM-mahAmohanA ane cAritra gharmarAjAnA ema baMne sainyamAM, samAna pakSapAtathI prAyaH sadA varte che. llpapa3/ zloka : tasya saMsArijIvo'pi, niHzeSaM kurute vacaH / ato'smAneSa tasyoccaiH, kadAcijjJApayiSyati / / 554 / / zlokArca - ane A bAju saMsArI jIva paNa niHzeSa tenuM vacana-karmapariNAmarAjAnuM vacana, kare che. AthI AkarmapariNAmarAjA, tene=saMsArI jIvane, kyAreka ApaNane atyaMta jaNAvaze paricita karAvaze. pipa4ll zloka : tatazca jJAtAH saMsArijIvena, saprasAdena pUjitAH / vayanA vidhyAma:, zanirvatanakSama sAdhI zlokArya : ane tethI karmapariNAmarAjA saMsArI jIvane ApaNo paricaya karAvaze tethI, saMsArI jIva vaDe jJAta thayelA prasAda sahita pUjAyelA he Arya ! ame zagunA nirdalanamAM samartha thaze. pipapI. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva ___ kevalamasAvapi karmapariNAmaH kvacidavasare paryAlocya mahattamabhaginyA saha lokasthityA, pRSTvA cAvasaraM nijabhAryAM kAlapariNati, kathayitvA''tmIyamahattamAya svabhAvAya, kRtvA viditaM niyatiyadRcchAdInAM nijaparijanAnAmanukUlayitvA saMsArijIvasyaiva mahAdevIM bhavitavyatAmapekSya 'saprasAdo'yamiti vijJaptikAvasaraM tataH saMsArijIvasya samastamasmadvRttAntaM sarveSAmabhirucite sati vijJApayiSyati, tataH pratibandhakAbhAvAllagiSyati sA vijJaptikA, bhaviSyati saMsArijIvo'smAsu saprasAdaH, kevala A paNa karmapariNAma koIka avasaramAM mahattama bhaginI lokasthiti sAthe paryAlocata karIne, potAnI bhAryA kAlapariNatine avasara pUchIne potAnA mahattama evA svabhAvane kahIne niyati yadacchAdi nijaparijanone nivedana karIne, saMsArI jIvanI ja mahAdevI bhavitavyatAne anukUla karIne prasAdavALo A che=cAritramaitya pratye prasAdavALo A saMsArI jIva che, e prakAranA vijJaptinA avasaranI apekSA rAkhIne tyArapachI sarvene abhirucita thaye chatepUrvamAM kahelA kAlapariNati Adi sarvane ApaNuM vRttAMta kahevAnuM rucino viSaya thaye chate, saMsArI jIvane samasta paNa ApaNuM vRtAMtara cAritradharmanuM sainya tamAruM hitakArI che e prakAranuM samasta paNa ApaNuM vRtAMta, vijJApana karazekarmapariNAmarAjA vijJApana karaze. tethI pratibaMdhakano abhAva thavAthI te vijJaptikA lAgazeH karmapariNAmarAjA saMsArI jIvane samasta paNa ApaNo vRttAMta kaheze tethI saMsArI jIva ApaNo pratibaMdhaka nahIM thavAthI te vijJapti=samyagdarzane mohanI sAme yuddha karavAnI karelI vijJapti lAgu paDaze=saphaLa thaze. saMsArI jIva ApaNAmAM cAritratA secamAM, prasAdavALo thaze. zloka : tatazcanirmUlAnnAzayiSyAmaH, zatrUnetAnmahattama! / tena kAlavilambo'tra, rucito me prayojane / / 556 / / zlokA : ane tethI, he mahattama ! samyagdarzana! A zatruono nirmalathI ame nAza karIzuM, te kAraNathI mArA A prayojanamAM=mahAmohAdi nAzanA viSayamAM, kAlavilaMbana rucino viSaya che. papaII zloka : samyagdarzanenoktaMyadyevaM preSyatAM tAvatasteSAM durAtmanAm / na laGghayanti maryAdAM, yena te dUtabharttitAH / / 557 / / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - samyagdarzana vaDe kahevAyuM - jo A pramANe cheHatyAre mahAmoha sAme yuddha karavAno avasara nathI ane kAlavilaMbana Avazyaka che A pramANe jo che, to te durAtmAonI pAse dUta mokalAvAya, je kAraNathI dUtathI bhatsita thayelA teo maryAdAne ullaMghana kare nahIM je rIte saMyamane jarjarita karyo tema ApaNA anya sainyane jarjarita karavA mATe maryAdAnuM ullaMghana kare nahIM. papachI zloka : sadbodhenoktaMna kAryaM tatra dUtena, prahitena mahattama! / tiSThAmastAvadatraiva, bakavatribhRtendriyAH / / 558 / / zlokArca - sambodha vaDe kahevAyuM - tyAM mohanA sainyamAM, he mahattama! samyagdarzana ! mokalAyelA evA dUta vaDe kArya nathI=prayojana nathI. ahIM ja=saMsArI jIvanI cittavRttimAM ja, bagalAnI jema nibhUta IndriyavALA=saMvara IndriyavALA, ApaNe rahIe. II558ll zloka : samyagdarzanenoktaMna bhAvyamatibhItena, bhavatA puruSottama! / suruSTA api te pApAH, kiM kariSyanti mAdRzAm? / / 559 / / zlokArya : samyagdarzana vaDe kahevAyuM - he puruSottama evA sambodha ! atibhaya pAmelA evA tamArA vaDe sarbodha vaDe, thavuM joIe nahIM. suruSTa paNa te pApIo ApaNA pratye roSa pAmelA evA te mahAmohAdi pApIo, mArA jevAne zuM karaze ? samyagdarzanane zuM karaze. pipa9ll zloka : anyaccayadi no rocate tAta! dUtaste daNDapUrvakaH / tataH vidhAnArtha, samapUrva pradIyatA bhAddA zlokArdha : ane bIjuM, he tAta ! sambodha, daMDapUrvaka tamAro dUta jo na ruce to saMdhinA vidhAna mATe sAmapUrvaka dUta mokalAo sAmanItipUrvaka dUta mokalAo. I56oll Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 267 zloka : savotheno-sA mA mevaM vo:, yata:kopaadhmaate kRtaM sAma, kalahasya vivardhakam / jAjvalIti hi toyena, taptaM sarpirna saMzayaH / / 561 / / zlokArca - sambodha vaDe kahevAyuM. he Arya ! A pramANe na kaho, na kaho. je kAraNathI krodhathI dhamadhame chate karAyelI sAmanIti, kalahanuM vivardhaka che. hiM=je kAraNathI, tapeluM ghI pANIthI jAjvalita thAya che, saMzaya nathI. II561 zloka : athavAphlen dRzyatAmetatpUryatAM te kutUhalam / yena saMpadyate tAta! pratyayo mama jalpite / / 562 / / zlokArca - athavA phalathI A javAya. tAruM kutUhala samyagdarzananuM kutUhala, purAvAya. jethI he tAta! samyagdarzana ! mArA jalpitamAM vizvAsa thAya. pikA zloka : dUtaH prahIyatAM teSAM, yadi devAya rocate / tato vijJAya tadbhAvamucitaM hi kariSyate / / 563 / / zlokArya : jo deva evA cAritradharmane ruce to temane mahAmohAdine, dUta mokalAvAya, tyArapachI saMbodhe kahyuM ke devane ruce to dUta mokalAo. tyArapachI, tenA bhAvane jANIne cAritradharmanA bhAvane jANIne, ucita karAze dUtane mokalavA viSayaka ucita pravRti karAze. 1pa93ll satyAbhidhAnadUtapreSaNam zloka : atha cAritradharmeNa, tadvAkyamanumoditam / tatastaiH prahito dUtaH, satyAkhyaH zatrusaMhateH / / 564 / / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva satya nAmanA dUtanuM preSaNa zlokArya : have cAritradharmarAjA vaDe tenuM vAkya samyagdarzananuM vAkya, anumodana karAyuM. tethI teo vaDe=cAritradharmanA sainya vaDe, zatrunA samUhane satya nAmano dUta mokalAyo. pi64ll zloka : atha dUtAnumArgeNa, sA'pi mArgAnusAritA / gatA tAta! mayA sAdhU, mahAmohabale tadA / / 565 / / zlokArdha : have dUtanA anumArgathI te paNa mArgAnusAritA he tAta ! budha ! mArI sAthe vicAra sAthe, tyAre jyAre dUta jAya che tyAre, mahAmohanA balamAM gaI. pa6pI. zloka - pramattatAnadItIre, cittavikSepamaNDape / dRSTazca vihitAsthAno, mahAmohamahAnRpaH / / 566 / / zlokArtha : pramattatA nadInA tIramAM, cittavikSepamaMDapamAM vihita sabhAvALo mahAmoha mahArAja jovAyo. pachI zloka : atha dUtaH sa satyAkhyastatrAsthAne'ripUrite / praviSTaH pratipattyA ca, niviSTaH zubhaviSTare / / 567 / / zlokArdha : have satya nAmano te dUta zatruothI pUrita te sabhAmAM pravezyo ane pratipatti dvArA zubhaviSTaramAM zubha nAmanA siMhAsanamAM, beTho. pachI. zloka : tataH pRSTatanUdanto, vAkyamevamudAradhIH / sa prAha sAhasADhyo'pi, kopAgneH zAntikAmyayA / / 568 / / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 269 zlokArya : tyArapachI puchAyelA tanUdaMtavALo-mahAmohanI zarIranI vArtA pUchI che jeNe evo, udAra buddhivALo sAhasathI Akya paNa evo te satya nAmano dUta, koparUpI agninI zAMtinI kAmanAthI A pramANe AgaLamAM kahe che e pramANe, vAkyane kahe che. pa68ll zloka : cittavRttimahATavyA yaH prabhuH paramezvaraH / loke saMsArijIvo'sau, tAvad bho mUlanAyakaH / / 569 / / zlokArtha :lokamAM A saMsArI jIva citarUpI mahATavIno je prabhu paramezvara mUlanAyaka che. pasell zloka : bahiraGgAntaragANAM, saMsArodaracAriNAm / rAjJAM grAmapurANAM ca, sa svAmI nAtra saMzayaH / / 570 / / zlokArca - bahiraMga-aMtaraMga saMsAraudarayArI evA rAjAono ane grAmanagarono te svAmI che emAM saMzaya nathI. pa7oll zloka : evaM ca sthiteyUyaM vayaM ca ye cAnye, kecidAntarabhUbhujaH / te karmapariNAmAdyAH sarve tasyaiva kiGkarAH / / 571 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate tame mahAmohAdi, ame satyAdi, ane je anya koI aMtaraMga rAjAo karmapariNAma Adi che te sarva tenA ja=saMsArI jIvanA ja, kiMkaro che. pa71iA. zloka : tatazcaikamidaM rAjyaM, sarveSAmeka eva ca / svAmI saMsArijIvo'taH, ko virodhaH parasparam? / / 572 / / zlokArca - ane tethI sarvenuM A eka ja rAjya che, eka ja saMsArI jIva svAmI che, AthI paraspara zuM virodha ? arthAt ApaNe baMnene paraspara virodha nathI. II572aa. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva / yata: zaktAH svasvAmino bhaktAH, saMhatAzca bhavanti bhoH / bhRtyA bandhUpamA naiva, svapakSakSayakArakAH / / 573 / / zlokArtha H je kAraNathI samartha evA svasvAmInA bhakto saMhata thAya che=paraspara bhegA thayelA thAya che. baMdhunI upamAvALA sevako svapakSano kSaya karanArA thatA nathI ja=mahAmohanuM ane cAritranuM sainya eka jIvanA bhRtya hovAthI baMdhunI upamAvALA rahe to svapakSarUpa potAnA svAmInA kSayane karanArA thatA nathI. ||573|| zloka H tadastu satatAnandamataHprabhRti sundaram / yumi: sadda rAnendra! prema na: prItivardhanam / / 34 / / zlokArtha H te kAraNathI he rAjendra ! mahAmoha ! AjathI mAMDIne tamArI sAthe satata AnaMda, suMdara, prItivardhana ApaNA badhAno=mahAmohAdi ane cAritrasainya Adino, prema thAo. 1574II bhAvArtha: koIka vivakSita sAdhumAM saMyamano pariNAma mohanA humalAthI ghavAyo te vakhate te mahAtmAmAM vartatuM samyagdarzana vidyamAna che tethI tene pariNAma thAya che ke ApaNA saMyamanI kadarthanA thaI che mATe ApaNe mohanI sAme yuddha karavuM joIe. mauna levuM ucita nathI; kema ke samyagdarzananA pariNAmane mahAvratonI atyaMta ruci hoya che. tethI mahAvratorUpa saMyamano pariNAma nAza pAme te samyagdarzanano pariNAma sahana karI zake nahIM chatAM te mahAtmAmAM vartato sabodha samyagdarzanane kahe che atyAre zatruno nAza zakya nathI jyAre ApaNo ucita kAla Avaze tyAre ApaNe ApaNuM prayojana siddha karI zakazuM, atyAre saMsArI jIva sadbodhane, samyagdarzanane ke cAritranA pariNAmane te rIte spaSTa joto nathI. tethI pramAdane vaza thaIne mahAmohAdithI potAnuM saMyama ghAyala thayuM topaNa potAno pramAda svabhAva choDato nathI ane mahAmohane anukUla varte che, cAritradharmane anukUla vartato nathI. jyAre ApaNo ucitakAla Avaze tyAre saMsArI jIva pharI ApaNA pakSavALo thaze; kema ke karmapariNAmarAjA mohanA pakSamAM ane cAritranA pakSamAM sadA prAyaH samAna varte che. ethI jyAre audAyikabhAvanAM karmo pracura hoya tyAre saMsArI jIva karmapariNAmarAjAnA vacanathI mohane anukULa varte che ane darzanamohanIya Adi karmo kSayopazamabhAvanAM pracura hoya tyAre te kSayopazamabhAvanA karmanA vacanathI saMsArI jIva cAritradharmane anukULa varte che. tethI jyAre saMsArI jIvano Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 271 te prakAre jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama thaze tyAre te karmapariNAmarAjA tene cAritrasainyanI pAramArthika oLakhANa karAvaze, saMsArI jIvane ApaNuM cAritranuM sainya ja hitakArI jaNAze. tethI saMsArI jIva atyaMta prasAdapUrvaka ApaNI pUjA karaze arthAt cAritradharmanA sainyane ja haMmezAM AdarasatkAra karaze tyAre ApaNe zatrune nAza karavA samartha thaze, te prakArano te mahAtmAmAM rahelo saddhodha samyagdarzanane jaNAve che arthAt samyagdarzana zatruno nAza karavAno arthI che, paraMtu te mahAtmAmAM rahelo samyam bodha jANe che ke zatruno nAza karavA mATe mahAvIryane ullasita kare tevo saddhodha te mahAtmAmAM nathI; kema ke te mahAtmAmAM rahelo saddhodha te jIvanA zatrunA nAza mATe udyama karavA utsAhita karavA samartha nathI arthAt kaMIka saddhodha che, chatAM tevo nipuNa saddhodha te mahAtmAmAM nathI, jethI apramAdapUrvaka zatrunA nAzamAM te mahAtmA udyamazIla thAya. ahIM prazna thAya ke kyAre te jIvano karmapariNAma saddhodha Adino paricaya karAvaze jethI cAritranuM sainya mohanAzane karavA samartha bane ? tethI kahe che - te jIvamAM jJAnAvaraNIyano tevo kSayopazama thaze te lokasthitinuM Alocana karIne thaze, kAlapariNatinuM Alocana karIne thaze, svabhAvanuM Alocana karIne thaze, niyati ane yahRcchAdinuM ane bhavitavyAnuM Alocana karIne thaze. vaLI, te sarve anukULa haze tyAre teno jJAnAvaraNIyano kSayopazamarUpa karmapariNAma tene cAritrasainyanI pAramArthika oLakhANa karAvaze jethI te jIva cAritrasainyanI pUjA karaze, tethI tenAthI satkArita thayelA ApaNe mohanAza mATe samartha thaze. tethI e phalita thAya ke lokasthiti Adi sarva kAraNo kAryane anukULa hoya tyAre ja jIvane te prakAranA sUkSma jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya che, jethI te jIva haMmezAM cAritrasainyane ja puSTa, puSTatara karIne sarva karmano nAza karavA samartha bane che. AthI ja te mahAtmAmAM vartato sabodha kahe che ke atyAre ApaNo ucita avasara nathI. tethI zatrunA nAza mATe kAlavilaMbana ja ucita che. vaLI, samyagdarzanano pariNAma mohathI saMyamanI jarjarita avasthA thaI te sahana karI zakato nathI, tethI mohano nAza karavA mATe preraNA kare che. samyagdarzana kahe che ke jo atyAre laDavAno avasara nathI to dUtane mokalIne te durAtmAonI durbhanTsanA karavI joIe, jethI mohanuM sainya maryAdAnuM ullaMghana karIne ApaNA sainyane saMyamanI jema pharI jarjarita kare nahIM. tethI e prApta thAya ke samyagdarzana jIvane mohanAza karavA ja ullasita kare che to paNa jIvamAM je sabodha che te atyaMta nipuNa che paraMtu jANe che ke mohanA nAza mATe jevo sUkSmabodha joIe tevo kSayopazama mAro nathI, tethI atyAre jIva mahAmohanA sainyane anukULa varte che. AthI ja samyagdarzana hovA chatAM prApta thayeluM saMyama jarjarita thayuM topaNa saMsArI jIva cAritrasainyane puSTa karavAne abhimukha thato nathI, paraMtu pramAdane vaza mAnasanmAnAdi bhAvone abhimukha varte che, vaLI tenuM samyagdarzana kaMIka zatrunA nAzanI preraNA kare che, tethI te jIvamAM vartato saddhodha kahe che - atyAre saMsArI jIva kaMIka mohanA sainyane anukULa che mATe dUta mokalavo ucita nathI, paraMtu bagalAnI jema saMvRta indriya thaIne rahevuM joIe arthAt jema bagalo mAchalAne pakaDavA arthe sthira Ubho rahe che ane jevuM mAchaluM pAse Ave tyAre zIdhra cAMcathI pakaDe che, tema ApaNe paNa atyAre mauna laIne kALakSepa karavo Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva joIe. vaLI, mohanuM sainya ApaNAthI nAza thAya tevI bhUmikAmAM Ave tyAre jema bagalo mAchalAne pakaDe che tema ApaNe paNa zatruno nAza karavA mATe udyama karavo ucita che. atyAre nircApAravALA rahevuM ucita che. A prakAranA saddhodhanA vacanane sAMbhaLIne samyagdarzana sarbodhane kahe che, tamAre atyaMta bhayabhIta thaIne rahevuM joIe nahIM. roSa pAmelA paNa mahAmohAdi mArA jevAne zuM karaze ? arthAt kadAca cAritra upara humalo karaze to paNa mAruM samyagdarzana teno pratikAra karIne teone kADhavA ja yatna karaze. mATe te mahAtmAmAM raheluM samyagdarzana mohanI sAme yuddha karavA utsAhita kare che ane te mahAtmAmAM rahelo bodha kALakSepa karavAnuM sUcana kare che. vaLI, samyagdarzana saddhadhane kahe che. jo kaThora zabdathI mohane nirbharlsanA karavI ucita jaNAtI na hoya topaNa mohanI sAthe saMdhi karavA mATe sAmanItipUrvaka dUta mokalavo joIe. arthAt pharI te mahAmohano humalo ApaNA upara na Ave te rIte mahAmodAdi sAthe samAdhAna karavuM joIe. paraMtu mauna laIne