Book Title: Pravachansar Parmagam
Author(s): Nathuram Premi
Publisher: Dulichand Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010769/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vra0 dulIcanda jaina granthamAlA puSpa naM.-11 kavivara zrI vRndAvanadAsajI viracita / zrI pravacanasAra-paramAgama : saMzodhaka : zrI nathUrAma premI prakAzaka : bra0 dulIcanda jaina granthamAlA sonagaDha (saurASTra) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAvRtti vIra ni. saM. 2435, san 1908 dvitIyAvRtti vIra ni. saM. 2500, san 1974 pratiyA~ 1100 vra. dulIcanda jaina granthamAlAko dehalI nivAsI zrImatI kamalAbAI dharmapatnI zrIlAlA kRpArAmajI jaina dvArA eka hajAra rupaye jJAnapracAra hetu prApta hue haiM; tadartha dhanyavAda! mUlya 2-50 milanekA patA: ToDaramala smAraka bhavana e-4 vApUnagara, jayapura-3 (rAja.) : mudraka : maganalAla jaina ajita mudraNAlaya sonagaDa (saurASTra) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prastAvanA : [prathamAvRttise] pAThaka mahAzaya ! lIjiye, zrI jinendradevakI kRpAse hama Aja vArANasI nivAsI kavivara vAvU vRndAvanadAsajIkA 'pravacanasAra paramAgama' lekara upasthita haiN| isakA ekavAra AdyopAnta svAdhyAya karake yadi Apa apanI AtmAkA kucha upakAra kara sakeM, to hama apane parizramako saphala smjheNge| isa granthake mUla kartA zrI kundakundAcArya vikrama saMvat 49 meM naMdisaMghake paTTapara vidyamAna the, aisA paTTAvaliyoMse patA lagatA hai| Apake banAye hue 84 prAmRta (pAhui) grantha kahe jAte haiM, jinameMse isa samaya ATha-pAhuDa upalabdha haiN| aura paMcAstikAya, nATaka samayasAra tathA pravacanasAra ye tIna bahuta prasiddha haiN| ina tInoMkI dvitIya siddhAntameM athavA dvitIya zrutaskaMdhameM gaNanA hai| aura inameM zuddha nizcayanayako pradhAna mAnakara kathana kiyA hai| isa prAbhRtatrayImeMse paMcAstikAya aura nATaka samayasAra chapa cuke haiN| kevala pravacanasAra raha gayA thA, so Aja yaha bhI mudrita hokara taiyAra hai| yadyapi bhASA-vacanikA tathA mUla pAThake binA isa granthakA sarvAMgapUrNa uddhAra nahIM kahalAyegA to bhI yaha nahIM kahA jA sakegA ki pravacanasAra prakAzita nahIM huA hai| isa graMthakI saMskRtameM do TIkA upalabdha haiM, eka zrI amRtacaMdasUrikI, tattvadIpikA TIkA aura dUsarI zrI jayasenAcAryakI 1. ina donoM hI TIkA ke chapanekA prabaMdha ho rahA hai| 2. zrI kundakundAcAryake tInoM grantha para zrI amRtacaMdrAcAryakI TIkAyeM haiM aura ve ____sava prApya haiM / amRtacandrAcArya saMvat 962 meM nandisaMghake paTTa para vidyamAna the| 3. yaha TIkA bambaI yUnIvarsiTIne apane ema. e. ke saMskRta korsameM bharatI kI hai| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] ttiikaa| inameMse tattvadIpikA TIkAke AdhArase AgarA nivAsI svargIya paMDita 'hemarAjajIne vikrama saMvat 1709 meM zAhajahA~ vAdazAhake rAjyakAlameM bhApA-cacanikA banAI hai| aura isI bhApA-vacanikAke AdhArase kAzI nivAsI kavivara vRndAvanIne yaha padyavaddha TIkA banAI hai| yaha TIkA unhoMne saMvat 1905 meM arthAt Ajase 60 varSa pahale pUrNa kI thii| ____ kavivara vRndAvanajIkA jIvana caritra aura unake anyoMkI AlocanA hamane jaina-hitaipIke gatavarSake upahAra grantha vRndAvanavilAsameM khUba vistArase kI hai| isaliye aba unakI punarAvRtti karanekI AvazyakatA nahIM jAna pdd'tii| jina mahAzayoMko par3hanekI ruci ho, ve ukta grantha ma~gAkara dekha leN| isa granthako hamane do hastalikhita pratiyoMke anusAra saMzodhana karake chapAyA hai| jinameMse eka to kavivara vRMdAvanajIkI svayaM hAthakI likhI huI prathama prati thI, jo hameM kAzIke sarasvatI bhaMDArale prApta huI thI aura dUsarI karahala nivAsI paMDita dharmasahAyajIke dvArA prApta huI thii| yaha dUsarI prati bhI pahalIke samAna prAyaH zuddha hai aura zAyada pahalI prati parase hI nakala kI huI hai| kavivara vRndAvanajIkI lekhana-zailI Adise anta taka eka sI nahIM miltii| unhoMne eka hI zabdako kaI prakArase likhA hai| maiM meM, haiM he, teM teM tai, ke ke, nahiM nahi nahIM, hohiM hohiM hohi, loM sauM, tyoM tyauM, kahyo kahyau, viSai vi vipeM, Adi jahA~ jaisA jImeM AyA hai isa prakAra likhA hai| jAna par3atA hai ki aise zabdoMke likhanekA unhoMne koI niyama nahIM banAyA thA, vikalpase ve savako zuddha mAnate the| unake lekhameM za, pa aura sa kI bhI 1 hemarAjajIne bhI tIne granthoMkI bhASA-vacanikA banAI hai| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] aisI hI gar3abar3a thii| jahA~ kavitAke anuprAsAdi guNoMkA koI pratibandha nahIM thA, vahAM unhoMne zuddha zabda para dhyAna dekara AkArAdikA prayoga nahIM kiyA hai| sarvatra icchAnusAra hI kiyA hai| vartamAna lekhana zailIse viruddha honeke kAraNa hamane aise sthAnoMmeM jahA~ ki tukAnta anuprAsAdikI koI hAni nahIM hotI thI, zuddha zabdoMke anusAra hI zakAra sakArakA saMzodhana kara diyA hai| teM te ke ke Adike saMzodhanameM kahIM kahIM bhUla pratike samAna hI vikalpa ho gaye hai, to bhI jahAM taka hamase bana par3A hai Adise anta taka eka hI prakArase likhA hai| ___ kavivarakI bhApAmeM jahAM-tahAM puliMgake sthAnameM strIliMgakA prayoga kiyA gayA hai| so bhI aisI jagaha jahAM hamAre pAThakoMko aTapaTA jAna pdd'egaa| hamAre kaI mitroMkA kathana thA ki, isakA saMzodhana kara denA caahiye| parantu hamane ise acchA na smjhaa| aisA karanese granthakartAke dezakI tathA samayakI bhASAkA kyA rUpa thA, isake jAnanekA sAdhana naSTa ho jAtA hai| saMzodhana' kartAkA yahI kArya hai ki, vaha do-cAra pratiyoM parase lekhakoMkI bhUlase jo mazuddhiyA~ ho gaI haiM, unakA saMzodhana kara deve| yaha nahIM ki, mUla kartAkI kRtimeM hI pheraphAra kara ddaale| kheda hai ki, Ajakala bahutase granthaprakAzaka isa niyama para vilakula dhyAna nahIM dete haiN| pahale yaha grantha mUla, saMskRta TIkA aura bhApA-cacanikAke sAtha chapaneke liye zrI rAyacanda jaina zAstramAlAke pravandhakartAoMne likhavAyA thaa| parantu jaba TIkA taiyAra na ho sakI aura zAstramAlAke dUsare saMcAlakakI icchA ise prakAzita karanekI na dikhI, taba ise pRthak chapAnekA pravandha kiyA gyaa| kevala gAthA aura unakI saMskRta chAyA denese saMskRta nahIM jAnanevAleko kucha lAbha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] nahIM hogA, aisA socakara isameM kevala mUla gAthAoMkA naMvara de diyA hai| isase jo loga mUla grantha tathA saMskRta TIkAse artha samajhanA cAheMge unheM lAbha hogaa| ____ isa granthakI TIkAoM meM pratyeka gAthAke prArambhameM zIrpakake rUpameM choTI choTIsI utthAnikAyeM haiN| yadi ve isake sAtha lagA dI jAtI, to bahuta lAbha hotaa| parantu granthake kaI phArma chapa cukane para yaha vAta hamAre dhyAnameM AI, isaliye phira kucha na kara sake / pAThakagaNa isake liye hameM kSamA kreNge| yadi kabhI isakI dUsarI AvRtti prakAzita karanekA saubhAgya prApta huA, to yaha truTi pUrNa kara dI jAyegI , parantu jainasamAjameM granthoMkA itanA Adara hI kahA~ hai, jo aise granthoMkI dUsarI AvRttikI AzA kI jaave| hama Upara kaha cuke haiM ki yaha grantha mUla granthakA anuvAda nahIM, kintu TIkAkA padyAnuvAda athavA padyamayI TIkA hai| isameM paMDita hemarAjajIkI vacanikAkA prAyaH anuvAda kiyA gayA hai| kahIM kahIM to vacanikAkA eka zabda bhI nahIM chor3A hai| hamArI isa bAta para vizvAsa karaneke liye pAThakoMko tIsare adhikArakI 23 vIM gAthAkI kavitA paMDita hemarAjajIkI vacanikAse dekhanA cAhiye / vacanikAke sAtha isa anuvAdake do-cAra sthAna milAkara dikhAne aura unakI AlocanA karanekA hamArA vicAra thA, jisase yaha jJAta ho jAtA ki kavivara vRndAvanajIne mUla granthake tathA TIkAoMke abhiprAyoMko kahAMtaka samajhakara yaha anuvAda kiyA hai| parantu kheda hai ki avakAza na milanese yaha vicAra manakA manameM hI raha gyaa| isa granthameM zuddha nizcayanayakA kathana hai| isaliye isa granthake svAdhyAya karaneke adhikArI ve hI loga haiM, jo jainadharmake nizcaya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] aura vyavahAramArgake marmajJa haiN| vyavahAra aura nizcayakA svarUpa samajhe vinA isa granthake pAThaka arthakA anartha kara sakate / aura unakI vahI gati ho sakatI hai, jaisI samayasArake adhyayanase banArasIdAsajIkI huI thii| ataeva pAThakoMko cAhiye ki, nayamArgakA bhalI bhA~ti vicAra karake isakA svAdhyAya kareM, jisameM mAtmAkA yathArtha kalyANa ho / isa granthake saMzodhanameM jahA~taka hamase ho sakA hai, kisI prakArakI truTi nahIM kI hai| to bhI bhUla honA manuSyake liye eka sAmAnya bAta hai| isaliye yadi kucha azuddhiyA~ raha gaI hoM, to vizepazoko sudhAra karake par3hanA caahiye| aura hama para kSamAbhAva pAraNa karanA caahiye| alamativistareNa vizeSu sarasvatI sevakacambaI nAthUrAma premI 10-10-08 devarI (sAgara) nivAsI / pata) / bhaktakavi vRndAvanajI (DaoN. narendra bhanAvata) ApakA janma saM0 1848 mAgha zuklA 14 somavAra puSya nakSatrameM ji. zahAvAdake bArA nAmaka grAmameM huA thaa| Apa goyalagotrI agravAla the| saM. 1760 meM zrI vRndAvana bAraha varpakI avasthAmeM kAzI A gaye the| kAzImeM kAzInAtha Adi vidvAnoMkI saMgatise adhyAtmika aura vaicArika vikAsa huaa| ve svabhAvase saMta evaM saralatAkI pratimUrti the / jIvanake antima varSoM meM bhagavAna ke premameM itanI tanmayatA thI ki vAhya vezabhUpAkI paravAha nahIM rhii| kevala eka kopIna aura cAdarase hI kAma calane lagA, pairoMmeM jUte bhI na rhe| padyAnuvAdaH-kavimeM anuvAdakI pratibhA thii| pandraha varSakI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] avasthAse hI unhoMne zrI kundakundAcArya viracita 'pravacanasAra'kA zrI amRtacaMdrasUrikI saMskRta TIkA tathA pAMDe zrI hemarAjakI bhASATIkAke anusAra padyAnuvAda karanA Arambha kara diyA thaa| yaha mUla granthakA hUbahU anuvAda hai| kavidhIne isa granyake praNayanameM jitanA parizrama kiyA utanA anya graMthoMmeM nhiiN| ise pahalIvAra saM. 1863 meM prArambha kara saM. 1905 meM tIsarI bAra pUrNa kiyaa| isa prakAra isameM kavikI 42 vA~kI sAdhanAkA navanIta aura anubhavakA nicor3a bharA gayA hai| -DaoN. narendra bhanAvata 1 se 1 -: anukramaNikA : - adhyAya pIThikA 1. jJAnAdhikAra 2. sukhAdhikAra 3. jJAnatattvAdhikAra 4. jJeyatattvAdhikAra 5. vizepa jJeyatattvAdhikAra 6. vyAvahArika jIva tattvAdhikAra 7. cAritrAdhikAra 8. ekAgrarUpa mokSamArgAdhikAra 9. zubhopayogarUpa munipadAdhikAra 10. paMcaratna tattvasvarUpa 11. kavi vyavasthA tathA vaMzAvalI Adi 12 se 56 57 se 67 68 se 84 85 se 116 117 se 138 139 le 174 179 le 203 204 217 se 234 234 se 238 239 se 242 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namaH siddhebhyo OM namo'nekAntavAdine jinAya .: *pIThikA / mNglaacrnn-ssttpd| . . [ noMdha:-yaha chaha paMktiyAM (SaTpada) paM. hemarAjajI kRta haiN| ] siddhi sadana buddhivadana, madanamada kadana dahana raja / labdhi lasanta ananta, cAru gunavaMta santa aja // duvidhi dharamavidhi kathana, avidhi-tama-mathana-divAkara / vighnaH nighnakaratAra, sakala-sukha-udaya-sudhAdhara // . -maMgalAcaraNapUrvaka kavivarakA prArambhazataindravRndapadavaMda bhava, danda phanda niHkanda kara / ari zoSa-mokSamaga-poSa nira-doSa jayati jinarAja vara // 1 // - dohaa| .. . siddha ziromani siddhapada, zuddhacidAtama bhUpa / . . . jJAnAnaMda subhAvamaya, vaMdana karahuM anUpa // 2 // * aya zrI. prakvanasAraparamAgama adhyAtmavidyA zrImatkumakundAcAryakRta mUla gAthA tAkI saMskRta TokA zrI amRtacandrAcArya kI hai tAkI dezavacanikA pAMDe . hemarAjanIne racI hai| tAhIke anusArasoM vRndAvana chanda likhe hai. (prathama prti)| ........ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA namoM deva arahaMtako, sahita ananta catuSTa / doSa rahita jo mokSa-maga, bhAkhi karata sukha puSTa // 3 // AcAraja uvajhAya muni, tInoM suguru manAya / zivamaga sAdhata jatanajuta, baMdoM manavacakAya | // 4 // sImaMdharako Adi je, tIrthakara jina vIsa / aba videhameM haiM tinhaiM, namoM samavasRtaIza // 5 // vAnI khirata trikAla jasu, sunahiM sakala cahu~saMga / keI munivrata anuvrata, dhArahiM pulakita aMga // 6 // keI sahaja subhAvameM, lIna hoya munivRnda / / tInoM joga nirodhike, pAvai sahajAnanda // 7 // vRSabhAdika cauvIsa je, vartamAna tIrtheza / tinako baMdata vRMda aba, meTo kumati phaleza // 8 // . vRSabhasainako Adi je, atima gautamasvAmi / caudahasai trepana suguru, gaNadharadeva namAmi // 9 // anekAntavAnI namoM, varjita sakala virodha / vastu jathAratha siddhikara, DArata mana-mala zodha // 10 // joI kevalajJAna hai, syAdavAda hai soya / bheda pratyakSa parokSako, varatata hai bhrama khoya // 11 // vastu anaMta dharamamayI, syAdvAdake rUpa / so ikaMta soM saghata nahi, yoM bhAkhI jinabhUpa // 12 // . . jete. dharama tite pRthak, gaheM apekSA siddha / rahita apekSA sapata nahiM, hota viruddha asiddha // 13 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'poThikA sahita apekSA jo vacana, so satra vastusvarUpa / rahita apekSA jo vacana, so saba amatamakUpa // 14 // anekAnta ekAntakI, itanI hai pahicAna / eka pakSa ekAnta mata, anekAnta saba thAna // 15 // anekAnta matakI yahA~, varatai nahiM ekAnta / anekAnta ha hai yahAM, anekAnta nirabhrAMta // 16 // samyagjJAna pramAna hai, naya haiM tAke aMga / / sAdhanasAdhya dazAvi, inakI uThata taraMga // 17 // vasturUpa sAdhana vipaM, karata pramAna praveza / nayake dvArana varaniyata, tAke sakala vizeSa // 18 // lakSyavi jo vasata mita, lakSaNa tAko nAma / jAke dvAra vilokiye, lakSya abAdha lalAya // 19 // ityAdika je nyAya-maga, naya nikSepa vidhAna / jinavANI so milata saba, sva-para bhedavijJAna // 20 // tAte jinavAnI noM, abhimataphala dAtAra / mo manamandirameM sadA, karo prakAza udAra // 21 // dru milAvRta / (ATha sagaNa) saba vastu ananta gunAtamako, ju yathAstharUpa susiddha karai / paramAna'nayaura nikSepadazA kari, mohamahAzramabhAva harai // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +053ESTELECOMSA-ASAISWASNACKERS .15 "pIThikA jasu Adisu aMta virodha nahIM, nita lakSaNa syAda suvAda dharai / / vaha zrI jinazAsanako bhavi vRMda, arAdhata prIti pratIti bharai // 22 // dohA / . .: puni pranoM parabrahmamaya, paMca paramaguru rUpa / jAsu dhyAnase pAiye, sahaja sukhAmRta kUpa // 23 // : 'Adi akAra hakAra sira, rekanAda jutapiMdu / siddhavIja japi siddhiprada, pUrana zAradaindu // 24 // 'mAyA vIja namo sahita, paMcavarana amirAma / madhya vIja arahaMta jasu, svadhA sudhArasa ghAma // 25 // nijaghaTa-kSIra samudramadhi, mana aMbuja niramApa / varga patra prati madhya tasu, zrI arahaMta suthApa // 26 // svAsosvAsa nirodhike, pUranacandra samAna / karo dhyAna bhavi vRnda jaha~, jharata sudhA amalAna // 27 // puni vAcaka ihi varanako, zuddhabrahma arahanta / sahita ananta catuSTa tihi~, dhyAvo thira citta saMta // 28 // . imi dRDhatara abhyAsa kari, puni tihi sama nijarUpa / dhyAvo ekAkAra thira, tabahiM hohu zivabhUpa // 29 // . ye hI maGgalamUla jaga, sarvottama haiM yeha / . inakI zaranAgata raho, ura dhari parama saneha // 30 // AIZS-Ta:LAMELESSERICAERZAVYUGALLENESSPATHSSENTIABARTISTE 1-aha~ / 2-hrIM / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauThikA5 - satyArtha mokSamArga pravRttikA kathana / zrImata vIra jiniMda jaba, kinhoM zivapura gaun| taba ita vAsaTa varasa lagi, khulyo rayo ziva bhauna // 31 / / gautama svAmI ziva gaye, pheri sudhImyAma / puni jagyU svAmI lahI, muktidhAma abhirAma // 32 // aise paMcamakAlameM, vAsaTa varasa pramAna / rAhmo kevalajJAna ita, amatama-maMjana-mAna // 33 // tA pAyeM zutakevalI bhaye paJca paradhAna / .. varaNa eka zatake vipa, pUrana jJAnanidhAna // 34 // tisa pIcheso ekasau. vyAsI varaNa majhAra / gyAra anna dazapUrvadhara, bhaye gyAna anagAra // 35 // varasa doyasau bIsameM, tina pIche muni paJca / maye ikAdaza amake, pAThI samakita saMca / 36 // . tisa pIchesoM ekasau, ThAre varaNa majhAra / cAra bhaye anagAra vara, eka anake dhAra / / 37 / / zrI jana siddhAntoMkI racanA sambandhI kathana kavitta chanda (31 mAtrA) bhadrabAhu antima zrutakevali, jaba laga rahe yahAM paradhAna / tabalA dvAdazAMga zAsanako, rahyo prarUpana pUranajJAna // tara nizcaya vyavahArarUpa jo, zivamAragakA sukhada vidhAna / . . so parivartana rahyo jathAratha, yoM bhavi vRnda karo 'zraddhAna // 38 // * mr.me.... :57.sxe.o r meric Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pokSikA tisa pIche ita kAla doSa teM, aGgajJAnakI bhaI vichitti / taba kiteka muni zithilAcArI, bhaye kiI tina pRthak pravRni // tinasoM zvetAMbara mata pragaTyo, race sUtra viparIta ahita / so aba tAI pragaTa dekhiyata, yaha virodha mAragakI ritta // 39 // dohA / / aba varanoM jihi bhAMti ita, rahyo jathAratha pantha / zrIjinasUtra pramANa kari, sukhadadazA nirantha // 40 // copaaii| hai je jinasUtra sIkhaM ura dhArI, rahe Acarana karata udArI / tinakI rahI jathAratha cariyA, tathA prarUpana zruta anusariyA // 41 // hai teI parama digambara jAno, sAMce grantha pantha tthhraano| vardhamAna zivathAna lahIte, chasau tirAsI varapa vitIte // 42 // hai dUje bhadravAhu AcAraja, pragaTe tihi magameM gunamAraja / tinakI paripATImeM bhAI, kite varapa pIche munirAI // 43 // hai jina siddhAntanakI parivRttI, karI jAhi vidhi suno suvRtI / jiyazazi racita vacanikA pAvana, samayasArateM likhoM suhAvana / / 44 // dohA / eka bhaye 'dharasena guru, tinako suno vakhAta / jaso jJAna rahyo tinheM, zrutapathateM paramAna // 45 // karakhA chanda (mAtrA 37) . agraNIpUrvakai, pAMcaveM vastukA, * mahAkaramaprakRti, nAma cauthA / isa parAbhRtakA, jJAna tinako rahA, yahAM laga aGgakA, aMza tau thA / 4 5-paM. jayacandrajIkRta samayasArakI bhASA ttiikaa| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA. [7.. A CHESHEELERTRENESHPALACanumarimm- so parAbhRtako bhUtabali puSpadanta, doyamuniko sugurune par3hAyA / tAsa anusAra, paTakhaNDake sUtrako, vAMdhike pustakoMmeM mar3hAyA // 16 // phira tisI sUtrako, aura munivRnda paDhi, raca vistAra soM tAsu TIkA / dhavala mahAdhavala jayadhavala Adika su siddhAMtavRttAntaparamAna TIkA // tina hi siddhAMtako, nemicandrAdi AcArya, abhyAsa karike punItA / race gommaTasArAdi bahu zAstra yaha prathama siddhAMta-utapatti-gItA // 17 // dohA / nIva karama saMjogase, jo saMsRti parajAya / tAsa suguru vistAra kari, ihAM rUpa darasAya // 18 // guNathAnaka aru mArganA, varanana kInha dayAla / bhavibanake uddhArako, yaha maga sukhada vizAla / / 49 // kavitta chanda (31 mAtra) paryAyArthika naya pradhAna kara, yahAM kathana kInho gurudeva / yAhIko azuddhadravyArthika, naya kahiyata hai yo lakhileva // tathA adhyAtamIka bhASA kari, yaha azuddha nihacai naya meva / tathA yAhi vivahArahu kahiye, yaha saba anekAMtakI deva // 50 // BHEDARKECHIESE Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA dvitIya siddhAntotpatti (kavita chanda) bahuri eka guNadhara nAmA muni, bhaye tisI pathameM paradhAna / tinako jJAnapravAdapUrvakA, dazama vastukA tritiya vidhAna / / tisa prAbhRtakA jJAna rahA tava, tinasoM nAgahasti muni jAna / tina dounateM yatinAyaka muni, tisa prAbhRtako par3hA nidaan..||51|| taba yatinAyaka suguru kRpAkara, tisahI prAbhRtake anusAra / / sUtra cUrNikArUpa racA so, ha hajArakA zAstra udAra // tAkI TIkA samuddharana guru, racI su bAraha sahasa vicAra / / yo AcAraja paramparAte, kundakunda muni tAhi nihAra // 52 // dohaa| isa siddhAntarahasyake, kundakunda gurudeva / rasika bhaye jJAtA bhaye, namo tinhe vasumeva // 53 // yoM dutIya siddhAMtakI, hai utapatti punIta / paripATI paramAna kari, likhI ihAM niranIta // 54 // manaharaNa ( 31 varNa) yAmeM jJAnako pradhAna karike pragaTapane, : zuddha daraMbArathIka nayako kathana hai / . . . adhyAtamabAnI AtamAko adhikAra yAteM, . ___ yAko zuddha nizcainaya nAma hU kathana hai // vathA paramAratha hU nAma yAko jathAratha, ' ihAM parajAya naya gaunatA gathana hai / / parabuddhityAgI jo svarUpa zuddhahImeM rameM, .. ...... soI karma nAzaM ziva hota yo mathana hai // .55 // . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poThikA kavitta / yA prakAra guruparamparAte, maha dutIya siddhAnta pramAna / zuddha sunayake upadezaka ita, zAstra virAjata haiM paradhAna / / samayasAra paMcAstikAya zrI, pravacanasAra Adi sumahAna / kundakundaguru mUla bakhAne, TIkA amRtacandrakRta jAna // 56 // kavi praarthnaa| . tAmeM pravacanasArakI, bAMci vacanikA maMju / chandarUpa racanA racoM, ura dhari gurupadakaMju // 57 // kaha~ paramAgama agama yaha, kaha~ mama mati bhatihIna / zazi saparazake hetu jimi, zizu kara UMcau kIna // 58 // timi mama nirakha sudhIratA, haMsi kahihaiM paravIna / kAka cahata pika-madhura-dhuni, mUka cahata kavi kIna // 59 // caupaaii| yaha paramAgama agama batAI / mo mati alpa racata kavitAI / so lakha hasi kahihaiM mati dhIrA / ziriSa sumana kari vedhata hIrA // 60 // cacanaakasmirtan-arm.maran dohA / vAla marAla cahai jathA, mandira meru uThAva / . bAlabuddhi bhavi vRnda timi, karana cahata kavitAva // 61 // . pUrakha sukavi sahAyateM, jinazAsanakI chohiM / hUM yaha sAhasa kIna hai, sumari suguru mAnAMhi // 62 // haiM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA mUlapranya anusAra jo, bhASA tau upamA sAMcI phavai, "sonA vanaM aura prabaMdha / mugaMdha " // 63 // caupaaii| maiM to bahuta jatana cita gandI / racihnoM chaMda jinAgana shaalii| upa pramAdateM lanni nahu~ dUSana / zodhi zuddha kIje gunabhUpana // 64 dohA / sajjana cAla magala sama, auguna taja guna leta / 'zAradavAhana vAri taja, jyoM payapAna kareta // 65 // KHAORAMARSWERTOONAMECERCOPERATORAACHANALANVICHAEESCORRENSinuinterco paTpada / jaba lagi vantu vicAra karata, kavi kAvya karanahita / / taba lagi viSayavikAra kata, zubhadhyAna mhata cita // aise nijahita jAna, bahuri jaba jagameM vyApata / tava je vAcahiM sunahiM, tinheM hai jhana pagapata // yoM nija parako hita haMta lastri, vRndAvana udyama karata / paramAgama pravacanasArakI, chaMdavaddha TIcA gharata // 66 // pravacanasAragranyastuti / naya naya anekAnta dutidhAra / paya paya suparavoSa karatAra / ___ laya laya karata 'mubArasa dhAra / jaya jaya no zrIpravacanasAra // 67 // 1. hNs| 2 dUsarI pratimeM 'samAnRnu' pATha hai| u rse Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poThikA bharilla chanda / dvAdazAMgako sAra ju suparavicAra hai| so saMjamajuta gahata hota bhavapAra hai // tAsa heta yaha zAsana parama udAra hai / yAteM pravacanasAra nAmaniradhAra hai // 68 // mUlaganthakartA zrImatkundakundAcAryakI stuti / ashokpusspmNjrii| jAsake mukhAraviMdateM prakAza bhAsa vRnda / _syAdavAda jaina vaina indu kundakundase // tAsake abhyAsateM vikAsa bhedajJAna hota / mUDha so lakhai nahIM kubuddhi kundakundase // deta I azIsa zIsa nAya indra candra jAhi / moha-mAra-khaMDa mArataMDa kundakundase // zuddhabuddhivRddhidA prasiddha riddhisiddhidA / hue, na haiM, na hohiMge, muniMda kuMdakuMdase // 69 // iti bhUmikA / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THEATERELEASINEERe20RRHEACHECEC3:26336735250387" oM namaH siddhebhyaH kAzInivAsI kavivaravRndAvanaviracita pravacanasAra maMgalAcaraNa / paTpada / svayaM siddhikaratAra, kare nija karma zarmanadhi / opai karaNa svarUpa, hoya sAdhana sodhai vidhi / saMpradAnatA dherai, Apako Apa samappai / apAdAnateM Apa, Apako thira kara thappai // adhikaraNa hoya AdhAra nija, varatai pUraNabrahma para / imi SaTvidhikArakamaya rahita, vividha eka vidhi aja amara // 1 // dohaa| mahatatattva mahanIya maha, mahAdhAma guNadhAma / cidAnanda paramAtamA, baMdauM ramatArAma // 2 // kunayadamani suvacana avani, ramana syAtapada zuddhi / jinavAnI mAnI munipa, ghaTameM karahu subuddhi // 3 // caupaaii| paMca iSTa padake pada vndoN| satyarUpa guruguNa aminandoM / pravacanasAra graMthakI TIkA / bAlabodha bhASAmaya nIkA // 4 // 1. yaha prathama maMgalAcaraNa SaTpada paM. hemarAjajI kRta hai| 2. tej| 3. munirAja / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222225EOSCHECESUSNERZARSEENERADESSERASHIENNIZAS EMES pravacanasAra [ 13 racauM Apa parako hitakArI / bhavya jIva AnandavithArI / pravacana jalaghi artha jala laihai / mati-bhAsana-samAna jala pehai // 5 // dohaa| amRtacaMdrakRta saMsakRta, TIkA agama apAra / tina anusAra kahauM kaDU, sugama alpa visatAra // 6 // (1) gAthA 1 se 5 taka maMgalAcaraNa sahita namaskAra tathA cAritrakA phala (1) matagayanda / zrImata vIra jineza yahI, tinake pada vaMdata hauM lavalAI / vandata vRnda surinda jinheM, asurinda narinda sadA haraSAI // jo cau ghAtiya karma mahAmala, dhoi ananta catuSTaya pAI / dharma dudhAtamake karatA prabhu, tIratharUpa trilokake rAI // 7 // caupaaii| varatata hai zAsana aba jinako / ucita pranAma prathama likha tinako / kuMdakuMda guru vandana kInA / syAdavAdavidyA paravInA // 8 // (2) manaharaNa / zeSa tIratheza vRSabhAdi Adi teIsa au, siddha sarva zuddha buddhike karaMDavata haiM / jinako sadaiva sadabhAva zuddhasattAhImeM, tAranataranako teI taraMDavata haiM / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] kavivara vRndAvana viracita AcAraja uvajhAya sAdhuke suguna dhyAya, paMcAcAramAMhi vRnda je akhaMDavata hai / / yeI paMca parma iSTa deta haiM amiSTa ziSTa, tineM bhakti bhAvasoM hamArI daMDavata hai // 9 // dohA / deva siddha arahaMtako, nija sattA AdhAra / sUra sAdhu uvajhAya thita, paMcAcAramajhAra // 10 // jJAna daraMza cAritra tapa, vIraja parama punIta / yehI paMcAcArameM, vicarahiM zramaNa sanIta // 11 // (3) azokapuSpamaMjarI / paMca zUnya paMca cAra yojana pramAna je, manuNyakSetrake viSai jineza vartamAna haiN| tAsake padAraviMda eka hI su vAra vRnda, phera bhinna bhinna vaMdi bhavya-abja-bhAna haiM / vartamAna bhartameM abai suvartamAna nAhiM, zrIvidehathAnameM sadaiva rAjamAna haiM / dvaita au advaitarUpa vandanA karauM trikAla, so dayAla deta riddhi siddhike nidhAna haiM // 12 // . dohaa| AThauM aMga navAikai, bhUmeM daMDAkAra / mukhakara sujasa ucAriye, so vandana vivahAra // 13 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [15 nija caitanya subhAvakari, tinasoM hai lavalIna / so advaita suvandanA, bhedarahita paravIna // 14 // (4) maadhvii| kari vaMdana deva jiniMdanakI, dhruva siddha vizuddhanako ura dhyAvoM / timi sarva ganiMda guniMda namoM, udaghATa kapATaka ThATa manAvoM / / muni vRnda jite naralokavi, aminaMdita hai tinake guna gAvoM / yaha paMca padasta prazasta samasta, tinheM nija mastaka hasta lagAvoM // 15 // / inake visarAmako dhAma lasai, ati ujjvala darzanajJAnapradhAnA / jahaM zuddhapayoga sudhArasa vRnda, samAdhi samRddhikI vRddhi vakhAnA // tihiko avalaMbi gahoM samatA, bhavatApa miTAvana megha mahAnA, lihiteM niravAna suthAna mile, amalAna anUpama cetana vAnA // 16 (6) do prakAra-cAritra aura phala / cauvolA / ' jo jana zrI jinarAjakathita nita, cittavi, cAritta dharai / samyakadarzanajJAna jahAM, amalAna virAjita joti bhae~ / so sura inda vRnda sukha bhoge, asura indako vibhava rai / hoya nariMda siddhapada pAvai, pheri na jagameM janma dharai // 17 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] kavivara vRndAvana viracita (7) ___ satyacAritra / haiM nihacai nija subhAvameM thiratA, tihi carita kaha~ dharama kahai / hai soI parma dharma samatAmaya, yo sarvajJa kRgala mahe // 6 jAmeM moha kSobha nahiM vyApata, cidvilyAsa duti vRnda gahai / so parinAmasahita Atamako, zAma nAma amirAma ahe // 18 // dohA / cidAnanda cidrUpako, parama dharama zamabhAva / jAmeM moha na rAga risa, amala acala thira bhAva // 19 / / soI vimala caritra hai, zuddha siddhapadaheta / zAmasarUpI AtamA, bhavika vRnda lakhi leta // 20 // (8) AtmA hI cAritra hai| savaiyA chaMda / hai jaba jihi paranati darava paranamata, tava tAsoM tanmaya tihi kAla / hu zrIsarvajJakathita yaha mAraga, mathita guru ganadhara gunamAla || haiM tAteM dharama svabhAva parinavata, AtamahakA dharama samhAla / dharamI gharama ekatA nayakI, ihAM apekSA vRnda vizAla / 21 // dohaa| hai vItarAga cAritra hai, parama dharama nijarUpa / haiM tAke dhArata jIvako, dharma kahyo jinampa / / 22 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [17 eka eka dharamIvi, vasata anante dharma / milata na kAhUsoM koI, yaha subhAvagati parma // 23 // jaba dharamI jihi dharamakI, pranavata juta nija zakta / tava tAsoM tanmaya tahAM, hota zakti kari vyakta // 24 // tAteM AtamarAma jaba, dherai zuddha nija dharma / taba tAiko nAma guru, kahyo dharma taji bharma // 25 // 'ayamaya golA aganite, lAla hota jihi kAla / anala tAhi tava saba kahata, dekho buddhi vizAla / / 26 / / taise jina jina dharma kari, praNavahi vasta samasta / tanmaya tAsoM hohiM taba, yaha subhAva anaasta // 27 // agni pRthaka golA pRthaka, yaha sajogasaMbaMdha / tyoM dharmI aru dharmameM, bheda nahIM hai khaMdha // 28 // sikha saMbodhanako suguru, deta vidita dRSTAMta / ekadeza so vyApatA, sunoM bhavika taji bhrAMta // 29 // dharmI dharma duhUnako tAdAtmaka sambandha / hai pradeza prati ekatA, sahaja subhAva asaMgha // 30 // jIvake pariNAma-upayogameM tIna prakAra / SaTpada / jaba yaha pranavata jIva, dayAdika zubhapayoga maya / athavA azubha svabhAva gahata, jaha~ viSaya bhoga laya / / - - lohmyii| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] kavivara vRndAvana viracita kiMvA zuddhapayogamayI, jaha~ sudhA bahAvata / juta parinAmika bhAva, nAma taha~ taiso pAvata // jimi seta phaTika vaza jhAMkake, jhAMka vRnda raMgata gahata / taji jhAMka jhAMka jaba jhAMkiyata, taba aTAMka sadapada mahata // 31 // (10) . pariNAma vastukA svabhAva hai| sortthaa| darabana vina parinAma, paranati daraba binA nahIM / daraba gunaparajadhAma, sahita asti jinavara kahI // 32 // manaharaNa / keI mUDhamatI kaheM dravyameM na guna hota, dravya aura gunanako nyAro nyAro thAna hai / gunake gahana * kahAvai dravya gunI nAma, - jaise daMDa dhArai taba daMDI paradhAna hai // tAsauM syAdavAdI kahai yaha to virodha bAta, : vinA guna dravya jaise kharako viSAna hai / bina parinAma taine dravya pahicAne kaise, parinAmahUko kahA thAna vidyamAna hai // 33 // dekho eka gorasa trividhi parinAma dharai, dUdha daghi ghRtameM hI tAko vistAra hai / taise hI daraba parinAma vinA rahai nAhiM, . parinAmahUko vRnda daraba adhAra hai // . Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 19 gunaparajAyavanta dravya bhagavanta kahIM, subhAva sumAtrI aise gahI 'ganadhAra hai / jaise hema dravya guna gaurava supItatAdi, parajAya kuNDalAdimaI niradhAra hai // 34 // jaise jo daraba tAko teso parinAma hota, dekho bhedajJAnasoM na parau daura dhUpameM / tAte jaba AtamA pranavai zubha vA azubha, athavA vizuddhabhAva sahaja svarUpameM // tahAM tina bhAvanisoM tadAkAra hota tava, vyApya aru vyApakako yahI dharma rUpameM / kundakunda svAmIke vacana kunda induse haiM, gharo ura vRnda to na parau bhavakU meM // 35 // VANI -- A - hai do prakArake cAritrakA (zuddha aura zubha) paraspara viruddha phala mattagayanda / hai dharma sarUpa jabai pranavai yaha, Atama Apa adhyAtama dhyAtA / hai zuddhupayoga dazA gahikai, su lahai niravAna sukhAmRta khyAtA // hai hota jabai zubharUpapayoga, tabai suragAdi vibhau mili jAtA / Apahi hai apane parinAmaniko phala bhoganahAra vidhAtA // 36 // motIdAma / haiM jabai jiya dhArata cArita zuddha / tavai pada pAvata siddha vizuddha / hai sarAga caritta dharai jaba cita, lahe suragAdi virSe vara vitta // 37 // hai 1 gaNagharadeva / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ], kavivara vRndAvana viracita dohA / .. tAte zuddhapayogake, je sammukha haiM jIva / tinako zubha cAritramaha~, ramano nAhiM sadIva // 38 // (14) azubha pariNAmoMkA phala maadhvii| azubhodayase yaha AtamarAma, anaMta kaleza niraMtara pAyo / kumanuNya tathA tirajaMcanimeM, bahudhA narakAnalameM paci Ayo / nahiM pAra milyo parivartanako, ihi bhAMti anAdi kukAla gamAyo / 6 aba Atama dharma gaho sukhakanda, jiniMda jathA bhavi vRnda batAyo // 39 // dohA / mahA duHkhako bIja hai, azubharUpa pariNAma / yAke.. udaya ananta dukha bhugate AtamarAma // 40 // dArida dukhanara nIcapada, ityAdika phala det / nArakagati tirajaMcagati, yAko sahaja niketa // 41 // tAtai tajiye sarvathAM, avrata viSaya-kaSAya / .. yAke udaya na bani sakata, eko dharma upAya // 42 // zubha parinAmanake viya, hai vivahArika dharma / dayA dAna pUjAdi bahu, tapa saMyama zubhakarma // 43 // tAhi kathaMcita dhAriye, lakhiye AtamarUpa / zivamagako sahakAra yaha, yoM bhAkhI jinabhUpa // 44 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [21 45 // (13) zubha-azubha vRttikA tiraskAra aura zuddhopayogakA sanmAna manaharaNa / zuddha upayoga siddha bhayo haiM prasiddha jinheM / eso siddha arahaMtanake gAyayatu hai / / Atama subhAvatai upajo sAhajika sukha / savateM adhika anAkula pAiyatu hai / akSa pakSa vilakSa viSasoM rahita svaccha / upamAkI gacchasoM alakSa dhyAhayatu hai / / .. nirAvAdha haiM ananta ekarasa rahaiM saMta / aise zivakaMtakI zarana jAiyatu hai // 45 // (14) - : zuddhopayoga pariNatikA svarUpa- . . zuddhaupayoga jukta jati je virAjata haiM / suno tAsu lacchana vicacchana budhArasI // bhalIbhAMti jAnata yathAratha * padArathako / tathA zrutasiMdhu mathi dhArata sudhArasI // . saMjamasoM paMDita taponidhAna paMDita haiN| rAga-doSa khaMDike bihaMData. mudhArasI / / jAke sukha-dukhameM na harSa-viSAda canda / soI parma dharma dhAra dhIra mo udhaarsii||| 46 / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] kavivara vRndAvana viracita dohA / jo muni suparavibheda dhari, kare zuddha sagdhAna / nijasvarUpa AcaranameM, gAr3e acala nizAna // 17 // sakala sUtra siddhAntako, bhalibhAMti rasa leta / tapa saMjama sAthai sudhI, gaga doSa tajidena // 18 // jivana maraNa vipai nahIM, jAke harapa dipAda / zuddhapayogI sAdhu so, rahita saMkala apavAda // 49 // - (15) zuddhopayogakI pUrNatA kevalajJAnakI prApti mttgyNd| jo upayoga vizuddha vibhAkara, maMDita hai cinmUratarAI / so vaha kevalajJAna dhani, sava jJeyake pAra tatacchana jAI / / ghAti catuSTaya tAsa tahA~, svayameva vinAza lahaiM dukhadAI / zuddhapayoga parApati prApti kI mahimA yaha vRnda muniMda na gAI // 50 // . SaTpada / jisa Atamake parama suddha, upayoga siddha huva / tisake juga Avarana, mohamala vidhana nAsa dhuva // sakala jJeyake pAra jAta so, Apa tatacchana / jJAna phuranta ananta, soI arahaMta sulacchana // mahimA mahAna amalAna nava, kevala lAbha sudhAkarana / zivathAnadAna bhagavAnake, vRndAvana vaMdata carana // 51 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [23 Mama (16) anya kArakoMse nirapekSa-svayaMbhU AtmA manaharaNa / tAhI bhAMti vimala bhaye je Apa cidAnanda / tAsako svayaMbhU nAma aiso darasAyo hai // prApata bhaye ananta jJAnAdi svabhAvaguna / ApahIte ApamAhiM sudhA barasAyoM hai / soI saravajJa tihU~kAlake samasta vasta / hastarekhase prazasta lakhai sarasAyo hai // tAhIke padAraviMda devainda nAgainda / mAnuSeda vRnda baMdi pUja haraSAyo hai // 52 // paTakAraka nirUpaNa . . dohaa| nijasvarUpa prApativipaiM, para sahAya nahiM koya / SaTmaka ra kArakanimeM, yaha Atama thira hoya // 53 // tAsu nAma lakSaNa sugama, kahoM jathAratharUpa / jainanakI rItisoM, jyoM guru kathita anUpa // 54 // karatA karama karana tathA, saMpradAna ura Ana / apAdAna puni adhikarana, ye SaTakAraka mAna // 55 // gItikA / / svAdhIna hoi kahai soI, karatAra tAko jAniye / karatAraMkI karatRtiko, kahi karama kAraka mAniye / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] . kavivara vRndAvana viracita hai jAkari karamako karata katA, karana tAko nAma hai / vaha karama jAko deta saMpradAnaso saranAma hai / / 56 / / pUrava avasthA tyAga kara jo, hota nUtana kAja hai / so jAniyo paMcamoM kAraka apAdAna samAja hai // jAke adhAra vanai karama, adhikarana soI ThIka hai / yaha nAma lakSaNa hai vicacchana chahoMkI tahakIka hai // 57 / / bhujNgii| hai jahAM aurakI mAna naimittattA, karai hai sudhI kAjakI siddhatA / hai tahAM hai asadbhUtupacAratA, koI dravya kAhUko nA dhAratA // 58 // manaharana / jaise kumbhakAra karatAra ghaTa karma kareM / daMDa cakra Adi tAke sAdhana karana hai / / jaba ghaTa karmako vanAya jalaheta deta / tahA~ saMpradAna nAma kArakaM varana hai // pUrava avasthA mRtapiMDako vinAza bhaye / ghaTa niramaye apAdAnatA dharana hai // bhUmike adhAra ghaTa karmako banAvata hai, tahA~ adhika hota saMzaya harana hai // 59 // . dohaa| yAmeM karatAdika pRthak, yAteM yaha vyavahAra / samyakabuddhi :pasArakeM samajha lehu zrutidvAra // 60 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [25 nrmmmmmomaasaraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa lkssmiidhraa| Apa hI ApateM Apako sAdhatA, aurakI nAhi, AdhAra ArAdhatA / nAma nizcai yahI satya hai sAsatA, syAdavAdI vinA kaunako bhAsatA // 61 // SaTpada / jyoM mATI karatAra, sahaja sattA pramAnamaya / apane ghaTa parinAma, karamako Apa karata haya // Apahi apane kumbhakaranako, sAdhana ho hai / Apa hoya ghaTa karma, Apako deta su sohai / Apa hI avasthA pUrvakI, tyAgi hota ghaTarUpa caTa / apane adhAra kari Apa hI, hota pragaTa ghaTarUpa ThaTa // 62 // sahaja sakati svAdhIna, sahiMta karatAra jIva dhruva / karata zuddha saravaMga, Apako yahI karama huva / / nija paranatikari karata, Apako zuddha karana tita / so guna Apahi Apa, deta yaha saMpradAna hita / taji samala vimala Apahi vanata, apAdAna taba ura dharana / kari nijAdhAra nijaguna amala, tahAM Apa so adhikarana // 63 // - caubolaa| jaba saMsAra dazA taja cetana, zuddhapayoga svabhAva gahai taba Apahi paTkArakamaya hai, kevalapada parakAza lahai / / tahAM svayaMm Apa kahAvata, sakala zakti nija vyakta ahai / cidvilAsa Anandakanda pada, vaMdi vRnda dukhadvaMda dahai // 64 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] kavivara vRndAvana viracita (17) isa svayaMbhU AtmAko zuddhatva prAptikA atyaMta avinAzIpanA aura kathaMcit utpAda-vyaya-dhruvatva dra milaa| tisa hI amalAna cidAtamake, nihacai kari vartata hai ju yahI / hai utapAta bhayo jo vizuddha dazA, tisako na vinAza lahai kaba hI / / aru bhaMga bhaye parasaMgika bhAvaniko utapAda nahIM jo nahIM / hai puni hai tinake dhruva vai utapAda, sadIva suMbhAvikamAhiM sahI // 65 // dohA / zuddhapayoga arAdhike, siddha bhaye saravaMga / je ananta jJAnAdiguna, tinako kabahu~ na bhaga // 66 // aru anAdike karama mala, tinako bhayo vinAza / so phira kabahuM na Upaja, jahAM zuddha parakAza // 67 // puni tAhI - cidrUpake vartate hai yaha dharma / upajana vinazana dhruva rahana, sAhajIka pada parma // 68 // dravyadRSTikara dhrauvya hai, upajata vinazata parja / SaTgunahAnaru vRddhi kari, varanata zruti bhrama varja // 69 // (18) utpAdAdi. tInoM prakAra siddha bhagavAnako bhI haiN| manaharaNa / jete haiM padArathake jAtaM vidyamAna tete, ___ utapAda vyaya bhAva dherai sadAkAla hai / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 27 artha parajAyameM ki vijana parajamAhiM, athavA vibhAvakai svabhAva parjapAla hai // yAhIke adhAra nirAdhAra nija sattAdhAra, nijAdhAra nirAbAdha dravya gunamAla hai| kundakunda induke vacana amI vRnda piyo, __jAko inda-canda-vRMda vaMdata trikAla hai // 70 // kirITa / jo jagameM saba vastu virAjata, so utapAdaru vyai dhruva dhAraka / / haiM haiM parajAya subhAvamaI ki vibhAva ki artha ki viMjana kAraka // hai hai hai inahI karake tinakI, tilkAla vi. sadabhAva udAraka / hai yA vina dravya sadhai na kisI vidhi, yoM zrutisindhu mathI ganadhAraka / / 71 // mattagayanda / hai kuNDalarUpa bhayo jaba kaMcana, kaMkanatA taba hI taja dInoM / 1 dhrauvya duhamaha~ Apahi hai, guna gaurava pIta sacikana lInoM // hU~ tyoM saba dravya sadA pranavai, parajAya virSe guna saMga dharIno / hai tIna vihIna nahIM kou vastu, yahI unako sadabhAva pravIno // 72 // manaharaNa / dharama adharama akAza kAla cAroM dravya, sahaja subhAva , parajAyamAhiM rahe haiN| . SaTagunI hAni vRddhi kareM samai samai mAhiM, . . agurulaghugunake dvAra aise kahai haiM. // . gatithiti avakAza vartanA guna nivAsa, . __. cAroMmeM yathocita svasattAhI ko gahai haiM / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] kavivara vRndAvana viracita NNN jIva pudagalameM virAjeM doU parajAya, ___ vibhAva tathA subhAva jaba jaiso lahai haiM // 73 // dohA / jyoM mAnuSa tana tyAgikai, upajata surapura jIva / duhU~ dazAmeM Apa dhruva, imi tihu sadhata sadIva // 74 / / athavA siddhadazA vipaiM, aise sAdhI sAdha / samala dazA taji amala huva, vaha dhruva jIva abAdha // 75 // athavA jJAnAdarzameM darasi rahai saba jJeya / / jJeyAkAra sujJAna taha~, hota prataccha prameya // 76 // tina jJeyanakI trividha gati, jiha jiha bhAMti suhota / / tihi tihi bhAMti sujJAna vaha, pranavata sahaja udota // 77 // yAhI bhAMti prarUpanA, siddha dazAke mahi / utapatavyayadhruvakrI sadhata, anekAMtakI chAMha // 78 // SaTaguni hAniru vRddhikI, jA vidhi uThata taraMga / sahaja subhAvika bhAvameM, soU sadhata abhaMga // 79 // upajana vinazana dhrauvyake, vinA dravya nahiM hoya / sAdhI guru siddhAntameM, vAdhI tahA~ na koya // 80 // prazna- shikhrinnii| kaho utpAdAdI trividhikara astitva tumane / sunI maiMne nIke uThata taba zaMkA. mujha mane // tridhA kAhe bhASo, dhruvahi karike kyoM nahiM kaho / ___ kahA yAteM nAhIM sadhata ? saba vasteM muni maho // 81 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pravacanasAra [ 29 uttara- anaGgazekhara / (daMDaka 32 varNa) padArthako ju dhrauvyarUpa eka paccha mAniye, tu tAsumeM prataccha doSa laccha laccha jAniye / kuTastha rUpa rAjatau pravRtta tyAji bhAjatau, virAjatau sadaiva eka rUpa hI bakhAniye // su to nahIM vilokiye vilokiye tridhAtamIka, ___ eka vastukI dazA aneka hota mAniye / suvarNa kuNDalAdi hota dUdhata ghRtAdi jota, mRttikA ghaTAdiko tathaiva so pramAniye // 82 // dohA / daravamAhiM do zakti haiM, bhASI guna parajAya / ina vina kabahu~ na sadhi sakata, kIje koTi upAya // 83 // nitya tadAtamarUpamaya, tAko guna hai nAma / jo kramakari varatai dazA, so parajAya lalAma // 84 // kahIM kahIM hai dravyakI, doi bhAMti parajAya / nityabhUta tadrUpa ika, dutiya anitya batAya // 85 / / nityabhUtako guna kahaiM, dutiya anitya vibheda / tAhi kahI parajAya guru, yaha mata prabala acheda // 86 / / tina parajAyakari darava, upajata vinazata mAna / dhauvyarUpa nijaguNasahita, duhU~ dazAmeM jAna // 87 // yAhI kara sadbhAva tasu, yaha hai sahaja svabhAva / yahAM tarka lAgai nahIM, vRthA na gAla bajAva / / 88 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] kavivara vRndAvana viracita ' ukta ca devAgame-copAI / zrIguru trividhi tattvako sAdhata / pragaTa dikhAvata haiM niravAdhata / hai ghaTa parajAya dharai jo sonA / tAhi nAzi kari mukuTa su honA / / 89 // haiM tahAM kumbha so jo ruci rekhI / tAke hota viSAda vizekhI / 1 mauli baneMteM jAke prItI / tAke haraSa hota niranItI // 90 // jAke sonAhIsoM kAjA / so duhumeM madhyastha virAjA / taba kahu darava trividhi nahiM kaise ? pragaTa viloka hetu juta aise // 91 // gorasa eka trividhi paranavai / dUdha dadhI ghRta jaga varanavai / pranavana sakati nahIM tAmAhiM / taba kihi bhA~ti trividhi ho jAhiM / / 92 // dekho ! prathama dUdha rasa rhaa| dadhi hote guna aurai ghaa|| ghRta hote phira aurahi bhyo| svAda bheda guna aurahi layo // 93 // 6 dUdhavratI dadhi ghRtako khaataa| dadhivatI ghRta dUdha lahAtA / / ghRtavratadhArI paya dadhi gahai / pRthaka tattva taba kyoM nahiM ahai / / 94 // ekai rUpa ju gorasa hoto / tIna dazA taba kimi uddoto / hai tAteM tattva nidhAtama sahI / nyAyasiMdhu mathiM zrIguru kahI // 95 // (19), usako indriyoMke binA jJAna-sukha kaise ? samAdhAna / ___ mttgyNd| . . . . hU~ jo cahu ghAtiya karma vinAzi, atiMdriyarUpa bhayo amalAnA / haiM tAhi ananta jage vara cIjaru, teja ananta apAra mahAnA // AMAR Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [31 / so vaha Apahi jJAna sukhAdi, sarUpamayI pranayau bhagavAnA / jAsu vinAza nahIM kavahIM, guna vRnda cidAnaMdakaMda pradhAnA // 96 / / (20) kevalIko zArIrika sukha-duHkha nahIM hai| kevala jJAnadhanI bhagavAnakI, rIti pradhAna alaukika gaI / / deha dhareM tau dehaja duHkha, sukhAdi tinheM nahiM hota kadAI / / jAteM atidriya rUpa bhaye sukha, chAyaka kunda subhAyaka pAI / tAteM tinheM na vikAra kachu, avikAra anantaprakAra batAI / 97 / / dohA / sakala ghAta saMghAta hata, pragaTyo bIja ananta / parama atiMdriya sukhamayI, jAko kabahu~ na ananta / / 98 // tAko je matimaMda zaTha, bhA kavalAhAra / dhiga hai tinakI samujhiko, bAra bAra dhikkAra / / 99 / / gunathAnaka chaTTama virSe hota ahAra vihAra / tAke Upara dhyAnagata, tahAM na bhukti lagAra // 100 // je terama gunathAnameM, acala cahU~ ari jAra / chAyakalabdhitvabhAva jaha~, taha~ kimi kavalAhAra ? / / 101 // kSudhA trapA bAdhA karai, indrI pIDai prAna / yaha to gati . saMsArameM, jagajIvanakI jAna // 102 / / jahAM atiMdriya sukhasahita, cidAnanda cidrUpa / tahAM kahAM bAMdhA jahAM, pragaTI zakati anUpa // 103 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] kavivara vRndAvana viracita Homemocratermerazzar.srorexnorrorizer moha karama vina vedanI, niraviSa viSadhara jema / jarI jevarI balarahina, abala aghAtI tema // 104 // sakata anaMtAnaMta jasa, pragaTa bhayo niravAdha / taha~ cetana tanasahita kaha~, lagata na tanika upAdha // 105 // nijAnanda rasapAna taha~, cidAnanda kaha~ hota / notanakaramasuvaraganA, tinakari kAya udota / / 106 // karmavaraganA prati samaya, pUrvabaMdha saMjoga / Aya lagahiM puni jharaparahiM TikahiM na bina upayoga // 107 // nivir3a mohanI vighana aru, jJAna darzanAvarna / inahiM nAzi nirmala bhaye, amala acala pada dharna // 108 // te sAMce sarvajJa haiM, teI Apta pradhAna / tinake vacana pramAna haiM, bhavi-ura-bhrama-tama bhAna // 109 // (21) vahA~ pUrNa jJAna aura sukha / SaTpada / jJAnarUpa parinaye, Apu je kevalajJAnI / tinake sakalaprataccha, dravya guna-paraja-pramAnI // so nahiM jAnahiM tAhi, avagraha Adi kriyAkara / jAteM yaha chadamastha, jJAnakI rIti pragaTa tara // nihacai so zrIbhagavAnake, sakala Avarana nAza huva / sarvAvabhAsa nija jJAnameM, lokAloka prataccha dhuva / / 110 / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 33 (22) unheM kucha bhI parokSa nahIM / SaTpada / isa bhagavAna mahAna, kevalajJAna dhanIkaha~ / rahyo na kachU parokSa, vastuke jAnapane maha~ // jAteM indriyarahita, atIndriyarUpa virAjai / aru saravaMga samasta, acchake guna chavi chAjai // svayameva hi jJAna subhAvakI, prApati hai jinake vimala / tinako prataccha tihu~ lokake, vastu vRnda jhalakahiM sakala || 111 // (23) pramANajJAna sarvagata / manaharaNa / jJAna gunake pramAna AtamA virAjamAna, jaise hema guna pIta gauravAdiko dharai / soI jJAnaguna jJeyake pramAna bhApai jathA, ani guna uSNa jitau IMdhana tito jarai // jJeyako pramAna vRnda, loka au aloka sarva, tAsuko vilokata prataccharekhA jyoM karai / tAhIteM saravagati jJAnako susiddha karI, svAmIke vacana anekAnta rasasoM bharai // 112 // (24-25) unameM dopa kalpanAkA nirAkaraNa jJAna gunake pramAna AtamA na mAnata haiM, aise jo ajAna isa lokameM kumatI haiM / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 1 kavivara vRndAvana viracita tAke matamAhiM guna jJAnateM adhika hIna, hota dhruvarUpa vaha AtamAkI gatI hai // se to jJAnahIna te to jar3ake samAna bhayo, acetana tAmeM kahAM jJAyaka-zakatI hai| adhika bakhAne to pramAne kaise jJAna cinA, aise parataccha svAmI donoM paccha hatI haiM // 113 // dohA / jathA agani guna uSNate, hIna adhika nahiM hota / tathA AtamA jJAna guna, sahita barAvara jota // 114 // anvaya aru vyatirekatA, jJAna AtamAmAhiM / vinA jJAna Atama nahIM, Atama vinu so nAhiM // 115 // jahAM jahAM hai AtamA, tahAM tahAM hai jJAna | jahAM jahAM hai jJAna guna, tahAM tahAM jiya mAna // 116 // tAteM hInAdhika nahIM, jJAna sugunate jIva / hInAdhikake mAnateM, bAdhA lagata sadIva // 117 // kachu pradezapai jJAna hai, kachu pradezapai nAhiM / yoM mAnata jar3a cetanA, donoM sama hai jAhiM // 118 // tava kimi zuddha samAdhimeM, niravikalpa thira hoya / dvidhA dazA nimi anubhavai, kihi vidhi zivasukha hoya // 119 / / tAteM dRSTi pramArateM, bAdhita hai yaha paccha / sAdhita hai nirAdha dhruva, jIva jJana yaha svaccha // 120 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 35 (26) jJAna-AtmA donoM prakAra sarvagatapanA / gItikA / sarvagata bhagavAnako, isa hetusoM guru kahata haiN| tAsa jJAna prakAzameM, saba jagata darasata rahata haiM / guna jJAnamaya hai rUpa jinakA, jJeya jJAnavirSe mathA / tAsateM sarvajJa saba vyApaka, jathAratha yo kathA // 121 // paTpada / zuci darapanameM jathA, pragaTa ghaTa paTa pratibhAsata / mukura jAta nahiM tahAM, tIna nahiM mukura avAsata // tathA zuddha parakAga, jJAna saba jJeyamAhiM gata / jJeya tahAM thita karahiM, yahU upacAra mAniyata // vaha jJAna dharama hai jIvako, dharamI dharama la eka ata / yA nayateM zrI sarvajJako, kaheM jathAratha sarvagata // 122 / / dohA / eka brahma saba jagatameM, vyApi rayo saravaMga / apanehI paradezakari, * nAnAraMga umaMga // 123 // aisI jinake kumatikI, upaja rahI hai paccha / / tinako mata zatakhaMDakari, dUpata haiM parataccha // 124 // nija paradezanikari jau, jagameM vyApI Apa / taba vaha amala samala bhayo, yaha to amila milApa // 125 // kachuka amala kachuka samala hai, to bhI.vanai na bAta / eka vastumeM do dazA, kyoM kari citta samAta // 126 / / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] kavivara vRndAvana viracita tAteM jJAna prakAzameM, jeya sakala jhalakaMna / so nijajJAna subhAvamaya, Aya pragaTa bhagavaMta // 127 // yAteM zrIsaravajJako, yo sarvagata nAma / antarachedI jJAnamaya, jagaNapaka jagadhAma // 128 // yAteM jo viparIta mata, te satra sakala asiddha / syAdavAdateM sarvagata... zrImahaMta su siddha // 129 // (27) ekatva-anyatva? mnhr| joI jJAna guna soI AtamA bakhAne jAte, doUmeM kathaMcita na meda vharAta hai / AvamA vinA na aura dravyamAhi jJAna lasa, jJAna guna jIvameM hI dIkhe jaharAta hai // tathA jase jJAna guna jIvameM virAje taise, aura ha ananta guna tAmeM gaharAta hai / gunako samUha inca apekSAsoM siddha savva, aiso syAdavAdako patAkA phaharAta hai // 130 // milaa| hai guNa jJAnAhiko nadi jIva kaheM, tadi aura ananta jite guna haiM / 6 tinako taya kauna adhAra vane, niravAra vinA kahu ko suna hai ? n hai gunamAhiM nahIM guna aura vase, zruti sAdhata zrIjinakI dhuna hai / tisata guna parna anaMtamaryA, cinamUrati ya su Apuna hai // 131 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 37 (28) jJAnameM parajJeyoMkA praveza nahIM hai / SaTpada / jJAnI apane jJAnabhAva, hI mAhiM virAjai / jJeyarUpa saba vastu, Apane chAja // milikara barateM nAhi, paraspara jJeyaru jJAnI / aisI hI maryAda, vastukI banI pramAnI // jimi rUpIdaravani ko pragaTa, dekhata nayana pramAnakara / timi tahAM jathAratha jAnike, vRndAvana paratIti dhara // 132 // (29) sva-sAmarthyase hI jJAtA-dRSTA / manahara / jJAnI nA pradezateM praveza karai jJeyamAhiM, tathA vyavahArase praveza hU so karai hai / acchAtIta jJAnateM samasta vastu dekhe jAneM, pAtharakI rekha jyoM na saMga pariharai hai // jaise naina rUpaka padAratha vilokai vRnda, taise zuddha jJAnasoM amala chaTA bharai hai / mAnoM sarva jJeyako ukhArike nigali jAta, zakta vyakta tAsako vicitra eso dherai hai // 133 (30) jJAna-jJeyakA dRSTAnta jaise isa lokameM mahAna indranIla ratna, dUdhamAhiM DAra taba aiso virataMta hai / Saamwamanaraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaam Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] kavivara vRndAvana viracita ApanI AbhAsateM saphedI bheda dUdhakI so, nIlavarna dUdhako karata darasana hai // tAhI bhAMti kevalIke jJAnakI zakati vRnda, jJeyanako jJAnAkAra karata lasaMta hai / nihacai nihAre doU ApasameM nyAre tauU, . vyApya aru vyApakako yahI virataMta hai // 134 // (31) uparokta prakAra padArthoM kathaMcit jJAnameM / SaTpada / jo saba vastu na laseM, jJAna kevalamaha~ AnI / to taba kaise hoya, sarvagata kevalajJAnI // jo zrIkevalajJAna, sarvagata padavI pAyo / to kimi vastu na basahi, tahAM saba yo darasAyo / upacAra dvArateM jJAna jimi, jJeyamAhiM prApati kahI / / tAhI prakArateM jJAnameM, vastu vRnda vAsA lahI / / 135 / (32) sabhIko jAnatA, phira bhI savase bhinna / ___ manaharaNa / kevalI jineza paravastuko na gahai tajai, tathA pararUpa na pranavai tihU~ kAlameM / jAteM tAkI jJAnajoti jagI hai akaMparUpa, chAyaka svabhAvasukha vevai sarva hAlameM // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra / 39 soI sarva vastuko vilokai jAne saravaMga, raMca hu na bAkI rahai jJAnake ujAlameM / ArasIkI icchA vinA jaise ghaTapaTAdika, hota pratibiMbita tyoM jJAnI gunamAlameM / / 136 // dohA / rAga udayateM saMgaraha, dopa bhAvateM tyAga / mohaudaya para-parinamana, aise tIna vibhAga // 137 / / gahana-tajana-paraparinamana, inahIteM nita hota / . tAsa nAzakarike bhayo, kevala jota udota // 138 / jinakI jJAnaprabhA acala, yathA mahAmani-jota / prathamahiM jo saba lakhi liyo, so na anyathA hota // 139 // jathA ArasI svacchake, icchAko nahiM leza / lasata tahA~ ghaMTapaTa pragaTa, yahI subhAva vizeSa // 140 / taise zrIsaravajJake, icchAko nahiM asa / niraicchA jAnata sakala, zuddhacidAtama haMsa // 141 // aise zrIsarvajJa haiM, jJAna bhAna amalAna / vRndAvana tinako namata, sadA jori jugapAna // 142 // zrutajJAnI-kevalajJAnImeM kathaMcit samAnatA / / mattagayanda / jo bhavi bhAvamaI zrutite, nija AtamarUpa lakhai srvNgaa.| jJAyakabhAvamaI vaha Apa, nijau-parako pahicAnata caMgA / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] kavivara vRndAvana viracita so zrutikevalI nAma kahAvata, jAnata vastu jathAvata aMgA / lokapradIpa ripIpurane, ihibhAMti bhanI bhramabhAna prasaMgA / 143 // manaharaNa / niradoSa gunake nidhAna nirAvanajJAna, aise bhagavAna tAkI vAnI soI veda hai / tAke anusAra jina jAnyo nijaAtamAko, sahita vizeSa anubhavata akheda hai // soI dhrutikevalI kahAvai jina AgamameM, ApApara jAne bhale bharama ucheda hai / kevalI prabhUke pattaccha inake pageccha, jJAyaka zakatimAhiM itano hI bheda hai !!144 // kevalIke Avarana nAzate prataccha jJAna, vede eka kAla sundasaMpata anaMta hai / inake karama Avaranata karama liye, jeto jAnapano teto vedai sukhasaMta hai // koU bhAnu udai dekha sakala padArathako, koU dIkhe dIpadvAra thorI vastu taMta hai / jAnata jathAratha padArathako doU vRnda, prataccha parocchahIko meda varataMta hai / / 145 / / jaise meghAvarnateM vakhAne bhAnuvibhAbheda, jotimeM vimeda mAne pragaTa laveda hai| eka jJAnavArAmeM niyArA paMcabheda taise, nAnata kriyA meM tahA~ bhedako niSeda hai // M Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [41 kevalIke Avarana nAzateM prataccha jJAna, inake paroccha zrutidvArateM suveda hai / sAMce saradhAnI doU rAce rAmaraMgamAhiM, koU parataccha koU paroccha acheda hai // 146 // toTaka / hU~ ihi bhAMti jinAgamamAhiM khii| zrutikevali lacchana daccha gahI // nija Atamako darase parasai / anubhau rasaraMga tahAM baraseM // 147 // hai dohaa| zabdabrahmakari jina lakhyo, jJAnabrahma nijarUpa / tAhIko zrutikevalI, bhASatu haiM jinabhUpa // 148 // (34 ) zrutajJAna bhI jJAna hI hai / mattagayanda / hai zrI saravajJahadambudhiteM, upajI dhuni jo zuci zArada gaMgA / hai so vaha puggaladravyamaI, bhaI aMga upaMga abhaMga taraMgA // hai tAkaha~ jo pahicAnata hai, soi jJAna kahAvata bhAvazrutaMgA / sUtrahuko gurujJAna kahaiM, so vicAra yahA~ upacAra prasaMgA // 149 // (35) jJAna aura AtmAkA ekatva / SaTpada / jo jAne so jJAna, judo kachu vastu na jAno / Atama Apahi jJAna, dharmakari jJAyaka' mAno // jJAnarUpa parinace, svayaM yaha AtamarAmA / sakala vastu tasu bodhamAhiM, nivasaiM kari dhAmA // hai Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] kavivara vRndAvana viracita jadyapi saMjJA saMkhyAdita, bheda prayojanakza kahA / tadyapi pradezate meda nahiM, eka piMDa cetana mahA // 150 // manaharaNa / jaise ghasihAro ghAsa kATa loha dAMtalesoM, tahAM karatAra kriza sAdhana niyAg2a hai / taise AtamAvi na meda hai tribhedarUpa, yahA~ to pradezateM ameda nirAdhArA hai // saMjJA saMkhyA lacchana prayojana vastuko, anantadharmarUpa siddha sAdhana ucArA hai / guNI guNamAhiM jo saravathA vimeda mAne, tahAM to prataccha doSa lAgata apArA hai // 151 // mttgynd| 1 Atamako guna jJAnate minna, vakhAnata haiM keI mRTTa abhAge / hai do vidhi bAta kaho tinasoM, vaha jJAna virAjata hai kihi jAge / haiM jo jar3oM guna jJAna basai, taba to jar3a cetanatA-par3ha pAge / jIvahimeM jo basai guna jJAna, to kyoM tuma gAla bajAvana lAge // 152 // / manaharaNa / jaise Aga dAhaka-kriyAko karatAra tAko, upNaguna dAhaka-kriyAko siddha kare hai / taise AtamAkI kriyA jJAyakasubhAva tAsu, jJAnaguna sAdhana pradhAnatA Acarai hai // vivahAra diSTate viziSTa hai vibhedaM vRnda, nihacai sudiSTasoM ameda mudhA jharai hai / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 43 __ Apa cinmUrata akhaMDa dravyadRSTi tAke, / sattA guna bhedateM anaMta dhArA dherai hai // 153 / / dohA / niravikalpa Atama daraba, dravyadRSTike dvAra / jaba guna paraja vicAriye, taba bahu bheda pasAra // 154 // jete vacanavikalpa haiM, te te nayake bheda / sahita apecchA siddha saba, rahita apeccha niSeda // 155 / / jahAM saravathA pacchakari, gahata vacanakI Teka / tahA~ hota mithyAta mata, sadhata na vastu viveka || 156 // . tAteM donoM nayaniko, donoM nayanasamAna / jathAthAna saradhAnakari, vRndAvana sukha mAna. // 157 // jahAM apecchA jAsukI, tahAM tAhi kari mukhya / karo satya saradhAna dir3ha, syAdavAda rasa cukhya // 158 // . hai sAmAnya vizeSamaya, vastu sakala tihi kAla / so ikaMtasoM sadhata nahiM, dUSana lagata vizAla // 159 // . tAteM yaha cidrUpako, pranavana hai guna jJAna / jJAnarUpa vaha Apa hai, cidAnaMda bhagavAna // 160 / / (36 ) jJAna-jJeyakA varNana / SaTpada / - pUravakathita pramAna, jIva hI jJAna siddha huva / . jJeya dravya kahi trividhi, vividha vidhi bheda tAsu dhruva // cidAnaMdameM dravya, jJeya donoM pada sohai / / anya paMca jar3avarga, jJeya padavI tinako hai // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] kavivara vRndAvana viracita yaha Atama jAnata suparako, jJAna vRnda parakAza dhara / / parinAmarUpa sanabaMdha hai, jJAtA jJeya anAdikara // 161 // jadapi hoya naTa nipuna, tadapi nijakaMdha caDhe kimi / timi cinamUrati jJeya, lakhahu nahiM lakhata Apa imi || yoM saMzaya jo karai, tAsuko uttara dIje / supara prakAzakazakti, jIvameM sahaja lakhIje // jimi dIpa prakAzata sughaTapaTa, tathA Apa duti jagamagata / timi cidAnaMda guna vRndameM, svaparaprakAzaka pada pagata // 162 / / caupaaii| haiM jJeya tridhAtamako yaha artha / bhASA zrIgurudeva samartha // hai bhUta anAgata varatata jeha / parajaya bheda anaMte teha // 163 / / hai athavA utapativyayadhruvarUpa / tathA dravyagunaparaja. prarUpa // supara jJeyake je te bheda / so saba jAnata jJAna akheda // 164 // hai jJAnarUpa . aru jJeyasvarUpa / dravyarUpa yaha hai cidrUpa // hai aura paMca jar3avarjita jJAna / sadA jJeyapada dharai nidAna // 165 // hai AtamajJAna jotimaya svaccha / svapara jJeya taha~ lasata prataccha / haiM vaMdo kundakunda munirAya / jina yaha sugama- sumaga darasAya // 166 // hai (37) dravyoMkI bhUta-bhAvI paryAyeM bhI vartamAnavata aura jJAnameM : pRthak-pRthak jJAta hotI hai / manaharaNa:! . jete parajAya Sadravyanake hoya gaye, athavA bhaviSyata je sattAmeM virAjeM haiM / . hai. te te saba bhinna bhinna sakala vizeSajuta, zuddha jJAna bhUmikAmeM aise chabi chAjeM haiM / AMMMM M Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra pravacanasAra [.45 jaise tatakAla vartamAnako vilokai jJAna, .. taise bhagavAna aviloka mahArAjai haiN| bhUtabhAvI vastu citrapaTameM nihAreM jaise, gahai jJAna tAko taise tahAM bhrama bhAjeM haiM // 167 / dohA / .. vartamAnake. jJeyako, jo * jAnata hai jJAna / tAmeM to zaMkA nahIM, dekhata pragaTa pramAna // 168 // bhUta bhaviNyata parja to, hai hI nAhI mitta ! taba tAko kaise lakhai, yaha bhrama upajata citta - // 169 // * vAla avasthAkI kathA, jaba ura kariye yAda / taba pratacchavata hota sava, yAmeM nAhiM vivAda // 170 // . athavA bhAvI vastu je, vedavidita savaM Thaura / . tinahiM vicArata jJAna taha~, hota tadAkRti daura // 171 // bAhUbali bharatAdi je, 'tIta puruSa prdhaan| . athavA zreNika Adi je, honahAra bhagavAna // 172 // tinako citra vilokatai, aiso upajata jJAna / ' . jaise jJeya pratacchako, jAnata jJAna mhaan| 173 / chaMdamasthanike jJAnakI, jaha~ aisI gati hoya / jAnahiM bhUta bhaviSyako, vartamAnavata * soya // 174 // tava jinake Avaranako, bhayau saravathA nAza / pragaTyo jJAna anaMtagata, sahajaH zuddha parakAza // 175 // tinake bhUta bhaviSyaM je, 'parajai bheda anaMta / chahoM daravake lakhanameM, zaMkA ' kahA rahaMta // 176 / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] kavivara vRndAvana viracita +wwwwwwwww yaha subhAva hai jJAnako, jaba pranavata nijarUpa / taba jAnata jugapata jagata, trividhi vikAlikabhUra // 177 / aise pagma prakAzamaha~, zuddha buddha jimi arka / tAsa pragaTa jAnana vipaiM, kaise upajai tarka // 178 // apane vastusvabhAvameM, rAjai vastu samasta / nija subhAvameM tarka nahiM, yaha mata sakala prazasta // 179 // (38) avidyamAna paryAyoMkA bhI kathaMcit vidyamAnatva / dohA / je paraje upaje nahIM, hoya gaye puni jeha / asadbhUta hai nAma tasu, yo bhagavAna bhaneha // 180 // te saba kevalajJAnameM, haiM prataccha gunamAla / jyoM caubIsI thaMbhameM, likhI trikAlika hAla // 181 // (39) unake bhI jJAna pratyakSatva / dra milaa| jisa jJAnavirSe parataccha samAna, bhaviSyata bhUta nahIM jhalakai / parajAya chahoM vidhi dravyanake, nihacai karake saba hI thalakai // tisa jJAnakoM kauna pradhAna kahai, bhavi vRnda vicAra karo bhalakai / vaha to nahiM pUja padastha lahai, na nikAlikajJeya jahA~ lalakai / (40) indriyajJAnakI tucchatA / _ kAvya ( mAtrA 26) jo indrinasoM bhaye Apa sanabandha padAratha / tinako IhAdikana sahita, jo jAnata sAratha // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 47 so jana vastu paroccha tathA, sUcchima nahiM jAne / matijJAnIkI yahI zakati, jinadeva bakhAne // 183 // manaharaNa / indrinake viSaya je virAjata haiM thUlarUpa, tinasoM milApa jaba hoya taba jAne haiN| avagraha IhA au avAya dhAraNAdi liye, kramasoM vikalpakari ThIkatA so mAne haiM // . bhUtabhAvI parajai pramAna au arUpI vastu, indrinateM sarva ye agocara pramAne haiN| jAteM ina gacchiniko acchateM na jJAna hota, tAhIsetI acchajJAna tuccha ThaharAne hai // 184 / / (41) atIndriya jJAnakI mahAnatA / apradezI kAlAnu pradezI paMca astikAya, mUratIka puggala amUratIka pAMca hai / tinake anAgata atIta parajAya bheda, nAnA bheda liye nija nija thala mAca hai / / sarvako prataccha eka samaihImeM jAne svaccha, atIndriyajJAna soI mahimA avAca hai / vArabAra baMdata padAraviMdatAko vRnda, jAko pada, jAneMteM na nAcai karmanAca hai // 185 // sarvayA chanda / indriyajanita jJAnahIne je, matavAle mAne saravajJa / so tau pragaTa virodha bAta hai, paccha chAMDi parakhau kina tajJa // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] kavivara vRndAvana viracita sUkSmAntarita dUrake dravyani, soM na prataccha lakhai alapajJa / yAteM nirAvarana niradUpita, chAyaka hI jJAnI sArana // 186 / (42) usa jJAnameM jJeyArtha pariNamana lakSaNa kriyA nahIM hai| SaTpada / jo jJAtA parinave, jJeyameM vikalapa dhArai / tihiko chAyakajJAna, nAhiM yoM jina uccArai / / vaha vikalapajuta vastu, vRnda anubhava na kara hai / mRgatRSNA iva phirata, nAhiM saMtopa dherai hai // tAtai vikalapajutajJAnako, nahiM chAyakapadavI parama / yaha parAdhIna indriyajanita, vaha subodha Atamadharama || 187 // (43) saMsArIke doSa vahA~ nahIM hai| milaa| bhagavanta bhanI jagajaMtuniko, jaba karmaudai ita Avata hai / / taba rAga virodha vimohi dazA kari, nUtana vaMdha bar3hAvata hai dir3ha Atama joti jagai jinako, tinako rasa dai khira jAvata hai / nahiM nUtana baMdha baMdhai tinako, imi zrIguru vanda batAvata hai // 188 // (44) kevalI bhagavAna abaMdha hI haiN| manaharaNa / tina arahaMtanike icchAvinA kriyA hota, ___ kAyajoga baiThana uThana Daga bharano / divyadhvani dhArAsoM dudhArA dharma bheda bhane, . ____tAhIke adhArA bhavapArAvAra tarano // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [49 W mAyAcAra nArinimeM nAriveda-udai jaise / . , kevalIke taise audayikakriyA varano // dekho ! meghamAlA nAda karata rasAlA uThi / calata vizAlA taise tahA~ ura dharano // 189 // dohA / . praznaH--pUchata ziSya vinIta ita, vina icchA bhagavAna / dicchA zicchA deta kimi, uThata calata thitiThAna / / 190 // uttaraH-suvihAyogata karma hai, calana-phiranako heta / soI nija rasa dai khirata, uThata calata thiti leta // 191 // bina icchA jimi calata hai, megha pavanake joga / Araja zrIarahaMta timi, viharahiM karma-niyoga / / 192 // bhASA-prakRti udota lagu, vAnI khirata trikAla / svataH anicchA rUpate, tahA~ alaukika cAla // 193 / / rasana dazana hAlai na kachu, lagata na oTha lagAra / vikRti hota nahi aMgako, mahimA aparaMpAra // 194 // aSTa sthAnakatai 'varana, * upajata saMjutazora / jinadhvani varjita tAsate, jathA megha ghanaghora // 195 // so jaba tahA~ punIta jana, pUchahiM sanmukha Aya / divyadhvani taba khirata hai, nimita tAsuko pAya // 196 // nimita aura naimitakako, banyo banAva anAda / . saba mata mAnata bAta yaha, yAmeM nAhiM vivAda // 197 // 9 1: varNa akSara / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] kavivara vRndAvana viracita ciMtAmani aru kalpataru, ye jar3a pragaTa kahAhiM / manavAMchita saMkalpa kimi, siddhi karahiM palamAhi // 198 // pArasa nija guna deta nahiM, nahiM parauguna leta / kimi tAko parasata turata, loha kanakachavi deta // 199 // icchArahita anaccharI, aise jinadhuni hoya / uThana calana thitikaranameM, yahAM na saMzaya koya // 200 // (45) karma vipAkakA akiMcitkaratva manaharaNa / puNyahIko phala hai zarIra arahaMtaniko, ____ pheri tinhaiM soI karma udai jaba Avai hai / tabai kAya vaina joga kriyAko udota hota, ___ jathA megha bole Dolai vAri barasAvai hai // jAte moha Adiko saravathA abhAva tahA~, ___ tAtai vaha kriyA vRnda chAyakI kahAvai hai / pUrvabaMdha khiro jAta nUtana na ba~dhe pAta, ___ chAyakIko aisoI sumeda veda gAvai hai // 201 // hai caupaaii| hai cAra bhAMti kari vaMdha