Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadeza dhArA, tathA baje madhura baMsarI -: AzIrvAda :adhyAtmayogI pU.A.deva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. madhurabhASI pU.A.deva zrImad vijayakalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. pU.paM. zrI kalpataruvijayajI ma.sA. -: saMyojana - saMpAdana :pUjya paMnyAsajI zrI mukticandravijayajI gaNivara pUjya paMnyAsajI zrI municandravijayajI gaNivara -: sahAyaka :pUjya munizrI muktizramaNavijayajI pUjaya munizrI mukticaraNavijayajI -: prakAzana :zrI zAnti jina ArAdhaka maMDaLa, manapharA (zAntiniketana) po. manapharA, tA. bhacAu, jI. kaccha, pIna - 370 140. -: vimocana kartA :bhAratIbena meghajIbhAI bhacubhAi gaDA, sAmakhIyALI gItAbena jayaMtIlAla thAvara satrA, bharUDIyA vi.saM. 2063, kiM.je.su.-9, ravivAra, tA. 24-06-2007, manapharA cAturmAsa praveza prasaMga. -: Arthika sahayoga :rAyakuMvarIbena (pU.sA. tatvAMgaguNAzrIjI)nI dIkSA nimitte pArasamalajI kuMdanamalajI boharA (DIsA) vi.saM. 2063, phA.su. 10, tA. 26-02-2017, bhIlaDIyAjI tIrtha.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrI cintAmaNi pArzvanAthAya namaH || // zrI padma-jIta-hIra-kanaka-devendra-kalApUrNa-kalAprabhasUrigurubhyo namaH || punaH prakAzana prasaMge... # pustaka : upadeza dhArA tathA baje madhura baMsarI 8 saMyojana - saMpAdana : pUjya paM. zrI mukticandravijayajI pUjya paM. zrI municandravijayajI # AvRtti : pahelI : (upadezadhArA) vi.saM. 2056, i.sa. 2000 pahelI : (baje madhura baMsarI) vi.sa. 2047, i.sa. 1991 bIjI : vi.sa. 2063, i.sa. 2007 (saMyukta AvRtti) # saMparka sUtra : 1. caMdrakAMta je. vorA mahetA pharnIcara, arihaMta kompalekSa, esa. TI. roDa, po. bhacAu (kaccha), pIna : 370 140. 2. TIku sAvalA popyulara plAsTIka hAusa 39 bI, sItArAma bilDIMga, DI. ena. roDa, krephorDa mArkeTa pAse, muMbaI - 400 01. phonaH (022) 23436369, 23436807, mo. 9821406972 - tejasa prinTarsa 403, vimala vihAra epArTamenTa, 22, sarasvatI sosAyaTI, jaina marcanTa sosAyaTI pAse, pAlaDI, amadAvAda - 380 07. phona : (079) 26601045, mo. 98253 476 20 4. jasarAja lUMkaDa B. E. Jasraj Lunked No. 3, Balkrishna Nagar, Po. Mannargudi (T.N.), Pin : 614 001. Ph. : (04367) 252479 * mudrake : Tejas Printers 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Nr. Jain Merchant Soc., Paldi, AHMEDABAD - 380 007. Phi : (079) 26601045 * M. 98253 47620 thANA (cAturmAsa) (vi.saM. 2054) daramyAna dara aThavADiye alaga-alaga viSayo para paripatro bahAra paDatA hatA. jijJAsuo te hoMze hoMze vAMcatA hatA. e dareka paripatronuM saMkalitarUpa eTale upadezadhArA pustaka. vi.saM. 2016mAM prakAzita thayeluM upadeza dhArA pustaka jijJAsuonI mAMgaNI thatAM atyAre pharI prakAzita thai rahyuM che. krodha, mAna, mAyA, lobha, madya, mAMsa, dArU vagere viSayo para jaina-jainetara prAcIna-arvAcIna puruSonA udAharaNone ahIM chUTathI vAparavAmAM AvyA che, je vAMcanAranuM vaicArika stara unnata paNa banAve che ne vyApaka paNa banAve che. vi.saM. 2047mAM zAntisaurabhamAM prakAzita thayelA aitihAsika Adi prasaMgonuM "baje madhura baMsarI" e nAme eka pustaka Dabhoi saMgha taraphathI prakAzita thayuM hatuM, Aje te aprApya banatA punaH prakAzita thai rahyuM che. punaH prakAzanamAM Arthika sahayoga ApanArA mahAnubhAvo dhanyavAdAI che. nUtana osavALa jaina upAzraya - paM. mukitacandravijaya hanumAna pAse, - paM. municandravijaya po. bhacAu, jI. kaccha, vi.saM. 2063, vai.va.-2, pIna : 37 140. zanivAra, tA. 04-05-207. -: Arthika sahAya :dhanajIbhAI DosAbhAI cheDAnA sukRtonI anumodanArthe... - maMjulAbena ravajI dhanajI cheDA ha. rekhAbena ketana cheDA, alpAbena vipula cheDA, - kriyA ane zrata Adi parivAra - bhacAu (kaccha), muMbai.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama krama viSaya pAnA naMbara uipadeza dhArA) 1, kSamA ................ 2. krodha ....................... ... ....... 3. mAna , ..... * * * * * * * * * * * * ............. mAyA .............................................. lobha .............................. .......... 6. dArU ............... .............. 7. mAMsa ................................................. 8. dhUmrapAna . ........... krama viSaya pAnA naMbara 23. (8) saMga mAtra baMdhana jevA jANavA ..................... 20 24. (9) svaprazaMsAthI ahaMkAra karavo nahi............... 203 25. (10) lokoe karelI niMdAthI gusse nahi thavuM ........... 26. (11) dharmagurunI sevA karavI .......................... 27. (12) tattvanI jijJAsA rAkhavI........................ 28. (13) pavitratA rAkhavI ............................ 29. (14) sthiratA keLavavI .............................. 30. (15) nirdabhatA rAkhavI ........................... 31. (16) vairAgyabhAva dharavo ... ........................... 32. (17) Atma-niyaMtraNa karavuM ......................... 33. (18) saMsAranA doSonuM darzana karavuM..... 34. (19) zarIra vagerenI virUpatA vicAravI ..... ............. 35. (20) bhagavAna para bhakti dhAraNa karavI. 36. (21) sadA ekAMta sthaLanuM sevana karavuM ................. 37. (22) samyakatvamAM sthira rahevuM ........ 255 38. (23) pramAdarUpI zatruno bharoso nahi karavo............ 258 39. (24) AtmajJAnanI niSThAno dhyeya rAkhavo ............ 40. (25) badhe ja sthaLe Agamane AgaLa rAkhavA .......... 41. (26) kuvikalpo choDI devA ............ 42. (27) vRddha puruSone anusaravuM ............. 43. (28) Atmatattvano sAkSAtkAra karavo ... 44. (29) jJAnAnaMdathI masta thaIne rahevuM .................. bije madhura baMsarI) 1. darbhAvatI ratna pU. AcAryazrI municaMdrasUrijI ........... 287 2. tapa karIe samatA rAkhI ghaTamAM... 298 3. upabRhaNAnA abhAve .............. ........... 305 128 i che 140 10, niMdA ................................................. 11. dAna ... 12. navakAra .. .............. 13. namaskAra ..... 14. kSaNika gAMDapaNa Ave tyAre.............. ............. 13pa 15. mauna ekAdazI ............. * pU. upA. zrI yazovijayajInI sAdhakane 29 zikhAmaNa ..... 168 16. (1) vizvamAM koi paNa niMdA karavA lAyaka nathI......... 170 17. (2) pApIo para paNa bhavasthitino vicAra karavo ....... 18. (3) guNIjanonuM bahumAna karavuM ...................... 19. (4) thoDA paNa guNa para prema dharavo ..................... 184 20. (5) bALaka pAsethI paNa hitakArI cIja svIkAravI....... 187 21. (6) durjananA bakavAsathI gusse na thavuM .................. 190 22. (7) bIjAnI AzA rAkhavI nahi ..... che " i che
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 D 32 5 che che te .......... che (che krama viSaya pAnA naMbara 4. kaMjUsAithI udAratA tarapha... .. ............ 308 5. garIbIthI amIrI tarapha ......... .................. 311 6. mAre bIjuM kaMi na joie . * * * * ............ 315 7. ekatA premI zrI ratnaprabhasUrijI ....................... 8. 'avyakta' nirnava............. ............ 9. lene gai pUta... kho Ai khasama . 10. e muni dUbaLA kema hatA ? .............. 11, jIvaMta sUrijInI smazAna yAtrA ........................ 12. mahAkavi zrI dhanapAla . ................. 13. Hi nAma muva ... ......... 14. pratijJApAlaka kumArapALa ..... 15. itihAsano itihAsa .. ............... 16, eka dRSTipAta : delavADAnA derAsara tarapha... ............ 17. jIvadayAnA avatAra jagaDuM zAha ........................ 18. bhIlaDIAno bhaMga . 19. mahAna satyavAdI mahaNasiha .. * * * * * * * * * * * *. 20. depAlanI kamAla ................... 2 1. sonI saMgrAmasiha ... 22. zatruMjayano 16mo uddhAra .............................. 23. tapAgacchAdhiSThAyaka zrI maNibhadravIra .................. 24. jahAMgIra sAthe jainono gharobo .................... 25. zAMtidAsa zeThanI sUjha ................... 26. 'zrI mahAvIrajI' tIrthanA nirmAtA koNa ? ............... 27. suratanI satI subhadrA 28. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ......................... * kalApUrNa 1-2 smRtigraMthane satkAra ....... Go Go ) che * Te. * * 1 * ..... * 1 * 1 * 6 * 1 * ka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezadhArA kSamAM kSamA viSe jaina zAstro zuM kahe che ? e ApaNe ghaNI vAra sAMbhaLyuM. Aje ApaNe jainetara zAstro ane vicArako kSamA viSe zuM kahe che te jANavA prayatna karIe. jagatanA moTA bhAganA mANaso kSamAnA pakSamAM nathI, akSamAnA pakSamAM che. kSamAM rAkhIe to badhA mAthe caDI bese evI mAnyatAvALA ghaNA che. AvA mANaso vedavyAsanA mahAbhAratano havAlo paNa ApI zake. (yAda rahe ke jene jevuM joituM hoya tevuM koine koi graMthamAMthI maLI ja rahe.) mahAbhAratanA racayitA vedavyAsa lakhe che : yo nityaM kSamate tAta bahUn doSAn sa vindati / bhRtyAH paribhavantyenamudAsInAstathArayaH - mahAbhArata (vanaparva 28/7) je mANasa haMmeza ghaNuM badhuM sahana karyA ja kare, karyA ja kare te ghaNA badhA doSo prApta kare che. zatruo to tenA parAbhava kare ja che paNa madhyastha paNa kare ane nokaro paNa parAbhava karavAno moko na choDe. (A vAta khAsa karIne netRtva saMbhALanAra rAjA vagere mATe lakhAi che, paNa gamatI vAta tarata ja badhA apanAvI le che. mosaMbInuM bI mIThAza meLavI le che ne maracAnuM bI tIkhAza upadezadhArA # 1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavI le che, tema mANasa paNa graMthomAMthI potAne joituM-gamatuM lai le che !) paNa, A ja vedavyAsa jayAre kSamAnA vakhANa karatA hoya tyAre zuM samajavuM ? kSama gharSa:, kSamA yajJa:, kSamA velA:, kSamA zratam | - mahAbhArata (vanaparva 287). kSamA e ja dharma che, kSamA yajJa che, kSamA veda che, kSamA ja jJAna che." ghaNIvAra evuM thAya : jo ApaNe kSamA ApIzuM to sAmevALA ApaNane nabaLo kaheze to ? zA mATe nabaLA thavuM ? AvA lokone vedavyAsa samajAve che : bhAi ! kSamAmAM tamane e eka doSa dekhAyo, paNa phAyadA keTalA badhA che te na dekhAyA ? rUpiyo meLavavA jo cAra AnA gumAvavA paDe to ene tame nukazAnI kahezo ? jo nA, to ahIM Ama kema mAno cho ? juo, mahAbhAratanA udyogaparvamAM vedavyAsa kahe che : ekaH kSamAvatAM doSo, dvitIyo nopapadyate | yadeda kSamayA yuktamazakta manyate janaH | sosya doSo na mantavya: kSamA hi paramaM balam II. - udyogaparva (33/47-48) kSamA viSe jayAre ApaNe evuM sAMbhaLIe : "kSamA vIrasya bhUSaNam', "kSamA e vIronuM bhUSaNa che.' paraMtu vyavahAramAM ApaNe joie chIe ke kSamA e nabaLA lokonI DhAla che. AvuM joine ema thAya : zA mATe nabaLA thavuM ? zA mATe kSamA rAkhavI ? ApaNe samartha hoie to to ThIka che, kSamA ApaNA mATe bhUSaNa bane, paNa jo nabaLA hoie to ?... ane kSamA jo bhUSaNa na banatI hoya, majabUrInuM ja bIjuM nAma hoya to kSamAno artha zo ? mahAbhAratanA vedavyAsa ApaNA praznano bahu ja sarasa javAba Ape che : tame asamartha cho to kSamA guNa (majabUrI nahi ja) banaze ane samartha cho to bhUSaNa banaze. 'kSamA guNo hyadaktAnAM, zaktAnAM bhUSaNe kSamA" - udyogaparva (33/49) tamane jayAre krodha AvI jAya che tyAre tame kevA bahAvarA banI jAo cho ? krodhAveza vakhate tame kadI vicAryuM : A mAruM svarUpa nathI, A to mArAmAM pravezeluM kSaNika gAMDapaNa che, AvA vakhate karelo saMkalpa sAco na gaNAya ? krodhanI parAkASThAnI kSaNe jo AvuM vicArI zakIe to ghaNA anarthothI bacI jaie. sApa jema kAMcaLIno tyAga kare tema je krodhano tyAga karI zake te ja sAco marda gaNAya ema matsyapurANakAra kahe che : "yaH samutpatita kopa kSamavaiva nirasvati | yathoragasvaca jINa sa vai puruSa ucyate !" - matsyapurANa (284) sAmenI vyakti mUDha ja hoya to ApaNe kyAM sudhI kSamA karavI ? kyAM sudhI sahana karavuM? ene sudhAravA ApaNe kazuM ja nahi karavuM ? brahma vaivartapurANa kahe che : ema sudhare to e mUDha zAnI ? mUDha enuM ja nAma je kadI sudhare ja nahi, samaje ja nahi. mUDhatA e mUDhano svabhAva che to kSamA e sajajanano svabhAva che. mATe ja sajajana puruSa mUrkha mANasanA aparAdhone sadA mApha karatA AvyA che. mUDhasya satata doSa-kSamAM kurvatti sAdhavaH | - brahmavaivartapurANa 'tapa karIe samatA rAkhIe ghaTamAM.' ema ApaNA pU. padmavijayajIe pUjAmAM gAyeluM che ne ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLyuM che. upadezadhArA # 2 upadezadhArA * 3
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pUrava koDi tapa guNo, bhAvyo che Atama jeNe re; krodha vivaza hatA doya ghaDI, hAre savi phaLa teNe re." ema yazovijayajI ma.e temanI sajjhAyamAM kaheluM che. krodhe kroDa pUravataNuM, saMyama phaLa jAya re.' ema udayaratnajInuM kavita paNa ApaNe sAMbhaLeluM che. eTaluM badhuM sAMbhaLyuM che ke emAM ApaNane kAMi Azcarya na lAge, paNa jayAre bANabhaTTa jevA ajaina kavi kahe tyAre Azcarya lAge. "kSamA hi mUlaM sarvatapasAm" sarva taponuM mULa kSamA che. - bANabhaTTa (harSacarita, pR.-12) Akhare ApaNane gusso Ave che zA mATe ? dhana, putra, patnI Adi parivAra ke makAna vageremAM koi hAni pahoMcADe tyAre ja ne ? paNa somadeva to kahe che ke are bhalA mANasa ! dhana, makAna, dukAna ane parivAra to ghaNA ja dUranA padArtho che. sauthI vadhu najIka che zarIra. e zarIra paNa jyAre potAnuM nathI tyAre dhana potAnuM zI rIte hoi zake ? je potAnuM nathI enA mATe gusso zA mATe karavAno che ? je zarIra Akhare ahIM ja saLagI javAnuM che, rAkha thai javAnuM che enA mATe koNa gusso kare ? kaH kopo nazvarasyAsya dehasyArthe manasvinaH / priyApriyeSu sAmmena, kSamA hi brahmaNaH padam // - somadeva (kathAritsAgara, 6/2) ghaNIvAra ApaNe jotA hoie chIe ke mANasa dAna karIne gusso kare che, tapamAM gusso kare che (ApaNe paNa ema nathI karatA evuM nahi samajavAnuM) tyAre manamAM lAgI Ave : AvA gussAbAjonI dharmakriyA kharekhara saphaLa banatI haze ? 'krodhathI kroDa upadezadhArA * 4 pUrvanuM saMyamanuM phaLa jAya.' ema phakta ApaNe ja nathI kahetA, jainetaro paNa kahe che. aciMtyAnaMdavarNI kahe che : kSamAvihInena vidhIyate yat / puNya bhavedeva nirarthaka tat // - aciMtyAnaMdavarNI (zrI harilIlAkalpataru, 4/10 47) koi mANasa ApaNA para bahu ja gusso kare tyAre ApaNe zuM karavuM ? laDavA mATe kaMika to joie ne ? nItizAstra kahe che ke kSamA jevuM bIjuM koi dhanuSya nathI. e dhanuSya hAthamAM hoya pachI durjanano Dara zAno ? gusso to Aga che. Aga tyAre ja vadhe jo ene lAkaDA maLe. lAkaDA ja na maLe to Aga zI rIte AgaLa vadhavAnI ? Agane olavavI hoya to lAkaDA na nakhAya. krodhanI Agane paNa olavavI hoya to vacananA lAkaDA na nakhAya. A jamAnA-jUno anubhavIono arka che. kSamAdhanuH kare yasya, durjanaH kiM kariSyati / atRNe patito varbhiH svayamevopazAmyati // buddhanI dRSTie krodha karanAra to mUrakha ja che paNa krodhI para krodha karanAra paNa mUrakha ja che. Ama to ApaNane koi mUrakha kahe e gamatuM nathI, paNa AcaraNa evuM che ke ApoApa mUrakha banI jaie chIe. buddha kahe che ke be prakAranA mUrkha hoya che : (1) je potAnA aparAdhane aparAdha rUpe joto nathI (2) bIjAno aparAdha 'aparAdha' rUpe lAgavA chatAM je kSamA nathI karI zakato. ke ime bhikakhave bAlA / yo ca accayaM accayato na pasRti, yo ye accayaM desetassa yathA dhamma na parigapaNyAti / - saMyuttanikAya (1/11/24) gAya lAta mAre, paNa jo dUjhaNI hoya to mANasa lAta paNa sahana karI le che. dIkarAno ropha paNa mANasa sahI le che jo e upadezadhArA * 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamAu hoya ! saMsAranA ghaNA badhA prasaMgomAM mANasa A rIte kSamA rAkhato hoya che. ene tame majabUrI kahI zako, AvazyakatA kahI zako athavA lAcArI jevA zabdo paNa prayojI zako. hAla sAtavAhana A lAcArIne A rIte vyakta kare che. jeNa viNA Na jIvijjai / aNuNajjai so kyAvarAhovi - hAla sAtavAhana (gAthA saptazatI, 2/63) "jenA vinA jIvI na zakAya tevAone mANasa mApha karI deto hoya che; e aparAdhI hoya to paNa.' tame ghaNIvAra joyuM haze : adhUro ghaDo chalakAto hoya, kadarUpo mANasa khUba doDAdoDa karato hoya, khAruM pANI khUba ja ThaMDu hoya ke kulaTA strI lAMbo ghUMghaTa kheMcatI hoya - A badhA tucchatAnA utpAta che. krodha paNa tucchatA che. eTale ja tucchatA haze tyAM krodha haze, utpAta haze. jyAre mahApuruSa zAMta haze. akabaranA samakAlIna kavi rahIma A vAta A rIte samajAve che : "chimA baDana ko cAhie, choTina ko utpAta'' - rahIma (dohAvalI 55) nItizAstra kahe che ke'yauvana chatAM vratanuM pAlana karavuM, daridratA chatAM dAna ApavuM, zakti hovA chatAM kSamA rAkhavI - A traNa ghaNA ja durlabha che.' gAMdhIjI lakhe che-- "daMDa dene kI zakti hone para bhI daMDa na denA saccI kSamA hai.'' - gAMdhIjI (sarvodaya, 98) ApaNe mAnatA hoie chIe ke yuddha karavuM, parvatArohaNa karavuM vagere kAryo sAhasika kAryo gaNAya, paNa kSamA rAkhavI ? ApaNe upadezadhArA * 6 ene sAhasahIna kArya gaNIe chIe, paNa kurAna A aMge zuM kahe che, te jANavA jevuM che : "je dhIraja rAkhe ene kSamA ApI de, te kharekhara moTA sAhasamAMnuM eka sAhasa che." - kurAna (42/43) sAmAnya buddhivALA mANaso ema mAnatA hoya che ke zatrune kSamA ApavI muzkela che, mitrane kSamA ApavI AsAna che. paNa bahu UMDANathI joizuM to lAgaze : ApaNe zatrunI bhUla mATe kSamA ApI zakIe, kAraNa ke ApaNe jANIe chIe ke zatru to viruddha vartana ja karavAno. enA viruddha vartana aMge koi Azcarya nahi thAya, paNa koi mitra jyAre viruddha AcaraNa kare tyAre ApaNe AghAta ane AzcaryathI stabdha banI jaie chIe. kAraNa ke mitra taraphathI AvA vartananI apekSA nathI hotI. pachI e prasaMgane ApaNe kadI bhUlI zakatA nathI ane mAphI paNa ApI zakatA nathI. mATe ja zatrune mAphI ApavI sahelI che, paNa mitrane mAphI ApavI muzkela che. "It is easier to forgive an enemy than to forgive a friend." - viliyama beka (voTa goDa ijha) dayA ane kSamA baMnemAM koNa caDe ? tulasIdAsanI pelI prasiddha paMkti 'dayA dharmakA mUla hai'nI duhAI ApIne koi kaheze ke dayA ja caDe. to koi 'kSamA vIrasya bhUSaNam' ke dasa prakAranA yati dharmamAM kSamAnuM sthAna prathama che, muninuM bIjuM nAma 'kSamAzramaNa' paNa kSamAnI ja mukhyatA kahe che mATe kSamA ja caDe ema kaheze. Ama joie to dayA ane kSamA alaga-alaga nathI. baMne eka ja sikkAnI be bAjuo che. dayA vagaranI kSamA saMbhavI zake ? kadAca evI kSamA rAjakAraNamAM ke vyApAramAM saMbhavI zake, paNa dharma AvI kSamAne kSamA upadezadhArA * 7
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaheto ja nathI. kSamA vagaranI dayA hoi zake ? ziSya ke putrane zikSA karanAra guru ke pitAmAM kadAca AvI dayA hoi zake. bAkI kSamA hoya tyAM dayA hoya ja. dayA hoya tyAM kSamA paNa hovAnI. dayA phUla che to kSamA sugaMdha che. dayA sUrya che to kSamA prakAza che. phUla ane sugaMdhane tame kaI rIte alaga pADI zako ? sUrya ane prakAza kaI rIte bhinna hoI zake ? chatAM baMne zabda alaga che, mATe koika apekSAe baMne bhinna paNa che. enI bhinnatAnA kAraNe baMnenI tulanA paNa Apattijanaka nathI, mUrdhanya hindI sAhityakAra premacaMdajIe dayA ane kSamA baMnemAM kSamAne mahAna kahI che : "vAstavamAM kSamA mAnavIya bhAvomAM sarvopari che. dayAnuM sthAna eTaluM UMcuM nathI. dayAno dANo polI dharatImAM uge che jyAre kSamAno dANo kAMTAmAM uge che. dayAnI dhArA samatala pRthvI para vahe che jyAre kSamAnI dhArA zilA ane kAMkarAovALI ubaDa-khAbaDa bhUmi para vahe che. dayAno mArga sIdho ane saraLa che. kSamAno mArga vAMko ane kaThaNa che." - premacaMda (raMgabhUmi, pariccheda-20) kSamAnI ATalI mahattA samajayA pachI ApaNe ene jIvanamAM utArIzuM ? ke dara varSanI jema A varSe paNa moDhethI 'micchA mi dukkaDa' kahIne pharIthI ApaNe 'vahI beDhaMgI raphatAra'mAM joDAi jaizuM ? dara varSe paryuSaNa AvatA jAya, jIbha 'micchA mi dukkaDuM" mAMgatI jAya, hRdaya koruM dhokAra ja rahe ane jIvananA varSo nirarthaka vahetA jAya, AvuM ja cAlavA devuM che ? -: preraNA biMdu :eka vakhata eka jainAcArya amadAvAda mAkubhAinA baMgale birAjamAna hatA. bhaktonI sAthe dharma-carcA cAlI rahI hatI. acAnaka ja eka vyakti AvI ane pUjyazrInuM aghaTita zabdomAM apamAna karavA lAgI. pUjayazrI ekadama zAMta ja rahyA. pUjayazrInI zAMti pelI vyaktine vadhu akaLAvanArI hatI. uzkerATamAM AvIne pelI vyaktie pUjayazrI para cappa pheMkyuM. pUjayazrInA khabhA para saheja vAgyuM ane thoDuM lohI paNa nIkaLyuM. A joine tyAM rahelA bhakto ekadama ukaLI uThyA. pUjayazrInuM AvuM apamAna kayo guru-bhakta sahana kare ? badhA doDyA ane pelI vyaktine pakaDI lAvyA. pUjayazrIne kahevA mAMDyA : 'gurudeva ! ame have A vyaktine choDavAnA nathI ja, barAbara badalo laizuM. korTamAM kesa karIzuM. ame badhA A kRtyanA sAkSI banIzuM.' pUjayazrIe kahyuM : "tame ene choDI muko. koi kAryavAhI karavAnI jarUra nathI. koi krodha kare to ApaNe paNa krodha karavo ? A ApaNo dharma nathI. kSamA ApavI eja ApaNo dharma che.' pUjayazrInA ati AgrahathI e vyaktine choDI mukavAmAM AvI. vyaktinI adhamatA ane pUjayazrInI uttamatA. baMneya potapotAnI parAkASThAe hatA. koNa hatA e jainAcArya ? e kSamA-sAgara jainAcArya hatA : kaccha-vAgaDa dezoddhAraka pUjya AcAryadeva zrImad vijayakanakasUrIzvarajI ma.sA. ! AvA kSamAsAgara pUjaya AcAryazrInA caraNomAM agaNita vaMdana ! upadezadhArA * 8 upadezadhArA * 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ *GR, () krodha krodha tumhArA prabala zatru hai, basA tumhAre ghara meM; ho sakate ho use jItakara, vijayI tuma jagabhara meM / A paMktio eTale prakhyAta hiMdI sAhityakAra-kavi rAmanareza tripAThIno krodha viSeno dRSTikoNa. paNa ApaNe A dRSTikoNathI kadI jagatane joyuM ja nathI. krodhane zIkhavavA koi vidyAzALA nathI, chatAM badhAne e AvaDe che. nAnuM bALaka paNa krodha karavAmAM hoMziyAra hoya che. Azcarya e vAtanuM che ke na zIkhavAM chatAMya krodha karatAM AvaDe che ne hajAra vAra zIkhavA chatAMya kSamA rAkhatA AvaDatI nathI. Aje ghara-gharamAM Aga lAgI che. mANasanI asahiSNutA vadhI gai che. vAte-vAte mANasano pitto phATe che. derANI-jeThANI ke sAsu-vahu to laDe che, paNa pitA ane putra, bhAi ane bahena, pati ane patnI paNa paraspara laDe che, A krodhanA kAraNe. bIDI, tamAku ke guTakAnI jema keTalAkane krodhanI paNa Adata paDI jAya che. je divase jhaghaDo na thAya te divasa vyartha lAge ! jhaghaDA vagarano divasa ene mIThA vagaranA bhojana jevo phIkko phIkko lAge ! je krodhe naMdanavana jevA keTalAyanA jIvanane registAna jevuM banAvI dIdhuM che, je krodhe keTalAya durvAsAo, parazurAmo, duryodhano upadezadhArA * 10 ane hiTalaro pedA karIne vizvane naraka jevuM banAvI dIdhuM che e krodha viSe prAcIna-arvAcIna vidvAnonA udgAro dvArA, cAlo... ApaNe paNa thoDuM samajIe. prANI mAtramAM krodha to hovAno ja. vanaspati, pazu, pakSI ane mANasa - badhA para krodhanuM ekachatrI rAjya che. bAvaLanA kAMTAo, vIchu ke sApanA DaMkho vagere vanaspati ane prANImAM rahelA krodhanA pratIko che. krodhanA saMskAro janmojanmanA che. AthI ja zIkhyA vinA nAno bALaka paNa krodha karavAmAM hoMziyAra hoya che. eTale krodha to hovAno ja. savAla krodhano nathI, paNa mANasanI niyaMtraNa-zakti ane viveka-buddhino che. kUtarAne paNa krodha Ave ane mANasane paNa Ave, paraMtu kUtaro tyAM ne tyAM vyakta karI de che, jyAre mANasa pAse niyaMtraNa-zakti che, viveka-zakti che. e kUtarAnI jema nahi varte. ApaNI pAse jema jema niyaMtraNa-zakti vadhatI jAya tema tema samajavuM ke ApaNe pazutAthI upara uThI rahyA chIe. aniyaMtrita krodha ApaNane mANasamAMthI kUtaro banAvI mUke che. kUtarA jevA na banavuM hoya to krodhanI agni tarata ja bujhAvI do. jo tame ema karI zako to tarata ja mahAtmAnI kakSAmAM AvI jAo. juo, rAmAyaNanA kartA vAlmIki, jene itihAsakAroe Adyakavi tarIke mAnelA che, temaNe rAmAyaNanA suMdarakAMDamAM kaheluM che : dhanyAH khalu mahAtmAnaH ye buddhayA krodhamutthitam / nirundhanti mahAtmAno dIptamagnimivAmbhasA // - vAlmIki (rAmAyaNa, suMdarakAMDa-55/3) 'jema mANasa agnine pANIthI roke che, bujhAve che, tevI rIte utpanna thayelA krodhane buddhithI rokanAra mahAtmA dhanya che.' upadezadhArA * 11
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha eka aMdhApo che. pelo ghUvaDa to divase ja nathI joi zakato ke pelo kAgaDo to rAtre ja nathI joi zakato, paraMtu krodhathI AMdhaLo thayelo mANasa divase ke rAtre kyAreya joi nathI zakato. baMdha AMkhanA aMdhApAne to hajuya samajI zakIe, paNa A to dekhatI AMkhono aMdhApo... Ane zI rIte samajavo ? krodhI mANasa kayuM pApa na kare ? kyAreka dAdA-dAdI, mAtA-pitA ke bhAi-benanuM khUna paNa karI bese. mahApuruSonI avagaNanA paNa karI nAkhe, sAce ja krodhano aMdhApo khUba ja khataranAka che. pelA mahAbhAratakAra vyAsa muni, jemaNe evo dAvo karyo che ke mahAbhAratamAM badhuM ja gUMthI lIdhuM che, (vyAsocchiSTa jagatuM sarvam) e krodha viSe zuM kahe che te jANIe : kruddhaH pApaM naraH kuryAt, kruddho hanyAd gurUnapi / kruddhaH puruSayA vAcA, zreyaso'pyavamanyate // 'krodhI pApa karI zake, vaDIlonuM khUna karI zake, kaThora vANIthI zreSTha puruSonuM apamAna paNa karI zake." - veda vyAsa (mahAbhArata, vanaparva-294) ApaNe joIe chIe ke badhA ja mANaso kAMi krodha nathI karatA. keTalAka bhayaMkara gussebAja hoya che. koika thoDoka gusso karatA hoya che to koika ekadama zAMta hoya che - mAnasarovara jevA. AnuM kAraNa zuM ? cittanI mUDhatA jeTalI vadhAre, gusso teTalo vadhAre. cittanI jAgRti jeTalI vadhAre, gusso teTalo ocho. prabuddha mANasane gusso ocho Ave. gusso ocho Ave to ja e kharo prabuddha, cittanI jAgRti, prabuddhatA jema jema vadhatI jAya tema tema krodha ghaTato jAya. dIvo Ave eTale aMdhAruM jAya ja. jAgRtinA dIpakamAM krodhanuM aMdhAruM jAya ja. jAgRtithI viveka-zakti vadhe che, krodha-mohanIyanI mUDhatA ghaTe che. cetanAnuM stara upara jatAM ja nimnastaranI cetanAnI mUDhatA spaSTa dekhAya che. evI mUDhatA ja krodha lAve che. krodhAdine janma ApanArI mUDhatAne koNa pasaMda karaze ? juo viSNupurANakAra kahe che : 'mUDhAnAmeva bhavati krodho jJAnavatAM kutaH ' "mUDha mANasone ja krodha hoya che. jJAnIone krodha kyAMthI hoya?" - viSNupurANa (1/1/17) krodhane janma ApanAra ajJAna che. (mUDhatA kaho ke ajJAnatA kaho, baMne eka ja che) e to barAbara paNa ene ucheranAra koNa che? bhAgavata kahe che : ahaMkAra jeTalo vadhu eTalo ja gusso vadhu ! ahaMkAra haMmezA sanmAnanI apekSA rAkhe che, paNa apekSA mujabanuM sanmAna kaMi haMmeza maLatuM nathI. sanmAnanI apekSA tUTatAM ja ahaMkAra ghavAya che. mANasa raghavAyo bane che. gusse bharAya che. tame tamArA cittanuM satata nirIkSaNa karatA rahezo to 7-8 divasamAM ja A vAta barAbara samajAi jaze. jo ke nirIkSaNa karatAM karatAM krodha utpanna ja nahi thAya, tevI saMbhAvanA vadhu che. kAraNa ke jayAM AtmanirIkSaNa, gADha jAgRti hoya che, tyAM krodha lagabhaga azakya banI jAya che. paNa bhUtakALanuM siMhAvalokana karavAthI : A vAta spaSTa samajAze ke krodha zI rIte utpanna thayo ? ne zAnAthI vadhyo ? bhAgavatakAra kahe che : "ajJAnaprabhavo majurahaMmAnopabhraMhitaH ?" ajJAnathI utpanna thayelo gusso, ahaMkArathI puSTa thato rahe che." paMcataMtranI eka nItivArtAmAM Ave che ke gaMgadatta nAmanA deDakAe, jJAti sAthe vera ubhuM thatAM, sApane bolAvyo. sApe to thoDA ja divasomAM badhA deDakAno saphAyo karyo ane have ekamAtra bacelA gaMgadatta deDakAne paNa khAi javA vicAryuM. A jANIne gaMgadattane zuM thayuM haze ? te ApaNe vicArI zakIe chIe. gaMgadatta upadezadhArA + 12 upadezadhArA + 13
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevA keTalAya gaddAroe potAnI jJAti, potAnA deza ane potAnA dharmano nAza karAvyo che. A gaddArI ubhI karavA mATenuM preraka baLa paNa krodha ja che ne ? baMgALamAM kRSNabhaktino dhodha relAvanAra gaurAMga caitanya mahAprabhunA paramabhakta kavi kRSNa mizra prabodhacandrodaya nAmanA nATakamAM lakhyuM che : "nirdahati kulamazeSa jJAtInAM vairasabhavaH krodhaH" 'jJAtinA verathI utpanna thayelo krodha samasta kuLane bALI nAkhato hoya che." - kRSNa mizra (prabodhacandrodaya) ApaNane zatruo gamatA nathI. zatru-cheda karavAmAM ApaNe satata vyasta rahIe chIe, paNa thAya che evuM ke eka zatrune ApaNe haTAvIe ne tyAM bIjA dasa zatruo ubhA thai jAya che. kaI rIte haTAvavA badhA zatruone ? kharuM joie to kharo zatru krodha ApaNI aMdara ja beTho che. ene ekane haTAvyo eTale badhA ja zatruo haTI gayA samajo . krodha to tamane ghaNIvAra Avato haze ! paNa e Take che. keTalIvAra ? e vIjaLI jevo che ? dIvA jevo che ? sagaDI jevo che ? kuMbhAranI bhaTTI jevo che? ke kArakhAnAnI bhaThThI jevo che? vIjaLIno camakAro camakIne tarata ja lupta thai jAya che. paraMtu kArakhAnAnI bhaThThI kadI bUjhAtI nathI. tamAro gusso jeTalI ochIvAra Take eTalA tame uttama. gusso jema jema laMbAto jAya tema tema uttamatA ghaTatI jAya. 'uttame tu kSaNe kopo, madhyame ghaTikAdvayam | adhame svAdahorAtra, cAMDAle maraNAntiH | uttamamAM krodha kSaNavAra rahe che, madhyamamAM be ghaDI, adhamamAM 24 kalAka ane caMDAlamAM jIvanabhara gusso rahe che. (juo, atyaMta krodhIne caMDAla kahyo che. janmacaMDAla, karmacaMDAla, krodhacaMDAla ane niMdAcaMDAla - A cAra caMDAlomAM atyaMta krodhIne paNa caMDAla kahyo che.) krodhI mANasamAM gAMdhIjIne dArUDiyA ane aphINIyA baMnenA lakSaNo dekhAya che : 'krodhanA lakSaNa dArU ane aphINa baMnethI maLatA Ave che. dArUDiyAnI jema krodhI mANasa paNa pahelA AvezanA kAraNe lAla-pILo thai jAya che. Aveza ocho thai gayA pachI paNa jo krodha na ghaTyo hoya to te aphINanuM kAma kare che ane manuSyanI buddhine maMda karI de che. aphINanI jema te mANasane korI khAya che." - gAMdhIjI (navajIvana, 20/10/1929) krodha ApaNe konA para karIe chIe ? moTAbhAge ApaNe ApaNAthI je nabaLA hoya che enA para ja karIe chIe. sabaLAne salAma (bhale pelo lAto mAre) bharIe chIe ne nabaLA para gusso karIe chIe. AvI paristhitimAM ApaNane koI salAha Ape : 'bhAi ! nabaLA mANasa para gusso na karo. siMhane sasalA para gusso zobhato nathI." to ApaNe zuM kahIzuM ? nabaLA para na karavo to kyAM karavo ? baLavAna para ? kharekhara to nabaLA para gusso baMdha thayo to pachI gussAnuM koi sthAna raheze ja nahi. kAraNa ke sabaLA mANasa para to Ameya gusse thato ja nathI, juo rAmacarita upAdhyAyanI paMktio : apane te dra ati, tihipe kariu na krodha; kihuM bhAMti sohata nahIM, ke hari sasaka virodha.' vyavahAramAM paNa tamAre saphaLa thavuM hoya to magajane ThaMDuM ja rAkhavuM paDaze. joi che luhAra-zALA ? tyAM loDhuM garama hoya che paNa hathoDo to ThaMDo ja rahe che. e paNa garama thai jAya to ? saradAra vallabhabhAi paTela zANA ane ThaMDA thavAnI salAha ApatA kahe che : upadezadhArA * 14 upadezadhArA ke 15
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ loDhuM bhale garama thai jAya paNa hathoDAe to ThaMDA ja rahevuM joie. hathoDo garama thai jaze to hAthAne ja bALI nAkhaze. tame ThaMDA raho, kayuM loDhuM garama thayA pachI ThaMDuM thatuM nathI ?' - bIjA koinI nahi toya tame tamArI rakSA to iracho ja cho ne ? tamArI bhalAi mATe paNa krodhathI aLagA rahejo. evI bhalAmaNa tamila sAhityanA pitAmaha, AjathI be hajAra varSa pahelA thayelA saMta tiruvalluvara kahe che. (keTalAka itihAsakAro kahe che ke teo jaina hatA.) : "koi pote potAnI rakSA karavA icchato hoya to teNe krodhathI potAnI rakSA karavI joie. nahi to krodha ja ene mArI nAkhaze. - tiruvalluvara (tirukla-305) jemanI kAlImAnI bhakti joine svAmI vivekAnaMdane mUrtipUjAmAM vizvAsa beTho hato ane nAstikatA naSTa thai hatI te rAmakRSNa paramahaMsa krodhane caMDALa kahe che, nAnI nAnI vAta mATe jhaghaDanArane hInabuddhi kahe che : 'krodha caMDALa che. zuM kyAreya krodhane vaza thavuM joie ? sajjanano krodha pANImAMthI uThatA taraMganI jema tarata ja zAMta thai jAya che. hInabuddhivALA loko bhagavAna jANe, keTakeTalI vAto bakyA karatA hoya che. AvA viSayo para laDavA-jhaghaDavAmAM ja temanuM jIvana naSTa thai jAya che." - rAmakRSNa paramahaMsa to zuM ApaNe kadI gusse thavuM ja nahi ? koi ApaNA devagurunuM apamAna kare to paNa nahi ? vastupALe dharmapremIonA dAMta khATA karI dIdhA hatA te zuM khoTuM karyuM hatuM ? nahi... badhe ja zAMta rahevAthI na cAle. kyAreka gusso paNa karavo paDe. evA gussAne 'prazasta krodha" kahevAya che. paNa prazasta krodha mATeya kaLA joie. e kalA sahaja sAdhya nathI. A saMdarbhamAM erisToTalanI vAta vicAravA jevI che : 'koi paNa mANasa gusse thai zake che. A saheluM che, paNa yogya vyakti para, yogya mAtrAmAM, yogya samaye, yogya uddeza mATe ane yogya rIte gusse thavuM darekane AvaDatuM nathI ane e saheluM paNa nathI.' - erisToTala (nikomaikvina ethiksa) tame kyAreya joyuM ? ApaNe sauthI vadhu krodha konA para karIe chIe ? dUranA loko para ? amerikA ane yuropamAM rahenAra loko para ? nahi. to bhAratamAM rahenAra para ? nahi. ApaNe ApaNI ja galImAM ke ApaNA gharamAM rahenAra para sauthI vadhu gusso karIe chIe. emAM paNa je ApaNo sauthI vadhu hitecchu hoya enA para sauthI vadhu gusso karIe chIe. iMglenDanA prasiddha nATyakAra zeksapiyare mAnavamananI A vizeSatA bahu sUkSmatAthI joi che. te lakhe che : "Men in rage strike those that wish them best.' 'krodhI mANasa emane ja AghAta pahoMcADe che, je enA sarvottama hitecchuo hoya che." - zeksapiyara (othelo, 2/3) krodha karavAmAM Akhare nukazAna kone ? jo koi ema mAnatuM hoya ke huM bIjAne nukazAna pahoMcADI rahyo chuM to te haju mUrkhAonA svargamAM rAcI rahyo che. bhUla kare koi bIjo ane gusse thaie ApaNe ? A kevuM ? jame jagalo ane kUTAya bhagalo ? bIjAnI bhUlanI sajA ApaNe ja ApaNA para zA mATe karavI joie ? krodha karo cho tyAre tame ja tamArI jAtane sajA karo cho e bhUlazo nahIM. 'To be angry is to revenge the fault of others upon ourselves.' upadezadhArA * 16 upadezadhArA ke 17
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'krodhI thavAno artha che ke bIjAnI bhUlano badalo potAnI jAta para levo.' - elekajhAnDara popa (thoTsa ona verIyasa sajeTsa) paryuSaNA mahAparvanI ApaNe ullAsapUrvaka ArAdhanA karI cUkyA chIe. 'khAmemi savya jIve vagere kSamApanAnA pavitra sUtro bolIne veranA visarjananuM anuSThAna karI lIdhuM che. have ApaNe zI rIte jIvana jIvIzuM ? vAte vAte chaNako karatA, gusso karatA, koikanuM apamAna karatA jIvana jIvIzuM ke svastha mana sAthe jIvana jIvIzuM ? gussAnA Avezane arabI samudramAM pheMkI do. mAthe barapha rAkhIne jIvo, pachI juo svarga tamArI tapAsa karatuM-karatuM tamArI pAse sAmethI Ave che ke nahi ? droNAcAryanA praznanA uttaramAM yudhiSThire kahyuM : "gurujI ! zAbdika pATha to mane AvaDato ja hato, paNa e vastu jIvanamAM utare pachI ja pATha pAko thayo gaNAya ne ? Ape thappaDa mArI chatAM mane krodha na Avyo mATe huM hiMmatathI pATha bolI zakyo.' 'zAbbAza', droNAcAryanI zAbAzI ane anya sahapAThIonI tALIothI gurukuLa gUMjI UThyuM. baMdhuo ! ApaNe krodha uparanA lekho mAtra vAMcIzuM ke jIvanamAM paNa utArIzuM ? zAbdika pATha to popaTa paNa yAda karI zake che. to zuM ApaNe paNa popaTa banavuM che ? kharA avasare, nimitta maLavA chatAM magajanI samatulA nA gumAvIe to ja ApaNo pATha pAko thayo kahevAya. lagADI lAgI nahi te loTarI nakAmI, vagADI vAgI nahi te TokarI nakAmI, khAdhuM pacAve nahi te hojarI nakAmI, vaDIlonuM kahyuM mAne nahi te chokarI nakAmI, pagAra pUro maLe nahi te nokarI nakAmI, khare TAime khasI jAya te khoparI nakAmI." -: preraNA biMdu :amArA pUjaya gurudeva (pU. kalApUrNasUrijI) vyAkhyAnavAcanAmAM eka vArtA vAraMvAra kahe. e vAta tamAre paNa sAMbhaLavI che ? lo... sAMbhaLo.... bAlyAvasthAmAM kauravo ane pAMDavo sAthe bhaNatA hatA. tyAre eka vakhata guru droNAcArye temane eka pATha Apyo : 'krodha nahi karavo. kSamA rAkhavI.' bIjA badhAne to A pATha tarata ja AvaDI gayo, paNa yudhiSThirane bIjA divasa sudhI paNa pATha na AvaDyo. khIjAyelA droNAcArye dhaDa daine lApho Thokyo ne tarata ja yudhiSThire kahyuM, 'hA, mAro pATha pAko thai gayo. krodha nahi karavo, kSamA rAkhavI.' thappaDa khAdhA vinA tu pATha bolI na zakata? bola... ATalI vAra pATha kema bolato nahoto ?' upadeza sArAmRta AyurvedamAM kahevAya che ke... buddhi mATe brAhmI, smRti mATe taja, AMkha mATe triphaLA, svara mATe jeThImadha, dhAvaNa mATe zatAvarI, varsa mATe dharo, baLa mATe ghI, Arogya mATe AmaLA, vALa mATe bhAMgaro, zakti mATe kocA, AyuSya mATe haraDe che i che panna... AtmA mATe dharma sarvazreSTha gaNAya che. upadezadhArA ke 18 upadezadhArA + 19
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAna che . narakamAM krodhanI, tiryaMcamAM mAyAnI, devamAM lobhanI pradhAnatA che, jyAre mAnavamAM mAnanI pradhAnatA che. mAnanA kAraNe ja mAnavI, ATalA yuddho khelyo che ane vizvane naraka jevuM banAvyuM che. mAna moTA mANasomAM ja hoya ne nAnA bALakomAM na hoya evuM nathI. nAnA bALakomAM paNa abhimAna hoya che. jo ke ApaNuM te tarapha dhyAna jatuM nathI, paNa bIjarUpe raheluM e ja abhimAna AgaLa jai vaTavRkSa bane che. nAno bALaka kyAreka cAlatAM-cAlatAM gabaDI paDe che te joyuM che ? kyAreka barAbara nirIkSaNa karajo . gabaDI paDyA pachI bALaka zuM kAma kare che ? rovAnuM kAma kare che ? nahi. rotA pahelA jovAnuM kAma kare che. paDyA pachI Amatema jue che : mane koi jonAruM che ? jo koi jonAruM hoya to bheMkaDo tANe che, nahi to cUpacApa besI rahe che. A abhimAnanI abhivyakti che. A ahaMkAra mANasane janmathI maLelI vRtti che. AthI e ema ja mAnavA lAge che : "huM kaMika chuM. bIjA karatAM huM kaMIka viziSTa chuM. bIjA tuccha che. huM mahAna chuM.' bacapaNamAM enI vRttine poSaNa maLatuM rahe che. kAraNa ke tyAre enuM bahu ja premathI lAlana-pAlana thatuM hoya che. AthI e ema ja mAnavA prerAya che : "badhAno janma mArA mATe ja thayo che. badhA mArI AsapAsa cakkara mArI rahyA che.' nAnA bALakanA uchera mATe tene pyArapUrvakanuM vartana maLe te apekSita che, paNa A ja bALaka moTuM thaIne paNa eja apekSA rAkhe to vAta bahu khataranAka banI jAya che. jo ke samajadAra bALaka to samajaNa AvatAM ja tarata ja A ahaMkAranA kocalAne aLago mUkI de che, paNa keTalAka nAsamaja bALako (duryodhana, rAvaNa, hiTalara ke caMgejhakhAna jevA) moTA thaine paNa potAnI ahaMvRttine choDI zakatA nathI. 'huM ja vizvanA kendramAM chuM. mAruM dhAryuM ja thavuM joie. mAro kakko ja kharo thavo joie.' AvI vRttinA kAraNe bhayaMkara rAmAyaNo sarjAya che. itihAsa sAkSI che ke AvA ahaMkArIonuM Akhare patana thayuM ja che. cAlo... ApaNe Aje aneka jJAta-ajJAta prAcInaarvAcIna vidvAnonI AMkhe abhimAnane oLakhavA prayatna karIe. abhimAnI mANasanI hAra nizcita che. namra mANasanI jIta nakkI che. yudhiSThira jevA namra vyakti hArI-hArIne paNa aMte jItI jAya che. jayAre duryodhana jevA akkaDa mANasa jItI-jItIne paNa aMte hArI jAya che. abhimAnInI pratyeka jIta, hAra taraphanuM eka kadama che. jayAre namranI pratyeka hAra, jIta taraphanuM prayANa che. namranI hAramAM paNa jIta che. abhimAnInI jItamAM paNa hAra che. DAhyo mANasa to kaheze : abhimAnI thaine jItavA karatA namra thaine hArI javuM sAruM ! ane sAce ja hArelo vyakti ja A duniyAno zreSTha vijetA che. kAraNa ke ene koi jItI zakatuM nathI. tame svayaM ja hArI jAo to bIjA tamane zI rIte jItI zake ? jItanI icchA ja jenI naSTa thai gai che ene koNa jItI zake ? abhimAnI hAre che kAraNa ke ene jItanI tIvra icchA che. jema jema enI icchA upadezadhArA * 20 upadezadhArA + 21
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saphaLa thatI jAya tema tema tenuM abhimAna rAvaNanI jema vadhatuM ja rahe che. paNa Akhare to ati abhimAnIne paNa hAravuM ja paDe che. juo, 'zatapatha brAhmaNa' nAmanA prAcIna graMthamAM lakhyuM che... 'parAbhavasya hyetanmukhaM yadatimAnaH' 'atyaMta abhimAna parAbhavanuM dvAra che.' - zatapatha brAhmaNa (5/1/1/1) 'dayA dharmakA mUla hai, pApa mUla abhimAna." ema kahetA pelA tulasI abhimAnane pApanuM mULa kahe che to ApaNA mahAna saMgrAhaka umAsvAtijI mahArAja abhimAnane sarva anarthono kAraka, dharma-artha ane kAma traNeya puruSArthomAM patthara nAkhanAra kahe che. - sAce ja ahaMkAra bahu ja moTo lUMTAro che. bahAranA lUMTArA lUMTI-ghUMTIne tamAruM zuM lUMTavAnA ? paNa A ahaMkAra to bAhya-AMtara badhuM ja dhana lUMTI le che. mahAbhAratakAra vedavyAse bIjA badhAne thoDA-thoDA lUMTanArA kahyA che, paNa abhimAnane to badhuM ja lUMTanAro kahyo che. "nA rUpe prati vairyamAzA, mutya: HTTna dharmaraNamUtha . kAmo hriyaM vRttamanAryasevA, krodhaH zriyaM sarvamevAbhimAnaH" "ghaDapaNa rUpane, AzA pairyana, mRtyu prANane doSadaSTi dharmaAcaraNane, kAma-lajajAne, nIcanI sevA sadAcArane, krodha lakSmIne lUMTe che, jayAre abhimAna badhuM ja lUMTI le che." - veda vyAsa (mahAbhArata, udyogaparva, 378) keTalAka mANasane keTalIka janmajAta vizeSatAo maLelI hoya che, paNa A vizeSatA ja kyAreka abhimAnanuM kAraNa banI jatI hoya che. koikane rUpa sAruM hoya che to mAnatA rahe che : mArA jevo koi rUpALo nathI. paisAnA kAraNe koinA magajamAM rAi bharI hoya che ke mArA jevo koi paisAdAra nathI. jAti, lAbha, kuLa, aizvarya, baLa, rUpa, tapa, zrutajJAna A ATha madanA sthAno che. emAMthI koipaNa eka sthAna bIjA mANasothI viziSTa maLeluM hoya eTale mANasamAM tarata ja ahaMkAra doDAdoDa karavA maMDI paDe che. AvA lokone umAsvAtijI salAha Ape che : bhailA ! maLelI A vastuonuM gumAna nA karIza. kameM ApelI cIjamAM abhimAna zAnuM? chatAMya jo tuM abhimAna karIza to AgalA janmamAM e vastu tArI pAsethI chinavAi jaze. jo rUpanuM abhimAna karIza to kadarUpA banavuM paDaze. paisAnuM abhimAna karIza to bhikhArI banavuM paDaze. buddhinuM abhimAna karIza to mUrkha banavuM paDaze. ATha mada-sthAno ApaNe tyAM jANItA che, paNa ajaina kavi kSamenTa sAta kahyAM che je lagabhaga maLatA ja Ave che.). "hurta vitta zrata rUpa, zaurya sAne tapatathA I prAdhAncana manuSyA, samasta mahetava: " kuLa, dhana, zrutajJAna, rUpa, zaurya, dAna tathA tapa mukhyarUpe A sAta mANasone madanA kAraNo che." - kSemendra (darpadalana, 1/4) abhimAnanA kAraNe ghaNA mANaso bIjAnI pAse potAnuM ajJAna khulluM karI zakatA nathI, bIjAne kAMi puchI zakatA nathI. pUche to ajJAnI Thare ne ? ajJAnI rUpe jAhera thavuM, abhimAnI zI rIte pasaMda kare ? AvA mANaso kyAreka pUchavA jAya kharA, pUchIne jANI Ave paNa kharA, paNa jaNAvanArane tarata ja kahI de : 'hAM... hAM... A to mane khyAla ja hato. huM AvuM ja dhArato hato. mArA manamAM je hatuM te ja tame kahyuM. AnI to mane pahelethI ja khabara hatI.' miyA paDe toya TaMgaDI UMcI ! potAnuM ajJAna DhAMkavA mANasa kevA bAliza prayatno kare che ! pelI abhimAnI navI vahunI vAta ApaNAmAMnA ghaNAe sAMbhaLI haze ! banAvatA kAMi na AvaDe, upadezadhArA 4 22 upadezadhArA + 23
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa phAMkAno pAra nahi. paDozaNane rasoi aMge roja pUchI Ave, paNa jANyA pachI kahe : "oha ! A to mane AvaDatuM ja hatuM.' eka vakhata ghare mahemAna AvelA. patie khIra banAvavAnuM kahyuM. pelIne khIra zI rIte bane ! kaMI ja khabara nahi. pUchavA AvatAM pADozaNe pATha bhaNAvavA kahyuM : dUdhamAM mIThuM nAkhI, rAI-hiMgano vaghAra karI nAkhaje eTale 'khIra' taiyAra. have, mahemAnonI samakSa zuM thayuM haze ? enI ApaNe kalpanA karI zakIe chIe. - somadeva kahe che ke mithyAbhimAnano tamAro parapoTo kyAM sudhI rahevAno ? kyAreka to e phUTavAno ja ! kyAreka to phajeto thavAno ja ! "jJAna vinA ADaMbarI re pAme jaMga apamAna saluNA |' "ajJAnato haTAr rvat prAjJamAnI vinazyati " jANyA vagara haThathI karanAro potAne paMDita mAnanAro mANasa, aMte naSTa thAya che." - somadeva (kathAsaritsAgara) thoDuMka jJAna ke thoDuMka dhana prApta karIne abhimAnathI phATIne dhUmADo thai jatA loko para prAcIna kavioe AkarA prahAro karyA che. aneka upamAo ApI-ApIne AvA lokonI barAbara ThekaDI uDADI che. 'kamaLanA pAMdaDA nIce pahoMcI gayelo deDako potAne daMDadhara mAnavA lAge che.' 'hajAro bhAra (maNathI paNa AgaLanuM mApa) jhera hovA chatAM zeSanAga garva nathI karato, paNa TIMpA jeTalA jherathI pelo vIMchI paMchaDI UMcI karIne cAle che." "TIToDI paga UMcA rAkhIne kema sUe che? ene bhaya che ke huM pagano Teko nahi ApuM to AkAza tUTI paDaze.' 'alyA kUtarA ! gADA nIcethI bahAra Ava." "nA... huM nahi AvuM pachI gADuM koNa calAvaze ?' AvI aneka anyoktiothI kavioe tuccha abhimAnI mANasane phaTakAryo che. pelA akhAe to AvA mANaso para sIdhA ja cAbakhA mAryA che : 'AcheruM pAtra ne adakuM bhaNyo, vaDhakaNI vahue dIkaro jaNyo, markaTa ane madirA pIe, akhA ethI sau koi bIe." adhUro ghaDo chalakato hoya che. thoDuM dUdha ApanArI gAya ghaNI kUdAkUda kare che. thoDI vidyA bhaNanAro vadhu abhimAna kare che ane kadarUpo mANasa doDAdoDI ghaNI kare che, e to ApaNane AMkhanI sAme ja dekhAya che. pAtratA karatAM vadhu maLI jAya tyAre mANasa atyaMta chakI jAya che. cANakya AvA chAkaTA mANasono ghaNo anubhava karyo haze ! temaNe lakheluM jANavA jevuM che : 'avaMzapatito rAjA, mUrkhaputrazca paMDitaH / adhanI hi dhanaM prApya, tRNavanmanyate jagat // ' 'akulIna mANasa rAjA thAya, mUrkha mANasano putra paMDita thAya ane nirdhana mANasa acAnaka dhanavAna thAya tyAre te AkhA vizvane ghAsa jevuM gaNavA lAge che.' - cANakyanIti vadhu lokapriya koNa bane ? abhimAnI ke namra ? abhimAnInuM abhimAna potAne choDIne bIjA koine gamatuM nathI. AthI ja abhimAnI badhe ja Thokara khAto rahe che. daDA jevA mANasamAM jayAM sudhI ahaMkAranI havA bharelI rahevAnI tyAM sudhI e pITAyA ja karavAno ! havA vagaranA bolane ane ahaMkAra vagaranA mANasane mANaso pITavAnuM choDI de che. prANa vagaranA mANasane samudra DUbADato nathI, ane kinAre lAvI mUke che. ahaMkAra vagaranA mANasane koi DUbADI zakatuM nathI. jema jema ApaNe ahaMkAra-rahita banIe tema tema lokapriyatA vadhatI jAya. lokapriyatA prApta karavAnA traNa sopAno (dAna, vinaya, zIla)mAM vinaya paNa eka che. abhimAnanA nAza vinA vinayanI prApti thai zakatI nathI. upadezadhArA * 24 upadezadhArA + 25
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahajo bAi kahe che : abhimAnI to nAra jevo che. ujajaDa jaMgalamAM bhaTakanAro ! vinayI nAnI bakarI jevo che, jene badhA ja pyAra kare che. 'abhimAnI nAhara bar3o, bharamata phirata ujAra / sahajo nAnhIM bAkarI, pyAra kare saMsAra / ' - sahajobAi abhimAnI mANaso jagatanA parivartana mATe (kyAreka temAMnA koika sAcA paNa hoya che) mathatA hoya che. teo vicAratA hoya che ke kArla mArkasanI jema ApaNe paNa sAmyavAda jevI koika krAnti lAvIe. gAMdhIjInI jema ApaNeya koika dAMDIkUca karIe, subhASacaMdra bojhanI jema ApaNeya AjhAda hiMda senAnI sthApanA karIe ke vivekAnaMdanI jema ApaNeya amerikAmAM DaMko vagADI daie ane vizvamAM camakI jaie. are ethI paNa vadhu kaMika karI batAvIe. AvA mANaso mATe AcArAMgamAM lakhyuM che : " kSitti mannA' koie na karyuM hoya tevuM huM karIza ema mAnanAro abhimAnI mANasa !' enA abhimAna mATe dayA AvI jAya ! e bicArAne khabara nathI : vivekAnaMda, gAMdhI ke bojha pote tevA thavA dhAratA hatA mATe thayA che tevuM nathI. saMjogoe tathA temanI prayatnayukta viziSTa pratibhAe temane tevA banAvyA che. bAkI, gAMdhI, vivekAnaMda ke bojha jevA thavA mAMgatA, temanI nakala karanArA keTalAya mANaso masANamAM jaine sUi gayA che jenI aMgate noMdha paNa lIdhI nathI e bhUlavA jevuM nathI. ApaNe to mAtra kaThapUtaLIo chIe. kaThapUtaLIne abhimAna karavAno hakka zo ? hindI kavi jayazaMkara prasAdanI A paMktio AMkho kholI de tevI che. 'deva na the hama aura na ye hai, saba parivartana ke putale, hAM, ki garva-ratha meM turaMga-sA, jitanA jo cAhe, juta le.' - jayazaMkara prasAda (kAmAyanI, AzA saga) samAjamAM gaurava (moTAI) ane pratiSThA prApta karavA ApaNe dhamapachADA karIe chIe, paNa kharekhara to eja sAdhanA-mArgamAM AvelA sauthI moTA vino che. abhimAna, pratiSThA ane moTAi - A traNeya choDyA pachI ja tame AtmasAdhanAnA mArge AgaLa vadhI zako, ema prAcIna zAstro kahe che : 'abhimAnaM surApAnaM gauravaM ghorarauravam / pratiSThA zUkarIviSThA, trINi tyaktvA sukhIbhavet // ' 'abhimAna... e to madirA-pAna che ! gaurava... e to ghora raurava (naraka) che ! pratiSThA... chI... e to bhUMDaNanI viThA che. sukhI thavuM hoya to A traNeyane choDI do.' - nArada (parivrAjakopaniSad, 5/30) abhimAnathI akkaDa thayeluM ApaNuM mastaka koinA caraNe jhUkavA taiyAra thatuM nathI... paNa zuM kiMmata che A mastakanI ? kyAreka to A khoparI smazAnamAM AmathI tema athaDAvAnI ja che. koi lAto mAraze ke kAgaDA-kUtarA cUMthI nAkhaze tyAre e khoparI cUMya nahIM kare. smazAnamAM saLagI jai rAkha thai mATI thai jaze. e mATI kuMbhAranA paga pAse jaI pahoMcaze, jemAMthI e ghaDA banAvaze. kuMbhAranA page pahoMcanArI A khoparI mATe bahu rAi laine pharavA jevuM nathI. 'kALanI vaNajhArI cAlI jAya che, cAlI jaze, prANo thai jaze palAyana, A khoLIyuM khAlI thaze, khuza rahe ke jeTalA mastaka tuM jue che ahIM, eka divasa e badhA kuMbhAranA caraNe haze." upadezadhArA + 26 upadezadhArA + 27
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ e mAna-bhaMga koi paNa prakArano hoya ! nAnA bALakanA mAnabhaMgano mApa-daMDa alaga hoya, moTA mANasano alaga hoya to strIono paNa mApa-daMDa alaga hoya ! mApa-daMDa bhale alaga hoya paNa mAna-bhaMga badhAmAM eka samAnarUpe vidyamAna hoya. 'eka dina hama jA rahe the saira ko; idhara thA smazAna udhara kabrastAna thA / eka haDDIne pAMva se lipaTakara yUM kahA, are dekha ke cala maiM bhI kabhI insAna thA' bakarA kema kapAya che? menA kema moja kare che ? eka kavie bahu ja suMdara kalpanA karI che : bakarI meM... meM... bolyA kare che. abhimAnI paNa meM... meM ja karyA kare che ne ? "meM' Ama karyuM "meM' tema karyuM. meM je karyuM te koie nathI karyuM ane koI karI zakaze paNa nahi. Ama abhimAnI jayAre ne tyAre meM... meM... no bakavAsa karyA kare che. jayAre namra kaheze : meM nahi, mArA bhagavAne kahyuM. pelA zAlibhadra zreNikane javAba Apelo : deva-gurunI kRpAe sukhI chuM. pelA caMpA-zrAvikAe paNa akabarane Avo ja javAba Apelo. A to meM karyuM. mArI prekaTIsa che. meM to eTaluM karyuM che ke sAMbhaLo to chakka thai jAva." Avo javAba jo koie Apyo hota to hIra vijayasUrijI sAthe akabaranuM milana kadAca na thAta ! paNa caMpAnA javAbamAM menAno avAja hato, bakarAno nahi. 'maiM-maiM bakarA kahe, nita uTha galA kaTAya; maiM nA, mainA kahe, nita uTha mevA khAya.' ApaNe mevA khAvA che ke gaLuM kapAvavuM che ? bakarA banavuM che ke menA ? pasaMdagI ApaNe karavAnI che. krodha pachI ApaNe mAna para vicAryuM kAraNa ke krodhanuM mULa paNa mAnamAM chUpAyeluM che. mAna nahi to krodha paNa nahi Ave. jeTalo mAna vadhu, gusso teTalo ja vadhAre. gusso haMmezA mAnanA anupAtamAM thato hoya che. vadhu Avato gusso, aMdara rahela vadhu mAnane jaNAve che. tame jojo : jayAre jayAre tamane gusso Avyo haze, tyAre tyAre avazya tamAro mAna-bhaMga thayo haze, pachI bhale -: preraNA biMdu :eka vakhate zAhajAdo jaMgalamAM bhUlo paDyo. bahu prayatna karatAM mAMDa-mAMDa nagarano rasto maLyo. tarasathI jIbha sUkAI rahI hatI, paNa kyAMya pANI nahotuM. Akhare eka kUvo najare caDyo. sadbhAgye kUvA pAse dorI ane loTo paNa hatA... paraMtu lAkha rUpiyAno savAla e thayo ke kUvAmAMthI pANI kADhe koNa ? huM to zAhajAdo chuM. mArAthI AvuM kAma zI rIte karAya ? hamaNA ja koi Avaze ne pANI kADhI Apaze - AvA vicAronI sAthe tarasyo zAhajAdo kuvAnA kAMThe ja besI gayo. thoDIvAra pachI eka mANasa Avyo. zAhajAdAe kahyuM : "jarA ahIM Avo ne pANI kADhI Apo ne ! huM to zAhajAdo chuM. mArI jiMdagImAM kadI kuvAmAMthI pANI kADhayuM nathI. mArAthI AvuM kAma karAya zI rIte ?' | 'sAcI vAta che ApanI. ApanAthI A kAma na karAya tema mArAthI paNa na karAya. tame zAhajAdA cho to huM navAbajAdo chuM." kahIne pelo bhAi bAjumAM besI gayo. thoDIvAre trIjo mANasa Avyo. e paNa huMya amIrajAdo chuM. mArAthI pANI zI rIte kaDhAya ? kahIne besI gayo. traNeya tarasyA che, paNa koi pANI kADhavA taiyAra nathI. vaTano savAla che. upadezadhArA * 28 upadezadhArA 4 29
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA thoDIvAre hajI eka mANasa tyAM Avato joine traNeye bUmo pADIne kahyuM : "eya ! jarA A bAju AvatA jajo . amane pANI pIvaDAvatA jajo . ame to pANI kADhI zakIe nahIM. kAraNa ke ame zAhajAdA, navAbajAdA ane amIrajAdA chIe." pelo mANasa ghoDA parathI nIce utaryo. kUvA pAse pahoMcyo. traNeya rAjI thayA. hamaNA ja pANI hoThe AvyuM samajo ... paNa A to jabaro nIkaLyo. pANI pIne ghoDe caDIne cAlavAnI taiyArI karI. pelA traNeya bolI uThyA: 'are... ahIM pANI to ApatA jAva. tame jANatA nathI ane zAhajAdA, navAbajAdA, amIrajAdA chIe ?' 'huM tamane pANI na ApI zakuM. tame jo zAhajAdA, navAbajAdA ane amIrajAdA cho to huM harAmajAdo chuM." kahIne ghoDA para besIne cAlatI pakaDI. pachI traNeyanuM zuM thayuM tenA koi samAcAra maLyA nathI, paNa lAge che ke Ajeya ghaNA mANaso AvA che jeo abhimAnamAM ne abhimAnamAM tarasyA beThA che, potAnA sTeTasanA kAraNe du:khI thai rahyA che, pote "kaMi nahi' hovA chatAM potAne "kaMika' mAnI rahyA che. ahaMkAranI havA jenAmAM bharAya te potAnI jAtane sarvotkRSTa mAnavA lAgI jAya che; savapakRSTa hovA chatAMya. 'talahaTI meM khaDA hUM para mAnatA hUM ki zikhara para car3ha gayA hUM, jAnatA kucha bhI nahIM para mAnatA hUM ki saba kucha par3ha gayA huuN| abhimAna kA dhUoM kaisA chAyA hai ki kucha dikhAI nahIM detA, saba se pIche hUM para mAnatA hUM ki saba se Age bar3ha gayA huuN|' cAreya kaSAyomAM krodha para vijaya meLavavo AsAna che. kAraNa ke sahelAithI najare caDe che; potAne ane bIjAne paNa. je dekhI zakAya tene sahelAithI pakaDI zakAya. krodha karatAM mAna para vijaya meLavavo muzkela che. kAraNa ke e krodhanI jema tarata ja najare caDato nathI, krodha karatAM jarA sUkSma che. ene jovA cittanI sUkSmatA joie. mAna karatAM paNa mAyA sUkSma che. mAna to hajuye najare caDe. chAtI kADhIne cAlavuM, jhUkavuM nahIM, khabhA TaTAra thai javA, A badhA cihno dvArA mAnane jANI zakAya, paNa mAyAne nathI jANI zakAtI. jANI na zakAya tene ja to mAyA kahevAya. pazuomAM bhale mAyA vadhAre che ema kahevAtuM hoya, paNa emanI mAyA zA mATe ? svarakSaNa ke AhAra mATe, e mATe thatI mAyA mApha thaI zake paNa mANasanI mAyA kyAreka evI hoya che je mApha thai zake nahi. buddhi jeTalI vadhAre, mAyA teTalI vadhAre. bicArA pazuo, karI-karIne keTalI mAyA karavAnA ? abhaNa ane buddhihIna mANasa karI-karIne keTalI mAyA karavAno ? abhaNa mANasa to ekAda guNI ja coraze, jayAre bhaNelo to AkhI gADI ja corI levAno. mAyA dvArA jayAre buddhino durupayoga thAya tyAre karma sattA viphare che ane kahI de che ke "mArI ApelI buddhino Avo durupayoga ? have tane upadezadhArA ke 30 upadezadhArA + 31
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA sthAne mUkIza jayAM buddhihInatA haze. jA buddhihIna pazuonA bhavamAM." AthI ja mAyAne tiryaMca gatinuM eka mukhya kAraNa gaNavAmAM AvyuM che. tiryacomAM mAyA vadhu hoya che, ema kahevA karatAM mAyAvI mANasa tiryaMcamAM jAya che, ema kahevuM vadhu ThIka lAge che. - mavA tairyathonI (tattvArthasUtra 6/27) kapaTa, chala, vaMcanA, dhUrtatA, ThagAi, vizvAsaghAta, dhokho A badhAja zabdo mAyAnA paryAyavAcI zabdo che. AjanI sudharelI bhASAmAM loko ene 'polIsI' ke 'mutsaddagirI' paNa kahe che. mANasa jema jema buddhimAna banato jAya tema tema mAyA prAyaH vadhatI jAya. AthI ja pazu karatAM mANasamAM vadhu mAyA jovA maLaze ne mANasamAMya abhaNa karatA bhaNelAmAM, bhaNelAomAM paNa gAmaDiyA karatA zaherIomAM vadhu jovA maLaze. prAcIna zAstromAM gAmaDiyAone zaherI kai rIte ThagI le che ? e mATenI ghaNI kathAo jovA maLe che. Aje paNa AvuM ja jovA maLe che. krodhI ane abhimAnIne to ApaNe tarata oLakhI zakIe, paNa mAyAvIne zI rIte oLakhavo? sAmAnya rIte jenuM saumya mukha hoya, madha jevI mIThI vANI hoya, AMjI nAkhe tevuM AkarSaka vyaktitva hoya evA mANasothI ApaNe prabhAvita thai jaie chIe... paNa cANakya ahIM ja ApaNane cetave che : baMdhuo ! ema bhoLavAI nahi jatA. mukha saumya che, paNa hRdaya kevuM che ? te juo. vANI mIThI che, paNa aMdaranuM valaNa kevuM che ! te juo. mIThI vANI ane zAMta AkRti - A ja to dhUrtanA lakSaNo che. AvA dhUtanI vAgujALamAM AvIne bicArA keTalAya loko phasAI jatA hoya che. cANakya ApaNane bhoLA nahi thavAnuM kahe che, dhUrtane oLakhavAnA lakSaNo jaNAve che. mukhaM padmadalAkAraM, vANI candanazItalA / hRdayaM kartarIyuktaM, trividhaM dhUrtalakSaNam // "kamaLa jevuM suMdara mukha, caMdana jevI zItala vANI ane hRdayamAM charI - dhUrtanA A traNa lakSaNo che." - cANakyanIti dekhAva, DoLa, daMbha, chApa - A badhA ja mAyAvInA priya zabdo hoya che. potAnI chApa jamAvavA e sadA prayatna karato rahe che. 'tapasvI, vinayI, sevAbhAvI, jJAnI ke niHspRha tarIkenI chApa jamAvavAmAM e varSonA varSo lagAvI de che. e mATe game teTaluM sahana karavA taiyAra thai jAya che. pelA vinayaratna kevI chApa jamAvelI ? te yuganA jJAnI guru paNa ene oLakhavAmAM thApa khAI gayelA. enA vinaya, sevA ane samarpaNa vagere guNothI guru eTalA prabhAvita thai gayelA ke enuM nAma paNa vinayaratna pADI dIdhuM. Aje paNa itihAsa ene 'vinayaratna' tarIke ja oLakhe che. 12-12 varSa sudhI A chApa jamAvavA keTalo prayatna karyo haze ? 12 varSa sudhI zA mATe ? mAyA jo anaMtAnubaMdhI kakSAnI hoya to jIvanabhara paNa mANasa AvuM sahana karI le. AvI mAyAne zAstrakAroe vAMzanA mULiyA sAthe sarakhAvI che. kadI sIdhI na thanArI ! mAyAvInI A sAdhanA kAMi jevI tevI nathI. moTA yogIone paNa Takkara mAre tevI A sAdhanA hoya che. hindI sAhityanA staMbha premacaMde eka jagyAe AvI vyaktinuM varNana bahu ja sarasa rIte karyuM che : "mAyAvI mANasa potAnI lAgaNIo para je kAbU dharAve che, te koi moTA yogIo mATe paNa muzkela hoya che. tenuM hRdaya raDe che, paNa hoTha hase che, hRdaya harSathI nAce che, paNa AMkho raDe che. hRdaya dAha-agnithI bhaDake baLe che, paNa jIbhathI madha ane sAkaranI nadIo vahe che." - premacaMda (guptadhana, 1, AlhA, pR-74) upadezadhArA + 32 upadezadhArA * 33
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tame badhA ja lokone keTalAka samaya sudhI tathA keTalAka lokone haMmeza mATe mUrkha banAvI zako, paNa tame badhA ja lokone haMmeza mATe mUrkha banAvI zako nahi." - abrAhama liMkana (1858, sapTembaranuM bhASaNa) jarUra karatAM bahu ja vadhAre dekhAva karatA lokothI sAvadhAna rahevAnI salAha rAmakRSNa paramahaMsa Ape che. eka sthAne emaNe kahyuM che ke nIcenI pAMca vastuothI haMmezA sAvadhAna rahejo . maitrI tame badhA sAthe karo, paNa bharoso badhA para na karAya. (1) je bhagata thai bahu ja dhArmika dekhAvAno DoLa karato hoya. (2) je taLAva zevALathI gherAyeluM hoya. (3) je strI lAMbuM ghUMghaTa kheMcatI hoya. (4) je vyaktinA vacano pANInA pravAhanI jema akhkhalita vahetA hoya. paNa lokone tame keTalI vAra mUrNa banAvI zako ? lAkaDAnA pAtramAM keTalIvAra rAMdhI zako ? eka vAra ThagyA pachI eja bAbatamAM bIjIvAra ThagI zako ? bIjIvAra pelo Ave kharo ? "ghoDo gAya che' jevuM sarkasa (rAjakoTamAM AvuM sarkasa thayeluM, jemAM loko gAtA ghoDAne jovA umaTelA, paNa tyAM to menejare ghoDo ane gAya ja ubhA karI dIdhA. amArI jAherAta zuM che ? te juo : ghoDo (ane) gAya che." lokonI TikiTanA paisA paDI gayA.) bIjIvAra cAle kharuM? mAkhI bhagADavAno saraLa ane sasto kimIyo (muMbaImAM eka vakhate koi dhUrte evI jAherAta karelI : 'phakta be rUpiyA mokalo ane mAkhI bhagADo." ghaNA loko mUrkha banyA. kimIyAmAM badhAne eka cIThI maLI, jemAM lakheluM hatuM : jamaNA hAthe khAtA jAva ane DAbA hAthamAM, rUmAla lai halAvatA jAva, tamArI pAse eka paNa mAkhI nahIM Ave.) bIjIvAra cAle kharo ? sonuM Dabbala karavAno dhaMdho (sonuM Dabbala thai jazenA lobhamAM ghaNA loko ThagAyA che.) bIjIvAra cAle kharo ? loko bhUlakaNA game teTalA hoya toya ekavAranA AvA anubhava pachI bIjIvAra ThagAvA taiyAra nahi ja thAya. hara na hai #paTa so, no zine vyavahAra; nane DhAMkI zAda , rahe na TUMkI vAra '' sadA kALa mATe jagatane mUrkha na banAvI zakAya. navI vyakti navI yukti prayojIne mUrkha banAvI zake kadAca, paNa eja vyaktinI eja yukti bIjIvAra kAma na lAge. A aMge amerikAnA mAnavatAvAdI pramukha abrAhama liMkane bahu ja sacoTa kahyuM che : "You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you can not fool all the people all the time." (5) jenA hRdaya-kapATa anAvRta (baMdha) hoya. paNa, game teTalI sAvadhAnI rAkhIe toya kyAMka ne kyAMka ThagAvuM ja paDe. saraLa mANasa karatAM mAyAvInI akkala vadhAre hoya. kAraNa ke saraLane badhuM ja saraLa dekhAya, jayAre vAMkAne badhuM ja vAMku dekhAya. AvA vAMkA mANaso tamane kyAreka ThagI le to tame zuM karazo ? "ApaNane koIke ThagyA mATe ApaNe paNa koikane ThagI laie... duniyAmAM Ama ja cAlyA kare.' ema vicArazo ? ke 'bhale, huM ThagAyo athavA bhAvimAM paNa ThagAuM, paraMtu huM to bIjAne nahi ja ThaguM. bIjAthI ThagAvuM ke na ThagAvuM mArA hAthamAM nathI paNa bIjAne ThagavuM ke na ThagavuM e to mArA hAthamAM che. AvuM vicArazo ? duniyA tamane prathama vikalpa apanAvavAnuM kaheze : 'bhalA mANasa ! Ama bhoLA na thaie. ghI kadI sIdhI AMgaLIthI nathI nIkaLatuM. eTalI sIdhI-sAdI vAta tame samajI zakatA nathI ?" upadezadhArA + 34 upadezadhArA + 35
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zaTuM prati cim' - ema ApaNA DAhyA mANaso kahI gayA che." juo pelo cANakya zuM kahe che... 'nA'tyanta-saralairbhAvyaM, gatvA pazya vanasthalIm / chidyante saralAstatra, kubjAstiSThanti pAdapAH // ' 'atyaMta sIdhA na thAva. mArI A vAtamAM vizvAsa na Avato hoya to jai Avo jaMgalamAM. tyAM sIdhA jhADa kapAya che ne vAMkAcUkA jhADane koI hAtha paNa lagADatuM nathI.' - cANakyanIti (7/12) jagatane cANakyanI A vAta bahu ja pasaMda paDI jaze, paNa cANakyanI bIjI keTalIye vAto che, je jIvanamAM utAravA jevI che. tene loko bahu ja AsAnIthI bhUlI jaze. Akhare to zAstramAMthI mANasane je jo ituM hoya che te ja meLave che. e zAstra nathI vAMcato, potAnuM mana vAMce che. mullAjIne dArU pItA joine koIke pUchayuM : Ama kema ? tame niSiddhanuM AcaraNa kema karo cho ? mullAjIe kahyuM : kurAnamAM lakhyuM che ke dArU pIvAya. 'hoya nahi. batAvo joie.' kurAna kADhIne mullAjIe vaMcAvyuM, jemAM lakheluM hatuM : "dArU pIvo te narakano mArga che.' 'dArU pIvo - ema lakhyuM che ke nahi ?' mullAe kahyuM. 'paNa, AgaLa zuM lakhyuM che ? te to vAMco.' 'huM hajI vAMcavAmAM ahIM sudhI ja pahoMcyo chuM.' mullAe ThaMDe kaleje javAba Apyo. 'nA'tyanta saralairbhAvyam' 'bahu ja saraLa na bano' - evI cANakyanI vAta svIkArI levA ghaNA loko taiyAra thai jaze, paNa kabIranI pelI vAta svIkAravA koNa taiyAra thaze ? kabIra kahe che : tame pote ThagAvA taiyAra raho, paNa bIjA koine Thagazo nahi. tame ThagAzo to paNa sukha che ne tame koine Thagazo to du:khI ja thazo. bIjAne ThagavuM eTale potAnI jAtane ja ThagavuM. ApaNane A duniyAmAM te ja maLe che je ApaNe bIjAne ApIe chIe. sukha ApIe to sukha maLe ne duHkha ApIe to du:kha maLe, jIvana ApIe to jIvana maLe ne mRtyu ApIe to mRtyu maLe. A vizALa vizva eka moTuM goLa guMbaja che. ahIM ApaNe je bolIe chIe tenA ja paDaghA paDe che. sajajana bolazo to sajajananA paDaghA paDaze ane gadheDo bolazo to gadheDAnA paDaghA paDaze. sAmethI Avato paDagho e tamArA ja zabdo che; athaDAine AvelA. tamane Aje je sukha maLe che te tamAruM ja ApeluM che. tamane je du:kha maLe che te paNa tamAruM ja koine kyAreka ApeluM che. du:khanI vAvaNI karIne tame sukha laNI zako nahi. koinA mArge kAMTA bichAvIne tame phUlonI AzA rAkhI zako nahi. bAvaLa vAvIne tame kerInI AzA rAkhI zako nahi. karegA so bharegA, bAvA roTI khAyegA.' Ama bolatA pelA bAvAjIne mArI nAkhavA eka bAIe jherI lADavA bhikSAmAM ApyA. te ja divase bahAragAmathI AvelA atithIne bAvAjIe eja lADavA khavaDAvyA. atithI mRtyu pAmyo. te atithI bIjo koi nahi, paNa pelI bAino dikaro ja hato. 'khADo khode te paDe." e kahevata aneka anubhavonA niSkarSamAMthI nIkaLelI che. ApaNe jayAre bIjAne ThagIe chIe tyAre ApaNI jAtane ja iMgIe chIe. kAraNa ke bIjo koi che ja nahi. badhA ApaNA ja rUpo che. jIvAstikAyarUpe ApaNe badhA jIvo eka chIe. A saMdarbhamAM ThANAMgasUtranuM kathana "ne mAtha' (AtmA eka che) ghaNuM ja rahasya gaMbhIra che. upadezadhArA * 36 upadezadhArA * 37
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabIranA ja zabdo joie : 'kabIra Apa ThagAie, ora na Thagiyo koi / Apa ThagyA sukha upaje, ora ThagyA duHkha hoI // ' ThagArA banavuM sAruM ke mUrkha banavuM sAruM ? duniyA kadAca kaheze : ThagArA banI jajo paNa mUrkha kadI ja nahi banatA. mUrkhanuM A vizvamAM koi ja mUlya nathI. ThagArAone lIlA-lahera che, paNa mUrkhane kALo kera che. prathama dRSTie A vidhAna kadAca gamI paNa jAya, paNa UMDANathI vicArIzuM to lAgaze : ThagAro paNa mUrkha ja che. mUrkha ja nahi, mahAmUrkha che. mUrkha to bicAro potAnI jAtane to Thagato nathI, paNa Thaga to potAnI jAtane ja Thage che. potAnI jAtane ThagavI enA jevI bIjI mUrkhatA kai ? sauthI bhUMDI Atma-vaMcanA che, ema pAzcAtya vicAraka gemeliyala bele kahe che : "The first and worst of all frauds is to cheat oneself'' 'badhI ja chetarapIMDIomAM sauthI pahelI ane sauthI bhUMDI chetarapIMDI potAnI jAta sAthenI chetarapIMDI che.' gemeliyala bele 'bhuvanaM vaJcayamAnA vaJcayante svameva hi / yogazAstramAM jagatane ThagatA loko Akhare to jAtane ja Thage che - evuM kahetA hemacandrasUrijInA ja paDaghAo ahIM paDatA hoya tevuM lAgyA vinA rahetuM nathI. A arthamAM ThagAro ja mahAmUrkha Thare che. AvA ThagArA banavAnuM koNa pasaMda karaze ? eka aMgrejI kahevata bhUlavA jevI nathI : "Better be a fool than a knave.' dhUtArA thavA karatAM mUrkha thavuM sAruM.' upadezadhArA * 38 sArA mitro mANasanI moTI mUDI che. sArA mitrothI tame ghaNuMghaNuM prApta karI zako cho. sArA mitro maLe ene tame tamArA jIvananuM moTuM saubhAgya mAnajo, paNa evA mitro zI rIte maLaze ? maLelA hoya to zI rIte Takaze ? tame enI sAthe mAyA karatA raho, tame ene vAreghaDIe ullu banAvatA raho ane chatAM e tamAro mitra banI rahe, evuM mAno cho ? zaSyabhavasUrijI kahe che : 'mAyA mittANi nAsei' mAyA mitrono nAza kare che arthAt mitratAno nAza kare che.' - dazavaikAlika (8/38) mAyAthI kadAca tame lokone ullu banAvI zako, paNa karmasattAne ullu banAvI zakAya ? thoDIka ja mAyAthI mallinAtha bhagavAnane strI banavuM paDyuM hatuM. thoDIka ja mAyAthI lakSmaNA sAdhvIjIno 79 covIzI jeTalo saMsAra vadhI gayo hato - e bhUlavA jevuM nathI. bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI potAnI chellI dezanAmAM kahe che : 'mAyA zarUpattippAo' 'mAyA sadgatino nAza kare che.' - uttarAdhyayana (9/54) kadAca prazna thaze : to pachI strIonI 64 kaLAomAM 'daMbha' nAmanI paNa eka kaLA AdinAtha bhagavAne zA mATe batAvI ? dharmo mAyA na mAyA' ema zA mATe kahevAyuM ? strIne daMbha ane mAyA zIkhavAnI jarUra nathI paDatI. e kaLA ene sahaja-sAdhya hoya che, chatAM 'daMbha'ne 64 kaLAomAM sthAna eTale maLyuM jaNAya che ke te daMbha DaMkha-rahita bane. jIvana aneka ghaTanAo ane aneka vicitratAothI bhareluM che. emAM kyAreka sAmI vyaktine khoTuM na lAge mATe daMbha karavo paDe che. jemAM sva upadezadhArA * 39
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dekhAto baMdha thayo ne A bAju pelo Thaga vATa joto rahI gayo. keTalAya samaya sudhI vATa jovA chatAM ghoDo pAcho na pharatAM nirAza vadane ghera pAcho pharyo. patnIe pUchyuM : kema zuM kamAyA ? zuM inAma meLavyuM ? "ghoDo veMcyo ene inAmamAM A khAsaDA maLyA." cora patie DhIloDhasa javAba Apyo. sAce ja tame jayAre bIjAne Thago cho tyAre tamane paNa koI ThagatuM ja hoya che. ThagArAne Akhare to khAsaDA ja maLe che. koine A ja jIvanamAM khAsaDA maLe che to koine bhavAMtaramAM maLe che. parane nukazAna na thAya, paNa lAbha ja thAya. bhAvi bIjI aneka ApattiothI bacI javAya mATe paddhatisaranA 'daMbha'ne 64 kaLAomAM sthAna maLyuM lAge che. je daMbhathI sva-parane nukazAna thAya evA daMbhanI vAta ahIM nahi hoya, ema spaSTa samajAya che. jeno aMtima uddeza sAro hoya tevI mAyA avajarya gaNAi che. gujarAta para AkramaNa TALavA ane mammANI khANanA pattharA meLavavA vastupALe haja karavA khaMbhAta AvelI premakaLA begamanI sAthe mAyA karI hatI. paNa A mAyAne koi mAyA nahi kahe, kAraNa ke AnI pAchaLa vastupALano aMgata svArtha nahoto. jIvatejIva potAnI ThAThaDI kaDhAvanAra AcAryazrI pAdaliptasUrijIno uddeza zAsanaapabhrAjanA rokavAno hato. A sthaLoe 'dhamma mAyA na mAyA.' e siddhAMta lAgu paDe che. TUMkamAM, bhagavAnanI AjJA eTalI ja che : saraLa bano. "soTI 3nukUmaH' saraLanI ja zuddhi thaze. ApaNA zatruMjaya tIrthanuM eka nAma paNa A ja kahe che ne ? siddhAcala kahe che : sIdhA cala, TeDhA-meDhA mata cala, varanA mukti ke mahala meM praveza nahIM hogA. maMgaLAcaraNa maMgala bhagavAna vIro, maMgala gautamaprabhuH / maMgala sthUlabhadrAdhA jenadhamastu maMgalam // ApaNe traNa joDe saMbaMdha bAMdhavAno che. jagata, jagata pati ane jAta. 'maMgala bhagavAna vIro' A zloka ApaNane A sumeLabharyo saMbaMdha zIkhave che. bhagavAna mahAvIrasvAmI maitrInA mahAsAgara che. gautamasvAmI bhaktinA ane sthUlIbhadrajI zuddhinA sAgara che. jagata sAthe maitrIbhAvathI saMbaMdha joDI zakAya. jagata pati sAthe bhaktibhAvathI ane jAta sAthe zuddhi dvArA saMbaMdha phalaprada bane. atyAra sudhI ApaNe jagatanA jIvo sAthe zatrubhAve vatyAM | chIe. bhagavAna sAthe akkaDa vatana karyuM che ne jIta sAthe malina vartana karyuM che. AthI ja ApaNuM maMgaLa thayuM nathI. have aApaNe maitrI, bhakti ane zuddhirUpa tripuTInA zaraNe jaIe, to ja jIvana maMgaLarUpa banaze. -: preraNA biMdu :corelo ghoDo laine eka Thaga meLAmAM e ghoDo veMcavA gayo. ene maLyo eka mahAThaga. eNe kahyuM : "huM tamAro ghoDo kharIdavA mAMguM chuM, paNa te pahelA jarA joI lauM... tamAro ghoDo kevo che ? A mArA joDA rAkho, huM ghoDo jarA pheravI AvuM." pelAe hA pADatAM ja joDA kADhI te ghoDA para caDyo ane pUrapATa vege tene mArI mUkyo. thoDI ja sekanDomAM ghoDo kSitijo mAM upadezadhArA * 40 upadezadhArA + 41
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha anubhavIonA moDhe ghaNIvAra sAMbhaLyuM haze : pApano bApa lobha che. cAlo... ApaNe paNa anubhavIonA sahAre A pApanA bApano paricaya karIe. eka vAtanuM Azcarya haMmezA thayA kare che : krodha karanArane ApaNe kaSAyI (kasAi nahi) kahIe chIe, paNa lobha karanArane kadI kaSAyI nathI kahetA. AvuM zA mATe ? zuM lobha kaSAya nathI ? krodha prathama che to lobha aMtima kaSAya che. paryuSaNanA divasomAM paNa ApaNe krodha-nAza para jeTalo jora ApIe chIe teTalo lobhanAza para nathI ApatA. AnuM kAraNa zuM ? zuM krodha jeTaluM nukazAna kare che teTaluM nukazAna lobha nathI karato ? nahi. evuM to nathI. zaThaMbhavasUrijIe dasavaikAlikamAM sApha-sApha lakhyuM che : krodha to mAtra premano nAza kare, mAna to mAtra vinayano nAza kare, mAyA mAtra mitrono nAza kare, paNa lobha to sarva-nAza kare. (noTo sarvAvaUTTI ) lobhane Avo khataranAka kahelo hovA chatAM paryuSaNamAM enuM nAma na Ave e kevuM ? vicAratAM evuM lAge che ke krodhano nAza jeTalo sahelo che, teTalo lobha-nAza sahelo nathI. kAraNa ke krodha pragaTa dekhAya che, lobha nathI dekhAto. je dekhAto hoya tene dUra karavo saheluM che, paNa na dekhAya tene kADhavo zI rIte ? pagamAM lAgelo kAMTo, dekhAto hoya to tarata ja tame kADhI zakazo paNa dekhAya ja nahi eTalo uDe gayo hoya to kADhavo zI rIte ? krodha e upara dekhAto kAMTo che jyAre lobha e uMDe khUMpI gayelo kAMTo che. 'beTA ! tuM paNa cANakya ne caMdragupta jevo mUrkha che." evuM vAkya sAMbhaLIne stabdha banelA cANakya jhUMpaDImAM AvIne peluM vAkya kahenAra vRddhAne AvuM kahevAno marma pUchyo. mAjIe kahyuM : 'pelA cANakya ane caMdragupta mUrakha che. kAraNa ke sIdho rAjadhAnI para humalo kare che. pahelA gAmaDAo jItavA joie ane gAmaDAo jItIne pachI ja rAjadhAnI para humalo karavo joie ne ? A mAro dIkaro paNa evo ja mUrakha che. garama-garama khIcaDImAM vacce ja hAtha nAMkhe che. pahelA AjubAjunI ThaMDI khIcaDI khAvI joie ne ?' kahevAya che ke vRddhAnI A vAta sAMbhaLIne cANakya AsapAsanA nAnA nAnA gAmaDAo ane anya vistAro jItI lIdhA pachI rAjadhAnI para caDAI karI ane naMdavaMzano viccheda karI pATalIputra para maurya vaMzanI sthApanA karI. lobha paNa vacce rahelI garama khIcaDI jevo ja che. pahelA ene na pakaDAya, AsapAsa rahelI ThaMDI khIcaDI jevA krodhathI zarUAta karAya, lobha vacce rahelI rAjadhAnI che, jayAre krodha-mAnAdi AsapAsanA gAmaDAo che. lobha vaccenuM kendrabiMdu che. enI AsapAsa mAyAnuM AvaraNa che. enA pharate kramazaH mAna ane mAyAnuM AvaraNa che ne chelle krodhanuM AvaraNa che. pahelA krodhanuM AvaraNa haTAvavuM paDaze. pachI kramazaH mAna-mAyAdinA AvaraNo haTAvyA pachI lobha para humalo karavAno che. kSepaka zreNimAM paNa navame guNaThANe kramazaH krodha, mAna, mAyA jAya che. TheTha chellA dasamA guNaThANe lobha jAya che. AthI khyAla Ave che ke lobha keTalo khataranAka che ! upadezadhArA * 42 upadezadhArA + 43
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobhanuM Adhunika nAma che : mahattvAkAMkSA, mahattvAkAMkSA eTale moTAi meLavavAno lobha. lobha mAtra dhanano ja hoya evuM nathI. sattAno, kIrtino, khAvAno vagere aneka vastuono lobha hoi zake che. darekane koine koi mahattvAkAMkSA hoya ja che. (mahattvAkAMkSA ekaMdare kharAba nathI) kharekhara to darekamAM mahattvAkAMkSA hovI ja joie, paNa e evI na hovI joie jethI bIjAne nukazAna thAya. mokSanI AkAMkSA paNa mahattvAkAMkSA ja che ne ? mokSathI vadhu moTAi bIje kyAM che ? paNa muktinI AkAMkSA to ja saphaLa bane jyAre moTAI meLavavAnI icchA ja naSTa thai jAya. sAMsArika mahattvAkAMkSAmAM bIjAne nAnA banAvIne moTA thavAnI vAta che. jyAre AdhyAtmika mahattvAkAMkSAmAM svamAM chUpAyeluM svatva pragaTAvavAnI vAta che. AdhyAtmika mahattvAkAMkSAne svanA vikAsamAM rasa hoya che, bIjAnA rakAsamAM nahi. Atma-vikAsa mATe sahAyaka AvI mahattvAkAMkSA to darekamAM hovI ja joie. bAkI sAMsArika mahattvAkAMkSA konI pUrI thai che ? mahattvAkAMkSA che AkAza jeTalI ne puNya che rAi jevaDuM ! rAi jevaDA puNyathI AkAza jevaDI mahattvAkAMkSA kevI rIte pUrI thAya ? subhUma jevo cakravartI paNa potAnI chellI mahattvAkAMkSA (ghAtakIdvIpanA cha khaMDa jItavAnI) pUrI karI zakyo nathI tyAM bIjAnuM zuM gajuM ? 100mAMthI 99 loko potAnI mahattvAkAMkSA pUrI karI zakatA nathI. have vicAro. mahattvAkAMkSA pUrI nahi thAya to zuM thaze ? mANasa gusse thaze. mAnI lo ke puNyano sahayoga maLyo ane mahattvAkAMkSA pUrI thai to zuM thaze ? kAma vadhaze. kAma eTale kAmanAo, icchAo. e vadhyA ja karaze. jyAre mahattvAkAMkSAnI niSphaLatAmAM gusso vadhaze. pachI to saphaLatA ane niSphaLatAnA cakkaramAM mANasa evo phasAi jAya che ke moha, mAyA, mAna, akkaDatA vagere badhA ja doSothI gherAi upadezadhArA * 44 jAya che. are kyAreka mRtyu paNa thaI jAya che. Aja vAta mahAbhAratakAra A rIte samajAve che : lobhAt krodhaH prabhavati, lobhAt kAmaH pravartate / lobhAnmohazca mAyA ca mAnaH stambhaH parAsutA // 'lobhathI (lobha eTale mahattvAkAMkSA, mahattvAkAMkSAnuM jUnuM nAma lobha che) krodha utpanna thAya. lobhathI kAmanA vadhe. lobhathI moha, mAyA, mAna, akkaDatA ane maraNa paNa Ave.' - mahAbhArata (zAMtiparva, 18/4) krodhanI jema lobha (mahattvAkAMkSA vAMco)no paNa eka bhayaMkara Aveza hoya che. krodhano Aveza to hajuye dekhAya, paNa lobhano Aveza dekhAto nathI. krodhano Aveza samAjamAM AdaraNIya banato nathI. paNa lobhano Aveza samAjamAM AdaraNIya bane che. lobhanA AvezavALo kyAreka udyogapati tarIke ke kyAreka sattAdhIza tarIke jagatamAM nAmanA meLavI le che. eTale mANasane bhAgye ja khyAla Ave ke A Aveza varjanIya gaNAyo che. krodha AdinA aMdhApAthI paNa lobhano aMdhApo khataranAka gaNAyo che. krodhane pAchaLa AMkha hoya che. bhayane AgaLa AMkha hoya che. (eTale ke mANasa krodha karyA pachI pastAvo kare che jyAre bhaya to pahelethI ja DarAve che) jyAre lobhane to AMkha ja hotI nathI. AgaLa ke pAchaLa kyAreya pastAvo thato nathI. potAnI mahattvAkAMkSA pUrNa karavA mANasa zuM nathI karato ? mahattvAkAMkSI zatrune to mAre paNa mitraneya na choDe. sagA bhAi ke sagA bApaneya na choDe. koNike zreNikane jelamAM pUryo hato. auraMgajhebe bhAine raheMsI nAkhIne bApa zAhajahAMne kedamAM pUryo hato. kumArapALane jhera ApIne mAranAra sago bhatrIjo ajayapALa hato. sattA-lobhanI A ghaTanAo to itihAsa prasiddha che, paNa upadezadhArA * 45
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpatti-lobhanA kAraNe bhAi-bhAi vacce, bApa-beTA vacce ke patipatnI vacce jaMga khelAi jAya che, te ApaNAthI kyAM ajANyuM che ? A badhuM jovA kyAMya itihAsa vAMcavAnI jarUra nathI. AMkho kholo eTale cArebAju AvuM ja badhuM jovA maLaze. juo devI bhAgavatapurANamAM enuM varNana : pitaraM mAtaraM bhrAtRn gurUn svajanabAndhavAn / hanti lobhasamAviSTo jano nA'tra vicAraNA // lobhanA AvezavALo mANasa pitA, mAtA, bhAi, guru, svajana baMdhuone paNa haNI nAkhe che. lobhAvezamAM koI vicAraNA hotI nathI." - devI bhAgavatapurANa (3/15/32) mahattvAkAMkSA ATalI khataranAka hovA chatAM loko kema choDatA nathI ? mAtA-pitA-bhAi vagerenI zA mATe hatyA karatA haze ? mAtApitA vagere karatAM paNa mahattvAkAMkSA parano prema caDiyAto haze ? jayAM sudhI mANasa mahattvAkAMkSIone (kharekhara to AtatAyI ja kahevAya) vIra gaNIne pUjA karaze, tyAM sudhI AvA 'vIro' utpanna thayA ja karavAnA. jenuM sanmAna thAya te dUSaNa ke bhUSaNa, haMmezA phelAyA ja karavAnuM, vadhavAnuM ja. mahattvAkAMkSA ja pApanI pratiSThA che. pApanI mAtA che, dveSa ane krodhanI janmadAtrI che, e ja pApanuM kAraNa che. juo kavi ballAlanA udgAro : 'toma: pratiSThA pApaNa, prasUtintama va ca | dveSakrodhAdijanako lobhaH pApasya kAraNam // ' 'lobha pApanI pratiSThA che. lobha pApanI janmabhUmi che. lobha dveSa-krodha vagereno janmadAtA che. lobha pApanuM kAraNa che." - kavi ballAla (bhojaprabaMdha, 1) lobhano Aveza bahu ja khataranAka che. e Aveza mANasane satata bhaTakAvato ja rahe, dhUmAvato ja rahe, olA haDakAyA kUtarAnI jema. galInA kUtarAnuM eDresa hajuye maLe paNa haDakAyo kUtaro kyAM zodhavo ? e to AmathI tema bhaTakyA ja karavAno ! atyaMta lobhInI dazA haDakAyA kUtarA jevI ja nathI hotI ? sAmAnya mANasane to haju tame zodhI zakazo, paNa AvA mANasone tame maLavA mAMgazo to javAba maLaze : Aje ja muMbaI gayA che. muMbai pUchazo to javAba maLaze : hamaNA ja dilhInI phlAiTamAM upaDI gayA che. ema tapAsa karatA jazo to siMgApora, laMDana, nyUyorka vagere javAba maLatA ja raheze. AvA mANasonA mAthAmAM jANe cakaraDuM pharatuM hoya tema lAgyA vinA nahi rahe. AvA mANasonA mAnasanuM nirIkSaNa jyAre Trena, plena vagerenI zodha nahotI thaI tyAre viSNuzarmAe (keTalAka kahe che ke viSNuzarmA cANakyanuM ja bIjuM nAma che) bahu ja sArI rIte karyuM lAge che : temaNe paMcataMtramAM lakheluM jANavA jevuM che : 'atilobhAbhibhUtasya cakraM bhramati mastake / ' | 'atyaMta lobhathI gherAyelA mANasanA magajamAM jANe cakra pharyA ja kare che.' - viSNuzarmA (paMcataMtra, pa/22) koi pUchI zake : tame lobha nahi karo... lobha nahi karo tevI salAha ApI rahyA cho to zuM amAre paisA kamAvA ja nahi ? maMjIrA vagADatA besI ja rahevAnuM ? "ajagara na kare cAkarI, paMkhI na karI kAma, dAsa maluka yoM kaha gaye, saba ke dAtA rAma.' AvuM kahenArA malukadAsanI jema amAre paNa bhajaniyA ja gAtA rahevuM ?' mANasamAM jo lobha-vRtti ja na hoya to koi udyogapati nahi thAya, koi dukAno nahi calAve, koi vyApArika sAhaso nahi kare. zuM upadezadhArA ke 46 upadezadhArA + 47
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI sthiti icchanIya che ? badhAe bAvA banI javAnI koi jarUra nathI. badhA bAvA banI jAya, evuM thAya paNa nahi. saMsAra calAvavAno che eTale paisA na hoya te na cAle. dharma kaMgALa banavAnuM nathI kaheto. jyAM sudhI tame gRhasthapaNAmAM cho tyAM sudhI trivarga (dharma, artha ane kAma)nuM paraspara bAdhA na pahoMce te rIte sevana karavAnI vAta mArgAnusArInA guNomAM kahevAmAM AvI ja che. paNa ahIM je vAta che te khAsa karIne lobhanA AvezanI vAta che. mANasa lobha kadAca choDI na zake, paNa lobhano Aveza to choDavo joie. 'amane lobha nathI, paNa thoDA paisA to joie ke nahi ? hA... amArI pAse jo ame dhArIe chIe eTalA rUpiyA AvI jAya to pachI ame vadhu mATe mAthAkUTa nahIM karIe. basa, tyAM ja aTakI jaizuM.' koi AvuM vicArato hoya to e enI moTI bhUla che. amuka rUpiyA maLI jAya pachI ame nirAMte jIvIzuM - ema mAnanAro haju mananA svabhAvane samajato ja nathI, ema nakkI mAnavuM. manano svabhAva ja evo che ke jema maLe tema lobha vadhe. sAmAnya mANasa ema mAnato hoya che ke paisAdAra udAra hoya kAraNa ke enI pAse ghaNuM che, paNa anubhava ema kahe che ke paisAdAra moTAbhAge kaMjUsa hoya che. (alabatta, apavAda badhAmAM hoya che) madhyama varganA mANaso jeTalA dilathI paisA kharcatA hoya che, teTalA dilathI paisAdAra kharcatA nathI dekhAtA. paisA vadhe eTale udAratA vadhe evo niyama nathI, paNa niyama to evo che ke paisA vadhe tema lobha vadhe. devo vadhu lobhI kema che ? kharekhara to lobha karavAnuM koi kAraNa ja nathI. apAra samRddhi che tyAM. paraMtu apAra samRddhinI sAthe apAra lobha paNa tyAM che. paisA mATe bhAgadoDa karatA zeThane zeThANIe kahyuM : "Akho divasa haDakAyA kUtarAnI jema doDAdoDa karo cho. zuM sukha che tamArA jIvanamAM ? tamArA karatA to pelo hajAma keTalo nirAMte jIve che ? che koi ciMtA ?' 'ene haju 99no dhoko nathI lAgyo." zeThe kahyuM. '99no dhoko eTale zuM ?" zeThANIe pUchyuM tyAre zeThe javAba Apyo : "e huM tane kAle batAvIza.' sAce ja bIjA divase camatkAra sarjAyo. pelo hajAma AghopAcho thai rahyo hato. enA mAthAmAM cakaraDuM pharavA lAgI gayuM hoya tema spaSTa pratIta thai rahyuM hatuM. zeThANIe kAraNa pUchatAM zeThe kahyuM : "ene 99no dhoko lAgI gayo che. gaI kAle meM enI pAse chUpI rIte 99 rUpiyA mUkI dIdhA hatA. 99 maLatAM ja te 100 karavA Agho-pAcho thai rahyo che. samajI ?' lAbha vadhe tema lobha vadhe te AnuM nAma ! 'lAhe loho pavaDDaI' 'lAbha vadhato jAya tema lobha vadhato rahe che." - uttarAdhyayana (8/17) pelI IMglIzanI kahevata yAda AvI jAya che : 'The more they get the more they want. 'vadhu maLe tema mANasane vadhu meLavavAnI icchA thAya che.' lobha, prema, prIti vagere Ama ekArthaka gaNAya che. lobha ane prema baMnemAM rAga che. e dRSTie baMne ekArthaka gaNAya kharA, chatAM baMnemAM pharaka zodhavo hoya to maLI zake kharo ? atyAre ja tame A vAMcavAnuM baMdha karI be miniTa mATe vicAro : lobha ane prItimAM zo pharaka ? magajamAMthI kAMi javAba maLyo ? pharaka to che, paNa zabdomAM kahI zakAtuM nathI, kharU ne ? vicAronI abhivyaktinI kaLA dareka pAse nathI hotI. badhA potAnA mananI vAtane zabdadeha ApI zakatA nathI. chatAM cAlo, prayatna karIe. lobha kyAM thAya ? vastu paraprIti kyAM thAya ? vyakti para. pharaka khyAlamAM Avyo ? koi vyaktino mane lobha che evuM tame bolo cho ?' athavA makAna ke upadezadhArA * 48 upadezadhArA + 49
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTara para mane pyAra che" evuM kaho cho? cAlo A pharakane ApaNe prakhara hindI sAhityakAra rAmacaMdra zuklanI kalame joie : 'sAdhAraNataH mana kI lalaka yadi vastu ke prati hotI hai to lobha aura kisI prANI yA manaSya ke prati hotI hai to prIti dattAtI hai !' - rAmacaMdra zukla (ciMtAmaNi bhAga-1, lobha aura prIti) masANano khADo, peTano khADo, samudrano khADo ane lobhano khADo - A badhA khADAo evA che ke je kadI bharAtA nathI. temAMya lobhano khADo to evo che ke jema nAkho tema vadhune vadhu UMDo thato ja jAya. mATe ja 'lobhane thobha nathI' ema mANaso kahe che. lobhano khADo pUrAto nathI. kAraNa ke icchAo anaMta che. icchAo pUrNa karavA jema prayatna karo tema vadhatI jAya. AkAza jevI anaMta che icchAo. 'icchA hu AgAsa samA aNaMtayA' - uttarAdhyayana icchAonuM svarUpa paNa samajavA jevuM che. tamArI jayAM eka icchA pUrI thAya tyAM ja tethI virodhI icchA jAgaze. tame tamArA mananuM barAbara nirIkSaNa karajo . potAnI pAse je haze tenAthI te kadI saMtuSTa nahi hoya. je nahIM hoya tenA mATe e satata jhaMkhyA karaze. manano svabhAva che abhAvane jovAno. 31 dAMta haze tyAM jIbha nahi jAya, paNa eka dAMta paDI gayo che tyAM ja jIbha vAraMvAra javAnI ! jIbha jevo ja svabhAva che manano ! hoya tene nahi jovAnuM ane nahi hoya te tarapha ja jovAnuM ! gharamAM keTaluM paDyuM che, tenuM bhAna bhAgye ja koine haze, jyAre zuM khUTe che ? teno khyAla Dagale ne pagale DaMkhato haze ! manano A svabhAva barAbara samajI levA jevo che. koi paNa vastu ke vyakti maLatAM tarata ja temAMthI rasa uDI jAya che ne mana bIjuM kAMika cAhavA lAgI jAya che. ravindranAtha TAgore mAnava mananI A khAsiyatane pratikAtmaka rUpe gUMthI che : AkAzamAM vAdaLa ane pakSI bane che. pakSI vicAre che : A vAdaLa keTalA bhAgyazALI che ! AkAzamAM sadA taratA ja rahevAnuM ! mAre to AkAzamAM uDavA pAMkhone halAvavI paDe, paNa A baMdAne to kAMi ja nahi karavAnuM. keTalo AnaMda che vAdaLane ! jyAre vAdaLa vicAre che ke ApaNe te kAMi jIvana che ! sAva ja parAdhIna jIvana ! parAdhInane sukha kevuM? pavana dhakkA mAre tyAM javAnuM ! icchA mujaba kyAMya jaI zakAya nahi. pelA paMkhI kevA bhAgyazALI che ! icchA paDe tyAM jAya. kAza ! huM paNa paMkhI hota ! The bird wishes it were a cloud, The cloud wishes it were a bird! - ravindranAtha TAgora (rUM barDasa, 35) paMkhI ane vAdaLa to AvuM nathI vicAratA, paNa mANaso jarUra AvuM vicAre che. mArA ghara karatAM pelAnuM ghara vadhu sAruM che. mArI nokarI karatAM pelAnI nokarI sArI che. AvA vicAro kayo mANasa nahIM karato hoya ? AvuM vicArIne koNa du:khI nahi thatuM hoya ? icchA hoya tyAM du:kha hovAnuM ja ! AMsu hovAnA ja ! icchA ane AMsu baMne joDiyA che. eka sAthe janme che. Twin sisters are longing and tears.' - vAsavAnI (dha lAipha byuTIphula, 111) AvI icchAomAMthI mukta thavAno prAraMbha eja sukhanA mArga taraphanuM prathama kadama che. upadezadhArA ke 50 upadezadhArA + 51