besavuM joIe nahIM. saddhodha kahe che. krodhathI adhyAta thayelA zatru sAthe sAmanIti paNa kalahanuM vardhana kare che arthAt zatru potAnI zakti balavAna che tema jANe che tethI samAdhAna karavArUpa prastAva mUkavAmAM paNa kupita thaIne te adhika humalo kare tevI ja saMbhAvanA che mATe kALakSepa ja karavo ucita che chatAM jo cAritrarAjAne ucita jaNAya to te dUta mokalavAnA viSayaka ucita nirNaya kare. vaLI, te mahAtmAmAM vartatA cAritranA pariNAmane samyagdarzananuM vacana gamyuM. tethI satya nAmanA dUtane mokalavA tatpara thAya che. tethI e phalita thAya ke te mahAtmAmAM vartatA cAritranA pariNAmane samyagdarzana je kahe che te ucita jaNAya che ane saddhodha kahe che ke kALakSepa karavo ucita che chatAM samyagdarzananA vacanane avalaMbIne satya nAmanA cAritranA pariNAmane dUtarUpe mahAmoha pAse mokale che, te vakhate vicAra ane mArgAnusAritA te baMne paNa satyanA mArgane anusarIne te sthAne jAya che, jyAM mahAmohAdinuM sainya beThuM che. kyAM mahAmohanuM sainya che te batAve che. tethI kahe che - pramattatA nadInA tIramAM cittavikSepamaMDapamAM mahAmohAdi rAjA sabhA bharIne beThelo che, tethI e phalita thAya ke je sAdhunuM saMyama nAza pAmyuM te sAdhumAM je pramAdano pariNAma che, tyAM te mahAtmAnA cittamAM kaSAyonA vikSepo pragaTa thayA che, mahAmohano pariNAma beThelo che. tyAM cAritra rAjAnA AdezathI satya nAmano dUta mahAmohanI sabhAmAM praveze che ane mahAmohane zAMta karavA arthe madhura zabdathI kahe che. zuM kahe che ? te batAve che - satya nAmano dUta cittavikSepamaMDapamAM mahAmoharAjA beTho che tyAM AvIne mahAmohanA kopanI zAMti arthe kahe che ke A cittarUpI mahAaTavIno prabhu saMsArI jIva che ane te cittavRtti aTavImAM mahAmohanuM sainya ane cAritradharmanuM sainya raheluM che tethI ApaNA badhAno te svAmI che. mATe ApaNe baMne prItipUrvaka ApaNA svAmIne prIti thAya tema rahevuM joIe, paraMtu paraspara jhaghaDo karavo joIe nahIM. tenAthI e prApta thAya ke samyagdarzanano pariNAma jIvamAM vidyamAna che tene potAnA rakSaNa mATe ane cAritranA sainyanA rakSaNa mATe ciMtA varte che. paraMtu samyagdarzanano pariNAma tevo baLavAna nathI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva ke jethI zatru sAme yuddha karIne zatruno nAza karavA samartha bane, paraMtu potAnA upara mohano humalo na Ave tevI icchAthI sAmanIti dvArA mohane zAMta karavA prayatna kare che. jema prasannacaMdrarAjarSi mohanI sAme laDatA hatA, saMyamanA pariNAmavALA hatA, durmukhanA vacananA zravaNane kAraNe pramAdavALA thayA, te vakhate teonA cittamAM vikSepa thayo, mahAmohanuM sAmrAjya tyAM pravartatuM thayuM ane teonA humalAthI mAtra cAritra nAza na thayuM, paraMtu samyagdarzana paNa nAza pAmyuM. mithyAtvanuM ekachatra sAmrAjya pravartavA lAgyuM, chatAM te jIvanI karmanI pariNati, bhavitavyatAdi sarva kAraNo kSaNamAM anukULa thayAM tethI prasannacaMdrarAjarSinI cittavRttimAM cAritranuM sainya ullasita thayuM ane alpakALamAM sarva zatruono nAza karavA samartha banyuM tema prastuta saMsArI jIvamAM paNa mahAmohano humalo Avyo, saMyama nAza na thayuM, paraMtu jarjarita avasthAmAM hatuM, samyagdarzana vidyamAna hatuM, topaNa te ati baLavAna nahatuM, jethI satyAdi anya cAritradharmo te rIte ullasita thaIne mohanAza karavA samartha bane. tethI teo mahAmohano humalo potAnA upara na thAya tad arthe sAmanItithI mahAmohanI sAthe samAdhAna karavA yatna kare che. tethI jema saMyama jarjarita thayuM tema saMyamanAM anya satyAdi aMgo jarjarita na thAya te arthe mahAmoha sAthe samAdhAnano yatna kare che, paraMtu yuddha karavA AhvAna karatAM nathI. jyAre prasannacaMdrarAjarSinI cittavRttimAM samyagdarzanAdi sarva naSTaprAyaH hatAM topaNa temano saddhodha kSaNa pUrve naSTa hato te kSaNa pachI atyaMta javalana bane che tethI te saddhodhathI utsAhita thayelA samyagdarzanAdi sarva bhAvo ane cAritranA sainiko paNa usthita thayA ane kSaNamAM zatruno nAza karyo. tevo sUmabodha atyAre prastuta jIvamAM pragaTa thAya tema nathI tethI samyagdarzananA sUcanathI mahAmohAdi sAthe samAdhAna karIne potAnuM rakSaNa karavA arthe cAritrasainya yatna kare che. mahAmohasabhAkSobhaH zloka : idaM satyoditaM satyaM, vAkyamAkarNya sA sabhA / mahAmohI mahAkSobhamatha prAptA madoddhurA / / 575 / / mahAmohanI sabhAmAM kSobha zlokArya :satyanuM vacana sAMbhaLIne mahAmoha zuM kahe che ? te have batAve che - have, satyathI kahevAyeluM A satya vAkya cittavRttino svAmI saMsArI jIva che ane mahAmohanuM sainya ane cAritranuM sainya temAM raheluM che tethI ApaNA baMneno svAmI saMsArI jIva che ItyAdi satya vaDe kahevAyeluM satya vAkya, sAMbhaLIne mahAmohI te sabhA mahAmohathI AkrAMta evI te mahAmohavALI sabhA, madathI uddhara mahAkSobhane pAmI. I575ll Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : tatazcadaSToSThA raktasarvAGgA, bhUmitADanatatparAH / krodhAndhabuddhayaH sarve, samakAlaM prabhASitAH / / 576 / / zlokArca - ane tethI, daMzAyelA hoThavALA, rakta sarva aMgavALA, bhUminA tADanamAM tatpara, krodhathI aMdha thayelI buddhivALA sarva mahAmohanA rAjAo samakAla=eka sAthe, bolyA. pachI zloka - are re duSTa! kenedaM, durAtmaMste niveditam / yathA saMsArijIvo naH, svAmI sambandhino vayam / / 577 / / zlokArca - are re duSTa ! durAtmA ! konA vaDe tane A nivedana karAyuM? zuM nivedana karAyuM? te 'kathA'thI batAve che - saMsArI jIva ApaNo che. svAmInA saMbaMdhavALA ame chIe saMsArI jIva mohano ane cAritrano evA baMne sainyano svAmI che, svAmI saMbaMdhavALA ApaNe chIe, e pramANe konA vaDe nivedana karAyuM ? e pramANe badhA rAjAo bolyA, ema saMbaMdha che. I577ii. zloka : pAtAle'pi praviSTAnAM, nAsti mokSaH kathaMcana / yuSmAkamAlajAlena, kimanena? narAdhamAH! / / 578 / / zlokArca - vaLI, te rAjAo kahe che. pAtALamAM pravezelA tamAro koI rIte mokSa nathI, he narAdhamo ! A AlAla kathanathI zuM ?=ApaNe badhAe mitrabhAvathI rahevuM joIe e prakAranA asaMbaddha kathanathI zuM ? pi78ll zloka : saMsArijIvo naH svAmI, yUyaM sambandhinaH kila / aho sambandhaghaTanA, aho vAkyamaho guNAH / / 579 / / zlokArya :saMsArI jIva ApaNo svAmI che=saMsArI jIva mahAmohanI senAno ane cAritranI senAno svAmI che, tame mahAmohanuM sainya, saMbaMdhI che cAritradharmanA sainya sAthe eka svAmInA saMbaMdhapaNAthI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva saMbaMdhI che, ema je satyae mahAmohane kahyuM te anucita che, te batAvavA arthe mahAmohanA saMbaMdhI rAjAo bole che. aho saMbaMdha vAkya juThThuM che. aho guNo=satyanA vAkyanA juThThA guNo che. II579 / / zloka : tattUrNaM gaccha gaccheti, devatAsmaraNodyatAH / yUyaM bhavata zAntyarthamete vo vayamAgatAH / / 580 / / zlokArtha : te kAraNathI=satyanuM vacana juduM che te kAraNathI, zIghra tuM jA jA, arthAt satya tuM zIghra jA jA. e pramANe devatAnA smaraNamAM udhata evA tame thAo=ame tamArI sAme laDavA AvIe chIe mATe tamArA ISTa devatAnA smaraNa arthe tame udyata thAo, tamArI zAMti mATe A ame AvIe chIe=tamArA cittamAM je kolAhala thayo che tenA zamana arthe cAritra sAme yuddha karavA mATe ame AvIe chIe. II580nA zloka H zloka H evaM ca sahastatAlamuttAlAH, pravihasya parasparam / tathA'nye niSThurairvAkyaiH, kRtvA dUtakadarthanam / / 581 / / calitAstatkSaNAdeva, krodhAndhAste mahIbhujaH / saMnaddhvandvavavA, mahAmoddapuraskaraoNH / / 8 / / yughnam / 275 zlokArtha H ane A rIte, sahastatAlanA uttAlavALA=mahAmoharAjAonA avAMtara rAjAo paraspara hAthamAM tAlI ApelA, paraspara hasIne=A satya ApaNane salAha ApavA Avyo che, mUrkhanI ceSTA che, e prakAre paraspara hasIne, ane anya niSThura vAkyo vaDe dUtanI kadarthanA karIne tatkSaNa ja= satyae sAmanIti arthe mahAmohane kahyuM te kSaNa ja, krodhAMdhavALA te rAjAo=mahAmohanA avAMtara rAjAo, mahAmohane AgaLa karelA taiyAra thayelA baddhakavacavALA cAlyA. II581-582 / / cAritramohayoryuddham satyenApi samAgatya, sarvaM tacceSTitaM prabhoH / cAritradharmarAjasya, vistareNa niveditam / / 583 / / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva cAritra ane mohanuM yuddha zlokArca - satya vaDe paNa AvIne prabhu evA cAritradharmarAjAne, sarva teonuM ceSTita vistArathI nivedana karAyuM. pa8all zloka : athAbhyarNagatAM matvA, mahAmohamahAcamUm / cAritradharmarAjIyaM saMnaddhamakhilaM balam / / 584 / / zlokArca - have mahAmoha mahAsainya abhyarthagata mAnIne AveluM mAnIne, cAritradharmarAjAnuM akhila bala laDavA tatpara thayuM. pi84ll zloka :__tataH parisare ramye, lagnamAyodhanaM tayoH / cittavRttimahATavyAM, sainyayoH kRtavismayam / / 585 / / zlokArtha : tyArapachI cittavRtti mahAaTImAM ramya evA parisaramAM=sthAnamAM, te be sainyanuM mahAmohAdinA sainyanuM ane cAritranA sevanuM, karAyelo che vismaya jenA vaDe evuM te yuddha zarU thayuM. pa85ll tacca kIdRzaM-vilasitabhaTakoTisaGghAtahetiprabhAjAlavistArasaJcArani zitAzeSatAmisramekatra cAritradharmAnusaJcArirAjendravRndairato'nyatra duSTAbhisandhyAdyanekapracaNDograbhUpendrazRGgAGgasacchAyakAyaprabhollAsabaddhAndhakArapratAnapranaSTAkhilajJAnasadyotasantAnajAtam / tato bhISaNe tAdRze kAtarANAM narANAM mahAbhItisampAdake vAditAnekabibbokavAdinirghAtasaMtrAsitAzeSasaMsArasaJcArijIvaughasaMgrAmasammardanAlokisatsiddhavidyAdhare ane te yuddha kevuM che? eka bAju cAritradharmanA anusaMcArI rAjendranAM vaMdothI vilAsa pAmelA karoDo senAnIonA samUhathI phelAvAtI prajAnA samUhanA vistAranA saMcAra vaDe nAza karAyelo che azeSa aMdhakAra jemAM evuM yuddha che ema avaya che. AnAthI anyatra=cAritradharmanA sainyanI bIjI bAju, duSTa abhisaMdhi Adi aneka pracaMDa ugra rAjAonA mugaTa ane aMganA paDachAyAvALI kAyAnI prabhAtA vilAsathI baMdhAyelA aMdhakAranA vistArathI nAza karyo che akhila jJAnanA sadyotanA saMtAnanA samUhavALuM yuddha che ema atraya che. tethI be sainyanuM tevA prakAranuM yuddha thayuM tethI, kAyara Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva narone bhayaMkara mahAbhItinuM saMpAdaka tevA, batAvAyA che aneka cALAo ane vAjiMtronA avAjathI trAsa pamADyo che azeSa saMsAramAM saMcArita thayelA jIvano samUha che jemAM evA saMgrAmanA sammardane jonArA evA sasiddhavidyAdharavALA yuddhamAM zuM thayuM te batAve che. zloka H bho ! raNe te mahAmoharAjendrasatkA bhaTAH / pATayantaH parAnIkamudvellitAH ( itastataH) / / 586 / / zlokA yuddhamAM te mahAmoha rAjendra saMbaMdhI bhaTo zatrunA sainyane=cAritranA sainyane, pachADatA, udvelita thayA=AgaLa vadhatA hatA. [586 / / zloka H : zloka H tatazca bahudAruNazastrazataiH prahataM, dalitAkhilavAraNavAjiratham / zrutibhISaNavairininAdabhayAttadazeSamakampata dharmabalam / / 587 / / 277 zlokArtha : ane tyArapachI dalita karyo che akhila hAthI ane ghoDAonA ratho jemAM evuM dharmarUpI sainya ghaNA bhayaMkara evA seMkaDo zastrothI haNAyuM, kAnane bhayaMkara evA zatruonA avAjanA bhayathI te azeSa dharmabala dhrUjavA lAgyuM. I587II moharAjavijayaH tatazcAritradharmo'sau, sabalo balazAlinA / mahAmodanarendraLa, nitastAta! mahAdave / / 8 / / moharAjAno yuddhamAM vijaya zlokArtha H ane he tAta budha ! tyArapachI senA sahita evo A cAritradharma mahAhavamAM=mahAyuddhamAM, balazAlI evA mahAmoharAjA vaDe jitAyo. 588aaaa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : naMSTvA praviSTaH svasthAne, tataste ripavastakam / lasatkalakalArAvA, rodhayitvA vyavasthitAH / / 589 / / zlokArca - nAsIne svasthAnamAM praveza karyo, tyArapachI vilAsa karatA kalakala avAjavALA te zatruo tene=bala sahita cAritradharmane, avarodha karIne rahyA. I589ll zloka : tataH pariNataM rAjyaM, mahAmohanarAdhipe / cAritradharmarAjastu, niruddho'bhyantare sthitaH / / 590 / / zlokArca - tyArapachI mahAmoha narAdhipamAM rAjya pariNata thayuM. vaLI, cAritradharmarAjA atyaMtaramAM niruddha rahyo. pacoll bloka : mArgAnusAritA prAha, dRSTaM tAta! kutUhalam / suSThu dRSTaM mayApyuktamambikAyAH prasAdataH / / 591 / / zlokArca - mArgAnusAritA kahe che, he tAta ! vicAra ! kutUhala jovAyuM yuddhanuM kutUhala jovAyuM. mArA vaDe paNa vicAra vaDe paNa, kahevAyuM. aMbikAnA prasAdathI suMdara jovAyuM. pa91TI zloka : kevalaM kalahasyAsya, mUlamamba! parisphuTam / ahaM vijJAtumicchAmi, tannivedaya sAmpratam / / 592 / / zlokArtha : kevala he aMbA ! A kalahanuM mUla parikruTa huM vicAra, jANavA IcchuM chuM, te kAraNathI hamaNAM nivedana karo. pa92AAM zloka : mArgAnusAritA prAha, rAgakesariNo'grataH / yo'yaM dRSTastvayA vatsa! mantrI nirvyAjanaipuNaH / / 593 / / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - mArgAnusAritA kahe che. rAgakesarInI AgaLa he vatsa ! nircAja naipuNyavALo maMtrI je A tArA vaDe jovAyo. Ifpa9all zloka : anena mantriNA pUrvaM, jagatsAdhanakAmyayA / mAnuSANi prayuktAni, paJcAtmIyAni kutracit / / 594 / / zlokArtha : pUrvamAM A maMtrI vaDe jagatane sAdhavAnI IcchAthI koIka ThekANe pAMca potAnA mAnuSyone prayukta karyA che mokalyA che. I594o. zloka : abhibhUtAni tAnIha, santoSeNa purA kila / cAritradharmarAjasya, tantrapAlena lIlayA / / 595 / / zlokArca - ahIM=saMsAramAM, teone pUrvamAM cAritradharmarAjAnA taMtrapAla evA saMtoSa vaDe lIlAthI abhibhUta karyA che. [palpA zloka : tannimittaH samasto'yaM, jAto'mISAM parasparam / kalaho vatsa! sATopamantaraGgamahIbhujAm / / 596 / / zlokArya : he vatsa ! sATopavALA A aMtaraMga rAjAono paraspara samasta paNa A kalaha tenA nimittavALo thayo che=saMtoSe te pAMca manuSyone abhibhUta karyA tenA nimittavALo thayo che. II596o. mayA'bhihitaM-ambike! kinnAmAni tAni mAnuSANi kathaM vA paJcaitAni jagatsAdhayanti? mArgAnusAritayoktaM-vatsa vicAra! sparzarasanAghrANadRSTizrotrANi tAnyabhidhIyante, mArA vaDe kahevAyuM=vicAra vaDe kahevAyuM. he aMbA ! mArgAtusAritA ! kayA nAmavALA te manuSyo che athavA kevI rIte pAMca evA te jagatane sAdhe che? mArgAtusAritA vaDe kahevAyuM. he vatsa vicAra ! sparza, rasanA, ghANa, dRSTicakSu, ane zrotra te pAMca manuSyo, kahevAya che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 / paMcama prastAva bloka : tAni - sparze rase ca gandhe ca, rUpe zabde ca dehinAm / AkSepaM manasaH kRtvA, sAdhayanti jagattrayam / / 597 / / zlokArca - ane te sparzanA viSayamAM, rasanA viSayamAM, gaMdhanA viSayamAM, rUpanA viSayamAM ane zabdanA viSayamAM saMsArI jIvonA manano AkSepa karIne jagatrayane sAdhe che. pa97nA bloka : ziSyaekaikN prabhavatyeSAM, vazIkartuM jagattrayam / yatpunarvatsa! paJcApi, tatra kiM citramucyatAm / / 598 / / zlokArya : vaLI, AmanuM eka ekatrapAMca manuSyone eka eka, jagatrayane vaza karavA mATe samartha che. he vatsa ! je vaLI pAMce paNa che tyAM zuM Azcarya kahevAya. Apa98II bloka : tato mayoktaM saMpUrNaM, dezadarzanakautukam / adhunA tAtapAdAnAM, pArzve yAsyAmi satvaram / / 599 / / zlokArca - tethI mArgAnusAritAe pAMce manuSyonuM svarUpa batAvyuM tethI, mArA vaDe vicAra vaDe, kahevAyuM. deza darzananuM kautuka pUrNa thayuM vicAra jagatanA bhinna bhinna bahiraMga ane aMtaraMga dezonA darzananA kautukathI nIkaLelo e kautuka pUrNa thayuM. have tAta pAse budha pAse, zIdhra huM jaIza. II599ll zloka - tayoktaM gamyatAM vatsa! nirUpya janaceSTitam / ahamapyAgamiSyAmi, tatraiva tava sannidhau / / 600 / / zlokArca - teNI vaDe kahevAyuM