vibhaagaa| prakRti, pradeza, sthiti, anubhAgA / jogadvArateM prakRti prdeshaa| thiti anubhAga mohakRta bhepA // hai hai jahAM mUlate moha vinaashai| taha~ kimi thiti anubhAga prakAzai / hU~ pUravabaMdha udai jo Avai / so nija rasa daike khiri nAvai // 203 // dohaa| bhAnu vasata AkAzameM, jalameM jalana vasaMta / kimi tAko avalokate, vikasita hota turanta / / 204 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 51 M murwwwwwwrmanoramaanaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaawar asta gabhasta vilokate, cakavA tiya taji deta / lakhahu nimita naimatikako, pragaTa anAhata heta // 205 // taise puNyanidhAnake, prazna hota paramAna / jinadhuni khirata anaccharI, icchArahita mahAna // 206 // jaise zayana dazAvi0 koDa kari uThata pralApa / vinu icchA tamu vacana taha~ khirata Apatai Apa // 207 // jaba icchAjutako vacana, khirata anicchA yema / taba so vacanakhigna vipaiM, icchAko nahiM nema // 208 // ciMtAmani suravRcchateM, gunita anaMtAnaMta / zakti sukhada jinadehameM, sahaja subhAva lasaMta // 209 / / jaisI jinakI bhAvanA, taisI tinakoM dIsa / dhuni dhArAsoM vistarata, indra dharata sata zIsa // 210 // aba jihi vidhi varanAtamaka, hota sudhAraNa dhAra / tAko suni zaradhA karo, jyoM pAvo bhavapAra / / 211 / / zrIganadhara vara riddhidhara, sunahiM sudhuni amalAna / tinahakI matimeM sakala, bAnI nAhiM samAna // 212 // jeto matibhAjana tito, 'vayana gahI ganaIza / vIsa aMka paramAna zruti racI tAhi nutazIsa // 2.13 // tAhIke anusAra puni, aura suguru niragraMtha / racanA jinasiddhAMtakI, racahiM sukhada zivapaMtha // 214 // 1. vacana / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] kavivara vRndAvana viracita caupaaii| hU~ AtamarAma zuddha upayogI / amala AtaMdrI AnaMdabhogI / hai tinakI kriyA chApakI varanI / 'vRndAvana' bandata bhaktaranI // 215 // (46) saMsArI aura kevalImeM asamAnatva maadhvii| hai nadi Atama Apa subhAvahite, svayameva zubhAzubharUpa na hoI / hai tadi tau na cahai saba jIvanike, jagajAla dazA cahiye nahiM koI // 1 natra vaMdha nahIM tava bhoga kahAM. jo vaidhai soI mogavai bhoga titoI / hai yaha paccha prAccha pramAnateM sAdhate. khaMDana sAMkhyamatInikI hoI / 216 // chanda savaiyA (sAMtyamatIkA lkssnn)| hai sAMkhya kahai saMgaravi thita, jIva zubhAzubha karai na bhAva / haiM prakRti karai karamaniko tAjau, phala bhugatai cinmUrati-va / / I tahAM virodha pragaTa pratibhAsata, vinA kiye kaise phala pAtra / hai jAteM jo karatA so muktA, yahI rAjamAragako nyAva // 217 // (47) sarvajJapanese atIndriyajJAnakI mahimA azoka puSpa maMjarI / vartamAnake gunau samasta parja vA, maviSya bhUtakAlake jite anaMtanaMta haiN| saca dabake savaMga je vicitratA taraMga, aMtaraMga cinha minna minna so dipaMta haiM | eka hI samai su eka bAra hI lakhyau tinheM, prataccha aMtaga cheda svacchatA gharaMta haiN| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [53 chAyakIya jJAna hai yahI trilokavaMda vRnda, jo samau viSamyameM samAna bhAsavaMta hai // 218 / / (samaviSamakathana )-manaharaNa / koU dravya kAike samAna na virAjata hai, yAhIta viSama so vakhAnai guru graMthameM / mati zruti augha manaparjake viSaya teU, viSama kahAvata chayopazama paMthameM // sarva karma sarvathA vinAzike prataccha svaccha, chAyaka hI jJAna siddha bhayau zruti maMthameM / soI sarva darvako vilokai ekai samaimAhi, mahimA na jAsakI samAta 'graMthakathameM / 219 // (48) jo sabhIko nahIM jAnatA vaha ekako bhI nahiM jaantaa| manaharaNa / tInoMle.kamAhiM je padAratha virAja tihU~, kAlake anaMtAnaMta jAsumeM vimeda hai| tinako prataccha eka samaihImeM eka bAra, jo na jAni sake svaccha aMtara ucheda hai| so na eka darvahUko sarva parajAyajuta, jAnivekI zakti dherai aise bhane veda hai| tAH jJAna chAyakakI zakti vyakta vRndAvana, soI lakhai Apa-para sarvabheda cheda hai // 220 // 1. avadhijJAna / 2. graMtharUpI kathAmeM-vastrameM / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] kavivara vRndAvana viracita (49) ekako nahIM jAnatA vaha sabhIko bhI nahIM jAna sktaa| mttgynd| hai jo yaha eka cidAtama dravya, ananta dharai gunaparyaya sAro / hai tAkaha~ jo nahiM jAnatu hai, paratacchapane saravaMga sudhAro / hai so taba kyoM karike saba dravya, anaMta anaMta dazAjuta nyAro / 1 ekahi kAlameM jAni sakai yaha, jJAnakI rItiko kyoM na vicAro // 221 // manaharaNa / ghAtikarma ghAtake pragaTyo jJAna chAyaka so, darvadiSTi dekhate ameda saravaMga hai / jJeyanike jAnivateM soI hai anaMta rUpa, aise eka au aneka jJAnakI taraMga hai // tAteM eka AtamAke jAnehIteM vRndAvana, ___ sarva darva jAne jAta aisoI prasaMga hai| kevalIke jJAnakI apecchAte kathana yaha, mathana karI hai kundakundajI abhaMga hai // 222 // (50) kramika jJAnameM sarvajJatAkA abhAva arilla / jo jJAtAko jJAna anukramako gaMhI, vastuniko avalaMbata upajata hai sahI / so nahiM nitya na chAyaka nahiM saravajJa hai, parAdhIna tamu jJAna so jana alapajJa hai / / 223 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 55 (51) sarvajJa jJAnakI mahimA manaharaNa / tihU~kAlamAhiM nita viSama padAratha je, ____sarva sarvalokameM virAje nAnA rUpa hai| ekai bAra jAnai pheri chA~Dai nAhiM saMga tAko, ___ 'saMgakI sI rekhA tathA sadA saMgabhUpa hai // amala acala avinAzI jJAnaparakAza, sahaja subhAvika sudhArasako kUpa hai| zrI jiniMdadevajUke jJAna guna chAyakakI, ___ aho bhavivRnda yaha mahimA anUpa hai // 224 // koU mUratIka koU mUratirahita dravya, ___ kAhuke na kAya koU dravya kAyavaMta hai / koU jarUpa koU cidAnaMdarUpa yAte, __sarva darva sama nAhiM viSama bhanaMta hai // tinake trikAlake anaMta gunaparajAya, nityAnityarUpa je vicitratA dharaMta hai / sarvako prataccha eka samaimeM hI jAne aise ___ jJAnaguna chAyakakI mahimA anaMta hai // 225 // sarvajJatArUpa jJaptikriyA hone para bhI vandhanakA abhAva manaharaNa / zuddha jJAnarUpa saravaMga jinabhUpa Apa, sahaja-subhAva-sukhasiMdhumeM magana hai // 1. patyarakI rekhaa| / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] kavivara vRndAvana viracita tinhaiM paravastuke na jAnivekI icchA hota, ___ jAte tahA~ mohAdi vibhAvakI bhagana hai / tAtai pararUpa na pranavai na gahana kare, ___ parAdhIna jJAnakI na kabahU~ jagana hai // tAhIta abaMdha vaha jJAnakriyA sadAkAla, AtamaprakAzahImeM nAsakI lagana hai // 226 // dohA / kriyA doi vidhi varanaI, prathama prajJaptI jAni / jJeyAratha parivaratanI, dUjI kriyA vakhAni // 227 // amalajJAnadarapana vi., jJeya sakala jhalakaMta / prajJaptI hai nAma tasu, tahAM na baMdha lasaMta // 228 // jJeyAratha parivaratanI, rAgAdikajuta hota / jaiso bhAvavikAra taha~, taiso baMdhaudota // 229 // pddhtikaa-pddhdd'ii| (adhikArAnta maMgala) jJAnAdhikAra yaha mukatipaMtha / guru kathI sArazrutisiMdhu maMtha / / muni kudakuMdake jugala pAMya / vRndAvana vandata zIsa nAya / iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasArajIkI vRndAvanakRta bhASAmeM prathama jJAnAdhikAra pUrA bhayA / ASHOMEZAGALIZAZAEREASIZEDAZOLICIZE5:37AMZ6352252CTICARCIRZZX23:2033zczzes. POOR 1. (pha pratimeM) " mitI kArtika kRSNA 14 caudaza saMvat 1905 vudhavAre (kha pratimeM) saMvat 1906 caitra zuklA pUrNamAsyAm mndvaasre|" isa prakAra likhA hai / HOM / E Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [57 atha dvitIyasukhAdhikAraH prArabhyate / maMgalAcaraNa / caranakamala kamalA basata, sArada sumukhanivAsa / devadeva so deva mo, kamalA vAgavilAsa // 1 // zrIsaravajJa pranAma kari, kundakunda muni vaMdi / varanoM sukhaadhikAra aba, bhavi ura-bharama nikaMdi // 2 // (1) gAthA-53 kaunasA jJAna, sukha aura heya upAdeya hai ? manaharaNa / 'arthanikemAhiM jo atIndrIjJAna rAjata hai, soI to amUratIka acala amala hai / bahuri jo indriya janita jJAna upajata, soI mUratIka nAma pAvata samala hai // tAhI bhAMti sukhahU atIndrI hai amUratIka, indrIsukhamUratIka soU na vimala hai| doUmeM parama utakRSTa hoya gaho tAhi, soI jJAna sukha zivaramAko .kamala hai // 3 // atIndriyajJAna sukha AtamasubhAvika hai, eka rasa sAsato akhaNDa dhAra bahai hai / zatruko vinAzike upajyo hai avAdharUpa, . __ sarvathA nijAtamIka-dharmako gahai hai // 1. pdaarthomeN| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] kavivara vRndAvana viracita indrIjJAnasukha parAdhIna hai vinAzika hai, tAte yAko heya jAni aiso guru kahe hai / jJAnasukhapiMDa cinamUrati hai vRndAvana, dharmImeM anaMta dharma jude-jude rahe hai // 4 // (2) gAthA-54 atIndriya mukhake kAraNarUpa __ atIndriya jJAnakI upAdeyatA aura prazaMsA / jAkI jJAnaprabhAmeM amUratIka sarva dava, ____tathA je atIndrIgagya anU pudgalake / tathA je prachanna dravya kSetra kAla bhAva cAra, ___sahitavizeSa vRnda nija nija thalake // aura nija Atamake sakala vimeda bhAva, ___ tathA paradravyanike jete meda lalake / tAhI jJAnavaMtako prataccha svaccha jJAna jAno, jAmeM ye samasta eka samehImeM jhalake // 5 // (3) gAthA-55 indriyasukhakA kAraNaspa jJAna heya hai-niMdya hai / jIva hai mubhAvahIta svayaMsiddha amUrata, ___dravya dvAra dekhate na yAmeM kachu phera hai / soI phera nizcaisoM anAdi karmabaMdha joga, ___ maratIka dIkhe jaiso dehako gahe * rahai // tAhI mUratIkateM mujoga mUrta padAratha, __ tinako avagrahAdikate jAnate rahai // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 59 athavA chayopazamamandatA bhayete soI, thUla mUratIka hU na jAnata kite rahai // 6 // dohA / deha gharese AtamA, dravyedrinike dvAra / nikaTa thUla mUrata darava; tinako jAnanihAra // 7 // athavA chaya upazama dherai, nipaTa nikaTa je vasta / . tinahu~ na jAni sakai kabhI, yaha jagavidita samasta // 8 // paMcindrinike viSayako, jAni anubhavai soya / indriyasukha so jAniyo, mUratIkameM hoya // 9 // yAteM jJAnI sukha doU, vasahiM sadA ika saMga / / mUratimAhiM mUratika, itaramAhiM tadaraMga // 10 // pharasa rUpa rasa gaMdha aru, zravanidrinike bhoga / jJAnadvArateM jAnike, sukha anubhava tapayoga // 11 // yAta jJAnaru saukhyako, avinAbhAvI saMga / cidvilAsahImeM basata, upajahi saMga umaMga // 12 // indriyajJAnaru saukhya jimi, mUratIkameM jAna / tathA atindriyajJAna sukha, vasata atiMdriyathAna // 13 // kahA kahoM nahiM kahi sakoM, vacanagamya nahiM yeha / anubhava nayana ughAri ghaTa, vRndAvana lakhi leha // 14 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] phavivara vRndAvana viracita (jIvadazA ) manaharaNa / anAdita mahAmoha madirAko pAna kiye, ___Thaura Taura karata rAhaneko kAma hai / ajJAna a~ghArameM sa~bhAra na zakati nija, ___ indrinike lAre kiye dehahImeM dhAma hai // lapaTi jhapaTi gahe mUratIka bhoganiko, ___ zuddhajJAna dazA setI bhaI buddhi, vAma hai / aisI mUratIka jJAna parocchakI lIlA vRnda, bhApI kundakunda guru tinako pranAma hai // 15 // (4) gAthA-56 indriyA~ mAtra apane vipayoMmeM bhI eka sAtha apanA kAma nahiM kara sakatI ataH vaha heya hI haiN| paTpada / pharasa rUpa rasa gaMdha, zabda ye puggalIka hai| paMcendrinike jathAjoga ye, bhoga ThIka haiM / saba indrI nijabhogana, jugapata gahana kara hai / chaya upazama kramasahita, bhoga anubhavata raheM hai // jyoM kAka lakhata do nagnateM, eka pUtalI phiranikara / jugapata nava medi salakhi sakata, tyoM indrinikI rIti tara // 16 / jIva jIbhake svAdamAhiM, jihikAla pageM hai / anyeMdrinike mogameM na, tatra bhAva lo hai // nija nija rasa saba gaheM, jadapi yaha sakati acchamaha / tadapi na eka kAla, sakala rasa anubhavate taha~ // wwwww Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 61 www. rasa vedahiM kramahIsoM sabhI, chya upazamakI sakati yahi / jAMta paroccha yaha jJAna hai, parAdhIna mUrati su gahi // 17 // dohA / yaha paroccha hI jJAnateM, indriniko rasa jAna / cidAnaMda sukha anubhavahi, jeto jJAna pramAna // 18 // tAta jJAnaru sukha doU, haiM paroccha parataMta / mUgatIka bAdhA sahita, yAteM heya bhanaMta // 19 // (5) gAthA-57 indriyajJAna pratyakSa nahIM hai| chanda svaiyaa| je paradaskhamaI haiM indrI, te pudgalake vane vanAva / cidAnaMda cidrUpa bhUpako, yAmeM nAhIM kahUM subhAva // tina kari jo jAnata hai Atama, so ki.mi hoya prataccha lakhAva / parAdhIna tAta paroccha yaha, indrIjanita jJAna ThaharAva // 20 // mattagayanda / hU~ pudgaladarvamaI sava indriya, tAsu subhAva sadA jar3a jAno / hai Atamako tihuMkAla vi, nita cetanavaMta subhAva pramAno // hai to yaha indriyajJAna kaho, kihi bhAMti prataccha kahA~ ThaharAno / hai tAtai paroccha tathA parataMtra, su indriyajJAna bhanau bhagavAno // 21 // (6) gAthA-58 parokSa-pratyakSake lakSaNa / manaharaNa / parake sahAyateM jo vastumeM upajai jJAna, soI hai paroccha tAsu meda suno kAnate / jathA upadeza vA jyopazama lAbha tathA, pUrvake abhyAsa vA prakAzAdika bhAnate // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] kavivara vRndAvana viracita aura jo akele nija jJAnahIteM jAneM jIva, soi hai prataccha jJAna sAdhita pramAnate / jAteM yaha parakI sahAya vina hota vRnda, ___ atiMdriya AnaMdako kaMda amalAnate // 22 // (7) gAthA-59 aba pratyakSajJAnako pAramArthika sukha dikhAte haiN| manaharaNa / aiso jJAnahIko 'sukha' nAma jinarAja kahyo, jauna jJAna Apane subhAvahIsoM jagA hai / nirAvarnatAI saravaMga nAmeM AI au ju, anaMte padArathameM phaili jagamagA hai // vimala sarUpa hai abhaMga saravaMga jAko, jAmeM avagrahAdi kriyAko krama bhagA hai / soI hai prataccha jJAna atiMdrI anAkulita, yAhItai atiMdriyasukha yAko nAma pagA hai // 23 // (8) gAthA-60 aba kevalajJAnako bhI pariNAmake dvArA duHkha hogA ? samAdhAna mattagayanda / 1 kevalanAma jo jJAna kahAvata, hai sukharUpa nirAkula soI / haiM jJAyakarUpa vahI parinAma, na kheda kahUM tinhike madhi hoI / / I khedako kAraNa ghAtiya karma, so mUla nAza bhayo mala dhoI / 1 yAta atindriya jJAna soI, sukha hai nihacai nahiM saMzaya koI // 24 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra manaharaNa / ghAtiyA karama yahI jJAnamAhiM kheda karai ___ jAta mohaudai matavAlo hota AtamA / jhUThI vastumAhi buddhi sAMcI kari dhAvatu hai, khedajuta indrI viSai jAnai bahu bhAtamA // jAke ghAti karmako saravathA vinAza bhayo, ___ nagyo jJAna kevala anAkula vikhyAtamA / trikAlake jJeya eka bAra citrabhItavata, ___ jAnai joI jJAna soI sukha hai adhyAtamA // 25 // (9) gAthA-61 kevalajJAna sukha svarUpa hai| mattagayanda / kevalajJAna anantaprabhAta, padArathake saba pAra gayA hai / loka alokaviSa jasu diSTi, viziSTapaneM visatAra layA hai // sarva aniSTa vinaSTa bhaye, au ju iSTa subhAva so lAbha layA hai / yAta abheda dazA karikai yaha, jJAnahiko sukha siddha ThayA hai // 26 // dohA / jaba hI ghAti vighAtike, zuddha hoya saravaMga / jJAnAdika guna jIvake, soI saukhya abhaMga // 27 // nijAdhIna jAnai lakhai, sakala padAratha vRnda / kheda na tAmaiM hota kachu, kevalajoti suchanda // 28 // tAta yAhI jJAnako, sukhakari baranana kIna / bhedavivicchA chAMDike, kundakunda paravIna // 29 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] kavidara vRndAvana viracita (10) nAyA-62 kaMvaliyoMke hI pAramArthika MAN MYAM naavii| hai jinako yaha bAniyakrama vidhAnika, kevala joti ananta phurI hai / hai ukhane ujaniSTa atIndriya saunthya, nin, manvaMga mamaMga purI hai / haiM jisano na amatrya pratIta kareM, puni dUra hu madhyakI buddhi durI hai / hai yaha bAta kahI zaravA pari haiM, jinake makkI yini Ani jurI hai| 30 // dohaa| indrImukhajuna mukti ne, nAnahiM maha ayAna / tinako mata anandaMDa ri, zrIguru hanI nizAna // 31 / / (11) gAyA-63 apAramArthika indriyamukha / mAvanI / nara indra sugara indraniko, sahaje jaba indriyaroga sajAve / taba pIr3ita honara goganako, nita moga manogananAhiM nA // tahA~ cAhakI vAha navIna vaI, vRtaAhunimeM jini Agi jagAve / sahajAnaMda va vilasa vinA, nahiM mozane so pyAsa bujhAne / hA / vargavimeM indrAdiko indriyamunna bharapUra / lou da bAdhAsahita, sahajAnane dUra . / 33 // cA intrIjanita suddha heyalpa pahicAna / jJAnAnanda anaccamuta, karo mubArasa pAna // 34 // 4 1. indriyoM ko / 2. manoja / 3. tyAvya / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [65 (12) gAthA-64 indriyoMke AlaMvanameM svAbhAvika duHkha hI hai| paTpada / . jina jIvaniko viSayamAhi, ratirUpa bhAva hai / tinake urameM sahaja, duHkha dIkhata janAva hai // jo subhAvateM duHkharUpa, indrI nahiM hoI / to viSayanike heta, karata. vyApAra na koI // _ 'kari 'maccha dvirepha "zalabha, harina, viSayani-vaza tana paraharahiM / yAteM indrIsukha dukhamaI, kahI suguru bhavi ura dharahiM // 35 // (13) gAthA-65 siddhabhagavAnako zarIra vinA bhI sukha hai, saMsAradazAmeM zarIra sukhakA sAdhana nahIM / manaharaNa / saMsAra avasthAmeM vibhAva subhAvahIsoM, yahI jIva Apa sukharUpa chavi deta hai / jAte paMca indriniko pAyakai manoga bhoga, tAko rasa jJAyaka subhAvahIsoM leta hai / deha to pragaTa jar3a puggalako piMDa tAmeM, jJAyakatA kahAM jAko subhAva aceta hai / tAte jakta mukta doU dazAmAhiM vRndAvana, . sukharUpa bhAvaniko AtamA niketa hai // 36 // - - 1 tyAjya / 2 hAthI / 3 machalI / 4 pramara / 5 pataMga / 6 bhavyajIva / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara vRndAvana viracita (14) gAthA-66 yahI bAta dRr3ha karate haiN| sarvathA prakAra devalokahUmeM dekhiye to, deha hI cidAtamAko sukha nAhiM karai hai / jaddapi suraga utakiSTa bhoga uttama au, vaikriyaka kAya sarva puNya joga marai hai // tahA~ viSayanike vivaza bhayo jIva Apa, Apa hI sukhAsukhAdi bhAvani Adarai hai / jJAyaka subhAva cidAnaMdakaMdahImeM vRnda, ' tA~ta cidAnaMda doU dazA Apa dharai hai // 37 // hai 15) gAthA-67 jIva svayameva sukha pariNAmakI zaktivAn honese vipayoMkA akiMcanatva / caubolaa| jina jIvanikI timira haranakI, jo subhAvasoM dRSTi.... / / tau tinako dIpaka prakAzateM, raMca prayojana nAhiM cahai // taise sukhasurUpa yaha Atama, Apa svayaM saravaMga lahai / / tahA~ viSaya kahA karahiM vRnda jaha~, sudhA subhAvikasiMdhu bahai // 38 // (16) gAthA-68 AtmAkA sukhasvabhAva hai-dRSTAnta / mattagayanda / hai jyoM nabhameM ravi Apuhitai, dharai teja prakAza tathA garamAI / haiM devaprakRtti udai karikai, isa lokavipaiM vaha deva kahAI // hai tAhI prakAra vizuddha dazA kari, siddhanike munivRnda batAI / jJAnaru saukhya lase saravaMga, so deva abhaMga namoM siranAI // 39 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra . pravacanasAra [67 __ manaharaNa / prabhA aura uSNa tathA devapada, tInoM hI vizeSaniko ,dherai mArataMDa hai / taise paramAtamameM suparaprakAzaka, anaMtazakti cetana so jJAnagunamaMDa hai // tathA AtamIka tRpti anAkula thiratAsoM, sahaja subhAva sukhasudhAko, umaMDa hai| AtamAnubhavIke subhAva zilAmAhiM so, ukIramAna, jaktapUjya devatA akhaMDa hai // 10 // dohA / atiindrI sukhako parama, pUrana bhayo vidhAna / kundakunda muniko karata, vRndAvana nita dhyAna // 41 // iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasArajIkI vRndAvanakRtabhASAmeM dUsarA sukhaadhikAra pUrNa bhayA / 1 saMvat 1905 kArtika zuklA 5 budhavAsare / 1 1 aisA hI kha pratimeM hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] kavivara vRndAvana viracita hai onamaH siddhebhyaH / atha tRtIyajJAnatattvAdhikAraH likhyate / __ maMgalAcaraNa / dohA / vaMdoM - zrIsarvajJapadaM, jJAnAnaMda suceta / jasu prasAda varanana karoM, indriya sukhako heta // (1) gAthA-69 indriyasukha aura usake sAdhana (zubhopayoga)kA svarUpa / mattagayanda / jo jana zrIjinadeva-jatI-guru, -pUjanamAhiM rahai anurAgI / cAra prakArake dAna kara nita, zIla vipaiM dir3hatA mana pAgI // AdarasoM upavAsa karai, samatA parikai mamatA mada tyaagii| so zubharUpapayoga dhanI, vara puNyako vIja cavai bar3abhAgI // 1 // (2) gAthA-70 zubhopayoga sAdhana unakA sAdhya indriysukh| - kavitta (31 mAtrA) zubhaparinAmasahita AtamakI, dazA suno bhavi vRnda sayAna / uttama pazu athavA uttama nara, tathA devapada lahai sujAna // thiti parimAna paMca indrinike, sukha vilasai tita vividha vidhAna / pheri bhramai bhavasAgarahImeM, tAta zuddhapayoga pradhAna // 2 // (3) gAthA-71 isaprakAra use duHkhameM hI DAlate haiN| __ mattagayanda / devanike animAdika riddhikI, vRddhi aneka prakAra kahI hai / tau bhI atiMdriyarUpa anAkula, tAhi subhAvika saukhya nahIM hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 69 / yo paramAgamamAhiM kahI guru, aura suno jo tahA~ nita hI hai / 1 dehaviyAkari bhoga manoganimAhi, ramai samatA na lahI hai // 3 // hai (4) gAthA 72 aba zuddhopayogase vilakSaNa azuddha upayoga ataH zubha-azubhameM avizeSatA / mattagayanda / hai jo nara nAraka deva pazU saba, dehaja duHkhavi akulAhI / to tinake upayoga zubhAzubhako, phala kyoM karikai vilagAhIM // jAte nijAtama parma sudharma, atiMdriya zarma nahIM tinapAhIM / hai to bhavivRnda vicAra karo aba, kauna vizeSa zubhAzubhaMmAhIM // 4 // dohA / zubhapayoga devAdi phala, azubha dukhadaphala narka / zuddhAtama sukhako nahIM, donoM meM saMparka // 5 // tava zubha azubhapayogako, phala samAna pahicAna / kArajako sama dekhikai, kArana hU sama mAna // 6 // tAte indrIjanita sukha, sAdhaka zubhaupayoga / azubhapayoga samAna guru, varanI zuddha niyoga // 7 // (5) gAthA-73 sukhAbhAsakI asti / azoka pusspmNjrii| vajrapAni cakrapAni. je pradhAna jiktamAni, te zubhopayoganai bhaye ju sAra bhoga hai / tAsute zarIra aura paMca acchapacchako, supopate bar3hAte ramAvate manoga hai // 1. jaganmAnya / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] kavivara vRndAvana viracita lokameM vilokate sukhI samAna bhAsate, jithaiva joMka rogake vikAri raktako gahai / cAha dAhasoM dahai na sAmabhAvako lahai, nijAtamIka dharmako tahAM nahIM saMjoga hai // 8 // (6) gAthA 74 puNya tRpNA-duHkhakArI hai| kavitta (31 mAtrA) jo nihacai kari zubhapayoga , upajata vividha puNyakI rAsa / / svargavargameM devanike vA, bhavanatrikameM pragaTa prakAsa // / tahA~ tinheM tRSNAnala vADhata, pAya bhoga-ghRta Ahuti grAsa / / jAtai vRnda sudhA-samarasa vina, kabahu~ na miTata jIvakI pyAsa // 9 // __ (7) gAthA 75 puNyameM tRSNA bIja vRddhiko prApta hote haiN| ___ manaharaNa / devaniko Adi lai jiteka jIvarAzi te te, viSaisukha AyuparajaMta saba cAheM haiN| . vahuri so bhoganiko bAra vAra bhogata haiM, tizanA taraMga tinhaiM uThata athAhaiM haiM // AgAmIka bhoganikI cAha dukha dAha bar3hI, tAsukI sadaiva pIra bharI ura mAhaiM haiN| jathA joMka rakata vikArako taba loM gahai, jauloM zaTha prANAMtadazAko Aya gAhaiM haiM // 10 // 1. yathA eva = jaise hii| 2. sAmyabhAva = smtaa| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [71 (8) gAthA-76 puNyajanya indriyasukhakA bahuta prakArase dukhtv| kunnddliyaa| indriyajanita jiteka sukha, tAmeM paMca vizeSa / parAdhIna vAdhAsahita, chinnarUpa tamu bheSa // chinnarUpa tasu bheSa, viSama aru baMdha bar3hAvai / yahI vizeSana paMca, pApahameM ThaharAvai // taba abako budhimAna, cahai indrIsukha giMdI / tAteM majata vivekavAna, sukha amala atiMdI // 11 // (9) gAthA-77 puNya-pApa kathaMcit samAna haiN| mattagayanda / puNyaru pApavi nahiM meda, kachU paramArathauM Thaharai hai| haiM jo isa bhAMta na mAnata hai, bahirAtama buddhi vahI gahare hai // hai so jana moha achAdita hoya, bhavodadhi ghora virSe laharai hai / hai tAhi na vAra na pAra mile, dukharUpa cahUMgatimeM haharai hai / / 12 / / hai jaise zubhAzubhameM nahiM bheda, na bheda bhane sukha duHkhakemAhIM / tAhI prakArateM puNyaru pApameM, bheda nahIM paramArathaThAhIM // jAte jahA~ na nijAtama dharma, tahAM citta cAhakI dAha sadAhIM / hai tAteM suriMdahimiMda nariMdakI, saMpatiko citta cAhata nAhIM // 13 // paddhatikA / (paddharI chaMda) 1 je jIva puNya aru pApamAhiM / mAne vibheda haMkAra gAhiM / hai 'hemAhanakI ber3I samAna / haiM baMdha pragaTa donoM nidAna // 14 // 1 1. muvarNa aura lohaa| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] kavivara vRndAvana viracita ra paripUrana je dharmAnurAga / avalaMbai zuddhapayoga tyAga / tAke phalate ahaminda inda / nara inda saMpadA haiM vRnda / 15 / tahA~ bhoga manoga zarIra pAya / vilase, sukha bahuvidhi pramita Aya / tita AkulatA duHkha miTeM nAhiM / taba kaho kahA~" sukhI AhiM // 16 // (10) gAthA-78 puNya-pApameM baMdhanatva samAna hI hai| nirNaya karake rAga-dveSa-dukhako haTAnekI / dRDhatA-zuddhopayogakA grahaNa / . . mttgynd| . . . : . 1 jo nara yA parakAra jathAratha,-rUpa padArathako ura Anai / . / rAgavirodhamaI parinAma, kabhI paradravya vi nahiM ThAne / / / so upayoga vizuddha dhare, saba dehaja duHkhaniko nita mAne / A AnaMdakaMda-bhAva-sudhAmadhi, lIna rahai tihi vRnda pramAnai // 17 // dohaa| 'Ahanate 'dAhana vilaga, khAta na ghanakI ghAta / tyoM cetana tanarAga vinu, dukhalava dahata na gAta / 18 // tAteM mujha cidrUpako, zarana zuddhaupayoga / hohu sadA jAnai miTai, sakala dukhada. bhavaroga // 19 // (11) gAthA-79 mohakSayakI taiyArI mattagayandaH / pApa araMbha sabhI parityAgike, jo zubhacAritameM varataMtA / hai jo yaha mohako Adi anAdike, zatruniko nahiM tyAgata. saMtA // 1. lohaa| 2. agni| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 73 * to vaha zuddha cidAnaMda saMpati,-ko tirakAla viauM na lahantA / / yAhI se moha mahAripukI, ramanI durakhuddhiko tyAgahiM saMtA // 20 // dohA / tAta sAdhyasarUpa hai, zuddharUpa upayoga tAke bAdhaka mohako, dir3hatara tajivo joga // 21 // jo zubha hI cAritrako, jAne zivapada heta / to vaha kabahuM na pAya hai, amala nijAtama ceta // 22 // (12) gAthA-80 use jItanekA upAya harigItikA / darava-guna-parajAyakari, arahaMtako jo jAnaI / ghAtidala dalamala sakala, tasu amalapada pahicAnaI / / so puruSa nija nita Ata-bhIka svarUpako jAna sahI / tAsake nihacaipanaisoM, moha nAza lahai yahI // 23 // manaharaNa / jaise cArai bAnIko pakAyo bhayau cAmIkara, ___ sarvathA prakAra hota zuddha nikalaMka hai / taise zuddha dhyAnAnala jogate karamamala, ___ nAsike amala arahaMta jU aTaMka hai // tinake daravameM ju jJAnAdi vizeSana haiM, tinahIko guna nAma bhASata nizaMka hai| eka samai mAtra kAlake pramAna cetanake, . __ parnatiko bheda parajAya so avaMka hai // 24 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] kavivara vRndAvana viracita aise dravya guna parajAya arahaMtajUko, . prathama apAne. manamAhiM avadhArai hai / pIche nija Atamako tAhI bhAMti jAnikai, ___ abhedarUpa anubhava dazA visatArai hai // trikAlake jete parajAya guna AtamAke, tete eke kAlamAhiM dhyAvata udaura hai / aise jaba dhyAtA hoya dhyAvai nija AtamAko, vRndAvana soI moha karmako vidArai hai // 25 / / jaise koU motiniko hAra ura dhorai tAko, ___ bheda chAMDi zobhAko abheda sukha leta hai / taise arahaMtake samAna jAna AparUpa, __ abheda sarUpa anubhavata saceta hai // cetanA parajake pravAhateM abheda dhyAve, tathA citprakAzagunahako gopi deta hai // kevala abheda AtamIka sukha vedai tahAM, karatA karama kriyA bheda na dhareta hai // 26 // jaiseM cokhe ratnako akapa nirmala prakAza, taise citprakAza tahA~ nizcala lahata hai| jaba aisI hota hai avasthA taba bheda cheda, cetanatA mAtra hI subhAvako gahata hai // moha aMdhakAra tahAM rahai kaunake adhAra, ___ bhAnuko ujAsa tathA timira dahata hai / yahI hai upAya moha bAhinIke jItibeko, vRndAvana tAko zaranAgata cahata hai // 27 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [75 1 (13) gAthA-81 ciMtAmaNi prApta kiyA kintu hai pramAda-jo cora hai-isaprakAra vicAra kara vizeSa jAgRta rahatA hai| maadhvii| hai jisa jIvake aMtara tihuraMtara, dUra bhayA yaha moha malAnA / I nija Atamatatva jathArathakI, tinake bhaI prApati vRnda nidhAnA // badi jo vaha rAgaru doSa pramAda, kumAvahuko taji deta sayAnA / sadi so vaha zuddha nijAtamako, nihacai kari pAvata hai paradhAnA / / dohaa| yAta moha nivArike, pAyau kari bahu jala / AtamarUpa amola nidhi, jo cintAmaNi ratna / / 29 / / tAke anubhavasiddhake, bAdhaka rAgaru doSa / inahU~ko jaba parihara, taba anubhavamukha poSa // 30 // nAhIM to ye cora Thaga, laTeM anubhava ratna / phira pIche pachitAya hai, tAteM karu yaha jana // 31 // sAvadhAna varatau sadA, Atama anubhavamAhiM / rAga-dvepako pariharo, nahiM to Thaga Thagi jAhiM // 32 / / (14) gAthA-82 yaha eka upAya hai joki bhagavantoMne __ svayaM anubhava karake darzAyA vahI mokSakA satyArtha paMtha hai| manaharaNa / tAhI suvidhAna kari tIratheza arahaMta, ___ sarva karma zatruniko mUlate vidArI hai / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara vRndAvana viracita tisI bhAMti deya upadeza bhavya vRndaniko, ___ Apa zuddha siddha hoya varI zivanArI hai / soI zivamAlA virAjatu hai Aja lagu, anAdisoM siddha paMtha yahI sukhakArI hai / aise upakArI sukhakArI arahaMtadeva, manavacakAya tinhaiM vandanA hamArI hai // 33 // (75) gAthA-83 lUTerA moha usakA svabhAva aura bheda hai manaharaNa / jIvako jo davagunaparjavirSe viparIta, ajJAnatA bhAva soI moha nAma kahA hai / kinakake khAye baurAyeke samAna hoya, jathArathajJAna saradhAna nAhiM lahA hai // tAhI 'hagamohata achAdita ho cidAnaMda, ___para dravyahIko nijarUpa jAni gahA hai / tAmeM rAgadveSarUpa bhAva dharai dhAya dhAya, ___ yAhIte jagatameM anAdihIsoM rahA hai // 34 // anAdi avidyA visAri nijarUpa mUr3ha, paradarva dehAdiko jAnai rUpa apanA / iSTAniSTa . bhAva paravastumeM sadaiva kare, ve to ye svarUpa yAkI jhUThI hai kalapanA // jathA nadImAhiM pula pAnIkI prabalatAsoM, doya khaMDa hota tathA bhAvakI jalapanA / 1. dhatUrA / 2. darzana mohiniise| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [77 eka moha trividha trikaMTaka subhAva dherai, jhUThI vastu sAMcI darasAva jathA sapanA / / 35 / / (16) gAthA-84 tInoM prakArake mohako aniSTa kAryakA kAraNa mAnakara kSaya karanekA kahA jAtA hai| paTpada / moha bhAvakari tathA, rAga aru doSa bhAvakara / jaba pranayata hai jIva, tabahi baMdhana lahaMta tara // vividhAMtike bheda, tAsu baMdhanake bhAkhe / jAke pala saMsAra, caturgatimeM dukha cAkhe / tAta mohAdi tribhAvakoM, sattAsoM aba chaya karau / hai joga yahI upadeza suni, bhavika vRnda nija ura dharau // 36 // punaH / dRSTAnta / jathA mohakari adha, vanaja gaja matta hota jaba / AliMgana jutaprIti, kariniko dhAya karata taba // tahAM aura gaja dekhi, dveSakari sanamukhadhAvata / tRNAdita taba kRpamAhiM, pari saMkaTa pAvata || yaha moha gaga aru dveSa puni, baMdha dazAko pragaTa phala / gajapara nihAri nijaparapAkhi, tanahu trikaMTaka moha mala / / 37 // dohA / tAMti isa upadezako, suno mUla siddhaMta / moha rAga aru dveSako, karau bhalI vidhi aMta | // 38 // 1. jaMgalI hAthI / 2. hastinI / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] kavivara vRndAvana viracita (17) gAthA-85 unake cinha yaha haiM--pahicAnakara naSTa karane yogya / dru milaa| ajathAratharUpa padArathako, gahikai nihace saradhA karivo / hai pazumAnuSameM mamatA karikai, apane manameM pharunA ghariyo / hai puni bhogavi maha iSTa-aniSTa, vibhAvaprasaMganiko bhariyo / haiM yaha lacchana mohako jAni bhale, milyau joga hai inheM harivo // 39 // dohA / tIna cihna yaha mohake, suguru daI darasAya / 'vRndAvana ' ava cUka mati, jar3ateM inheM khapAya // 40 // (18) gAthA-86 mohakSayakA anya upAya / manaharaNa / parataccha Adika pramAnarUpa jJAnakari, saravajJakathita jo Agamanai jAne hai / satyAratharUpa sarva padAratha 'vRndAvana', tAko saradhAna jJAna hiradaimeM Ane hai // nemakari tAko moha saMcita khipata jAta, ___jAko bheda viparIta ajJAna vidhAna hai| tAtai moha zutruke vinAsiveko bhalIbhAMti, __Agama abhyAsivo hI 'jogatA vakhAnai hai // 41 // 1. yogyatA / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [79 (19) gAthA-87 jinAgamameM padArthoMkI vyavasthA / . mnhrnn| sarva darvamAhiM guna parajAya rAjata haiM, ___ tahAM guna sadA saMga vasata anaMta hai / kramakari vartata kahAvai parajAya soI, ina tinahUko nAma aratha anaMta hai / tAmeM guna parjako jo sarava adhArabhUta, ___tAhIko darava nAma bhApI bhagavaMta hai / / yehI tInoM bhedarUpa AtamA viloko vRnda, 'jaise kundakundajIne bhASI virataMta hai // 42 // dravya guna parjako kahAvata aratha nAma, ___ tahA~ guna parja karai dravyameM gamana hai // tathA dravya nija gunaparnameM gamana kare, aise artha' nAma ina tInoMko amana hai // jaise hema nija guMna parnameM ramana kara, ___ guna parajAya kareM hemameM ramana hai / aiso medAbheda nijaAtamameM jAno vRnda, syAdavAda siddhAMtameM doSako damana hai // 43 / / dohaa| yAteM jina siddhAMtako, karo bhale abhyAsa / miTai mohamala mUlateM, hoya zuddha parakAsa // 44 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 1 kavivara vRndAvana viracita hai (20) gAthA-88 mohakSayakA upadezakI prApti to hai kintu puruSArtha artha kriyAkArI honese puruSArtha karate haiN| paTapada / jo jana zrIjinarAjakathita, upadeza pAya kari / moha rAga aru dveSa, inheM ghAta upAya dhari // so jana udyamavAna, bahuta thore dinamAhIM / sakala duHkhasoM mukta, hoya bhavi zivapura jAhIM / / yAteM jinazAsana kathanakA, sAra sudhArasa pIjiye / vRndAvana jJAnAnaMdapada, jyoM utAvalI lIjiye // 15 // (21) gAthA-89 bhedajJAnase hI mohakA kSaya hai ataH sva-para vibhAgakI siddhi artha prayatna / manaharaNa / AtamA darava hI hai jJAnarUpa sadAkAla, __jJAna AtamIka yaha AtamA hI Apa hai / aisI ekatAI jJAna AtamakI vRndAvana, ___tAko jo pratIti prIti karai japai jApa hai // tathA puggalAdiko subhAva bhalIbhAMti jAne, ___ jAna bheda jaise jIva karmako milApa hai / soI bhedajJAnI nijarUpameM suthira hoya, ___ mohako vinAsai jAta nasai tInoM tApa hai // 46 // (22) gAthA-90 yaha AgamAnusAra karane yogya hai| tAteM jina AgamateM dravyako vizeSa guna, ____ jathAratha jAno bhale bhedajJAna karikai / . Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [81 tAmeM nija Atamake guna nijamAhi jAno, paraguna bhinna jAno bharmabhAva harikai / / nAnA dIpa jota eka bhaunameM bhare he pe, niyAre sarva taise sarva darva minna bharika / jo tU moha nAsike abAdha sukha cAhai tau to, ___ ApahImeM Apa dekha aise dhyAna dharikai // 17 // dohaa| daravanimeM do bhAMtike, guna varataMta sadIva / he sAmAnya svarUpa ika, eka vizeSa atIva // 48 // tAmeM Atamarasika jana, guna vizeSa uradhAra / dravyaniko niradhAra kari, saraghA dherai udAra // 49 / / ekakSetra avagAhameM, haiM paDdavya anAda / nija nija satta ko dherai, jude jude marajAda // 50 // jyoM kA tyoM jAnoM tinhaiM, tAmeM soM nijarUpa / minna lavI saba darvata, cidAnaMda cidrUpa // 51 // tAke anubhavaraMgameM, pago 'vRnda' saravaMga / moha mahAripu turata taba, hoya mUlateM bhaMga // 52 // (23) gAthA-91 jina kathita arthokI zraddhA vinA dharmalAbha nahIM hotaa| manaharaNa / sattA sanabaMdha doya bhAMti hai daravamAhiM, sAmAnya vizeSa jo kutarkasoM abAdha hai / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] kavivara vRndAvana viracita jaise vRcchajAtitai samAna sarva vRccha aura, AmaniMba Aditai vizeSatA agAdha hai // taiseM sattA bhAvakari savva dana asti au, vizeSa sattA liyeM saba jude nirupAdha hai / sAdhu hoya yAko jo na niha pratIta kare, tAko zuddha dharmako na lAbha so na sAdha hai // 53 // . narendra / yoM sAmAnya-vizeSa-bhAvajuta, daravaniko nahiM jAne / svaparabhedavijJAna vinA taba, nija nidhi kyoM pahicAna // to samyakta bhAva vinu kevala, daravaliMgako dhArI / tapa saMjamakari khedita ho hai, barai nAhiM zivanArI // 54 // mnhrnn| jaiseM rajasodhA raja sodhata suvarna heta, jo na tAhi sonAko pichAMna uramAhIM hai / tau to kheda vRthA taiseM yahA~ bhedajJAna vinu, supara pichA. munimudrA je dharAhIM hai / / tapa saMjamAdika kaleza karai kAyakari, so to zuddha AtamIka dharma na lahAhI hai / tAke bhAvarUpa munimudrA nAhiM vRndAvana, aise kundakunda svAmI vidita kahA hI hai // 55 // caupaaii| prathamAha zrIgurudeva kahA thaa| 1"uvasaMpayAmI samma" gAthA / tAkari sAmyabhAva ziva kArana / yaha nihacai kInhoM ura dhArana // 56 // I 1-pAMcavIM gaathaa| MMMMM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra hai phira kahi suguru suhita abhilASA |"caaritt khaludhammo" bhASA / joI sAmabhAva thira parma / zuddhapayogarUpa so dharma // 57 // hai 6 puni gurudeva kahI kari krnaa| "pariNamadi jeNa davya' vivarunA / haiM tAkari sAmabhAva soI Atama / ati ekatAmaI paramAtama // 58 // haiM phira guru dInadayAla udArA / 4'dhammeNa pariNadappA' ucArA / tAkari siddha kiyo pada parma / sAmya zuddha upayoga sudharma // 59 / / 6 ihi vidhi zuddha dharama parazaMsA | zubha au azubhapayoga vidhvaMsA / haiM parama atindrI jnyaanaanNdaa| nija svarUpa pAyo nirvadA // 60 // hU~ ati hi anAkula acala mahA hai| zuddhadharma nijarUpa gahA hai| tahA~ akaMpa joti nija jAgai / vRndAvana tAsoM anurAgai // 61 // (24) gAthA-92 Agamakuzala, nihatamohadRSTi, vItarAga cAritravatako dharma kahA hai| manaharaNa / jAne mohadRSTiko viziSTapane ghAtakari, pAyo nijarUpa bhayo sAMco samakitI hai / saravajJabhASita siddhAMtameM pravIna ati, jathAratha jJAna jAke hiyemeM jagatI hai // vItarAga cAritameM sadA sAvadhAna rahai, soI mahAmuni zivasAdhaka sumatI hai / tAhI bhAvaliMgI munirAjako dharama nAma, vizeSapaneMteM kayo soI zuddha jatI hai / / 62 / / 2-sAtavI gAthA / 3-AThavIM gAthA / 4-gyArahavIM gAthA / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] kavivara vRndAvana viracita anekAMtarUpa jinarAjako zabada brahma, hou jayavaMta jAmeM sAMco zivapaMtha hai / anAdikI moha-gAMThi bhedake kinora karai, AtamasvarUpa jahA~ pAvai bhrama maMtha hai // zuddha upayoga parma dharma jAmeM lAbha hota, chUTa jAte sarva karma baMdhanako kaMtha hai / vRndAvana vaMdata muniMda kundakundajUko, se ziva hota pravacanasAra graMtha hai // 63 // dohaa| vaMdoM zrI jinarAjapada, zuddha cidAnandakanda / jJAnatattva adhikAra graha, pUrana bhayo amaMda // 64 // iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrI pravacanasArajIkI vRndAvanaagravAla goilagotrI kAzIvAsikRta bhASAmeM tIsarA jJAnatattva adhikAra saMpUrNa bhayA / / . 'saMvat 1905 kArtika zuklA dvAdazI budhavAsare vRndAvanane likhI, prathama prati hai, so jayavaMtI varatau / shriirstu| 1. dUsarI pratimeM bhI isa prakAra likhA hai| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra 5 o namaH siddhebhyaH / - atha caturtha-jJeyatattvAdhikAraH / tatra iSTadeva vandanA / dohA / vandoM zrIsarvajJa jo, varjita sakalavikAra / vidhanaharana maMgalakarana, manavAMchita-dAtAra // 1 // jJeyatattvake kathanakA, aba adhikAra araMbha / bhIguru karata dayAlacita, tyAgi moha mada daMbha // 2 // kundakunda gurudevake, caranakamala sira nAya / vRndAvana bhASA likhata, nija parako sukhadAya // 3 // (1) gAthA-93 jJeyatatva padArthakA dravya-guNa-paryAya svarUpa varNana / manaharaNa / jete jJAnagocara padAratha haiM te te sarva, darva nAma nihacaisoM pA, saravaMga haiM / pheri tina dravyanimeM anaMta anaMta guNa, bhASe jinadeva jAke vacana abhaMga haiM // puni so darava aura gunanimeM vRndAvana, parajAya judI-judI vasaiM sadA saMga haiM / aisI doI bhAMti parajAyako na jAnai joI, soI mithyAmatI parasamayI kuDhaMga haiM // 4 // vizeSavarNana-dohA jJeya padAratha hai sakala, guna-parajai saMjukta / tAteM darava kahAvahIM, yaha jinavakI ukta // 5 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 ] kavivara vRndAvana viracita guna kahiye vistArakoM, jo caur3AIrUpa / ___ saMga vasata nita daravake, avinAbhAvasarUpa // 6 // . parajakoM Ayata kahaiM, jyoM lambAI hoya / ghaTai vaDhe kamasoM rahai, bheda tAsuke doya // 7 // eka darava parajAya hai, gunakI paraz2a dutIya / do do bheda duhUnameM, suno samarasI jIya ! // 8 // atha paryAyabheda kathana-manaharaNa / darvakI paraja doya bhAMti yo kathana karI, eka hai samAna jAti dUjI asamAna hai / puggalAnu anekako khaMgha so samAnajAti, jIva pudagala mileM asamAnavAna hai // gunahUkI doya parajAya eka subhAvika, SaTagunI hAni-vRddhi jathA joga ThAna hai| dUsaro vibhAva varanAdi guna khaMdhavipaiM, jJAnAdika puggalake joga jyoM malAna hai // 9 // vastrahIko pATa jor3eM hotu hai samAnajAti, tathA puggalAnu mileM khaMdha parajAya hai / rezamI kapAsI mileM hota asamAna cIra, tathA deha jIva pudagala mile pAya hai // jathA vastra seta hai subhAva guna parajAya, tathA SaTagunI hAni-vRddhi bheda gAya hai / parake prasaMgase taraMga jyoM vibhAva tyoM hI, _ jJAnAdi parake saMga vibhAva kahAya hai // 10 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 87 kavitta / (30 mAMtrA) hai ihi vidhi daravanike guna paraja, manI jinAgamameM tahakIka / medajJAnakari bhavika vRnda dina, saradhA rucisoM dhaira adhIka // mithyAmatI na jAnai yAkoM, eka eka nava gahai aThIka / zivahita heta aphala karanI tasu, "pITa mUr3ha sAMpakI lIka" // 11 // (2) gAthA-94 aba AnuvaMgika aisI yaha hI svaMsamayaparasamayakI vyavasthA (bheda) upasaMhAra / paTpada / je ajJAnI jIva, dehahImeM rati rAce / ahaMkAra mamakAra ghare, mithyAmada mAce // tinahIko parasamaya nAma, bhagavaMta kahA hai / aru jo AtamabhAva virSe, lavalIna rahA hai / tina AtamajJAnI jIvako, svasamayarata jAno sahI / vaha cidvilAsa nijarUpameM, ramata vRnda nija nidhi lahI // 12 // manaharaNa / anAdi avidyAte AcchAdita hai sAMco jJAna, asamAna dehahIko jAnai rUpa apanA / nAnA niMdyakriyAmAhiM ahaMmamakAra karai, soI parasamai tAkI jhUThI hai jalapanA / jinake svarUpajJAna bhayo hai jathArathaM au, . miTI moha rAga doSa bhAvakI kalapanA / ekarUpa jJAnajoti jagI hai akaMpa jAke, . soI svasamaMyako na bhavAtApa tapanA // 13 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 1 kavivara vRndAvana viracita D - www (3) gAthA-95 dravyakA lakSaNa / kAvya / jo svabhAva nahiM tajai, sadA astitva gahai hai / au utapata vyaya dhrauvya,-sahita saba kAla rahai hai // puni anaMtaguNarUpa, tathA jo paraja naI hai / . tAhIko gurudeva, darava yaha nAma daI hai // 14 // soraThA / guna hai doya prakAra, ika sAmAnya vizeSa ikaM / muni samujho niradhAra, saradhA dhari bhavadadhi taro // 15 // manaharaNa / asti nAsti ekAneka damvatta parajavatta, sarvAsarvagata sapradezI apradezI hai| mUrata-amUrata sakriyA au akriyAvAna, cetana-acetana sakartA-kartA tesI hai / / bhogatA-abhogatA agurulaghu e samAna, danike guna vRnda guru upadezI hai / avagAha gati thiti vartanA mUratavaMta, cetanatA guna kahe lacchana vizeSI hai // 16 // dohaa| daravanike aru gunanike, paranatike je bheda / , so parajAya kahAvaI, samujho bhavi bhramacheda // 17 // manaharaNa utpAda-vyaya dhuva guna' parajAya yahI, . . ..lacchanako dherai dravya laccha nAma pAvai hai| MAHA.A4.. AMMAN AO Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 89 tAhi utapAdAdi au guna parajAyahIteM, ___ lakhiye hai yAnai yaha lacchana kahAvai hai // kiratAra sAdhana adhAra darva inako hai, __ina vinA dravyahU na siddhitA lahAve hai / "laccha aura lacchanameM jadyapi vivicchAbheda, tathApi svarUpate abheda ThaharA hai // 18 // (4) gAthA-96 do prakAra astitva-svarUpAstitva, __ sAdRzyAstitva, svarUpAstitvakA kathana / darvakA sarakhakAlamAhiM asatitva soI, nihacaisoM mUlabhUta sahaja subhAva hai / soI nija guNa au svakIya nAnA parjakari, au utapAda-vyaya-dhrauvatA lahAva hai // karatAra sAdhana adhAra darva inako hai, ina vinA yaha na siddhitAkoM pAva hai| dravya-kSetra-kAla-bhAvakari sadA eka hI hai, __ sAdhiveke heta laccha-lacchana janAva hai // 19 // jaise dravya-chetra-kAla-bhAvakari kaMcanateM, __pItatAdi guna parja kuNDala na judai haiM / karatAra sAdhana adhAra yAko 'hema hI hai, ___ jAte hemasattA vinA inako na udai hai // kuNDalako nAza utapAda hota kaMkanako, * hemadravya dhrauvya guna pItAdi samudai hai / 1. krtaa| 2. krnn| 3. adhikrnn| 4. jisakA lakSaNa kiyA jAve / 5. paryAya / 6. suvarNa-monA / - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] kavivara vRndAvana viracita taise sarva darva nija guna parajAya tathA, ___ utapAda vyaya dhruva sahita pramudai hai // 20 // dohaa| / darava svagunaparajAyakari, utapata-caya,-dhuva-jutta / rahata anAhatarUpa nita, yahI svarUpAstitta // 21 // para daravanike guna 2paraja, tinasoM milatI nAhiM / / nija svabhAvasattAvipaiM, pranamana sadA karAhiM // 22 // (5) gAthA-97 sAdRzya-astitvakA kathana / mnhrnn| nAnA parakAra yahAM lacchanake bheda rAjai, ___ tAmeM eka sata sarva darvamAhiM vyApa hai / aise saravajJa vastuko svabhAva dharma kahyo, ___ jo sarava darvako sadRzakari thApe hai // jaise vRccha jAtikI sadRza aura sattA aura, __ lacchana vizeSakari judI-judI tApai hai / mukhya mauna dvArateM adoSa vanda sarva sadhai, sAmAnya vizeSa dharmadhArI darva Apai hai:|| 23 // dohaa| . sahajasvarUpAstitvakari, jude-jude saba darva / nija-nija guna lacchana dharai, hai vicitra gati parva // 24 // aru sAdRzyAstitvakari, saba thira thapana abAdha / sata lacchanake gahanateM, yahI eka nirupAdha // 25 // 1. svarUpAstitva / 2. paryAya / . Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 91 tihU~kAlameM jAsako, bAdhA lagai na koya / soI satalacchana prabala, saba daravanimeM hoya // 26 // (6) gAthA-98 kisI dravya se anya dravyakI utpatti nahIM aura dravyase astitva koI pRthak nahIM hai / __ manaharaNa / apane subhAvahIsoM svayaMsiddha dravya nita, nijAdhAra nijaguNaparajako mUla hai / soI hai sattAsvarUpa aise jinabhUpa kayau, tattvabhUta vastuko svabhAva anukUla hai // dravyako svabhAvarUpa sattA guna 'vRndAvana', pradezate meda nAhiM doU samatula hai / Agama pramAna jo na kara saradhAna yAko, soI parasamayI mithyAtI tAkI bhUla hai // 27 // dohA / jadapi jIva pudagala mile, upajahiM bahu parajAya / tadapi na nUtana daravakI, utapati varanI jAya // 28 // mnhrnn| dravya gunakhAna tAmeM sattA guna hai pradhAna, gunI-gunako yahA~ pradezabheda nAhIM hai| . saMjJA saMkhyA lacchana prayojana" dravyamAhiM, kathaMcita bheda pai na sarvathA kahAhIM hai // VINA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] kavivara vRndAvana viracita daMDake dhareteM jaise daMDI taise yahAM nAhiM, ___ yahAM to svarUpate abheda ThaharAhI hai / darvako subhAva hai anaMta gunaparjavaMta, ___tAko sAMco jJAna bhedajJAnI vRndapAhI hai // 29 // jaba parajAyadvAra darava vilokiye to, ____ gunI guna bhedanikI uThata taraMga hai // aura jaba darvadiSTa dekhiye to gunIguna, bhedabhAva DUbai rahai eka rasa raMga hai // jaise sindhumAhiM bheda jaddapi kaloliniteM, nihacai nihArai vAri siMdhuhIko aMga hai / taise donoM nainake samAna donoM nayananiteM, vastuko na dekhai soI mithyAtI kuDhaMga hai // 30 // (7).gAthA-99 utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka hone para bhI dravya 'sat' hai| apane subhAvaparanatividhai sadAkAla, tiSThatu hai sattArUpa vastu soI darva hai| dravyako jo gunaparajAyavi. parinAma, nizcaikari tAhIko svabhAva nAma sarva hai // soI dhuva-utapAda-vaya ina bhAvanita, ___ sadA sanabaMdhajuta rAjata suparva hai| aisI ekatAI kundakundajI batAI vRnda, ___ vandatu hai tinhaiM sadA tyAgi ura garva hai // 31 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra vizeSa vrnnn| caupaaii| daravaniko gunaparajayarUpa / jo parinAma hota tadrUpa / tAko nAma subhAva bhananta / so dhuva-utapata-vayajuta taMta // 32 // eka daravake jathA kahesa / caur3e sUkSma aneka pradeza / tyoM pranavanarUpI paravAha | laMbAI kramasahita athAha // 33 // manaharaNa / danike paradeza caur3AI samAna kahe, ___ jAte ye pradeza sadAkAla sthAyIrUpa haiN| parnata pravAha tAkI kramahIta hota tAteM, ___ lambAI samAna yAko suguru prarUpa haiM / jete haiM pradeza te te nija-nija thAnahImeM, pumbakI apecchA utapannamAna bhUpa haiN| AgekI apecchA vyayarUpa au darava eka, sarvamAhi yAteM dhruva acala anUpa hai // 34 // dohA / yA prakAra paradezako, utapata-vaya-dhruva jAna / jathAjoga saradhA dharo, aba suna aura vakhAna // 35 // manaharaNa / jaise paradezaniko tridhArUpa siddha karI, taise parinAmahUko aise bheda kahA hai / pahile samaike parinAma utapAdarUpa, pIchekI apecchA soI vayabhAva gahA hai // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] kavivara vRndAvana viracita sadA eka darvake adhAra paravAha vahai, ___ tAtai dravya dvArateM so dhrauvya saradahA hai| aise utapAda-vaya-dhuvarUpa parinAma, ___ darvako subhAva nirupAya siddha lahA hai // 36 // . jaise mukatAphalakI mAlA sUtamAhi poyeM, tejapuMja maMju nAnA motinikI dAnA hai / putra-putra dAnekI apecchA Age AgevAle, utapAda pAchevAle vayakari mAnA hai // ekai sUta sarvamAhiM tAsakI apecchA dhuva, taise darvamAhiM tInoM sAdhata sayAnA hai| aise nityAnitya laccha lacchana abAdha sadhaiM, dhanya jainavaina syAdavAda jAko vAnA hai // 37 // (8) gAthA-100 utpAda-vyaya-dhrauvyakA paraspara avinAbhAva dRr3ha karate haiM / mattagayanda / abhaMga vinA na vanai kahuM 'saMbhava, saMbhava hU vina bhaMga na ho hai / 0 au nihacai vinu dhrauva padAratha, vyai utapAda kahU~ nahiM sohai // jyoM mRtapiMDate kuMbha bane, dhuva darva doUmahU~ .. ekahi ho hai / / tyoM saba darva nidhAtama lacchana, jAnata vRnda vicacchana jo hai // 38 // caupaaii| vaya vinu nAhiM hota utapAdaM / utapata vinA:na vyaya marajAdaM / utapata vaya vinu dhrauvya na hoI / dhuva vina utapata vaya huna joI // 39 // 1. vyaya ( nAza ) / 2. utpAda / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavacanasAra 4 nate jo unagna moI / boI nAza moI utapana hai / o unapara kama hai dhuva meI / jo dhuva so unapata vyaya hoI // 10 // manaharaNa / se 'mRpiTako vinAma 'kaMga unapAta, donoM parajAya bhare darya 'dhuva dekhiye / pinA pADAya pahU~ darva nAdi saravathA, dasa minA pAjAya huna hU~ pekhiye // tati unAdAdi mvarUpa darva ApahI hai, svayaMsiddha bhalIbhAMti siddha hota lenviye / yAmeM eka eka ga ma lancha doSa lage, candAvana tAta tridhA lacchana parekhiye // 41 // paTpada / kevala hI unapAda kahaiM. do dUpana gA / upAdAna kAgna-vihIna, ghaTa karma na chAje / / prauvya yantu vinu jo mUrakha, utapAda btaaye| so akAgake phUla, bAMjhamuna maura banAtra / / jo kevala hI vaya mAniye, nau utpati vinu nAsa kimi / puni dhauvyavasnaka nAsana, jJAnAdika guna nAsa timi / / 42 // jo kevala dhuda hI pramAna, ika paccha mAniye / to do dupana tAmamAhiM, parantaccha jAniya / / prathama nAsa pAjAya, gharamako nAza hota hai / binu parajAya na darava, kahUM nihaca udota hai / 1203ZSATTPAREFORzercen:53:3232802ZEENEMICSS33:2373232551257:::2:33- 7 1. paya kaam| 2. miTTIgA piNtt| 3. ghmaa| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 ] kavivara vRndAvana viracita ' hai jo hai anitta kaha nitta pada, to manakI gati nitta gana / / yAta niravidhana tridhAtamaka, lacchana dravya prataccha bhana / / 43 // (9) gAthA-101 utpAdAdi dravyase pRthaka padArtha nahIM / du milaa| parajAyavirSe utapAdaru vyai dhuva, ____ vartatu haiM kramahI karike / nihakari so parajAya sadA, nita darvahimAhiM rahai bharike / / tihiteM sabameM vaha dravyahi hai, . saravaMga dazA apanI dharike / jimi vRcchata mUla na zAkhA jude, timi dravya lakho zramako irike // 44 / / manaharaNa / jase vRccha aMzI tAke aMza vIja, aMkurAdi ___ tAmeM tInoM bheda bhAva aise lakhi lIjiye / vIjako vinAza utapAda hota aMkurako, vRccha dhuvatAI aisI saradhA gharIjiye // nUtana daravako na hota utapAda kahU~, ___ yaha to asaMbhau kabhI citameM na dIjiye / darvakI svabhAvarUpa parajAya parnatimeM, tInoM dazA hota vRnda yAhIko patIjiye // 45 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [97 / (10) gAthA-102 aba utsAdAdikA kSaNa bheda khaMDita karake yaha samajhAte haiM ki vaha dravya hai| kAvya / utarata-vaya-dhuva nAma sahita, jo bhAva kahA hai / darava tAsute ekameka hI, hoya rahA hai // puni so ekahi samaya, trividha paranavati abhedaM / tAta trivighasarUpa, darakha nihacai niravedaM // 46 // dohA / yahA~ prazna koI karata, utapAdAdika tIna / jude-jude samayanivi, kyoM nahiM kahata pravIna || 47 // tIna kAja ekai same, kaise ho hai siddha / samAdhAna yAko karau, he AcAraja vRddha // 48 // utapAdikake pRthaka, pRthaka darava jo hoya / taba to tInoM samayameM, tIna saMbha soya || 49 // jahAM eka hI darava hai, taha~ ika samayamaiMjhAra / tInoM hote saMbhavata, dakhadiSTi ke dvAra // 50 // manaharaNa / dahIkI nija parajAya au su parnatirauM, utapAda-dhuva-vaya dazA hota varanI / darva donoM rUpa parinavai Apa ApahImeM, tAhIkI apekSA ekai samai tInoM karanI // mRttikAteM kuMbha jathA mATI dhuva donoMmAhiM, dravya dvAra ekai samai aise ura dharanI / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ] kavivara vRndAvana viracita syAdavAdavAnIkI apecchAsetI ekai samai, aise tInoM sAdhI haiM mithyAtakI kataranI // 51 // (11) gAthA-103 aba dravyake utpAda-vyaya-dhrauvyakA aneka dravya-paryAyake dvArA vicAra karate haiN| kAvya / daravanikA parajAya, eka pragaTata udota hai| . bahuri anya parajAya, dazA jaha~ nAza hota hai // . tadapi darava nahiM nase, nahIM upajai taha~ jAno / sadA dhrauvya hI Apu rahai, nihacai paramAno // 52 // chappaya / saMjogika parajAya, doya parakAra kahA hai / ika samAna jAtIya, dutiya asamAna gahA hai // puggalAnu mili khaMgha, hota soI samAna hai / jiya pudagala mili deha, su to asamAna mAna hai // ina parajaike upajata nasata, darava na upajata nahiM nasata / / nita dhrauva dazA nija dhArike, sadA eka rasa hI lasata // 53 // (12) gAthA-104 unakA eka dravya-paryAyake dvArA vicAra / manaharaNa / darava svayameva hI saraba kAla ApahIsoM, gunasoM gunaMtara pranavata rahata hai ! satta," abhinna tAta gunanikI parajAya, darva hI hai nizcai ese suguru kahata hai // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra ase Ama harita carana guNa tyAga soI, pIta guNa Apa hI mubhAvasoM lahata hai / dhauvarUpa Ama doDa dazAmAha vRndAvana, taise darva sadA triyA lacchana lahata hai // 54 // (13) gAthA-105 sattA aura dravyameM pRthaktva nahIM / chappaya / jo yaha darava na hoya, Apu sattAko dhAraka / tau tAmeM dhuvabhAva, kahA Avai thitikAraka || jo dhuvatA nahiM dharai, kaho taba darava hoya kimi / tAta sattArUra darava, svayameva Ayu imi // hai darava gunI sattA muguna, sadA ekatA bhAva dhari / paradeza meda inameM nahIM, yo bhavi vRnda pratIta kari // 55 // (14) gAthA-106 pRthaktva aura anyatvakA lakSaNa / ___ manaharaNa / jahA~ pAdezakI judAgIrUra bheda so tau, pravibhakta jAnoM jathA daMDI daMDavAna hai| saMjJA lacchanAdita darava sattAmAhiM bheda, vIrasvAmI tAko nAma anyatva bakhAna hai / / anyake adhAra to anaMta guna tAmeM eka, sattAhU vasata su vizeSana pramAna hai| sattAmAhiM nAhiM aura gunako nivAsa vRnda, aise dravya sattAmeM vibheda ThaharAna hai // 56 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] kavivara vRndAvana viracita jaise vastra dravya seta gunako dherai hai Apu, ____ jadapi pradeza eka tadapi vibheda hai / vamko to bodha pharasAdi indrIhaneM hota, pai supeda guna naina dvAhIta veda hai // taiM supeda guna judo jo na mAne to, ____ pharasa Adi iMdrI kyoM na jAnata supeda hai / / darva gunameM haiM bheda saMjJAlacchanata, ____ nAnA bhA~ti sAdha syAdavAdI hI akheda hai // 57 // dohA / jA daravavi suguru, jyoM pradeza nahiM bheda / / svarUpahUke vipaiM, kIje meda nikheda / / 58 // chappaya / sattA daravavi. vibheda, kahu kyoM na mAniye / daravavi, gunagana anaMta, thiti pRthaka jAniye // nijAdhAra hai darava, vividha parajAyavaMta hai / gunaparajai saba jude-jude, jAmeM vasaMta hai // auM sattA daravAdhIna hai, tAsumAhiM nahiM apara guna / hai eka vizeSana daravako, tAtai bheda avazya suna // 56 // (15) gAthA-107 atadbhAvako udAharaNa dvArA samajhAte haiN| sattA tIna prakAra sahita, vistAra kahA hai / daravasatta gunasatta, satta parajAya gahA hai // jo tInoMke mAhiM, paraspara bheda virAjai / soI hai anyatva bheda, imi jina dhuni gAjai // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 101 hai daravasatta guna-paraja-gata, gunasata eka sudharama-rata / parajAyasatta kramako dharai, yAta bheda pramAniyata // 60 // manaharaNa / jaise eka motImAla tAmeM tIna bhAMta seta, 'seta hAra seta sUta setarUpa maniyA / taise eka darvamAhiM sattA tIna bhAMta sohai, darvasattA gunasattA parjasattA bhaniyA / daravakI sattA hai anaMta dharma sarvagata, gunakI hai eka hI dharamarUpa ganiyA / parajakI sattA kramadhArI aisI bhedAbheda, sAdhI muni vRnda zrutasiMdhuke mathaniyA // 61 // (16) gAthA-108 sarvathA abhAva atadbhAvakA lakSaNa nahIM hai| darva jo hai anaMta dharamako AdhArabhUta, so na guna hota yoM vicAra ura rakhiye / tathA jo hai guna eka dharma nijarUpa kari, soU darva nAhIM hota nihacai nirakhiye // aise guna-gunImeM vibheda hai surUpa kari, sarvathA judAgI na abhAva hI karakhiye / dravya aura gunameM vibheda vivahAra taso, . . anekAnta pacchasoM vilacchake harakhiye // 62 // 1 zveta-sapheda / 2 guriyA / .3 mayanevAle / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] kavivara vRndAvana viracita dohA / darava aura gunake viya, hai anyacavibheda ! jude dou nahiM sAvayA, zrIguru karI nighada // 63 !! manaharaNa / guna-gunImAhiM sAvathA hI abhAvarUpa, bheda mAne donahIko nAma samvadhA hai / jAte jete guna te jude-jur3e ive hoI, so bAna saMgha nAhiM kahivau vikayA hai / guna ke amAva bha gunako abhAva hota, sonenAhiM sAdhi dI sAdhI sAdha jayA hai / tAte vyavahAra kathaMcita vibheda mAno, vastusiddhina zrutimAhi jayA mathA hai / 64 // (17) gAthA-109 sacA aura dravyakA guNa-guNInya siddha karate haiN| dravyako mumatra parinAma ju hai nizcai cari, antina svarUpa soI sattA nAma guna hai / sarva gunameM pravAna phahare nizAna jAko, utpAdavayavuvasaMjuta suguna hai / tAhI asatirUpa satta meM virAje durva, yAteM sata nAma dravya pAvata ayuna hai / aise saja guna au dasa gunI ekAI, sAdhI kundakunda vRnda vandata nipuna hai / / 65 / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 103 (18) gAthA-110 guNa-guNIke anekatvakA khaMDana karate haiN| - kunnddliyaa| aiso guna koU nahIM, darava vinA jo hoya / vinA darava parajAya hU, jagameM lakha na koya / / jagameM lakhai na koya, bahuri dir3hatara aise suna / daravahikA astitvabhAva; soI sattA guna // . tisa kArana svayameva, darava sattA hI hai so / anekAMtate sadhata, vRnda niradUSana aiso // 66 // (19) gAthA-111 dravya ke sat utpAda, asat utpAda honemeM avirodha siddha karate haiM / chappaya / ' yA vidhi sahajasubhAvavirSe, jo darava virAjai / so darakhau parajAya, dou nayamaya chabi chAjai // daravArthikanaya dvAra, sadA sadabhAvarUpa hai / parajadvArateM asadabhAva, soI prarUpa hai // ina do bhAvanisaMjukta nita, utapata hota bakhAniye / nayadvAra vivicchAbheda hai, vastu abheda pramAniye // 67 // . dohA / / do prakAra utapAdajuta, dava rahata saba kAla / sada utapAda prathama kahyo, dutiya asatakI cAla // 68 // darava anAdi anaMta jo, nija parajaikemAhi / upajata haiM so daravaga, sada utapAda kahAhi // 69 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] kavivara vRndAvana viracita jo pUrava hI tho nahIM, tAko jo utapAda / so parajaya-nayadvArate, asadabhAva niravAda // 70 // (20) gAthA-112 sat utpAdako ananyatvake dvArA nizcita karate haiN| manaharaNa / jIva darva Apane subhAva pranavaMta saMta, ___ mAnuSa amara vA apara parja dhAraigo / tina parajAyanisoM nAnArUpa hoya taU, ___ kahA tahA~ ApanI daravazakti choraigo / jo na kahUM ApanI darakha zakti chor3e taba, kaise aura rUpa bhayo nihacai vicArago / aise darva zakti nAnArUpa parajAya vyakta, jathAratha jAne vRnda soI Apa tAreMgo // 71 // (21) gAthA-113 ava asat utpAdako anyatvake dvArA nizcita karate haiN| eka parajAya jihikAla parinavai jIva, tihikAla aura parajAyarUpa nahIM hai| mAnuSa paraja parinayau taba deva tathA, siddhaparajAya tahA~ kahAM ThaharAhI hai / / deva parajAyameM : manuSasiddha paja kahA~, aise parajAya dvAra bheda vilagAhI hai| yA prakAra ekatA na AI taba kaise nAhiM, pajadvAra nAnA nAma daravalahAhI hai // 72 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 105 (22) gAthA-114 usameM avirodha hI hai| darvArthikanaya naina kholakara dekhiye to, soI darva aura rUpa bhayo nAhiM kabahI / phera parajAyanaya naina taiM nihAriye to, ___ soI nAnArUpa bhayo jaiso parja jaba hI // jAta nara nArakAdi kAya lihi kAla lahai, . ____ tAsoM tanamaI hoya rahai teso tavahI / jaise Agi eka pai praveza nAnA IMdhanameM, __ Idhana akArateM bhayau hai meda saba hI // 73 // (23) gAthA-115 saptabhaMgIse hI sarva vivAda-zAMti / chappaya / darava kathaMcita astirUpa, rAje imi jAno / bahura kathaMcita nAstirUpa, soI paramAno // hota soI puni avaktavya, aise ura dharanI / phira kAhU parakAra soi, ubhayAtama varanI // puni aura subhaMganikevipaiM, jathAjoga soI darava / niravAdha vasata nijarUpajuta, zrIguru bheda bhane sarava / / 74 // manaharaNa / ApanI catuSTai darva-kSetra-kAla-bhAvakari, __tihU~kAlamAhiM darava astita-sarUpa hai| soI paradravya ke catuSTai kari nAsti sadA, phera soI eka kAla ubhairUpa bhUpa hai // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] kavivara vRndAvana viracita __eke kAla nAhiM jAta kahyo tAteM akatha hai, phera soI asti avaktavya su anUpa hai / phera nAsti akatha au asti nAsti akatha hai, kathaMcitvAnI so sudhArasako kUpa hai // 75 // tathA coktaM devAgamakArikAyAMbhAvaikAnte padArthAnAmabhAvAnAmapada vAt / sarvAtmakamanAdyantamasvarUpamatAvakam // 9 // kAryadravyamanAdi syAtprAgabhAvasya ninhave / pradhvaMsasya ca dharmasya pracyave'nantatAM vrajeta // 10 // sarvAtmakaM tadekaM syAdanyApohavyatikrame / anyatra samavAyena vyapadizyeta sarvathA // 11 // abhAvakAntapakSe'pi bhAvApahnavavAdinAm / bodhavAkyaM pramANaM na kena sAdhanadUSaNam // 12 // dohA / eka arathavAcaka zabada, bhAvaasti ye jAna / kahu abhAva ke nAsti bahu, donoM agtha samAna // 76 // jo padArtha saba sarvathA, gahiye bhAvahirUpa / aru abhAva saba lopiye, to tita dUSanA // 77 / / eka darava saravAtamaka, taba niha hai jAya / Adi aMta puni nahiM bana, kIje koTi upAya // 78 // jyoM mATImeM pudha hI, kuMbha nahIM hai ropa / prAgabhAva yAko kahata, tAko hai hai lopa // 79 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 107 P - A w . . . jo pradhvaMsAbhAvako, lopa karai taba yeha / kuMbhakarmako nAza nahiM, au anaMtatA leha // 80 // jo anyonya abhAva hai, dharama daravakemAhi / tAhi lopate saba darava, eka rUpa hai jAhiM // 81 // no atyaMtAbhAva hai, tAhi vilo maiM ThIka / darava na kaisa hu sadhi sake, dUpana lagai adhIka // 82 // tAte daravahikevipaiM, basai abhAva sudharma / vahAM sahaja sattAvipaiM, thApa thira taji bharma // 83 // dharama abhAva ju vastumeM, basata soi suna mIta / para-sarUpa nahiM hota hai, yaha dir3ha kara paratIta / / 84 / / jo abhAva hI saravathA, mAne tu samasta / bhAva dharamako lopike, jo sabameM parazasta // 85 // tau tAke matake vipaiM, jJAna tathA saba vaina / apramAna saba hI bhaye, sAdhai bAdhai kena // 86 // ityAdika dUpana lagaiM, tAte he bhavi vRnda / vastu anaMta dharamamaI, bhASI zrIjinacanda // 87 // so saba sAtoM bhaMgate, sAdho bhramatama tyAgi / anekAMta rasameM pago, nija-sarUpa anurAgi / 88 // (24) gAthA-116 ve paryAyeM badalatI rahatI haiN| manaharaNa / aisI parajAya koU nAhIM hai jagatameM jo, rAgAdi vibhAva vinA bhaI utapana hai / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] kavivara vRndAvana viracita NNN rAgAdi vibhAva kriyA aphala na hoya kahUM, yAko phala cAroM gatimAhiM bharamana hai // jaise paramAnU rUcha cIkana subhAvahIsoM, ___baMdha khaMdhamAhiM taise jAno jagajana hai / jAte vItarAga AtamIka parma dharma so to, baMdhaphalasoM rahita tihu~kAla dhana hai // 89 // (25) gA.