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyuM. peTI khUlatAM ja badhAnI AMkho pahoLI thai gai. peTImAM maDadAnA kapAyelA TUkaDA paDyA hatA. bhayaMkara durgadha AvI rahI hatI. 'nA... nA... A peTI mArI nathI.' zeThajI bolI uThyA. "haM... have A peTI tamArI nathI, kema ? pahelA to tamArI hatI, have kema nahi ? zeThajI ! ema tame koinuM khUna karIne chaTakI nahIM zako. kAyado potAnuM kAma avazya karaze.' polIsa garjI rahyo hato. zeThajInuM have zuM thayuM ? te vAcakonI kalpanA para choDI devAmAM Ave che. -: preraNA biMdu :'ko'kanuM paDe ne mane jaDe' A sutra sadA raTanArA eka zeTha relvenA pleTaphormanA bAMkaDA para beThelA. Ama tema hAlatA emanA page koi cIja athaDAi. nIce najara karI to peTI hatI. AjubAju najara karI to koi nahotuM. zeThajInI dADha DaLakI. A peTI haDapa karI laUM ! peTI upADIne zeThajI Ama tema jotA jyAM gADImAM caDavA gayA tyAM ja eka polIse paDakAryo : "zeThajI, A peTI konI che ?' 'peTI mArI che.' zeThajIe dhrUjatA avAje kahyuM. zeThajInA kAMpatA avAjathI vadhu zaMkAzIla banIne polIse kahyuM : "zuM che A peTImAM ?' | 'kapaDA-lattA, nAsto ne thoDuka paracuraNa che. bIju zuM hoya ?' zeThajIe gapagoLo gabaDAvyo. manamAM ema ke AvI bhArekhama peTI kAMi javA devAya ? aMdara sonA jevuM ja koi kiMmatI sAmAna hovuM joie, thoDuM-ghaNuM ja bolavAthI AvaDo moTo dallo maLI jato hoya to zo vAMdho che ? Ameya juThuM bolyA vinA dhaMdho kyAM karI zakAya tema che ? ekavAra jUThuM bolI laie... pachI peTIno mAla maLe eTale lIlA-ghera ! 'acchA... ema vAta che ? kholo peTIne. polIse hukama karyo. zeThe cAvI zodhavAno abhinaya karyo ne kahyuM "cAvI khovAi gai lAge che athavA kyAMka mUkAi gai hoya tevuM lAge che.' haju sAcuM bolI jAva. sAcuM bolazo to thoDI ja sajA maLaze. bolo... A peTI tamArI che ?' polIse samajAvavA prayatna karyo. paNa A lobhI jIvaDo samaje tema hato ja nahi. thai-thaine Akhare zuM thavAnuM ? be dA'DAnI jela ja ne ? jai Avaze. 200pa00no daMDa bharI daizuM, paNa ATalA DarathI kAMi AvI peTI choDI devAya ? lobhano sAgara zeThanA hRdayamAM vAMbha-vAMbha uchaLI rahyo hato. Akhare polIsa tene polIsa-sTezane pakaDI gayo. tyAM paNa zeThajIe gapagoLA hAMkya rAkhyA. chevaTe peTInuM tALuM kholavAmAM meM kadI e vicAryuM nathI : huM bolIza te sAMbhaLanArane gamaze ke nahi ? huM to tene jenI jarUra hoya te ja ApuM. bhale tene game ke na game. kharo vaida te ja kahevAya je dardIne hitakArI hoya tevI ja davA Ape, bhale te kaDavI kema na hoya ? - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.329), tA. 21-11-2000, ke.va. 11 samakita vinA badhuM zUnya che, ema mane satata lAgyuM che. AthI ja meM bhagavAnane pakaDyA che, bhagavAnanA sAdhu ane bhagavAnano dharma pakaDyo che. enA vinA samyagudarzana nahi maLe evI mane satata pratIti thatI rahI che ane zAstrathI evI puSTi thaI rahI che. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 235) tA. 30-10-2000, kI. su. 3 amArA pU. ratnAkara vi. kyAreka doSita ukALo levo paDe to raDatA. e ukALo levA amAre emane manAvavA paDatA. atyAre to cha-cha mahinA joga karanArA joga pUrA thatAM ja navakArazImAM besI jatA je vA maLe che. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 225), tA. 28-10-2000, kA. su. 2 upadezadhArA ke para upadezadhArA ke paDe
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArU che . jugAra, mAMsa, dArU, vezyA, parastrIgamana, zikAra, corI - A sAta mahAvyasano gaNAyA che. sAteyamAMthI ekAdanI paNa Adata paDI jAya to emAMthI chUTavuM muzkela banI jAya che. ghaNIvAra to evuM jovA maLe che ke mANasa icche to paNa choDI zakato nathI. e pote ja Adatano gulAma banI jAya che. AnAthI vadhu karuNatA bIjI koi nathI. ApaNA putro, patnI ke nokaro jayAre ApaNA kahyAmAM na rahe tyAre kevuM duHkha thAya che ? paNa, cAlo... ThIka che. putro, patnI vagere to pArakA che, paNa mane to mANasanuM potAnuM che ne ? potAnuM mana potAne AdhIna na rahetuM hoya tyAre mANasane keTaluM duHkha thavuM joie ? AzcaryanI vAta e che ke putra vagere potAnA tAbAmAM na rahe tyAre du:khI bananAro mANasa potAnuM ja mana tAbAmAM nathI rahetuM tyAre du:khI banato nathI. vyasananI gulAmI tene khaTakatI nathI. jene gulAmI khaTake nahi te kadI tenAthI mukta thai zake nahi. je beDIone ja ghareNA samajI le te beDIomAMthI mukta thavA prayatna to nahi kare, paNa ene ja vadhu majabUta banAvavA prayatna karaze. beDIone ja vadhu majabUta banAvato mANasa jo mUrkha gaNAya to vyasanonI cuMgAlamAM vadhune vadhu phasAto mANasa mUrkha ja ne ? sAteya vyasanomAM AjanA yugamAM sauthI vadhu vyApaka vyasana kayuM ? zikAra mATe jaMgalo ke pazuo nathI. kadAca hoya to zikAra khelanArA rAjA ke kSatriyo Aje lagabhaga rahyA nathI. kama se kama zaheromAM A dUSaNa nathI. vezyA ke parastrIgamana jAheramAM thai zakatA nathI. gharamAM kadAca khabara paDI jAya to gharavALI ja dhoko laine DhIbI nAMkhe teno mANasane Dara che. corI paNa jAheramAM thai zakatI nathI, kAraNa pakaDAi javAno moTo Dara che. mAMsa paNa jAheramAM khAI zakAtuM nathI. dharmI kuTuMbomAM to bilakula nahi. jugAramAM hArI javAno Dara che ke pakaDAi javAno paNa thoDo Dara che. have eka ja vyasana bacyuM : madirA pAna, zarAba, dArU. Aja-kAla to dArU pIvo phezana banI gai che. A ja rIte jo A phezana be-aTaka vadhatI cAlI to 20-25 varSa pachI kadAca evo paNa samaya AvI jAya ke gheraghera dArU cAnI jema pIvAto hoya ne emAM koine chocha paNa na lAgato hoya ! dArU jayAre samAjamAM pratiSThA prApta karI le tyAre tenA pracArane rokavo muzkela banI jAya. Aje evuM ja banI rahyuM hoya tema dekhAya che. badhA ja dArU pItA hoya to koine ema na lAge ke AmAM koi pApa che ! Aje paNa ghaNA mANaso evA che, jemane dArUmAM koi pApa jaNAtuM nathI. koine mAryA vinA mAMsa na maLe, mATe mAMsamAM pApa che, koi hAre nahi tyAM sudhI ApaNe jItIe nahi mATe jugAramAM pApa che. vezyA-parastrIgamana to ughADA pApa che. corI jene tyAM thai hoya tenA para zuM vIte che te badhA jANe che te pratyakSa pApa che. zikAra eTale to pratyakSa hiMsArUpa pApa che. bIjA chaye vyasanomAM pApa che, paNa dArUmAM zAnuM pApa ? dArU pIne ame koine hAni pahoMcADIe chIe ? paisA agara kharcAtA hoya toya amArA ne ? AvuM AjakAlanA ghaNA pInArAo vicAratA hoya che. kharekhara to upadezadhArA ke 54 upadezadhArA + 55
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmAM paNa mananI cAlabAjI che. manane dArU pIvo game che, mATe te potAne anukULa tarka zodhI lAve che. tarka vezyA jevo che. e badhuM siddha karI zake. dArUmAM pApa che, ema paNa siddha karI zake ne dArUmAM puNya che ema paNa siddha karI zake. eka dArUnI dukAna para lakheluM hatuM : zarAva va meM nAtA hai / kyoMki zarAba pIne se AdamI ko nazA car3a jAtA hai| phira nIMda laga jAtI hai| nIMda meM rahane vAlA AdamI pApa nahIM #ratA | no pApa nahIM karatA veda vajaf nAtA . che ne tarka ? mATe ja tarkane vezyA jevo kahelo che. zeThANIne rAte kaMika avAja saMbhaLAyo. zeThane jagADIne kahyuM : "juo, koi cora Avyo lAge che.' 'tane zI rIte khyAla Avyo ?' 'avAja parathI.' 'gAMDI ! cora kadI avAja na kare. e to ekadama zAMtithI potAnuM kAma patAve.' zeThe kahyuM. ardhA kalAka pachI zeThANIe pharI zeThane jagADyA : "juo, koi cora Avyo lAge che.' 'kema ? zAnA parathI jANyuM ?' 'tame ja hamaNAM kaheluM ne ke cora to ekadama zAMtithI potAnuM kAma kare. to juo, hamaNAM keTalI zAMti che ? cokkasa cora Avyo ja hovo joie.' joyuM ? A che tarkanI karAmata ! coranI upasthiti avAjathI paNa siddha karI zakAya ane zAMtithI paNa karI zakAya. Akhare mana zuM nakkI karavA mAMge che ? te para ja badho AdhAra che. sAmAnya mANasanI to vAta javA do . kyAreka moTA RSione paNa 'dArUmAM pApa nathI.' evA vicAra AvI jAya che. haribhadrasUrijIe aSTaka prakaraNamAM eka paurANika AkhyAyikA ApI che : koI RSinA tapathI indrAsana DolavA lAgyuM. (khurazInI ciMtA indrane paNa hoya che !) indrAsana cAlyA javAnI zaMkAthI indra RSine calAyamAna karavA apsarA mokalI. apsarAnI sevAthI prasanna thayelA RSie varadAna mAMgavAnuM kahetA apsarAe kahyuM : "madha, mAMsa athavA abrahma - A traNamAMthI koipaNa ekanuM sevana karo.' RSi coMkI uThyA. paNa thAya zuM ? varadAnathI baMdhAyelA hatA. RSie vicAryuM : 'abrahmamAM to spaSTa pApa che ja. mAMsa paNa mAryA vinA maLatuM nathI mATe pApa che, paNa madya (dArU)mAM koi pApa jaNAtuM nathI.' ne RSie madirA-pAnanI vAta svIkArI. apsarAe ApelI madirAmAM zI khAmI hoya ? RSi nazAmAM AvIne bhAna bhUlyA. pachI to mAMsAhAra paNa karyo ane abrahmanuM sevana paNa karyuM. RSi narake gayA ane pelA indranI khurazI salAmata rahI gai. (ravindranAtha TAgoranI pelI vArtA kadAca ghaNAne khyAla haze, jemAM eka mitranI traNa vAta : mAtAnuM khUna, mAMsAhAra athavA zarAbanI pega - mAMthI ekane svIkAravAnI vAta che. pelo mitra zarAbanI vAta svIkArIne bAkInI be vAta paNa karI nAkhe che. paurANika AkhyAyikAnuM A Adhunika rUpAMtara che.). dArU pIvAthI keTalA karma baMdhAya ? durgatimAM kevA duHkho anubhavavA paDe ? vagere vAta javA do, paNa A ja jIvanamAM keTakeTalI nukazAnIo bhogavavI paDe che te ApaNe sau jANIe chIe. aSTaprakaraNanI TIkAmAM madya-pAna-janya soLa doSo kahelA che. vairUpyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAta: vidveSo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazca sadbhiH / pAruSyaM nIcasevA kulabalavilayo dharmakAmArthahAniH kaSTa vai SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH / / (1) madyapAnathI zarIra kadarUpuM bane che. (2) rogo zarIrane gherI vaLe che. (3) gharanA mANaso paNa tiraskAra kare che. (4) kAma mATeno yogya samaya hAthamAMthI nIkaLI jAya che. (5) zreSa utpanna thAya che. (6) jJAnano nAza thAya che. (7-8) smRti ane buddhino upadezadhArA + 57 upadezadhArA ke pada
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAza thAya che. (smRti bhUtakALaviSayaka hoya che ne buddhi vartamAnaviSayaka hoya che.) (9) sajajanothI dUra thavuM paDe che. (10) vANImAM kaThoratA Ave che. (11) nIca mANasonI sevA karavI paDe che. (12) kuLanI hInatA thAya che. (13) baLano nAza thAya che. (14-15-16) dharma-kAma-artha A traNeyane hAni pahoMce che. dArU peTamAM jatAM ja mANasa buddhi ane smRtizakti gumAvato jAya che. eka dhanADhya paNa pIvAnI AdatavALA mANase amane kaheluM : mahArAja ! mane pahelA cha hajAra TelIphona naMbaro yAda hatA. Teliphona karatI vakhate DAyarI kholavAnI jarUra ja na paDe, paNa jayArathI pIvAnI Adata paDI tyArathI e zaktino hrAsa thavA mAMDyo. Aje to hAlata evI che ke mahattvanI vAta paNa bhUlAi jAya che. ame kahyuM : prathama karmagraMthamAM jaDa karmanI asara cetana para zI rIte thai zake ? e samajAvavA dArU ane brAhmInA udAharaNo ApyA che. baMne jaDa che. chatAM ekathI buddhino nAza ane bIjAthI buddhinI vRddhi thAya che, e vAta tamArA udAharaNathI ekadama sAcI Thare che. A bhAine joine amane pelI paMkti yAda AvI gai : madhupanAtibaMza nA nAte tu' madyapAnathI kharekhara mANasanI buddhi bhraSTa thai jAya che. pauvatya vidvAnoe ja nahi, magha-pAnane pAzcAtya vidvAnoe paNa vakhoDI kADhayuM che. TAmasa bekane paNa kahyuM che : 'When the wine is in, the wit is out.' 'dArU aMdara jAya che tyAre DahApaNa bahAra nIkaLI Ave che." - TAmasa bekana (kaiTecisa, 365) madirApAnathI mAtra buddhi ja nahi, bIjuM paNa ghaNuM-ghaNuM naSTa thai jAya che. kalikAla sarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI to madyapAnane agnino taNakho kahe che. agnino taNakho paDatAM jema ghAsa saLagI uThe tema dArU peTamAM jatAM ja badhA guNo sApha thaI jAya che. 'vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAt pralIyate sarva, tRNyA vahnikaNAdiva // ' viveka, saMyama, jJAna, satya, zauca, dayA ane kSamA dArUthI A badhuM sApha thaI jAya che; agninA taNakhAthI jema ghAsa sApha thai jAya. - yogazAstra (3/16) paNa, kone joie che viveka vagere guNo ? Aje to mANasane joie che sattA ane saMpatti. basa, e salAmata rahevA joie, paraMtu madyapAnathI sattA ane saMpatti paNa cAlyA jAya che. tapAso itihAsane... tamane AvA aneka udAharaNo maLI Avaze. dvArakAno nAza dArUnA daitya karelo te konAthI ajANyuM che ? bhArata para 1500 varSa sudhI rAjaya karanAra muslima bAdazAhomAM sauthI lAMbo kALa mogala-saltanatano che. enA vikAsamAM dArU-tyAga ane enA vinAzamAM dArUe bhAga bhajavyo che e bahu ochA loko jANe che. mogalono itihAsa to kadAca thoDoka jUno che, paNa pAkistAnamAM jhulphIkAra alI bhuTTono itihAsa to tAjo ja che. e dArUnA zokhIna hatA. kahevAya che ke emaNe lazkarI vaDA janarala jhiyAne padabhraSTa karavAnI yojanA vicArelI, paNa eka vakhata vadhu paDato dArU pIdho ane dArUnA nazAmAM mananI gupta yojanA pragaTa karI dIdhI. basa... patI gayuM. savAra thatAM ja jhiyAe pAkistAna para lazkarI zAsana ThokI dIdhuM ane bhuTTone keda karI chevaTe phAMsI ApI. dArUthI thayela khAnAkharAbIthI itihAsanA aneka pRSTho kalaMkita thayelA che. ApaNe jarA e kalaMkita pRSTho para najara nAkhIe : upadezadhArA ke 58 upadezadhArA * 59
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) samrATa sikaMdarane eka vakhate thAisa nAmanI vezyAe khUba ja dArU pIvaDAvyo ane tenI pAsethI vaTahukama kaDhAvI pArasI polIsone jIvatA saLagAvyA hatA. savAre nazo utaratAM sikaMdarane potAnI bhUlano khyAla Avyo. teNe pelI vezyAne dehAMta-daMDanI sajA ApI ne pote dArU pIvAno tyAga karyo. i.sa. 1786mAM raziyAnI rANI ketherinAnA kahevAthI mukhyamaMtrI vAsakine rAjyanA kheDUtone prItibhojana mATe nimaMtryA. bhojana pachI badhAne managamato dArU (voDakA) pIvaDAvyo. badhAe khUba dArU DhIMcyo. Ame maphatano mAla mITho lAge ne dArU jevI vastumAM pramANabhAna rahe ja kyAMthI ? badhAne dArUno joradAra nazo caDhayo ane sau khetaromAM khullAmAM suI gayA. te rAtre ThaMDI paNa eTalI sakhata paDI ke savAra sudhImAM soLa hajAra kheDUto mRtyunI godamAM sUtelA jovA maLyA. (3) phirojazAha taghalakha pachI dilhInI gAdIe yuvAna mahaMmada taghalakha beTho. e zarAbI hato. yuvAnI pote ja eka nazo che. emAMya dArU bhaLe eTale bAkI zuM rahe ? khUba dArU pIvAthI te aMdarathI khakhaDI gayo. eka vakhate tenA vajIre pIdhelI hAlatamAM ja tene mArI nAkhI tenuM mAthuM zAhI daravAje laTakAvyuM. (4) lakhanaunA vAjidaalI zAha khUba ja nazAkhora ! koi joSIe tene bharamAvyo : ApanA janAnakhAnAmAM eka begama azubha pagalAvALI che. tene haTAvo. nahi to ApanI dazA sudharavAnI nathI. pIdhelI dazAmAM ja navAbe hukama choDyo : badhI begamone jhera pIvaDAvI daphanAvI do ! ane ekI sAthe savAso begamonI kabara khodAI gaI. jayapura (gulAbabAga)nA ciDIyAgharamAM dArUnA nazAmAM jhUmatA eka dArUDIyAe siMhanA pAMjarAmAM hAtha nAkhyo ane siMha tene khAI gayo. jayAM e bIjo hAtha nAkhavA mAMDyo, tyAMja cokIdAre tene aTakAvyo. (6) madhyasatra cUMTaNInA pracAra mATe keTalAka mANaso eka gAmamAM gayA. dArU pIne teo evA gAMDA thayA ke je pakSano pracAra karavAno hato tenI ja niMdA karavA lAgyA. chellI baMne ghaTanAo i.sa. 1969mAM ghaTelI che. 'navabhArata' nAmaka hiMdI dainikamAM kramazaH 15mI ane 16mI jAnyuArIe te pragaTa thayelI. madrAsa sarakArane eka vakhata strIoe prArthanA karelI : 'kAyado banAvIne amArA patione dArUthI choDAvo. bALako bhUkhe mare che !' A prArthanA to 30-40 varSa jUnI che. hamaNAM AMdhrapradezanI mahilAoe paNa ena. TI. rAmArAvane AvI ja vinaMtI karelI. e svIkArIne rAmArAve AMdhramAM dArUbaMdhI karelI. hamaNA (vi.saM. 2054) jo ke caMdrabAbue dArUbaMdhI uThAvI lIdhI che. dArUnI Avaka sarakAra mATe bahu ja lalacAmaNI vastu che. gujarAtamAM paNa dArUbaMdhI haTAvavA ghaNA loko (svAmI saccidAnaMdajI jevA) sarakArane salAha ApI rahyA che. AvA lokonI mukhya dalIla eka ja hoya che : pInArA to game te rIte pI ja levAnA che. to sarakAre Avaka zA mATe gumAvavI ? AvA lokoe jayAM dArUbaMdhI nathI hotI te rAjayonI UMDI mulAkAta levI joie. jeTalI saraLatAthI dasa varSanuM nAnuM bALaka paNa 25-30 rU.nI dArUnI bATalI lAvI pI zake che, teTalI saraLatAthI gujarAtamAM thai zakatuM nathI. kama se kama jAheramAM pI zakAtuM nathI. corIchUpIthI karavAmAM Ave ane jAheramAM karavAmAM Ave... temAM ghaNo pharaka che. e pharaka bIjA rAjayomAM pharyA sivAya khyAlamAM na Ave. upadezadhArA + 60 upadezadhArA + 61
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArUDIyAnA kuTuMbanI durdazA joine ja gAMdhIjIe ekavAra kaheluM : 'jo eka ja kalAka mATe mane bhAratano saramukhatyAra banAvavAmAM Ave to huM paheluM kAma dArUnI tamAma dukAno baMdha karAvavAnuM karuM. (kaMi paNa vaLatara ApyA vinA) ane tADInA tamAma jhADono nAza karAvuM." lokamAnya TiLaka paNa dArUbaMdhInA prakhara himAyatI hatA. ekavAra emaNe bhASaNamAM kaheluM : _ 'zarAbiyoM kI sarakAra zarAbabaMdI nahIM karegI / use upara kI AmadanI kI ciMtA hai / zarAba to hameM hI baMdha karanI hogii| isake lie zarAba pInevAloM kA bahiSkAra kIjie / ' - lokamAnya TiLaka (2/3/1908nA solApuramAM bhASaNa) yAda rahe ke TiLakano A Akroza te vakhatanI aMgrejI sarakAra sAme che. Aje jo TiLaka jIvatA hota to AjanI sarakArane e zuM kaheze ? rAjA : pharI eja gapagoLo ? maMtrI : nahIM... nahIM maDaduM che. rAjAe pharI Agraha karyo tyAre maMtrIe bATalI batAvI dIdhI. rAjAe pUchyuM : ATalIvAra jUThuM zA mATe bolyo ? maMtrI : meM to bilakula sAcuM ja kahyuM che. sAMbhaLo AnuM rahasya. pItA pahelA A dArU kAMi ja nathI. eka bATalI pIdhA pachI mANasa ghoDA jevo vikArI banI jAya che. bIjI bATalI jatAM hAthI jevo madonmatta banI jAya che. trIjI bATalI peTamAM jatA kUtarAnI jema bhasavA mAMDe che ane khUba dArU pIvAi gayA bAda te maDadAnI jema behoza banIne DhaLI paDe che. A sAMbhaLI rAjAnA jJAnacakSu khUlI gayA ane teNe dArU pIvAnuM choDI dIdhuM. AjanA jamAnAnA phezanebala pInArAo A rAjAnI jema samajIne dArU pIvAnuM tarata ja choDI de to keTaluM sAruM ? paNa hInasatvI A yugamAM AvI ThagArI AzA rAkhavI sAva vyartha che. A vAMcIne navI peDhI e mArge jatI aTake to paNa ghaNuM che. -: preraNA biMdu :maMtrInA hAthamAM dArUnI bATalI hatI. dArUDIyA rAjAe pUchyuM : zuM che ? maMtrI : kaMi nahi. rAjA : zuM kahyuM ? maMtrI : nahIM ghoDo che. rAjA : khoTuM bole che. kyAM che ghoDo ? maMtrI : nahIM, hAthI che. rAjA : pharI khoTuM bole che ? maMtrI : nahIM kUtaro che. ajamAvI juo : dArU choDavAno kImiyo pIvAnI Adata choDavAnI icchA hovA chatAM na chUTI zakatI hoya teNe nIceno prayoga karavA jevo che. gAMdhInI dukAnamAM maLatuM morathuthu pANImAM nAkhI roja kogaLA karavA. yAda rahe ke morathUthu jherI hoya che. kogaLAnuM pANI peTamAM na javuM joie. A rIte karavAthI thoDA samaya bAda dArU pIvAnI icchA marI paravAre che. - DaoN. kauzikakumAra dIkSita, muMbaI samAcAramAMthI sAbhAra upadezadhArA + 62 upadezadhArA + 63
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsa AjakAla mAMsAhAranuM calaNa ghaNuM ja vadhatuM jAya che. je gharomAM kAMdA-baTATA vagere paNa varjita hatA te gharomAM have birayAnI ane AmaleTa jevI vAnagIo bedhaDaka AvavA mAMDI che. samayanuM cakra bahu ja jhaDapathI pharI rahyuM che. navI peDhI jhaDapathI badalAi rahI che. eTalI jhaDapathI badhuM badalAi rahyuM che ke kadAca hajAro saMto rokavA prayatno kare to paNa rokAya tevuM lAgatuM nathI. Aje saMtonA prayatno phUMka mArIne dAvAnaLa bUjhavavA jevA ke dhasI AvatA pUranA pravAhane hAthathI rokavA jevA lAge che. chatAM saMto thAkyA vinA ke hatAza thayA vinA potAnA kAryo cAlu rAkhe che. kAraNa ke saMtono evo svabhAva che. tArA kadI vicAratA nathI : mArAthI aMdhAruM dUra nahi thAya. have ugavAno matalaba zo ? phUla kadI vicAratuM nathI : mArAthI A vizvamAMthI durgadha dUra thavAnI nathI. zo matalaba che khIlavAno? prakAza relAvavo tArAono svabhAva che. sugaMdha phelAvavI phUlono svabhAva che. tema dUSaNanivAraNarUpa zubhamAM prayatna karyA karavo to saMtono svabhAva che. aneka prakAranA vadhI rahelA dUSaNomAM mAMsAhAra paNa ati bhayaMkara dUSaNa che. mAMsAhArIonI dalIla che ke mAMsa svAdiSTa ja nahi paNa pauSTika paNa che ne kudaratI paNa che. vizvanA prAyaH badhA ja prANIo mAMsAhArI che to mANase zA mATe mAMsAhArathI dUra rahevuM joie ? mAMsAhAra svAdiSTa che ke nahi ? te to khAnArA ja jANe, paNa jugupsA preraka to che ja. mAMsanI dukAnamAM laTakatA maDadAo joine to cItarI ja caDe. mAchalIonI bhayaMkara durgadhathI ja mAthuM phATI jAya, mana vicAre caDI jAya : jenI gaMdhathI ja mAthuM phATI jAya che, je dezyo ja AMkhane dITheya gamatA nathI, e padAthoM mANasa kema khAto haze ? mAMsAhAra mANasa mATe kudaratI kahevAya ke akudaratI ? te have joie... badhA ja prANIo kAMi mAMsAhArI nathI. gAya, bheMsa, bakarI, ghoDA, hAthI, jirApha vagere zAkAhArI prANIo che. siMha, vAgha, cittA, bilADI vagere mAMsAhArI prANIo che. have baMnenA zarIromAM tulanA karI juo. mANasanuM zarIra konA jevuM che ? mAMsAhArI prANIo jevuM ke zAkAhArI prANIo jevuM ? mAMsAhArI prANIonA pratIkarUpe bilADIne yAda karo ane zAkAhArI tarIke gAyane yAda karo. bilADInA dAMta kevA che ? ne gAyanA dAMta kevA che ? mANasanA dAMta gAyane maLatA Ave che ke bilADIne ? bilADI (koipaNa mAMsAhArI prANI) jIbhathI lapa-lapa karIne pIe che jayAre gAya hoThathI pIe che. mANasane jo pIvuM hoya to konI jema pIe ? bilADInI jema jIbha kADhIne ke gAyanI jema hoThathI ? have tame ja kaho : mANasanA zarIranI racanA bilADIne maLatI Ave che ke gAyane ? jo gAyane maLatI AvatI hoya to mANasa kudaratI rIte zAkAhArI kahevAya ke mAMsAhArI ? mAMsAhAra mANasa mATe kudaratI nathI ja nathI. hiMsA, pramAda Adi aneka doSonI khANa che, mAMsAhAra. mATe ja prAcIna kALathI mAMDIne atyAra sudhInA vicAraka paMDito eno virodha karatA rahyA che. upadezadhArA + 64 upadezadhArA + 65
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ je manu' zabda parathI "mAnava' zabda Avyo hovAnuM vaiyAkaraNIo kahe che, te manu mahArAje mAMsa mATe sakhata nArAjagI batAvI che. mAMsa zI rIte maLe ? prANInI hiMsA vinA mAMsa maLI zake ? prANInI hiMsA svarge lai jAya ke narake ? o mAMsAhArIo ! tame nirAMte mAMsa Arogo cho, paNa enI prakriyA to juo ! taraphaDatA pazuo ! kUrapaNe thatI temanI hiMsA ! ekavAra tame jo A dRzya dhyAnapUrvaka jozo to tamane kadI ja mAMsa khAvAnuM mana nahi thAya. jo tamArA hRdayamAM thoDI paNa saMvedanA haze to tame ene haMmeza mATe choDI dezo. juo manu mahArAjanA zabdo : nA'kRtvA prANinAM hiMsAM mAMsamutpadyate kvacit / na ca prANivadhaH svaya'stasmAnmAMsaM vivarjayet / / 48 // samutpattiM ca mAMsasya, vadha-bandhau ca dehinAm / prasamIkSya nivarteta, sarva mAMsasya bhakSaNAt // 49 // jIvonI hatyA karyA vinA kadI mAMsa utpanna thatuM nathI ane prANInI hatyA kadI svarga ApI zake nahi mATe mAMsa choDI do. mAMsanI utpatti, te pUrve prANIono thato vadha ane baMdhanane joine sarva prakAranA mAMsano tyAga karo. ghaNAno prazna hoya che : ame to mAtra mAMsa khAIe chIe, bakarA kApatA nathI, pazu-hatyA karatA nathI, pachI amane zI rIte pApa lAge ? gautama buddhe potAnA bhikSuone A rIte khAvAnI AjJA ApI ja che ne ? basa, mAtra tamArA mATe pazu-hatyA thayelI na hovI joie. Ama samajIne khAnAro mANasa ghaNI moTI bhramaNAmAM jIve che. bhalA mANasa ! khAnAro ja na hoya to kApanAro kyAMthI AvavAno ? kApanArane to pApa lAge ja, paNa khAnArane paNa lAge. gautama buddha jo A rIte khAvAnI AjJA ApI hoya to e paNa khoTuM ja che. khoTuM hoya te koipaNa rIte khoTuM ja rahevAnuM, bhale ne game teTalA moTA mANase tema kahyuM hoya. kAca kAca ja rahevAno. bhale game teTalo moTo mANasa ene hIro kahe ! kahevAthI vastusthitimAM kazo pharaka paDato nathI. koinA kahevAthI vAstavikatA badalAtI nathI. A sthaLe buddhane nahi paNa manune yAda karavA jevA che. manu kahe che ke mAtra kApanAro ja hiMsaka nathI, enI sAthe bIjA sAta jaNA hiMsaka gaNAya che. e sAtamAM khAnAro paNa che. juo manunI mananIya vANI : anumantA, vizasitA nihantA, krayavikrayI / saMskartA copahartA ca, khAdakazcA'STa ghAtakAH // (1) anumodanA karanAro, (2) kaTakA karanAro, (3) kApanAro, (4) kharIdanAro, (5) vaheMcanAro, (6) pakAvanAro, (7) pIrasanAro ane (8) khAnAro. A ATheya jaNA hiMsaka kahevAya che. (kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrijIe mAMsAhAranA virodhamAM A zloka yogazAstramAM uddhata karyo che.) - manusmRti (5/51) mAMsa kyAreya jhADanI DALI para thatuM nathI ke khANamAMthI nIkaLatuM nathI ke pattharamAMthI pedA thatuM nathI. mAMsa meLavavA avazya pazu-vadha karavo ja paDe che. mATe ja e bhayaMkara pApa che, Avo vicAra mahAbhAratanA kartA vedavyAse paNa darzAvyo che : na hi mAMsaM tRNAt, kASThAd upalAd vA'pi jAyate / hatvA jantuM tato mAMsaM, tasmAd doSastu bhakSaNe // mAMsa kyAreya ghAsa, lAkaDuM ke pattharamAMthI pedA thatuM nathI. | (iMDAne vanaspati AhAra kahenArAo ! tame A sAMbhaLo cho ?) te jIvanI hatyA karavAthI ja maLe che. mATe te khAvAmAM moTo doSa che. - mahAbhArata (anuzAsana parva, 115/24) upadezadhArA ke 66 upadezadhArA + 67
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vedavyAse mAMsa-tyAga mATe lakheluM bIjuM paNa samajavA jevuM che: sarve vedA na tat kuryuH sarve yajJAzca bhArata / yo bhakSayitvA mAMsAni, pazcAdapi nivartate / / he bhArata ! je mANasa pahelA mAMsa khAto hoya ane pachIthI teno saMpUrNa parityAga karI de tene je puNyanI prApti thAya che. te puNya sarva vedo ke sarva yajJo paNa prApta karAvI zake nahi.' - mahAbhArata (anuzAsana parva, adhyAya-115) ame bhale mAMsa khAtA hoie, paNa sAthe-sAthe ame pUjApATha karIe chIe, yajJo karIe chIe, vedo bhaNIe chIe, brAhmaNone dakSiNA ApIe chIe to amAruM mAMsanuM nAnakaDuM pApa dhovAi nahi jAya ? pelA rAmakRSNa paramahaMsa kAlI devI pAse dhareluM mAMsa khAtA ja hatA ne ? pelA svAmI vivekAnaMda paNa mAMsAhAra karatA ja hatA ne ? emaNe to eka sthaLe evuM paNa kahI dIdhuM che, jo mAMsanA eka TukaDA mAtrathI izvara nArAja thai jato hoya to mAre evA murkha izvaranI koI ja jarUra nathI.' AvI vAto kahenArA ke vicAranArA eka vAta samajI le ke game tevo moTo mANasa hoya, game teTalo prasiddha hoya. cAhe te buddha hoya, rAmakRSNa paramahaMsa hoya ke svAmI vivekAnaMda hoya, paNa khoTuM te khoTuM ja rahevAnuM. moTo jhaverI paNa kAcane lAkha vAra hIro kahe to paNa kAca hIro na bane. koi tenAthI prabhAvita thaine kAcane hIro mAnI le to judI vAta che, paNa ApaNA mAnavA ke nahi mAnavA sAthe vAstavikatAne koi saMbaMdha nathI. mAMsa-bhakSaNa tyAga ane yajJAdinI tulanAmAM mAMsatyAgane zreSTha batAvanAra mahAbhAratakAra kahe che : iSTaM dattamadhItaM ca, kratavazca sadakSiNAH / amAMsabhakSaNasyaiva, kalAM nA'rhanti SoDazIm // yajJa, dAna, veda abhyAsa, dakSiNAyukta aneka yajJo - A badhuM maLIneya mAMsabhakSaNa tyAganA soLamA bhAga jeTalA paNa na thai zake. - mahAbhArata (anuzAsana parva, adhyAya-45) mAMsAhArIonI mukhya dalIla che : mAMsAhAra baLaprada che. zAkAhArI loko DhIlApocA hoya che. mAMsAhArIo baLavAna ane hiMmatabAja hoya che. A dalIlamAM keTale aMze tathya che, te ApaNe joie. cANakya lakhyuM che : annAd dazaguNaM piSTaM, piSTAd dazaguNaM payaH / payaso'STagaNaM mAMsaM, mAMsAd dazaguNam ghRtam // anAjathI dasagaNuM baLa loTamAM, loTathI dasagaNuM baLa dUdhamAM ane dUdhathI AThagaNuM baLa mAMsamAM ane mAMsathI dasagaNuM baLa ghImAM hoya che. (A baLa mAtra pacAvavAnI apekSAe kahyuM hoya ema lAge che. je je vastu pacavAmAM bhArI che tene kramazaH vadhu baLaprada mAnI hoya tema jaNAya che.) - cANakyanIti (10/19) TakAvArInI dRSTie nIce pramANe kahI zakAya : badAmamAM 91%, caNA-cokhA-mAkhaNa-ghImAM 85%, ghauM-makAimAM 86%, kisamisamAM 73%, malAimAM 69%, mAMsamAM 29%, iMDAmAM 26% ane mAchalImAM 13% zakti mAnavAmAM AvI che. DaoNkaTara phorDa ema.DI.e kahyuM che : vaTANA, caNA Adi dhAnyomAM 23 thI 30 TakA nAiTrojana, 50 thI 58 TakA nazAstA ane traNa TakA jeTalA lagabhaga mIThAvALA padArtha hoya che. paraMtu mAMsamAM nAiTrojana 8 thI 9 TakA hoya che tathA nazAstA to nahivatu hoya che. AthI mAMsa magajanI nasone zakti pahoMcADI zakatuM nathI. AthI ja mAMsAhArI karatA zAkAhArI (kharekhara annAhArI zabda joie) vadhu nirogI, dIrdhAyuSI ane baLavAna hoya che. upadezadhArA + 68 upadezadhArA + 69
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkAhArI kamajora hoya che, e vAta jUThI sAbita karatA aneka udAharaNo jovA maLaze. chAtI para hAthI ubho rAkhI zakanAra, cAlatI moTarane sAMkaLathI rokI lenAra mahAbaLavAna pro. rAmamUrti zuddha zAkAhArI hatA. mahAbali marahaThe paNa mAMsa khAtA nhotA. itihAsamAM najara karIzuM to aneka zuddha zAkAhArI mahApuruSo ApaNane maLI Avaze. rAjA vikramAditya, samrATa azoka vagere zAkAhArI hatA. AryasamAjanA sthApaka svAmI dayAnaMda (Aje jo ke keTalAka AryasamAjIo paNa mAMsa khAya che. dayAnaMdanA mRtyu pachI emano AryasamAja mAM pArTI ane ghAsapArTImAM vaheMcAi gayo hovAnuM jANavA maLe che.) zIkhapaMthanA sthApaka nAnaka, grIsanA prAcIna ciMtaka sokreTIsa, erisToTala, mi. eDIsana AgAmI bhavamAM jemaNe jaina kuLamAM janma levAnI icchA vyakta karelI te IMglenDanA prasiddha nATyakAra sara banArDa zo, janarala bothA, brigeDIyara usmAna tathA bhAratanI AjhAdInA mukhya praNetA gAMdhIjI, bhUdAna AMdolanapravartaka vinobA bhAve, bhAratanA vaDApradhAna sva. zrI morArajI desAi vagere to zuddha zAkAhArI hatA ja, paNa tamane jANIne Azcarya thaze ke jarmanIno pelo eDolpha hiTalara paNa zAkAhArI hato. bhAratanI prathama avakAzayAtrI kalpanA cAvaDA paNa zAkAhArI ja che. prANIomAM paNa najara karIzuM to jaNAze : mAMsAhArI karatAM zAkAhArI prANIo adhika vairyavAna hoya che. siMha, sApa, vAgha vagere mAMsAhArI prANIonI apekSAe hAthI, UMTa, baLada, ghoDA vagere adhika bhAra uThAvI zake che. dhairya vinA bhAra uThAvI zakAya nahi. yuropanI bruselsa yunivarsiTI Adi sthaLoe je parIkSAo thai che, temAM paNa mAMsAhArIothI zAkAhArI ja zreSTha jaNAyA che. A parIkSAomAM 10 hajAra vidyArthIo beThelA. emAMthI pAMca hajAra mAtra zAka, phaLa, phUla, anAja Adi para tathA bIjA pAMca hajArane mAMsAhAra para rAkhavAmAM AvelA. cha mahinA pachI tapAsa karatAM khyAla Avyo ke zAkAhArIo badhI bAbatamAM AgaLa paDatA rahyA. mAMsAhArIomAM krodha, krUratA Adi durgaNa tathA zAkAhArIomAM kSamA, dayA, prema Adi saguNa vizeSarUpe jovA maLyA. (eka karoDa eMsI lAkha yahudIonI katala karanAra hiTalara zAkAhArI hato. zAkAhArIomAM paNa hiTalara jevo koika krUra hoi zake ane mAMsAhArIomAM paNa koika premALa hoi zake, paNa A apavAda che. apavAda kadI rAjamArga na banI zake. zAkAhArIo moTebhAge dayALu ane kSamAzIla hoya che, jayAre mAMsAhArIo moTebhAge dUra ane hiMsaka jovA maLe che. e to ApaNane pratyakSa dekhAya che.) hiTalare mAMsAhArano tyAga karelo te kaMi jIvadayAnA kAraNe nahi paNa tene lAgyuM ke mAMsAhAra karavAthI pasInAmAMthI bhayaMkara durgadha Ave che. e durgadha rokavA ja teNe mAMsAhArano tyAga karelo. mAMsAhArathI mAtra durgadha ja Ave che evuM nathI, paNa anekAneka prakAranA rogo paNa saMbhave che. ApaNA prAcIna maharSioe to mAMsAhArane vajarya gaNyo ja che, paNa Aje maharSionI vAta koNa mAne che ? Ajano buddhijIvI mANasa maharSionI vAta para nahi, AjanA DaoNkaTaro ke vaijJAnikonI vAta para vadhu bharoso rAkhe che. mAMsAhArane kAraNe hArTanI keTalI bimArIo thAya che te paNa jANavA jevuM che : mAMsAhArIonuM hRdaya zAkAhArIonA hRdaya karatA dasagaNuM adhika jorathI dhaDake che. eka miniTanuM vicArIe to mAMsAhArIonuM upadezadhArA + 70 upadezadhArA + 71
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdaya 10 gaNuM adhika cAle che. to eka kalAkamAM 600 gaNuM vadhu cAle che. pariNAme zarIranA yaMtro ghasAi jAya che. - mi. je. eca. olIvara magaja ane jJAnataMtuo para mAMsAhAranI bahu ja kharAba asara paDe che ane eja kAraNe mAMsAhArI dezomAM gAMDapaNanA rogo vadhu jovA maLe che. sarakArI sUtra pramANe iMglenDanI prajAmAM dara 250 mANasoe eka mANasa gAMDo hoya che ane dara pAMca gunegAromAM eka gAMDo hoya che. eja rIte skUlamAM bhaNanAra vidyArthIonI tapAsa karatA iMglenDamAM lagabhaga doDha lAkha bALako kamajora magajavALA jaNAyA che. - DaoN. renDola saMdhivAtamAM paNa mAMsAhAra sAro evo bhAga bhajave che. jalodara vagere lIvara tathA kIDanI sAthe saMbaMdha rAkhanAra roganuM mukhya kAraNa yurIka esiDa gaNavAmAM AvyuM che ane yurIka esiDa mAMsAhAramAM adhika hovAthI mAMsAhArIomAM saMdhivAta vadhu jovA maLe che.' mAMsa jevA nAiTrojanavALA padArthomAMthI lIvara, kIDanI tathA evA ja bIjA avayavo para paNa adhika bhAra paDe che ane ethI saMdhivA tathA kIDanI saMbaMdhI bIjA rogo utpanna thAya che. - DaoN. vonanuraDana | DaoNkaTaronA AvA aneka niSkarSo pachI pAzcAtya dezomAM mAMsAhArathI loko pAchA pharI rahyA che. jayAre bhAratamAM AthI urdu thai rahyuM hoya tema jaNAya che. hamaNAM ja amerikAnI avakAza saMsthA nAsAe jAhera karyuM che ke avakAzayAtrAmAM zAkAhAra ja anekAneka dRSTie upayukta che, baLaprada che ane nirogI che. -: preraNA biMdu :saMjaya gAMdhInA vidhavA menakA gAMdhIe eka sthaLe potAno coTadAra anubhava jaNAvyo che : eka vakhata huM amerikAmAM eka hoTalamAM jamavA gai. mane pUchavAmAM AvyuM : "zAkAhAra lezo ke mAMsAhAra ?' meM kahyuM : zAkAhAra. (yAda rahe ke A menakA pahelA mAMsAhArI hatAM, paNa pachIthI hRdayamAM jIvadayA jAgatA zAkAhArI banyA che.) veiTare thALI ApI. thALImAM iMDA joi huM camakI uThI. meM kahyuM : A iMDA na joie. meDama ! A kyAM mAMsa che ? iMDA to mAMsAhArano tyAga karanArA paNa khAya che.' 'huM iMDA paNa nathI khAtI.' meM zAMtithI kahyuM. 'ema ? to zuM tame jaina cho ?" jaina zabda sAMbhaLatAM ja huM camakI UThI. bhAratanI atyaMta laghumatImAM rahelA jaina dharmanI chApa videzanI dharatI para paNa utkRSTarUpe joi huM gadgad banI UThI. paNa bhAratamAM mane AnAthI taddana ulTo anubhava thayo. hoTalamAM eka vyakti nona-veja khAi rahI hatI. tenA kapALe pILo cAMllo joi meM pUchyuM : tame jaina cho ? javAba maLyo, 'hA' 'to pachI nona-veja kema khAo cho ? meM to sAMbhaLyuM che ke jaino custa zAkAhArI hoya che." pelA jaine kahyuM, 'sAcI vAta che tamArI. mArA gharamAM koi nonaveja nathI khAtuM, paNa mane ja Adata paDI gaI che. gharamAM to e maLe nahIM. eTale AvI hoTalamAM AvI e zokha huM pUro karuM ." upadezadhArA * 72 upadezadhArA + 73
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre meM tene pelI amerikAnI ghaTanA kahI saMbhaLAvI. AthI te zaramAyo ane teNe havethI kadI mAMsAhAra nahi karuM evI khAtrI ApI. AvA keTalAya gumarAha jaina yuvAno haze, je mAMsAhAranA ravADe caDI gayA haze. AvA yuvAno jayAre-jayAre mane maLe che, tyAre tyAre huM acUka emane uparanA dAkhalAo samajAvuM chuM. zuM menakA gAMdhInA A satya daSTAMta parathI AjanA jaina yuvako kAMi bodhapATha leze ? dhUmrapAna Aje chellI vAMcanA che. chellI vAMcanAmAM guru-dakSiNA tarIke zuM Apazo ? huM mAnuM ? mAtra AjJApAlana mAguM chuM. tame gurunI AjJAne sadA svIkAravA tatpara raho, eTalI ja apekSA che. pU. kanakasUrijI vakhate AjJA-pAlana atyaMta sahajapaNe thatuM. pU. kanakasUrijI haLavadamAM hatA, e keka sAdhvIjInA su mane cAtu mAsa mATe kahetA hatA ane badhAM ja tahatti karIne svIkAratAM hatAM. A joIne pU. premasUrijInA kAMtivijayajI stabdha banI gayelA : amAre sAdhuone cAtumAsa mATe goThavaNI karavI hoya to lohInA pANI thaI jAya. enA sthAne ATaluM sahaja AjJA-pAlana ? e paNa sAdhvIjI jatamAM ? - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.352) Aje mazInoe mANasano ghaNo samaya bacAvI lIdho che, sukha-sagavaDo paNa ghaNI vadhArI dIdhI che. cAlavuM hoya, lakhavuM hoya, koine maLavuM hoya, gaNita karavuM hoya, khetI karavI hoya ke saMdezo pahoMcADavo hoya dareka sthaLe yaMtra hAjara che. samayano aDhaLaka bacAva karI Ape che A yaMtro, paNa lAkha rUpiyAno savAla e che ke bacelA samayanuM mANasa kare che zuM ? vyasano ane phezanomAM gaLADUba phasAyelA AjanA mANasane joine evuM nathI lAgatuM ke yaMtro enA mATe abhizApa banI gayA che ? keTa-keTalA vyasanothI gherAyelI che AjanI peDhI ? vyasano sevIne barabAdI ja notaravI hoya to samaya bacAvavAno artha zo ? bacelA samayamAM Akhare sigareTo ja phUMkavI che ne ? Akhare pAnamasAlA ke guTakhAo ja cagaLavA che ne ? bIDI, sigAreTo, pAna-masAlAo, guTakAo, cIrUTo vagere mANasa jAtane nIcovI nAkhatI jaLo che. mAtra samayane ja nahi, svAthyane paNa barabAda karI mUke che. potAnI prajAnA svAthyanuM aneka prakAranI nazAkhorIthI nikaMdana nIkaLatuM joi amerikana sarakAra to stabdha thai gai che. nazAkhorI DAmavA mATe tyAM moTI jhuMbeza cAlI rahI che. huM to ghaNI vAra bhAvavibhora banI jau. kevI suMdara majAnI ApaNane paraMparA maLI, jayAM bacapaNathI ja darzana-vaMdana-pUjananA saMskAro maLyA. AnA kAraNe ja bhakti mukhya banI. - bhaktine jIvanamAM pradhAna banAvajo. jo AgaLa vadhavuM hoya, jo paMDita banavA gayA, bhakti choDI dIdhI to abhimAna AvyA vinA nahi rahe. abhimAnathI kadI vikAsa thato nathI. hA, vikAsano AbhAsa jarUra thAya che. eka bhakti AvI gaI to kuM AvI gayuM. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.35 ra) tA. 27-11-2000 upadezadhArA * 74 upadezadhArA + 75
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArU, tamAku vagere nazAkhorInI jaDa che. anekAneka nazAkArI cIjamAM vaparAto A tamAku kyArathI zarU thayo ? zuM bhAratamAM pahelethI ja hato ? rAmAyaNa ane mahAbhAratanA kALamAM paNa hato ? dArUnI vAta to Ave che, paNa tamAkunI vAta jovA maLatI nathI. tamAku hamaNAM chellA pAMcaso varSathI vizvamAM phelAyo che. eno itihAsa jANavA jevo che. jayAre amerikA aMdhArAmAM DUbeluM hatuM. bhAratamAM mogala saltanatanA maMDANa thavAnI taiyArI hatI, tyAre yuropanA sAhasika amerikA-zodhaka kolaMbase (i.sa. 1492, vi.saM. 1548) kyubA nAmano TApu zodhI kADhayo. kolaMbase joyuM ke tyAMnA jaMgalI manuSyo pAMdaDAone moMDhAmAM lapeTIne dhUmADA kADhe che. kolaMbasane khUba ja navAi lAgI. navAibharI vastuthI te prabhAvita thayo. keTalAka pAMdaDA ane choDa te yuropamAM lAvyo. lokone dhUmADA kADhavAnuM pasaMda paDyuM. enAthI nazo paNa maLato hato ane TAimapAsa paNa thato hato. jotajotAmAM te badhe phelAi gayuM. i.sa. 1494 (vi.saM. 1550)mAM teNe bIjIvAra amerikAnI yAtrA karI tyAre teNe tyAMnA lokone tamAku sUMghatA joyA. AthI yuropanI strIo paNa tamAku suMghavA lAgI. isa. 1503 (vi.saM. 1559)mAM spenIza loko "perAguA' para vijaya meLavavA gayA. tyAMnA sipAio tamAku khAtA hatA ane zatrunI AMkhamAM tamAkuno rasa ghUMkatA hatA. tyArathI yuropamAM tamAku khAvAno rivAja zarU thayo. dhIre-dhIre A traNeya Adato | (tamAku suMghavAnI, pIvAnI ane khAvAnI) AkhI duniyAmAM phelAi gai. AthI ja rAmAyaNa, mahAbhArata Adi prAcIna graMthomAM tamAkunuM nAma kyAMya AvatuM nathI. are... amarasiMhanA amarakozamAM, dhanapAlanI dhanaMjayanAmamAlAmAM ke hemacaMdrasUrijInI abhidhAnaciMtAmaNinAmamAlAmAM paNa kyAMya 'tamAku' zabda Avato nathI. musalamAno hukko pItA hatA tevuM varNana zivarAjavijaya kAvyamAM maLI Ave che. zarUAtamAM to mANasa zokhathI, kutuhalathI ke dekhAdekhIthI bIDI ke sigareTo zarU karI de che, paNa pachInuM kArya enA hAthamAM nathI rahetuM. pahelA mANasa bIDI sigAreTa ke bIjuM kaMi paNa pIe che, paNa pachI te vastuo mANasane pIe che. aDhI iMcanI bIDI cha phUTanA mANasane potAnI TacalI AMgaLIe nacAve che. sigareTa AdinI AdatathI mANasa eTalo badho majabura thai jAya che ke potAnI Adata saMtoSavA game te karavA taiyAra thai jAya che. pahelA vizvayuddha (I.sa. 1916) pachI phrAMsanI ghaTanAo AMkho ughADI nAkhe tevI che. phrAnsanI strIo sigareTanI eTalI vyasanI banI gaI hatI ke eka sigareTa khAtara potAnuM satItva suddhA ApI devA taiyAra thai jatI. eka vakhata hubalIthI kuMbhojagiri cha'rI pAlaka saMghamAM solApura khAte (mahArASTranuM nahi, karNATakanuM solApura) amAro khetaromAM paDAva hato. khetaro lIlAchama hatA, paNa kyAMya vADa nahi, pAkathI lIlAchama paNa vADa vagaranA khetaro joine koine paNa Azcarya thAya. pUchavAmAM AvyuM : "A khetarone vADa kema nathI ?' 'mahArAja ! A khetarone vADanI jarUra nathI. kAraNa ke A tamAkunA khetaro che. tamAkunA choDane mANasa sivAya koi khAtuM nathI. gAya-bheMsa to nahi, paNa gadheDA paNa na khAya." A sAMbhaLatAM ja mana cakarAve caDI gayuM : gadheDA paNa je na khAya, e mANasa khAya ? pazu jeTalI paNa viveka-zakti mANasa pAse nahi ? hada thai gai ! "are ! tuM to gadheDA jevo che, Dhora jevo che' evuM bolanAro mANasa pazuonuM apamAna karato hoya tema nathI lAgatuM ? upadezadhArA * 76 upadezadhArA + 77
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazuo pAse aMtaHkaraNanI viziSTa zakti hoya che. AthI ja teo jherI padArthothI moTebhAge dUra rahe che. dhrANazakti dvArA emane khyAla AvI jAya che ke A padArtha mArA kAmanuM nathI. bakarI ane UMTa mATe ema kahevAya che ke "UMTa mele AkaDo, bakarI mele kAMkaro' AkaDAne choDIne UMTa badhuM ja khAya, kAMkarAne choDIne bakarI badhuM ja khAya. Ama chatAMya teo tamAkunA choDa na khAya. emanuM aMtaHkaraNa emane tamAku khAtA roke che. pazuonuM aMtaHkaraNa kharekhara sAcuM che. tamAkumAM aneka prakAranA jhera rahelA che te to pUravAra thai gayelI hakIkata che. bhArata sarakAra dvArA sattAvAra prakAzita patrikAmAM Avelo nIceno ullekha vAMcavA jevo che : tamAkumAM aneka prakAranA jhera che ane tenA aneka prakAranA kuprabhAvo paNa che, te nIcenuM vAMcavAthI samajAze. (1) nikoTIna viSa : AnAthI kensara thAya che. (2) kArbana monokasAiDa viSa : hArTanI bImArI, dama-zvAsanA rogo, AMkhonI najara ghaTavI vagerenuM kAraNa che. (3) mArza gesa viSa : zakti naSTa thaIne napuMsakatA Ave che. (4) amoniyA viSa : pAcanazakti ane lIvara bagaDe che. (5) kolIDIna viSa : mAthuM cakkara-cakkara phare che, nasa kamajora thAya che. (6) pIriDIna viSa : dAMta bagaDe che ane peTamAM kabajIyAta thAya che. (7) kArbolika esiDa viSa : anidrA, smaraNazaktino vinAza ane svabhAva cIDiyo thAya che. (8) parapherola viSa : dAMta pILA, melA ane nabaLA thAya che. (9-10) ekAlina ane sAyalojana viSa : lohI kharAba thAya che. (10-11) kurakurala viSa ane prasika esiDa viSa : thAka, jaDatA ane udAsInatA pedA thAya che. tamAkumAM AvatA bIjA aneka jherothI khAMsI, TI.bI., aMdaranA sojA, lakavA tathA lohInuM pANI vagere aneka rogo thAya che. A ullekha tA. 11-02-1965 bhArata sarakAra dvArA prakAzita patrikAmAM thayelo che. haju ApaNe joie : A jhera keTalA khataranAka hoya che ? eka vaijJAnika tyAM sudhI kahe che ke eka ratala zuddha tamAkumAM 'nikoTIna" nAmanuM jhera eTalA pramANamAM raheluM hoya che ke mAtra traNa miniTamAM 2500 kUtarAone mArI nAkhavAmAM samartha che. bIjuM jhera 'koloDAina' che, jenA eka TIpAno vIsamo bhAga, ilekTrIka lAge tevo dhakko pedA karIne deDakAne mArI nAkhe che. bIjuM jhera 'pharapharola' paNa bahu ja nukazAna kare che. amerikAmAM tamAkunA lAkho maNa rasathI pAkane bagADatA kIDA marI jAya che. hATanATATamAM rahenArA mANaso tamAkunA telathI sApone mAre che. telanA eka TIpAthI kALo nAga marI jAya che. zikAgonA zarIrazAstrInA mata pramANe tamAkumAM je nikoTIna jhera hoya che, tenA eka aunsano mAtra cArasomo bhAga jo ijekazana dvArA mANasanA lohImAM bheLavI devAmAM Ave to te mANasa marI jaze. Ano 1/3 bhAga jhera dareka sigAreTamAM hoya che. amerikAnA DaoN. aise kahyuM che : 'mAtra eka sigAreTathI 18 miniTa AyuSya ochuM thAya che.' mANasa rojanI 10 sigAreTa pIto hoya to mahine keTalI miniTa ? varase keTalI miniTa ? 20 varase keTalI miniTa ? hisAba karI lejo . mANasa sigAreTamAM mAtra AyuSya veDaphato ja nathI, ochuM paNa kare che. samajAtuM nathI mANasane jiMdagI vahAlI haze ke sigAreTa ? A to mAtra sigAreTanI ja vAta thaI. cIrUTa vagereno naMbara to enAthI paNa AgaLa che. upadezadhArA * 78 upadezadhArA * 79
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikAgomAM eka zarIrazAstrI lakhe che : sigAreTa pInAranA hRdayane 24 kalAkamAM 3 hajAra vAra vadhAre dhaDakavuM paDe che. kAraNa, nikoTInathI hRdayanI gati vadhI jAya che. evuM nathI ke sigAreTa pInAro mAtra potAne ja nukazAna kare che te havAmAM pradUSaNa phelAvIne bIjAnA svAthya mATe paNa khataro ubho kare che. be briTIza DaoNkaTaroe kahyuM che ke jo koi oraDAmAM havAnA Avana-jAvananI vyavasthA barAbara na hoya ane temAM dhUmrapAna nahi karanAra, dhUmrapAna karanAra bIjA koi mANasanI pAse beTho rahe to tenA zarIramAM sigAreTano dhUmADo jaze ane A rIte sigAreTa nahi pInAra vyaktinA zarIramAM paNa kArbana monokasAiDa gesa pahoMcI jaze. A kArbana monokasAiDa gesa, dhUmrapAna nahi karanAra vyaktinA lohInA himoglobInamAM maLIne kAraboksI himoglobIna banAvaze je svAthya mATe hAnikAraka thaze.' | DaoNkaTaroe eka oraDAmAM 80 sigAreTa ane be sigAra saLagAvIne tathA temAM 12 vyaktione 78 miniTa sudhI rAkhIne parIkSaNa karyuM. AthI A vyaktionA zarIramAM jherI kArabokSI himoglobInanI mAtrA vadhI gayelI jovA maLI. - hindustAna dainika pepara, tA. 25-03-1973) dhUmrapAnathI kAna para paNa asara thAya che. baherAza vadhatI jAya che. philADelphiyAnA DaoN. viliyama gesanA mate khUba ja sigAreTa pInArA lokomAM ghaNA loko dhImA avAjane sAMbhaLI zakatA nathI. A niSkarSa vyApArika kSetramAM kAma karanAra 97 vyaktio (jemAM 77 sigAreTa pInArA hatA, 20 nahi pInArA hatA)nA svAcyaparIkSaNa dvArA kADhevAmAM Avyo che. DaoN. vesanA kahevA pramANe tamAkunA dhUmADAthI zvasanataMtrane je nukazAna pahoMce che, tenA kAraNe saMbhaLAtuM nathI. hindustAna nAmanA dainika samAcAra patramAM AvelI nIcenI vigata coMkAvanArI che. rojanI dasa sigAreTa vIsa varSa sudhI pIvAthI zvAsanaLIomAM kensara thai zake che. eka jarmana vizeSajJanA kahevA pramANe 70,000 sigAreTa pIdhA pachI kensaranA lakSaNo dekhAvA lAge che. bhale tame e AMkaDo rojanI dasa pIne vIsa varSamAM pUro karo ke rojanI vIsa pIne dasa varSamAM pUro karo. - hindustAna (tA. 12-03-1970) prazna thaze : jo tamAkuthI ATalA badhA nukazAna thatA hoya to keTalAya pInArAo nirogI rahIne jIvatA zI rIte haze ? ApaNA zarIramAM jabaradasta anukUlana zakti che. A zarIrane thoDIthoDI mAtrAmAM roja jhera ApavAmAM Ave to e jhera paNa pacAvI zake che. A mATe itihAsamAM caMdraguptano dAkhalo jANIto che. koi jhera ApIne mArI na nAkhe mATe bhejAbAja cANakya tene roja thoDuM-thoDuM jhera ApIne 'viSa-prUpha' banAvI nAkhyo hato. Aje mANaso paNa 'tamAkukUpha' banavA mAMDyAM che. game teTaluM smokiMga kare, paNa emane nazo ja na caDe ! AvA mANaso vadhu nazo prApta karavA kramazaH kokena, morphIna, haziza, brAuna sugara, heroina ityAdinI late caDe che, je vadhu ne vadhu nazAkAraka padArtho che. Akhare A badhu ja nukazAnakAraka che. evuM paNa bane ke ApaNe karelI bhUlanI sajA ApaNI bhAvI peDhI bhogave ! amerikA jevA rASTro hamaNA-hamaNA dhUmrapAna viruddha joradAra AMdolano calAve che. dainika peparo, DaoNkaTaro ane kaMpanIo A AMdolanone joradAra Teko Apyo che. nyujarsImAM eka kaMpanI che : lIona lonasTane. A kaMpanI dara aThavADiye be DaoNlaranuM inAma potAnA kAmadArane Ape che. paNa upadezadhArA * 80 upadezadhArA * 81
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarata eTalI ke e kAmadAra koi paNa prakAranuM dhUmrapAna karato hovo na joie. (ApaNe tyAM jema tapasvInuM sanmAna thAya che tema ja) teno mAlika mAne che ke dhUmrapAna karanAra karatAM nahi karanAra vadhu kAryazIla hoya che. jyAre dhUmrapAna karanArAo kAryazIla to nathI hotA, paNa pIvAmAM ane lAvavAmAM samaya paNa ghaNo bagADe che. (ApaNe tyAM paNa je koipaNa prakArano nazo na karato hoya tevA bhAgyazALIonuM sanmAna thavuM joie evuM nathI lAgatuM ? jo bhAvI peDhIne bacAvavI haze to AvuM kaMika karavuM ja paDaze.) potAnA karmacArIomAM dhUmrapAna Adi nazAkhorI aTakAvavA mATe kempabela sUpa inDasTrI, grumana korporezana, boiMga kaMpanI, guDa iyara, tApara, barliMgTana inDasTrIjha vagere kaMpanIo sakriya banI che. AvA AMdolanothI amerikAmAM dhUmrapAnamAM sAro evo ghaTADo noMdhAyo che. pheDara sTaDIjhamAM jaNAvyA pramANe i.sa. 1964mAM kula vastInA 42 TakA yuvAno sigAreTanA vyasanI hatA. atyAre 3 TakA rahyA che. jyAre ApaNe tyAM ulTI gaMgA vahe che. jyArathI sarakAre sigAreTa Adi para dhUmrapAna karavuM svAsthya mATe hAnikAraka che' evuM lakhavuM pharajiyAta banAvyuM che tyArathI sigAreTa pInArA ulTA vadhyA che ! manane niSiddhanuM AkarSaNa vadhu hoya che. jenI nA pADavAmAM Ave tyAM ja mana vadhu doDe ! tame ghaNIvAra joyuM haze : 'ahIM koie kacaro nAkhavo nahi' evuM pATIyuM jyAM laTakI rahyuM che, tyAM ja kacarAno Dhagalo paDyo che ! mananA AvA svabhAvane barAbara samajI niSiddhanuM paNa AkarSaNa na thAya e rIte manane dhUmrapAnathI aTakAvI devuM joie ane e kAma mAtra tame ja karI zako, mAtra tame tame ane tame upadezadhArA * 82 ja. amArA jevA lAkho upadezako paNa kaMi karI zake nahi, jo tame svayaM te choDavAnI icchA na karo. tame jo choDavA iccho to karoDo mANaso paNa tamane rokI zake nahi. -: preraNA biMdu H amadAvAdanI eka skUlamAM ATheka varSanA bALakone zikSaka mAnavazarIranI saMracanA samajAvI rahyA hatA. mAnava-citra tarapha phUTapaTTI rAkhIne kahI rahyA hatA : juo A hojarI che, jyAM ApaNuM khAdheluM pace che. A hRdaya che je satata dhabakatuM rahe che ne lohI cokhkhuM karatuM rahe che. A phephasAM che, jayAM ApaNo zvAsa jAya che. bIDI sigAreTa vagere pIvAthI ApaNA phephasAM bagaDI jAya che. tamArAmAMthI koi bIDI nathI pItuM ne ? nAnapaNathI ja saMkalpa karajo : ame kadI dhUmrapAna nahi karIe. bolo, tamArAmAMthI koi bIDI pIe che ? eka vidyArthIe AMgaLI UMcI karIne kahyuM : sara ! huM bIDI nathI pIto, phakta dArU pIuM chuM ! ATha varSanA TeNIyAno A javAba sAMbhaLI zikSaka stabdha thai gayo. paNa pachI tapAsa karatAM khyAla Avyo ke dArU pInAro A vidyArthI ekalo nathI. bIjA paNa dasa che. e badhAne emanA ja pappA rAtre sUtA pahelA dArUno ghUMTaDo pIvaDAve che ! AvA chokarAo AgaLa AvIne chAtI kADhIne bolatA rahe che H merA bhArata mahAna ! cha ka dRSTi upadezadhArA * 83
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya mAtra du:khabhIrU che. enI tamAma pravRttionuM kendrabiMdu du:khamukti ane sukha prApti che. Azcarya e vAtanuM che ke mANasa jema jema du:khamAMthI chUTavA ne sukha meLavavA prayatna kare che tema tema te ulTo vadhu du:khamAM phasAto jAya che ne sukha enAthI dUra ja ThelAtuM rahe che. mAnavIne jayAre cArebAjuthI du:kho gherI vaLe che tyAre e khUba hatAza banI jAya che. eka bAju zeramAM rokelA paisA kAgaLiyA thai gayA hoya, bIjI bAju bilDIMga ke jamInamAM rokelA paisA DeDa thai gayA hoya, trIjI bAju bajAramAM maMdI hoya... A badhuM adhUruM hoya tema guMDAonA khaMDaNI mATenA phona AvatA hoya... zarIra rogothI gherAyeluM hoya, gharamAM chokarAo kahyuM na mAnatA hoya, patnI karkazA hoya... tyAre bhalabhalo mANasa hiMmata hArI jAya ane DiprezanamAM sarakI paDe. atyAre ghaNA mANasonI AvI hAlata jovA maLe che. AvA avasare mANase svastha (jarA paNa dimAganI samatulA gumAvyA vinA) thaine AtmanirIkSaNa karavuM joie. AmAMthI keTalA duHkho dUra thai zake tema che ? je dUra thai zake tema na ja hoya tenA mATe aphasosa karavAno zo artha ? paristhiti jayAre badalI zakAya tema na hoya tyAre zANo mANasa manaHsthiti badalI nAkhe che. paristhiti ApaNA hAthamAM nathI, manaHsthiti ApaNA hAthamAM che. je ApaNA hAthamAM che ene ja badalI nAkhIne sukhI zA mATe na banavuM ? jayAre ApaNe manaHsthiti badalAvI nAkhIe chIe, du:khano saMpUrNa svIkAra karIe chIe, tyAre paristhiti ApoApa badalAvA lAge che. duHkha potAnI meLe sukhamAM badalAvA lAge che. jIvanamAM mANasa bIjI ghaNI kalA zIkhe paNa jo du:kha svIkAravAnI kaLA na zIkhe to enuM jIvana zikSaNa adhUruM che. je du:khanuM nAma sAMbhaLatAM ja ApaNe bebAkaLA banI jaIe chIe, jene ApaNe atyaMta bihAmaNuM gaNIe chIe, ene sohAmaNuM kaI rIte banAvI zakAya ? du:khanuM svAgata zI rIte karI zakAya ? e zIkhavA cAlo... pUrvajonI AMkhe du:khane jANIe, du:khane vadhAvIe, duHkhane vahAla karIe. sAmAnya rIte mANasa bhagavAna pAse sukhanI prArthanA kare che : he bhagavanuM ! amAruM sukha akhaMDa ho ! duHkha amane kadI na maLe, paNa koi du:khanI prArthanA kare tyAre zuM samajavuM ? sAce ja AvA bhaktane dhanyavAda ApavA ghaTe. jIvanane e sAcA arthamAM samajayo che, ema kahevuM paDe. jIvananA akhaMDa darzana karanAra ja du:khane prema karI zake. prabhu pAse prArthanA karI zake. kuMtIe bhagavAna pAse prArthanA karatAM kahyuM che : vipadaH santu naH zazvat tatra tatra jagadguro / bhavato darzanaM yatsyAdapunarbhava-darzanam // 'he prabhu ! amane badhe sthaLe du:kho maLyA karo ! jethI punarbhavanAzaka ApanuM darzana amane maLyA kare.' - bhAgavatapurANa (1/8/25) upadezadhArA * 84 upadezadhArA + 85
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ evuM jIvana zI rIte jIvavuM ? jethI vidgo varadAna banI jAya, zatruo mitra banI jAya ? uttama puruSo potAnI jIvana paddhati ja evI banAvI nAkhe ke zatruo eno vALa paNa vAMko na karI zake, duHkho ene pajavI na zake. Apatti paDavA chatAM je vyathita na bane tene Apatti zuM karI zake ? je haMmeza mahenata karavA taiyAra rahe tene bekArI ke pramAda zuM karI zake ? kaSTane je samyapha sahI zake tene du:kha zuM karI zake ? juo mahAbhAratakAra vedavyAsa kahe che : prApyApadaM na vyathate kadAcit, udyogamanvicchati cA'pramattaH / duHkhaM ca kAle sahate mahAtmA, dhuraMdharastasya jitAH sapatnAH // Apatti pAmIne je vyathita na bane, apramatta banIne je udyogano Azraya le, avasare duHkhane sahana kare te dhuraMdhara mahAtmA che. tenA zatruo hArelA ja jANavA.' - vedavyAsa (mahAbhArata, udyogaparva, 33/107) du:kha AvI paDatAM mANasa adhIra kema bane che ? hatAza ane hataprabha kema bane che ? adhIra mANasa ema mAnI bese che ke A to evA du:kho che jeno kadI aMta ja nahi Ave. paNa evI koi rAta che jenA aMte prabhAta na Ave? evI kai pAnakhara Rtu che jenA aMte vasaMta na Ave ? evI koi amAsa che jenA pachI pUnama na Ave ? vairAgya, nIti ane zRMgAranA traNa zatako banAvI sAhitya jagatamAM amara sthAna prApta karanAra bhatRhari kahe che : bhalA mANasa ! du:khamAM vyAkuLa zA mATe bane che? kapAyA pachI vRkSa nathI UgatuM? kSINa caMdra pharIthI pUrNa nathI banato? - DAhyo hoya te Ama vicArIne svastha rahe ja. chinno'pi rohati taruH kSINo'pyupacIyate punazcandraH / iti vimRzantaH santaH santapyante na viplutA loke / / - bhakti natizatA, 88 ApaNe badhA sukhanI cAhanA karIe chIe, paNa sukha maLatuM nathI, eTale nArAja thai jaie chIe. paNa jarA kalpanA karo : jIvanamAM ekaluM sukha ja sukha hoya to ApaNI hAlata zI thAya ? yAda rahe ke du:kha pacAvavuM hajuye saheluM che, sukha pacAvavuM saheluM nathI. zAlibhadra, bharata vagerene ApaNe mahAtmA eTalA mATe kahIe chIe ke emaNe sukhane pacAvyuM che. bAkI, moTAbhAganA mANaso sukha pacAvI zakatA nathI. atyaMta sukhamAM mANasa hevAna banI jAya che. juo... atyaMta sukha ane samRddhinA kAraNe rAvaNa, kaMsa, duryodhana vagere hevAna banyA che. paNa du:kha insAna ja nahi paNa bhagavAna banAve che. du:khoe mahAvIrasvAmI Adine bhagavAna banAvyA che. metArya-gajasukumAla, aMdhaka Adi munione kevalajJAnI banAvyA che. rAma, kRSNa, pAMDava, naLa, harizcaMdra vagerene mahApuruSa banAvyA che. prasiddha phrenca kavi, nATyakAra ane navalakathAkAra vikaTara merI hyugo (i.sa. 1802thI 1855)nA zabdomAM jANe A ja vAta paDaghAtI hoya tema lAge che : Apatti manuSya banAve che ane saMpatti rAkSasa.' - vikaTara hyugo ApaNe aneka mANasothI gherAyelA hoie chIe, paNa ApaNane khyAla nathI Avato ke AmAM kharekhara mitra koNa che ? zatru koNa che ? jyAM sudhI tamArA para kaSTa nathI AvatuM tyAM sudhI tame tamArA ja sAcA mitra ke zatrune nathI jANI zakatA, e vAtano tamane khyAla che ? kyAreka jojo ... tame musIbatothI gherAyelA ho upadezadhArA ke 86 upadezadhArA + 87
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ cho tyAre tamArI pAse koNa ubhuM rahe che? tamane jANIne Azcarya thaze ke jene tame sauthI vadhu nikaTano mitra gaNatA hatA e ja sauthI pahelA tamAro tyAga karaze. zatru ane mitranA bheda batAvanAra Apattine zA mATe AzIrvAda na gaNavI ? zA mATe ene uttama zikSaNa na gaNavuM ? AthI ja iMglenDano prasiddha vaktA ane rAjanetA DijharAilI kahe che : ApattiothI caDiyAtI bIjI koi zikSA nathI." - DijharAilI iMglenDano prasiddha nibaMdhakAra ane samIkSaka hejhaliTa (i.sa. 1778thI 1830) kahe che : 'Prosperity is a great Teacher, Adversity is a greater. Possession pampers the mind, Privation trains and strengthens it.' aizvarya mahAna zikSaka che, Apattio enAthI paNa mahAna zikSaka che. aizvarya lADa laDAvIne bagADI mUke che paraMtu abhAva tene prazikSita kare che ane zaktizALI banAve che." ApattionI prazaMsA iMglenDanA prasiddha nATyakAra zeksapiyare paNa karI che : 'sApa jheravALo hovA chatAM aMdara ratna rAkhe che, tema Apattio duHkhamaya hovA chatAM amRtamaya che.' ApattiothI, muzkelIothI, kaThinAIothI ApaNe DarIe chIe, paNa vastutaH eja ApaNA asalI hIrane batAve che. muzkelIo agni jevI che. ApaNe jo sonuM ja hoie to muzkelIothI zAne DaravuM ? sonAne AgathI zAno bhaya ? pittaLa bhale Dare. paNa sonuM zA mATe Dare ? Apattio ApaNA hIrane oLakhAve che, AtmajJAna karAve che. javAharalAla naherUe kahyuM che : kinArUM ne AtmajJAna karAtI hai| ve hameM dikhA detI hai ki hama kisa miTTI ke bane hai| hindI kavi sAketa kahe che : "duHkha bhale jhera lAge, chatAM pIo.' amRta pInArAnuM mAthuM kapAyuM che jayAre jhera pInArA nIlakaMTha mahAdeva kahevAya che, e to tame jANo cho ne ? sukhamAM paDyA rahIne keTalAya saDI gayA che, jayAre duHkhanuM jhera pacAvI-pacAvIne keTalAya mahApuruSa banI gayA che. jeTalA pramANamAM ApaNe duHkhane, kaSTane bhogavI zakIe teTalA pramANamAM ApaNe dhIra chIe. duHkhanI agnimAM dhIratAnI kasoTI thAya che. juo... sAketanA zabdo : jIvana meM sukha-duHkha niraMtara Ate-jAte rahate hai, sukha to sabhI bhoga lete haiM, duHkha dhIra hI sahate haiM, manuja dugdha se, danuja rudhira se, amara sudhA se jIte haiM, kintu halAhala bhavasAgara kA, ziva-zaMkara hI pIte haiM / - sAta tulasIdAsa kahe che du:kha vakhate mAtra tamArI dhIratAnI nahi, tamArA dharmanI, tamArA mitronI ane tamArI patnInI paNa barAbara parIkSA thai jAya che. dhIraja dharma mitra aru nArI / ApadakAla parakhiahiM cArI / / - tulasIlAsa (THvarita mAnasa, rU/4/4) duHkho to tamane ghaDe che, tamArAmAM sajajJAnanuM vRkSa vRddhi pAme te mATe jalasiMcana kare che. hindI sAhityakAra premacaMda A vAtane khUba ja sarasa rIte samajAve che : upadezadhArA * 88 upadezadhArA * 89
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipatti meM jisa hRdaya meM sajjJAna utpanna na ho vaha sUkhA vRkSa hai, jo pAnI pA kara panapatA nahIM balki sar3a jAtA hai| - jemacaMdra (mAzrama, pR-22 ) du:kho ApaNane gamatA nathI. kone game du:kho ? paNa A ja du:kho vItI gayA che tyAre keTalA madhura lAge che ? zikSakanI thappaDo kayA vidyArthIne mIThI lAge ? pitAnA kaDavA ThapakAo kayA putrane mIThA lAgatA haze ? paNa vakhata jatAM e ja thappaDo ane ThapakAo mIThA lAge che. upakArI lAge che. keTalAya vidyArthIo ane putronA mukhe evuM sAMbhaLavA maLe che : "kharekhara e vakhate jo amArA zikSakoe thappaDo na mArI hota ke pitAe Thapako na Apyo hota to ame Aje taiyAra thai zakyA na hota." mAtra zikSaka ke pitA taraphathI maLatA ThapakAnI vAta nathI, jIvananA koipaNa kSetramAM AvatA duHkho AvA ja hoya che. A jagata moTI nizALa che. ApaNe badhA vidyArthIo chIe. kudaratarUpI zikSaka ApaNane ghaDavA ja kaSTo ane du:kho mokale che, evI dRSTi khullI jAya to du:kha vakhate keTalI samAdhi rahe ? pelI jANItI vArtAmAM Ave che ke eka maMtrInI "je thAya te sArA mATe AvuM bolavAnI AdatathI gusse thayelA rAjAe te maMtrIne jelamAM nAkhyo. rAjAnI TacalI AMgaLI akasmAtu kapAi jatAM, maMtrInA mukhamAMthI sahasA nIkaLI paDyuM : je thAya te sArA mATe. A sAMbhaLIne rAjAno krodhAgni bhabhUkI uThyo. A ghaTanA bAda thoDA divase zikAre gayelA rAjAne jaMgalamAM bhIloe pakaDI pADyo. bhIlo rAjAne balidAna ApavA mATe devI pAse lai gayA, paNa rAjAnuM zarIra akSata (TacalI AMgaLI kapAyelI hovAnA kAraNe) na hovAne kAraNe rAjA bacI gayo. Ama A ghaTanAe rAjAnA prajJAcakSu kholyA ane tene maMtrInA kathanano marma samajAyo. pAchA jaIne rAjAe maMtrIne choDyo ane tene jelamAM pUravA mATe kSamA mAMgI. tyAre paNa maMtrI bolI uThyA "je thAya te sArA mATe. jo tame mane jelamAM na nAkhyo hota to huM jaMgalamAM tamArI sAthe hota ane tamArA badale mAruM balidAna apAi gayuM hota !' ApaNI jiMdagImAM ghaNI vakhata AvuM nathI banatuM ? je du:kho pahelA kaDavA lAgatA hatA, pachIthI te upakArI nathI lAgyA? mIThA nathI lAgyA ? tame samudramAM nAvaDI dvArA jai rahyA cho tyAre rastAmAM AvatI paththaranI caTTAno kevI lAge ? bhUla-cUke paNa jo nAvaDI athaDAI jAya to bhUkkA nIkaLI jAya. mAnI lo ke nAva tUTI gai che ne tame samudramAM DubI rahyA cho ne tamArI pAse ja e paththaranI caTTAna AvI gaI che tyAre e tamane kevI lAge che ? vipattionuM paNa kaMika aMze AvuM ja che, ema premacaMda kahe che : naukA para baiThe hue jala-vihAra karate samaya hama jina caTTAnoM ko ghAtaka samajhate haiM aura cAhate haiM ki koI inheM khodakara, phaiMka de, unhIM se naukA TUTa jAne para hama cimaTa jAte haiM / - premacaMdra (norAna, -266 ) jIvananI sAthe duHkha evI rIte vaNAyeluM che, jaDAyeluM che ke tame ene alaga na karI zako. zarIrathI cAmaDI zI rIte alaga thai zake ? mIThAmAMthI khArAza zI rIte alaga karI zakAya ? du:khamayatA e saMsArano svabhAva che - e vAta jaina zAstromAM to ghaNIvAra sAMbhaLI, paNa jyAre raziyAno koi mANasa AvI vAta kare tyAre AnaMda-Azcarya thAya. raziyana krAMtikArI sAhityakAra maiksima gorka (i.sa. 1898-1936) kahe che : cAmaDIthI ApaNuM zarIra maDheluM che tema ApattiothI jIvana maDheluM che. ApaNA zvAsa Apatti che. ApaNA vastro-ghareNAo Apatti che. enuM raDavuM zuM? jagatamAM badhA ja to kAMi AMdhaLA nathI. upadezadhArA + 90 upadezadhArA + 91
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAramAM jema du:kha che tema du:khanAzanA upAyo paNa che. cAlo... TUMkamAM joie : duHkha-nAza mATe koNa kevA upAyo batAve che. sthAnAMga sUtramAM bhagavAna zrI mahAvIradeva kahe che : se NaM bhaMte dukkhe kahaM bheijjati ? appamAeNa. bhagavan!duHkhanuM bhedana kai rIte thAya? 'pramAdano tyAga karavAthI.' - ThANaMga, 7-2 pAtaMjala yoga darzanamAM pataMjali paNa lagabhaga Aja vAta kare che : vidyAtapobhyAM klezahAniH vidyA ane tapathI (apramAda vinA vidyA ane tapa thai zakatA nathI) du:khano nAza thAya che. - yogasUtra hA... koI-koI loko jANI joine potAnI AMkha baMdha karI de che. mUrkha mANasa ja potAnA du:kho para raDe che ne bumo pADe che. - maiksima gorkI ahIM du:khanI je prazaMsA karavAmAM AvI che, te kayA prakAranuM du:kha che ? e paNa jANI levAnI jarUra che. paristhiti-janya duHkhanI ahIM vAta che, manaHsthitijanya du:khanI vAta nathI. keTalAkanI manaHsthiti ja eTalA doSothI bharelI hoya che ke e satata du:khI ja rahyA kare. AvA du:khIone brahmA paNa sukhI na banAvI zake. potAnA doSothI duHkhI thAya tene koNa sukhI banAvI zake ? hitopadezamAM cha jaNane nitya du:khI kahelA che : IrSyA, ghRrNI tvasantuSTaH, krodhano nityazaGkitaH / parabhAgyopajIvI ca, SaDete nityaduHkhitA // 'irSALu, dhRNA karanAra, asaMtoSI, krodhI, sadA zaMkAzIla, bIjAnA bhAgyathI jIvanAra - A cha sadA mATe du:khI rahe che." - hitopadeza (1/25) eka sthaLe kahyuM che : anAlocya vyayaM kartA, anAthaH kalahapriyaH / AturaH sarvakAryeSu, naro duHkhairniyujyate // 'vicAra karyA vinA kharca karanAra, anAtha, jhaghaDAkhora ane badhA kAmomAM utAvaLa karanAra mANasa du:khothI gherAi jAya che.' cInI vicAraka karyuzasa kahe che : mANasa duHkhI zA mATe che? saddaguNone apanAvato nathI. durguNone choDato nathI ane sAco mArga batAvavA chatAM tenA para cAlato nathI. potAnA ja doSothI duHkhI thanArA mANaso jo dhAre to sukhI banI zake; deDha saMkalpa ane apAra prabhu-zraddhA sAthe potAnA doSa dUra karIne. jayAre rAmacaritamAnasanA kartA tulasIdAsa ApaNane samajAya tevI bhASAmAM du:khanAzano upAya, duHkhamAM kaI rIte rahevuM vagere batAve che : 'tunI sAthI vipad veM, vi-vinA-viveka ! sAhasa-sukRta-satyavrata, rAmabharoso eka // ' -: preraNA biMdu :paroDhiye bahAra pharavA nIkaLelo chagana acAnaka ja pANI vagaranA kUvAmAM gabaDI paDyo. bacAvo... bacAvo...nI bUmo pADavA lAgyo, paNa enI bUmo koNa sAMbhaLe ? thoDIvAra pachI sadbhAgye ke durbhAgye tyAMthI pasAra thatA terApaMthI zrAvake tenI bUmo sAMbhaLI, paNa eNe cokhkhuM kahI dIdhuM : "tane kUvAmAMthI bahAra na kADhI zakuM. kAraNa ke tuM pAcho aviratimAM jIve ne jeTaluM pApa kare e mane lAge. tArA pApamAM huM zA mATe nimitta banuM? huM to cAlyo." upadezadhArA * 92 upadezadhArA * 93
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ niMdA bicAro... chagana ! kUvAmAM ja paDyo rahyo. 15-20 miniTa pachI eka rAjanetA pasAra thayo, eNe kahyuM : 'chagana ! tuM kuvAmAM eTale paDI gayo ke kUvA para divAla nahotI. AvuM bilakula na cAle. divAla vagaranA kUvAone kAraNe bicArA keTalA loko maratA haze ? huM AnA mATe AMdolana calAvIza. saMsadamAM vAta mUkIza : bhAratanA dareka kUvAne divAla hovI ja joie.' 'e badhuM pachI karajo . pahelA mane kUvAmAMthI bahAra kADho. huM marI rahyo chuM.' | 'tuM eka marI jAya to zo pharaka paDe che ? ulTa, saMsadamAM kahevA mATe mane baLa maLaze ke divAla vagaranA kUvAnA kAraNe amArA gAmano chagana marI gayo che. AnA kAraNe AMdolanane paNa vega maLaze.' e badhuM pachI... paNa, pahelA mane kADho.' chagananI ekeya vAta sAMbhaLyA vinA rAjanetAe cAlatI pakaDI. thoDIvAra pachI eka khristI pAdarI pasAra thayo ane teNe mAMcaDAthI chaganane bahAra kADhyo ane kahyuM : "bahu sarasa thayuM ke tame kuvAmAM paDyo. tame kUvAmAM na paDyA hota to mane sevAno lAbha kyAMthI maLata ? bhagavAna isue kahyuM che ke sevA e to svarganI sIDI che. huM icchuM chuM ke pharI-pharI mane Avo lAbha maLato rahe.' ...ne pAdarIe pharI chaganane dhakko mAryo ane te kuvAmAM paDyo... pharIthI enI sevAno lAbha maLe te mATe. pachI chagananuM zuM thayuM ? tenA koi samAcAra maLyA nathI. du:kha sArA che, eno artha e nathI ke bIjAne ApavA. 'du:kho sArA che'nI vAta jAta mATe ja lagADavAnI che. bIjAnA du:kho to satata dUra karavA ja prayatna karavo. jema jema ApaNe bIjAnA duHkha dUra karatA rahIe chIe, tema tema ApaNA doSo dUra thatA jAya che. ajamAvI jojo ... evo kayo rasa che jeno tyAga muzkela che ? mosaMbIno ? saMtarAno ? kerIno ? zeraDIno ? nahi... A badhA rasono to sahelAithI tyAga thai zake, paNa muzkela che, niMdA-rasano tyAga ! bIjA badhAno tyAga karanArA paNa niMdA-rasano tyAga karI zakatA nathI. sAhityamAM zuMgArAdi nava raso batAvelA che... paNa e badhA karatAM caDiyAto rasa che, niMdAno ! bicArA sAhityakAro 'niMdAne rasamAM sthAna ApavAnuM bhUlI gayA lAge che ! niMdAne paNa rasomAM sthAna maLyuM hota to kadAca rasAdhirAja zAMtarasa na hota, niMdA-rasa hota ! - kAma-kAja sivAyanI ApaNI phAlatu vAtomAM mukhyatAe zuM hovAnuM ? moTA bhAge ApaNe koikanI AdhI-pAchI ja karatA hoie chIe, koikanI niMdA ja karatA hoie chIe. ApaNe bIjAnI niMdA karatA rahIe chIe ne bIjA ApaNI niMdA karatA rahe che... Ama ApaNe jIvanane 'sArthaka' banAvatA rahIe chIe. mahAbhAratakAra vedavyAsa mANasa jAtanI nabaLI kaDI tarapha lAlabattI karatAM kahe che : o ! mAnava ! maherabAnI karIne tuM koinI paNa niMdA karIza nahi. khera, niMdA nahi karIe. tamArI vAta svIkArI. paNa bIjA koi niMdA karatA hoya to zuM karavuM? koinI niMdAnA zabdo ApaNA upadezadhArI + 94 upadezadhArA ke 95
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAne paDe to zuM karavuM ? AMkha hoya to mIcI daie, paNa kAna thoDA mIcAya ? kAnane thoDI pAMpaNo che ? vedavyAsa kahe che : niMdA karazo to nahi ja, sAMbhaLazo paNa nahi, niMdA karavAmAM pApa che tema sAMbhaLavAmAM paNa pApa che. ApaNane thaze : paNa koi bolatuM hoya to ApaNe zuM karI zakIe ? enA zabdo to ApaNA kAne paDavAnA ja ne ? zuM kAnamAM AMgaLI ghAlavI ? vedavyAsa kahe che : hA...! tame evA sthAnamAM pahoMcI gayA ho, jyAM tamane niMdA sAMbhaLavI paDe tema hoya tyAM tame kAnamAM AMgaLA nAkhI do. ApaNe vicArIzuM : badhAnI vacce kAnamAM AMgaLA ghAlavA ? keTaluM kharAba lAge ? AnA karatAM bIjo koi upAya nathI ? vedavyAsa kahe che : tame kAna baMdha karI zako tema na ho to e sthAnathI ravAnA thai jAva, cAlatI pakaDo. na vAcyaH parivAdo'yaM na zrotavyaH kathaMcana / karNAvatha pidhAtavyau prastheyaM cA'nyato bhavet // 'koinI niMdA karavI nahi, sAMbhaLavI paNa nahi. koi karatuM hoya to kAna baMdha karI devA athavA tyAMthI ravAnA thai javuM.' vedavyAsa (mahAbhArata, zAMtiparva, 132/12) bIjA mANasanI je vAta ApaNane na gamatI hoya te 'nathI gamatI' ema kahevAmAM zuM vAMdho che ? zuM emAM paNa niMdAno doSa lAge ? vicitra jagata che ! vicitra loko che ! vicitra vartana che. badhAnuM badhuM ja game te jarUrI nathI. paNa e badhuM jAhera karavAno artha zo ? je vastu ApaNane na gamatI hoya te vastu kama se kama ApaNAmAMthI dUra karI nAkhavI joie. ApaNane bIjAnI vAMkAi na gamatI hoya to kama se kama ApaNAmAMthI to vAMkAi kADhI ja nAkhavI joie. dalapatarAmanI pelI kavitA (anyanuM to eka vAMkuM ApanA aDhAra upadezadhArA * 96 che)mAM Avato pelo UMTa yAda che ne ? e UMTane badhe ja vAMkAi dekhAi. hAthInI sUMDha, popaTanI cAMca, kUtarAnI pUMchaDI, vAghanA nakha, bagalAnI Doka, gAyanA ziMgaDAM vagere vAMkA che, ema kahetA UMTane ziyALe kahyuM : are UMTabhAi ! bIjAnuM te eka ja aMga vAMkuM che, paNa ApanA to aDhAreya aMga vAMkA che, enuM zuM ? jyAre jyAre ApaNane bIjAnA doSo dekhAya tyAre dalapatarAmanA A UMTane yAda karavA jevo che. jyAre ApaNe bIjA tarapha eka AMgaLI cIMdhIe chIe tyAre bAkInI traNa AMgaLI ApaNA tarapha jhUkelI hoya che, e bhUlavA jevuM nathI. bIjAmAM je doSa che, tenAthI traNa gaNA doSa ApaNAmAM rahelA che, ema jhUkelI traNa AMgaLIo jaNAve che. koi doSa jo ApaNane nathI gamato to niMdA karavAthI zo phAyado ? ApaNI niMdAthI pelI vyakti kAMi doSa-mukta banI javAnI nathI. ApaNane je je doSa na gamatA hoya te te doSa ApaNA jIvanamAMthI kADhI nAkhavA joie. ema karatAM ApaNane koi aTakAvI zake tema nathI. e mATe ApaNe saMpUrNa svataMtra chIe. jarA vicArIe : je doSanI ApaNe niMdA karatA hoie, e ja doSa ApaNAmAM hoya to kevA lAgIe ? dalapatarAmanA pelA UMTa jevA na lAgIe ? zA mATe e UMTa jevA hAMsIpAtra banavuM ? juo, vedavyAsanI vANI : pareSAM yadasUyeta, na tat kuryAt svayaM naraH / yo hyasUyastathAyuktaH so'vahAsaM nigacchati / / 'je vastunI mANasa niMdA kare, te jAte nahi karavI joie. bIjAnI to niMdA kare, paNa pote te doSothI bharelo ja hoya, e mANasa upahAsa-pAtra bane che.' - vedavyAsa (mahAbhArata, zAMtiparva, 290/24) upadezadhArA * 97
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasa khAsa karIne konI niMdA kare ? moTA mANasanI. je moTA mANasanI prasiddhi moTI, niMdA paNa eTalI ja moTI rahevAnI ! moTA mANasanA doSo jaldI najaramAM AvI jatA hoya che. mANasanI vRtti paNa kaMika evI hoya che : juo, AvaDA moTA mANasomAM paNa ATalA badhA doSo hoya to amArI to vAta ja zI ? athavA ame emanA karatAM ghaNA sArA chIe. paNa kAlidAsa kahe che : A vRtti sArI nathI. mahApuruSanI niMdA karavAnI vAta to javA do, niMdA saMbhaLAya paNa nahi. tame kahezo : sAMbhaLavAmAM zo vAMdho ? ApaNe thoDA bolIe chIe ? pelo bole che te ApaNe sAMbhaLanArA hatA mATe ja ne ? tame sAMbhaLanArA na hota to te bolata? jaMgalamAM jaine to koi bole ja nahi ne ? sAMbhaLanAro mANasa haMmezA bolanArane protsAhita karato hoya che. tame jo pelAnI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLo ja nahi to tene bolavAnuM mana thaze ? tame sAMbhaLavA Atura cho mATe ja pelo bole che. tamane koinA doSa sAMbhaLavAmAM rasa che mATe ja tame dhyAnathI sAMbhaLI rahyA cho. ApaNuM mana bahu cAlAka che. e ApaNane samajAve che : AmAM zAnuM pApa ? ApaNe kyAM koInI niMdA karI che ? pelo bole emAM ApaNe zuM karIe ? pApa karavuM paNa kharuM ane chatAM pApathI mukta paNa rahevuM - evo bhrama haMmezA mana karAvatuM rahe che. mahAkaviomAM gaNanA pAmelA pelA kAlidAsa kahe che : 'na kevalaM yo mahato'pabhASate, zrRNoti tasmAdapi yaH sa pApamADyuM ' 'mahApuruSonI niMdA karanAro ja nahi, sAMbhaLanAro paNa pApI che." - kAlidAsa (kumArasaMbhava, pa8i3) mANasa Akhare niMdA kare che zA mATe ? kayuM evuM prayojana che je tene niMdA karavA prere che. je guNomAM, jJAnamAM, zaktimAM ke bIjI bAbatamAM AgaLa vadhelo che te bIjAnI niMdA zA mATe kare ? e to svanirmANamAM ja eTalo DUbelo hoya ke niMdA karavAno enI pAse samaya ja na hoya. sAmAnyatayA zaktizALI, udAracarita mANasa bIjAnI niMdA na kare, niMdA azaktinI nizAnI che. niMdA aMdaranI irSAnA bahAra nIkaLatA taNakhA che, niMdA nIcatAnuM cihna che. niMdA eka prakAranI bIjAnI vaicArika hiMsA che. jene tame bIjI rIte haTAvI nathI zakatA enI tame niMdA karavA lAgI jAva cho; niMdA karIne tame ema mAnavA lAgI jAva cho : meM ene haTAvI dIdho, UDAvI dIdho. cANakya kahe che : dahyamAnAH sutIveNa, nIcAH parayazo'gninA / azaktAstatpadaM gantuM tato niMdAM prakurvate // 'nIca mANaso bIjAnA kIrtirUpI agnithI baLI UThe che, tenA sthAne pahoMcI zakatA nathI, AthI niMdA karavAnuM zarU karI de che.' - cANakyanIti bIjAne potAnA hAthamAM rAkhavA mANasa keTalAya upAyo ajamAve che, sAma-dAma-daMDa-bheda Adi paNa ajamAve che. paNa koI kyAM sudhI hAthamAM rahe ? sAma AdithI paNa na thAya to mANasa bIjAne vaza karavA vazIkaraNa maMtrono prayoga kare, kAmaNa-TumaNa AdinA prayogo kare... na jANe mANasa keTaluMya kare che... bIjA para potAnuM Adhipatya jamAvavA paNa cANakya kahe che : bhalA mANasa ! tuM sAma AdinI mAthAkUTamAM zA mATe paDe che ? vazIkaraNa, kAmaNa-TumaNa ke maMtronI kaDAkUTanI zI jarUra che ? AkhI duniyAne hAthamAM levI hoya to tArA hAthanI vAta che. cAhe kevA paNa saMyogo hoya ke kevI paNa ghaTanA hoya, paNa bIjAnI niMdA karavAnuM tuM TALI de. niMdA karavAnuM baMdha kara, niMdA sAMbhaLavAnuM baMdha kara, niMdakonI ToLImAM javAnuM upadezadhArI * 98 upadezadhArA * 99
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ TALa, lAlabAine barAbara saMbhALI le. pachI joi le, jagata vaza thAya che ke nahi ? kAmaNa-TumaNa ke vazIkaraNanI kaDAkUTa vinA ja jagata vaza thai jatuM hoya to e badhI kaDAkUTonI jarUra zI ? cANakyanI vAta paNa kharI ja che ne ? ApaNA vera-jhera bharyA zabdothI ja moTA bhAge zatruo UbhA thAya che. cANakyanI DahApaNa bharelI salAha A rahI : yadIcchasi vazIkartu, jagadekena karmaNA / parApavAdasasyebhyo, gAM carantI nivAraya / 'eka ja kAryathI jo tuM jagatane vaza karavA icchato hoya to tuM ATaluM kara : paraniMdArUpI dhAnyane carI jatI tArI vANIrUpI gAyane aTakAvI de.' - cANakyanIti niMdA-purANa nIkaLyuM ja che to jarA joie : koNa konI niMdA kare ? tame barAbara nirIkSaNa karajo : coro kadI corInI niMdA nahi kare. bhraSTa kadI bhraSTAcArane nahi niMde. mUrkha kadI mUrkhatAne nahi niMde. badhA ja vastrarahita hoya tyAM vastravALo mANasa niMdA-pAtra banavAno ja. badhA ja bhraSTa hoya tyAM sajjana niMdAvAno ja. Aje ApaNe AvuM ja cArebAju joI rahyA chIe. saMskRtamAM koIke bahu ja sAcuM kahyuM che : indaM nindati taskaro gRhapati jAra: sazIlaM khalaH, sAdhvImapyasatI kulInamakulo jahyAjjarantaM yuvA / vidyAvantamanakSaro dhanapati ni:svastha rUpojjvalaM vairUpyeNa hataH prabuddhamabudhaH zreSThaM nikRSTo janaH // cora caMdranI, jAra gRhasvAmInI, kuzIla suzIlanI, asatI satInI, akulIna kulInanI, yuvAna vRddhanI, abhaNa bhaNelAnI, garIba dhanavAnanI, kurUpa rUpALAnI, ajJAnI jJAnInI tathA nIca zreSTha mANasanI niMdA karato hoya che.' DheDha, bhaMgI ke caMDALa thavuM koine game ? bIjAne to ThIka, khuda DheDha vagerene paNa nathI gamatuM. (mATe to harijana ke anusUcita vagere nAma paDyA che ne ?) paNa, rakhe mAnatA : ApaNe caMDAlakulamAM nathI jamyA eTale caMDAla nathI. caMDAla cAra prakAre kahelA che : (1) janmacaMDAla : jeno janma caMDAla kulamAM thayo hoya te. (2) karmacaMDAla : janma to uttama kulamAM thayelo hoya, paNa kAma caMDAla jevA karato hoya te. (3) krodhacaMDAla : jeno gusso ati pracaMDa hoya te. (4) niMdaka caMDAla : vAte-vAte je bIjAnI niMdA karyA karato hoya te. ati krodha ane ati niMdA karanAra paNa caMDAla gaNAyA che. pU.upA.zrI yazovijayajIe aDhAra pApasthAnakamAM paraparivAdanI sajajhAyamAM niMdakane cotho caMDAla kahyo che. niMdAne kriyAnuM ajIrNa kahyuM che. cAra prakAranA ajIrNa che. bhojana, jJAna, tapa ane kriyA - A cAreyanA ajIrNa thai zake che. jhADA-ulTI thAya eTale samajavuM : bhojana pacyuM nathI, ajIrNa thayuM che. potAnA jJAnanuM pradarzana karavAnuM mana thAya, ahaMkAra vadhato jAya to samajavuM : jJAna pacyuM nathI. vAte-vAte gusso Ave, magaja para niyaMtraNa na rahe to tapasvIe samajI levuM : tapanuM pAcana thayuM nathI. bIjAnI niMdA vadhatI jAya to kriyAvaMte samajI levuM : kriyA pacI nathI. ApaNe sArAmAM sArI kriyA karIe, e sArI vAta che. bIjA badhA paNa sArAmAM sArI kriyA karatA thai jAya, evI bhAvanA bhAvIe, e paNa sArI vAta che, paNa koi sArI kriyA karatuM na hoya to tene tarachoDIe, niMdie ke teno tiraskAra karIe, e jarA paNa sArI vAta nathI. 'huM sArAmAM sArI kriyA karuM to bIjA zA mATe na kare ? bIjAe paNa karavI ja joie. juo to kharA ! bIjAo kriyAmAM keTalI ghAlamela kare che ? A to huM ja evo ke ekadama cokhkhI kriyA !' AvI vRtti dhIre-dhIre mANasane bIjAnI upadezadhArA * 101 upadezadhArA * 100
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ niMdA karavA prere che. AvA mANase samajavuM joie ke huM paNa kyAM pahelethI AvI cokhI kriyA karato hato ? dhIre-dhIre ja badhuM zIkhyo chuM ne ?, vaLI, mArI kriyA cokhkhI ja che, evuM koNe kahyuM ? kevaLajJAnInI daSTimAM kevI haze ? koNa jANe ? huM mArI jAte ja mane sarTIphikeTa ApI dauM te kema cAle ? saMbhava che : cokhI kriyAnA nAma huM mArA ahaMkArane ja poSato houM ! bIjA lokonI kriyA bAhya daSTie kadAca hIna hoya, paNa kevaLInI daSTie pUrNa paNa hoi zake. mArI apUrNa najara badhe apUrNa ja jue che. khAmIthI bharelI najara badhe khAmI ja zodhe. mane bIje khAmI dekhAya che, eno artha ja e ke huM khAmIthI bharelo chuM. kevaLajJAnI badhAnA badhA ja doSo jANe che, chatAM kadI paNa kaheto nathI. huM nathI jANato-nathI joto, chatAM jema-tema baka-baka karyA karuM chuM ! pUrNa AtmAo AkhA jagatane pUrNarUpe jue che. jayAre huM jagatane apUrNarUpe jouM chuM. mane bIjA apUrNa dekhAya che te mArI ja apUrNatAnI nizAnI che. AvI vicAraNAthI mANasa niMdAthI bacI zake, kriyAnA ajIrNathI bacI zake. ThIka che, AvI vicAraNAthI ApaNe niMdA karavAthI to bacI zakIe... paNa bIjA koi ApaNI niMdA karatA hoya to zuM karavuM ? e niMdAmAM koi saccAi hoya to hajuye ThIka, paNa mAtra kIcaDa uchALavAnI ja niyata hoya to zuM karavuM ? e ApaNI sAme kIcaDa uchALe to zuM ApaNe paNa emanI sAme kIcaDa uchALavuM ? 'Tit for tat'no siddhAMta apanAvavo ? athavA zuM akaLAi javuM ? niMdaka to mahAupakArI che. kabIra kahe che : niMdaka kheDA rAkhIe, AMgaNI kUTI chavAi; bina sAbuna pANI binA, niramala kare subhAi, niMdaka dUra na kIjiye, dIje Adara mAna; niramala tana mana saba kare, baki AnahIM Ana. - kabIra (graMthAvalI, pR-82) bakhanA paNa AvI ja vAta kahe che : dhobI dhove kapaDA, niMdaka dhove mela; bhAra hamArA le cale, (jaryuM) baNijArA baila. - bakhanA ApaNI niMdA thatI hoya to nArAja thavAnI jarUra nathI ja, paNa rAjI thavAnI ja jarUra che. mANasa nagaNya mANasanI kadI niMdA karato nathI. eTale navaruM paNa koNa che ? tamArI jo cArebAju niMdA thatI hoya to samajI lejo ke tame kAMika gaNanA-pAtra banyA cho. tamArI niMdA, pragatinI sUcaka che. tamArI pragatie tamArA harIphomAM IrSyA jagAvI che, je atyAre niMdArUpe bahAra AvI rahI che. A saMdarbhamAM Dela kArnegInA vAkyo yAda rAkhavA jevA che : | 'anUcita TIkA, parokSarUpamAM tamArI prazaMsA ja che. yAda rAkho : koi paNa mANasa marelA kUtarAne lAto nathI mArato." - Dela kArnegI (hAu Tu sTopa varIthiMga eMDa sTArTa liviMga) ApaNe bhUla karIe tyAre aMgata bhale kare, paNa bhUla na hoya tyAre niMdA kare e kema cAle ? - evuM vicAratA ja nahi. tame bhale ne barapha ke AkAza jevA svaccha ho, chatAM paNa loko tamArA viSe kAMi nahi ja bole, evuM mAnatA ja nahi. rAmane nahi choDanArA loko tamane choDaze ? zeksapiyaranA zabdomAM A vAtano paDagho saMbhaLAze : Be thou as chaste as ice, as pure as snow, Thou shalt not escape calumy. - zeksapiyara (hemaleTa, 3/1) upadezadhArA + 102 upadezadhArA * 103
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'AdamiyoM ke gupta doSa prakaTa mata kara / kyoMki tU unheM lajjita karegA aura apane Apako avizvasta / ' - zekha sAdI (gulistAM, AThamo adhyAya) mANasanI eka khAsiyata jANavA jevI che : jayAre e koinI sArI vAta sAMbhaLe che, tyAre bhAgye ja sAcI mAne che, paNa koinI kharAba vAta tarata ja sAcI mAnI le che. koI paNa mANasanI parIkSA karI lejo. bIjAnI zA mATe ? ApaNI ja manovRttinuM nirIkSaNa karI laie ne ! koinA viSe prazaMsA sAMbhaLavA maLI : amuka bhAi bahu ja dAnI che. ApaNuM zaMkAzIla mana tarata ja bolI UThaze : na hoya ! koi ATaluM dAna karI ja zI rIte zake ? A to kALA nANAMno nikAla che nikAla. A kAMi dAna kahevAya. koi ati sajajana gaNAtA mANasa para pAMceka lAkhanA goTALAnA AkSepanI vAta sAMbhaLavA maLI. ApaNuM zaMkAzIla mana tarata ja bolI UThaze : joyuM ne ? ame to pahelethI ja kahetA hatA : A mANasa Avo ja che. pAMca nahi, vadhu haze vadhu. jarA uMDANathI tapAsa to karo. AvI mAnasika vikRtinA kAraNe ja ApaNane bIjAnI niMdA sAMbhaLavI game che. ApaNI zravaNa-ruci joi bolanAro paNa gelamAM AvI jAya che ne mIThuM-maracuM nAkhIne vadhune vadhu ApaNane uttejita karato rahe che. AvI vyaktithI bacavAnI khAsa jarUra che. samajadAra to tarata ja samajI jAya : je mArI AgaLa bIjAnuM vATe che te bIjA AgaLa mAruM nahi vATe ? zekha sAdI AvI samajaNa ApatAM kahe che : 'vaha jo dUsaroM ke doSa tere sAmane lA kara ginatA hai, nizcaya hI vaha dUsaroM ke sAmane bhI tere doSa le jAyegA / ' - zekha sAdI (gulistAM, bIjo adhyAya) zekha sAdInI bIjI vAto paNa samajavA jevI che. e kahe che : bhagavAna to tamArA badhA doSa jANe che ne ? chatAM kadI bole che ? ane ApaNe ? "paramezvara revatA IM 3ra chupAtA hai. padozI ( 'ApaNe' vAMco) pheravratA nahIM aura vicchatA hai' -: preraNA biMdu :TInane pappAe kahyuM : "jA beTA, sArAmAM sArI cAraNI lai Ava.' thoDIvAra pachI TInu khAlI hAthe Avyo ne kahevA lAgyo : pappA ! pappA ! mane to ekeya cAraNI sArI na dekhAi ! badhAmAM kANA ja kANA ! kANA vinAnI cAraNI hoi zake ? doSa vinAno mANasa hoi zake ? jo koi mANasa saMpUrNa doSarahita hoya to samajI lejo : e mANasa nathI, bhagavAna che. bAkI, chadmastha mAtra doSane pAtra ! koinI paNa TIkA karavAno ApaNo adhikAra nathI. chatAM ApaNe puSkaLa pramANamAM anadhikRta ceSTA karIe ja chIe. ApaNe rAmane nathI choDyA. (ema na samajajo ke rAmanI TIkA karanAro koi bIjo dhobI hato. ApaNe pote ja dhobI hatA.) ApaNe sItAne nathI choDI ke arihaMtone paNa nathI choDyA. Aja kAraNe ApaNe doSamukta banI zakyA nathI. duryodhanane koi sAro mANasa dekhAto nhoto, yudhiSThirane koi kharAba dekhAyo nhoto. ApaNI AMkha duryodhananI ke yudhiSThiranI ? bAra varSanI sevAthI prasanna thayelA gurue ziSyane jAduI ArIso Apyo. e jAdui ArIsAmAM mananuM pratibiMba paDatuM ! koi paNa mANasanI sAme ArIso dharo eTale enI mAnasikatA dekhAi Ave. ziSya eka divasa gurunI sAme ArIso dharI dIdho upadezadhArA * 104 upadezadhArA + 105
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane te stabdha thai gayo : gurunA mananA koi khUNAmAM krodhano sApa phUMphADA mArI rahyo, kyAMka lobhano sAgara UchaLI rahyo to kyAMka kAmanI Aga bhaDake baLI rahI hatI. mArA guru AvA ? jene huM parabrahmarUpa mAnato hato te guru AvA ? bIjA ja divasathI teno guru parano Adara maMda thai gayo. guru, kAraNa samajI gayA. eka divasa temaNe e jAdui ArIso jAta sAme dharavAnuM ziSyane kahyuM. jAta sAme dharatAM ja ziSya to Abho ja thai gayo : bApa re ! keTalA badhA doSothI huM bharelo chuM ? AkhIye duniyAnA doSo ekaThA karavAmAM Ave to paNa mArA doSonA DhagalA AgaLa e nAnA paDe. enA mukhethI sarI paDyuM : moM sama kauna kuTila khala kAmI ? sAce ja jyAre AtmanirIkSaNa dvArA potAnI jAtamAM doSono The2 dekhAya tyAre koinI paNa niMdA karavAnuM mana ja na thAya. A jAdui ArIso (AtmanirIkSaNano ArIso) saue vasAvI levA jevo che. ApaNo naMbara zAmAM ? bIjAne sukhI joIne ApaNe rAjI thaie chIe ke nArAja ? ApaNI pAse je ApaNA paricite navI ja dukAna (ApaNA jevI ja) kholI hoya ane temAM ApaNI dukAnathI vadhAre dharAkI jAme, vadhAre kramAI thAya (Apo eka paNa dharAka tUTyo na hoya ke kamANI ghaTI na hoya tyAre ApaNe rAjI thaIzuM ke nArAja thaIzuM ? jAtane pUchI lejo. bIjAne gunnI ke sukhI joI rAjI thavuM khUba ja agharuM che. moTA mahAtmAo mATe paNa kyAreka e agharuM banI jAya che. sthUlabhadrajInI gujra-prazaMsA siMhaguphAvAsI muni sahI zakyA nahotA ke bAhu-subAhunA sevAguNanI prazaMsA pITha-mahApITha munio sahI zakyA nahotA. upadezadhArA x 106 (11 dharmAdri parva vAnam / ATaluM kahIne zAstrakAroe dAnanuM sthAna khUba ja uMce mUkyuM che. dharmanuM prathama sopAna dAna che. mATe ja cAra prakAranA dharmamAM prathama dAna che. bhagavAnazrI AdinAthe tathA bhagavAnazrI mahAvIrasvAmIe prathama bhavamAM dAnadharmathI ja samyaktva meLavyuM hatuM. prakRtimAM sarvatra najara karo. badhA kaMika ne kaMika ApI ja rahyA che. vAdaLa jaLa, vRkSa phaLa, gAya dUdha, caMdana suvAsa tathA sUrya prakAza Ape che. pRthvI, pANI AdithI laine pazu sudhInA tamAma prANIo kaMika ne kaMika Ape che, paNa mANasa zuM Ape che ? badhAnI pAse levuM ne koine kazuM ja ApavuM nahi ? nadI pAse gayo, nirmaLatA maLI. puSpa pAse gayo, komaLatA maLI. dAna zuM e kahevAnI jarUra che ? mAnavI pAse gayo, niSphaLatA maLI. prakRtinA dareka tattvo mAnavonA kAnamAM kahe che : Apo... Apo... Apo... Apo... juo, ame kevA ApIe chIe ? prakRti kahe che : 'Apo'. mANasa eno ja paDagho pADe che H Apo ! e ApavA taiyAra nahi thAya, mAMgavA taiyAra thaze, prakRtino saMdeza sAMbhaLavAnA badale jANe te tenA cALA pADe che ! upadezadhArA * 107