mArgAnusAritA vaDe kahevAyuM. he vatsa ! janacetinuM nirUpaNa karIne javAya pitA pAse javAya. huM paNa tyAM ja=budha pAse ja, tArI sannidhimAM tArI sAthe, AvIza. II600IL Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bhAvArtha : pUrvamAM samyagdarzananA vacanathI prerAIne cAritradharmarAjAe satya nAmanA dUtane sAmanItipUrvaka saMdhi karavA arthe mahAmoha pAse mokalyo. mahAmohane satyae kahyuM ke ApaNe baMne saMsArI jIvanI cittarUpI aTavImAM rahenArA chIe; kema ke mahAmohanA pariNAmo paNa saMsArI jIvanA cittamAM thAya che ane cAritranA sarva pariNAmo paNa kSayopazamabhAvarUpe saMsArI jIvanA cittamAM thAya che. tethI mahAmohe cAritradharma sAthe prItinuM vartana karavuM joIe, jethI paraspara kalaha na thAya. A prakAre satyae mahAmohane nivedana karyuM. tenuM kAraNa je sAdhunuM saMyama mahAmoha dvArA haNAyeluM che te sAdhuno jIva saMyamayogamAM hovA chatAM pramAdanA pariNAmavALo che tethI satyAdi cAritradharmo mahAmohanI sAme laDavA samartha nathI. mATe mahAmohanA kSobhanA nivAraNa arthe sAmanItithI mitrAcArI karavA tatpara thAya che paraMtu satyavacanane sAMbhaLIne paNa mahAmohAdi kSobhAyamAna thayA; kema ke saMsArI jIva temanA pakSamAM che tethI kupita thaIne satyane kahe che. saMsArI jIva ApaNo saMbaMdhI che ema tame kaho cho e tamAruM durvacana che. vastutaH saMsArI jIva mahAmohano svAmI che, tamAro nathI; kema ke anAdi kALathI saMsArI jIvanI cittavRttimAM ame ja vartIe chIe. koIka rIte tame pragaTa thaIne amArA rAjyane paDAvavA yatna karyo che. tethI tamAro ane amAro svAmI eka che tema kahIne amane zAMti rAkhavAno upadeza Apavo ucita nathI ane pAtALamAM paNa tame praveza karazo topaNa tamane ame choDIzuM nahIM. tamArI sAthe yuddha karIne saMsArI jIvanI cittavRttimAMthI tamane dUra karazuM. A prakAranuM baLa mahAmohanA sainyane saMsArI jIvane potAnA pratyeno pakSapAta che tevuM jaNAvAthI Ave che ane je sAdhu pramAdane vaza saMyamano nAza thayA pachI pramAdane abhimukha che teo mahAmohane abhimukha ja che tethI mahAmohanuM sainya utsAhita thaIne satyane nirbharjanA karIne kADhI mUke che ane kahe che ke tuM zIdhra jA. tamArA iSTadevatAnuM smaraNa karo. ane tamane mAravA mATe ame AvIe chIe. jIva potAnA pakSamAM che tema jANIne A prakAre mahAmohanA sainyanA dareka rAjAo utsAhathI bole che ane niSphara vacanothI satyanI kadarthanA karIne kADhI mUkyo. vaLI, te sarva mahAmohanA sainyo yuddha karavA mATe tatpara thaIne cAritradharma sainya pAse Ave che. vaLI, satyae paNa cAritradharmarAjAne vistArathI sarva kathana karyuM. tethI e phalita thAya ke buddhimAna evA sabodhamaMtrInI salAhane svIkAryA vagara satyane mokalIne cAritradharmanA sainyae mohane laDavA mATe uzkeryo che, ane je jIvamAM samyagdarzana che Ama chatAM mohane abhimukha pariNAma hovAthI samyagdarzana plAna thaI rahyuM che te vakhate samyagdarzana yathArtha nirNaya karavA samartha nathI. tenA vacanathI prerAIne je jIva mohanA zamana mATe yatna kare che te jIvanuM jyAre mohane abhimukha valaNa hoya tyAre te zamanano yatna ja vinAzanuM kAraNa bane che. AthI ja je mahAtmAmAM saMyama ghAyala thayeluM te mahAtmAne samyagdarzana kaMIka rakSaNa karavAne abhimukha pariNAmavALuM hovA chatAM jIva mohane atyaMta abhimukha thayela, tethI saMyamanA rakSaNa mATe karAyela yatna paNa mohane puSTa kare che. jema keTalAka jIvo kalyANane arthe saMyama grahaNa karavAne tatpara thAya che paraMtu potAnI zaktinuM Alocana karyA vagara saMyama grahaNa kare che tyAre mohane abhimukha evuM temanuM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva citta saMyama grahaNa karIne adhika mohane vaza thAya che tethI te jIvanuM adhika ahita thAya che. tema prastuta mahAtmAmAM paNa kaMIka samyagdarzananI mati hatI jethI saMyamanA rakSaNano pariNAma thayo. tethI mahAmohanA upadravane zama karavA arthe koIka viziSTa prakAranuM anuSThAna karavA tatpara thAya che paraMtu citta mohane abhimukha hovAthI te anuSThAna dvArA ja mohanI ja vRddhi kare che tethI adhika vinAzane prApta kare che. vaLI mohanuM sainya cAritranA nAza mATe sanmukha thayuM. tyAre jIvamAM cAritrano pariNAma maMda kSayopazamavALo hovAthI ane cAritranA poSaka evA avAMtara bhAvo maMda kSayopazamavALA hovAthI ane mahAmohanA bhAvo arthAt darzanamohanIya ane cAritramohanIyanA udayanA bhAvo prabala hovAthI te yuddhamAM cAritradharmano parAjaya thAya che. vaLI, te vakhate cittavRtti kevI che? te batAvatAM kahe che - yuddhakALamAM eka bAju aneka prakAranA cAritramohanIyanA kSayopazama bhAvo vartI rahyA che jethI cittavRttimAM kSayopazamabhAvono prakAza varte che to bIjI bAju mahAmohanuM sainya cittavRttimAM gADha aMdhakAra phelAve che. jethI AkhI cittavRtti aMdhakArathI vyApta bane che. vaLI, mahAmohanuM sainya prabala hovAthI arthAt audAyikabhAva te jIvamAM pracura hovAthI ane darzanamohanIya, cAritramohanIya ane jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa cAritranuM sainya alpa zaktivALuM hovAthI mahAmohanA pariNAmoe yuddhabhUmimAM jJAnAvaraNIya Adi karmonA kSayopazamano vinAza karyo arthAt kSayopazamabhAvathI je thoDA bhAvo vartatA hatA te nAza pAmyA. tethI senA sahita cAritradharma mahAmoharAjA vaDe jitAyo. ane nAsIne te cAritradharmarAjA potAnI cittavRttimAM jaIne bese che ane jJAnAvaraNIya AdinA audayikabhAvo tene atyaMta avarodhe che. tethI je mahAtmAnuM saMyama jarjarita thayeluM te mahAtmAnI cittavRttimAM yuddha pachI mahAmohanuM eka sAmrAjya pravartavA lAgyuM. samyagdarzana paNa nAza pAmyuM. sambodha paNa naSTaprAyaH thayo ane mohane vaza te mahAtmAnI cittavRtti sarvatra vyApta thAya che. jema prasannacaMdrarAjarSi durmukhanA vacanathI jyAre sAtamI narakane anukULa pariNativALA thAya che tyAre temanI cittavRttimAM mahAmohanuM eka sAmrAjya vartatuM hatuM. tema prastuta muninI cittavRttimAM paNa saMyamanA pariNAmo sarvathA nAza pAmyA. vaLI, mohane anukULa sarva bhAvo pragaTa thayA. tethI te sAdhu zItalavihArI sAdhu banyA=zithilAcArI sAdhu banyA. A prakAre bahAranI duniyAmAM mArgAnusAritAnI sahAyathI budhano vicAra nAmano pariNAma avalokana kare che tethI vicArane jijJAsA thAya che ke A prakAranuM mahAmohanA sainyanA ane cAritranA sainyanA kalahanuM bIja zuM che ? tethI jIvamAM vartatI mArgAnusAritA te vicArane kahe che ke rAgakesarIno maMtrI je viSayAbhilASa che tenA dvArA jagatane vaza karavA mATe pAMca manuSyorUpa pAMca indriyo mokalAvAI che, tenA dvArA thayelA jIvo rAgane vaza thAya che ane sarva karmone karIne saMsAranA paribhramaNane prApta kare che tethI AkhA jagatane teo karmapariNAmane vaza karI zake che. vaLI, saMsArI jIvomAMthI koI jIva te pAMcamAMthI eka indriyane vaza thAya topaNa te mahAmohane vaza bane che. vaLI, je pAMceya indriyane vaza che. teo to saMpUrNa mahAmohane vaza che A prakAre mArgAnusArI buddhi vicArane padArtha batAve che. tyArapachI te mArgAnusArI buddhi ane vicAra budha pAse Ave che. AvIne zuM thAya che ? te have pachI kahe che - Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 283 vicArasya pratyAgamanam bloka : athAhamAgatastUrNaM, nizcityedaM prayojanam / tatastAta! vayasyo'yaM, ghrANanAmA na sundaraH / / 601 / / vicAranuM pratyAgamana zlokArya : tyArapachI= dezATana karIne pAchA AvavAne abhimukha huM thayo tyArapachI, huM vicAra, A prayojanano nirNaya karIne zIgha Avyo chuM. tethI he tAta ! A dhrANa nAmano mitra suMdara nathI= vicAra budhane kahe che - pAMca Indriyo mahAmohe mokalela che e prakAranuM teonuM prayojana nirNaya karIne huM tamArI pAse Avyo chuM mATe mahAmohanA maMtrIe mokalela A ghANa che tethI tame mitrarUpe ghANane svIkAryo te suMdara mitra nathI. ema budhano vicAra mArgAnusArI buddhithI nirNaya karIne kahe che. II601]. bloka : vaJcako mugdhabuddhInAM, paryaTatyeSa dehinAm / mAnuSANAM tRtIyo'yaM, rAgakesarimantriNAm / / 602 / / zlokArtha :mugdha buddhivALA jIvono vaMcaka evo A ghANa, bhaTake che. rAgakesarImaMtrIonA manuSyono A trIjo che. II602zI. zloka : yAvanivedayatyevaM, budhAya nijadArakaH / mArgAnusAritA tAvadAyAtA bho narezvara! / / 603 / / zlokArdha : A rIte potAno putra evo vicAra budhane jyAM sudhI nivedana kare che he narezvara ! dhavalarAjA ! tyAM sudhI mArgAnusAritA AvI. ll103| zloka : samarthitaM tayA sarvaM, vicArakathitaM vacaH / tyajAmi ghrANamityevaM, budhasyApi hRdi sthitam / / 604 / / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArtha : teNI vaDe mArgAnusAritA vaDe, vicArathI kahevAyeluM sarva vacana samarthita karAyuM. A rIte ghANano huM tyAga karuM chuM e pramANe budhanA paNa hRdayamAM sthita thayuM. Iloil zloka : rUtibhujnggtaasmaayukto, ghrANalAlanalAlasaH / mandaH sugandhigandhAnAM, sadA'nveSaNatatparaH / / 605 / / zlokArtha : ane A bAju bhujaMgatAthI samAyukta, ghANanA lAlanamAM lAlasAvALo evo maMda sugaMdhI gaMdhone zodhavAmAM sadA tatpara rahyo. I60pA. zloka - tatraiva nagare bhUpa! lIlAvatyAH kathaMcana / sa devarAjabhAyA, bhaginyA bhavane gataH / / 606 / / blokArdha : he rAjA dhavala ! te ja nagaramAM devarAjanI bhAryA lIlAvatInI bhaginInA bhavanamAM te maMda, gayo. ll106 zloka : tatazcasapatnIputraghAtArthaM, tasminneva kSaNe tayA / Atto DombIkarAdgandhasaMyogo mAraNAtmakaH / / 607 / / zlokArca - ane tyArapachI zokyanA putranA ghAta mATe te ja kSaNamAM je kSaNamAM maMda tenA rAjabhavanamAM gayo te ja kSaNamAM, teNI vaDe=lIlAvatInI bahena vaDe, DombIkarathI mAraNAtmaka gaMdhano saMyoga grahaNa karAyo. 607ll. zloka : tatazcatAM gandhapuTikAM dvAre, muktvA lIlAvatI gRhe / praviSTA sa ca saMprApto, mandaH sA tena vIkSitA / / 608 / / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArya : ane tyArapachI dvAramAM te gaMdhapuTikAne mUkIne lIlAvatInA gharamAM pravezI tenI bhaginI pravezI. ane te maMda prApta thayo bhavanamAM prApta thayo. tenA vaDe maMda vaDe te jovAI lIlAvatInI bhaginI jovAI. II608ll zloka : tato bhujaGgatA''dezAcchoTayitvA nirUpitAH / dattA ghrANAya te gandhAstatastena durAtmanA / / 609 / / zlokArca - tyArapachI bhujaMgatAnA AdezathI dhrANendriyanI AsaktinA vazathI, choDIne lIlAvatInI bhaginIe je gaMdhapuTikA dvAramAM bAMdhelI tene choDIne, jovAI. tyArapachI gaMdhapuTikAne choDyA pachI, te durAtmA evA maMda vaDe dhrANendriyane te gaMdho apAI maMda vaDe te gaMdha sUMghAI. II609II zloka : tatazcAghUrNite ghrANe, tairgandhaistasya mUrcchayA / snehamohitacittatvAtsa mandaH pralayaM gataH / / 610 / / zlokArtha : ane tyArapachI dhrANendriyanI te gaMdha sUMghAye chate te gaMdho vaDe tene mUccha thavAthI maMdane mUccha thavAthI, snehathI mohita citapaNuM hovAne kAraNe gaMdhanI snehathI mUrthitapaNuM hovAne kAraNe, te maMda mRtyune pAmyo. ll10 zloka : tato vinaSTamAlokya, ghrANalAlanalampaTam / taM mandaM ghrANasamparkAdvirakto nitarAM budhaH / / 611 / / zlokArca - tyArapachI ghANanA lAlanamAM laMpaTa evA te maMdane nAza pAmelo joIne ghANanA saMparkathI budha atyaMta virakta thayo 611II budhasUrivRttAntopasaMhAraH zloka : tatazca sA budhenedaM, pRSTA mArgAnusAritA / mA kartha mAnena, saMsa na bhaviSyati? sAdarA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva budhasUrinA vRttAMtano upasaMhAra zlokArtha H ane tyArapachI budha vaDe teNI mArgAnusAritA A puchAI - he bhadrA ! kevI rIte AnI sAthe=ghrANanI sAthe, mane saMsarga thaze nahIM ? / / 612 / / zloka H mArgAnusAritA prAha, deva! hitvA bhujaGgatAm / tiSTha tvaM sAdhumadhyasthaH, sadAcAraparAyaNaH / / 613 / / zlokArtha : mArgAnusAritA kahe che he deva ! budha ! bhujaMgatAne choDIne=ghrANamAM Asaktine choDIne, sAdhunI madhyamAM rahelo, sadAcAraparAyaNa tuM rahe. II613 / / zloka H tato'yaM vidyamAno'pi, doSasaMzleSakAraNam / na te saMpatsyate deva! tatastyakto bhaviSyati / / 614 / / zlokArtha : tethI=sAdhunI madhyamAM sadAcAramAM parAyaNa tuM rahIza tethI, he deva ! vidhamAna paNa A=dhrANa, tane doSanA saMzleSanuM kAraNa thaze nahIM. tethI=bhujaMgatA nahIM hovAne kAraNe ghrANa doSasaMzleSanuM kAraNa thaze nahIM tethI, tyAga karAyelo=ghrANa dvArA tyAga karAyelo (tuM) thaIza. / / 614|| zloka H budhenApi kRtaM sarvaM, vijJAya hitamAtmane / mArgAnusAritAvAkyaM tattadA prApya sadgurum / / 615 / / zlokArtha H budha vaDe paNa potAnuM hita jANIne sarva mArgAnusAritAnuM vAkya tyAre te sadgurune prApta karIne karAyuM=budhasUrinA je guru che jemanI pAse temaNe dIkSA grahaNa karI che te sadgurune prApta karIne karAyuM, II615 / / zloka H tato gRhItadIkSo'sau, sAdhvAcAraparAyaNaH / vijJAtAgamasadbhAvo, gurUpAsanatatparaH / / 616 / / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - tethI=mArgAnusAritAnuM vAkya karAyuM tethI, gRhIta dIkSAvALA, sAdhvAcAramAM parAyaNa, vijJAta AgamamAM sadbhAvavALA, gurunI upAsanAmAM tatpara, A=budha, thayA. ll116ll zloka : AcAryaH pAtratAM matvA, gacchanikSepakAmyayA / utpannalabdhimAhAtmyaH, sUristhAne nivezitaH / / 617 / / zlokArdha : AcArya vaDe pAtratAne jANIne gacchanA nikSepanI IcchAthI, utpanna labdhinA mAhAbhyavALA evA A budhasAdhu, sUristhAnamAM niveza karAyA. II617ll zloka : sa eSa bhavatAM bhUpa! satprabodhavidhitsayA / vihAya gacchamekAkI, budhasUriH samAgataH / / 618 / / zlokArca - he bhUpa ! dhavalarAjA ! tamane sat prabodha karavAnI IcchAthI gacchane ekAkI choDIne te A budhasUri AvyA. ll18ll zloka : yo'yaM nivedayatyevaM, zRNvanti ca bhavAdRzAH / so'hameva dharAnAtha! budhanAmeti gRhyatAm / / 619 / / zlokArya : A rIte je atyAra sudhI budhasUrie kahyuM e rIte, je A nivedana kare che ane tamArA jevA sAMbhaLe che. he pRthvInA nAtha dhavalarAjA! te ja budha nAmavALo e pramANe grahaNa karo. II619ll bhAvArtha : budhano vicArarUpa pariNAma jagatane jovAnI kAmanAthI vyApAravALo thayelo ane mArgAnusAritAnA baLathI jagatanuM avalokana karIne te vicAra zIdhra budha pAse Ave che ane pitAne kahe che arthAt budhane kahe che - tame je dhrANanI sAthe mitratA karI che te suMdara nathI. tethI e phalita thAya ke budha puruSa haMmezAM mAtra dRSTa jagatane indriyothI dekhAtA padArthane joIne saMtoSa pAmatA nathI paraMtu jagatanI vyavasthA kaI rIte cAle che tenA paramArthanA avalokanamAM yatnavALA hoya che. tethI temane jaNAya che ke viSayanA abhilASamAMthI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva utpanna thayela prANa che je vinAzanuM kAraNa che. vaLI mArgAnusAritA buddhinA baLathI budhapuruSa vicAra dvArA koI mahAtmAnA saMyamanA pariNAmane mohathI je upadrava thAya che tene jovA mATe vyApAravALA thAya che ane tenA baLathI mohanuM ane cAritranuM kaI rIte yuddha thayuM tenA paramArthane mArgAnusAritAnA baLathI jANe che ane mahAmoha ane cAritra vacce haMmezAM susAdhuonI cittavRttimAM yuddha kema varte che tenI gaveSaNA kare che. tyAre mArgAnusArIbuddhithI budhane jaNAya che ke viSAyAbhilASa maMtrInA pAMca manuSyo saMsArI jIvone rAganA paravaza karavA mATe mokalAvAyA che ane saMtoSa te pAMca manuSyone haNIne jIvane mukta kare che tethI haMmezAM saMtoSa pratye mahAmohanA sainikone vairanI vRtti che vaLI saMtoSa cAritranA sainyano taMtrapAla che tethI te baMne vacce yuddha cAle che. A prakAre budhapuruSa vicAra dvArA jANe che. vaLI jyAM sudhI jIva saMsAramAM che tyAM sudhI dhrANendriya avazya raheze. ane