-117 manuSyAdi paryAyeM jIvako kriyAke phala nAma karma Apanai subhAvasoM cidAtamAke, ___ sahaja subhAvako AcchAda kari leta, hai / nara tirajaMca narakaura devagatimAhi, ___ nAnA parakAra kAya soI nirameta hai // jaise dIpa aganisubhAvakari telako su-, __bhAva dUra karike prakAzita dhareta hai| jJAnAvaranAdikarma jIvako subhAva ghAti, manuNyAdi parajAya taise hI kareta hai // 90 // (26) gAthA-118 jIvasvabhAvakA ghAta kaise ? nAmakarma nizce yaha jIvako manuSya pazu. nArakI su devarUpa dehako banAvai hai / tahAM karmarUpa upayoga parinavai jIva, ___ sahaja sumAva zuddha kahU~ na lahAvai hai // . jaise jala nIma caMdanAdi-mAhiM gayau so __ pradeza aura svAda nija donoM na gahAvai hai / / naraka aura / 2 nirmANa karatA hai, banAnA hai 3 karatA hai| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 109 taise kamabhAva parinayau jIva amUrata, cidAnaMda vItarAga bhAva nAhiM pAvai hai // 91 // (27) gAthA-119 dravyarUpase avasthitapanA hone para bhI paryAyase anavasthitapanA / chappaya / imi saMsAramajhAra, daravake dvAra ju dekhA / tau koU nahiM nasata, na upajata yahI vizekhA // jo parajai utapAda hota, soI vaya ho hai / utapata vayakI dazA, vividha parajayameM sohai // dhuva darava svAMga bahu dhArike, gata gatameM nAcata vigata / parajayaadhAra niradhAra yaha, darava eka nijarasa pagata // 92 // (28) gAthA-120 anavasthitatAkA hetu / tisa kArana saMsAramAhiM, thira dazA na koI / athirarUpa parajaisubhAva, cahuMgatimeM hoI // daravanikI saMparana kriyA, saMsAra kahAvai / eka dazAko tyAgi, dutiya jo dazA gahAvai // yA vidhi anAdita jagatameM, tana dhari cetana bhamata hai / nija cidAnaMda cidrUpake, jJAna bhaye dukha damata hai // 93 // vizeSavarNana-manaharaNa / tAhIta jagatamAhiM aiso koU kAya nAhiM, ___jAko avadhAri jIva eka rUpa rahaigo / yAko to subhAva hai athirarUpa sadAhIko, aise saradhAna dharai mithyAmata baha~go // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] kavivara vRndAvana viracita jIvakI azuddha paranatirUpa kriyA hota, ___tAko phala deha dhAri cAroM gati lahaigo // yAko nAma saMsAra bakhAne sArathaka jina, ___ jAkI bhavathiti ghaTI soI 'saradahaigo // 94 // (29) gAthA-121 kisa kAraNase saMsArIko pudgalakA saMbaMdha hotA hai ? anAdita puggalIka karmasoM malIna jIva, rAgAdi vikAra bhAva karmako lahata hai / tAhI parinAmanita puggalIka darva karma, ___ Ayake pradezanisoM baMdhana gahata hai // tAteM rAga Adika vikArabhAva bhAvakarma, ___nayo darvakaramako kArana kahata hai| aiso baMdhabheda bhedajJAnatai viveda vRnda, sAdhI hai siddhAMtamAhiM suguru mahata hai // 95 // prshn-dohaa| darakha karamateM bhAvamala, bhAva karamateM davva / yAmaiM pahile kauna hai, mohi batAvo avva / / 96 // itaretara Azraya yahAM, Avata doSa prasaMga / tAko uttara dIjiye, jyoM hovai bhrama bhaMga // 97 // uttara / uttara suno! anAdita, darava karama kari jIya / hai prabaMdha tAko suguru, kArana punca gahIya // 98 // I 1. zraddhAna kregaa| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 111 N tAhI pUradavaMdha kari, hohi vibhAva vikAra / tAkari nUtana ba~dhata hai, yahA~ na doSa lagAra // 99 / / jagadAgamahUte yahI, siddha hota sukhadhAma / jo hai karama nimitta vinu, rAgAdika parinAma // 10 // to, vaha sahaja subhAva hai, miTai na kavahUM yeva / tArauM daravakarama nimita, prathama gahI gurudeva / / 101 // daravakarama pudagalamaI, pudagala karatA tAsa / bhAvakarama Atama karai, yaha nihacai parakAsa // 102 / / punaH prazna / tuma bhApata hau he suguru, 'jIvakaramasaMjoga' / so kyA prathama pRthaka hute, pAche bhayo niyoga // 103 // jAsu nAma 'saMjoga' hai, tAko to yaha artha / judI vastu mili eka hai, kIje artha samartha // 104 / / uttara-manaharana / jaise tilImAhiM taila Agi hai pakhAnamAhiM, chIramAhiM nIra hema khAnimeM samala hai / inheM jaba kArana" jude hota dekheM taba, ___jAna jo milApahameM jude hI jugala hai // taisehI anAdi puggalIka darva karamasoM, jIvako saMbaMdha lase eka thala rala hai / medajJAna Adi ziva sAdhanate nyAro hota, aise nikhAdha saMga sadhata vimala hai / / 105 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] kavivara vRndAvana viracita matAMtara / dohaa| keI matavAle kahaiM, prathama amala tho jIva / mAyA jaDasoM malina hai, cahu~gati bhamata sadIva / / 106 // pragaTa asaMbhava bAta yaha, zuddha amala cidrUpa / kyoMkari baMdha dazA lahai, parai kema bhavakUpa / 107 / / vimalabhAva taba baMdhako, kArana bhayo prataccha / moccha amalatA taba kaho, kaise sadhai vilaccha // 108 // gAthA-122 ava paramArthase AtmAke dravya karmakA __ akartRtva / (30) manaharaNa / parinAmarUpa svayameva Apa AtamA hai, jAtai parinAma parinAmImeM na bheda hai| soI parinAmarUpa kriyA jIvamayI hota, ___ ApanI kriyAta tanamayatA acheda hai // jIvakI jo kriyA tAko bhAvakarma nAma kahyau, ___yAko karatAra jIva nihacai niveda hai // tAta darva karamako AtamA akaratA hai / ___yAko karatAra pudagala karma veda hai / 109 // prazna-dohA / bhAvakarama Atama karai, yaha hama jAnI ThIka / darava karama abako karai, yaha saMdeha adhIka // 110 // uttara-manaharaNa / jaise bhAva karmako karaiyA jIva rAjata hai, puggala na tAko karai kabhI yoM pichAniyo / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra saba nija nija bhAvake dakha saba karatA haiM, parake subhAvako na karai koU mAniyo / yaha to prataccha bheda jJAnateM vilaccha dekho, savai nija kArajake karatA pramAniyo / darava karama pudagala piMDa tAte yAko, karatAra puggala darava saradhAniyau // 111 (31) gAthA-123 tIna prakArakI cetanA / savaiyA (31 mAtrA) Atama nija cetana subhAva kari, pranavatu hai nihacai niradhAra / so cetanatA tIna bhA~ti hai, yo varanI jinacaMda udAra // jJAnacetanA prathama vakhAnI, dutiya karamacetanA vicAra / / tritiyakaramaphalacetanatA hai, vRndAvana aise uddhAra // 112 // (32) gAthA-124 unakA svarUpa / manaharaNa / jIvAdika supara padArathako bhedajuta, tadAkAra eka kAla jAnai jo prataccha hai / soI jJAnacetanA kahAvata amalarUpa, vRndAvana tihU~kAla vizada vilaccha hai // jIvake vibhAvako araMbha karmacetanA hai, darvakarmadvAra jAmeM bhedanako gaccha hai / sukha-dukharUpa karmaphala anubhavai jIva, karmaphalacetanA so bhASI zruti svaccha hai / / 113 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] kavivara vRndAvana viracita 1 (33) gAthA-125 jJAna, karma aura karmaphalakA svarUpa / parinAma AtamIka Apa yaha AtanA hai, sadA bAla ekAI tAnoM davAkAra hai| soI parinAma jJAna karma karnaphala tInoM, cetanatA honako sanasya udAra hai| yAhI ekatAIte jJAna karna karmaphala. tInoMrUpa AtamA hI jAno nikhAra hai| ameda vivaccAta daravahIka aMtaraneM, meva sarva lIna hota mApI ganadhAra hai // 114 // (34) gAthA-126 usakA ThIka nizcayavAlA hokara anyathA na pariNamana kare to zuddha AtmAko prApta karatA hai| FORMATIOEMORINOPHICTECTREAMMAmerimeHAMATATEMOMCHOPRISTRATOMICCOM:TROPATRO +MORE karatA karana tathA karama karamaphala, cAroMrUpa AtanA virAja tihu~panameM / aise jina niha kiyo hai bhalIbhAMtikari, ekatA mubhAva anubhaveM Apu manameM // paravarUpa na pranave kAhU kAlamAhi, lAgI hai lagana bAkI AtmIka dhananeM / soI muni parama dharama zivamukha lahai, vRndAvana kabahU~ na Ave bhakvanameM // 115 // 1. gapavaradevane / 2. karaNa! Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 115 dohA / medabhAva jete kahe, tete vacanavilAsa / niravikalapa cidrUpa hai, guna anaMtakI rAsa // 116 // samala amala donoM dazA, tAmeM Atama Apa / cAra medamaya suthira hai, dekho nijaghaTa vyApa // 117 // yoM jaba ura saradhA dharai, taji parasoM anurAga / paramamokhasukha tava lahai, cidAnaMdarasa pAga / / 118 / / . manaharaNa / jaise lAla phUlake upAdhoM phaTikamAhiM, lAlarUpa lasata vizAla tAkI chaTA hai / taise hI anAdi pudagala karmabaMdhake, saMjogasoM upajyau jIvamAhiM rAga ThadA hai / / jabai upAdhIka raMga saMgate niyArau hota, tabai zuddha joti jagai phaTai mohaghaTA hai| eka paranata paramAnU jyoM na ba~dhai tyoM hI, rAgAdi vibhAva vinA baMdhabhAva kaTA hai // 119 // chappaya / jaba yaha Atama Apa, bhedavijJAna dhAra kari / nija sarUpakoM lagdai, sakala bhramabhAva TAra kari / / karatA karama sukarma, karmaphala cArabhedamaya / cidavilAsa hI samala, amala dou dazAmAhiM haya / imi jAni taba hi paravastute, rAgAdika mamatA harai / nija zuddha cetanAbhAvameM, suthira hoya zivatiya varai // 120 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] kavivara vRndAvana viracita kavitta / (31 mAtrA) hai ihi prakAra niradoSa batAyo, zivapurako maga sukhada sadIva / hai tAhi tyAgi jo Ana jatanasoM, cAhata hona mUr3ha zivapIva // so mUrakha paradhAna jagatameM, tosa Aza viparIta atIva / jIbha svAdake kArana so zaTa, pAnI mathike cAhata ghIva / / 121 // adhikArAntamaMgala / mattagayanda / zrIjinacaMda sukhAmbudhivarddhana, bhavyakumodapramodaka nIko / janmajarAmRtatApavinAzana, zAsana hai janake hitahIko / zuddhapayoga niroga su bheSaja, poSanako samarattha adhIko / so ita maMgala bhUri bharo prabhu, vaMdata vRnda sadA tumahI ko / / 122 // dohA / vaMdoM zrIsaravajJapada, bhramatamabhaMjanabhAna / vidhanaharana maMgalakarana, deta vimala kalyAna // 123 // zrImatpravacanasArakI, bhASATIkAmAhiM / daravaniko sAmAnyataH, kathana samApta karAhiM / / 124 // itizrImatkundakundAcAryakRtaparamAgamazrIpravacanasArajI tAkI vRndAvanakRtabhASAvirSe daravanikA sAmAnyavarNanakA adhikAra cauthA pUrA bhyaa| ___ ihAM tAI sarva gAthA 127 eka sau sattAIsa bhaI aura bhASAke chaMda sarva 462 cArisau bAsaSTha bhaye so jayavaMta hoU / likhI vRndAvanane yahI prathama prati hai / maMgalamastu / zrIrastu / mitI mArgazIrSa kRSNA 13 // guruvAra saMvat 1905 // kAzIjImeM, nija paropakArArtha / bhUla cUka vizepIjana zoSi zuddha kiijo|| 40 MMMM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [117 atha pNcmovishessjnyeytttvaadhikaarH| maMgalAcaraNa-dohA / vaMdoM Atama jo trividha, varjita karmavikAra / neta meta jJAtRtva juta, saba vidhi maMgalakAra // 1 // aba vizeSatA darakhakA, kathanarUpa adhikAra / zrIguru karata araMbha so, naivaMto sukhakAra // 2 // (1) gAthA-127 dravya vizepoMke bheda / manaharaNa / sattArUpa darva doya bhAMti hai anAdi siddha, jIva au ajIva yahI sAdhI zruti maMtha hai / tAmeM jIva lacchana vilacchana hai cetanatA, .. jAsako prakAza avinAzI pUMja paMtha hai| tAhIko pravAha jJAna darzanopayoga doya, / sAmAnya vizeSa vastu jAnivateM kaMtha hai| puggalapramukha darva ajIva acetana haiM, aise vRnda bhApI kundakunda niragaMtha hai // 3 // (2) gAthA-128 AkAza eka usake do bheda / . chappaya / jo nabhako paradeza nIva, pudagala sameta hai / dharmAdharma su astikAya,-ko jo niketa hai // kAlAnUjuta paMca darava, paripUrana jAmeM / soI lokAkAza jAnu, saMzaya nahiM yA // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] kavivara vRndAvana viracita / saba kAlamAhiM so acala hai, avagAhana gunako dherai / tasu pare alokAkAza jaha~, paMca raMca nahi sNc|| 4 // (3) gAthA-129 kriyAvatI-bhAvavatIrUpa dravyake bhAva haiM unakI apekSAse dravyake bheda / dohaa| pudagala aru jIvAtamaka, jo yaha lokAkAza / tAke thiti utapAda vaya, paranati hota prakAza // 5 // bheda tathA saMghAtatai, jyoM zruti karata bakhAna / tAko ura saradhA dharo, tyAgo kumata-vitAna // 6 // manaharaNa / kriyAvaMta bhAvavaMta aise doya bhedaniteM, darvanimeM bheda doya bhASI bhagavaMta hai / mili viThurana halacalana kriyA hai au, subhAva paranati gahai soI bhAvavaMta hai // jIva . pudagalamAhiM donoM pada pAiyata, dharmAdharma kAla nabha bhAva hI gahata hai / dhanya dhanya kevalIke jJAnako prakAza canda, ekai vAra sarva sadA jAmeM jhalakata hai // 7 // (4) gAthA-130 ava yaha batAte haiM ki-guNa-vizeSa (guNoMke bheda ) se dravyoMkA bheda / mnhrnn| jIvAjIva darva jina cihnaniteM bhalibhAMti, cIhe jAne jAhiM soI lacchana bakhAnA hai / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 119 so hai vaha darvake sarUpakI vizeSatAI, . judo kachu vastu nAhiM aise paramAnA hai / mUratIka daravako lacchana hU mUratIka, __ amarativaMtaniko amUrata vAnA hai / lacchake janAyavetai lacchana kahAvai vRnda, pradezate ekameka siddha ThaharAnA hai // 8 // lakSaNa ythaa-dohaa| milI paraspara vastuko, jAkari lakhiye minna / lacchana tAhIko kahata, nyAyamatI paravinna // 9 // jo sukIya nita daravake, hai adhAra niravAdha / soI guna kahalAvaI, varjita doSa upAdha // 10 // teI daravanike suguna, lacchana nAma kahAhi / jAte tinakari jAniye, laccha darava saba ThAhiM // 11 // meda vivacchAteM kahe, gunI sugunameM bheda / vastu vicArata eka hai, jJAnI lakhata akheda / / 12 / / (5) gAthA-131 mUrta-amUrta guNa ve kina dravyoMmeM haiN| chappaya / mUratIka gunagana iMdrinike, gahana joga hai / so vaha puggala darabamaI, nihace prayoga hai // varana gaMdha rasa phAMsa, Adi bahu bheda tAsake / aba suni meda amUrata, daravanike prakAzake / / 1 pravINa = catura / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] . kavivara vRndAvana viracita jo darava amUratavaMta hai, tAsu amUrata guna lasata / so jJAna AtaMdrIke vi., pratibiMbita jugapata basata // 13 // (6) gAthA-132 mUrta pudgala dravyakA guNa hai| matagayanda / puggaladarvavi0 guna cAra, sadAM niradhAra virAji rahe haiM / vana tathA rasa gaMdha 'saparsa, subhAvika saMga abhaMga lahe haiM / / parmaanU ati sUcchimateM, pRthivI parajata samasta gahe haiM / aura ju zabda so puggalakI, parajAya vicitta anitta kahe haiN| SaTprakAra pudgala vrnnn-dohaa| SaTaprakAra pudagala kahe, suno tAsuke meda / jathA bhanI siddhAMtameM, saMzayabhAva vicheda // 15 // sUcchima sUcchima prathama hai, sUcchima dUjo bheda / / sUkSmathUla tIjo kahyau, thUlasUkSma hai veda // 16 // thUla paMcoM jAniye, thUlathUla SaTa em| aba inako lacchana - suno, zruti mathi bhASata jema // 17 // manaharaNa / prathama vibheda paramAnU paramAna mAna, kAramAnavarganA dutIya saradhAna hai| naina nAhiM gahaiM cAra iMdrI jAhi gahaiM soI, tIjo bhada viSake vivazateM nidAna hai // 1 sparza / 2. paramANu / 3. cauthA / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 121 cautho bheda nainateM nihAriye ju chAyAdi so, hastAdisoM nAhiM gayau jAta paramAna hai / pAMcamo vibheda jala tela milai cherai bherdai, chaTho bhUmi bhUdharAdi saMdhi na milAna hai // 18 // vrnnbhed-dohaa| aruna pIta kAro haro, seta varana ye paMca / . inake aMtarake vipaiM, bheda anaMte saMca // 19 // rasabheda / khATA mIThA cirapiga, karuA aura kapAya / pAMca meda rasake kahe, tAsu bheda bahu bhAya // 20 // gaMdhabheda / gaMdha doya parakAra hai, prathama sugaMdha punIta / dutiya bheda duragaMdha hai, yo samujho ura mIta // 21 // sparzabheda / tapata zIta haruvo garU, nagma kaThora kahAya / ruccha cIkano pharasake, ATha meda darasAya // 22 // prshn-caupaaii| pudagalake guna varane jite / iMdrIgamya kahe tuma tite // tahAM hota zaMkA manamAhiM / suniye kahoM vedakI chAhi // 23 // paramAnU ati sUcchima bhanA | kAramAnakI puni varaganA // tinameM cAroM guna vasaiM / kyoM nahiM indrI grAhai tisai // 24 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] kavivara vRndAvana viracita uttara-kavitta (31 maatraa)| paramAnU Adika pudagalako, indrIgamya kahe rasa heta / jaba vaha khaMdha baMdhameM aihai, zakta vyakta kari suguna sameta // tava so indrIgamya hoigo, vyaktarUpa yo lakho saceta / indrInike haiM viSaya tAsu guna, tisI apecchA kathana katheta // 25 // punaH prshn-dohaa| pudagala mUrativaMta jimi, tImi hai zabda pratIta / tau pudagalako guna kaho, paraja kahau mati mIta // 26 // uttr| gunako lacchana nitta hai, paraja anitta prataccha / guna hote tita zabada nita, hAvA karato daccha // 27 // jo hotI guma to suno, anU Adike mAhiM / sadA zabada upajata rahata, so tau lakhiyata nAhiM // 28 // khaMdhanike vyAghAtatai, hota zavada parajAya / prathama bheda bhASAmaI, dutiya abhASA gAya // 29 // manaharaNa / keI matavAle kahaiM zabda guna akAzako, tAsoM syAdavAdI kahai yaha to asaMbhau hai / AkAza amUratIka indrinike gamya nAhiM zabda to zravaNasetI hota upAlaMbhI hai| kArana amUratako kArajahU taiso hota, .. yaha to siddhAMta vRnda jyoM sumeru thaMbhau hai / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 123 sarva hI akAzateM zabada sadA cAhiyata, gunI guna taje kaise bar3o hI acaMbhI hai // 30 // dohA / tAta zavada pratancha hai, pudgalako parajAya / khaMdha jogate upajata, varana avarana subhAya // 31 / prazna pudagalakI parAjaya tuma, zabada kahI so ThIka / zravana hi tAkoM gahata hai, yahI sanAtana lIka // 32 // aura cAra indrIni kari, kyoM nahiM lakhiyai tAhi / mUratIka to saba gaheM; yAko karo nibAha // 33 // uttarapAMco indrinike viSaya, jude kahe zrutimAhiM / tahAM na eso nema kI, saba saba viSaya gahAhiM // 34 / / nema yahI jAno pragaTa, nija-nija viSayani accha / gahana karahiM nahiM aparake, viSaya gahahiM parataccha // 35 // tAhIta vaha zravanako, zabada viSaya dir3ha jAna / zravana hi tAko gahata hai, aura na gahata nidAna // 36 // prazna-chappaya / ihAM prazna kou karata, gaMdha guna nIramAhiM nahiM / tAhIta nAzikA nAhi, . saMgrahata tAsukahi // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] kavivara vRndAvana viracita agani gaMba rasa rahita, prAna rakhanA nahi hai| paunameM na darasAta, gaMdha nasa kue kahAM hai| nAhInAna-nayana-nasana, mAlatako naI gahi sakata / guna hota nahahi nija nija viSaya, yahI acchakI rIti at:| uttara-dohA / pudgala darakha dherai sadA, phansa rUpa rasa gaMdha / saba parajAyanika viSe, paramAnU, lagi saMba / / 38 !! hU~ koI guna mukhya hai, kaI kou guna gauna / cAranAhiM kamI nahIM, yaha niice citauna / / 39 / / eka parajameM meM anU, pranaI haiM pAyAna ! duniya rUpa so parinahi, devana dRSTi pranAna !! 10 // varanauta baranAMtara, rasate puni rasa aura / ityAdika pranatrata rahata, jayAjoga saba Thaura / / 41 ! chappaya / caMdrakAMta pApAnakAya, pRthivI pRyitrItala / atrana nA maMtru, gaMvagunarahita muzItala . lato vAriteM hota kAya puhanI nukatAphala / aANi dAla anala hota, jara su vAyubala // ityAdi aneka prakArako, pranavana bahuna vivAna hai / bAta saba paraneke virSe, cAroM guna paradhAna hai / / 42 / / dohA / bAteM pRthvI Adike, pudgalmeM nahiM meda / pranabanamAhiM vimeda hai, ko guru karI niveda // 13 // mexnAmteamRRCHSMRUITORRENCERTREMEMORROROMLOTMOMOMEPRABHATMOTHERMOREFERO. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 125 M satrahImeM .pharasAdi guna, cAroM haiM niradhAra / vRndAvana saradhA gharo, saba saMzaya parihAra // 44 / / (7-8) gAthA-133-134 zepa amUrta dravyoMke guNa / hai manaharaNa / eke kAla sarava daravaniko thAna dAna, kArana vizeSa guna rAjata akAsameM / dharama daravako gamana heta kArana hai, jIva pudagalake vicarana vilAsameM / / adharama darvako vizeSa guna thiti hota, donoM kriyAvaMtanike thita parakAsameM / kAlako subhAva guna varatanAheta karo, AtamAko guna upayoga pratibhAsameM // 45 // dohA / aise mUratirahitake, guna saMkSepa bhanaMta / vRndAvana tAmeM sadA, haiM guna aura anaMta // 46 // jo guna jAsu subhAva hai, so guna tAhImAhiM / auranike guna aurameM, kabahUM vyApaiM nAhiM // 47 // namako to upakAra hai, pAMcopara suna mIta / dharmAdharmaniko lasai, jiya pudagalasoM rIta / / 48 / / kAla sabanipai karatu hai, nija gunate upakAra / nava jIrana parinamanako, yAta hota vicAra // 49 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] kavivara vRndAdhana viraciH jIva lakhai jugapata sakala, kevaladRSTi pasAra / yAhIte saba vastuko, hota jJAna avikAra // 50 // (9) gAthA-135 pradeza-apradezatva / jIvaru pudagala kAya nabha, dharama adharama tathesa / haiM asaMkha paradezajuta, 'kAla' rahita paradesa // 51 // manaharaNa / eka jIva darvake asaMkha paradeza kahe, saMkoca vithAra jathA dIpakapai DhapanA / puggala pramAna eka apradezI hai tathApi, milana zakatisoM bar3hAvai vaMza apanA // dharmAdharma akhaMDa asaMkha paradezI nabha, sarvagata anaMta pradezI vRnda japanA / kAlAnUmeM milana zakatiko abhAva tAta, apradezI aise jAneM miTai tApa tapanA // 52 // (10) gAthA-126 ve dravya kahA~ rahate haiN| loka au alokameM AkAza hI darava aura, dharmAdharma jahAM lagu pUrita so loka hai / tAhI viSa jIva pudagalako pratIta karo, kAlakI asaMkha judI anU hUko thoka hai // samayAdi parajAya jIva pudagalahIke, parinAmanisoM paragaTata sutoka hai / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [127 kajarakI renukari bharI kajarauTI jathA, . tathA vRnda lokameM virAjai darvathoka hai // 53 / / dohA / dharmAdharma darava doU, gati thitike sahakAra / ye donoM jaha~ lagu soI, lokasIma niradhAra // 54 / / (11) gAthA-137 yaha kisa prakArase saMbhava hai ? dohA / jyoM nabhake paradeza haiM, tyoM auranike mAna / ' apadezI paramAnu te, hota pradeza pramAna / 55 // manaharaNa / eka paramAnUke barAbara akAza chetra, tAhIko pradeza nAma jJAnI siddha karI hai / paramAnu Apa apadezI hai subhAvahIte, sUchima na yAteM aura aisI dir3hatarI hai / tAhI paradezate anaMta paradezI nabha, dharmAdharma eka jIva asaMkha prasarI hai / aise paradezako pramAna au vidhAna karo, svAmI kundakunda vRnda baMdai moha bharI hai // 56 // prshn-dohaa| nabha puni dharmAdharmake, kahe pradeza jiteka / so to hama saradhA karI, ye akhaMDa thira Teka || 57 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] kavivara vRndAvana viracita jIva amUrata tana dhara, tAsu asaMkha pradeza / so kese kari saMbhave, laghu dIragha jasu mesa / / 58 // saMkocana aru vistagna, doi zakati jiyamAhi / jaha~ jase tanako dherai, taha~ taiso I jAhi // 59 // jyoM dIpaka paradezakari, jo kachu gharata pramAna / laghu dIragha DhakanA Dhake, tajata na apano bAna / / 60 / / vAlaka vayatai taruna jaba, hota pragaTa yaha deha / bar3hata pradeza sameta tana, yAmeM kaha saMdeha / / 61 // thUla aMga ruja saMgata, jAlu kRzita vhai jAta / taha~ pradeza saMkocatA, vidita viloko bhAta // 62 // (12) gAthA-138 kAlANu apradezI hI hai / ___ manaharaNa / kAlAnU darava apradezI hai asaMkha anU, ' milana subhAvake saravathA abhAvate / so pradeza mAtra puggalAnUke nimittasetI, samai parja pragaTikai vartata vatAvate / AkAzake eka paradezateM dutIyapara, javai pugalAnu cale maMdagati dAvata / aise nizca vivahArakAlako sarUpa bheda, jJAnI jIva jAnike pratIta cita lAvate / / 63 // hai Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 129 dohA / lokAkAza pradeza prati, kAlAnU paripUra / haiM asaMkha niravAdha nita, milana zakati dUra / / 64 // tAhI eka pradezateM, jaba pudagala paramAnu / calai maMdagati dutiyapara, taba so samaya bakhAna // 65 // yAhI samaya pramAnakari, hai dhuva vaya utapAda / varatamAna saba daravameM, vivahArika marajAda // 66 // (13) gAthA-139 unake dravya aura paryAya / manaharaNa / eka kAlaanUta~ dutIya kAlaanUpara, jAta nave puggalAnu maMdagati karikai / tAmeM no vilaMba hota soI kAla daravako, samai nAma parajAya jAno bharma harikai // tAke pula pare jo padAratha haiM nitabhUta, soI kAla darava hai dhauva dharma dharikai / samaya parajAya utapAda 1595 kahe, aise saradhAna karo zaMkA pariharikai // 67 // . dohA / jo akhaMDa brahamaMDavata, kAla daravahU hota / samaya nAma parajAya taba, kabahuM na hota udota // 68 // minna-bhinna kAlAnu jaba, amila su....bhI hoya / ganitarItigata karmameM, taba hI banai banoya // 69 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] kavivara vRndAvana viracita ika kAlAnU chAMDikai, jaba dutIyapara jAta / puggalAnu gati maMda kari, taba so samaya kahAta // 70 // so niraMza ati sUkSma hai, kAla daravakI parja / yAhIta krama car3hi bar3hata, sAgarAMta lagu sarna // 71 / / prazna puggalAnu gati zIghra kari, caudaharAjU jAta / samaya ekameM he suguru, yaha to bAta vikhyAta // 72 / / tahAM saMparasata kAlake, anu asaMkha magamAhiM / yAhUmeM zaMkA nahIM, zreNIbaddha rahAhiM / / 73 // puvvAparake bhedateM, samayamAhiM tita bheda / asaMkhyAtaM kyoM nahi kahata, yAmeM kahA niSeda // 74 // uttarajimi pradeza AkAzako, paramAnU paramAna / ati sUcchima niraaMza hai, mApana gaja paradhAna // 75 // tAhImeM nita basata hai, anu anaMtako khaMdha / aMza anaMta na hota tasu, lahi tinako sanabaMdha // 76 // yaha avagAhana zakatikI, hai vizeSatA rIta / timi tita gati parinAmakI, hai vicitratA mIta // 77 // samaya niraMza sarUpa hai, vIjabhUta marajAda / sarava- darava paravarataI, dhuva vaya puni utapAda // 78 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [131 (14) gAthA-140 AkAzake pradezakA lakSaNa / manaharaNa / eka puggalAnu 'avibhAgI jite AkAzameM, baiThe soI akAzako pradeza bakhAna hai / tAhI paradezamAhiM aura paMca dravyanike, pradezako thAna dAna deiveko bAna hai| tathA parma sUcchima pramAnake anaMta khaMdha, . teU tAhI thAnameM virAja thiti ThAna hai / niravAdha sarva nija nija guna parja liye, aisI avagAhanakI zakati pradhAna hai // 79 // prazna-chanda narAca / akAza darva to akhaMDa ekarUpa rAjaI / su tAsumeM pradeza maMgabheda kyoM virAjaI / / akhaMDa vastumAhiM aMzakalpanA banai nahIM / karai suzipya prazna tAhi zrIguru kahaiM yahI // 80 // usr-dohaa| niravibhAga ika vastumeM, aMza phalpanA hoya / ' naya vivahAra adhArateM, lau na bAdhA koya // 81 / nijakarakI do AMgurI, nabhameM dekhI uThAva / .. . kSetra doko eka hai, ke do jude . batAvaH // 82 / / no kahi hai kI eka hai, to kahu kauna apeccha / eka akhaMDa akAzakI, ke aMzanike seccha / / 83 // . Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] kavivara vRndAvana viracita jo kahi hai nabhapaccha gahi, taba to sAMcI bAta hai. jo aMzanikari eka kahi, taba virodha darasAta / / 84 // ika agurIke chetrasoM, dUjesoM nahi mela / aMza apecchA ika kaheM, yaha 'larikaniko khela // 85 / jude jude jo aMza kahi, nabha akhaMDatA tyAga / tau prati aMza asaMkha nabha, cahiyata titau vibhAga / / 86 // tAte naya vivahArata, aMza kathA ura Ana | kAraja vidita vilokika, jina Agama paramAna / / 87 // (15) gAthA-141 tiryakpracaya tathA Urdhvapracaya / manaharaNa / kAla binA bAkI paMca darvanike paradeza, aise jainavainasoM pratIti kIjiyatu hai| eka tathA doya vA aneka vidhi saMkhyA liya, athavA asaMkha taka cita dIjiyatu hai / tAke Age anaMta pradeza lagu meda vRnda, jayAjoga sabameM - vicAra lIjiyatu hai / kAla darva eka hI pradezamAtra rAjanu hai,.. __ aiso saradhAna suddha sudhA pIjiyatu hai / / 88 // akAzake anaMta pradeza haiM acala taise, dharmAdharma doUke asaMkha thira thapA hai| POTTPOSTMCRIRAMINETROPOESPram+10mAmteTROTROPIOIRATIRECTORRAIMER:COPEECXICORCE:307. 1. bAlakoMkA / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 133 AVAVAVA eka jIva darvake asaMkha paradeza kahe, so to ghaTeM bar3he jathA deha dA DhapA hai / / eka puggalAnu hai pradeza mAtra darva taU, milana subhAvasoM bar3hAvai vaMza 'apA hai| saMkhyAsaMkhya anaMta vibheda lagu aiseM paMca, darvake pradezako anAdi nApa napA hai / / 89 // dohA / jinake bahuta pradeza haiM, tiryakapracaI soya / so pAMcoM hI daravameM, vyApata haiM bhrama khoya // 90 // kAlAnameM milanakI, zakati nAhiM tisa heta / tiryaka paracaike vipaiM, ganatI nAhiM kareta // 91 // 'samayanike samudAyako, Uradhapazcai nAma / so yaha saba daravanivi, vyApata hai abhirAma // 92 // kAla daravake nimitaH, Uradhaparacai hota / tAhIte saba daravako, paranata hota udota // 93 // paMcanike uradhanacarya, kAla daravatai jAnu / kAlamAhiM Uradhapracaya, nijAdhAra paramAnu // 94 // "tIraka-paracai pAMcameM, nijapradeza saraga / nijAdhIna dhAre. sadA, jathAjoga bahuraMga // 95 // 1. apnaa| 2. pracaya-samUha * 3. karvapracaya / . 4. tiyaMkapracaya / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] kavivara vRndAvana viracita (16) gAthA-142 kAla padArthakA udhvaMpracaya niranvaya hai, isakA khaMDana / maadhvii| jisa kAla samaikaha~ eka sabhe, maha~ vai utapAda virAji rahA hai / tava ha vaha Apu subhAvavipa, __samavasthita hai dhuvarUpa gahA hai / parajAya samai upajai vinaza, anu puggalakI gati rIti jahA hai / yaha lacchana kAla padArathako, . suvilacchana zrIgurudeva kahA hai // 96 // dohA / kAladaravako kyoM kaho, upajanavinazanarUpa / samaya parajahIkoM kaho, vayautapAdasarUpa // 97 // aura daravako chAMTike ekai samayama~jhAra / utapata dhuva vaya sadhata nahiM, kIjai koTa vicAra // 98 // utapata aru vayake viSai, rAjata vidita virodha / aMdhakAra parakAzavata, dekho nija ghaTa zodha // 99 // tAH kAlAnU darava, dhauva gahoge jabba / nirAvAdha ekai samaya, tInoM sadhi hai tanna // 10 // 1. pthaa| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 135 chappaya / jaba puggala paramAnu, puvakAlAnu tyAga kari / agilIpara vaha gamana karata, gati maMda tAsu dhari / / samaya kahAvata soya, tahAM AdhAra darava gahu / taba tInoM niravAgha sadhaiM, ika samayamAMhiM bahu / / lakhi nijakara aMgurI vakra kari, eka samaya tInoM dikheM / utapAda vakra vaya saralatA, bhrA a~gurI denoM vikhe // 101 // (17) gAthA-143 pratyeka samayameM kAlapadArtha utpAda-vyaya-dhrauvyavAlA hai| manaharaNa / ekahI samaimeM utapAda dhruva vaya nAma, aise tInoM arthaniko kAla darva dhAra hai| nizvakari yahI sadabhAvarUpa sattA liye, . nijAdhIna nirAvAdha vartata ucArai hai| jaise eka samaimeM tribhedarUpa rAjata hai, .. taise sarvakAla sarva kAlAna pasAra hai / sameM parajAya utapAda vayarUpa rAjai, darvakI apecchA dhruva dharama udArai hai // 102 // (18) gAthA-144 pratyeka kAlANu dravyakA eka prdeshmaatrpnaa| vastuko sarUpa asatitvako nivAsabhUta, sattA rasakUpako adhAra paradesa hai / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] kavivara vRndAvana viracita aiso paradesa jAke yekI nAhiM pAiye to, binA paradesa kaho kaso tAko bhaisa hai / so to parataccha hI avastu kanyarUpa bhayo, kaise kari jAne tAke sAmAnya vizeta hai / astirUpa vastuhIke hota utapAda vaya, guna parajAyamAhiM gaso upadesa hai // 103 / / dohA / jo pradeza" rahita hai, so to bhayo avasta / tAke dhuva utapAda vaya, lopita hota samasta / 104 // tAte kAla darava gaho, anupradeza paramAna / taba tAmeM tInoM sadhaiM nirAvAgha paradhAna // 105 // manaharaNa / keI kaha samaya parajAyahIko darva kaho, pradezapramAna kAlaanU kahA karasai / samai hI anAdita niraMtara aneka aMza, parajAyasetI utapAda-pada paraseM / / tAmeM punvako vinAza uttarako utapAda, parjaparaMparA soI dhauva dhArA varasa / aise tInoM meda bhale sadhe parajAyahImeM, tAsoM syAdavAdI kahai yAmeM doSa darasai // 106 / / gItA / jisa samayakA hai nAza tisakA, to saravathA nAza hai| jisa samayakA utapAda so, bhI sutaha vinazata jAta hai / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] kavivara vRndAvana viracita aiso paradesa jAke yekI nAhiM pAiye to, binA paradesa kaho kaso tAko bhaisa hai / so to parataccha hI avastu kanyarUpa bhayo, kaise kari jAne tAke sAmAnya vizeta hai / astirUpa vastuhIke hota utapAda vaya, guna parajAyamAhiM gaso upadesa hai // 103 / / dohA / jo pradeza" rahita hai, so to bhayo avasta / tAke dhuva utapAda vaya, lopita hota samasta / 104 // tAte kAla darava gaho, anupradeza paramAna / taba tAmeM tInoM sadhaiM nirAvAgha paradhAna // 105 // manaharaNa / keI kaha samaya parajAyahIko darva kaho, pradezapramAna kAlaanU kahA karasai / samai hI anAdita niraMtara aneka aMza, parajAyasetI utapAda-pada paraseM / / tAmeM punvako vinAza uttarako utapAda, parjaparaMparA soI dhauva dhArA varasa / aise tInoM meda bhale sadhe parajAyahImeM, tAsoM syAdavAdI kahai yAmeM doSa darasai // 106 / / gItA / jisa samayakA hai nAza tisakA, to saravathA nAza hai| jisa samayakA utapAda so, bhI sutaha vinazata jAta hai / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 137 dhura kauna inameM hai jise, AdhAra ghari ho3 yahI / yoM kaita chinachAyI daravameM, doSa lAgago sahI // 107 // dohA / tAta kAlAnU darava, dhrauva gahoge javya / nirAvAdha ekai samaya, tInoM sadhi haiM tabba // 108 // madAvaliptakapola / phAla dagvameM jo pradezako thApana kInA / to asaMkha kAlAnu, minna mati kaho pravInA // kaho akhaMDapradeza, lokaparamAna tAsu kaha~ / tAhIta utapanna samaya, parajAya kaho taha // 109 // manaharaNa / kAlako akhaMDa mAneM samaya nAhiM siddha hota, samaya parajAya to taya hI upajata hai| jaba kAlaanU bhinna bhinna hohiM subhAvate, tahAM pugalAnU jaba cale maMdagata hai // ekako ulaMghi jaba dUje kAlaanUpara, tAmeM jo vilaMba laga soI samai jata hai / akhaMDapradezI mAneM kaise . gatirIti garna, phaise karai kAlako pramAna kahu sata hai // 11 // dohaa| tAse kAlAnU darava, minna gahoge javya / nirAvAdha eka samaya, tInoM sadhi haiM tabya // 11 // wwwx Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] phavivara vRndAvana viracita kAla akhaMDita mAnateM, samaya bheda miTi jAya / tathA sarava paradezateM, jagai samaya parajAya // 112 // tathA kAlake hai nahIM, tiryaka-paraceM rUpa / eka yahU dUpana lagai, yoM bhApI jinampa // 113 // kAla asaMkha anU-hako, suno varatanA bheda / prathamahiM eka pradezateM, varatatu hai nirakheda // 11 // puni tasu AgekI anU, tinasoM vartata soya / puni tasu Age aura so, vartata hai anu joya // 115 // asaMkhyAta anu-rUpakari, aise varatata nitta / kAla daravakI varatanA, yo jina bhApI mitta // 116 / yAke Uradha Uradhe, hohi samaya parajAya / saba daravanipara karata hai, vartanamAhiM sahAya // 117 / kavitta ( 31 mAtrA) tAH tattvArathake maramI, tinako prathamahiM yaha upadeza / kAladarava paradezamAtra hai, dhrauvapramAna rUpa tasu meza // nittabhUta niravAdha asaMkhA, anu anamilana subhAva hameza / tAhIkI parajAya samaya hai, yoM bhASI saravajJa jineza / 118 // dohaa| maMgalamUla jiniMdako, vadoM vAraMvAra / jasu prasAda pUrana bhayo, bar3o jJeyaadhikAra // 119 / iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasArajI tAko vRndAvanakRtabhASAviSaM vizeSajJeyAdhikAra nAmA pAMcamA adhikAra pUrA bhyaa| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 139 ihAM tAI sarva gAthA 146 aura bhASAke chaMda sarva 581 / pAMcasau ikyAsI bhaye. so samasta jayavaMta hohu / mitI mArgazIrSa zukla paSThI 6 zukravAre saMvat 1905 / kAzIjImeM vRndAvanane likho mUla prati / so jayavaMta hohu / bhoM namaH siddha bhyaH / atha SaSTha jJeyatattvAntargata-vyAvahArika jIvadravyAdhikAraH maMgalAcaraNa-dohA / zrImata tIrathanAtha nami, sumari sAradA 'saMta / jIvadaravako likhata hoM, vivahArika virataMta // 1 // (1) gAthA-145 vyavahAra jIvatvakA hetu / manaharaNa / sahita pradeza sarva darva jAmeM pUri rahe, eso jo akAza so to anAdi anaMta hai / nitta nUtana nirAbAdha akRta amiTa, anaracchita subhAva siddha sarvagativaMta hai / tisa paTadarvajuta lokako jo jAnata hai, soI jIvadarva jAno cetanAmahaMta hai / vahI cAra prAnajuta jagatameM rAje vRnda, anAdi saMbaMdha pudgalako dharata hai // 2 // . sAdhu-muni / 2 nitya-avinAzI / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] kavivara vRndAvana viracita dohA / paMca darava saba jJeya haiM, jJAtA AtamarAma / so anAdi cahu prAna juta, jagameM kiyo 'mukAma / / 3 / / (2) gAthA-146 prANa / indrIvala timi Ayu puni, sAsausAsaru prAna / jIvanike saMsArameM, hohiM sadIva pramAna || 4 .. chappaya / 'phAsa jIbha nAsikA, naina zruti paMca accha gahu / kAya vacana mana su bala, tIna paratIti mAna yahu // Ayu cAra gati thiti, tathaiva sAso usAsa gani / ye dazahUM vivahAra-prAna, jaga jIvanike bhani / nihacaikari sukha sattA tathA, ayodhana caitannatA / / yaha cAra prAna dhArai sadA, sahaja subhAva aminnatA / 5 // (3) gAthA-147 prANoMko jIvatvakA hetutva aura paudgalina / mattagayanda / no jagameM nihacai karike, dhari cAra prakArake prAna pradhAno / jIvatu hai puni jIvata thau, aru Age hu maiM vahI jIve nidAno / / so vaha jIva padAratha hai, cinamUrati AnaMdakaMda sayAno / au 'cahu prAna kahe vaha to, upaje saba puggalata paramAno // 6 // 1 sthiti / 2 sparza / 3 akSa-indriyaM / 4. cu-caar| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [141 (4) gAthA-148 unakI siddhi . manaharaNa / anAdita puggala prasaMgasoM cidaMgajUke, caDhyo hai kuDhaMga moha raMga saravaMga hai / -tAhI karmabaMdhoM nibaddha cAra prAnanisoM, karmaniko udaiphala bhogai bahuraMga hai / tahAM aura nUtana karamako prabaMdha badhai, jAte moha rAgAdi kubhAvako taraMga hai / aise puggalIka karma udai jagajIvanike, puggalIka karmabaMdha udaiko prasaMga hai // 7 // dohA / kAranake sAhaza jagata, kAraja hota pramAna / tAtai pudagala karamakari, pudagala vaidhata nidAna // 8 // (5) gAthA-149 use paudgalika karmakA kAraNatva / milaa| . jagajIva niraMtara moharu doSa, kubhAva vikAraniko karikai / parajIvanike cahu prAnaniko, 'vinipAta kareM 'adayA dharikai // tabahI niha hada karmanisoM, pratibaMdhita hohiM mudhA bharikai / / jasuM bheda haiM jJAna-avanako Adika, yo lakhiye bhramako harikai // 9 // dohaa| mohAdikakari Apano, karata amalaguna ghAta / / tA pIche paraprAnako, karata mUr3ha vinipAta // 10 // 1. ghaat-naash| 2. nirdytaa-ktthortaa| 3. jnyaanaavrnnaadi| . Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] phavivara vRndAvana viracita paraprAnaniko ghAta tau, hohu tathA mati hohu / / pai nija jJAna-prAna tina, nihacai ghAte sohu // 11 // tava jJAnAvaranAdi taha~, vardhe karama dina Aya / / prakRti pradezanubhAga thiti, jathAjoga samudAya // 12 // (6) gAthA-150 prANoM kI saMtatikI pravRttikA aMtaraMga hetu / mattagayanda / karma mahAmalasoM jagameM, jagajIva malIna rahai taba tAI / cAra prakArake prAnaniko, vaha dhArata vAra hi bAra tahAI // jAvata deha pradhAnavipaiM, mamatA-matiko nahiM tyAga karAI / yA vidhi baMdhavidhAna kathA, gurudeva jathAratha vRnda batAI // 13 // dohA / pajAvata mamatA bhAva hai, dehAdikakemAhi / tAvata cAra supAna dhari, jagatamAMhi bharamAhiM // 14 // tAteM mamatAbhAvako, karo saravathA tyAga / nija samatArasaraMgameM, vRndAvana anurAga // 15 // (7) gAthA-151 unakI nivRttikA aMtaraMga hetu / matagayanda / jo bhavi indriyaAdi vijaikari, dhyAvata zuddhapayoga abhaMgA / karmanisoM taji rAga rahai, niralepa jathA jala kaMja prasaMgA // jhAMka-vihIna jathA phaTikaprabha, tyoM ura jotakI vRnda taraMgA / / kyoM mala prAna ba~dhai vaha to, nita nhAta vizuddha subhAvika gaMgA // 16 // 1. yAvat-jaba taka / 2. tAvat-jaba taka / 3. kamala / 4. chaayaarhit| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [143 maadhvii| apane asatitva subhAvavipaiM, nita nizcalarUpa padAratha jo hai| cinamUrata Apa amUrata jIva, asaMkha pradeza dharai vaha to hai // tisake para puggalake parasaMgate, so parajAya anekani ho hai| hU~ jasu saMhananaura akAra aneka, prakAra vibheda suveda bhano hai // 17 // (8) gAthA-152 AtmAkI atyaMta bhinnatA siddha karane ke liye vyavahAra jIMvatlakI hetubhUna manuSyAdi paryAyoMkA svruup| manaharaNa / saMsAra avasthAmAhiM jIvanike nizcaikari, puggalavipAkI nAmakarma udai Ayete / nara nArakaura tirajaMca devagati vipaiM, jathAjoga deha vanai parajAya, , pAyete // saMsathAna saMhanana Adi bahu bheda jAke, puggaladaravakari racita batAyetai / jaise eka Agi hai aneka rUpa IdhanateM, nAnAkAra se tahAM cetana subhAyete // 18 // (9) gAthA-153 aba paryAyake bheda / mattagayanda / je bhavi bhedavijJAna dharai, saba darvaniko juta bheda sujAne / ne apano sadabhAva dharai, nija bhAvavi thira haiM paraghAne // dravya gunau parajAyamaI, tinako dhuva va utapAda pichAne / so paradarvavirSe kabahU~ nahiM, mohita hota subuddhinidhAne // 19 // hai 1. sNhnn-aur| 2. mArapha + aura / 3. vyaya-nAza / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] kavivara vRndAvana viracita manaharaNa / jAne kAlalabdha pAya darza mohako khigAya, upazamavAya vA suzraddhA yoM lahAhI hai / mero cidAnaMdako darava guna parajAya, utapAda vaya dhuva sadA mere pAhIM hai // aura paradarva sarva nija nija sattAhImeM, koU darva kAhUko subhAva na gahAhI hai / tAteM jo pragaTa yaha deha kheha-khAna dIse, ___ so to mero rUpa kahUM nAhIM nAhIM nAhIM hai / 20 // ma (10) gAthA-154 aba AtmAkI anya dravya ke sAtha saMyuktatA honepara bhI artha nizcAyaka astitva ke sva-para vibhAgake hetu rUpameM samajhAte haiN| milaa| upayogasarUpa cidAtama so, upayoga 'dudhA chavi chAjata hai| nita jAnana dekhana bheda liye, so zubhAzubha hoya virAjata hai // tinahI kari karmaprabaMdha ba~dhai , imi zrIjinakI dhuni gAjata hai| jaba ApameM Apuhi bAjata hai, taba zyopura naubata vAjata hai // 21 // (11) gAthA-155-156 AtmAko atyanta vibhakta karaneke liye paradravyake saMyogake kAraNakA svarUpa kahate haiN| manaharaNa / jaba isa AtamAke pUjA dAna zIla tapa, __saMjama kriyAdirUpa zubha upayoga hai / 1. malakI khAni / 2. dvidhA-do prakAra / 3. zivapura-mokSa / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 145 ___ tava zubha Ayu nAma gota punyavarganAko, karmapiMDa ba~dhai yaha sahaja niyoga hai // athavA mithyAtavirSe avrata kaSAyarUpa, __ azubhopayoga bhaye pApako saMjoga hai / doUke abhAvateM vizuddha upayoga vRnda, ___ tahAM baMdha khaMDake akhaMDa. sukha bhoga hai // 22 // (12) gAthA-157 zubhopayogakA kathana / matagayanda / jo jana zrI jinadevako jAnata, prItisoM vRnda tahA~ laba lAvai / siddhaniko nija jJAnatai dekhikai, dhyApaka hoyake dhyAnameM dhyAvai // / au 'anagAra gurUnimeM bhakti, dayA saba jIvanimAhiM dihAvai / tAkaha~ zrIgurudeva vakhAnata, so 'zubharUpapayoga kahAvai // 23 // (13) gAthA-158 azubhopayoga / manaharaNa / iMdrinike viSai aura krodhAdi kaSAyanimeM, jAko parinAma avagADhAgAr3ha rukhiyA / mithyAzAstra sunai sadA cittameM kubhAva gune, duSTa saMga raMgako umaMga rasa cukhiyA / jIvanike * ghAtako jatana karata nita, kumAraga calimeM upramukha mukhiyA / aiso upayoga ' soI azubha kahAvata hai, jAke uravasai vaha kaise hoya mukhiyA // 24 // 1. digambara / 2. zubhopayoga / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] phavivara vRndAvana viracita (14) gAthA-159 azuddhopayoga (zubha-azuma) jo ki paradravya ke saMyogake kAraNa haiM, unake vinAzakA abhyAsa batAte haiN| mattagayanda / maiM nija jJAnasarUpa cidAtama, tAhi sudhyAvata hauM bhrama TArI / bhAva zubhAzubha baMdhake karana, tAtai tinhaiM taji dInoM vicArI // hoya madhastha virAjata hoM, paradarva vi. mamatA parihArI / so sukha kyoM mukhasoM baranauM, jo cakhai so lakhai yaha vAta hamArI // 25 // dohA / . tAtai yaha upadeza ava, suno bhavika budhivAna / ___ udima kari jina vacana suni, lyo nijarUpa pichAna // 26 // tAhIko anubhava karo, taji pramAda unamAda / dekho to tihi anubhavata, kaiso upajata svAda // 27 // jAke svAdata hI tumheM, mile atula sukha parma / puni zivapurameM jAhuge, parihari ari vasu karma // 28 // yahI zuddha upayoga hai, jIvana-mocchasarUpa / yahI mokhamaga dharma yahi, yahi zuddhacidrUpa // 29 // / (15) gAthA-160 zarIrAdi paradravyake prati bhI madhyasthatA / manaharaNa / maiM jo hoM zuddha cinamUrata darava so, trikAlameM trijogarUpa bhayo nAhi kAhI / 1. udyama / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 147 tana mana 'vaina ye pragaTa pudagala yAteM, - maiM to yAko kArana hU banyau nAhiM taba hI // tathA karatAra au karAvanahAra nAhiM, ___ karatAko anumodaka hUM nAhiM jaba hI / ye anAdi puggalakaramahI" hote Aye, aisI vRnda jAnI- jinavAnI sunI aba hI // 30 // (16) gAthA-161 tana-vacana-manakA bhI pudgalasva / tana mana vacana trijoga hai. pudagaladaravasarUpa / aiseM dayAnidhAna vara, darasAI jinabhUpa // 31 // so vaha pudagala daravake, avibhAgI paramAnu / tAsu khaMdhako piMDa hai, yo nihacai ura Anu // 32 // (17) gAthA-162 AtmAke parakA tathA parake kartRtvakA abhAva / manaharaNa / maiM jo ho vizuddha cetanatvagunadhArI so to, puggala daravarUpa kabhI nAhiM bhAsato / tathA deha puggalako piMDa hai 'sukhaMdha baMdha, sou maiMne kInoM nAhiM nihace prakAsato // ye to hai acetana au mUratIka jar3a darva, mero ciccamatakAra jota hai cakAsato / tAteM maiM zarIra nAhiM karatA hU~ tAko nAhi, maiM to cidAnaMda vRnda amUrata sAsato // 33 // 1. vacana / 2. skaMdha-paramANuproMkA samUha / / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] kavivara vRndAvana viracita (18) gAthA-163 paramANuoM milakara piMDarUpa paryAya / apradezI anU paradezaparamAna darva, so to svayameva zabda-'parajarahata hai / tAmai cikanAI vA rukhAI parinAma basa, soI baMdha joga bhAva tAsameM kahata hai // tAhIsetI doya Adi aneka pradezanikI, . dazAko bar3hAvata supAvata mahata hai / aise pudagalako supiMDarUpa khaMdha ba~dhe, yAsoM cidAnaMdakaMda judoI lahata hai // 34 // dohaa| avibhAgI paramAnu vaha, zuddha darava hai soya / varanAdika guna paMca to, sadA dherai hI hoya // 35 // eka varana ika gaMdha ika, rasa do phAsamajhAra / aMtara medanimeM dhare, zruti lakhi lehu vicAra // 36 // (19) gAthA-164 paramANuke snigdha-rUkSatva kaisA / manaharaNa / puggalaanUmeM cikanAI vA rukhAI bhAva, eka aMza" lagAya bhASe maidarAsa hai| ekai eka bar3hata anaMta lauM vibheda bar3he, jAtai parinAmakI zakati tAke pAsa hai // jaise cherI gAya bhaiMsa UMTanIke dUdha ghRta, tAmeM cikanAI vRddhi kramaH prakAsa hai / 1. paryAya-rahita / 2. sparzameM / 3. pudgalANumeM / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 149 dhUli rAkha retakI rukhAImeM vibheda jaise, taise donoM bhAvameM anaMta bheda bhAsa hai // 37 // (20) gAthA-165 snigdhatva, rUkSatvase piMDatA kAraNa / manaharaNa / puggalakI anU cIkanAI vA rukhAIrUpa, Apane subhAva parinAma hoya 'paranI / aMzanikI saMkhyA tAmeM sama vA viSama hoya, doya aMza bAr3hahIsoM baMdhajoga varanI // eka aMza ghaTe bar3he ba~Sata kadApi nAhi, aiso nema nihace pratIti ura dharanI / pIkana rukhAI anubaMdha hU badhata aise, . AgamapramAnata pramAna vanda karanI // 38 // dohA / doya cAra paTa ATha daza, ityAdika sama jAna / tIna pAMca puni sAta nava, yaha krama viSama bakhAna // 39 // cIkanatAIkI anU, sama aMzani paramAna / doya adhika hoteM baMdhe, yaha pratIta ura Ana // 40 // ruccha bhAvakI je anU, . te vipamaMza pradhAna / doya adhikateM baMdhata haiM, aise lakho sayAna. // 11 // athavA . cIkana rUkSako, baMdha paraspara hoya / doya aMzakI adhikatA, joga milai jaba. soya // 42 // - - 1. bhamma / 2. pariNamana kiyA, parinamI / 3. rUkSa / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] kavivara ghRndAvana viracita NM eka anU ika aMzajuna, dutiya tInajuta hoya / jadapi joga hai baMdhake, tadapi baMdhaiM nahiM soya / 43 // eka aMza ati jaghana hai, so nahiM baMdhai kadApa / nemarUpa yaha kathana hai, zrIjina bhApI Apa // 14 // (21) gAthA-166 vahI niyama / manaharaNa / cIkana subhAva doya aMza paranaI anU, tAko baMdha cAra aMzavAlIhIsoM hota hai / aura jo rugvAI tIna aMza anU dhAre hoya, paMca aMzavAlIsetI bAko baMdha hota hai / aise hI anaMta lagu bheda sama viSamake, doya aMza adhikatai baMdhako udota hai / rucchacIkanIhU ba~dhai khadhahUsoM khaMdha ba~dhai, yAhI rItisetI lakheM jJAnI jJAna jota hai // 45|| dohaa| cIkanakI sama aMzatai, viSama aMzatai ruccha / doya adhika hoteM ba~dhaiM, puggalAnuke guccha // 46 // cIkanatA gunakI anU, pAMca aMzajuta jauna / sAta aMza cIkana milai, baMdha hotu hai tauna // 47 // cAra aMzatruta rucchasoM, SaTa jutasoM ba~dha jAta / yahI bhAMti anaMta lagu, jAnoM bheda vikhyAta // 48 // doya anU aMzani gineM, hohiM barAbaraM jeha / tAko ba~dha ba~dhai nahIM; yoM jinavaina * bhaneha // 49 // . . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 151 (22) gAthA-167 AtmAkA unakA kartApanAkA abhAva hai| chappaya / do pradeza Adika anaMta, paramAnu khaMdha laga / sUcchima bAdararUpa, jite AkAra ghare jaga // tathA avani jala anala, anila parajAya vividhagana / te saba nigdha ru ruccha, subhAvahita upaje bhana // yaha pudagaladaravaracita sarava, puggala karatA jAniye / cinamUrati yAta minna hai, tAhi turita pahicAniye // 50 // (23) gAthA-168 AtmA usako lAnevAlA bhI nahIM hai| manaharaNa / lokAkAzake asaMkha pradeza pradeza prati, kAramAnavarganA bharI hai pudagalakI / sUcchima aura bAdara anaMtAnaMta sarvaThaura, ati avagAdAgAr3ha saMdhimAhiM jhalakI / / ATha karmarUpa parinamana subhAva liye, AtamAke gahana karana joga balakI / teIsa vikAra upayogako saMjoga pAya, karmapiMDa hoya baMdhaiM rahai saMga lalakI // 51 / / dohA / tAtai pudagala karamako, Atama karatA nAhiM / bhUla bhAvaH jIvakai, karama dhUli lapaTAhi / / 52 // -- - - - - - - - - - - - -AAN 1. snigdha-cikanA / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] kavivara vRndAvana viracita hai (24) gAthA-169 AnmA use karmarUpa nahiM krtaa| manaharaNa / karmarUpa honakI subhAvazakti gamai vase, aise je jagata mAhiM puggalake khaMdha haiM / teI jaba jagatanivAsI jaga jIvanike, parinAma azuddhako pA sanabaMdha hai // tabai tAI kAla karmarUpa parina soI, eso vRnda anAdita calo Avai dhaMdha hai / te vai karmapiMDa AtamAne pranavAye nAhiM, puggalake khaMdhahIsauM puggalako baMdha hai // 53 // (25) gAthA-170 zarIrakA kartA AtmA nahIM hai / je je darvakarma parinaye rahe puggalake, " kAramAnavaganA suzakti gupta dharike / teI phera jIvake zarIrAkAra hohi saba, dehAMtara joga pAye zakta vyakta karike // jaise vaTavIjameM subhAva zakti vRcchakI so, vaTAkAra hota vahI zaktiko ucharike / aise darvakarma vIjarUpa lakho vRndAvana, tAhIko suphala deha jAnoM bharma harike // 54 // (26) gAthA-171 AtmAke zarIrakA abhAva hai| audArika deha jo virAjai naratIrakake, nAnAbhAMti tAsake akArakI hai racanA / 1. nr-tiyNcke| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 153 tathA vaiyakrIyaka zarIra devanArakIke, jathAjoga tAhUke akArakI hai racanA // taijasa zarIra jo zubhAzubha vibheda au, ahAraka tathaiva kAramAnakI viracanA / ye to sarva puggala daravake bane haiM piMDa, __ yAtai cidAnaMda minna tAhIsoM paracanA // 55 // (27) gAthA-172 jIvakA asAdhAraNa svalakSaNa jo paradravyoMse vibhAgakA sAdhana hai vaha kyA hai ? cetanAlakSaNavAlI aliMga-grahaNakI gAthA / aho bhavyajIva tuma AtamAko eso jAno, jAke rasa rUpa gaMdha phAsa nAhiM pAiye / zabda parajAyasoM rahita nita rAjata hai, aliMgagrahana nirAkAra darasAiye // cetanA subhAvahImeM rAje tihU~kAla sadA, AnaMdako kaMda jagavaMda vRnda dhyAiye / bhedajJAna nainate nihAriye jatanahIsoM, tAke anubhava rasahImeM jhara lAiye // 56 // dohaa| zabda aliMgaggahana guru, likhyau ju gAthAmAhiM / kachuka astha tasu likhata hoM, jugatAgamakI chAMhiM // 57 // 1. vaikriyaka / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] kavivara vRndAvana viracita caupaaii| ciba supudagalake haiM jite / pharasa rUpa rasa gaMdha ju tite / tina kari tAsu lakhiya nahi ciha / bAhUta su AlaMgaragahana // 18 // athavA tIna liMga jagamAhiM / nAri napuMsaka nara ThaharAhiM / / tAhUkari na lakhiya tamu cihna / yAhUta su aliMgaragahana // 51 // athavA liMga ju iMdriya paMca / tAikari na lakhiya tihi raMca / atiindriyakari jAnana sahana / ya hUte su aliMgaragahana // 60 // athavA indriyajanita ju jJAna / tAkari hai na prataccha pramAna / kI hai Atamako yaha cih| yAhUta su aliMgagahana // 61 // athavA liMga nAma yaha jupta ! lacchana pragaTa laccha jasu gupta / ghUma agni jimi timi nahiM cihna / yAhUta su aliMgaggahana // 32 // athavA AnamatI bahu ke / dopasahita lacchana ana takeM / tAhakari na lakhiya tasu cihna / yAhUte su aliMgaragahana // 6 // ityAdika bahu asyavidhAna / zanda aliMgagahanako jAna / so vizAla TIkAte dekhi | paMDita manameM diyau vizekhi // 6 // yaha cetana cidrUpa anUpa / zuddha subhAva sudhArasakUpa / svasaMvedanahikari so gamya / lakhahiM anubhavI samarasaramya // 65|| zabdavanako pAya sahAya / kari udima mana-vacana-kAya / kAlalabdhiko lahi saMjoga / pA nikaTamavya hI loga // 66 // tAteM guna anaMtako dhAma / vacana agocara AtamarAma / candAvana ura nayana ughAri / dekho jJAnajyoti avikArI // 67 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra pravacanasAra [155 (28) gAthA-173 AtmAke amUrta-mUrtakA abhAva hai to baMdha kaise? manaharaNa / mUratIka rUpa Adi gunako dharaiyA yaha, puggala daravasoM pharasa AdivAnasoM / ApusameM vaM nAnA bhAMti paramAnU khaMdha, so to hama jAnI saradhAnI paramAnasoM // tAsoM viparIta jo amUrata cidAtamA so, kaise badhai puggala dagva mUrtinAnasoM / yaha to acaMbhau mohi aiso pratibhA vRnda, amala milApa jyoM "nitaMba ju kAnamoM" ||68 // (29) gAthA-174 AtmAke amUtatva hone para bhI isa prakAra baMdha hotA hai| rUpAdika je haiM mUratIka guna puggalake, tinasoM rahita jIva sarvathA pramAnasoM / aiso hai tathApi vaha anyarUra hota nAhi, ApanI susattAmeM virAje paradhAnasoM // sarva darva sadA nija darvita AkAra dhare, kAhUko AkAra kabhI milai nAhiM AnasoM / taise hI arUpI cidAkAra vanda AtamA hai, tAke aba suno jaise vaidhata vidhAnasau // 69 // rUpI darva ghaTapaTa Adika aneka tathA, tAke gunaparajAya vividha vitAnasoM / nAra Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] kavivara vRndAvana viracita MAHEMAR ALLACh2RNALISMALLIATRAMMCalchhanep tinako malpI jIva dete jAne bhalIbhAMta, yaha to mavAgha siddha prAncha pranAnasoM // jo na hota alpa vanta yaha mAnmA tau, kaise tAhi dekhatI au jAnana mahAnoM / vaise tAke vaMcako vidhAna hU mujAnI banda, sanila milApa jyoM "zabada jure kAnasoM" |7.1 dohA / dekhana jAnanakI zAti, jo na jIvanaha~ hota / taba nihi vivi saMsArameM, vacana hota udona 71| moha rAga la nAvAri, devata jAnata jIva 1 . nAhI mAtra vikAroM, Ayu hi baMdhana sadItra 72 // rAga cikanAI naI, doSa racchatA mAya / bAhIke sunimittA, pudgalamAna baghAya 173!! Atmake paradeza prati, dakti karma anAda / tinasoM nUtana manano, vaMva parata nivAda / 74 yaha vivahArika baMdhavidhi, nihatre va na soya / jahU~ azuddha upayoga hai, noi trikaMTaka joya !7 manaharaNa / jaise vAlvAlagana ke sAMce nATInike, deti jAni tinheM apanAye rAga joganoM / tinake nikaTa koU nAra lorai belanino. tave te adhIra hoya rauveM vo zoroM ! tahAM aba bho to vicAra mevajJAnI vRnda, __ ye bayala sor3I namanAkI DoramoM / a lner -un-GMAKADAMOMESTINGHAATHMAND Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 157 taiseM pudagala karma vAhija nimitta jAno, ___ baMdhyau jIva niDace azuddhatA-marorasoM // 76 / (30) gAthA-175 bhAvavandhakA svarUpa / maadhvii| upayogasarUpa cidAtama so, ina indrinikI satasaMgati pAI / / bahu bhAMtike iSTa aniSTa vipaiM, tinako tita joga mile jaba AI // hU~ taba rAga ru doSa vimoha vibhAvani, -soM tinameM pranavai lapaTAI / hai tinahI kari pheri vadhai taha~ Apu, yoM bhAvikabaMdhakI rIti batAI ||77|| (31) gAthA-176 bhAvavandhakI yukti aura dravyavandha / manaharaNa / rAgAdi vibhAvanimeM jauna bhAvakari jIva, dekhe jAne indrinike viSaya je Aye haiM / tAhI bhAvanisoM tAmeM tadAkAra hoya ramai, tAsoM pherI ba~dhai yahI bhAvabaMdha bhAye haiM / soI bhAvabaMdha mAnoM cIkana rukhAI bhayo, tAhIke nimitta setI darvabaMdha gAye haiM / jAmeM bhATha karmarUpa kAramAnavarganA hai, aise sarvajJa bhani bundako batAye haiM ||78 // (32) gAthA-177 bandhake tIna prakAra / puvabaMdha puggalasoM pharasa vibheda kari, nayo karmavarganAke piMDako gathana hai / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] kavivara vRndAvana viracita jIvake azuddha upayoga rAga Adikari, hota moha rAgAdi vibhAvako nathana hai // doUko paraspara saMjoga eka thAna soI, ___jIva puggalAtamake baMdhako kathana hai / aise tIna baMdhabheda vedameM niveda vRnda, bhedajJAnIjanita siddhAMtako mathana hai // 79 // .. (33) gAthA-178 dravyabaMdhake hetu bhAvavandha / ' asaMkhyAta pradeza pramAna yaha AtamA so, tAke paradeza vipa se ura Aniye / puggalIka kAramAna varganAko piMDa Aya, karata praveza jathAjoga sagdhAniye // pheri eka chetra avagAhakari baMdhata hai, thiti paramAna saMga haiM te sujAniye / deya nija rasa khi! jAhiM puni ApuhimoM, ___ aiso bheda bharma cheda bhavya vRnda mAniye // 80 // dohA / kAyavacanamana jogakari, jo Atama pandeza / kaMparUpa hoveM tahAM, joga vadha kahi tesa // 81 / / tAsu nimittateM AvahI; karamavaraganA khaMdha / so IryApatha nAma kahi, prakRti pradeza subaMdha // 82 // rAgavirodha vimohake, jaise bhAva rahAhi / tAhike anusArateM, thiti anubhAga baghAhiM // 83 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 15: 04. Comme (34) gAthA-179 gaga pariNAma mAtra jo bhAva bandha hai so dravya bandhakA hetu honese vahIM nizcaya baMdha hai| drumilaa| paradavirSe anurAga dherai, vasu karmaniko soi baMdha karai / aru jo jiya rAgavikAra tajai, vaha muktavadhUkahaM vegi varai / / yaha baMdha ru mocchamarUpa jathAratha, thorahimeM niradhAra dherai / nihacai karike jagajIvanike, tuma jAnahu vRnda pratIna bharai // 84 // . caupaaii| rAgabhAva pranave je AMdhe / nUtana darava karama te bAMdhe // vItarAgapada jo bhavi parasai / tAko mukta avasthA sarasai // 85 // dohaa| rAgAdikako tyAgi je, vItarAga ho jAha~ / cale jAhiM vaikuMThameM, koi na pakara bAha~ // 86 // (35) gAthA-180 rAga dveSa-moha yukta pariNAmase bandha hai| rAga zubha yA azubha hotA hai / manaharaNa / parinAma azuddha" puggalakarama baMdhe, soI parinAma rAgadoSamohamaI hai| tAmeM moha dopa to azubha hI hai sadA kAlaM, rAgameM dubheda vRnda veda varanaI hai // paMca' paramezvarakI bhakti' gharamAnurAga, ___ yaha zubharAga bhAva kathaMcita laI hai / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] __ kavivara vRndAvana viracita viSaya kaSAyAdika tAmeM ratirUpa so, azubha rAga saravathA tyAgajoga taI hai // 87|| (36) gAthA-181 zubhAzubha pariNAmake rahita parake prati hai pracAtta nahIM hotI aisA pariNAma zuddha honese karma kSayarUpa mokSa hai| paravastumAhiM jo punIta parinAma hota, tAko punya nAma vRnda jAno hulasaMta hai / taise hI azubha parinAma paravastuviSa, tAko nAma pApa saMkalezarUpa taMta hai // jahAM paravastuvirSaM doU parinAma nahiM, kevala susattAhImeM zuddha varataMta hai / / soI parinAma saba duHkhake vinAzanako, kArana hai aise jina zAsana bhanata hai - // 88 / caupaaii| para paranatita rahita vicacchana / sakala duHkha khayakArana lacchana / mocchavRcchattaruvIja vilacchana / zuddhapayoga gardai zivagacchana / / 89 / / (37) gAthA-182 svAzrayakI pravRtti aura parAzrayakI nivRttikI siddhike liye svaparakA vibhAga batalAte haiN| matagayanda / hai thAvara jIva nikAyanike, pRthivI pramukhAdika bheda ghane haiN| hai au sarAsi nivAsinake, tanake kitaneka na bheda bane haiM / hai so saba puggaladarvamaI, cinamUratite saba minna Thane haiM / hai cetana hU tina dehaniteM, nihacai kari bhinna jiniMda bhane haiM // 90 // hai Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 161 (38) gAthA 183 vaisA hI sampajJAna aura mithyA jJAnarUpa ajnyaan| jo jana yA parakArakarI, nija au parako nahiM jAnata nIke / . ApasarUpa cidAnaMda vRnda, tise na gahai madamoha vIke / so nita maiM tanarUpa tathA, tana hai hamaro imi mAnata ThIke / bhUri bhavAvalimAhiM bhamai, nihacai vaha moha mahAmada pIke // 91 // hai (39) gAthA-184 AtmAkA karma kyA hai ? manaharaNa / . AtamA darava nija cetana suparinAma, tAhIko karata sadA tAhImeM ramata hai / Apane subhAvahIko karatA hai niicai so, nijAdhIna bhAva bhUmikAhImeM gamata hai // puggaladaravamaI jete haiM prapaMca saMca, dehAdika tinako akaratA samata hai / aiso bheda bhedajJAna nainateM viloko vRnda, yAhI vinA jIva bhava bhA~varI bhamata hai // 92 // (40) gAthA-185 pudgala pariNAma AtmAkA karma kyoM nahIM? drumilaa| yaha jIva padArathakI mahimA, jagameM nirakho bhramako harike / hai madhi puggalake parivartatu hai, saba kAlavi nihacai karike // taba hU tina puggala karmaniko, na gahai na ta na karai dharike / hai vaha Apuhi Apa subhAvahitai, pranave satasaMgatimeM parike // 93 // haiM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] kavivara vRndAvana viracita (41) gAthA-186 pudgaloMko AtmA yadi karmarUpa pariNamita nahIM karatA to AtmA jar3a kA~ke dvArA kaise grahaNa yA tyAgarUpa kiyA jAtA ! manaharaNa / soI jIvadarva aba saMsAra avasthAmAMhi, azuddha cetanA jo vibhAvakI Dharani hai / tAhIko vanyau hai karatAra tAke nimitasoM, yAke ATha karmarUpa dhUlikI dharani hai // * soI karma dhUla mUla bhUlako suphala dehi, pherI kAhU kAlamAhiM tinakI karani hai / aise baMdhajoga bhAva Apano vibhAva jAni, tyAga medajJAnI jAsoM saMmRta tarani hai // 9 // (42) gAthA-187 pudgalakarmIkI vicitratAkA (jJAnA varaNIya AdirUpa.) kartA kauna ? jabai jIva rAga-doSa samala vibhAvajuta, zubhAzubharUpa parinAmako ThaTata hai / tabai jJAnAvaranAdi karmarUpa paraja yAke, . joga dvAra Ayakai pradezapai paTata hai // jaise ritu pAvasameM dhArAdhara dhAraniteM, dharanimeM nUtana aMkugadi aTata hai / taise hI zubhAzubha azuddha rAgadoSaniteM, puggalIka nayo karma baMdhana vaTata hai // 95 // . Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [163 dohaa| . tAtai pudagala darava hI, nija subhAvate mIta / ati vicitragati karmako, kartA hota pratIta // 96 // (43) gAthA-188 akelA AtmA hI baMdha hai| manaharaNa / so asaMkha pradeza pramAna jagajIvanike, . moha rAga dopa ye kapAyabhAva saMga hai / tAhIta karamarUpa rajakari badhai aise, siddhAMtameM kahI vRnda baMdhakI prasaMga hai // jaise paTa lodha phaTakar3I Aditai kasailo, car3hata majITha raMga tApai saravaMga hai / taise cidAnaMdake asaMkhkha paradezapara, car3hata kapAyatai pharama raja raMga hai // 97 // (44) gAthA-189 nizcaya-vyavahArakA avirodha / baMdhako kathana yaha thoremeM gathana nihacai, . mathanakari jJAna tulAmeM tulatu hai / jIvanike hota so dikhAI jinarAja muni, maMDalIko jAne uralocana khulatu hai // yAsoM viparIta jo hai pudgalIka karmavaMdha, so hai vivahAra banda kAheko bhulatu hai / nija-nija bhAvahIke karatA sarava darva, ___ yahI bhUle jIva karmajhUlanA jhulatu hai // 98 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] kavivara vRndAvana viracita puNya-pAparUpa parinAma jo haiM AtamAke, rAgAdi sahita tAko Apu hI hai karatA / tina parinAmanikoM Apa hI gahana kare, Apu hI jatana kareM aisI rIti dharatA // tAteM isa kathanako kathaMcita zuddha daravArayIka, naya aise bhanI bharmaharatA / puggalIka darva karmako hai karatAra so, __ azuddha vivahAranayadvArateM ucaratA // 19 // prazna-chappaya / rAgAdika parinAma baMdha, nihacai tuma gAye / pheri zuddha daravArathIka naya, viSaya batAye // puni so gahane joga, kahata hau he munirAI / vaha rAgAdi azuddha, daravako karata sadAI // yaha to kathanI nahiM saMbhavata, kyoM azuddhako gAhiye / yAko uttara aba deyake, saMzaya maiTo cAhiye // 10 // uttr-dohaa| rAgAdika parinAma tau, hai azuddhatArUpa / yAhIkari saMsArameM, hai azuddha cidrUpa // 101 // yAmeM tau saMdeha nahiM, hai paraMtu saMketa / yahA~ vivicchAmedateM, kathana karI jihi heta // 102 // chappaya / zuddha daravakA kathana, eka daravAzrita jAno / aura daravakA aura mo(?), azuddhatA so(?) mAno // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 165 yahI apecchA yahAM, kathanakA joga banA hai / au puni niha, baMdha, niyata naya gahana bhanA hai // tAko muheta aba kahata hauM, suno guno mana lAyakai / jAte saba saMzaya dUra hai, suthira hohu ziva pAyakai // 103 // caubolaa| jo yaha jIva lakhai apaneko, nija vikArateM baMdha dharai / tau vikAra taji vItarAga hai, chUTana heta upAya karai // . jo pAkRta baMdhana samujhe tava, vedAMtIvata nAhiM Darai / yahI apecchA yahAM kathana hai, samujhe so bhavasiMdhu tarai // 10 // (45) gAthA-190 azuddhanayase azuddha AtmAkI hI prApti hotI hai / manaharaNa / jAkI mati mailI aisI phailI jo zarIrapara, dahIko kahai kI hamAro yahI rUpa hai / tathA yaha mero aiso cero bhayo mohahIko, chor3e na mamatva buddhi ,dherai dauradhUpa hai // so to sAmyarasarUpa zuddha munipada tAko, tyAgike kumAragameM calata kurUpa hai / tAko jJAnAnaMdakaMda zuddha niradvaMda sukha, mila na kadApi vaha parai bhavakUpa hai // 105 // dohA / hai azuddha nayako viSaya, mamatA moha vikAra / tAhi dhare varatai su tau, lahai na pada avikAra ||106 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] phavivara vRndAvana viracita (46) gAthA-191 zuddhanayase hI zuddhAtmAkI prApti hotI hai| manaharaNa / meM jo zuddha buddha cinamUrata darava so to, paradarvaniko na bhayo ho kAhU kAlameM / dehAdika paradarva mere ye kadApi nAhiM, ye to nijasattAhImeM rahe saba hAlameM / maiM to eka jJAnapiMDa' akhaMDa paramajota, nirvikalpa cidAkAra cidAnaMda cAlameM / aiseM dhyAnamAhiM jo sudhyAvata svarUpa vRnda, soI hota AtamAko dhyAtA vara bhAlameM // 107 // dohA / zuddha daravanayako gahai, nihacairUpa arAdha / zuddha cidAtama so lahai, maiTa karma upAdha // 108 // (47) gAthA-192 dhru vatva ke kAraNa zuddhAtmA hI prApta karane yogya hai| manaharaNa / hUM jo ho vizuddha bhedajJAna nainadhArI so, nijAtamA darava tAhi aise kari jAnau hauM / sahaja subhAva nija sattAhImeM dhrauva sadA, jJAnake sarUpa darasanamaI mAnau hauM // parabhAva taje tAteM zuddha au atiMdrI sarva, / padAratha jAneMteM mahAratha pramAnau hauM / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 167 Apane sarUpameM acala paravastukoM na, avalaMba karai yAta anAlaMba ThAnau hauM // 109 // dohaa| jJAnarUpa darasanamaI, atiindrI dhuvaH dhAra / mahA aratha puni acalavara, anAlaMba avikAra // 110 // sAta vizeSani sahita imi, lakhyau AtamArAma / tAhI zuddha sarUpameM, hama kInoM visarAma // 111 // paMca vizeSaniko kathana, phari mAye bahu thAna / manAlaMba aru mahAratha, inako * suno vakhAna // 112 // manaharaNa / karmamala nAsike prakAza hota jJAna jota, so to ekarUpa hI abheda, cidAnaMda hai / tAsameM sabheda vRnda jJeya pratibiMba saba, tAsakI sapeccha bheda anaMta suchanda hai / / pAMcoM jar3adake sarUpako dikhAvai soI, yAhIte mahAratha kahAvata amaMda hai / paravastuko subhAva kabhI na alaMba kare, tAta anAlaMya yAkoM bhASaM jinacaMda hai // 113 // (48) gAthA-193 nijAtmAke atirikta dUsarA kucha bhI prApta karane yogya nahIM hai| dohaa| tana dhana sukha dukha mitra ari, adhuva bhane jinabhUpa / dhauva nijAtama tAhi gahu, jo upayogasarUpa // 114 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] kavivara vRndAvana viracita MMMMMMMMM (49) gAthA-194 isase kyA hotA hai ? matagayanda / hai jo bhavi hoya mahAvratadhAraka, yA su anuvratakAraka koI / yA parakArasoM jo paramAtama, jAnike dhyAvata hai thira hoI // hai so suvizuddha subhAva arAdhaka, mohakI gAMThi khapAvata soI / haiM graMthaniko saba maMthanikai, niragraMtha kathyau rasasAra itoI // 115 // (50) gAthA-195 mohagranthI TUTanese kyA-kyA hotA hai? _ manahara / / anAdikI moha dukhuddhimaI gAMThi tAhi, jAne dUra kiyA. nija bhedajJAna calane / aiso hota saMta vaha indrinike sukha dukha, sama nAni nyAre rahai tinake vikalate // soI mahAbhAga munirAjakI avasthAmAhiM, rAga doSa bhAvako vinAzai mUla thalane / pAvai so akhaMDa atiindriya anaMta sukha, . ____eka rasa vRndAvana rahai so acalate // 116 // (51) gAthA-sudhyAnase azuddhatA nahIM aatii| moharUpa mailako khipAvai medajJAnI jIva, indrinike viSaisoM virAgatA su purI hai / manako nirodhike subhAvameM suthira hota, jahAM zuddha cetanAkI jJAnajota phurI hai / / soI cinamUrata cidAtamAko dhyAtA jAno, para vastuse bhI jAkI prIti rIti durI hai| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [169 ResTERSarszzars.szess.orSTRExax. aise kundakundajI bakhAnI dhyAna dhyAtA vRnda, soI saradhAnai jAkI mithyAmati curI hai // 117|| prazna-dohA jo mana capala patAkapaTa, pavana dIpasama khyAta / so mana kase hoya thira, uttara dIje bhAta // 118 // uttarapAMcoM indrinake jite, viSaya bhoga jagamAhiM / tinahIsoM mana rAtadina, mamato sadA rahAhi // 119 // moha ghaTe vaizagatA, hota taje saba bhoga / nija subhAva mukhamAhiM taba, lIna hoya upayoga // 120 // tahAM sumanako saMcake, eka nijAtama bhAva / tAmadhi Ani jhukAiye, medajJAnaparamAva // 1211 tahAM so manakI yaha dazA, hota aurase aura / jaise kAga-jahAjako, sUjhai aura na Thaura // 122 // jo kahu~ ita utako lakhai, tau na kaI visarAma / taba hi hoya ekAgra mana, dhyAve AtamarAma ||123 // aise AtamadhyAnateM, mila atindrI zarma / zuddha buddha cidrUpamaya, sahaja anAkula dharma // 124 // (52) gAthA-197 sarvajJa bhagavAna kyA dhyAne hai ? manaharaNa / ghAtikarma ghAti bhalIbhAMta jo prataccha sarva, ___ vastuko sarUpa nija jJAnamAhiM dharai hai / 1. patAkA-nizAnakA vastra / - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] phavivara vRndAvana viracita jJeyanike sattAmeM anaMta guna-parja zakti, tAhUko pramAnakari Age visanara hai // asaMdeharUpa Apa jJAtA siratAja banda, saMzaya vimoha saba vibhramako hare hai| eso jo zramaNa saravajJa vItarAga so, batAvo aba kauna heta kAko dhyAna kara hai // 125 // moha udai athavA ajJAnatAsoM jIvanike, sakala padAratha prataccha nAhi darase / yAta cita cAhakI nivAha heta dhyAna kare, athavA saMdehake nivAriveko tarasai // so to saravajJa vItarAgajUke mUla nahi, ghAtividhi ghAteM jJAnAnaMda sudhA varasai / icchA Avarana abhilASa na saMdeha tava, kauna heta tAko dhyAvai aiso saMzai parasai // 126 // jJAnAvaranAdi sarva vAdhAsoM vimukta hoya, ___ pAyo hai abAdha nija Atama dharama hai / jJAna aura sukha saravaMga saba AtamAke, jAsoM paripUrita so rAje abharama hai // indrIsoM rahita utakiSTa atiindrI sukha, tAhIko ekAgrarUpa dhyAvata parama hai| ye hI upacArakari kevalIke dhyAna kahyau, ___ medajJAnI jAnai yaha bhedako marama hai // 127 // 1. ghaatiyaakrm| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra - [ 171 (53) gAthA-198 unheM parama saukhyakA dhyAna hai| dohA / atiindrI utakiSTa sukha, sahaja anAkularUpa / / tAhIko ekAgra nija, anubhavate jinampa // 128 // anaicchaka bAdhA rahita, sadA eka rasa dhAra / yahI dhyAna tinake kahyau, naya upacAra adhAra // 129 // putra karmakI nirajarA, nUtana baMdhai nAhiM / yahI dhyAnako phala lakhau, vRndAvana manamAhiM // 130 // (54) gAthA-199 mAkSamArga zuddhAtmAkI upalabdhi lakSaNavAlA hai| manaharaNa / yA prakAra pUravakathita zivamAragameM, sAvadhAna hoya jo vizuddhatA saMbhArI hai / caramazarIrI jina tathA tIrathaMkara, jiniMdadeva siddha hoya varI zivanArI hai // tathA eka doya bhavamAhiM je mukata jAhiM, aise zramana zuddha bhAva adhikArI hai / tinhaiM tathA tAhI zivamAragako vRndAvana, vAra cAra bhalI bhAMti vaMdanA hamArI hai // 131 // dohA / bahuta kathana kaha~ lagu karoM, jo zuddhAtama tatta / tAhImeM 'paravarta kari, bhaye ju tadagata-ratta // 132 // 1. tattva / 2. pravRtti / 3. tadgatarakta-lavalIna / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] kavivara vRndAvana viracita aise siddhanikoM tathA, Atama anubhavarUpa / zuddha mokha-magako namoM, daravitabhAva sarUpa // 133 // (55) gAthA-200 svayaM ho mokSamArgarUpa zuddhAtma pravRtti karate haiN| __ manaharaNa / tAteM jaise tIratheza Adi nijarUpa jAni, zuddha saradhAna jJAna Acarana kInA hai / kundakunda svAmI kahaiM tAhI parakAra hama, jJAyaka subhAvakari Apa Apa cInA hai / sarva paravastusoM mamatvabuddhi tyAgakari, nirmamatva bhAvameM su visarAma lInA hai / soI samarasI vItarAga sAmyabhAva vRnda, mukatako mAraga pramAnata pravInA hai // 134 // mero yaha jJAyaka subhAva jo virAjata hai, tAsoM aura jJeyanisoM aiso heta jhalakai / kaidhoM ve padAratha ukIre jJAna thaMbhamAhiM, kaiMdhoM jJAna paTavi. likhe haiM acalakai / kaidhoM jJAna kUpameM samAnai haiM sakala jJeya, kaidhoM kAhU kIli rAkhe tyAga tana palakai / kaidhoM jJAnasiMdhumAhiM DUve dho lapaTi rahe, kaMdhoM pratibiMbata haiM sIseke mahalake // 135 // 1. kaaNcke| Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 173 aiso jJAna jJeyako banyo hai sanabaMdha taU, ' mero rUpa nyAro jaiseM caMdramA phalakameM / anAdisoM aura rUpa bhayo hai kadApi nAhiM, jJAyaka subhAva liye rAjata khalakameM // tAko aba nihace pramAna kari vRndAvana, aMgIkAra kiyau medajJAnakI jhalakameM / tyAgI paramAda paramoda dhArI dhyAvata hoM, jAtai parma dharma zarma pAiye palakameM // 136 // dohA / mero rUpa anAditai, tho yAhI parakAra / mohi na sUjhyo mohavaza, jyoM mRga 'mRgamada dhAra // 13.7 / / aba jinapravacana dIpakari, Apa rUpa lakhi lIna / / taji Akula bhrama mohamala, bhaye tAsumeM lIna // 138 // aba vaMdoM zivapaMtha jo, zuddhapayoga sarUpa / ika akhaMDa varatata trividhi, amala acala cidrUpa // 139 // bhaye jAsu parasAdatai, zuddha siddha bhagavAna / 'sumaga sahita vandoM tinheM, bhAvasahita dhari dhyAna / / 140 / aura jIva tihi magavipaiM, je varatata umagAya / bhAvabhagatajuta prItisoM, tinheM namoM siranAya // 141 / / kundakunda zrIguru bhaye, bhavadadhitarana jihAja / pravacanasAra prakAzake, sAre bhavijana kAja / 142 // 1. kstuurii| 2. jaina aagm| 3. pUrNa kiye / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] kavivara vRndAvana viracita te guru mo mana mala haro, pragaTo svaparaviveka / ApA para pahicAnameM, rahai na bharma parateka // 143 // caupaaii| pUrana hota avai avikAra / heyAdeya chaTho adhikAra / Age cAritako adhikAra / hota araMbha zuddha sukhakAra // 144 // chanda kavitta / PL moha bharama tama bharyo abhiMtara, hota na ApA para niradhAra / pugala-janita ThATha bahuvidhi lakhi, tAkoM ApA lakhata gavAra // AparUpa jo vastu vilacchana, jJAyaka lacchana dherai udAra / bhedajJAna vina so nahiM sUjhata, hai vaha "tinake oTa pahAra" // 145|| dohaa| jaivato jinadeva jo, pAyau zuddha sarUpa / karma kalaMka vinAzike, bhaye amala cidrUpa // 146 / / so ita nita maMgala karo, sukhasAgarake indu / vRndAvana vaMdana karata, arha varana juta viMdu // 147 ___ iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrI pravacanasArajIkI vRndAvanakRta bhASAvirSe dravyanikA vizeSarUpa kathanakA adhikArake pIche vivahArika jIvadazA jJeyatattvakathana aisA chaThyo adhikAra sampUrNam / mitI pauSa vadI 9 bhauma saMvat 1905 kAzIjImeM vRndAvanane likhI svaparopakArAya / ihAMtAI gAthA 202 / aura bhASAke chaMda saba 728 bhaye so jayavaMta hohu1. ratI bhara bhii| 2. tRNake arthAt tinakAke / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 175 , oM namaH siddhebhyaH atha saptamazcAritrAdhikAraH / maMgalAcaraNa-dohA / zrI arahaMta pranAma kari, sArada suguru manAya / / vidhanakoTa jAteM kareM, nita nava maMgaladAya / / 1 / / cAritako adhikAra aba, zivasukhasAdhanaheta / likhoM graMtha-patha pekhakai, jo abAdha sukha deta / / 2 / atha mokSAbhilASIkA lakSaNa-manaharaNa / mocchaamilASI bhavya jIvako prathama- sarva, darvaniko jathAratha jJAna bhayo cahiye / . taiseMhI cAritrako svarUpa bhale jAna kari, jJAnake suphalaheta tAkoM taba gahiye / AtamIka jJAnasetI jetI avirodha kriyA, icchA ahaMkAra taji tAhIko nibahiye / aise jJAna Acarana donoMmAhiM vRndAvana, ekatAI bhayehIsoM akhai sukha lahiye / 3 / / (1) gAthA-201 aba isa adhikArakI gAthAoMkA prAraMbha / . caraNAnuyoga sUcaka cUlikA / dohA / graMthArabha virSe suguru, jihikAri baMde iSTa / tinahI gAthanisoM yahAM, nameM paMcaparamiSTa // 4 // phira guru kahata dayAla vara, jimi hama iSTa manAya / amalajJAna darasanamaI, pAyau sAmya subhAya / 5 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] kavivara vRndAvana viracita taisehI bhavi vRnda tuma, dukhasoM chUTana heta / yaha munimAraga Acarau, jo subhAvanidhi deta // 6 // (2) gAthA-202 zramaNa honekA icchuka pahale kyA-kyA karatA hai usakA upadeza / drumilaa| apane sukuTaMba samUhanisoM, vaha pUchikai bhedavijJAnadhanI / guru mAta pitA ramanI sutasoM, niramohita hoya virAga bhanI // tava darzana jJAna caritra tathA, tapa vIraja paMca acAra ganI / inako dir3hatAjuta dhArata hai vidhi, soM saviveka pramAda hanI // 7 // atha vandhuvarga sNbodhn-vidhi-caupaaii| munimudrA jo dhArana cahai / so imisava kuTumbasoM kahai / jo yaha tanameM cetanarAI / so Atama tumhAro nahiM bhAI // 8 // yaha nihacaikari tuma avadhAro / tAtai mosoM mamatA choro / mo ura jJAnajota parakAse / Apuhi Apa baMdhu Dhiga bhAse // 9 // mAtupitA-saMbodhana / isa janake tanake pitumAtA / aho suno tuma vacana vikhyAtA / isa tanako tumane upajAyA / Atamako tuma nahiM nipajAyA // 10 // yaha nihacai karake avdhaaro| tAtai mosoM mamatA chauM / jJAnajotijuta AtamarAmA / yaha pragaTyo hai cidagunagrAmA / 11 // apano sahaja subhAva su sattA / soI mAtapitA dhuvavattA / tAsoM yaha aba prApata ho hai / yAta mosoM tajiye mohai // 12 // strIsaMbodhana-vacana / he isa cetana tanakI nArI / ramI tu tanasoM bahuta prakArI / Atamaso tU nAhiM ramI hai / yaha nihacakari jAni sahI hai // 13 // ko Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [177 tAteM isa AtamasoM mamatA / taji kari tU aba dhari ura samatA // mama ghaTa jJAnajota aba jAgA / viSayabhoga viSaptama mohi lAgA // 14 // nijaanubhUtarUpa varanArI / tAsoM ramana cahata avikaarii| / ihi vidhi paravirAgajuta vAnI / kahai nArisoM bhedavijJAnI // 15 // putrasaMbodhana-vacana / ho isa janake tanake jAye / putra suno mama vacana suhAye // tU isa AtamasoM nahiM jAyA / yaha nihacai kari samujha su bhAyA // 16 // tAta tuma mama mamatA tyAgo / samatAbhAva-sudhArasa pAgo // yaha Atama nija jJAnajotikara / pragaTa bhayo ura-moha-timira-hara // 17 // yAke suguna supUta syaane| haiM anAdita saMga pradhAne // tinasoM prApati hona cahai hai| tumasoM yaha samujhAya kahai hai // 18 // dohA / bandhuvaragasoM Apuko, yA vidhi leya chur3Aya / kahi virAgake vacana bara, munipada dhaura jAya // 19 // jo AtamadarasI puruSa, cAhai munipada lIna / so sahajahi sukuTumbasoM, hai virakata paravIna // 20 // tAhi ju Aya para kahU~, kahiveko sanabaMdha / to pUrva parakArasoM, kahai vacana nirabaMdha // 21 // kachu aiso nahiM niyama jo, saba kuTumba samujhAya / tavahI munimudrA dherai, basai su vanameM jAya // 22 // saba kuTumba kAhU suvidhi, rAjI nAhIM hoya / gRha taji munipada dharanamaiM, yaha nihacai kari joya // 23 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] phavivara vRndAvana viracita jo kahuM bane banAva to, pUravakathita prakAra / kahi virAgajuta vacana vara, Apa hoya anagAra / / 24 // tahAM bandhuke vargameM, nikaTabhavya koi hoya / suni virAgajuta vacana tita, munivrata dhAra soya // 25 // atha paMcAcAragrahaNa vidhi / aba jisa vidhisoM gahata haiM, paMcAcAra punIta / likhoM suparipATIsahita, jathA sanAtanarIta // 26 // manaharaNa / AtamavijJAnI jIva Apane sarUpako, susiddhake samAna dekhi jAni anubhavatA / upAdhIka bhAvaniteM Apuko niyAro mAni, zubhAzubhakriyA heya jAnike na bhavatA // puvabaddha udaite vikAraparinAma hota, rahai udAsIna tahAM Akula na pavatA / so to paradarbaniko tyAgI hai mubhAvahIta, gahai jJAnaguna vRnda tAmeM lavalavatA // 27 // dohaa| aise jJAnI jIvako, aba kyA tyAgana joga / aMgIkAra karai kahA, jahaM subhAvarasa bhoga // 28 // pai cAritrasumohavaza, hohiM zubhAzubhabhAva / tAsu apecchA" tinhai, tyAga gahana darasAva // 29 // prathamahi gunathAnakanikI, paripATI paramAna / azubharUpa paranati taje, nihacai so budhivAna // 30 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 179 pIche zubha paranativipaiM, ratanatraya vivahAra / paMcAcAra gahana karai, so jatimati anusAra // 31 // caapaaii| hai aho AThavidhi jJAnAcAra | kAlAdhyayana vinaya hitakAra // upAdhAna bahumAna vidhAna / aura anihava meda pramAna // 32 // hai aratha tathA vijana ura Ana / tadubhaya sahita ATha imi jAna // hai maiM nihacai tohi jAnoM sahI / zuddhAtama subhAva tU nahIM // 33 // haiM pai tathApi tavaloM tohi ghoN| jabaloM zuddhAtama nija lahoM // tuvaprasAda sIjhai mama kAja / yo kahi vinaya gahai guna sAja // 34 // haiM atha darzanAcAra dhAraNa vidhi / aho ATha darazanaAcArA / niHzaMkita nikAMchita dhArA // niravicikitsA nirmuuddh'taa| upagRhana 'thiti vaacchlltaa|35/ hai maiM nihacai tohi jAnoM sahI / zuddhAtama subhAva tU nahI / hai pai tathApi tavaloM tohi gahoM / jabaloM zuddhAtama nija lahoM // 36 // tuvaprasAda sIjhai mama kAja / yoM kari vinaya gahai guna sAja // samadiSTI bhavijIva pravIna / hiye vivekadazA amalIna // 37 // atha cAritrAcAra dhAraNa vidhi / hai aho mukatimagasAdhanahAra / terahavidhi cAritrAcAra || pAMca mahAvrata gupati su tIna / pAMcoM samiti meda amalIna // 38 // hai maiM nihaca tohi jAnoM shii| zuddhAtama subhAva tU nahI // hai pai tathApi tabaloM tohi gahoM / jaba loM-zuddhAtama nija lahoM // 39 / 1 1. sthitikaraNa / 2. vAtsalya / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] kavivara vRndAvana viracita hai tuva prasAda sIjhai mamakAja / yo kari vinaya gahai guna sAja / / suparadayA donoM ura dherai / hoya digaMbara zivatiya varai // 40 // atha tapAcAra dhAraNa vidhi / / aho duvAdaza tapa AcAga / anazana avamodarya udArA // vrtprisNkhyaarsprityaagii| 'vivaktisajyAsana bdd'bh.gii|41| kAyakaleza cha vAhija yehaa| prAcchita vinaya sakala gunagehA / / / vaiyAvrata rata nita svAdhyAye / dhyAnasahita 'vyutasarga batAye // 42 // / maiM nihacai tohi jAnoM sahI | zuddhAtama subhAva tU nahIM // pai tathApi tabaloM tohi gahoM / jabaloM zuddhAtama nija lahoM // 43 // tuva prasAda sIjhaiM mama kAja / yo kari vinaya gahai guna sAja // ubhayabheda tapa kheda na dherai / mahA harapa manameM visatarai / 44 // atha', vIryAcArAvadhAraNa vidhi / , aho suzakatti bar3hAvanihAra / vIryAcAra acAraadhAra / / / maiM nihacai tohi jAnoM sahI / zuddhAtamasubhAva tU nahI // 45 // pai tathApi tabaloM tohi gahoM / jabaloM zuddhAtama nija lahoM // tuva prasAda sIjhai mama kAja / yoM kari vinaya gahai guna sAja // 46 // dohA / paMcAcAra punItako, ihividhi dhArai dhIra / aura kathana Age suno, jo meTai bhavapIra / / 47 // (3) gAthA-203 vaha kaisA hai usakA varNana / manaharaNa / paMcAcAravidhimeM pravIna je acAraja jo, __ mUlottara gunakari pUrita abhaMga hai / 1. viviktazayyAsana / 2. bAhya / 3. prAyazcita / 4. kAyotsarga / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 181 kula rUpa vayakI vizeSatAI liye vRnda, muniniko priyatara lage saravaMga hai / / tApai yaha jAya sira nAya kara jori kahai, svAmI mohi aMgIkAra kIjiye umaMga hai / aise jaba kahai tava svAmI aMgIkAra kareM, tabai vaha nayo muni rahai saMga saMga hai / 48 // atha AcArya lakSaNa-caupAI / paMcAcAra Apa AcarahIM / auraniko tAmeM thira karahIM / donoMvidhimeM parama pravIne / nija anubhava samatArasa bhIne // 49 // hai je uttamakulake avatArI / jinahiM nizaMka namahiM naranArI / / hai rahitakalaMka karatA tyAgI / sarala subhAva sujasi bar3abhAgI // 50 // hInakulI nahiM vaMdanajogU / tAke hohi na zuddhapayogU / hai kulakramake - kUrAdi kubhAveM / hInakulImeM abazi rahAveM // 51 / / I yAta kulavizeSatAdhArI / ucitakulI pAvai pada bhArI / / hai aru jinakI bAhija chabi dekhI / yaha pratIti ura hota vizekhI // 52 // hai hai inake ghaTa zuddhaprakAsA / sAmyabhAva anubhava abhyAsA / aMtaraMgagata : vAhija darase / rUpavizeSa 'yahI sukha sarasai // 53 // haiM bAlaka tathA bur3hApAmAhIM / buddhi capala aru vikala rahAhIM / hai tinasoM rahita sUri paradhAnA / dhIra buddhi guna kRpAnidhAnA // 54 // jovanadazA kAmamada vyApai / tAsoM varjita acalita Apai / / yaha vizeSatA vayakramakerI / tAhi dharai AcAraja herI // 55 / / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] phavivara vRndAvana viracita / dherai suSTuvaya varjitadUpana / zIlasiMdhu gunaratanavibhUpana / kriyAkAMDa siddhAMtanike mata | kahi samujhAvahiM munijanako sata // 56 // jo muniko dUpana kahu~ lAgai / mUlottaragunameM pada pAMgai / prAcchita deya zuddha kari lehI / tAteM atipriya lAgata tehI // 57|| aise AcArajapai jaaii| kahai navIna munI zira nAI / mokoM zuddhAtamako lAhU / he prabhu prApati kari avagAhU // 5 // hai taba AcAraja kahahiM udArA / toko zuddhAtama avikArA / tAkI lAbha karAvanihArI / yahI bhagavatI dicchA pyArI / 59 // / aisI suni so mana hrpaaii| mAnahu raMka mahAnidhi pAI / vAravAra guruko siranAI / taba munisaMga rahai so jAI // 6 // (4) gAthA-204 yathAnAtarUpakA dhAraka / manaharaNa / mere cinamUratatai minna paradarva jite, tinako to maiM na kahUM bhayau tihU~kAlameM / teU paradarva mere nAhiM jAte koI darva, kAhUko subhAva na gahata kAhU hAlameM // tAteM isaloka virSe merI kachu nAhiM dikhe, mero rUpa merI hI cidAtamAkI cAlameM / aise kari nizcai nija indriniko jIti jathA, jAtarUpadhArI hota tAko nAvoM bhAla maiM // 61 // dohA / jathAjAtako artha aba, suno bhavika dhari dhyAna / graMthapaMtha nigraMtha jimi, maMthana karI pramAna || 62 / / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 183 svayaMsiddha jaso kachuka, hai Atamako rUpa / taiso nijagharameM dherai, amala acala cidrUpa // 63 // dUjo artha prataccha jo, jaiso . munipada hoya / taisI hI mudrA dharai, daravaliMga hai soya // 64 // aise donoM liMgako, dhArata dhIra udAra / nathAjAta tAko kahaiM, barai soi zivanAra // 65 // (5) gAthA-205 atha dravyaliMga lakSaNa / manaharaNa / jathAjAta daliMga eso hota jahAM, paramAnU paramAna parigahana rahatu hai / zIsa aura DAr3hIke upAri DArai keza Apa, zuddha niragaMthapaMtha maMthake gahatu hai // hiMsAdika paMca jAke raMca nAhiM saMcarata, aise tInoM joga saMca saMca nibahatu hai / deha kheha-khAnake sa~vAranAdi kriyAsetI, - rahita virAjai jaisI Agama ukatu hai // 66 // (6) gAthA-206 atha bhAvaliMga / paradarvamAhiM moha mamatAdi bhAvaniko, nahIM na araMbha kahU~ nirArambha teso hai / zuddha upayoga vRnda cetanA subhAvajuna, tInoM joga taso tahAM cAhiyata jaso hai // paradarvake adhIna vartata kadApi nAhi, AtamIka jJAnako vidhAnavAna vaiso hai / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] kavivara vRndAvana viracita mokhasukhakArana bhavodadhi udhAranako, ___ aMtaraMgabhAvarUpa jainaliMga aiso hai // 6 // dohaa| daravitabhAvitarUpa imi, jathAjAtapada dhAra / aba Age jo karata hai, suno tAsu visatAra // 68 // (7) gAthA-207 sAkSAt munipada / manaharaNa / paramagurU so darvabhAva munimudrA dhAri, jathAjAtarUpa manamAhiM harasata hai / gurUko pranAma thuti karai taba vAravAra, jAke ura AnaMdako nIra varasata hai // munivratasahita je kriyAko vibheda vRnda, tAsuko zravanakari hiye sarasata hai / tAhIko gahanakari tAhImeM suthira hota, tabai vaha munipada pUro parasata hai // 69 / / dohA / parama-suguru arahaMta jina, tathA acAraja jAna / jinapai ina dicchA gahI, tinahiM namai 'thuti ThAna // 70 // suni vrata kriyA gahana kare, tAhImeM thira hoya / tava munipada pUrana lahai, daravita bhAvita doya // 71 // rAgAdika vinu Apako, lakhai siddha samatUla / paramasamAyikakI dazA, taba so lahai atUla // 72 // JU. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [185 NAVNAVANA ~ VAN pratikramana AlocanA, pratyAkhyAna jiteka / jati mati zruti anusAra sau, dhArai sahitaviveka // 73 // tInoMkAlavirSe so muni, tInoM joga nirodha / nija zuddhAtama anubhavai, varajita kriyAvirodha // 74 / / taba munipadapUrana tinheM, daravita bhAvita jAna / vRndAvana vaMdana karata, sadA jori juga pAna / / 75 // 1 (8-9) gAthA-208-209 zramaNa kadAcit chedopasthApanake yogya hai so kahate haiN| manaharaNa / mahAvrata paMca paMca samiti su saMca paMca, indriniko vaMca keza hu~cata virAje hai / SaDAvazya kriyA digaambara gahiyA jala, hauMna tyAgi diyA bhUmisaina raina sAja hai // dA~tavana karai nAhiM khar3e hI ahAra kare, soU eka vAra prAna dhAranake kAje hai / yeI aThAIsa mUlaguna muni padavIke, nizcaikari kahI jinarAja mahArAja hai // 76 // teI mUlagunavirSe muni jo pramAdI * hoya, tavai tAkai saMjamako cheda bhaMga hota hai / tahAM so acAraja pai jAyake pranAma kari, munimaMDalIke madhya kahai doSa khota hai // jAte yeI guMna sarva nirvikalpa sAmAyika, bhAvarUpa munipadavIke mUla jota hai / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] kaviyara pandAvana viracita tAteM jaise prAchita batAvai guru taise kare, pheri tAmeM thita hota karata udota hai // 77 / / sonA abhilApIko jiteka Abharana tAke, sarvahI gahana joga jAte sarva sonA hai / parajAya vinA kahUM darava rahata nAhi, tAte darvagAhIko samasta hI salonA hai // taise munipadavIke mUla aThAIsa guna, munipada dhArai tAko sarvabheda honA hai / eko guna ghaTai tabai munipada bhaMga hoya, aiso jAni sarvamAhiM sAvadhAna honA hai // 78 // (10) gAthA-210 zramaNake dIkSAdAtAvat chedopasthApaka dUsarA bhI hotA hai yaha kathana / chappaya / tinako munipada gahanavipaiM, ne prathamAcAraja / so guruko hai nAma, pravRjyAdAyaka Araja // bharu jaba saMjama cheda, bhaMga hovai tAmAhIM / jo phira thApana karai, so nirayApaka kahavAhIM // yoM doya meda guruke tahAM, dicchAdAyaka eka hI / chedopasthApanake suguru, vAkI hohiM aneka hI // 79 // dohA / dicchA gahane bAda jo, saMjama hovai bhaMga / ekadeza vA sarva hI, aiso hoya prasaMga // 80 // ANATANESHANTHEMESTERESHAMATATHASEEOS.HARIDAIPOT.INTAMATTENERATRATIMACIAS-222130ESCENE+ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 187 tAmeM phira jo thira karahi, jatipatharItipramAna / te niryApaka , nAma guru, jAno zramana sayAna // 81 // (11-12) gAthA-211.212 cinna saMyamake pravisaMdhAna kI vidhi| chappaya / no muni jatanasameta, kAyakI kriyA araMbhata / zayanAsana uThi calana, tathA jogAsana thaMbhata // taha~ jo saMjama ghAta hoya, tava so munirAI / mApu alocanasahita, kriyAkari zuddhi lahAI // yaha vAhija saMjama bhaMgako, Apuhi Apa sudaNDavidhi / kari zuddha hohiM AcArameM, je munivRnda vizuddhanidhi // 82 / jisa munikA upayoga, sughaTameM bhaMga bhayA hai| rAgAdika mala bhAva, ratanameM lAgi gayA hai / tinake heta upAya, jo jinamAragakemAhIM / jatI kriyAmeM atipravIna, munirAja kahAhIM // tinake Dhiga jAya so Apano, doSa prakAzai vinaya kara / jo kahaiM daMDa so karai timi, taba hai zuddhAcArathara // 83 / / (13) gAthA-213 paradravya-pratibaMdhakA parihAra aura zrAmaNyameM vartana / manaharaNa / jAke ura AtamIka jJAnajoti jagI vRnda, ___ ApahImeM Apako nihArai tihU~panameM / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] phavivara vRndAvana viracita saMjamake ghAtakI na vAta jAke bAkI rahai, ____ samatAsubhAva jAko Avai na kathanameM // sadAkAla sarva paradaniko tyAgeM rahe, munipadamAhiM jo akhaMDa dhIra manameM / aiso jaba hoya taba cAhai guru pAsa rahe, cAhai so vihAra karai jathAjoga vanameM // 84 // (14) gAthA-214 zrAmaNyakI paripUrNatAkA sthAna honese mvadravyameM hI lInatAkA upadeza / samyakadarazanAdi anaMtagunanijuta, jJAnake sarUpa jo virAje nijAtamA / tAhImeM sadaiva parivartata rahata aura, mUlagunameM hai sAvadhAna vAtavAtamA // soI muni munipadavImeM paripUrana hai,. aMtaraMga vahiraMga donoM bheda bhAtamA / nahIM avikArI paradarva parihArI vRnda, varai zivanArI jo vizuddha siddha jAtamA / / 85 // (15) gAza-215 muniko sUkSma paradravya pratibaMdha bhI zrAmaNya ke chedakA Ayatana honese nipedhya haiM / bhojana upAsa au nivAsa je guphAdi kahe, athavA vihArakarma jahAM Acarata haiN| tathA dehamAtra parigraha jo virAjai aura, guru ziSya Adi munisaMga vicarata haiM / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 189 aura puggalIka vRnda vainakI umaMgamAhiM, caracA aneka dharmadhArA vitarata haiN| yete paradarvaniko banyau sanabaMva taU, mahAmuni mamatA na tAsameM dharata haiM / / 86 // dohaa| jo inameM mamatA dherai, taji samatArasa raMga / tavahI zuddhapayogameM, munipadavI hai bhaMga // 87 / / tAtai vigatavikAra muni, vItarAgatA dhAra / saMgasahita varate taU, nijarasalIna udAra // 88 / / (16) gAyA-216 chedakA svarUpa / __ manaharaNa / jatanako tyAgikai ju muni paramAdI hoya, Acarana karai vivahAra kAya karanI / sainAsana baiThana calana Adi tAkevi, caMcalatA dhArai jo azuddhatAkI dharanI / / tAmeM sarvakAla tAko niraMtara hiMsA hota, aise saravajJa vItarAgadeva varanI / jAteM nija zuddhabhAvaghAtakI bar3I hai hiMsA, tAteM sAvadhAnahIsoM zuddhAcAra caranI // 89 // dohA / jaba upayoga azuddhakI, hota prabalatA citta / taba hI vinA jatana munI, kriyA karai suni mitta / / 90 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] phaviyara vRndAvana viracita tahAM zuddhaupayogako, hota niraMtara ghAta / hiMsA bar3I yahI kahI, yAteM munipada ghAta // 91 // tAta jatana sameta nija, zuddhapayoga sudhAra / sAvadhAna varatI sumuni, to pAvo bhavapAra // 92 // (17) gAthA-217 chedake do prakAra aMtaraMga-bahiraMga / chappaya / jatana tyAgi Acarana karata, jo munipadadhArI / tahAM jIva koi marahu, tathA jIvahu sukhakArI // tAkaha~ nihacai lagata, niraMtara hiMsAdUpana / vaha ghAtata nijajJAnaprAna, jo cidagunabhUpana / / aru jo munisamitivipaiM supari, varatata haiM tinake kahI / tanakriyAmAhiM hiMsA lagai, taU baMdha nAhI lahI / / 93 / / dohA / hiMsA doya prakAra hai, aMtara vAhijarUpa / tAko bheda likhoM yahAM, jyoM bhApI jinabhUpa // 94 / / aMtarabhAva azuddhasukari, jo muni varatata hoya / ghAtata zuddhasubhAva nija, prabala suhiMsaka soya // 95 // aru bAhija vinu jatana jo, kara Acarana Apa / taha~ parajiyako ghAta ho, vA mati hohu kadApa / / 96 / / aMtara nijahiMsA karai, ajatanacArI dhAra / . tAko munipada bhaMga hai, yaha nihace niradhAra // 97 // je muni zuddhapayogajuta, jJAnaprAna nijarUpa / tAkI icchA karata nita, nirakhata rahata surUpa ||98 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 191 tinakI kAyakriyA sakala, samitisahita nita jAna / taha~ para kahU~ merai taU, karama na ba~dhai nidAna // 99 // (18) gAthA-218 aMtaraMga chedakA sarvathA niSedha / manaharaNa / natanasameta jAko Acarana nAhIM aise, muniko to upayoga nihacai samala hai / so to SaTakAyajIva bAdhAkari bA~dhai karma, aise jinacaMda vRnda bhASata vimala hai // bhaura jo munIza sadAkAla munikriyAvirSe, sAvadhAna Acarana karata vimala hai| tahA~ ghAta hota hU na ba~dhai karmabaMdha tAke, rahai so alepa jathA pAnImeM kamala hai // 10 // (19) gAthA-219 parigraharUpa upAdhiko ekAntika aMtaraMga chedatva honese upAdhi aMtaraMga chedavat tyAjya hai, yaha upadeza karate haiM / phAyakriyAmAhiM jIvaghAta . hota karmabaMdha, hohu vA na hohu yahAM anekAMta paccha hai / pai parigrahasoM dhuvarUpa karmabaMdha ba~dhai, yaha to abAdhapaccha nihacai vilaccha hai // . jAta anurAga vinA yAko na gahana hota, __ yAhIsetI bhaMga hota saMjamako kaccha hai / tAhIta prathama mahAmuni saba tyAga saMga, pAvai taba ubhaividhi saMjama jo svaccha hai // 10 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] phavivara vRndAvana viracita ARCISAAS. aMtarake bhAva vinA kAyahIkI kriyAkari, saMgako gahana nAhiM kAhU bhAMti hota hai / marahaMta Adine prathama yAko tyAga kInhoM, soI maga muninikoM calibo udota hai / zuddhabhAva ghAno bhAvai rAto parigrahamAhiM, doU zuddhasaMjamako ghAti mUla khota hai / aiso niradhAra tuma thorehImeM jAno vRnda, yAke dhAre jAgai nAhiM zuddha jJAnajota hai // 102 // (20) gAthA-220 isa upAdhi-parigrahakA niSedha aMtaraMga chedakA hI nipedha hai| . rUpa svaiyaa| aMtara cAhadAha pariharakari, jo na tanai parigahaparasaMga / so muniko mana hoya na niramala, saMjama zuddha karata vaha bhaMga // mana vizuddha vinu karama kaTai kimi, je prasaMgavaza baMdhe kuDhaMga / - tAteM tilatupa mita hu parigraha, tajahiM sarava munivara saravaMga // 103 / / (21) gAthA-221 upAdhi (parigraha) ekAntika aMtaraMga 5RENAHASISNERATRESICOMXTStatsASERESISTRasaNERICORICIRCHCHANCHAL.CPSEATSAC manaharaNa / kaise so parigrahake hota saMta aMtarameM, mamatA na hoya yaha kahAM saMbhavata hai / kaise tAke hetasoM upAya na araMbhai au, asaMjamI avasthAko so kaise na pavata hai // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 193 tathA paradarva viauM rAgI. bhayau kaise taba, zuddhAtama sAdhai mudhA rasa bhogavata hai / yAta vItarAgI hoya tyAgi parigraha nirAraMbha, hoya zuddharUpa sAdho sikhavata hai // 10 // dohA / parigahanimitta mamattatA, jo na hiyemaha~ hoya / taba tAko kaise gahai, dekho manameM Toya // 105 // parigaha hote hota dhuva, mamatA aura araMbha / so ghAtata suvizuddhamaya, jo munipada paravaMbha // 106 // tAte tilatuSa parimita hu, tanau parigraha mUla / ihi juna jAnoM sumunipada, jyoM akAzameM phUla // 107 // tAte zuddhAtama viSai, jo cAho vizrAma / to saba parigahatyAgi muni, hohu laho zivadhAma // 108 // (22) gAthA-222 aniSiddha bhI upAdhi hai| . caupaaii| gahana-tajana-maga sevanahAre / je muni suparaviveka sudhAre // / so jisa parigaha dhArana kIne / hoya na bhaMga ju munipada lIne // 109 // dezakAlako lakhike rUpaM / varatahu jimi bhApI jinabhUpaM // aTThAIsa mUlagunamAhIM / doSa kadApi lagai jimi nAhIM // 110 // dohA / ina zaMkA koI karata, munipada to niragaMtha / tinahiM parigrahagahana tuma, kyoM bhASeta hau paMtha // 111 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] phavivara vRndAvana viracita munimaga doya prakAra kahi, prathamabheda utasarga / dutiya bheda apavAda hai, dou sAdhata apavarga // 112 // caupaaii| muni utatarga-mArgakemAhIM / sakala parigraha tyAga kAhIM // hai jAteM tahAM eka nijaAtama / soI gahanajoga ciDhagAtama // 113 // tAsoM minna aura pudagalagana / tinako tahAM tyAga vidhisoM bhana || hai zuddhapayogadazA so jAnau / paramavItarAgatA pramAnau // 11 // aba apavAda sumaga suni bhAI / jAvidhisoM jinarAja batAI // jaba parigrahataji munipada dharaI / jathA jatamudrA AdaraI // 115|| / 1 taba vaha vItarAgapada shuddhii| tatakhina dazA na lahata nizuddhI // taba so dezakAla kaha dekhI / apanI zakati sakala avarekhI // 116 // hai nija zuddhopayogakI dhArA / jo saMjama hai zivadAtArA || hai tAsu siddhike heta punItI / jo zubharAgasahita munirItI // 117 // / gahai tAhi taba tAke heto| vAhijasaMjama sAdhana leto // je munipadavIke haiM sAdhaka / munimudrAke raMca na vAdhaka // 118 // zuddhapayogasudhArana kArana / Agama-ukata kareM so dhArana // dayA jJAna saMjama hita hoI / apavAdI muni kahiye soI // 119 // (23) gAthA-223 usakA svarUpa / manaharaNa / nau na parigraha karmabandhako karata nAhi, . asaMjamavaMta jAko jA~cai na kadAhI hai / SISE Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [195 mamatA araMbha Adi - hiMsAsoM rahita hoya, . soU thoro munihIke joga ThaharAhI hai // dayA jJAna saMjamako sAdhaka sadIva dIkhe, saMjama sarAgahImeM jAkI parachAhI hai| bhapavAdamAragI muniko upadeza yahI, aiso parigraha tuma rAkho doSa nAhI hai // 120 // dohA / yAmeM heta yahI kahata, pIchI pothI jAnu / tathA kamaMDaluko gahana, yaha saradhA ura Anu // 121 // zubhaparanati saMjamadiauM, inako hai saMsarga / . tAhIteM inakoM gahata, apavAdI munivarga // 122 // (24) gAthA-224. utsarga hI vastudharma hai apavAda nhiiN| bhaho bhabyavRnda jahAM mokSaabhilASI muni, .. dehahUko jAnata parigraha pramAnA hai| tAisoM mamattabhAva tyAgi Acarana kare, .. aise saravajJavItarAgane bakhAnA hai| tahAM aba kaho aura kauna so parigrahako, gahana kareMge jahAM tyAgahIko vAnA hai| aiso zuddha AtamIka pamadharmarUpa uta-sargamuni, mAragako phaharai nizAnA hai // 123 // (25) gAthA-225 apaMvAda kaunasA meda hai? kAyAko akAra jathAjAta munimudrA ghara, eka to parigraha yahI kahI jinaMda hai| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara vRndAvana viracita phera gurudeva jo sutatva upadeza kareM, soU puggalIka vaina gahata amaMda hai // bar3enike vinaimeM lagAvai puggalIka mana, tathA zruti paDhe jo supuggalako chaMda hai| yete upakarna jainapaMthameM haiM muninike, teU sarva parigraha jAno bhavivRnda hai // 124 // dohA / eka zuddhanijarUpate, jete bhinna prapaMca / te saba parigraha jAniye, zuddhadharma nahiM raMca / 125 // tAte inako tyAgike, gaho zuddhaupayoga / so utasarga-sumaga kaho, jaha~ subhAvasukhabhoga // 126 // (26) gAthA-226 zarIra mAtra parigraha / manaharaNa / . . jaise ghaTapaTAdi vilokiveko bhaunamAhi, dIpavirSe tela ghAli vAtI sudharata hai / taiseM jJAnajotisoM surUpake nihAriveko, AhAra-vihAra joga kAyAkI karata hai // yahAM sukhabhogakI na cAha paralokahUke, sukha abhilASasoM abaMdha hI rahata hai / rAgAdi kapAyanikoM tyAge rahai AThoM jAma, aiso muni hoya so bhavodadhi tarata hai // 127 / / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 197 (27) gAthA-227 yuktAhAra vihArI sAkSAt anAhAra vihArI hI hai| jAko cinamUrata subhAvahIsoM kAhU kAla, kAhU paradarvako na gahai saradhAnasoM / yahI tAke aMtarameM anasana zuddha tapa, nihacai virAjai vRnda parama pramAnasoM // joga niradoSa anna bhojana karata taU, anAhArI jAno tAko AtamIka jJAnasoM / taise hI samitijuta karata vihAra tAhi, ___avihArI mAno mahAmuni paradhAna so // 128 // (28) gAthA-228 munike yuktAhAritva kaise siddha hotA hai ? muni mahArAjajUke kevala zarIramAtra, eka parigraha yaha tAko na niSedha hai| tAhUsoM mamatta chA~ri vItarAgabhAva dhAri, ajoga ahArAdiko tyAgeM jyoM amedha hai / nAnA tapamAhiM tAhi nitahI lagAye haiM, Atamazakatiko prakAzata avedha hai / soI zivasundarI svayaMvarI vidhAnamAhi, muni vara hoya vRnda 'rAdhAvedha' vedha hai // 129 // * (29) gAthA-229 yuktAhArakA vistArase varNana / eka bAra hI ahAra nizcai munirAja kareM, soU peTa merai nAhiM Unodarako gahai / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] kavivara ghRndAvana viracita jaiso kachU pAveM taso aMgIkAra kareM banda, micchA Acaranakari tAhako niyoga hai // dinahImeM khAta rasa Asa na dharAta madhu, ___ mAMsa Adi saravathA tyAgata ajoga hai| dehaneha tyAgi zuddha saMjamake sAdhanako, aisoI ahAra zuddha sAdhunike joga hai // 130 // caupaaii| ekai vAra ahAra bakhAne / tAsuheta yaha suno sayAne // munipadakI sahakArI kAyA / tAsu suthita yAta darasAyA // 131 // aru jo vAravAra muni khAI / tabahi pramAdadazA var3hi jAI / daravabhAvahiMsA taba laage| saMjamazuddha tAhi taji bhAgai // 132 // soU rAgabhAva taji leI / taba so joga ahAra kaheI / / / tAtai vItarAgatAdhArI / aise sAdhu gaha~ avikArI // 133 / hai jo bhari udara karai munibhojana / to hai zithila na sadhai prayojana || na jogamAhiM Alasa upajAvai / hiMsA kArana soDa kahAvai // 13 // tAte Unodara. aahaaro| rAgarahita * munirIti vicAro // / soI joga ahAra kahA hai| saMjamasAdhana sAdha gahA hai // 135 // jathAlAbhako heta vicaaro| Apu karAya ju kareM mahAro || taba manavAMchita bhojana karaI / indriyarAga adhika ura dharaI / / 136 / / hU hiMsA doSa lagai dhuva tAke / saMjamabhaMga hohiM saba vAke // / tAtai jathAlAbha AhArI / munikaha~ joga jAnu niradhArI // 137|| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra micchAkari jo asana vkhaanai| tahAM araMbha doSa nahiM jAnai // tAhUmeM anurAga na dharaI / soI joga ahAra ucaraI // 138 // / dinameM bhalIbhAMti saba darasata / dayA pale hiMsA nahiM parasata // raina apsana saravathA niSedhI / dinameM joga ahAra avedhI // 139 // jo rasa Asa dherai mnmaahiiN| to azuddha ura hoya sadAhI // / aMtarasaMjamabhAva su pAte / tAtai rasa icchA taji khAte // 140 // / madya mAMsa aru zahada