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNane koi Ape te game ke ApaNe koine ApIe te game ? 'Apa', 'nathI', 'lo' ane 'nathI ja jo ituM' A cAra prakAranA vAkyo che. AmAM kayuM vAkya ApaNane vadhu game ? tame jyAre koIne kaho cho : "Apo', te ja vakhate tamArI garimA ghaTI jAya che, tamArAmAMthI badhuM ja teja ane badhI ja zobhA ravAnA thai jAya che. dehIti vacanaM zrutvA, dehasthAH paJca devatAH / nani takSaUva , dhA-zrI-hI- rti-nti: || 'Apo' ATaluM sAMbhaLatAM ja dehamAM rahelA pAMca devatA dhI, zrI, hI, kIrti ane kAMti te ja kSaNe ravAnA thai jAya che. tame kyAreka AvuM anubhavyuM paNa haze. AthI ja jemaNe anubhavyuM temaNe kahyuM : mAMgavA karatAM maravuM sAruM ! 'Apo' vAkya tame UMce ho to paNa tamane nIce lAve che. 'lo' vAkya tame nIce ho to paNa tamane UMce lai jAya che. juo, lenAro sAgara nIce che, ApanAro vAdaLa UMce che. 'Apo', adhama vAkya che. 'nathI'. 'tame mAMgyuM, paNa mAre ApavuM nathI.' A adhamAdhama vAkya che. 'lo' vAkyomAM rAjA jevuM A vAkya che. 'nathI ja joituM.' A, vAkyomAM cakravartI che. koi tamane ApatuM hoya chatAM tame puNIyA zrAvakanI jema kahI do : "mAre kazuM ja joituM nathI' to tame cakravartIthI paNa svayameva mahAna banI jAva cho. A niHspRhatAnA kAraNe ja cakravartI karatAM paNa muni mahAna che. ApaNe eTalI badhI spRhAthI bharelA chIe ke jeno koI hisAba nathI. Ama khyAla na Ave, paNa koI prasaMge khyAla Ave. somAMthI hajAra, hajAramAMthI lAkha, lAkhamAMthI kroDo icchatuM mana jo ie tyAre enI spRhAno khyAla Ave. AvazyakatA to ahIM darekanI pUrI thai zake tema che, paNa icchA ekanI paNa pUrI na thAya. icchAonI UMcAi pAse himAlaya nAno che. enI UMDAi pAse sAgara chIcharo che enI vizALatA pAse AkAza paNa nAno che. AkAzanI jema icchAono koi aMta nathI. A icchAo jIvane zIkhave che : badhuM ja A tArA mATe che. tuM badhuM ja meLavI le. icchAonI taratamatAthI mANaso cAra prakAranA che. jema jema svArthabharI icchAo ghaTatI jAya che, tema tema mANasanI uttamatA vadhatI jAya che. juo, adhama kaheze : merA so merA, terA bhI merA. badhuM haDappa karavAnI icchA. (kRSNa-nIla legyA) madhyama kaheze : merA so merA, terA so terA. bIjAnuM haDapavAnI icchA ghaTI. (kApota lezyA) uttama kaheze : terA so terA, merA bhI terA, svArtha bhAvanA gai, parArtha zarU. (tajo-padma-lezyA) uttamottama kaheze : nA kucha terA, nA kucha merA, jaga kA saba yaha jhUTha jhamelA. vAstavika dharma, niHspRhatAnI parAkASThA. (zukla legyA) sva pratyeno tIvra rAga ghaTe, tema svArtha bhAvanA ghaTe. svArtha bhAvanA ghaTatI jAya tema tema mANasa vadhune vadhu udAra thato jAya. mammIcUsathI kaMjUsa sAro. kaMjUsathI dAnI ane dAnIthI udAra sAro gaNAya. makhkhIcUsa ane kaMjUsamAM zo pharaka? baMne eka jevA ja nahi? dAnI ane udAramAM zo bheda ? baMne sarakhA ja nathI lAgatA? nahi, pharaka che. jarA samajIe. upadezadhArA * 108 upadezadhArA + 109
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pote paNa na khAya ane bIjAne paNa na khAvA de, te makhkhIcUsa, pote khAya, paNa bIjAne na Ape, te kaMjUsa. bheda samajAyo ? pote khAya ane bIjAne paNa khavaDAve, te dAnI. pote bhUkhyo rahIne paNa bIjAne khavaDAve, te udAra, bIjA kaMjusa kahevAya, paNa mammaNa jevA (kuTuMbIone paNa pUruM nahi ApatA) makhkhIcUsa kahevAya. jagaDuzA, bhAmAzA jevA dAnI kahevAya, paNa puNiyA zrAvaka jevA udAra kahevAya, je svayaM upavAsa karIne paNa sAdharmika-bhakti kare. potAnI jagA rAkhIne bIjAne jagA ApanArA dAnI kahevAya, paNa potAno paga UMco rAkhIne sasalAne jagA ApanAra hAthI (meghakumArano jIva) udAra kahevAya. bIjAne jIvana-dAna ApanAra dAnI kahevAya, paNa bIjAne bacAvavA potAnA prANa ApavA taiyAra thanAra megharatha (zAMtinAthano jIva) jevA udAra kahevAya. megharathanI yAda apAve tevA vartamAna kALamAM paNa jovA maLe che. - vaDhavANanA zeTha ratilAla jIvaNalAlane samAcAra maLyA : nakAmA ghoDAonI rAjA katala karavAnA che. jIvadayApremI ratilAlabhAi tyAM pahoMcI gayA. ghoDAone khADAmAM nAkhI uparathI baMdUka calAvavAnI hatI. ratilAlabhAi khADAmAM ja kudyA : ghoDA pahelA goLI mane lAgavI joie. polIsoe temane bahAra kADhyA to bIjI vAra bhUsako mAryo, Ama vAraMvAra bhUsakA mAravAthI temano eka hAtha bhAMgI gayo. pachIthI hAtha kapAvavo paDyo. ratilAlabhAInI bhAvanAne mAna ApIne rAjAe ghoDAo mAravAno hukama rada karyo. Ane udAratA kahevAya, utkRSTa abhayadAna kahevAya. abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna, ucitadAna ane kIrtidAna - A pAMcamAM abhayadAna sarvazreSTha gaNAya che. 'sAne vA samayathA' . bIjI rANIoe eka divasa suMdara bhakti karI chatAM pelA corane AnaMda na thayo. jayAre chellI rANIe bhale bahu bhakti na karI paNa jIvanadAna - abhayadAna apAvyuM tyAre ja tene AnaMda thayo. AvA prasaMgo dvArA svataH abhayadAnanI mahattA prasthApita thAya che. taratI peDhIe ApavuM te dAna kahevAya, paNa DUbatI peDhIe ApavuM te udAratA kahevAya. pATaNanA nagInadAsa zeTha jyAre jayAre vepAramAM khoTa jatI tyAre tyAre bhagavAnanA bhaMDAramAM vadhu rUpiyA nAkhatA. kAraNamAM kahetA : puNya ghaTya mATe khoTa gai ? AvatI kAle sAva puNya ghaTI jAya ne huM kAMi na karI zake e pahelA ja vadhune vadhu dAna ApI dauM ! potAnI pAse hoya ne temAMthI kaMIka ApavuM te dAna kahevAya, paNa potAnI pAse sAva thoDuMka hoya chatAMya temAMthI kaMika ApavuM athavA badhuM ja ApavuM te udAratA kahevAya. bhImA kuMDalIyAe potAnA sAta-sAta dramya satkAryamAM kharcI nAkhelA. saMgame thALImAMnI badhI ja khIra vahorAvI dIdhelI. A udAratA kahevAya. potAnA nAme ApavuM te kadAca dAna kahevAya, paNa bIjAnA nAme potAnA paisA ApavA te udAratA kahevAya. giranAranA saMghamAM coravADamAM zeTha haThIsiMha, motIzA zeThanA nAme eka divasanI sAdharmika bhakti karelI, (motIzA zeThe paNa haThIsiMhanA nAme vepAra karI kamANI haThIsiMhane ApavA mAMDyA tyAre haThIsiMhe kahyuM : mArA nAme tame kema vepAra karyo ? motIzA : mArA nAme tame kema sAdharmika bhakti karelI ?) maMtrI hemaDanA nAmathI pethaDazAe traNa varSa sudhI oMkArapuramAM dAnazALA calAvelI. A udAratA che ! upadezadhArA * 110 upadezadhArA * 111
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUriyAtavALAne ApavuM te dAna kahevAya, paNa potAnI jarUriyAta samajIne ApavuM te udAratA kahevAya. mitrAdine ApavuM te dAna kahevAya, paNa potAnuM bagADanArane paNa ApavuM te udAratA kahevAya. harakora zeThANIe corI karavA prayatna karanAra majUrane traNa gaNI rojI ApelI. zeThANI roja jAjama nIcethI, paisA ApatA. AthI pelo majUra samajelo ke nIce jamInamAM khajAno che. e meLavavA rAtre khodakAma kareluM. harakora zeThANI A joi gayelA. ThANaMga sUtramAM cAra prakAranA vAdaLa jevA mANaso kahelA che : (1) garaje, paNa varase nahi. bole, paNa Ape nahi. (2) garaje nahi, paNa varase. bole nahi, paNa Ape. (3) garaje paNa kharo ane varase paNa kharo. bole ane Ape. (4) garaje paNa nahi ane varase paNa nahi. boleya nahi ne Apeya nahi. keTalAka mANaso bola-bola bahu kare, paNa khare avasare Ape nahi. keTalAka to bolIne paNa na Ape. kaMjusa zeTha cAraNa para khuza thai gayA : tane pAghaDI ApIza. badhAnI vacce bolatAM to bolI gayA, paNa pachI AkhI rAta UMgha na AvI. AmAMthI chUTavuM zI rIte ? ghaNI gaDamathala cAlI, savAre cAraNa pAghaDI mAMgavA Avyo tyAre kahyuM : haM... tane pAghaDI ApIza ne ! mAro vAyado eTale vAyado ! huM vAyadAmAM pAko ! paNa tAre vATa jovI paDaze. jyAre ApIza ? ema meM samayanI maryAdA to bAMdhI nathI. sAMbhaLa, A varase huM khetaramAM kapAsanI vAvaNI karAvIza. temAMthI maLelA rU ne pIMjAvIza, kaMtAvIza. pachI vaNakara pAsethI vastra taiyAra karAvIza. tene kesarIyo raMga caDAvIza. sarasa majAnI pAghaDI taiyAra thaze. huM paherIza. mAro putra paheraze. pautra ane prapautra paNa paheraze, pachI e pAghaDI tane ApIza. bicAro cAraNa ! keTalAka evA hoya che : jarA paNa bolyA vinA dAna karyuM jAya, vi.saM. 2043mAM kacchanI paMcatIrthI vakhate ame merAu gayelA. eka bhAI maLavA AvelA. gAMdhIdhAmamAM rahetA mULa merAunA devajIbhAi viSe vAta nIkaLI, devajIbhAi nAma AvatAM ja e bhAinI AMkha AMsuthI chalakAi gai : mahArAja ! emanI zuM vAta karIe ? deva jevA e mANasa hatA ! koi paNa mAMgavA jAya. kadI khAlI hAthe pAchA na mUke. amane thoDAka varSa pahelA 45 hajAra rUpiyA ApelA. kAraNa ke tyAre amArI pAse kAMi nhotuM. paNa amAruM nasIba phUTeluM ! dukAna barAbara cAlI nahi, nukazAnI thai. pharI vAra temaNe 45 hajAra rUpiyA ApyA. tyAra pachI dhaMdho barAbara cAlyo. ame sukhI thayA. paNa mahArAja ! Aja sudhI temaNe kadI e pUchyuM nathI : mArA agAunA 45 hajAranuM zuM thayuM ? ame A vAta sAMbhaLI gadgad thai gayelA. AjanA kALamAM paNa AvA guptadAnIo vase che kharA ! bolIne ApanArA ane nahi bolIne nahi ApanArA to ghaNAya che. dAna vakhate mANasane bhaya lAge che : dhana ghaTI jaze to ? mAMDa-mAMDa meLaveluM Ama nAkhI thoDuM devAya ? paMkhI cuga kara le calA, nadI na ghaTiyo nIra; dAna diye dhana nA ghaTe, kaha gaye dAsa kabIra. nAva meM pAnI baDhA, aura ghara meM dAma; donoM hAtha ulecIe, yahI puNya kA kAma. ema kabIrajI bhale kahI gayA hoya, paNa ApaNe vicAravuM joie ne ? kamAtAM varSo lAge, ApatAM miniTa paNa na lAge. upadezadhArA * 112 upadezadhArA * 113
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabIrane to khAlI kahevuM che, jayAre ApaNe saMsAra calAvavo che. saMsAramAM kAMI dhana vinA cAle ? paNa, banI gayelI ghaTanAo ema kahe che : dAnathI koI daridra thayuM nathI. jo ema ja hota to sauthI vadhAre dAna karanArI jaina koma ATalI samRddha na hota. urdu, nahi ApavAthI mANasa khAlI thai jAya che. gAyane jo roja dohavAmAM na Ave to ? phUlone roja cUMTavAmAM na Ave to ? gAya, phUla ane kUvo ApavAthI na ghaTavAnA udAharaNo che. bhImAM kuMDaliyAe sAta ja dramma ApyA, vADAmAMthI gAye khIlo UkheDatAM maLyuM keTaluM ? mammaNe kAMi na ApyuM to jIvanamAM eNe meLavyuM zuM ? jagaDuzAe aDhaLaka ApyuM to eNe gumAvyuM zuM ? vastupAla, pethaDazA vageree zuM gumAvyuM ? kyAreka zAMtithI besIne vicAravA jevuM nathI ? ghaNA vyavahAra-DAhyAone A samajAtuM nathI. bhojarAjAnA maMtrIne paNa A nhotuM samajAtuM. bhojarAjAnA aDhaLaka dAnane jo ine tijorI sApha thai javAnA bhaye temaNe divAlamAM lakhyuM : 'mApavartha thanuM rakSed !' 'muzkelInA samaye kAma lAge, mATe dhanane bacAvavuM joie.' marma samajI gayelA cakora bhoje bIje divase tenI nIce lakhyuM : 'zramatAmApa: #d: ?' dhanavaMtone ApadA kyAMthI Ave ?" trIje divase maMtrIe lakhyuM : 'cit pitta vai' 'kyAreka bhAgya rUThe tyAre...' cothe divase rAjA e lakhyuM : 'saJcito'pi vinazyati' 'bhAgya rUThaze tyAre bheguM kareluM paNa naSTa thaI jaze.' maMtrI samajI gayA. eka kheDUta paNa samaje che : khetaramAM huM maNa bI vAvuM chuM, paNa maNa jeTalA bI mane maLaze. benkamAM paisA mUkanAro samaje che : pAMca varSe bamaNA thaine mane maLaze. dAna ApanAro zuM samaje che ? paisA veDaphAi rahyA che ema samaje che ke navAi rahyA che, ema samaje che ? eka sthaLe kahyuM che : vyAje syAd dviguNaM dravyaM, vyApAre ca catargaNam / kSetre zataguNaM proktaM, pAtre'nantaguNaM punaH // paisAne vyAjamAM mUko to bamaNA thAya. vepAramAM cAra gaNA thAya. kSetramAM so gaNA thAya paNa supAtramAM anaMtagaNA thAya. jo ke A phaLa tyAre ja maLe, jayAre meLavavAnI icchA taddana marI paravArI hoya. zivAlayamAM zivaliMganI sAme rahelo naMdI tame kadI joyo che ? traNa paga jamIna para vaLI gayA che. eka paga TaTTAra che. A zuM sUcave che ? jainetaranI dRSTie dharmarUpI vRSabhanA cAra paga che : tapa, jJAna, yajJa ane dAna ! manusmRti kahe che : satyugamAM tapa, tretAyugamAM jJAna, dvAparayugamAM yajJa ane kaliyugamAM dAna zreSTha che. atyAre tapa, jJAna ane yajJarUpa dharmo luptaprAya thai gayA che. kaliyugamAM dharma eka ja page (dAnathI) Ubho che, ema zivAlayano naMdI jaNAve che. upadezadhArA * 114 upadezadhArA * 115
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ eno artha e thayo : kaliyugamAM dAna zreSTha che. vedo ane upaniSado paNa A ja kahe che. Rgveda kahe che : so hAthe kamAvo, paNa hajAra hAthe Apo. taitarIya upaniSad kahe che : zraddhAthI ke azraddhAthI, amIrImAM ke garIbImAM, premathI ke bhayathI, lokalAjathI ke game te rIte Apo. mANasane ApavuM to paDe ja che, paNa e kai rIte Ape che ? te mahattvanuM che. ThANaMga sUtramAM dAnanA dasa bheda kahyA che : (1) anukaMpA dAna : duHkhIne joi dayAthI ApavuM. (2) saMgraha dAna : vadhu saMgraha mATe ApavuM. dA.ta. cUMTaNI bhaMDoLamAM vepArInuM dAna. (3) bhayadAna : jamAdAra, polIsa, DAku vagerene bhayathI ApavuM. (4) kAruNika dAna: karuNAthI prerAine ApavuM. dA.ta. : mahAvIraprabhunuM vastradAna, (5) lajjA dAna H zaramAzaramIe ApavuM. sabhA vacce zaramathI ApavuM. (6) gaurava dAna : moTAi meLavavA ApavuM. (7) adharma dAna : adharma kAryomAM ApavuM. (8) dharma dAna : dharma kAryo mATe ApavuM. (9) kAhI dAna : badalAnI bhAvanAthI ApavuM. 'jAdI' eTale 'riti'| huM dAna karIza to e paNa karaze, evI bhAvanAthI ApavuM. upadezadhArA * 116 (10)kAMti dAna : pratyupakAra rUpe ApavuM. 'taM' eTale 'bhUtam' / teNe pahelAM dAna kareluM che, mATe mAre paNa karavuM joie, ema samajIne ApavuM. gItAmAM batAvelA dAnanA traNa prakAra samajavA jevA che : (1) sAttvika dAna : deza, kALa, pAtra jANIne 'dAna e kartavya che' ema mAnIne apAya te. dA.ta. saMgama (zAlibhadrano jIva) (2) rAjasa dAna : klezapUrvaka, pratyupakAranI AzAthI phaLanA uddezyathI apAya te. dA.ta. vepArI Adi inkamaTekSa AdinA adhikArIne Ape te. (3) tAmasa dAna : ayogya deza-kALamAM, apAtramAM tiraskArapUrvaka nIca kArya mATe apAya te. dA.ta. : koine patAvavA guMDAne apAtI 'supArI'. - gItA, adhyAya-17 dAna to ghaNA kare che, paNa phaLe che keTalA ne ? bIja jamInamAM gupta rahe to ja aMkura banIne bahAra AvI zake. dAna gupta rahe to ja phaLe. dAna ApIne vAha-vAha karAvanArA, moTI-moTI taktIo lagAvanArA, akhabAromAM jAherAta apAvanArA jamInamAM nAkheluM dAnanuM bI khulluM karI rahyA che. khulluM bI na phaLe tema prazaMsA mATe ApeluM dAna paNa na phaLe. saMgame eka thALI ja khIra vahorAvelI, paNa zAlibhadranA bhavamAM ene e dAnanA prabhAve keTaluM maLyuM te ApaNe jANIe chIe. kAraNa ke e dAna gupta hatuM. saMgame khIra vahorAvIne Dhola nhoto pITyo, bIjAne to ThIka, potAnI mAtAne paNa vAta nathI karI. manu kahe che : prazaMsAnI icchA rAkhI to dAnanuM bI saDI gayuM samajo. have emAMthI vRkSanI AzA nahi rAkhatA. upadezadhArA * 117
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUThathI yajJa niSphaLa jAya, vismayathI tapa niSphaLa jAya, sAdhu-niMdAthI AyuSya (jIvana) niSphaLa jAya, prazaMsAthI dAna niSphaLa jAya.' - manusmRti mATe ja mahAbhAratakAra dAna karatI vakhate vivekI banavAnI salAha Ape che : game tyAre, game te rIte, game tene na apAya. 'yaza mATe na Apo, bhayathI na Apo, apakAra karanArane na Apo, nAcagAnavALAne na Apo, bhAMDone na Apo.' - mahAbhArata (zAMtiparva) pUjayazrI ratnasuMdaravijayajI ma.e ekavAra kaheluM : ApanArA badhA kAMi sArA nathI hotA. keTalAka to evA hoya che : Ape paNa kharA ane lAto paNa mAre. ApanArA cAra prakAranA hoya che : (1) durjana : khAbociyA jevA. bhUle cUke paNa tamAro paga khAbociyAmAM paDe eTale tamAruM zarIra ne kapaDA bagaDyA vinA na rahe. (2) sajajana : taLAva jevA. sAme caDIne sajajana pAse mAMgo to nA na pADe. taLAva tamAre tyAM na Ave, tamAre javuM paDe. (3) saMta: nadI jevA. sAme caDIne ApavA Ave; vahetI nadInI jema. (4) arihaMta : sAgara jevA. akhUTa bhaMDAra. sAgara kadI khUTe nahi tema AvA dAtA ApatAM kadI aTake nahi. sAgaramAMthI vAdaLa bane. vAdaLamAMthI nadI-taLAva vagere bane. badhAnuM mULa sAgara che tema badhA dAnanuM mULa sAgara jevA arihaMta che. dAnano ATalo mahimA jANyA pachI paNa ghaNA mANaso mammaNanI jema jIvanaparyata kaMjUsa ja rahe che. iMglenDamAM eMThuM-jUThuM khAtAM ane cIMtharA jevA kapaDA paheratA eka bhikhArI pAsethI mRtyu pachI lAkha pAunDa jeTaluM dhana maLeluM. mammaNano A Adhunika avatAra gaNAya ne ? AvA kRpaNone dAtA gaNI zakAya ke nahi ? na gaNI zakAya ? paNa kavionI kalpanA jabarI hoya che. evI kalpanA ke je kaMjUsane paNa mahAdAnI banAvI de ! kavione koNa pahoMce ? dAtA to potAnA hAthe potAnA dhanane sparzIne dAna Ape che. AmAM guptadAna kyAM AvyuM ? guptadAnano tamAre tyAM khUba ja mahimA che ne ? kharo guptadAnI to amAro pelo kaMjusa che, je potAnA dhanane sparSyA vinA ja bIjAne ApI de che. lenArane e kyAreya oLakhato nathI. dAtA to ghaNuM rAkhIne thoDuMka ja Ape, paNa A baMdA to badhuM ja ApI de ! Avo koi dAtA tame joyo che ? juo, kavinI kalpanA : kRpaNasya samo dAtA na bhUto na bhaviSyati / aspRSTavaiva dhanaM sarva, yat parebhyaH prayacchati / / 'kaMjUsa samAna koi dAtA thayo nathI ane thaze paNa nahi, je sparza karyA vinA ja potAnuM badhuM ja dhana bIjAne ApI de che." (maryA pachI) kaMjUsa mATe majAnI phArasI kahevata che : 'kaMjUse dATeluM dhana tyAre ja bahAra nIkaLe che, jayAre te jamInanI aMdara jato rahe che." upadezadhArA * 118 upadezadhArA + 119
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRpaNa mANasa jIvanamAM zuM meLave che ? mammaNa jevA kaMjUso marIne sAtamI narake jAya, tyAM du:kha bhogave, e badhI paralokanI vAto ghaDIbhara bAjue mUkIe. A jIvananuM ja vicArIe : kRpaNa kadI sukha-zAMtipUrvaka jIvana yApana karI zake kharo ? savAla ja nathI. kupaNanI eka ja vezyA hoya : dhana kema vadhAravuM ? kema meLavavuM? meLaveluM dhana kema sAcavavuM ? koi jhUMTavI to nahi le ne? koi corI to nahi jAya ne ? AvI vezyA satata tene rahetI hoya che, jene zAstrIya paribhASAmAM "saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna' kahevAya che. raudradhyAnanA anubaMdhavALo mANasa sukhI zI rIte hoi zake ? paralokamAM to ene naraka maLaze tyAre maLaze, e to Aja jIvanane naraka banAvI mUke che. apAra dhana vadhAravA khUba ja prayatno karavA, AraMbha-samAraMbhamAM mazagula rahevuM, guMDAo dvArA ugharANI karAvavI, paisA na Ape to motanI dhamakI ApavI, 'supArI' ApI guMDA dvArA koine patAvI devA, dAdAgIrIthI jamIna paDAvavI, banAvaTI dastAveja UbhA karavA, bIjAnI milkata jUTha-prapaMca ane kAvAdAvAthI potAnA nAme karavI, vizvAsaghAta karavo, dezadrohIone sAtha Apavo, nazIlA padArthonI herA-pherI karavI, dArUnA aDDA calAvavA, dANacorI karavI, sphoTaka padArtho vaheMcavA, Arogya jokhamAya teTalI hade davA vageremAM ke bhakSya padArthomAM bheLaseLa karavI, jU-Udhai-uMdara-mAkhI-macchara-kIDI vagere mAravAnI davA veMcavI - A badhA ja saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAnanA tophAno che. AvA tophAnomAM mANasa sukha-zAMtipUrvaka rahI zake nahi. kRpaNa eTalI hadanuM nimnastaranuM jIvana jIvato hoya che ke e jayAM jAya tyAMthI sukha-zAMti dUra ja bhAgatI jAya. benjAmI phrenkalIne kahyuM che : kRpaNatA ane sukhazAMti e baMnee kadI paNa eka-bIjAnuM moTuM joyuM nathI. pachI te baMne kevI rIte paricita hoya ?' kaMjUsane du:khI bIjuM koi nathI banAvatuM, enI vRtti ja banAve che. tRSNAnA kAraNe satata e abhAvane anubhavato hoya che. 'mArI pAse A nathI, e nathI, peluM nathI' evI vRttio satata mananA vanamAM kUdAkUda karatI ja rahetI hoya che. yuropanA eka dhanADhaya zrImaMte ApaghAta karelo. ApaghAta pahelA eNe ciThThImAM lakheluM : "have phakta be karoDa pAunDa ja dhana rahyuM che. AvI kAramI nANAM-bhIDamAM zI rIte jIvI zakAya ?' mRtyu-TyA para paDelA jagatanA dhanADhya zrImaMta amerikana enDrujha kArnegIne patrakArone pUcheluM : tame 10 abaja DolaranA AsAmI cho. jIvananI badhI icchA pUrI thaI gaI haze ! | '10 abaja DolarathI zuM thAya ? meM 100 abaja Dolara kamAi levAnuM svapna seveluM. mAtra 10% ja saphaLatA mane maLI che.' enDrujha kArnegIe kahyuM. AvA tuNAgrasta mANasone koNa sukhI banAvI zake ? je 'che' te tarapha nathI joto, paNa 'nathI' tarapha joine raDyA ja kare. ene koi ja sukhI banAvI zake nahi. 'kaMjUsa pAse jeTaluM dhana che, teTaluM ja te nathI, tene mATe raDe che.' - sAyarasa bhojana ke pANI vinA haju cAle, paNa zvAsa vinA cAle ? zvAsanA sthAne maLyuM che. emanA vinA kema cAle ? 'samaya samaya so vAra saMbhAru" e vAta emane ema nathI lakhAI, paNa anubhavanA udgAra che. - pU.A.zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma. sA. upadezadhArA + 120 upadezadhArA + 121
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12 AkhI mAnavajAta duHkhathI gherAyelI che. koi jaNAve ke na jaNAve, paNa prAyaH koipaNa samasyAthI mukta nathI. duHkho dUra karavA mANasa jAtajAtanA prayatno karyA kare che, paNa du:kha TaLatuM nathI ne sukha maLatuM nathI. amArI pAse aneka duHkhI loko Ave che. koi tanathI, koi dhanathI to koi manathI du:khI hoya che. e badhA duHkhIono chello AdhAra ame hoie chIe. DaoNkaTaro, vaido, hakImo, bhUvAo, joSIo, mAMtriko, vividha deva-devIo vagere badhA prayoga niSphaLa nIvaDyA pachI e loko ahIM Ave che. navakAra AvA badhA lokone ame kahIe chIe : badhA duHkhonI jaDa pApa-vRddhi ane puNya-kSaya che. (A mULabhUta siddhAMta bhAgye ja koinA gaLe utarato haze !) jo tamAre du:khomAMthI mukta thavuM hoya to pApa-kSaya ane puNya-vRddhi thAya tevuM kaMika karavuM joie. ApaNI cAra mAtAo che : jJAnamAtA, dhyAnamAtA, dharmamAtA ane puNyamAtA. varNamAlA (bArAkhaDI) jJAnamAtA che. tripadI (utpatti, sthiti ane vyaya) dhyAnamAtA che. aSTa pravacanamAtA dharmamAtA che, jyAre puNyanI mAtA navakAramaMtra che. jJAna joituM hoya to upadezadhArA * 122 varNamAlAnuM dhyAna dharo. (yogazAstranA AThamA prakAzamAM enI vidhi che.) dhyAnamAM AgaLa vadhavuM hoya to tripadIne pakaDo. dharmamAM AgaLa vadhavuM hoya to aSTa pravacanamAtAnA zaraNe jAo. puNya vadhAravuM hoya to navakAramaMtrano sahAro lo. je vastu joitI hoya te levA te te dukAne javuM paDe. kapaDA joitA hoya to kapaDAnI dukAne ne anAja joituM hoya to anAjanI dukAne javuM paDe. te ja pramANe jo puNya joituM hoya to navakAra maMtranA zaraNe javuM ja paDe. navakAra maMtrano mahimA zAstramAM aneka sthAne varNavAyelo che. jiNasAsaNassa sAro, cauddasapuvvANa jo samuddhAro / jassa maNe navakAro, kiM kuNai tassa saMsAro // Ama kahetA zAstrakAroe navakAra mATe keTaluM badhuM kahI dIdhuM che ? navakAranA ekeka akSaramAM eka hajAra ATha vidyAo che. ekeka akSara eTamabomba che; karma-nAza mATe. navakAranA eka padanA uccAraNathI 50 sAgaropamanA narakayogya pApano nAza thAya che. pUrA navakAranA uccAraNathI 500 sAgaropamanA narakayogya pApano nAza thAya che. navakAranA akSaro aMge paNa khUba ja jANavA jevuM che. varNamAlAnA 18 akSaromAMthI banelo navakAra 18 pApasthAnakono nAza karanAra che. navakAranA 14 'na' (na ane Na) te cauda pUrvano sAra che, ema batAve che. cauda pUrvIo paNa aMta samaye bIjuM kAMi yAda na karatA navakArane yAda kare che. pAMca 'pa' paMcaparameSThInA sUcaka che. navakAramaMtranA ArAdhakano pokAra hoya che ke mAruM mAthuM paMcaparameSThIne choDIne bIje kyAMya nahIM jhUke. upadezadhArA * 123
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcaparameSThInA raMgo to tamane khyAla ja haze. e raMgo dhyAnadazAmAM keTalA AgaLa vadhyA te darzAvatA mAilasTona che. sAdhupadano varNa kALo che. arihaMtano varNa sapheda che. ApaNI yAtrA kALAthI sapheda sudhInI che. ApaNI AMtarika cetanA atyAre malina che, paNa jema jema ApaNe sAdhanAmAM AgaLa vadhatA jaie tema tema kALAza dhovAtI jAya... kramazaH lIlAza, pILAza, lAlAza pachI dhoLAza AvatI jAya. jayAMthI sAdhanA zarU karavAnI che, tyAM kALAza che. jayAM sAdhanA pUrNa thaze tyAM dhoLAza che. kALAza eTale khINa. dhoLAza eTale zikhara. aMdhArAbharI khINamAMthI nIkaLIne ApaNe prakAzamAna zikhara para pahoMcavAnuM che. jema jema raMga nirmaLa bane tema tema samajavuM ke ApaNe sAdhanAmAM AgaLa vadhI rahyA chIe. sAdhaka jayotikendra (AjJAcakra)mAM A prakAza dekhe che. AgaLa jatAM sAdhakanI dRSTi ja evI banI jAya che ke brahmAMDamAM sarvatra paMcaparameThI ja dekhAya che. A AkhA vizvamAM AMkhane pAMca raMga (ke pAMca raMgonA mizraNa) sivAya bIjuM dekhAya che zuM ? eka bhAie kahyuM ke mahArAja ! meM maracAnA khetaramAM paMcaparameSThinA darzana karyA. maracuM prAraMbhamAM (ekadama ugatI avasthAmAM) kALuM hoya. sAdhuno paNa raMga kALo. pachI maracuM lIluM thAya sAdhu paNa AgaLa vadhIne upAdhyAya (lIlo raMga) bane. pachI maracuM pILuM thAya. upAdhyAya AcArya (pILo raMga) thAya. pachI maracuM lAla thAya. AcArya siddha (lAla raMga) bane. lAkho kroDomAM evuM maracuM paNa hoi zake je sapheda banIne lAla thAya. koi evo jIva paNa hoi zake je arihaMta (sapheda raMga) banIne siddha bane. eka bhAie kolasAmAM paMca parameSThI joyA. kolaso pahelA kALo hoya, AgamAM nAkho eTale lAla-pILI javALAo pragaTe, dhagadhagato lAla aMgAro banI chevaTe sapheda rAkha bane. raMgomAM kramazaH paMcaparameSThI che ne? paMcaparameSThImAM varNanI sthApanA khUba ja rahasyamaya che. navakAramAM traNa '2' ratnatrayInA dyotaka che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyaka cAritra A ratnatrayI che. enI sAdhanA kare te ja zrAvaka kahevAya. darzanAdi dvArA samyagdarzana, adhyayanAdi dvArA samyajJAna ane sAmAyikAdi dvArA samyak cAritrane nirmaLa banAve te sAco zrAvaka kahevAya. zrAvakamAMnA traNa akSaro paNa Aja vAta kahe che : "zrA'thI zraddhA, 'va'thI viveka, 'ka'thI kriyA, zraddhA eTale samyagdarzana, viveka eTale samyajJAna ane kriyA eTale samyaka cAritra, navakAramAM traNa 'ha' zatrune haNavAnuM sUcita kare che. ApaNA kharA zatruo bahAra nahi, paNa ApaNI aMdara ja rahelA che. e mukhya traNa zatruo che : rAga, dveSa ane moha. A traNene je haNe te ja sAco vIra che. navakAramAM traNa 'ya' traNa yogane sthira ane pavitra banAvavA kahe che. mana-vacana-kAyA e traNa yoga che. mALA gaNatI vakhate zarIrane padmAsana Adi mudrAomAM rAkhavuM te zarIrayoganI sthiratA, mauna rahevuM te vacana-yoganI sthiratA ane mana navakAramAM lagADavuM te manoyoganI sthiratA. zarIra ane vacananI sthiratA to sahelI che. ApaNe jayAre zarIra ane vacanane sthira thavAnI AjJA karIe chIe tyAre teo to tarata ja mAnI jAya che, paNa manane AjJA karatAM ja te vadhu asthira thAya che. keTalAka kahe che ke mana mAMkaDuM che paNa lAge che ke mana mAMkaDAthI paNa vadhu caMcaLa che. mAMkaDuM vadhumAM vadhu eka jhADathI bIjA jhADa para kUde, jayAre mana to eka gAmathI bIje gAma, eka dezathI bIje deza kudako mArI zake. are... svarga ane narake paNa jai zake. koi mAMkaDuM ATalI kUdAkUda karI zake kharuM ? upadezadhArA * 124 upadezadhArA + 125
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana to bhUta jevuM che. bhUtane kAma na Apo to mAlikane khAi jAya. pelA vANiyAe bhUtane satata kAma ApavA sIDI para caDautara karavAnuM kahetA e kevo vazamAM thai gayelo ? manane paNa satata kAma joie. mana sAva ja navaruM hoya tyAre ene kaho : "namo arihaMtANaM' jape. enA kUdakA potAnI meLe zAMta thatA jaze. japato nAsti pAtakam / japAt siddhiH japAt siddhiH, japAt siddhi na saMzayaH / / jApa karanAranI pAse pApa TakI zake nahi, jApathI saphaLatA maLaze ja maLaze emAM jarA paNa zaMkA na rAkho. navakAramAM be "ca" be prakAranA deza ane sarva) cAritrane batAve che. be 'ga be guru (guru ane parama guru-bhagavAna)ne jaNAve che. traNa 'la' navakAra traNeya lokamAM vyApta che ema sUcave che. nava 'ma' nava maMgala (paMca parameSThI ane cAra zaraNa) darzAve che. ATha 'sa" ATha siddhinA sUcaka che. eka 'ta' jaNAve che ke tAranAro ekamAtra navakAra che. be 'ka' be ghAtI-aghAtI karmano nAza karanAra navakAra ja che ema jaNAve che. eka 'Dha' kahe che ke je navakAra nathI gaNato te Dhora jevo che. varNamAlAmAM eka 'Dha' ja evo che ke jemAM haju sudhI koi ja prakArano pheraphAra nathI thayo. mATe ja ApaNe jaDa mANasane "Dha" kahIe chIe. navakAra nahi gaNanAro 'Dha' jevo che, Dhora jevo che. navakAra Dhorane mANasa ane mANasane deva ane devane devAdhideva banAvanAra tattva che. -: bodha biMdu :mALAno prabhAva lIlI mALAthI roga maTe, lAla mALAthI lakSmI maLe, zatru dUra thAya, pILI mALAthI yaza maLe, parivAra vadhe. nava lAkha navakAra dararoja 1 bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa pacIsa varSe thAya. dararoja 3 bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa nava varSe thAya. dararoja 5 bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa pAMca varSe thAya. dararoja 10 bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa aDhI varSe thAya. dararoja 25 bAdhI mALAthI 9 lAkha jApa eka varSe thAya. paMca parameSThInA dhyAnathI arihaMtanA dhyAnathI ahaMnuM mRtyu, siddhonA dhyAnathI zabdanuM mRtyu, AcAryanA dhyAnathI mohanuM mRtyu, upAdhyAyanA dhyAnathI avidyAnuM mRtyu, sAdhunA dhyAnathI aviratinuM mRtyu. A vAkya ajamAvI juo... tamArI jiMdagI badalAi jaze. Aje huM prasanna rahIza. koinI tAkAta nathI ke mArI prasannatA khaMDita karI zake. mArI prasannatAno huM ja mAlika chuM. -: Arogya biMdu :choDavA joie zULavALAe dvidaLane, koDhIyAe miSTAnna (mAMsa)ne, tAvavALAe ghIne, atisAravALAe navA dhAnane, netrarogIe maithunane choDavA joie. -: dIghayuSyanuM rahasya :ochuM khAvuM, pratidina na khAvuM, ekAMtara upavAsa karavA. hRdayanA dhabakArAthI nahi, paNa hRdayane vizrAma ApavAthI jIvAya che. upadezadhArA * 126 upadezadhArA * 127
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra (13 namaskArabhAva : samagra zAstrono sAra cAreya gatimAM mANasane mAna vadhu hoya che. narakamAM krodha, devagatimAM lobha, tiryaMcagatimAM mAyA ane mAnava gatimAM mAnanIahaMkAranI adhikatA hoya che. ahaMkAranA kAraNe ja mANasa sAdhanA karI zakato nathI. AthI ja ahaMkArane pApanuM mULa kaheluM che, 'dayA dharma kA mUla hai, pApa mUla abhimAna' ema tulasIe sAcuM ja gAyuM che. ahaMkAra jema pApono rAjA che, tema namaskAra guNono rAjA che. AthI ja namaskArabhAvano, vinayano ATalo mahimA zAstromAM gavAyo che. navakAramAM AthI ja 'namo'nuM sthAna arihaMtathI paNa pahelA che. namo eTale namratA ! namo eTale sAdhanA ! arihaMta eTale siddhi ! siddhi prApta karatA pahelA sAdhanA to joie ja. namone rAdhA kahIzuM to arihaMta kRSNa che. namone sItA kahIzuM to arihaMta rAma che. namone zakti kahIzuM to arihaMta ziva che. yAda rahe ke kRSNarAdhA koi nathI kahetuM sau rAdhAkRSNa ja kahe upadezadhArA * 128 che, rAma moTA hovA chatAM sItArAma kahevAya che. sItA rAmathI AgaLa che. gaurI zaMkarathI AgaLa che. rAma mahAna hovA chatAMya tenI pAse javAno mArga sItAthI zarU thAya che. tema arihaMtano mArga namothI zarU thAya che. namo prAraMbha che, arihaMta pUrNAhUti che. namo taLeTI che, arihaMta zikhara che. zikhara game teTaluM bhavya hovA chatAM prAraMbha to taLeTIthI ja karavo paDe. namo mArga che, arihaMta maMjhila che. namo pAMkha che, arihaMta AkAza che. namo AMkha che, arihaMta sUrya che. sUrya mahAna hovA chatAM tene jovA mATe AMkha ja na hoya to sUryano koi artha nathI. AthI ja AMdhaLA mANase sau prathama AMkhanI zodha karavI joie. AMkha maLatA ja sUrya ApoApa maLI jaze. kyAM jaze sUrya sUrya to sAme ja che paNa tene jovA ApaNI pAse AMkha nathI. AkAza to sAme ja che paNa temAM vicaravA ApaNI pAse pAMkha nathI. arihaMta to sAme ja che paNa te pAmavA ApaNI pAse 'namo' nathI. bhavacakramAM arihaMtanI prApti durlabha nathI paNa 'namo'nI prApti durlabha che. ApaNane anaMtakALamAM anaMtIvAra arihaMta paramAtmA maLyA haze paNa 'namo' na hovAnA kAraNe ApaNane kazo ja phAyado thayo nahi. jyAre-jyAre 'mahAvIra' maLyA haze tyAre ApaNe kyAreka gozALA thaine gayA hoizuM ne tejolezyA choDI haze. kyAreka govALa banIne kAnamAM khIlA ThokyA haze. kyAreka saMgama banIne kALacakra mUkyuM haze. kyAreka sudaMSTra banIne bhagavAnane DUbADavAnA prayatno karyA haze. ne kyAreka caMDakauzika banIne DaMkhane mAryA haze. bhagavAnane oLakhavA mATe, meLavavA mATe gautamanI AMkha joie, gozALAnI nahi. gautamasvAmI svayaM paNa jyAM sudhI upadezadhArA * 129
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMkAramAM rahyA tyAM sudhI bhagavAnane jANI zakyA nahi. jayAre emano ahaMkAra ogaLyo, hRdayamAM 'namo' bhAva pedA thayo tyAre ja teo bhagavAnane meLavI zakyA. laghutA se prabhutA mile, prabhutA se prabhu dUra, 'namo' laghutA che, "arihaMta' prabhutA che. je potAne dIna, hIna, anAtha ane saMpUrNa nirAdhAra samaje che, prabhune ja je saMpUrNa samartha ane ekamAtra samaje che te ja prabhune meLavI zake che. koi raNamAM potAnI mAtAthI vikhUTuM paDeluM, ekaluM aTuluM haraNanuM baccuM je rIte asahAya banIne potAnI mAne pokAre, te ja rIte saMsAranA raNamAM potAne saMpUrNa anAtha jANIne prabhune pokAre tene ja prabhu maLI zake, te ja prabhuprAptinA paMthe cAlI zake. eka yuvAnane prabhu mATe gheluM lAgyuM. badhA lokone eka ja prazna pUche : 'tame kyAMya bhagavAnane joyA che ? joyA hoya to mane batAvo. mAre A jIvanamAM mAtra paramAtmA ja meLavavA che." ene badhA kahetA : 'pAgala na thA. prabhu kAMi ema na maLe.' e kaheto : 'bhale tame mane pAgala kaho. Ameya anaMtA janmomAM huM pAgala ja banyo chuM. A eka jIvana prabhu pAchaLa pAgala banI jAuM to zuM vAMdho che ? anaMta janmo saMsAra pAchaLa lagAvI dIdhA. eka janma prabhu pAchaLa lagAvI devAmAM zo vAMdho che ?" sAce ja prabhubhakta duniyAne pAgala lAge che. nagara-nagare, gAmaDe-gAmaDe, galI-galIe te pharI vaLyo, paNa prabhuno kyAMya pato lAgyo nahi. chatAM e nirAza na thayo. bamaNA utsAhathI e prabhune khoLavA lAgyo. eka vakhata teNe koi saMnyAsI viSe sAMbhaLyuM. loko kahetA ke emanI pAse saMnyAsa lenAra prabhune avazya meLavI ja le che. bIje ja divase te emanA Azrame pahoMcI gayo ane saMnyAsanI mAMgaNI karI. e saMnyAsIe kahyuM : "AvatI kAle tuM mArI pAse Avaje. tArI sAthe tArAthI tuccha koi cIja leto Avaje.' pelo yuvaka ghare gayo. mArAthI tuccha cIja mAre kAle sAthe lai javAnI che to AvatIkAle kai cIja lai jAuM? e vicAramAM paDyo. mANasa to koi tuccha nathI. je mAnava-avatAranI prazaMsA moTA moTA saMtoe bharapeTa karI che e mAnava to mArAthI tuccha hoi zake nahIM. to have huM zuM lai jAuM ? enI najara AMgaNe bAMdhelI gAya para paDI ane enA hRdayamAM AzAnuM kiraNa phUTI nIkaLyuM : "A gAya ThIka che. e mArAthI nAnI ja che, tuccha ja che. huM ene laI jAuM.' jayAM e gAyane levA gayo tyAM ja gAya bolI uThI : 'o yuvAna ! tuM mane tuccha samaje che ? mArA dUdhathI tuM ja nahi, tArA mAtA-pitA vigere paNa moTA thayA che ne chatAM jo mane tuM tuccha samajato hoya to tArI buddhinI mAre dayA ja khAvI rahI." gAyanI vAta yuvAnane sAcI lAgI. teNe AMgaNAmAM paDeluM taNakhaluM uThAvyuM; A to ghaNuM tuccha che ema mAnIne. paNa tyAM to e taNakhaluM manuSyavANImAM bolI uThya (A rUpaka che. rUpaka eTale kAlpanika dRSTAMta) : 'mahAnubhAva ! tame mane tuccha samajo cho. mane khAIne to gAya jIve che ne tamane dUdha Ape che. ame mAtra gAyane nahi, paNa vanaspatirUpe samagra jagatane jIvADIe chIe. jagatamAM jo vanaspati na hota to tame khAta zuM ? havAne zuddha koNa karata ? huM kaI rIte tuccha ? jarA vicAra to karo." yuvAnane taNakhalAnI vAta so TakA sAcI lAgI. have yuvAne AMgaNAmAM paDelI capaTI dhULa uThAvI. tyAM ja dhULamAMthI dhaDAko thayo, upadezadhArA 4 130 upadezadhArA + 131
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhULamAM vAcA pragaTI : 'o nAdAna ! tuM A zuM karI rahyo che ? tuM mane tuccha mAne che. huM dhULa, huM mATI ! mArI chAtI para samagra vanaspati uge che, e to tuM jANe che ne ? AMbalInA svAdahIna bImAMthI AMbalInuM jhADa banAvanAra huM, enA pAMdaDe pAMdaDe khaTAza bharanAra huM chuM. kerImAM huM mIThAza bharuM chuM. mArAmAM badhA ja raso rahelA che. badhI ja vanaspationo AdhAra huM chuM chatAMya tuM mane tuccha mAnato hoya to tArI marajI.' dhULanI vAta joradAra hatI. pelAne mAnya ja chUTako hato. e vicAramAM paDI gayo : "sAce ja capaTI dhULa paNa mArAthI tuccha nathI. huM sAthe zuM lai jAuM ? mane to lAge che ke badhAthI tuccha huM ja chuM.' e kAMi paNa lIdhA vinA AzramamAM pahoMcI gayo. saMnyAsIe tuccha cIja viSe pUchyuM tyAre teNe kahyuM : "mahAtman ! huM sAthe kAMi lAvyo nathI. mane koi cIja mArAthI tuccha na lAgI. sauthI tuccha huM ja chuM. AthI ja huM kAMi ja sAthe lAvyo nathI.' 'vatsa ! tuM ja pahelo Avyo kAMi paNa lIdhA vagara. bAkI badhA sAthe kAMine kAMi lAvyA ja hatA. je potAne sauthI tuccha, laghu mAne che te ja prabhune meLavI zake che. te ja mArA saMnyAsane yogya che.' saMnyAsIe tene saMnyAsa Apyo. prabhubhaktinuM prathama caraNa Avo dAsya-bhAva che. dAsyabhAvane jaNAvanAra bhakta kavionA aneka udgAro prAcIna graMthomAM jovA maLe che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIe vItarAga-stotramAM kahyuM che : "he prabhu, Apa kyAM ? ane ApanI pAse pazuthI paNa pazu huM kyAM ? (prabhu pAse cauda pUrvIo paNa potAne pazu mAne che ne emanI pAse huM pazu chuM.)" vastupAle kahyuM che : 'kadAca mArA durbhAgye AgAmI janmamAM huM kabUtara banuM, mAnava na bane evuMya bane, paNa prabhu ! mane tArA maMdiranA gokhalAmAM sthAna maLajo , jethI huM sadA tArA darzana karI zakuM.' tulasIdAse kahyuM che : 'bhagavan ! AgAmI janmamAM mane tAro pUjArI banAvaje. kadAca eTaluM puNya paNa na hoya to pUjArInI gAya banAvaje. are... gAya banavAnuM paNa kadAca puNya na hoya to mane bagAi banAvaje, paNa rAkhaje tArI pAse.' gaMgAdhara nAmanA bhakta kavie kahyuM che : "he kRpALu ! AgAmI janmamAM kadAca huM vRkSa banuM to eTaluM jarUra karajo : koi suthAra AvIne mArA vRkSanI DALImAMthI tArA caraNanI pAdukA banAve ! jethI mane tArA caraNomAM sadA rahevA maLe.' 'bhavobhava tuma caraNonI sevA, huM to mAguM chuM devAdhidevA.' kahIne upAdhyAyazrI udayaratnajIe A ja vastunI mAMgaNI karelI che. prabhunA virATa svarUpa pAse svayaMne vAmana anubhavIne dAsyabhAve zaraNAgati svIkAravI e ja 'namo'no sAra che. samagra zAstrono sAra navakAra che. navakArano paNa sAra 'namo' che. -: preraNA biMdu - eka gurune to be ziSyo hoya paNa ahIM to eka ziSyane be guru hatA. eka daitavAdI ane bIjA advaitavAdI, baMnenI mAnyatA taddana judI. advaitavAdInI spaSTa mAnyatA hatI ke bhagavAna ane bhaktamAM koi pharaka nathI. baMne eka ja che. mAtra viskRtine haTAvavAnI jarUra che. sohaMnA jApathI prabhune pAmI zakAya. dvaitavAdI gurunI mAnyatA hatI ke bhagavAnane dAsyabhAve ja meLavI zakAya. e gRhastha ziSyane advaitavAdIe 'soDahaM'no jApa karavA kahyuM . upadezadhArA + 132 upadezadhArA + 133
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvaitavAdIe 'soDahaM'nI AgaLa "dA' lagADIne 'dAsoDahaM'no jApa karavA kahyuM. advaitavAdI paNa gAMjayA jAya tema na hatA. emaNe pharI 'sa' lagADI Apyo ane 'sadAsoDahaM'no jApa karavA kahyuM. dvaitavAdI paNa kyAM ochA hatA ? emaNe pharI 'dA' umeryo ane 'dAsadAsoDahaM'no jApa karI Apyo. 'dAsadAsoDahaM' eTale "he prabhu huM tArA dAsano paNa dAsa chuM.' sAce ja prabhunA caraNe prathama 'dAsoDahaM' kahIne je mastaka jhUkAvI de che, te dhIre-dhIre 'dAsoDahaM'mAMthI 'soDahaM'nI bhUmikAe pahoMcI jAya che. (14) kSaNika gAMDapaNa Ave tyAre... pAMca bhramaNAo jagatanA mANaso pAMca bhramaNAthI pIDAI rahyA che : (1) paisA vadhaze tema sukha vadhaze. (ra) parivAra vadhaze tema prema vadhaze. (3) pustako vadhaze tema jJAna vadhaze. (4) davAo vadhu khAizuM to Arogya jaLavAI raheze. (5) khorAka jema vadhu khAIzuM tema vadhu zakti maLaze. kharekhara Ama nathI, sAcI vAta Ama che... (1) paisAthI nahi, paNa mAtra sadupayogathI athavA saMtoSathI sukha vadhaze. (2) parivArathI nahi, svArthatyAgathI prema vadhaze. (3) pustakothI nahi, temAMnuM jJAna jIvanamAM utAravAthI jJAnI banAraze. davAothI nahi, kudaratI niyamonA pAlanathI Arogya jaLavAI raheze. (pa) vadhu khAvAthI nahi, jeTaluM pacaze teTalAthI ja zakti maLaze. gAMDAone joine ApaNe ghaNIvAra mAnI besIe chIe : ame DAhyA chIe. ApaNe ja ApaNI jAtane sarTIphikeTa ApI daie chIe, DahApaNanuM ! bhale, koi potAne "DAhyo' mAne emAM koine vAMdho na hoi zake. dareka gAMDA mANaso potAne 'DAhyA" ja mAne che ne ? DAhyA ane gAMDAmAM pharaka keTalo ? teo sadA mATe pAgala che, jayAre ApaNe kSaNavAra pAgala thai jatA hoie chIe. jayAre ApaNe krodhanA bhayaMkara AvezamAM hoie chIe tyAre kevA hoie chIe ? DAhyA ke gAMDA? koi krodhathI gAMDAtura mANasane joi lejo athavA tamArI bhUtakAlIna krodhAviSTa kSaNo yAda karI lejo . tamane krodhAMdhamAM ane gAMDAmAM koi ja pharaka nahi lAge. gAMDo jema Ave tema bake che, je vastu hAthamAM Ave te pheMke che, vicitra prakAranA cenacALA kare che, na karavAnuM karI bese che, nAnAmoTAno viveka khoi bese che. krodhI mANasa paNa AvuM ja nathI karato ? krodhAMdhamAM ane gAMDAmAM pharaka zuM che ? mAtra samayano pharaka che ! vinobAjI ghaNI vAra kahetA : "mane kyAreka krodha karatA juo to samajI lejo ke vinobA eTalI kSaNa marI gayo hato, gAMDo banI gayo hato.' upadezadhArA 4 134 upadezadhArA + 135
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gusso... kSaNika gAMDapaNa che" ema gAMdhIjIe kyAMka kahyuM che.' lAkha rUpiyAno savAla e che ke A kSaNika gAMDapaNathI bacavuM zI rIte ? kyAreya gusso na ja Ave evuM banI zake ? jayAM sudhI ApaNe chadmastha avasthAmAM chIe tyAM sudhI gusso na ja Ave evuM to na banI zake. krodha TheTha navamA guNasthAnake naSTa thAya che. A kALamAM ApaNe sAtamAM guNasthAnakathI AgaLa vadhI zakIe tema nathI; game teTalo prayatna karIe chatAM paNa. eTale chadmastha avasthAmAM krodha to AvavAno ja... paNa have ApaNe zIkhavAnuM e che ke enuM niyaMtraNa kai rIte karavuM ? Aga lAgI to gaI ja che, paNa ene AgaLa vadhatAM zI rIte rokavI ? AgaLa vadhatI Aga badhuM ja bALatI jAya che. krodha paNa mananA vanamAM lAgatI Aga che. ene jo rokavAmAM na Ave to ApaNane ja nahi, bIjAne paNa saLagAvI mUke ! ApaNuM ja nahi, bIjAnuM paNa jIvana bhasmIbhUta karI nAkhe. jayAre krodha Ave tyAre ApaNe eka kAma karI zakIe tema chIe : mauna ! game teTaluM mana thAya bolavAnuM, paNa krodha dhaMdhavAto hoya tyAM sudhI mAre nathI ja bolavuM, ATalo daDha saMkalpa ApaNane ghaNA ghaNA anarthothI bacAvI leze. ApaNe eka bolIzuM to pelo be bolaze ne pachI ApaNe cAra bolIzuM. iMTano javAba pattharathI, gALano javAba goLIthI. A viSacakra cAlyA ja karaze. kAraNa ke ApaNe krodhane ja tAkAta mAnIe chIe ne ? jo ke e tAkAta nathI, paNa tAkAtano durupayoga che. kharekhara to nirbaLatA ja che. krodhAveza vakhate bahu ja bolavAnuM mana thai jAya tyAre zuM karavuM? maunanA maMdiramAM cAlyA javuM. game teTalo krodha dhamapachADA kare, paNa tyAre to na bolavuM te na ja bolavuM. sAmo mANasa bhale marajI paDe tema bole, paNa tame to na ja bolatA. nahi bolazo to jItI jazo, bolazo to hArI jazo. bolAyelA zabdanA tame gulAma banI jazo... nahi bolAyelA zabdonA tame mAlika rahezo, lokonI sahAnubhUtinA paNa pAtra banazo. yAda rahe ke loko bola-bola karanArane nahi, mauna dhAraNa karanArano pakSa le che. A to zAMta che. ame najaronajara joyuM che ne ? jhagaDA vakhate A to eka akSara paNa nhoto bolyo, badho ja guno pelAno che. pelo ja jema tema bakavAsa karato hato. kharekhara A bhAie gajabanI samatA rAkhI.' AvuM lokonA mukhethI sAMbhaLavA mAMgatA ho to jhagaDA vakhate mauna sevo. pelo mANasa kyAM sudhI bola-bola karaze ? tamArA mauna sAme ene jhUkavuM ja paDaze. Aga kyAM sudhI baLaze ? lAkaDA nAMkhazo tyAM sudhI ja. lAkaDA nAMkhavAnuM baMdha karo eTale Age zAMta thavuM ja paDaze. kuvacanarUpI lAkaDA nAkhavAnuM baMdha thayuM eTale gussAnI Aga bUjhAvAnI ja. upAdhyAyazrI yazovijayajIe kahyuM che : 'kAMTe kAMTe thAye vADa, bole bole vAdhe rADa." koi navoDhA strI sAsare AvyA pachI vaDhakaNI thai gai ! gharamAM badhAnI sAthe chAsavAre ne chAsavAre bAjhatI rahetI ! sAsu, naNaMda, derANI, jeThANI - badhA ja sAthe. sAme Avyo te maryo ! kuTuMba AkhuM trAhimAm pokArI gayuM : A balAne ApaNe kyAMthI lAvyA ? kevI zANI, zAMta samajIne ApaNe lAvyA hatA ne kevI jhagaDAkhora nIkaLI ? phUla samajIne lAvyA hatA te Aje kAMTo banIne bhoMkAi rahI che. koIneya sukhethI jIvavA detI nathI. enI jIbhamAMthI kAMTA nahi, kaTArI nIkaLe che ! enI jIbha, jIbha nahi paNa talavAra che. pelI navoDhAne paNa ghaNIvAra thatuM : sAluM, A zuM thai gayuM? piyaramAM huM kevI zAMta hatI ? ahIM kevI jhagaDAkhora banI gaI ? upadezadhArA + 136 upadezadhArA + 137
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ gharamAM kadI gusse nahi thanArI huM, ahIM vAte-vAte chaNakA karuM chuM. zI rIte bacavuM A jhagaDAkhora svabhAvathI ? mANasonI jayAre potAnA ja doSo tarapha najara jAya, te na game, dUra karavAnuM mana thAya, eTale avazya koine koi ukela maLI ja Ave. mULa vAta che doSo tarapha najara javAnI ! eka vAra najara gaI eTale khalAsa ! parivartana thAya ja ! moTA bhAganA mANasonI doSo tarapha najara ja jatI nathI. najara ja na paDe to jAya kyAMthI ? doSo jaNAyA pachI ja te dUra karavAnA prayatno thai zake che. eka vakhate gAmamAM koi saMnyAsI padhAryA. pratidina pravacana cAlavA lAgyA. navoDhA paNa pravacanamAM javA lAgI. eka vakhate pravacana pachI teNIe pUchayuM : mahAtman ! mane khuba ja gusso Ave che. zuM karuM ene rokavA ? piyaramAM huM ekadama zAMta hatI. ahIM na jANe... zuM thayuM che ke huM jhagaDAkhora banI gaI chuM. kRpALu ! kRpA karo ane mane koi upAya batAvo... huM narakanA jIvanathI kaMTALI gaI . mahAtmAe kaMika vicArIne kahyuM : bena ! mArI pAse himAlayanI jaDIbuTTIono durlabha rasa che. eka zIzImAM bharIne tane ApuM chuM. jayAre jayAre gusso Ave tyAre e rasano eka ghUMTaDo levo... paNa zarata eTalI ke gusso hoya tyAM sudhI e ghUMTaDAne gaLAthI nIce nahi UtAravo. gusso saMpUrNa UtarI jAya pachI ja UtAravo. basa, ATaluM tuM kara. tane ekAda mahinAmAM ja tenA prabhAvanI khabara paDI jaze. pelIe pUrNa zraddhApUrvaka tema karavA mAMDyuM. jayAre-jayAre gusso Ave tyAre-tyAre cUpacApa oraDImAM jai zIzImAMno rasa lai letI. kharekhara ! camatkAra sarjAyo. jhagaDA adRzya thai gayA gharamAMthI. zAMtinuM svarga utarI AvyuM. vahu rANInA acAnaka parivartanane sau vakhANavA lAgyA. upadezadhArA 4 138 eka vakhate patie paNa vakhANa karyA : 'have to tuM bahu zANI ane zAMta banI gai che.' 'badho prabhAva che pelA saMnyAsIno ! emaNe ApelI zIzIno ! zIzImAMno e jAdui rasa pI lauM chuM eTale mAro svabhAva sudharyo che. gharamAM zAMti patharAi che.' ema kahetI patnIe pelI zIzI batAvI. patie e rasa moMmAM mUkyo ane mane tarata ja bolI UThyuM : are, A to pANI che ! kharekhara e pANI ja hatuM ! pelA saMnyAsIe cAlAkI karelI : himAlayanI jaDIbuTTInA rasanA nAme sAdu pANI ja ApeluM. pANI moMmAM paDavuM hoya tyAM sudhI koi zI rIte bolI zake ? bole nahi to jhagaDo zI rIte thaI zake ? nathI lAgatuM, badhAne 'AvI zIzI'nI prabhAvanA karI devI joie ? khera, zIzInI koi jarUra nathI, mAtra vivekanI jarUra che. krodha vakhate na bolavAnA saMkalpanI jarUra che. nepoliyana bonApArTa gusso Ave tyAre koi paNa mahattvapUrNa nirNaya karato nahi. gussAnA 24 kalAka vItyA pachI ja te svastha manathI nirNaya karato. eka mAnasazAstrI krodhAveza vakhate rUmamAM jai kAgaLa para, manamAM je vicAra Ave te lakhI nAkhato. bIjA divase zAMta cittathI te vAMcato tyAre hasI paDato : gai kAle huM ATalo gAMDo hato ? pachI e lakheluM phADI nAkhato ! ApaNe AvuM kazuMka karIzuM ke kaMi paNa karyA vinA te ja vakhate daDha saMkalpapUrvaka mauna rahIzuM ? upadezadhArA + 139
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15 mauna ekAdazI mauna ekAdazI, kalyANako, mauna ane mauna ekAdazInA anokhA ArAdhaka suvrata-zreSThI : A badhA viSayo paranA mananamaMthanathI bharapUra prakAza pAtharyA bAda chellAM trIjA lekhAMkamAM suvrata zreSThInA jIvana para vedhaka prakAza pAtharatI lekhamALAno prathama hapto A aMke rajU thai rahyo che. adhyAtmayogI pU.A.zrI kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjanA samudAyavartI pU. lekhaka-ciMtaka munivaronI AvI ciMtana-prasAdI avAranavAra 'kalyANa'ne maLatI ja rahe che, enI A avasare puNya-smRti thayA vinA nathI rahetI. maunanA viSayamAM khUba ja UMDuM maMthana-manana rajU karatI A lekhamALA vAcako mATe jarUra bodhaprada banI raheze, evo vizvAsa che. - saMpA0 (kalyANa varSa-55, aMka-9, Disembara-1998) (1) 'bhagavan ! ApanI dezanA mane khUba gamI. ApanA ekeka zabde mArAmAM mokSa mATenI tIvra icchA pedA karI dIdhI che. mana cAhe che eka moTI chalAMga lagADavA ! evI chalAMga ke je saMsArasAgarane kUdI jAya. prabhu ! huM jANuM chuM ke, saMsArasAgara taravo hoya to dIkSAnI nAvamAM ja besavuM paDaze. paNa dayALu ! dilamAM upadezadhArA * 140 dIkSA mATe eTalo ullAsa jAgato nathI. AraMbha ane parigrahamAM DUbelo chuM. dIkSA levA jevI che, e vAta huM so TakA mAnuM chuM, paNa sAthe-sAthe huM dIkSA lai zakuM tema nathI, enI paNa so TakA khAtarI che, ke vizvavatsala vibhu ! mArA AtmAno uddhAra thAya, evI koi ArAdhanA mane Apa na batAvI zako ? Apa nahi batAvo to koNa batAvaze ? bhagavan ! kRpA karo ane mAre lAyaka koi ArAdhanA batAvo.' bAvIzamA tIrthaMkara zrI neminAtha bhagavAna dvArikA nagarImAM padhArelA che. kRSNa mahArAjA saparivAra prabhune vaMdana karavA mATe gayA che. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLIne muktinI ArAdhanA mATe utsuka banelA zrIkRSNa bhagavAnane punaH pUche che : bhagavan ! mArA mATe koi muktino upAya batAvo. koi evo zreSTha divasa batAvo, jyAre ArAdhanAmAM tanmaya banI jAuM. parama karuNAsAgara bhagavAnazrI neminAthe kahyuM : 'rAjan ! varSamAM evo zreSTha divasa che : mauna ekAdazI ! mAgasara suda agiyArasano A divasa zreSTha eTalA mATe che ke, A divase tIrthaMkaronA 150 kalyANako Ave che. zrI neminAtha prabhue zrIkRSNa mahArAjAnA mAdhyamathI ApaNane badhAne paNa A divasano mahimA batAvyo. A divase 150 kalyANako ekIsAthe Ave che, eTale saheje A divasa pavitra banI jAya che. zreSTha dravya ane zreSTha kSetranI jema zreSTha kALano paNa prabhAva hoya che. dA.ta. tIrthaMkara paramAtmAnA asthi uttama dravya che. enA prabhAvathI devalokamAM 12 varSa sudhI jhagaDA vagere thatA nathI. tIrthaMkara paramAtmAnI kalyANakabhUmi, siddhAcala vagere tIrtho Adi uttama kSetra che. tyAM jatAM ja mana parama prasannatAnI anubhUti kare che, eTalA mATe ja tIrthono ATalo mahimA che. upadezadhArA * 141
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha kALanA kAraNe parvono mahimA che. uttama tIrtha para jatAM mana AnaMdanA hiloLe caDe che, tema uttama parva AvatAM paNa mana parama pramoda pAme che. chatAM tIrtha ane parvamAM eka mahattvano taphAvata che. tIrtha pAse mANase sAmethI javuM paDe che, jayAre parva mANasanI pAse sAmethI Ave che. mANasa kAMi prayatna kare ke na kare, te divase ArAdhana kare ke na kare, paNa parva to te divase AvI ja pahoMce. AvA divasa sAthe jo ApaNI uttamatAnuM joDANa thai jAya to kharekhara jIvanano kAyAkalpa thai gayA vinA na rahe. mauna ekAdazInA divasanI uttamatAnuM kAraNa doDhaso kalyANako che. doDhaso kalyANako kai rIte thAya te pahelA ApaNe samajIe : A divase A bharatakSetranI vartamAna covIzInA traNa tIrthakaronA pAMca kalyANaka thayelA che. aranAtha bhagavAnanuM dIkSA kalyANaka, mallinAtha bhagavAnanA traNa kalyANaka : janma, dIkSA ane kevaLajJAna ane naminAtha bhagavAnanuM kevaLajJAna kalyANaka. evI rIte gai covIsInA traNa tIrthaMkara (cothA mahAyaza, chaThThA savanubhUti ane sAtamAM sImaMdhara)nA paNa pAMca kalyANako AjanA divase che. AvatI covIzInA traNa tIrthakara (cothA svayaMprabha, chaThThA devazruta ane sAtamA udayanAtha)nA pAMca kalyANaka paNa AjanA divase che. A to mAtra ApaNA bheratakSetranI vAta thai. aDhIdvIpamAM AvA kula pAMca bharatakSetro che ane pAMca airavata kSetro che. e badhA kSetronI traNa covIzInA pAMca-pAMca kalyANako gaNIe eTale kula doDhaso kalyANako thAya. varSamAM eka mAtra A ja divasa evo che jayAre doDhaso kalyANakono ekIsAthe lAbha maLe. kalyANakono prabhAva tIrthaMkara paramAtmAonuM ekeka kalyANaka jabaradasta prabhAvaka che. bhagavAnanA kalyANako vakhate traNeya lokanA jIvone kSaNavAra sukha maLe. nAraka jIvo haMmeza mATe duHkhamAM sabaDI rahyA hoya che. emane sukhI karavAnI tAkAta koi moTA indramAM paNa nathI hotI. emanA mATe pharajiyAta du:kho bhogavavAnuM hoya che. nAraka jIvo pAse jo koi joSI pahoMcI jAya ane teo joSIne jo potAnuM bhaviSya pUche, to joSI mAtra ATaluM ja kahe : du:kha, du:kha ane duHkha ! pIDA, pIDA ane pIDA ! tArA nasIbamAM du:kha sivAya kazuM ja nathI. tAruM jJAna (virbhAgajJAna) paNa tArA duHkhane vadhAranAruM ja banaze ! janmathI lai mRtyu sudhI du:khano ja eka mAtra bhAra veMDhAranArA AvA nAraka jIvone bIjA to koi zuM, paraMtu indra paNa sukhI banAvI zake nahIM. sItendra ekavAra Avo prayoga karelo. (rAmacaMdrajInA patnI sItA saMyamadharmanuM pAlana karI mRtyu pAmI bAramA devalokamAM indra banyAM che.) temaNe avadhijJAnathI jANyuM ke, mArA pUrva bhavanA diyara lakSmaNa narakamAM sabaDI rahyA che. sItendranA hRdayamAM dayA ubharAi AvI : are ! Avo parAkramI puNyazALI, saubhAgyazALI mAro diyara du:khI ? nA, nA. huM ene hamaNA ja du:khamukta banAvI dauM ! huM koi kama sAmarthyavALo nathI, bAramA devalokano indra chuM ! sItendra narakamAM jai pahoMcyA. tyAM rAvaNa ane lakSmaNa jhagaDI rahyA hatA. sItendra baMnene aTakAvyA ane pUchyuM : mane oLakho cho ? jhaLahaLatuM divya rUpa joi lakSmaNanA jIve kahyuM : tame indra lAgo cho. 'nahi, haju tame mane barAbara oLakhI nathI zakyA.' ATaluM kahIne sItendra pUrvabhavanuM sItAnuM rUpa batAvyuM. lakSmaNa tarata ja oLakhI gayA. sItendra kahyuM : "saMyamanA prabhAvathI huM bAramAM devalokamAM indra banI chuM. ane pUrvabhavanA mArA vahAlA diyaranuM du:kha dUra karavA AvelI chuM. cAlo, huM tamane svargamAM lai jAuM.' - sItendra jayAM hatheLImAM lakSmaNajIne uThAvyA, tyAMja pArAnI jema emanuM zarIra verAine nIce paDI gayuM. AvI rIte traNa-traNa upadezadhArA * 142 upadezadhArA + 143
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra karyuM, paNa sItendra saphaLa na thayA. ethI lakSmaNajIe kahyuM : sItendra ! mane svargamAM lai javAno ane sukhI karavAno prayatna karavAno rahevA do ! tamAro prayatna ja mane vadhu duHkhI banAve che. mArA lalATe duHkhanA ja lekho lakhAyelA che, ne te mAre bhogavavA ja rahyA. niyatine koi mithyA karI zake nahi. niSphaLa ane nirAza sItendra svasthAne pAchA gayA. bAramA devalokanA mahAsamartha indra paNa narakanA jIvane ekAda kSaNa mATe paNa sukhI banAvI zakato nathI. evA narakanA jIvone tIrthaMkara prabhunA kalyANako sukhI banAve che ! AthI ja kalikAla sarvajJa zrIhemacandrasUrijIe kahyuM che ke, bhagavAna ve, janma, dIkSA le, kevaLajJAna pAme ke mokSe jAya, e pAMca kalyANakono avasara nAraka jIvone kSaNabhara sukhI banAve ja banAve. AnI pAchaLa kai zakti kAma kare che ? bhagavAne potAnA trIjA bhavamAM jagatanA sarva jIvonA uddhAranI evI jabaradasta bhAvanA bhAvI che ke, enA prabhAve sahaja rIte ja jagatanA jIvo emanA kalyANakomAM AnaMda pAme che. kAraNa ke bhagavAnanI cetanA-vizva cetanA sAthe joDAi gayelI che. emano janma vizva-uddhAra mATe ja thayo hoya che. pAMca kalyANa konuM dhyAna jo ApaNe karIe, to ApaNA paNa anaMta-anaMta kamanA juga jUnA pApa-jALAM sApha thai jAya. are ! karmabaMdhananA kAraNa ja nabaLAM paDI jAya. karmabaMdhananA mukhya pAMca kAraNa che : mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga ! bhagavAnanA cyavana kalyANakanuM dhyAna ApaNA mithyAtvane gALe, kAraNa ke prabhu mAtAnI kukSImAM Ave che tyAre nirmaLa samyakRtva sahita Ave che. samyaktvanuM dhyAna mithyAtvane gALe. bhagavAnano janma ApaNI avirati pratyenI Asaktine ogALe. kAraNa ke janmathI ja bhagavAna parama virAgI hoya che. emanA bALakrIDA, lagna ke rAjayArohaNa vagere dareka kAyA~ vakhate paNa virAgano cirAga jhaLahaLato hoya che. enuM dhyAna ApaNI avirati paranI mUrchAne toDe. bhagavAna dIkSA le tyAre sAmAyikano pATha uccAratAM ja cothA guNaThANethI sIdhA sAtamA guNaThANe chalAMga lagAve. (pachI cha Ave, chadmastha avasthAmAM chaTTe sAtame guNaThANe rahyA kare.) sAtamAM guNasthAnakanuM nAma che, apramatta-pramAda rahita avasthA. apramatta avasthAnuM dhyAna ApaNA pramAdane haTAve. bhagavAnanuM kevaLajJAna kalyANaka ApaNA karmabaMdhananA cothA kAraNa-kaSAyane kApe. kAraNa ke kaSAyanA nAza vinA koi AtmA kevaLajJAnI banI zake nahi. dasamA guNaThANe kaSAyano nAza thayA pachI bAramA guNaThANe vItarAgatA Ave, ne tyAra pachI ja kevaLajJAna thAya. vItarAgatA AvI eTale enI pAchaLa sarvajJatA doDatI Ave. sAdhanA sarvajJatA mATe nathI karavAnI, paNa vItarAgatA mATe karavAnI che. sarvajJatAnuM mULa vItarAgatA che. bhagavAnanuM mokSa-kalyANaka ApaNA yogane toDe. yoga eTale mana, vacana ane kAyA. ApaNe A yogathI satata karma bAMdhI ja rahyA chIe. bhagavAna mokSe jAya te pahelA teramAMthI caudamA guNaThANe Ave. caudamA guNaThANAnuM nAma che : ayogI. mana, vacana ane kAyAno nirodha karavAthI ja ayogI banI zakAya. A avasthAnuM dhyAna ApaNI mana, vacana, kAyAnI karma-baMdhananI pravRttione aTakAve. mATe kalyANakAmI AtmAe dararoja pAMceya kalyANakonuM dhyAna dharavuM joie. mauna para manana mauna ekAdazInuM mahattva kalyANakonI adhikatAnA kAraNe che. 150 kalyANakonI ArAdhanA karavA te divase 150 mALAo upadezadhArA * 144 upadezadhArA + 145
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNavAmAM Ave che. mALAo gaNatI vakhate mauna to joie ja. mauna rAkhyA vinA mALA zI rIte gaNAya ? taduparAMta maunano naiyika artha thAya che : pudgalabhAvomAM pravRtti na karavI. Avo UMco artha kadAca ApaNe ApaNA jIvanamAM na utArI zakIe, paNa sAmAnya artha to utArI zakIene ? vacananA veDaphATanA kAraNe ApaNo keTalo amUlya samaya veDaphAi jAya che ? ApaNI keTalI zaktio vyartha verAi jAya che? saMbaMdho kevA bagaDe che ? A badhA para jo ApaNe vicArIe to 'maunaM sarvArtha sAdhanam'nuM sUtra AtmasAt karyA vagara na rahIe. 'jIbha jItI teNe jagata jItyuM' e kahevatamAM mAtra bhojananiyaMtraNanI vAta nathI, vacana-niyaMtraNanI paNa vAta che. be AMkha, be kAna, nAkanA be chidra A badhA babbe hovA chatAM kAma eka ja kare che, jyAre jIbha eka hovA chatAM kAma be kare che. baMne kAryo mahattvanA che. baMnemAM mANasa niyaMtraNa nathI rAkhI zakato, eTale ghaNI badhI Apattio UbhI karI bese che. mANasa khAvAmAM bhAna nathI rAkhato eTale peTa bagaDe che, rogone AmaMtraNa Ape che. phalataH ene DaoNkaTaranA zaraNe javuM paDe che. mANasa bolavAmAM bhAna nathI rAkhato, eTale jhagaDo Ubho karI bese che. jhagaDAnuM svarUpa AgaLa vadhatAM vakIlanA zaraNe javuM paDe che. DaoNkaTara ane vakIla A baMneno dhaMdho jIbhanA kAraNe cAle che ! baMnene pedA karanAra jIbha che, ema kahIe to paNa kadAca atizayokti nahi gaNAya. rAmAyaNa ane mahAbhArata paNa jIbhanAM ja sarjano che. kaikeyInI jIbhe rAmAyaNanuM sarjana karyuM. to draupadInI jIbhe ('AMdhaLAnA dIkarA AMdhaLA ja hoya ne !' draupadInA A vAkye duryodhananA hRdayamAM Aga lagADI hatI.) mahAbhAratanuM sarjana karyuM che. ghara-gharamAM cAlatA rAmAyaNo ane mahAbhAratonuM mULa paNa A upadezadhArA * 146 jIbha ja che, ema jo sUkSmatAthI nirIkSaNa karazuM, to lAgyA vinA nahi rahe. jIbhanA mahattvanA be kAryomAM paNa vadhu mahattvanuM kArya bolavAnuM che. kAraNa ke mANasa khAvAmAM bhAna na rAkhe, to phakta ene ja nukazAna thAya, paNa bolavAmAM bhAna na rAkhe, to bIjAne paNa nukazAna thAya. zarIrano vyavahAra bhojana sAthe saMkaLAyelo che, jyAre jagata sAtheno vyavahAra vacano sAthe saMkaLAyelo che. zarIrane thayelA nukazAna mATe haju davAo che, paNa ApaNA vacananA ghAthI sAmAnA hRdayane je ghA vAgyo, ene rUjhavavAnI koi davA nathI. adhabolyA bolaDe, thoDe abolaDe, pocA zA haiyAne pIMjavAmAM vAra zI ? mAnavInA haiyAne naMdavAmAM vAra zI ? vacananA tIrothI na jANe ApaNe keTalA hRdayomAM tirADa pADatA hoizuM ? keTalAnI sAthe saMbaMdho bagADatA hoizuM ? keTalI zaktiono veDaphATa karatA hoizuM ? ghaNA lokonI evI mAnyatA hoya che ke, vadhu bolIzuM, to vadhu priya banIzuM, vadhu nAma kamAizuM, paNa AvA mANaso to bolIne 'boLI' nAkhatA hoya che ! vadhu bolavAthI vadhu sanmAna maLe che, e vAta sAcI nathI, kadAca sanmAna ghaTe che, e vAta sAcI haze ! ghareNAnA bokSamAM jhAMjhare bolavAnuM zarU karyuM : rUmajhUma... rUmajhUma... vAha ! mAro keTalo mITho avAja ! are hAra ! tuM mauna kema che ? jarA bole to kharo. paNa hAra kyAMthI bole ? bolatAM AvaDe to bola ne ? sAva bodho che bodho ! ane o mugaTa ! tuM paNa kema cUpa che ? taneya bolatAM nathI AvaDatuM ? kyAMthI AvaDe ? saMga tevo raMga ! Akhare tuM hAranI pAse bese che ne ? baMnenA moMmAM maga bharyA che ! bolyA vagara A jagatamAM koinI kiMmata nathI. e bhUlatA nahi. bole tenA bora vecAya ! jhAMjhare ghaNA meNAMToNAM mAryA, paNa mugaTa na bolyo, te na ja bolyo. hAre thoDoka upadezadhArA * 147
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNagaNATa karyo, paNa pachI to eNe paNa maunamAM ja kalyANa mAnyuM. baMnenuM mauna joi jhAMjharane vadhAre jhanUna caDyuM. enA moDhAmAMthI gALono varasAda varasavA lAgyo. eja vakhate rAjakumArIe peTI kholI. jhAMjhara mauna thai gayuM. paNa phAMko kAyama hato. e to ema ja mAnatuM hatuM ke, huM ja mahAna ! mAro mahimA ja jabaradasta ! mAruM ja UMcuM sthAna ! paNa A zuM ? thoDI ja vAramAM enA mukhanuM nUra vilAi gayuM ! rAjakumArIe page jhAMjhara bAMdhyAM, gaLe hAra paheryo ane mastake mugaTa lagAvyo ! jhAMjharane to kApo toya lohI na nIkaLe evuM thai gayuM. tyAM ja ghareNAMnI khAlI peTImAMthI gebI avAja Avyo : mauna rahe teno mahimA vadhe ! bola bola kare teno mahimA ghaTe ! jhAMjhara ! tuM bahu bola-bola karatAM gALAgALI para AvI gayuM, mATe tane pagamAM sthAna maLyuM. hAra ! teM thoDA gaNagaNATa sivAya mauna sevyuM, mATe tane gaLe sthAna maLyuM, ne mugaTa ! teM utkRSTa mauna sevyuM, mATe tane utkRSTa sthAna, UMcuM sthAna - mastaka maLyuM. tarata ja janmelA rAjakumArane pUrvabhavanuM jJAna thayuM : pUrvabhavamAM huM yogI hato. mArI yoga-sAdhanA adhUrI hatI. bolavAnuM varjita hatuM, chatAM putraccha rAjAne meM 'putravAna bhava'nA AzIrvAda ApyA. phalataH huM svayaM marIne rAjakumAra banyo. kharekhara bolavAthI bagaDyuM, mArI AkhI sAdhanA eLe gai ! paNa have to mAre nathI ja bolavuM ! rAjakumAra moTo thavA chatAM kAMi bolatAM zIkhyo nahi, tyAre rAjAne ghaNI ciMtA thai, rAjAe mAMtrika-tAMtrika Adine bolAvIne ghaNA upAyo karyA, paNa badhuM vyartha ! rAjakumAra na bolyo te na ja bolyo. paMdara-soLa varSano thayelo rAjakumAra eka vakhate jaMgalamAM zikArI-rasAlA sAthe jai rahyo hato. tyAM jhADImAM rahela eka paMkhIe avAja karyo ane tarata ja zabdavedhI sainike e paMkhIno zikAra karyo ! dayArdu rAjakumAra paMkhIne uddezIne bolI UThyo : bolA hI kyoM? rAjakumAranA mukhamAMthI zabdo sAMbhaLIne sainiko stabdha thai gayA : are ! A kumAra to bolI zake che ! emaNe rAjAne vAta karI. rAjAe rAjakumArane bolAvavA prayatna karyo, paNa bole te bIjA ! pharI e ja sannATo ! e ja mauna ! rAjakumAra na ja bolyo. ethI rAjAne sainiko para gusso caDyo. A sainikoe khoTI mAhitI ApIne mane herAna karyo che, mATe A badhA jUThAbolAone phAMsInA mAMcaDe caDAvI dauM, jethI bIjI vAra koI jUThuM bolavAnuM nAma na le ! sainikoe phAMsIe caDAvavA rAjAe AjJA karI. tyAre rAjakumAra pharI bolI UThyo : bolA hI kyoM ? (pakSI bolya mATe pakSIne maravuM paDyuM. sainiko ! tame bolyA mATe tamArA para A Apatti AvI paDI ane huM bolyo eTale gayA janmamAM sAdhanA khoi ane A janmamAM AvuM ramakhANa thayuM.) rAjakumArane bolato joi rAjA ekadama tene vaLagI paDyA. na bolavAnuM kAraNa pUchatAM rAjakumAre eka zarata mUkI ke, 'jo mane yoga-sAdhanA karavA, yogI thavA maMjUrI Apo, to ja badhuM kahuM !' rAjAe maMjUrI ApI. rAjakumAre pUrvajanmanuM kAraNa batAvyuM. rAjA kAMi javAba Ape, te pahelA ja kumAra rAjamahelano tyAga karI jaMgalanA mArge nIkaLI paDyo. e dRSTAMtano e rUpakano artha evo nathI ke, ApaNe paNa rAjakumAranI jema mauna rahevuM, kazuM bolavuM ja nahi ! jarUra hoya chatAM paNa na bolavuM e guno che. samajaNa vagaranuM mauna e koI mauna che ? evuM mauna to ajJAnatAne chUpAvavAnuM DhAMkaNa mAtra che ! upadezadhArA * 149 upadezadhArA * 148
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bolavAnI kamajorIne mauna tarIke khapAvavA e to maunanuM apamAna che. majabUrIne rakhe mauna samajatA ! niSkriyatA ane ALasane rakhe mauna samajatA. evuM mauna to patthara ane vRkSomAM paNa kyAM nathI ? bolatAM AvaDatuM hovA chatAM mauna rAkhavuM e manuSyanI vizeSatA che ! eTale kharekhara tau mauna zIkhatAM pahelAM samyagu bolatAM zIkhavuM jarUrI che. mauna e sonuM che ! ne zabda e cAMdI che, e vAta kharI, paNa cAMdInI paNa kiMmata je jANato nathI, e sonAnI kiMmata zI rIte jANaze ? jene bolatAM ja nathI AvaDatuM, te maunano mahimA zI rIte jANI zakaze ? samyagu bolatAM zIkhavA mATe nIcenA cAra muddAo tamArA vartanamAM hovA jarUrI che : (1) maunam (2) satyam (3) priyam (4) hitam. sau prathama tamArI vANInuM bhUSaNa che : mauna ! vANInuM bhUSaNa mauna ? A te vaLI kevI vAta ? virodhAbhAsI lAge, chatAM A satya vAta che. bane tyAM sudhI DAhyo mANasa mauna rahe che. bolyA vagara cAlatuM hoya tyAM sudhI te bolato nathI, kAraNa ke te jANe che ke, nahi bolAyelo zabda vaktAno gulAma che ne bolAyelo zabda mAlika che ! ApaNA mukhamAMthI zabda nIkaLyA ke, tarata ja ApaNuM svAmitva gayuM. atyAra sudhI zabda tamAro gulAma hato, have zabdanA tame gulAma cho ! eTale samaju mANasa sauprathama to mauna ja rahe. paNa enuM mauna paNa sakriya haze, enuM mauna, paNa jANe kAMika kahetuM hoya tevuM lAgyA karaze. kAraNa ke enuM mauna enI vANInuM bhUSaNa che ! bolavuM paDe tyAre Avo mANasa satya ja bolaze. bhayathI ke lAlacathI sAco mANasa kadI jUThuM nahi bole; motano bhaya hovA chatAM . datta rAjAnI sAme kAlikAcArya sAcuM bolyA hatA. potAnI sAme ja potAnA putro para muzkelI dekhAtI hovA chatAM khaMbhAtano bhImo zrAvaka jUThuM nhoto bolyo. dilhInA bAdazAha phirojazAha samakSa mahaNasiMha sAcuM bolyo, to bAdazAha taraphathI 16 lAkha sonAmahoronuM inAma pAmyo ane karoDapati banyo. jUThuM bolavAthI vasurAjA. te ja vakhate siMhAsana parathI paTakAyo ane marIne sAtamI narake gayo. sAcuM kahevA mATe khUba ja hiMmata joie. sattva joie. zarUAtamAM kaThaNa lAge, paNa pAchaLathI sAcuM kahevAnI Teva khUba ja phAyadAkAraka bane che. jUThuM bolanAre satata ciMtAmAM rahevuM paDe che. konI pAse zuM bolyo hato ? konI pAse zuM bolavAnuM che ? vagere aneka prakAranI gaDamathala juThAbolA mANasamAM cAlatI hoya che. jayAre sAcAbolo mANasa nizcita hoya che. kAraNa ke enI vAtamAM koi pharaka nathI Avato, kyAre zuM bolyo hato ? evuM kAMi yAda rAkhavAnI tene jarUra nathI paDatI. atyAranA asatyamaya vAtAvaraNamAM satya bolavAnI vAta, ghaNAne jo ke 'AuTa opha DeTa' thai gai ema lAge chatAM je koI satya bolaze tene avazya phAyado thaze. kAraNa ke satya sanAtana che, e nityanavIna che, e kadI 'AuTa opha DeTa' thai zake nahi. loko bhale game te mAnatA thAya, paNa mULabhUta siddhAMta enA e ja rahe che. Aje paNa sAcAbolA mANasane duniyA pasaMda kare che. tamane kayo mANasa pasaMda paDe ? sAco mANasa ke jUTho mANasa ? jUThuM bolIne tamane koi banAvI jAya te tamane gamaze ? jema tamane jUTho mANasa nathI gamato, tema bIjAone paNa nathI gamato, eTale Aje paNa satya tarapha lokone pasaMdagI che ane bhaviSyamAM paNa rahevAnI che. bolatI vakhate trIjI vAta yAda rAkhavAnI che : priyam ! zuM sAcuM hoya te badhuM kahI devAnuM ? ghaNA mANaso evI DIMga hAMkya rAkhe che ke, ame to sAcAne sAcuM kahevAmAM mAnIe, moDhAmoDha kahI daie. sAmAne khoTuM lAge, to be roTalI vadhu khAya. ApaNe upadezadhArA * 150 upadezadhArA * 151
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM ? AvuM kahenAro mANasa jANe ema kahevA mAMge che : huM to satyavAdI harizcaMdra chuM ! - jJAnIo kahe che ke je sAcuM che, te badhuM kahevAnuM nathI, paNa ApaNe je bolIe te sAcuM hovuM joie. tamArI sAcI vAta paNa sAmAne pIDAdAyaka lAge to kahevI na joie. AthI ja zAstramAM corane cora, AMdhaLAne AMdhaLo, kANAne kANo ke hIjaDAne hIjaDo kahevAnI nA pADavAmAM AvI che. koI gujarAtI kavie kahyuM che : kANAne kANo kahIe to kaDavA lAge veNa; dhIre rahIne pUchIe, bhAI ! zIda gumAvyA neNa ? sAcI vAta paNa jayAre kaDavI banI jAya tyAre kharekhara te sAcI rahetI ja nathI, khoTI ja banI jAya che. enAthI bolanArane paNa nukazAna ja thAya che. kANAne kANo kahIne bolAvIe, to e ApaNuM kAma karI Apaze ? are ! kadAca karI ApavAno haze toya nahi kare. are ! bAI bADI, chAsa deje jADI' eka bene bUma pADIne kahyuM. tarata ja pelIe javAba vALyo : jevI tANI vANI, evuM nAkhyuM pANI. eka diyare kahyuM : kANI bhAbhI pANI lAo ! tyAre pelIe rIsamAM kahyuM : kutte ko daMgI, lekina tujhe nahi. cAlAka diyare thoDIvAra pachI vANImAM mIThAza lAvIne kahyuM : rANI bhAbhI ! pANI lAo. pelIe rAjIreDa thaine kahyuM : aba to pAnI hI nahIM, zarabata pIlAuMgI. A che vANInI mIThAzano prabhAva ! ApaNA zabdo mAtra sAcA hoya teTaluM ja basa nathI, mIThA paNa hovA joie, sAmAne kAnamAM vAge evA to na ja joie. eTale ja ziSTa puruSo AMdhaLAne AMdhaLo nahi, paNa sUradAsa ke prajJAcakSu kahe che. jATane caudharI, hajAmane nAi temaja DheDhane harijana kahe che. zabdone paNa yathAyogya vAparavAnI bahu moTI kaLA che. game tyAM game te zabda na vaparAya, samAnArthaka zabda paNa na vaparAya, 'jina tere caraNa kI zaraNa grahuM' enA sthAne 'jina tere paga kI zaraNa grahuM" bolAya ? caraNa ane paga eka ja arthane kahenArA che, chatAM na vaparAya, kuMbha sthApanAnI jagyAe ghaDAsthApanA na kahevAya, kuMbha ane ghaDo baMne paryAyavAcI zabdo che chatAMya ! are, bhagavAnanuM nAma paNa game tyAM, game tyAre nathI levAtuM. koine tyAM lagna cAlatA hoya ne tema tyAM bolo : rAma-nAma satta hai, rAma-nAma satta hai to zuM thaze ? tamAre UbhI pUMchaDIe bhAgavuM paDaze. kahyuM che ke, samaya vinA zobhe nahi, paramAtmAnuM nAma, vivAha-TANe gaNapati ne maravA TANe rAma, sAce ja zabdono samyagu prayoga karavo e ghaNI moTI kaLA che. samyag jJAtaH ekaH zabdaH svargaloke kAmadhug bhavati sArI rIte jANelo eka ja zabda paralokamAM icchita-prada bane che, ema hinduzAstromAM kaheluM che. samasta prANIsRSTimAM mANasa ja mAtra evo che, jene zabdo maLyA che. bIjA badhA pAse vANI che, dhvani che, paNa zabdo ane vAkyo to eka mAtra mANasane ja maLyA che. gAya, ghoDo, gadheDo, kAgaDo ke koyala eka ja rIte bolyA kare che, paNa mANasa dhAre to koyala jevuM paNa bolI zake ane kAgaDA jevuM paNa bolI zake. vAkyo ane peregrApho mujaba vibhAgavAra bolavuM mAtra mANasanI monopolI che. mANasa pAse zabdo che, emAMthI te gALa paNa pedA karI zake ane gIta paNa pedA karI zake. zuM karavuM te enA hAthanI vAta che. gALomAM, kaDavAzamAM vAparIne zabdono durUpayoga zA mATe karavo ? gItamAM, mIThAzamAM vAparIne zabdono sadupayoga zA mATe na karavo ? upadezadhArA * 152 upadezadhArA * 153
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ koyala ane kAgaDo baMne kALA hovA chatAM koyalano avAja badhA pasaMda kare che. kAraNa ke emAM mIThAza che. ApaNI vANImAM paNa mIThAza hovI jarUrI che. to ja ApaNuM vacana sAmAne Adeya banaze. ApaNI vANI mAtra sAcI hoya eTaluM ja jarUrI nathI, mIThI paNa hovI ja joie. sonuM game teTaluM sAruM hoya, paNa garamAgarama sonuM koine hatheLImAM apAya nahi ! A vAta jo samajatA hoie, to sAcI paNa kaDavI vANI zI rIte bolI zakIe ? have chello muddo che : hitam ! vANImAM mAtra mIThAza hoya te na cAle, hitakAritA paNa joie. vadhAre paDatI mIThAza khuzAmata banI jAya ke svArtha sAdhavAno upAya banI jAya. mIThI vANI paNa jo sAmAne ahitakara banatI hoya, to choDI devI joie. zaradInuM dardI bALaka dahIM mAMge, tyAre ApaNe dahIM ApIe, to ene gamaze, paNa ApaNe nahi ApIe. kAraNa ke ApaNe jANIe chIe ke, dahIMthI zaradI vadhaze. dahIMnI vAta mIThI che, paNa hitakArI nathI. TI.vI., sinemA, rAtribhojana AdinI vAta mIThI che, paNa hitakArI nathI. mATe je vAta sAmI vyaktinuM ahita karatI hoya, te kahevI na joie. maunaM, satya, priyaM ane hituM : A cAra zaratonA pAlanapUrvaka ApaNA mukhamAMthI je nIkaLaze, te amRta haze, thoDuM paNa haze toya te asarakAraka haze. 'bujha bujha caMDakosiyA' A sAva thoDA zabdo asarakAraka kema banyA ? kAraNa ke e mauna pachI pragaTelA hatA, satya hatA, priya hatA ane hitakArI hatA. bha0 zrI mahAvIra deve caMDakauzikane pratibodhavA koi lAMbo upadeza nathI Apyo, paNa mAtra traNa ja zabdo kahyA ane kAma thai gayuM ! sAcI ane sArI rIte vaparAyelA zabdomAM 'bujha bujajha caMDakosiyA' e uttama udAharaNa che. upadezadhArA * 154 'upazama, viveka, saMvara' cilAtIputrane munie kahelA traNa zabdo paNa asarakAraka vANInuM uttama udAharaNa che. ATalI pUrvabhUmikA bAMdhI lIdhA bAda have ApaNe maunanA mahimAgAyaka zrI suvrata zeThanA jIvana para vicAraNA karIzuM. mauna aMge ane vANI aMge ThIka ThIka manana-maMthana bAda have ApaNe mauna ekAdazInI ArAdhanA karIne ekAdazInI sAthe amara thai janAra suvrata zeThanuM jIvana joie. jema navapada sAthe zrIpALa-mayaNA, jJAnapaMcamI sAthe varadattaguNamaMjarI, paryuSaNanA aThThama tapa sAthe nAgaketu vagere joDAyelA che, tema mauna ekAdazI sAthe suvrata zeTha joDAyelA che. eo evA abhinnapaNe joDAi gayA che ke, jyAre jyAre mauna ekAdazInI vAta nIkaLe, tyAre suvrata zeThane moTA bhAge yAda karavA ja paDe. suvrata zeTha vinA jANe mauna ekAdazInI vAta adhUrI lAge. suvrata zeThano mauna ekAdazI sAtheno saMbaMdha pUrvabhavathI hato. pUrvabhavamAM dhAtakIkhaMDanA pazcima mahAvidehamAM teo zUra nAmanA zeTha hatA. eka vakhate teoe jinamaMdiramAM jai pUjA karI, bAra bhAvanAothI AtmAne bhAvita banAvyo. jinAlayanI pAse ja eka muni bhagavaMta hatA. pUjA pachI emanA darzana karyA ane kahyuM : 'gurudeva ! Aje mane pUjA karatAM khUba ja AnaMda Avyo che. Ajano divasa mane dhanya lAge che. AjanA divase Apa mane evI koi dharmArAdhanA batAvo ke, 'jIMdagIbhara ene huM vaLagI rahuM, e dharmArAdhanA huM eTalI tallInatAthI karuM ke, bhavAMtaramAM paNa enA saMskAra sAthe cAle. Apa to jJAnI cho. kai ArAdhanAthI mAruM hita thAya tema che ? te Apa jANo ja cho. munirAje kahyuM H mahAnubhAva ! samyajJAna prApta karavAno udyama kara. mauna ekAdazInI ArAdhanA kara. agiyAra varSa ane agiyAra upadezadhArA * 155
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahinA sudhI dara mahinAnI suda agiyArasanI ArAdhanA kara. A ArAdhanAmAM maunapUrvaka upavAsa karIne tIrthaMkaradevonA kalyANakonI ArAdhanA karavAnI hoya che. bIjA divase jinAlayamAM jaine naivedyapUjA, jJAnanI pUjA karIne sAdhu mahArAjane vahorAvIne pachI pAraNuM karavAnuM hoya che. muni bhagavaMtanI A vANI zuranA hRdayamAM ArasamAM aMkita akSaronI jema kotarAi gai. svAti nakSatra jevA anukULa samayamAM muni-meghanA mukhamAMthI varaseluM vANInuM pANI kharekhara enA hRdayanI chIpamAM motI banI gayuM. zrAvaka zUre tarata ja mauna ekAdazInI ArAdhanAnI pratijJA lai lIdhI. 'martha zAstram' zubha kAma karavuM hoya to tAtkAlika karI levuM joie. pachIno koi bharoso nahi. kAraNa ke pachI utsAha kyAre cAlyo jAya, te kAMi kahevAya nahi. A vAta te sArI rIte samajato hato. AthI DAhyA mANaso haMmezA dharmanA kAryo tAtkAlika karI letA hoya che ane pApanA kAryomAM vilaMba karatA rahe che. agiyAra varSa ane agiyAra mahinA pachI tapa pUro thatAM zrAvaka zure paramAtma bhaktino jabaradasta mahotsava karyo. aMte samAdhithI mRtyu pAmIne zUrA zeTha agiyAramA devalokamAM deva tarIke utpanna thayA . - zrIpALanA jIvanamAM jema navano AMkaDo joDAyelo jovA maLe che, tema zura zeThanA jIvanamAM agiyArano AMkaDo jovA maLaze. A vAta ema batAve che ke, jenI sAthe ApaNe prema karIe chIe, tadanukULa sAmagrI kudaratI rIte ApaNane maLatI rahe che. zrIpALane nava patnIo, nava dezanuM rAjaya, navamA devalokamAM gamana vagere maLyuM, tema ahIM agiyAra-agiyAra maLaze. zUra zeThano jIva agiyAramA devalokathI cyavIne A bharatakSetranI zaurIpurI nagarImAM samudradatta ane prItimati nAmanA zeTha-zeThANIne tyAM putrarUpe janmyo. enuM nAma "suvrata' rAkhavAmAM AvyuM. kAraNa ke jayAre e garbhamAM hato, tyAre enI mAtAne vrata levAnI icchA thai AvI hatI. pUrvabhavamAM bALake jenI tIvra bhAvapUrvaka ArAdhanA karI hoya, tenI asara mAtA para paNa paDatI hoya che. AthI ja tIrthakara Adi uttama puruSo jyAre garbhamAM Ave che tyAre mAtAne uttama manoratho utpanna thAya che, duSTa jIva garbhamAM Ave che, tyAre mAtAne duSTa manoratho pedA thAya che. mAtAne kayA prakAranI icchA thAya che ? tenI uparathI bALaka kevuM thaze ? te jANI zakAya che. mAtAnI te vakhatanI icchAo te bALakanA bhUtakALanI sUcanA che ane bhAvino saMketa che. putra-janma thatAMnI sAthe ja pitA samudradattane dharatImAMthI 11 kroDa sonaiyAno khajAno maLyo. sAce ja puNyazALInA pagale-pagale nidhAna hoya che. bALapaNamAM aneka prakAranI kaLAo zIkhIne suvrata zikSita ane saMskArI banyo. yauvana avasthAmAM agiyAra kanyAo sAthe tenA lagna thayAM. ekAdazInI ArAdhanAnA prabhAve eno agiyAranA aMka sAthe saMbaMdha joDAto gayo. eka divasa zaurIpurImAM dharmaghoSa nAmanA muni bhagavaMta padhAryA. parivAra sahita suvrata zeTha dharma-dezanA sAMbhaLavA temanI pAse gayA. dezanAmAM muni bhagavaMte mauna ekAdazInuM varNana karyuM. A sAMbhaLatAM ja suvrata zeTha mUcchita avasthAmAM sarI paDyA. temane pUrva bhavamAM karelI mauna ekAdazInI ArAdhanA yAda AvI gaI, jAtismaraNa jJAna thayuM. jenA anurAga pUrvaka gADha saMskAra pADelA hoya te janmAMtaramAM paNa sTeja nimitta maLatAM ja jAgRta thai Ave che. pUrvajanma najara sAme dekhAtAM ja 'huM agiyAramA devaloke zA mATe gayo ? agiyAra karoDa sonaiyA zA mATe maLyA ? agiyAra patnIo zA mATe maLI ? AvA aneka praznonA temane javAba maLI gayA. mauna ekAdazInI upadezadhArI * 156 upadezadhArA * 157
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanAnA prabhAvathI ja agiyAranA aMka sAthe mAro saMbaMdha joDAi gayo che, evuM temane samajAI gayuM. pUrvabhavamAM bAra bhAvanAonA bhAvana pUrvaka jema mauna ekAdazInI ArAdhanA karelI, tema A jIvanamAM paNa mauna ekAdazInI ArAdhanA zarU karI dIdhI. eka ja anuSThAna pakaDIne sAdhaka jo enI aMdara ja uMDo ne uMDo utarato jAya, to avazya AtmavikAsa karI zake, aMdaranuM anaMtaaizvarya pAmI zake. paNa mANasanuM citta ghaNuM lobhI che, tethI e vicAre che : A paNa karI lauM ne peluM paNa karI lauM. phalata: e kyAMya uMDo utarI zakato nathI. je anuSThAnamAM ApaNe uMDA utarIe nahi, e anuSThAna ApaNAmAM uDe utare ja nahi, A zAzvata niyama che. ApaNe je vastumAM je vyaktimAM ke je anuSThAnamAM jeTalA uMDA utarIe, te vastu ke vyakti ke te anuSThAna ApaNAmAM teTaluM uMDuM utaratuM ja jAya. A vAta kadI bhUlavA jevI nathI. ApaNe eka sthAne uMDA utaravA mAMgatA nathI, badhe ja thoDA-thoDA uMDe javA mAMgIe chIe. eka ja sthAne jo 250 phUTa khodavAmAM Ave, to pANI maLI zake, paNa pa-5 phUTa 50 sthAne khodavAmAM Ave to pANI na maLI zake, eTalI sIdhI-sAdI vAta ApaNe bhUlI jaIe chIe. je anuSThAna ApaNane khUba ja gamatuM hoya, je karatAM ApaNA hRdayanA tAra jhaNajhaNI uThatA hoya, emAM pUrI asmitA sAthe uMDA utaravuM joie, pUrI zakti emAM lagAvI devI joie. to e anuSThAna ApaNA jIvananA aMta sudhI sAthe raheze. are ! bhavAMtaramAM paNa TheTha mokSa sudhI sAthe Avaze. zrIpALa mahArAjAe navapada sAthe tAdAbhya jo DyuM hatuM. varadatta-guNa maMjarIe jJAna-paMcamI sAthe tAdAbhya keLavyuM hatuM. nAgaketue aTTama sAthe tAdAtma karyuM hatuM. zreNika mahArAjAe jinabhakti sAthe ekAtmatA sAdhI hatI. kumArapALa mahArAjAe karuNA jayaNA sAthe prIti joDI hatI. tema ahIM suvrata zeThe mauna-ekAdazI sAthe prIti joDI. suvrata zeTha dara mahine suda agiyArasanI ArAdhanA mauna, upavAsa ane pauSadha sAthe karavA lAgyA. AkhA nagaramAM A ArAdhanAnI suvAsa phelAi gai. corone A vAtanI khabara paDI, emane thayuM : suvrata zeThane tyAM corI karavA mATe suda agiyArasanI rAta anukULa che. zeTha Akho divasa dharma-dhyAnamAM rahe che. gharamAM cokIdAro paNa hotA nathI. aDhaLaka dhana che. to zA mATe AvI takano phAyado na uThAvavo ? sau-saunI alaga duniyA hoya che. koi paNa vAtane dareka mANasa potAnA svArthanA draSTikoNathI joto hoya che. mauna ekAdazInI ArAdhanA sAMbhaLIne bIjA anumodanA karavA lAgyA, paNa coroe emAM potAnI taka joI. jevI jenI dRSTi ! jevo jeno viSaya ! are ! tuM "kapaDA kema sIvavA ?" enuM pustaka laine kema beTho ? khissA kApavAno dhaMdho choDIne darajIno dhaMdho karavo che ke zuM ?' eka gaThiyAe potAnA bhAibaMdhane pUchyuM. | nA, re, bhAI ! ApaNane darajInA dhaMdhAmAM jarAya rasa nathI. paNa Aja-kAla evI evI navI phezananA kapaDA bane che ke, emAM khisuM kyAM hoya che ? tenI khabara ja nathI paDatI. eTale pustaka laine beTho chuM.' bIjA gaThiyAe javAba Apyo. dareka potAnA dRSTikoNathI jue che ! lAiTa kyAre jAya che? tenI khabara coro vadhAre rAkhatA hoya che. mANaso kyAre samUhamAM ekaThA thAya che ane ghara kyAre khAlI hoya che ? enI khabara coro sArI rIte rAkhatA hoya che. eTale ja dhArmika mANaso jeTalA rasathI AmaMtraNa patrikA vAMce, enA karatAM kaMI gaNA vadhu rasathI AvA uThAvagIro vAMcatA hoya che. kAraNa ke patrikA dvArA ja jANavA maLe upadezadhArA * 158 upadezadhArA * 159
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne ke pravacana-sabhAno kayo samaya che? ghara kyAre khAlI hoya che? A badhuM barAbara jANyuM hoya, to hAtha mAravAnI khabara paDe ! eka ja ghaTanAne bhinna bhinna prakAranA loko keTakeTalI rIte jotA hoya che, tenI ApaNe kalpanA suddhA na karI zakIe. nadIkinAre eka AbhUSaNa maDhelI sauMdaryapUrNa yuvatInuM maDaduM paDyuM hatuM. tyAMthI aneka mANaso pasAra thai rahelA hatA. corane thayuM : koI na hoya to huM A ghareNAM corI lauM ! laMpaTane thayuM : A jIvatI hoya to huM tene... dayALune thayuM : arere... bicAruM A phUla khIle te pahelA karamAI gayuM ! yogIne thayuM : arere... saMsAramAM padArthonI kevI anityatA ! A rIte eka dezya aMge alaga alaga dRSTikoNo hoi zake che. eka dhArmika graMthane joine saue alaga-alaga vicAryuM. dharmopadezaka : A suMdara bodhaka graMtha che. AnA para huM vyAkhyAna ApIza. zraddhALu : A bhagavAnanI vANI che. guru pAsethI sAMbhaLIza, enI pUjA karIne huM kRtakRtya banIza. zikSita : A eka pustaka che. bhaNavA kAma lAgaze. abhaNa : A kAgaLiyA para kALI-kALI lAino ! jANe hArabaddha cAlatA makoDAonI zreNi ! bakarI : A to mAro AhAra che. koi na hoya to hamaNA huM cAvI jAuM ! udhai : A to amAruM bhojana ! amane khUba khAvA maLaze ! eka ja padArtha ke eka ja prasaMgane loko kevI rIte potAnA eMgalathI mUlavatA hoya che, enI A AchI jhalaka che. agiyArasanI rAte suvrata zeThanA ghera coro AvI pahoMcyA. zeTha tathA patnIo - badhA kAyotsargamAM lIna hatA. corone majhA AvI gai. dhana-mAlanA bAMdhI zakAya teTalA gAMsaDA bAMdhyA ane javAnI taiyArI karavA lAgyA. paNa Azcarya ! teo daravAjA pAse ja cIpakI gayA. na eka DagaluM AgaLa jaI zakyA ke na pAchaLa haTI zakyA. suvrata zeThanI ArAdhanAnA prabhAvathI anurAgI banelI zAsana-devIe corone khaMbhita karI dIdhA hatA. corone to ThaMDI rAtre paNa pasIno chUTavA lAgyo. mAla to nahIM maLe, paNa prANoya jaze. emane najara sAme phAMsI dekhAvA lAgI. mota najara sAme nAcatuM dekhAvA lAgyuM. AvA dharmI AtmAne tyAM kyAM corI karavA peThA ? are ! bhagavAna ! have jo tuM AmAMthI bacAve to ame kyAreya have pachI corI nahi karIe. paNa aba pachatAye kyA hota jaba cIDiyA cuga gai kheta ? vahelI savAre suvrata zeThe corone joyA. jotAM ja khyAla AvI gayo : A loko cora lAge che. AvI dazAmAM raheze, to A bicArAone koTavALa pakaDI jaze ane phAMsInI sajA thaze ! A lokone bacAvavA huM zuM karuM ? zeTha AvuM vicArI rahyA hatA, tyAM ja koTavALa AvI pahoMcyo ane corone pakaDI lIdhA. koTavALe garjanA karI : harAmakhoro ! AvA mahAtmAne tyAM corI karatAM tamArA paga kema upaDyA ? bIje kyAMya nahi ane ahIM ja corI ? A ghara to tIrthasthAna che, tIrthasthAna ! bIje sthAne kareluM pApa ahIM chUTe. paNa ahIM kareluM pApa to vajalepa banaze. "tIrthasthAne te pApa, vakvanepo vita' suvrata zeThanA hRdayamAMthI karuNAno dhodha chUTavA lAgyo : arere... mArA dhananA kAraNe A bicArA coro mAryA jaze. mAruM cAle to huM badhAne mukta karI dauM ! eTaluM dhana A badhAne ApI dauM ke, kadI corI ja karavI paDe ! bicArA upadezadhArA * 160 upadezadhArA # 161