dhrANendriyanA baLathI potAne sarva anartho thAya che tevo nirNaya vicAra dvArA budhane thAya che, tyAM sudhI mArgAnusAritA buddhi pragaTa thAya che ane te budhane kahe che. vicAra dvArA tamane je nirNaya thayo che ke rAgakesarInA maMtrIno trIjo puruSa A dhrANa che ane te suMdara nathI; kema ke saMsAranA paribhramaNanuM ja kAraNa che. te satya che tethI budhapuruSe vicAra dvArA je jANyuM ane mArgAnusAritA buddhi dvArA teNe dRDha karyuM, eTalAmAM ja budhano bIjo bhAI maMda sugaMdhamAM laMpaTa thaIne akALe mRtyu pAme che tema jANIne te pratyakSa dRSTAMtanA baLathI budhane ghANa pratye atyaMta viraktabhAva thayo; kema ke vicAra dvArA, mArgAnusArI buddhi dvArA ane pratyakSa maMdanA dRSTAMta dvArA sthira nirNaya thAya che ke prANanI sAthe je ghaNA kALanI maitrI che te suMdara nathI, vaLI budhapuruSa mArgAnusAritAne pUche che arthAt mArgAnusArIbuddhithI vicAre che. zuM vicAre che ? tethI kahe che - A ghANanI sAthe mane kevI rIte saMsargano abhAva thAya. tethI mArgAnusArI buddhi tene salAha Ape che ke ghrANendriyamAM je AsaktirUpa bhujaMgatA che arthAt jIvanI saMzleSanA pariNAmarUpa sanI zakti che teno tyAga karIne susAdhuo sAthe sadAcAravALo tuM rahe. jethI vidyamAna paNa dhrANendriya karmabaMdharUpa doSanuM kAraNa thaze nahIM, kema ke jIvane karmabaMdha bAhya padArtho pratyenA saMzleSathI ja thAya che ane samabhAvanA pariNAmathI karmabaMdha thatA nathI. vaLI, jeo dhrANendriyanA suMdara sugaMdho pratye rAgavALA nathI. ane durgadho pratye dveSavALA nathI. teonuM citta bAhya padArthomAM saMzleSa vagaranuM thavAthI ane saMyama grahaNa karIne sAmAyikanA pariNAmano atizaya thAya te rIte sadAcAramAM yatna karanArA thavAthI teono sAmAyikano pariNAma uttarottara vRddhi pAmIne vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che. jenAthI kevalajJAnanI prApti thAya che ane aMte dehano tyAga karIne dhrANendriya vagaranA mukta bane che. mATe dhrANendriyanA tyAgano upAya dhrANendriyanI Asaktine choDIne saMyamanI zuddha AcaraNAo che. A prakAre mArgAnusAritA dvArA nirNaya karIne budhapuruSa tenA vacanane anusarIne ane sadgurune prApta karIne dIkSA grahaNa kare che. ane dIkSA grahaNa karyA pachI satata te budha sAdhvAcAranI kriyAmAM parAyaNa rahe che. jethI dhrANendriyanA iSTa-aniSTa padArtho pratye rAga-dveSa thato nathI. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 289 paraMtu samabhAvanI vRddhivALuM citta thAya che. vaLI, saMyama grahaNa karyA pachI Agamone bhaNIne zAstrajJa bane che ane guNavAna gurunI upAsanAmAM tatpara rahe che jethI guNavAna guru jevA ja uttama guNothI pote saMpanna thAya che tethI guNavAna guru evA AcArya potAnA sUristhAnamAM temane sthApana kare che ane A prakAre potAnuM jIvana vRttAMta kahyA pachI te budhasUri kahe che - te ja budha evo huM tamane pratibodha karAvavA arthe gacchane mUkIne ekAkI ahIM tamArI sanmukha Avyo chuM. bloka : prabodhakAraNaM bhUpa! tadidaM saMvidhAnakam / mama saMpannametaddhi, tulyaM yuSmAdRzAmapi / / 620 / / zlokArtha : te A pUrvamAM budhasUrie potAnuM jIvana atyAra sudhI batAvyuM te A, saMvidhAnaka prasaMga, he rAjA! mane prabodhanuM kAraNa thayuM. A tamArA jevAne paNa tulya che=dhrANendriyano prasaMga jema mane prabodhanuM kAraNa che tema tamArA jevAne paNa tulya che. IIkara0II zloka : yata:vicrnti sadA tAni, mAnuSANi jagattraye / tatpRSThato'nudhAvanti, mahAmohAdizatravaH / / 621 / / zlokArya : je kAraNathI jagatrayamAM te manuSyo viSayAbhilASanA mokalAvAyelA pAMca manuSyo, sadA vicare che. tenI pAchaLa te pAMca manuSyonI pAchaLa, mahAmohAdi zatruo doDe che. IkaravA. bloka : tataryayo yastaiH prApyate prANI, sa sarvo gADhadAruNaiH / nirbhidya khaNDazaH kRtvA, kSaNenaiva vilupyate / / 622 / / zlokArya : ane tethI jagatrayamAM pAMca manuSyo vicare che ane tenI pAchaLa mahAmohAdi zatruo doDe che tethI, je je prANI teo vaDe te pAMca manuSyo ane mahAmohAdi vaDe, prApta karAya che te sarvate sarva manuSyo, gADha dAruNathI bhedIne khaMDa karIne kSaNamAM ja vinAza karAya che. IIkaraze. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva idameva paraM bhUpa ! nirbhayasthAnamuttamam / amIbhirlupyamAnasya, jainendraM varazAsanam / / 623 / / zlokArtha H he rAjA ! kevala AmanA vaDe=pAMca manuSyo ane mahAmohAdi vaDe, lopa karAtA jIvane A ja jainendra zreSTha zAsana uttama nirbhaya sthAna che. II623II zloka H : evaM ca jJAtatattvAnAM praveSTumiha yujyate / na yutta kSaLamadhye, gharAnAtha! vizritum / / 624 / / zlokArtha : ane A rIte jJAta tattvavALA jIvone ahIM=jainendra zAsanamAM, praveza karavA mATe ghaTe che. eka kSaNa paNa he dharAnAtha ! vilaMbana karavuM yukta nathI. II624|| zloka H tyajyantAM viSayA bhUpa ! kAlakUTaviSopamAH / AsvAdyatAmivuM vidhvaM, pramAmRtamuttamam ||dda|| zlokArtha H he rAjA ! kAlakUTa viSanI upamAvALA viSayo tamArA dvArA tyAga karAya. divya, uttama evuM A prazama amRta AsvAdana karAya=ghrANendriyano, bhujaMgatAno tyAga karIne sAmAyiktA pariNAmarUpa divya amRtano AsvAdana karAya. II625aaaa zloka tato dhavalarAjena, vihasya vimalaH kSaNam / tathA sarve'pi te lokAH, sAkUtaM pravilokitAH / / 626 / / zlokArtha H tyArapachI dhavalarAjA vaDe kSaNa hasIne vimala ane sarva paNa te loko=tyAM beThalA sarva paNa loko, IrAdApUrvaka jovAyA=kaMIka kahevAnA AzayathI dhavalarAjA vaDe jovAyA. ||626nA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 291 zloka : karuM - bho bho lokA! yadAdiSTaM, bhadantena mahAtmanA / idamAkarNitaM citte, lagne ca bhavatAM vacaH? / / 627 / / zlokArca - ane kahevAyuM. he loko ! je bhadaMta mahAtmA vaDe Adeza karAyo ane saMbhaLAyeluM A vacana tamArA cittamAM lAgyuM ? arthAt kartavyarUpe jaNAyuM? IIkara7ll bloka : tataste budhasadbhAnoH, pratApena prabodhitAH / kamalAkarasaGkAzAH, protphullamukhapaGkajAH / / 628 / / bhaktyA lalATapaTTeSu, vinyastakarakuDmalAH / sarve'pi lokAstatredaM, samakAlaM prabhASitAH / / 629 / / zlokArdha : tyArapachI rAjAe lokone kahyuM ke mahAtmAnuM vacana tamArA cittamAM lAgyuM tyArapachI, budharUpI sad sUryanA pratApathI prabodha pAmelA kamalAkara jevA-khIlelA kamaLa jevA, prophulla mukhanA kamaLavALA= khIlelA mukhakamaLavALA lalATarUpa paTTa upara bhaktithI sthApana karAyelA che hAtharUpI kumalA evA te sarva paNa loko tyAM rAjAnA kathananA uttaramAM, samakAla A bolyA. II628-6ra9ll zloka : bADhamAkarNitaM deva! vaco'smAbhirmahAtmanaH / vijJAtastasya sadbhAvo, mahAbhAgaprasAdataH / / 630 / / zlokArya : he deva ! mahAtmAnuM vacana amArA vaDe atyaMta saMbhaLAyuM che. mahAbhAganA prasAdathI=amArA bhAgyanA prasAdathI, teno sadbhAva jaNAyo che budhasUrinA vacananuM tAtparya jaNAyuM che. ll130||. zloka : vidhUyAjJAnatAmisra, mano'nena prakAzitam / jIvitAzcAmRteneva, mithyAtvaviSapUrNitAH / / 631 / / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karIne AmanA vaDe=budhasUri vaDe, mana prakAzita karAyuM amAruM mana tatvathI prakAzita karAyuM. mithyAtvanA viSathI mUcchita, evA ame jANe amRta vaDe jIvita karAyA. II631II zloka : tallagnamidamasmAkaM, citte gADhaM munervacaH / saMpAdyatAM tadAdiSTaM, mA vilambo vidhIyatAm / / 632 / / zlokArca - te kAraNathI amRta vaDe ame jIvita thayA te kAraNathI, muninuM A vacana amArA cittamAM gADha sparyuM che. temanAthI AdiSTakamunithI Adeza karAyeluM (saMyamanA grahaNane) saMpAdana karo. vilaMba karo nahIM II63rA dhavalarAjAdipratibodhaH dIkSAgrahaNaM ca bloka : etaccAkarNya rAjendraH, paraM harSamupAgataH / tato rAjyAbhiSekArthaM, vimalaM pratyavocata / / 633 / / dhavalarAjA vagereno pratibodha ane dIkSA grahaNa zlokArca - A sAMbhaLIne rAjendra evA dhavalarAjA parama harSane pAmyA. tyArapachI rAjyanA abhiSeka mATe vimala pratye bolyA. II633ll. zloka : gRhNAmi putra! pravrajyAM, rAjyaM tvamanuzIlaya / puNyameM bhagavAneSa, saMpanno gururuttamaH / / 634 / / zlokArca - he putra! huM pravajyA grahaNa karuM chuM. tuM rAjyanuM anuzIlana kara. puNyathI mane A uttama guru bhagavAna prApta thayA che. II634ll Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 293 Cos: vimalaH prAha kiM tAta! nAhaM te cittavallabhaH / __ yena duHkhAkare rAjye, mAM sthApayitumicchasi? / / 635 / / PCoDArtha: vimala kahe che. te tAta ! huM tamArA cittano vallabha nathI. je kAraNathI duHkhanA khANarUpa rAjyamAM mane sthApana karavA tame Iccho cho. II635ll dos : itthaM kSipasi mAM tAta! saMsAre duHkhapUrite / svayaM gacchasi nirvANamaho te tAta! cArutA / / 636 / / ToDArtha: he tAta! mane A rIte mane rAjya Apo cho e rIte, duHkhapUrita evA saMsAramAM nAMkho cho. svayaM nileu dra mo cho. dld ! mAzyayArI mArI suMdaratA cha. / / 935 / / PRTs : tato gADhataraM tuSTastacchrutvA vaimalaM vacaH / sAdhu sAdhUditaM vatsa! na muJcAmItyabhASata / / 637 / / CoDArtha: tethI vimale dhavalarAjAne A pramANe kahyuM tethI, te vimalanuM vacana sAMbhaLIne gADhatara tuSTa thayo rAjA tuSTa thayo. he vatsa ! suMdara suMdara kahevAyuM. huM mUkato nathI rAjya upara tane mUkato nathI meM prbhaae| jolyo. 1939 / / / tataH kamalanAmAnaM, rAjye saMsthApya putrakam / vidhAya jinapUjAM ca, dinAnyaSTa manoharAm / / 638 / / tathA dattvA mahAdAnaM, vidhAya ca mahotsavam / vihitAzeSakartavyaH, zubhakAle samAhitaH / / 639 / / vimalena samaM rAjA, sapatnIkaH sabAndhavaH / / sapauralokaH sahasA, niSkrAnto vidhipUrvakam / / 640 / / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArya : tyArapachI vimalanA vacanathI rAjA prasanna thayA tyArapachI, kamala nAmanA putrane rAjyamAM sthApta karIne ane manohara ATha divasa jinapUjAne karIne ane mahAdAna ApIne ane mahotsavane karIne, karAyelA azeSakartavyavALo rAjA zubhakAlamAM samAdhAnane pAmelo have bhogothI saryuM e prakAranA cittanA samAdhAnane pAmelo, evo rAja vimalanI sAthe, patnI sahita, bAMdhavo sahita, nagaranA loko sahita sahasA vidhipUrvaka niSThAMta thayo-saMyama grahaNa karyuM. ll138thI 64oll zloka : vi vana?- yaiH samAkaNitaM sUrestadvAkyamamRtopamam / teSAM madhye janAH stokA, ye gRheSu vyavasthitAH / / 641 / / te'pi cAvAptasamyaktvA, vrataratnavibhUSitAH / jAtA ratnAkare prApte, kaH syAdAridryabhAjanam? / / 642 / / zlokArca - vadhAre zuM kahevuM? sUrinuM amRtanI upamAvALuM te vAkya jeo vaDe saMbhaLAyuM temAMthI thoDA loko jeo gRhamAM rahyA ane teo paNa prApta thayelA samyaktavALA, vrataratnathI vibhUSita thayA. ratnAkara prApta thaye chate dAritryanuM bhAjana koNa thAya? II641-42aaaa bhAvArtha - budhasUrine dhavalarAjAe saMyama grahaNanuM kAraNa pUcheluM. tethI lAbha joIne budhasUrie pote ane maMda kaI rIte sAthe ramatA hatA ane vicAra dhArA ane mArgAnusArI buddhi dvArA ghANanuM svarUpa kaI rIte jANya, vaLI dhrANendriyanA tyAga arthe ja mArgAnusArI buddhinA baLathI saMyama grahaNa karyuM ityAdi kahyuM. pachI rAjAne kahe che, je mArA mATe saMyamagrahaNanuM kAraNa banyuM, te tamArA mATe paNa samAna che; kema ke viSayAbhilASa maMtrInA pAMca manuSyo jagatrayamAM varte che ane tenI pAchaLa mahAmohAdi zatruo doDe che; kema ke saMsArI jIvone pAMca indriyo maLelI che ane mahAmoha ApAdaka pariNatio vidyamAna che ane tene ullasita karanArAM karmo vidyamAna che. tethI je je saMsArI jIva te indriyone vaza bane che te sarva te indriyo dvArA vinAza karAya che; kema ke saMsArI jIvanuM parama svAstharUpa svarUpa indriyonI AsakitathI vinAza pAme che. tethI je je jIva je je indriyone vaza bane che te vakhate mahAmohAdi zatruo te jIvano vinAza kare che. A pramANe batAvIne budhasUri rAjAne kahe che. bhagavAnanuM zAsana ja te indriyothI ane mahAmohAdi zatruothI rakSaNanuM sthAna che; kema ke sarvajJanA vacanathI jeo divasa-rAta ucita pravRttio kare che teonA cittamAM indriyo kolAhala karavA samartha thatI nathI ane indriyone vaza jeo nathI teone mahAmohAdi paNa kaMI karavA samartha Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 295 nathI; kema ke bhagavAnanA vacanathI bhAvita thaIne prazamasukhamAM te mahAtmAo sadA varte che. tethI jeoe prastuta kathAnaka dvArA tattvane jANyuM che teoe saMyamamAM pravartavuM joIe ane kSaNa paNa vilaMba karavo joIe nahIM; kema ke kAlakUTanA viSa jevA viSayo che ane prazamanA amRta jevI uttama jinavacanathI thatI jIvanI pariNati che. tethI vivekIe amRtamAM ja prayatna karavo joIe. A prakAre budhasUri rAjAne kahe che. rAjAne te vacano samyak pariNamana pAmyAM. tethI tyAM beThelA lokonA irAdAne jANavA rAjA prazna kare che ke mahAtmAnuM vacana tamArA cittamAM spazyuM ke nahIM ? loko kahe che mahAtmAe mithyAtvaviSathI mUrchita evA amane jANe amRtathI jIvita karyA che mATe kSaNa paNa saMyama grahaNa ka2vA mATe vilaMba karavo joIe nahIM. lokonAM te vacana sAMbhaLIne rAjA harSita thAya che tethI vimalane rAjya grahaNa karavA mATe kahe che. vimala paNa ucita vacana dvArA huM saMyama mATe tatpara chuM tema kahe che. tethI atyaMta harSita thayela rAjA potAnA anya putrane rAjya upara sthApana karIne saMyama mATe tatpara thayelA loko sAthe vidhipUrvaka saMyama grahaNa kare che. vaLI, tyAM beThelA keTalAka loko saMyama grahaNa karavA tatpara thayA nahIM. topaNa keTalAka samyaktva pAmyA. keTalAka dezaviratithI vibhUSita thayA; kema ke ratnAkara jevA uttama gurune pAmIne koNa daridratAne prApta kare ? tethI tyAM upasthita nagaralokomAMthI vadhAre bhAganA sarva jIvo pratibodha pAmIne potAnA AtmAnuM hita kare che. vAmadevA'pratibodhakAraNam zloka H ahaM tu madre! tatrApi, vAmaLevatA sthitaH / dRSTvA tattAdRzaM sUre:, rUpanirmANakauzalam ||643 / / zrutvA tattAdRzaM vAkyaM, mahAmohatamo'paham / tathApi ca na buddho'smi, tatrAkarNaya kAraNam / / 644 / / vAmadevanA apratibodhanuM kAraNa zlokArya he bhadrA agRhItasaMketA ! tyAM paNa=budhasUrinA upadeza sthaLamAM paNa, vAmadevapaNAthI rahelo huM sUrinuM tevA prakAranuM te rUpanirmANamAM kuzalapaNuM joIne, mahAmohanA aMdhakArane haNanAruM tevA prakAranuM te vAkya sAMbhaLIne topaNa bodha pAmyo nahIM. tyAM kAraNa sAMbhaLa. ||643-644|| zloka H : sau bahulikA pUrva, yoginI bhaginI mama / zarIre'nupraviSTA''sItsA me tatra vijRmbhitA / / 645 / / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - pUrve je A yoginI evI mArI bahena bahulikA zarIramAM anapraveza karAyelI hatI te tyAM huM jyAre budhasUrinI dezanA sAMbhaLato hato tyAM, mArAmAM vijUbhita thaI mArAmAM mAyAno pariNAma pragaTa thayo. I64pI. bloka : tato'gRhItasaGkete! tadvazena durAtmanA / sa tAdRzo mahAbhAgo, vaJcakaH parikalpitaH / / 646 / / zlokArca - tethI he agRhItasaMketA! tenA vazathI mAyAnA vazathI, durAtmA evA mArA vaDe tevA prakAranA mahAbhAga evAne budhasUrine, vaMcakarUpe kapAyA. ll14thI zloka - cintitaM ca mayA hanta, muniveSaviDambakaH / siddhendrajAlacAturyaH, kazcideSa samAgataH / / 647 / / zlokArca - ane mArA vaDe vicArAyuM. kharekhara muniveSanA viDaMbaka, siddha IndrajAlamAM catura koIka A Avela che A puruSa Avela che. I647ii zloka : aho zAThyamaho jAlamaho vAcAlatA'tulA / aho mUDhA narendrAdyA, ye'munA'pi pratAritAH / / 648 / / zlokArca - aho ! zaThapaNuM, aho ! jAlapaNuM=IndrajAlapaNuM, aho ! atula vAcALatA, aho ! mUDha evA narendra Adi jeo AmanA vaDe paNa=budhasUri vaDe paNa, ThagAvAyA. II648l. zloka : tathAdiangge bahulikA