________________
७3
ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા ભાગ-૧ | પંચમ પ્રસ્તાવ વચનવિન્યાસની ઇયત્તાભૂમિ છે=મર્યાદાભૂમિ છે. વિમલ વડે કહેવાયું. હે આર્ય ! આ બુધસૂરિ તમારા વડે કયાં જોવાયા ?
बुधसूरिस्वरूपकथनम् रत्नचूडेनोक्तं-अत्रैव क्रीडानन्दनेऽस्यैव च भगवद्भवनस्य द्वारभूमिभागे दृष्टोऽसौ मया । यतः समागतोऽहमतीताष्टम्यां सपरिकरो भगवत्पूजनार्थमिह मन्दिरे, प्रविशता च दृष्टं मया बृहत्तपोधनमुनिवृन्दं, तस्य च मध्ये स्थितः कृष्णो वर्णेन, बीभत्सो दर्शनेन, त्रिकोणेन शिरसा, वक्रदीर्घया शिरोधरया, चिपिटया नासिकया, विरलविकरालेन दशनमण्डलेन, लम्बनोदरेण, सर्वथा कुरूपतयोद्वेगहेतुर्दृश्यमानः केवलं परिशुद्धमधुरगम्भीरेण ध्वनिना विशदेन वर्णोच्चारणेनार्थसमर्पिकया गिरा धर्ममाचक्षाणो दृष्टो मयैकस्तपस्वी, संजातश्च मे चेतसि वितर्कः, यथा बत भगवतो न गुणानुरूपं रूपम् । प्रविष्टोऽहं चैत्यभवने, निवेशिता भक्तिसारं भगवबिम्बे दृष्टिः, अवतारितं निर्माल्यं, विधापितं सन्मार्जनं, कारितमुपलेपनं, विरचिता पूजा, विकीर्णः पुष्पप्रकरः, प्रज्वालिता मङ्गलप्रदीपाः, समुल्लासितः सुगन्धिधूपः, निःशेषितं पूर्वकरणीयं, प्रमार्जितमुपवेशनस्थानं, न्यस्तानि भूमौ जानुकरतलानि, निबद्धा भगवद्वदने दृष्टिः, प्रवर्धितः सद्भावनया शुभपरिणामः, संजातो भक्त्यतिशयः, प्लावितमानन्दोदकबिन्दुनिष्यन्दसन्दोहेन लोचनयुगलं, संपन्नं कदम्बकुसुमसन्निभं बृहदानन्दविशदपुलकोद्भेदसुन्दरं मे शरीरं, पठितो भावार्थानुस्मरणगर्भं भक्तिनिर्भरतया शक्रस्तवः, कृतः पञ्चाङ्गप्रणिपातः, निषण्णो भूतले, स्तुतः सर्वज्ञप्रणीतप्रवचनोन्नतिकरैर्योगमुद्रया प्रधानस्तोत्रैर्भावसारं भगवान्, रञ्जितं भगवद्गुणैरन्तःकरणं, विहितो भूयः पञ्चाङ्गप्रणिपातः, तदवस्थेनैव वन्दिताः प्रमोदवृद्धिजनकाः सूरिप्रभृतयः, समुत्थितो जिनमुद्रया संपादितं चैत्यवन्दनं, तदन्ते कृतं प्रणिधानं मुक्ताशुक्तिमुद्रया ।
બુધાચાર્યના સ્વરૂપનું કથન રત્વચૂડ વડે કહેવાયું. આ જ ક્રિીડાનંદનમાં આ જ ભગવાનના દ્વારભૂમિભાગમાં આ=બુદ્ધસૂરિ, મારા વડે જોવાયા. જે કારણથી હું અતીત અષ્ટમીમાં પરિવાર સહિત ભગવાનના પૂજન માટે આ મંદિરમાં આવેલો. અને પ્રવેશતા એવા મારા વડે બૃહત્ તપોધન એવું મુનિર્વાદ જોવાયું. અને તેના મધ્યમાં રહેલ વર્ણથી કૃષ્ણ, ત્રિકોણ એવા મસ્તક વડે, વક્રદીર્ઘ એવા શિરોધર વડે, ચિપિટ નાસિકા વડે, વિરલ વિકરાલ એવા દાંતના મંડલ વડે, લાંબા એવા ઉદર વડે, દર્શનથી બીભત્સ સર્વથા કુરૂ૫પણાને કારણે ઉદ્વેગનો હેતુ કેવલ પરિશુદ્ધ મધુર ગંભીર ધ્વનિ વડે વિશદ વર્ગોચ્ચાર વડે અર્થને સમર્પિત એવી વાણી વડે, ધર્મને કહેતા એક તપસ્વી મારા વડે જોવાયા. અને મારા મનમાં વિતર્ક થયો. ખરેખર ભગવાનનું રૂપ ગુણને અનુરૂપ નથી. હું ચૈત્યભવનમાં પ્રવેશ્યો. ભક્તિસાર ભગવાનના બિંબમાં દષ્ટિ સ્થાપન કરાઈ. નિર્માલ્ય દૂર કરાયું. સન્માર્જન કરાયું. ઉપલેપન કરાયું. પૂજા કરાઈ.