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAse dhana nahi hoya, mATe ja corI karavI paDatI hazene ? corI karavI e kAMi jevuM tevuM kAma nathI. jAnanuM jokhama laine A kAma karavuM paDe che ! mULa kAraNa to nirdhanatA ja ne ? nahi to koNa AvuM kare ? huM emane pUratuM dhana ApI dauM, to teo kAyama mATe corIno dhaMdho choDI na de zuM ? suvrata zeThanI bhAvanAne jANI gayelI zAsana-devIe koTavALone khaMbhita karI nAkhyA. AvuM joine suvrata zeThanA ghara pAse seMkaDo mANaso AvI pahoMcyA. badhA suvrata zeThanI prazaMsA karavA lAgyA. A samAcAra TheTha rAjA sudhI pahoMcyA. rAjA svayaM suvrata zeThanA ghera AvyA. suvrata zeThe rAjAnuM svAgata karIne kahyuM : mahArAjA ! A corone abhayadAna Apo. huM vizvAsa ApuM chuM ke, teo havethI kadI paNa corI nahi kare. A corI emano zokha nathI, majabUrI che. ApaNe sAmA mANasanI majabUrIno paNa khyAla karavo joie. zamAM paravAne ko jalanA zIkhAtI hai, zAma sUraja ko DhelanA zIkhAtI hai, giranevAloM ko kosate ho kyo ? ThokareM insAna ko calanA zIkhAtI hai. suvrata zeThe vAta AgaLa calAvI : mahArAjA ! mane lAge che ke, A emanI A chellI Thokara haze. have teo jIvananA mArga para barAbara cAlaze. have temane kyAreya corI karavI na paDe, eTaluM dhana huM ApIza. kharo dhArmika Avo hoya. e jIvamAtrano mitra hoya, e kadI jaDano rAgI na hoya. jIvanA anAdikALanA be duzmana che : jaDano rAga ane jIvo parano dveSa. rAga moTA bhAge ApaNe jaDa para ja karIe chIe ane dveSa moTA bhAge jIva para ja karIe chIe. cA sArI banI haze, to cA para rAga thaze, je jaDa che. paNa jo cA kharAba banI haze, to cA para dveSa nahi thAya, paNa cA banAvanAra (jIva) para thaze, A che ApaNo jaDano rAga ane jIvano dveSa ! suvrata zeTha sAcA arthamAM dharmI hatA. jaDa dhana para emane rAga nhoto ane coro para emane dveSa nhoto, paNa maitrI hatI. eka vAta yAda rahe ke, du:khI jIvo para karuNA ke maitrI karavI sahelI che, paNa duzmana para karuNA varasAvavI khUba ja muzkela che. potAnuM bhUMDuM karanAra pratye maitrI rAkhavI e sAdhanAnI parAkASThA che. phUphADA mAranAra caMDakoziyA pratye ke kALacakra choDanAra saMgama pratye prabhuzrI mahAvIra deve karuNA varasAvI che, mATe ja to teo bhagavAna banyA che. eka zeThe potAnA traNa chokarAne ekeka hajAra rUpiyA ApIne kahyuM : Aje A eka hajAra rUpiyA dvArA tame evuM koi umadA kArya karo ke, mAruM je uttama lAla mANeka che, te huM temane ApI dauM ! tamArA traNamAMthI je uttamamAM uttama kAma karaze, tene huM mAruM kiMmatI lAla mANeka ApIza. sAMje traNeya putroe potAnA kAryanI vAta karI. moTAe kahyuM : meM garIba vidhavAnI sahAyatAmAM eka hajAra kharyA. vacalAe kahyuM : meM eka bimAra mANasanI davAmAM hajAra kharcA. nAnAe kahyuM : huM taLAva-kinAre ghUmI rahyo hato. tyAM joyuM ke eka mANasa ApaghAta karI rahyo hato. e mAro kaTTara zatru hato. teNe maravA mATe taLAvamAM DUbakI mArI ne tarata ja meM paNa taLAvamAM jhaMpalAvyuM. maratA zatrune jAnanA jokhame bacAvIne meM tene eka hajAra rUpiyA ApI dIdhA. nAnAnI vAta sAMbhaLatAM ja prasanna thai gayelA zeTha bolI uThyA : zAbAza ! zAbAza ! teM uttamamAM uttama kAma karyuM che, moTA ane vacalAe paNa uttama ja kAma karyA che, paNa emanA kAmamAM du:khI para dayA che, jayAre tArA kAmamAM duzmana para dayA che. du:khI para dayA karavI sahelI che, paNa dumana para dayA karavI ghaNI-ghaNI upadezadhArA * 162 upadezadhArA * 163
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ muzkela che. te e muzkela kAma karyuM che. mATe huM tane mAruM lAla mANeka ApuM chuM. suvrata zeThe duzmana para dayA karI hatI. potAnuM dhana coranAra para karuNA varasAvI hatI. AthI atyaMta prasanna thayelA rAjAe corone abhayadAna ApyuM ane suvrata zeThe corone eTaluM badhuM dhana ApyuM ke, jIvanamAM kadI corI karavI na paDe ! ahIM kadAca koI tarka karI zake : A to zeThe corone ja ADakatarI rIte protsAhana ApyuM ne ! je corI karavA AvyA temane dhana ApyuM, paNa jeo nidhana hovA chatAM kadI corI nahotA karatA emanuM zuM ? emane zuM ema nahi thayuM hoya ke, ameya suvrata zeThane tyAM corI karavA gayA hota to sAruM ! amAruMya daLadara bhAMgI jAta ! ameya beThA beThA mAlAmAla thai jAta ! pahelI vAta A samajI levAnI che ke, corone kaMi A rIte mAlAmAla thavAnI icchA nhotI. A rIte koi cora apekSA rAkhI zake paNa nahi, bIjI vAta e ke suvrata zeThe corIne ADakataruM ke sIdhuM protsAhana to nathI ApyuM, paNa corInI saMbhAvanAne mULathI ja DAmI dIdhI che. emane jarUrI hatuM, eTaluM dhana ApI dIdhuM, eTale corInA muLa kapAi gayA. jo dareka zeTha nokara vagere tarapha suvrata zeTha jevo udAra bane, to samAjamAM kadI corI na ja thAya. corI thAya che, viSamatAnA kAraNe ! ekane tyAM khUba ja che. bIjAne tyAM kAMi ja nathI. ekanuM peTa eka veMta vadhI gayuM che, bIjAnuM peTa eka veMta aMdara gayuM che. ekane tyAM Tekaro che, bIjAne tyAM khADo che. AvI visaMvAditA hovAnI tyAM sudhI corI thavAnI. vaLI, sajajanane kadI ema vicAra nahi Ave ke, ame paNa corI karI hota to sAruM ! kadAca koine AvI jAya, to enI javAbadArI suvrata zeThanI nathI.ema jo badhAnA vicAronI javAbadArI levAmAM Ave, to vizvamAM eka paNa sAruM kAma thai zake nahi. dareka sArA kAma pAchaLa anekonA aneka prakAranA vicAra rahevAnA. caMDakAsiyA sApane sadgati pAmelo joi koi sApa ema dalIla na karI zake ke ame paNa bhagavAnane DaMkha mAryo hota to keTaluM sAruM thAta ? to amAruMye kAma thai jAta. meghamALIne joine koi deva ema na vicArI zake ke, meM paNa pArzvanAthaprabhune pANImAM DUbADyA hota, to keTaluM sAruM ! to maneya samakita maLI jAya. koine Thesa vAgatAM nidhAna maLe to koI ema vicAre kharuM : mane paNa Thesa vAgI hota to keTaluM sAruM ? nidhAna to maLI jAta ? A badhA kutaka che. have ApaNe mULa vAta para AvIe : corI pachI bIjI AganI ghaTanA ghaTI. cAre bAju bhayaMkara Aga phATI nIkaLI, paNa AzcaryanI vAta e banI ke, suvrata zeThanuM kAMI ja baLyuM nahi. jAna-mAlanI jarA paNa hAni thai nahi. nagara-vAsIo A jo ane stabdha banI gayA. A baMne ghaTanAothI suvrata zeTha eka camatkArika puruSa tarIke, dharmazraddhALu ArAdhaka tarIke AkhI nagarImAM prasiddha thai gayA. A baMne ghaTanAone AdhyAtmika saMdarbhamAM paNa tapAsavA jevI che. sAdhaka jayAre sAdhanAmAM AgaLa vadhe che tyAre krodha vagere coro enI ArAdhanAnuM dhana lUMTI levA sajaja bane che. karoDo varSonuM saMyama dhana krodha rUpI cora mAtra eka ja kSaNamAM corI gayo hoya, evuM ghaNAnA jIvanamAM ApaNe sAMbhaLyuM che. ahIM krodhano cora ArAdhanAnuM dhana luMTI levA taiyAra thai gayo che, paNa acAnaka ja ene koI staMbhita karI de che. e koNa che khaMbhita karanAra ? e che mauna rUpI zAsana-devI ! krodhano cora hRdayamAM AvI gayo che, aMdara bhabhUkI rahyo che. aMdara bhabhUkI rahelo krodha mukha vATe vacananuM rUpa lai bahAra nIkaLavA talasI rahyo che. tyAM ja acAnaka sAdhaka sAvadhAna thai jAya che, maunanA zaraNe upadezadhArA * 164 upadezadhArA * 165
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahoMcI jAya che. mukha e krodha-corano daravAjo che. maunanI zakti maLatAM ja krodha tyAM aTakI jAya che, taMbhita banI jAya che. have AganI ghaTanAno AdhyAtmika saMketa joie : badhe Aga lAgI, badhAnuM badhuM baLI gayuM, paNa suvrata zeThanuM kAMI na baLyuM. kaI che A Aga? e Aga che gussAnI Aga. krodhanI Aga kone dajhADe ? je kaTu vANIrUpI lAkaDA nAkhato rahe tene ! paNa je maunanA sapATa medAnamAM AvI jAya tene krodhanI Aga zuM karI zake ? AganuM jora kyAM sudhI ? lAkaDA maLe tyAM sudhI. krodhanuM jora kyAM sudhI? kaTu zabdono sahAro maLe tyAM sudhI. taraNA vinAnI bhUmi para paDelo agni thoDI ja vAramAM zAMta banI jAya. maunanA medAnamAM cAlyA jAva. tyAM krodhanI Aga pharakI zakaze nahi. mATe ja bola bola karanArA bIjAnuM badhuM baLI gayuM, paNa mauna rahelA suvratanuM kazuM ja baLyuM nahi. corI ane AganI uparokta baMne ghaTanAo suvrata zeThanA maunano mahimA pragaTa kare che. corI ane AganI ghaTanAthI suvrata seTha saMsArathI vadhu virakta banyA. bhautika padArthonI aniyatA najara sAme dekhAi. emane vicAra Avyo : A baMne prasaMgo mane saMsArathI virakta banAvavA mATe ja AvyA che. have mAre saMsAramAM rahevuM ucita nathI. AdhyAtmika rahasyanA saMdarbhamAM vicArIe to evo paNa artha nIkaLI zake : suvrata zeThane potAnI aMdaranI sthitino khyAla Avyo hoya : arere ! haju mArAmAM krodhanI ATalI badhI utkaTatA ? e to ThIka, huM maunanA kAraNe vadhu nukazAnathI bacI gayo. nahi to zuM thAta ? mAre krodha haTAvavA haju vadhu sAdhanA karavI ja paDaze. e sAdhanA saMsAramAM rahIne thai zake tema nathI. e mATe to mAre kSamAzramaNa-sAdhu ja banavuM paDaze. saMyama mATe utsuka banelA suvrata zeThe potAnI saMyama mATenI bhAvanA agiyAra patnIone jaNAvI. teo tarata ja taiyAra thai gai. cAra jJAnanA svAmI AcAryazrI jayazekhara sUrijI pAse suvrata zeThe saparivAra dIkSA lIdhI. dIkSAnA divasathI ja suvrata zeThanI agiyAreya patnIoe mAsakSamaNa zarU karI dIdhuM. e mAsakSamaNa emanA mATe anazana ja banI gayuM. mAsakSamaNanA aMte karmono kSaya karI kevaLajJAna prApta karI mokSe gai. suvrata zeThathI pahelA temanI patnIo mokSe gai. suvrata munie sAdhu-jIvanamAM ghora tapazcaryA zarU karI. eka vAra cha mahinAnA, cAra vAra 44 mahinAnA upavAsa karyo. 10 aTTama karyA ane 200 chaThTha karyA. eka divasa eka vyaMtara deve bIjA koi sAdhu mahArAjanI zArIrika vedanA suvrata munimAM dAkhala karI dIdhI. suvrata munine bhayaMkara pIDA thavA lAgI, paNa te eka akSara paNa bolyA nahi ke cikitsA karAvavA kyAMya gayA nahi. kAraNa ke te divase temane pratijJA hatI : mauna rahevuM ane upAzrayathI bahAra nahi javuM. vyaMtaradeva kahevA lAgyo : suvrata muni ! tame bAjunA gharamAM jAva ane davA karo ! paNa muni potAnI pratijJAmAM acala rahyA. bhayaMkara vedanAmAM paNa 'karma vipAka' nAmanA dharmadhyAnamAM eTalI lInatA keLavI ke, thoDI ja kSaNomAM dhAtI karmonA bhUkkA bolAvI dIdhA. suvrata muni kevaLajJAnI banI gayA. mauna ekAdazInI ArAdhanAe suvrata zeThane TheTha mokSa sudhI pahoMcADI dIdhA. AthI mauna ekAdazI sAthe emanuM nAma evI rIte joDAI gayuM ke, je kadI alaga thai zake nahi. suvrata zeThane AdarzarUpe sAme rAkhI zrI kRSNanI jema ApaNe paNa mauna ekAdazInI ArAdhanA karIe. upadezadhArI * 166 upadezadhArA # 167
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. upA. zrI yazovijayajInI sAdhakane 29 zikhAmaNa dhyeyAtmabodhaniSThA24 sarvatraivAgamaH puraskArya:25 / tyaktavyAH kuvikalpA:26 stheyaM vaddhAnavattyA ca27 // 6 // "sAkSAtkArya tattvaM cidrUpAnaMdamedurairbhAvyam / hitakArI jJAnavatAmanubhavavedyaH prakAro'yam / / 7 / / - adhyAtmasAra (AtmAnubhavAdhikAra 20) pUjaya upAdhyAyazrI yazovijayajIe AtmasAdhakone mArgadarzana ApavA adhyAtmasAra nAmanA adbhuta graMthanI racanA karI che. temAM AtmAnubhava nAmanA vIsamA adhikAranA aMte upAdhyAyajIe AtmasAkSAtkAra karI mAnava-jIvana saphaLa banAvavA mAMgatA sAdhakone bahu ja suMdara hitazikSA ApI che, je jIvanamAM utAravA jevI che. ahIM je je hitazikSA (prAyaH 29 jeTalI che) ApI che te badhI ja pU. upAdhyAyajIe jIvananA anubhavathI ApI che. ahIM koi vANI-vilAsa nathI, svAnubhavano raNakAra che, je sIdho ja ApaNA hRdayane sparze che. ApaNe hitazikSAnA muddAo para kramazaH vicArIe. -: ciMtana : adhyAtmayogI pUjya AcAryazrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. -: Alekhana :paMnyAsa mukticandravijaya gaNi / paMnyAsa municandravijaya gaNi nindyo na ko'pi loke' pApiSTheSvapi bhavasthitizcintyA' / pUjyA guNagarimADhyA dhAryoM rAgo gaNalave'pi // 1 // grAhyaM hitamapi bAlA'dAlApairdurjanasya na dveSyam / vyat Oaa 2 parINA, pAzA vra saMsAmAM jJayA:* || 2 | stutyA smayo na kArya: kopo'pi ca nindayA janaiH kRtayA / sevyA dharmAcAryA"stattvaM jijJAsanIyaM ca12 // 3 // zauca sthairyama"dambho5 vairAgyaM cAtmanigraha: kArya:10 / dRzyA bhavagatadoSAzcintyaM dehAdivairUpyam" / / 4 / / bhaktirbhagavati dhAryA20, sevyo dezaH sadA viviktazca29 / sthAtavyaM samyaktve22, vizvAyo na pramAdaripuH // 5 // bhagavAna mAtra mArgadAtA ja nathI, mArga paNa che. samajyA ? bhagavAna svayaM mArga che. emanA mAdhyamathI ja mokSe jaI zakAya ! Ano artha e thayo ke bhagavAna kevaLa upAya darzaka nathI, paNa svayaM upAyarUpa che. mAtra ukela darzaka nathI, paNa svayaM ukela che. badhI samasyAonuM samAdhAna, badhI muzkelIonA upAyo, badhI mUMjhavaNonA ukelo... prabhu maLatAM maLI jAya che. prabhu mAtra A jagatanuM uccatama samAdhAna che. prabhu nahi maLe tyAM sudhI ApaNe becena ane muMjhAyelA ja rahevAnA. - kahe kalApUrNasUri upadezadhArA * 168 upadezadhArA + 169
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ chuM. nidyo na jo'pa loja / 'vizvamAM koi paNa niMdA karavA lAyaka nathI' (16 sAdhanAnA mArgamAM sAdhakane sauthI prathama vighna jIbhano Ave che. vyartha bola-bola karavAthI ApaNe keTalo samaya bagADIe chIe ? eno jo koi vAra hisAba karavAmAM Ave to cakita thai jaie. vyartha vAtomAM rojanA ApaNe be kalAka bagADatA hoie to mahine keTalA bagADIe ? varSe keTalA ? pUrI jiMdagImAM keTalA ? hisAba mAMDazo to stabdha thai jazo : are... jIvanano ATalo badho hisso A jIbhabAi khAi jAya che ? jIvana e samayanA saravALA sivAya bIjuM zuM che ? samaya bagADavo eTale jIvana bagADavuM. pUjya upAdhyAyajI mahArAje jagatanA lokone... are... acchA acchA sAdhakone paNa vyartha vAtomAM samaya bagADatA joyA che. AthI ja emaNe sauprathama jIbha para breka lagADavA zikhAmaNa ApI che. je jIbha para niyaMtraNa na karI zake te sAdhanA karI ja na zake. A saMdarbhamAM sAdhunA be nAma samajavA jevA che : vAyama ane muni. vANIno saMyama kare te vAcaMyama. mauna rahe te muni. vAcaMyama ane muni, A baMne nAma jIbha para niyaMtraNano nirdeza kare che. upadezadhArA * 170 jIbha para niyaMtraNa karavAthI samayano ja bacAva thAya che, evuM nathI. ApaNI UrjAno paNa bacAva thAya che. bolavAthI ApaNI ghaNI UrjA veDaphAtI hoya che. jeNe AtmasAdhanA karavAnI che teNe to UrjAno saMcaya karavo ja paDe. saMcita urjA ja sAdhanAne vega Ape che. pUjya upAdhyAyajIe joyuM ke bolavAmAM paNa mANasa moTA bhAge bIjAnI niMdA ja karato hoya che. koi sthaLe cAra mANasa ekaThA thAya ke pAMcamAnI niMdA zarU thai ja samajo. cAramAMthI koi UThI jAya to bAkI rahelA traNa, UThI gayelA cothAnI niMdA karyA vinA rahevAnA nahi. niMdaka maMDaLImAM besIne para-niMdAnA jAma bharI-bharIne pInArAe samajI levuM joie ke atyAre bIjAnI niMdA thai rahI che, paNa jyAM huM gerahAjara thayo ke mArI paNa niMdA thavAnI ja. mANaso niMdA zA mATe kare che ? jyAre jaghanya mANasa, khyAtiprApta moTA mANasanI samakakSa thai zake tema na hoya tyAre te, tenI niMdA karavA lAgI jAya che. bIjA karatAM potAnI lITI moTI thai zake tema na hoya tyAre te bIjAnI lITIne nAnI banAvavAnA prayatno karavA lAgI jAya che, Ama cANakye kahyuM che : azattastitvanuM jananuM tato ninAM pravaMte / niMdA karanArane evo bhrama raheto hoya che ke bIjA badhA ja doSothI bharelA che, eTale huM ja eka doSamukta chuM. bIjA badhA ja kAgaDA ne huM ekalo ja haMsa ! bIjA badhA ja kolasA ne huM ekalo ja hIro ! bIjA badhA ja pattharA ne huM ja ekalo pArasa ! bIjA badhA ja kAMTA ne huM ja ekalo phUla ! paNa, e niMdaka bhUlI jAya che ke bIjA tarapha eka AMgaLI huM batAvuM chuM tyAre bAkInI traNa AMgaLI mArA tarapha ja jhUkelI hoya che. jo bIjAmAM eka doSa che to o niMdaka ! tArAmAM traNa gaNA doSa che, ema jhUkelI traNa AMgaLIo jANe kahI rahI che. upadezadhArA * 171
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dalapatarAmanI pelI kavitA yAda AvI jAya che : pazuonI sabhAmAM eka UMTa pazuonI khAmI aMge bhASaNa ApatAM kahe che : baMdhuo ! ApaNAmAM vAMkAi ghaNI che. jyAM jyAM mArI najara paDe che... tyAM tyAM badhe ja mane vAMkAi ja dekhAya che. juo, pelA madamasta hAthInI sUMDha vAkI che. pelA bhagatarAja tarIke vikhyAta ane saphedImAM baraphane paNa Takkara mAre tevA bagalAnI Doka vAMkI che. jenI zuravIratAne biradAvavA mANaso paNa 'puruSavyAdhra' jevA zabdo prayoje che e vAghanA nakha vAMkA che. jenI vaphAdArI mANasajAte paNa vakhANI che te kUtarAnI pUMchaDI tame kadI sIdhI joi che ? sadA vAMkI ne vAMkI ja ! je mAtra potAnA ja saMtAnone nahi, samagra mANasa jAtane dUdha ApatI AvI che te gAyo ane bheMsonA ziMgaDA vAMkA che. pelo popaTa ! dekhAve keTalo manohara che ! are.. zIkhavavAmAM Ave to barAbara mANasanI jema ja bolI zake ! A popaTa bicArAnI paNa cAMca vAMkI che ! juo to kharA ! ApaNAmAM vAMkAino koi pAra che ? UMTanI vAta sAMbhaLI manamAM badhA hasI rahyA hatA, paNa koinI bolavAnI hiMmata cAlI nahi. Akhare, eka ziyALe UbhA thaine UMTane ArIso ApatAM kahyuM : mahAnubhAva ! ApaNAmAM vAMkAi badhe ja che te ApanI vAta sAcI che. bagalo, kUtaro, vAgha ke popaTa ne to mAtra eka ja aMgamAM vAMkAi che, paNa ApanA to aDhAreya aMgamAM vAMkAi bharelI che. mArI vAta para bharoso na besato hoya to juo, A ArIsAmAM ! "sAMbhaLI ziyALa bolyuM, dAkhe dalapatarAma; anyanuM to eka vAMkuM, ApanA aDhAra che." UMTane to ArIso batAvanAra ziyALa maLI gayuM, paNa ApaNane koNa ArIso Apaze ? koi ArIso Ape te ApaNane gamaze ? ghaNuM karIne mANasane ArIso koi batAve to emAM potAnuM svarUpa jovuM gamatuM nathI. AMkha potAnI aMdara ja rahelA kAjaLane joi zakatI nathI, tema mANasa potAnI ja aMdara rahelA doSone joi zakato nathI. bIjAnA doSa eka ja miniTamAM khyAlamAM AvI jAya che, paNa potAnA doSo AkhI jiMdagI vItI jAya to paNa khyAlamAM AvatA nathI. bIjAnA doSo rAi jeTalA hoya toya parvata jevA dekhAya che. potAnA parvata jeTalA hoya to rAi jeTalA dekhAya che. AthI ja to bIjAnA rAi jeTalA guNone paNa parvata jevA ane potAnA rAI jeTalA doSo paNa parvata jevA jovAnuM kahyuM che. AmAM vAstavikatAnuM darzana nathI, ema nathI, paNa A ja vAstavikatA che. kAraNa ke ApaNo svarAga ane paraSa eTalo tIvra che ke potAnA pahADa jeTalA doSo ke bIjAnA pahADa jeTalA guNo rAi jeTalA mAMDa dekhAya che. AthI ja jo have tene rAi jeTalA gaNIne jovAmAM Ave to ja vAstavikatAnuM darzana thai zake. niMdaka tIvrapaNe svarAgI ane paraSI hoya che. AthI te potAnA doSo ke bIjAnA guNo joi zakato nathI. doSo eTale malinatA ! doSo eTale viSThA ! viSThAne koI hAtha lagADe ? mA jevI mA paNa potAnA putranI viThAne hAtha nathI lagADatI, paNa ThIkarAthI upADe che. paNa A niMdakanI to zuM vAta karavI ? e duniyAbharanI viThAne potAnA jIbhathI upADe che ! viSThA koNa upADe ? DheDha, bhaMgI ke caMDAla jevA loko ! A ja dRSTikoNathI to niMdakane cotho caMDAla gaNavAmAM nahi Avyo hoya ne ? cAra caMDAla A pramANe che : (1) janma caMDAla (2) karma caMDAla upadezadhArA * 172 upadezadhArA # 173
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) krodha caMDAla (atikrodhI paNa caMDAla gaNyo che) (4) niMdA caMDAla ApaNe niMdA karIe chIe tyAre caMDAla banIe chIe, e satata yAda rahe to keTaluM sAruM ? nidAnI kuTeva jo ApaNAmAM ati tIvrapaNe hoya to samajI levuM joie : ApaNe ajIrNathI pIDAi rahyA chIe. jamyA pachI jo jhADA thAya ke ulTI thAya to bhojananuM ajIrNa ApaNe jANI zakIe chIe, paNa bIjA ajINo jANI zakatA nathI. cAra prakAranA ajIrNa jANI levA jevA che : (1) bhojananuM ajIrNa : jhADA ke ulTI (2) tapanuM ajIrNa : krodha (3) jJAnanuM ajIrNa : abhimAna (4) kriyAnuM ajIrNa : niMdA utkRSTa tapa karavA chatAM gusso ghaNo Avato hoya to samajI levuM : tapa pacyo nathI. krodha, tapanA ajIrNanI nizAnI che. jJAna bhaNatAM-bhaNatAM potAnA ajJAnanuM bhAna thavAne badale abhimAna ja vadhatuM hoya to samajavuM : jJAna pacyuM nathI. sArAmAM sArI kriyA karavA chatAM, utkRSTa kriyA dvArA samasta samAjamAM potAnI chApa jamAvIne potAnuM eka cAhaka vartuLa UbhuM karIne, te dvArA jo bIjAnI niMdA ja thatI rahetI hoya to samajavuM : kriyA pacI nathI. kriyAno ke kriyA dvArA UbhI karelI potAnI imejano mAtra potAnuM cAhakavartuLa UbhuM karavA ja upayoga thato hoya to samajavuM : A kriyA nathI, kriyAnA paDadA pAchaLa mAtra svArtha sAdhavAnI ja vAta che. samAjano moTA bhAgano varga khUba ja ajJAna che. e mAtra tamAro bAhya vyavahAra ke bAhya kriyAkAMDa ja joi zake che. enI ajJAnatAno geralAbha UThAvI potAnuM ja vartuLa vadhAravA prayatna karavo e zAsananI ke samAjanI ghora khodavA jevuM che. jinazAsanamAM jeTalAjeTalA mata-pravartako nIkaLyA che temaNe A ja kAma karyuM che : potAnI karizmAno upayoga karIne zrAvakone zAsananA nahi, paraMtu potAnA rAgI banAvyA che. je bIje badhethI tamAro saMbaMdha choDAvI, koi yukti-prayuktithI ke vANI-vilAsathI, mAtra potAnA ja vartuLamAM tamane keda karavA mAMgato hoya to evA dhUrtathI tame cetI jajo . bhale enI vANI game teTalI mIThI hoya, bhale enuM mukha game teTaluM saumya dekhAtuM hoya, saumya mukha ane mIThI vANI joine tarata ja nItizAstrano nIceno zloka yAda karI levo : mukhaM padmadalAkAraM vANI candanazItalA / hRdayaM svArthasaMyuktaM, trividhaM dhUrtalakSaNam // mIThuM mukhaDuM, mIThI vANI; dhIThuM IMDuM, dhUrta-nizAnI. koinI mIThI vANI ke koinuM saumya mukha kAMi ApaNane mokSamAM lai nahi jAya. bIjA badhA enAthI prabhAvita thai jatA hoya to ApaNe paNa prabhAvita thai javuM, bIjA mAna-sanmAna ApatA hoya to ApaNe paNa ApavuM, evI mAnasika vRtti kADhI nAkhavI. yAda rAkho ke "no: pUnitapUna:' eka sthaLe jenI pUjA thayelI hoya tenI bIje sthaLe pUjA thavAnI. kAraNa ke loko pUjAyelAne pUjanArA hoya che ane strI cahAyelAne cAhanArI hoya che. (nArI mata-fmanI novA: pUnitapUnavA: I) ApaNI utkRSTa kriyA bIjAnI niMdA karavAnuM sarTIphikeTa na banI rahe, tenI kALajI rAkhavI. nigodamAM anaMtakALa sudhI ApaNI pAse vANI hatI ja nahi. beindriyamAM sau prathama jIbha maLI. jIbha maLatAM ApaNane vANI maLI. paraMtu vyavasthita bolavAnuM to mAnava-bhavamAM ja maLyuM. je upadezadhArA # 174 upadezadhArA + 175
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. piBdhvapi masthitizcanyA 'pApIo para paNa bhavasthitino vicAra karavo' che vANInA upayoga dvArA anaMtA tIrthakaroe, gaNadharoe, yugapradhAnoe, AcAryoe mokSamArga kahyo, te ja vANIne ApaNe niMdA dvArA abhaDAvIzuM ? gaMgAne gaTara banAvIzuM ? amRtane jhera banAvIzuM ? AMkha, kAna, nAka Adi babbe hovA chatAM eka ja kAma che. jayAre jIbha eka ja hovA chatAM banne kAma che : vAda karavAnuM ne svAda karavAnuM ! baMnemAM dhyAna na rAkhyuM to kAmathI gayA. svAdamAM dhyAna na rAkhyuM to peTa bagaDaze... bimArI Avaze. vAdamAM dhyAna na rAkhyuM to jhagaDo thaze, saMbaMdho bagaDaze. bimArI maTADavA DaoNkaTara pAse javuM paDe to jhagaDA mATenA keso mATe vakIla pAse javuM paDe. DaoNkaTara ane vakIla baMnenI utpatti jIbhanA, durupayogathI thayelI che. A jIbhane jItavI khUba ja kaThaNa che, je ene jIte te AkhA jagatane jItI zake. jIbha jItI teNe jagata jItyuM. vyartha ja bolI-bolIne ApaNe vANIno keTalo badho durupayoga karIe chIe ? enA kAraNe keTalA loko sAthe ApaNe saMbaMdho bagADIe chIe ? keTalA zatru UbhA karIe chIe ? eka sthale ThIka ja kahyuM che : yadIcchasi vazIkartuM jagadekena karmaNA / parA'pavAdasasyebhyo, gAM carantI nivAraya / 'AkhA jagatane jo eka ja kAmathI tuM vaza karavA icchato hoya to para-niMdArUpI ghAsa caranArI tArI vANIrUpI gAyane aTakAvI de.' niMdAthI aTakIe to kharekhara ApaNe ghaNA anarthothI bacI jaie. upA. mahArAja bIjo guNa batAvatAM kahe che : pApInI paNa niMdA nahi karatA. sAmAnya rIte ApaNane thAya : dharmInI niMdA karIe to to pApa lAge, paNa pApIonI niMdA karavAmAM zo vAMdho ? jeo dharmano dveSa kare che, deva-gurunA niMdaka che, temanI niMdA karavAmAM zo doSa ? upA.ma. kahe che : niMdA koinI paNa na karAya; cAhe koi dharmI hoya ke adharmI ! pApI hoya ke puNyavAna ! niMdA ke dhikkAra karavA hoya to pApanA karAya, pApInA nahi, evuM ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLyuM che, paNa vAstavika jIvanamAM pApa ane pApI vaccenI bhedarekhA bhUMsAi jatI dekhAya che. pApanI niMdA karatAM-karatAM pApI para kyAre pahocI javAya che, teno khyAla ja nathI Avato. pApInI niMdA karanAra ApaNe koNa ? ApaNe svayaM pAparahita chIe ? jo ApaNe pAparahita nathI to niMdA karavAno ApaNo jarA paNa adhikAra nathI. A keTaluM Azcarya che ? saMpUrNa pApa-rahita prabhu kadI koinI niMdA karatA nathI. e to pApIne paNa pUrNarUpe jue che. jayAre ApaNe pApIo koineya choDatA nathI. upadezadhArA # 177 upadezadhArA 176
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pelI prasiddha vAta. eka mahilA para koi vyabhicArano Aropa hato. gAma AkhuM ene patthara mArI-mArIne mArI nAkhavA mAMgatuM hatuM. sadbhAgye e ToLA pAse koI prabhAvaka saMta AvI caDyA ane temaNe siMhagarjanA karatAM kahyuM : A bena para patthara mAravAnI chUTa che, paNa te ja patthara mArI zakaze, jeNe jIvanamAM koi ja pApa karyuM na hoya.' - saMtanA vacanomAM eTalo prANa hato ke sAMbhaLanAranA gAtra ja thIjI gayA. badhAne potAnA pApa yAda AvyA. badhAnA hAthamAMthI patthara nIce paDI gayA ane sau cUpacApa cAlatA thayA. saMtono mAnava-jAtane eka ja upadeza che : pApIne nahi, pApane dhikkAro. pApane dhikkAratAM-dhikkAratAM pApIno dhikkAra na thai jAya tenI takedArI rAkho. mAkhI UDADatAM-UDADatAM nAka na UDI jAya te khyAlamAM rAkhavAnuM che. tIrthakaronA jIvana para najara karo. eka paNa tIrthaMkara prabhue kadI koi pApIno dhikkAra karyo che ? veSadhArI marIcinI bha. zrIAdinAthe niMdA to nathI karI, paNa emAM chupAyeluM-bhaviSyamAM pragaTa thanAruM-mahAvIratva jAhera karIne, bharata sahita saune AzcaryamAM nAkhI dIdhA hatA. gozALA, jamAli, saMgama ke game tevA pApIone paNa prabhue dhikkAryA nathI. pApIo ApaNane herAna karatA hoya tyAre paNa bhagavAne emane dhikkAravAnI AjJA ApI nathI. jemaNe jemaNe pApIne na dhikkAryA, paNa temanI saMsArasthitino vicAra karyo, teone kevaLajJAnanI bheTa maLI che. - pApI pAlaka para aMdhakAcAryanA ziSyoe dhikkAra nathI karyo... somila sasarA para gajasukumAla munie dveSa nathI karyo... ke potAnI cAmaDI utaraDanAra mArA prati skaMdha munie gusso nathI karyo. pariNAme zuM thayuM ? e badhAne kevaLajJAna maLyuM. pApIonI niMdA karavAthI lAbha zo ? zuM teo sudharI javAnA ? ApaNI niMdAthI ke ApaNA dhikkArothI kadI koi sudharI jatuM nathI. prazna thaze : to zuM kadI koine hitazikSA ApavI ja nahi ? koine TokavA ja nahi ? badhuM cUpacApa joyA ja karavAnuM ? ahIM TokavAnI ke hitazikSA na ApavAnI vAta nathI. paNa TokavA chatAM ke hitazikSA ApavA chatAM je ApaNI sAcI paNa vAta mAnavA ja taiyAra na hoya, sAMbhaLavA ja taiyAra na hoya, tyAre zuM karavuM ? enI vAta che. athavA to je hitazikSAne lAyaka ja na hoya tenA para zuM karavuM ? tenI vAta che. tyAre vicAravuM : saMsAranA badhA ja jIvo kaMi ekIsAthe mokSamAM javAnA nathI. mAruM Adeya nAmakarma eTaluM joradAra nathI ke badhA ja mArI vAta mAne. are... tIrthakaronuM utkRSTa puNya ane sarva jIvonA uddhAranI pUrva janmanI utkRSTa bhAvanA hovA chatAM badhAne tArI zakyA nathI ke badhAne potAnI vAta samajAvI zakyA nathI... to huM kaI vADIno mULo ? ene sudhAravA mAre zA mATe durgAnamAM caDavuM ? AvI vicAradhArAthI pApI para paNa samatA rahI zake. cothI mAdhyacya bhAvanA AvA pApIo mATe ja che. paNa e bhAvanA vakhate paNa maitrI bhAvanA to choDavAnI nathI ja. pApI pratye paNa maitrIpUrNa ja mAdhyacya bhAvanA hovI joie. AjanuM bIja AvatIkAlanuM vRkSa hoi zake. Ajano patthara AvatI kAlanI pratimA hoi zake. AjanuM dUdha AvatI kAlanuM mAkhaNa hoi zake. Ajano pApI AvatI kAlano paramAtmA hoi zake. upadezadhArA * 178 upadezadhArA + 179
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAM paramAtmA banavAnI zakyatA hoya, siddha bhagavaMto paNa jene sva-sAdharmika baMdhu gaNatA hoya tenI niMdA zI rIte thai zake ? koi paNa jIvano dhikkAra antatogatvA paramAtmAno ja dhikkAra che, A satya samajAyA pachI ApaNe koinI niMdA karavAnI hiMmata karI zakIzuM nahi. buddhi vAkiyo buddhizALI hoya che. mAMsAhArI rAjAe pAse ubhelA kSatriyane pUchyuM : "mArA moDhAmAMthI sugaMdha Ave che ke durgaMdha ? mAMsAhArInA moDhAmAMthI to durgaMdha ja Ave ne ? bhayaMkara durgaMdha AvI ja rahI hatI. Ama to rAjAne kAMI kahevAya nahIM, pazna pUchyuM ja che to sAcu batAvI dauM... ema vicArI pelA kSatriye kahyuM, 'rAjana ! ApanA mukhamAMthI bhayaMkara durgaMdha AvI rahI che. ' rASTrano pitto phATyo : nAlAyaka ! bharasabhAmAM tuM mArI Abaruno satharA kare che ... leto jA. jhaTAka... rAjAe talavAra vIjhI... pelAnuM DokuM kapAI gayuM. sabhAmAM sATo chavAI gayo. have, rAjAe bIjI bAjue ubhelA hajAmane pUchyuM : bola, mArA moDhAmAMthI sugaMdha Ave che ke durgaMdha ? hajAme najara sAme joyuM hatuM ke durgaMdha kahevAthI zuM pariNAma Ave che. eNe kahyuM : annadAtA ! ApanA mukhamAMthI to elacI jevI sugaMdha Ave che. *damAza ! tuM mArI khuzAmata karI mane ullu banAvavA mAMge che ? le... leto ...' kahIne rAjAe enuM mAthuM paNa vADhI nAkhyuM. pharI rAjAe eja prazna vANiyAne pUchyo, tyAre vicArIne kahyuM : rAjana ! atyAre to mane khUba ja zardI thayelI che eTale kazo khyAla ja Avato nathI. ane... A uttarathI vAjiyo bacI gayo. A hatI vANiyAnI buddhinI karAmata. A ja buddhine jo dharmamArge lagADavAmAM Ave to kAma thaI jAya. 'buddha: phala tattvavicAraNA ca' - tattvanI vicAraNA e ja buddhinuM phaLa che. upadezadhArA * 180 rU. pUkhyA zuLa vimAIT; | guNIjanonuM bahumAna karavuM' (18) niMdA kai rIte dUra thAya ? niMdAne dUra karavAno upAya guNIjanonuM bahumAna che. guNIjanonuM bahumAna karatAM pahelA guNI loko zodhavA paDe che. AthI guNa-guNI zodhavAnI Teva paDe che. atyAra sudhI ApaNI Teva doSone zodhavAnI rahI che. pelA yudhirine koI guDhIna na dekhAyo ane olA duryodhanane koi guNa-sahita na dekhAyo. duryodhananI AMkha Aje paNa ApaNAmAM jaDAyelI che. ApaNane bhAgye ja koi jagyAe guNa sahitatA dekhAya che. badhe ja doSa... doSa... ne doSa...! dalapatarAmanI kavitAmAMnA pelA UMTanI jema ApaNane badhe ja vAMkAi ja dekhAya che ! niMdAne dUra karavAno upAya che : vAMkAi nahi, saraLatA. doSo nahi, guNo jovAnI Adata ! guNo jovAnI dRSTi nahi hoya to guNI zI rIte dekhAze ? guNa dekhAya nahi to bahumAna konuM karavAnuM ? guNIjanonuM bahumAna karavAthI ApaNane zo lAbha ? emanA guNo emanI pAse rahyA... ApaNane koi phAyado kharo ? kroDapatinuM bahumAna karavAthI ApaNe thoDA kroDapati banI javAnA ? evo prazna thai zake. upadezadhArA * 181
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. atyAra sudhInI ApaNI badhI ja jhaMkhanAo bahAra doDAvanArI rahI che. guNonI jhaMkhanA aMdara lai janArI che. je je guNo jIvanamAM khUTatA hoya te te guNadhAraka loko tarapha hRdayamAM AdarabhAva keLavavA prayatno karavA joie. jo mane gusso ghaNo Ave che to huM aMdhaka muni Adi kSamAzIla munivaronuM dhyAna dharIza. jo mane lobha ghaNo satAvato haze to huM puNiyA zrAvakanuM smaraNa karIza. jo mane uddhatAi-akkaDatA satAvatI haze to huM namramUrti zrIgautamasvAmInuM dhyAna dharIza. AvI-AvI vicAradhArA ane dhyAna-paddhatithI mANasa doSamukta banato jAya, guNapUrNa banato jAya. eka vAta yAda rAkho ke kroDapatinuM bahumAna karavAthI kroDapati thavAya ke na thavAya, paNa guNInuM bahumAna karavAthI guNI thavAya ja. rUpiyA bahArathI maLanArI cIja che jayAre guNo ApaNI aMdarathI pedA thanArI cIja che. bahAranuM kaMI paNa ApaNA hAthamAM nathI. aMdaranuM badhuM ja ApaNane AdhIna che. bIjAmAM je guNo che, e ApaNAmAM paNa pracchannarUpe che ja. mAtra pragaTa karavAnI jarUra che. guNI lokone joine ApaNane zraddhA bese che : ApaNe paNa AvA guNI banI zakIe. teo AvA guNI banI zakyA to huM zA mATe na banI zakuM ? ApaNI aMdara sUtelo siMha, sAme garjanA karatA siMhane joine jAgI uThe che. ApaNe jenI prazaMsA karIe chIe, jenuM bahumAna karIe chIe, jAye-ajANe ApaNe temanA jevA thatA jaIe chIe. A eka anubhavasiddha hakIkata che. hRdayamAM kadI svavRttionuM nirIkSaNa karajo , e kharekhara kone jhaMkhe che ? kone pUje che ? e jene pUjatuM haze, jhaMkhatuM haze, e vastu maLI ja haze. ApaNane Aja sudhI viSaya-kaSAya ja maLyA che, ApaNe viSayI-kaSAyI ja rahyA chIe. kAraNa ke ApaNA hRdaye haMmezA viSaya-kaSAyanI ja pUjA karI che. bhagavAnanI pUjA zA mATe karavAnI ? darzana zA mATe karavAnA ? kAraNa ke prabhu pAse guNono utkRSTa vaibhava che. emanA pratidina darzana-pUjana karavAthI ApaNAmAM dhIre-dhIre guNo utaratA Ave che. 'jina uttama guNa gAvatAM, guNa Ave nija aMga" paMkti A ja satyanuM pratipAdana kare che. kroDapatinuM bahumAna karavAthI bhale mANasa kroDapati banI zakato nathI, paNa enA hRdayanI jhaMkhanA to vyakti bane ja che ke mAre paNa kroDapati banavuM che. eka vAra aMdaranI jhaMkhanA tIvra banI eTale te tarapha mANasa prayatnazIla banavAno ja. mukhya vAta ja jhaMkhanAnI mane anekavAra anubhava che : koI zAstra paMkti na besatI hoya to huM sthApanAcAryane bhAvapUrvaka vaMdana karIne besuM. citta svastha bane. ne uparathI karuNA varasatI hoya tema lAge. agharI lAgatI paMkti tarata ja besI jAya. bahumAnapUrvaka vAMceluM hoya to ja paMktinuM rahasya hAthamAM Ave. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA. naM. 202), tA. 22-10-2000, A.va. 10 nAnapaNamAM mane paNa A paMktio (pU. devacaMdrajInI) samajatI na hatI, jeTalI Aje samajAya che. paNa chatAM huM premathI gAto. anubhUtipUrNa kRtionI A ja khUbI che. tame kAMI na samajo, chatAM bolo to tamArA hRdayane jhakajhore, tamArA astitvanA UMDANamAM Utare. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 161), tA. 11-10-2000, A.su. 13 upadezadhArA * 182 | upadezadhArA * 183
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. thA rAje InniveDapi . "thoDA paNa guNa para prema dharavo' guNonA svAmI banavA mATe nAnA guNo keLavavA paDe, meLavavA paDe. ekeka rUpiyo bacAvatAM jema kroDapati banAya tema nAnA-nAnA guNothI guNasamrATuM banAya. A AkhI duniyA bahulatayA doSothI bharelI che. ahIM guNonA darzana durlabha che. AvI paristhitimAM nAnakaDo paNa guNa dekhAya to nAcavA jevuM che. mAravADamAM keraDAnuM vRkSa paNa maLI jAya toya tApathI saMtapta musAphara kevo rAjI thai jAya ? guNarAgI puruSa paNa tema rAjI thai UThe. guNanA rAgI banyA sivAya guNanA mAlika banI zakAya nahi. guNanA rAga vinA AvelA guNo ekaDA vagaranA mIMDA kahelA che, ahaMkAranA poSaka ja bane e guNo, jo bIjAnA guNo pratye prema na hoya. jJAna, dhyAna, sevA vagere guNo meLavavA ahaMkArI paNa prayatna kare. kAraNa ke, e guNo prApta kare to ja duniyAmAM eno koi bhAva pUche. jJAna hoya to badhA "paMDita... paMDita...' karatA Ave. nahi to koNa pUche ? dhyAna hoya to badhA samaje : oha ! A bhAi bahu dhyAnI che ! kaMika enI pAse samajavA maLaze. sevAno guNa hoya to badhA kaheze : kharekhara A mANasa sonA jevo che. koinA paNa kAma mATe haMmezA taiyAra ja hoya ! AvA mIThA veNa kone na game ? ahaMkArI manane AvuM badhuM to bahu ja game. dhanano ahaMkAra to hajuye oLakhAya... paNa guNono ahaMkAra oLakhavo muzkela che. AvA ahaMkArane gALI nAkhanAra guNAnurAga che. guNAnurAga vinAnA guNo mAtra ahaMkAra-poSaka che. bIjAnuM dAna mane jo na gamatuM hoya to mArA dAnanuM koI ja mUlya nathI. bIjAnA tapa, sevA, jJAna, dhyAna ke bhaktinA guNonA samAcAra sAMbhaLIne mAruM hRdaya jo harSathI jhUmI UThatuM hoya to mArA tapa, sevA, jJAna, dhyAna ke bhakti vagere guNomAM dhULa paDI ! eTale to zAstrakAro kahe che : guNI banavuM saheluM che, paNa guNapremI banavuM muzkela che. siMhaguphAvAsI muni pAse tapazcaryAnA, sattvanA utkRSTa guNo hatA, paNa guNarAga hoto... to kevI hAlata thai ? e to sAruM thayuM : kozA vezyAe emane bacAvI lIdhA. nahi to zA hAla thAta ? pITha ane mahApITha pAse guNa-rAganI jarA khAmI rahI gai to emaNe AgAmI janmamAM strI tarIke janmavuM paDyuM. (strIo svAbhAvika rIte ja irSyAkhora hoya che. guNonA dveSI ane irSyALune karmasattA strI-avatAra ApIne jANe kahe che : tamane irSyA bahu gamatI'tI ne ! lo, have karo irSyA ! strIno sahaja svabhAva ja evo ke irSyA vinA rahI ja na zake. irSyA eTale strI ane strI eTale irSyA ! irSyA hoya tyAM guNa-rAga janmI zakato nathI.) zrIkRSNamAM guNa-rAga utkRSTarUpe hato. dareka padArthanI teo UjaLI bAju ja jotA; cAhe sAme koi vyakti hoya ke vastu ! kRSNano artha thAya che : kALo. kRSNano varNa bhale kALo hato, paNa hRdaya UjaLuM hatuM. upadezadhArA * 184 upadezadhArA # 185
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayaMkara durgadha mAratA klevarane joi badhA jyAre-jayAre chI... chI... karIne nAka maroDatA hatA tyAre teo bolI UThelA : juo, A klevaranA dAMtonI paMkti keTalI UjaLI che? keTalI suMdara lAge che? Avo guNaprema hRdayamAM UbharAya pachI ja sAcA arthamAM guNI banI zakAya. hRdayamAM guNo pratye AkarSaNa hovuM joie. paNa moTAbhAganA jIvone guNonuM nahi, zaktinuM, puNyanuM, dhananuM, sattAnuM ke bhautika padArthonuM AkarSaNa hoya che. enI pAchaLa ApaNe doDIe chIe. jayAM puNya-vaibhava dekhAya tyAM ApaNe doDI jaie chIe. puNya-vaibhavane ja guNa-vaibhava mAnI laie chIe. paNa puNya-vaibhava hoya tyAM guNa-vaibhava hoya ja, evuM jarUrI nathI. 6. grAhya hitamapi vAtAt | 'bALaka pAsethI paNa hitakArI cIja svIkAravI" che dharma jIvavAno che dharma Acarasano viSaya che, mAtra carcAno viSaya nathI. lADu para game teTalI carcA karo, jyAM sudhI tame te khAtA nathI tyAM sudhI peTa bharAze nahi. dhAbaLA para game teTalI vAta karo, jayAM sudhI oDho nahIM tyAM sudhI ThaMDI uDe nahi. davA saMbaMdhI game teTalA lAMbA lekacara phADo, paNa jyAM sudhI davA letA nathI tyAM sudhI dada nahi maTe. vepAranI vAtothI nahi, vepAra karavAthI paisA meLavI zakAya. dIvAnI mAhitIthI nahi, dIvo pragaTAvavAthI ajavALuM meLavI rAkAya che. sattAnI vAtothI khurazI maLatI nathI, pazna nyUTarNI AdinA cakravyuhamAMthI pasAra thavAthI te maLe che. dharmanI vAtothI nahi, paNa dharma jIvanamAM lAvavAthI ja parivartana saMbhavita bane che. pratijJA eTale dharmane jIvananA kSetramAM upayogamAM lAvavo. kahevAya che ke dattAtreyane 24 guru hatA. A covIza gurumAM pazu-pakSI Adi paNa hatA. jyAM jyAMthI zIkhavA maLyuM, jANavA maLyuM, jIvanane unnata banAvavAnI preraNA maLI, tyAM tyAMthI teo meLavatA ja rahyA, meLavatA ja rahyA. chadmastha mANasa game teTalo moTo thai jAya... paNa ene kyAMyathI kazuM ja zIkhavAnuM hoya ja nahi, evuM banI zake nahi. 'have mAre kazuM zIkhavAnuM nathI. koi preraka ke upadezakanI mAre jarUra nathI. meM zIkhavAnuM hatuM te badhuM ja zIkhI lIdhuM che. tame koNa mane hita-zikSA ApanAra ?' Avo vicAra ahaMkArI magajane jarUra AvI zake, paNa namra mAnava AvuM kadI vicArI zake nahi. keTalAya moTA-moTA mANasone nAnA mANasonA nAnA prasaMgomAMthI preraNA maLI che. 'beTA ! garamAgarama khIcaDImAM vacce hAtha na nakhAya, pahelA cArebAjunI ThaMDI-ThaMDI khIcaDI khAvAnI zarUAta karavI joie. tuM ye pelA mUrkha cANakyanI jema sIdho ja rAjadhAnI para humalo kare che." eka vRddhAnA AvA vAkyathI cANakyane preraNA maLI. AjubAjunA gAmaDAo jItIne rAjadhAnIpATalIputra para humalo karyo ane naMdavaMzano uccheda karI mauryavaMzanI sthApanA karI. upadezadhArA ke 186 upadezadhArA * 187
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ nUtana dIkSitanI kSamA joine caMDarudrAcAryane kevaLajJAna thayuM hatuM. potAnA ziSyA sAdhvI mRgAvatInA kAraNe A caMdanA kevaLajJAnI banyAM hatAM. dhavalaka nAmanA zrAvakanI TakorathI AcArya ratnAkarasUri parigrahavRttithI bacyA hatA ane 'zreya: zriyA maMtna kelisA' ('maMdira cho muktitaNI mAMgalya krIDAnA prabhu' e prasiddha stuti Ano ja gurjarAnuvAda che)nI svaduSkRta-garha garbhita bhAvavAhI stuti banAvI hatI. eka sAdhvIjInI TakorathI zvetAmbarAcArya vAdidevasUri, digaMbarAcArya kumudacaMdra sAme vAda karavA taiyAra thayA hatA ane vAdamAM vijaya meLavyo hato. 'A nAnakaDo uMdara sauthI prathama mokSamAM jaze' evuM jaNAvIne saMbhavanAtha bhagavAne nAnakaDA uMdaranI loka-hRdayamAM pratiSThA karI hatI. 'A sabhAmAM sau prathama mokSe koNa jaze ?' indranA A praznano uparyukta javAba bhagavAne Apelo. 'calaNA hai, reNA nahi' dAsInA A vAkyamAMthI preraNA laine bAdazAhI choDI eka bAdazAhe phakIrI svIkArI hatI. kharekhara to dAsI ema kahevA mAMgatI hatI ke jahAMpanAha ! tyAM cAraNI to che, paNa rIMgaNA nathI. bAdazAhe dAsI pAsethI cAraNImAM paDelA rIMgaNA maMgAvyA hatA. karoLiyAno jALa gUMthavA mATeno vAraMvArano prayatna joine eka bAdazAhane nirAzAnI paLomAM AzAno saMcAra thayo hato. sUryAstanI nAnakaDI ghaTanA joine hanumAnane, vRddha mANasane joine dazarathane, vIkharAtA vAdaLa joi araviMda rAjAne, kAkAnuM apamRtyu joi lava-kuzane saMsArathI vairAgya Avelo ane saMyamamArga svIkArelo. upadezadhArA * 188 ghaTanAo nAnI hoya ke moTI, sAme rahelI vyakti nAnI hoya ke moTI, e mahattvanI vAta nathI, paNa ApaNI dRSTi temAMthI zuM joi zake che ? e ja mahattvanuM che. moTAonuM ja mUlya che, nAnAonuM kAMi ja nathI, e vicAraNA barAbara nathI. AMkha nAnakaDI che, paNa virATa AkAzane potAnAmAM samAvI zake che. vajra nAnuM che, paNa moTA parvatone toDIphoDI nAkhe che. aMkuza nAnuM che, paNa moTA hAthIne vazamAM lAvI zake che. nAnakaDuM kANuM moTI nAvaDIne DUbAvI zake che. nAnakaDI cInagArI ghAsanI moTI gaMjIne bALI zake che. nAnakaDo dIvo moTA oraDAnA aMdhakArane bhagAvI de che. nAnakaDA bALakanI vAta nAkhI ja devA jevI hoya tevuM kAMi nathI. keTalIka vAra enI vAta paNa mahattvapUrNa hoi zake che. ATha varSanA nAnakaDA abhayakumAre kinAre rahIne kUvAmAMthI vIMTI bahAra kADhI batAvI hatI, 499 maMtrIomAMthI koi paNa maMtrI A kArya karI zakyuM nahotuM. cANakye kahyuM che : UkaraDo bhale gaMdakIbharyo hoya, emAM jo sonuM paDeluM hoya to lai lo. gaMdakInI ciMtA nahi karo. chAza bhale khATI hoya, paNa emAM jo mAkhaNa hoya to lai lo. khaTAzanI ciMtA nahi karo. kula bhale nIcuM hoya, paNa uttama kanyA hoya to lai lo, kulanI ciMtA na karo. bALaka bhale nAnuM hoya, paNa enI vAta hitakArI hoya to svIkArI lo. bALakanI uMmaranI ciMtA na karo. STi dha i Shi upadezadhArA * 189
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. AlApairdurjanasya na dveSyam / 'durjananA bakavAsathI gusse na thavuM che koi paNa mANasa guNanA mArge AgaLa vadhe che tyAre tenAmAM svayameva parivartana Ave che; bahArathI nahi, aMdarathI thayeluM A parivartana hoya che. guNa-garimAnA kAraNe sahajarIte ja te AjubAjunA lokothI mUThI-UMcero bane che. enI A UMcAi AsapAsanA lokone irSA karavA prere che : amArAthI koi AgaLa kema nIkaLI jAya ? ame emane ema besI rahIe ane tame ATalA AgaLa vadhI ja kema zako ? kone pUchIne AgaLa vadhyA ? ame eraMDA ja rahIe ne tame AMbA bano te kema cAle ? ame thora banIne paDyA rahIe ne tame pArijAta banI jAva, te kema cAle ? ame patthara banIne khINamAM gabaDatA hoie ane tame AkAzamAM UDatA garUDa bano ? A cAle ja zI rIte ? yA to tame amArA jevA patthara, thora ke eraMDA banI jAva nahi to ame tamArI pAchaLa paDI javAnA ! A che durjanono bakavAsa ! ghaNIvAra keTalAka guNIyala sajajjano vicAratA hoya che : ApaNe koinuM kazuMya bagADatA nathI. thAya teTaluM bhaluM karIe chIe... chatAM loko ApaNI pAchaLa kema paDI jAya che ? paNa AvA sajajano bhUlI jAya che ke tame guNa-vaibhavathI AgaLa vadhI gayA cho e ja tamArI pAchaLa paDelA lokone nathI gamatuM. tame bIjAthI thoDA upara UThyA e ja tamArI bhUla ! tame jo emanA jevA ja rahyA hota to koi tamArI pAchaLa na paData. je lokoe rAma jevAnI paNa dhulAi karI nAkhI teo tamane zAnA choDe ? A to durjana lokono svabhAva che. kharekhara to e tamArA mATenI agninI bhaTTI che. emAM paDIne ja tame zuddha sonArUpe bahAra AvI zako. sonAe agnino paNa upakAra mAnavo joie, je tene zuddha karIne jagata samakSa mUke che. sajajanoe AvA SI durjanono AbhAra mAnavo joie, jeo temanA sattva ane vairyane parAkASThAe pahoMcADe che. kharekhara to samajadAra sajjanoe rAjI thavuM joie; durjanonA bakavAso sAMbhaLIne, AvA bakavAsothI ja jo tamAruM Atmateja vadhatuM hoya to emAM nArAja thavAnI vAta ja kyAM AvI ? jo tamArA kAryanI durjana paNa koi TIkA na karatuM hoya to vicAravuM : kyAMka bhUla to nathI thaine ? mAruM kArya khoTuM to nathI ne ? khoTA kAryanI durjano kadI TIkA karatA nathI. teo to ja gusse bharAya jo sArA kAryathI samAjamAM tamArI pratiSThA jAmI jAya. kharekhara to tamArA satkAryonI TIkA e parokSarUpe tamArI prazaMsA ja che. loko eTalA navarA nathI ke nAkhI devA jevA kAryonI TIkA karatA rahe. eTalo samaya konI pAse che ? TIkAne eka prakAranI prazaMsA ja mAnI levAmAM Ave to sajana kadI potAnA satkAryathI Tyuta thAya nahi. ghaNA sajajano durjanonI TIkAthI DarI jaine satkAryo choDI detA hoya che. emaNe haju jagatano svabhAva jANyo nathI. potAnI prazaMsAthI (TIkA e prazaMsA ja che; DAbA hAthanI) ja teo DarI gayA che. badhI ja TIkAo khoTI ja hoya che, evuM paNa nathI, kyAreka yogya TIkAo paNa thatI hoya che. TIkAomAM jeTalo satyAMza hoya upadezadhArA + 190 upadezadhArA + 191
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ teTalo svIkArI ja levo joie. ghaNIvAra "A to durjanono bakavAsa che, e to bolyA kare. ApaNe ApaNuM kAma karatA rahevuM. hAthI calata bajAra, kuttA bhasata hajAra." ema kahIne mANasa, TIkAmAM rahelI sAcI vAta paNa svIkAravA taiyAra thato nathI. A taddana khoTuM che. tame satkAryo karo cho. tamArI puNyAinA kAraNe tame saphaLa bano cho... e badhuM barAbara... paNa eno artha e nathI ke tamArA kAryo saMpUrNa bhUlo vagaranA che. tame tamArA kAryone bhUla vagaranA mAnavA lAgI jAva, e ja tamArI moTI bhUla ! jo TIkAmAM satyAMza hoya to te svIkArIne kArya bhUla vagaranuM banAvavuM joie. ane jo TIkAmAM kAMi ja tathya na hoya to udvigna thavA jevuM che ja zuM ? durjanonI TIkAthI jo nArAjagI thatI hoya to sajajanoe samajI levuM joie ke haju aMdara mAnanI apekSA che. sanmAnanI apekSAno bhaMga thAya tyAre ja gusso Ave. ahIM sanmAnanI vAta to javA do, paNa ulTAnI ya niMdA thAya che... AthI gusso AvavAnI zata-pratizata saMbhAvanA che. paNa gusso ke nArAjagI e sajajananI kacAza che, ema teNe svIkAravuM ja rahyuM. bhagavAna mahAvIrasvAmI sAme gozALA jevA keTalAya lokoe bakavAsa karelo, paNa bhagavAne kyAreya svasthatA gumAvI hoya evuM sAMbhaLyuM che ? bhagavAnanI vAta to javA daie, chadmastha avasthAmAM rahelA mahAna AcAryo paNa svasthatA gumAvatA nathI. ApaNe koinI niMdA na karIe, e jema sAdhanAnuM aMga che, tema koinI niMdAthI ApaNe vicalita na thaie, e paNa sAdhanAnuM ja aMga che. jeo lokonI thoDI paNa niMdAthI vicalita banI jAya. che teo kadI dhyeyane pAmI zakatA nathI. jo e rIte badhAno bakavAsa sAMbhaLavAmAM Ave to vyavahAramAM paNa mANasa bhAgye ja dhyeyane hAMsala karI zake. pelI prasiddha vAta. bApa ane beTo meLAmAM TaTTa vecavA cAlI nIkaLyA. beTo TaTTa para beTho ne bApa page cAlavA lAgyo. sAme maLatA keTalAka lokone kahyuM : "juo to kharA ! Aja-kAlanA jamAnAmAM chokarAomAM mA-bApa pratye heja paNa vinaya-bhAva rahyo nathI. pote juvAna-jodha thai ghoDA para beTho che ne bApane nIce calAve che. kyAM potAnA mA-bApane kAvaDamAM upADanAra zravaNakumAra ne kyAM bApane calAvanAra AvA baMdAo ! zuM jamAno Avyo che !' beTAne A vAta barAbara lAgI. e tarata ja ghoDA parathI nIce utaryo ane bApane upara besADyA. pharI sAmethI eka ToLuM AvyuM ane bolavA mAMDyuM : hAya ! hAya ! kevo kaLajuga Avyo che. ATalo moTo bApa thaine pote ghoDe beTho che ne phUla jevA komaLa putrane nIce calAve che. kyAM gayuM vAtsalya ? kyAM gai hRdaya nAmanI cIja ? je sagA dIkarA para paNa dayA na kare te bApane, bApa kahevo ke pApa ? bApane to A sAMbhaLatAM jhALa lAgI gai ! paNa have karavuM zuM ? ekalo bApa bese toya loko bole, ekalo beTo bese toya loko bole. lokonA moDhe tALA to lagAvI zakAtA nathI. tyAMja magajamAM lAiTa thai. bApa bolI uThyo : beTA ! ApaNe baMne upara besI jaie. eTale koine kAMi paNa kahevApaNuM rahe ja nahi. baMne besI gayA. pharI eka ToLuM gajavuM : arere ! kevo kruratAno jamAno ! nAnakaDo ghoDo ! poteya mAMDa cAle tyAM banne jaNa upara beThA che ! mANasonA hRdayamAMthI Aja-kAla jIvadayAe dezavaTo lIdho che. upadezadhArA + 192 upadezadhArA 4 193
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. tyavyA ra parAza | bIjAnI AzA rAkhavI nahi' 222) che ke pelA baMnene A vAta sAva sAcI lAgI. paDelI takalIpha badala temaNe ghoDAne UMcakyo. paga bAMdhI vacce lAkaDuM nAkhI ghoDAne UMdhe mAthe UMcakIne cAlavA mAMDyA. rastAmAM nadI para pula para pasAra thatAM pANImAM pratibiMba joi ghoDo bhaDakyo. dorI tUTI ghoDo paDyo sIdho nadImAM. bApa-beTA moTuM vakAsIne joI rahyA. badhAnA bakavAsa sAMbhaLIne vAraMvAra abhiprAya badalatA rahIe to AvI hAlata thAya. durjano bhale bolatA rahe, kevaLajJAnInI dRSTie jo ApaNe sAcA mArga para chIe to DaravAnuM koi kAraNa nathI. koinA bakavAsathI vAstavikatAmAM koI pharaka paDato nathI. jagatanA koi paNa mahApuruSane temanA samakAlIna lokoe bhAMDavAmAM kazuM bAkI rAkhyuM nathI... paNa bhAMDanArAo kALanA garbhamAM kyAMya khovAi gayA... jyAre mahApuruSo kALa-vijetA banIne Aje paNa loka-hRdayamAM pratiSThita che. durjana lokonuM kAma bakavAsa karavAnuM che, tema sAdhakanuM kAma makkama pagale potAnA mArge cAlavAnuM che. hAthI calata bajhAra, kuttA bhasata hajAra. sAmAnya rIte ApaNuM jIvana, anekanI sahAyatAthI TakeluM che. ApaNA jIvana mATe pRthvI, pANI, vanaspati, vAyu, agni vagere satata potAnA jIvananuM balidAna ApatA rahe che. eka divasa paNa pRthvI vagere haDatALa para utarI jAya to ApaNuM jIvana samApta thai jAya. mAtA, pitA, dAdA, dAdI, bhAi, bahena, patnI, putra vagere kuTuMbathI mAMDIne samAja, skUla vagere paNa ApaNA jIvanamAM satata sahAyaka banatA ja rahe che. anekonI sahAyatAthI jIvatA mANasane kahevuM : "tAre bIjAnI AzA rAkhavI nahi. pArakI AzA, sadA nirAzA." e kevuM behUduM kahevAya ? paNa A behUduM nathI... Ama kahevuM e ja jIvanane zreSTha banAvavAno upAya che. bIjAnI sahAyatAthI jIvana Take e judI vAta che ane bIjA para AzA-apekSA rAkhIne besI rahevuM te taddana judI vAta che. paranI apekSA vadhu teTaluM duHkha vadhu ! paranI apekSA ochI teTaluM sukha vadhAre ! sukha-du:khanuM A ja samIkaraNa che. 'paraspRhA mahAduHkhaM niHspRhatvaM mahAsukham / ' upadezadhArA + 195 jIvonA cAra prakAra (1) bIjAne sukhI karIne rAjI thanArA tIrthaMkaro vagere. (2) bIjane sukhI je I rAjI thanArA guNAnurAgI jIvo. (3) bIjane duHkhI karIne rAjI thanArA saMgama, huyodhana, dhavalazeTha vagere. (4) bIjAne du:khI joine rAjI thanArA ISya juo. upadezadhArA * 194
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema ApaNI prAcIna paraMparAnA vAhako upA. yazovijayajI vagere to kahe ja che, paraMtu Adhunika aNuvijJAnanA pitAmaha, vijJAnamAM sApekSavAdanA sthApaka AinsaTAina paNa Ama ja kahe che : 'Do not expect anything from anybody.' koinI pAsethI kazAnI paNa apekSA nathI hotI tyAre ApaNuM sukha parAkASThAe pahoMceluM hoya che. ApaNe badhA ema mAnI beThA chIe ke sukhanI sAmagrI jema jema vadhatI jAya tema tema sukha vadhatuM jAya. A bahu moTI bhramaNA che, jemAM AkhI duniyA sapaDAyelI che. kharI vAta e che ke jema jema sAmagrI vadhatI rahe che tema tema mANasanI apekSA vadhatI rahe ane ghaNI apekSA ghaNA du:khone lAve che. TI.vI., phrIjha, phona ke phiyATa tamane sukhanA sAdhano lAge che; kharekhara to e ja du:khanA kAraNo che. TI.vI. jovA maLe che ane tame khuzakhuzAla thai jAva cho. phiyATamAM besavA maLe che tane AnaMdita banI UTho cho. paNa TI.vI. ke moTara bagaDI jAya to ? te ja vakhate ApaNA sukhanuM bASpIbhavana ja thai jAyane ? zuM ApaNuM sukha ATaluM takalAdI ? TI.vI. jevA DabalA mANasane nacAve ? sukhI ke du:khI banAve ? to ApaNA hAthamAM zuM rahyuM ? lakhanauno zAhajAdo khUba ja zokhIna. sukha-samRddhinI choLo UchaLe. sAmagrIonA DhagalA Utare. attarano te eTalo zokhIna ke potAnA ghoDAnA pUMchaDe paNa attara lagADe. eka vakhata tene acAnaka samAcAra maLyA : aMgrejoe nagarane cArebAjuthI gherI lIdhuM che. jaldIthI gupta mArge bhAgI chUTo. - zAhajAdo bhAgavA mATe jaldI jaldI taiyArI karavA lAgyo... ene roja mahebUba nAmano nokara mojaDI paherAvato hato. teNe bUma pADI : "mahebUba... mahebUba... mAre bahAra javuM che. mojaDI paherAva.' mahebUba to sva-bacAva mATe kyAranoya bhAgI chUTyo hato. A bAju zAhajAdo 'mahebUba... mahebUba... mahebUba...' karato rahyo ane eTalAmAM ja aMgrejo AvI caDyA ane enA hAthe-page beDIo lAgI gaI. paranI apekSA bhAre paDI gai. AthI zAstrakAro kahe che : 'vi+jJa huM maUTwi' apekSA eTale ja AnaMdanI bAdabAkI ! sAmagrIonA khaDakalAthI sukha vadhe che, e dharamULathI ja khoTI mAnyatA che, ema koI paNa vicAraka kahI zakaze. bhautika AnaMda paNa zI rIte vadhe ? sAmagrI vadhAravAthI ke ghaTADavAthI ? devalokamAM ucca-ucca kakSAnA devo vadhu sukhI zI rIte ? uparauparanA devo pAse vadhune vadhu sAmagrI hoya che, evuM nathI, paraMtu sAmagrI ochI ne ochI thatI jatI hoya che. gati, zarIra, parigraha ane abhimAna. gati zarIra-parigrahA'bhimAnato hInAH / - tattvArthasUtra A cAreya upara-uparanA devalokomAM ghaTatA-ghaTatA jAya che. nIcenA devalokanA devonI bahu ja jhaDapI gati hoya che. upara-upara ghaTatAM-ghaTatAM anuttara vimAnamAM to gati lagabhaga zUnya banI jAya che. 33 sAgaropamanA AyuSyamAM te devo mAtra eka ja vAra paDakhuM badalAve. A ja temanI gati ke A ja halana-calana ! manuSyalokamAM AvavAnuM to dUra rahyuM... vimAnanI zayyAthI nIce UtaravAnuM paNa kAma nahi ! chatAM sukhanI mAtrA sauthI vadhu ! prathama devalokamAM zarIra 7 hAthanuM hoya che. ghaTatAM-ghaTatAM anuttaramAM mAtra eka hAthanuM hoya che. nIcanA devalokanA devo pAse parigraha khUba upadezadhArA + 197 upadezadhArA + 196
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja hoya che, sAmagrInI vipulatA sAthe mUrchA paNa ghaNI hoya che. jyAre u52-upara kramazaH ghaTatAM-ghaTatAM anuttaramAM parigraha taddana ocho thai jAya che ! chatAM sukhanI mAtrA ekadama vadhatI jAya che. nIcenA devomAM ahaMkAra khUba ja hoya che. AthI jhagaDA, irSyA vagerenuM pramANa paNa ghaNuM hoya che. jyAre u52-uparanA devomAM ahaMkAra ghaTato cAle che. ahaMkAra ghaTatAM irSyA, jhagaDA vagere doSo paNa ghaTatA cAle che. kAraNa ke irSyA, jhagaDA vagereno janmadAtA ahaMkAra ja che. ahaMkAra nAmazeSa thai jAya to irSyA zAnI ? jhagaDA zAnA ? ahaMkAra badhA doSono bApa che. pApamUla abhimAna ! ahaMkAra jeTalo vadhu, mANasa teTalo vadhu du:khI ! potAnA ahaMkArane TakAvavA jIvanabhara duHkhI duHkhI ja rahe ! ahaMkAra ghavAtAM duHkhI bane ja ! kAraNa ke koine koi potAnAthI caDiyAto kyAreka to maLavAno ja, kyAreka to ahaMkArane coTa lAgavAnI ja. tyAre duHkha paNa thavAnuM ja. saMsAramAM sauthI vadhu sukhI sAdhu kahyA che. (eka varSanA paryAyavALA sAdhu anuttara vimAnanA devathI paNa vadhu sukhanI anubhUti karI zake che, ema bhagavatI sUtramAM kahyuM che.) kAraNa ke sAdhunI apekSAo sauthI ochI hoya che. saMsArI jIva du:khI che. kAraNa ke tene strI, makAna, dukAna vagere hajA2o-hajAro prakAranI apekSAo hoya che. jyAre sAdhune AmAMnI kazI ja apekSA hotI nathI. (sAdhu jIvanamAM paNa apekSA vadhe to du:kha vadhavAnuM ja.) sAdhake dhIre-dhIre mananI vRttionuM nirIkSaNa karatA rahIne badhA ja prakAranI apekSAono tyAga karavAno hoya che. koi mArI prazaMsA kare to sAruM ! koi mAruM kAma karI Ape to sAruM ! koi mane anukULa bane to sAruM ! koi mArA mATe mArga upadezadhArA * 198 karI Ape to sAruM ! AvI hajAro prakAranI apekSAo ApaNA mananA cogAnamAM haMmezA kUdAkUda karatI hoya che. jyAre e apekSAo pUrI thatI nathI tyAre du:khI-duHkhI thai javAya che ane ema ja thAya. badhI ja apekSAo konI pUrI thai che ? bIjAnI AzA-apekSAono jema-jema tyAga karatA jaizuM tema-tema sukha ApaNI pAse vadhatuM ja raheze. ApaNo koi mAlika nahi rahe ! ApaNe ja svayaM ApaNA mAlika ! bahAranI sAmagrInI apekSAo ghaTADavA mATe AMtarika vRttio para niyaMtraNa keLavavuM paDe che. krodha, mAna, kAma, lobha vagere evI vRttio che je mANasane sAmagrInA gulAma banAvatI rahe che. paranI AzA haTAvavA mATe A AMtarika vRttio para niyaMtraNa jarUrI che. je AMtarika vRttiono gulAma che, te bAhya sAmagrIono paNa gulAma rahevAno. ane gulAmInI sAthe duHkha to jaDAyeluM ja che. jyAM jyAM gulAmI tyAM tyAM du:kha ! jyAM jyAM svataMtratA tyAM tyAM sukha ! mokSa parama sukhanuM dhAma che. kAraNa ke tyAM saMpUrNa svataMtratA che. zarIra, vRtti ke karma koinAya tyAM baMdhano rahyA nathI. 'svataMtratA tyAM sukha' evuM sAMbhaLIne tame deva-guru, zAstra vagerene baMdhana samajI (paranI AzA samajI) eno tyAga nahi karI detA. karmanA baMdhanathI chuTavA dharmazAstranuM baMdhana nitAMta jarUrI che. nahi to zAstra-baMdhanathI chuTIne mohanuM baMdhana svIkAravuM paDaze. kharekhara to deva, guru ke zAstrane baMdhanarUpe gaNavA e ja mohanuM baMdhana che. hIrAne kApavA hIro joie, kAMTAne kADhavA kAMTo joie, tema-tema saMsAra-baMdhanathI chUTavA deva-gurunuM baMdhana svIkAravuM joie. deva-guru ApaNane evI adazya sAMkaLa paherAve che je ApaNane sAcA arthamAM 'svataMtra' banAve che. upadezadhArA * 199
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. pAzA: va saqamA: jJeyA: / saMga mAtra baMdhana jevA jANavA' 23 ApaNane saMga-saMbaMdha khUba ja game che. A 'gamavuM' e ja Asakti che, baMdhana che. zleSmamAM phasAyelI mAkhInI jema Asakta mAnavI svataMtratA gumAvI bese che. svataMtratAnI sAthe ja sukha paNa bhAgI chuTe che. janmyo tyAre jIva ekalo hato. maraze tyAre ekalo ja maraze. svarga ke narakamAM pApa-puNyanA phaLo ekalo ja bhogavaze. janmamAM ApaNe ekalA ! mRtyumAM paNa ekalA ! jyAre vaccenA jIvanamAM anekono saMparka ! anekono saMga ! gADImAM caDIe tyAre ekalA ! sTezana AvatAM UtarIe tyAre paNa ekalA ! paNa vaccenI musApharImAM aneko sAthe rahevAnuM ! A jIvana paNa eka musApharI che ! mRtyunuM sTezana AvatAM ja ApaNe jIvananI gADImAMthI UtarI javuM paDaze. koi musAphara gADImAM ghara banAvato nathI. game teTalI sArI jagyA maLe to paNa tyAM Asakta thato nathI. paNa ApaNe A vAta bhUlI jaie chIe. 25-50 varSanI A jIvananI saphara daramyAna keTalIye jagyA para ApaNe Asakta thatA hoie chIe. musApharInA sthaLane maMjhila samajI laie chIe. anekonI sAthe rahI-rahIne ApaNe TevAi gayA chIe ke 'huM ekalo chuM' e vAta lagabhaga bhUlAi gai che. upadezadhArA * 200 nimarAjAne bhUlAi gayelI A vAtane eka prasaMge yAda devaDAvI. vAta ema banelI ke nima rAjAne zarIramAM bhayaMkara dAha thayelo. chacha mahinA vItavA chatAM aneka upacAro karavA chatAM dAha javAnuM nAma leto nhoto. emanI ThaMDaka mATe rANIo caMdana ghasatI hatI. AthI baMgaDIono madhura avAja AvI rahyo hato. paNa nami vedanAthI eTalA vihvaLa hatA ke A madhura avAja paNa bhayaMkara lAgato hato. emaNe trADa pADI : A avAja atyAre ja baMdha thai javo joie. mahArAjAnI AjJA eTale AjJA ! avAjane baMdha thavuM ja paDe. nirava zAMti patharAi jatAM rAjAe pUchyuM : 'have kema avAja nathI Avato ?' 'rAjan ! caMdana ghasatI rANIoe have eka ja baMgaDI paherI che. be baMgaDI hoya to avAja Ave. ekamAMthI avAja zI rIte Ave ?' A javAbathI mahArAjAnuM mana bIje ja phaMTAi gayuM. aMdara vicAra-krAMti pedA thai : ekaDe eka, bagaDe be. ekamAM zAMti hoya che, advaitamAM AnaMda hoya che. be thatAM, dvaita thatAM, saMga thatAM badhuM bagaDe che. to mAre paNa asaMganI vATe javuM joie. dAha jAya to he bhagavan ! tAro rAha mAre pakaDavo che. dAha maTI gayo ane nima rAjAe asaMgano rAha pakaDI lIdho. 'ekalA janmyA chIe. ekalA ja maravAnA. zA mATe bIjAnI mAthAkUTamAM paDavuM ? ApaNe bhalA ! ApaNuM kAma bhaluM' Ama vicArIne ekalapaTTA thavAnI ahIM vAta nathI. ahIM ApaNe badhAnI sAthe rahevuM che. icchIe ke na icchIe, paNa badhA sAthe ja jIvavuM paDaze. ekatvabhAvanAno artha koi ekalapaTTApaNuM na kare. paropakAranA kAryo vagere karavAnA ja che. ekatvabhAvanA dvArA mAtra eTaluM ja zIkhavAnuM che ke ApaNe kyAMya ekadama coMTI na jaie... kyAMya Asakta banI na jaie, rAgI na banIe. rAgI upadezadhArA x 201
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. stutyA mayo na vAH | svaprazaMsAthI ahaMkAra karavo nahi" ra4)2 che banIzuM to dveSI banavuM paDaze. kAraNa ke rAganI pAchaLa ja dveSa chupAyelo che. rAga ane dveSa baMne eka ja sikkAnI be bAjuo che. rAga tuTe eTale dveSa thAya. ghaDiyALanA lolakanI jema ApaNuM citta satata rAga ane dveSa (gamAM ane aNagamA) tarapha DhaLatuM rahe che. gamAM ane aNagamA vinAnI asaMganI sAdhanA eka bahu moTI kalA che. prabhunI kRpA vinA e koine maLatI nathI. upaniSadomAM kahyuM che : sa hai :' AtmA rasamaya che. e kyAMka saMga karIne rasa meLavavA mAMge che. prabhunA premamAMthI jo rasa AvavA mAMDe, AnaMda anubhavAto rahe to bIje kyAMya saMga karavAnuM mana thAya nahi. prabhu-bhakti, saMga-doSane dUra karanAruM amogha rasAyaNa che. prabhune choDIne bIjo koi ja upAya nathI, ema kahIe to paNa cAle. jo ApaNuM citta prabhumAM na coMTyuM to bIje coMTavAnuM ja. citta kyAMkathI to rasa meLavavA prayatna karaze ja. saGgaH sarvAtmanA tyAjyaH sa cet tyaktuM na zakyate / sadbhiH saha kartavyaH santaH saGgasya bheSajam // saMga sarvathA choDavo joie. jo choDI zakAya tema na hoya to saMto sAthe saMga karavo joie. saMto ja saMganI auSadhi che. saMtono saMga thatAM teo ApaNane prabhu sAthe saMga karAvI Ape che. pelI prasiddha vArtA sAMbhaLI haze ! eka vakhata kAgaDAne purI maLI; ghIthI lacapacatI ane mIThI-mIThI ! kAgaDAnA AnaMdano pAra nA rahyo. kAgaDAnA moDhAmAM rahelI purIne joine nIce rahelI ziyALanA moMmAM paNa pANI AvI gayuM : koi paNa bhoge A purI meLavavI ja. ziyALano A nirdhAra hato. paNa kAgaDAnA moDhAmAMthI purI paDAvavI zI rIte ? bhoLuM kabUtara nahi, A to ustAda kAgaDo che, paNa haM... kaMi ja vAMdho nahi, enI nabaLAi paNa huM jANuM chuM. lAva, jarA prayoga karI lauM. ziyALe nIcethI kahyuM : kAkabhAi ! Aja sudhI tamArI prazaMsA ghaNIvAra sAMbhaLI che, paNa kadI jovAno moko maLyo nhoto. Aje pahelI ja vAra tamane jovAnuM saubhAgya maLyuM. oha ! zuM adbhuta rUpa ! sAMbhaLyuM hatuM tethI paNa adhika ! kharekhara vidhAtAe tamAruM sarjana karIne hAtha dhoi nAkhyA che. paNa re... rUpa to ApyuM... paraMtu avAja kyAM ? avAja haze to e keTalo mITho haze ? koi divase koinI pAsethI potAnI prazaMsA sAMbhaLI nahi hovAthI kAgaDo rAjIreDa thai gayo ! sAce ja svaprazaMsAthI mIThuM bIjuM kAMi nathI. ApaNe haju muktimAM kema gayA nathI .? e ja kAraNa ke ApaNe kyAreya muktinI icchA ja karI nathI. jIbhathI vAta karavI judI vAta che ane hRdayathI IcchA hovI judI vAta che. ApaNI jIbhamAM to mukti che, paNa hRdayamAM zuM che ? e jANavAnI jarUra che. - kahe kalApUrNasUri upadezadhArA 4 202 upadezadhArA 4 203
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazaMsA sAMbhaLIne phulaNajI thai kAgaDo potAnuM saMgIta saMbhaLAvavA lAgyo : kAM... kAM... kAM.. bolatAMnI sAthe ja purI nIce paDI gai ane ziyALa te laine cAlatuM thai gayuM ! have kAgaDAne akkala AvI ke ziyALa zA mATe potAnI prazaMsA karatuM hatuM ? paNa... aba pachatAye kyA hota, jaba ciDiyA cuga gai kheta ? svaprazaMsA sAMbhaLatAM mANasa sAce ja pAgala thai zAna-bhAna bhUlI jAya che. cAra sthAnomAM mANasa pAgala bane che : (1) darpaNa H DAhyAmAM DAhyo mANasa paNa ArIsA sAme ekalo hoya tyAre lagabhaga gAMDo banI jAya che. (2) strIH acchA-acchA mardo paNa strI pAse pAgala banatA hoya che. (3) bALaka : moTI uMmaranA mANaso paNa bALaka pAse pAgala jevuM vartana karatA dekhAya che. (4) prazaMsA : potAnI prazaMsA sAMbhaLIne to bhalabhalA mANaso paNa gAMDA thai jAya che. kAgaDA jevo kAgaDo, nahi to zI rIte chetarAya ? sAce ja tamArI prazaMsA karato mANasa tamArI pAsethI kazuMka jhUMTavI levA mAMge che. prazaMsAthI phUlAi gayelA tamane e vAtano kazo khyAla Avato nathI. khyAla Ave che tyAre pelo prazaMsaka raphUcakkara thai gayo hoya che. bIjA taraphathI potAnI prazaMsA sAMbhaLatAM ja aMdarano ahaMkAra nAcavA mAMDe che. huM bIjAthI kaMika vizeSa chuM - evo bhAva pratIta thavA mAMDe che. paNa tyAre vicAravuM : pUrva puruSo kyAM ? ane huM kyAM ? upadezadhArA * 204 AtmadaSTie vicArIe to sarva jIvonI Atmazakti samAna che. koikanI Atmazakti thoDI vadhu khulelI hoya ke koinI dabAyelI hoya te vAta judI che. mULabhUta rIte to sarva AtmAo samAna che. kevaLajJAnanuM anaMta aizvarya badhAmAM sarakhI ja rIte chupAyeluM che. to AmAM ApaNI asAdhAraNatA ke advitIyatA AvI ja kyAM ? ApaNe sAdhAraNa ja chIe. potAne asAdhAraNa mAnavAnI ghelachA choDIne sarvasAdhAraNa mAnavuM e ja moTI asAdhAraNatA che. kharekhara to svayaMne asAdhAraNa mAnavuM e ja sAdhAraNapaNuM che. kAraNa ke badhA potAne 'asAdhAraNa' mAne che. badhA jevI mAnyatA ApaNI paNa hoya to ApaNe sAdhAraNa ja thayA ne ? mATe ja potAne sAva sAdhAraNa mAnavuM e ja asAdhAraNapaNuM che. kAraNa ke tevuM mAnanArA tame ja eka cho. jagatamAM jeTalA asAdhAraNa (saMpUrNa jJAnI, kevalI) banyA teo potAne sAdhAraNa mAnIne ja thayA. stuti thavAnA kAraNo kyAreka Akasmika hoya che. koika saMyogone kAraNe ApaNe saunA kendrabiMdu banI gayA hoie to sau stuti karavAnA ja. emAM rAjI zuM thavAnuM ? A ja kendrabiMdu para bIjo koi sAva sAmAnya mANasa Ave to enI paNa eTalI ja stuti thavAnI. jyAre ApaNe kendrabiMdu parathI haTI javAnA tyAre ApaNI smruti paNa haTI javAnI. A ApaNI nahi, paNa kendrabiMdunI stuti che, saMyogonI stuti che. mAMcaDA para caDavAno moko maLI jAya to bakaro paNa siMhane paDakArato hoya che ! saMyoganI vAta che : bakarAne besavA mAMcaDo maLI gayo ! saMyoganI vAta che : ApaNe kendrabiMdunA sthAne goThavAi gayA ! karmoe goThavelA saMyogo mATe abhimAna zAno ? karmoe UbhA karelA saMyogo eTale pattAno mahela ! pattAnA mahelano bharoso zI rIte thAya ? upadezadhArA * 205
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokoe karelI stutino bharoso zI rIte thAya ? je loko Aje stuti kare che teo AvatIkAle niMdA nahi kare, eno zo bharoso ? jeo Aje phUlanI mALA laine UbhA che teo AvatI kAle jutAnI mALA nahi ja lAve, enI zI khAtrI ? jeo Aje gulAba UchALe che, teo AvatI kAle kIcaDa nahi ja UchALe evuM koNa kahI zake tema che ? karmono bharoso zo ? karmo rUThe tyAre bhalabhalA paNa dhULa cATatA thai gayA che - e to ApaNe keTalIyavAra sAMbhaLyuM che ne joyuM paNa che ! stutirUpI rAkSasIno zo vizvAsa ? enI hajAra jIbha che. saMbhava che : eka jIbha stuti karatI hoya to bIjI 999 jIbho niMdA paNa karatI hoya. stutithI jo ApaNe rAjI thaizuM to niMdAthI nArAja thavAno ja. kAraNa ke gamo ane aNagamo baMne eka ja sikkAnI be bAjuo che. jo sadgatimAM javuM hoya to para-pIDA choDI do. eka vAta barAbara samajI lo ke bIjAnI pIDA potAnI ja pIDA che. bIjAne duHkhI banAvIne vastutaH ApaNe ApaNI jAtane ja duHkhI banAvIe chIe. jyAre Atmika saMpatti sArabhUta lAge. ratnatrayI ja prAptavya lAge tyAre saMsAra sheje chUTI jAya. ratno maLI gayA pachI kAMkarA koNa saMghare ? - kahe kalApUrNasUri upadezadhArA * 206 20. jopoDapi = ( hrArtha:) niyA nana: tayA | lokoe karelI niMdAthI gusse nahi thavuM' (25) ApaNI koi niMdA kare ane ApaNane gusso Ave to samajavuM : ApaNane stutinI apekSA hatI. e apekSAno bhaMga thatAM hamaNA gusso Avyo che. ApaNe sanmArge hoie, hRdayanI saccAithI kArya karatA hoie, chatAM koi niMdA karatuM hoya to DaravAnuM zuM ? ApaNe ApaNuM kArya karatA javAnuM ! emane emanuM kArya karavA devAnuM ! koi paNa hAthI kUtarAonA bhasavAthI kadI aTakI jato nathI, kadAca e sAMbhaLato ja nathI. e potAnAmAM magna hoya che. 'hAthI calata bajhAra, kuttA bharata hajAra.' hAthInA sthAne sAdhaka che ne kUtarAnA sthAne niMdaka che. prazna thai zake : ApaNe khoTA hoie ne koi TIkA kare to hajuye sahana karIe, paNa ApaNe sAcA hoie to khoTI TIkA kema sahana karIe ? ame khoTuM to sahI ja na zakIe. are bhAi ! ApaNe khoTA hoie ne koi TIkA kare ne sahana karIe, emAM zI navAi karIe chIe ? jaizuM kyAM sahana nahi karIe to ? bhUla hoya to badhA sahana kare, bhUla na hovA chatAM sahana kare te mahAna ! ApaNe haMmezA gamA ane aNagamA vacce jIvIe chIe. gamatI cIjamAM rAga ane aNagamatI cIjamAM dveSa ApaNA mATe sahaja che. upadezadhArA * 207
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamAM ane aNagamA para vijaya meLavavo e ja kharI sAdhanA che. jemaNe e vijaya meLavyo teo pAmI gayA, bIjA hArI gayA. damadata munine kauravoe gALo ApI, pAMDavoe stuti karI, paNa damadata muni na kauravo para nArAja thayA, na pAMDavo para rAjI thayA. prasannacaMdra rAjarSi durmukha dvArA potAnI niMdA sAMbhaLIne nArAja thayA. evA raudradhyAne caDyA ke sAtamI naraka sudhI pahoMcI zakAya tevA karmo bAMdhI lIdhA. e to sAruM thayuM ke pachIthI manaHsthiti saMbhALI lIdhI ane kevaLajJAna meLavI lIdhuM. paNa eka vakhata to karma bAMdhyA ja. gamAM ane aNagamA para vijaya meLavavo maharSio mATe paNa muzkela che. kAraNa ke anAdikALathI ApaNA AtmAne sukhano tIvra rAga che ane du:khano tIvra dveSa che. AthI anukuLatAmAM AnaMda ane pratikULatAmAM dveSa ApaNA mATe janmajAta che. A kAraNe ja ApaNe AtmAnA AnaMdane prApta karI zakatA nathI. AtmAno AnaMda gamA ane aNagamAthI para che. jyAM sudhI cittamAM 'A game che' 'A nathI gamatuM" evI lAgaNIo UDyA karaze tyAM sudhI AtmAnaMdanI jhalaka maLI zakavAnI nathI. cittanA sarovaramAM A ja taraMgo che. A vRttionA taraMgo zAMta paDe tyAre aMdara paDeluM AnaMdanuM motI dekhAya che. karmathI kalpanA upaje, pavanathI jema jaladhivela re; rUpa pragaTe sahaja ApaNuM, dekhatAM daSTi sthira mela re. ema upA. yazovijayajIe kahyuM che. karmanI kalpanA te gamAaNagamAnI kalpanA che. A saMkalpa-vikalpanA taraMgo ekadhArA aMdara UchaLI rahyA che. je kSaNe e zAMta thAya te ja kSaNe AtmasvarUpanA darzana thAya. upA.ma. kahe che ke te kSaNe tuM tyAM najara kara. e kSaNane jhaDapI le. tuM dhanya banI jaiza. AtmasAdhake e dhanya kSaNanI prApti mATe lokastuti ke lokaniMdA - A baMne doSothI bacavuM paDaze. sAmAnya loko loka-abhiprAya pramANe cAlanArA hoya che. bIjAo taraphathI sAro abhiprAya maLe to potAne 'sukhI' mAnI letA hoya che; kharekhara sukhI na hovA chatAMya. bIjAo taraphathI kharAba abhiprAya maLe to potAne du:khI mAnI letA hoya che; kharekhara du:khI na hovA chatAMya. potAnA dareka kAryanI pAchaLa e jue che : AmAM loko nArAja to nahi thAya ne ? loko mArI TIkA to nahi kare ne ! teo lokothI satata DaratA rahe che. A ja lokasaMjJA che. A ja lokeSaNA che. sAdhaka mATe A bahu moTuM vighna che. traNa prakAranI eSaNAo saMsArI jIvone hoya che : (1) vikveSaNA : dhananI icchA (2) puSaNA : putranI icchA (3) lokeSaNA : lokasaMgrahanI icchA, lokomAM priya banavAnI icchA vikveSaNA ane putraSaNAnA tyAga pachI paNa lokeSaNAno tyAga karavo muzkela hoya che. je ema karI zake te ja satya mArgano rAhI banI zake. tame jo kharekhara AtmasAkSAtkAra karavA mAMgatA ho to lokonI bahu paravA (naphaphaTa thaIne kharAba kAma karavA, lokonI paravA na karavI, evo Azaya nathI.) karavA jevI nathI. loko bhautikatAnA premI che. tamArI AdhyAtmikatAnI jIvana-paddhati emane na game te svAbhAvika che, paNa emanI nArAjagIthI tame akaLAI UThazo nahi. lagabhaga AkhuM nagara potAnI niMdA karatuM hatuM tyAre paNa mayaNA akaLAi hotI, lokaniMdAthI teNe jarAya gusso karyo joto. sAce ja mayaNAe lokeSaNA upara vijaya meLavyo hato. upadezadhArA * 208 upadezadhArA + 209
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. sevyA dharmAcAryAM: / dharmagurunI sevA karavI' (26 AgamamAM mAtA-pitA, bhiTTa (pAlaka) ane dharmAcAryane duSpratikAra gaNAvyA che. duSpratikAra eTale jemanA upakArano badalo vALI na zakAya tevA. bhautika dehanA janmadAtA mAtA-pitA che to AdhyAtmika dehanA janmadAtA dharma-guru che. ApaNe jo kRtajJa hoie to emanI sevA karavI ja joie. vinIta hoya te ja sevA karI zake che. jeNe gharamAM mAtA-pitAnI sevA karelI hoya che, te ja moTA bhAge gurunI sevA karI zake che, ema paM. bhadraMkaravijayajI vAraMvAra kahetA hatA. vaDIlono vinaya kyAMthI kyAM lai jAya che ? e samajAvavA upadezaprAsAdamAM ApavAmAM AveluM eka kulaputrakanuM udAharaNa dhyAna kheMce tevuM che. te kulaputraka mAtA-pitAnI sevA-bhakti karato hato. gAmano mukhI vaDIla jaNAtAM tenI sevA karavA lAgyo. vaDIlane paNa zreNika rAjA sAme jhUkato joi te rAjAnI sevA karavA lAgyo. rAjAne paNa bhagavAna mahAvIranA sevaka joi te bhagavAnano ziSya banyo. sevAnA guNe tene kyAM pahoMcADyo ? sevA sahelI nathI. jemanI ApaNe sevA karatA hoie, temanA upadezadhArA * 210 ja taraphathI yogya pratibhAva to ThIka paNa viparIta pratibhAva maLe tyAre to sevA ghaNI ja kaThaNa thai paDe che. huM jenI sevA karato houM, te mane mIThAzathI bolAve, mane anukULa bane, to to huM utsAhita banIne sevA karato rahuM, paNa huM game teTalI sevA karato hoUM chatAM paNa e mane vaDhyA ja kare, guno hoya ke na hoya, mane TokyA ja kare, badhAnI vacce mAruM apamAna karyA ja kare, e huM zI rIte bardAsta karI zakuM ? sevAnA badalAmAM mevA to na maLe, paNa jUtA maLe. evo mUrkha huM zA mATe banuM ? sevA karanAranA hRdayamAM amuka prasaMge AvA vicAro AvI javA svAbhAvika che. AvA vicAro para vijaya meLavavo sevAbhAvI mATe prathama kartavya che. jo A karavAmAM na Ave to sevAbhAvI niSphaLa jAya temAM koi Azcarya nathI. sevAbhAvI naMdiSaNanI devoe A ja kasoTI karI hatI. glAna sAdhunuM rUpa lai pAraNA karavA besavAnI taiyArIvALA naMdiSaNane bolAvI apamAnajanaka zabdo saMbhaLAvyA hatA. eTaluM ja nahi, jugupsApreraka vyavahAra paNa karyo hato. paraMtu naMdiNa emAMthI barAbara pAra UtarI gayA hatA. guruNI caMdanAe Thapako ApavA chatAM potAnA ja doSano vicAra karIne mRgAvatIe guruthI pahelA kevaLajJAna meLavI lIdhuM hatuM. caMDarudrAcAryanA kaThora vacano sAthe dAMDAno mAra samatApUrvaka jhIlanAra navadIkSita yuvA-munie paNa guruthI pahelA kevaLajJAna meLavI lIdhuM hatuM. sevAno A kevo camatkAra ? sevya pAse na hovA chatAM sevaka kevaLajJAna meLavI le. jenI sevA karIe temanAmAM rahelA pragaTa guNo to sevakanA jIvanamAM Ave ja, paraMtu pracchanna guNo paNa Ave. upadezadhArA * 211
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikALathI A saMsAramAM ApaNe viSaya-kaSAyanI ghaNI sevA karI che. phalataH ApaNAmAM viSaya-kaSAyo ja vadhyA che. have jo dharmAcAryanI sevA karIzuM to dharma vadhaze. Atma-sAdhanAnA mArge AgaLa vadhavA dharma-garanuM sAMnidhya ane mArgadarzana anivArya che. game teTalI tejasvI AMkho hoya, paNa prakAza vinA mANasa joi zake nahi, tema game teTalI tIkSNa prajJA hoya, paNa sAdhaka dharma-gurunA caraNanI sevA vinA AgaLa vadhI zake nahi. je jJAna sva-baLe varSonI mahenata pachI paNa na maLI zake, te jJAna saguru eka ja kSaNamAM batAvI detA hoya che. 'gagana maMDala meM adhabIca kUvA, UMcA hai amI kA vAsa; saguNA hoya so bhara-bhara pIve, nagarA jAye pyAsA.' Ama kahIne zrI AnaMdaghanajIe sadgurunI sevAnI anivArya AvazyakatA batAvI dIdhI che. 22. tattva vijJAnanIyaM ca | tattvanI jijJAsA rAkhavI' (ra0) nava amRta kuMDo karuNAyukta citta madhuratAyukta vacana prasannatAyukta draSTi kSamAyukta zakti hRtayukta mati dAyukta lakSmI zIlayukta rUpa namatAyukta sUta komaLatAyukata sattA dharma-guru to maLyA, paNa temanI pAsethI meLavavuM zuM? jJAna. gurunI vyAkhyA A ja che. 'gupati tattvamasi guja:' tattvane kahe te guru ! guru tattva kahe to kharA, paNa ApaNI samajavAnI ja taiyArI na hoya to ? vAdaLa varase kharo, paNa vAsaNa ja UMdhuM hoya to ? guru tattva kahe te pahelA ApaNA hRdayamAM adamya jijJAsA hovI jarUrI che. vAdaLa varase te pahelAM vAsaNa sIdhuM hoya te jarUrI che. - jJAna to cotaraphathI ApaNI tarapha varasavA taiyAra che, paNa ApaNI taiyArI nathI. ApaNA hRdayamAM UMDI jijJAsA nathI. jijJAsA vinA jJAna kadI maLI zake nahi. bhUkha vinA bhojana maLI zake nahi, eTale ke pacI zake nahi. koi mANasa vadhu jJAnI zA mATe ? kAraNa ke enI pAse vadhu jijJAsA hatI. koi mANasa ati ajJAnI kema che? kAraNa ke ene jijJAsA lagabhaga nhotI. jijJAsAnA pramANamAM ja jJAna maLI zake. jijJAsA eTale jANavAnI icchA. huM koNa chuM ? A jagata zuM che ? upadezadhArA 4 212 upadezadhArA + 213
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna zuM che ? koi sukhI to koi du:khI zA mATe che ? koi jJAnI to koi ajJAnI zA mATe che ? AvA aneka maulika praznonI saravANI phUTavI tenuM nAma jijJAsA che. jijJAsA kharA hRdayathI pragaTe to jJAna ApanAra guru maLI ja rahe. kharekharI tarasa lAgI hoya to mANasa pANI kyAMkathI zodhI ja kADhe. jJAnanI nahi, mANasane jijJAsAnI ciMtA thavI joie. bhojananI nahi, bhUkhanI ciMtA thavI joie. sUrajanI nahi, AMkhanI ciMtA thavI joie. AMkha haze to sUrya maLavAno ja che. bhukha haze to bhojana maLavAnuM ja che. jijJAsA haze to jJAna maLavAnuM ja che. bhakti haze to bhagavAna maLavAnA ja che. chatAM AzcaryanI vAta che : mANasane mArAmAM keTalI jijJAsA che tenI ciMtA nathI, jJAnanI ciMtA che ! bhUkhanI nahi, bhojananI ciMtA che. AMkhanI nahi, sUrajanI ciMtA che. bhaktinI nahi, bhagavAnanI ciMtA che. jijJAsA che ke nahi ? te zI rIte jaNAya ? hRdayamAMthI UgatA prazno dvArA. prazno jeTalA ghaNA, jijJAsA teTalI utkaTa. gautamasvAmImAM utkaTa jijJAsA hatI. teo bhagavAnane aneka prazno pUchatA. bhagavatI sUtramAM, gautama svAmIe bhagavAna mahAvIrasvAmIne karelA 36 hajAra praznono saMgraha che. bALaka jevA nirdoSa bhAve gautamasvAmI bhagavAna zrI mahAvIradevane prazno pUchatA rahetA ane bhagavAna tenA javAbo ApatA rahetA. tamArA prazno tamArI aMdara rahelI jijJAsAne jaNAve che. AthI ja pAMca prakAranA svAdhyAyamAM bIjo prakAra "pRcchanA" che. pRcchanA eTale prazna. vAcanA lIdhA pachI prazna na jAge to gurune zI rIte khyAla Ave ke ziSyamAM jijJAsA che ke nahi ? ziSya rAjIva mATe mahAna naiyAyika vizvanAtha paMcAnana bhaTTAcAryuM nyAyamuktAvalI graMthanI racanA karI. rAjIvane bhaNAvavAnuM zarU karyuM. graMtha pUro thayA pachI temaNe pUchyuM : bola, rAjIva ! have kAMi pUchavuM che ? 'nA, gurujI ! kAMi pUchavA jevuM rahyuM nathI. badhuM ja barAbara samajAi gayuM che.' | 'DaphoLa ! tane kAMi pUchavA jevuM nathI lAgatuM ? tArA hRdayamAM jo koi prazna UThato ja nathI to mAre kahevuM paDaze ke tuM kAMi bhaNyo ja nathI. cAla, bIjIvAra bhaNa.' rAjIvane bIjIvAra bhaNAvavAnuM zarU karyuM. graMtha pUro thayA pachI pharI e ja prazna pUchyo : kAMi pUchavA jevuM lAge che ? 'hA... kyAMka kyAMka pUchavA jevuM lAge che kharuM !' | 'tuM have kAMika bhaNyo che. paNa haju barAbara nathI bhaNyo. haju pharIvAra bhaNavuM paDaze.' pharI adhyApana zarU ! pharI e ja prazna ! rAjIvamAM dhIre-dhIre jijJAsA janme che, prazno pUchavAnuM mana thayA kare che. 4-5 vAra bhaNAvyA pachI to rAjIne kahI dIdhuM : "gurujI ! have to Dagale-pagale prazno jAgyA kare che. eka zabda vAMcuM chuM ne mAruM mana praznothI bharAi jAya che. AgaLa vadhavuM muzkela bane che.' 'zAbAza ! have tuM sAcA arthamAM bhaNyo." gurujI bolI uThyA. prazna jAge ja nahi tyAM bhaNatara zA kAmanuM ? bhukha hoya ja nahi tyAM bhojana zA kAmanuM ? upadezadhArA 4 214 upadezadhArA 4 215
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna jAgyA pachI uttara maLavAthI mana samAhita bane che. jJAna niHzaMka bane che. mana saMkalpa-vikalparahita bane che. tyAra pachI ja punarAvartana, anuprekSA ane dharmakathA thai zake. svAdhyAyanA pAMca prakArano krama kharekhara khUba ja rahasyapUrNa che. pU. upAdhyAyajI kahe che : dharmAcArya pAse tattvanI jijJAsA rAkho. jijJAsArUpI pUrvabhUmikA tamArI pAse taiyAra haze to jJAna jarUra maLaze. cAra dharma cAra puruSArtha dAna : huM artha puruSArthane saphaLa banAvuM chuM. zIla : huM kAma puruSArthane niyaMtrita banAvuM chuM. tapa : huM dharma puruSArthane gatizIla banAvuM chuM. bhAva : huM mokSa puruSArthane jhaDapI banAvuM chuM. *** cAra saMjJAnI rAjadhAnI AhAra saMjJA : mArI rAjadhAnI tiryaMcagati che. bhaya saMjJA : mArI rAjadhAnI narakagati che. maithuna saMjJA : mArI rAjadhAnI mAnavagati che. parigraha saMjJA : mArI rAjadhAnI devagati che. cAra bhAvanA cAra kAryo TALe maitrI : krodhane kApe. pramoda : mAnane mAre. (mAna haTA vinA bIjAnA guNo tarapha pramoda jAge ja nahi. ) karUNA H mAyAne TALe. (mAyA TaLyA vinA bIjA tarapha sAcI anukaMpA thatI ja nathI.) mAdhyastha : lobhane gALe. (lobha javAthI ja parama taTastha bhAva pedA thAya che. lobhanI hAjarImAM rAga-dveSa rahevAnA ja.) upadezadhArA * 216 23. zaucam / 'pavitratA rAkhavI' do, 28 ajaina mahAbhAratanI eka AkhyAyikA che. pAMca pAMDavo aDasaTha tIrthanI yAtrAe jai rahyA hatA. tyAre kuMtI mAtAe kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM : tame aDasaTha tIrthanI yAtrA karavA javAnA cho. dareka tIrthe tame snAna karo tyAre A tuMbaDIne paNa snAna karAvajo. mAtAnI vAta mAthe caDAvI teo aDasaTha tIrthanI yAtrAe nIkaLI paDyA. dareka tIrthe tuMbaDIne paNa snAna karAvatA rahyA. keTalAka samaya pachI pAchA AvIne pelI tuMbaDI mAne ApI. mAtAe tenuM zAka karIne saunI thALImAM pIrasyuM. zAka moMmAM nAkhatAM ja pAMceya pAMDava ghU... ghU... karavA lAgyA. kema ? zuM thayuM ? kuMtIe pUchyuM. mA ? A to kaDavuM jhera zAka che.' 'pelI kaDavI tuMbaDInuM ja e zAka che. mane ema ke 68 tIrthomAM snAna karavAthI e mIThI thai gai haze ? zuM haju e kaDavI ja che ?' 'mA ! e to kaDavI ja rahene ? bAhya snAnathI e zI rIte mIThI thai zake ?' 'mAre tamane A ja vAta samajAvavI che. aMdaranI vRttio na badalAya, zuddha na thAya to bAhya snAna vyartha che. upadezadhArA * 217
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ asatya vacano uccArIe chIe tyAre-tyAre sarasvatInuM apamAna karIe chIe, vAcika rIte apavitra banIe chIe. sarva jIvo sAthe maitrIbhAva keLavavAthI, guNIjano para pramodabhAva keLavavAthI, duHkhI jIvo para karaNA-bhAva lAvavAthI ane nirguNI-nIca jIvo para taTasthatA-bhAva rAkhavAthI mAnasika pavitratA meLavI zakAya che. AtmasAkSAtkAra karavA icchanAre AvI pavitratA prApta karavI jarUrI che. bhUmikAnA yogya nirmANa vinA AtmasAdhanAnA mArge AgaLa vadhI zakAtuM nathI. kadAca koi AgaLa vadhI jAya to tene kudarata pAchA dhakele che. 'mAtmA navI saMyamato pUif.. tatrA'bhiSekaM kuru pANDuputra / na vAriNA zuddhyati cAntarAtmA' he pAMDuputra ! AtmA e ja nadI che, saMyamanA pANIthI bharelI nadI ! tyAM ja tuM snAna kare. bAhya jaLathI aMtarAtmA zuddha thato nathI. paM. vIravijayajIe paNa siddhAcalanA dUhAomAM A ja vAta karI che : aDasaTha tIratha hAvatAM, aMtaraMga ghaDI eka; tuMbI jala snAna karI, jAgyo citta viveka. (ghaNA loko 'tuMbI jala-snAna karI' A paMktino 'tuMbaDI jeTalA pANIthI snAna karavuM' evo artha kare che, paNa e barAbara nathI. ahIM vIravijayajIe aDasaTha tIrtha sAthe saMlagna kaDavI tuMbaDIvALI vAta abhipreta che.) mULa vAta che : pavitratAnI. zArIrika pavitratA e ja saMpUrNa pavitratA nathI. pavitratA traNa prakAranI che : (1) zArIrika (2) vAcika ane ) mAnasika zArIrika pavitratA prApta karavI AsAna che. mAtra snAnAdithI koI paNa prApta karI zake che, paNa bAkInI be pavitratA muzkela che. vAcika pavitratA priya, hitakAra ane satya vacanathI meLavI zakAya che. have vicAro : ApaNe kevuM bolIe chIe ? ApaNA vacano aNagamatA nathI hotA ne ? koinuM ahita kare tevAM nathI hotAM ne ? juThANAthI bharelA nathI hotA ne ? yAda rahe ke jayAre-jyAre ApaNe apriya, ahitakara ane huM koI prakriyA (dhyAnanI) zIkhyo nathI. chatAM prabhunI prasAdI maLI. te bhavanayogamAM kadAca jaI zake, ema have samaya che. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 180), A.va. 2 nAnapaNamAM kaMThastha karelI A kRtio Aje mArA mATe mUlyavAna banI gaI che. jema koI gRhasthane sastA bhAve kharIdeluM sonuM Aje mUlyavAna banI jAya. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.1 1), tA. 18-09-2000, bhA.va.5 prabhu-stutino mane ghaNo lobha che. jyAMthI maLe tyAMthI laI lauM ! huM A arthamAM kaMjUsa chuM. - kahe kalApUrNasUri-3 (pA. naM.35), tA. 16-09-2000 upadezadhArA * 218 upadezadhArA * 219
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 24. dhairyam | 'sthiratA keLavavI' 026 sthiratA AtmasAdhanA mATe khUba ja Avazyaka che. jo ke koi paNa kArya mATe sthiratA Avazyaka che. sthiratA eTale badhI ja zaktionuM eka ja sthAne kendrIkaraNa . asthiratA eTale vera-vikhera zaktio ! bahirgoLa kAca dvArA jyAre sUryano taDako eka ja biMdu para, kendrita bane che tyAre te biMduvALuM kapaDuM ke kapAsa agnithI saLagavA lAge che. kendrIkaraNanI A keTalI moTI zakti ? judI-judI jagyAe pAMca-pAMca phUTa khodavAthI jamInamAM pANI hoya toya na maLe, paNa eka ja jagyAe khodIe to ? eka ja sthaLe samagratayA jayAre ApaNe macI paDIe chIe tyAre saphaLatAne AvavuM ja paDe che. AdhyAtmikatA mATe ja nahi, dunyavI saphaLatA mATe paNa sthiratA jarUrI che. mahAkavi dhanapAlanA bhAi mahArAja zobhana muni stutiracanAmAM eTalA badhA sthira-ekAgra banI gayA hatA ke pAtrAmAM koie pattharA bharI dIdhA toya khabara na paDI. mananI sthira avasthAmAM banelI e stutio Aje paNa amara che. sthiratA - ekAgratAno ATalo mahimA sAMbhaLI ApaNA hRdayamAM prazna jAgI zake : AvI sthiratA meLavavI zI rIte ? ghaNA mANaso AvIne pUche che : "mahArAja ! Apa bahu preraNA karo cho eTale navakAravALI to gaNIe chIe, paNa mana to satata bhaTakatuM ja rahe che. bhAgye ja eka navakAra paNa saMpUrNa sthiratApUrvaka gaNAto haze ! bhAgye ja pratikramaNa, caityavaMdanAdi anuSThAnomAM mana sthira rahetuM haze. mana sthira bane eno koi upAya batAvo. asthira manathI karelI kriyAono zo artha che? mana zI rIte ekAgra bane ? koi upAya batAvo." A lokone huM samajAvuM chuM : manane sthira karavAnI vAta hAla pUratI mAMDI vALo. jo ema mana tarata ja sthira thai jatuM hota to 'manaDuM kimahI na bAje' ema zrI AnaMdaghanajIe gAyuM na hota ! manane pahelA prabhunA premathI taraboLa banAvo. hRdayanA pratyeka tArane prabhunA premathI raMgI nAkho . pachI mane potAnI meLe sthira banI jaze. prabhu-prema jAgyo na hoya ane sthiratA kadAca AvI paNa jAya... paNa e sthiratAnI jainazAstramAM koi ja kiMmata nathI. ema to mAchalI pakaDavA tatpara banelA bagalAmAM, uMdara pakaDavA tatpara banelI bilADImAM ke grAhakane chetaravAmAM ekAkAra banelA vepArImAM sthiratA kyAM nathI ? AvI sthiratAnuM koi ja mUlya nathI. yAda rahe ke sAtamI narake javuM hoya to paNa sthiratA ja jo ie - raudradhyAnamAM bhayaMkara sthiratA ! evI sthiratA ke je vajaRSabha nArA, saMghayaNavALA ja meLavI zake. ATalI bhayaMkara sthiratA chevaTThA saMghayaNavALA na meLavI zake. eTale ja to Aje koi sAtamI narake jai zakatuM nathI ne ? kharekhara to ene sthiratA kahI ja zakAya nahi, je pariNAmamAM asthiratA tarapha lai jAya. evI sthiratAnI koi kiMmata nathI. sthiratAnI pUrva bhUmikArUpe nirmaLatA joie. nirmaLatA prabhu-premathI ja AvI zake che. AnaMdaghanajInI covIzImAM sauthI paheluM stavana prabhu-premane ja vyakta kare che : 'RSabha jinezvara upadezadhArA * 221 upadezadhArA 4 220