yeSAM, pravarteta durAtmanAm / te hi sarvaM zaThaprAyaM, manyante bhuvanatrayam / / 649 / / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 297 zlokArca - te A pramANe - je durAtmAnA aMgamAM matijJAnanA upayogamAM, bahulikA mAyA, pravarte che. teo bhuvanatrayarUpa sarvane zaThaprAya mAne che. ll149ll zloka : tadevaM taM budhAcArya, tadA'lIkavikalpanaiH / vikalpayantrahaM bhadre! na prabuddho durAtmakaH / / 650 / / zlokArca - te kAraNathI A rIte pUrvamAM vAmadeve budhasUri viSayaka vicAryuM e rIte, te badhAcAryane tyAre juThThA vikalpothI vikalpa karato durAtmaka evo huM vAmadevano jIva, he bhadre ! agRhItasaMketA! huM prabuddha thayo nahIM. ll15ol. zloka : pravrajyAvasare teSAM, rAjAdInAM mayA punaH / idaM vicintitaM bhadre! svacitte pApakarmaNA / / 651 / / zlokArtha : vaLI, te rAjA AdionI pravajyAnA avasaramAM he bhadre pApakarmavALA evA mArA vaDe svayittamAM A vicArAyuM. II651II zloka : kAprvrjyaaN grAhayedeSa, vimalo mAM balAdapi / Adito vaJcayitvemaM, tato nazyAmi satvaram / / 652 / / zlokArtha : are ! A vimala mane balAtkArathI paNa pravajyAne grahaNa karAvaze. tethI Ane vimalane, AdithI ThagIne jaldIthI huM nAsI jAu. IluparA zloka : baddhvA muSTidvayaM gADhaM, tato'haM tAralocane! / tathA naSTo yathA naiva, gandhamapyeSa budhyate / / 653 / / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zlokArca - tyArapachI he tAralocanA agRhItasaMketA! huM vAmadevanA bhavavALo evo huM, gADha muSTidrayane bAMdhIne te pramANe nAsyo. je pramANe A vimala, gaMdha paNa bodha kare nahIM mArI nAsI javAnI gaMdhano bodha karI zake nahIM. II653 zloka : atha dIkSAdine prApte, vimalena mahAtmanA / kva vAmadeva! ityevaM, sarvatrAhaM nirUpitaH / / 654 / / zlokArdha : have dIkSAdina prApta thaye chate vimala mahAtmA vaDe vAmadeva kyAM che e prakAre sarvatra huM tapAsa karAyo. II654ll zloka : adRSTvA, mAM punaH pRSTo, budhasUrirmahAtmanA / kva gato vAmadevo'sau ? kiM vA saMcintya kAraNam ? / / 655 / / zlokArya : vaLI, mane nahIM joIne mahAtmA evA vimala vaDe budhasUri puchAyA - A vAmadeva kyAM gayo che? athavA zuM kAraNa vicArIne gayo che ? IupapaII bloka : jJAnAlokena vijJAya, vimalAya niveditam / tato madIyacaritaM, niHzeSaM budhasUriNA / / 656 / / zlokArtha : tyArapachI jJAnanA A lokathI jANIne viziSTa jJAnanA baLathI jANIne, budhasUri vaDe, mAruM niHzeSa caritra vimalane nivedita karAyuM. IIupakA zloka : vimalenoditaM nAtha! kiM na bhavyaH sa me suhRt ? / zrute'pi tAvake vAkye, yenaivaM bata ceSTate? / / 657 / / zlokArdha :vimala vaDe kahevAyuM - he nAtha ! te mAro mitra zuM bhavya nathI? je kAraNathI tamArA vacana Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva sAMbhaLye chate paNa kheda che ke A rIte ceSTA kare che arthAt dIkSAnA bhayathI bhAgI javAnI ceSTA kare che. II657II zloka H zlokArtha : sUri vaDe kahevAyuM. he bhadra vimala ! abhavya nathI=vAmadeva abhavya nathI, paraMtu tenI=vAmadevanI, tevI AcaraNAmAM je kAraNa che te sarva huM tane nivedana karuM chuM. II658 // zloka H sUriNA'bhihitaM bhadra! nAbhavyaH kiM tu kAraNam / yattasya tAdRze zIle, tatte sarvaM nivedaye / / 658 / / zloka H zlokArtha eka bahulikA nAmanI tenI priya bhaginI che ane steya nAmano aMtaraMga bIjo bhAI che. ||659 - ekA bahulikA nAma, bhaginI tasya vallabhA / astyantaraGgA bhrAtA ca, dvitIyaH steyanAmakaH / / 659 / / tAbhyAmadhiSThitenedaM, vAmadevena ceSTitam / purA dha vihita tAta! ratnasya daravim ||660nA zlokArtha H te baMne dvArA=mAyArUpa bahulikA ane steyanI pariNati te baMne dvArA, adhiSThita evA vAmadeva vaDe A ceSTita karAyuM che ane he tAta ! vimala ! pUrvamAM ratnanuM haraNAdika karAyuM. II660nA zloka H tasmAttasya na doSo'yaM, prakRtyA sundaro hi saH / steyo bahulikA cAsya, doSasaMzleSakAraNam / / 661 / / zlokArtha : te kAraNathI teno=vAmadevano, A doSa nathI. di=je kAraNathI, te=vAmadevano jIva, prakRtithI suMdara che. steya ane bahulikA AnA vAmadevanA, doSanA saMzleSanuM kAraNa che. II661|| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : vimalenoditaM nAtha! kiM tAbhyAM sa varAkakaH / kvacinmucyeta pApAbhyAM? kiM vA neti nivedyatAm / / 662 / / zlokArca - vimala vaDe kahevAyuM. he nAtha!te rAMkaDo vAmadeva zuM te baMne pApo dvArA kyAre mukAze ? athavA zuM nahIM mukAya e prakAre nivedana karo. IIkarA steyabahulikAmocanopAyaH zloka : sUrirAha mahAbhAga! bhUrikAle'tilayite / sa tAbhyAM mokSyate tatra, kAraNaM te nivedyatAm / / 663 / / steya ane bahulikAthI muktino upAya zlokArdha : sUri kahe che. he mahAbhAga! ghaNo kAla atibaMdhita thaye chate te vAmadeva, baMne dvArA=steya ane bahulikA dvArA, mukAze. temAM tane kAraNe nivedana karAya che. II63. zloka : zubhAbhisandhinRpateH, pure vizadamAnase / bhArye sto nirmalAcAre, zuddhatApApabhIrute / / 664 / / zlokArdhaH zubhaabhisaMdhi rAjAnA vizadamAnasarUpa nagaramAM nirmala AcAravALI zuddhatA ane pApabhIrutA nAmanI be bhAryA che. I64|| zloka : tayozca guNasaMpUrNe, janatA''nandadAyike / RjutA'caurate nAma, vidyete kanyake zubhe / / 665 / / zlokArtha : ane te baMnene guNathI saMpUrNa, janatAne AnaMdane denArI RjutA ane acoratA nAmanI be zubhakanyA vidyamAna che. IIkapI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zloka H atyantasaralA sAdhvI, sarvalokasukhAvahA / RjutA sA mahAbhAga ! pratItaiva bhavAdRzAm / / 666 / / zlokArtha : atyaMta sarala sAdhvI, sarva lokanA sukhane lAvanArI he mahAbhAga vimala ! te RjutA tamArA jevAne pratIta ja che. 666 zloka H acauratApi loke'tra, niHspRhA ziSTavallabhA / sarvAGgasundarI nUnaM, viditaiva bhavAdRzAm / / 667 / / 301 zlokArtha : ahIM lokamAM ziSTane vallabha, niHspRha sarvAMgasuMdara evI acauratA kharekhara tamArA jevAne vidita ja che. II667|| zloka H te ca kanye kvaciddhanye, suhRtte pariNeSyati / steyo'yaM vartulA pAsya, tato mo! na bhaviSyataH / / 668 / / zlokArtha : ane dhanya evI te be kanyA kyAreka tamArA mitrane paraNaze ane tethI Ane A steya ane bahulA raheze nahIM. / / 668 / / zloka H tayorAbhyAM sahAvasthA, prakRtyaiva na vidyate / tatastAta! tornAme, dAbhyAmadhyeSa mote / / 66 / / zlokArtha H A baMnenI sAthe=RjutA ane acauratAnI sAthe, te benuM=steya ane bahulAnuM, avasthAna prakRtithI ja vidhamAna nathI. tethI he tAta ! te baMnenA lAbhamAM=RjutA ane acauratAnA lAbhamAM, baMnethI paNa=steya ane bahulA baMnethI paNa, A=vAmadeva, mukAze. II669|| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : tato na yogyatA'dyApi, vAmadevasya vidyate / dharmaM pratIti nizcitya, kuru tasyAvadhIraNam / / 670 / / blokArtha : tethI ghaNA kALa pachI te mukAze tethI, vAmadevanI dharma pratye hamaNAM paNa yogyatA vidhamAna nathI. e prakAre nizcita karIne tenuM avazIraNa karavAmadevanI avagaNanA kara. II670II zloka : tatazcedaM munervAkyaM, vimalena mahAtmanA / zrutvA tatheti vadatA, vihitA me'vadhIraNA / / 671 / / zlokArca - ane tethI A muninuM vAkya sAMbhaLIne tahati e pramANe bolatA vimala mahAtmA vaDe mArI avagaNanA karAI. II671II bhAvArtha : dhavalarAjA vagere dIkSA grahaNa karavA tatpara thayA te vakhate budhasUrie je mArgano upadeza Apyo te sarva prasaMge vAmadeva paNa tyAM hAjara hato, je vAmadeva anusuMdara cakravartIno jIva che. A anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne kahe che - mArAmAM vakatA hovAne kAraNe te sUrinuM vacana sAMbhaLIne mane leza paNa bodha thayo nahIM. tenuM kAraNa mArA zarIramAM mAyA nAmanI bhaginI pravezelI hatI teno vilAsa hato arthAt matijJAnanA upayogarUpa vAmadevanA zarIramAM mAyAnA pracura saMskAra hatA, te budhasUrinA upadezane sAMbhaLIne ullasita thayA. tethI vAmadevane budhasUri indrajAlika jevA ane zaTha jaNAya che; kema ke potAnAmAM mAyAno svabhAva hovAthI badhAne mAyAvALA jovAnI tenI dRSTi pravarte che. tethI jeonA cittamAM mAyAno pracura svabhAva hoya teone saraLa jIvo paNa mAyAvI dekhAya che ane mAyAvI jIvo paNa mAyAvI dekhAya che. te cittamAM vartatI mAyAnuM ja kAraNa che. AthI ja saraLa svabhAvavALA evA vimalakumArane vAmadevano mAyAvI svabhAva ghaNA prasaMge joyelo hovA chatAM vAmadeva saraLa ja che tema dekhAya che paraMtu A mAyAvI che e prakAre jovA mATe vimalakumAranI dRSTi pravartatI nathI. tema mAyAvI evA vAmadevamAM paNa budhasUrine mAyAvIrUpe jovA dRSTi pravarte che ane rAjA vagere mUDha che tethI budhasUri dvArA ThagAyA che tema dekhAya che. vaLI vAmadeva manamAM vicAre che ke A vimala mane baLAtkAre pravajyA grahaNa karAvaze mATe huM tene ThagIne zIdhra nAsI jAuM. A prakArano pariNAma paNa gADha kliSTa karma ane mAyAnA pariNAmathI ja thAya che. tethI dIkSAnA bhayathI vAmadeva tyAMthI cAlyo jAya che. vimala mahAtmA tenA pratye prItivALo che tethI tenI sarvatra tapAsa kare che. kyAM gayo tenI mAhitI maLatI nathI tethI budhasUrine pUche che. budhasUrie vAmadevanuM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 303 vAstavika svarUpa jevuM che tevuM kahyuM te sAMbhaLIne paNa vimalakumArane tenA pratye dveSa thato nathI paraMtu budhasUrine pUche che ke te mAro mitra zuM bhavya nathI ? ane bhavya hovA chatAM kema A pramANe kare che ? tethI budhasUri kahe che - tenA cittamAM eka mAyA ane bIjo corIno pariNAma vidyamAna che tethI pUrvamAM tArA ratnanuM haraNAdi kareluM. chatAM vAmadevanA jIvano A doSa nathI. tenAmAM rahelA karmajanya mAyAno pariNAma ane corIno pariNAma che teno A doSa che. A sAMbhaLIne tenA pratye vimalane dveSa thato nathI. paraMtu kaI rIte te A baMne pApothI mukta thaze, tenuM kAraNa budhasUrine pUche che. vaLI budhasUri kahe che. aMtaraMga duniyAmAM zubha-abhisaMdhi nAmanA rAjAnuM vizadamAnasa nAmanuM nagara che. tenI be patnIo che. zuddhatA ane pApabhIrutA. te rAjA ane rANIne be kanyAo che. RjutA ane acauryatA. tethI e prApta thAya ke je jIvonA cittamAM tattvane abhimukha vizadamAnasa varte che ane te vizadamAnasa koI nimittane pAmIne zubhaabhisaMdhivALuM thAya che jenAthI te jIvamAM zuddhatAno yoga ane pApabhIrutAno yoga pragaTe che ane jyAre jIvamAM zubhaabhisaMdhipUrvaka zuddhatAno yoga thAya tyAre tenAmAM RjutA pragaTe che ane zubhaabhisaMdhipUrvaka pApabhIrutAno yoga thAya tyAre tenAmAM acauryatA pragaTe che; kema ke pApabhIru jIvo kyAre koI vastunI corI karatA nathI. jema vimalakumAramAM atyaMta RjutA hatI tethI ja rAmadevanA corI AdinA prasaMgo joyelA hovA chatAM vAmadeva viSayaka mAyAvI Adi bhAvonI zaMkA karato nathI. paraMtu pote saraLa hovAthI vAmadevane paNa saraLa mAne che te zuddhatAthI pragaTa thayelI RjutA che. vaLI vAmadevamAM jema corIno pariNAma hato tethI pApabhIrutA na hatI. jyAre vimalakumAramAM tattvane abhimukha zubhaabhisaMdhi pravartatI hatI tethI tenAmAM pApabhIrutA vartatI hatI. tethI kyAreya koInI vastu grahaNa na kare tevo acauryatAno pariNAma paNa vartato hato. AthI acauryatA niHspRhapariNAmavALI hoya che tethI ja vimalakumArane ratnacUDa ratna Ape che tyAre niHspRhatAne kAraNe vimalakumArane te ratna levAno pariNAma paNa thato nathI. tethI jenA cittamAM niHspRhatA varte che tenA cittamAM acauryatA varte che. vaLI vAmadevane A be kanyA prApta thaze tyAre vAmadeva mAyA ane teyarUpa doSothI mukAze. e prakAre budhasUri vimalakumArane kahe che ane kahe che ke vartamAnamAM vAmadeva dharma pratye yogya nathI. mATe tenI upekSA karIne tuM AtmahitamAM prayatna kara. tethI mahAtmAnA vacanathI vimalakumAra vAmadevanI upekSA kare che. vAmadevakRtaH saralagRhe dhanApahAraH ahaM tu prAptaH kAJcanapure, praviSTo haTTamArge, dRSTaH saralo nAma vANijaH, gatastasyApaNe, vijRmbhitA bahulikA kRtamasya pAdapatanaM naTeneva, bhRtamAnandodakasya nayanayugalam / tadavalokyAIbhUtaH saralaH, tato'bhihitamanena-bhadra! kimetat ? mayoktaM-tAta! yuSmAnavalokya mayA''tmajanakasya smRtam / saralenoktaM - yadyevaM tato vatsa! putra evAsi tvaM, tato nIto'hamanena svabhavane, samarpito bandhumatyAH svabhAryAyAH, kAritaH snAnabhojanAdikaM, pRSTo nAmakulAdikaM, niveditaM mayA 'sajAtIyo'yamiti tuSTaH saralaH, abhihitamanena Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva saralanA gharamAM vAmadeva vaDe karAyela dhananI corI vaLI, huM vAmadeva, kAMcanapuramAM pahoMcyo. bajAramArgamAM pravezyo. sarala nAmano vANiyo jovAyo. tenI dukAnamAM huM gayo. mAyA ullasita thaI. AnuM vANiyAnuM, naTanI jema pAdapatana karAyuM page lagAyo, AnaMdanA azruthI tayayugala bharAyuM. te joIne sarala ArdIbhUta thayo. tethI AvA vaDe= sarala vaDe, kahevAyuM. he bhadra ! A zuM che ? arthAt kema mane page lAge che ane A rIte harSanI abhivyakti kare che ? mArA vaDe vAmadeva vaDe, kahevAyuM. he tAta ! tamane joIne mArA vaDe potAnA pitAnuM smaraNa thayuM. sarala vaDe kahevAyuM. jo A pramANe che to he vatsa ! tuM putra ja cho. tyArapachI huM AtA dvArA sarala dvArA, svabhavanamAM laI javAyo. baMdhumatI nAmanI potAnI bhAryAne samarpita karAyo. snAnabhojalAdika karAvAyuM. vAmakulAdika puchAyo. mArA vaDe nivedana karAyuM. A sajAtIya che=zreSThIputra cha, methI sarala tuSTa thayo. mAnA 43 vAyuM - Res: aputrayoH priye! putro vRddhayoH paripAlakaH / dattaH saMcintya daivena, vAmadevo'yamAvayoH / / 672 / / ToDArtha : he priye ! aputravALA vRddha evA ApaNA beno paripAlaka evo A vAmadeva deva vaDe=bhAgya 43, viyArIne apAyo. / / 772 / / tadAkarNya haSTA bandhumatI, nikSiptaM saralena mayyeva gRhaM, darzitamApaNanihitaM ratnAdikamantardhanaM, sa ca tasyaiva mUrchayA mayA sahitastatraivApaNe svapiti sma / anyadA sandhyAyAmAvayorgRhe tiSThatoH samAgataH saralasya bandhulanAmnaH priyamitrasya gRhAdAhvAyakaH, yathA mama putrasya SaSThIjAgare bhavatA''gatyeha vastavyamiti / tato'bhihito'haM saralena-putra! vAmadeva! gantavyaM mayA bandhulagRhe tvaM punarApaNe gatvA vaseti / mayoktaM-alaM me tAtarahitasyApaNe gamanenAdya tAvadambAyA eva pAdamUle vatsyAmi / tato'ho snehasAro'yamiti cintayannevaM bhavatviti vadan gataH saralaH / sthito'haM gRhe rAtrau, vijRmbhitaH steyaH, cintitaM mayA harAmi tadantardhanaM, tato'rdharAtre gatastamApaNaM, udghATayatazca samAgatA daNDapAzikAH, dRSTo'hametaiH pratyabhijJAtazca tataH pazyAmastAvatkimeSo'rdharAtre karotyApaNamudghATyeti saMcintya sthitAstUSNIMbhAvena pracchannAH / tatkhAtaM mayA tadantardhanaM nikhAtaM tasyaivApaNasya pazcAdbhUbhAge, vibhAtaprAyAyAM ca rajanyAM kRto hAhAravaH, mIlito nagaralokaH, saMprAptaH saralaH, prakaTIbhUtA daNDapAzikAH, pravRttaH kalakalaH / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 305 te sAMbhaLIne baMdhumatI harSita thaI. saralazeTha vaDe mArA upara ja gharano (bhAra) nikSepa karyo=AropaNa karyo. dukAnanI aMdara aMtardhana ratnAdika sthApana karAyeluM batAvAyuM ane tenI ja mUcchathI=ratvanI mUcchathI ja mArA sahita ja te=saraLazeTha, te dukAnamAM sUtA hatA. acadA saMdhyAveLAmAM ame baMne gharamAM rahyuM chate saralanA baMdhula nAmanA priya mitratA gRhathI bolAvanAra Avyo. zuM kahe che ? te 'AthA'thI batAve che - mArA putranI chaThI jAgaraNa che. ahIM mArA ghare, tamArA vaDe AvIne vasavuM joIe. tethI huM sarala vaDe kahevAyo. he putra vAmadeva ! mArA vaDe baMdhulanA gRhamAM javAnuM che. tuM vaLI dukAnamAM jaIne raheje. mArA vaDe kahevAyuM. pitAnA rahita evA mane dukAnamAM javA vaDe saryuM, Aje mAtAnI pAse ja huM vasIza. tethI vAmadeve A pramANe kahyuM tethI, snehasAra A che=vAmadeva che, e pramANe vicArato, A pramANe thAva, e pramANe bolato sarala gayo. huM rAtrimAM gharamAM rahelo hato. corIno pariNAma vijazmita thayo. mArA vaDe vicArAyuM. tenuM aMtardhata haraNa karuM. tethI ardharAtrimAM bajAramAM gayo. ane ughADatAM daMDapAliko AvyA. huM teo vaDe jovAyo ane oLakhAyo. tethI ame joIe, A ardharAtrimAM dukAnane kholIne zuM kare che e pramANe vicArIne maunabhAvathI pracchanna rahyA. mArA vaDe aMtardhana khodAyuM ane te ja dukAnanI pAchaLanA bhU-bhAgamAM daTAyuM, ane vibhAtaprAyaH evI rAtrimAM hAhArava karAyo vAmadeva vaDe hAhAra karAyo. arthAt corI thaI che e prakAre bUmAbUma karAI. nagaraloka ekaTho thayo. sarala prApta thayo. daMDapAliko pragaTa thayA. kalakala pravRtta thayo. daNDapAzikaiH rAjasamIpe nayanam saralenoktaM-vatsa! vAmadeva! kimetat ? mayoktaM hA tAta! muSitA muSitAH sma iti, darzitazcodghATita ApaNo nidhAnasthAnaM ca, saralenoktaM-putra! tvayA kathamidaM jJAtaM? mayoktaM-asti tAvanirgatastAtaH tato me tAtavirahavedanayA nAgatA nidrA, sthitaH zayyAyAM viparivartamAnaH rAtrizeSe ca cantitiM mayA-ayi! yadi parametasyAM tAtasparzapUtAyAM ApaNazayyAyAM nidrAsukhaM saMpadyate nAnyatreti saMcintya samAgato'hamApaNe dRSTamidamIdRzaM cauravilasitaM tataH kRto hAhArava iti / daNDapAzikaizcintitaM nizcitametattaskaro'yaM durAtmA vAmadevaH, aho asyAlajAlacAturyaM, aho vAcAlatA, aho vaJcakatvaM, aho kRtaghnatA, aho vizrambhaghAtitvamaho pApiSThateti / tatastairuttkaMzreSThinirAkulo bhava, labdha evAste'smAbhizcauraH, tataH sAkUtamavalokitaM sarvairmamAbhimukhaM, jJAto'hametairiti saMjAtaM me bhayaM, tataH punaH salopnaM grahISyAma ityAlocya gatAstAvaddaNDapAzikAH, datto mamAvarakSakaH, anekakuvikalpAkulasya me lavitaM taddinaM, sandhyAyAM gRhItvA tadantardhanaM palAyamAno'haM gRhIto daNDapAzikaiH, jAtaH kolAhalaH, militaM punarnagaraM, kathito daNDapAzikaiH samasto'pi lokAya madIyavyatikaraH, saMjAto maccaritena vismayaH, nIto'haM ripusUdanarAjasamIpe, AjJApitastena vadhyatayA, samAgataH saralaH, patito nRpacaraNayoH, abhihitamanena Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva daMDapAliko vaDe vAmadevane rAjA pAse nayana sarala vaDe kahevAyuM. he vatsa vAmadeva ! A zuM che? kaI rIte A corI thaI ane kaI rIte tane khabara paDI ? mArA vaDe kahevAyuM. he tAta ! corAyA, corAyA, e pramANe udghATita dukAna batAvAI. ane vidhAnasthAna batAvAyuM. sarala vaDe kahevAyuM. he putra ! tArA vaDe kevI rIte jaNAyuM? mArA vaDe kahevAyuM - pitAjI nIkaLelA che. tyArapachI vedanAthI mane nidrA AvI nahIM. zayyAmAM viparivartamAna rahyo. ane trizeSamAM mArA vaDe vicArAyuM. jo vaLI A tAtanA sparzathI pavitra thayela dukAnanI zadhyAmAM sukhapUrvaka nidrA prApta thaze, anyatra tahIM. e pramANe vicArIne huM dukAnamAM Avyo. AvA prakAranuM A coravilasita jovAyuM dukAnane toDIne aMdarathI ratna upADI jAya evA prakAranuM A coravilasita jovAyuM. tethI hAhAra karAyo. daMDapAliko vaDe vicArAyuM. A nizcita che. A durAtmA vAmadeva taskara che. kharekhara AnuM vAmadevanuM, AlajAla cAturya che. aho vAcALatA=vAmadevanI vAcALatA, aho vaMcakapaNuM vAmadevanuM vaMcakapaNuM, aho kRtaghnatA, aho vizvasanIya ghAtipaNuM, aho pApiSTapaNuM. tyArapachI teo vaDe daMDapAliko vaDe, kahevAyuM. zreSThi nirAkula thAva. amArA vaDe cora prApta thayo ja che. tyArapachI sarva vaDe te daMDapAliko vaDe, mAruM mukha IrAdApUrvaka jovAyuM. huM AmanA vaDe daMDapAliko vaDe, jJAta chuM. e prakAre mane bhaya thayo. tyArapachI salopya grahaNa karazuM corInA mAla sahita corane grahaNa karazuM e prakAre Alocana karIne daM5pAliko gayA. mArA upara avarakSaka mukAyo=huM zuM karuM chuM enuM nirIkSaNa karanAra guptacara rakhAyA. aneka kuvikalpathI Akula mAro te divasa pasAra thayo. saMdhyAmAM te aMtardhanane grahaNa karIne palAyana thato huM daMDapAliko vaDe grahaNa karAyo. kolAhala thayo. vaLI tagara bheguM thayuM. daMDapAliko vaDe samasta paNa mAro vyatikara lokone kahevAyo. mArA caritrathI vismaya thayo. huM ripusUdanarAja samIpe laI javAyo. tenA vaDe rAjA vaDe, vadhyapaNAthI AjJA karAyo. sarala Avyo. rAjAnA caraNamAM paDyo. AnA vaDe sarala vaDe, kahevAyuM - zloka : mamAyaM putrako deva! vAmadevo'tivallabhaH / ato me'nugrahaM kRtvA, mucyatAmeSa bAlakaH / / 673 / / gRhyatAM mama sarvasvaM, maiSa deva! nipAtyatAm / anyathA jAyate deva! maraNaM me na saMzayaH / / 674 / / zlokArya : he deva ! A mAro putra vAmadeva ativallabha che. AthI mArA upara anugraha karIne A bALaka mukAya, mAruM sarvasva grahaNa karAya. he deva ! A bALaka, marAya nahIM. he deva ! anyathA=jo Ane mAravAmAM Avaze to, mAruM maraNa thaze. saMzaya nathI. II173-174ll Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 307 zloka : tato'tisaralaM matvA, saralaM taM narAdhipaH / amuJcanmAM prasAdena, tasyAyacchacca taddhanam / / 675 / / kevalaM saralastena, tadA prokto mahIbhujA / zreSThinneSa suputraste, samIpe mama tiSThatu / / 676 / / zlokArya : tethI atisarala te saralane mAnIne rAjAe prasAdathI mane mUkyo. ane tene te dhana ApyuM. kevala te rAjA vaDe tyAre sarala kahevAyo. he zreSThi ! A tAro suputra mArI samIpe raho. II675-76ll zloka : yata - ayaM viSAGkurAkArastaskaro janatApakaH / tadeSa madgRhAd bAhyo, vAmadevo na sundaraH / / 677 / / zlokArdha : je kAraNathI viSAMkura AkAravALo janano tApaka=lokone tApa karanA kAraNathI mArA gharathI bahAramAM A vAmadeva suMdara nathI. II677ii. vAmadevasya dayanIyadazAyAM maraNam zloka : itazcapurApi durbalIbhUtaH, sAmprataM naSTa eva saH / puLyodayo vayasyo che, rvI taduritam 678. vAmadevanuM dayanIya dazAmAM maraNa zlokArca - ane A bAju pUrvamAM paNa durbala thayelo evo te mAro puNyodaya nAmano mitra hamaNAM te duSTayeSTita joIne vAmadeve karelI duSTa ceSTA joIne, nAsI gayo. II678 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : tatazcazreSThinA pratipatraM tanarendravacanaM tadA / dhikkAravihato dInaH, sthito'haM rAjamandire / / 679 / / zlokArca - ane tethI mAruM puNya naSTa thayeluM tethI, te rAjAnuM vacana tyAre zreSThI vaDe svIkArAyuM. dhikkArathI haNAyelo dIna huM rAjamaMdiramAM rahyo. ll179ll. zloka : rAjadaNDabhayAdugrAdbhayena prazamaM gate / bhadrA nivasatitaMtra, te je taiyakti 680nA zlokArca - rAjadaMDanA bhayane kAraNe ugra bhayathI he bhadrA ! agRhItasaMketA ! te rAjamaMdiramAM vasatAM evAM mArAM te corI ane mAyA prazamane pAmyAM. ll180I zloka : tathApi loko mAM bhadre! sarvakAryeSu zakate / anyenApi kRtaM caurya, mamopari nipAtyate / / 681 / / zlokArya : topaNa he bhadrA agRhItasaMketA! sarva kAryomAM loko mArI zaMkA kare che ANe corI karI che e prakAranI zaMkA kare che. anya vaDe paNa karAyeluM cIrya mArA upara nipAtana karAya che loko vaDe ANe corI karI che ema kahevAya che. ll181il zloka : bruvANasyApi sadbhUtaM, na pratyeti ca me janaH / dhikkArairhanti mAmevaM, dRSTA te satyavAditA / / 682 / / zlokArdha : sadbhUta bolatA paNa mAro loka vizvAsa karatA nathI=meM corI karI nathI tema yathArtha kahevA chatAM loka mAro vizvAsa karatA nathI. tArI satyavAditA jovAI e prakAre dhikkArothI mane haNe che. TI68zA Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka : sarvasyodvegajanakaH, kRSNAhestulyatAM gataH / tatrAgRhItasaGkete! bahukAlaM viDambitaH / / 683 / / zlokArya : sarvanA udvegano janaka kALA sarpanI tulyatAne pAmyo, tyAM rAjamaMdiramAM, he agRhItasaMketA ! ghaNo kALa viDaMbanA karAyo. II68all zloka : anyadA zrIgRhaM rAjJo, vidyAsiddhana kenacit / niHzeSaM muSitaM bhadre! sa ca cauro na lakSitaH / / 684 / / blokArdha : anyadA rAjAnuM ghara koIka vidhAsiddha vaDe niHzeSa corAyuM. ane te cora he bhadrA ! jaNAyo nahIM. ll184ll bloka : tato'haM dRSTadoSatvAdasyaivaMvidhasAhasam / saMbhAvyaM nAparasyeti, grAhitastena bhUbhujA / / 685 / / zlokArya : tethI daSTa doSapaNuM hovAne kAraNe meM pUrvamAM corI karI che evuM jovAyeluM hovAne kAraNe, AnuM vAmadevanuM, AvA prakAranuM sAhasa saMbhAvya che, bIjAnuM nahIM. ethI te rAjA vaDe huM grahaNa karAyo. II685ll. zloka : anekayAtanAbhizca, nAnArUpaiviDambanaiH / tato'haM gADharuSTena, tena bhadre! kadarthitaH / / 686 / / zlokArca - aneka yAtanAvALI aneka prakAranI viDaMbanAthI gADha suSTa evA te rAjA vaDe tyArapachI he agRhItasaMketA! kadarthanA karAyo. ll186ll zloka : na sthitaH saralasyApi, vacanena narAdhipaH / ullambito vizAlAkSi! tato'haM viraTanalam / / 687 / / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 310 zlokArtha : saralanA paNa vacanathI=sarale bacAvA mATe rAjAne vinaMtI karI te vacanathI, rAjA aTakyo nahIM. tyArapachI he vizAlAkSi evI agRhItasaMketA ! atyaMta raDato evo huM phAMsIe caDAvAyo. II687]] zloka : atrAntare ca sA jIrNA, guTikA mama pUrvikA / bhavitavyatayA dattA, tato'nyA guTikA mama / / 688 / / zlokArtha H ane eTalAmAM=huM phAMsIe caDAvAyo eTalAmAM, pUrvanI mArI guTikA=AyuSyarUpI guTikA, te jIrNa thaI, tethI bhavitavyatA vaDe mane anya guTikA apAI=anya bhavanuM AyuSya apAyuM. II688 // zloka H tasyAH prabhAvato bhadre ! tIvraduHkhaughasampadi / rAta: pAviSTavAsAyAM, naryAmatsyapAda / / 8 / / zlokArtha H he bhadrA ! agRhItasaMketA ! tenA prabhAvathI=AyuSyarUpI guTikAnA prabhAvathI, tIvra duHkhanA samUhanI saMpattivALI pApiSTavAsavALI aMtyapATaka nagarImAM huM gayo. II689 / / zloka H tatrAnubhUya duHkhAni, tIvrAnantAni vihvalaH / asaMkhyakAlaM bhUyo'pi, guTikAdAnayogataH / / 690 / / paJcAkSapazusaMsthAne, samAgatya pure tataH / bhrAnto'haM bahuzo'nyeSu nagareSu punaH punaH / / 699 / / zlokArtha : tyAM=sAtamI narakamAM, vizvala evo huM tIvra anaMtaduHkhone anubhavIne pharI paNa guTikAnA dAnanA yogathI asaMkhyakAla paMcAkSapazusaMsthAnarUpa nagaramAM AvIne tyArapachI pharI pharI anya nagaromAM huM bahu vAra bhamyo. II690-691|| zloka H tannAsti nagaraM bhadre grAmo vA varalocane ! | muktvA'saMvyavahArAkhyaM, bahuzo yantra vIkSitam / / 692 / / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - he bhadrA ! agRhItasaMketA! te nagara nathI, he varalocanA ! te gAma nathI je asaMvyavahAra nAmanA nagarane choDIne bahu vAra jovAyuM nathI. ll192aa. zloka : tathApi pazusaMsthAne, yoSidAkAradhArakaH / bahuzo bahulikAdoSAdvizeSeNa viDambitaH / / 693 / / zlokArtha: topaNa badhA ja bhavomAM aneka vakhata bhamyo chuM topaNa, pazusaMsthAnamAM strI AkArano dhAraka ghaNI vakhata mAyAnA doSathI vizeSathI viDaMbanA karAyokavAmadevanA bhavamAM sevAyela mAyAnA saMskAronA baLathI pazunA bhavomAM strInA AkArane dhAraNa karanAro aneka vakhata vizeSathI viDaMbanA karAyo. ll193IL. zloka : soDhAni nAnAduHkhAni, sthAne sthAne mayA tadA / tAbhyAM pApavayasyAbhyAM, preritena varAnane! / / 694 / / zlokArtha : tyAre pazusaMsthAnamAM, mAyAnA doSane kAraNe vizeSathI viDaMbanA karAyo tyAre, sthAne sthAne te te bhavomAM, te be pApamitro dvArA corI ane mAyArUpa be pApamitro dvArA, prerAyelA evA mArA vaDe he varAnanA ! agRhItasaMketA ! aneka prakAranAM duHkho sahana karAyAM. II94ll prajJAvizAlAsaMvegabhAvanA zloka : evaM vadati saMsArijIve prajJAvizAlayA / idaM vicintitaM gADhaM, saMvegApanacittayA / / 695 / / prajJA vizAlAnI saMvega bhAvanA zlokArca - A rIte saMsArI jIva kahyuM chate prajJAvizAlA vaDe gADha saMvegaApannacittapaNAne kAraNe=bhavanA uccheda mATe gADha jIvavIrya ullasita thayuM che evA citapaNAne kAraNe, A vicArAyuM. IkalpaII. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zloka : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva aho durantaH steyo'sau, mAyA cAtyantadAruNA / yayorAsaktacitto'yaM, varAko bhUri nATitaH / / 696 / / zlokArtha : aho A corI kharAba aMtavALI che, ane mAyA atyaMta dAruNa che. jenAthI=je mAyAthI, Asakta cittavALo A varAka=anusuMdarano jIva, ghaNo nacAvAyo. II66 / / zloka H tathAdi vaJcitastAdRzo'nena, mahAtmA vimalaH purA / tanmAhAtmyena loke ca gato'yaM tRNatulyatAm / / 697 / / zlokArtha Hte A pramANe AnA dvArA=anusuMdaranA jIva dvArA, pUrvamAM tevA prakArano mahAtmA evo vimala ThagAvAyo. ane tenA mAhAtmyathI=mAyAnA mAhAtmyathI, lokamAM A=anusuMdarano jIva, tRNatulyatAne pAmyo. II697 / / zloka : -- saralo vatsalaH snigdho, muSitvA ca pratAritaH / prApto'yaM tatprasAdena, tatra ghoraviDambanam / / 698 / / zlokArtha : ane snigdha, vatsala evo sarala lUMTIne ThagAvAyo, tenA prasAdathI=corInA prasAdathI, tyAM= vAmadevanA bhavamAM, A=anusuMdarano jIva, ghora viDaMbanAne pAmyo. / / 6 / / zloka H tathA yadayaM tAdRzenApi, mahAbhAgena sUriNA / budhena bodhito nAsIt sA mAyA tatra kAraNam / / 699 / / zlokArtha H ane je kAraNathI A=anusuMdarano jIva, tevA prakAranA paNa mahAbhAga evA budhasUri vaDe bodha pAmyo na hato, temAM te mAyA kAraNa che arthAt vAmadevanA bhavamAM je utkaTa mAyA hatI tethI Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva 313 te budhasUri paNa mAyAvI che, indrajALI che te prakAre ja vicArato hato temAM mAyA ja kAraNa che. II699II zloka : bruvANasyApi sadbhUtaM, na pratyeti sma yajjanaH / dhikkaroti ca tatrApi, saiva mAyA'parAdhyati / / 700 / / zlokArtha : sadbhUtane kahetA paNa teno je kAraNathI loka vizvAsa karato na hato ane dhikkAra kare che. tyAM paNa=vAmadevanA bhavamAM te dhikkAranI prAptimAM paNa, te ja mAyA aparAdhane pAme che=vAmadevanA bhavamAM saralanA gRhamAM corI karatI vakhate je mAyA karelI tenA kAraNe ja lokomAM sAcuM paNa bolatA evA tene loko mAyAvI ja mAnatA hatA ane dhikkAra karatA hatA, temAM paNa vAmadevamAM vartatI mAyAnI ja pariNati kAraNa che. II700II zloka H yadanyajanitenApi, doSeNAyaM vibAdhitaH / saMsArijIvastatrApi, steyo mAyA ca kAraNam / / 701 / / zlokArtha : je kAraNathI anyajanita paNa doSathI=anyae karelI corInA doSathI, A saMsArI jIva, bAdhA pAmyo=vAmadevanA bhavamAM bAdhA pAmyo, temAM paNa corI ane mAyA ja kAraNa che. II701 / / zloka H evaM cAnantadoSANAmAkaraste durAtmike / tathApi toja: viSThaH, sTeyamAye na mukhyati / / 702 / / zlokArtha - ane A rIte=vAmadevanA bhavamAM anusuMdaranA jIvane je rIte anartho prApta thayA e rIte, anaMtadoSonA AkAra te be durAtmaka che=mAyA ane corI durAtmaka che, topaNa pApiSTha loka corI ane mAyAne mUkato nathI. prajJAvizAlAnI atyaMta mArgAnusArI prajJA ane gADha saMveganI pariNatine kAraNe je prakAre mAyA ane corInA anartha phalonuM darzana vAmadevanA bhavanA kathanathI thAya che te graMthakArazrIe zloka-695thI 702mAM spaSTa karela che. jethI vicAraka jIva tenA hArdane jANIne prajJAvizAlAnI jema corI ane mAyAnA paramArthane vicAravA samartha bane. II702aa Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zloka H zloka : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva anyacca tathA saMsArijIve bhoH, kathayatyAtmaceSTitam / sa bhavyapuruSastatra, cintayAmAsa vismitaH / / 703 / / zlokArtha : ane bIjuM, te prakAre saMsArI jIve potAnuM ceSTita kahe chate tyAM=saMsArI jIvanA kathanamAM, vismita thayelA te bhavyapuruSe vicAra karyo. ||703|| bhavyapuruSasavismayavimarzaH apUrvamidamasyAho, taskarasyAtijalpitam / aticitramasaMbhAvyaM, lokamArgAtidUragam / / 704 // bhavyapuruSano vismayapUrvaka vimarza zlokArtha