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ prItama mAharo re ora na cAhuM re kaMta.' paheluM ja A stavana ema batAve che ke sAdhanAmAM sarva prathama prabhu-prema ja joie. upA. zrI yazovijayajIe paNa potAnI stavana-covIzImAM prabhu-premathI prAraMbha karyo che. pU. devacaMdrajInI covIzInuM paheluM stavana (RSabha jiNaMda zuM prItaDI...) paNa prabhu-prema ja batAve che. prabhune kharA hRdayathI cAho. AtmAnA pratyeka pradezamAM, nADInA pratyeka dhabakArAmAM, hRdayanA dareka spaMdanamAM ane pratyeka zvAsamAM paramAtmAne pratiSThita karI do. saMpUrNa asmitA prabhumaya banAvI do ! tyAra pachI mana potAnI meLe sthira thavA lAgaze. mana sthira nathI e prabhu maLyA nathI enI nizAnI che. eka rIte jotAM A vAta sArI paNa che. asthira mana ApaNane satata khabara ApatuM rahe che H he Atman ! haju bIje kyAMka zodha calAva. mane je (prabhu) joie che te nathI maLyuM. tame jojo : mana koi sthaLe sthira nahi bane. 100 rUA. maLaze to mana kaheze : 1000 rUA. lAvo. 10,000/- maLaze to kaheze haju bIjuM vadhu joie. are sonAno DuMgara maLI jAya, sattAnuM siMhAsana maLI jAya, phUlonI zayyA maLI jAya ke apsarAo jevI rUpavatI strIo maLI jAya. paNa mana satata bhaTakatuM ja raheze... hA, e padArtho yAM sudhI maLelA nhotA tyAM sudhI mana satata raTaNa karatuM hatuM ke e padArtha lAvI Apo... pachI huM ekadama sthira ! paNa jyAM padArtha maLyo ke mana pharI bhAgavA mAMDe ! pharI duHkhI ! pharI asthira ! tame jo AtmanirIkSaka hazo, tamAruM jo AtmanirIkSaNa atyaMta tIkSNa ane sUkSma banyuM haze to vicAra Avaze : Akhare A manane joie che zuM ? ATalI bhAgaMbhAga - ATalI doDAdoDa e zA mATe kare che ? kAMi samajAtuM nathI : manane sthira karavA zuM karavuM ? baMdhuo ! mana to bAdazAha che bAdazAha ! bAdazAhane zuM joie ? upadezadhArA * 222 eka bAdazAha sAthe eka phakIranI dostI hatI. baMne ekabIjAnA sthAne avAranavAra AvyA ja kare ! kyAreka phakIra bAdazAhanA darabAramAM Ave to kyAreka phakIranI jhUMpaDIe bAdazAha paNa AvI jAya. eka vakhata bAdazAha acAnaka phakIranI jhUMpaDIe jai caDyA. agAu jANa ApI na hovAnA kAraNe phakIra tyAre bahAra gayelo. teno ziSya hAjara hato. bAdazAhane oLakhato na hovAthI teNe besavA mATe godaDI bichAvI, paNa bAdazAha tyAM na beTho, cakkara ja mArato rahyo. ziSye vicAryuM : kadAca ene godaDI nahi phAvatI hoya. bIjuM kAMika besavA mATe ApuM ne teNe besavA mATe khATalo DhALyo. paNa bAdazAha na beTho... cakkara ja mArato rahyo. ziSya vicAryuM : jhUMpaDImAM kadAca garamI thatI haze. bahAra khATalo DhALuM. ema karyuM toya bAdazAha na ja beTho... enuM cakkara mAravAnuM na ja aTakyuM. e ja vakhate pelo phakIra AvI pahoMcyo. ziSye tene kahyuM : gurudeva ! A kevo vicitra mANasa che ! besavA mATe Asana, godaDI, khATalA bichAvyA, paNa e besato ja nathI... e cakkara ja mAryA kare che ! 'bhalA mANasa ! A sAmAnya mANasa nathI. A to bAdazAha che bAdazAha ! bAdazAhane besavA siMhAsana joie. siMhAsana vinA e bIje kyAMya nahi bese. tuM nIcenA bhoMyarAmAM jaldI jA. tyAM siMhAsana paDeluM che te jaldIthI lai Ava.' phakIre kahyuM. siMhAsana AvatAM ja bAdazAha tyAM besI gayo. enuM cakkara mAravAnuM baMdha thai gayuM ! ApaNuM mana paNa bAdazAha che. paramAtmAnA caraNarUpa siMhAsana nahi maLe tyAM sudhI e cakkara mAryA ja karavAnuM ! upadezadhArA * 223
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. alsa: . nirdabhatA rAkhavI' 230) e apekSAe mananI asthiratA e sArI vAta nathI ? jo A mana sattA, saMpatti ke kIrtimAM kyAMka sthira banI gayuM hota to ? to sAce ja 'parama' mATenI ApaNI zodha aTakI paData. asthira mana ApaNane satata sUcave che : mane je joie che te nathI maLyuM. haju AgaLa vadho. haju bIjuM kAMika zodho. jayAM sudhI mane parama tattvanuM siMhAsana maLavAnuM nathI tyAM sudhI huM besavAnuM nathI. mananI asthiratA paNa prabhu tarapha lai janArI che, ema ApaNe sApekSabhAve vicArI zakIe. AvI vicAraNAthI asthiratA paNa AzIrvAdarUpa bane. ghaNI vakhata to mANasa mananI asthiratA aMge vadhu paDato vicAra karato rahIne vadhune vadhu asthira banato jAya che. eka to mana asthira che... temAM vaLI tenI ciMtA manane vadhu asthira banAve che. darda karatAM ilAja khataranAka na bane, enI kALajI rAkhavA jevI che. yogazAstrakAroe yAtAyAta, suzliSTa, sulIna vagere mananI cAra avasthAo batAvI che. temAM yAtAyAtano paNa svIkAra karyo che te bhUlavA jevuM nathI. 'yAtAyAta' eTale mananI Avana-jAvana, mananI asthiratA ! A paNa eka tabakko che. A tabakko pasAra karyA pachI ja 'sulIna' avasthA sudhI pahoMcI zakAya che, te khyAlamAM rahevuM joie. daMbha sAdhakano moTo zatru che. daMbha eTale dekhADo karavAnI vRtti. potAnAmAM kAMi na hoya chatAM bahu ja batAvavAnI vRtti daMbhane janma Ape che. huM yogI na houM, paNa yogI tarIke mAre prasiddha thavuM hoya to zuM karavuM paDe ? yogI jevo dekhAva karavo paDe. aMdara bhale badhuM zUnya hoya, paNa bahArathI yogIno ADaMbara apanAvavo paDe. lokomAM evI havA phelAvavAno prayatna karavo paDe. jUThA pracAra ane jUThA dekhAva mATe sarvasva hoDamAM mUkI devuM paDe ! AnuM ja nAma daMbha che. AnA jevI bIjI koi AtmavaMcanA nathI. adhyAtmasAranA daMbhatyAga adhikAramAM pU. upA. zrI yazovijayajIe kahyuM che ke - 'bIjuM badhuM choDavuM saheluM che, paNa daMbhIo mATe daMbha choDavo muzkela che. daMbhano aMza paNa tamArA badhA ja dharmane bagADI mUke che. mallinAtha jevAne paNa thoDAka ja daMbhanA kAraNe strI banavuM paDyuM che. daMbha karIne je mokSe javA icche che, te loDhAnI nAvaDImAM besI samudra taravA mAMge che ! yazovi. kahe che : daMbhI bicAro keTalo badho duHkhI thAya ? keTalA kleza ane du:kho sahevA paDe ? je hoya te chupAvavuM paDe ! upadezadhArA + 225 je vakhate tame samasyAothI gherAI jAva, mana ekadama muMjhAI jAya, koI ukela dekhAya nahi, tyAre paramAtmA pAse pahocI jajo ane kahejo : 'anyathA zaraNaM nAsti' prabhu ! tArA vinA mAre koinuM zaraNa nathI. tuM ja mane mArga batAva ane khare khara prabhumAM citta coMTatAM ja upAyo jaDavA lAgaze, samasyAo TaLavA lAgaze. * kahe kalApUrNasUri upadezadhArA 4 224
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ na hoya te pragaTa karavuM paDe ! satata asvabhAvikatAmAM rahevuM paDe ! asvAbhAvikatA keTalo samaya cAle ? siMhanuM cAmaDuM oDhIne gadheDo kyAM sudhI siMha tarIke rahI zake ? asaliyata Akhare to pragaTa thavAnI ja ! asaliyata pragaTa thaze tyAre phajetI kevI thavAnI ? - daMbhI mANaso A badhuM nathI jANatA ema nahi, paNa chatAM te choDI zakatA nathI. kAraNa ke temane daMbha para prabaLa vizvAsa besI gayo che. be-cAra vAra tenA prayogothI saphaLatA maLI gai che ne ! lokone murkha banAvI zakAyA che ne ! AthI have emano vizvAsa ekadama vadhI gayo che. paNa abrAhama liMkananA pelA zabdo e bhUlI jAya che : tamAruM puNya jora karatuM hoya to tame badhA ja mANasone amuka samaya sudhI mUrkha banAvI zako athavA amuka mANasone amuka samaya sudhI mUrkha banAvI zako, paNa badhA ja mANasone haMmeza... mATe murkha banAvI zako nahi.' pU. upA. kahe che : tatraiva dhRtavizvAsAH praskhalanti pade pade / daMbhamAM ja vizvAsa rAkhIne teo Dagale-pagale Thokaro khAtA rahe che. daMbhIo Akhare zuM meLavavA mAMge che ? emane joie che : loko taraphathI mAna-sanmAna ! tathA potAnA doSonuM AcchAdana ! basa A be cIja meLavavA teo jIvanabhara herAna thayA kare che. ema upAdhyAyajI mahArAja kahe che. rAmakRSNa paramahaMse eka sthAne kahyuM che : (1) je mANasa dhArmika hovAno khUba ja dekhAva karato hoya. (2) jenuM hRdaya anAvRta (baMdha) hoya. arthAta je koInI paNa sAthe khullA dile vAta na karato hoya, badhe ja cIpI-cIpIne bolato hoya. badhAne ramADavA prayatna karato hoya. (3) jeno vANI-pravAha pANInA jharaNAnI jema alita vaheto hoya. (jenI mIThI vANIno pravAha akhkhalita vaheto hoya, jenAthI tame prabhAvita thai jatA ho, jene tame bhagavAna suddhA mAnI levAnI taiyArI karatA ho, tyAre cetI jajo . khAsa karIne koI mANasa potAnI karimA, potAnA vyaktitva ke vANInA prabhAvathI tamane potAnA ja vADAmAM keda karI mukavA mAMgato hoya tyAre cetI jajo . hA... tame gheMTA thaine vADAmAM pUrAI rahevA mAMgatA ho to vAta alaga che.) je taLAva zevALathI AcchAdita hoya. (5) je strI khUba ja lAMbuM ghUMghaTa kheMcatI hoya. A pAMcathI sAvadhAna rahevAnI vAta rAmakRSNa paramahaMse karelI che. jo ke, ApaNe sAvadhAna rahIe chatAM chetarAi jaie, evuM banI zake. bIjAthI chetarAvuM ke na chetarAvuM te ApaNA hAthanI vAta nathI. paNa bIjAne na chetaravuM eTaluM to ApaNe karI ja zakIe. kAraNa ke e ApaNA hAthanI vAta che. daMbha eTale vyavahArathI bIjAne ThagavAnI kriyA paNa nizcayathI potAnI jAtane ja ThagavAnI kriyA che, e bhUlavA jevuM nathI. paraviMcanA e kharekhara Atma-vaMcanA ja che. nidAno kIDo niMdAnA kIDAno janma kAnamAM thAya che. teno uchera jIbha para thAya che. upadezadhArA * 226 upadezadhArA + 227
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. vairAyam | 'vairAgyabhAva dharavo' saMsAranI nirguNatA dekhAvAthI vairAgya utpanna thAya che. vairAgya traNa prakAre che : (1) duHkhagarbhita (2) mohagarbhita ane (3) jJAnagarbhita. (1) duHkhagarbhita vairAgya : jIvanamAM managamatI vastu na maLatAM saMsAra para dhikkAra jAge te. ahIM zarIra ane manane kaSTa thAya. AvA vairAgyamAM jJAna paNa Atmasantarpaka na bane. managamatI cIja kadAca maLI jAya to vairAgyanuM te ja vakhate bASpIbhavana paNa thai jAya. 'mUi nArI, saMpatti nAzI muMDa muMDAye bhaye saMnyAsI' jevI ahIM sthiti hoya che. du:khagarbhita vairAgyavALo kadAca dIkSA le to paNa barAbara anukULatAnI zodha karIne ja ! mIThuM ane anukULa bolanArA guru zodhI le. dIkSA pahelA ja potAnA Adhipatya nIce rahe tevA koi TrasTanI sthApanA karI le. makAna-leTa vagerenI paNa pahelethI ja vyavasthA karI le. kadAca kAle kAMika thai jAya to A badhuM taiyAra hoya to koi vAte vAMdho nahi ! yuddha morace jatA zUravIra sainiko to potAnI salAmatI mATe koi ciMtA karatA nathI. "yA to vijaya yA to svarga' A be ja vikalpo najara sAme rAkhIne zatru-senA para tuTI paDe che, paNa keTalAka kAyara sainiko yuddha medAnamAM jatA pahelA ja jhADI, guphA ke koi kotaronI zodha karI letA hoya che. yuddhamAM mota sAme dekhAya tyAre bhAgIne chupAvAnI koi jagyA to joize ne ? yuddha pahelA ja emanA manamAM palAyana ramatuM hoya che. barAbara kAyara sainiko jevI du:khagarbhita vairAgyavALAnI manodazA hoya che. saMyama jIvanamAM paNa teo zuSka nyAya-tarkazAstra bhaNaze. vaidaka vagereno abhyAsa karaze, paNa AgamagraMtho nahi bhaNe. thoDuM-ghaNuM bhaNyA - na bhaNyA ne phulIne phALako thai jaze. thoDuMka pANI maLatAM pelA deDakAo kevA prAUM... DrAUM... karatA thai jAya che ! veSamAM teo sAdhu hovA chatAM gRhasthothI sArA nathI hotA. 'gharamAM roTalAnA vAMdhA hatA ahIM roja lADavA maLe che ne ! jalasA karo mArA bhAI !' A ja temano mudrAlekha hoya che. (2) mohagabhita vairAgya : kuzAstranA abhyAsathI saMsAranI nirguNatA jaNAtAM bAlatapasvI (ajJAna tapasvI)no vairAgya mohagarbhita hoya che. AgamanA AdhAre AjIvikA calAvanArA, duSkara kriyA karanArA hovA chatAM jeo viruddha artha kahenArA hoya che teone paNa A ja vairAgya hoya che.. ahIM dekhItI rIte kadAca zubha bhAva paNa hoya, paraMtu tAttvika rIte zubha bhAva na ja hoya. kAraNa ke bhagavAnanI AjJAno prema nathI. AvA lokonI kahevAtI zAMti paNa mAtra doSanA poSaNa mATe ja banatI hoya che. aMdara dabAyelA TADhiyA tAva jevI A zAMti hoya che ! mohagarbhita vairAgyavALo kuzAstramAM hoMziyAra hoya, zAstrArthamAM haMmeza uMdhuM ja bAphanAro hoya, svacchaMda buddhie vartanAro hoya, kutarka karavAmAM naMbara vana hoya, guNI puruSonI kadI prazaMsA karanAro na upadezadhArA + 229 upadezadhArA 4 228
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya, potAnI baDAI hAMke, bIjAno droha kare-vizvAsaghAta kare, jhagaDA vagara to ene cena ja na paDe, daMbha to enA jIvananuM aMga hoya, potAnA doSone siphatAipUrvaka DhAMkI rAkhe, ghaNA jonArA hoya tyAre kriyA vageremAM zaktithI paNa vadhAre dekhADo kare, guNAnurAga to hoya ja nahi, koie karelA upakAra kadI yAda ja na rAkhe, puNya-pApanA anubaMdhanI kAMi paDI ja na hoya, mananI ekAgratAnA ThekANA na hoya, zraddhAmAM DhIlAza hoya, uddhatAi pAra vagaranI hoya, adhIratAno pAra na hoya, vivekanI sAthe bAramo caMdra hoya, upA. zrIyazovijayajIe A badhA mohagarbhita vairAgyanA lakSaNo kahyA che. (3) jJAnagarbhita vairAgya : sUkSma ane nirmaLa buddhithI saMsAranI nirguNatA jANIne vairAgya thavo te. jenuM ciMtana khUba ja UMDANabharyuM hoya, jenI buddhi svazAstra ane parazAstramAM akhkhalita gati karI zakatI hoya tene A vairAgya hoya che. utsarga ke apavAda, vyavahAra ke nizcaya, jJAna ke kriyAmAM kyAMya eka sthaLe kadAgraha baMdhAI gayo hoya to samajavuM ke jJAnagarbhita vairAgya nathI. abajo rUpiyAmAM so rUpiyA samAi gayelA che, tema anya zAstronA padArtho jinAgamomAM samAi gayelA che, ema jene zodhatAM na AvaDe teno vairAgya jJAnagarbhita nathI, ema samajavuM. potAnA dRSTikoNathI sAcA paNa bIjAnA daSTikoNathI khoTA - evA badhA ja nayo (vicAro) para jo madhyasthatA na AvI hoya to samajavuM ke jJAnagarbhita vairAgya nathI. zraddhagamya padArthone zraddhAthI (bhagavAnanI AjJA pramANa) ane tarkagamya padArthone tarkathI na samajAvatAM urdu samajAve to samajavuM ke jJAnagarbhita vairAgya nathI. Ano artha e thayo ke gItAthane ja jJAnagarbhita vairAgya hoi zake. temanI nizrAmAM rahelA agItArthone paNa upacArathI A vairAgya ghaTI zake, paNa je svayaM gItArtha nathI, vaLI gItArthanI nizrA paNa svIkArI nathI, temane A na ja hoi zake. jJAnagarbhita vairAgyavALo sUkSma ciMtanavALo hoya, madhyastha hoya, sarvatra hitanuM ciMtana karanAro hoya, kriyAmAM AdaravALo hoya, dharmamAM lokone joDanAro hoya, bIjAnuM kharAba bolavAmAM mUMgo, kharAba jovAmAM AMdhaLo ane kharAba sAMbhaLavAmAM bahero hoya, garIba mANasa jema dhana mATe puSkaLa mahenata kare tema kSamAdi guNo meLavavA puSkaLa prayatna karanAro hoya. kAmanA unmAdathI dUra rahenAro hoya, ghamaMDanuM to tenAmAM nAma paNa na hoya, asUyA ke irSyA to hoya ja kyAMthI ? sadA samatAnA amRtamAM snAna karanAro hoya, cidAnaMda svabhAvathI kadI calita thanAro na hoya. upAdhyAyajI mahArAja AvA AtmAne ja jJAnagarbhita vairAgyavALo kahe che. vairAgyamAM ATalA sudhI UMDe na jaie to paNa AtmasAdhakamAM rAganI alpatArUpa vairAgya to hovo ja joie. koi vyakti ke vastumAM Asakta banelo mANasa AtmasAdhanAnA mArge AgaLa vadhI zakato nathI, plekhamAM paDelI mAkhI kai rIte uDI zake ? Asakti eka evI cIkAza che, je ApaNI sAdhanAnI gatine jhUMTavI le che. janma jevo roga nathI. IcchA jevuM du:kha nathI. sukha jevuM pApa nathI. sneha jevuM baMdhana nathI. upadezadhArA 4 230 upadezadhArA + 231
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 17. AtmanigrahaH kAryaH / Atma-niyaMtraNa karavuM ApaNI aMdara krodhAdi kaSAyo tathA viSayonA khUba ja UMDA saMskAro paDelA che. thoDAka ja nimittathI e saMskAro jAgRta thai UThe che. pANI halAvatAM nIce rahelo kacaro sapATI para Ave che, tema koika nimittathI aMdara paDelA saMskAro bahAra Ave che. te vakhate mANasa moTAbhAge zAnabhAna bhUlI jai pazu jevuM AcaraNa karavA lAge che. krodha, lobha, kAma vagerenA Avezo vakhate je svaniyaMtraNa karI zake che, teTalA aMzamAM mANasa kahevAya che. kUtarAne gusso Ave che tyAre te bhasavA maMDI jAya che athavA bIjA paNa koi Aveza vakhate te, (upalakSaNathI pazu mAtra) te pramANenuM AcaraNa karavA lAge che. jyAre mANasanI vAta judI che. enI pAse viveka-zakti che, niyaMtraNa-zakti che. e kUtarAnI jema ThIka paDe tyAre bhasavA mAMDato nathI. e dhAre to potAnA Avezo para niyaMtraNa karI zake che. bIjA zabdomAM kahIe to je mANasa jeTalA aMzamAM potAnA Avezo para niyaMtraNa karI zake che te mANasano teTalo bhAga mANasa'no che, bAkIno bhAga pazuno che. je tophAnI ciMtako AvezanuM niyaMtraNa karavAnI nA pADe che, manamAM Ave tema vartavAnI chUTa Ape che, teo mANasane pazutA tarapha dhakelI rahyA che. AvA ciMtakoe damana zabdane ja kharAba citarI mUkyo che. 'kazAnuM damana na karo. damana karavAthI e vRttio bamaNA jorathI dabAyelA spriMganI jema UchaLaze. enA karatAM ene bahAra AvavA do. tame haLavAphUla thai jazo.' AvI sUphiyANI salAha ApanArAo koikanuM kaheluM kahe che. A vAto temanI nathI, phroiDa jevA manovijJAnIonI che. badhA ciMtako e vAtane anusaryA che. A eka pravAhapatitatA che. AmAM svAnubhUtino koi ja raNakAra nathI. e loko eTalo paNa vicAra nathI karatA ke manamAM Ave tema jo badhA vartavA mAMDe to jagatanI hAlata kevI thai jAya ? jagatanI vAta choDo... ApaNA potAnA manamAM zI zI icchAo pedA thAya che ? e badhI ja icchAone vartanarUpe chUTTodora ApI devAmAM Ave to ? A saMdarbhamAM 'damana" khUba ja upayogI che. bIjA dvArA thatuM damana bhale game tevuM hoya, paNa svecchAthI thatuM damana to khUba ja suMdara che. AthI ja eka paurANika vArtAmAM traNa 'da'mAM eka "da'thI damanane paNa lAbhakArI jaNAvyuM che. svecchAthI je damana nathI karI zakato tene bIjAnA dabANathI damana karavuM paDe che. keTaluM sAruM jo sva-icchAthI damana thAya ! ApaNe nAraka hatA tyAre paramAdhAmIe ApaNuM khUba ja damana karyuM che. ghoDAnA bhAvamAM ghoDesavAre, baLadanA bhavamAM kheDUte, sApanA bhavamAM madArIe, jhADanA bhavamAM pavana, agni vageree, mANasanA bhavamAM nokara tarIke zeThe, sainika hatA tyAre senApatie ke sevaka hatA tyAre rAjAe ghaNuM damana karyuM che, paNa AvA damananuM koI ja mUlya nathI. kAraNa ke tyAre ApaNI lAcArI hatI. ApaNI pAse bIjo koI vikalpa nhoto, paNa jo svecchAe mananuM damana karIe upadezadhArA * 232 upadezadhArA + 233
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ to ApaNAmAM divyatA pragaTa thAya. A loka ane paraloka - baMne ApaNA sukhakArI thAya. 'appA daMto sahI hoi, assi loe parattha ya' - uttarAdhyayana koi nimittathI ke kyAreka nimitta vinA paNa aneka prakAranA AvezothI ApaNe gherAi jaie chIe. aneka AvezomAMno eka mukhya Aveza che : krodhano ! - lobhanA ke abhimAnanA Avezo eTalA dekhAtA nathI, paNa krodhanA Aveza tarata ja dekhAI Ave che. AthI ja jeo potAnA Aveza para niyaMtraNa icchatA hoya temaNe sau prathama krodhanA Aveza para vijaya meLavavo joie. paryuSaNa parvamAM AthI ja kSamAnuM mahattva aMkAyuM che. kharekhara to cAreya kaSAyonA Avezo jItavAnA che... emAMya lobhano Aveza khUba ja khataranAka kahyo che. krodha to mAtra premano, mAna mAtra vinayano, mAyA mAtra mitrono nAza kare, jayAre lobha to sarvano nAza kare che : no sarvAvaUsa | Ama chatAMya paryuSaNamAM krodhane jItavAnI ne kSamAne sAdhavAnI vAta para bhAra mUkavAmAM Ave che. enuM kAraNa e che ke krodha jeTalo dekhAya che teTalA mAnAdi kaSAyo dekhAtA nathI. je dekhAya tene AsAnIthI kADhI zakAya. dekhAya tene paNa jItI na zake te na dekhAya tevA lobhAdine zI rIte jItI zake ? krodhanA Aveza jItatAM bIjA Avezone jItavAnI kalA paNa hastagata thAya che. krodhanA AvezathI jayAre ApaNe dhamadhamatA hoie tyAre bIjuM kaMi na thai zake tema hoya to kama se kama mauna rahetAM zIkhI jaIe to paNa ghaNuM kAma thai jAya. lAkaDAthI agni vadhe tema ApaNA kuvacanothI sAmAno gusso vadhe che. eno gusso vadhatAM ApaNo paNa vadhe che ! lAkaDA nAMkhavAmAM na Ave to Aga kyAM sudhI baLaze ? bolavAmAM na Ave to gusso kyAM sudhI raheze ? ApaNuM dhAryuM na thAya, ApaNuM kahyuM koi na kare tyAre ApaNe gusse thai jaie chIe. tyAre mAtra ATaluM ja vicAravuM : huM dhAruM chuM tevo huM svayaM thai zakato nathI, mAruM dhAryuM mArA para paNa cAlatuM nathI to bIjA para zI rIte cAle ? huM icchuM chuM tema mArI jAtane paNa DhALI zakato nathI to bIjAne tema DhALavAnA prayatnamAM niSphaLatA maLe to nArAja zuM thavAnuM ? Ama samajapUrvaka vicAravAthI, jIvavAthI krodhAdi Avezo para niyaMtraNa keLavI zakAya. sva-niyaMtraNa zakti vadhatAM aneka anarthothI ApaNe bacI jaizuM, jIvanamAM AnaMdanuM avataraNa thaze. khUba avAja karanAra jhAMjharane page sthAna maLyuM. thoDo avAja karanAra hArane haiye sthAna maLyuM. saMpUrNa mauna rahenAra mugaTane mastake sthAna maLyuM. mauna vadhe tema mahimA vadhe ! vAnara : duHkhuM ja khaTake te. nara : pApa ja khaTake te. nArAyaNa : saMsAravAsa khaTake te. upadezadhArA 4 234 upadezadhArA + 235
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. drazya bhava'tikoSA: | "saMsAranA doSonuM darzana karavuM za33) jyAM sudhI saMsAra raLiyAmaNo lAge tyAM sudhI temAMthI chUTavAnI icchA na thai zake te svAbhAvika che. jelane ja mahela mAnavAmAM Ave, beDIne ja AbhUSaNa mAnavAmAM Ave tyAre teno tyAga zI rIte thai zake? saMsAra sAro lAge tyAM sudhI mokSanI icchA pragaTI zake nahi. upAdhyAyajI mahArAja kahe che : A saMsAra bhayaMkara samudra che. jayAM viSayanA parvata parathI moTA-moTA pattharAo gabaDI rahyA che, eka bAjue kAmano vaDavAnala saLagI rahyo che to bIjI bAjue vikRtinadInA saMgamasthaLe krodhano bhayaMkara cakrAvarta ghUmarI laI rahyo che ! A saMsAra bhayaMkara agnijavALA che ! katalakhAnuM che ! pizAca che ! jaMgala che ! jela che ! smazAna che ! viSavRkSa che ! keTa-keTalI upamA ApIe A saMsArane ? saMsAranI vicitratA to juo ! kyAMka vizALa sAmrAjya che ! to kyAMka dhanano aMza paNa nahi ! kyAMka vizvavikhyAta yaza ! kyAMka yazono 'ya' paNa nahi ! kyAMka rUpALuM zarIra to kyAMka kadarUpI kAyA ! kyAMka hAsya ! kyAMka kheda ! kyAMka rudana ! kyAMka AnaMda ! kyAMka lagnanA gIto ! kyAMka maraziyA ! AvA saMsArathI nirveda na thAya e ja Azcarya ! paNa ... jarA thobho. saMsAra eTale zuM ? saMsArathI kaMTALo Avavo eTale zuM ? kharo saMsAra kyAM che ? iMTa-mATInA makAno ke bahAra dekhAtA padArtho e kharo saMsAra nathI. kharo saMsAra ApaNI ja aMdara paDelo che. ApaNuM citta jayAre viSaya-kaSAya-grasta bane tyAre te saMsAra che. jayAre viSaya-kaSAyathI para bane tyAre e svayaM mokSa che. 'klaze vAsita mana saMsAra, phleza rahita mana te bhavapAra.' eTale ke mokSa ane saMsAra baMneya ApaNI ja aMdara paDelA che. ApaNI ja aMdara paDelA saMsArane chedavAno che ne ApaNI ja aMdara paDelA mokSane pragaTAvavAno che. mokSa eTale ApaNI svabhAvadazA ! saMsAra eTale ApaNI vibhAvadazA ! vibhAvadazAmAMthI svabhAvadazAmAM laI jAya tenuM nAma dharma ! jema jema ApaNe svabhAvanI najIka AvatA jaie tema tema samajavuM : ApaNe mokSanI najIka jai rahyA chIe. vibhAva dazAthI kaMTALo Ave te ja nirveda ! enA vinA svabhAvamAM javAnuM mana nahi thAya. vibhAvadazAthI thatI herAnagationuM pratidina darzana karavuM eTale ja saMsAranA doSonuM darzana karavuM ! vibhAvadazAnA kAraNe ja vAraMvAra janma-maraNanA cakkaramAM phasAvuM paDe che, anitya, azaraNa, svArthamaya, pApamaya ane ajJAnamaya saMsAramAM AMTA-pherA karavA paDe che, azucimaya zarIramAM rahevuM paDe che. vibhAvadazAnA doSo jovAthI ja tenAthI bhAgavAnuM ne svabhAva-dazA prApta karavAnuM mana thAya. upadezadhArA * 236 upadezadhArA * 237
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. cintyaM dehAdivairUpyam / zarIra vagerenI virUpatA vicAravI" che dhana, makAna, dukAna, parivAra, zarIra Adi para mANasane pArAvAra Asakti hoya che. Asakti hoya te svAbhAvika paNa che. kAraNa ke sAMsArika jIvananA mULa sroto tyAM paDyA che. jIvana-vyavahAra calAvavA dhana joie. dhana meLavavA dukAna joie. rahevA mATe makAna joie. huMpha ane mAnasika AzvAsana mATe parivAra joie... A badhuM ja zarIra mATe jarUrI che... mATe dhana vagere karatAM paNa zarIra para prabaLa Asakti hovAnI. atyAre ApaNuM samagra jIvana zarIra para kendrita thayeluM che. zarIra mATe ja dhana, dukAna, makAna Adi che. bhale ApaNe buddhithI jANatA hoie ke zarIra e huM nathI, huM to siddha-buddha AtmA chuM, paraMtu anubhUtimAM evuM kazuM nathI. zarIra e huM nathI-ema jANavA chatAM zarIramAM AtmadaSTi TaLatI nathI, e ja batAve che ke dehAdhyAsa choDavo keTalo agharo che ! pU. upAdhyAyajI ma. kahe che ke deha ane AtmAnI abhinnatA to dareka bhavamAM keLavI che, paNa bhinnatA to kroDo bhavomAM paNa durlabha che. potAnI jAta (eTale ke zarIra) para keTalo moha che; mANasane ! mANasano chevaTano prema zarIra para ja AvI paDe che. dhAro ke mANasa bhUkhyo che. te vakhate bhojana para saMpUrNa prema che paNa jo tene phonathI samAcAra maLe ke atyAre ja sodo karavAthI pAMca lAkhano napho thAya ema che, to te bhojanane choDIne sodA mATe doDaze. bhojanathI dhanano prema caDI gayo. sodo ke vepAra karatI vakhate jo ene khabara paDe ke putranuM eksIDenTa thayuM che... tene hospiTalamAM dAkhala karavAmAM Avyo che. to te vepAra choDIne hospiTala jaze. dhana-premathI putra-prema caDI gayo. have tene jo samAcAra Ave ke tamArI garbhavatI patnIne hospiTalamAM dAkhala karelI che. DaoNkaTara kahe che - patnI athavA bALaka baMnemAMthI eka ja bacI zake tema che ? kone bacAvavA mAMgo cho ?' AvI sthitimAM e cokkasa patnI bacAvaze. putrapremathI patnI prema caDI gayo. dhAro ke pAMcame mALe patnI sAthe pati beThelo che. nIcethI bhayaMkara Aga lAgI che. bacAvavA mATe phAyara brigeDano mANasa AvIne kahe che : baMnemAMthI huM ekane ja lai jai zakuM tema chuM. tamArAmAMthI eka ja bacaze. bolo, kone AvavuM che ? AvA samaye patnIne paDatI mUkIne mANasa potAne bacAvaze. potAne eTale ke zarIrane ! sauthI vadhu Asakti zarIra para hoya che, e nakkI thAya che. dhana, putra vagere dUranA che, paNa zarIra taddana pAse che. eTaluM pAse che ke "zarIra e ja huM chuM' evo 'bhrama' bhrama hovA chatAM sAco ja lAge che. AthI ja enI Asakti choDavI kaThaNa che. AthI ja ahIM 'dhanAdi' na kahetAM 'zarIrAdi' kahyuM che. AsaktinuM kendrasthAna zarIra che. zarIra che to dhana, makAna vagere che. zarIra mATe ja badhuM che, ema kahIe to cAle. upadezadhArA 4 238 upadezadhArA + 239
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dareka bhavamAM je janma thatAMnI sAthe ja maLyuM che, jenA vagaranA ApaNA astitvanI ApaNe kalpanA karI zakatA nathI, jenA sukhe sukhI ane duHkhe du:khI chIe, jenI sAthenI anAdikALathI gADha dostI - gADha sahavAsa che, e zarIranI Asakti TaLe zI rIte ? upAdhyAyajI mahArAja kahe che : enI virUpatA, asAratA vicAro. game teTalo rAga hoya zarIra para, paNa chatAMya A zarIra eka divase gharaDuM thavAnuM, rogathI grasta banavAnuM ! smazAnamAM rAkhanA DheramAM pheravAi javAnuM ! game teTalA senTa-attaranA lapeDA lagAvo, e pasInAthI lathapatha thavAnuM ja ! game teTaluM suMdara khavaDAvo, A zarIranA yoge e badhAnI viSThA thavAnI ja ! game teTaluM tene navaDAvo, e gaMduM thavAnuM ja ! zarIranI A ja vAstavikatA che. vAstavikatA svIkAryuM ja chUTako ! vAstavikatAthI dUra bhAgI zakAya nahi. vAstavikatAthI dUra bhAgo ke AMkha baMdha karo... paNa tethI kAMi pharaka paDavAno nathI. zarIra e nazvara ja hoya to enA dvArA anazvara tattvanI ArAdhanA zA mATe na karI levI ? zarIra jo apavitra ja hoya to enAthI pavitra tattva kema na sAdhI levuM ? zarIra jo parAdhIna ja hoya to enA dvArA svAdhIna vastu zA mATe hastagata karI na levI ? ane ema thai zake tema che. zarIra bhale nazvara hoya, paNa anazvara padanI sAdhanAmAM e ja parama sahAyaka banI zake che. bhale e apavitra hoya, paNa pavitra pada enAthI ja hAMsala karI zakAya tema che. bhale e parAdhIna hoya, paNa svAdhInatAnuM sAmrAjaya apAvI zake tema che. AthI ja A zarIranuM mUlya che. AthI ja "zarIramAdya vastu gharmasAdhanam" zarIra dharmanuM paheluM sAdhana che." ema kahevAyuM che. paNa ApaNe eno artha evo karIe chIe : zarIranI ALa-paMpALa ja karyA karo ! ene jarAya takalIpha na Apo. dharmanA prathama sAdhanane sAcavIne rakhAya ! ene thoDI takalIpha apAya ? kolaso rasoinuM prathama sAdhana che.... to enI sadA ALapaMpALa karyA karavAnI ? ene sAcavI-saMbhALIne rAkhavAno ? nahi, rasoi banAvavAnI hoya to sau prathama tene ja cUlAmAM nAkhavo paDe. zarIra paNa kolasAnA sthAne che. Atma-zuddhi karavI hoya to sau prathama ene ja sAdhanAnI bhaThThImAM nAkhavo paDe. "zarIramAM na dharmasAdhanam' e sutrano sAco artha A saMdarbhamAM ghaTe che. "zarIrane cagadI nAkho. masaLI nAkho.' ema zAstrakAro nathI kahetA. dehAdinI virupatAno vicAra tenA parathI Asakti haTAvavA mATe ja che. bAkI, A zarIra to AtmAne rahevAnuM maMdira che. bhale, e nazvara hoya, apavitra hoya ke parAdhIna hoya. chatAM jayAre paNa kevaLajJAna thavAnuM tyAre mAnavIya zarIra dvArA ja thavAnuM. AvA zarIranI upekSA thai zake nahi. zarIra mAMduM paDI jAya to 6-6 mahinAnA krame doDha varSa sudhI ilAja karavAnI zAstramAM vAta Ave che te A ja kAraNe. A zarIrano jaldIthI tyAga nathI karavAno. ene cagadI nathI nAkhavAnuM ! enA dvArA phAyado UThAvavAno che. eno phAyado to ja UThAvI zakAya jo enA paranI Asakti ghaTe. zarIramAM Asakta banela mANasa chUrtipUrvaka tapa ke kriyA vagere karI zakato nathI. AtmaniyaMtraNa-zakti tenI pAse hotI nathI. Asaktine dUra karavA ane Atma-niyaMtraNa-zakti vadhAravA zarIranI virUpatA vicAravAnI che, ema upAdhyAyajI mahArAja kahe che. upadezadhArA 4 240 upadezadhArA * 241
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) bhagavAnanI bhakti e samagra Agamono sAra che, ema upA. zrI yazovijayajIe batrIza-batrIzI graMthamAM kahyuM che : sArametanmayA labdhaM zrutAbdheravagAhanAt / bhaktirbhAgavatI bIjaM paramAnandasampadAm // 'amRta meLavyuM meM A, zruta-abdhi mathI-mathI; paramAnaMdanI prApti, thAya che prabhu-bhaktithI.' bhaktithI ja prabhu pAmI zakAya. enA sivAya bIjo koi ja mArga nathI. 20. bhaktirbhagavati dhAryA / 'bhagavAna para bhakti dhAraNa karavI' ghaNA kahe che : bhaktithI bhagavAna meLavI zakAya e tamArI vAta sAcI, paNa bhagavAna kyAM che ? pahelA bhagavAna to dekhADo. pachI ame bhakti karIzuM. je dekhAya ja nahi, tenI bhakti zI rIte thai zake ? AvA mANasone eTaluM ja kahevAnuM : pahelA bhagavAna na zodho, bhakti zodho. tamArI bhagavAna mATenI zodha, AMdhaLo sUryanI zodha kare tevI che. AMdhaLo sUryanI zodha karato hoya to ApaNe zuM kahIzuM ? baMdhu ! tuM sUryanI nahi, AMkhanI zodha kara. AMkha maLyA pachI sUrya potAnI meLe maLI jaze. zodhavAnI jarUra nahi paDe. AMkhanA sthAne bhakti che. sUryanA sthAne bhagavAna che. upadezadhArA x 242 sUryane jovA AMkha ja joie, kAna ke nAka vagere na cAle, tema bhagavAnane jovA bhakti joie, hRdaya joie, tarka na cAle, magaja na cAle. ApaNI muzkelI e che : magajathI bhagavAna meLavavA prayatna karIe chIe. hRdayathI maLanArA bhagavAna magajathI kai rIte maLe ? hRdayamAM bhakti pragaTe to bhagavAna sAme ja che. hRdayamAM bhagavAna nathI to sAme rahelA sAkSAt bhagavAna paNa ApaNA mATe bhagavAna nathI. sAme sAkSAt mahAvIradeva UbhA che, paNa ApaNe gozALA, saMgama ke govALa banIne jaie to ? mahAvIradevane meLavavA gautamasvAmInuM hRdaya joie. gautama banIne jAya ene ja mahAvIrasvAmI maLI zake. 'namo arihaMtANaM'mAM A ja vAta batAvavA 'namo' pahelA mUkyuM che. 'namo' bhakti che. 'arihaMta' bhagavAna che. pahelA paga, pachI maMjhila. pahelA pAMkha, pachI AkAza. pahelA AMkha, pachI sUrya. pahelA bhakti, pachI bhagavAna. pahelA namo, pachI arihaMta. pahelA sAdhanA, pachI siddhi. zodha bhagavAnanI nahi, bhaktinI karavAnI che. je ema kahe che : bhagavAna nathI... to samajI levuM ke enA hRdayano ughADa thayo nathI. bhaktimaMdiramAM eno praveza thayo nathI. kadAca A ja vAtane jaNAvavA nAradIya bhaktisUtramAM sauthI paheluM sUtra 'athAto mattinijJAsA' che. bhagavAnanI nahi, bhaktinI jijJAsA sau prathama thavI joie. upadezadhArA * 243
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ savAla e nathI ke bhagavAna che ke nahi ? savAla e ja che ke hRdayamAM bhakti che ke nahi ? AkAzamAM sUrya che ke nahi ? e savAla nathI. tamArI pAse AMkho che ke nahi ? e savAla che. savAla AkAzano nathI, ApaNI pAsenI pAMkhono savAla che. savAla maMjhilano nathI, ApaNI pAsenA pagono savAla che. maMjhila mATe na pUcho, paga mATe pUcho. sUrya mATe na pUcho, AMkha mATe pUcho. bhagavAna mATe na pUcho, bhakti mATe pUcho. jene ATaluM samajAI gayuM te bhaktimArgano pravAsI banI javAno. - bhaktimArganA pravAsI mATe pUjayazrI haribhadrasUrijIe cAra sopAna batAvyA che : prIti, bhakti, vacana ane asaMga. (1) prItiyoga : prabhune cAhavA. (2) bhaktiyoga : prabhune vaphAdAra rahI samarpita thavuM. (3) vacanayoga : prabhunI AjJA mAnavI. (4) asaMgayoga : prabhu sAthe ekameka thai javuM. mANasa jene cAhavA lAge che tene ja samarpita thAya che. tenA pratye ja vaphAdArI nibhAvI zake che. jene samarpita thAya che, tenI ja vAta te mAnI zake che. jenI vAta te mAne che tenI sAthe ja ekameka thai zake che. dunyavI premano A ja krama che. A ja krama prabhunA premamAM paNa che. mAtra e premane prabhu tarapha DhALavAnI jarUra che. cAreya sopAnamAM sauthI mahattvapUrNa prIti che. prIti haze to ja bhakti Adi yogo maLI zakaze. prabhu-prIti e pAyo che. bhakti Adi, te para khaDI thayelI imArata che. prIti'ne jo dUdha kahIzuM to 'bhakti' dahIM che. 'bhakti'ne jo dahIM kahIzuM to 'vacana' mAkhaNa che. 'vacana'ne jo mAkhaNa kahIzuM to 'asaMga' ghI che. dUdha ja nahi hoya to ghI kyAMthI maLaze? prIti ja nahi hoya to prabhu sAthe ekatA zI rIte thaze ? AthI ja bhaktimArganA pravAsIo kahe che : sau prathama tame prabhune cAho... prabhu pratye prema pragaTAvo. bIjuM badhuM potAnI meLe thai paDaze. AkhI duniyAne tame cAho ne prabhune cAhI zakatA nathI ? bIjA badhA mATe tamane prema che. mAtra prabhu mATe ja prema nathI ? kharI vAta che. bIjA badhA mATe prema che, mATe ja to prabhu para prema pragaTato nathI. duniyAne cAhatA rahIe chIe eTale ja prabhune cAhI zakatA nathI. pUjayazrI devacaMdrajI mahArAja kahe che : "prIti anaMtI para thakI, je toDe ho te joDe eha', je pudgalano, saMsArano prema toDI zake te ja prabhu sAthe prema joDI zake. 'prema galI ati sAMkarI, tAmeM do na samAya' ema kahetA kabIra paNa A ja vAta kahe che : saMsArano prema ane prabhuno prema ekIsAthe rahI zakatA nathI. prabhuno prema e ja sAdhanAnuM prathama sopAna che. e ja vAta batAvavA jANe traNeya covIzI (pU. yazovijayajI, pU. AnaMdaghanajI, pU. devacaMdrajI)nA prathama stavanamAM prabhu-premanI vAta che. pU. zrIyazovijayajInI covIzInuM paheluM stavana : jagajIvana jaga vAlo, marudevano naMda, mukha dIThe sukha upaje, darisaNa atithI AnaMda.' upadezadhArA * 244 upadezadhArA * 245
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jagatanA jIvana, jagatanA priyatama mArA bhagavAna che. enuM mukha jotAM sukha utpanna thAya che. enuM darzana mArA mATe AnaMdanuM varSaNa che.' ahIM spaSTapaNe prabhu-prema dekhAya che. pU.zrI AnaMdaghanajInI covIzInuM prathama stavana : RSabhajinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM re kaMta; rIjhayo sAhiba saMga na parihare re, bhAMge sAdi anaMta.' RSabhadeva bhagavAna mArA priyatama che. bIjA koi priyatamane huM svIkArato nathI. kAraNa ke prasanna thayelA mArA A priyatama kyAreya mane cheha detA nathI ke kyAreya temano viyoga thato nathI. anaMtakALa sudhI - haMmeza mATe prabhu sAthe ne sAthe ja. (jyAre saMsAranA bIjA priyatamo cheha dai zake che, choDI zake che. chevaTe kAMi nahi to mRtyu, viyoga karAve ja che. AvA kSaNabhaMgura prema mATe jIvana zA mATe veDaphI nAkhavuM ?)' pU. zrIdevacaMdrajInI covIzInuM prathama stavana : RSabhajiNaMda zuM prItaDI, kima kIje ho kaho catura vicAra; prabhujI jai aLagA vasyA, tihAMkaNe navi ho koi vacana uccAra.' 'mAre mArA bhagavAna sAthe prema karavo che. paNa thAya zI rIte ? mArA bhagavAna to sAta rAjaloka dUra che. temanI sAthe koi vAtacIta thai zakatI nathI. kema karIne karavo prabhu sAthe prema ?' A traNeya covIzInA kartAo ekIsAthe ApaNane saune prathama stavana dvArA jANe jaNAvI rahyA che H prabhune tame cAho, khUba ja cAho, khUba cAho... aMtaHkaraNathI cAho... roma-romathI cAho, AtmAnA pradeze-pradezathI cAho... tamArA samagra astitvane prabhuthI raMgI nAkho. prabhune cAhyA pachI ja AgaLano mArga maLI zakaze. e sivAya tamane koi paNa anuSThAna tArI zakaze nahi. hA, mAtra tamArA upadezadhArA * 246 ahaMkArane vadhArI zakaze. bIjA anuSThAno mIMDA che. prabhu-bhakti e AgaLa rahelo ekaDo che. ekaDA vagaranA mIMDAnI kiMmata keTalI ? eka vakhata akabare birabalane pUchyuM : 27mAMthI 10 jAya to keTalA ? birabale kahyuM : ekeya nahi. badhA khaDakhaDATa hasI paDyA H nAnuM chokaruM paNa jANe che ke 27mAMthI dasa jAya to sattara rahe. birabalane ATalI paNa khabara nathI ? bAdazAhe pUchyuM : zI rIte ? 'sAMbhaLo, jahAMpanAha ! AkAzamAM azvinIthI mAMDI revatI sudhInA satAvIza nakSatro che. temAM ArdrA nakSatrathI svAti nakSatra sudhInA dasa nakSatromAM sUrya hoya tyAre ja varasAda Ave. have A nakSatromAM sUrya Ave ja nahi to varasAda zI rIte paDe ? varasAda na paDe to tame moTA zahenazAha paNa zuM karI zakavAnA cho ? varasAda vinA badhuM zUnya che. mATe ja meM kahyuM : 27mAM e dasa nathI to kazuM nathI.' birabalano sacoTa javAba sAMbhaLI badhA stabdha thai gayA. ahIM paNa jIvanamAMthI bhakti jAya to zuM rahe ? dasa nakSatronA sthAne prabhu-bhakti che. siddhasena divAkarasUrijIe kalyANamaMdiramAM A ja vAta karI che : 'prabhu ! meM ApanI dezanA ghaNIvAra sAMbhaLI che. ApanI meM ghaNIvAra pUjA karI che. ApanA meM ghaNIvAra darzana karyA che. paNa kRpALu ! meM bhakti-bhAvapUrvaka Apane kyAreya manamAM pratiSThita karyA nathI. ethI ja huM du:khI thayo chuM. AthI ja mArA anuSThAno phaLadAyI banatA nathI.' prabhuno prema saMsAranuM amRta che, jIvananuM rasAyaNa che, zAstrono sAra che, anubhavIono arka che. prabhupremamAM masta banelAnA udgAro paNa kevA vedhaka hoya che ? bhale ApaNAmAM prabhu-prema pedA na thayo hoya, paNa prabhu-premIonA upadezadhArA * 247
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdo vAMcIe to ApaNuM hRdaya jhaMkRta to thai ja UThe. 'kharekhara A lokone kazIka divyatAnI jhalaka maLI haze' evuM lAgyA vinA na rahe. juo, pU. mohanavijaya 'laTakALA' kahe che H prItalaDI baMdhANI re, ajita jiNaMda zuM, prabhu pAkhe kSaNa eka mane na suhAya jo;' dharmanAtha bhagavAnanA stavanamAM kahe che : 'hAM re mAre dharma jiNaMdazuM lAgI pUraNa prIta jo, jIvalaDo lalacANo prabhujInI olage re lola.' paM. zrIvIravijayajInA udgAro juo : 'tana rIjhe mana ullase re, dekhI prabhunI rIta; jhUraNa lAgI jIbhaDI re, pUraNa bAMdhI prIta.' prabhu ! tArA premamAM mArA mana-vacana-kAyA taraboLa banI gayA che. zarIra thanaganI rahyuM che. mana ullasita thai rahyuM che. jIbha jhUrI rahI che. prabhu ! tArI sAthe meM pUrI prIta bAMdhI che. jainetara prabhu-premIonA udgAro paNa kevA vedhaka che ? AMDiyAM jhAMi paDI, paMtha nihAra-nihAra; jIDiyA chAlA paDyA, rAma pukAra pukAra.' 'prabhu ! tArA mArganI vATa jotAM-jotAM AMkhe jhAMkhapa AvI che. prabhu ! tAruM nAma bolatAM-bolatAM jIbhamAM chAlA paDyA che. dayALu ! kyAre padhArazo ? kyAM sudhI TaTaLAvyA karazo A sevakane ?' prabhupremI kabIra to tyAM sudhI kahe che : mArA A zarIrane saLagAvI dauM, emAMthI zAhI banAvuM. mArA hADakAmAMthI kalama banAvuM ane tenAthI rAmanuM nAma lakhato rahuM... lakhato rahuM... basa, jIvanabhara A ja kAma karato rahuM, 'yaha tana jAlau misa karuM, likhuM rAmakA nAUM; lekhaNI karuM karaka kI, likhi-likhi rAma paThAUM.' upadezadhArA * 248 raidAsa kahe che : tAruM darzana e ja mAruM jIvana che, tArA darzana vinA zI rIte jIvI zakuM ? risana torA jIvana morA, bina darasana kyuM jIye cakorA ?' kRSNanA premamAM masta mIrAM kahe che : premanI premanI premanI re... mane lAgI kaTArI premanI, kAce re tAMtaNe mane harajIe bAMdhI, jema calAve tema temanI re.' prabhu-bhakta dariyAjI kahe che : prabhunA premamAM taraphaDatA bhaktonI zI vAta karavI ? tenuM zarIra pILuM hoya ! mana sUkAi gayuM hoya ! rAtre UMgha na AvatI hoya ne divase bhUkha na lAgatI hoya ! dariyA virahI sAdhukA, tana pIlA mana sUkha; raina na Ave niMdaDI, divasa na lAge bhUkha.' prabhuprItimAM gaLAbUDa DUbelA bullA sAheba kahe che : o jIva ! ATha pahora, cosaTha ghaDI, sadA mATe tuM prabhunuM dhyAna dhara. zI khabara ? bhagavAna kyAre padhAre ? ATha pahora cosaTha ghaDI, jana khullA dhara dhyAna; nahIM jAno konI ghaDI, Ai mile bhagavAna.' prabhu-bhaktimAM pAgala banelI dayAbAi kahe che : prabhu-premIonuM vartana ghaNuM vicitra hoya che. kyAreka e nAce, gAya ane kUde ! to kyAreka e jhUre, taDape ane raDe ! ApaNane ema thAya ke nAce che te jhUre kema che ? gAya che te rove kema che? hasavuM ane raDavuM - e baMne paraspara virodhI che. baMne ekIsAthe zI rIte hoi zake ? upadezadhArA * 249
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ game ? bhagavAna kAMi maracA jevA tIkhA nathI. e to atyaMta madhura che, madhuratAnI parAkASThA che bhagavAnamAM. khabara nahi kema, paNa mane nAnapaNathI ja prabhu gamatA. nAnapaNamAM huM maMdiramAM keTalAya kalAka besI raheto, stavanAdi bolato. amArA phalodI gAmamAM paNa prabhu-bhaktinA stavano gAnArA ghaNA prabhu-premIo hatA. AvuM vAtAvaraNa paNa puNyathI maLe, ema Aje lAge che. gRhasthapaNAthI ja yazovijayajI, AnaMdaghanajI ane devacaMdrajInI traNeya covIzI kaMThastha karelI. nAnapaNamAM gamatI prabhu-bhakti Aje paNa eTalI ja game che. prabhu-bhakti upasargone haTAvanArI, vinone vidAranArI ane cittanI prasannatAne lAvanArI che, ema zAstromAM mAtra lakhavA khAtara nathI lakhAyuM, paNa hakIkata che. e hakIkatano Ajeya koi paNa anubhava karI zake che. duniyAne jemAM virodhAbhAsa lAge, bhakto mATe te vAstavikatA che. prabhunA virahamAM bhakti raDe ane jhUre paNa kharo tathA prabhu-kupAnA pratyakSa anubhavathI e nAce paNa kharo, hase paNa kharo ! juo dayAbAinA zabdo : prema-magana je sAdhu-jana, tina gati kahI na jAta; roya-roya gAve haMsata, 'dayA' aTapaTI bAta." A to mAtra thoDI jhalaka che. prabhu-premIonA AvA uddagAro vAMcatAM ApaNA hRdayane paNa jhaTako lAge che. kAraNa e zabdo hRdayanA UMDANamAMthI nIkaLelA hoya che. eTale ja te jana sAmAnyamAM ciraMjIva rahI zake che. emanA zabdo, emanA udgAro ApaNe vAMcIe to ApaNane paNa prabhu-premI banavAnuM mana thai jAya. emano AnaMda, ApaNane temanA tarapha sahaja rIte ja kheMce. eka vakhata ApaNe prabhune cAhavA lAgI gayA, prItiyogamAM praveza pAmI gayA, pachI bhaktiyoga vagere sulabha banI jAya. prItiyogamAM praveza karavo ja muzkela che. premanuM sthAnAMtara karavuM (saMsAranA premane prabhu tarapha vahevaDAvavo) e ja kaThaNa vAta che. sAdhanA-mArgamAM AgaLa vadhavA icchanArane mArI aMgata bhalAmaNa che ke prabhune cAhatAM zIkho, game te rIte prabhu gamI javA joie. na gamatA hoya to kema nathI gamatA ? - ema hRdayane vAraMvAra pUchavuM joie. bhAva na hoya toya prAcIna bhaktipreraka stavano prabhu samakSa bolavA joie. kartAnA bhAva ApaNA hRdayane sparze te rIte stavanAdi bolavA joie. dhIre-dhIre hRdaya e paMktiomAM AnaMda levA lAgaze. ekavAra AnaMdano anubhava thatAM mana vAraMvAra e tarapha javA lalacAze. bhalA mANasa ! prayatnathI maracA jevA tIkhA padArtha paNa gamI jatA hoya to bhagavAna na huM boluM tenuM kAMI mahattva nathI. sAme zAstra paMkti hoya to ja mahatvanuM che. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.9), tA. 18-07-2000 huM bhagavAnane bolAvuM tyAre AvI jAya che. icchuM chuM tyAre bhagavAnanI zaktino anubhava karuM chuM. tame na karI zako ? eka kare te badhA ja karI zake. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 249), tA. 02-11-2000 pU. paM. zrI bhadraMkaravijayajI ma. ghaNI vAra amane saune pUchatA : tamAre zuM banavuM che ? vaktA ke paMDita ? prabhAvaka ke aArAdhaka ? gItArtha ke vidvAna ? pachI teo kahetA ArAdhake - gItArtha banajo. - kahe kalApUrNasUri-3 (pA.naM.1 24), tA. 01-08-2000 upadezadhArA * 250 upadezadhArA * 251
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. sevyo re: savA vivaza | AtA 'sadA ekAMta sthaLanuM sevana karavuM che yogI mATe ekAMta mahattvapUrNa che. yogI ane bhogI baMnene ekAMta joie, paNa eka ekAMta pAmIne karmakSaya kare che jayAre bIjo karmabaMdhana kare che. yogI mATe ghaNo lokasaMparka khataranAka che. je sattA prApta karavA mAMgato hoya te lokasaMgraha kare te ThIka haze, paNa AtmasattA prApta karavA cAhanAre to lokonI bhIDathI bhAgavuM ja rahyuM. oLakhANane moTI khANa kahevAi che. sAmAnya loko mATe bhale te sukhanI khANa hoya, paNa yogI mATe te du:khanI khANa thai paDe che. sAmAnya mANasa icchato rahe che : mArI pAse vadhAre loko Ave. jyAre yogI cAhato hoya che : huM lokothI aLago rahuM ! loko mArAthI dUra rahe ! chatAM AzcaryanI vAta che ke je cAhe che tenI pAse loko jatA nathI, jayAre nahi cAhanAra yogI pAse lokono dhasAro thato rahe che, lokono sakhata dhasAro joi kyAreka yogIne koika "yukti' lagADavI paDe che. be yogI hatA. lokothI dUra-sudUra rahI sAdhanA karatA hatA. dhIre-dhIre lokone khabara paDatAM ToLAnA ToLA tyAM AvavA lAgyA . lokonI atibhIDanA kAraNe baMne trAsI gayA : A bhIDane rokavI zI rIte ? dukAnamAM grAhaka na Ave to tame kaMTALI jAva, paNa yogIne tyAM ToLuM AvI paDe eTale te kaMTALI jAya ! yogI koine kahetA nathI : tame Avo, paNa emanuM cuMbakIya vyaktitva ja evuM hoya che, je lokone dUra-dUrathI kheMcI lAve che. yogInI apAra prazAMta-vahitAthI lokone vAraMvAra pAse AvavAnuM mana thAya che. lokonI bhIDane rokavA baMne yogIoe yukti laDAvI. eka vakhata khUba ja moTuM ToLuM jayAre darzanArthe AveluM tyAre ja baMne jaNa jora-zorathI laDavA lAgyA, gALAgALI karavA lAgyA, mukkAmukkI karavA lAgyA. yogIonuM AvuM durvartana joi lokoe vicAryuM : are... ApaNAthI paNa moTo saMsAra A loko pAse che. ApaNI jema A loko paNa jhagaDe che. ApaNe to hajuye sArA ! kAraNa ke ApaNe mAla-milakata mATe laDIe chIe, jyAre A loko to cIMtharA mATe laDe che ane temano daMbha to juo ! ApaNane vaLI zAMtino upadeza Ape che. cha... ApaNe bIjIvAra ahIM AvavuM nathI. dhIre-dhIre A vAta badhe phelAi gai ! lokonuM AvavuM baMdha thayuM. yogIone nirAMta thai. sAdhanA mATe puSkaLa samaya maLavA lAgyo. to zuM lokothI A rIte dUra rahevuM ? loko para upakAra karavo ja nahi ? nahi. sAva evuM nathI. ahIM mAtra sAdhanA-kALanI vAta che. sAdhanA-kALa daramyAna bhagavAna mahAvIradeva lokothI aLagA rahyA hatA, paNa kevaLajJAna thatAM ja lokonI vacce AvI gayelA. loko para jJAnIo upakAra nahi kare to koNa karaze ? lokasaMparkathI khalela pahoMcatI hoya evI apakva dazAmAM lokothI dUra rahevuM hitAvaha che. jayAre evI khAtarI thai jAya : lokonI game teTalI bhIDa mArI zAMtine haTAvI zake tema nathI, mane upadezadhArA * 252 upadezadhArA + 253
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicalita karI zake tema nathI, tyAre vyAkhyAnAdi dvArA lokasaMparka karavo iSTa paNa gaNAya. AthI ja to saMpUrNa dasapUrva bhaNI gayelAne jinakalpa svIkAravAnI nA pADelI che. kAraNa ke jaMgalamAM rahI e ekalo sAdhanA kare tenA karatAM loko vacce rahI e vadhu paropakAra karI zakaze. dasa pUrva pUrA thai gayA che eTale janasaMparka vacce paNa jaLakamaLanI jema alipta rahI zakaze. AvA vidhAnathI paropakAranI mahattA samajAya che. jyAre hRdayamAM karuNA, maitrI ane paropakAranI bhAvanA jAge che tyAre loko svayameva tamArI pAse dUra-sudUrathI AvatA rahe che. lokone bolAvavAnI jarUra paDatI nathI. AdhoimAM prasiddha patrakAra kAMti bhaTTe mane pUcheluM : tamArI pAse hajAro loko dUra-dUrathI AvatA rahe che. tame lokone zI rIte prabhAvita karo cho ? meM kaheluM : 'huM koine prabhAvita karato nathI, prabhAvita karavAmAM mAnato paNa nathI. loko sahaja rIte AvatA rahe che. eka vAta pAkI che ke jyAre ApaNA hRdayamAM karuNA ane maitrInI dhArA pedA thAya tyAre enI asara sAmA para acUka paDe ja. ApaNe lokone cAhIe to loko ApaNane avazya cAhavAnA. 'bhAvAt bhAva: prajJAyatte / ' bhAvathI haMmezA bhAva pedA thato hoya che. eka vAta to anubhava-siddha che ke je mANasa potAnAmAM jeTalo UMDo jai zake te bIjAmAM teTalA pramANamAM UMDo jai zakaze. lokonI vacce ja kAyama rahevAthI ApaNe ApaNA ja UMDANamAM jai zakatA nathI. kAyama sapATI para ja chabachabIA karatA rahIe chIe. UMDANamAM javA ekAMta atyaMta upayogI siddha thAya che. upadezadhArA x 254 (37) 22. sthAtavya sabhyatve / 'samyaktvamAM sthira rahevuM' A bahu ja mahattvapUrNa che. ghaNA sAdhako sAdhanAnA icchuko hoya che, paNa jyAM tyAM bhaTakatA rahevAthI sanmArgathI, samyaktvathI bhraSTa banI jAya che. ene bIjI-bIjI dhyAna-paddhatio sArI lAgatI rahe che... anyAnya dhyAna-paddhatinA prayogamAM e svamArga cUkI jAya che. paNa upA. yazovijayajI kahe che : 5ramArthathI mananI zuddhi tyAre ja manAya jyAre tamArI pAse samyaktva hoya. samyaktva vinA to e mohagarbhita kahevAya. kyAreka ulTuM, vighnakArI paNa bane ! dAna, zIla vagere samyaktva hoya to ja phaLa Ape. ghaNIvAra mithyAtvIonI sAdhanA-paddhatio joine ApaNe aMjAi jaie chIe : keTalI suMdara sAdhanA che ! paNa ApaNe bhUlI jaie chIe : game teTalI suMdara dekhAtI sAdhanA hoya, paNa aMdara jo mithyAtva beThuM hoya to eno koi ja artha nathI. mithyAtvI AMdhaLo bANAvaLI che. AMdhaLo bANAvaLI bhale zabdavedhI hoya, hiMmatabAja hoya, du:khane sAmI chAtIe jhIlanAro hoya, dhana, svajana vagereno tyAga karI sAmI chAtIe duzmana sAme laDanAro hoya, paNa e kadI jItI zake kharo ? mithyAtvI paNa Avo ja che. bhale e ugra kriyA kare, ghora tapa kare, svajana-dhana Adi choDI de, paNa e moharAjAne jItI zake nahi. upadezadhArA * 255
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkhamAM kIkI ne phUlamAM sugaMdha sAra che, tema badhI ja dharmakriyAono sAra samyaktva che. 60 hajAra varSa sudhI tAmali tApase ghora tapa karyuM chatAM te mithyAtvanA kAraNe ajJAna tapa gaNAyo che. AtmArthIe samyaktvamAM daDha rahevuM ghaNuM ja jarUrI che; AjanA yugamAM to khAsa jarUrI che, jayAre cArebAjuthI anekAneka prakAranA AkarSaNo AkramaNa karI rahyA che. mane ghaNIvAra vipazyanA AdinA dhyAna mATe kahevAmAM AvyuM che, paNa mAro haMmezAM eka ja javAba rahyo che : jayAM bhagavAna na hoya, guru na hoya, maMtra na hoya, cha Avazyako na hoya tyAM huM zI rIte hoUM ? zvAsa jovAmAM eTalo samaya zA mATe bagADuM ? enA karatAM eTalo samaya bhagavAnamAM na gALuM ? jayAM bhagavAna na hoya, bhagavAna pratye kRtajJatA vyakta na thatI hoya, bhagavAnanI AjJAnuM pAlana na hoya tyAM mane kadI ruci thAya nahi. je bhagavAnanI kRpAthI A badhuM pAmyA hoie, e ja bhagavAnane bhUlIne ApaNe zuM siddha karavAnA ? evA dhyAnathI kadAca kyAreka mananI zuddhi thatI jaNAya, rAgadveSa ghaTI gayelA jaNAya, paNa e badhuM kSaNika samajavuM. ekAMtarA tAvamAM eka divasa tAva jarAya na jaNAya, paNa aMdara to beThelo ja hoya. tema ahIM bahArathI rAga-dveSAdi cAlyA gayelA dekhAya, paNa aMdara mULiyA to paDelA ja hoya. jarAka nimitta maLatAM pAchA e hAjara ! bhagavAnanI kRpA vinA rAga-dveSAdi doSo jItI zakAtA nathI, evI mArI pAkI zraddhA che. mULamAM mithyAtva raheluM hoya, evI koi kriyA phaLI zake nahi, sAruM phaLa ApI zake nahi. rAga-dveSano nAza karavo e ApaNuM prAthamika kArya nathI, mithyAtvano nAza prAthamika kArya che. mithyAtvane dUra karyA vinA rAga-dveSanA nAza mATe karAtI sAdhanA chetarAmaNI che. guNasthAnakamAM tame juo. cothA guNaThANe mithyAtva jAya, samyakatva Ave. jayAre rAga-dveSAdi kyAre jAya ? vItarAga avasthA kyAre Ave ? TheTha bAramA guNaThANe. e pahelA to rAga-dveSa rahevAnA. enI jhAjhI ciMtA karatA paNa nahi. prazasta rAga-dveSa (bhagavAnano rAga ane doSo pratye dveSa) to ulTI sArI vAta che. gautamasvAmIe paNa evA rAga-dveSanI kyAM ciMtA karelI ? gautamasvAmI mATe bhale kevaLajJAnane rokavAmAM kAraNa banyA, paraMtu prazasta rAga-dveSa ApaNA mATe to ghaNA sArA che. bhagavAnanA rAga khAtara gautamasvAmIe kevaLajJAnane jatuM kareluM... ApaNe zuM jatuM karIzuM ? ApaNA mATe kevaLajJAna jatuM karavAno savAla ja nathI. kAraNa ke atyAre e Ama paNa maLI zake tema ja nathI. atyAre to bhagavAna pratyeno gADha rAga e ja ApaNane TakI rahevAnuM baLa che, A kaLiyugamAM e ja ekamAtra AdhAra che. enA baLathI ja samyakatvamAM ApaNe TakI rahIzuM. koNa zuM Ape ? ItihAsa DahApaNa Ape. kavitA mRdutA ane vANI vidagdhatA Ape. gaNita sUkSmatA Ape. vijJAna gahanatA Ape. nIti zAstra bahAdurI Ape. tarkazAstra vastutva Ape. dharma dhuM ja Ape. upadezadhArA * 256 upadezadhArA + 257
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. vizvAsyo na pramAdaripuH / / pramAdarUpI zatruno bharoso nahi karavo' che pramAda, ALasa, sustI, anutsAha A badhA paryAyArthI jevA zabdo che. ahIM pramAdane zatru kahyo che. mAtra yazovijayajI ja nahi, purAtana kALathI anubhavIo ALasane zatru ja kahetA AvyA che : 'pramAda eva manuSyANAM, zarIrastho mahAripaH' zatru pAse beTho hoya to kadI koine game nahi. kadAca bAjumAM beTho hoya to manamAM ema ja thAya : kyAre A balA jAya ! kyAre jAya ! e jAya pachI ja zAMti thAya. paNa AzcaryanI vAta che : pramAda ApaNAmAM paDyo hoya tyAre evI lAgaNI jarAya thatI nathI. us, AnaMda Ave che. haju vadhu vakhata rahe tevuM mana cAhe che. jenI hAjarImAM AnaMda Ave tene zatru kema kahevAya ? ema nahi pUchatA. tamane AnaMda Ave che mATe ja e zatru kahevAya, pracchanna zatru kahevAya. UghADo zatru to haju sAro, paNa Avo zatru khUba ja khataranAka ! uparathI mITho ! aMdarathI dhITho ! pramAda jo zatru che to apramAda, udyama mitra hovo ja joie. A mitra ane zatru - baMne oLakhavAmAM ApaNe thApa khAi jaie tema chIe. pramAda game che chatAM zatru che. apramAda nathI gamato chatAM mitra che. keTalIkavAra ApaNe zabdachaLathI chetarAi jaie chIe. ame to 'ArAma' karIe chIe. ALasa zabda hajuye kAnane khUMce, kharAba lAge, paNa 'ArAma' zabda bahu ja sAro lAge. ame to 'karakasara karIe chIe. "kaMjUsAI' zabda sAMbhaLavoya na game, paNa 'karakasara' khUba ja game. ame to khUba ja 'udAra' chIe. 'UDAU' zabda sAMbhaLavo ya na game, paNa 'udAra" kevo gamI jAya ? kharekhara ALasa jayAre ArAmano, kaMjUsAi jayAre karakasarano ane UDAUpaNuM jayAre udAratAno veSa paherIne Ave che tyAre temane oLakhavA muzkela paDI jAya che. AvA zabdachaLathI ApaNe bIjA koine nahi, potAne ja ThagIe chIe. ALasu mANaso adhyAtmanA mArge to ThIka, dunyavI mArge paNa kazuM UkALI zakatA nathI, mAtra vasati-gaNatarImAM teo kAma lAge che, e beTho beTho mAtra divaso pasAra kare che, anAja khUTADe che. traNa prakAranA bhojana kahelA che : kAma bhojana, rAma bhojana ane harAma bhojana. kAma karIne khAya te kAma bhojana, kAma karI zake tevA na hoya te apaMga, anAtha, asahAya athavA durbaLo khAya te rAma bhojana. jayAre zakti hovA chatAM beTho-beTho khAya, kAma karyA vinA, dharma pravRtti karyA vinA khAya te harAma bhojana, evuM koIke kaheluM che. jo ke e enA puNyanuM khAya che, eTale harAma bhojana to na kahevAya, chatAM loko enI ALasane joine evuM jarUra bolavAnA ! upadezadhArA * 258 upadezadhArA 4 259
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayAM sudhI aMdara ALasa beThI che tyAM sudhI game teTalo sAro kALa Ave, ApaNA mATe nakAmo che. ALasane jo bhagADI daie to game teTalo kharAba kALa paNa ApaNuM kAMi ja bagADI na zake. eka vicArake bahu ja suMdara kahyuM che : UMgha eTale kaLiyuga. ALasa eTale dvAparayuga. UbhA thavuM eTale tretAyuga. cAlatA rahevuM eTale satayuga. Ano artha e thayo ke UMgha ane ALasa choDI jo ApaNe cAlavA lAgIe to ApaNA mATe satayuga ja che. UMdhI jaie to ApaNA mATe kaLiyuga che. kaLiyuga ane satayuga kyAMya dUra nathI. ApaNI ja UMgha ane ApaNA ja udyamamAM te rahelA che. - yogI ekalA rahelA hoya to paNa ALasamAM na rahI sAdhanA ja kare, paNa jo koi ALasu mANasa potAne yogI mAnIne ekAMtanuM sevana karavA jAya to te cokkasa UMgha ane ALasamAM ja sarakI paDaze. AthI ja 'ALasue ekalA na rahevuM joie ane ekalA hoya teNe ALasu na rahevuM joie" ema kahevAyuM che. ekAMtamAM ALasanI pUrI saMbhAvanA che. ekAMtasevananI agAu kahelI vAta te paripakava sAdhako mATe ja samajavI. apakva sAdhako mATe ekAMta pramAdanuM ghara paNa banI zake. svabhAvathI ja mANasane ALasa khUba ja game che, paDyA rahevuM game che. kAma na chUTake kare che. emAM paNa jeTaluM bacAya teTaluM bace che. kAmacorI karato rahe che. kAma nhotuM maLatuM tyAre 'ame bekAra chIe, amane kAma jo ie' evI bUmo pADanAro mANasa kAma maLatAM ja 'kAmacora' banI jAya, e ALasano ja prabhAva ne ? ghaNIvAra ema lAge : A badhA ja yaMtrono janma mANasanI ALasamAMthI thayo che. cAlavAnI ALasamAMthI gADIono, lakhavAnI ALasamAMthI presano, dhovAnI ALasamAMthI voziMga mazInano, sUtara vaNavAnI ALasamAMthI kApaDanI milo vagereno janma thayo che. yaMtrono janma bhale game te rIte thayo hoya, paNa atyAre A badhA ja yaMtro mANasanI ALasane poSI rahyA che, e to nakkI ja che. A yaMtronA kAraNe agAu karatAM Ajano mANasa vadhu paMgu, vadhu parAdhIna ane vadhu pramAdI banI gayo che. enI parAdhInatA, paMgutA ke pramAda, Ama khyAlamAM na Ave, paNa yaMtro bagaDI jAya ke acAnaka lAiTa cAlI jAya tyAre tame spaSTa joi zakazo. - DAyAbiTIsa (madhuprameha) roga agAu mAtra rAjaparivAra pUrato sImita hato... have e sarvavyApI thai gayo che. DAyAbiTIsa eTale vadhatI ALasa ane ghaTato udyama ! majurone kadI DAyAbiTIsa thayo che ? pramAda eTale ALasa, udyamano abhAva evo artha laukika dRSTie ThIka che, paNa ApaNe lokottara zAsana, pramAdano AthI paNa UMDo artha kare che. duniyA kahe che : pramAda eTale pravRttino abhAva. jainazAsana kahe che : dhamadhokAra pravRttimAM paNa pramAda hoi zake. pramAda eTale Atmabodhano, jAgRtino abhAva. Atmabodha vinA karAtI koi paNa pravRtti pramAda ja gaNAya. zAstromAM A pramAda pAMca prakAre kahevAyelA che : (1). madirApAna (2) viSaya sevana (3) kaSAya sevana (4) nidrA ane (5) vikathA. | dArUnA sevanamAM spaSTa pramAda che. tyAM Atmabodha hoto nathI. indriyonA pAMce pAMca viSayomAM Asakta mANasa paNa Atmabodha khoi bese che, mATe e paNa pramAda che. TI.vI. jovuM, reDiyo upadezadhArA * 260 upadezadhArA + 261
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMbhaLavo, mAla-malIdA khAvA... vagere pravRtti karatI vakhate kadI lAgyuM : A pramAda che ? krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAreya pramAda che. krodhanA AvezamAM mANasa AtmajAgRti khoi bese che. AthI e pramAda che. jAgRti thai tyAM pramAda Avyo ja samajo . abhimAnanA AvezamAM paNa mANasa AtmabodhathI dUra cAlyo jAya che. ene potAnA sivAya kazuM ja dekhAtuM nathI. mATe e paNa pramAda che. jayAre tame krodhathI kaMpI rahyA cho tyAre mAnajo ke huM pramAdamAM chuM. jyAre tame tamArI jAtane bIjAthI kaMika viziSTa mAnI rahyA ho tyAre mAnajo ke huM pramAdamAM chuM. paNa tame tyAre evuM nahi vicArI zako. krodhAdinA AvezamAM ATaluM vicAravA jeTalI jAgRti mANasamAM hotI nathI. je kSaNe Avo sUma vicAra Avaze te ja kSaNe tamAro krodha cAlyo jaze. Atma jAgRtinI dazAmAM krodha TakI zakato nathI. dIvAnI hAjarImAM aMdhakAra kyAMthI TakI zake ? jayAre tamane, bIjAne ThagavAnuM mana thAya tyAre mAnajo : huM pramAdamAM chuM. mAyA paNa pramAda che. jayAre tamane dhaMdhA vadhAravAnuM khUba ja mana thAya, khUba ja kamAi levAnuM mana thAya tyAre mAnajo : huM pramAdamAM chuM. A lobha nAmano pramAda che, jo ke duniyA tamane kaheze : tame udyamI cho. tame agraNI vyavasAyI cho. tame udyogapati cho. tame sAhasika cho, paNa jainazAsana kaheze : tame pramAdI cho. AtmabodhathI tame ghaNA dUra cAlyA gayA cho. Aja sudhI tamane kadI vicAra Avyo che ? : A lobha paNa pramAdanuM ghara che.' cothA pramAdanuM nAma nidrA che. UMghane to AkhI duniyA pramAda mAne ja che. pAMcamo pramAda vikathA che. strIkathA, dezakathA, bhojanakathA ke rAjakathAmAM jayAre tame ramamANa ho tyAre mAnajo huM pramAdamAM chuM. jayAre tame guppA mAratA ho ke vAto karatA ho tyAre mAnajo : huM pramAdamAM chuM. kAraNa ke vAtono viSaya moTAbhAge A cAra vikathAmAMnuM ja koi haze. jayAre tame pepara vAMcatA ho tyAre mAnajo ke huM pramAdamAM chuM. kAraNa ke peparamAM A cAra vikathAo sivAya bhAgye ja bIjuM kazuM hoya che. sinemA, baLAtkAra, lagna, sauMdaryaspardhA vagerenA samAcAro strIkathAmAM AvI jAya. deza-videza, krikeTa vagerenA samAcAro dezakathAmAM AvI jAya. khAvA-pIvA vagerenA samAcAro, khAdya vastu zI rIte banAvavI ? vagere vAto bhojanakathAmAM AvI jAya. deza-videzanuM rAjakAraNa, yuddha, hiMsA vagerenA samAcAro rAjakathAmAM AvI jAya. mArI potAnI vAta kahuM to huM kadI pepara vAMcato nathI. trIseka varSa pahelA bhuja cAturmAsamAM mane koIke kaheluM : mahArAja ! chApA vAMco. to ja vyAkhyAnamAM kAMika pIrasI zakazo. athavA to AjanuM janamAnasa kevuM che ? te pepara dvArA samajI zakazo. enI vAta mAnIne meM pepara vAMcavA zarU to karyA, paNa 34 divasamAM ja mane lAgyuM : "A to mArA magajamAM kacaro bharAI rahyo che. prabhunuM sthAna A kacaro lai rahyuM che.' Akho divasa peparamAM vAMceluM hoya tenA vicAro AvavAthI mane lAgyuM : mAre pepara vAMcavAnuM choDI devuM joie. AmAM mAruM kAma nahi. gAMThanuM khoine mAre gopIcaMda nathI thavuM. ... ne tyArathI meM peparo choDI dIdhA. madyapAna Adi pAMceya pramAda khataranAka che, ApaNA zatru che. zatruno vizvAsa kadI karAya nahi, bhale e mitra banIne Ave. upadezadhArA 4 262 upadezadhArA 4 263
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. dhyeyA AtmabodhaniSThA / AtmajJAnanI niSThAno dhyeya rAkhavo' nItizAstra kahe che : traNano vizvAsa kadI nahi karatA : (1) joSInI bhaviSyavANI (2) luccAno sadAcAra ane (3) zatruno prema. zatrune oLakhavAmAM jarAka thApa khAdhI to badhI bAjI UMdhI vaLI samajo . pRthvIrAja cauhANe mahaMmada ghorIne anekavAra harAvyo kharo, paNa dara vakhate jIvato javA dIdho. pRthvIrAja vizvAsamAM rahyo : A ghorI zuM karI levAno che? kyAM mArI tAkAta ? kyAM e magataro ? chelle zuM thayuM ? te ApaNe badhA jANIe chIe. pRthvIrAja hAya, marAyo ane bhArata para muslima zAsana AvI caDyuM. (jo ke pRthvIrAjanI hAramAM gharanI phuTa paNa kAraNa hatuM.) zatru viSe zivAjI atyaMta sAvadha rahyA eTale ja ene bheTI paDanAra muslima senApati charo bhoke e pahelA ja zivAjIe vAghanakhathI ene cIrI nAkhyo. zatru para gAphela rahevAthI pRthvIrAja marAyo. sAvadha rahevAthI zivAjI bacI gayA. ApaNe e badhI vAto nathI karavI. mAtra eTaluM ja samajavuM che : zatru keTalo khataranAka hoi zake ! bahArano zatru bahu-bahu to kadAca A zarIrane khatama karI zake, paNa pramAdarUpI A zatru to ApaNA bhAvaprANone khatama karI nAkhaze. pramAdazatruthI gAphela rahevAnA kAraNe anaMtA caudapUrvIo nigodamAM paDyA che, e sadA AMkha sAme rAkhavA jevuM che. jIvanano dhyeya zuM ? tame ATalI badhI doDadhAma zA mATe karo cho ? koi Avo prazna pUche to tame zuM kahezo ? tamArA jevA kadAca kaheze : ATalI badhI doDadhAma paisA mATe karIe chIe. pravRtti na karIe to paisA zI rIte maLI zake ? 'paNa... paisA zA mATe kamAva cho ?' amArA jevo koi, Avo prazna pUche tyAre tame zo javAba Apazo ? mahArAja ! tame kevI vAta karo cho ? paisA nahi meLavIe to khAizuM zuM ? ame khAvA mATe kamAie chIe.' paNa... khAva cho zA mATe ?" amArA prazno cAlu che. 'A te kaMi prazna che... mahArAja ! khAizuM nahi to jIvIzuM zI rIte ? jIvavA mATe khAvuM to paDe ja ne ?' (eTalI sArI vAta che : tame jIvavA mATe khAva cho, khAvA mATe jIvatA nathI. ghaNA nabIrA to evo naphaphaTa javAba Ape che : ame khAvA mATe jIvIe chIe. javAba ja nathI ApatA, teo ema jIvI paNa batAve che !) acchA... have e batAvo.. tame zA mATe jIvo cho ?' amArA praznanI dhArA haju aTakI nathI. upadezadhArA 4 264 upadezadhArA + 265
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'Avo prazna to Aja sudhI koie pUchyo nathI. A te koi prazna che ? badhA jIve che mATe jIvIe chIe ? jIvIe nahi to zuM marI jaie ? (jo ke ghaNA to jIvanathI eTalA kaMTALI gayelA hoya che ke teo kSaNe-kSaNe A jIvana tarapha napharata karatA rahe che. AvA mANaso to ema ja kahe : "amArAmAM maravAnI hiMmata nathI eTale ame jIvIe chIe.') calo, tame pUchI ja lIdhuM che to ame paNa tamane kahI daie, tamArI pAsethI ja sAMbhaLeluM tamane jaNAvI daie : 'ame dharma mATe jIvIe chIe.' A javAba jo sAco hoya to mANasanuM jIvana kevuM hoya ? dharma khAtara ja je jIve enuM jIvana kevuM hoya ? paNa, kSaNabhara mAnI laie ke A javAba sAco che. haju pharI pUchI laie : | 'acchA... have e batAvo : tame zA mATe dharma karo cho ?' koi sAco dhArmika kadAca kaheze : "ame mokSa mATe dharma karIe chIe.' haju prazna karI laie? : 'tame mokSa zA mATe cAho cho ? ahIM tamAre saMsAramAM zuM kamInA che ? je saMsAramAM che te mokSamAM kyAM che ? ahIM pharavA mATe cauda rAjaloka che. tyAM pharavAnuM ja baMdha che. tyAM jaine karazo zuM ?" tame rUTina pramANeno kadAca javAba Apazo : 'janma, jarA, maraNAdithI chUTavA ame mokSa icchIe chIe.' paNa tamAro A javAba badhAnA gaLe Utare tevo nathI. kAraNa ke ghaNAyane janmAdi trAsarUpa lAgatA ja nathI. Avo, ame tamane javAba zIkhavADIe : "ame mokSa eTalA mATe icchIe chIe ke tyAM javAthI ja amArI mULabhUta pAMca icchAo paripUrNa thAya tema che.' samagra jIvonI mULabhUta pAMca icchAo jANI lo : (1) anaMtakALa sudhI jIvavAnI icchA. (2) jagatanuM badhuM ja jANI levAnI icchA. (3) kyAreya na jAya tevA sukhanI icchA. (4) koine paNa AdhIna nahi rahevAnI icchA (svataMtratAnI icchA) (5) sau koi mAre AdhIna rahe tevI icchA (sattAnI icchA). A pAMce pAMca icchA ApaNane saune kharI ke nahi? paNa vicAro, ApaNI A icchAo A saMsAramAM pUrI thai zake tema che kharI ? (1) ahIM to janma-maraNanA cakkara cAlu ja che. vadhumAM vadhu 33 sAgaropama ! ethI vadhu kyAMya nahi. janmatA ja raho. maratA ja raho. pharatA ja raho. anaMtakALa sudhI jIvavAnI kyAMya vyavasthA nathI A saMsAramAM.. ApaNane maravuM nathI, paNa toya vAraMvAra maravuM paDe che. maravuM nathI gamatuM. kAraNa ke 'amaratA' ApaNo svabhAva che. e amaratA mokSamAM ja maLI zake tema che. (2) badhuM ja jANI levAnI ApaNI tIvra icchA che... mATe ja vAMca-vAMca, sAMbhaLa-sAMbhaLa karyA karIe chIe, paNa pustako vAMcIne koi sarvajJa thayuM che ? sarvajJa thavA mATe vItarAgatA joie. pahelA vItarAgabhAva Ave pachI ja kevaLajJAna Ave. mokSagAmI jIva sivAya bIjA koi kevaLajJAna meLavI zake nahi. mokSa vinA badhuM ja jANI levAnI ApaNI icchA kadI ja pUrNa thai zake tema nathI. (3) saMsAranuM sukha kyAreya na jAya tema che kharuM ? jo ke jJAnInI najare saMsAranA sukhane 'sukha' kahevAya ja nahi, e to du:khanuM ja bIjuM nAma che. saMsAranA sukhane 'sukha' kahevuM emAM 'sukha' zabdanuM apamAna che. chatAM kahevAtuM A sukha kyAM sudhI TakavAnuM? puNya hoya to mRtyu sudhI Take, paNa pachI ? yA to sukha tamane choDIne jAya... yA tame sukhane choDIne cAlyA jAva, baMne vikalpomAM sukhano viyoga sunizcita ja che. upadezadhArA * 266 upadezadhArA + 267
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvane joie che : avinAzI sukha, kadI na jAya tevuM sukha ! paNa enA lamaNe TIcAya che vinAzI sukha ! mokSanuM sukha ekavAra maLyA pachI kyAMya javAnuM nathI. mATe ja te avinAzI che. avinAzI sukha prApta karavAnI ApaNI icchA, mokSa vinA bIje kyAMya pUrI thAya tema nathI. (4) ApaNI icchA koineya AdhIna thaine nahi rahevAnI che. paNa A saMsAramAM to parAdhInatA ja parAdhInatA che ! vidyArthI ho to zikSakanI, putra ho to mA-bApanI, nokara ho to zeThanI, sevaka ho to rAjAnI, rAjA ho to prajAnI... sau koine Akhare koinI to gulAmI svIkAravI ja paDe che. are... kAMi nahi to karmanI gulAmI to badhAne lAgelI ja che ne ? karmasattA badhAne eDItaLe cagadI rahI che. emAMthI koi ja mukta nathI. moTo zahenazAha ke cakravartI paNa Akhare karmane AdhIna che. karmasattA rUThe tyAre zreNika ke zAhajahAM jevAne potAnA sagA dIkarAnA hAthe jelamAM javuM paDe che. zrIkRSNa jevAne jaMgalamAM ekalA pANI vagara taraphaDatA maravuM paDe che. mallinAtha jevA tIrthaMkarane strI banavuM paDe che. AdinAtha jevA bhagavAnane 400 divasa sudhI bhUkhyA rahevuM paDe che. saMsAramAM karmasattAnI ekachatrI ANa che. AmAMthI mukta thavAno eka ja upAya che : mokSamAM pahoMcI javuM. badhAne ramADatI karmasattA siddhone kazuM ja karI zakatI nathI. (5) 'sau koi mAre AdhIna rahe' evI jIvanI icchA che kharI, paNa ahIM gharanA putro paNa AdhIna nathI rahetA tyAM AkhA jagatanI to vAta ja kyAM karavI ? hA... mokSamAM rahelA siddha bhagavaMtone AdhIna AkhuM jagata che. emanA kevaLajJAnamAM jevuM pratibiMbita thayeluM hoya che, tevI ja ghaTanA jagatamAM bane che. enAthI anyathA kadI ja na banI zake. upadezadhArA * 268 eTale ApaNI A pAMceya icchAo mokSamAM gayA vagara pUrI thavAnI nathI. 'mokSamAM javA tame kema iccho cho ?' evuM koi pUche tyAre kahejo : 'mokSa vagara A pAMca icchAo saMsAramAM kyAMya kyAreya pUrI thai zake tema nathI, mATe mokSamAM javA icchuM chuM.' AvI pAMca icchAo pratyeka jIvane kema che ? te jANo cho ? kAraNa ke pratyeka jIvanuM svarUpa ja tevuM che. AtmA sukhamaya che mATe sukhanI ja icchA thavAnI, du:khamaya thavAnI nahi ja thavAnI. jaDa padArthone AvI koi icchA nahi thavAnI, kAraNa ke temanuM svarUpa AvuM nathI. jIvanuM svarUpa saccidAnaMdamaya che. jIvanI A pAMca icchAone zAstramAM A pramANe jaNAvI che : (1) sat : jIvavAnI icchA... (2) cit : jANavAnI icchA... (3) AnaMda : sukhanI icchA... (4) izitva : svataMtratAnI icchA... (5) vazitva : sattAnI icchA... A pAMceya icchAo (A icchAo, icchAonA tyAga karavAthI ja pUrNa thai zake, te bhUlavuM nahi) mokSamAM ja pUrI thai zake, e barAbara, paNa mokSa na maLe tyAM sudhI ahIM zuM karavuM ? upAdhyAyajI mahArAja kahe che : mokSanI vAnagI ahIM ja cAkhavI hoya to 'AtmajJAna' A ja jIvanamAM pAmavAno dhyeya sadA najara sAme rAkhavo. AtmajJAna karatAM UMcuM koi jJAna nathI. AtmAnI prAptithI UMcI koi prApti nathI. 'AtmalAbhAt paro lAbho nAstIti munayo viduH / ' upadezadhArA * 269
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ pADozaNoe ekaThI thaine bhagAne aTakAvyo : are gAMDA ! kAMI samaje che ? A rIte patnIne marAya ? jo to kharo ! enA gAla kevA phUlIne 'vaDA' jevA thai gayA che !' 'vaDA' zabda sAMbhaLatAM ja bhagAne lAITa thai : "hA.. hA... e ja vaDA banAvavAnA hatA. meM e ja tyAM khAdhelA !' bhagA jevI hAlata ApaNA badhAnI che. mULabhUta dhyeya bhUlI jaie chIe. rastAmAM AvatuM banatuM bIjuM kAMika yAda rAkhI laie chIe. yAda rahe ke sattA, saMpatti, kIrti vagere rastAmAM AvatA 'bhalA ThekA' che. 'bhalA ThekA'ne tyAM ja choDI devAnA che. enI dhUnamAM asalI dhyeya bhUlavAno nathI. AtmajJAnarUpa dhyeya sadA najara sAme rAkhIne jIvana jIvavAmAM Ave to ? ApaNuM A ja kSaNe parivartana thai jAya. paNa zarata e ke A dhyeya satata najara samakSa rahevo joie. atyAre to mANasonA dhyeya paisA, pada, pratiSThA ityAdi ja banelA che. AtmajJAna kone joie che ? kadAca koi 'AtmajJAna'no dhyeya rAkhe... amArA jevAnI vAto sAMbhaLI-vAMcIne... paNa e kyAM sudhI TakavAno ? saMsAranI jhAkajhamALa evI joradAra che ke A dhyeya thoDI ja vAramAM kyAMya taNAi jAya, bhUlAi jAya. dhyeya ja bhUlAi jAya to hAlata kevI thAya ? bhago sAsare gayo hato, tyAM eNe vaDA khAdhA. svAda dADhamAM rahI gayo. AiTamanuM nAma barAbara yAda rAkhI lIdhuM. bhUlAi na jAya mATe vaDA... vaDA... vaDA.. karato potAne gAma cAlI nIkaLyo. rastAmAM nAnI nadI AvI. bIjA badhAe to cAlIne pAra karI, paNa bhago to eka ja kudake pele pAra pahoMcI gayo... hoMza ghaNo hato ne ! kinAre UbhelA badhA loko A joi bolI UThyA : bhalo Theko ! (bahu sarasa kUdako mAryo !) pelAne 'bhalo Theko' zabda ekadama coMTI gayo. 'bhalo Theko... bhalo Theko...' karato te AgaLa cAlyo. 'vaDA' bhUlAI gayA. ghera AvIne patnIne kahe : "bhalo ThekorDa banAva. patnI : 'bhalo Theko" e zuM vaLI ? are bahu sa-rasa hoya che. kema koi divasa tuM banAvatI nathI ? tyAM to banatA hoya che. bahu sa-rasa hoya che. banAve che ke nahi ? nahi to mAra paDaze.' patnI kAMi samajI nahi. bahAvarA banelA bhagAe patnIne jhUDI nAkhI. gAla to phUlIne lAla thai gayA. guru tamArA pramAdane uDADI tamane kriyAmAM jaDe che, mATe ja pachI kiyAvaMcakatA maLe che. pU. muni dhuraMdharavijayajI : kriyAmAM joDI ra8 aMzo to dhyAna kyAre ? pUjyazrI : kriyA karatAM nirvikalpamAM javAya. dhuraMdharavijayajI : kriyA karatAM to DosA thaI gayA. atyAre to dhyAnano krejha cAle che. - pUjyazrI : huM kyAM dhyAnano niSedha karuM chuM ? huM kahuM chuM vikalpamAMthI nirvikalpamAM jaI zakAya. pahelAM mana, vacana, kAyAne zubhamAM palaTAvo. pachI nirvikalpamAM jIva. sIdhA sAta mA mALe na javAya. 6. kuraMdharavijayajI : guru dhyAna na ApI zake ? ghaNA guru dAvA to karatA hoya che. pUjyazrI : bhaleM . IzuM. 5. dhuraMdharavijayajI : kevuM Ape ? pUjyazrI : e loko jevuM zIkhyA hoya tevuM aApene ? tamArA guru mahAra/ja (pU. 5. bhadraMkara vi. ma.)nuM sAhitya vAMco. e mAM sAmAyika dharmapustaka emanuM ja che. emanA ja padArtho che. mAtra nAma mAruM che. emanI ja bhalAmaNathI dhyAnavicAra graMtha vAMcavA kADhelo. meM e kADhaMco ne mane lAgyuM ke mane sAkSAt sarvajJa maLI gayA. - kahe kalApUrNasUri-3 (pA.naM. 182), tA. 18-08-2000 upadezadhArA * 270 upadezadhArA 4 271
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra1. sarvatra parva mAma: purA : I badhe ja sthaLe Agamane AgaLa rAkhavA" mAM AtmA, paramAtmA, puNya, pApa, paraloka, mokSa - vagere padArtho para nirNaya kai rIte karavo ? A badhA atIndriya padArtho che. atIndriya padArthono nirNaya ApaNA jevA chadmastho karI zake nahi. karavA jAya to Thokaro ja khAya. AthI ja sAdhaka mATe zAstra e ja AdhAra che. devone avadhijJAnanI AMkha che. siddhone kevaLajJAnanI AMkha che. sAmAnya mANasane cAmaDAnI AMkha che, paNa sAdhune zAstranI AMkha che : 'sAdhavaH zAstracakSuSaH' ema pU. upAdhyAyajI mahArAja kahe che. maulikatAnA nAme je lokoe zAstra choDyA teonA bhAgyamAM Thokaro ja khAvAnuM lakhyuM che, ema mAnajo . mAthA pAchaLanI mAkhI nahi jANI zakanAro chadmastha mANasa atIndriya padArthomAM goTA ja vALavAno ! Agamo to bhagavAnanuM ja maMtramaya rUpa che. bhagavAna atyAre ApaNA para be rIte upakAra karI rahyA che : Agama ane mUrtithI. A baMnemAM maMtra ane mUrti svarUpe sAkSAt bhagavAna ja che, ema zraddhALane dekhAya che. mantramUrti samAdAya, devadevaH svayaM jinaH / sarvajJaH sarvagaH zAntaH, so'yaM sAkSAd vyavasthitaH // maMtra ane mUrtinA rUpamAM A sAkSAta bhagavAna ja birAjamAna che." 5. vIravijayajI kahe che : 'viSama kALe jina biba jinAgama, bhaviyaNa kuM AdhArA." viSamakALamAM jinabiMba ane jinAgama - A be ja ApaNane saune AdhArarUpa che. bhagavAnanI mUrti ApaNA hRdayane bhaktithI bhInu-bhInuM banAve che, jayAre bhagavAnanA Agama ApaNA magajane jJAnathI bharyuM-bharyuM banAve che. hRdaya ane magaja baMneno samakakSI vikAsa jIvanane samatola ane AnaMdapUrNa banAve che. mUrti bhaktipUrNa jIvana mATe che. Agama jJAnapUrNa jIvana mATe che. ahIM upAdhyAyajI mahArAja kahe che : he sAdhaka ! tuM sarvatra jinAgamane AgaLa rAkha. Agama bhaNIe ja nahi to AgaLa zI rIte rAkhI zakIe ? sAdhu mATe pAMca pahora svAdhyAyanuM vidhAna che. pAMca pahora eTale lagabhaga 15 kalAka. 24mAMthI 15 kalAka sudhI svAdhyAyamAM ramamANa rahe te AgamamAMthI arka kADhI zake. je kadI bhaNyo na hoya, Agama sAthe snAna-sUtakanoya saMbaMdha na hoya te Agamane AgaLa zI rIte rAkhavAno ? upadezadhArA * 272 upadezadhArA * 273
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezvaradevanA AgamagraMtho, pUjayazrI haribhadrasUrijInA yogagraMtho, vagere vAMcavAthI ApaNI mati jinAjJAthI vAsita bane che. jinAjJAthI vAsita banelI mati ja sarvatra Agamane AgaLa rAkhI zake. jayAre AvI rIte ApaNI buddhi bhAvita banaze tyAre. ".. //dA va8 iMtA na huMto napha ni TT TEo' (jo jinAgama na hota to amArA jevA anAthonI zI dazA thAta ?) ema haribhadrasUrijInI jema ApaNe paNa bolI UThIzuM. A udgArothI samajAya che : jinAgamothI emanI mati keTalI vAsita banI haze ? ATalI bhUmikA bAMdhyA pachI mAre jaNAvavuM che ke pratibhAzALI sAdhue svAgamomAM niSNAta banyA pachI parAgamono paNa UMDANathI abhyAsa karavo joie. enAthI AgaLa vadhIne kahIe to AjanuM je je uttama sAhitya che, je je jANavA jevuM che, ApaNAmAM uttamatA poSanAruM che, jIvananuM UrdhvIkaraNa karanAruM che, te badhuM ja vAMcavuM joie, jANavuM joie. zrI hemacaMdrasUrijIne 'kalikAlasarvajJa' birUda zI rIte maLeluM ? teo, te yugamAM rahelA sarva zAstronA jANakAra hatA tethI maLeluM che. AjanA kALamAM AvA 'kalikAla sarvajJa'nI jarUra che, je vartamAna samayanuM badhuM ja jANI, teno svAdvAda dRSTikoNathI samanvaya karI zake, svazAstramAM samavatAra karI zake. paiso jema rUpiyAmAM samAi jAya tema anya sarva jJAna jinAgamomAM samAveza pAme che. mAtra enI kaLA tamArI pAse hovI joie. jo evI kaLA hastagata na thai hoya to jJAnagarbhitatA nathI, ema upAdhyAyajI mahArAja kahe che. 'jayAM kyAMya paNa zreSTha che, satya che, te badhuM ja jinAgamarUpI samudramAMthI UDelA biMduo ja che... koi satya jJAna parAyuM nathI' siddhasenadivAkarasUrijInA A zabdo paNa A saMdarbhamAM yAda rAkhavA jevA che. mUrtinA darzana karatAM jema AnaMda Ave che, e AnaMda jema karma-nirjarAnuM kAraNa che. tema zreSTha pustako vAMcatAM paNa AnaMda Ave che. e AnaMda paNa karma-nirjarAnuM kAraNa bane che, e bhUlavAnuM nathI. AnaMda ApanArI be ja vastuo che : pratimA ane pustaka (zreSTha pustaka) prabhu jene pyArA lAgyA te jema pratimA jotAM AnaMda-vibhora banI jAya che, tema prabhunuM jJAna jene pyAruM lAgyuM te sapustaka vAMcatAM AnaMda-vibhora banI jAya che. pustako e kAMi jevI-tevI vastu nathI, mahApuruSonuM e hRdaya che. emaNe jIvananI uttamottama kSaNamAM je lakhyuM te kSaNa pustaka dvArA ApaNane anubhavavA maLe, te ochI vAta che ? pustaka dvArA mahApuruSonA hRdayamAM pesavAnI taka maLe che, te kAMi ochI vAta che? bhagavatIsUtramAM 'namo vaMi tivaNa' kahIne aDhAreya prakAranI (upalakSaNathI sarva prakAranI lipi) lipine namaskAra karyA che, te vAMcanano mahimA batAve che. jene satupustako vAMcavAno zokha che tene kadI koi du:khI banAvI zake nahi. game tevI paristhitimAM paNa te AnaMdI rahI zake - uttama sAthIrUpe jene pustako maLyA che. vicArapUrvaka vAMcavAthI ApaNI daSTi vizALa bane che, ApaNuM darzana ane dRSTikoNa samRddha bane che, vAMcanano A ocho lAbha che ? mitra to haju nArAja paNa thaI zake, pustako kadI nArAja thatA nathI. jayAre cAho tyAre vAMcI zako... jayAre paNa kaMTALo Ave upadezadhArA * 274 upadezadhArA 4 275
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre pustako hAthamAM lai lejo ... tamane navI ja tAjagI ane navI phUrtino anubhava thaze. tamAro kaMTALo kyAMya dUra bhAgI jaze. ekavAra vAMcanamAM tamane rasa paDI gayo to tamane pustaka vagaranuM jIvana asaMbhava lAgaze. duniyAnI badhI zAMti pustakamAM paDelI che, evuM lAgaze. jema vyAyAmathI zarIra kasAya che, bhaktithI hRdaya kasAya che (bhAvita bane che) tema vAMcanathI ApaNuM magaja kasAya che. kasaratathI kasAyeluM zarIra game che to vAMcanathI kasAyeluM magaja nathI gamatuM ? vi. sa. 2016mAM sau prathama jIvaleNa mAMdagI AvI. DaoNkaTare kahyuM : TI. bI. che. somacaMda vaida kahe : TI. bI., bI. bI. kAMI nathI. mArI davA lo. kahevuM paDe. bhagavAne ja vaidane tevI buddhi ApIne ATha divasamAM chAza kiMt2. Ubho karI dIdho. bIjI mAMdagI madrAsamAM AvI. meM rAtre ka95tavijayajIne kahI dIdhuM : 'huM chuM. ba2vAnI zakyatA nathI. ' muharInA bolpha pakSa huM bhUlI gayelo. vedanA bhayaMkara ! paTTa vakhate #ti paNa bolI zakuM nahi, paNa bhagavAna beThA che ne ? emaNe mane bacAvI lIdho. AvA upadravomAMthI bacAvanAra bha2vAna che ne ? te vakhate mane thayeluM : prabhAvanAnA nAme A kSetramAM huM kyAM aAvyo te vakhate kahapanA paNa na hatI ke huM sAjo thaI jaIza ane gujarAta-kacchamAM aAvIne huM pAcho vAcanA ApIza. pasa bhagavAne mane beTho karyo. Aje tame vAsanA panna sAMbhaLI rahyA cho. AvA bhagavAnane huM zI rIte bhUlI zakuM ? huM to mArA anubhavathI karyuM chuM : bAhya Atara ApattiomAM bhagavAna rakSaNa kare ja che. jIvanamAM khUTatI AdhyAtmika zaktione pUratI kare che. jyAre jarUra paDe tyAre to vyakti thI paMkti maLI jAya. navakAra #Ine huM pustaka kholuM. je nIkaLe te mAM bhagavAnano Adeza samajI huM amala karuM ane saphaLatA maLaze. atyAre bhaggavAna sivAya mane kono a4 dhAra che ? anubhavathI kahuM chuM : bhagyavAna satata yogakSema karatA ja rahe che. keTha mokSa sudhI yogakSema karatA ja rahe che. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA. naM. 39), tA. 22-09-2000, bhA.3.9 ra6. vyA: vinyA: | kuvikalpo choDI devA' kuvikalpo sAdhanA-mArgamAM bahu moTuM vighna che. kuvikalpo eTale kuvicAro ! kusaMga ane kusAhityanI jema kuvicAro paNa khataranAka che. kadAca kusaMga ane kusAhityathI paNa vadhu khataranAka che. kusaMga ane kusAhitya paNa to ja khataranAka banI zake jo ApaNI aMdara kuvicAra pedA thAya. kuvicAra pedA ja na thAya to kusaMga ke kasAhitya zuM bagADI zakavAnA hatA ? jo ke sAhitya ke saMganI upekSA karI zakAya nahi, kAraNa ke ApaNe vicAra-vizva sAhitya ane saMgathI ja ghaDAya che. vicAra pramANe ja AcAra banatA rahe che. agAu vAMcananI vAta karI, paNa ghaNuM ghaNuM vAMca-vAMca karavAthI mana vicArothI bharAi jAya che. manamAM eTalA badhA yogya-ayogya vicAro ghUsI jAya che ke mANasa kyAreka potAnA ja vicArothI trAsI jAya. Ane vicAronuM ajIrNa kahevAya. bhojananA ajIrNane to haju pahoMcI vaLAya, paNa vicAronA ajIrNanuM zamana karavuM eTaluM saheluM nathI. kuvicArone nAthavAno eka amogha upAya che : suvicAro ! krodhane kSamAthI, mAnane namratAthI jItI zakAya tema kuvicArone suvicArothI jItI zakAya. kuvicArone nAthavA ghaNA suvicAro joie ja, evuM nathI. eka paNa suvicAra... hRdayanA UMDANa sudhI gayelo suvicAra, upadezadhArA # 277 upadezadhArA 4 276
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA pradeze-pradezamAM vyApI gayelo suvicAra, badhA ja kuvicArone haDaselI zake che. thoDuM ja meLavaNa tapelA jeTalA dUdhane dahIM banAvI ja nAkhe che ne ! upazama, viveka, saMvara - A traNa zabda paranI ja suvicAradhArAe cilAtIputranA badhA ja kuvikalpanA kacarA kADhI mUkelA. "mA rupa mA tuSa' (rAga-dveSa nahi karavA) ATalA ja suvicArane bhAvita banAvavAthI mAtuSa muni kevaLI banyA hatA. A che suvicAranI tAkAta ! bolAyelA ke lakhAyelA zreSTha zabdo karatAM suvicAranI tAkAta anekagaNI vadhu che, evuM parama satya svIkAravA mATe maunanA maMdiramAM besIne ApaNA magajane DhaMDhoLavuM paDaze, suvicAro jAgRta karavA paDaze. suvicAronI bAbatamAM ApaNe ghaNA daridra chIe. enAthI paNa vadhu karuNa vAta e che ke e daridratA ApaNane kaThatI nathI. gaMdA ke melA vastrothI ApaNane zarama Ave che, jevA-tevA makAnamAM rahevuM ApaNane gamatuM nathI. are... joDA paNa jevA-tevA gamatA nathI, paNa jevA-tevA vicArothI nathI to ApaNane zarama AvatI ke nathI to enA mATe ApaNe kazo prayatna karatA. sArA vastra, sAruM ghara, sArI vANI, sArA joDA, vagerenI jema sArA vicAronuM paNa AgavuM sauMdarya hoya che, evuM ApaNane kadI lAgyuM nathI. sArA vicAro to ApaNA AMtarika sauMdaryanI nizAnI che. ghaNIvAra ApaNe zreSTha jIvana-sAthI ke sArA mitra mATe vicArIe chIe, paNa sArA vicAro karatAM zreSTha sAthIdAra bIjA kayA che ? A sAthIdAra evA che ke je tamane kadI dago nahi Ape, tamArAthI kadI alaga nahi thAya, tamAruM kadI bagADaze nahi. tamane 'ekalA rahIne zI rIte jIvavuM' te zIkhavADaze. A jagatamAM zreSThamAM zreSTha koi siddhi hoya to mANasa 'ekalo' rahIne jIvI zake te che. upadezadhArA * 278 suvicAranI samRddhi tamane e siddhi Ape che. ekalA jIvavAnI kaLA zIkhave che. bAkI badhuM A jagatamAM calAcala che. jIvanamAM aneka jIvonA saMparko thAya che ne tUTI jAya che, paNa suvicAra tamArA sadAnA sAthI rahe che; jo tame ene rAkhI zako. jenA magajamAM suvicAronA ratna bharelA che te jagatano sauthI zrImaMta mANasa che. daridra hovA chatAM te 'daridrI' nathI. ekalo hovA chatAM te ekalo nathI. suvicArathI samRddha mANasanA AcAra ane uccAra svayameva samRddha banI jAya che. e je karaze te vicArIne karaze. e je bolaze te vicArIne bolaze. enI vANI ane enA kAryamAM saMyama haze, saMvAditA haze. AvI saMvAditAnA kAraNe e AMtarika avinazvara sauMdaryano svAmI banaze. AvA banavA mATe kuvicArone kADhavA ja paDaze. kuvicAronI sAthe suvicAro rahI zake nahi. kuvicAro ane kubhAvanAo jo ApaNe na kADhI zakIe to bhagavAna paNa kazuM nahi karI zake, ApaNo sarvanAza rokI nahi zake. kuvicAra manuSyanA vinAzanuM kAraNa bane che. kAraNa ke kuvicAranA vAraMvAranA sevanathI mANasa vahelo-moDo kukarmamAM pravRtta thAya ja che. Aje je kukarmamAM pravRtta thayelo mANasa dekhAya che, teNe gai kAle (arthAt bhUtakALamAM) kuvicAro avazya sevelA, ema samajI lejo. evI ja rIte je Aje kuvicAra seve che, te AvatIkAle avazya kukarma sevavAno ! Ane ulTAvIe to Ama paNa kahI zakAya : Aje je mANasa kharA bhAvathI satkarma kare che, teNe gai kAle avazya suvicAra karyA haze. Aje je suvicAra kare che te AvatI kAle avazya satkarmamAM upadezadhArA * 279