H zuM vicAra karyo ? te batAve che - - A taskaranuM atijalpita=anusuMdara cakravartInuM atizayoktithI yukta, aticitra, asaMbhAvya, lokamArgathI atidUra janAruM=lokamArgathI viruddha, A=vAmadevanuM kathana, apUrva che. / / 704] zloka H aprasiddhaM mamAtyantaM, hRdayAkSepakAri ca / taddasya paramArtho ya:, sa mayA nAvadhAritaH / / 706|| zlokArtha H te kAraNathI mane atyaMta aprasiddha ane hRdayanA AkSepane karanAra je Ano paramArtha che= anusuMdara cakravartInA kthanano paramArtha che, te mArA vaDe avadhAraNa karAyuM nathI. l7053] zloka : - tathAdi pUrvaM tAvadanenoktaM, yathA''sItkila sarvadA / pure'saMvyavahArAkhye, vAstavyo'haM kuTumbikaH / / 706 / / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 315 zlokArca - te A pramANe, pUrvamAM AnA vaDe anusuMdara cakravartIrUpa cora vaDe, kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te yathA'thI batAve che - kharekhara asaMvyavahAra nagaramAM kuTuMbika evo vAtavya huM hato ghaNA anaMtA jIvono kuTuMbika evo huM vAstavya hato. ll706ll zloka : kAlaM tatra sthito'nantaM, bhavitavyatayA saha / svakarmapariNAmAkhyarAjAdezena nirgataH / / 707 / / zlokArtha : tyAM=asaMvyavahAra nagaramAM, bhavitavyatAnI sAthe anaMtakAla rahyo. svakarmapariNAma nAmanA rAjAnA AdezathI nIkaLyo=asaMvyavahAra nagaramAMthI nIkaLyo. ll707ll. bloka : ekAkSapazusaMsthAne, tathA'nyeSu ca bhUriSu / tathAvidheSu sthAneSu, bhrAnto duHkhaiH prapUritaH / / 708 / / zlokArca - ekAkSa pazusaMsthAnamAM ane te prakAre anya ghaNA tevA prakAranAM sthAnomAM duHkhothI purAyelo huM bhamyo. ll708II zloka : ___ anyaccedamanenoktamanantaM kAlamekazaH / sarveSu teSu sthAneSu, nATitaH kila bhAryayA / / 709 / / zlokArca - ane bIjuM A AnA vaDe= prastuta anusuMdara cakravartIrUpa cora vaDe, eka eka vakhata A anaMtakAla kahevAyo. zuM kahevAyuM? te sASTa kare che - kharekhara bhAryA vaDe=bhavitavyatA vaDe, sarva te te sthAnomAM nacAvAyo. ll709ll zloka : tathAhinandivardhanarUpeNa, ripudAraNalIlayA / vAmadevavidhAnena, kilAhaM bhramitastayA / / 710 / / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zlokArca - te A pramANe - naMdivardhanarUpathI, ripudAruNalIlAthI, vAmadevanA vidhAnathI kharekhara huM teNI vaDe bhavitavyatA vaDe, bhamAvAyo. ll710|| zloka : atIto'nantakAlazca, sarveSAmantarA'ntarA / kRtAnyanantarUpANi, tathA'nyAni svabhAryayA / / 711 / / zlokArya : ane sarvanA vacavacamAM naMdIvardhana Adi manuSyanA sarva bhavonI vacavacamAM, anaMtakAla pasAra thayo ane svabhAryA vaDe anya anaMtarUpo karAyAM. ll711II. zloka : guTikAdAnayogena, kiledaM vihitaM tayA / tadasya caritaM sarvaM, viruddhamiva bhAsate / / 712 / / zlokArtha : guTikAnA dAnanA yogathI kharekhara teNI vaDe=bhavitavyatA vaDe, A karAyuM. AnuM te sarva carita anusuMdara cakravartIrUpa coranuM te sarva caritra, viruddhanA jevuM bhAse che. ll71racA zloka : tathAdipurussshcetkthN tasya, sthitiH kAlamanantakam / kiM vA'jarAmaro hanta, bhaviSyatyeSa taskaraH / / 713 / / zlokArca - te A pramANe puruSa jo che to kevI rIte tenI sthiti anaMtakAla hoya. zuM kharekhara A cora ajara, amara haze ? I71all bloka : tAvatkAlasthitirhanta, kA ceyaM bhavitavyatA? / kathaM vA nijabhAryA'pi, pratikUlatvamAgatA / / 714 / / zlokArca - kharekhara teTalA kALa sudhI sthiti-anaMta anaMta kALa sudhI sthiti, ane A bhavitavyatA bhAryA koNa? athavA kevI rIte potAnI bhAryA paNa pratikUlapaNAne thaI? Il714ll Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva zloka :___ kA ceyaM guTikA nAma, mahAvIryA yayA kRtaH / thoDaNanattarUpoSe, vitavyatA tatha? I715 TI zlokArya : ane mahAvIryavALI A guTikA kaI che jenA vaDe je guTikA vaDe, eka paNa evo A corano jIva, anaMtarUpa te bhavitavyatA vaDe karAyo ? Il715ll zloka : anyaccanagarANyantaraGgANi, mitrANi svajanAstathA / ye'munA gaditAste'pi, na mayA parinizcitAH / / 716 / / zlokArya : ane bIjuM, aMtaraMga nagaro, mitro ane svajano je AnA vaDe kahevAyAM, te paNa mArA vaDe parinizcita nathI spaSTa nirNaya karAyAM nathI. ll716ll zloka : tadidaM svapnasakAzamindrajAlAdhikaM guNaiH / asya saMsArijIvasya, caritaM pratibhAti me / / 717 / / zlokArca - te kAraNathI svAna - thI IndrajAlathI adhika A saMsArI jI tra mane pratibhAse che. ll717nA zloka : iyaM ca mukharAgeNa, budhyamAneva lakSyate / sAdhvI prajJAvizAledaM, niHzeSaM caritaM hRdi / / 718 / / zlokArca - ane mukharAgathI A prajJAvizAlA sAdhvI hRdayamAM niHzeSa caritra jANe jANatI na hoya evI jaNAya che. II718II Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva anyacca idaM me lezataH sarvaM nirdiSTamanayA purA / asya saMsArinIvasya, vRtta prajJAvizAlavA / / 7 / / zlokArtha : ane bIjuM, A prajJAvizAlA vaDe pUrvamAM A saMsArI jIvano sarva vRttAMta mane lezathI nirdeza karAyelo. II719 / / zloka H kevalaM vismRtaprAyaM mama tadvartate'dhunA / akANDe pRcchatazcetthaM, saMjAyeta mamAjJatA / / 720 / / zlokArtha : kevala te=prajJAvizAlA vaDe nirdeza karAyelo vRttAMta, mane hamaNAM vistRtaprAya varte che ane A rIte akAMDamAM=anavasaramAM, pUchatA mArI ajJatA thAya che. II720Il zloka H tattAvatkathayatveSa, taskaro yadvivakSitam / ahaM tu praznayiSyAmi, pazcAdenAM rahaH sthitAm / / 721 / / zlokArtha : tyAM sudhI A taskara je vivakSita che te kaho, huM pAchaLathI ekAMtamAM rahelI Amane= prajJAvizAlAne, prazna karIza. II721|| zloka H idaM nizcitya hRdaye, sa bhavyapuruSastadA / vacaH saMsArijIvasya, tUSNImAkarNayan sthitaH / / 722 / / zlokArtha H A pramANe hRdayamAM nizcaya karIne tyAre te bhavyapuruSa saMsArI jIvanuM vacana mauna bhAve sAMbhaLato rahyo. II722 / / zloka : mukhaM saMsArijIvasya pazyantI vismitekSaNA / sthitA'gRhItasaGketA, samyagajJAtabhAvanA / / 723 / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-9 | paMcama prastAva zlokArtha : : saMsArI jIvanA mukhane jotI, vismitadRSTivALI agRhItasaMketA samyak ajJAta bhAvavALI rahI. II723II zloka H zloka H sadAgamastu bhagavAnniHzeSaM tasya ceSTitam / vetti saMsArijIvasya tato maunena saMsthitaH / / 724 / / zlokArtha H vaLI, sadAgama bhagavAna te saMsArI jIvanuM niHzeSa ceSTita jANe che, tethI maunathI rahyA. II724II saMsArijIvasya Anandanagare prayANam saMsArijIvenoktaM athAhamanyadA bhadre ! tuSTayA nijabhAryayA / saMjAtakRpayA proktaH, kenacicchubhakarmaNA / / 725 / / 319 saMsArIjIvanuM AnaMdanagaramAM prayANa zlokArtha : saMsArI jIva vaDe kahevAyuM=zloka-694mAM saMsArI jIve potAnuM kathana karyuM te vakhate prajJAvizAlA zuM vicAre che, bhavyapuruSa zuM vicAre che, sadAgama zuM vicAre che ? te atyAra sudhI batAvyuM - have zloka-694 sudhInuM vaktavya karyA pachI saMsArI jIva vaDe kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te 'atha'thI batAve che - have=vAmadeva bhavathI narakAdi aneka bhavamAM bhaTakyA pachI have, he bhadrA agRhItasaMketA ! anyadA koIka zubhakarmothI tuSTa evI nijabhAryA vaDe thayelI kRpAthI huM kahevAyo. II725 / / zloka H tvayA''ryaputra! gantavyamadhunA lokavizrute / Anandanagare tatra, vastavyaM cArulIlayA / / 726 / / zlokArtha : he Aryaputra ! lokavizruta evA AnaMdanagaramAM hamaNAM tArA vaDe javuM joIe, suMdara lIlAthI tyAM vasavuM joIe. II726II Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva zloka : mo- yadevi! rocate tubhyaM, kartavyaM tanmayA dhruvam / tataH puNyodayo bhUyaH, sa tayA me nidarzitaH / / 727 / / zlokArca - mArA vaDe kahevAyuM - he devI ! tane je ruce che, te mArA vaDe nice karavuM joIe. tyArapachI pharI te puNyodaya teNI vaDe mane batAvAyo. ll727ll zloka : tathA'nyaH sAgaro nAma, sahAyo me nirUpitaH / prastAvo'syeti vijJAya, bhavitavyatayA tayA / / 728 / / zlokArya : ane Ano prastAva che lobhano prastAva che, e pramANe jANIne te bhavitavyatA vaDe anya sAgara nAmano lobha nAmano, mAro sahAya nirUpita karAyo. I728II zloka - 3chuM - mUDhatAnandano nAma, rAgakesariNo'GgajaH / mayA'yaM vihito'dyaiva, sahAyaste manoharaH / / 729 / / zlokArdha : ane kahevAyuM bhavitavyatA vaDe kahevAyuM, mUDhatAno naMdana ane rAgakesarIno A manohara putra mArA vaDe=bhavitavyatA vaDe, Aje ja tAro sahAya karAyo che. ll729ll zloka : tato'haM sahitastAbhyAM, sahAyAbhyAM pravartitaH / Anandanagare gantuM, guTikAdAnayogataH / / 730 / / iti / / blokArdha : tyArapachI sahAya evA te baMne sahita puNya ane mUDhatAnA putra sahita, huM AnaMdanagaramAM guTikAnA dAnanA yogathI javA mATe pravartita karAyo. ll730I Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva 321 zloka : ye ghrANamAyAnRtacauryaraktA, bhavanti pApiSThatayA manuSyAH / ihaiva janmanyatulAni teSAM, bhavanti duHkhAni viDambanAzca / / 731 / / zlokArtha : je manuSyo pApiSTapaNAthI ghANa, mAyAmRSAvAda, cauryamAM rakta thAya che. teone te manuSyone, A janmamAM atula duHkho ane viDaMbanA thAya che. ll731ii. zloka : tathA paratrApi ca teSu raktAH, patanti saMsAramahAsamudre / anantaduHkhaughacite'tiraudre teSAM tatazcottaraNaM kutastyam ? / / 732 / / zlokArca - teomAMgadhrANa AdimAM, rakta evA jIvo te prakAre patra paNa=A lokamAM je prakAre duHkhI thAya che te prakAre bIjA bhAvomAM paNa, anaMta duHkhanA samUhathI yukta evA ati rodra saMsAramahAsamudramAM paDe che ane tyArapachI=A janmamAM pApo karIne ghora saMsAramAM paDe che tyArapachI, teonuM uddharaNa kevI rIte thAya ? Il7321 zloka : jainendrAdezato vaH kathitamidamaho lezataH kiJcidatra, prastAve bhAvasAraM kRtavimaladhiyo gADhamadhyasthacittAH! etadvijJAya bho bho manujagatigatA jJAtatattvA manuSyAH! steyaM mAyAM ca hitvA virahayata tato ghrANalAmpaTyamuccaiH / / 733 / / zlokArya : jenendranA AdezathI bhagavAnanA vacananA uddezathI, A prastAvamAM kRtavimalabuddhivALA, gADha madhyastha cittavALA evA amone aho A bhAvasAra kaMIka lezathI kahevAyuM che. bho bho manuSyagatine pAmelA, Ane jANIne jJAta tattvavALA=prastuta prastAvane jANIne jJAta tattvavALA, he manaSyo ! sneya ane mAyAne choDIne tyArapachI ghANanA lAmpatyano atyaMta tyAga karo. I733II / / iti zrIsiddharSimunivihitAyAmupamitibhavaprapaJcakathAyAM mAyAsteyaghrANendriyavipAkavarNanaH paJcamaH prastAvaH / / A pramANe zrI siddhaSi munie karela upamitibhavaprapaMco kathA graMthamAM mAyA-te-dhrANendriya vipAka varNana nAmano pAMcamo prastAva samApta thayo. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva bhAvArtha : vimalakumAra mane baLAtkAre dIkSA Apaze evA svakalpita bhayathI bhayabhIta thaIne vAmadeva te nagarathI bhAge che ane kAMcanapura nagaramAM Ave che. sAthe mAyA ane cauryano pariNAma vidyamAna che. saMyogAnusAra kyAreka mAyA UThe che, kyAreka baMne pariNAma UThe che. kAMcanapuramAM tene sarala nAmano vANiyo dekhAyo. tethI mAyAne vaza thaIne naTanI jema te vANiyAnA page paDe che ane mAyAne vaza ja ekadama gadgada thAya che; kema ke buddhi che, mUDhatA che, mAyA che tethI ucita sthAnano vicAra karIne te zreSThIne potAne vaza karavAnA AzayathI mAyA karIne tene page lAge che ane kahe che ke tamane joIne mane mArA pitAnuM smaraNa thayuM. te prakAranA tenA vacanane sAMbhaLIne saraLa svabhAvavALA jIvone prAyaH sarva jIvo saraLa ja dekhAya che tethI sarala evA te zreSThIe putranI jema tene ghare rAkhyo ane saraLa svabhAvathI potAnuM ratnAdi dhana sarva batAvyuM. vaLI, te zreSThI ratnAdi dhana potAnI vecavAnI dukAnamAM rAkhato hato. tethI putratulya vAmadeva sahita te dukAnamAM sUe che. koIka divase tenA ghare koIka priya mitra Avyo ane potAnA putranA SaSThI jAgaraNanA prasaMgamAM AvavAno saralane Agraha karyo. tethI sarala svabhAvavALA zreSThIe vAmadevane kahyuM ke huM mitranA tyAM jaIza. tuM dukAnamAM jaIne sUI jaje. vAmadevamAM kuTilabuddhi hatI. tethI saralane vizvAsamAM lAvavA arthe kahe che ke huM mAtAnI pAse ja vasIza, dukAnamAM nahIM, kema ke nipuNatApUrvaka corI karIne ratno levAM hoya ane dukAnathI ratno laIne palAyana thavuM duSkara hoya ane rAjapuruSo dvArA pakaDAvAno bhaya hoya tethI pitAno vizvAsa saMpAdana karavA arthe mAtA pAse ja sUe che ane rAtre corIno pariNAma ullasita thayo tethI dukAnamAM jAya che. ratno grahaNa karavA prayatna kare che. daMDapAzikotrarAjAnA rakSako, AvyA. joyuM ke A to zreSThIno putra ja che. tethI mauna laIne A zuM kare che te koIka sthAnamAM pracchanna rahIne jue che. vAmadeva te dhana laIne te dukAnanA pAchaLanA koIka sthAnamAM khodIne dATe che. tyArapachI rAtrinA savAranA samaye vAmadeva ja hAhAkAra kare che. nagaranA loko ekaThA thayA. sarala Ave che. vAmadeva mAdhApUrvaka saralane kahe che. ApaNI dukAnamAM corI thaI che. kevI rIte te ahIM Avyo ityAdi pUche che tyAre mAyApUrvaka ALajALa kahIne saralane vizvAsa utpanna kare che ke vAmadeve corI karI nathI. paraMtu daMDapAziko nipuNa hoya che tethI nizcaya karyo ke A vAmadeva ja cora che, tethI saralane kahe che corInA mAla sahita ame corane upasthita karIzuM, tame ciMtA karo nahIM. daMDapAzikonA vacanane sAMbhaLIne vAmadevane bhaya thayo; kema ke daMDapAzikoe rAtanA tene joyelo chatAM atilobhane vaza ane corInA pariNAmane vaza saMdhyA veLAe te grahaNa karIne palAyana karavA tatpara thAya che. vaLI, daMDapAzikoe tenI pravRtti upara guptacara rAkhelo. tethI dhanagrahaNa karIne palAyana thatA tene pakaDyo ane rAjA pAse tene laI jAya che. rAjAe teno vadha karavAnI AjJA ApI. chatAM sarala svabhAvavALA te zreSThI potAnuM dhana rAjAne samarpita karIne paNa vAmadevanA prANarakSaNanI abhyarthanA kare che. sarala jIvo haMmezAM aneka doSavALAmAM paNa doSa jovAne badale vicAre che ke jIvane Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva kyAreka doSano pariNAma thAya che to paNa A jIva saraLa ja che, tethI vAmadevane putranI jema ja rakSaNa karavA prayatna kare che. A bAju vAmadevanuM aMtaraMga puNya mAyAne kAraNe ane caurya doSane kAraNe durbala bane che. tethI rAjAe zreSThInuM vacana svIkArIne paNa tene potAnA rAjamaMdiramAM rAkhavAno Agraha karyo. tethI phalita thAya che ke jIva pUrvabhavanuM puNya karIne Ave che ane ucita pravRtti kare to te puNya puSTa puSTatara thAya che ane cittamAM kleza ghaTADIne sukha utpanna kare che vaLI jeo puNya laIne janmyA che chatAM corImAyA Adi bhAvothI yukta che teonuM citta haMmezAM klezavALuM hoya che. kaMIka puNyanA baLathI sarala jevA pitA maLe che topaNa potAnA kliSTa bhAvone kAraNe teonuM kramasara puNya nAza pAme che. AthI ja rAjAne tyAM dhikkArane pAmelo te rAjamaMdiramAM rahe che ane rAjAnA daMDanA bhayathI aMtaraMga corI ane mAyAno pariNAma vidyamAna hovA chatAM vyaktarUpe pragaTa thatA nathI. topaNa puNya nAza thayeluM hovAthI nagaramAM kyAMya corI thAya to loko vAmadeva upara ja zaMkA kare che. vaLI, atipApano udaya pragaTa thavAthI koIka vidyAsiddha puruSe rAjAnA gharamAM ja corI karI. cora pakaDAyo nahIM. tethI rAjAne vAmadeva ja cora che tevo vizvAsa thayo; kema ke puNya nAza pAme che, pApa prabala bane che tyAre sajjana evA rAjAne tenA pUrvanA kRtyane AzrayIne te vAmadevamAM ja zaMkA thAya che. tethI rAjAnA AdezathI tene phAMsInI sajA thaI. kliSTa pariNAmone kAraNe tenI bhavitavyatA paNa tevI ja hatI ke jethI narakanuM AyuSya bAMdhIne sAtamI narakamAM jAya che. tyArapachI asaMkhya kALa aneka duHkho pazubhavamAM prApta kare che. asaMvyavahAranagara