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) pravRtta thaze. A tenuM avazyabhAvi bhaviSya che. enA mATe koi joSIne pUchavAnI jarUra nathI. kuvicArone kADhavA zI rIte ? suvicAro lAvavA zI rIte ? eno upAya kayo ? 5. bhadraMkaravijayajI ghaNIvAra kahetA : tame tamArA vicAronI noMdha rAkho. noMdha rAkho eTale phakta dhyAna rAkho ema nahi, paNa noTabukamAM lakho-divasanA aMte lakho. sArA-narasA je koi paNa vicAra divasa daramyAna AvyA hoya te prAmANikapaNe lakho. kharAba vicAra kyAMthI AvyA ? enuM udgamasthAna kayuM ? e zodhIne lakhatA raho. kharAba vicAramAMthI bacavA meM zuM karyuM ? athavA huM zI rIte bacI gayo ? e paNa lakho. A nodhapothI koIne batAvavAnI nathI. jo manane khabara paDI ke A noMdhapothI chapAvavAnI che ke koIne batAvavAnI che to e (mana) eTaluM cAlAka che ke sAruM sAruM lakhavA ja prerAze. bIjA samakSa te potAne kharAba dekhADavA kadI ja taiyAra nahi thAya. phalataH noMdhapothImAM prAmANikatA nahi jaLavAya. prAmANikapaNe mananI noMdhapothI taiyAra karatA rahezo. 4-6 mahinAmAM ja tamArAmAM parivartana AvavA lAgaze. enI anubhUti tame ja nahi, tamArI AsapAsanA mANaso paNa karavA lAgaze. suvicAro tamArA sAthI banaze. noMdhapothInuM A kAma, lAge che teTaluM saheluM nathI. khUba ja hiMmata ane khUba ja prAmANikatA joie emAM. kuvicAra-utthApana ane suvicAra-sthApanA mATe A prayoga karavA jevo che. 27. theyaM vRddhAnuvRjya 2 ! "vRddha puruSone anusaravuM navA yuvAna maMtrInI salAhathI rAjAe darabAramAMthI badhA ja gharaDAone hAMkI kADhavA nirNaya karyo. eka vRddha pradhAna maMtrIe kahyuM : 'ApanI vAta sAcI che, paNa AvatI kAle Apa eka prazna pUchajo . tenA javAba parathI vRddha puruSonuM mUlya Apane samajAya to nirNaya para punaH vicAra karajo.' rAjAe bIje divase sabhAmAM pUchyuM : "mane koi lAta mAre tene kai sajA karavI.' badhAe mRtyu-daMDanI sajA kahI, paNa eka vRddha puruSe kahyuM : rAjana ! ene sajA na apAya, paNa inAma apAya. Apane lAta mAravAnI konI hiMmata che ? yA to Apano nAnakaDo kuMvara Apane lAta mArI zake athavA to rANI lAta mArI zake. e baMne to inAmanA ja adhikArI gaNAya ne !' sabhA stabdha thai gai - A javAbathI, rAjA paNa khuza thai gayo. gharaDAne ravAnA karavAno nirNaya pAcho kheMcAi gayo. gharaDA gADA vALe' e kahevata emane ema nathI paDI. emAM anubhavano nIcoDa che. vRddha puruSo to hAlatuM-cAlatuM pustakAlaya che. je jJAna meLavavA upadezadhArA * 280 upadezadhArA 4 281
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSonA varSo lAge, te jJAna sahaja rIte eka ja vAkyamAM ApI devAnI kSamatA vRddha puruSa pAse hoya che. 65-70 varSano anubhava ! eTalA varSono jJAnano saMgraha ! eTalA varSonI paripakvatA ! A badhAno lAbha ApaNe emanA anusaraNa dvArA pAmI zakIe. e anubhava jo jAte ja meLavavAno Agraha rAkhIe to smazAna bhegA thai javuM paDe eTalo samaya lAge ! kadAca vicAra Avaze : "gharaDA gADA vALe' e kahevata che tema 'sAThe buddhi nAThI' e paNa kahevata ja che ne ? bemAMthI kai sAcI ? baMne sAcI che. je mANase mana, vacana, kAyA, buddhine satkAryomAM sadA pravRttizIla rAkhI che te vaya vadhatAM vadhune vadhu paripakva, Tharela ane samajadAra thato javAno. vagara pUchuye e salAha paNa nahi ApavAno. kAraNa ke e samaje che : jene badhA ja ApavA icche che ke koi ja levA icchatuM nathI tevI eka cIjanuM nAma salAha che. salAha ApIne aLakhAmaNA thavA karatAM temane potAnI meLe ja zIkhavA do, gADI sAva ja aTakI jaze tyAre vAta ! salAha mAMgavA Avaze tyAre ApIza. AvA vRddha puruSo AdaraNIya che, anusaraNIya che. jyAre keTalAka mANasoe mana, vacana, kAyA ane buddhine haMmezA niSkriya ja rAkhyA che. pravRtti kadAca karI che to pArakI paMcAtanI ! niMdAnI, bola-bola karavAnI ! Avo mANasa uMmaramAM moTo thaI jAya eTale badalAi jaze, ema nahi mAnatA. jema-jema e moTo thato jAya tema tema teno svabhAva vicitra thato jAya ! enI kaca-kaca vadhatI jAya ! enI pArakI paMcAta vadhatI jAya ! kuTuMba mATe bhArarUpa bane, apamAnano bhoga bane, chatAM potAnI prakRtino doSa samaje nahi, AvA mANasane kAraNe ja kadAca "sAThe buddhi nAThI' e kahevata paDI haze ! bAkI vRddha puruSa to AdaraNIya hoya, anusaraNIya hoya, svabhAve mIThA-madhura hoya. juvAna mANasa to haju khATo hoya, tIkho hoya, paNa gharaDo to mITho ja hoya. kAcI kerI khATI hoya che, paNa pAkelI kerI kevI mIThI hoya che ? mANasa paNa uMmara thAya tema mITho thAya. ema thAya to ja e kuTuMbAdimAM AdaraNIya bane. e mauna rahe to ja enI salAha levA bIjA Ave. vRddha puruSone khAsa sUcanA che ke kadI vaNamAMgI salAha Apazo nahi. mauna rahezo tema tamAro mahimA vadhaze. kaca-kaca karavAnI AdatathI dUra rahejo . "gharaDA gADA vALe' e kahevatane yAda karIne "huM ja gADA vALI zake, mArI salAha ja kAma lAgavAnI' ema mAnazo nahi. tame mauna raho, nAnI-nAnI vAtamAM kaca-kaca na karo, sAmethI salAha na Apo - emAM tamAruM gaurava che ane vaDIlono Adara karavAnI, emanI salAha mAMgavAnI nAnAonI pharaja che. baMne jo potAnI pharaja nibhAve to gharaDAonI chellI jiMdagI jhera na bane, gharaDAone ApaghAta karavAnI jarUra na paDe, gharaDAgharonI paNa jarUra na paDe. 'Ape vidvattA kyAMthI zIkhI ? AMdhaLA pAsethI, je kyAreya cokasAI kayAM pahelA paga mUkato nathI ane ghUsyA pahelA bahAra nIkaLavAnI taiyArI rAkhe che. " lu kamAna paMDite kahyuM. upadezadhArA * 282 upadezadhArA + 283
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. sAkSArthi tattvam | "Atmatattvano sAkSAtkAra karavo 29. cidrUpAnandamedurairbhAvyam / jJAnAnaMdathI masta thaIne rahevuM che . AtmAno sAkSAtkAra ! jIvananI bahu ja moTI upalabdhi che ! bIjuM badhuM ApaNane anaMta bhavomAM maLyuM che, paNa kadIye A nathI maLyuM. A nathI maLyuM to kazuM ja nathI maLyuM. A maLyuM che to badhuM ja maLyuM che, jihAM lagI AtamA tattva cInyo nahi tihAM lagI sAdhanA sarva jUThI' ema kaheto narasaiyo Atma-sAkSAtkArano mahimA gAya che. paNa A tattvanI prApti sva-baLathI thatI nathI, mAtra prabhukRpAthI ja thAya che. je pUrvanI 27 sUcanAo mujaba jIvana gALe che tenA para avazya prabhu-kupA Utare che. kharekhara to prabhu-kRpA hoya to ja AvI sUcanAo game che, jIvanamAM utAravAnuM mana thAya che. kahevAya che ke nijAnaMdanI mastImAM masta yogIzrI AnaMdaghanajI eka gAmamAM roja vyAkhyAna ApatA hatA. eka zeTha roja sAMbhaLavA AvatA. eka divasa zeTha moDA paDyA. vyAkhyAna zarU thai gayuM. dhuMAphaMA thayelA zeTha garjI UThyA : 'mahArAja ! tamane khabara che A upAzraya koNe banAvyo che ? tamane khabara che A gAmamAM sauthI zrImaMta koNa che ? tamane khabara che mArA AvyA pahelA kyAreya vyAkhyAna zarU thatuM nathI ? Aje vyAkhyAna kema zarU karyuM ? ThIka che, havethI dhyAna rAkhajo .' AnaMdaghanajI mahArAja tarata ja UbhA thaI gayA : 'lo, A tamAro upAzraya ! lo A tamAro pATa ! huM pelA lImaDA nIce vyAkhyAna ApIza. sAMbhaLavuM haze te Avaze.' AzA orana kI kyA kIje ? AzA orana kI kyA kIje jJAna-sudhArasa pIje AzA orana kI kyA kIje. Ama kahetA AnaMdaghanajI mahArAja tyAMthI cAlatA thayA. yAda rahe : A gusso nhoto. nijAnaMdanI mastImAMthI janmelI nirapekSatA hatA. upadezadhArA 4 284 upadezadhArA 4 285
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene AtmasAkSAtkAra thayelo hoya te Avo nirapekSa ane khumArIthI bharyo-bharyo hoya. ene aMdaranA AnaMdanuM jharaNuM maLI gayuM che... AtmA sAthe, parama cetanA sAthe anusaMdhAna thai gayeluM che. parama cetanAnA sparzathI ja temAM khumArI pragaTa thayelI hoya che, nirapekSatA pragaTa thayelI hoya che. Avo yogI je bole te maMtra bane che. jyAM cAle te sthaLa tIrtha bane che, je kare te yajJa bane che. dehAbhimAne galite, vijJAte paramAtmani / yatra yatra mano yAti tatra tatra parAmRtam // 'dehAbhimAna jyAre gaLI jAya che, parama tattva jyAre jaNAi jAya che, tyAre jyAM jyAM mana jAya che tyAM tyAM amRtanA phuvArA UchaLe che, samAdhi hoya che.' AvI dazAno svAmI yogI bane che. dhabIjanI vAvaNI pachI saMbhALa rAkhavAmAM na Ave to AgaLano vikAsa durlabha banI jAya. huM mArI ja vAta karuM. mANasonI eTalI bhIDa ke huM mArA mATe 5-10 miniTa nathI kADhI zakato. ghaNI vAra thAya : huM zuM ApIza ? mArI pAse zuM che ? chatAM vicAra Ave : mane bhale kAMi nathI AvaDatuM. mArA bhagavAnane to AvaDe che. e sAthe che. pachI zI ciMtA ? sAcuM kahuM chuM : hamaNAM ja bhagavatIno pATha mahAtmAone ApIne Avyo chuM. zuM kahIza ? te jarAya vicArIne nathI Avyo. bhagavAna bharose gADI calAvuM chuM. ApaNane zaraNAgati paNa kyAM AvaDe che ? e paNa bhagavAna ja zikhavADe che. kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 3) tA. 17-09-2000, bhA.va. 4 upadezadhArA * 286 baje madhura baMsarI (aitihAsika prasaMgo) darbhAvatI ratna pU. AcAryazrI municaMdrasUrijI agiyAramI sadInA uttarArdhano samaya... raLiyAmaNuM darzAvatI nagara... (Dabhoi nagara) ciMtaka zeTha... moMghIbena zeThANI ! 'ciMtaya' emanuM kuLa ! koi puNyavaMtA divase emane tyAM eka tejasvI bALakano janma thayo. enA janmathI mAtra mAtA-pitA ja nahi, paNa bAjunA pADozIo paNa AnaMdita banI UThyA. enuM mukha ! jANe pUnamano caMdra ! enuM kapALa ! jANe AThamano caMdra ! enI AMkhaDI ! jANe kamaLanI pAMkhaDI ! eno traNa rekhAyukta kaMThe ! jANe ke dakSiNAvarta zaMkha ! Avo manamohaka bALaka kone na game ? jeNe jeNe e bALaka joyo te saue moMghIbAine ratnakukSi kahIne navAjyAM ! eka divase vihAra karatA karatA AcAryazrI yazobhadrasUrijI AvI caDyA. DabhoinA bhaktivaMtA zrAvakoe bhAvabhInuM svAgata karyuM. dararoja vyAkhyAnAdi cAlavA lAgyA. yazobhadrasUrijInI jAdui vANIe Dabhoi para jANe kAmaNa karyuM. nAnAthI mAMDIne moTerA sau vyAkhyAnamAM AvavA lAgyA. vizALa upAzraya paNa sAMkaLo paDavA lAgyo. baje madhura baMsarI * 287
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnA bALaka sAthe moMghIbena paNa pravacanamAM AvatAM hatAM. eka divase AcAryazrInI najara e nAnakaDA bALaka para paDI ane... jANe tenuM bhAgya palaTAi gayuM. AcAryazrInI AMkho A tejasvI bALaka para jaDAi gai. ghaDIbhara teo joi ja rahyAM. AcAryazrInI krAntadarzI AMkho jANe e bALakanA kapALa paranuM ujjavaLa bhaviSya vAMcI rahI hatI. thoDIvAra pachI pUchyuM : 'kema bena ! A tamAro naMdana che ?' 'hA jI moghIbene utsAhita cahere kahyuM. 'A bALakanA caherA para huM jainazAsananI mahAna prabhAvanA joi rahyo chuM. bena ! mAruM mAnatA ho to A bALakane zAsananAM zaraNe soMpI do. enuM jIvana dhanya banI jaze. mAtra enuM ja nahi, paNa tamAruM jIvana paNa dhanya banI jaze ane ratnakukSi mAtA tarIke tamAruM nAma itihAsa para suvarNAkSare lakhAi jaze. 'gurudeva ! mAro putra zAsanane samarpita bane evA mArA bhAgya kyAMthI ? huM to pahelethI ja evI kAmanA karatI rahI chuM ke mAro putra zAsanano zaNagAra bane. Apa mArA putrane svIkAro. enA pitAnI paNa A aMge maMjUrI ja che. teo to mArAthI paNa vadhu dhArmika vRttivALA che. gurudeva ! ene bhaNAvajo, gaNAvajo ane Apano paTTaprabhAvaka banAvajo . jethI mAruM jIvana paNa dhanya bane.' moMghIbene madhamITho javAba Apyo. pahele ja dhaDAke potAnA tejasvI bALakane ullAsabharyA hRdaye soMpI detI moMghIbenane joine AcAryazrInuM hRdaya nAcI UThyuM. teo manomana bolI uThyA : dhanya ratnakali mAtA ! dhanya DabhoinI puNyabhUmi ! moMghIbena ane ciMtaka zeThe potAno vhAlasoyo putra guru caraNe samarpita karyo... zubha muhUrta bALakanI dIkSA thai... gurue tenuM nAma pADyuM : zrI municaMdra muni ! hA... A bAlamuni kharekhara 'municaMdra' ja hatA. kAraNa ke teo muniomAM caMdranI jema zobhatA hatA. emanA darzana mAtrathI saunI AMkhaDI TharatI hatI... bAlamuni municaMdra uMmaramAM ja mAtra bALa hatA, buddhimAM nahi. nAnI uMmara... paNa buddhi evI hatI ke moTA moTA kherakhAMo paNa stabdha banI jAya... buddhinI sAthe zuddhi paNa eTalI ja joradAra hatI. Atmazuddhi aMge temanI pahelethI ja eTalI takedArI hatI ke dIkSAnA divasathI ja cha vigaino tyAga karyo... ane vAparavAmAM bAra dravyathI vadhAre nahi levA tevI pratijJA karI. moTe bhAge teo AyaMbila ja karatAM rahyA. bAlya avasthAmAM paNa kevI abAla buddhi ! (teo prAyaH kAMjInuM pANI pItA, AthI teo 'sauvIrapAyI' tarIke paNa oLakhAyA che.). teo upAdhyAyazrI vinayacaMdrajI pAse potAno abhyAsa karavA lAgyA. tIvra buddhinA kAraNe tapa sAthe jJAnamAM paNa teo pragati karavA lAgyA... emanAmAM keTalI tIvra medhA zakti hatI teno haju khAsa koine paricaya thayo hato, paNa eka prasaMga evo banyo jethI temanI pratibhAno saune paricaya thayo... vi.saM. 1094mAM teo potAnA gurudeva sAthe vihAra karatA karatA pATaNa pAse AvyA... pATaNa choDIne AgaLa vadhatAM gurudevane kahyuM : "gurudeva ! Apa pATaNa kema choDI do cho ?' baje madhura baMsarI * 288 baje madhura baMsarI * 289
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vatsa...! enuM kAraNa che. pATaNamAM caityavAsIonuM jora che. ApaNe saMvegI sAdhuo kahevAie. teo ApaNane UtaravA nahi Ape. caityavAsI sAdhuoe rAjAo mAraphata potAnA sivAya anya sAdhuone nahi UtaravA devAno kAyado karAvelo che. UtaravAnI jagyA ja na maLe pachI tyAM javuM zI rIte ? 'gurudeva...! mane pATaNa javAnI ghaNI hoMza che. tyAMnA tIrthasvarUpa moTA-moTA maMdironA darzana karavAnI khUba ja icchA che. to thoDA divasa mATe koI oLakhItAne tyAM UtaravAnI vyavasthA na thai zake ? Ape to pATaNamAM ghaNI vAra darzana karyA haze, paNa meM kadI nathI karyA. atyAre ApaNe pATaNanI pAse pahoMcyA ja chIe to tyAM jai AvIe...' 'bhale tArI caityaparipATInI icchA huM pUrNa karIza." ane bAlamuni municaMdranI vAta mAnIne gurudeve pATaNamAM praveza karyo. koi paricitane tyAM UtaryA... bAlamuni jhaTapaTa caityonI paripATI karavA mATe nIkaLI paDyA. eka vakhate teo tharApadragacchanA zrI AdinAtha prabhunA derAsaramAM darzana karavA gayA. darzana karIne bahAra nIkaLyA. tyAM emanA kAne saMskRta bhASAnI carcAnA zabdo paDyA. temaNe joyuM to bAjunA sthAnamAM koi AcAryazrI potAnA batrIza ziSyone kaMika bhaNAvI rahyA hatA. tapAsa karatAM khyAla Avyo ke bhaNAvanAra AcAryazrI e bIjA koi nahi paNa vAdivetAla AcAryazrI zAMtisUrijI hatA. temane yAda AvyuM. oha ! A to te ja AcAryazrI, jemaNe bhojarAjAnI sabhAmAM 84 vAdIone harAvI jina-zAsananI vijayapatAkA pharakAvI hatI ane te badala temane rAjAe ApelA 84 lAkha drammathI dhArAmAM jinAlayo banAvyA hatA. temanI AvI vAdazakti joine mahAkavi dhanapAle rAjA bhojane kaheluM : "rAjana ! dareka vijaya dITha jo Apa eka lAkha dramma ApavA jazo to tijorI sApha thai jaze. ApanuM nAma bhale zAMtisUri hoya paNa teo vAdIo mATe to vetAla jevA vikarAla che. kavinI A vAta vadhAvIne rAjAe temane 'vAdivetAla' tarIke ghoSita karyA hatA. bAlamunine A badhI sAMbhaLelI vAto yAda AvavA lAgI. AvA mahAna AcAryazrInA Ama acAnaka ja darzana thai jaze, evI temane kalpanA ja na hatI. temanA manamAM vicAra spharyo : AvA AcAryazrI pAse huM paNa kema na bhaNuM ? Avo moko maLe kyAMthI..? teo tarata ja cAlatA pAThamAM dhIrekathI pahoMcI gayA ane namaskAra karI sauthI pAchaLa besI gayA. thoDIvAramAM ja teone samajAI gayuM ke AcAryazrI bauddhadarzananA prameyavAdano pATha ApI rahyA che. pATha khUba ja kaThina hato. carcA ghaNI jaTila hatI. paNa tIkSNa buddhimattAnA kAraNe temane to taddana saraLa lAgavA mAMDI. temane pAThamAM khUba ja rasa paDyo. teo dararoja pAThamAM AvavA lAgyA. dasa divasanA aMte AcAryazrIe batrIzaya ziSyono pATha sAMbhaLavA mAMDyo. paNa aphasosa...! batrIzamAMthI eka paNa ziSyane pATha AvaDyo nahi ke kaThina carcA samajANI nahi. AthI AcAryazrI nirAza banI gayA : arere... ! batrIzamAMthI eka paNa pratibhAzALI nathI ? jo ATalo ya pATha nahi samajI zake to mArI pATa saMbhALaze koNa...? mArI vAdakaLA apanAvaze koNa...? zuM mAruM jJAna mArI pAse ja rahevAnuM ? - AcAryazrIno hatAza cahero joi bAlamuni municaMdra tarata ja temanI pAse AvyA ane kahyuM : "pUjayavara ! Apa jo AjJA pharamAvo to huM pATha saMbhaLAvuM." baje madhura baMsarI + 290 baje madhura baMsarI * 291
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryazrIe sAmuM joyuM. aparicita cahero joi vicAramAM paDI gayA : koNa che A bAlamuni ? je hoya te. pATha sAMbhaLavA to do. AcAryazrIe kahyuM : 'tame paNa pATha saMbhaLAvI zako cho.' ane... tarata ja bAlamunie dase ya divasano pATha kaDakaDATa saMbhaLAvI dIdho. ane AcAryazrIe je kaThina prazno pUchyA tenA paNa uttaro ApI dIdhA. bAlamuninI pracaMDa pratibhA joi AcAryazrI cakita thai gayA. pUchyuM : 'munivara ! tame koNa cho ? kayA gacchanA ? guru koNa che ? pAThamAM kyArathI Avo cho ?' "pUjyazrI ! mAruM nAma che H municaMdra. mArA gurujInuM nAma che : AcAryazrI yazobhadrasUrijI. mArA gacchanuM nAma che : vaDagaccha. huM dasa divasathI pAThamAM AvuM chuM. Apane pUchyA vinA ja pAThamAM besI gayo to kSamA karazo.' 'bAla munivara...! tamArA jevAne huM pATha na ApuM to kone ApuM ? mane pUchyA vinA tame pAThamAM besI gayA, chatAM mane AnaMda thayo che. Ameya huM mAruM jJAna ApavA koi pAtrane zodhI ja rahyo hato tyAM acAnaka ja tame AvI caDhyA. paNa munivara ! tame pustaka kyAMthI meLavyuM ? 'mArI pAse pustaka che ja nahi.' 'pustaka vinA ja badhuM yAda rAkhyuM ?' 'ApanI kRpA..' bAlamunizrInI AvI pracaMDa medhA ane namratApUrNa vyaktitva joi AcAryazrI to rAjIreDa thai gayA. teo tarata ja pATa uparathI nIce UtarI temane bheTI paDyA ane kahyuM : 'mahAtman ! tame to dhULamAM DhaMkAyelA ratna cho. tamArA jevA medhAvI vidyArthIne prApta karIne baje madhura baMsarI * 292 huM paNa dhanya banyo chuM. have tame ahIM ja raho. mAre tamane bhaNAvavA che. mAruM jJAna tamane ApIne mAre nirbhara thavuM che.' 'pUjyavara...! ahIM amArA mATe UtaravAnI khUba ja takalIpha che. A to mAtra caityaparipATI mATe ja AvyA chIe. Apa jANo ja cho ke ame saMvegI sAdhu chIe. amArA mATe UtaravAno to niSedha che.' 'munivara....! tamArI vAta sAcI che. paNa e aMge have ciMtA karazo nahi. huM badhI vyavasthA karAvI ApIza. tame tamArA gurujIne A vAta jaNAvazo.' AcAryazrInI AvI kRpA joi bAlamunie potAnA gurujIne vAta karI. teo paNa tyAM rahevA saMmata thayA. AcAryazrI zAMtisUrijIe temane TaMkazALanI pAchaLa zeTha dohiMDanA makAnamAM UtaravAnI vyavasthA karI ApI ane dararoja teo potAno khAsa samaya kADhIne bAlamunine bhaNAvavA lAgyA. jotajotAmAM teo chaye darzananA pAragAmI banI gayA. basa, tyArathI pATaNamAM saMvegI sAdhuone UtaravAnI sulabhatA thavA lAgI. potAno jJAna-vAraso ApIne jANe saMtuSTa thayelA AcAryazrI zAMtisUrijI tyAra pachI thoDA ja samayamAM kALadharma pAmyA. (vi.saM. 1096) vAdivetAla AcAryazrI zAMtisUrijInI parama kRpAthI municaMdra muni paNa mahAna vAdI banyA. temaNe sAMbhara (ajamera pAse)no rAjA arNorAjanI sabhAmAM zaivavAdIne harAvyo ane digaMbaravAdI guNacaMdranI sAthe rAjagacchIya AcAryazrI dharmaghoSasUrijInA thayelA vAdamAM teozrIe A. zrI dharmaghoSasUrijIne sahAya karI hatI ane digaMbaravAdIne harAvyo hato. Ama temane aneka vAdomAM vijaya meLavIne zAsananI vijayapatAkA pharakAvI hatI. banne madhura baMsarI * 293
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ municaMdra muninI AvI adbhuta yogyatA joi AcAryazrI nemicaMdra temane AcAryapadavIthI alaMkRta karyA. (vi.saM. 1129thI 1139nI vaccenA gALAmAM.) AcAryazrI municaMdrasUrijIe potAnA gurubhAio, AnaMdamuni, devaprabhamuni, mAnadevamunine AcAryapadavI ApI hatI tathA ziSyomAM ajitaprabha, deva (vAdI devasUrijI) ratnasiMha, vagerene AcAryapadathI alaMkRta karyA hatA. * pUnamiyo gaccha : vi.saM. 1149mAM eka zrAvake, vAdIbha AcAryazrI caMdraprabha jevA moTA AcArya birAjamAna hovA chatAM AcAryazrI municaMdrasUrijInA hAthe pratiSThA karAvI. AthI gusse bharAyelA AcAryazrI caMdraprabhe, sAdhuo pratiSThA na karAvI zake, pUnamanA divase pAkhI pALe vagere navI prarUpaNAvALo 'pUnamiyo gaccha' calAvyo. tyAre AcAryazrI municaMdrasUrijIe "Avasmaya sattarI' banAvI saMghane sanmArga darzana karAvyuM, A vAtano ullekha karatAM temanA praziSya AcAryazrI munibhadra (saM. 1410) zAMtinAtha mahAkAvyamAM kahyuM che : 'sanmArga prakaTIcakAra bhagavAn yo jIvamaitrIM zrayan // ' AcAryazrI municaMdrasUrijI khaMbhAtathI nAgora sudhInA pradezamAM vicaryA hatAM. temanA parivAramAM pa00 sAdhuo tathA aneka sAdhvIjI bhagavaMto hatA. vi.saM. 1178 ka.va. 5 pATaNa mukAme teo lagabhaga 100 varSanI vaye svargavAsI banyA tyAre temanA ziSya vAdidevasUrijI Abu pAse aMbikA devInI sUcanAthI ATha divasa agAu hAjara thai gayA hatA. guruvirahathI hataprabha banelA codhAra AMsuthI raDatA AcAryazrI vAdidevasUrijIe te vakhate guruvirahavilApa, muNicaMdasUrizui vagere guru pratye potAno samarpaNa bhAva vyakta karatA graMtho racyA hatA. A AcAryazrI vAdidevasUrijIe digaMbaravAdI kumudacaMdra sahita aneka vAdIone jItIne gurunuM nAma UjaLuM karyuM hatuM ane zAsananuM gaurava vadhAryuM hatuM. vi.saM. 1176mAM 'piMDa visohI'nI "subodhA' nAmanI TIkAmAM AcAryazrI yazodevasUrijIe AcAryazrI municaMdrasUrijIne 'zruta hemanikaSa' kahyA che eTale ke te yugamAM AcAryazrI municaMdrasUrijI zrutanI bAbatamAM saMghamAM sImAstaMbha rUpa hatA. te samayano samagra saMgha AcAryazrI municaMdrasUrijIthI prabhAvita hato ane zAsana prabhAvanAnA kAryo temanI nizrAmAM karato hato. vi.saM. 1294mAM mahendrasUrijIe racelA 'zatapadI' nAmanA graMthamAM kahyuM che ke AcAryazrI municaMdrasUrijI sAdhu nimitte banAvelI vasatimAM rahetA nahotA. teo vaDagacchanA hatA. teo potAne caityavAsIomAMthI nIkaLelA nahi, paraMtu pahelethI ja vasativAsI, mAnatA hatA. kema ke derAsara, pratimA, poSALa ane jainavaMzo to caityavAsI paraMparAnA hatA. - AcAryazrI vinayacaMdre "mallinAtha caritra'nI prazastimAM AcAryazrI municaMdrasUrijIne 'saiddhAMtika' tarIke navAjayA che. tathA vi.saM. 1384mAM racAyelA "kalAvaicariyuM'mAM paNa AcAryazrIne 'saiddhAMtika' kahyA che. - gurnAvalImAM AcAryazrI munisuMdarasUrijIe "zrI munirannamunIndro vAtu madrALa saMdhAya' (gurnAvalI zloka-72) ema kahIne zrI municaMdrasUrijInI stuti karI che. bRhadgaccha padya gurnAvalImAM zrImAla nAmanA munie kahyuM che : yazobhadrasUrijI ane nemicaMdrasUrijInI pATe municaMdrasUrijI thayA. temanuM bIjuM nAma caMdrasUri paNa jANavA maLe che. temanuM nAma ja zAMtika maMtra manAya che.' baje madhura baMsarI * 294 baje madhura baMsarI * 295
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ........ .......... pUjya AcAryazrIe racelA graMtho : pU.A.zrI. munindrasUrijIe ghaNA graMtho racelA che, temAMthI keTalAkanA nAma A pramANe jANavA maLe che : (1) prAbhAtika stuti .......... ........ zloka-9 (2) aMgulasattari (svopajJa vRtti sahita) .......... zloka-70 (3) vaNasaisattari ............................... zloka-7) (4) Avaya sattari ............ zloka-70 (5) uvaesa paMcAsiyA ........................... zloka-pa0 (6) mokSapadeza paMcAzaka ............ zloka-51 (7) uvaesa paMcavIsiyA . zloka-25 (8) hiyonaesa .................................. zloka-25 (9) visAniMdA kulaya ............ zloka-25 (10)sAmaNe guNovaesa .............. zloka-25 (11)aNasAsaNaMkusaM ... zloka-25 (12)uvae sAmaya (paheluM kulaka) .......... zloka-32 (13)visAmaya (bIjuM kulaka) .................... zloka-32 (14)sogaharovaesa .... zloka-33 (15)rayaNagya kulaya (16) bArasa vaya .. ......... ....... zloka-94 (bArasavaya saMkhevo) (17) kAlasayAM .......... zloka-100 (18)tisthamAlAthayuM ... ...... zloka-112 (19) paryuSaNa parvavicAra ............ zloka-125 (20)gAhAkoso ... ................ zloka-304 (21) praznAvalI (22)sammarUpAya vihi ............ ..... zloka-29 (23) suhuma- viyAralava ............. zloka-150 (aprApya) (24) haribhadrasUrikRta upadeza pada para TIkA .... zloka-14000 (A TIkA nAgoramAM zarU karI ane pATaNamAM vi.saM. 1171mAM pUrNa karI. AmAM teozrInA ziSya vAdidevasUrijIe sahAyatA karI hatI.) (25) karmaprakRti Tippana ......................... zloka-1950 (26) haribhadrasUrikRta dharmabiMdu para TIkA .........zloka-8000 (27)haribhadrasUrikRta lalitavistarA para paMjikA .. zloka-1800 (28)haribhadrasUrikRta anekAntajayapatAkA para dIpikA (29) devendra narakendra prakaraNa para vRtti (vi.saM. 1168) (3) zaMkhezvara pArzvanAtha stavana ....................... zloka-10 (31) kalikuMDa pArzvanAtha stavana ..................... zloka-10 (32) maMDala vicAra zataka pU. AcAryazrInA jIvanane darzAvatA graMtho : prabhAvaka caritra, prabaMdha ciMtAmaNi, prabaMdha koza, zAMtinAtha mahAkAvya prazasti, kalAvai caritra prazasti, bRhagaccha gurnAvalI, guruviraha vilApa, muNicaMdasUrizui, gacchAcAra payAnI vijayavimalIyA vRttinI prazasti, gurnAvalI, tapAgaccha-paTTAvalI vagere.. AvA mahAna AcAryazrI municaMdrasUrijInA caraNomAM Dabhoi jaina saMgha zata-zata vaMdana kare che... ....... dAnathI kadI koI garIba banyuM nathI. kUvAmAMthI pANI kADhavAthI te khAlI thaI jAya che zuM? - pU.A.zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma. sA. baje madhura baMsarI * 296 baje madhura baMsarI * 297
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa karIe samatA rAkhI ghaTamAM... rAjamahelanA jharukhAmAM eka rAjakumAra beTho che. nAma che nAgadatta. nagaranI zobhA joto, Avana-jAvana karatA lokone joto e rAjakumAra ati AnaMda anubhavI rahyo che... jANe koi prekSaka nATaka joi rahyo nA hoya ? nIce aneka loko Ava-jA karI rahyA che. koi vAto kare che, koi majAka-mazkarI kare che, koi hAsya kare che... paNa eka vilakSaNa puruSa, nathI to vAto karatA... nathI majAka karatA... nathI to ThaThThA-mazkarI karatA. emanuM mukha prasanna che. emanA aMga-aMga para prazAMta vAhitA jANe saMtAkUkaDI ramI rahI che. dUbaLo deha che. mAMhyalo Atama deva UjaLo che. emanA hAthamAM dAMDo che. mAthe muMDana che. paga UghADA che. sapheda vastra che. koNa che A ? rAjakumAranA manamAM maMthana cAlyuM. nakkI meM kyAMka... kyAMka AvI AkRti joi to che ja, cokkasa joi che. Ama maMthana karato karato kumAra mananA ko ataLa UMDANamAM cAlyo gayo. eka pachI eka bhUtakALanA paDadA haTAvato gayo. ene potAnA ja pUrvabhavo yAda AvavA lAgyA. oha ! AvI AkRti mAtra meM joi ja nathI. meM svayaM anubhavI paNa che. e vizAlAnagarI ! tyAM huM eka muni tarIke. cAlatAM paga taLe deDakI caMpAi. nAnA munie traNa-traNa vAra prAyazcita karavAnuM kahyuM paNa meM na karyuM. eTaluM ja nahi... paNa e hitabhASI munine mAravA doDyo. aMdhArAmAM thAMbhalA sAthe athaDAyo. mAthuM phUTyuM. vedanAthI kaNasato marIne jayotiSamAM sAmAnya deva thayo. krodhAMdhanI ucca gati kyAMthI hoya ? samyaktvanI hAjarI mAtrathI paNa AtmA vaimAnika devalokathI nIcenuM AyuSya na bAMdhe to je sAdhu hoya tenuM to pUchavuM ja zuM ? paNa huM bhUlyo. krodhathI sAdhupaNAthI to gayo... paNa samakitathI paNa gayo, jayotiSa devalokamAM paNa meM e ja krodhanA saMskAro popyA. koi koi vAra mAnavone paNa trAsa Apyo. krodhanA AvezamAM keTalAya mANasone bhasmIbhUta karyo. mAro prabhAva jamAvavA meM keTalAyane bIvarAvyA. are ! kyAreka kyAreka to keTalIye nagarIo paNa bALI nAkhI. AvA ja krodhanA pariNAmathI devalokathI paNa cyavIne huM dRSTiviSa sarpa thayo. eka ja nAnakaDI bhUle keTaluM adhaHpatana ! kyAM eka vakhatano sAdhu zuM ? ne kyAM jenI najara mAtrathI prANIo baLI jAya tevo daSTiviSa kALotaro nAga huM...? paNa chatAMya bhAgya mArI, sAthe hatuM. bhavitavyatA sArI hatI. mane te bhavamAM jAti smaraNa jJAna thayuM. meM mAro ahiMsaka muni-bhava joyo. krodhanA kaDavA vipAko anubhavyA. have krodha para krodha jAgyo... paNa mane vicAra Avyo ke have AmAMthI bacavuM zI rIte ? mArI najara mAtrathI jIvo marI jAya che. mAre ahiMsaka vRttithI jIvavuM kema ? evA saMyogo-evI paristhiti-evuM vAtAvaraNa mane maLyuM hatuM ke krodha karyA vinA cAle ja nahi. hiMsA karyA vinA jIvAya ja nahi. paNa... meM ahiMsaka upAya zodhI kADhyo. jayAM cAha hoya che tyAM rAha maLI ja jAya che. game tevA pratikULa saMyogone haTAvI zakAya che. jo saMkalpa che baje madhura baMsarI * 299 baje madhura baMsarI * 298
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ to agnine paNa pANI thavuM paDe ane himAlayane paNa jhUkavuM paDe. meM baliSTha saMkalpa karyo. basa have mAre samatAvRttithI jIvavuM. enA mATe meM mAruM moM daramAM ghAlI dIdhuM. moTuM aMdara, pUMchaDI bahAra ! moTuM bahAra hoya to koinA para najara jAya ne ? najara jAya to koi baLI mare ne ? AvI rIte huM mAruM jIvana vyatIta karato hato. tyAM ja acAnaka zuM thayuM ? atyAranA mArA ja pitA kuMbha mahArAjAnA putranuM (mArA moTA bhAinuM) sarpadaMzathI avasAna thayuM. mArA pitAne eTalo gusso Avyo, ke basa sApanuM nAma pRthvI para na joie. emaNe jAherAta karAvI ke je koi paNa mANasa eka sApanuM maDaduM lAvaze tene eka sonAmahora inAma maLaze. inAmanA lAlace loko dhaDAdhaDa... dhaDAdhaDa... sApo mAravA lAgyA. huM paNa AmAMthI bAkAta na rahyo. keTalAka loko huM jayAM raheto hato te sthAne paNa AvI caDyA. mArI pUMchaDIne kheMcavA lAgyA. meM vicAryuM. A bicArA ajJAna jIvo che ! jo huM moTuM bahAra kADhIza to badhA ja marI jaze. bhale e mArI pUMchaDI khece, bhale huM kapAI jAuM. bhale mAre sahana karavuM paDe paNa huM moM bahAra to nahi ja kADhuM. A bAju te loko mArI pUMchaDI jora-jorathI kheMcavA lAgyA. huM paNa majabUta rIte dharatIne vaLagI rahyo. AkharI mArI pUMchaDI tUTI. mane bhayaMkara vedanA thavA lAgI. meM mArA AtmAne samajAvyo : re Atman ! sahana kara. sahana kara. paravazatAthI ghaNuMya sahana karavuM paDaze. paNa enAthI kazo khAsa lAbha nathI. svecchAe sahavAmAM ja mahAna lAbha che. jo teM pUrvabhavamAM krodha karyo to kevA kaTu-phaLo bhogavavA paDyAM ? haju paNa jo cUkyo to A corAzInA cakkaramAM tuM kyAMya cakanAcUra thai jaiza.' Ama aNInA prasaMge paNa meM samatA rAkhI. samAdhithI marIne huM ahIM rAjakumAra tarIke utpanna thayo. oha ! kevo che saMsAra ! jayAM verIne tyAM paNa putra tarIke janamavuM paDe che ! na joie Avo saMsAra...! zuM baLyuM che A saMsAramAM ? loko kahe che saMsAra e kaMsAra che... paNa mane lAge che A saMsAra kaMsAra nahi, paNa bhaMgAra che. Ama jharukhe beThelA rAjakumArane munivaranA darzana thatAM jAtismaraNa jJAna thayuM ane saMsAra parathI vairAgya Avyo. eka munirAja pAse dIkSA lai lIdhI. paNa dIkSA-jIvanamAM emane kaThinAI naDavA lAgI. tiryaMcayonimAMthI AvelA hovAthI eTalI bhUkha lAgavA mAMDI ke na pUcho vAta ! savAranA pahoramAM ja kakaDIne bhUkha lAge. navakArazInuM paccakhANa paNa mAMDa thAya. eka dI teo raDatA-raDatA gurudeva pAse gayA ane kahyuM : 'gurudeva ! huM tapazcaryA to jarAya karI zakato nathI. mAro uddhAra zI rIte thaze ? tapa vinA karmano kSaya zI rIte thaze? tapa vinA sAdhu zobhe paNa zI rIte ? gurudeve kahyuM : "vatsa ! tapa yathAzaktie ja karavAno che ane bIjI eka vAta haMmezA yAda rAkha ke | 'jJAna bhaNavuM saheluM che. paNa temAM ahaMkAra na AvavA devo muzkela che. kriyA karavI sahelI che... paNa temAM niMdA na AvavA devI muzkela che. zakti prApta karavI sahelI che... paNa temAM zoSaNavRtti na AvavA devI muzkela che. tapa karavuM saheluM che... paNa temAM kSamA rAkhavI muzkela che. vatsa ! tuM kSamA rAkha. kSamA e ja tArA mATe uttamottama tapa che. ane tuM kema bhUlI jAya che ke kSamA na rAkhavAnA kAraNe ja keTalAya tapasvIo paNa saMyama jIvana hArI gayA ? te dhanya che je tapasvI che chatAM kSamAzIla che. te vaMdanIya che je zaktizALI che, chatAM rakSaka che. te pUjanIya che je kriyAcusta che chatAM niMdAthI vegaLo che. te abhinaMdanIya che je jJAnI che chatAM baje madhura baMsarI * 300 baje madhura baMsarI * 301
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ namra che. vatsa ! tuM gabharAiza nahi. bhale tuM navakArazInuM tapa kare... paNa jo samatA rAkhIza to avazya tAruM AtmakalyANa thaze.' gurudevanA AvA vacanAmRto sAMbhaLI A munivaranuM mana nAcI uDyuM. teo roja navakArazI vakhate eka gADavo bharIne bhAta vApare che. vApare che chatAM anAsakti keTalI ? vAparavAmAM bIjuM kaMi ja nahi. phakta lUkhA bhAta ja ! khAlI peTane bhADu ja ApavuM che ne? emAM svAdanA caTakA zA mATe ? dararoja AvI rIte ghaDo bharIne bhAta vAparavAthI emanuM nAma paDI gayuM : kUragaDu muni. kUra eTale bhAta ane gaDu eTale gADavo-ghaDo. temanI sAthe rahenArA bIjA sAdhuo to ghaNA tapasvI hatA. emAM cAra potAnA gurubhAio to bahu ja tapasvI ! eka muni eka mahinAnA upavAsa kare che. bIjA be mahinAnA, trIjA traNa mahinAnA ane cothA cAra mahinAnA upavAse pAraNuM kare ane pAchA teTalA ja upavAsa zarU karI de. AvA prakAranI tapAlabdhithI emanI khyAti paNa dUra-sudUra sudhI phelAi hatI. A badhA ja tapasvI munio A kUragaDu muninI bharapeTa niMdA kare che : joyo A khAudharo ? khAvA mATe ja jANe dIkSA lIdhI che. AvuM ja karavuM hatuM to dIkSA zA mATe ? na koi di AMbila, na upavAsa, na ekAsaNuM ! nuM besaNuM are porasI paNa nahi. 'nahi porasI, nahi besaNuM, nahi AMbilano kha5; lIdhA jhoLI pAtarAne, AvI UbhA Tapa.' arere ! AmanuM bicArAnuM zuM thaze ? alyA kUragaDu ! tuM kevo khAudharo che ? sAdhutAnuM kaMI bhAnabAna che ke nahi ? savAra paDI ne lIdhA jhoLI pAtrA ne UpaDyA. A kAMi jIvana che ? AvuM moDhAmoDha tapasvIo saMbhaLAvI de che chatAM A muni manathI paNa krodha karatA nathI, uduM vicAre che, 'huM keTalo hatabhAgI chuM ke kAMi tapa paNa karI zakato nathI. kevA che A bhAgyazALI munivaro ke ghora tapazcaryA kare che. mArI evI dhanya dazA kyAre Avaze ? kyAre Avaze ?' eka divase upAzrayamAM zAsanadevI vaMdana karavA AvI. badhAne choDIne e to kUragaDu muni pAse jaine hAtha joDIne UbhI rahI. tyAMja pelA tapasvIo barADyA : alI bhalIbhoLI devI ! tuM kema bhUlI paDI ? tapasvI e nathI. ame chIe. Ama Ava A bAju amane vaMdana kara, khAudharAnA vaMdanathI zo lAbha che ? 'o abhimAnI tapasvIo ! sAdhuno sau prathama dharma kSamA che. kSamA ja sauthI moTuM tapa che. kSamA nathI te kSamA-zramaNa kevo ? bhale A muni pAse dravya tapa nathI, paNa bhAva tapa jarUra che. tamArAthI e mahAna che mATe meM emane sauthI prathama vAMdyA. Ama bolI devI adezya thai gai. pelA munio to AbhA ja thai gayA. kramaza: saMvacharIno divasa Avyo. sudhA vedanIyathI pIDita karagaDu muni bhAtano ghaDo vahorI lAvyA. sAdhu jIvananA krama pramANe temaNe pelA tapasvI munione nimaMtraNa karyuM: munivaro ! lAbha Apo.' have jA ... jA ... lAbha Apo nA pUMchaDA ! khabara nathI amAre upavAsa cAle che ? ne emAMya Aje to saMvaccharIno dahADo che. bahu cAMpalAi karyA vinA have mAMDa vAparavA.' Ama bolIne tapasvIo te pAtrAmAM kyA. paNa samatAnA sAgara A munivara to zAMta ja rahyA. manamAM mAnavA lAgyA : aho ! mArA kevA ahobhAgya ke AvA mahAna tapasvIonI pavitra thUka A pAtramAM paDI. teo vicAravA lAgyA : he Atman ! tuM Avo ne Avo khAudharo kyAM sudhI rahIza ? kyAM baje madhura baMsarI * 303 baje madhura baMsarI + 302
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI bhojananI bhUtAvaLamAM paDyA rahevuM che ? re hatabhAgI jIvaDA ! AvA mahAna parvanA divase paNa jo tapa nahi kare to kyAre karIza ? kyAre tuM A khAvAnI lapamAMthI chUTIza? kyAre A karmanA pAMjarAmAMthI mukta banIza ? kyAre tuM aNAhArI pada meLavIza ? Ama aNAhArI padanI bhAvanA bhAvatA bhAvatA munivare ghAtI karmanI beDIo toDI nAkhI. rUmajhUma karatI kaivalya suMdarIe temanA kaMTha para varamALA sthApita karI, munivara kevaLI banyA. tarata ja deva samUha mahotsava karavA doDI Avyo. suvarNanA kamaLa para munirAjane besADyA. pelA tapasvIo to A dazya bAghA banIne joi ja rahyA. paNa have temano mada osarI gayo hato. teo paNa UMDA maMthanamAM UtarI paDyA : 'tapasvI to e ja kuragaDa muni; jemaNe bhAva tapanuM sevana karyuM. ema ame zAnA tapasvI ? ame to niMdaka. AvA kevaLI mahAtmAnI AzAtanA karanArA ! amAruM paDatuM mUkIne pArakI ciMtA karanArA ! emaNe saMyama sAcavyuM ne AtmAnuM kAma kADhayuM. te tayAM ne ame rahyA.' Ama dilathI khamAvatA ghora pazcAttApa karatA te cAreya tapasvI munio paNa kevaLajJAna pAmyA. cAre tarapha AnaMdanuM mojuM pharI vaLyuM. saunuM hRdaya bolatuM hatuM : dhanya tapa ! dhanya tapasvI ! dhanya kSamA ! dhanya kSamAzramaNa ! upabRhaNAnA abhAve eka hatA mahAna AcArya ! nAma hatuM : rudrAcArya... aneka ziSyonA guru ! aneka zAstronA pAragAmI ! aneka bhaktonA ArAdhya ! e AcAryazrIne 4 ziSyo ghaNA ja zAsana-prabhAvaka hatA. ekekathI caDe tevA...! eka vakhate cAturmAsa mATenI aneka kSetronI vinaMtI AvatAM AcAryazrIe potAnA cAreya zAsana prabhAvaka ziSyone judA-judA sthaLe cAturmAsa mATe mokalyA. cAreya ziSyo vidvAna to hatA ja ane viziSTa puNya-baLa paNa hatuM ja. AthI ja cAturmAsanA kSetromAM emaNe suMdara jamAvaTa karI. aneka lokone dharmAbhimukha banAvyA ane mahAna zAsana prabhAvanA karI. A pramANe cAreya ziSyo jayAre comAsuM pUrNa karIne AvyA tyAre gurudeva rudrAcArye emanI jarAya pUcha-paracha na karI.. comAsuM kema gayuM ? tyAMnA loko kevA hatA ? kAMi takalIpha to nathI paDIne ? dharmArAdhanAmAM koi vikSepaka tattvo to hotA ne ? zrAvako kevA lAgyA ? keTaluM parivartana AvyuM ? vyAkhyAnamAM kayo graMtha vAMcyo ? kai ArAdhanA karAvI ? vagere prazno pUchavA baje madhura baMsarI * 305 A vAta to ApaNA dilamAM barAbara ThasI javI joIe ke sakala kalyANanA kAraNe zrI arihaMta deva che AvuM mAnyA vinA bhakti pragaTavAnI nathI. bhakti vinA mukti maLavAnI nathI. - pU.A.zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma. sA. baje madhura baMsarI * 304
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ to dUra rahyA. paNa sAmAnyathI ema paNa na kahyuM ke - "vAha ! bahu suMdara ! ghaNuM sarasa kAma karI AvyA.' AcAryanI pharaja hoya che ke je gacchamAM viziSTa zaktivALA hoya tenI upabuhaNA kare. jo e upabRhaNA-prazaMsA karIne ziSyonI pITha thAbaDe nahi, ziSyo taraphathI mAtra sevA ja letA rahe ane kAMi Ape nahi to te AcArya virAdhaka bane che. A drAcArya bhale AcArya pade birAjamAna thai gayA hatA. paNa emanuM citta guNAnurAgI banyuM na hatuM. cittamAM UMDe-UMDe guNadveSa bharelo hato. ziSyonI caDatI, ziSyonI thatI prazaMsA emanAthI khamAtI na hatI. ziSyonI khyAti vadhatI joine emanA peTamAM divela reDAtuM. emane bhaya lAgato ke kadAca A badhA mArA bhakto emanA tarapha kheMcAi jaze to ? mAruM pada e jhUMTavI leze to ? AthI ja ziSyone AgaLa vadhatAM aTakAvavA e aneka prakAranA kAvAdAvAo karavAnuM paNa cUkatA nahi. jema pelo indra indrAsana javAnA bhayathI tapa karatA RSine calita karavA prayatna nathI karato ? hA... basa ahIM paNa evI ja manovRtti upasI rahI hatI. kharekhara to AgaLa vadhatA ziSyone joine gurane AnaMda thavo joie. putranI ane ziSyanI caDatImAM jene AnaMda thato nathI te bApa, bApa nathI. paNa pApa che, te guru guru nathI. nItizAstramAM kahyuM che : 'sarvatra vijayamicchet / putrAdicchet parAjayam // bIje badheya vijaya maLe te sAruM ane putrathI (ziSyathI) parAjaya maLe te sAruM. A nItivAkyane paNa AcAryazrI bhUlI gayA hatA, ziSyone vAtsalyabhInI najare jovAne badale spardhAbharI najare jovA lAgyA hatA. potAnI thoDI-ghaNI paNa kadara nahi thavAnA kAraNe cAreya ziSyo nArAja thai gayA. emane thayuM ke jo ApaNA gurudevane ApaNI kAMi paDI nathI to ApaNe nakAmI mahenata zA mATe karavI ? Ama vicArI teoe zAsana-prabhAvanAnAM kAryo choDI dIdhA ane pramAdamAM paDI gayA. sArA kAryo karavAnAM choDI daIe eTale pramAdarUpI pizAca to moTuM phADIne taiyAra ja Ubhelo che. ziSyone pramAdI banatA joine rudrAcAryane khUba ja AnaMda AvI gayo. ziSyo na bhaNe to sAruM, ziSyo pramAdamAM paDyA rahe to sAruM, ziSyo pravacana prabhAvaka na bane to sAruM, ziSyonA koi guNo na gAya to sAruM, ziSyonuM jIvana prakAzita na bane to sAruM - AvI rudrAcAryanI icchA saphaLa banI gai. kharekhara ja guNI banavuM saheluM che, paNa guNAnurAgI thavuM muzkela che. IrSyAnA pApe rudrAcArya ghora pApakamoM upArjI durgatimAM cAlyA gayA... ane ziSyo paNa pramAdamAM paDI durgatimAM cAlyA gayA. paNa konA pApe ? gurunA pApe ! guru para bahu moTI javAbadArI che. basane calAvanAra DrAivara, vimAnane calAvanAra pAyaloTa ane nAvane calAvanAra nAvika karatAM ya gacchanuM sukAna saMbhALanAra AcAryanI javAbadArI ghaNI moTI che. DrAivara, pAyaloTa ke nAvikanI bhUle mAtra dehane ja A bhava pUratuM nukazAna thAya jayAre gurunI bhUle AtmAne bhavobhava nukazAna thai jAya. AthI ja guru pattharanI ke kAgaLanI nAva jevA nahi, paNa lAkaDAnI nAva jevA zodhavA joie. AvA sva-pa2 tAraka gurune zAstramAM bAra varSa sudhI 700 yojananA vistAramAM pharIne paNa zodhavAnuM kahyuM che. kharekhara gurupadanI mahattA ghaNI moTI che. baje madhura baMsarI * 306 baje madhura baMsarI * 307
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMjUsAithI udAratA tarapha... eka hatA zeThajI. evA kaMjUsa evA kaMjUsa ke na pUcho vAta. 'camaDI tUTe paNa damaDI nahi' A kahevatane temaNe hRdayanA pratyeka tAranI sAthe vaNI dIdhI hatI, gAmanI aMdara badhA ja zeThoe avasare avasare gAma jamaNa kareluM... paNa A zeThajIe kyAreya jamaNavAra karyo nhoto. jyAre Avo koi avasara Ave tyAre kaMika bahAnuM kADhIne chaTakI jAya athavA to bahAragAma bhAgI jAya. AthI gAmamAM TIkA thavA lAgI ke dhULa paDI zeThanI saMpattimAM jeNe jIvanamAM ekavAra paNa gAmane jamADyuM nathI. nAnA-nAnA garIba bhUlakAone jeNe rAjI karyA nathI. A vAta phelAtI phelAtI zeThanA putro pAse paNa AvI. emane A sAMbhaLIne bahu lAgI AvyuM. temaNe vicAryuM : te saMpatti zA kAmanI jeno sadupayoga na thAya ? jo saMpattine sanmArge nahi kharcAe to kyAMka to kharcAvAnI ja ane te unmArga ja haze, lakSmInI traNa gati che : dAna, bhoga ane nAza. je dAna karato nathI, bhogavato paNa nathI tenI saMpattino vinAza thaine ja rahe che. ane mANasa game teTaluM kamAya, paNa Akhare e badhuM ahIM ja choDIne ene cAlyA ja javAnuM che ne ? kamAyelI lakSmIne mUkI javI ane tenA mATe karelA pApone sAthe lai javA AvuM kayo DAhyo mANasa icche ? baje madhura baMsarI * 308 ApaNe bIjAnuM khAie ane koine khavaDAvIe nahi e kyAMno nyAya ? mAruM mArA bApanuM ne tArAmAM mAro ardho bhAga' A siddhAMtanuM pAlana ahIM puNya tape che tyAM sudhI bhale karI laie, paNa kudaratanA darabAramAM kyAMya garabaDa nahi cAle, tyAM to pAIpAino ne rAI-rAIno hisAba cUkavavo paDaze. jJAnIo ApaNane vAraMvAra kahe che : mahAnubhAvo ! kharo AnaMda ApavAmAM che, levAmAM nahi. khavaDAvavAmAM che, khAvAmAM nahi." zuM A khoTuM haze ? jJAnIone koi svArtha hoto nathI. teo zA mATe khoTuM kahe ? eka vakhata to kharekhara khavaDAvavAno AnaMda mANavo ja joie. badhA putroe AvI vicAraNAnA aMte gAma-jamaNa karavAnuM nakkI karyuM, paNa pitAjI kevA che te teo sArI peThe jANatA hatA. AthI ja zuM karavuM ? e badhI khAnagI carcA paNa karI lIdhI. eka divase pitAjIne pUchyA vagara ja temaNe gAmane jamavAnuM noMtaruM ApI dIdhuM. pitAjIne caDAvI dIdhA uparanA mALe. A vAtanI gaMdha suddhAM zeThajIne AvI hatIe to ArAmathI uparanA mALe bArI pAse beThA hatA. tyAM ja temane lokono kolAhala saMbhaLAyo. nIce najara karI to potAnA ja ghera loko jamavA mATe AvatA hoya evuM lAgyuM. curamAnA lADavA, ziro ane lApasInI sugaMdha AvavA lAgI. tamane ema lAgatuM haze ke emane gusso caDyo haze... paNa nA... mANasa badhI vakhate eka sarakho nathI hoto. e palaTAI zake che. jo koi palaTAi zakato na hota to dharmaguruono badho ja parizrama nakAmo gaNAta. paNa nahi, kaMjUsa dAnI banI zake che, khAudharo tapasvI banI zake che. eja AzAe to dharmaguruono ane dharma graMthono parizrama che. nahi to zuM jarUra hatI dharmanI ? baje madhura baMsarI * 309
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 ) zeThanA bhAvo palaTAyA : hAya... hAya... huM kevo kaMjUsanA kAkA tarIke paMkAyo ke sagA dIkarAoe paNa mArAthI chupAine jamaNavAra karyo. jiMdagImAM mAtra khAdhuM ja, kadI khavaDAvyuM nahi. lIdhuM ja, kadI ApyuM nahi. mAtra paisA ja bhegA karyA, puNya nahi, arere...! mArA jevo hatabhAgI koNa haze ? pUrve sAMbhaLelA munionA dAnanI mahattAnA vyAkhyAno tenA manamAM guMjavA lAgyA. hA... sAMbhaLeluM kyAreya nakAmuM jatuM nathI. ajAgRta manamAM gayeluM te avasare kAma lAge ja che. zeThajI vicArI rahyA che tyAM ja emanI najara eka vahoravA AvatA muni para paDI. emane thayuM : 'huM paNa kema na vahorAvuM ?' Ama ekadama bhAvAvezamAM AvI jaldIthI nisaraNI UtaravA lAgyA. UtAvaLanA kAraNe jarA lapasyA ane gabaDI paDyA nIce. khopaDI phATI gai. mRtyu pAmIne dAnanA zubha pariNAmathI saMgama nAmanA bALaka banyA. pUrve karelI utkaTa bhAvanA mujaba te saMgama bALake munine khIra vahorAvI ane mRtyu pAmI zAlibhadra banyo. bolo bhAi, A zAlibhadranI oLakhANa ApavI jarUrI che kharI ? huM garIbIthI amIrI tarapha zeThajI ! kaMIka Apone ! 3-3 divasano bhUkhyo chuM. peTamAM anAjano dANo paNa gayo nathI. tame Apazo to bhagavAna tamAruM bhaluM karaze.' jina-pUjA karavA mATe jai rahelA eka zeTha pAse eka garIba bALake kAkalUdI karI. vikharAyelA vALa... UMDI UtarI gayelI AMkho... dIna-hIna cahero ! patalI soTI jevA hAtha-paga ! chAtImAM dekhAtI pAMsaLIo ! prathama najare ja dayA AvI jAya evI A bALakanI sthiti hatI. zeThajI dayALa to hatA ja. koi paNa duHkhIne jotA ane emanuM haiyuM du:khI du:khI thai jatuM. koine ThaMDIthI tharatharatuM juve to emane evI anubhUti thatI ke jANe mane ja ThaMDI lAgI rahI che. koino hAtha ke paga kapAI jAya to emane ema lAgatuM ke jANe mArA ja avayavo kapAi rahyAM che. anukaMpA e to samyaktvadhArInuM lakSaNa che. bIjAnA du:khane joine jenuM haiyuM dravI na UThe ene jinabhakta kahevo zI rIte ? baje madhura baMsarI * 311 roga maTADavA mATe elopathI. homiyopathI, necaropathI vagere ghaNI 'pathI' che. paNa tamAma dardI mATenI 'pathI kaI ? 'simpathI' (sahAnubhUti - hamadardI). baje madhura baMsarI * 310
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ je jinano bhakta hoya te avazya jIvono mitra hoya ja. jinabhakti ane jIva-maitrI eka ja sikkAnI be bAjuo che. baMne ekabIjAthI anusUta che. te ja sAco jina bhakta che je jIvono mitra che. te ja sAco jIva-mitra che je jina bhakta che. baMne guNo eka-bIjAnA pUraka che. dayAmaNA cahere yAcanA karatA A garIba-bALakanI mAMgaNIne kukarAvIne mArAthI AgaLa vadhAya ja kema ? zuM patthara jevA mArA hRdayamAM paramAtmA padhAraze ? huM jo ema bhagavAna pAse jaiza to kadAca bhagavAna kahe : "o bhagatarAja ! lAlacoLa kesarathI mArI pUjA pachI karaje pahelA jIvonI sAthe maitrI keLava. huM tenA ja hRdayamAM AvuM chuM, je jIvono mitra che. vizvanA tamAma jIvo mArA sAdharmika baMdhuo che. emAMnA eka paNa jIvanuM apamAna eTale mAruM ja apamAna. jA bhagata ! jA. pahelAM jIvonI sAthe maitrInuM anusaMdhAna karI Ava. pachI mArI bhakti karaje, je jIvo para dveSathI bharelo che. te bhale lAlacoLa kesarathI mArI pUjA kare, bhale moTe avAje stavano gAya, bhale e mArA nAmanuM tilaka kapALe lagAve, huM kadI paNa tevA loko para prasanna thavAno ja nathI. hA, duniyA bhale ene dhArmika kahe, paNa amArA rAjayamAM evo nakalI dhArmika kadI paNa praveza meLavI zakaze nahi." sAkSAt bhagavAna jANe bolI rahyA nA hoya-e rIte enA hRdayamAM bhagavAnanI vANI gUMjavA lAgI. zeThajInA paga thaMbhI gayA. haiyuM karuNAthI chalakAI UDyuM. madhura svare pelA chokarAne kahyuM : 'vatsa ! huM tane jarUra anAja ApIza hoM...! jarAya ciMtA karIza nahi. paNa mane ciMtA e thAya che ke tuM Ama bhIkha kyAM sudhI mAMgyA karIza ? enA karatAM huM tane kAma batAvuM to ?' o zeThajI ! to to Apano khUba-khUba AbhAra ! kAma jo maLI jAya to bhIkha mAMguM ja zA mATe ? A to keTalIye tapAsa karI... paNa kAma nathI maLatuM mATe bhIkha mAMgavI paDe che. bAkI 'Apo' evo zabda bolatAM mane evuM duHkha thAya che... jANe chAtImAM so-so khaMjaro bhoMkAtA hoya...' dIna-vadane chokarAe kahyuM. nAnakaDA chokarAnI vizALa buddhi ane vAkapaTutA joine zeTha ekadama prabhAvita thai gayA. zeThe kahyuM : 'to tuM ema kara. huM tane tArA jevuM kAma batAvuM chuM. phUla jevA tane kAmanA DhasaraDAthI kacaDI nAkhavA mAMgato nathI. huM jayAre bhagavAnanI pUjA karavA jAuM tyAre mArI vADImAMthI pUjA mATe roja phUlo lAvI ApavA. huM tane roja be mANA dhAna ApIza.' paragaju zeThanI aNadhArI ophara sAMbhaLIne rAjIreDa thai gayelo bALaka bolI UThyo : "AbhAra ! zeThajI AbhAra ! Apano A upakAra huM kayA zabdomAM varNavuM ? traNa-traNa divasa bhIkha mAMguM, galIe galIe bhaTakuM, lokonI gALo sAMbhaLuM chatAM paNa mane jeTaluM dhAna na maLe eTaluM dhAna Apa eka ja dahADAmAM mAmUlI kAma mATe ApI rahyA cho.' 'kAmanI apekSAe bhale A mAmUlI dAma lAgatuM hoya paNa phaLanI apekSAe A aNamola kAma che. A to traNa lokanA svAmInI pUjA mATe phUlo lAvavAnuM kAma che. AvA kAma mATe indro paNa paDApaDI kare che. samajayo ?' 'mAruM ahobhAgya' kahIne garIba chokarAe mAthuM jhUkAvyuM. tyArathI dararoja A kAryano prAraMbha thai gayo. roja zeThajI jina-pUjAe jAya tyAre A paMcavarNI sugaMdhI phUlone caMgerImAM bharIne taiyAra ja Ubho hoya. baje madhura baMsarI * 312 baje madhura baMsarI * 313
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAre bIjuM kaMi na joie... thoDA divasamAM enA mananA pariNAmo paNa nirmaLa thavA lAgyA. ene paNa jina-pUjA karavAnuM mana thayuM. zeThajInA nahi, paNa potAnA ja anAjathI phUlo kharIdI bhAvathI e paNa bhagavAnanI pUjA karavA lAgyo. jina pUjAmAM teno ullAsa dina-pratidina vRddhigata thavA lAgyo. eka divasa AyuSyanuM tela khUTyuM. teno jIvanadIpa bUjhAyo. mRtyu pAmIne e devaloka gayo. bhagavAnanI puSya pUjAe eka garIba bhikhArIne have deva banAvI dIdho. nA... mAtra deva banAvIne ja e aTakatI nathI. e to pUjakane devAdhideva banAvIne ja jaMpe che. svargamAMthI yuvIne e devAtmAe eka rAjAne tyAM janma lIdho. jANo cho e rAjA koNa hato ? e hato zreNika ane janma pAmanAra deva hato abhayakumAra. e buddhi-nidhAna abhayakumArane ApaNe badhA oLakhIe chIe. paNa tenAmAM AvI janma jAta nirmaLa e buddhi AvI kyAMthI ? e ApaNe jANIe chIe kharA ? e nirmaLa buddhinA mULa prabhu pUjAmAM chupAyelA hatA. garIbIthI amIrI tarapha lai janAra jina pUjA che. eka hatA zeTha... nAma hatuM tAmalI... bhAre sukhI.. gharamAM lakhalUTa vaibhava... zeTha paNa bhAre udAra, dAna ane bhoga baMne mArge paiso vApare. eka rAtre emane vicAra Avyo. arere AtmanuM..! AvI rIte bhoganA kAdavamAM kIDA banIne kyAM sudhI jiMdagI pasAra karavI che ? zuM khAvuM-pIvuM mojamajA mANavI enuM nAma ja jiMdagI che ? e to pazuo paNa karI zake che... mAnava-jIvananI vizeSatA zI ? he jIvaDA ! Ama pazunI jema jIvIne pAchA pazu-jIvanamAM cAlyA javuM che ? jayAMthI ghaNI muzkelIe bahAra nIkaLyo tyAM ghaNI sahelAithI pAchA cAlyA javuM che ? A jIvana pazutA mATe nahi, paNa prabhutA mATe che. mAnava pazu banI jAya temAM tenI hAra che. mAnava potAnAmAM prabhutA pragaTAve temAM tenI jIta che. re jIva ! kaMika evA prayatna kara... jethI tArI suSupta prabhutA pragaTI UThe. pUrvanA koi tapa-japa vagerenA puNyathI tane vaibhava maLelo che paNa A jiMdagI tuM emane ema tapa-japa vinA pazutAmAM gALI rahyo che. parabhavamAM o Atman ! tAruM thaze zuM ? jarA vicAra to kara. baje madhura baMsarI * 315 vANInI cAra vizeSatA mauna satya priya dharma (cAreya uttarottara caDiyAtA che.) baje madhura baMsarI * 314
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghora tapazcaryA dvArA jIvana pUruM karI tAmalI tApasa bIjA devalokano indra (izAnendra) banyo ane kharekhara teNe potAnI icchA pramANe AtmakalyANano rAjamArga prApta karI lIdho. kAraNa ke indro niyamA samyagdaSTi hoya che ane samyagdaSTi AtmA niyamo mokSagAmI hoya che. teonA hRdayamAM eka ja nAda gUMjato hoya che : mAre AtmakalyANa sivAya bIjuM kaMi na joie. A pramANe zeThe potAnA AtmAne zikhAmaNa ApImanomana nirNaya karI lIdho ke basa have mAre tapa-japamAM lAgI javuM. tApasa banI javuM. sAMsArika bhogone salAma... basa... have bahu thayuM. thoDI ghaNI je jiMdagI bacI che teno kaMika sadupayoga karI levo. potAnA nirNayane amalamAM mUkavA zeThe jarAya vAra lagADI nahi. bIje ja dI teo tApasa banI gayA ane tapa-japano yajJa zarU karyo. ghora tapazcaryA AdarI. tapazcaryA eTale kevI ? chaThThanA pAraNe chaThTha... pAraNAmAM paNa zuM vApare ? 21 vakhata dhoyelA bhAta... jenA para mAkhI paNa na bese evA niHsAra...! bhale e jaina nhoto. bhale enI pAse viziSTa jJAna hotuM... paNa AtmAnuM kalyANa hRdayamAM barAbara vasI gayuM hatuM. AthI ja 60,000 varSa sudhI lagAtAra A tapa-yajJa teNe cAlu rAkhyo. AnI sAthe jo enI pAse samyajJAna hota to eTalI tapazcaryA dvArA eka hajAra AtmAono mokSa thai jAta. Ama tenuM ajJAna kaSTa hovA chatAM tene mokSa para pAkI zraddhA hatI ane te potAnI tamAma tapazcaryA AtmakalyANa mATe ja karato hato. eka vakhate bhavanapatinI devIoe tene vinaMtI karatAM kahyuM ke- tame tapa dvArA amArA pati bano. evuM niyANuM karo jethI tamane svarganI samRddhi maLe. A sAMbhaLatAM ja tAmalI tApase kahI dIdhuM : "o devIo! mArAthI e kadApi na banI zake. mAro A tapa nazvara evA svarga mATe nathI, svarganuM sukha paNa Akhare to vinAzI ja che, saryuM evA vinAzI sukhathI...! mAre to joie che avinAzI eka mAtra mokSa ja. mokSa, mokSa ane mokSa ja. e sivAya bIjuM kazuM ja nahi.' devIo hatAza thaine cAlI gaI. baje madhura baMsarI * 316 pratijJA je dhArmika niyamonuM pAlana ApaNe karatA ja hoIe, enI bAdhA levI jarUrI kharI ? 'pA... so TakA jarUrI. ' 'paNa... pAlana to karIe ja chIe ne ? pachI zo pharaka paDe ?" 'jo pAlana karo ja cho to pratijJA levAmAM vAMdho zo che ?" mana jenuM majabUta nA hoya te pratijJA le. majabUta manavALAne pratijJA kevI ?' A dalIla khoTI che. je kharekhara mana majabUta ja che to pratijJA levAmAM vAMdho kayAM Avyo? pratijJA levAmAM AnAkAnI karI rahyA e ja jaEHve che mata aMdarathI kAcuM che eTale ja e bApAthI gabharAya che. sAmAnyapaNe rAtribhojana nahi karanAro ane pratijJApUrvaka rAtribhojana nahi karanAro A baMnemAM pharaka che, bahu moTo pharaka che. pratijJA vinAnAM mANasa koI moko maLatAM rAtribhojana karI leze. pratijJAvALo AvuM nahi kare. pratijJA na levI eTale popanI apekSA jIvaMta rAkhavI. zivAjInI AjJAthI senApati tAnAjI rAyagaDhano killo jItavA gayA. bhAI sUyAjI paNa sAtho hato. caMdanaghonI madadathI sainya killA para caDavuM. upara khUMkhAra yuddha thayuM. acAnaka tAnAjI haNAyA, senApatinuM mRtyu thatA marAThA sainyanA hozakoza uMDI gayA. bhAgavA mATe badhA ja caMdanaghonA doraDA tarapha javA mAMDyA. tAnAjInA bhAI sUyAjIe vicAryuM : Ama to vora nAlezI kahevAya. sainiko jItI zake tema hovA chatAM aAma IriAza thaIne bhAge te barAbara nathI. paNa bhAgavAno rasto khullo che tethI ja A vicAra aAvyone ? bhAgavAno rasto ja na hoya to ? caMdanaghonI dorI ja kApI nAMkhavAmAM Ave to teNe tarata ja dorI kApI nAkhI ane bhAgatA sainikone kahyuM : bhAgo cho kyAM? dorI tAM zatruoe kApI lIdhI che eTale utaravAno koI savAla nathI. have to jItavuM ke maravuM A be ja vikalpa che. bhAgatA sainiko pAchA vaLyA ane maraNiyA thaIne zatrusainya para tUTI paDayA. saMta jatAmAM vijayapatAkA meLavI lIdhI. A vijaya aMge zivAjIe kaheluM 'gaDha AlA paNa siMha gelA. ' pratijJA eTale pAponI apekSAnuM doraDuM kApI nAkhavAnuM. A apekSA e ja avirati che. jyAM sudhI e rahe tyAM sudhI jIva pUrI tAkAtathI pApa sAme laDI zakato nathI. moko maLatAM ja te raNamedAnamAMthI bhAgI chUTe che. bhAgI chUTanArane kadI vijayazrI 1 vare. baje madhura baMsarI * 317
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatA premI zrI ratnaprabhasUrijI zrI pArzvanAtha bhagavAnanA paMcama paTTadhara AcAryazrI ratnaprabhasUrijI ! hajAro kSatriyone jaina ozavALa banAvanAra ! mahAna gItArtha ! mahAna zAsana-prabhAvaka ! eka vakhate osIA (phalodI (rAjasthAna) pAse raheluM gAma) ane koraTA (zivagaMja pAsenuM gAma) baMne sthaLe ekI sAthe pratiSThA karAvavAno prasaMga AvI paDyo. vAta ema banI ke baMnenA muhUrta mahA suda pAMcamanA divase ja AvatA hatA ane baMne sthaLe potAnI hAjarI anivArya hatI. have zuM thAya ? paNa vidyAdhArI e mahApuruSa mATe A vAta azakya na hatI. pAse rahelI viziSTa vidyA dvArA emaNe be rUpa karyA. mULarUpe osIAmAM pratiSThA karAvI ane bIjA mAyAvI - vaikriya rUpe koraTAmAM pratiSThA karAvI. Ama eka ja vakhate AvatA baMne pratiSThAprasaMgone vicakSaNa AcAryadeve barAbara sAcavI lIdhA. te sAlanuM comAsuM AcAryazrIe osIAmAM karyuM ane temanA ziSya zrI kanakaprabhamunie koTAmAM karyuM. thoDA vakhata pachI koraTAnA saMghane evo khyAla Avyo ke- are ! A to ApaNe ThagAyA ! AcAryazrIe potAnI vidyA dvArA ApaNane ThagyA che. potAnuM mULa rUpa to osIAmAM ja rAkhyuM ane baje madhura baMsarI * 318 ahIMnI pratiSThA to banAvaTI rUpathI karI. AcArya thaine Avo dago ? paNa ApaNeya kyAM kama chIe ? AjathI e AcAryano guru tarIke mAnavAno tyAga... AvA ThaganArA AcAryane guru tarIke kema manAya ? Ama koraTA saMghe ratnaprabha sUrine guru tarIke mAnavAno inkAra karI dIdho. eka dharmAcAryane choDyA to bIjA AcArya to joie ne ? have kayA AcAryane mAnavA ? e koraTAnA loko mATe savAla pedA thai gayo. Akhare koike sUcanA ApatAM kahyuM : are emAM zuM che ? ApaNe tyAM comAsuM rahelA kanakaprabha muni che ne ? emane ja AcArya banAvI daie ane emanI AjJAmAM ApaNe sahu AvI jaie. mArI vAta tamane kema lAge che ? 'hA... barAbara che. barAbara che...' badhA ekI avAje bolI UThyA. ane kanakaprabha munine AcArya banAvavA sau sajja thai gayA. bhAre AnAkAnI chatAM badhAe sAthe maLIne kanakaprabha munine AcArya banAvI dIdhA ane 'AcAryazrI kanakaprabha sUrijIkI jaya ho'nA nAdathI koraTA gAma gUMjI UThyuM. A samAcAra AcAryazrI ratnaprabhasUrijIne maLyA. emane khUba ja du:kha thayuM. arere ! sArA mATe karavA gayo chatAM paNa Ama thayuM ? koraTA saMghe rUsaNA lIdhA ? kharekhara bhAvikALa viSama che. sAruM karavA jaizuM to paNa UMdhuM ja thaze. khera... have vAtane vaNasatI aTakAvavI joie. haju to tAraka paramAtmA zrI mahAvIradevane nirvANa thaye pUrA eka so varSa paNa thayA nathI ane atyArathI ja saMghamAM TukaDA ? re, to to gajaba thai jaze. guru ane ziSya laDaze. eka saMgha bIjA saMgha sAthe laDaze. mata-bhedo vadhaze ane saMghanI tamAma zakti laDavAmAM ja vaparAi jaze. zuM huM AcArya thaine saMghane laDavAno vAraso ApI baje madhura baMsarI * 319
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryazrInI A ghoSaNA sAMbhaLatAM sahunI AMkho raDI UThI. kanakaprabhasUrijIe ghUsake-dhrusake raDatA AcAryazrInI mAphI mAMgI ane saMghe paNa raDatI AMkhe kSamA mAMgI. kharekhara AcAryazrIe bagaDatI bAjI saMbhALI lIdhI hatI. saMghamAM thatA TukaDAne potAnI vicakSaNatAthI aTakAvI dIdhA hatA. pachI vizeSa snehanI vRddhi mATe AcAryazrI ratnaprabhasUrijIe koraTAmAM ja comAsuM karyuM ane kanakaprabha sUrijIe osIAmAM comAsuM karyuM. Ama saMghanI ekatA jaLavAi rahI. AvA hoya che jaina mahAna AcArya bhagavaMto...! jaiza ? mArA khAtara saMghamAM TUkaDA paDaze ? ane na jANe e TUkaDA keTalAya varaso sudhI laDyA karaze ? AvI aniSTa paraMparAnA praNetA mArAthI kema banAya ? game te rIte mAre saMgha-bheda thato aTakAvavo jo ie. tIrthanA nAmathI ke gacchanA nAmathI lokomAM bheda buddhi pedA karAvavI e to mohanIya karmanA 30 sthAnomAMnuM eka sthAna che. zuM huM mohanIya karma bAMdhIza ? nahi... nahi... AvuM haragIja nahi banI zake. game te prakAre huM saMgha-bheda aTakAvIza ja. atyAre kalikAlamAM to adharma sAme laDavA mATe saMghanI saMgaThana-zakti to joiza ja. Ama ratnaprabhasUrijI ma.nI vicAradhArA AgaLa cAlI ane bhAvi aniSTa dUra karavA emaNe manomana koika nirNaya laI lIdho. comAsA pachI tarata ja vihAra karyo ane AcAryazrI vinaMtI vinA ja koraTAnA pAdare AvI caDyA. gAma lokone khabara paDatAM sAmaiyuM karyuM. game tema to paNa mahAna AcArya che. tIrthaMkara tulya pUjanIya che. emanuM sAmaiyuM karavAmAM koraTA saMgha cUkI jAya eTalI hada sudhIno avinIta nhoto. ThAThamAThathI svAgata thayuM. AcAryazrInuM mAMgalika pravacana sAMbhaLavA sau upAzrayamAM AvyA. AcAryazrIe vyAkhyAnanA aMte kahyuM : koraTAnA saMghane mAre keTalA dhanyavAda ane abhinaMdana ApavA ? jeTalA dhanyavAda ApuM teTalA ochA che. Ameya have mAre mArA mATe koikane AcArya-padavI ApIne sthApita karavA ja hatA, paNa koraTA saMghe zrI kanakaprabha munine AcArya-padavI ApIne mAro bojo haLavo karI nAkhyo che. Ama kahI zrI kanakaprabhasUrijInA mastaka para vAsakSepa nAkhatAM jAhera karyuM ke- "huM AjathI mArA paTTadhara tarIke AcAryazrI kanakaprabhasUrijIne sthApita karuM chuM.' ghaNA zrAvako kahe che : Apano upakAra. ame to Apane ja joyA che. huM kahuM chuM : nahi bhAi ! A bhagavAnano upakAra che. A paNa bolavA khAtara nahi. hRdayathI kahevuM joIe. jo jarA jeTalo 'huM" AvI jAya, to mohanI cAlamAM phasAI jaIe. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM.7), tA. 18-07, 2000 je AtmA pUjA thI raMgAya te AgaLa jatAM viratithI raMgAya ja. mArA mATe to A vAta ekadama sAcI che. mane to A caritra bhagavAnanI pUd-bhaktinA prabhAvathI ja maLyuM che ema huM mAnuM chuM. nAnapaNathI ja huM derAsaramAMthI bapore eka-doDha vAge Avato. moDA AvavAnI Adata AjanI nathI. tyAre paNa mA-bApa vATa jetA hatA. jo ke temane kAMI takalIpha nahotI paDatI. rojanI mArI A AdatathI teo TevAyelA hatA. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM 234), tA. 22-11-2000, kA.va. 12 baje madhura baMsarI * 320 baje madhura baMsarI * 32 1
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'avyakta' nihnava zvetAmbikA nagarI... mahAna jainAcArya zrI aSADhAbhUti... potAnA ziSyone e mahAna AcAryadeva agADha (jene adhUrI na mUkI zakAya tevI) yogodahananI kriyA karAvI rahyA hatA. kriyA cAlu hatI ane AcAryadeva rAtrinA samaye kALadharma pAmI saudharma devalokamAM nalinI gulma vimAnamAM deva thayA. utpanna thatAMnI sAthe ja adhijJAnanA upayogathI joyuM to ziSyo gADha UMghamAM che. potAnuM mRtaka emane ema paDeluM che. AthI devane ciMtA thai ke- mArA ziSyonA yogoddahana agADha che. koi karAvanAra nathI. mATe mAre ja kaMika karavuM joie. Ama vicArI devAtmAe te AcAryanA klevaramAM praveza karyo. savAra thai. kriyA karAvI. ziSyone bicArAne khyAla nathI ke AcArya to kALadharma pAmyA che ne A AcAryamAM e ja AcAryano jIva che, chatAM 'AcArya' nathI. kriyA pUrI thai gayA pachI devAtmAe vAta karI ane aparAdha khamAvI devaloka cAlyo gayo. devAtmA to gayo paNa ziSyonA hRdayamAM saMzayanA bI vAvato gayo. ziSyoe vicAryuM : oha ! gajaba thai gayo . ApaNe AcArya bhagavaMtane AcArya samajIne ATalo samaya vaMdana karyuM, paNa kharekhara baje madhura baMsarI * 322 to e avirati devAtmA hato. mATe have AjathI koine vaMdana ja karavuM nahi. zuM khabara paDe ke... koi sAdhu che ke nahi ? saMbhava che ke sAdhu kALadharma pAmI gayA hoya pachI deve praveza karelo hoya... Ama thatAM aviratidhArIne vaMdana karavAnuM pApa lAgI jaze. AthI to e ja sAruM che ke koine vaMdana ja karavuM nahi. Ama badhAe vaMdana karavAnuM choDI dIdhuM. bIjA vaDIla sAdhuoe ghaNuM ghaNuM samajAvyuM ke- mahAtmAo ! Ama vaMdana karavAnuM choDI na devAya. mAthAmAM jU paDe to mAthuM kApIne ochuM pheMkI devAya ? kapaDAM phATI jatA hoya ke melA thai jatAM hoya eTalA mAtrathI kapaDA paheravAnuM ochuM ja choDI devAya che ? aviratadhArIne vaMdana karavAnuM choDavA jatAM tame lokoe to viratidhArIne vaMdana karavAnuM paNa choDyuM... A ThIka na kahevAya. jeo tamane ema kahe ke 'ame sAdhu chIe' temane to tamAre avazya vaMdana karavA joie. tarata ja pratyuttara ApatAM aSADhAbhUtinA ziSyoe kahyuM : ema to je asAdhu haze te paNa potAne sAdhu ja kaheze. to zuM emane paNa vaMdana karavA che ? ApaNI buddhi zuddha hoya to emane vaMdana karavAmAM paNa ApaNane koi ja pApa na lAge. vaDIla munioe kahyuM. Ama ghaNI-ghaNI rIte samajAvavA chatAM paNa pelA to na mAnyA te na ja mAnyA. AthI sakaLa zrIsaMghe emane saMgha-bahAra mUkyA e nihnava tarIke jAhera karyA. teo 'avyakta' tarIke oLakhAvA lAgyA. kAraNa ke emanuM pratipAdana avyakta-aspaSTa (sAdhu che ke asA?evuM) hatuM. banne madhura baMsarI * 323
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ lene gai pUta... kho Ai khasama eka vakhate pharatuM-pharatuM e ToLuM baLabhadra nAmanA jaina rAjAnI nagarI pAse AvI pahoMcyuM. rAjAne samAcAra maLyA ke A sAdhuo avaLe mArge caDI gayA che. koi upAye mAre e munione sanmArge lAvavA joie. Ama vicArI rAjAe potAnA mANaso dvArA e badhA sAdhuone nagara praveza vakhate ja pakaDAvyA. sAdhuo kahevA lAgyA : 'amane pakaDo cho zA mATe ?' 'tame sAdhunA veSamAM chUpAyelA guMDA cho mATe.' 'paNa ame arihaMtanuM nAma daine kahIe chIe ke, ame sAdhu ja chIe, guMDA nathI.' 'paNa amane e vAtanI zI khabara ? amane tamArI sAdhutAmAM zaMkA che mATe ame to tamane pakaDavAnA ja.' Ama tamAma sAdhuone pakaDIne rAjA pAse lAvavAmAM AvyA. rAjAe temane kahyuM ke- tamane tamArA mata pramANe ja pakaDavAmAM AvyA che. tame pote ja mAno cho ke koNa jANe koi sAdhu haze ke kema ? ame paNa ema mAnIe chIe ke tame guMDA paNa hoi zako cho. jo havethI tame tamAro Avo mUrkhAibharyo mata choDI do to tamane badhAne choDI daUM. badhAe potAnI bhUlano khyAla AvI gayo ane saue sanmArgano svIkAra karyo. sAdhuone vaMdana karavAnuM zarU karyuM. A ghaTanA bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 214 varSe banI hatI. A ziSyo trIjA ninava tarIke prakhyAta thayA. prAcIna kALanI vAta che. pATalIputra nagara... mauryavaMzIya biMdusAra rAjA... mahAbuddhimAna cANakya maMtrI. mahAna caMdraguptanA A mahAna putranA rAjayamAM sau sukhapUrvaka jIvI rahyA hatA... paNa eka mANasa duHkhapUrvaka jIvI rahyo hato. eno AtmA irSyAthI saLagI rahyo hato. bhUtakALamAM bhogavelI sattA tene yAda AvatI hatI. paNa atyAre te sattAbhraSTa hato. mAtra bhUtakALanI sohAmaNI smRtione yAda karIne ja teNe jIvavAnuM hatuM . koNa hato A sattAbhraSTa mANasa ? e hato subaMdhu nAmano maMtrI, jeNe naMdarAjAnI pAse maMtrIpaNAnI amApa sattA bhogavI hatI paNa cANakyanI kunehathI te sattAbhraSTa thayo hato. potAno svAmI sattAbhraSTa thayo teno tene kAMi vAMdho nhoto, paNa pote sattAbhraSTa thayo... teno tene moTo vAMdho hato. te to caMdragupta ke biMdusAra pAse paNa maMtrIpaduM cAhato hato... paNa... cANakya... kuTila cANakya vacce divAla banIne ADo Avato hato. praka baje madhura baMsarI + 324 baje madhura baMsarI * 325
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ In 5 cANakya eTalo badho buddhizALI hato ke koi paNa mANasa kevo che te cahero joine samajI jato hato. AthI ja jevA tevA mAtra sattA bhUkhyA mANaso enI pAse AvatAM paNa DaratA hatA. Aja sudhImAM subaMdhue cANakyane haTAvavA keTalAya dAvo ajamAvyA hatA. paNa tenI kArI vAgI nahotI. kAraNa ke atyAra sudhI caMdragupta mahArAjA vidyamAna hatA ane caMdragupta cANakya pratye eTalA vizvAsu ane samarpita hatA ke subaMdhu mAthuM phoDIne marI jAya toya caMdraguptanA dilamAMthI cANakyane haTAvI na zake. paNa have rAjayAsana para caMdragupta nahotA... biMdusAra hatA. AthI subaMdhune avasara maLI gayo. eka divasa taka jo ane te biMdusAra rAjA pAse pahoMcI gayo. durbhAgye tyAre cANakyanI hAjarI nhotI. teNe rAjAne kahyuM : rAjanuM ! ApanI pAse khAsa eka agatyanI vAta mATe Avyo chuM. jo ke Apa mane zatru najarathI juo cho. AthI mArI vAtamAM kadAca vizvAsa nA paNa bese. paNa annadAtA ! eka vAta yAda rAkhajo ke Apane game ke na game paNa huM hamezAM rASTranA hitamAM ja bolIza. rAjayadrohInA kArastAna hamezAM ughADA pADIza. "priyamanohAri ca durlabha vacaH' mArI vAta Apane nahi game... paNa mAre kahyA vinA chUTako nathI. rAjayane thai raheluM nukazAna mArAthI nathI joi zakAtuM. ghaNA vakhatathI kahevAno vicAra hato... paNa huM mAMDI vALato hato. kadAca mahArAjAne du:kha lAgaze to e vicAre huM aTakI jato hato. paNa Aje to nakkI ja karyuM ke rAjAne game ke na game, paNa mAre hitakArI vAta to karavI ja joie. jenA vaida, maMtrI ane zikSaka mIThuM bolanArA hoya che te dardI. rAjAne vidyArthInA ahitane koNa rokI zake ?' "e badhI vAto rahevA do... tamAre kahevuM zuM che ? e mAMDo ne ! rAjA biMdusAre vacce ja pUchI nAkhyuM.' 'juo... vAta ema che ke- tame je cANakyane ativizvAsu mAnI rahyA cho te jarAya vyAjabI nathI. te atyaMta buddhizALI che, e vAtanI jarAya nA nahi, paNa te vizvasanIya to jarAya che nahi.' subaMdhue mULa vAta ukhADI. 'avizvasanIya kai rIte ?' kaI rIte ? sAMbhaLo tyAre teNe evA evA kALA kAmo karyA che ke tame sAMbhaLo to atyAre ne atyAre avaLI ghANIe pIlAvI nAkho... paNa ApanA pitAzrI caMdragupta mahArAjAne evA hAthamAM lIdhA hatA ke tenA apakRtyanI jANa koine thavA pAmI nathI. tenA bIjA kALA kAryonI vAta javA do... mAtra eka ja vAta karuM. ApanI mAtAnI hatyA karanAra A pApI cANakya ja che. mArI vAtamAM vizvAsa na Avato hoya to Apa anya koine paNa pUchI zako cho. mahArAjA ! mane to bhaya che ke A duSTa kyAreka Apane paNa AphatamAM mUkI na de. svArthI mANasane kadI koi potAnA ke parAyA hotA nathI. Apa emanA ativizvAsamAM raho te jarAya yogya nathI. e kyAre dhokho Apaze, kAMi kahI zakAya tema nathI. meM to ApanA hita mATe A vAta karI che. mAnavuM-na mAnavuM ApanA hAthanI vAta che.' Ama kahIne subaMdhu jato rahyo, paNa mahArAjAnA manamAM zaMkAnuM vAvetara karato gayo. mahArAjA biMdusAranA manamAM zaMkAno kIDo saLavaLI UThyo : zuM AvuM hoi zake ? zuM cANakya mArI mAtAne mArI nAMkhI haze? lAva... dhAva mAtAne pUchI jouM... biMdusAra rAjA tarata ja dhAva mAtA pAse pahoMcyo ane ekadama pUchI nAkhyuM : mArA mAtAne cANakya mArI nAMkhI hatI - A vAta sAcI che ?' baje madhura baMsarI * 326 baje madhura baMsarI * 327
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'hA... sAva sAcI che.' dhAvAmAtAe kahyuM, paNa kAmakAjanI utAvaLa hovAnA kAraNe vizeSa khulAso na karyo. AthI biMdusArane cANakya para joradAra gusso caDyo : A hAtha joDI-joDI mAthuM jhUkAvI-jhUkAvI praNAma karanAro, mIThuM-mIThuM bolanAro, cANakya Avo nIca che ? eNe mArI mAtAne mArI nAkhI ? AvA mANasanI sAme jovuM teya pApa che. AthI rAjasabhAmAM AvelA jhUkI-jhUkIne praNAma karatA cANakyanI sAmuM paNa rAjAe joyuM nahi. cANakyane thayuM : jarUra mahArAjA mArA para nArAja che. Aja sudhImAM kadI banyuM nathI ke mahArAjAe kadI UMcI AMkha paNa karI hoya. paNa Aje Ama kema ? nakkI koi cADIAe... koi maMtrI padanI sattAnA bhUkhyAe kAnabhaMbheraNI karI lAge che. nahi to mahArAjA kadI rUThe nahi... paNa e irSyALune evo pATha bhaNAvuM ke e paNa baMdo yAda karI jAya. Ama vicArI cANakya tarata ja potAnA ghera gayo ane amuka prakAranI sugaMdhI jaDIbuTTIonuM saMyojana karI eka nAnI DabbImAM mUkI ane bhojapatranI ciThThI mUkI. e ciThThImAM lakhyuM : A sugaMdhI dravyone je sUMghaze teNe jIvanabhara strI, agni, kAcuM pANI ane vanaspatino sparza karavo nahi. jo te karaze to tAtkAlika mRtyu pAmaze. ciThThIne DabbImAM mUkI. e DabbIne moTI DabbImAM mUkI ane khIlIo lagAvI ekadama peka karI. e moTI DabbIne tijorImAM mUkI ane moTA-moTA tALA lagAvyA. ane e rUmane paNa tALAo lagAvI sajjaDa baMdha karI dIdho ane te potAnA gharamAMthI bahAra nIkaLI gayo. rastAmAM cAlatAM-cAlatAM tenuM mana vairAgyavAsita banyuM : 'he jIva ! have kyAM sudhI AvA kAvA-dAvAmAM masta thaine rahevuM che? kAvA-dAvA karIne keTalAyane mArI-marAvIne he Atman ! tAre javuM che kyAM ? chellI jiMdagImAM paNa rAjakIya ATApATA khelavA che ? re ! baje madhura baMsarI * 328 cetana ! have aMtakALa najIka Avyo che, AMkhe-kAne jhAMkhapa AvI che, have to kalyANa karI le, have to prabhuno mArga pakaDI le.' Ama ekadama vairAgyavAsita banI cANakya saMvara bhAvavALo banI gAma-bahAra gokuLanA sthAnamAM chANAo para IMginI anazana svIkArIne kAyotsarga dhyAnamAM lIna banI gayo. A bAju pelI dhAvamAtAne khabara paDI ke rAjAe mahAmaMtrI cANakyano tiraskAra karyo che. AthI teNIe mahArAjAne pUchyuM : 'Ape cANakyano tiraskAra zA mATe karyo ?' mArI mAtAne mAranArano tiraskAra na karuM to zuM karuM ?' 'are, bhalA mANasa ! jarA sAMbhaLo to kharA ! eNe kayA saMyogomAM ema karyuM che... e jANazo to tamane khabara paDaze ke ema na karyuM hota to Aje biMdusAra rAjA ja na hota. vAta ema hatI ke tamArA pitAzrI caMdragupta mahArAjA dararoja viSamizrita AhAra karatA hatA. koi zatru jhera ApI mArI na nAkhe mATe cANakye temane thoDuM-thoDuM viSa khavaDAvavAnuM zarU karyuM hatuM ane viSanI mAtrA vadhAratAM-vadhAratAM eka divasa teo teTaluM viSa khAvA lAgyA ke jo koi bIjo khAya to tAtkAlika mRtyu ja thai jAya. paNa rojanI AdatanA kAraNe caMdraguptane kAMi thatuM nahi. eka vakhate tamArI mAtAne rAjAnI sAthe besIne khAvAnI icchA thai. rAjAnI gerahAjarImAM teNIe viSAkta AhAra khAi gai ane jheranA kAraNe te thoDIja vAramAM taraphaDIA mAravA lAgI. sau doDI AvyA... paNa have rANInuM bacavuM azakya hatuM. he rAjan ! tyAre Apa peTamAM hatA. 9 mahinA pUrA thai gayA hatA. mRtaprAyaH thayelI ApanI mAtAne joine buddhinidhAna cANakye vicAryuM : have A mAtA to mRtyu pAmI... ene kAMi jIvADI zakAze nahi, paNa peTamAM rahelA bALakane kema maravA devAya ? bhAvimAM e baje madhura baMsarI * 329
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja rAjayagAdIno vArasadAra che. bALakane game te rIte bacAvI ja levo joie ane tarata ja sAvadhAnIpUrvaka cANakya peTa phADI bALaka bahAra kADhyo. viSanI asarathI jo ke bALaka taddana mukta hatuM, paNa mastaka para eka biMdu lAgeluM hatuM. tethI teTalo bhAga sapheda thai gayo. tethI rAjanuM ! ApanuM nAma biMdusAra pADavAmAM AvyuM. A sAMbhaLatAM ja rAjA to cakita thai gayo. arere ! meM A zuM karyuM ? mane jIvitadAna ApanAra mahAna upakArI cANakyano meM tiraskAra karyo ? mAre hamaNAM ja kSamA mAMgavI jo ie... ema vicArI te tarata ja cANakyanA ghera pahoMcyo. paNa samAcAra maLyA ke cANakya to saMsAranI vAsanAthI mukta banI gAma bahAra pahoMcI gayA che. rAjA tarata ja tyAM pahoMcyo ane aparAdhanI kSamA mAMgavA lAgyo. 'o mahAna upakArI mahAnubhAva ! Apano meM ghora tiraskAra karyo che. mArA e aparAdhanI mane mAphI Apo ane pAchA rAjamahele padhAro ane maMtrI mudrA svIkAro." cANakya kahyuM : "rAjan ! have meM badhI mudrAo choDI dIdhI che. mAtra maMtrI mudrA ja nahi suvarNamudrA yukta samagra saMsArano paNa meM tyAga karyo che. have huM mAna-apamAnathI para banyo chuM. tamArA karelA aparAdhanI meM kyAreya mAphI ApI dIdhI che. mAphI ApyA vinA dhyAnI banAya zI rIte ? have huM anazanamAM chuM. zarIrano paNa meM tyAga karyo che... maMtrIpaNAnI to vAta ja kyAM ? - A sAMbhaLIne manamAM kheda dhAraNa karato rAjA nagara tarapha pAcho vaLI rahyo che tyAre sAmethI subaMdhu maLyo ane teNe cANakyane khamAvavAnI anumati mAMgI. saraLa rAjAe tene AjJA ApI. saraLane AkhuM jagata saraLa dekhAya che paNa subaMdhu to kUDa-kapaTano avatAra hato. te vaMdanA-kSamApanAnA bahAne cANakya muni pAse pahoMcI gayo. hRdayamAM hajI teno DaMkha gayo nathI. sattAnI lAlasA baje madhura baMsarI * 330 haju akabaMdha beThI che. rakhene kyAMya dhyAna choDI cANakya pAchuM pradhAna-padu meLavI le ! AvA DhoMga-dhatIMga karatAM to cANakyane bahu AvaDe che. AvuM karI karIne teNe keTalAyane motane ghATa utArI dIdhA che. paNa huM kAMi kAco nathI. e kAMi kare e pahelA ja huM ene patAvI daUM... pachI e beTamajI zuM karavAnA ? na rahegA bAMsa.. na bajegI baMsarI... basa pachI to pradhAnapaduM mArA bApanuM ! AvI melI murAda manamAM rAkhIne teNe bahArathI cANakyanI stuti karI kSamA mAMgI ane chelle dhUpanA bahAne lAvelA aMgArA cANakyanA paga pAsenA chANA pAse mUkI dIdhA ane cUpacApa ravAnA thai gayo. dhagadhagatA aMgArAnA kAraNe jotajotAmAM Aga lAgI. cANakya baLavA lAgyA, paNa temanI kSamA sateja thavA lAgI. ene bALavAnI tAkAta konI che ? zarIra baLI rahyuM che chatAM eka DagaluM paNa teo khasyA nahi. sattvanA khaDaka para UbhA rahIne jANe teo saMkaTone AmaMtraNa ApI rahyA hatA : sattvanA paDakhe rahI jhUjhatA, paLavAra paNa khasavuM nathI. saMkaTo ! duHkho ! padhAro svAgatam have leza paNa casavuM nathI ! mardanI mokANamAM jAvuM bhale, kAyaronI jAnamAM caDavuM nathI. motanI muskAna mIThI mANIzuM, jiMdagImAM jIvavA raDavuM nathI. potAnA AtmAne A cANakya samajAvI rahyA hatA : 'o Atman ! atyAra sudhImAM te keine motane ghATa utAryA che. keTalAya kAvA-dAvA karyA che. have chellI jiMdagImAM A dhyAna maLyuM che... baje madhura baMsarI * 331
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuM kSamAzramaNa banyo che. krodha karIne te hArIza nahi. mArA zarIrane koi bALI zake - mArA amara AtmAnA eka aMzane paNa bALavAnI tAkAta koinAmAMya nathI. o zarIra ! baLa... baLa ...' baLa... tuM baLe mArA karma baLe. zarIra baLavAnuM A to zuM du:kha che ? paNa AnAthI kai gaNI vadhu pIDA te narakamAM anubhavI che. paNa e badhI vedanAo parAdhInatAthI bhogavavI paDI che. svAdhInatAthI sahana karavAnI samaja ane moko atyAre ja maLyA che. mATe tArA kSamAdharmathI jarAya calita thaiza nahi.' Ama pUrNa kSamA sAthe mRtyu pAmI cANakya svargamAM gayA. A bAju pelo subaMdhu tarata ja cANakyanA gharamAM saMpatti meLavavAnI lAlasAe pahoMcI gayo. oraDAmAM oraDA kholatAM, kholatAM Akhare pelI sugaMdhI dravyovALI DabbI kholI ane suMghI bhojapatra paranuM lakhANa vAMcI e stabdha banI gayo. temAM lakhyuM hatuM. A dravyone sUMghanAra jo saMsAranuM sukha bhogavaze to khatama thai jaze. A vAtanI khAtarI karavA teNe eka puruSa para prayoga karyo. puruSa tarata ja mRtyu pAmyo. AthI subaMdhu lAcAra banI gayo. enI mahattvAkAMkSAnA minArA tUTI gayA ane majabUra thaine lAlasA rokI zakyo nahi ane vastu bhogavI zakyo nahi. enuM mana bolatuM rahyuM : pelo cANakya to marato gayo, paNa mane jIvato rAkhIne mArato gayo. AnAthI to mane jIvathI mArI nAkhyo hota to sAruM thAta ! Ama kacavAtA dile te rahevA lAgyo. paNa eno zo artha ? te bagADavA gayo cANakyanuM... paNa bagaDI gayuM potAnuM. pelI kahevata sAcI paDI : lene gai pUta... kho Ai khasama. (10) e muni dUbaLA kema hatA? emanuM nAma hatuM : Arya durbala puSpamitra. 'durbala' eTalA mATe ke nava pUrvanA svAdhyAyamAM teo eTalA badhA khovAi jatA ke je kAMi paNa vApare (dhI, dUdha, dahIM vagere) te badhuM ja sApha thai jatuM.. AthI teo dUbaLA rahetA hatA. tethI 'durbala puSpamitra' tarIke oLakhAtA hatA. eka vakhate temanA sAMsArika baMdhuo darzana karavA mATe AvyA. temanI durbaLa dehayaSTi joi ciMtita thai UThyA. emane thayuM : "A te kevo dharma ! zuM khAvAya pUruM emanA guru emane nahi ApatA hoya ?' teo badhA bauddhadharmI hatA. temaNe vicAryuM : vAha ! ApaNo dharma keTalo suMdara ! ApaNA sAdhuo kevA hRSTapuSTa ! jotAM ja gamI jAya tevA ! bicArA A ApaNA mahArAjA ahIM AvIne kevA phasAi gayA ! teo sau puSpamitranA gurudevanI pAse phariyAda karavA pahoMcI gayA : 'tame amArA mahArAjane pUruM khAvA kema ApatA nathI ? amArA bauddha dharmamAM to savAra, bapora, sAMja- traNeya TAima khUba khAvAnuM hoya che. AthI amArA sAdhuo kevA suMdara ane A amArA mahArAja kevA dUbaLA pAtaLA ?" baje madhura baMsarI * 333 baje madhura baMsarI + 332
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudeve zAMtithI kahyuM : 'ame tamArA mahArAjane pUrato AhAra ApIe chIe. paNa e svAdhyAya karatA evI anuprekSAmAM pahoMcI jAya che ke jethI badhu svAhA thai jAya che.' 'tame pUrato AhAra ApatA hazo, paNa pauSTika AhAra- ghI, dUdha vagere nahi ApatA ho.' are... ghI, dUdha vagere paNa puSkaLa ApIe chIe.' 'to Ama kema ?' 'emanI ciMtanazIlatAnA kAraNe ja. tamArA mAnyAmAM na AvatuM hoya to batAvIe. tamAre jovuM che ?' 'hA.. amAre jovuM che.' -ane badhA ja bauddha sAMsArika baMdhuo tyAM ja keTalAka divasa rokAi gayA. puSpamitra gurudevanI AtAthI vadhu pramANamAM ghI, dUdha vagere levA mAMDyA, paNa badhuM ja svAdhyAyanA agnimAM svAhA...! puSpamitra to evA ne evA ja durbaLa rahyA. have gurudeve emane svAdhyAya-ciMtana Adi baMdha karavA kahyuM ane mAtra sAdo khorAka levA kahyuM. tema thatAM thoDA ja divasamAM puSpamitranuM zarIra hRSTapuSTa dekhAvA lAgyuM. sau saMbaMdhIo Azcaryamagna banI gayA. pachI gurudeve badhAne samajAvatAM kahyuM H zarIranI hRSTapuSTatAmAM ja kalyANa nathI. jo ema ja hoya to bheMsa ane pADA vagere ApaNA karatAM vadhu UMcA gaNAta. kharI vAta ApaNA AtmAnI che. deha dUbaLo bhale bane, paNa AtmA UjaLo bane che ke nahi ? mumukSunI najara mAtra AtmA tarapha ja hoya, deha tarapha kadApi nahi. dehanI puSTatAmAM jo AtmAnI duSTatA vadhatI hoya to e puSTatA khataranAka nathI zuM ? jeo dehanI puSTimAM ja AnaMda mANI rahyA che ne tene ja dhyAnajanya AnaMda mAnI rahyA banne madhura baMsarI * 334 che, teo kharekhara khUba ja bhramaNAmAM che. mATe tame dehanA nahi; paNa Atmika sauMdaryanA upAsaka bano.' guru bhagavaMtanI AvI dezanA sAMbhaLIne samagra parivAre jaina dharmano svIkAra karyo. strInAM avatAra zAstromAM ema lakhyuM che ke anaMta pAparAzio udayamAM Ave tyAre strIno avatAra maLe. bIjI bAju joIe to bhagavAna mahAvIra vagerenA zAsanakALa daramyAna strIonI saMkhyA vadhAre hatI. bhagavAnanA zrAvako 1 lAkha 59 bajAra hatA. jyAre zrAvikAo traNa lAkha hatI. sAdhuo 14 hAra hatA jyAre sAdhvIo 39 hajAra hatI. sAdhuo 900 mokSamAM gayA tyAre sAdhvIo 1400 mokSamAM gaI che. Ama kema? strIomAM evo karyo vizeSa gunna haro jenA kAraNe teo saMkhyAmAM AgaLa nIkaLI gaI ? strIonA dugukSone jaNAvato eka zloka prasiddha che. amRta, sAhasa, mAyA... strINAM doSAH svabhAvA:" - jUTha, sAhasa, mAyA, lolupatA, mUrkhatA, apavitratA... vagere strIonA sahaja daro gannAya che. Ama chatAM strIomAM eka evo guNa vRgita thai zake che je badhA doSone DhAMkI de che. je gunna che samapanna-vRtti, sevA-vRtti ! strIo jayAre arpaNa kare che tyAM eTaluM apanna kare che ke lenArano hAtha panna nAno paDe. sneksa hradayamAM ja sevA ane samarpaNanI vRtti janmI zake che. AthI ja svAbhAvika rIte sevA-samarpaNa ane saMvedanazIlatAmAM strIo AgaLa hoya che. juo... AdinAtha bhagavAne dIkSA lIdhI tyAra pachI potAnA putrane yAda karI-karIne prurudevA mAtA AMdhaLA thaI gayA hatA. nAbhirAja yAda karatA hoya ke AMdhaLA thaI gayA hoya evuM sAMbhaLyuM ? gozALAnI teolezyAnA kAraNe bhagavAna mahAvIradevane thayelA lohInA jhADA AdinA nivAraNa mATe auSadha taiyAra karanAra revatI zrAvikA hatI, koI puruSa nahi. bhagavAnanuM pAraNlR kyAre thaze e pramANe dezane pUchanAra mRgAvatI hatI, zatAnIka nahi ! strIonI A samarpaNa-vRttine biradAvavA ja zuM bhagavAna zrI mahAvIradeve sulasA zrAvikAne dharmalAbha kahevaDAvyA haze ? banne madhura baMsarI * 335
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ e jIvaMta sUrijInI smazAna yAtrA che . jemanA nAma parathI pAlItANA gAma vaseluM che, te mahAna AcAryazrI pAdaliptasUrijIe ekavAra taddana nUtana graMthanuM sarjana karyuM. e graMthane samRddha banavAmAM sUrijIe potAnI samagra zakti reDI dIdhI hatI, AthI A graMtha be-namUna banyo hato. je koi A graMthane jue te moMmAM AMgaLA nAkhI jAya. hRdayamAMthI ugAro chalakAya : oha ! keTalo adbhuta graMtha che ? jayAre hRdayanA UMDANanA bhAvo zabdarUpe graMthastha bane che tyAre sarjana kharekhara addabhuta bane che, lokonI cetanAmAM navo ja prakAza lAvanAruM bane che. koinuM lakheluM lakhanArA, koinuM boleluM bolanArA ane koinuM gAyeluM gAnArA lekhako, vaktAo ane gavaiyAo A duniyAmAM hajAro hoya che. paNa lokahRdaya para temanI koi sthAyI asara rahetI nathI. paNa je aMtaranA avAjane bahAra AvavA de te ja kharo maulika sarjaka gaNAya, tenuM ja vacana jana-jananA hRdayamAM soMsaruM UtarI jAya, paNa AvA sarjako virala ja hoya che. pAdaliptasUrijI AvA virala maulika sarjaka hatA. AthI ja emanA graMtho vAMcavA mATe vidvAnomAM paDApaDI thatI. temAMya A nUtana graMthe to emanI pratibhAmAM cAra cAMda lagADI dIdhelA hatA. jenA jenA hAthamAM e graMtha gayo te badhA ja vidvAno bemoDhe sarjakonI pratibhAne vakhANavA lAgyA. baje madhura baMsarI * 336 paNa sUrijInI jabaradasta thatI prazaMsA eka irSyAkhora brAhmaNa paMDitane na gamI. e paMDita irSyAthI saLagato emane ema besI rahyo hota to vAMdho na hoto... paNa e to Thera-Thera irSAnI Aga okavA lAgyo ane sUrijInA yazane bhasmIbhUta karavA prayatna karavA lAgyo. tamArI irSyA jayAM sudhI tamArA manamAM ja rahe tyAM sudhI haju vAMdho nathI. tenAthI mAtra tamane ja nukazAna thaze... paNa jayAre e bahAra nIkaLe tyAre keTalAyane bALI nAMkhe. IrSyAno janma kyAMthI thAya che? ahaMkAramAMthI. dareka mANasane prAyaH eka chUpo bhrama hoya che, ahaMkAra hoya che. A duniyAmAM huM ja mahAna chuM. ane potAnI kalpita A mahAnatAne TakAvavA te haMmezA badhI ja pravRttio karato rahe che. paNa jayAre koi potAnAthI paNa adhika mahAna dekhAya, jyAre potAnI kalpelI mahAnatA kakaDa...bhUsa karatI bhAMgI paDatI dekhAya tyAre te bhUrATo bane che ! te bIjAnI mahAnatAne svIkAravA haragIjha taiyAra nahi thAya. tenI mahAnatAne kApavA bhAtabhAtanA dAvapeca ajamAvavA zarU karaze. aneka prakAranA e dAvapeconuM sahiyAruM eka ja nAma che. irSyA. irSALu mANasa ema jAhera karavA mAMge che ke e mANasa (jenI te irSyA kare che te) koi ja visAtamAM nathI. tame khoTA ja sAva aMjAi jAva cho. enI mahAnatAnI nIce keTalI gaMdavADa chUpAyelI che, te to mAtra huM ja jANuM chuM. Ama irSALu jayAre pote mahAna banI zakato nathI tyAre te bIjAne nAnA banAvavAnI batAvavAnI ceSTA zarU kare che. jo ke ema karavAthI kadI koi nAnuM banatuM ja nathI. paNa eno bhrama (huM moTo chuM no bhrama) je poSAyA kare che enI potAnA viSenI kalpanA akhaMDa rahe che. baje madhura baMsarI * 337
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharekhara to irSyALu bIjAnI irSyA karIne potAnI ja tucchatA pragaTa karato hoya che. catura mANaso to tarata ja AvA mANasane samajI ja jAya che. A irSyALu paMDita, pAdaliptAcAryano tejovedha karavA mATe medAne paDyo. teNe cAre bAju eka moTo gapagoLo gabaDAvyo. A AcArya mahArAja maulika sarjaka nathI. emaNe banAvelo kahevAto A graMtha emano che ja nahi, bIjA prAcIna graMthano mAtra UtAro che. bIjAnI racanAne potAnA nAme caDAvIne A AcArye bhayaMkara droha karyo che, naradama jUThANuM calAveluM che. A vAta eke bIjAne karI, bIjAe trIjAne karI, ane basa pachI to cAlyuM. badhA ja paMDito kahevA lAgyA ke A pAdaliptAcArya cora che, temaNe pUrva sAhityanI corI karI che. teo maulika sarjaka che ja nahi, mAtra UtAro karanAra che. atyAra sudhI teo ApaNI sAthe banAvaTa karatA AvyA che. paNa Aje emanI pola pakaDAi gai che, pApa kyAM sudhI chupuM rahe ? lokone tame kyAM sudhI mUrkha banAvI zako ?- Ama badhA ja paMDito temanI viruddhamAM vAto karavA lAgyA. gai kAle jeo prazaMsA karanArA hatA, teo paNa Aje niMdAnA varaghoDAmAM joDAi gayA. Ama kema banatuM haze ? prazaMsaka niMdaka kema banI jato haze ? kAraNa jANavuM che ? kAraNa sAva spaSTa che. mananA ataLa taLIye sUtelo ahaMkAra ! basa A ja enuM kAraNa che. to pachI atyAra sudhI temaNe prazaMsA zA mATe karI ? prazaMsA emaNe karI nathI, paNa karavI paDI che. badhA ja prazaMsA karatA hatA mATe temanI sAthe joDAvuM paDyuM hatuM. badhAnI sAthe joDAya nahi to loko irSyALunuM birUda ApI dene ? ahaMkAra mANasane irSyALunuM TAiTala zI rIte game ? paNa jyAre koie gapagoLo gabaDAvyo tyAre have e paNa sAmela baje madhura baMsarI * 338 thayA. have kyAM koi irSyALu kahevAnuM che ? ane A vAta huM thoDo kahuM chuM ? bIjAo kahe che. Ama cAnsa maLatAM ja sUtelo ahaMkAra jAgI jAya che. pahelA paNa manamAM graMthakAra tarapha chUpI irSyA to hatI ja, paNa AbarUnA bhayathI bolI zakAtuM na hotuM. paNa have to tene chUTodora maLI gayo. moTA moTA sajjana gaNAtA paMDito paNa A niMdAnA 'kAryakrama'mAM sAmela thayA. keTalAka to vaLI AgaLa vadhIne tyAM sudhI kahevA mAMDyA : kevo che A lokono jaina dharma ? jaina dharme emane AvuM ja zIkhavADeluM haze ? potAnI nAmanA meLavavA koikanA graMthanI A rIte taDaphaMcI karavI ? dhikkAra ho AvA dharmane - AvA dharma guruone ! niMdA karanArAomAMthI koie e tapAsa na karI ke kayA graMthanI nakala karI che ? e mULa graMtha batAvo ! paNa nA... ToLuM kadI evI paravA karatuM nathI. e to pravAhamAM ja taNAya che, badhA jema karatA hoya tema kare che. badhA je tarapha jhUkatA hoya te tarapha jhUke che. badhA je tarapha roSa karatA hoya te tarapha te paNa roSa kare che. ToLAne svataMtra cetanA hotI nathI. e to pravAhamAM DhasaDAtuM jAya che. badhAthI ApaNe zA mATe judA paDavuM ? badhA jema kare tema karavA do ? ApaNe judI rIte vicAravAnI takalIpha paNa zA mATe levI ? 'sabakA hogA vaha apanA hogA' A temano mudrAlekha ! ToLAmAMthI bahAra jai nakAmI badanAmI (?) zA mATe vahoravI ? pAdaliptAcArye A samAcAra sAMbhaLyA ke AkhuM ToLuM potAnAthI viparIta thai gayuM che. sAmAnya mANasa vAta kare to haju paNa cAle, paNa paMDita jevA paMDita paNa A ToLAmAM bhaLI jAya e to hada thai gaNAya. banne madhura baMsarI * 339
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAMya mArI vyaktigata niMdA thatI hoya to hajuye vAMdho nahi, paNa A loko to jaina-dharmanI paNa niMdA kare che. mArA nimitte zAsananI avahIlanA ? enA jevuM bIjuM bhayaMkara pApa kayuM ? have ToLAne to koi hisAbe aTakAvI zakAya tema nathI. aTakAvavA jaiza to kadAca vadhu vipharaze. vaLI mArA kAraNe thai rahelI zAsananI hIlanA paNa calAvI levAya nahi. to have zuM karavuM ? tyAM ja emanA magajamAM vicAra vIjaLI jhabUkI UThI ane temanuM mana hasI UDyuM. temaNe tarata ja pIDha ane gaMbhIra zrAvakone bolAvyA ane khAnagImAM kahyuM : tame jANo cho ke atyAre samagra paMDita-varga mArI sAme virodhamAM Ubho che. zAsananI bhayaMkara apabhrAjanA thaI rahI che. AvA samaye mAre bahu vicitra gaNAya tevA pagalA levA paDe tema che. AvatIkAle tamAre AcArya bhagavaMta kALadharma pAmyA che evI jAherAta karavAnI che. mAtra jAherAta ja nahi, paNa mArI smazAnayAtrA paNa kADhavAnI che. e smazAnayAtrA daramyAna ja mAruM kAma pUruM thai javAnuM che. kadAca e pUruM na thAya to tamAre mane agnidAha ApI devAno che. hA... mAre jIvate jIva ja agni samAdhi levI paDe evA saMyogo upasthita thayA che." sUrijI jANatA hatA ke mANasa mAtra jIvatA mANasono ja IrSyALu hoya che. mANasa jevo marI jAya ke tarata ja tenA para rahelI irSyA paNa marI jAya che ane AthI ja ApaNe joie che ne ? sAva sAmAnya mANasa paNa jayAre marI jAya che, tyAre tenA kevA guNo gavAya che ? tenA guNo vINI vINIne kahevAmAM Ave che. zA mATe have guNo dekhAyA ? kAraNa ke iSyano paDado haTI gayo, je guNo jovA deto na hato. AcAryazrI jANatA hatA ke "huM marI gayo chuM' evA samAcAra jANatAM ja pelA irSALu paMDitane pazcAttApa thavAno. ane kadAca tenA kaThora dilamAM pazcAttApanuM jharaNuM pedA nahi thAya to huM agni-samAdhi lai laiza. zAsana khAtara maravAnuM saubhAgya bhAgya hoya to maLe ! sUrijInA jaNAvyA pramANe zrAvakoe badhuM ja karyuM. 'AcAryadeva kALadharma pAmyA che" evA samAcAra maLatAMnI sAthe ja AkhA nagaramAM sannATo chavAI gayo. acAnaka ja AcAryazrI kALadharma kema pAmyA ? koi roga to hato ja nahi ? nakkI ApaNe karelI bephAma TIkAoe temano bhoga lIdho lAge che. arere ! ApaNe paMDita ke palita ? kAMi jANyAsamajayA vinA ja 'TIkA' racavA maMDI paDyA ? - Ama badhA ja paMDito pazcAttApa karavA lAgyA ane pazcAttApathI vyathita hRdaye sUridevanI smazAna yAtrAmAM joDAyA. jyAre A smazAnayAtrA pelA irSALu paMDitanA ghara pAse AvI tyAre te paNa gharathI bahAra Avyo. tenI AMkhamAM dhasI AvelA AMsuo tenA pazcAttApane jaNAvatA hatA. bahAra AvIne te raDatAM-raDatAM bolavA lAgyo : o nagaravAsIo ! paMDito ! A mahAna AcAryazrInuM khUna karanAra huM ja chuM. meM ja emane mArI nAkhyA che. vagara talavAre mArI nAkhyA che. arere ! AcAryazrI keTalA maulika sarjaka hatA ? chatAM meM gapagoLo calAvyo ke emano A graMtha, prAcIna koi graMthanI nakala che. A vAta vAyuvege badhe prasarI gai ane badhAe khAtarI karyA vinA sAcI paNa mAnI lIdhI. AnA AghAtathI ja sUrijI mRtyu pAmyA che. nidaoNSa sUrijInI meM ja hatyA karI che. na jANe have huM pApathI zI rIte chUTIza ? baje madhura baMsarI * 340 baje madhura baMsarI * 341
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcAttApathI bharapUra A zabdo sAMbhaLatAM ja pAlakhImAM rahelA AcAryazrInuM mana prasanna banyuM. potAnI yojanA pAra paDelI joi temaNe potAnuM zarIra halAvyuM. samayajJa zrAvakoe pAlakhI nIce UtarAvI ane sUrijI bahAra nIkaLyA. A joi sau navAi pAmyA. sUrijInI adbhuta caturAi ane saccAi para saunA mastaka jhUkI paDyA. sUrijIno A jIvana-prasaMga kahe che : o mAnavo ! kadI koinI irSyA ke niMdA karazo nahi. irSyA ane niMdA e be sAmA mANasane jIvatA rAkhIne satata mAratI rahe che ane emAMthI ja hiMsA ane krodhanA dAvAnaLo bhaDake baLe che. A to sAruM thayuM ke pelo irSyALu paMDita samajI gayo, nahi to zuM thAta ? kadAca AcAryazrIne prANonuM balidAna paNa ApavuM paData ! ahaMkAramAMthI ja irSyA, krodha, hiMsA, ALa vagere badhA doSo pedA thAya che. cAlo ApaNe saMkalpa karIe ke moTA-moTA mahArathIone paNa khedAna-medAna karI nAkhatA A ahaMkArane to huM khatama karIne ja rahIza. kAraNa ke ahaMnA ane irSyAnA aMdhakAramAM ja badhA doSo UbhA rahe che. ahaMno vilaya thatAM ja badhA doSo paNa vilaya pAme che. choTA Ta mithyAtvI prANI dehane ja AtmA samaje che. tenA nAzamAM potAno nAza samaje che, eTale ja te sadA mRtyuthI gabharAto rahe che. - pU.A.zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. baje madhura baMsarI * 342 (12 mahAkavi zrI dhanapAla madhya bhAratanA sAMkAzya nagarano mahAnavidvAna devarSi te jamAnAmAM prakhyAta dhArAnagarIno mahimA sAMbhaLI tyAM rahevA cAlyo gayo. sAMkAzya nagaramAM to te potAnI pAse vidvattA hovA chatAM dhanavAna banyo na hato paNa dhArAnagarImAM paga mUkatAM ja tenuM bhAgya khUlyuM. vidvattAnA baLathI te aDhaLaka dhanano svAmI thayo. zrI ane sarasvatI sAthe rahetA nathI e vAtane teNe khoTI TharAvI. devarSie badhuM dhana jamInamAM dATyuM paNa e vAta potAnA putrane paNa karI nahi. eka divasa devarSi mRtyu pAmyo. AthI teno putra sarvadeva khUba ja du:khI thayo. sarvadevane e vAtano khyAla hato ke pitAe jamInamAM kyAMka dhana dATyuM che, paNa kyA cokkasa sthAne dATyuM che te khyAla na hato. jamInamAM rahelA dhananI jANakArI kai rIte maLe ? te mATe te aneka upAyo ajamAvavA lAgyo. eka vakhata dhArAnagarImAM caMdragacchanA AcAryazrI mahendrasUri padhAryA. aMgavijA cUDAmaNi zAstranA jANakAra te vidvAna sUrideva potAnI ajoDa vatRtvazaktithI ThIka ThIka jANItA hatA. baje madhura baMsarI * 343
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadavane A samAcAra maLyA ke AvA mahAna vidvAna sUrideva dhArAnagarImAM padhAryA che. e tarata ja emane maLavA pahoMcI gayo. te brAhmaNa hovA chatAM jaina munionA vidvattA, tyAga, tapa, satyavAditA Adi guNothI ekadama prabhAvita hato ane tethI te jaina dharma pratye AdaravALo thayo hato. te mahendrasUrijI pAse ekAMtamAM jaI pahoMcyo ane kahyuM : gurudeva ! huM ciMtAthI gherAi gayo chuM. mArI ciMtAonuM Apa nirAkaraNa karazo ? mArA pitAjIe jamInamAM dhana dATeluM che. paNa kai jagyAe dATeluM che tenI mane khabara nathI. Apa jo A aMge jANakArI Apazo to maLelA e dhanamAMthI adhuM dhana Apane ApIza. mArA jevA pAmara upara ATalI maherabAnI karo. jarA dhananuM sthAna batAvo. Apa to divyajJAnI cho. mArI sAthe Apane paNa lAbha thaze... mahendrasUri divyajJAnI hatA. teo jANatA hatA ke AvI mAhitI sAdhuthI apAya nahi, paNa sAthe-sAthe teo e paNa jANatA hatA ke AvuM kahevAthI zAsanane mahAna lAbha thavAno che... bhAvino vicAra karI sUrijI bolyA : 'huM tamane dhananuM sthAna batAvuM, tenA badalAmAM tamAre tamArA gharanI badhI vastuomAMthI huM je mAMguM teno adha bhAga mane Apavo...' 'kabUla... gurudeva ! kabUla ' bIju kAMi paNa nahi vicAratAM sarvadeva bolI UThyo. sUrie dhananuM sthAna batAvyuM. te sthAne dhana maLatAM rAjI-rAjI thai gayelo sarvadeva adhuM dhana ApavA mahendrasUrijInI pAse AvI pahoMcyo ane bolyo : 'gurudeva ! ApanI kRpAthI dhana maLI gayuM che. have A lo teno ardho bhAga...' 'bhAi ! dhanane laine ame zuM karIe ? dhana vigere choDIne to ame sAdhu thayA chIe. have jo ame dhana grahaNa karIe to tamArA ne amArAmAM phera zo ?' 'Ape ardhA bhAganI vAta karI hatI ne ?' ardho bhAga kharo, paNa dhanano nahi, bIjI vastuno mAre ardhA bhAga joie che...' 'jarUra gurudeva ! Apa je pharamAvo te ApavA taiyAra chuM...' 'pachI pharazo nahine ?' are gurudeva ! A zuM bolyA ? vacana ApyA pachI pharI jAuM ? evI kAcI mATIno mANasa huM nathI... Apa AjJA pharamAvo..." "ThIka... tamAre putro keTalA che ?' mAre be putro che. moTAnuM nAma dhanapAla ane nAnAnuM nAma zobhana." 'A be putramAMthI ardho bhAga... eTale ke eka putra levA huM icchuM chuM. bolo Apazo..?" A vAta sAMbhaLatAM ja sarvadeva stabdha thai gayo. ene svapreya kalpanA na hatI ke sUrideva AvI mAMgaNI karaze, paNa have zuM thAya ? bolyuM vacana pALavuM to paDaze ja ne ? e ghera gayo. moTA putra dhanapAlane bolAvIne kahyuM : "beTA ! mAruM eka kAma karIza ?' 'kayuM kAma ?" mAre mAthe eka RNa che, te tAre utAravAnuM che.' 'kayuM RNa ? e huM zI rIte utArI zakuM ?' mArA para jainAcArya mahendrasUrinuM RNa che. emanI kRpAthI jamInamAMthI dhana maLyuM che, tenA badalAmAM mAre be putramAMthI eka baje madhura baMsarI + 344 baje madhura baMsarI + 345
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ putra temane soMpavAno che. to beTA ! tuM temanA caraNomAM jA. temano ziSya banI mAruM RNa utAra...' 'zuM vAta karo cho ? huM dhanapAla jaina muni banuM ? e vAta kadI banI zakaze nahi. muMjarAjane huM mAnanIya chuM. dhArAnareza bhojarAja mArA mitra che. zaMkara mArA ArAdhya deva che. huM jaina muni banuM to to dharatI rasAtalamAM pesI jAya ! devuM tame karyuM che, emAM mane zA mATe saMDovo cho ? tame vacana ApyuM che, to tame jANo. tamArI bhUle huM kaSTamAM zA mATe paDuM ?' dhanapAlanI A vAta sAMbhaLIne sarvadeva to stabdha banI gayo. ene thayuM dhanapAla to koi hisAbe jaina muni bane tema nathI. to have zuM karavuM ? nAnA putra zobhanane soMpuM ? jo ke e nA pADe evo nathI. Aja sudhImAM teNe kadI mArI AjJA lopI nathI, paNa... e putra to mane khUba ja vahAlo che. ene zI rIte ApuM ? mAro lAla...! mArA kALajAnI kora ! mArI AMkhonI kIkI ! mAro vhAlasoyo naMdana zobhana mArAthI vikhUTo paDe e kema cAle ? sarvadevanA manamAM lAgaNIno pravAha dhasI Avyo. paNa bIjI ja paLe tene kartavyazIlatA yAda AvI : bhale zobhana mane game teTalo priya hoya, paNa mAre mArA vacanane khAtara e soMpI ja devo joie. lAgaNIone kacaDIne kartavyanI kAMTALI keDIno svIkAra karavo ja joie. Akhare mana makkama karI sarvadeve zobhanane badhI vAta karI tyAre te bolI UThyo : 'pitAjI ! Apa koi ciMtA karazo nahi. ApanI AjJA huM mAthe caDAvuM chuM. mane gurudevazrI mahendrasUrijInA khoLAmAM besADo. huM temano ziSya banIza ane pavitra jIvana gALIza.' zobhanano Avo vinayabharyo javAba sAMbhaLI khuza thayelA pitAjI tene upAzraye lai gayA ane mahendrasUrijInA caraNomAM samarpita karatAM kahyuM : baje madhura baMsarI * 346 gurudeva ! A mAro vhAlo putra huM ApanA caraNomAM samarpita karuM chuM. jo ke mArA manamAM UThatI premanI lAgaNIo mane tema karatAM aTakAve che paNa kartavyazIlatA pAse lAgaNIone Akhare dabAvavI ja paDe che. sUrideva ! mArA A lAlane barAbara sAcavajo. suMdara keLavaNI ApI uttama jIvanano svAmI banAvajo. e potAnA jIvanathI mAruM kuLa ajavALe ane ApanuM nAma rozana kare--evI mArI apekSA che. mAro A priya putra Apane paNa priya banI paDaze-- evo vizvAsa che. kAraNa ke enI dehayaSTi ja evI che ke jotAM ja saune priya thai paDe. eka patthara banIne ApanI pAse Avyo che. emAMthI kevI ghATa ghaDAmaNa karavI te ApanA hAthanI vAta che. e bIja banIne ApanI nizrArUpa dharatImAM khovAi javA Avyo che. enuM jIvana eka bhavya pratimA bano. enuM jIvana vizALa gheghUra vRkSa bano evI mArI aMtaranI icchA che.' 'sarvadeva ! tame koi ciMtA karazo nahi. sau sArA vAnA thaze. tamArA gharamAM jo A putra rahyo hota to mAtra tamane ja kAma lAgata... paraMtu AjathI e zAsanane samarpita bane che. e svano maTI sarvano bane che. enI AkRti ja enI saheja yogyatA kahI Ape che. huM ene taiyAra karavA dila daine prayatna karIza. thoDA ja samayamAM tame joi zakazo ke zobhana muni kevA taiyAra thayA che ?' 'gurudeva ! ApanA vacanamAM mane pUrNa vizvAsa che.' ane... mahendrasUrijIe zobhanane dIkSA ApI. tyAra pachI gujarAta tarapha vihAra karyo. banne madhura baMsarI * 347
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanapAla jaina zI rIte banyo ? jayAre dhanapAle jANyuM ke mArA nAnA bhAi zobhanane jaina dIkSA ApavAmAM AvI che ane teo dIkSita banI gujarAta tarapha vihAra karI gayA che tyAre te krodhathI dhamadhamI UThyo : mArA bhAIne A rIte paDAvI lIdho ? dIkSA ApavAnI A te kai rIta ? paNa have huM joi laiza. eka paNa jaina sAdhu mALavAmAM paga paNa na mUkI zake-evI kaDaka vyavasthA na karAvuM to mAruM nAma dhanapAla nahi... ane kharekhara dhanapAle e pramANe karI batAvyuM. bhojarAjAno te mAnIto purohita hato. samartha vidvAna hato. potAnI lAgavagano upayoga karI teNe samasta mAnavAmAM jaina munionA vihAra para pratibaMdha mUkAvI dIdho. AthI samasta mALavAnA jaina saMghomAM sanasanATI sarjAi gai. dhArAnagarIno saMgha to ekadama vyathita banI gayo... A samAcAra zobhana munie sAMbhaLyA tyAre teo nArAja thai gayA. kharekhara ! A badhuM mArA ja kAraNe banyuM che. mArA ja kAraNe Aje evI sthiti pedA thai che ke koi jaina muni mALavAmAM vicarI zakatA nathI. A paristhitine mAre aTakAvavI ja joie... to gurUnI anujJA lai huM mALavA jAuM... dhanapAlane samajAvI jaina munio mATe baMdha thayelA mALavAnA daravAjA khullA karUM...! gurudevazrI mahendrasUrijInI AjJA lai zobhana muni dhArAnagarImAM AvyA. dhArAnagarImAM praveza karatAM ja sAme dhanapAla maLyo. jaina munine jotAM ja dhanapAlano krodha bhabhUkI UThyo : mALavAmAM niSedha chatAM A jaina muni ahIM kema AvyA ? ThIka che... bhale AvyA. Aje emanI barAbaranI paTTI utAravA do. baje madhura baMsarI * 348 krodhathI AMdhaLo banelo dhanapAla bhAi mahArAjane paNa oLakhI zakyo nahi. temanI ThekaDI uDADato te bolyo : 'gardabhadanta bhadanta ! namaste' 'gadheDA jevA dAMtavALA o pUjaya ! tane namaskAra." zobhana muni paNa kyAM gAMjyA jAya tevA hatA ? emaNe paNa vaLato phaTako mAryo : pivRSaUTII vevastha ! suvuM te ?" 'vAMdarAnA vRSaNa jevA moMvALA o dosta ! tuM majAmAM che ne ?' Avo javAba sAMbhaLI dhanapAla stabdha thai gayo. ene thayuM : A koi sAmAnya muni nathI paNa vAchaTAmAM mArAthI paNa caDI jAya evA e vidvAna che. AthI narama paDelo dhanapAla bolyo : 'Ape kharekhara mane paNa jItI lIdho. Apa asAdhAraNa vidvAna cho-e vAtanI pratIti eka ja vAkyathI thai jAya che. have Apa ahIM konA mahemAna cho ?' 'ame mahAkavi zrI dhanapAlanA mahemAna chIe." ema ? to padhAro amAre tyAM jamavA. dhanapAla huM ja chuM." 'paNa ame eka ghare jamatA nathI.' 'zuM kAraNa ?" 'pUrva maharSioe kahyuM che ke- judA judA sAmAnya gharomAMthI paNa bhikSA levI. paraMtu moTA dhanavAnane tyAMthI paNa eka ghare bhikSA na levI. amArA zayyabhavasUrijIe kahyuM che ke- he munio ! tame bhamarAnI jema bhikSA grahaNa karajo . eka gharanuM anna lezo nahi...' ApanA AvA tyAgathI huM khuza thayo chuM. paNa tame cho koNa ? mALavAmAM jaina munino praveza niSiddha che. chatAM tame AvavAnI hiMmata kema karI zakyAM ?' Ama bolatAM dhanapAle muninI sAme dhArI dhArIne joyuM ane baje madhura baMsarI * 349
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekadama enA manamAM jhabakAro thayo. A mArA ja bhAi mahArAja nahi hoya ne ? hA... A to mArA ja bhAi mahArAja ! zobhana mahArAja...! e bolI UThyo : 'o zobhana munivara ! huM Apane oLakhI zakyo nahi. mane mApha karo. meM ApanuM apamAna karyuM." 'munioe sadA mAphI ApI ja dIdhI hoya che. mAphI Ape tene ja muni kahevAya. dhanapAla...! tArI mazkarIthI mane duHkha nathI thayuM, paNa huM mAtra eTaluM ja pUchuM chuM ke navA AgaMtuka sAthe AvI rItanuM vartana zobhe ? tuM tArI jAte ja vicArI le." | 'kharI vAta che. na zobhe... paNa mANasa jyAre pUrvagrahathI baMdhAi jAya che tyAre viveka paNa bhUlI jAya che. munirAja ! huM viveka paNa bhUlyo.' Ama pazcAttApa karato dhanapAla zobhana munine AdarapUrvaka dhArAnagarImAM lai gayo. eka divase zobhana muni dhanapAlane tyAM vahoravA mATe gayA... dhanapAla dahIMnuM pAtra lai Avyo... ne munizrIne pUchyuM : dahIMne keTalA divasa thayA che ?' Aje trIjo divasa che.' 'to amane zuM kahyuM...' 'kema ? emAM zuM vAMdho che? AmAM kyAM jIvaDAM che? "amArA zAstrakAra bhagavaMtoe nA pADI che.' 'paNa... huM kAMi ema na mAnuM, jo AmAM mane jaMtuo batAvo to ja mAnuM ke tamArA zAstro sAcA, tamArA bhagavAna paNa sAcA... nahi to badhuM haMbaga mAnIza.' tyAre munizrIe aLato maMgAvI dahIMnI sapATI para. patharAvyo. thoDI ja vAramAM lAla aLatA para dahIMnA sapheda jaMtuo hAlatAM-cAlatAM dekhAvA lAgyA. A joine dhanapAla to stabdha ja thayo : oha ! zuM sacoTa jIva vijJAna ? zuM sacoTa ahiMsA ? jenA prarUpaka ATalA badhA cokkasa haze e dayAmaya dharma kharekhara keTalo mahAna haze ? Aja sudhI kharekhara huM ThagAyo, zuddha dharmanI niMdA karI karIne ghora pApakama bAMdhyA. are ! mALavAmAM jaina muniono praveza-niSedha karAvIne to meM hada vALI nAMkhI ! arere..! hAthamAM Avela ciMtAmaNine huM oLakhI zakyo nahi, ene kAcano kaTako samajIne pheMkI dIdho. AjathI huM nakkI karuM chuM ke have to vItarAga prabhu e ja mArA deva ! emaNe batAvelo dharma te ja mAro dharma ! emanI A eka ja vAta (be divasa pachInuM dahIM na khavAya te) karuNAmaya dharmane batAvavA pUratI che. khIcaDIne tapAsavA eka ja dANo basa che...! vItarAgadevanI stuti karatAM tyAre dhanapAla bolI UThyo : 'he karUNAsAgara prabhu ! meM Aja sudhI thoDA ghaNA gAmanA dhaNI. ane mAMgyuM paNa nahi ApanArA rAjAonI khuzAmata ghaNIvAra karI che. paNa e badhuM choDI traNa jagatanA nAtha, mokSadAtA o vItarAga deva...! have to huM tArI sevA karIza...'' Ama zobhana muninA athAga prayatnothI dhanapAla kaTTara jainabanyo... dhanapAla dvArA samasyA-pUrti kavi dhanapAla mahAna vidvAna hato. muMjarAjAe tene "kUrcAla sarasvatI' (mUchALI sarasvatI) ane bhojarAjAe "kavIzvara' tathA 'siddhasArasvata' evA birUdothI navAjayo hato. bhojarAjAnI vidvatsabhAno te zaNagAra hato, AthI rAjA sadA tene sAthe ja rAkhato hato. dhanapAla samasyA-pUrtimAM ajoDa hato. eka vakhate dakSiNa-bhAratathI koi vahANavaTIo Avyo. te potAnI sAthe rAmezvaranA zivAlayanI prazastinI nakala, je mINanA baje madhura baMsarI * 350 baje madhura baMsarI * 351
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATIAmAM UtArelI hatI te lAvyo hato. paNa temAM ghaNA zloko barAbara UThyA nahotA. AthI spaSTa vaMcAi zakAtA nahotA. AthI rAjAe paMDitone tenI pAdapUrti karavA kahyuM. paMDitoe pAdapUrti karIne rAjAne batAvI paNa bhojarAjAne saMtoSa thayo nahi. teNe 'siddhasArasvata'dhanapAla paMDita tarapha najara karI... kAraNa ke te kavitvazaktino carama sImAstaMbha hato. mINanA pATIyAmAM ardho zloka A pramANe vaMcAto hato. 'harazirasi zirAMsi yAni rejuH hari hari tAni luThanti gRdhnapAdaiH / ' rAjAnA kahevAthI dhanapAle tenI pAdapUrti karatAM kahyuM : 'ayi ! atu viSama: purASkRtInAM, vilasati jantuSu karmaNAM vipAkaH // ' rAvaNa para je mastaka zobhI rahyAM hatAM. te lakSmaNanA hAthe kapAtAM gIdhanA pagataLe kacaDAi rahyAM che ! arere..! pUrvakRta karmono keTalo bhayaMkara vipAka hoya che...?' zAbAza ! zAbAza ! zAbAza ! nA avAjathI AkhI sabhA guMjI UThI. mahArAjA bhoja paNa rAjI-rAjI thai gayA. paNa eka paMDitane A na gamyuM. teNe A samasyA-pUrti tarapha vAMdho UThAvatAM kahyuM : 'mahArAjA ! dhanapAle samasyA-pUrti karI emAM kai moTI vAta che ? ame paNa ema karI zakIe. game te kalpanA karIne mAtra ardho zloka pUro ja karavAno che ne...?' 'nA... A mAtra kalpanA nathI. paNa mULa zlokanuM anusaraNa che.' 'e huM mAnI zakato nathI. jo rAmezvaranA maMdiranI mULaprazastimAM Avo ne Avo zloka maLI Ave to ja mAnuM ke- dhanapAla 'siddhasArasvata' che.' baje madhura baMsarI * 352 mahArAjAe paMDitanI A vAta svIkArIne rAmezvarathI mULaprazastinI saMpUrNa nakala maMgAvI. temAM joyuM to dhanapAle jevI pAdapUrti karI hatI te mujabano ja zloka hato. dhanapAlanI AvI adbhuta zakti joine rAjA sahita saMpUrNa sabhA tAjjuba thai gai. rAjAnA hRdayamAM dhanapAla mATe khUba ja Adara vadhI gayo. DosIe nava vAra mAthuM kema halAvyuM...? siddhasArasvata tarIke prakhyAta kavi dhanapAla bIjAnA manane pArakhavAmAM paNa atyaMta nipuNa hato. bhoja mahArAjAnA Azayane pakaDatAM tene vAra lAgatI nahi. te dareka avasare mahArAjAne kAMika ne kAMika sAcI vAta samajAvato. bIjA kavionI jema rAjAnI khuzAmata karIne te jIvavA mAMgato nahoto. jaina dharma pAmyo tyArathI teNe khuzAmatakhorI choDI dIdhI hatI. te kyAreka kyAreka yajJanI hiMsA, zikAra vagere bAbato para AkarA prahAro karato. rAjA e badhuM sAMbhaLIne saLagI jato, paNa kAMi bolI zakato nahi. eka vakhate bhojarAjAne eTalo gusso Avyo ke basa... have A dhanapAlanuM kAsaLa ja kADhI nAkhuM. jyArathI e jaina banyo che tyArathI basa mArA zikAra vagere kAryonI niMdA... niMdA... ne niMdA ja karyA kare che. jo ene patAvI dauM to pachI A mheNA-ToNA sAMbhaLavA to maTe ! e... kavine patAvavA koi avasaranI rAha jovA lAgyo. paNa dhanapAla konuM nAma ? rAjA mane mArI nAMkhavA icche che... evo bhAva te tarata ja kaLI gayo. e paNa abhayadAna meLavavA avasara jovA lAgyo. rAjA mAravA taiyAra che. baje madhura baMsarI * 353
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi bacavA taiyAra che. baMne pota-potAnA dAva goThavI rahyA che. eka vakhate rAjamArga parathI bhojarAjA pasAra thai rahelA hatA. dhanapAla paNa sAthe hato. tyAM rAjAe eka dazya joyuM : eka DosI eka nAnakaDI bALAnI sAme vAraMvAra mAthuM dhuNAvI rahI hatI. mahArAjAe gaNatarI karI ke DosImAe nava vAra mAthuM dhuNAvyuM. rAjAe kavine pUchyuM : A DosI pelI chokarIne zAnI manAi kare che ? Azuvi dhanapAle zIvratAthI kAvya dvArA jaNAvyuM : he mahArAjA ! A nAnI mugdha bALA Apane joine navAi pAmI che. e DosImAne pUche che : mAjI ! A koNa che ? zuM mahAdeva che ? 'nA... e mahAdeva nathI.' mAthuM halAvatAM DosIe kahyuM : 'to zuM e viSNu che ?' 'nahi. viSNu paNa nathI...' 'to... zuM e indra che ?' nahi... nahi... indra paNa nahi.' 'to naLa che ?' 'nA... bhoLI ! naLane thaye keTalAye varSo thai gayA. atyAre naLa kyAMthI hoya...?' 'to zuM e kubera che ?' 'nA... re... nA... uttara dizAno svAmI kubera ahIM kyAMthI Ave ?' 'to zuM vidyAdhara che ?' 'nahijI... vidyAdhara paNa nathI.' baje madhura baMsarI * 354 'to zuM kAmadeva che ?' nA... chokarI... nA.. kAmadevane to zarIra ja nathI. e kyAMthI hoya...?' 'to caMdra che ?' nA... nA... candra to AkAzamAM che. vaLI te kalaMkI che. A caMdra paNa nathI.' 'to zuM brahmA che ?' nA... alI... nA... brahmA to gharaDo che. jyAre A to yuvAna che.' teM kahelA navamAMthI A ekeya nathI... paNa A to krIDA karavA pravRtta thayelA svayaM zrI bhojadeva che. samajI ?' A pramANe bALAnA nava praznonA javAbamAM nava vAra DosIe mAthuM halAvyuM. dhanapAle banAvelo zloka A pramANe che : kiM nandI kiM murAriH kimuta surapatiH kiM nalaH kiM kuberaH kiM vA vidyAdharo'sau kimu ratiramaNaH, kiM vidhuH kiM vidhAtA ? / nAyaM nAyaM na cAyaM na khalu nahi navA nApi nAsau na caiSaH, krIDAM kartuM pravRttaH svayamiha hi hale ! bhUpatirbhojadevaH // " dhanapAlanA AvA zIghrakavitvathI ekadama prasanna thai gayelo bhoja bolI UThyo : 'kavirAja ! zuM joie che tamAre ? je joie te mAMgI lo. huM tamArA para atyaMta prasanna chuM.' 'mAre bIjuM kazuM joituM nathI, paNa ApanA taraphathI mAtra abhayadAna joie che.' dhanapAlanI A mAMgaNI sAMbhaLI bhojarAjA to chakka ja thai gayo : are ! mArA mananA bhAvo e zI rIte jANI gayo ? A baje madhura baMsarI * 355
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanapAla to jabbara manovijJAnI lAge che. AvA mANasone abhayadAna ja maLavuM joie. AvA nararatnane zI rIte mArI zakAya ? A to mArI sabhAno zaNagAra che... ane... rAjAe kavine abhayavacana ApyuM. pachI to dhanapAla para rAjAno Adara khUba ja vadhI gayo. pachI te kadI zikAra vagere paranA tenA vAkprahAro sAMbhaLIne gusse to na thato, paNa rAjI thato. eka vAra bhojarAjA zikAra karavA mATe jai rahyA hatA. tyAre dhanapAle kahyuM : tamAruM parAkrama pAtALamAM pesI jAva... A tamAro durbaLa jIvo para bhayaMkara anyAya che. tame baLavAna thai haraNa jevA durbaLa prANIono saMhAra karo cho ? emAM tamArI bahAdurI zI ? enA AjaMdamAM tame AnaMda zodho cho ? enA mRtyumAM tame mahotsava mANo cho ? hAya... hAya... gajaba thaI gayo. jagatamAM nyAya jevI koi vastu rahI nathI... "rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM, durnItireSA dharaNIbhRtAnAm / nihanyate thar vaninA uda durvano, hRhIM ! mahAImarI garva nas " merUtuMgasUrijI mahArAje noMdhyuM che ke A zloka sAMbhaLIne bhojarAjAe jIvanabhara zikArano tyAga karI dIdho ! manobhAvavattA dhanapAla... bhojarAjA bahu ja vidyArasika rAjA hato. tenA jevA vighArasika rAjAo itihAsamAM bahu ja ochA thayA che. te svayaM vidvAna hato ane vidvAnone poSanAro paNa hato. kavione moM mAgyuM dAna ApavuM e teno svabhAva hato. bhojarAjAe bIjA kavio to ghaNA joyA hatA, paNa dhanapAla jevo koi kavi joyo nhoto. kAraNa ke dhanapAla sAmI vyaktinA manobhAva tarata ja kaLI jato hato. AvI zakti bIje bhAgye ja jovA maLatI, dhArAnagarImAM bhojarAjAe eka "sarasvatI kaMThAbharaNa' nAmano suMdara mahela baMdhAvyo hato. tenA daravAjA para rati sAthenI kAmadevanI mUrti mUkAvI hatI. tenI prazasti kavi dhanapAla pAsethI lakhAvI hatI.. eka vakhate e sarasvatI mahelamAM rAjA ArAmathI beTho hato. kavi dhanapAla paNa pAse ja hato. rAjAne Aje eka tukko sUjhayo : A cAlAka dhanapAla dararoja mane jItI jAya che. Aje to evuM karuM ke dhanapAla jUTho ja paDe. ene kalpanA ja na Ave evuM kAMika karuM. rAjAe dhanapAlane pUchyuM : bolo kavirAja ! Aje huM A sarasvatI-mahelanA kayA daravAjethI bahAra nIkaLIza ? rAjAnA manamAM ema ke e koi eka dizAno daravAjo ja batAvaze ne ? paNa mAre koi daravAjAmAMthI bahAra nIkaLavuM ja nathI ne ? huM to koika navo ja mArga banAvIza ane tyAMthI bahAra nIkaLIza. paNa dhanapAla kyAM kAcI mATIno hato ? enA para sarasvatInA cAra hAtha hato. teNe tarata ja bhojapatranA TukaDA para kAMika lakhIne eka dAbaDAmAM mUkAvIne rAjAnA aMgarakSakone e dAbaDo soMpI dIdho. taraMgI rAjAe dhanapAlane jUTho pADavA suMdara sarasvatI mahelanI chata toDAvI ane tyAMthI te bahAra nIkaLyo. rAjA abhimAnathI phUlAvA lAgyo : Aje to dhanapAlanI barAbara revaDI thaze ! e baMdAne kyAMthI khabara ke huM koI daravAjAthI nahi paNa chatamAMthI bahAra nIkaLavAno chuM. jo Aje dhanapAla sAco paDe to ja huM mAnuM ke e 'siddha sArasvata' che. baje madhura baMsarI * 356 baje madhura baMsarI * 357
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAe aMgarakSako pAsethI pelo dAbaDo kholAvyo. aMdara ciThThImAM lakheluM vAMcI te tAjuba ja thai gayo. ciThThImAM lakhyuM hatuM : 'toDelI chatamAMthI' kavinI adUbhuta zakti para rAjAnuM mastaka jhUkI paDyuM ! dhanapAlanI pUjA bhojarAjAne dhanapAlanuM bIjuM badhuM gamatuM, paraMtu te jaina banI gayo... A vAta gamatI nahi. eka vakhate rAjAe kavine pUjAno thALa ApIne kahyuM : kavirAja ! jAo... ane devonI pUjA karI Avo. rAjAnA manamAM ema hatuM ke jouM to kharo... Aje te konI pUjA kare che ? te jinanI ja pUjA kare che e bIjAnI pUjA nathI karato - tenuM kAraNa paNa pUchIza. dhanapAla to zuddha vastro paherI, pUjAno thALa lai upaDyo, pUjA karavA... kAlikA, viSNu, zaMkara, jinezvaradeva vagerenA maMdiromAM te gayo... paNa bIje kyAMya pUjA na karatAM mAtra jinezvaradevanI ja pUjA karI. A samAcAra jAsUso mAraphata bhojarAjAne maLI gayA hatA... jayAre dhanapAla pUjA karIne pAcho pharyo tyAre rAjAe pUchyuM : bolo... konI konI pUjA karI ? dhanapAle kahyuM : sau prathama huM kAlikAnA maMdire gayo. mahiSAsurane mAravA taiyAra thayelI hAthamAM khopaDIne dhAraNa karatI kAlikAne joine mane thayuM : atyAre devI krodhamAM che. atyAre pUjA zI rIte karAya...? pachI viSNunA maMdiramAM gayo. tyAM to rAsalIlA cAlatI hatI. AthI mane thayuM : atyAre mArAthI to ThIka, paNa bIjAthI baje madhura baMsarI * 358 paNa ahIM na avAya, mATe tyAM paDado lagAvIne huM cAlato thayo. zaMkaranA maMdiramAM gayo paNa tyAM pUjA kyAM karavI ? kaMTha ja na hoya to phUlanI mALA kyAM paherAvuM ? nAke ja na hoya to dhUpa kyAM karUM ? paga na hoya to praNAma kyAM karuM? pachI zrI jinezvaradevanA maMdire gayo : Aha ! zuM saumya AkRti ! AMkhamAM amI ! mukha para prasannatA ! strI, zastra rahita pratimA ! mane jotAM ja ema thai gayuM : kharekhara duniyAnI samagra zAMti ahIM relAI che. vizvanuM sakala satya ahIM ThalavAyuM che. meM tyAM bhAvavibhora banI vItarAgadevanI pUjA karI ane AmAM meM khoTuM zuM karyuM che ? ApanI ja AjJAnuM meM pAlana karyuM che. Ape devapUjA mATe AjJA karI ane meM jayAM devatva joyuM tyAM pUjA karI. dhanapAlanI AvI satya ane spaSTavANI sAMbhaLI bhojarAjA zuM bole ? pachI... dhanapAle rAjAne sudeva, sugurU ane sudharmanuM svarUpa samajAvyuM, je sAMbhaLIne rAjA khuza thayo. tilakamaMjarI kavi zrI dhanapAla bhagavAnazrI AdinAthano parama bhakta hato. teNe dhArA nagarImAM AdinAtha prabhunuM maMdira banAvI mahendrasUrijInA hAthe pratiSThA karAvI hatI. te maMdiramAM te dararoja pUjA karato. te bhagavAna samakSa 'RSabha paMcAzikA' nAmanI adbhuta stuti paNa teNe banAvI hatI. eka vakhate dhanapAle aneka alaMkAro ane naveya rasothI taraboLa bhagavAna zrI AdinAthanI saMskRta gadya kathA racI. bAra. hajAra zloka pramANa A rasa-lAlitya pUrNa-A kathAnuM saMzodhana gujarAtamAMthI dhanapAlanI AgrahabharI vinaMtIne mAna ApIne dhArAmAM AvelAM zrI zAMtisUrijI mahArAjAe karyuM. A AcArya baje madhura baMsarI + 359
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavaMte aneka vAdIone jItyA hatA. AthI bhojarAjAnI sabhAmAM dhanapAlanI daramyAnagIrIthI temane 'vAdivetAla' birUda maLyuM hatuM. eka vakhate ziyALAnI rAte bhojarAjA sagaDI pAse besIne tApaNuM lai rahyo hato. tyAre dhanapAle potAnI bhagavAna zrI AdinAthanI adbhuta saMskRta-kathA saMbhaLAvI. rAjA to A lAlityapUrNa kathA sAMbhaLIne DolI UThyo : vAha! dhanapAla ! teM kharekhara kamAla karI. paNa mANasanuM mana bahu vicitra hoya che. bIjAnI kRti bhale game teTalI sArI hoya chatAM jo temAM potAne kazuM lAge vaLage tevuM na hoya to majA na ja Ave. bIjAonA game teTalA suMdara phoTA hoya paNa mANasane e jovA eTalA gamatA nathI, jeTalo potAno phoTo jovo game che. pachI bhalene e kadarUpo hoya ! hajA2o nAmonI vacce paNa mANasane potAnuM nAma game che. emAMya jema mANasa moTo tema tenA nAma-ane rUpane amara banAvavAnI abhIpsA paNa moTI...! AthI ja to potAnA nAmane camakAvatA kavione rAjAo moTA-moTA inAmo Ape che ne ? potAnA nAmane amara karavA rAjAo potAnA nAmano saMvatsara calAvavA prayatno karatAM hoya che ne ? potAnA nAmane amara rAkhatI imArato baMdhAvavA - tevA graMtho banAvavA teo mathatA rahe che ne...? bhojarAjAne thayuM : bIjuM badhuM ThIka paNa AmAM mAruM zuM ? teNe dhanapAlane kahyuM : dhanapAla ! A sa-rasa kathAnA nirmANathI teM kharekhara kamAla karI che. bahu ja adbhuta che. A kathA...! paNa... jarA pheraphAra kare to tArI A kathAmAM cAra cAMda lAgI jAya. 'kayo pheraphAra...?' 'A kathAmAM 'khinaH'nA sthAne 'ziva:'. 'ayodhyA'nA sthAne 'avantI'(dhArA). 'zAvatAra caitya'nA sthAne 'mahAAlamanvi baje madhura baMsarI * 360 'RSamadreva'nA sthAne 'mahAveva' ane 'bharata'nA sthAne 'bhoga'. ATaluM tuM jo parivartana karI de to tane je joie te ApIza. tArI A kathA itihAsamAM amara banI jaze. enI seMkaDo nakalo karAvIne bhAratanA khUNe-khUNe huM pracAra karIza. bola kabUla che ?' 'are... mahArAja ! A zuM bolyA ? kathAmAM pheraphAra ? mANasanA bAhya zarIramAM to haju paNa pheraphAra thai zake paNa AtmA zI rIte badale ? bhagavAna zrI AdinAtha e to mArA jIvananuM paNa jIvana ane prANonA paNa prANa che. enI jagyAe huM mahAdevane mUkuM ? bharatanI jagyAe Apane mUkuM ? kyAM merU parvata ane kyAM rAi ? kyAM bhagavAna zrI AdinAtha ane kyAM anya devo ? mahArAja ! mApha karajo... huM e pheraphAra nahi karI zakuM. mULa kathAmAM pheraphAra karavo eTale Atmadroha karavo. AvuM AtmadrohI pagaluM huM bharI zakuM nahi.' dhanapAlanI AvI sApha-sApha vAta sAMbhaLatAM ja bhojano pitto phATyo. A zuM ? mAro Azrita kavi mArUM ATaluM ya na mAne ? gussAmAM e bhUlI gayo ke dhanapAla have bhojarAjano nahi, paNa jinarAjano che. gussAthI rAtA-pILA thayelA bhojarAje tarata ja e AkhI kathA dhanapAla pAsethI kheMcI lai pAse rahelI sagaDImAM nAMkhI. jotajotAmAM te saLagI gai. potAnI A atizramasAdhya kathA Ama baLatI joi dhanapAlanuM haiyuM valovAi gayuM. e saLagatI kathA joi rahyo. ene thayuM : kharekhara Aje mArI sAhitya-sAdhanA ! mAro parizrama ! mArA svapno ! mArA jIvananuM sarvasva ! badhuM ja saLagIne sApha thai gayuM. dhanapAle rAjAne kahI dIdhuM H mahArAja bhale Apa mArI kathAne bALI nAMkhazo, paNa mArA hRdayanA bhAvone kai rIte bALazo ? rAjan ! yAda rAkhajo ke ema baLAtkAre koinA mAlika thai zakAtuM nathI ke baje madhura baMsarI * 361
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara paNa thai zakAtuM nathI. mArI A kathA Ape bALI nAMkhI eTale Apa ema samajo cho ke e kathA vizvamAMthI naSTa thai gai ? e kyAMya naSTa thai nathI. e rAkhamAMthI paNa pharIthI beThI thaze. evo mAro Atma-vizvAsa che." Ama bolIne dhanapAla ghera pahoMcyo. dhanapAlane becenIno koi pAra nathI. sAhityakAranuM sAhitya naSTa thai jAya tyAre keTalI vedanA thAya e to e ja jANI zake. graMtha e to kartAnuM hRdaya che. eno mAnasaputra che. keTalAya parizrama pachI enuM nirmANa thayeluM hoya che. e parizrama sahRdayI vijJa vinA anya koNa jANI zake ? - pitAjIne becena banelA joi nava varSanI nAnakaDI putrI tilakamaMjarI bolI UThI : 'kema pitAjI ! Aje udAsa kema cho ?" 'udAsInatAnI zI vAta karuM ? Aje mArUM badhuM ja lUMTAI gayuM che. mArI vyathA kone kahuM ? Aje bhojarAjAe bhagavAna zrI AdinAthanI kathA sagaDImAM saLagAvI nAkhI. mane to ema ja thayuM. mArA hRdayane ja jANe saLagAvI nAkhyuM. ATalI mahenatathI banelI A kathA rAjAnA gussAnI AgamAM saLagI gai.' 'pitAjI ! Apa koi ciMtA karazo nahi. e kathA huM rojane roja vAMcI jatI hatI. mane te akSarazaH yAda che. e kyAMya saLagI gai nathI, paNa mArA manamAM jIvaMta che. huM bolIza ane Apa lakhazo eTale e pharI graMthastha banI jaze. emAM ciMtA zI karavAnI ?' nAnakaDI nava varSanI tilakamaMjarIne bhaNAvavA mATe dhanapAle khUba ja mahenata karI hatI. te nava varSanI vaye ja viduSI banI cUkI hatI... paNa ATalI badhI smRti zakti haze e vAtano khyAla to khuda dhanapAlane paNa na hato. tilakamaMjarInI vAta sAMbhaLIne dhanapAlanuM roma-roma AnaMdathI jhUmI UThyuM. tenA saMtapta hRdaya para jANe amRtanI vRSTi thai. baje madhura baMsarI * 362 bIjA divasathI ja kathA lakhavAnuM kAma zarU karI dIdhuM. tilakamaMjarI bolatI gai ane dhanapAla lakhato gayo. je pATho tilakamaMjarIe vAMcyA nahotA te pAThonI pUrti dhanapAle karI... Ama eka nava varSanI nAnakaDI bALAnA kAraNe eka mahAna sAhitya graMtha naSTa thato bacI gayo. tilakamaMjarInA kAraNe ja A graMthane punarjanma maLyo hovAthI dhanapAle enuM nAma rAkhyuM : 'tilakamaMjarI'. A ghaTanA prAyaH vi.saM. 1084mAM ghaTelI che. vAdivetAla zrI zAMtisUrijIe A kathAmAM koi usUtra na Ave - eTalA pUratuM ja saMzodhana karyuM hatuM. bAkI dhanapAla racita sAhityamAM vyAkaraNanA doSo hoya ja kyAMthI ? enA mATe kahevAyuM che ke 'zabdasAhityadoSAstu, siddhasArasvate na kim ?' subaMdhunI vAsavadattA, bANanI kAdaMbarI, deDInuM dazakumAracarita, trivikramanI nava kathA, oDhelanI udayasuMdarI - A badhA suMdara graMthonI jema dhanapAlanI 'tilakamaMjarI' paNa sAhitya jagatamAM gauravapUrNa sthAna dharAve che. chaMdonuzAsana ane kAvyAnuzAsanamAM kalikAla-sarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIe tilakamaMjarInA padyonuM avataraNa mUkyuM che, tethI dhanapAlanI racanAnuM mahattva ekadama vadhI jAya che. A tilakamaMjarInA AdhAre digaMbara 5. dhanapAle saM. 1261mAM kathAsAra', zvetAMbara paMDita lakSmIdhare saM. 1281mAM kathAsAra', padmasAgaragaNie 'kathAsAra' tathA bIjA eka vidvAne 'kathAMza" racI tilakamaMjarIno sAra batAvavA prayatna karelo che. jayAM sudhI tilakamaMjarI graMtha raheze tyAM sudhI dhanapAla ane tilakamaMjarInuM nAma paNa jaga-batrIsIe gavAyA karaze. baje madhura baMsarI + 363
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdivijetA dhanapAla tilakamaMjarI graMtha rAjAe sagaDImAM bALI nAMkhyo AthI dhanapAlane pArAvAra duHkha thayuM. jo ke nava varSanI bALAe ene punarjIvita karI dIdho hato chatAM dhanapAlanA manamAMthI becenI gai nahi. tenA manamAM vAraMvAra eka ja vicAra ghUmavA lAgyo : rAjAonA te kAMI ThekANA che ? emane rIjhatAM ya vAra nahi ane nArAja thatAM ya vAra nahi ! varSo sudhI rAjAnI sevA karI hoya chatAM ekavAra jo jarAka khAmI AvI gai ke badhuM khalAsa ! so e varSa pUrA ! AvA rAjAonA paDakhA sevavA enA karatAM prabhunA caraNonI sevA zuM khoTI che ? basa... mAre to have bhagavAnanI sevA joie ane e mATe mAre dhArAnagarIno paNa tyAga karavo paDaze. jo huM ahIM rahIne prabhucaraNamAM lIna rahevA mAMguM to paNa rahI zake nahi, kAraNa ke bhojarAjAnA kAryaprasaMgo AvyA ja karavAnA ane mArI bhaktimAM khalela pADyA ja karavAnA... Ama vicArI dhanapAle dhArAnagarIno tyAga karyo ane sAcoramAM jai vasyo. sAco2mAM jai kavirAja AtmasAdhanAmAM ane bhagavAnanI bhaktimAM lIna rahevA lAgyA. temaNe tyAM mULa-nAyaka bhagavAnanI pratimA pAse apabhraMza stuti banAvI che. Aje paNa te stuti vAMcanAranA hRdayamAM bhakti rasanI dhArA pedA kare che. paNa... dhanapAla jatAM A bAju dhArAmAM gajaba thai gayo ! dhanapAla vagaranI bhojanI sabhA phIkI lAgavA mAMDI... jANe mIThA vagaranI rasoi ! bhojarAjAne paNa dhanapAla vinA majhA AvatI nahi, paNa thAya zuM ... ? hAthanA karyA haiye vAgyA hatA. bhojarAjAne ghaNIvAra vicAra Avato : atyAre jo koi paradezI vidvAna AvI jAya to mArI sabhAmAM koi evo samartha vidvAna nathI je tenI sAme Takkara jhIlI zake. eka dhanapAla hato. Takkara lai zake tevo... paNa te to cAlyo gayo. na kare nArAyaNa ne jo koi paradezI vAdI AvI jaze to ? mAruM nAka kema raheze...? sarasvatI-kaMThAbharaNa tarIkenI mArI prasiddhi kai rIte TakI raheze ? ane.. kharekhara evuM ja banyuM. bhojarAjAnI zaMkA sAcI paDI. eka vakhate bharUcano kaulAcArya dharmapaMDita dhArAnagarInI rAjasabhAmAM AvI caDyo. te udbhUTa vidvAna ane vAdI hato. rAjasabhAnA koi vidvAnanI tAkAta nahotI ke tenI sAme Takkara jhIlI zake... bhojarAjAnI ciMtA ekadama vadhI gai. atyAre jo dhanapAla hAjara hota to AvA divaso jovAno avasara na Avata. paNa kAMi vAMdho nahi. haju paNa dhanapAlane sAcorathI bolAvI lauM. ema karyA vinA bIjo koi upAya nathI. bhojarAjAe tarata ja sAcoramAM eka mANasa mokalyo e kahevaDAvyuM : paMDitajI ! dhArAmAM jaldI padhAro. bhojarAjA Apane bolAve che. dhanapAle kahyuM : tamArA rAjAne kahI dejo ke paMDita nahi Ave. rAjAonA rAjAnI -prabhunI sevAmAM te lIna che. tenI sevA choDIne bIjA koinI sevA karavI tene gamatI nathI. e mANase jyAre bhojane AvA samAcAra ApyA tyAre pharIthI mANasa mokalyo ane kahevaDAvyuM : "kavirAja ! Apa to mahAna cho, huM kSudra chuM. Apa virATa cho, huM vAmana chuM. Apa AkAzamAM uDDayana karatA rAjahaMsa cho, huM dharatIno kIDo che. o rAjahaMsa ! tame to jayAM jazo tyAM badhI ja anukULatA maLI rahevAnI che, paNa ApanA vinA A sarovara (rAjasabhA) sUnuM paDyuM che-enuM zuM ? Apa moTA cho, huM nAno chuM. mArI bhUlonI huM kSamA mAMguM chuM. mATe jaldI ekavAra ahIM AvI jAva. atyAre koi paradezI kaulAcArye rAjasabhA samakSa vAdano paDakAra pheMkyo che. ahIMno koi baje madhura baMsarI * 364 baje madhura baMsarI * 365
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAna e vAdIne khALI zake tema nathI. mArI najara mAtra ApanAmAM Thare che ane Ape janmabhUmi khAtara paNa ahIM AvavuM joie. mALavA jo jItaze to temAM ApanI jIta che ane jo hAraze to ApanI paNa hAra che. mATe janmabhUminA gaurava khAtara paNa ahIM padhArazo. mane nArAja karazo nahi." bhojarAjAnI ati AgrahabharI vinaMtIthI ane janmabhUminA prema khAtara dhanapAla dhArAmAM Avyo. dhanapAlanA AgamananI sAthe ja dhArAmAM jANe cetanAno saMcAra thayo. paMDitonA jIvamAM jIva Avyo. saue paMDitajInuM AnaMdapUrvaka abhivAdana karyuM. rAjasabhAmAM vAda zarU thayo. kolAcArya dharmapaMDite maMgalAcaraNa karatAM kahyuM : "sArasvate zrotasi me plavantAM, palAlakalpA dhanapAlavAca: " 'mArA vANI-pravAhamAM dhanapAlanI vANI taNakhalAnI jema taNAi jAva...' A sAMbhaLatAM ja dhanapAla tarata Ubho thayo ane vaLato phaTako lagAvyo. enuM ja tIra enI sAme pheMkyuM. e ja zlokano jarA judI rIte padaccheda karyo. 'dhanapa' ke dhanapati rAjan ! 'me. AvAva:' mArI labADa vANI. 'sArasvate zrotasi' siddhasArasvata dhanapAlanI vANInA pravAhamAM 'pattAtattvA:' taNakhalA jevI banI, 'plavantAm' taNAi jAva. dhanapAlano A pahelo ja dhaDAko sAMbhaLIne dharmapaMDita to DaghAI ja gayo. baje madhura baMsarI * 366 pachI zAstrArtha zarU thayo. jota-jotAmAM dhanapAle dharmapaMDitane jItI lIdho. pANInA jabarajasta pravAhamAM taNakhalAne taNAtAM vAra keTalI ? siddhasArasvata... kUcala sarasvatI paMDitavarya zrI dhanapAlano jaya ho... jaya ho... jaya ho...nA nArAthI bhojarAjAnI AkhI sabhA gAjI UThI. vidvAnoe dhanapAlanA kaMThamAM vijayamALA paherAvI. dharmapaMDitano cahero parAjayathI kALo bhaThTha thai gayo. jhaMkhavANA paDI gayelA dharmapaMDitane joi dhanapAlane dayA AvI. kAraNa ke te jema bhagavAnano bhakta hato, tema jIvono paNa parama mitra hato. koinuM duHkha te joi zakato nahi. AthI ja vijayanA madathI chakI jai parAjita vAdI para kAdava UchALe tevo unmAda to dhanapAlane na hato... paNa ulTuM hArI gayelA para tene apAra sahAnubhUti hatI... dhanapAle bhojarAjAne kahyuM : rAjan ! bhale A dharmapaMDita hArI gayo. paNa ApaNI sabhAmAMthI koi nArAja thaine na javo joie. ApaNe tene kAMika ApavuM ja joie ane tenI vidvattAnI yogya kadara karavI ja joie. dhanapAlanI preraNAthI rAjAe tene eka lAkha drampanuM dAna karyuM. dharmapaMDite Akhare kahyuM : kharekhara dhanapAla jevo paMDita meM kyAMya joyo nathI. enI vidvattA, vAda-zakti vagere ajoDa che. e sAce ja 'siddha sArasvata' che. dhanapAle kahyuM : paMDitajI ! bahuratnA vasuMdharA. A dharatI para to aneka nararatno chUpAyelAM che. A pRthvI para jo koi mANasa potAne ja mahAna gaNato hoya to te mUrkhAonA svargamAM vase che. mArAmAM tamane ajoDa pAMDitya dekhAyuM ? paNa sAcuM pAMDitya jovuM hoya to jAva pATaNamAM zAMtisUrijI mahArAja pAse. temane maLazo to khyAla Avaze ke pAMDitya kone kahevAya ? baje madhura baMsarI * 367
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmapaMDitane to ATaluM ja joituM hatuM. parAjaya thai javAthI have te dhArAmAM koine potAnuM moDhuM batAvavA mAMgato na hato. te jaldImAM jaldI dhArA choDavA mAMgato hato. dhanapAla paMDitanI vAta sAMbhaLIne zAMtisUrijIne maLavAnA bahAne teNe dhArAno-mALavAno tyAga karyo ane gujarAta tarapha prayANa AdaryuM. bIjA divase rAjasabhA bharAI. sau hArelA paMDitanuM moDhuM jovA icchatA hatA. loko vijetAnA caherAno AnaMda jovA karatAM hArelAnI nirAzA jovA vadhAre utsuka hoya che. lokonI AvI AturatA jANI rAjA bhoje dhanapAlane pUchyuM : pelo dharmapaMDita kyAM chu thai gayo ? dhanapAle potAnI mArmika vANImAM kahyuM : 'o mahArAjA ! jagatamAM kahevAya che ke, 'gato dharmatato gaya:' jayAM dharma tyAM vijaya. paNa e ukti teNe khoTI TharAvI. te dharma (nAmathI) hovA chatAM dhana (dhanapAla)thI hArI gayo. paNa 'dharmI tvaritA tiH' e uktine sAcI pADI che. eTale ke te jhaTapaTa palAyana thai gayo che." "dharma gayo to bhale gayo... paNa mALavAnuM nAka to jaLavAyuM ! dhanapAla ! kharekhara tame A vAdIne jItIne mALavAnuM gaurava vadhAryuM che. mArI rAjasabhAnI garimA jALavI che.' bhojarAjAnI kRtajJatApUrNa vANI dhanapAla natamastake sAMbhaLI rahyo. te vakhate pharI eka vAra dhanapAlanuM nAma mAtra dhArAmAM ja nahi, saMpUrNa mALavA dezamAM ghera-ghera gUMjatuM thayuM. have dhanapAla vRddha thayA hatA. mahArAjA bhojanI anujJA lai A.zrI mahendrasUrijI pAse aMtima avasthA maMgalamaya banAvavA saMlekhanA grahaNa karI. vi.saM. 1010nI AsapAsa janmelA A baje madhura baMsarI * 368 dhanapAla mahAkavi vi.saM. 1090 pachI samAdhipUrvaka mRtyu pAmI saudharma devalokamAM deva thayA. A mahAna zrAvaka ane ucca koTinA vidvAna zrI dhanapAle pAia lacchI nAmamALA, dhanaMjaya nAma-mAlA, tilakamaMjarI, zobhanamunivRta caturvizatinI TIkA, RSabhapaMcAzikA Adi aneka uttama graMthonuM sarjana karyuM che. mahAkavi zrI dhanapAlanI prazaMsA moTA-moTA AcArya bhagavaMtoe paNa karelI che. eka vakhate bhagavAna pAse kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI jayAre dhanapAlakRta stutio bolatA hatA tyAre kumArapALe pUchyuM : bhagavad ! Apa svayaM mahAkavi cho. to A zrAvaka kavinI stutio kema bolo cho ? | 'are kumArapALa ! dhanapAlanI stutiomAM je gAMbhIrya, lAlitya ane bhaktirasa rahelo che. te mArI stutiomAM kyAM che ?' sUrijInuM A vAkya jo ke namratA sUcaka che, chatAM AnAthI dhanapAlanI garimAM paNa pragaTa thAya che. abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlAmAM temaNe kahyuM che : "vyutpatti: dhanapatitaH' AcAryazrI merUtuMgasUrijIe kahyuM che : malaya parvatanuM rasAla caMdana ane dhanapAlanuM rasAla vacana hRdayamAM lagADo eTale parama zAMtino anubhava thaze ja thaze. upAdhyAya zrI yazovijayajIe paNa dharmaparIkSA graMthamAM 'paramazrAvaNa dhanapAnefpa 34m' ema kahIne 'parama zrAvaka' tarIke dhanapAlane biradAvyA che. AvA samartha vidvAna, vAdI, zIghrakavi ane graMthakAra zrI dhanapAlathI agiyAramI sadI dhanya banI hatI... baje madhura baMsarI * 369
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) yadi nAma kumudacandram... traNa varasanA bALa siddharAjane pATaNanI gAdI para besADI mahArAjA karNadeve AzApallInA bhillane harAvIne karNAvatI nagarI vasAvI. (A karNAvatI te ja AjanuM amadAvAda.) e karNAvatI nagarImAM siddha nAmanA zrAvakanA vizALa makAnamAM AcArya zrI vAdidevasUrijI mahArAjA eka vakhate comAsuM rahelA hatA. te ja vakhate digaMbaranA AcArya kumudacaMdra paNa tyAM comAsuM rahyA hatA. te potAnA jhanUnI valaNa ane kaTTara dharmAMdhatAthI cAre bAju ThIka ThIka jANItA hatA. e potAnI jAtane khUba ja moTA vAdI gaNatA hatA. kevA vAdI haze che te to koNa jANe ? paNa emanA caherA para jJAnanuM mAna spaSTa dekhAtuM hatuM. emane zvetAmbarAcArya devasUrijI sAthe eka vakhate vAda karavAnI caLa upaDI. vAraMvAra vAda mATe devasUri para saMdezA mokalatA rahyA, paNa sUrijI to zAMta prazAMta rahyA. vAdanI vAtane kAyama ThelatA rahyA. kAraNa ke sUrijI jANatA hatA ke vAdathI prAyaH vikhavAda ja vadhato hoya che. hA... dharmavAdathI kalyANa thAya paNa dharmavAda kyAre vivAdamAM palaTAi jAya te kAMi kahevAya nahi. kAraNa ke vAda karanArA baje madhura baMsarI * 370 vAdIone ghaNuM karIne sAcA ke khoTA sva-pakSanA sthApanamAM ane para-pakSanA khaMDanamAM ja rasa hoya che. AvA vAdIo jIte to ahaMkArI bane ane hAre to zatru bane. emanI jIta paNa bhUMDI ane hAra paNa bhUMDI. AvA mANasone dUrathI ja salAma ! ema mAnIne devasUrijI vAdanI vAtane ThelatA rahyA... AthI kumudacaMdrane vadhAre pAvara caDyo... huM... sUrijImAM vAda karavAnI trevaDa nathI lAgatI... eTale vAta ThelyA kare che. kumudacaMdra core ne cauTe vAto karavA lAgyA : devasUrijImAM vAda karavAnI tAkAta ja nathI. meM keTalAya kaheNa mokalyA, paNa haju taiyAra thayA ja nathI. nakkI teo mArAthI gabharAya che. hA... hA... gabharAya ja ne ? A baMdAe to bhalabhalAne paNa bhU-pItA karI dIdhA che. bApaDAe mAruM nAma sAMbhaLI lIdhuM che... ethI gabharAine vAdanI ja nA pADe che. vAda thAya to hAravuM paDe ne ? enA karatAM vAdathI ja dUra rahevuM. 'bAMdhI mUThI lAkhanI'. vAha re ! AvA kAyara mANasane zvetAmbaroe AcArya banAvI kADhyA che. paNa e to jevA loko tevo eno nAyaka ! mUrkha loko evAne ja AcArya banAve ne ?' Ama game tenI pAse digaMbarAcArya kumudacaMdra jema tema lavAro karavA mAMDyA. adhUro mANasa haMmezA AvuM ja kare. alpa dUdhavALI gAya vadhu caMcaLa hoya che. alpa pANIvALo ghaDo ghaNo avAja kare che. kadarUpo mANasa ghaNI ceSTA kare che. ThIMgujI mANasa UMcI eDInA bUTa pahere che ane alpajJAnI mANasa adhika bola-bola kare che. koike keTaluM suMdara kahyuM che ? pUrA so chalake nahi, chalake so addhA; ghoDA so bhUMke nahi, bhUMke so gaddhA. eka vakhate e digaMbarAcArya kumudacaMdra potAnA AvAsa sthAnanA bahAranA oTale besIne AvI rIte baDAi hAMkI rahyA hatA baje madhura baMsarI * 371
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre sarasvatIzrIjI nAmanA jaina zvetAMbara sAdhvIjIne tyAMthI pasAra thatA joyA. temane UbhA rakhAvIne kumudacaMdra potAnuM bhASaNe jhIkyuM : o sAdhvIjI ! tamArA AcArya ATalA kAyara kema che ? meM keTalIyevAra vAdanuM kahevaDAvyuM chatAM cUpa kema che ? mAruM nAma sAMbhaLIne emane tAva to nathI Avato ne ? AvA kAyarane tame AcArya mAno cho ? emanuM mauna emanuM ajJAna jAhera kare che. vidvAnonI pAse mUrkha haMmezAM mauna ja rahe che. tamArA AcAryane kahI dejo ke vAda mATe taiyAra thai jAya. jo haju paNa mauna raheze to ame jAhera karIzuM ke zvetAMbaro jUThA ja che. emanuM mauna emanAmAM rahelI polane jAhera kare che. vaLI tamArA AcAryane jaine kahejo ke... vANiyA AgaLa vyAkhyAna karavAmAM ke vAto karavAmAM bahAdurI nathI. para-darzananA vidvAna sAthe vAda karavAmAM bahAdurI che. gehezUra ghaNIvAra thayA... ekavAra marda bano. vAda karavA bahAra Avo... ane amArI vidvattA juo ! A sAMbhaLatAM ja sAdhvIjIne to jhALa lAgI gai. paNa kAMi bolyA vinA ja teo to cUpacApa AcAryazrI devasUrijI mahArAja pAse jaI pahoMcyA ane bhAvAvezathI bolI UThyAM : | 'o gurudeva ! have hada thAya che. A uddhata kumudacaMdranuM amAre kyAM sudhI sAMbhaLavuM ? Apa AvA kAyara banIne kyAM sudhI besI rahezo ? ApanA gurudeva... mahAna gItArtha AcAryazrI municaMdrasUrijIe Apane Ama cUpa besI rahevA mATe AcArya banAvyA che ? zuM Apa Ane samatA gaNo cho ? o gurudeva ! mApha karajo ... paNa mane kahevA do ke A samatA nathI paNa kAyaratA che. khare avasare laDavA kAma na lAge te hathiyAra zA kAmanA ? hathiyAranI pUjA nathI karavAnI... khare TANe prayoga karavAno che. gurudeva ! ApamAM ajoDa vAda-zakti che, zAsana-bhakti che to vilaMba zA mATe ? sAdhvIjI lAgaNIvaza thaine bolatA rahyA ane sUrijI sAMbhaLatA rahyA. sAdhvIjInI saMpUrNa haiyAvarALa nIkaLI gaI tyAre sAMtvanA ApatA sUrijIe kahyuM : "tame have ciMtA nA karazo, vAda yojAine ja raheze.' sUrijIe pATaNamAM siddharAja jayasiMhane vAdasabhA mATenuM Ayojana karavA jaNAvyuM. cAturmAsa pachI pATaNamAM vAda zarU thayo. A vAda-sabhAmAM cArebAjuthI moTA-moTA vidvAno AvI pahoMcyA. core ne cauTe, vATe ne ghATe eka ja vAta cAlatI hatI... vAda... vAda... ane vAda...! koNa jItaze ? baMne vidvAna che. baMne vAdI che. eka sUrya che to bIjA caMdra che. 'devasUri' sUrya che, to kumudacaMdra caMdra che. joie have koNa jIte che ? lagabhaga saunA moDhe eka ja vAta hatI. sUrya ja jItaze. sUryanI sAme caMdra kadI jItyo che ? AvI loka-vANI sAMbhaLI digaMbaro dhrujI UThyA. emanA manamAM parAjayanI AzaMkAo cakkara mAravA lAgI. AthI pANI pahelA pALa bAMdhavAnuM emaNe nakkI karyuM. lAMca ApI lavAdane phoDI nAkhavAno mArga emaNe pasaMda karyo. satya pakSanA virodhIne bIjuM zuM sUjhe ? kAyara loko bIjuM zuM kare ? kAyaratA haMmezA salAmatI zodhe che. svArtha potAnuM iSTa zodhe che. jayAre zuddha aMta:karaNa satyane zodhe che. paNa e bicArAo pAse AvuM zuddha aMtaHkaraNa kyAMthI hoya ? A vAtanI khabara vAdidevasUrijI mahArAjAne paDI, bhaktoe A mArga apanAvavAnuM kahyuM. paraMtu AcAryazrIe sApha-sApha nA pADI dIdhI : lAMcanA mArge maLato vijaya, vijaya nathI, paNa parAjayanuM ja baje madhura baMsarI * 372 baje madhura baMsarI * 373
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjuM nAma che. evo mArga ApaNe na joie. ApaNI sAthe bhagavAna che, bhagavAnanA zAstra che. avicchinna paraMparA che, zuddha satya che, akATya tarka che, zAsanadevanI sahAya che. pachI joie zuM ? mAruM aMtaHkaraNa kahI rahyuM che ke ApaNo vijaya thavAno ja che. ane e paNa satyanA mArge ja, tame sau zAMta bano. svastha banIne joyA karo. surijInI AvI satya niSThA joi saunA mastaka jhUkI paDyA. zubha divase vAda zarU thayo. baMne pakSanA AcAryoe rAjAnuM abhivAdana karyuM. temAM kumudacaMdra potAnA zlokamAM chelle bolyA : 'vAcastato mudritA:' AthI DAhyA vidvAnone lAgyuM ke kharekhara kumudacaMdranI vANI mudrita thai jaze. bhAvinA saMketa samI A paMkti temanA mukhamAMthI sarI paDI lAge che. te vakhate kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja hAjara hatA. temane nAnA samajIne kumudacaMdra mazkarI karavAno prayatna karelo... paNa hemacaMdrasUrijIe evA jaDabAtoDa javAba dIdhelA ke jethI teo chakkaDa khAi gayA. sabhAmAM kumudacaMdra hemacaMdrasUrine kaheluM : 'tve vAtogasi' 'tuM bALa che." 'huM bALa nathI. bALaka to tene kahevAya. jene kapaDA paheravAnI jarUra na hoya. huM to kapaDA paherIne beTho chuM. tame kapaDA vinAnA cho. have bALa koNa ? te tame ja kaho.' AvA jaDabAtoDa javAbathI kumudacaMdra to DaghAI ja gayelA. AnAthI pahelA paNa emane eka zvetAMbara munino AnAthI paNa kaDavo anubhava thayelo. te vArtAlApa A pramANe : 'tuM koNa ?' - 'huM deva' 'deva koNa ?' - 'huM' 'huM koNa ?' - "kUtaro' baje madhura baMsarI * 374 'kUtaro koNa ?'- 'tuM' 'tuM koNa' - 'deva' A cakra-bhramaNa nyAyathI potAne kUtaro batAvyo... ane bolanAra svayaM deva che ema jaNAvyuM... AvI vAcAturInA svAmI zvetAMbara sAdhuo hoya che. AthI kumudacaMdra to stabdha ja thai gayelA. nAnA-nAnA sAdhuomAM paNa ATalI vidvattA to devasUrimAM keTalI Thosa vidvattA haze ? ane kharekhara vAdasabhAmAM eno paricaya thayo. kumudacaMdra nirUttara thayA... ane devasUrijI jItyA. | vijayanI khuzAlImAM eka moTo varaghoDo pATaNamAM nIkaLyo. emAM siddharAja svayaM hAjara rahyo . eka gujarAtI AcAryanA vijayathI ene paNa AnaMda hato. - vAdanI zarata e hatI ke je hAre te samasta saMgha sAthe A deza choDIne anyatra cAlyA jAya. zarata mujaba jayAre digaMbarAcArya kumudacaMdra deza choDIne javA lAgyA tyAre devasUrijIe temane aTakAvyA ane kahyuM ke A zarata paLAya evo amAro koi Agraha nathI. kharekhara AcAryazrIe tyAre potAnA haiye vaselI vizvamaitrI pragaTa karI. paraMtu jo digaMbarAcArya jItI gayA hota to ? zuM hAlata thAta ? zvetavastradhArI sAdhuo jovA maLe che te kadAca jovA na maLata. koi kavie ThIka ja kahyuM che : yadi nAma kumudacandraM, nA'jeSyad devasUrirahimaruciH kaTiparidhAnamadhAsyata, katamaH zvetAmbaro jagati ? caMdrazA kumudacaMdrane sUryazA devasUrijIe jo na jItyA hota to kayo zvetAMbara vastra paherI zakata ? baje madhura baMsarI * 375
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArapALane A vAta vajUdavALI lAgI. temaNe namratApUrvaka te mahAtmAne nagara choDI javA jaNAvyuM. te mahAtmAe rAjAne kahevaDAvyuM ke mAre vyAkhyAnamAM maMtrAdhirAja zrI navakAranA pAMca padonAM varNana cAle che. jo tame saMmati Apo to huM varNana pUruM karyA pachI vihAra karuM. mahAmanA mahArAjAe saMmati ApI dIdhI. mahArAjAne ema ke 5-15 divasamAM varNana pUruM thaze ane mahAtmA vihAra karaze, paNa A vidvAna mahAtmAe pAMca pado para 1-2 varSa sudhI nahi, paNa lagAtAra 16 varSa sudhI vyAkhyAna ApyA karyuM. to paNa vacana-baddha kumArapALa mahArAjA jarA paNa akaLAyA nahi... ane te mahAtmA para lavaleza paNa gusso karyo nahi. kevA haze pratijJA-pAlaka mahArAjA ? pratijJApAlaka kumArapALa ame nAnA hatA, tyAre phalodImAM IlekTrIka nahotI. dareka zerImAM phAnasanI vyavasthA hatI. mANaso AvIne roja sAMje phAnasa saLagAvI jaya. dIvo kissothI prakAza phelAve, tema bhagavAna dezanArUpI kiraznothI prakAza phelAve che. - kahe kalApUrNasUri-4, tA. 30-09-2000 pATaNa nagarI dharmapurI hatI. kumArapALanA vakhatamAM lokonI dhArmikatA soLe kaLAe khIlI UThI hatI. dhArmika puruSomAM kyAreka carcA paNa cAlatI hatI ane carcA jyAre ati ugratAnuM rUpa lai letI tyAre maracA paNa kharatA hatA ane AgaLa vadhatAM kyAreka dhArmika carcA saMgharSanuM rUpa paNa letI hatI ane enA kAraNe jainonI ekatAmAM paNa gaMbhIra phaTako pahoMcato hato. eka vakhate vAta bahu AgaLa vadhI gai. koi carcAe ugra svarUpa lIdhuM ane saMghanI ekatA jokhamAi. mahArAjA kumArapALane lAgyuM ke A ekatA tUTI jAya te ThIka nathI. jo Ama saMgharSo cAlyA karaze to saMghane bhAre nukazAnI veThavI paDaze. game te rIte saMgaThana to jaLavAi ja rahevuM joie. AthI samasta saMghane bolAvavAmAM Avyo ane emAM saMgaThana na tUTe tevI vyavasthA goThavavAmAM AvI. temAM koie salAha ApI. "amuka mahAtmA jayAM sudhI ApaNA nagaramAM che, tyAM sudhI saMgaThana kadI zakya ja nathI. kAraNa ke e mahAtmA bolavAmAM eTalA kAbela che ke bhalabhalA loko paNa enAthI aMjAi jAya che ane A vidvAna mahAtmA saMghamAM koine koi muddo lAvIne vivAdano vaMToLa cAlu ja rAkhatA hoya che. AthI jo ApaNI saMgaThananI vyavasthA majabUta banAvavI hoya to e mahAtmAne nagaramAMthI vidAya ApavI paDe. baje madhura baMsarI * 376 ApaNe badhA bhaNavAnI pAchaLa paDI gayA, jJAnAvaraNIyanA sUryopazama mATe maMDI paDyA, paNa mAtra eTalAthI zuM thaze ? mohanIya karma para phaTako nahi paDe tyAM sudhI kAMI nahi vaLe... huM bhakti upara eTale ja jora ApuM chuM, bhakti ja evuM vaja che, jethI mohano parvata cUra cUra thaI jAya. bhaktithI tame 'sadAgama'nA upAsaka bano cho. sadAgamano upAMsa kone moTuM kAMI na karI zake. mArI pAse to AvI ja vAto hoya. tamane game tevuM bolavuM evuM huM zIkhyo nathI. saMkhyA ghaTI jAya tenI ciMtA nathI. - kaho kalApUrNasUri-4 (pa.naM. 194), tA. 19-10-2000, at. . baje madhura baMsarI * 377
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15 itihAsano itihAsa pATaNa nagarInI aMdara halacala macI hatI. Arya pAhinI aMtima avasthAmAM hatAM. pravartinI Arya pAhinIne samAdhi ApavA samagra AryAvRMda khaDe page taiyAra hato. nagaramAMthI moTA-moTA zeThIAthI mAMDI nirdhana zrAvako paNa puNyadAna karavA AvatA hatA. jANo cho A pAhinI AryA koNa ? e hatAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sAhebanAM mAtA. putranI AcAryapadavI vakhate pAhinI mAtAe dIkSA lIdhI hatI. have aMtima avasthA AvI pahoMcI hatI. rAjA kumArapALa paNa AvI gayA hatA. putraratna AcArya zrI hemacaMdrasUrIzvarajI paNa hAjara hatA. badhA puNyadAna saMbhaLAvI rahyA hatA. koi kahe, 'huM ApanA nimitte lAkha rUpiyA vAparIza. koi kahe : be lAkha, koi kahe : 10 lAkha, paNa AryA pAhinIne A badhuM sAMbhaLatAM koi apUrva saMtoSa thato hoya ema lAgatuM nahotuM. emanI aMdara UMDe-UMDe chUpAyelI asaMtoSanI lAgaNI caherA para spaSTa vaMcAi rahI hatI. vAraMvAra emanI najara putraratna para paDI rahI hatI. kadAca e vicArI rahyAM hatAM. badhA ja kAMika ne kAMi puNyadAna ApI rahyA che to AcAryazrI mauna kema che ? teo kema kAMi bolatA nathI ? AcAryanI cakora najara mAtAnA manobhAva samajI gai. kalikAlasarvajJane samajatAM vAra zI ? teo te ja vakhate bolI UThyA : baje madhura baMsarI * 378 "o mArAM upakArI ! huM ApanA puNyadAna nimitte eka kroDa navakArano jApa ane sADA traNa lAkha zlokonI racanA karIza." sATha varSanI pAkaTa uMmare pahoMcelA, jemanA para aneka zAsananI javAbadArIo che, evA A mahAna AcAryanI mahAna ghoSaNA sAMbhaLI sau stabdha banI gayA. moTI uMmare yuvAnane paNa zaramAve tevo utsAha ! adbhuta thanaganATa ! sAhityanI apUrva laganI ! sAdhanAnI virATa mastI ! vAha dhanya jIvana ! dhanya sAdhano ! dhanya mAtAputranI belaDI ! badhAnA hRdaya ane mastaka jhUmI UThyA. A saMkalpamAMthI ja mahAna jaina itihAsanuM sarjana thayuM. e graMthanuM nAma 'triSaSTi zalAkA puruSa caritra'. jemAM 10 parvo che, 1 pariziSTa parva che. kula chatrIza hajAra jeTalA zloko che. Aje paNa aneka pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto e graMthanuM hoMze hoMze vAMcana karI rahyA che. e graMthamAM 24 tIrthaMkaro, 12 cakravartIo, 9 vAsudevo, 9 baLadevo ane 9 prativAsudevonuM jIvana caritra che. TheTha AdinAtha bhagavAnathI mAMDIne mahAvIra svAmI sudhInA ghaNAkharA prasaMgone A graMthamAM gUMthI levAmAM AvyA che. hA... rAmAyaNa ane mahAbhArata paNa AmAMthI bAkAta nathI. pariziSTa parvamAM sudharmA svAmI Adi guru bhagavaMtonI pATa paraMparA varNavavAmAM AvelI che. A graMthamAM mAtra caritra ja nathI, paNa zAstrono sAra paNa mUkelo che. emAM paNa dareka tIrthaMkara bhagavaMtonI dezanA ane indranI stutio to khAsa mananIya che. e vAMcatA ApaNane khyAla Avaze ke pUjya AcAryazrImAM mAtra vidvattA ja nathI, paNa zAsanano rAga paNa ThasoThasa bharelo che. dareka jainoe A graMtha vAMcavA jevo che. e graMtha vAMcatA pratIti thaze ke- mAtAnA nimitte mahAna putre jainazAsanane kevI bheTa dharI che ? vAcakanA mukhamAMthI avazya zabdo sarI paDaze-dhanya mAtA ! dhanya putra ! baje madhura baMsarI * 379
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16 eka dRSTipAta H delavADAnA derAsara tarapha... vi.saM. 1276nA samayamAM gujarAtanI prakhyAta bAMdhava-belaDI (vastupALa-tejapALa) haju navodita avasthAmAM ja hatI. tyAre teo nAnA yAtrA saMghamAM siddhAcala jai rahyA hatA. rastAmAM baMne bhAione vicAra Avyo ke ahIMnA rajavADAo musApharone khUba ja lUMTe che. AthI vadhArAnA paisA kyAMka jamInamAM dATI AvIe to sAruM. Ama vicArI rastAmAM Avela haDAlA gAmanI sImamAM eka lAkha drampa (te jamAnAnA sikkA)no carU jamInamAM dATavA nIkaLyA. paNa A zuM ? jyAM jamIna khodI tyAM aMdarathI bIjA carU nIkaLyA. bhAio vicAramAM paDI gayA. zuM karavuM ? tyAre anupamA devIe anupama salAha ApatAM kahyuM : A nazvara dhanane nIce zuM dATo cho ? nIce (narakamAM) javuM hoya te nIce dATe ane upara (svarga-mokSamAM) javuM hoya te upara (Toca para) rAkhe. tamAre kyAM javuM che ?' 'javuM che to upara... paNa tyAM paisA rakhAya zI rIte ?' 'e upAya huM tamane batAvuM. e upAya evo che, ke jemAM paisA upara raheze... paNa koi lUMTI zakaze nahi.' 'kayo upAya ?' baje madhura baMsarI * 380 'AbunA parvata para vimala-vasahInI bAjumAM suMdara maMdiranA nirmANano upAya. Ameya nAnA bhAi luNigane maMdira banAvavA mATenuM vacana ApeluM ja che. to vimala-vasahInI jema luNiga vasahInuM maMdira paNa kAM na bane ? nazvara saMpatti naSTa thaine rahevAnI che. maMdira hajAro varSo sudhI preraNA ApatuM rahevAnuM che. nazvara saMpatti dvArA anazvara kArya zA mATe na karavuM ? anupamA devInI salAha A puNyazALI bAMdhava-yugalamAM jaDabesalAka besI gai ane emaNe A maMdira banAvavAnI zarUAta karI dIdhI. te kALanA mahAna zilpasamrAT zobhanadevane bolAvIne Abu para kAma zarU karAvI dIdhuM. anupamA devInI dekharekha heThaLa kAma thavA lAgyuM. jotajotAmAM devavimAna jevA maMdiro taiyAra thai gayAM. temAM paNa sUkSma kotaraNI mATe anupamA devIe athAga mahenata UThAvI. kotaraNInA bhUkA jeTalA sonA-cAMdI vagere zilpIone ApI ApIne evI benamUna kotaraNI banAvI ke bhalabhalA paNa moMmAM AMgaLA nAkhavA lAgyA. e maMdiranuM nAma 'luNiga vasahI' rAkhIne vi.saM. 1287mAM pratiSThA karAvI. pratiSThA vakhate jAloranA rAjA udayasiMhajI cauhANanA khajAnAnA mahAmaMtrI zrI yazovIrane bolAvavAmAM Avyo. mahAmaMtrI yazovIra eka samartha vidvAna hato. 'sarasvatI kaMThAbharaNa'nuM tene birUda maLeluM hatuM. zilpazAstrano te talasparzI vidvAna hato. maMdiranA guNa doSa jANavA mATe vastupALe tene khAsa bolAvyo hato ane e mATe eka khAsa sabhA bharI hatI. e sabhAnI aMdara aneka rANAo, mAMDalika rAjAo, sAmaMto, mahAjano vagere moTA-moTA mANaso upasthita hatA. tyAre vastupALe yazovIrane uddezIne kahyuM : baje madhura baMsarI * 381
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ he vicakSaNa maMtrI ! tamane meM khAsa AmaMtraNa ApIne bolAvyA che, tenuM khAsa kAraNa che. mAre tamArI pAse A maMdiranA doSo jANavA che. hA... prazaMsA to AkhI duniyA kare che... paNa badhI cIjo kAMi saMpUrNa hotI nathI, koine koi khAmI to hoya ja che... kAraNa maMdira mAnava nirmita che. mAnava bhUlakaNo che. mAnava mAtra bhUlane pAtra. to A maMdiramAM paNa koika doSo to haze ja. tamArI pAsethI huM e jANavA icchuM chuM." maMtrIzvare namratApUrvaka kahyuM : AmAM tamArI koI bhUla nathI. bhUla che to zilpInI che. tame e zilpIne bolAvo... mAre ene sAme rAkhIne kaMika kahevuM che. zobhanadeva zilpIne te ja vakhate bolAvavAmAM Avyo. have yazovIra maMtrIzvare potAnI dhIra-gaMbhIra vANImAM maMdiranA doSo batAvatAM kahyuM : (1) te kIrtistaMbha upara tArI mAtAno hAtha kotaryo che, jenI eka AMgaLI UMcI rAkhI che. mAthe chatra lagAvyuM che, te tArI bhUla che. kema ke A derAsara maMtrI tejapALe baMdhAvyuM che. ahIM tenI mAtAno hAtha mUkavo joie. tuM paisAthI kAma kare che. tArI mAtAno hAtha na joie. (2) vizALa maMdiranA pagathiyA nAnAM che. (3) thAMbhalAmAM jina pratimA che, tenI AzAtanAno bhaya che. (4) gabhArAnA daravAje toraNamAM 'vAgha" banAvyo che, tethI vizeSa pUjAno abhAva thaze. (5) prabhunI pAchaLa pUrvajo nI mUrti besADI che, tethI bhaviSyamAM saMtati tathA dhana ghaTaze. (6) chatamAM jaina sAdhuonI mUrtithI bIjA dharmavALA pUjA ochI karaze. (7) gahuMlI kALA raMganI amaMgaLarUpa che. baje madhura baMsarI * 382 (8) bhAravaTIyA bAra hAtha lAMbA che. tUTavAthI maMdirane nukazAna thaze. bIjo koi ahIM bhAravaTIo goThavI zakaze nahi. (9) raMgamaMDapamAM pUtaLIonI joDI vizALa banAvI che, te jaina maMdiramAM niSiddha mAnI che. (10)bahAranA daravAje kasoTInA thAMbhalA mUkavAthI maMdira tUTavAno bhaya che. vaLI, bIjI paNa nAnI-moTI bhUlo che. jema ke- 'moTo daravAjo' zahera bahAra che. ghaMTa moTo che. siMhanI AgaLa haraNo che. pahelo ratimaMDapa che, vagere. vaLI AgaLa cAlatAM maMtrIe jaNAvyuM ke maMdira uttama banyuM che, temAM koi ja zaMkA nathI. jonArA moMmAM AMgaLA nAkhI de evuM suMdara maMdira banyuM che, paNa bhUlo rahI gai che, te ThIka nathI thayuM. 'gabhArAmAM vAghanuM toraNa, prabhunI pAchaLa pUrvajono hastimaMDapa temaja pUtaLIonA moTA joDakA' - A traNa bhUlo badalI zakAya tema nathI ja. A banAvanAra zilpI koi sAmAnya nathI. zilpasamrATuM zobhanadeva che. enA hAthe paNa A bhUlo rahI gai che, emAM bhAvibhAvanI ja prabaLatA mAnI saMtoSa mAnavo paDaze.' yazovIranuM A vaktavya sAMbhaLI vastupALa-tejapALa sahita sau stabdha thai gayA. paNa bhAvibhAva koNa mithyA karI zake ? baje madhura baMsarI * 383
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17 jIvadayAnA avatAra jagaDuM zAha mahA dAnavIra zrI jagaDu zAhane ekeya putra nhoto. AthI potAnA bhAinA putrane dattaka tarIke lIdho hato. eka vakhate e dattakaputra sAthe baporanA samaye bhadrAvatI nagarathI vahANamAM musApharI karavA taiyAra thayA, paNa nAvikoe atyAre vahANa haMkAravAnI nA pADI. kAraNa pUchatAM khalAsIoe kahyuM ke- sAme... je pahelo koyalA pahADa dekhAya che ne ? enA para peluM sapheda dekhAtuM makAna te eka devInuM maMdira che. baporanA samaye e devInI najara je koi paNa vahANa para paDe che te dariyAmAM avazya DUbI jAya che. A phakta sAMbhaLelI vAta nathI, paNa A rIte ghaNA vahANo ame DUbatA joyA paNa che. zeThajI ! amane amAro jIva vhAlo che. ame DUbavA mAMgatA nathI ane Apane DUbAvavA mAMgatA nathI. amAro avinaya mApha karajo... paNa atyAre musApharIe nahi lai javAnuM A ja kAraNa che.' zeTha vicAramAM paDI gayA. nA... emanA vicAramAM kadI 'sva' kendramAM na hato. haMmezAM teo parano ja vicAra karatA. paragaju jagaDu zAhe vicAryuM : 'zA mATe vahANo DUbatA haze ? devI ema zA mATe karatI haze ? game te bhoge mAre devIne prasanna karIne nirdoSa vahANakheDUnI thatI katala aTakAvavI ja joie.' baje madhura baMsarI * 384 AvA sattva bharapUra vicArathI zeTha to te pahADI para pahoMcI gayA ane devI samakSa akrama lagAvI dIdho. devI pratyakSa thaI. jagaDu zAhe kahyuM : 'o karUNAmayI devI ! A tamArI derIno daravAjo dakSiNa sanmukha che. enA kAraNe keTalAya vahANo baporanA samaye dariyAmAM DUbI jAya che. to huM A derInuM mukha uttara dizA tarapha karI dauM to Apane vAMdho nathI ne ? 'nA... e kadApi nahi bane. mAruM maMdira jema che tema ja raheze. emAM jarA paNa pheraphAra thai zakaze nahi. mArA maMdirane pheravanAra tuM vaLI koNa ? devIe vikarALa mukhAkRti karIne garjanA karI.' jagaDu zAha codhAra AMsue raDI paDyA ane devInA caraNomAM jhUkI paDyA ane kahevA lAgyA : o devI ! Apa nArAja kema thAo cho ? Apane zuM joie che ? Apa je kaho te zarata pALavA huM taiyAra chuM, paNa kRpA karIne derInA mukhanI dizA badalavA do. ATalI karuNA karo A sevaka para.' jagaDu zAhanI prArthanAthI devInuM dila kaMika pIgaLyuM ane teNIe kahyuM : 'sAruM tyAre. mArA maMdiramAM 108 pagathiyA che. ekeka pagathiye jo tuM bokaDAnuM balidAna Ape to derInuM mukha badalavA dauM.' Ama kahIne devI adRzya thai gai. devInI zarata sAMbhaLI jagaDu zAha vicAramAM paDI gayA. have zuM karavuM ? A bAju paNa hiMsA ane pelI bAju paNa hatyA ? kyAM javuM ? 'ito vyAghraH itastaTI' A bAju vAgha che ne pelI bAju nadI che. zuM karavuM ? kyAM javuM ? jagaDu zAha mUMjhavaNamAM mUkAi gayA, paNa emanA sattvazIla AtmAe eka ja kSaNamAM 'kaMika' nirNaya lai lIdho ane bIje ja divase 106 bokaDAne laine potAnA dattakaputranI sAthe jagaDu zAha devInA maMdire AvI pahoMcyA. baje madhura baMsarI * 385
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIlaDIAno bhaMga ' che ekeka pagathiye ekeka bokaDAne goThavavAmAM Avyo ane 107mAM pagathiye potAnA putrane ane 108mA pagathiye pote beThA. hAthamAM khullI talavAra che ane zeThajI devI pratye bolI UThyA : o devI ! tuM dayAmayI che ke krUratAmayI ? zuM tuM bokaDAno bhoga mAMgIza ? zuM tuM tArA bALakonI hatyA thAya evuM yAcIza ? o devI ! yAda rAkha ke huM dayA dharmanuM - jaina dharmanuM pAlana karanAro mANasa chuM. bIjAnI hatyA mArAthI kadApi thai zakaze nahi ane chatAM paNa jo tuM balidAnathI ja khuza thai jatI hoya to huM sau prathama mAruM balidAna ApuM chuM.' Ama kahI talavAra upADI jayAM zeThajI garadana para vIMjhavA jAya che tyAM ja enA sattva para khuza thai gayelI devI bolI UThI : o zeThajI ! basa karo... basa karo... tamAruM A Atma balidAna mArAthI nathI jovAtuM. tamArA jevAnI hatyA mArAthI nathI jovAtI. jagaDu zAha ! have mAre koi balidAnanI jarUra nathI. huM have tane derInuM mukha badalAvavAnI saMmati ApuM chuM." khuza thai gayelA zeThe bIjA ja divasathI e jUnI derI toDI navI derI baMdhAvI enuM mukha uttara dizA tarapha karI dIdhuM. tyArathI baporanA samaye paNa nIkaLeluM vahANa DULyuM nathI. Aje paNa koyalA pahADI para dara varSe devIno meLo bharAya che ane devInI AratI UtaryA pachI jagaDu zAha ane tenA putranI paNa AratI utAravAmAM Ave che. (keTalAka itihAsavido kahe che ke A jagaDa zAha te kacchano suprasiddha dAnavIra nahi, paNa saurASTrano jagaDa nAmano soraThiyo hato.) vi.saM. 13parano samaya... tapAgacchAcArya zrI somaprabhasUri te varSe bhIlaDIA nagaramAM comAsuM rahelA hatA. e nagara tyAre khUba ja moTuM hatuM. jainonI puSkaLa vasati hatI. pU. somaprabhasUrijInI jema bIjA paNa agiyAra gacchanAyako tyAM cAturmAsa pasAra karI rahelA hatA. jotajotAmAM comAsuM pUruM thavA AvyuM. kArataka mahine navuM varSa beThuM. A navuM varSa (1353nuM varSa) vicitra hatuM. temAM kArataka mahinA be hatA. poSano kSaya hato ane phAgaNa ke caitra be hatA. AcAryazrInI najara eka vakhata AkAza tarapha gai. grahonI gatithI emane bhIlaDIA nagara para thanAro mahAna bhaya dekhAyo ane temaNe prathama kAratakamAM ja comAsI pratikramaNa karI vihAra karavAno nirNaya jAhera karyo. AthI saMghamAM keTalAka taraphathI prabaLa virodha UThyo : "A AcAryazrI zAstrajJAthI viruddha jAya che. khoTI tithinI ArAdhanA kare che. AvuM kadApi karAya ja nahi. bIjA kAratake ja comAsuM pUruM thAya.' A pramANe siddhAMtavAdIonI dalIla hatI, AcAryazrI pAse paNa ghaNA loko dalIla karavA AvatA. AcAryazrI uttara ApatAM jaNAvatA ke "tamArI vAta taddana sAcI che. huM paNa jANuM chuM ke atyAre baje madhura baMsarI + 387 baje madhura baMsarI * 386
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) mahAna satyavAdI mahaNasiMha huM khoTuM karI rahyo chuM. paNa zAstramAM apavAdamArga paNa hoya che. ekAMte koi bAbatamAM vidhi ke niSedha nathI. dravya-kSetrAdine joine temAM gItArtha puruSo parivartana paNa lAvI zake che. atyAre huM bhIlaDIA nagara para moTuM saMkaTa joi rahyo chuM ane tethI ja prathama kAratake vihAra karavA huM taiyAra thayo chuM. bAkI tame jema siddhAMtanA bhakta cho, tema huM paNa siddhAMtano bhakta chuM." - AcAryazrInI AvI dalIlonI koi ja asara siddhAMtavAdIo para thai nahi. teo potAnI vAta para aDaga rahyA. vadhumAM temane bIjA agiyAra gacchanAyaka AcAryono Teko paNa maLI gayo hato. kharekhara to te gacchanAyakoe ja temane A mATe taiyAra karelA hatA. mahAgItArtha AcAryazrI somaprabhasUrijIe to potAnA nirNaya mujaba prathama kArataka mAsamAM ja vihAra karyo. emanI sAthe emanA keTalAka bhakto paNa cAlyA. thoDe dUra eka sthAne nagara vasAvIne te badhA jaino vasyA. e nagaranuM nAma pADavAmAM AvyuM rAjadhanyapura (atyAranuM rAdhanapura). A bAju pAchaLathI thoDA ja samayamAM tyAM (bhIlaDIAmAM) bhayaMkara Agano tAMDava khelAyo. nagaranA loko sahita agiyAra gacchanAyaka AcArya bhagavaMto paNa temAM baLI gayA. jAnamAlanI bhAre khuvArI thai. Ama eka vakhatanI mahAnagarI AgamAM sApha thai gai. adhUrAmAM pUruM enA bIjA ja varSe (vi.saM. 1354) allAuddInano senApati alaphakhAna AvI caDyo ane teNe bephAma lUMTa calAvI ane nagarIno saMpUrNa dhvaMsa karI nAkhyo. paMdaramAM saikAnA pUrvArdhanI ghaTanA che. te vakhate dilhIno bAdazAha hato : phirojazAha taghalakha. tyAM mahaNasiMha nAmano mahAna zrAvaka rahe. apAra vaibhava hato enI pAse. samasta dilhImAM enuM nAma gAjatuM hatuM. paNa IrSALuone A game kharuM? potAnuM sukha emane eTaluM gamatuM nathI jeTaluM bIjAnuM du:kha emane game che. bIjAnA du:khamAM rAjI thAya tenuM nAma irSALu ! unALAmAM jayAre bIjA badhA jhADa sUkAi jAya tyAre javAso khIlI uThe. irSALu paNa AvA ja hoya. game te rIte mahaNasiMhanuM kATaluM kADhavA teo kaTibaddha thai gayA. teoe bAdazAha pAse jai kAna bhaMbheraNI karI : jahAMpanAha ! A mahaNasiMha vANiyo che ne ? te bahu ja paisAdAra che. lUMTavA jevo kharo. nahi nahi toya pAMceka lAkha rUpiyA to enI pAse haze ja. Apa jo game te bahAne tene pakaDIne tenA para daMDa karo to kharekhara ApanI tijorI tara thai jaze. AvA vANiyAne to lUMTavA sArA. jethI mAthe caDI na bese.' bAdazAhe virodhIonI vAta sAMbhaLI lIdhI. bIje divase mahaNasiMhane bAdazAhe pUchyuM : 'tArI pAse keTaluM dhana che ?* baje madhura baMsarI + 388 baje madhura baMsarI * 389
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gaNatarI karyA vinA to huM kema javAba ApuM? huM kadI dhanano hisAba rAkhato nathI. gharanA mANaso badhuM kAma calAve che. gaNatarI karyA vinA javAba Apavo te barAbara nahi. asatya bhASaNano doSa lAge. AvatI kAle huM barAbara hisAba karIne javAba ApIza." ghera jai tamAma saMpattino hisAba karyo. ThIka ThIka samaya lAgyo e hisAbe karavAmAM . bIje divase darabAramAM bAdazAhe pUchyuM : 'kema hisAba karI lAvyo ?" 'hAjI.' 'keTaluM nANuM che ?' jahAMpanAha ! mArI pAse 84 lAkha jeTaluM jUnuM nANuM che.' A sAMbhaLIne bAdazAha to chakka thai gayo. bAdazAhane ema ke jarUra mahaNasiMha jUThuM bolaze. potAnI pAsenuM nANuM chUpAvaze. Ameya vANiyA juThAbolA ja hoya. eka sAmAnya gharAka pAse ekAda rUpiyA mATe paNa jUThuM bolato vANiyo bAdazAha pAsa zI rIte sAcuM bole ? paNa mahaNasiMhe to kamAla karI dIdhI ! virodhIoe to mAtra pAMca lAkha ja kahyA... jayAre A satyavAdI kahe che ke mArI pAse 84 lAkha che. satya upara tene keTalo vizvAsa che ? bAdazAha lUMTI leze teno paNa tene bhaya nathI. kharekhara AvA satyavAdI loko ja mArA rAjayano zaNagAra che. AvA satyaniSTha mANasothI ja mAruM nagara UjaLuM che. AvA lokono satkAra karavo ja joie. to ja bIjA tenuM anukaraNa karaze. jenuM bahumAna thAya te cIja vadhe. satyanuM bahumAna thaze to mArA rAjayamAM satya vadhaze ane asatyanuM bahumAna thaze to asatya vadhaze. AvA zeThIAnuM bahumAna kareluM haze to bIjAne jabbara preraNA maLaze. vaLI vipattinA vakhate kAma lAgaze. baje madhura baMsarI * 390 khuza thayelo bAdazAha tarata ja bolI UThyo : zAbAza ! mahaNasiMha ! zAbAza ! tArA jevo satyavAdI meM mArA rAjayamAM kyAMya joyo nathI. paNa huM mAtra vacanathI ja zAbAzI ApIne khuza karavA mAMgato nathI, paNa satyavratano kaMika badalo paNa ApavA mAMguM chuM. 16 lAkha nANAM huM mArI tijorImAMthI ApIne tane kroDapati banAvuM chuM. tArA jevA kroDapati mArA rAjayamAM hoya tenuM mane paNa gaurava che.' bAdazAha taraphathI Avo abhUtapUrva ane akaya pratibhAva maLelo joi mahaNasiMha cakita thai gayo. bIjA ja divase bAdazAha svayaM mahaNasiMhanA ghera gayo ane potAnA hAthe tenI havelI para 'koTidhvaja' pharakAvyo. ane tenA parivAranuM tathA muni bhagavaMtonuM joradAra sanmAna karyuM. mahaNasiMha koTidhvaja banIne kaMjUsa na thayo, paNa lokone puSkaLa dAna ApIne teNe kroDapatipaNuM sArthaka karyuM. Ama pahelethI ja te satyavAdI tarIke paMkAyelo to hato ja. paNa A prasaMgathI tenA satyavAdIpaNAmAM cAra cAMda lAgI gayA. te tapAgacchAcArya devasuMdarasUri tathA somasuMdarasUrino bhakta zrAvaka hato. hato devagiri (dolatAbAda)no, paNa raheto hato mukhyatAe dilhImAM. teNe eka vakhate moTI saMgha pUjA karelI. jemAM sarva dharmanA tathA sarva garacchanA sarva sAdhu-sAdhvIone AmaMtraNa ApeluM. te nakkI karelA divase teNe 84000 TakA (te jamAnAnuM nANuM) kharacI saunI paherAmaNI vagere dvArA bhakti karI. tenA bIjA divase pU. gurudevanI AjJAthI paM. zrI devamaMgalagaNi dilhI padhAryA, moTI saMgha pUjA to thai gai ane khAsa gurudeva have padhAryA. have zuM karavuM ? padhAravAnA hatA AgalA divase paNa pahoMcI zakAyuM nahi. AthI eka divasa moDA paDyA. paNa mahaNasiMha gAMjayo jAya evo nhoto. baje madhura baMsarI * 391
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNe bIjA divase paNa joradAra svAgata karI 'nagara praveza mahotsava' karyo ane sAthe sAthe 'ladhu saMgha pUjA' paNa karI ane temAM paNa 56 hajAra TakA kharacyA. loko tenI udAratAnA be moDhe vakhANa karavA lAgyA. te tapAgacchIya AcAryono bhakta hovA chatAM saunuM sanmAna karato. eka vakhate malladhAra gacchanA A.zrI ratnazekharasUrine dilhImAM potAnA makAnamAM utAryA hatA. AcAryazrIe tyAM mahaNasiMhanI vinaMtIthI caturvizati prabaMdha kozanI racanA karI. (vi.saM. 1405, jeTha su. 7) mahaNasiMhamAM dAna, satya, zAsanabhakti vagere aneka guNono vAsa thayelo hato. ra0) depAlanI kamAla rAtA mahAvIra tIrthamAM upadhAnamALa vakhate (vi. saM. 2032) eka minisTara sabhAmAM jarA ADuMavaLuM bolelA, mane te ja vakhate prativAda karavAnuM mana thayuM, paNa vaDIlonI hAjarImAM to kAMI bolAya nahi. pachI meM pU. paM. bhadraMkara vi. ma.ne pUchyuM : ApaNA taraphathI kema kAMI javAba nahi ? 'enA vicAro hatA te teNe jaNAvyA. e svIkAravA ApaNe kAMI baMdhAyelA nathI. emanI vAta samaje, evA sabhAmAM keTalA hatA ? have je virodha karIe to emanI ja vAta vadhu majabUta bane. pahelA kadAca be jaNA jANatA hoya, virodha karIe to badhA ja jANatA thaI jAya. ApaNe ja virodha dvArA enI vAtane majabUta zA mATe banAvavI ?" pU. paMnyAsajI mahArAje A pramANe javAba tyAre Apelo. Aje paNa A javAba mane barAbara yAda che. emanI A nIti huM paNa apanAvuM chuM. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 292), tA. 07-11-2000, kA.su. 11 paMdaramA saikAnA pUrvArdhanI ghaTanA che. salakSaNapura (zaMkhalapura)mAM kocara zAha nAmanA mahAna dharmazIla zeTha rahe. jIvadayA to emanI rageragamAM vahe. enA hRdayamAM paramAtmA hatA ane enI nADIonA dhabakAramAM jagatanA sarva jIvo pratye apAra maitrI hatI. te jinano bhakta ane jIvono mitra hato. te jIvone thatuM koi paNa prakAranuM duHkha joi zakto nahi. zaMkhalapuranI bAjumAM bahucarAjInA maMdiramAM dharmanA nAme bhayaMkara prANI saMhAra thato. aMdhazraddhALu loko ema kahetA ke ahIMnA maMdiranA ekavAra svecchAe kUkaDo mArIne khAdho... bIje dI savAre peTamAMthI kU..ka..De kU...kU...ka............ evo avAja AvavA mAMDyo. kUkaDo khAnArA pleccho evA DaryA... evA DaryA... ke pharIvAra kadI maMdiramAM peThA ja nahi ane Aje paNa nathI pesatA. AvI vAto calAvavAthI Ama-janatAmAM e maMdiranI devIno khUba ja prabhAva phelAi gayo. maMdiranA purohito tyAM bephAma hiMsA karatA. bakarA-pADA vagere keTalIye jAtanA balidAno apAtA. kocara zAha jayAre AvI bhayaMkara hisA-lIlA sAMbhaLato - najare joto tyAre apAra duHkha anubhavato... A hiMsA kaI rIte aTakAvavI ? aMdhazraddhALu lokone dayAmaya dharmanA mArge kai rIte lAvavA ? vagere para e haMmezA vicAra karyA karato. baje madhura baMsarI * 393 baje madhura baMsarI * 392
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka vakhate te koi vepAranA kAraNe khaMbhAta jaI caDyo. caudazano divasa hato. AthI te vizeSa dharmakriyA karavA upAzraya jaI caDyo. upAzrayamAM pU.A.zrI devasuMdarasUrijInA ziSya, sAdhuratnasUrijInuM vyAkhyAna cAlatuM hatuM. khaMbhAta eTale dharmanagarI ! pauSadha, pratikramaNa, pUjA, pravacana, paropakAra vagere pravRttiothI dhamadhamatI nagarI ! cAlu divasomAM paNa pravacana-sabhA hakaDeThaTha bharAyelI hoya. Aje to caudazano divasa hato. nagaranA aneka mahAnubhAvo sabhAmAM birAjamAna hatA. kocara. zAha e vizALa sabhAmAM jevo dAkhala thayo tevo ja saue tene AgaLa besADyo. enI dharma parAyaNatAnI suvAsa ahIM paNa phelAyelI hatI. te vakhate sAdhuratnasUrijIe paNa bhAgyayoge jIvadayAno mahimA samajAvyo. emaNe kahyuM : jinezvara devano te ja bhakta banI zake che jIvono mitra banI zake. bhagavAne kahyuM che ke jagatanA sarva jIvo e mAro ja parivAra che. emanuM apamAna e mAruM ja apamAna che. jIvonuM apamAna karIne tame bhale mArI game teTalI bhakti karo, paNa e badhI eLe jaze. eka paNa jIvano dhikkAra e mAro ja dhikkAra che ane eka paNa jIva pratyeno prema e Akhare mAro ja prema che.' A pravacana sAMbhaLatAM ja kocara zAhane jANe potAnA ja mananA vicAro vyakta thai rahyA che-evo anubhava thayo. pravacana pUruM thatA teNe sabhA samakSa potAnuM vaktavya rajU karatAM kahyuM : priya sAdharmika baMdhuo ! Aje pUjaya gurudeve jIvadayA viSayaka je pravacana karyuM te sAMbhaLIne ApaNe sau bhAvavibhora banI gayA. mane to mArA ja vicAro A pravacanamAM pratibiMbita thatA lAgyA. paNa baMdhuo ! mAre Aje ApanI samakSa eka vAta karavAnI che. amArA gAma zaMkhalapuranI bAjumAM becarAjInA maMdiramAM bephAma hiMsA cAlI rahI che. maMdiranA paeNdhA pUjArIo dharmanA nAme pADA ane bakarAo kApI rahyA che. A joine mAruM hRdaya to UkaLI rahyuM che. paNa zuM karuM ? mArA ekalAthI thAya paNa zuM ? paraMtu jo Apa sauno sahakAra maLe to hiMsA aTakAvavAnI mArI bhAvanA che.' A sabhAmAM dezalaharA vaMzano araDakamala sAdhu sajajanasiMha beTho hato. te khUba ja dhanADhya ane rAjamAnya mANasa hato. teNe kocara zAhane sAMtvanA ApatAM kahyuM : Apa koi ciMtA karazo nahi. havethI bahucarAjInA maMdiramAMthI hisA gai ja samajo . kocara zAha A sAMtvanAthI rAjI thayo. te vakhate gujarAtamAM sulatAnanuM zAsana hatuM. sajajanasiMhane sulatAna sAthe sArI oLakhANa hatI. te sulatAna pAsethI dhAryuM kAma karAvI zakto. sajajanasiMha kocara zAhane sulatAna pAse lai gayo... ane bahucarAjInI tamAma paristhitithI sulatAnane vAkepha karyA. AthI sulatAne kocara zAhane zaMkhalapura vagere bAra gAmono phojadAra banAvyo. te bAra gAmo A pramANe che : (1) zaMkhalapura (2) hAMsalapura (3) vaDAvalI (4) sItApura (5) nAviyANI (6) bahicara (bahucarA) (7) TUaDa (8) delamADu (9) delamAla (10) moDherA (11) kAlaharI (12) chamIchu. A bAreya gAmanA phojadAra banelA kocara zAhe sau prathama kArya hiMsAnivAraNanuM karyuM. tene phojadArImAM rasa nahoto, paNa amAri pravartanamAM rasa hato. bAkI to te samajato hato ke A phojadArI ahaMkAranuM kAraNa banI zake che. enA dvArA lokonuM zoSaNa karI jAta mATe narakano mArga taiyAra karI zakAya che... sAmAnya lokone sattAprApti para-pIDananuM kAraNa bane, paNa jaina dharmazane to paropakAranuM kAraNa bane, amAri pravartananuM nimitta bane. Aja kAraNe teNe phojadArI svIkArI hatI. baje madhura baMsarI * 394 baje madhura baMsarI * 395