choDIne sarva sthAnomAM aneka duHkhothI yukta kliSTa bhavo prApta kare che. vaLI vAmadevanA bhavamAM karelA mAyAnA pariNAmane kAraNe pazubhavamAM paNa strIbhavane ja vAraMvAra prApta kare che. ane strIbhavamAM mAyAdoSane puSTa karIne aneka prakAranI viDaMbanAo saMsAramAM prApta kare che. tethI anusuMdara cakravartI agRhItasaMketAne kahe che te baMne pApamitro dvArA meM dareka bhavamAM ghaNAM duHkho prApta karyA. A prakAre vAmadevanuM caritra anusuMdara cakravartI prajJAvizAlA, poMDarIka ane agRhItasaMketA sanmukha kahe che. te sAMbhaLIne prajJAvizAlAne kevo pariNAma thAya che ? te batAve che - prajJAvizAlA vizALa pariNAmavALI hovAthI anusuMdara cakravartInA sarva kathananA paramArthane jANanArI che tethI sAdhvI hovAne kAraNe saMvegavALAM hatAM topaNa prastuta saMsArI jIvanA kaSAyonI viDaMbanAnuM svarUpa sAMbhaLIne gADha saMvega utpanna thAya che arthAt te kaSAyo pratye atyaMta vimukhabhAva thAya che ane vicAre che ke corI ane mAyA atyaMta dAruNa che jenA kAraNe A anusuMdarano jIva vAmadevanA ane pachInA bhavomAM A rIte sarva viDaMbanA pAmyo. vaLI, te viDaMbanA spaSTa karatAM kahe che. mahAtmA evA vimalane prApta karIne paNa A vAmadeve tene Thagyo ane vAmadevanA bhavamAM ja loko AgaLa tRNatulya pragaTa thayo; kema ke ratnacorI karIne jatA tene koIka vyaMtaradeve grahaNa karIne tene loko samakSa cora tarIke pragaTa karyo. tethI corInI ja durbuddhinuM te sAkSAtuM phaLa che. vaLI, saraLa jevA vatsala pitAne ThagIne paNa ghora viDaMbanA pAmyo te paNa corInuM ja tadbhavamAM sAkSAt phaLa che. A prakAre corInA anarthanuM bhAvana karIne prajJAvizAlA corI ane Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-6 | paMcama prastAva mAyA pratye atyaMta vimukhabhAva thAya tevA saMvegane pAme che, tema jeo nipuNa prajJAthI prastuta kathAne vAMcIne corInA ane mAyAnA sAkSAt anartho sAMbhaLe che tethI corI ane mAyA pratye jeone dhRNA thAya che temAM paNa te bhAvonA saMskAro anAdinA paDelA hovA chatAM kSINa kSINatara thAya che, jenAthI AtmAnI zuddhi thAya che. vaLI, prajJAvizAlA vicAre che ke budhasUri jevA uttamapuruSa tene maLyA chatAM A anusuMdarano jIva pracura mAyAne kAraNe A budhasUri mAyAvI che, indrajAlI che ityAdi vicArIne Atmahitane pAmI zakyo nahIM. tethI mAyA Atmahita sAdhavAmAM prabala bAdhaka che AthI ja uttamapuruSanA yogane paNa niSphala kare che. vaLI, te budhasUri anubhava anusAra yathArtha padArtha kahe che topaNa vizvAsa thato nathI ane budhasUri pratye dhikkAra utpanna thAya che temAM paNa vAmadevamAM vartatI pracura mAyA ja kAraNa che. vaLI, bIjA jIvonA corInA AkSepo paNa vAmadevane prApta thayA temAM vAmadevamAM vartatI corI ane mAyA ja kAraNa che; kema ke teNe corI ane mAyAthI saralane Thagelo. tethI loko tene te rIte ja jue che. A prakAre mArgAnusArI prajJAthI prajJAvizAlA vAmadevanA caritramAMthI paramArthane grahaNa kare che. vaLI, bhavyapuruSamAM prajJAvizAlA jevI nipuNaprajJA nathI chatAM kaMIka Uha kare tevI prajJA che tethI tene jaNAya che ke corI karIne A jIva corInA mAla sahita rAjapuruSothI pakaDAyelo ahIM Avelo che ane corInuM kAraNa zuM che ? te agRhItasaMketA pUche che tenA uttararUpe potAnuM lAMbuM lAMbuM caritra kahIne asaMvyavahAra nagaramAMthI pote nIkaLIne A rIte saMsAramAM ghaNI viDaMbanAo pAmyo. ityAdi je sarva kahe che te sarva asaMbaddha bhAse che; kema ke ANe corI kema karI, tenuM prayojana zuM che te jANavAne abhimukha vicAra bhavyapuruSano pravarte che tyAre anaMtakALanI A sarva vAto ane karmapariNAmarAjA, bhavitavyatA AdinAM sarva kathano anusuMdara vaDe kahevAyAM teno corInA prayojana sAthe koI saMbaMdha bhavyapuruSane jaNAto nathI. tethI te vicAre che ke eka puruSa A rIte anaMtakALa kaI rIte jIvI zake ane A rIte bhavitavyatA tenI viDaMbanA karanAra koNa che teno koI paramArtha te jANI zakato nathI. tethI indrajALa jevuM tenuM caritra dekhAya che. vaLI, A sarva kathana sAMbhaLIne prajJAvizAlAne zuM bhAva thAya che te jANavA mATe poMDarIka prajJAvizAlAnuM mukha jue che. tenA mukhanA bhAvathI tene jaNAya che ke A sarva kathana prajJAvizAlAne susaMgata jaNAya che tevA bhAvo ja temanuM mukha batAve che. tethI ucitakALe huM temane pUchIza e prakArano saMkalpa kare che. vaLI, agRhItasaMketA kathAne sAMbhaLe che paraMtu koI zaMkA ke pratisaMdhAna karI zakatI nathI. tethI vismayapUrvaka saMsArI jIvanuM mukha jotI sarva sAMbhaLe che. vaLI, sadAgama te jIvanuM sarva ceSTita sAkSAt jonArA che ane jevuM temane jJAnamAM dekhAya che tevuM ja te saMsArI jIva sarva kathana kare che tethI maunathI rahelA che. A rIte anusuMdara cakravartInA jIvanA kathanakALamAM vartatA prajJAvizAlA AdinA cittamAM vartatA bhAvone kahyA pachI saMsArI jIva potAnuM caritra kahetAM AgaLa zuM kahe che ? te batAve che - saMsAramAM asaMkhyAtakALa bhaTakyA pachI bhavitavyatAnA prasAdathI ane koI zubhakarmanA baLathI huM AnaMdanagaramAM Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-1 | paMcama prastAva 325 mokalAvAyo. ane koIka zubhabhAvathI je puNya bAMdheluM te puNyodaya teno sahacara thAya che ane anAdikAlanA koI saMskArone kAraNe lobhakaSAya temAM pracura jAge che tethI puNyano udaya ane pracura lAbhakaSAya bethI yukta te jIva AnaMdanagaramAM bhavitavyatAnA guTikAnA dAnathI manuSyarUpe thAya che. tyAM pracura lobhakaSAyane kAraNe aMtaraMga phlezone anubhave che ane puNyanA udayathI bAhya kaMIka anukULatAo prApta kare che ane je jIvone aMtaraMga puNyano udaya che ane kaSAyo maMda che te jIvone te puNya jema bAhya sukha Ape che tema kaSAyonI maMdatAmAM sahAyaka thaIne aMtaraMga paNa sukha Ape che. jyAre pracura kaSAyavALA jIvo puNyanA udayathI bAhya sukhasAmagrI meLave che topaNa pracura lobhAdine vaza thaIne puNyane kSINa kare che ane aMte te bhavamAM paNa duHkhI thAya che ane janmAMtaramAM paNa duHkhanI paraMparAne prApta kare che. aMte prastuta prastAvano sAra batAvatAM kahe che - dhrANa, mAyAmRSAvAda ane cauryathI yukta pApiSTha jIvo A lokamAM paNa duHkhone pAme che ane paralokamAM paNa duraMta saMsAramAM paDe che. tethI gaMbhIratApUrvaka prastuta kathAnakane bhAvana karIne steya ane mAyAne choDavA mATe ane ghANanA lApathyano parihAra karavA mATe prastuta prastAvanA baLathI bhAvana karIne sArane grahaNa karavA yatna karavo joIe. pAMcamo prastAva saMpUrNa anusaMdhAnaH upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-7 (SaSTha prastAva) Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava ane anubaMdha cAritrAcAra pudgala vosirAvavAnI kriyA 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako gItArtha gaMgAnAM prakAzano 5. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako [1] Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) Status of religion in modern Nation State theory (aMgrejI AvRtti) anekAMtavAda karmavAda kaNikA karmavAda karNikA (hindI AvRtti) kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe cittavRtti cittavRtti (hindI AvRtti) jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 praznottarI praznottarI (hindI AvRtti) bhAgavatI pravrajyA paricaya bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) darzanAcAra jamaNI bAjunA naMbara pustaka kramAMka sUcave che. Chang N? " haiM 58 54 C 5 2 ja Dha = &#. . 2 x & 7 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) madhyasthabhAva (saMgha ekatAnI mAsTara kI) manovijaya ane Atmazuddhi yogadaSTisamuccaya lokottara dAnadharma "anukaMpA zAsana sthApanA zAsana sthApanA (hindI AvRtti) zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) zrI upadhAna mArgopadezikA sadgati tamArA hAthamAM ! sadgati Apake hAtha meM ! (hindI AvRtti) saMpavi :- pa. pU. paMnyAsa zrI rihaMtasaranI madArIna sIdava pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 'Rakshadharma' Abhiyaan Right to Freedom of Religion !!!!! 'rakSAdharma' abhiyAna zrI navapada ArAdhanA vidhi (aprApya) zrI sametazikharajInI saMvedanA sevo pAsa saMkhesaro (aprApya) sevo pAsa saMkhesaro (hiM.A.) svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!! svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!! (hiM.A.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 104 105 59 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 114 115 116 aDhAra pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajhAya, "sAco jaina' pada ane vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecana adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana upadezapada zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-2) zabdazaH vivecana bhAga-2 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-3) zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-4) zabdazaH vivecana bhAga-4 9PP 124 18 176 178 126 127 128 171 172 173 180 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] 181 182 31 102 103 18 110 161 162 164 147 118 160 138 159 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-4) zabdazaH vivecana bhAga-5 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-5) zabdaza: vivecana bhAga-1 phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 jJAnasAra zabdazaH vivecana tatvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 devasia rAIa pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana doDhaso gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana pakhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana pagAmasijjA zabdazaH vivecana paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 paMcavaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 129 165 132 133 134 140 141 142 155 156 117 125 144 ja 100 101 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 120 123 34 37 130 131 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecanA pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 batrIzI-01 : dAnAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-02 : dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-03 : mArgadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-04 : jinamahattvadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-05 : jinabhaktidvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-06 : sAdhusAmaggadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-07 : dharmavyavasthAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-08 : vAdadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-09 : kathAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-10 : yogalakSaNadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-11 : pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-12 : pUrvasevAdrAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-13 : muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-14 : apunabaMdhakadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-15 : samyagdaSTidvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-16 H IzAnugrahavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-17H devapuruSakAradvAbiMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-18 : yogabhedadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-19 : yogavivekadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-20 : yogAvatAradvAciMzikA zabdazaH vivecana 146 139 113 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batrIzI-21 : mitrAdvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-22 : tArAditrayadvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-23 : kutarkagrahanivRttidvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-24 : saddaSTidvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-25 : klezahAnopAyadvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-26 : yogamAhAmyadvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-27 : bhikSudvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-28 : dIkSAdvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-29 : vinayadvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-30 : kaivalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-31 : muktidvAtriMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-32 : sajjanastutidvAtriMzikA zabdazaH vivecana bAra bhAvanA zabdazaH vivecana (tattvArthasUtra ane yogazAstra AdhArita) bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana yogadaSTinI sajjhAya zabdazaH vivecana yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 yogaviMzikA zabdazaH vivecana yogazataka zabdazaH vivecana yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana [6] lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha vizativizikA zabdazaH vivecana pUrvArdha vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 7 66 8888 8 62 106 92 152 153 154 2 3 4 OM nama 75 77 1 45 107 OM OM OM OM 168 16 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 151 108 109 98 121 143 vairAgyakalpalatA (stabaka-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana (bAra bhAvanA ane maitrI Adi cAra bhAvanA) zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecanA SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecanA samyakta SasthAna caupaI zabdazaH vivecanA samyattvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza 23 145 69 148 149 170 38 gItArtha gaMgA jJAnabhaMDAra AdhArita saMzodhanAtmaka prakAzano Agama prakAzanasUcI (hindI) saMkalanakAra : nIravabhAI bI. DagalI 175 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] - prAptisthAna para ja amadAvAda : gItArtha gaMgA zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 1 (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in. gitarthganga@gmail.com ja vaDodarA : zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 1 (0265) 2391199 (mo.) 9825312997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI: zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) 25680614, 25689030 (mo.) 9322231113 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA velarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. : (022) 32438434 (mo.) 9322264851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 8 (0261) 3228723 (mo.) 9016188990 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, c-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. 6 (0288) 2678513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com * BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. E (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo.) 9448359925 Email : vimalkgadiya@gmail.com * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shree_veer@hotmail.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] noMdha Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnannapi na jAnIte, pazyannapi na pazyati / na zraddhatte ca zuddhAtmA, sajjanaH khalaceSTitam / / duSTanI ceSTAne jANavA chatAM paNa jANato nathI, jovA chatAM paNa joto nathI, zuddhAtmA sajjana khalaceSTitanI zraddhA karato nathI. . A zloka sajjananI uttama prakRtine batAve che. : prakAzaka : karAtArtha thaI. mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410. E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com