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAreya gAmamAM tenA nAmano DaMko vAgyo. teNe bahucarAjInA maMdiromAM cAlatI hiMsA mAtra baMdha na karAvI... paNa bAreya gAmamAMthI hiMsAne pUrNatayA dezavaTo Apyo. tenA hukamathI koi zikAra karI zakatuM nahi. taLAvamAM mAchalIo pakaDI zakatuM nahi. vidheyAtmaka kAryomAM teNe dareka gAmamAM paMkhIo mATe caNanI vyavasthA karI tathA temane pANI pIvA mATe kuMDA mUkAvyA. parabomAM pANIne gALavAno prabaMdha karAvyo. Ama jeTaluM banI zake teTaluM teNe hiMsAnuM nivAraNa karAvyuM ane dayAnuM AcaraNa karAvyuM. tenA zubha kAryanI badhe ja prazaMsA thavA lAgI. tenA zuddha vahIvaTamAM loko parama zAMti anubhavavA lAgyA. zoSaNahIna sattAdhIza maLatAM samagra prajA AnaMdita banI UThI. sattA ane zoSaNa hInatA ? baMne eka sAthe ? banI ja zI rIte zake ? paNa ApaNA puNyodaye AvA zoSaNamukta dayALa zAsaka maLyA che. ema vicArI sau harSathI malakAI UThyA. eka vakhate kavivara Thakkara zrI depAla tyAM AvI caDyo. te dilhInA rAjamAnya sAraMga zAha tathA DuMgara zAhano mAnIto kavi hato. ('depALa bhaNe eNe e kalikAle' e maMgala-dIvA vakhate bolAtA prakhyAta gItanA racayitA A ja kavi che) kavi depALa jyAre zaMkhezvaranI yAtrAe Avyo tyAre zaMkhalapura paNa Avyo. tyAM paLAtI adbhuta ahiMsA joi - prajAnI parama zAMti joi te phIdAphIdA thai gayo. tyAMthI te khaMbhAta gayo ane tyAMthI vyAkhyAna sabhAmAM kocara zAhanA guNonuM varNana karatuM kAvya banAvI bulaMda svare lalakAryuM ane jIvadayA premI tathA uttama zAsaka tarIke kocara zAhanA khUba ja vakhANa karyA. tame jyAre koi paNa vAstavika guNo pAmo cho tyAre te phelAyA vinA rahetA ja nathI. phUlamAM jayAre sugaMdha pragaTe che tyAre tene phelAvanAra vAyu hAjara ja hoya che. paNa mANasanI muzkelI e che ke guNo prApta karavA nathI, paNa guNI tarIkenI prakhyAti joie che. phUla banavuM nathI, paNa suvAsa phelAvavI che. sAcuM bolavuM nathI, paNa satyavAdInI imeja UbhI karavI che. hiMsA choDavI nathI chatAM parama ahiMsaka tarIke jagatamAM jAhera thayuM che. jamInamAM pAyA pUravA nathI, paNa AkAzamAM UMce makAna bAMdhavA che. guNo vinA prakhyAti ane pratiSThA maLe ? asaMbhava ! kadAca e maLI jAya-puNyayoge maLI jAya to paNa tene jatAM vAra nahi lAge. pattAnA mahelane paDatAM vAra keTalI ? guNahIna mANaso jeTalI jhaDapathI pratiSThA ane prakhyAti pAme che tenAthI Dabbala jhaDape teo prakhyAti gumAvatA hoya che. prakhyAti e to paDachAyo che. puruSane pakaDo, paDachAyAne nahi prakhyAti e DALa che, paNa guNa e mULa che. mULane pakaDazo to DALa maLavAnI ja che. paNa sAcI vAta e che ke guNo meLavatAM prakhyAtinI icchA paNa naSTa thai jAya che. je kSaNe prakhyAtinI icchA naSTa thai te ja kSaNe sAcI prakhyAtinI zarUAta thai samajo . kocara zAhe amAri pravartana kAMi prakhyAti mATe jotuM karAvyuM. e to enA hRdayano pokAra hato. hRdayanI jhaMkhanA pramANe teNe kArya karyuM ane sahajatayA tene saphaLatA maLatI gai. depAla jevA mahAkavinA mukhathI khaMbhAtanI vyAkhyAna sabhAmAM tenI prazaMsA thai. saunA hRdaya pokArI UThyA : dhanya kocara zAha ! dhanya jIvadayA ! dhanya zAsana prema ! Ama badhA rAjI thayA, paNa sabhAmAM eka mANasa rAjI na thayo. koNa hato e mANasa ? e hato sAdhu sajajanasiMha; jeNe baje madhura baMsarI * 396 baje madhura baMsarI + 397
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ sulatAna mAraphata kocara zAhane phojadAra banAvyo hato. te kocara zAhanI prazaMsA sAMbhaLI zakyo nahi. enA peTamAM divela reDAyuM : A kocara zAhane meM ja phojadAra banAvyo chatAM mAruM jarAya nAma ja nahi ? badhI enI ja prazaMsA ? A zI rIte cAle ? sAdhu sajajanasiMha bahu moTo mANasa hato. parama dhArmika zrAvaka hato, paNa moTA mANasonA paNa kyAreka kevA mana thai jatA hoya che ? irSAnI rAkSasI temane paNa kevA nacAve che ? olA siMhaguphAvAsI munine A irSAe ja saLagAvyA hatA ne ? irSAnA avaguNathI moTA-moTA mANaso paNa mukta thai zakatA nathI. emAMya iSya haMmezAM samakakSa, samaguNI, samavayaska ane samadharmInI ja thAya che. duniyAmAM tame najara karo. be samovaDIA kavi, be samovaDIA netA, be lekhako ke be vaktAo vacce bhAgye ja gharSaNa nahi hoya. be samakakSa vyakti vacce jo gharSaNa jovA na maLe to jagatanuM eka Azcarya mAnajo . sAdhu sajajanasiMha irSyAthI saLagI UThyo. teNe kocara zAha pAsethI phojadArI paDAvI levA nirNaya karyo. potAnA nirNayane pAra pADavA te bAdazAha pAse pahoMcI gayo. oha ! sajjanasiMha Aje durjanasiMha banI gayo hato. bAdazAha pAse ADI avaLI vAto karI teNe AkhI gADI UMdhe pATe caDAvI dIdhI. sulatAna mAraphata kocara zAhanI phojadArI japta karAvI dIdhI ane tene jelamAM purAvyo. kocara zAha kedI thatAM bahucarAjI vageremAM pAchI hiMsA phelAi ! maMdiromAM poDA-bakarA kapAvA lAgyA. taLAvomAM mAchalA pakaDAvA lAgyA. jaMgalomAM zikAra thavA lAgyA. A bAbatanI jANa thatAM depAlane khUba ja duHkha thayuM. ara22... meM A zuM karyuM? karavA gayo kaMsAra, paNa thai gayuM thUluM ! huM to mAtra kocara zAhanI jIvadayAnI prazaMsA karavA mAMgato hato. mane svapraya kalpanA nhotI ke AthI sajajanasiMha nArAja thaze ane AvuM karI besaze ? have zuM thAya ? haju paNa kAMI vAMdho nathI. haju paNa bAjI saMbhALI laUM... je kavitAthI bAjI bagaDI e ja kavitAthI bAjI sudharI zakaze. depAla sIdho khaMbhAta pahoMcyo ane sarjanasiMha pAse jai tenI prazasti karatA joradAra kAvyo lalakAryA... AthI sajajanasiMha khuza-khuza thaI gayo. svaprazaMsA-zravaNa karatAM gaLI vastu A jagatamAM bIjI koI nathI. suMdaramAM suMdara mIThAiothI eno svAda caDiyAto che. eka bAju duniyAbharanI sArAmAM sArI vAto mUko ane bIjI bAju tamArI prazaMsA karatA mAtra be vAkyo mUko. A baMnemAMthI tamane zuM sAMbhaLavuM gamaze ? kadAca eTalA mATe ja pelI kahevata paDI haze. khuzAmata khudA ko bhI pyArI hai" ApaNe bahu gajabanA mANaso chIe. ApaNA cittamAM thatAM saMvedano ApaNane thatI lAgaNIo izvaramAM paNa Aropita karI daie chIe. izvarane paNa ApaNA jevo mAnI besIe chIe, mANasa jAtane mArI nAkhanAra khataranAkathI paNa khataranAka be jhera che. eka to paraniMdA ane bIjuM jhera svaprazaMsA. jayAM eka hoya tyAM bIjuM jhera avazya hovAnuM. vicitratA e che ke A jhera svAdamAM bahu gaLyA lAge che... AthI ja enA pariNAmono khyAla nathI Avato. AkhIye duniyAmAM A baMne jAtanA jhera bhayaMkara rIte phelAyelA che. paraniMdAnuM zravaNa ane svaprazaMsAnuM zravaNa kone nahi gamatuM hoya e ja eka moTo savAla che. emAM paNa mANasa jeTalo moTo (duniyAnI dRSTie) teTalo ja te svaprazaMsAno vadhune vadhu bhUkhyo ! ane paraniMdAmAM paNa eTalo ja tarasyo ! enI "moTAi' paraniMdAnA aMdhakAranA AdhAre ja TakelI baje madhura baMsarI * 399 baje madhura baMsarI + 398
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) sonI saMgrAmasiMha hoya. dIvAnuM ajavALuM aMdhakAranA AdhAre ja TakeluM hoya. aMdhakAranI hAjarI ja dIvAne camakato rAkhe che. sUraja UgyA pachI dIvAnI sAmuMya koNa jue che ? to dIvo suryanI hAjarIne zA mATe icche ? e to potAnI AsapAsa sadA aMdhakAra rahe ema ja icche ne ? A jagatanA ghaNA mANaso A dIvA jevA hoya che, jeo potAnI kSudra moTAIno prakAza AsapAsa rahelA sva-prazaMsA ane paraniMdAnA aMdhakAranA kAraNe TakAvI rAkhe che. sajajanasiMha svaprazaMsAthI khuza-khuza thai gayo, paNa depAla mAtra tene khuza karavA nhoto Avyo. te tene spaSTa vAta kahevA paNa Avyo hato. avaLI gADIne savaLI karavA paNa Avyo hato. khUba-khUba prazaMsAnI sAthe teNe sarjanasiMhane kahI dIdhuM : "o sajajanasiMha ! tamArI kupAnA prabhAve atyAre bahucarAjInA pujArIo pADA ane bakarA kApe che. tArI maherabAnIthI Aje tyAM avaLI mUThe ahiMsA paLAya che." A sAMbhaLIne sajjanasiMha khUba ja zaramAyo. ene potAnI bhUla mATe khUba ja pazcAttApa thayo. game tema toya e dhArmika mANasa hato. koi nabaLAinA kAraNe e mArga bhUlyo hato, paNa ethI kAMi enA hRdayamAMthI dharma cAlyo gayo nhoto. sTeja Takora thatAM tarata ja ene potAnI bhUla samajAi. teNe pharI bAdazAda dvArA kocara zAhane choDAvyo ane bAra gAmano phojadAra banAvyo. bahucarAjI vagere bAra gAmomAM pharIthI ahiMsAnI devI pUjAvA lAgI. pharI badhA paramasukha, zAMti ane AnaMdano anubhava karavA lAgyA. kavi depAle potAnA kAvyo dvArA kharekhara kamAla karI. A ghaTanA vi.saM. 1442mAM prAya: ghaTelI che. nirdhanatAnA kAramA du:khathI kaMTALI gayelA lolADAnA (zaMkhezvara pAsenuM gAma) saMgrAmasiMhe vicAryuM : AvA gAmaDA gAmamAM rahIne kAMi ThekANuM nahi paDe. nirdhanatA nahi TaLe. nirdhanatA TALavA koi sAhasa to karavuM ja paDaze. sAhasa vinA siddhi kyAM che ? ane e potAnI patnI-putrI vagerene laine cAlI nIkaLyo mAlavA tarapha. te jamAnAmAM mAlavAmAM mAMDavagaDha prakhyAta hatuM. be pAMdaDe thavAnI icchAthI saMgrAmasiMhe mAMDavagaDhamAM praveza karyo. tyAM enI najare vicitra dezya caDhayuM ane stabdha thai gayo. pravezadvAra para sApanA mastaka para eka durgA (cakalI) beThI'tI. A joine te tyAM ja ubho rahI gayo. tyAre koi zakuna-zAstrane jANanArA puruSe kahyuM : o mahAnubhAva ! Ama joine ubhA zuM cho ? cAlavA mAMDo. tamArAthI pahelAM tamAruM nasIba pahoMcI gayuM che. A to uttamottama zukana che. tamane mahAna dhana-lAbha karAvaze. A sAMbhaLIne AnaMdita thayelA saMgrAmasiMhe mAMDavagaDhamAM praveza karyo. eka makAnamAM rahevA lAgyo. tyAre gyAsuddIna bAdazAhanuM rAjaya cAlatuM'tuM. eka divasa bAdazAha rAjavADIe pharavA nIkaLyA. bagIcAnuM nirIkSaNa karatAM emanI najare eka evo... AMbo caDyo jemAM phaLo nhotA. baje madhura baMsarI + 401 baje madhura baMsarI + 400
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kema A jhADane phaLa nathI ?" bAdazAhe sevakane pUchyuM : 'jahAMpanAha! A vAMjhiyo AMbo che. Ane phaLa kyAMthI hoya ?' 'to kApI nAkho ene. vAMjhiyo jhADane UbhuM rAkhIne bagIcAnI jagA kAM bagADo ? e dUra thaze to A jagAe bIjuM koi suMdara jhADa vAvI zakAze.' bAdazAhanI AjJAthI sevako kuhADI laine kApavAnI taiyArI kare che, tyAre tyAM Ubhelo saMgrAmasiMha bolI UThyo : bAdazAha salAmagra ! jarA mArI vAta sAMbhaLo. A duniyAmAM vAMjhiyA mANasane jo jIvavAno adhikAra che to vAMjhiyA jhADane nahi ? mArI vAta Apa sAMbhaLo. A jhADa kApavAnuM rahevA do. mane vizvAsa che ke AvatA jeTha mahine A jhADa para phaLa lAgaze." saMgrAmanI vAta sAMbhaLIne bAdazAhane hasavuM AvyuM : jo saMgrAma ! tArI vAtathI A jhADa kapAvato nathI, paNa yAda rAkhaje ke AvatA jeTha mahine A jhADa para phaLa lAgavA ja joie. na lAgyA to je hAlata A jhADanI thavAnI hatI te hAlata tArI thaze. samajayo? saMgrAme A badhuM sAMbhaLI lIdhuM. e kaMi na bolyo. bIje ja divase teNe e jhADa nIce ThAThamAThathI snAtrapUjA bhaNAvI, dhUpa-dIpa vagere karyA. AthI vRkSano adhiSThAyaka deva pratyakSa thaine - prasanna banIne bolyo : he mahAnubhAva ! huM tArA AvA kAryathI prasanna thayo chuM. pUrvabhavamAM paNa huM vAMjhiyo hato. A bhavamAM paNa vAMjhiyo rahyo. meM mAruM vAMjhiyApaNuM pheDyuM. vatsa ! nIcenI bhUmi khodaje. aMdarathI nidhAna nIkaLaze. te tuM lai jaje." devanA kahevA mujaba saMgrAme vRkSa nIcenI jamIna khodI. nidhAna nIkaLyuM. jhADanuM vAMjhiyApaNuM ane saMgrAmanuM daridrapaNuM TaLyuM. jeTha mahino AvatAM AMbA para puSkaLa kerIo AvI te kerIo cAMdInA eka moTA thALamAM bharI upara rezamI vastra DhAMkI vAjate-gAjate bAdazAha pAse lai gayo. AthI bAdazAha khuza thayo. khUba dhana ApyuM ane potAno mAnIto 'kAmadAra' banAvyo. A nirdhana saMgrAma jotajotAmAM ati dhanavAna banI gayo. paNa dhana AvatAM te dharmane bhUlyo nahi. vadhune vadhu dharma tarapha dhyAna ApavA lAgyo. A badhA dharmanAM ja mIThAM phaLa che, ema mAnavA lAgyo. eka vakhate teNe tapAgacchAcAryazrI somasuMdarasUrIzvarajI mahArAjanuM mAMDavagaDhamAM comAsuM karAvyuM. A cAturmAsa daramyAna pravacanamAM bhagavatI sUtra vaMcAyuM. temAM pratyeka 'goyamA' zabda dITha teNe 1 sonAmahora mUkI. (bhagavatImAM 36 hajAra prazna che. gautamanA dareka praznamAM javAba ApatAM bha, mahAvIradeva 'goyamA' kahe che.) tenI mAtAe bA ane patnIe | mUkI. eTale kula 63 hajAra (36 + 18 + 9 = 63) sonAmahorono vyaya karyo. e paisAmAMthI suvarNAkSare kalpasUtranI prato lakhAvI tathA kAlikAcArya kathAnI paNa ghaNI prato lakhAvI. pUjaya AcArya bha. sAthe rahelA dareka sAdhu mahArAjane vahorAvI ane aneka prato jJAnabhaMDAramAM mUkAvI. (vi.saM. 1471) teNe te pUjaya AcAryazrInA upadezathI mAMDavagaDhamAM zrIsupArzvanAtha bha.no jinaprAsAda baMdhAvyo. (vi.saM. 1472) makSIjImAM makSI pArzvanAthano prAsAda karAvyo. bheda maMdasora, brahmamaMDaLa, sAmalIA, dhAra, nagara kheDI, caMDAulI vagere 17 sthAnomAM 17 moTA jinamaMdiro baMdhAvyA. 51 jinamaMdironA jIrNoddhAra karAvyA. bIjA paNa aneka dharmakAryo karyA. saMgrAmasiMha bAravratadhArI samyaktvadhArI zrAvaka hato. te dhArmika, dAnI, kavi ane vIra hato. mAMDavagaDhanA bAdazAha mahamUda baje madhura baMsarI + 402 baje madhura baMsarI ke 403
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ khIlajI (vi.saM. 1492 thI 1525)no moTo khajAnacI paNa banI cUkyo hato. te mAMDavagaDhano zaNagAra hato. aneka kedIone choDAvelA hatA. bAdazAhe tene 'naga-dala-malika' tathA 'jagata vizrAma'nA be birUdo ApelA hatA. tene gurAi ane ratnAi nAmanI be patnIo hatI. teNe vi.saM. 1520mAM 'buddhisAgara' nAmanA 414 zloka pramANa graMthanI racanA karelI che. tenA 4 taraMgo (dharmazuddhi taraMga, nayataraMga, vyavahAra taraMga, prakIrNaka taraMga)mAM ghaNAM viSayo jANavA maLe che. vIratA, vidvattA ane vitaraNanA guNathI kharekhara saMgrAmasiMha mAMDavagaDhano zaNagAra hato. nA... mAtra mAMDavagaDhano nahi, zAsanano paNa zaNagAra hato. potAnA zIlanA prabhAvathI vAMjhiyA AMbAne phaLavAna banAvanAra A mahAnubhAvane biradAvatAM pU.upA.zrI vinayavijayajIe zAMtasudhArasa graMthamAM kahyuM che : "yaza iha sampratyapi zuci teSAM vilasati phalitAphalasahakAram" "aphaLa AMbAne phaLavALo banAvanAra sonI saMgrAmasiMhano yaza hamaNA paNa gavAi rahyo che." mRtyu ajJAnI lokonI bhrAMti che. vAstavamAM je ApaNe chIe, teno nAza kadI thaI zake nahi. ApaNuM astitva anAdikALathI che ane anaMta kALa sudhI rahevAnuM che. - pU.A.zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. baje madhura baMsarI * 404 zatruMjayano 16mo uddhAra d, 22 mahamada begaDAnA putra ahamada sikaMdare... vi.saM. 1525-1527mAM somanAtha, giranAra, dvArakA, zatruMjaya vagere tIrthono nAza karI nAMkhyo. maMdiro ane mUrtio toDI-phoDI nAMkhI. Ama zatruMjaya para samarAzAe karelA 15mA uddhArane mAMDa 150-200 varSa thayA haze, tyAM ja 16mA uddhAranI AvazyakatA UbhI thai. e arasAmAM AcAryazrI dharmaratnasUrijI yAtrA-saMgha sAthe cittoDamAM padhAryA. tyAMnA rahevAsI dozI tolAzAha, zatruMjaya tIrthanA nAzanA samAcAra sAMbhaLyA tyArathI khUba ja du:khI banI gayA hatA. temaNe potAnuM du:kha AcAryazrI pAse rajU karyuM tyAre AcAryazrIe kahyuM ke, 'mahAnubhAva ! kALa kALanuM kAma kare che. caDatI ane paDatInA prasaMgo niraMtara cAlyA ja karatA hoya che. AvA avasare nirutsAha thaine besI na rahetAM udyamI thavuM joie ane tamArA mATe zubha samAcAra ApatAM mane AnaMda thAya che ke tamAro ja putra karmAzAha zrI zatruMjaya tIrthano moTo uddhAra karAvaze.' A sAMbhaLIne tolAzAha AnaMdivabhora banI gayA. baje madhura baMsarI * 405
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThAkAraka AcArya bhagavaMtomAM mukhya AcAryazrI dharmaratnasUrijInA ziSya AcAryazrI vidyAmaMDanasUrijI hatA tathA A. hemasomasUri, A. somajayasUri, A. vijayadAnasUri (vi.hIrasUrijI ma.nA guru) Adi 10 AcArya bha. upasthita hatA. teoe sarvAnumate TharAva karyo ke A zatruMjaya mahAtIrtha che ane 84 gacchonuM zvetAMbara jaina tIrtha che. Aje ApaNe je AdinAtha bha.nA girirAja para darzana karIe chIe te 16mA uddhAramAM pratiSThita thayelA che. A bAju gujarAtamAM zAhajAdo bahAdurazAha potAnA pitAthI risAine cittoDa cAlyo gayo ane dozI tolAzAhano mahemAna thayo. A vakhate bahAdurazAha ane tolAzAhanA putra karmAzAha vacce joradAra dostI jAmI gai. jayAre gujarAta javAno prasaMga Avyo tyAre zAhajAdAne karbhAzAhe vATa kharacI mATe eka lAkha rUpiyA vinA zarate ApyA ane te ja zAhajAdo AgaLa jatAM gujarAtano bAdazAha banyo. (vi.saM. 1583) A tarapha 'mArA putranA hAthe zatruMjaya tIrthano uddhAra thaze' evI bhAvanA sAthe tolAzAha svargavAsI thayA. have putra kamazAhe pitAnI bhAvanA, AcAryazrInI bhaviSyavANI ane potAnA svapnane sAkAra karavA zatruMjaya tIrthanA uddhAra mATe kamara kasI. upA. vinayamaMDanajInI tathA tapAgacchIya AcAryazrI vijayadAnasUrijI ma. vagerenI preraNA maLatI rahI. potAnI bhAvanAne sAkAra karavA karmAzAha gujarAta AvyA tyAre samAcAra maLyA ke potAno dosta bahAdurazAha gujarAtano bAdazAha banyo che. AthI tenI pAse amadAvAda jai zatruMjaya tIrthanA uddhAra mATenuM pharamAna meLavI te pAlItANA AvyA ane uddhAranA kAryamAM tana, mana ane dhanathI maMDI paDyA ane jota jotAmAM uddhAranuM kArya pUrNa thavA AvyuM. zatruMjayanA zikharo dhavala-prAsAdathI zobhavA lAgyA. mahAmaMtrIzrI vastupALe bhaMDAramAM mUkelA moTA mammANI' pASANamAMthI zrIAdinAtha bhagavAnanI moTI pratimAnuM vidhipUrvaka nirmANa karavAmAM AvyuM. Ama 3-4 varSamAM ja kAma pUruM karI vi.saM. 1587 vaizAkha va. 6, ravivAre dhanalagnanA zuddha navamAMzamAM zrI AdinAtha bhagavAnanI pratimA AdinI pratiSThA karavAmAM AvI.. baje madhura baMsarI * 406 30 varSanI uMmare dIkSA lIdhA pachI paNa saMskRtano abhyAsa karavAnuM mana eTale thayuM ke anuvAda game teTalo sAro hoya to paNa mULa kRtinI tole na ja Ave. anuvAda eTale vAsI mAla ! vAsI mAla nathI ja jo ito, evA saMkalpa ja mane saMskRtano abhyAsa karavA preryo. bhagavAna jevuM upAdAna pAmIne paNa Apazno aAtmA kalyANa na sAthe to kyAre sAdhaze ? bIjA koine nahi to ApaNI jItane to Thapako ApI zakIene ? amArA dIkSAdAtA pU. ratnAkara vi. ma. potAnI jItane zikSA ApatA. kAussagna vageremAM pramAda Ave to pote ja potAne thappaDa mArI detA. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 280), tA. 06-11-2000, kA.su. 10 * * * A dhyAnavicAra graMtha sahu prathama pU. paM. bhadraMkara vi. ma. sA. dvArA mane maLyo. tyAre mane ema lAgyuM : sAkSAta bhagavAna maLyA. gautamasvAmIne sAkSAta bhagavAna maLyA. mane graMtha rUpe bhagavAna maLyAM. - kahe kalApUrNasUri-4 (pA.naM. 100), tA. 04-10-2000, e. suM. 7 baje madhura baMsarI + 407
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 tapAgacchAdhiSThAyaka zrI maNibhadravIra 500 varSa pahelAMnI prAyaH vAta che. mAravADanA prakhyAta pAlI zaheramAM tapAgacchAdhipati AcAryazrI AnaMdavimalasUrIzvarajI mahArAjA cAturmAsa birAjamAna hatA. temanA tapa-tyAge, jJAna-vairAgye ane pravacana-paTutAe lokomAM aneruM AkarSaNa jamAvyuM hatuM. cAturmAsa pachI AcAryazrIe pAlItANA tarapha prayANa karyuM. emanA viziSTa koTinA tapa-tyAgathI AkarSita thayelA mANekacaMda nAmanA uttama koTinA zrAvake paNa pada-yAtrA karIne siddhagirinI yAtrA karavAno nirNaya karyo. pUjya AcAryadeva pAse jyAM sudhI tIrthanAyaka zrI AdinAtha bhagavAnanA darzana na thAya tyAM sudhI upavAsano saMkalpa karyo. pUjya AcAryazrI sAthe vihAra karatAM karatAM sAtamA divase pAlanapura ane siddhapuranI vacce rahelA magaravADA gAme AvI pahoMcyA. gurudevanA sAMnidhyamAM sAMjanuM pratikramaNa vagere karI zramita thayela mANekacaMda sUi gayA. rAtrinA samaye koi lUMTArAo AvI pahoMcyA. sUtelA mANekacaMda para uparA uparI charInA ghA karI mArI nAkhI badho ja baje madhura baMsarI * 408 mAla (jo ke khAsa kaMi hatuM nahi, paNa pUjA vagereno je sAmAna hato te) lUMTIne coro bhAgI gayA. siddhagirinA zubha dhyAnamAM mRtyu pAmIne e ja mANekacaMda 'maNibhadravIra' deva banyA. te ja rAtre dhyAnAvasthAmAM (magaravADAmAM) AcAryazrIne darzana ApyA ane kahyuM : 'o mArA upakArI gurudeva ! ApanA caraNomAM koTizaH vaMdana. mane oLakho cho ?' 'nA... tame koNa cho ?' 'huM mANekacaMda marIne maNIbhadravIra deva thayo chuM. ApanI ja kRpAnuM A phaLa che. nahi to lUMTArAo charInA ghA jhIMke tyAre samAdhi kyAMthI Take ? huM ApanA upakArano badalo zI rIte vALI zakIza ? jo ke upakArano badalo koi paNa rIte vALI zakAya tema nathI, chatAM paNa huM Apane vacana ApuM chuM ke huM have AjIvana Apano sevaka banI rahIza. mAtra Apano ja nahi, ApanI pATa-paraMparAe AvelA tamAma AcArya bhagavaMtono-tapAgaccha mAtrano huM sevaka banIza. he sUrideva ! huM ApanA tapAgacchanI dina-pratidina caDatI joi rahyo chuM. havethI tapAgacchanA upAzrayamAM mArI mUrtinI pratiSThA karAvajo ane ApanA ziSya AcAryo mane dharmalAbha ApavA Ave evuM karazo ane Apa ApanA ziSyonA nAma pAchaLa 'vijaya' zabda lagADazo. badhA gacchomAM zreSTha gaccha, tapAgaccha sadA camakatuM raheze. jyAM sudhI mane dharmalAbha maLato raheze tyAM sudhI huM ApanA gacchanI rakSA karato rahIza.' Ama kahIne 'maNibhadravIra' adRzya thai gayA. tyArathI tapAgacchanA upAzrayamAM maNIbhadravIranI mUrti banavA lAgI. sAdhuonA nAma pAchaLa 'vijaya' zabda lAgavA mAMDyo, tapAgacchanI dina-pratidina caDatI thavA lAgI. temAM paNa akabara baje madhura baMsarI * 409
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibodhaka AcAryazrI hIravijayasUrijIe to kamAla karI nAkhI. temanA yugamAM tapAgacchano sUrya apUrva teje jhagArA mArI rahyo hato. durbhAgye emanA avasAna pachI thoDA ja varSomAM phATaphUTa paDavA mAMDI ane vivAdo vadhavA lAgyA. jo ke dhArmika carcAo thavI, vAdo thavA, e paNa eka jIvaMtatAnuM pratika che. jayAM AvI carcAo ke vAdo thatA nathI te ekatA gheMTAnI ekatA banI jAya che ne te zAMti smazAnanI zAMti banI jAya che. paNa jyAre carcAomAM 'ahaM mama' ghUsI jAya che, tyAre bhaya vadhI jAya che. ATalA badhA vivAdo ane carcAonuM astitva hovA chatAM tapAgaccha Aje paNa advitIya che enI koNa nA kahI zake tema che ? 24) jahAMgIra sAthe jainono gharobo A cIjo dhanathI maLatI nathI AMkha, mukha, jJAna, nirogitA, satsaMga, nidrA, AdhyAtmikazAMti, buddhi, baLa. vi.saM. 1649nI vAta che. tyAre bAdazAha akabara tathA zAhajAdo jahAMgIra lAhoramAM hatA. pUjaya gurudevanI AjJAthI mahopAdhyAyazrI bhAnucaMdrajI paNa tyAM ja hatA. tyAre jahAMgIranI begame eka kanyAne janma Apyo. te mUla ke azleSA nakSatramAM janmI hovAthI joSIoe AgAhI karI : A kanyA, viSakanyA thaze ane samasta rAjaparivAra mATe AphatarUpa pUravAra thaze. mUla nakSatranA prathama caraNamAM ane azleSA nakSatranA aMtima caraNamAM janmela bALaka kuLano nAza karanAra bane che. joSIonI AgAhI sAMbhaLI bAdazAha kuTuMbamAM sannATo chavAi gayo. have zuM karavuM? joSIoe kahyuM : have bIjuM zuM karavAnuM hoya ? kanyAne mArI nAkho. - sau vicAramAM paDI gayA. tAjI janmelI nirdoSa bALAnepotAnA ja saMtAnane mAravAno jIva to kono cAle ? vAgha paNa potAnA saMtAnane na mAre to mANasa zI rIte mAre ? A bAju jo pIo kahe che ke jo viSakanyA jIvatI raheze to tamArA mATe khataranAka che. bIjAnA doSa tarapha AMgaLI cIMdhanAra o abhAgI ! bAkInA traNa AMgaLIo tArI tarapha jhUkelI che, te tuM kema bhUlI jAya che ? baje madhura baMsarI + 410 baje madhura baMsarI + 411
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSavRkSa, Ugato roga ane Ugato zatru - ATalA pahelethI ja dabAvI devA sArA. vadhI gayA pachI mAravA muzkela banI jAya che. Akhare to mANasane putra karatAM paNa potAno jIva ja vahAlo hoya che. AthI saue nirdoSa bALAne mAravA taiyAra thai gayA. A samAcAra upA.zrI bhAnucaMdrajIne maLyA. temaNe tarata ja bAdazAhane kahevaDAvyuM ke utAvaLa nA karazo. viSakanyAne mArI nA nAkhazo. viSakanyAne amRtakanyA banAvavAno kImiyo amArI pAse che. | upAdhyAyajInA haiyAmAM parama karuNA ramI rahI hatI : koi nirdoSa bALaka A rIte marI jAya te kema cAle ? A jo khIonA hisAbe jo rAjya calAvavAmAM Ave-badhuM ja emanA kahyA mujaba karavAmAM Ave to to veraNacheraNa thai jAya-nidoSa bAlikAne mAravAnI vAto karI rahelA joSIone joSI kahevA ke kasAi ? game te bhoge e bALakIne bacAvavI ja joie. e mATe temaNe zeThazrI thAnamalajI tathA zeThazrI mAnamalajI coraDIA taraphathI lAhoranA jaina upAzrayamAM 'zAMtisnAtra mahotsava' karAvyo. e zAMtisnAtranA pAThamAM bAdazAha akabara, zAhajAdo jahAMgIra tathA rAjayanA moTA-moTA amaladAro vagere AvyA. zAMtisnAtranuM suvarNapAtramAM raheluM pANI saue AMkhe lagADyuM ane janAnakhAnA (rANIvAsa)mAM mokalAvyuM. AvuM maMtragarbhita uttamottama anuSThAna joi saune khAtarI thai ke kharekhara AvI paDanArI Aphata cAlI gai. viSakanyA amRtakanyA banI gai. AthI bALakI bacI gaI. | u.zrI bhAnucaMdrajIne paNa AthI AnaMda thayo. Ama AvAM aneka prakAranA uttama kAryo karatA mahopAdhyAyazrI bhAnucaMdrajI gaNi 23 varSa sudhI guru-AjJAthI mogala darabAramAM rahyA hatA. teo vi.saM. 1662mAM akabaranA mRtyu pachI gujarAta tarapha padhAryA... ane dilhInI gAdI para bAdazAha jahAMgIra beTho. paNa bAdazAha jahAMgIra potAnA upakArI u.bhAnucaMdrajIne zI rIte bhUlI jAya ? bALapaNamAM te upAdhyAyajI bhagavaMta pAse bhaNyo hato. temanA vidyAdAna, viSakanyA-nivAraNa vagere upakAro yAda AvatAM jahAMgIra gaLagaLo banI jato. AthI bAdazAhe vi.saM. 1668mAM amadAvAdamAM rahelA upAdhyAya zrI bhAnucaMdrajIne bolAvyA. vi.saM. 1969mAM upAdhyAyajI bhagavaMta AvI pahoMcyA. joradAra svAgata thayuM... bAdazAhanA svAgatamAM zI kamInA hoya ? e svAgatanuM varNana karatAM eka kavie lakhyuM che : 'milyA bhUpa ne bhUpa AnaMda pAyA, bhale tame bhale ahIM bhANacaMda (bhAnucaMdra) AyA, tuma pAse sthiti mohe sukha bahota hove, sahariAra bhaNavA tuma vATa jove, payAo. ama putrako dharmavAta, javuM avasuNatAM tuma pAsi tAta, bhANacaMda kadI ma tume ho hamAre; sabahI se tumahI ho hameM hi pyAre." - vijayatilakasUrirAsa cha-cha varSa pachI pUjaya upAdhyAyajI bhagavaMtanuM milana thatAM zAhI-parivAramAM AnaMda-AnaMda chavAi gayo. sauthI vadhu AnaMda jahAMgIrane thayo. bAdazAha, begama, zAhajAdA, zAhajAdI Adi sau upAdhyAyajI bhagavaMtanA darzanArthe AvatA ane emanI amRta-madhurI dezanA sAMbhaLatA. baje madhura baMsarI : 412 baje madhura baMsarI + 413
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ke eka vakhate (vi.saM. 1670-71mAM) eka evo prasaMga banI gayo ke jethI siddhacaMdrajIne AgrA choDI mAlapurA jatA rahevuM paDyuM. vAta ema banelI ke 25 varSanA rUDA, rUpALA, vidvAna siddhicaMdrajIne joine eka zAhajAdIe nirNaya karyo ke mAre AmanI sAthe ja nikAha (vivAha) paDhavA ! A mATe bAdazAhe siddhicaMdrajIne pAMca hajAra ghoDesvAronuM uparIpaNuM vagere ApavAnI lAlaca batAvI... paNa zAsanabhakta siddhicaMdrajIe sApha-sApha nA pADatAM jaNAvyuM ke- AkhI duniyAnuM rAjya maLI jAya toya mAre na joie. jagadguru zrI hIravijayasUrijIe je bAdazAhata (dIkSA) ApelI che. enA sivAya kAMi na joie. AthI gusse bharAyelA bAdazAhe rAjya bahAra javAno hukama Apyo. siddhicaMdrajI mAlapurA tarapha jatA rahyA. samaya vyatIta thatAM jahAMgIra pastAyo ane siddhicaMdrane bolAvI kSamA mAMgI. bAdazAha jahAMgIre u.zrI bhAnucaMdrajI para khuza thaine vi.saM. 1676 cai.su. 15nA divase ahiMsAnuM pharamAna lakhI ApeluM. temAM jaNAvyuM che ke-- "bAdazAha akabare paLAvela 6 mahinAnI ahiMsAnuM pAlana karavuM. zatruMjaya tIrthano yAtrAvero (jajiyAvero) mApha karavo. unAmAM jagadguruzrI hIravijayasUrijInA samAdhisthAnanuM rakSaNa karavuM. soraThanI sarakArane A hukamano amala karavAnI sannAi karavAmAM Ave che. marelAnA dhana-mAla levAnuM baMdha karavuM. mArA janmano eka mahino vadhu ahiMsA pALavI." je jagyAe (khaMbhAta-akabarA) A. vijayasenasUrijI kALadharma pAmyA tyAM 10 vighA jamIna AgarAnA caMdrapAla nAmanA tapAgacchIya jaina zrAvakane bheTa ApelI (vi.saM. 1671). bAdazAhe koi mahattvanA kAryaprasaMge vi.saM. 1674mAM tapAgacchAcArya vijayadevasUrijI mahArAjane rAdhanapurathI mAMDavagaDha bolAvyA... baje madhura baMsarI * 414 temanA tapa, tyAga ane adbhuta jJAnathI ovArI jai jahAMgIrI mahAtapA'nuM biruda ApyuM tathA sAthe AvelA nemisAgara gaNine 'vAdijIpaka' biruda ApyuM. bAdazAha jahAMgIra amadAvAdanA zeThazrI zAMtidAsa jhaverIne 'mAmA' kahIne bolAvato. kAraNa ke tenI mAtA jyAre amadAvAdamAM AvelI tyAre zAMtidAsa jhaverIe tenI khUba baradAsta karelI. AthI khuza thayelI mAtAe tene 'dharmano bhAi' banAvelo. jyAre jahAMgIra bAdazAha banelo tyAre zAMtidAsa jhaverIne gujarAtano sUbo banAvavAnuM vicAreluM. paNa dharmAtmAne AvI rAjakIya khaTapaTa kema pAlave ? temaNe nA kahI. AthI bAdazAhe gujarAtanA sUbAo zeThanuM pUruM sanmAna kare evo prabaMdha karelo hato. Ama jahAMgIrano jaino sAthe sAro dharobo hato. A ki pAramArthika jIvananI trisUtrI (1) satya (satyam) (2) saMyama (zivam) (3) sevA (suMdaram) ALasa ane ekalApaNuM tame ALasu cho ? ekalA rahezo nahi. tame ekalA cho ? ALasu rahezo nahi. baje madhura baMsarI x 415
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAMtidAsa zeThanI sUjha jayAre bhAratavarSa para samrATa akabaranuM zAsana tapI rahyuM hatuM tyAre vi.saM. 1655mAM amadAvAdanA DhIMgavApADAnI pAse jamInamAMthI zyAmavarNI zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha bhagavAnanI bhavya pratimA nIkaLI. zrI jaina saMghamAM AnaMda-AnaMda chavAi gayo. zrIsaMghe amadAvAda zakaMdarapura pAsenA bIbIpurAmAM moTuM maMdira banAvI temAM prabhujIne pratiSThita karyA. A pratiSThA vijayasenasUrijInA varada haste vi.saM. 1956 mAga su. 1panA zubha divase thai. amadAvAdanA nagarazeTha zrI zAMtidAsa jhaverIne eka vakhate vicAra Avyo ke A maMdira jo tIrtharUpa bane to keTaluM sAruM ? A vicArane mAtra vicArarUpa na rAkhatAM tarata ja amala paNa karI dIdho. dhanADhya mANasonA manoratho ane prApti baMne tarata ja thatA hoya che. emaNe tarata ja potAnA moTA bhAi vardhamAnane A kArya zarU karavAnuM kahI dIdhuM. saM. 1679mAM kArya zarU thayuM. thoDA ja varSomAM te maMdira 3 zikhara, 3 garbhagRha, 6 raMgamaMDapa, 3 zRMgAra cokI AdithI vizALakAya banI zobhavA lAgyuM. cAre bAju bAvana derIo paNa banAvI ane tene pharato majabUta killo banAvyo. baje madhura baMsarI + 416 zubha divase tapAcchAcArya vijayadevasUrijInA AjJAvartI u.zrI vivekaharSa gaNivara tathA u.zrI muktisAgara gaNivaranA varada haste zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha Adi ghaNI pratimAonI aMjanazalAkA pratiSThA karAvI. zAMtidAsa zeTha bahu agamacetI hatA. temanI dIrdhadarzinI buddhie vicAryuM : mUrtibhaMjakonuM zAsana atyAre bhAratavarSamAM cAle che. kadAca koi evo upadrava AvI jAya to ? maMdiranI mUrtionI surakSA zI rIte karavI ? jamAnAnA jANakAra zeThazrIe jinamaMdirathI potAnI havelI sudhI moTI suraMga taiyAra karAvI. jethI avasare pratimAone surakSita sthaLe khaseDI zakAya. A jIrNoddhAra tathA suraMganA kAryamAM zeThane nava lAkha rUpiyAno kharca thayo hato. zeThanI dhAraNA pramANe eka vakhate A tIrthadhAma para kharekhara Apatti AvI paDI. bAdazAha jahAMgIra pachI zAhajahAM Avyo. tenA zAsanamAM eka ghaTanA ghaTI. zAhajahAMnA zAsana daramyAna gujarAtamAM 13 sUbAo AvyA hatA. temAM AThamo sUbo bAdazAhano ja zAhajAdo Avyo. zAhajahAMnI rUpALI begama mumatAjha (jenI yAdamAM tAjamahAla baMdhAyeluM che.)nI kukSIe tA. 24-10-1618 (vi.saM. 1675)nAjanmelo A zAhajAdo tame oLakhyo ? e hato : itihAsa prasiddha auraMgajheba. lagabhaga vi.saM. 1699mAM te gujarAtanA sUbA tarIke nimAyo. eka divase sarasapuranuM A suMdara jinamaMdira joi enA manamAM vicAra Avyo : A maMdirane jo majIdamAM pheravI nAkhIe to keTaluM sAruM ? ane kharekhara e maMdira para tUTI paDyo. jotajotAmAM maMdira majIda rUpe pheravAi gayuM ane aMdara phakIrone utarAvyA. dharmAdhatA konuM nAma? baje madhura baMsarI + 417
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI gujarAtamAM halacala macI gai. A auraMgajheba moTo thaine zuM karaze ? enA aNasAra atyArathI AvI rahyA hatA. hinduone ja nahi, A kRtyathI muslimone paNa duHkha thayuM. amadAvAdanA mullA abdula hakIme paNa bAdazAha zAhajahAMne lakhI jaNAvyuM ke AvI hicakArI ghaTanA banI che. zeThazrI zAMtidAse paNa bAdazAha zAhajahAMne savistare vigata lakhI jaNAvI. zAhajahAM zAMtidAsane bahumAna Apato hato. vi.saM. 1705mAM gujarAtanA sUbA mahaMmada dArAzikohane zAhajahAMe 'pharamAna' lakhI mokalIne hukama karyA : zAhajAhA auraMgajhebe je zAMtidAsanA maMdirane majIda banAvI che te sudhArI mULarUpamAM taiyAra karAvI, te maMdira zAMtidAsane pAchuM soMpI devuM. phakIrone bIje sthAne lai javA. iMTa vagere sAmAna koi musalamAna lai gayA hoya to pAcho apAvavo athavA rakama bharapAi karAvavI. itihAsa bole che ke amadAvAdanA sUbAe zAhI khajAnAnI rakamathI pahelA jevuM ja navuM maMdira taiyAra karI zAMtidAsane soMpyuM hatuM. Ama zAhajahAM zAMtidAsa para khUba ja prasanna raheto hato. tenA jAnamAla, dharmasthAna vagerene koi paNa prakAranI hAni na thAya te mATe aneka prakAranAM pharamAno lakhI ApyA hatA. zAMtidAsa zeTha paNa Arthika mUMjhavaNa vakhate zAhI kuTuMbane pUrI sahAyatA karatA hatA. zAhajahAMno putra murAdabakSa eka vakhate AvI Arthika madadathI ekadama khuza thai uThelo ne teNe pitAjInI sahamati meLavI, zAMtidAsa jhaverIne 'zatruMjaya tIrthano pahADa inAmamAM Apelo ane tenuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM. tyAra pachI zAMtidAse zatruMjaya tIrthano saMgha kADhelo, parvata para rahelA maMdiranI cAre bAju moTo majabUta killo banAvyo temaja zrI AdinAtha bha.nuM parikara banAvI temAM A bAbatano ullekha karAvyo hato. zAhajahAM pachI auraMgajheba gAdIe beTho. bhAionI katala karI pitAne jelamAM pUrI lohI kharaDAyelI gAdIe beTho. bhAratamAM je dharmajhanunI bAdazAho thayA temAMno auraMgajheba paNa eka che, tema chatAM teNe keTalIka bAbatomAM saujanya paNa batAvyuM che. keTalIka vakhata teNe jainone sahAya paNa karelI che. ApaNane kadAca Azcarya thaze. auraMgajheba ane saujanya ? AgamAMthI zItaLatA ? hA... e zItaLatAnI sAkha pUratA A rahyA keTalAka namUnA : (1) hemavimalasUrijInI paraMparAmAM thai gayelA pratApakuzalajI jabaradasta vidvAna hatA. phArasI bhASA para paNa temanuM sAruM prabhutva hatuM. moTA moTA rAjAmahArAjAo temanuM sanmAna karatA. teozrInI prazaMsA sAMbhaLI auraMgajhebe temane pAlakhI mokalIne bolAvelA ane potAnA manamAM je zaMkAo hatI te viSe savAlo pUchyA. pUjayazrInA uttaro sAMbhaLI auraMgajheba khuza-khuza thai gayo. temAMya pUjayazrInuM phArasI bhASA paranuM prabhutva joi khUba ja AnaMda pAmyo. (atyAre jema iMglIzanI kiMmata che, tema te jamAnAmAM phArasInI kiMmata hatI.) pratApakuzaLajIe mAtra praznonA javAba ja na ApyA, paNa bAdazAhanA mananI vAta paNa kahI dIdhI. AthI prasanna thayelA bAdazAhe pa-7 gAmo inAmamAM ApyAM, paNa pUjayazrIe lIdhA nahi. pUjayazrInA tyAga vidvattAdi guNo para auraMgajheba jhUkI gayo. (2) vi.saM. 1728-30mAM jayAre mevADanA rAjasAgaranA taLAvanA parvata para rahelA zrI AdinAtha bha.nA maMdirane toDavA auraMgajheba dhasI Avyo tyAre dayAlazAhanI bahAdurIthI ane satya vAtathI khuza thaine te jinamaMdiranI rakSA karelI. saMghavI dayAlazAhe vi.saM. 1732mAM te maMdiranI pratiSThA vijayagacchIya baje madhura baMsarI + 418 baje madhura baMsarI * 419
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. vinayasAgarasUrinA hAthe karAvI hatI. Aje te jaina yAtrAsthaLa dayAlazAhanA killA tarIke mevADanI bhUmine zobhAvI rahyuM che. (3) somavijayagaNinI paraMparAnA paM. zrI lAlavijaya gaNivara saM. 1750mAM auraMgajhebane maLelA. bAdazAhe temane kuzaLatA pUchI ane bhAratamAM nirAbAdhAe vicaravAnuM pharamAna lakhI ApeluM. ajameranA sUbAe ajamera, meDatA, sojata, jayatAraNa (jetAraNa), jonapura vagerenA upAzrayo potAne kabaje karI lIdhelA tyAre vijayaratnasUri ane bhImavijayanA upadezathI te upAzrayo pAchA soMpavAnuM pharamAna sUbAne lakhI ApyuM hatuM. (vi.saM. 1736) Ama kaThora auraMgajhebanA hRdayamAM paNa kyAreka komaLatA dekhAi AvelI che ema itihAse noMdhyuM che. amadAvAdanA zAMtidAsa jhaverIe akabarathI mAMDIne auraMgajheba sudhInI badhI peDhIo joi ane potAnI AgavI sUjhathI hamezA dharmasthAnonI rakSA karI, auraMgajhebe majIdamAM rUpAMtarita karelA maMdirane paNa pharIthI tevuM ja bAdazAha pAsethI banAvarAvyuM A temanI nAnIsUnI siddhi na kahevAya. te pachI pharI ekavAra eka musalamAna amaladAre e maMdira toDavAno plAna ghaDelo. AthI zeTha zAMtidAsanA vaMzaja zrI vakhatacaMda zeThe e jinAlayanI badhI ja pratimAo suraMganA mArge rathamAM besADI jhaverIvADanA cAra derAsaramAM pratiSThita karI. bIbIpurano jUno jinaprAsAda hamaNAM sudhI sarasapuramAM khaMDerarUpe rahelo hato. - 2) zrI mahAvIrajI" tIrthanA nirmAtA koNa? ) vAta bahu jUnI nathI. savA baso-aDhIso varSa pahelAnI vAta che. rAjasthAnanA uttara-pUrva vibhAgamAM rahelA bharatapuranA rAjAne tyAM jo dharAjajI pallIvAla nAmanA divAna hatA. divAna padavI potAne maLelI hovA chatAM e bhagavAnane, dharmane bhUlyA nhotA. teo to aMtaHkaraNathI mAnatA hatA ke divAnanI padavI karatAM bhagavAnanA bhaktanI padavI kai gaNI UMcI che. eka vakhate koi bhUlanA kAraNe rAjAno khopha temanA para UtarI paDyo. rAjA bhAre gussAmAM AvI gayA. eTalA gussAmAM AvyA ke emaNe tarata ja topacIne bolAvIne hukama karyo : tamAre AvatI kAle divAna sAhebane topanA goLAthI UDAvI devAno che.' 'eTalo zuM aparAdha che ?' 'aparAdha-aparAdha tAre kAMi pUchavAnI jarUra nathI. rAjA huM chuM ke tuM ? tAre mAtra AjJAnuM pAlana karavAnuM che. samajayo ?' - 'topacI bicAro cUpa thai gayo. rAjA pAse kare paNa zuM ? e to rahyo ciThThIno cAkara. AkhA bharatapura nagaramAM vAta phelAI gai ke divAnane AvatI kAle topanA goLa uDADI devAnA che. bIjA divase lokonI joradAra bhIDa jAmI. tamAzAne teDAnI jarUra nathI hotI. baje madhura baMsarI + 421 baje madhura baMsarI + 420
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAro mANasonI hAjarImAM divAna sAhebane topanI sAme rAkhavAmAM AvyA. divAna sAhebane have mota sAmuM dekhAvA lAgyuM. teo manomana bhagavAna vIra prabhunI mUrtine yAda karIne prArthanA karavA lAgyA : 'he bhagavAna ! huM tAro sevaka ane mArI A dazA ? jo ke huM mRtyuthI Darato nathI, paNa AmAM tArI paNa vagovaNI thai rahI che. he kRpALu jinarAja ! Aja lAja rAkha. tuM nahi rAkhe to koNa rAkhaze ? jo huM mRtyunA mukhamAMthI bacI jaiza to tAruM traNa mALanuM suMdara jinAlaya baMdhAvIza." A pramANe bhAvavibhora hRdaye divAna paramAtmAne stavI rahyA hatA. A bAju topacIe topamAM goLA ane dArU bharyo. jAmagarI saLagAvI... paNa A zuM ? topa na phUTI. badhA loko Azcaryamagna banI gayA. bIjI vakhata saLagAvI to paNa na phUTI. trIjI vakhata paNa ema ja thayuM. lokonA Azcaryano pAra rahyo nahi. sAmAnya rIte evo niyama hoya che ke traNa vakhata phAMsI ke bIjI koi sajA ApavA chatAM aparAdhI jo bacI jAya to tene izvarIya saMketa samajI nirdoSa choDI mUkavAmAM Ave che. A jodharAjajI divAnane paNa nirdoSa choDI mUkavAmAM AvyA. lokonI harSanI ciciyArIo sAthe divAna sAheba ThAThamAThathI ghera AvyA. lokonA hRdaye teo dhArmika che, evI to chApa pahelAM paNa hatI ja, paNa A prasaMgathI vadhu gherI banI. divAna have zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnane kai rIte bhUlI zake ? bhagavAnane ApelA vacanane kai rIte vIsarI jAya ? temaNe te pratimA mATe traNa mALanuM derAsara banAvavAnI taiyArI karI. je pratimAnA prabhAvathI bacAva thayo hato te pratimAnI utpatti jANavA jevI che. baje madhura baMsarI * 422 pallIvAla kSetranA cAMdana gAmanI samIpe rahela TekarA para eka gAya haMmezA dUdha jharatI hatI. eka vakhate koi mANase A dRzya joi jamIna khodI... to nIcethI bhagavAna zrI mahAvIradevanI pratimA nIkaLI. zvetAMbara paraMparAnA AcAryazrI mahAnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI traNa mALanA divAna sAhebe banAvelA maMdiramAM mULanAyaka tarIke te pratimAnI sthApanA karavAmAM AvI. te ja pU.AcAryazrInA varad haste vi.saM. 1826mAM zrI mahAvIrasvAmI prabhunI tyAM pratiSThA thai ane te derAsara 'mahAvIrajI tIrtha' tarIke prakhyAta thayuM. A tIrtha zvetAMbara paraMparAnA upAsaka jodharAjajIe banAveluM ane zvetAMbarIya AcArya dvArA sthApita kareluM hovA chatAM paNa durbhAgyanI vAta che ke Aje te maMdirano kabjo digaMbaroe jamAvI rAkhelo che. pallIvAla kSetramAM zvetAMbara mUrtipUjaka muni bhagavaMtonuM vicaraNa alpa thavAthI Ama thayuM che. samagra pallIvAla samAja potAnA mULa dharmathI ghaNo dUra dhakelAi gayo che. hamaNAM-hamaNAM pUjya AcAryazrI vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI tathA kumArapALa vI. zAhanA prayatnothI tyAM kAMika jAgRti AvI che, A tIrthano kabjo pAcho meLavavA nArAyaNadAsa pallIvAsa varSo sudhI ekalA hAthe korTamAM laDyA hatA. be varSa pahelAM (vi.saM. 2042) teo svargavAsI thayA che. haju paNa laData cAlu che. sAMbhaLavA mujaba korTanA cukAdA zvetAMbara tarapha AvatA jAya che. ApaNe icchIe ke e tIrtha jaldIthI jeonuM hatuM teonA hAthamAM pAchuM Ave. vAta ka banne madhura baMsarI * 423
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ suratanI satI subhadrA keTalAka varSo pahelAMnI satya ghaTanA che. surata zaheramAM pramoda zeTha ane subhadrA zeThANI rahe. emane tyAM bAhya ane AMtara vaibhavanI chAkamachoLa UchaLatI hatI. bAhya vaibhava te dhana, AMtara vaibhava te dharma. baMne vaibhavo TakI rahe tevI salAha tenA pitAe tene ApelI. mAtra ApI ja nahi, paNa copaDAnA pahelA pAne lakhAvI paNa hatI ? kaI zikhAmaNa ApI hatI pitAe ? tamAre jANavI che ? jANI lo : (1) nIti kadApi choDIza nahi. (2) sAdhuono saMga mUkIza nahi. (3) parastrIgamana karIza nahi. jIbhanI mIThAza mUkIza nahi. (5) mAlamatA 20 lAkhanI che, mATe vepAramAM vadhu jokhama kheDIza nahi. A pitAnI zikhAmaNo mAtra copaDAnA pahele pAne lakhAyelI nhotI, paNa pramodanA jIvanamAM vaNAi gayelI hatI. eka vakhatanI vAta che. pramoda zeTha bahAragAma gayelA. vepAranuM kAmakAja maNilAla munIma saMbhALatA hatA. eka sAMje vahANanA mAlike AvIne kahyuM : 30 lAkhanA mAlavALo vahANa che. vImo UtArazo to Apane ghaNo napho thaze. munIme mAlanI gaNatarI karI. vImo UtArI vahANanA mAlikane jamADI vidAya ApI. - trIje divase pramoda zeTha AvyA. 30 lAkhanA vahANanA vImAnI vAta munIma pAsethI sAMbhaLatAM ja hRdayane AghAta lAgyo. mUcchita thaine dharatI para DhaLI paDyA. mAMDa-mAMDa jAgRtimAM AvyA ane bolI UThyA : "are maNilAla ! A te zuM karyuM ? ApaNI pAse kula mUDI ja 20 lAkha che ane te 30 lAkhano vImo UtarAvyo te ThIka nathI karyuM. mArA pitAe khAsa zikhAmaNa ApI che ke mUDIthI vadhAre kadI sAhasa kheDavuM nahi. have durbhAgye kadAca vahANo dariyAmAM DUbI jAya to 30 lAkha lAvavA kyAMthI ?" maNilAla munIma mauna thai gayo. ene lAgyuM ke A barAbara thayuM nathI. paNa have zuM thAya ? zeThANI subhadrAne paNa A sAMbhaLIne du:kha thayuM. rAtre badhA sUi gayA tyAre acAnaka ja joradAra pavana phUMkAvA lAgyo. vAdaLonA gaDagaDATothI AkhuM AkAza dhamadhamI UThyuM. vIjaLInA camakArA, pavananA sUsavATA ane vAdaLanI garjanAthI vAtAvaraNa bhayaMkara banI gayuM. e tophAnamAM keTalAya jhADo tUTyA-thAMbhalA bhAMgyA ane makAno paNa paDI gayA. savAre vAtAvaraNa zAMta thayuM. bapore samAcAra AvyA ke vahANano patto nathI. 30 lAkha taiyAra rAkho. ame savAre AvIe chIe. A sAMbhaLIne zeTha to gAMDA jevA thai gayA. have zuM karavuM ? 30 lAkha lAvavA kyAMthI ? ane ApI na zakAya to AbarUbhera jIvavuM zI rIte ? zeThe patnI subhadrAne vAta karI ane aphINa ghoLIne ApaghAta karavAno potAno nirNaya jaNAvI dIdho. baje madhura baMsarI + 424 baje madhura baMsarI + 425
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhadrA dharmazraddhALu ane dhIra hatI. teNIe kahyuM : "patideva ! Apa jo ApaghAta karI letA ho to mAre jIvIne zuM kAma che ? ApaNe baMne sAthe marazuM, paNa atyAre nahi, savAre huM paNa tamArI sAthe aphINa pIne marI jaiza." zeThe A vAta kabUla rAkhI. aphINanI be pyAlIo taiyAra rAkhI. zeTha sUI gayA, paNa subhadrA zeThANIne UMgha kema Ave ? zuM mRtyunA bhayathI enI uMgha harAma thai gai hatI ? nA... dharmArAdhanAnI tAlAvelIe tenI UMgha gAyaba thai gai hatI. rAtre subhadrAe navIna vastro paheryA. AbhUSaNo dhAraNa karyA. dhUpa-dIpa karI dhArmika pustaka laI prabhu-bhaktinA stavano gAvA lAgI. gAtA-gAtAM eTalI badhI ekatAna thai gai ke savAre potAne marI javAnuM che te vAta paNa bhUlI gai. AkhI rAta zeThANIe navakArano jApa ane prabhubhaktimAM pasAra karI. paroDhiye 4 vAgyAno samaya thayo tyAre daravAje TakorA paDyA. daravAjo kholyo. AvanAra koi ajANyo mANasa hato. teNe potAnI pAse rahelI kothaLI nIce mUkI. moDhA paranI bukAnI choDIne namrasvare te vinaMtI karatAM kahevA lAgyo : huM bhavAnIpurathI AvuM chuM. bhavAnIpuranA bApu gaikAle gujarI gayA che. Aje sarakArI sUbo Avaze ane badhI jatI leze. kAMi levA nahi de. huM tyAMno phaTAyo chuM. pitAjIno lADako hovAthI mArA bhAganI rokaDa jhara-jhaverAta mane pahelethI ApI dIdhela che. te laine huM rAtorAta bhAgyo chuM. moTo bhAi to bApunI gAdIe Avaze, paNa mAruM koNa ? mAre pArevA jevA bAluDA che. dayA karo ane A mUDI tame sAcavo. hamaNAM mAre jarUra nathI. Ama kahIne te tarata ja ghoDA para besIne cAlyo gayo. subhadrAe kothaLInI milkatanI noMdha karI. subhadrAne to ema ja thayuM ke- kharekhara aNInA samaye bhagavAne ja A madada mokalI che. savAra thai... surata zaheranI avanavI ghaTanAone nihALavA jANe pRthvInA peTALane cIrIne sUryanArAyaNe pUrva dizAmAMthI DokiyuM karyuM, tyAre zeTha zeThANIne kahe : cAlo jhera khAine marI jaie.' kema maravAnI zuM utAvaLa che ?' 'to jIvavAnI jarUra zI che ? mane lAge che ke kudarata haju ApaNane A dharatI para jIvatA rAkhavA mAMge che.' Ama kahIne jhaverAtanI pelI kothaLI zeThANIe zeThanA hAthamAM mUkI ane rAtrinA cothA pahoranI tamAma ghaTanA kahI saMbhaLAvI. A sAMbhaLatAM ja zeTha to AnaMdathI nAcI UThyA. emanuM haiyuM bolavA lAgyuM : "vAha! mArA prabhu ! teM khare avasare mArI lAja rAkhI." tyAM ja AnaMdita caherA sAthe AvI pahoMcelA maNilAla munIme paNa samAcAra saMbhaLAvyA ke zeThajI ! ciMtA karazo nahi. vahANa salAmata che. bIje baMdare kheMcAi gayA hatA te have maLI, gayA che.' zeThe ati AnaMdanA samAcAra sAMbhaLI AMkha bIDI potAnI satIziromaNi subhadrAne lAkha-lAkha dhanyavAda ApyA. jIvana utthAna mATenI catuHstrI (1) samajadArI (jJAna) (2) ImAnadArI (darzana) (3) javAbadArI (cAritra) (4) bahAdurI (tapa) baje madhura baMsarI + 426 baje madhura baMsarI + 427
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 mahopAdhyAya zrI yazovijayajI vikramanI sattaramI sadInA uttarArdhamAM uttara gujarAtanA kanoDu (mahesANA pAse) nAmanA gAmamAM janmela jasavaMta nAmanA deza varSanA eka tejasvI bALake tapAgacchIya zrI nayavijayajInI pAse dIkSA lIdhI. nAma paDyuM : yazovijayajI. (dIkSA saMvata 1688) mAtA sobhAgadevI ane pitA nAraNabhAino lADIlo jasavaMta gRhasthapaNAmAM paNa jabaradasta pratibhA dharAvato hato. dIkSA lIdhA pachI to tenI pratibhA atyaMta tIvratAthI vadhavA lAgI. 22 varSanI vaye jyAre yazovijayajIe amadAvAdanA zrIsaMgha samakSa aSTa avadhAna karI batAvyuM tyAre ja temanI pratibhAno saune khyAla Avyo. AvA pratibhAzALI sAdhu jo kAzI jevA vidyAdhAmamAM bhaNI Ave to bIjA hemacandrasUrijI thAya-Avo vicAra sabhAmAM beThelA zrAdraratna zrI dhanajI sUrAne AvatAM temaNe potAnA kharce zrI yazovijayajIne kAzI mokalyA. kAzImAM eka vidvAna brAhmaNa bhaTTa pAse 700 chAtro bhaNatA hatA, tyAM yazovijayajI paNa bhaNavA lAgyA. bhaTTa da22ojano eka rUpiyo leto. baje madhura baMsarI * 428 eka vakhate kAzImAM koi moTo vAdI AvI caDyo. koi tenI sAthe vAda karavA taiyAra thayuM nahi tyAre kAzInuM nAma rAkhavA yazovijayajIe vAdanuM bIDuM jhaDapyuM. yazovijayajInI dhAradAra tarkazakti ane akATya dalIlo sAme pelo udbhaTa vAdI niruttara banI gayo. kAzInI kIrti salAmata rahI jatAM tyAMnA sarva paMDitoe temane 'nyAyAcArya'nuM moTuM birUda ApyuM. zrIyazovijayajIe kAzImAM gaMgA kinAre rahI sarasvatInI sAdhanA paNa karelI ane prasanna thayelI sarasvatI pAsethI vidyAnuM varadAna paNa meLavyuM. A vAta temaNe potAnA ja zabdomAM kahelI che : "tU tUThI muja upare, jApa karata upagaMga.' kAzImAM rahIne temaNe navya nyAyanA 108 nUtana graMthonuM sarjana karyuM. AthI tyAMnA paMDitoe pharI temane 'nyAyavizArada'nuM birUda ApyuM. A rIte traNa varSa kAzImAM gALI teozrI potAnA gurudevazrI nayavijayajI sAthe AgrA AvyA ane cAra varSa sudhI tarkazAstra vagere bhaNyA. A rIte UMDA adhyayana dvArA teozrInI pracaMDa pratibhA soLe kaLAe khIlI UThI. teo jyAre kAzIthI vihAra karI amadAvAda AvyA tyAre temane jovA lokonA ToLe ToLA UbharAyA. amadAvAdamAM sauprathama nAgorI sarAhamAM padhAryA. te vakhatano gujarAtano sUbo mahobatakhAna yazovijayajInI prazaMsA sAMbhaLI temanI pAse Avyo. sUbA samakSa teozrIe aDhAra avadhAna karI batAvatAM te tAjjuba thai gayelo. AvA mahAna pratibhAzALI munivarane upAdhyAya padavI maLavI joie-evI vinaMtI amadAvAdanA zrIsaMghe tapAgacchAdhipati zrI vijayadevasUrijIne karI. banne madhura baMsarI * 429
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalApUrNam 1-2 smRtigraMthane satkAra A bAju munizrIe vIzasthAnakanI vidhipUrvaka ArAdhanA karI. pU.AcAryazrI vijayadevasUrijI to vi.saM. 1713mAM kALadharma pAmyA, paNa temanI AjJAthI temanA paTTadhara ratna tapAgacchAdhipati AcAryazrI vijayaprabhasUrijIe zrI yazovijayajIne upAdhyAya padathI alaMkRta karyA. (vi.saM. 1718) tyArathI teo sakala zrI jaina saMghamAM 'upAdhyAyajI'nA hulAmaNA nAmathI prasiddha thayA. temaNe potAnuM samagra jIvana sAhitya sAdhanAmAM ja lagAvyuM. temanI sarvatomukhI pratibhAe prAyaH sarva viSayonuM kheDANa karyuM che. saMskRta, prAkRta, gujarAtI, hindI vagere bhASAomAM temaNe puSkaLa sAhitya sarjana karyuM. adhyAtmasAra, jJAnasAra, adhyAtmopaniSad jevA adbhuta graMthonuM avalokana karatAM moTA-moTA paMDitonA mastako ahobhAvathI jhUkI paDe che. A rIte sAhityanI vaNathaMbhI yAtrA karyA bAda temanA dehane thAka lAgavA mAMDyo. jiMdagInI DhaLatI saMdhyAe teozrIe DabhoimAM sthiratA karI. vi.saM. 1744 mauna ekAdazInA divase DabhoinI padharA para ja anazanapUrvaka teozrIno jIvana-dIpaka bUjhayo. sujasavelI bhAsa'nA racayitA zrI kAMtivijayajI lakhe che ke temanA samAdhi stUpamAMthI temanA svargadivase Aje paNa nyAyano dhvani saMbhaLAya che. AvA mahAna zAstrakAra, sarva gacchanA paMDito dvArA "akSobhya paMDita' tarIke svIkArAyelA, nyAyavizArada, nyAyAcArya, sarasvatIlabdhaprasAda, mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajInA punita caraNomAM Dabhoi jaina saMgha bhAvabharyA vaMdana kare che. bAhya-atyaMtara sarvAga suMdara pustako prathama dRSTie ja AkarSaka preraka che. ApanuM kalAvijJAna ane vaiduSya jhaLakI rahyuM che. saune jinabhakti ane jinAgamabhaktimAM savizeSa preraka banI raheze... - pU.A.zrI vi. sUryodayasUrIzvarajI ma. - pU.A.zrI vi. rAjaratnasUrIzvarajI ma. (mAMjalapura, vaDodarA) ame to A mahAgraMthane svAdhyAyano graMtha ja kahezuM. vizeSa zabdo amArI pAse nathI. - pU.A.zrI arihaMtasiddhasUrIzvarajI ma. - muni hArdikaratnavi. A graMthanuM lakSaNa, saMyojana, chapAi badhuM uccastarIya che. pUjaya AcAryazrInA vyaktitvane anurUpa che... - pU.A.zrI hemaprabhasUrijI ma. (girivihAravALA) | (pUnA) baje madhura baMsarI + 430 baje madhura baMsarI + 431
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogI - sAdhaka - prabhupAgala - parama saMyamI... AvA vizeSaNothI temanI kAMika jhAMkhI - oLakha thAya tema che. - pU.A.zrI pradyumnasUrIzvarajI ma. (aSADha vada : vidyAnagara, bhAvanagara) suMdara ane majhAno... adhyAtmanI avarNanIya khANa samo, advitIya... anupama... apUrva, adbhuta... akalpanIya, AzcaryakArI... AnaMdakArI... kanaka kamala sama... kalAthI pUrNa ja nahIM paNa paripUrNa... evo maMgaLamaya graMthadvaya prApta thayela che. gurupremagRpe premasabhara svIkArela che. anumodana karela che. suMdara Ayojana... saMpUrNa kalAonuM nidarzana... saphaLa saMyojana, supara prinTIMgsa ane pUrNakalAthI sabhara saMbhAraNuM che. - pU.A.zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. (udayapura) pUjayazrInuM to badhuM ja madhura - uttama che... madhurAdhipateravilaM madhuram... - pU.A.zrI jayasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. - da. premasuMdaravi. (zrA.va.-11 : amadAvAda) prakAzana bahuta suMdara hai / ApakI zrutabhakti kI hArdika anumodanA / - pU.A.zrI padmasAgarasUri ma. (pAlItANA : tA. 07-08-2006) adbhuta graMtha che. mAtra vAMcavA mATe ja nahIM... paraMtu ciMtanamanana mATe paNa atyaMta upayogI bane tevo A graMtha che. amUlya graMtha che. graMthanA vAMcana dvArA paramAtmA pratye ane paramAtmAnA upAsaka evA pUjayazrI pratye bahumAnabhAva - sadbhAva - ahobhAva vadhyA vinA na rahe... Apane paNa khUba khUba dhanyavAda... - pU.A.zrI ratnasuMdarasUrijI ma. - paM. satyasuMdaravi. (bhA.su.-5 : morabI) pUjayazrIne eka graMthamAM samAvI levA zakya nathI, chatAM prayAsa adbhuta thayo che... - pU.A.zrI varabodhisUrijI ma. (zrAvaNa su. pUnama : jAlanA, mahArASTra) tame to kamAla karI che ! kalApUrNam 1-2 joyA... vAMcyA... vAha-vAha bolI javAyuM. temAMthI pUjayazrInI jIvana rekhA (smaraNa yAtrA) jeTalo bhAga je janmathI mAMDI kALadharma sudhIno che... e bhAga judo 16 pejamAM prakAzita karo ne ! khUba ja upayogI nIvaDaze. pUjayapAdazrI parama prabhubhakta hatA. vi.saM. 2039mAM pUjayapAda, paramatAraka, paramArAthyapAda gacchAdhipatinI nizrAmAM zAMtinagaranA cAturmAsa vakhate sAthe hatA. tyAre nikaTathI paricaya thayela... teo adbhuta prabhubhakta hatA. zAsananI vaphAdArI paNa addabhuta hatI... - pU.A.zrI naracaMdrasUrIzvarajI ma. - muni dharmatilaka vi. (zrA.va.-10 : haLavada) baje madhura baMsarI + 432 baje madhura baMsarI + 433
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmayogInI AdhyAtmika sAdhanA ane siddhi para prakAza pADato suMdara upahAra maLyo... khUba khUba dhanyavAda.. - pU.A.zrI abhayazekharasUrijI ma. (zrA.va.-1 : islAmapurA) hoya che... ne gayA pachI temanA guNone vistAranArA jaldIthI mohanIya karma ochuM kare che... - pU.A.zrI kuMdakuMdasUrijI ma. (haThIsiMhanI vADI, amadAvAda : tA. 05-10-2006). adbhuta smRtigrantha ke prakAzana para hArdika abhinaMdana / - pU.A.zrI nityAnaMdasUrijI ma. (bAlI : tA. 26-09-2006) guNavAnanA guNo gAvA joie te pharajane tame adA karI che... bhUri bhUri anumodanA... - pU.A.zrI rUcakacaMdrasUrijI ma. (boTAda : tA. 24-09-2006) smRtigraMthanI zreNImAM addabhuta vaLAMka Apato A smRtigraMtha navI bhAta pADe che. ApanuM zreSTha saMpAdana karma kharekhara dhanyavAdAI che. - pU.A.zrI ratnacaMdrasUrijI ma. (DahelAvALA) - muni udayaratnavi. (bhA.va.-8 : sAMtAkrujha) sacitra jIvana caritra... aneka bhavya jIvone upakAraka ane muktipathadarzaka banaze ja... emAM zaMkA nathI... pustaka lekhana - prakAzanamAM ApanA hRdayanA zubha bhAvonI paNa hArdika anumodanA... - pU.A.zrI kIrtisenasUrijI ma. (pAlItANA) e mahApuruSanA guNa-gauravane zabdastha karavuM kaThaNa kArya che. chatAM paNa tame khUba suMdara prayatna karyo che... - pU.A.zrI guNazIlasUrijI ma. (pAlItANA : tA. 08-08-2006) kalApUrNam kalApUrNam che... A sivAya vadhu to huM zuM lakhuM? - pU.A.zrI pUrNacaMdrasUrijI ma. (zrA.va.-10 : kalyANa) AtmIyau munivarau ! abhivAdayAmi / 'kalApUrNam' ityetat grantharatnaM bhAgadvayAtmakaM dinadvayAt pUrvaM mayA prAptam / tatprAptau bhavatoH zaktiH bhakti: ca mUrtimatIva pratyakSA jAtA / granthaprakAzane bhavatodRSTiH saMviziSTA / - pU.upA. bhuvanacaMdra (dhAMgradhrA : tA. 20-07-2006) ghaNI mahenata pachI AvA kAryo saubhAgyavaMtanA siddha thAya che. mahApuruSa jIvatA hoya tyAre temanI bhaktino lAbha lenAra prAjJa baje madhura baMsarI + 434 baje madhura baMsarI + 435
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjayazrInA darzana thayA che. temanI addabhuta vAto khUba ja sAMbhaLavA maLatI hatI. have A be pustako dvArA sAMgopAMga jANI zakAze. have to sAkSAtu maLyA jeTalo AnaMda thAya che. nikaTano paricaya thaze. dararoja maLAze. tema vadhu nikaTatA Avaze. bhaktiyogano amUlya vAraso maLyo tevo AnaMda thAya che. mAro mukhya viSaya bhaktiyoga ja che. have temAM vizeSa pAvara Avaze. anubhUtinA darzana thaze... - pU.paM.zrI puMDarIkavijayajI ma. (zrA.su.-7 : muluMDa) saMpAdanamAM lIdhelI saMniSTha sakhata sAdhanA uDIne AMkhe vaLage che. tenI khUba khUba anumodanA - dhanyavAda... pUjayazrI pArthiva dehe upasthita nathI, paNa pustaka dehe teozrIne avatarita karI ApazrIe AtmArthI jIvo para upakAranI helI varasAvI che... pharI pharI dhanyavAda... - pU. muni muktivallabhavi. (paMkaja sosAyaTI, amadAvAda) pUjayazrInI bhakti temaja jJAna adbhuta hatuM... anumodanIya hatuM... - gaNivaryazrI guNacaMdrasAgarajI ma. (surata : tA. 27-08-2006) 'kalApUrNam' smRtigraMtha jotAM ja AMkha bharAI AvI. khUba sarasa mahenata Ape karI che. pU. gurudevanA phoTogrAphsa paNa gurudevanA jIvana-kavananI sAkha pUre che. eka-eka lekha vAMcatA ane phoTogrAphasa jotAM gurudevanA ciMtanamAM mana khovAi jAya che. - muni mahAyaMsavi. ma. (AnaMdadhAma, amadAvAda : tA. 02-09-2006) adbhuta mahenata, kalAtmaka prinTIMga ane mitronI vizALa zRMkhalAe prakAzanamAM cAra cAMda lagAvI dIdhA. uparokta baMne graMtho pU. AcArya bha.zrIne samajavA icchatA mumukSuo mATe aNamola najarANuM che. ame paNa A pustakanuM vAMcana karavA dvArA pUjayazrInAM jIvanapuSpo hRdayamAM kaMDArIzuM... - pU. gaNivaryazrI vizvaratnasAgara ma. (indora) saMpAdana suMdara thayela che. vidvAna mahAtmAnA hRdayamAM kArya hoya eTale kAMI ja bAkI na rahe... sva. pUjayazrIne dilathI cAhanAro - mAnanAro varga caturvidha saMghamAM ghaNo moTo che. tethI tamAre kApa-kupa karIne graMthanuM gaurava jALavavuM paDyuM te barAbara che... paNa jenA lekho punarUkti doSane TALavA mATe nathI lIdhA... paNa tenA nAmo mAtra lIdhA hota to temane saMtoSa thAta... - muni harSabodhivijaya ma. (amadAvAda : tA. 13-08-2006) 'kalApUrNam' smRtigraMtha maLyA.. pUjayazrInA bhavya jIvananuM A preraka saMbhAraNuM khUba khUba gamyuM. baje madhura baMsarI + 436 baje madhura baMsarI + 437
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenI khUba khUba anumodanA thAya che. sAthe AnaMda paNa thAya che. - muni bhadrakIrti - jinakIrti vi.ma. (navasArI) ghaNA ja suMdara pustako che... kharekhara ! jevuM pUjayazrInuM jIvana hatuM tevuM ja pUjayazrInA jIvananI jhAMkhIne darzAvatA A graMtho ApazrIe sakhata mahenata karIne bahAra pADyA te badala ApazrIne khUba khUba dhanyavAda... pUjayazrInuM jIvana uccakoTInA Adarzasama hatuM. kadAca 2 nahi, paNa 12 graMtha lakhIe to paNa ApaNe temanA guNonuM varNana ke Alekhana karavA besIe to varSonA varSo vItI jAya... to paNa emanA Adarza AcaraNa, prabhu pratyenI bhaktine AlekhavA ApaNe zaktimAna nathI. jevuM pUjyazrInuM nAma tevuM ja pUjayazrInuM nAma... tevuM ja zaMkhezvaramAM pUjayazrInuM dhAma... tevuM ja pUjayazrInA graMthanuM nAma... sarva kalAthI pUrNa pUjyazrInA caraNe bhAvapUrvaka vaMdanA... - munizrI dhIrezaratnavijayajI ma. (amadAvAda) - muni dAnazekhara vi.ma. - muni jagatazekhara vi.ma. (sAMgalI : tA. 18-08-2006) citrakAra ke phoTogrAphara "pUjayazrInA dehane" citramAM ke phoTAmAM sahelAithI lAvI zake... paNa... pUjayazrInA "AMtara sauMdaryane" zabdadehamAM lAvavo sadAya apUrNa raheze.. apUrNane 'kalApUrNam' banAvavAno prayatna mAtra stutIya nahIM... anumodanIya che. zata - sahastra - lAkha - koTi vaMdanA tamArA puruSArthane ! - muni yazobhUSaNavijayajI (parela) paramAtmabhakta, bhagavAna pUjayapAda AcArya bhagavaMta kalApUrNasUrijI mahArAjAnA bemisAla AdhyAtmika jIvananA be daLadAra graMtho maLyA. ApazrIe graMthasarjanamAM khUba-khUba kamAla karI che. khUba-khUba aMtarathI anumodanA... - munizrI divyavallabhavi. ma. (vaDodarA : tA. 03-10-2006) nizcaya hI ina kRtiyoM se aneka jijJAsu mArgadarzita hoMge / - muni vimalasAgara (muMbaI) ghaNI sarasa mahenata karIne, dIrdhAyu bane tevA TakAu-majabUta kAgaLo, AkarSakatA - vyavasthita lakhANa che. pU. sAhebajInI gauravatA - mahAnatA - uttamatA mATe Ape dilathI A kArya karyuM che. atyaMtara vaibhava to haze ja... paNa A graMthano bAhya vaibhava paNa suMdara che. aneka ArAdhaka AtmAone mArgadarzaka banaze... - muni nayacaMdrasAgara baje madhura baMsarI + 438 baje madhura baMsarI + 439
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ khUba ja zreSTha graMtha che. jANe vAMcyA ja karIe evuM thAya che. Apano zrama saphaLa ja che... - sA.zrI nirmalaguNAzrIjI (beMglora : tA. 11-07-2006) prabhu premanI pAchaLa pAgala bananArA sAdhaka pU. gurudevanI vAto A graMthamAM vAMcatA to hRdaya dravI uThyuM... dila ovArI gayuM... AMkhomAMthI azrudhArA 'sAvana-bhAdo'nI jema varasI rahI... madhurAdhipaterakhilam madhuram' paMktinA nyAye A Akho ya graMtha madhura ne madhura ja lAgyo che. amRta varasAvanArI pUjayazrInI vidha-vidha mudrAothI aMkita phoTogrAphI jotAM ja mana, AMkho, hRdaya tyAM ja sthira thai jAya che. graMthamAM vacce vacce saMvegaraMgazALA - caMdAvijhayamayazA vi. graMthonA suvAkyo rUpI motIothI A graMtha jANe kevo caLakI rahyo che ! to dIpakanI - phUlonI tathA anya AkarSaka phoTogrAphIthI jANe A graMtha jhaLakI rahyo che ! to vidha-vidha lekhakonA lekho dvArA pUjayazrInAM abhuta guNonI suvAsathI A graMtha jANe maheMkI rahyo che evuM lAge che...! A graMtha vAMcatA Apano sakhata ane kaThora parizrama jarUra samajAya che... e kaThora parizramamAM, ApanA hRdayamAM rahelI adbhuta gurubhakti, gurusamarpitatA rUpI pavitra bhAgIrathInA darzana thatAM ja hRdaya nAcI uThe che... chelle 'smaraNa yAtrA'mAM sAlavAra mAhitI ApavA dvArA ApanuM 'phaLadrupa magaja" joi hRdaya sahasA ja pokArI uThya.. gurudeva ! Apa jIo hajAro sAla, sAla ke dina ho pacAsa hajAra..." Ama, adbhuta gurubhakti ane anupama jJAna dvArA Apa jinazAsana upara cAra-cAra cAMda lagAvo.. addabhuta zAsana prabhAvanA karo... ne aneka - seMkaDo bhavya jIvonA Apa tAraNahAra bano... eja eka hRdayanI abhIpsA... - sA. suvarNarekhAzrIjI (bhacAu) A pustaka Ape kai rIte taiyAra karyuM te kalpanA paNa huM karI zakatI nathI. moTA-moTA AcAryonA... bIjA samudAyanA phoTAlakhANa vi. bhegA karavA ane badhAnA lakhANomAM sudhArA-vadhArA karI vyavasthita karIne pachI taiyAra karavA... jenA jenA lakhANo che temanA temanA phoTA sahita lakhANo taiyAra karavA... kharekhara ! A badhuM karavAmAM Ape ghaNI-ghaNI mahenata karI... tenI khUba-khUba anumodanA karuM chuM... ApazrIe to A pustaka taiyAra karIne aneka AtmAone mATe sAhebajIno Adarza pUrepUro A pustakamAM ThAlavI dIdho che. Ape sAthe rahI, aneka rIte, dravya bhAvathI pUjayazrInI - samudAyanI - zAsananI bhakti karI che. AvI bhakti karanArA bIjA koi taiyAra thayA nathI...! kharekhara ! keTalAya varSonI taiyArI haze tyAre A pustaka bahAra paDyuM ! kharekhara ! sakhata zrama laine 'kalApUrNam' graMtha taiyAra karI ApazrIe pU. dAdAgurudevanA upakArano badalo vALyo che ! khUbakhUba dhanyavAda...! - sA.zrI cArUprajJAzrIjI (mAdhApara) 'kalApUrNam' graMthanA baMne bhAga vAMcyA. vAMcatA khUba AnaMdano anubhava thayo. pUjayazrI to mahAna guNothI vaibhavazALI hatA, paraMtu baje madhura baMsarI * 441 baje madhura baMsarI + 440
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ te guNone pustakamAM, tejasvI buddhi dvArA vikasAvIne je rIte prakAzita karyA che te vAMcIne haiyuM harSathI nAcI uThaDyuM. ApanI tIvra medhAne, ApanA zramane, ApanI lekhana kalAne... jeTalA paNa dhanyavAda ApIe ane jeTalI paNa manomana anumodanA karIe teTalI ochI che. ApanI prazaMsAnA zabdo paNa amArI pAse nathI. kharekhara ! gurudevanI mahAna kRpA ApanA para varasI rahI che, te pratyakSa dekhAya che. Apa baMne bhAio dina-pratidina zAsananI prabhAvanA karatAM ja raho evI amArA aMtaranI zubhecchA... - sA.zrI vicakSaNAzrIjI (amadAvAda) A baMne graMtho khUba ja suMdara rIte taiyAra thayA che. dareka jijJAsuo mATe A graMtha mArgadarzaka jevA banI raheze. baMne graMtho samaye vAMcI jaiza ane te aMge kAMi jaNAvavA jevuM haze to avazya jaNAvIza. punaH ApazrIe yAda rAkhI be uttama graMtho mokalI ApyA che te badala huM Apano RNI chuM... - zreNikabhAI kasturabhAI (tA. 02-08-2006) sAmAyika daramyAna A graMthano svAdhyAya zarU karyo che. emAMthI koi paNa avataraNa TAMkato nathI... Akho bAga jayAM maheMkato hoya tyAM sugaMdha kayA phUlamAMthI Ave che te jaNAvavAnuM mane yogya lAgatuM nathI. 'kalApUrNam' nA be bhAgamAM eka adhyAtmayogInI sArIye anubhava sRSTi khaDI karI dIdhI che... je sAdhakone sAdhanAmAM baLa meLavavA upayogI banI raheze... - kumArapALa vI. zAha (kalikuMDa, dhoLakA) A graMtha vAMcavA lIdhA pachI sahaja rIte be-traNa kalAka thai jAya tyAM sudhI samayano khyAla ja na rahe. bhUkhyAne bhojana maLe.. tarasyAne pANI maLe ane je tRptino anubhava thAya enA karatAM paNa kai gaNo AnaMda A graMtha vAcatAM thAya che. jANe hajI paNa vAMcyA ja karIe... mUkavAnuM mana ja na thAya. bhojana ane pANI jevI dravya cIja paNa jo AnaMda ApI zakatI hoya to A graMthamAM to Atmika AnaMdAnubhUti bharelI che... to to kevo AnaMda thAya ! ghaNI vakhata vAMcatA hRdaya Ardra banI jAya... AMkhe azrudhArA vahI jAya... pUjayazrI jagatamAM kevA chavAyelA hatA ! kevA-kevA jIvoe pUjayazrIne kevI-kevI rIte mANyA ! jo A pustaka bahAra nA paDyuM hota to pUjayazrInA TocakakSAnA guNono anubhava zI rIte thAta ? - sA. hitapUrNAzrIjI (pATaNa) A mahAgraMthanI saheja paNa AzAtanA na thAya tevI bhAvanA saha sAmAyikamAM ja baMne graMthanA kula 730 peja paikI saMskRta - aMgrejI meTarane bAda karatA tamAma akSarasa: vAMcana thayela che. jemajema graMthavAMcana AgaLa vadhyuM tema-tema pUjaya gurudevazrI najIkamAM ja hoya tevo ahesAsa thavA lAgyo. addabhuta sarjananI anumodanA karavA mATe mArI pAse zabdo ja nathI. ApazrIe mAhitIsabhara A graMthanuM sarjana karIne bhavatAraka pUjaya gurumA pratyenuM RNa cUkavI dIdhela che. saMvata 2040nA DIsA cAturmAsathI saMvata 2058nA phalodI cAturmAsa sudhImAM aneka vAra baje madhura baMsarI + 443 baje madhura baMsarI + 442
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjayazrInA darzana-vaMdana thayela haze... paNa graMtha vAMcana pachI ema thAya che ke bharapUra khajAnAmAMthI ghaNuM ochuM prApta karyuM che. tema chatAM AnaMda e che ke gurudevanA lIdhe jIvana parivartana cokkasa thayela che. gurudevazrInA adazya AzIrvAda ApaNA sahu upara varasatA ja raho tevI prabhune prArthanA.. - hasamukha vedalIyA (DIsA) kalApUrNama" graMthanA baMne bhAgamaLyA. mArI pa9varSanI jiMdagImAM AvA suMdara graMtho meM joyA nathI... vAMcavAnI zarUAta karI che... - dhIrubhAI | (cennAi, tA. 10-10-2006) "kalApUrNam" bhAga 1-2nuM vAMcana karatAM khUba ja ahobhAva thAya che. gurudevanI sAcI oLakha meLavavI hoya to gurudevanA grAhakoe A graMtha avazya ekavAra nahIM... paraMtu vAraMvAra vAMcavo ja joie... - hasamukha borIcA (bhuja) yogI mahApuruSanA jIvananA prasaMgone judA judA lekhaka dvArA varNavyA che. je khUba ja anumodanIya che. AnI pAchaLa saMkalana vigerenuM kAma baMne paMnyAsajI ma.sA. karI zakyA che, te khUba ja anumodanIya che. pUjayazrIe cANasmAnA hemaMtabhAi taraphathI vAMkI tIrthe 9 divasa namaskAra mahAmaMtranA jApa sAthe ekAsaNI karAvela te smRti kema bhUlAya ? - adhyApaka guNavaMtabhAi saMghavI (cANasmA) cIvaTapUrvakanA ApanA saMpAdana kAryathI khUba ja prabhAvita thayo chuM. mArA jevAne AvA kAryathI ghaNI ja preraNA maLI rahe tema che. khUba ja suMdara kAma karyuM che... - naMdalAla (bhAvanagara) Apa dvArA saMpAdita 'smRti graMtha' vAMcyo. khUba ja adbhuta che. nAstikane paNa Astika karI de evI vAcanAnA aMzo... AcArya bha.nI durlabha tasvIro manamAM aMkita thai gayela che. AcArya bha.nA asaMkhya loko para asaMkhya upakAra che. AcArya bha. kharekhara ! paramAtmA ja hatA... 'smRti graMtha vAMcyA pachI AcArya bha.nI prabhu bhakti jANyA pachI amane paNa navA stavano zIkhavAnuM mana thAya che. rAga na AvaDe to paNa prabhu samakSa stavano gAvAthI mana khUba AnaMdita thai jAya che. - umeda premajI kAriA (muMbaI) paramAtmAnA bhakta yogI puruSa mahAtmAnA jIvana-kavana varNavato daLadAra saMkalana graMtha maLyo. mahApuruSonI A ja rIte cirakALa yAdagIrI rahe... te jarUrI che. - hiMsakIrtivijaya (tapovana saMskAra pITha) baje madhura baMsarI + 444 baje madhura baMsarI + 445
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharekhara ! te mahApuruSanuM jIvana to adbhuta ane anukaraNIya hatuM. bhAvi peDhI potAnA Adarza tarIke ghaNA samaya sudhI emane yA6 42tI 24ze... - vairAgya aneka mahAtmAo ke bhakti saMbandhI prazno kA nivAraNa jisa aMdAja se kiyA hai vaha bemisAla aise adbhuta lakhalUTa sAmagrI se bharapUra graMtha ko jisa aMdAja se Apane sajhAyA aura savArA hai vaha dekhate hI banatA hai / aise mahApuruSa ke beMglora Agamana ko hama hamAre logameM camatkAra hI mAnate hai| Aja bhI unake choTe choTe ciMtana kaNikAe bhAvavibhora banA detI hai| jaba bhI bhakti kA prasaMga hogA adhyAtma yogI sadaiva yAda AyeMge / - azo: saMghavI (lekhora) parama pUjaya AcArya bhagavaMta adhyAtmayogI, parama kRpALu, adbhuta prabhubhakta... jemanA mATe guNonA vizeSaNanA zabdo paNa ochA paDe ane jaDe nahI evA mahApuruSa zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.no prabhu premanI parAkASThA rUpa "kalApUrNam' smRtigraMtha maLyo. paNa roja prabhubhakti karatAM pUjayazrIne yAda karuM ja chuM. emanI jema huM paNa jinAlayamAM nitya 2025 stavano prabhu samakSa gAuM chuM... e paNa AMkhamAM azru ane aMtaramAM ati AnaMda sAthe...nI anubhUti zobhA 4AvI nazAya tevI cha... A graMtha rUpa prasAdI mane yAda karIne pahoMcADI... te badala mApano pUSa pUja mAmA2 - 75.12... -dubhAra (mATuM, muMbaI) pUrA par3hakara abhiprAya likhane meM to kAphI samaya lagegA, parantu thoDA sA par3hane se hI citta atyaMta prasanna huA / pa.pU. adhyAtmayogI AcArya bhagavaMta zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. kI pAvana vANI kA anamola khajAnA hai| isake saMyojana va sampAdanakartA ko bahuta-bahuta abhinaMdana aura dhanyavAda / saMkSipta meM kahA jAya to yaha saMgraha muktimArga kA pathapradarzaka hai / - pannAlAla vaidha gurudeva kI zraddhAMjali svarupa dono graMtha sacamuca bar3e preraka hai / acche bhAvabhare suMdara prakAzita hue hai / khUba anumodanA hai| - rAnI surendrasiMha boTA pUjya zrI kA samasta jIvana sAmane dekhakara AtmIya AnaMda kI anubhUti huI / guru ziSya ko jIvana dete hai aura ziSya guru ko jIvita rakhatA hai / guru ko ziSya ke dvArA dijAnevAlA yaha saba se baDA dAna hai / isa meM ApazrI saphala rahe ho / - DaoN. subhASa haina (haina, madhyapradeza) do-tIna pRSTha paDhe magara aisA lagA adbhuta khajAnA hAtha laga gayA / alaga alaga mahAtmAo ke dvArA AcArya bhagavaMta ke jIvana ko jAnanA aura unameM rahI huI paramAtma bhakti ke prasaMgo ko jAnanA eka sukhada anubhUti hai / he madhura sarI * 446 he madhura baMsarI 447
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kahe kalApUrNasUri' do kitAba pAlI avazya bhijAve / maiMne yaha pustaka 108 bAra paDhI hai / pajasaNa ke 8 dina isa kitAba kA hI svAdhyAya kiyA thA aura logo ko karAyA thA / pU. gurudeva kA nAma to duniyA meM sabase UMcAI para hai| - pArasamala bhaMsAlI (pAlI) adhyAtmayogI kI vANI ko lipibaddha kara Apa jaise saMtone gurudeva zrI kalApUrNasUrijI ko punarjivita kara diyA hai / sUrijI ke ujjaina Agamana ke samaya eka adabhuta prasaMga mere jIvana se jur3A huA hai| mere hRdaya meM pUjyazrI ke prati jo bhAva hai, una kI kRpA hai... usa se mujhe zAsana-rasika banane meM bahuta madada milI hai| 'kahe kalApUrNasUri' cAro bhAga sAhitya se zAsana kI adhika prabhAvanA hogI / Apa kA sadprayAsa stutya hai / maiM unakI khUbakhUba anumodanA karatA hu~ / - DaoN. subhASa jaina (ujjaina) citrapaTo... anekavidha mudrAo joi haiyuM dravI gayuM. paraMtu temAM keTalIka vizeSatAo joi haiyuM nAcI uThyuM. A graMthanA preraka, saMpAdaka, zilpIothI kaMika paricita chuM. paNa zuM lakhuM? AvuM adbhuta kArya karavAmAM aMtaranI bhakti ane zakti che, tethI temAM daivata pragaTa thayuM che. pAne-pAne lekhakonI bhAvabharI vizeSatA... kyAMka anubhavonI jhalaka to camatkArika che. pUjayazrI mATe avarNanIya ane anirvacanIya anekavidha pratibhAo saMpanna thai che te AzcaryakArI che. tethI vizeSa to hajI pUjyazrIe je gUDha rAkhyuM che to ApaNA bhAvamAM Ave tyAre ja te rahasya khUle. pAne-pAne mudrita thayelA pUjayazrInA bolatA citrapaTothI evuM lAge ke pUjayazrI A rahyA... ApaNI bhAvanA hoya tevo bodha temAMthI nikhare che... kharekhara ! adbhuta che. mArA para pUjayazrInI kRpA varasI che. kadAca mArI pAtratAthI... vizeSa... ema kahyuM ke pAtratA ja teoe mane ApI... pAlItANAmAM sAdhvIjano kahetA ke tame eka zrAvikA ja evA cho ke tamane gurudeva AvI rIte tAtvika bodha Ape che. te bodha samaye temanI nizrAmAM teonA pavitra spaMdano... mArA doSo - kaSAyo - viSayonA dUSaNa to naSTa thai jatAM ane mane eka alaukikatA sparzI jatI. je mArA AtmAne sanmArge lai jatI meM anubhavI che. teoe vacana - labdhi to sahaja ja ApI hatI... jenA dvArA dUra - sudUra sudhI rUDA jIvo tattvabodha jhIlI zakyA. bhAga-2 thoDo joyo. temAM janasamUha - sAdhusamudAyanA pUjayazrI pratyenA ahobhAvanuM darzana thayuM. paramAtmAnuM jJAna loka vyApaka thai karUNA rUpe varasI jIvonA kalyANanuM kAraNa bane che. pUjayazrIno sahunA pratyeno AtmakalyANano tathA vAtsalya ane baje madhura baMsarI + 449 pUjayazrInA jIvana prasaMganuM smaraNa puNya baMdhanuM ja kAraNa banI zake. A pustako dvArA pUjayazrInuM smaraNa niraMtara cAlu ja rahe che. - dharamacaMda vinAyakiyA (vijayavADA, AMdhrapradeza) abhiprAya ke sUcanA mATe mArI kalama nAnI paDe tevA adbhuta graMthonI racanA thai che. bhAga-1 kholIne thoDuM joyuM. pUjayazrInA baje madhura baMsarI + 448
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ maitrIbhAva vyApaka thai sahunA tApa dUra karanAro banyo te A lekhothI pratyakSa thAya che. zraddhALu jIvone Aje paNa pUjyazrInI kRpAnuM anusaMdhAna maLe che. pUjayazrInA vacanonuM zravaNa hajI gUMje che. baMne graMtho adhyayana mATe paryApta che. kathaMcita pUjayazrIno AMzika paricaya hato. teno ghaNo bheda AmAM khUlyo che. chatAM hajI ghaNuM to apragaTa ja rahyuM che. to paNa... jeTaluM ApyuM teTaluM sAdhanA mATe pUratuM che. - sunaMdAbena vorA (amadAvAda) ApazrI baMnee 'kalApUrNam' ane "kahe kalApUrNasUri' graMthonuM avataraNa - saMpAdana karI mumukSuo upara parama upakAra karyo che ane pa.pU.zrI guru bhagavaMtanA anaMta guNone prakAzamAM lAvI prakRSTa gurubhakti dvArA ApanA karmonI vipula nirjarA karI che. A dvArA emanA parama guNavaibhavane jANI emanA pratye hRdayano sAco ahobhAva, bahumAna - bhakti - anurAga pragaTAvavAnI tathA nirjarA karavAnI mumukSuone eka amUlya taka ApI che. A badala ApazrIno AbhAra mAnIe teTalo ocho che. dhanya che ApanI gurubhaktine ! ApanA samarpaNabhAvane ! gurugarimAne prakAzamAM lAvavI te ziSyanI pharaja Ape suMdara bajAvI che. 'kalApUrNam' no prathama bhAga tathA "kahe kalApUrNasUri'nA pahelA be bhAgano svAdhyAya karyo. bahu ja AnaMda Avyo. 'kalApUrNam' vAMcyA pachI lAgyuM ke atyAra sudhI gurubhagavaMtane huM barAbara oLakhI zakyo na hato ane lagabhaga badhAne ema lAgyuM haze. emane sarvAgINapaNe oLakhavAnI paNa pAtratA ane puNya joie. darekane temanA koine koi be-cAra pAsAnI oLakhANa thai hoya, paNa AvI sarvAgI oLakhANa badhAne karAvavAnuM bhagIratha kAma to tame karyuM ! dhanya che tamane ! emAMya pa.pU.paM.zrI kalpataru sAhebe je oLakhANa karAvI che te to kharekhara ! adbhuta che. khare ja teo temanA sAcA aMtevAsI hatA. emanI dhyAnanI parAkASThAno khyAla pa.pU.zrI yazovijayajI ma. je je nAdano pratyakSa paricaya karAvyo te vAMcatA to hRdaya nAcI UDyuM. ahobhAvathI namI paDyuM ! pU.zrI cidAnaMda muninuM eka pada che "avadhU ! nirapakSa viralA koi, dekhyA jaga sahu joi." "kalApUrNam' vAMcyA pachI lAgyuM ke jANe A padamAM emanA ja guNonuM varNana che. khare ja ! AvA nirapakSa viralA" gurujI pAmIne ApaNe badhA dhanya thayA chIe. prabhunI parama kRpA sivAya AvA guru traNa kALamAM ya na maLe. ApaNI zI pAtratA ? temaNe ApaNA para adhyAtma kRpA varasAvavAmAM bAkI rAkhI nathI. basa... prabhu pAse eka ja prArthanA ke bhavobhava emanuM zaraNa maLe ane zIdhra mukti pAmIe. 'kahe kalApUrNasUri'nA saMpAdana dvArA ApazrIe mumukSu jagata para parama upakAra karyo che. jeno koi ja badalo koi ja na vALI zake. jANe gaMgAnA pavitra nIra tame ghare beThA pAvAnI kRpA karI ! amArA jevA kamabhAgIne AvI vAcanAno lAbha ApazrIe A kRpA karI na hota to kyAMthI maLata ? pa.pU. guru bhagavaMte jANe temanuM badhuM samyajJAna ane prabhubhaktino khajAno chUTA hAthe lUMTAvI dIdho che. ane sAthe sAthe mIThI mIThI 'TapalI' mArI, sAdhanAmAM pramAda na thAya baje madhura baMsarI + 450 baje madhura baMsarI + 451
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevI hitazikSA ApIne ApaNA para parama upakAra karyo che. emanA ApaNe parama RNI chIe. A badhAno yaza tamArA phALe jAya che... - manubhAI (2042: tA. 01-11-2006) tame satata puruSArthazIla rahIne ghaNuM badhuM sAhitya sajaryuM e cokkasapaNe nirjarAnuM kAraNa banyuM ja haze, paraMtu emAM A 'kalApUrNam' ane 'kahe kalApUrNasUri'nA cAra bhAga to nirjarA uparAMta viziSTa guru-bhaktinAM paNa kAraNa banyA gaNAya. dhAruM chuM ke tamArA haiye A be graMthono AnaMda koi alaga ja haze. kema ke mane paNa 'yuga divAkara' mahAgraMthanA mAdhyame e virala AnaMdamAM pravezavAnuM saubhAgya maLyuM che. ethI anubhuta aMdAja AMkI zakAya che. - vijayarAjaratnasUri (4Doha) gacchAdhipati pU. AcAryazrI vijayakalAprabhasUrijI ma.sA., pU. paMnyAsa pravarazrI kalpataruvijayajI gaNivara kI AjJA tathA preraNA se pU. paMnyAsajI zrI mukticandravijayajI gaNivarya evaM pU. paMnyAsajI zrI municandravijayajI gaNivarya ne ina smRti graMtho ke sampAdana kI jimmedArI kA bar3I dakSatA evaM lagana se dAyitva nibhAyA hai| unakA bhakti prayAsa sarAhanIya hai| unakI mehanata raMga lAI hai, jisase graMtha sabhI dRSTiyoM se zreSThatama bana gayA hai| unakI sajha-bujha ati sarAhanIya hai / pUjyavara ke anekoM mudrAoM meM durlabha citroM ne jahA~ graMtha ko darzanIya banAyA hai, vahIM graMthanAyaka pU. vijayakalApUrNasUrijI ke mahAna vyaktitva para prakAza, aneka viSayo para, sAMsArika jIvana parivAra TevA, unake saMyamI jIvana-sAdhanA evaM unake anyavaDIla pUjya AcAryoM kA sAnidhya tathA sva samudAya ke sAdhu, unakI bhakti, jIvadayA, prema, karuNA, maitrIbhAva Adi para hRdaya ko chUnevAle mananIya zabdo se graMtha paThanIya-preraka bana gae haiM / ___ bhAga-2 meM unake prati sabhI gaccha-samudAyoM ke zramaNazramaNiyoM ke udgAra prakaTa kie gae haiM / ina donoM graMthoM kA vimocana zrI zaMkhezvara guru mandira pratiSThA para di. 16 pharavarI 2006 ko huA / ina graMtho ke bAre meM zrI jasarAjajI lUMkaDa, mannAra guDI (tamilanADu) se likhate haiM ki __ "pUjya zrI ke mahAna smRti-graMtha "kalApUrNam" jo do bhAgoM meM haiM, usakA vimocana dhanajIbhAI ne kiyA hai| yaha graMtha sacamuca dekhane va par3hane lAyaka graMtha haiM / jise dekhakara to maiM dhanya ho gyaa| eka-eka peja para jo DijAineM kI hai, saMpAdaka zrI pa.pU.zrI mukticandravijayajI va pa.pU.zrI municandravijayajI ne jo prayatna kiyA hai, sacamuca bemisAla hai| Aja taka smRti-graMtha bahuta dekhe, lekina baje madhura baMsarI + 453 jevI uttama emanI vANI evI uttama enI jana-samudAya AgaLa prastuti. e mATe A prakAzana karanAra - saMpAdana karanAra sukRtanA sahabhAgI bananAra e darekanA zubha kAryanI aMtarathI bhUri - bhUri anumodanA karuM chuM. emAM prANa-svarUpa tamo baMnenA bhagIratha puruSArthanI paNa anumodanA. tamone khUba khUba dhanyavAda. - vijayaratnabhUSaNasUri (pApI) uparyukta graMtha bhAga-eka zraddhA-bhakti evaM gurumahimA kI zreSTha kRti hai / adhyAtmayogI pa.pU. vijayakalApUrNasUrijI ma.sA. isa zatAbdI kI mahAna vibhUti hai / Apake paTTadhara evaM vartamAna baje madhura baMsarI * 45ra
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-stuti je kacchavAgaDa dezakerA, parama upakArI kharA, jyAM jyAM paDyA gurunA caraNa, tyAM tyAM banI pAvana dharA; arihaMta prabhu zAsana prabhAvaka, kAryathI parahita karA, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA ...... aisA smRti-graMtha Aja taka dekhane meM nahIM AyA / mAtra peja aura DijAina hI acche haiM, aisA nahIM, para aMdara lekha bhI bahuta bar3hiyA hai| bhinna-bhinna samudAya ke bhinna-bhinna gacchoM ke vidvAna mahAtmAoM ne jo pUjyazrI ke prati aho bhAvapUrvaka lekha likhe haiM, ve sacamuca paThanIya haiM, dila-dimAga ko hilAnevAle haiM / pUjyazrI kI janmakuMDalI ke lekha, aMjali caturvidha saMgha kI ora se smaraNa yAtrA ityAdi lekha sacamuca zAMti se par3hanelAyaka hai / yadyapi pUrA graMtha gujarAtI meM hai, phira bhI hindI bhASioM ko par3hanA cAhie kyoMki gujarAtI koi kaThina bhASA nahIM hai, thoDA bahuta prayatna karane se mAlUma ho jAtA hai / aMdara kaI lekha hindI meM bhI haiM, saMskRta aura gujarAtI meM bhI haiN| ye donoM bhAga sacamuca jaina sAhitya ke alaMkAra haiN|" - zramaNa bhAratI (tA. 30-10-2006) je mokSanA abhilASathI suvizuddha saMyama dhAratA, bhava-bhramaNanA nirvedathI viSayo kaSAyo vAratA; je rahe pravacana mAta zaraNe AtamA saMbhALatA, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA .................2 je brahmacarya var3e nija parama pAvana AtamA, zatru pramAda pachAr3atA banavA sadA paramAtamA; hitakAra thoDaM bolatA vairAgya bharatA vAtamAM, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA ............... je gurukRpAthI AgamonA arkane turata ja grahe, amRta thakI paNa adhika mIThI vANI jinavaranI kahe; Asakti pudgalanI tajIne nija svabhAve je rahe, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA ............... jenA hRdayamAM saMgha para vAtsalyanu jharaNuM vahe, zAsana taNI sevA taNo abhilASa aMtaramA rahe; jasa nAma maMtra prabhAvathI sahu bhAviko pApo dahe, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA ..... baje madhura baMsarI * 455 baje madhura baMsarI + 454
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmayogI pUjya AcAradivazrInuM sAhitya kaTutA kadI nA koIthI sahu jIva para maitrI dhare, bAlaka taNA paNa guNa nihALI harSathI haiyuM bhare; duHkhI ane pApI viSe jasa hRdayathI karuNA jhare, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA ... je yogya jIvo joIne hita zIkhaDI preraka kahe, sudhare na evA jIva para mAdhyasthabhAva haiye rahe; satkAra ke apamAnamAM samabhAvanI saritA vahe, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA . je zvAsa ane ucchvAsamAM arihaMta aMtaramA dhare, vANI sudhAthI bhavikamAM arihaMta rasa hRdaye bhare; mana-maMdire arihaMta dhyAne AtamA nirmaLa kare, kalApUrNasUrivara caraNamAM, hojo sadA muja vaMdanA dhyAna-vicAra * mile mana bhItara bhagavAna * tattvajJAna pravezikA * sarvajJa kathita parama sAmAyika dharma - parama tatvanI upAsanA + adhyAtma gItA * yogazataka * yogasAra tAra ho tAra prabhu ! sahaja samAdhi * kahe kalApUrNasUri, bhAga 1 thI 4, kula peja prAyaH 2000 (gujarAtI-hindI) ke sAdhune zIkhAmaNa che 1. bIjAnuM kAma Ave tyAre potAnuM kAma gauNa karavuM. 2. bIjAnI icchA saMtoSavA pote sadA sajja rahevuM. 3. bIjo pUchavA Ave tyAre uttara ApyA vagara rahevuM nahi. 4. bIjAnI IcchA, tatparatA ke abhirUci na hoya te sarva samaya potAnA kAryamAM mazagula rahevuM. 5. AvatI kAle ke have pachInA samaye zuM kArya karavAnuM che, tenI yojanA vicAraNA ke goThavaNI pahelethI kadI karavI nahi. 6. je kArya je samaye daiva yoge sAme AvI paDe tene ja sarvazreSTha mAnIne tene banAvavAmAM AnaMda mAnavo. 7. duniyAmAM je kAMI thaI rahyuM che te kArya kAraNanA niyamane anusAra yogya ja thaI rahyuM che, ema sadA vicAravuM. 8. ApaNI icchA mujaba duniyAne calAvavAno vicAra karavA karatAM duniyA je rIte cAle che te rIte cAlavA daI ApaNo phALo ApaNane chAje te rIte temAM Apavo. bIjA kema cAle che te upara adhikAra bIjAno che, ApaNe kema cAlavuM te upara adhikAra ApaNo che. - pa.paM. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara prabhu mUrtimA prabhune nihALI jagatane je bhUlatA, nija madhura kaMThe stavana gAtA bALa jima je DolatA; 'prabhu' bhaktinI mastI vaDe nija hRdayane je kholatA, nApUrNasUrivara varaNamAM, ho no saddA muna caMdranA .......... 550 50 50 5.1 6 - racayitA : bhUkaMpamAM avasAna pAmela prabhulAla vAghajI cheDA, manapharA (kaccha) baje madhura baMsarI + 456 baje madhura baMsarI + 457
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pUjya baMdhu-belaDI dvArA saMpAdita-likhita sAhitya * zrI zAlibhadra mahAkAvya" (TIkA-anuvAda-sahita, saMskRta) vyAzrayamahAkAvya" (anvaya-anuvAda-sahita, saMskRta) jJAnasAra (saMpadha - gadhAnuvAda) abhidhAna citAmaNi nAmamAlA sArtha zabdAvalI (lokAMka-artha-sahita) zabdamAlA* (liMga-artha-zlokAMka sahita sArtha dhAtupATha sAthe) AkAzagaMgA* - jJAnagaMgA (hindI) (AkAzagaMgAnuM hindI) zrutagaMgA (hindI) (prazna-patro) + adhyAtmavANI* (pU.A.zrInI pariskRta vANI) * adhyAtmavANI (hindI) * upadezadhArA* (bhinna-bhinna viSayo para nibaMdho) * Atma kathAo - parakAya praveza (Atma kathAo) - Ise jIMdagI kahate hai... (vastupAla-jIvana) kahe, kumArapAla * meM kumArapAla (hindI) * baje madhura baMsarI* (aitihAsika prasaMgo) * Avo, mitro ! vAtAM kahyuM * Avo bALako vAratA kahyuM. * sacitra jaina kathAoM (hindI, gujarAtI, iMglIza) * kabhI dhUpa ! kabhI chAMva ! (be saLaMga kathA) * samyagdarzana-zuddhi (hindI) - sAta covIzI (hindI) (sAta stavana covIzI) * dAdAne darabAra (stavano, stutio) * kahe kalApUrNasUri - 1* (paMcavastu ke para vAcanA) (gujarAtI-hindI) * kahe kalApUrNasUri - 2* (caMdAvijajhaya para vAcanA) (gujarAtI-hindI) * kahe kalApUrNasUri - 3* (lalitavistarA para vAcanA) (gujarAtI-hindI) kahe kalApUrNasUri - 4* (lalitavistarA para vAcanA) (gujarAtI-hindI) bhUkaMpamAM bhramaNa (bhUkaMpanI satyaghaTanAo) svAdhyAya-kalA (prakaraNa-granyo, bhinna-bhinna bhAgomAM) - ni bemi (pu.paM. zrI kalpataruvijayajI gaNivaranI vAcanA). nArAyaNano nAda (kavizrI nAraNabhAinA keTalAka bhakti-gIto) (* nizAnI sivAyanA pustako aprApya che.) baje madhura baMsarI + 458