apAvana / ityAdika je vastu ghinAvana // / tinako tyAga saravathA hoI / soI parama punIta rasoI // 14 // sakaladoSa taji jo upaje hai| soI joga ahAra kahai hai // nItarAgatA tana so dhArI / gahai tAhi munivRnda vicArI // 142 // (30) gAthA-230 utsarga aura apavAdakI maitrI dvArA ___ . AcaraNakI susthitatAkA upadeza / drumilaa| jina vAlapane muni bhAra dhare, athavA jinako tana vRddha atI / athavA tapa ugrateM kheda jinheM, puni jo munikoM kou roga hatI // taba so muni Atamazakti pramAna, caro cariyA nijajoga gatI / / gunamUla nahIM jimi ghAta lahai, so yahI jatimAraga jAnu jatI. // dohA / ati kaThora Acarana jaha~, saMjamaraMga abhaMga / soI maga utatargajuna, zuddhasubhAva-taraMga // 144 / aisI cariyA AcareM, teI muni puni mIta / komalamagameM paga dherai, dekhi dehakI rIta // 145 / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] phavivara vRndAvana viracita nija zuddhAtamatattvakI, nihi vidhi jAne siddha / soI cariyA Acare, anekAMtake vRddha // 146 // aru je komala Acarana, AcarahIM anagAra / puni nija zakati lakhi, karahiM kaThina AcAra // 147 / / mabhaMga na hoya jimi, raheM mUlaguna -saMga / rAtamameM thiti bar3he, soi maga calahi abhaMga / 148 / una kriyA utasargamaga, komalamaga apavAda / " maga paga dhArahI, sumuni sahita marajAda // 149 / / jaisI tanakI dazA, dekhahiM muni niragraMtha / taisI cariyA carai, sahita mUlaguna paMtha // 150 // donoM magake vipaiM, hoya virodha prakAsa / munimAraga nahiM caleM, samujho vuddhivilApta // 15 // / donoM pagasoM calata, mAraga kaTata amAna / donoM maga paga dharata, milata vRnda zivathAna // 152 / ..., gAthA-231 utsarga apavAdake virodha (amaitrI)se AcaraNakI duHsthiratA hotI hai| manaharaNa / nAnAbhAMti dezako subhAva pahicAni puni, zItagrISamAdiritu tAiko parakhikai / tathA kAlajanita su khedahUko vedi au, upAsakI zakati vanda tAhUko nirakhike / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [201 yeI bheda bhalI bhAMti jAnakari aho muni, AhAravihAra karo saMjama su rakhikai / jAmeM karmavandha alpa ba~dhai tAhI vighisetI, Acarana karo anekAMta rasa cakhikai // 153 // . caupaaii| je utasargamArgake dhArI / te dezaru kAlAdi nihArI // bAla vRddha khedita rujmaahiiN| muni komala AcaranakarAhIM // 154 // ( nAmeM saMjama bhaMga na hoI / karamaprabandha bandhai laghu soI // zakati liye na mUlaguna ghAtai / yahu maga tinako ucita sadAtai // 155 // aru je apavAdikamaga dhyAtA / saba vidhi dezakAlake jJAtA // te mune cArihu dazAma~jhArI / hou sujoga ahAravihArI // 156 // saMjamaraMga bhaMga jaha~ nAhIM / tAhI vidhi Acarahu tahA~ hI // zakati na lopi na mUlahu ghaato| alapabaMdhakI kriyA karAto // 15 // dohaa| komala hI magake viSai, jo ikaMta budhi dhAra / anudina anurAgI rahai, aru yaha karai vicAra // 158 // komalahU maga to kahI, jina siddhAMta ma~jhAra / hama yAhI maga calahiMge, yAmeM kahA vigAra // 159 // to vaha haThayAhI puruSa, saMjamavimukha sadIva / zakati lopi karanI karata, zithilAcArI jIva // 16 // tAko munipada bhaMga hai, anekAMtacyuta soya / . cA~dhai karama vizeSa so, zuddha siddha kimi hoya // 16 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] kavivara ghRndAvana viracita aru je kaThinAcAra hI, haThakari sadA karAta / komala maga paga dhArateM, laghutA mAni lajAta // 162 // dezakAlavapu dekhikai, karahiM nAhiM AcAra / anekAMtasoM vimukha so, apano karata bigAra // 163 // vaha atizramateM deha taji, upajai surapura jAya / saMjama amrata vamana kari, karama vizeSa ba~dhAya // 164 // tAteM karama ba~dhai alapa, sadhai nijAtama zuddha / . soI maga paga dhAribo, saMjama sahita vizuddha // 165 / hai saravajJa jiniMdako, anekAMta mata mIta / tAte donoM paMthasoM, he muni rAkho rIta // 166 // kahu~ komala kahu~ kaThina vrata, kahu~ jugajuta varataMta / zuddhAtama jihi vidhi sadhai, vaha munimaga siddhaMta // 16 // saMjamabhaMga bacAyakai, deza kAla vapu dekhi / komala kaThina kriyA karo, karama na ba~dhai vizekhi // 168 // aru asa haTha mati rAkhiyo, saMjama rahai ki jAhi / hama ika dazA na chA~r3i haiM, so yaha jinamata nAhi // 169 // jaiso jinamata hai soI, kaho tumheM samujhAya / jo magameM paga dhAri muni, pahuMce zivapura jAya // 170 // kahUM akelo hai yahI, jo mAraga apavAda / kahUM akelo lasatu hai, jo utasarga anAda // 17 // kahuM utasargasameta hai, yahu mAraga apavAda / kahuM apavAdasameta hai, magautasarga avAda // 172 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [203 jyoM saMjamaracchA banata, tyoM hI karahiM munIza / dezakAlavapu dekhika, sAhiM zuddha suIza // 173 // pUrava je munivara bhaye, te nijadazA nihAra / donoM magakI bhUmimeM, gamana kiye suvicAra // 17 // pIche paramutakiSTa pada, tAhi dhyAya munirAya / kriyAkAMDa taiM rahita hai, zuddhAtama lava lAya // 175|| nija caitanyasvarUpa jo, hai sAmAnya vizeSa / tAhImeM thira hoyake, bhaye zuddha siddheza // 176 / / jo yA vidhisoM aura muni, hai surUpameM gupta / so nijajJAnAnaMda lahi, karai karamako lupta // 177 // yaha AcArasuvidhi parama, pUrana bhayau amaMda / munimagako so jayati jaya, vaMdata vRnda jiniMda // 178 // adhikArAntamaMgala / maMgaladAyaka paramaguru, zrIsaravajJa jiniMda / vRndAvana vaMdana karata, karo sadA AnaMda // 179 / / iti zrI kundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasArajIkI vRndAvana agravAla kAzIvAsIkRta bhASAvi AcAravidhicAritrAdhikAra nAmA sAtavA adhikAra sampUrana bhayA / miti pauSa zukla aSTamI 8 maMgalavAra saM. 1905 pAMca kAzImadhye nijahaste likhitaM vRndAvanena svaparopakArAya / ihAM tAI sarvagAthA 232 ara bhASAke sarva chaMda 906 nabase chaha so jayavaMta hohu / zrIrastu maMgalamastu / / 'MmmmwamiACHmm.me . Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] kavivara vRndAvana viracita LEASEANIZATHSASA ZAMASASHZASAIZATHRELESE ARS RESEASES, OM namaH siddhebhyaH / athASTama ekaagrruupmokssmaargaadhikaarH| maMgalAcaraNa-dohA / siddhaziromani siddhapada, vaMdoM siddha maheza / so ita nita maMgala karo, maiTo vighana kaleza // 1 // samyakadarazana jJAna vrata, tInoM jatra ikatra / soI zivamaga niyatanaya; hai zuddhAtama tatra // 2 // tathA jinheM yaha lAbha huva, aise je munirAja / tinahUko zivamaga kahiya, dharamI dharama samAja // 3 // tAsu parApatike vipaiM, jina Agamako jJAni / avazi cAhiye tAsate, abhyAso jinavAni // 4 // (1) gAthA-232 prathama mokSamArgake mUla sAdhanabhUta . AgamameM pravRtti / manaharaNa / samyakadaraza jJAna cAritakI ekatAI, yehI zuddha tIratha trivenI zivamaga hai / tAkI ekatAI muni pAI jaba supara, padArathako bhalIbhA~ti jAnata umaga hai / aiso medajJAna jina-AgamahIsetI hota, . saMzaya vimohaThaga lAgai nAhiM .laga hai / tAhIte jinAgama abhyAsa paradhAna kayau, nAkI anekAMta jota hota jagamaga hai // 5 // mantakoATASKOREATARRATIOOK.neRRORIGIOSAKURDUReasonuTuoTHEMANO Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 205 / saravajJabhASita siddhAMta vinu vastuniko, jathAratha nihacai na hota saravathA hai| vinA sarvadarvaniko bhalIbhAMti jAna kaho, kaise nija AtamAko jAnai zruti mathA hai // yAhIta muniMdavRnda zabdabrahmako abhyAsi, AparUpa jAni tAmeM hohi thira jathA hai / tAte zivamAragako mUla jina Agama hai, tAko par3ho suno guno yahI sAra kathA hai // 6 // dohA / je jana jinazAsanavimukha, vahiramukhI te jIva / DAMvADola mithyAtavaza, bhaTakata rahata sadIva // 7 // * karatA vanata trilokake, kabahuM bhogatA hohi / iSTAniSTa vibhAvajuta, suthira na kabahU~ sohi // 8 // jyoM samudrameM pavana , cahu~dizi uThata taraMga / tyoM bhAkulatAsoM dukhita, lahaiM na samarasaraMga / 9 // jaba apaneko jAnaI, jJAnAnaMdasarUpa / taba na kabahuM paradaravako, karatA banai anUpa // 10 // jo Atama nija jJAnakari, lokAloka samasta / pragaTa pAnakari ApameM, suthira rahata parazasta / / 11 / aiso jo bhagavAna yaha, cidAnanda niradvaMda / so jinazAsanata lakhahiM, mahAmuninike vRnda // 12 / / tava tAko saradhAna aru, jJAna jathAratha dhAra / tAhImeM thira hoyake, pAvai pada avikAra // 13 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] phavivara vRndAvana viracita tAteM jinaAgama bar3o, upakArI pahicAna / / tAko vRnda par3ho suno, yaha upadeza pradhAna / / 14 / / (2) gAthA-233 Agama-hInako mokSa nhiiN| mattagayanda / jo muniko nahIM AgamajJAna, so to nija au parako nahiM jAne / Apu tathA parako na lakhai tava, kyoM kari karma kulAcala bhAna / / hai jAsu udai jagajAla vipaiM, cirakAla vihAla bhayo bharamAne / . tAse par3ho muni zrIjinaAgama, to sukhasoM pahuMco zivathAna // 15|| kavitta chanda / jinaAgamasoM darava bhAva no, karamanikI ho hai tahakIka / tava nijabhedajJAnavalakarike, cUrai karama lahai ziva ThIka || / tisa :AgamateM vimukha hoyakai, cahai jo zivasukha lahoM aghIka / so ajAna vinu tattvajJAna nita, pITata mUr3ha sAMpakI lIka // 16 // AgamajJAna rahita nita jo muni, kAyakaleza kara tirakAla / tAko suparabheda nahiM sUjhata, Agama tIjA nayana vizAla | taba taha medajJAna vinu kaise, caleM zuddha zivamAraga cAla / so viparIta rItakI dhAraka, gAvata tAna tAla vinu khyAla // 17 // dohA / __ jyoM jyoM mithyAmaga calai, tyo tyoM baMdhai soya / jyoM vyoM bhI kAmarI, tyoM-tyoM bhArI hoya // 18 // (3) gAthA-234 mokSamAgIko Agama hI eka cakSu hai / sortthaa| mAgamacakSU sAdha, akSacakSa jagajIva saba / deva aughaDaga lAdha, siddha sarvacakSU vimala // 19 // 1 sAya / wwwwwwwwwwww Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 207 Sooraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaara tAte yaha ura Ani, anekAnta jAkI dhujA / so Agama pahicAni, par3ho suno bhavi vRnda nita // 20 // mAgama hI haiM naina, zivamukhaicchuka muninike / yoM bhASI - jinavaina, svaparamedavijJAnaprada // 21 // (4) gAthA-235 AgamacakSuse saba kucha dikhAI detA hai| maadhvii| jinaAgamameM sava darvaniko, guna parja vibheda bhalI vidhi sAdhA / tisa AgamahIta mahAmuni dekhaka, jAnai jathAratha artha agaadhaa.|| tava bhedavijJAna sunaina pramAna, nijAtama vRnda lahai nirabAdhA / apane padameM thira hokarike, ariko harike su vara zivarAdhA // 22 // jinavANI mahimA-manaharaNa / eka eka darvameM anaMtanaMta guna parja, nityAnitya lacchanasoM jude jude dharma hai / tAko jinavAnI hI abAdharUpa siddha kara, hara mahA mohatama aMtarako bharma hai ||taahiikii sahAyatai su bhedajJAnanaina kholi, jA. mahAmuni zuddha Atamako marma hai / soI jagadaMvako alamba karai vRndAvana, tyAgike vilamba sadA deta parma zarma hai // 23 // (5) gAthA-236 bAgamajJAna-tatvArthazraddhAna-saMyamabhAvakI yugapatatA honA hI mokSamArga hai| prathama jinAgama abhyAsakari yahAM jAke, . samyakadaraza saradhAna. nAhiM bhayau hai / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] kavivara vRndAvana viracita tAke doU bhAMtiko na saMjama virAjai kahUM, aise jinabhASita suveda. varanayo hai // saMjama subhAvasoM rahita jaba bhayau taba, nihacai asaMjamIkI dazA parinayau hai / kaise taba tAko munipada sohai vRndAvana, sAMcI gaila choDike sokAMcI gaila layau hai // 24 // dohaa| prathama jo AgamajJAnateM, rahita hoya saradhAna / bhedajJAna vinu kimi kareM, so nijapara pahicAna // 25 // taba kaSAyasaMmilita jo, moharAga parinAma / tAke vaza hokai dharau, viSayakaSAya mudAma // 26 // indrIviSayanike virSe, so parivarata karAya / . chahoM kAyake jIvako, bAdhaka taba ThaharAya // 27 // svecchAcArI jIva vaha, tAko munipada kema / sarvatyAgako hai jahAM, munipadavImeM nema // 28 // taise hI puni tAsuke, niravikalapa samabhAva / paramAtama nija jJAnadhana, soU nAhiM lakhAva. // 29 // aru je jJeyapadArthake, haiM samUha jagamAhi / tAmeM jJAna suchaMda tasu, varatata sadA rahAhiM // 30 // yAhIta nijarUpameM, hoya nahIM ekatra / jJAna vRtta caMcala rahai, parasai suthira na tatra // 31 // 1. raastaa-maarg| 2. pravRtti / 3. cAritra / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [209 AgamajJAna su putra jaha~, hoya nahIM saradhAna / tahAM na saMjama saMbhavai, yaha abAdha paramAna // 32 / / jAke saMjama hoya nahiM, taba munipada kimi hoya / zivamaga dUjo nAma jasu, dekho ghaTameM 'Toya // 33 // tAteM AgamajJAna aru, tatvArathasaradhAna / saMjama bhAva ikatra jaba, tabahiM mokhamaga jAna // 34 // mAdhavI / hai jina AgamameM nita sAta subhaMgakI, vRnda abhaMga dhujA phaharAvai / jisako lakhike muni bhedavijJAni, susaMjamasaMjuta moccha sidhAvai / tihiko tajike jo suchandamatI, ati kheda karai haThasoM bahu dhAvai / hai vaha tyAgike sIkhasudhArasako, nita osake bUndasoM pyAsa bujhAvai // 35 // (6) gAthA-237 tInoMkI ekatA nahIM hai use mokSamArga nhiiN| manaharaNa / Agama hI jAnai kaho kahA siddhi hota jo na, - ApAparamAhiM saradhAna zuddha Aya hai / tathA saradhAna hU~ padArathameM Ayau to, asaMjamadazAsoM kaho kaise mokha pAya hai // yAhItaiM jinAgamateM suparapadArathako, ___ satyAratha jAni saradhAna dir3ha lAya hai / pheri zuddha saMjamasubhAvameM suthira hoya, ___ soI cidAnanda vRnda mokSako sidhAya hai // 36 // 1. khojake / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] - kavivara vRndAvana viracita tattvanimeM ruci paratIti jo na AI to dhauM, kahA siddha hota kInheM Agama paThApaThI / tathA paratIti prIti tattvahUmeM AI pai na, tyAge rAga doSa tau to hota hai gaThAgaThI // tabai mokhasukha vRnda pAya hai kadApi nAhiM, tAteM tInoM zuddha gahu chAMDike haThAhaThI / jo tU ina tIna vina mokhasukha cAhai tau to, sUta na kapAsa karai korIsoM laThAlaThI // 37 // (7) gAthA-238 tInoMkA yugapatapanA honepara bhI AtmajJAna (nirvikalpa jJAna) mokSamArgakA sAdhaka hai| Apane surUpako na jJAna saradhAna jAke, aiso jo ajJAnI tAkI dazA darasAvai hai / jitane karamako so vivahAra dharmakari, zata vA sahasra koTi janmameM khipAvai hai // tite karmako su AparUpameM sulIna hoya, jJAnI eka svAsamAtra kAlameM jalAva hai / aiso paradhAna zuddha AtamIkajJAna jAni, vRndAvana tAke heta udyamI rahA~va hai // 38 // jAke zuddha sahaja surUpako na jJAna bhayau, aura vaha Agamako acchara raTatu hai / tAke anusAra so padArathako jAne, saradhAna au mamatta liye kriyAko aTatu hai // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [211 tahAM punca khirai nita nUtana karama baMdhai, gorakhako dhaMdhA naTabAjIsI naTatu hai / Ageko vaTata jAta pAche pacharU cavAta, jaise gahIna nara jevarI vaTatu hai // 39 // jAne nijaAtamAko jAnyo medajJAnakari, itano hI Agamako sAra aMza caMgA hai| tAko saradhAna kInoM prItisoM pratIti bhInoM, tAhIke vizeSameM abhaMga raMga raMgA hai / vAhImeM vijogako nirodhike suthira hoya, tabai sarvakarmaniko kSapata prasaMgA hai| ApuhImeM aise tInoM sAdhaM vRnda siddhi hota, jaise mana caMgA to kaThautImAhiM gaMgA hai // 40 // (8) gAthA-239 AtmajJAna vinA tInoM eka sAtha . ho to bhI, akiMcitkara haiN| maadhvii| jisake tana Adi viSai mamatA, varatai paramAnuhuke paramAnI / tisako na milai ziva zuddhadazA, kina ho saba Agamako vaha jJAnI // anurAga kalaMka alaMkita tAsu, ciIka lasai hamane yaha jAnI / jimi loka virSe kahanAvata hai, yaha tA~ta bajI taba rAga pichAnI // 41 // dohA / jyoM karamAhiM vimala phaTika, dekha parata saba zuddha / tyoM muni Agama lakhahiM, sakala tattva aviruddha // 42 // 1. bchdd'aa| 2. aMdhA / 3. rasmI mAMjatA hai| Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] kavivara vRndAvana viracita tasu jJAtA cidrUpako, jAni karai saradhAna / aru AcAra hu karata so, jatipatharItipramAna // 43 // aise Agama jJAna aru, tattvAratha saradhAna / saMjama bhAva ikatratA, yaha ratanatrayavAna // 14 // so sUcchima hU rAga jo, dherai tanAdikamAhiM / tite kalaMka hita su to, zivapada pAvai nAhiM // 45 / tAta AgamajJAnajuta, niravikalapa su samAdhi / vItarAgatAsahita hai, taba saba miTai upAdhi // 46 // sortthaa| jAke hoya na jJAna, cidAnaMda cidrUpako / soI jIva ayAna, mamatA dherai tanAdimeM // 17 // so na lahai niravAna, moha gaMsa tasu haMsapara / gubhyo gupta hI Ana, medajJAna vinu nahiM lakhata // 48 // tAte he budhivAna, lehu svarUpa nihAra nija / cidvilAsa amalAna, tAmeM thira ho siddha ho / 49 // (9) gAthA-240 vaha tInoM AtmajJAnake yugapadapanAko . siddha karate haiN| ____ sarvayA mAtrikA 6 jAke paMcasamiti sita sobhata, tIna gupata ura lasata udAra / paMciMdriniko jo saMvara kari, jIta sakala kaSAya vikAra / haiM samyakadarza jJAna sampUrana, jAke hiye vRnda dutidhAra / hai zuddha saMjamI tAhi kahaiM jina, so muni varai vimala zivanAra // 50 // 11. gAMsI-phAMsI / 2. AtmApara / 3. cumA hai / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [213 (10) gAthA-241 aise saMyatakA lakSaNa / chappaya / jo jAne samatulya, zaka aru baMdhuvarga niju / sukhadukhako sama jAni, gahai samatA subhAva hi ju / / thuti niMdA puni loha kanaka, donoM sama jAne / jIvana marana samAna mAni, Akuladala bhAna / soI muni vRnda pradhAna hai, samatAlacchanako dherai // nija sAmyabhAvameM hoya thira, zuddha siddha ziva tiya varai // 51 / / (11) gAthA-242 ekAgratA lakSaNa zrAmaNya / mttgynd| jo jana samyakadarzana jJAna, caritra vizuddha subhAvikamAhIM / ekahi vAra bhalI vidhisoM, kari udyama vartatu hai tihi ThAhIM // so nija AtamameM lavalIna, ikrAradazAmaha~ prApati AhIM / hai tinako paripUranarUpa, munIzvarako pada saMzaya nAhIM // 52 // dohA / jJeya ru jJAyaka tattvako, jahAM zuddha saradhAna / soI samyakadaraza hai, dUpanarahita pramAna // 53 / / tAhi jathAvata jAnibo, so hai samyakajJAna / darazajJAnameM suthiratA, so cAritra pradhAna // 54 / / yeI tInoM bhAva haiM, bhAvaka Atama tAsa / Apahi Apu subhAvako, bhAva thira sukharAsa // 55 // ina bhAvanike bar3hanakI, jaha~ lagu hadda pramAna / taha~ lagu bar3hahiM paraspara, sugunasahita gunavAna [ // 56 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] kavivara vRndAvana viracita ye tihU~ bhAva su aMga haiM, aMgI Atama tAsa / aMgI aMga su ekatA, sadA sadhata sukharAsa // 57 / / imi ekatA subhAva jo, pranayo bhAtama Apa / soI saMjama bhAva hai, Apa rUpameM vyApa // 58 / / so jaddipa tihu~ medakari, hai aneka parakAra / tadipa eka svarUpa hai, niravikalapa naya dvAra // 59 // jaise ekapanA trividhi, madhura Amalo tIta / surasa svAda taba milata jaba, niravikalapa rasaprIta // 60 // taise so saMjama jadapi, ratanatrayatai bheda / tadapi subhAvika ekarasa, eka gahai akheda / 61 // paradaravanisoM minna nita, pragaTa eka nijarUpa / tAhi su munipada kaha huA, zivamaga kaho anUpa // 12 // so zivamagako tIna vidhi, parajainayake dvAra / bhASatu haiM vivahArakari, jAko bheda apAra // 63 // aru ekatAsarUpa jo, zivamaga varanana kIna / daravArthikanaya dvArateM, so nihacai rasalIna / / 64 // jete bhedavikalsa haiM, so saba haiM vivahAra / aru jo eka abhedarasa, so nihacai niradhAra // 65 // aiso zivamaga jAnike, nija Atama hita heta / he bhavi vRnda karo gahana, jo abAdha sukha deta / / 66 // (12) gAthA-243 anekAgratA mokSamArga nahIM / jisa munike nahiM, suparamedavijJAna virAjai / , ajJAnI tasu nAma, kahI jinavara mahArAja // wwraamaraaaaanaaraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 215 so paradarvahiM pAya, rAga vidvepa moha dhari / vividha karamako bandha, karata apano vikArakari // nija cidAnandake jJAna vinu, zuddha siddhapada nahiM Tharata / so pATakITake nyAyavata, nita nUtana bandhana vaTata // 67 // (13) gAthA-244 mokSamArga-upasaMhAra / sarvayA-mAnika / jo muni AtamajJAna vRnda juta, so para daravanike je thama / hai tinameM mohita hota na kabahU~, karata na rAga na doSa araMma / / hai so nijarUpamAhiM nihace thira, hai ikAma saMjamajuta saMma / haiM. soI vividha karama chaya karike, dehi mokhamaga sanamukha baMma // 68 / / dohA / ihi prakAra niradhAra kari, bhApai zivamaga parma / 4 zuddhapayogamayI sumuni, gahaiM lahaiM zivazarma // 69 // kvitt-maatrik| jAke hiye moha mithyAmata, he bhavi pUra rahyau bharapUra / kaisahukai na tajai haTha so saTha, jyoM mahi gahai goha paga bhUra // jo kahuM satya sunai tau urameM, dharai na saradhA atihi karUra / tAko yaha upadeza aphala jimi, kUkarake mukhamAhiM kapUra ||70 // tAteM aba isa kathana mathanako, suno sAra bhavi dhari upayoga / samyaka darazana jJAnacaritameM, suthira hohu juta zuddhapayoga // yahI sumunipada vRnda anUpama, yAteM kaTeM karamake roga / tAko gaho milyau yaha mausara, jaise nadI nAva saMjoga / 71 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] phavivara vRndAvana viracita ___ adhikArAntamaMgala-dohA / pUrana bhayau sukhada parama, zivamaga zuddhasarUpa / bandoM zrIjinadevako, jo lahi kahI anUpa / / 72 / / iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasArajIkI vRndAvana agravAla kAzIvAsIkRtabhASAvipaiM ekAgrarUpa mokSamArgakA svarUpa kathana aisA AThavA~ adhikAra pUrA bhayA / pauSa zuddha pUranamAsI somavAra saMvat 1905 / ___ ihAM tAI sarva gAthA 245 aru bhASAke chanda navasai__ aThahatara 978 / so jayavaMta hohu / maMgalamastu / zrIrastu / SAMACHARIORMATHMHORTHATASAWARENCRECIRCOSce Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 217 oM namaH siddhebhyaH / atha navamaHzubhopayogarUpa munipdaadhikaarH| mNglaacrnn-dohaa| zrIjinavAnI muguru pada,, vadoM zIsa navAya / sakala vighana jAta miTeM, bhavika vRnda sukhadAya // 1 // aba varanata zubhabhAvajuta, muni padavIkI rIti / zruti mathi guru saMchepata, karo subhavi paratIti // 2 // (1) gAthA-245 zubhopayogI to gauNatayA zramaNa hai| do vidhike muni hohiM imi, kahI jinAgamamAhiM / eka zuddhaupayogajuta, ika zubhamagameM jAhiM // 3 // ne suvizuddhapayogajuna, sadA nirAsrava teha / . bAkI Alavasahita haiM, zubha upayogI jeha // 4 // milA / jinamAragameM muni doya prakAra. digamvararUpa virAjata hai / hai ika zuddhupayoga vizuddha dhareM, jinateM karamAnava bhAjata hai // haiM dutiye zubha bhAva dazA su dherai, tinake karamAnava chAjata hai / hai yaha bhAvika bheda sanAtanateM, jinaAgama yA vidhi gAjata hai // 5 // 1 savahI paradarvanisoM mamatA, tajike muniko vrata dhIra dherai / / 6 cita caMcala aMza kapAya udai, nahiM Atama zuddha prakAza kareM / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] phavivara vRndAvana viracita hai muni zuddhapayoginike DhigameM, puni je barateM anurAga bhairai / phahiye aba te muni hai ki nahIM, imi pUchana ziSya vinIta varai // 6 // dohA / yAko uttara prathamahI, graMthArambhatamAhiM / kahi Aye hama haiM bhavikra, pune samujho ihi ThAhiM // 7 // mAdhavI / panija dharmasarUpa jabai pranavai, yaha Atama Apa adhyAtama dhyAtA / tava zuddhupayogadazA gahike, so lahai niravAna sukhAmRta khyAtA // 6 aru hota jahAM zubharUpapayoga, tahAM suragAdi vibhau mali jAtA / yaha Apuhi hai apane parinAmaniko, phala bhoganihAra vidhAtA // 8 // dohA / zubhapayogasoM aura puni, zuddhAtama nijadharma / tinasoM eka asthavipaiM, hai samavAya suparma // 9 // ekAtamahIke vipaiM, donoM bhAva rahAhiM / tAteM donoM bhAvako, dharama kahI zrutimAhi // 10 // yAhI nayate he bhavika, zubha upayogI sAdha / teU muni haiM pai tinhaiM, Asrava karma upAdha // 11 // zuddhapayogIke nahIM, karamAnavako leza / te saba karma vinAzika, hohiM zuddha siddheza // 12 // 1. yaha pahale adhyAyakI gyArahavIM gAthAkA anuvAda hai, jo kipahale adhyAyameM chapa cukA hai (pRSTha 19meM ) antara itanA hai ki vahA~ chanda mattagayanda thA, hA pratyeka caraNameM do do laghu (nija, taba, aru, yaha ) DAlakara mAdhavI banA diyA hai| Mu Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 219 (2) gAthA-246 zubhopayogI zramaNakA lakSaNa / rUpa svaiyaa| jo munike ura aMtaramAhIM, yaha paranati varatai suni bhavva / arahaMtAdi paMcagurupadameM, bhagata umaMga raMga rasatamva // tathA parama Agama upadezaka, tinasoM vacchalatA vinu ganna / so zubharUpa kahAvata 'cariyA, yo varanI jinaganadhara panca // 13 // chappaya / jo parigaha parihAra, sumunimudrAko dhArai / - pai kapAyake aMza, tAsuke udaya lagAre // tAte zuddhasvarUpamAhiM, thiratA nahiM pAvai / taba pana zuddhasvarUpa, sugurusoM prIti bar3hAvai // aru je zuddhAtamadharamake, upadezaka tinameM harakhi / vara bhakti su sevA prItijuta, baratatu hai munimaga parakhi // 14 // sortthaa| tisa munike yaha nAnu, itanahiM rAga su aMzakari / para daravanimeM mAnu, hai pravRtti nihacaipanai // 15 // so zuddhAtamarUpa, tAkI thiratAsoM calita / yoM bhApI jinabhUpa, vaha zubhabhAvacaritradhara // 16 // paMca paramagurumAhiM, bhagata su sevA prIti jaha~ / so zubhamaga kahalAhiM, zubha upayoginike ciha // 17 // hai 1. bhavya / 2. vtsltaa| 3. garva-abhimAna / 4. caryA-vRtti / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] phavivara vRndAvana viracita (3) gAthA-247 unakI pravRtti / manaharaNa / mahAmunirAjanikI vAnIsetI thuti kare, ___kAyAsetI nuti karai mahAmoda bharI hai / Avata viloki uThi khar3e hohi vina dhAri, cAle taba pIche cale ziNyabhAva dharI hai // tinake zarIramAhiM kheda kAha bhA~ti dekheM, ___tAko dUra karai jathAjoga visatarI hai / sarAga caritrakI avasthAmAhiM muniniko, yetI kriyA karivo niSedha nAhiM karI hai // 18 // dohA / zubha upayogI sAdhuko, aiso varatana joga / zuddhapayogI sumuni prati, jaha~ Atamanidhi bhoga // 19 // jo zrImahAmunIzake, kahu~ upasargavazAya / kheda hoya to suthira hita, vaiyAvRtti karAya // 20 // jAte kheda miTai bahuri, suthira hoya parinAma / . taba zuddhAtama tattvako, dhyAnai muni abhirAma // 21 // zuddhAtamake lAbhate, rahita ju mithyAtIya / tAkI sevAdika sakala, yahAM niSedha karIya // 22 // (4) gAthA-248 chaThaveM guNasthAnameM yaha pravRttiyA~ haiN| samyakadarzana jJAna dazA, upadeza kareM bhaviko bhavatArI / ziSya gahaiM puni poSahiM tAhi, bhalI vidhisoM dharamAmRtadhArI // hai zrI jinadevake pUjanako, upadeza kareM mahimA visatArI / hai hai yaha rIti sarAgadazAmaha~, vRnda muniMdaniko hitakArI // 23 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [221 dohA / zuddhapayogIke parama, vItarAgatA bhAva / tAtai tinake yaha kriyA, hota nAhiM darasAva // 24 // (5) gAthA-249 yaha sabhI pravRttiyA~ zubhogyogiyoMke hI hotI hai| mattagayanda / jAmaha~ jIva virodha lahai nahi, tAvidhisoM nitahI vidhi jJAtA / cAri prakArake saMgha munIzako, tAko karai upakAra vikhyAtA || * Apane saMjamako rakhike, nihace sabake sukhadAyaka tAtA / ' yA vidhi jo varatai muni so, paradhAna sarAgadazAmaha~ bhrAtA // 25 // dohA / zrAvaka aru puni zrAvikA, muni arajikA pramAna / yeI cAroM saMghake, svAmI sumuni sayAna / 26 // zuddhAtama anubhUtike, ye sAdhaka cahusaMga / tAte nita racchA karahiM, inakI sumuni umaMga / 27 / / vaiyAvRttAdika kriyA, jA vidhi nai udAra / tAhI vidhisoM karata haiM, te sarAga anagAra / / 28 / / hiMsA doSa bacAyake, apano saMjama rAkha / saMghAnugrahameM rahe, so pradhAna muni bhAkha // 29 / / (6) gAthA-250 munitva ucita pravRtti virodhI nahIM, kintu anucita pravRtti nahIM honI cAhiye / kavitta-mAtrika / jo muni aura muninike kArana, vaiyAvarata karanake heta / chahoM kAyako bAdhaka ho kari, udyamavAna hoya varateta // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] phavivara vRndAvana viracita + STATISARLASTUDIOMETRICSNEHALAalusliSoutOVATLATIONA to so muni na hoya yaha jAno, hai vaha zrAvaka mRvidhi sameta ! nAte vaha araMbhajuta mAgga, zrAvaka dhAmanAhi chavi deta // 30 // kunnddliyaa| tAte je kaI mumuni. gaheM sarAga caritta / te paramuniko kheda lakhi, ThAnI gavRta // TAnI vaiyAvRtta tahAM, nija saMjama gakho / parakI karo sahAyaH jathA jinazrutimeM bhAkho / paTakAyA mavirodha. kriyA gRhanadhya garne / muniko mupada vacAya, ucita para hina kRna tAta // 3 // (7) gAthA-251 kinake prati upakArakI pravRtti yogya hai ? aura phinake prati nahIM: maadhvii| jinazAsanake anusAra ghareM vrata, je nunirAya tathA gRhavAsI / . dinako upakAra karo su dayA ghari, tyAgi hiye phanakI abhilAsI // hai ihi bhAMti kiye jadi jo tumako zubhakarma va kachu to nahiM hAMsI / hai. yaha rIti sarAga caritra vipaiM, hai sanAtana vRnda jiniMda prakAsI // 32 // (8) gAthA-252 zumopayogI zramaNako kisa samaya pravRtti karanA yogya hai aura kima samaya nahIM : manaharaNa / kahU~ aAhU muniko jo rogasoM vicita dekho, tathA bhUkha pyAsa kari dekho jo ducita hai / tathA kAhU bhAMtikI parIpar3ake jogasetI, kAyameM kaleza kAhU munike kucita hai // MEENA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 223 tahA~ tuma AphnI zakatike pramAna muni, tAkI vaiyAvRtti Adi karo jo ucita hai / / jAta vaha sAdha nirupAdha hoya vRndAvana, ___ sahajasamAdhameM arAdhai jo sucita hai // 33 // (9) gAthA-253 zubhopayogI zramaNa hai vaha logoMke sAtha bAtacItako pravRtti kisa nimittase kare yo yogya hai| rogI muni athavA acAraja supUja guru, tathA bAla vRddha muni aise meda varanI / tinakI sahAya sevA Adi heta muniniko, laukika janahUsoM susaMbhASana karanI // jAmeM tina sAdhanake khedako vicheda hoya, aise zubha bhAvanisoM vAnIko ucaranI / sarAga AnandameM aniMda vRnda vidhi yaha, suparopakArI budhi bhavodadhitaranI // 34 // (10) gAthA-254 zubhakA mauNa-mukhya vibhAga / yaha jo prazasta rAgarUpa Acarana kaho, vaiyAvRtta Adi so to bar3oI dharama hai / munimaNDalImeM yaha gaunarUpa rAje jAte, tahAM rAgabhAva maMda rahata narama H hai / zrAvaka punItake bar3oI dharamAnurAga, tAteM tahAM. utakiSTa mukhyatA parama hai / WateCuTHARASTRATORNARENERAERARIERIMENSIDHARTAIRZAANARTARANARASINusintARRORRECRUARYASRCED 1. citsvarUpa AtmA / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] kavivara vRndAvana viracita tAhIkari paraMparA pAvai so parama sukha, nihace bakhAnI zruti yA nA bharama hai // 35 // (11) gAthA-255 kAraNako viparItatA-phalakI bhii| kavitta / yaha prazasta jo rAgabhAva so, vastu vizeSa jo pAtravidhAna / tinako joga pAyakari soI, phala viparIta phalata pahicAna || jyoM kRpi samai vividha dharanI taha, avidhi dharanimaha~ vIja vuvAna / so viparIta phalata phala nihace, kArana sama kAraja paramAna // 36 // (12) gAthA-256 kAraNa aura phalakI vipriittaa| manaharaNa / chadamastha buddhIne jo ApanI ukatihIsoM, deva guru dharmAdi padAratha thopai hai| vrata nema dhyAnAdhyena dAnAdi bakhAne tahAM, tAmeM jo surata hoya prIti kari vyApai hai // tAsoM mokhapada to saravathA na pAvai vai, upAva punyarUpa bhAvavIja yoM alApai hai / tAko phala bhogai deva mAnuSa zarIra dhari, pheri so jagatahImeM tapai tInoM tApai hai // 37 // kavitta ( 31 mAtrA) / vItarAga saravajJadevakari, jo bhASita hai vastuvidhAna / devadharma guru graMtha padAratha, tinameM jo pratIti rucivAna / / so zubharAgabhAva vRndAvana, nizcayasoM kIjo saradhAna / tAko phala sAcchAta punya hai, paraMparA de hai zivathAna // 38 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 225 dohA / tAtai gahi bhavi vRnda aba, anekAntako sanaM / tAhIke anusAra kari, zubhapayoga Acana // 39 // tAko phala sAcchAta lahi, punyarUpa sukhavRnda / paramparAsoM mokhapada, paihai Anandakanda // 40 // (13) gAthA-257 mithyAdRSTiko sarvajJa kathita padArthoM meM kAraNaviparItatA aura phala viparItatA / manaharaNa / zuddha paramAtama padArathako jAnai nAhiM, aise je ajJAnI jIva jagameM vakhAne haiM / nAke ura viSaya kapAya bhUri bhari rahyo, aise jagajaMtako je gurukari mAne haiM // tinheM bhakti bhAvasetI seveM ati prIti dhAri, AhArAdi dAna de harapa hiya Ane haiM / tAko phala bhoga so kudeva kumanupa hoya, sai jaga jAlameM so mUrakha ayAne haiM // 41 // AtamIka jJAna vItarAga bhAva jAke nAhiM, tathA yAkI kathA hU na rucai raMca bharI hai / mithyAmata mAte nita viSaya kapAya rAte, aiseko jo gurU mAni sevai prIti dharI hai // AhArAdi dAna hai pradhAna pada mAne nija, jAne mUr3ha sahI mohi yahI nisatarI hai / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 1 phavivara vRndAvana viracita donoM karma bhAra bhare kaise bhavasiMdhu tara. pAtharakI nAva kahU~ pAnImAhiM tarI hai // 42 // (14) gAthA-258 kAraNakI viparItatAse satyArtha phala siddha nahIM hotaa| indrinike bhogabhAva viSaya kahAbaiM aura, krobAdika bhAva te kapAyarUpa varanI / inhaiM sarva siddhAMtameM pApa hI mathana varI, tathA inhaiM dhArai soU pApI ura dharanI // aise pApa bhArakari bhare je puruSa te su, -bhaktaniko kase nisatAreM niravaranI / Apu na tareMge au na tAreMge su bhaktaniko, donoM pApa bhAra bhare bhoga pApa karanI // 43 // dohA / viSaya kaSAyI jIvako, gurukari seyeM mIta / uttama phala upajai nahIM, yaha dir3ha karu paratIta // 14 // (15) gAthA-259 yathArtha phalakA kAraNa aisA jo aviparIta kaarnn| mattagayanda / jo saba pApa kriyA tajika, saba dharmavirSe samatA vistArai / jJAna gunAdi sabai gunako, jo arAdhata sAdhata haiM zrutidvAreM // hohiM soI zivamAragake, vara sevanahAra munIza udAreM / Apu ta bhaviko bhava tArahiM, pAvana pUjya trilokamajhAreM // 45 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 227 (16) gAthA-26, use hI vizeSa samajhAte haiN| manaharaNa / azubhopayoga jo vimoha rAgadoSa bhAva, tAsate rahita hohi munI niragraMtha hai / zuddha upayogakI dazAmeM keI ramaiM keI, zubha upayogI matheM vivahAra maMbha hai / teI bhavya jIvaniko tAreM haiM bhavodadhitai, Apu zivarUpa punyarUpa pUja paMtha hai / tinahIkI bhaktite bhavika zubhathAna lahaiM, aise cita ceta vRnda bhApI jaingraMtha hai // 46 // (17) gAthA-261 yathArtha kAraNa-kAryakI upAsanArUpa pravRtti sAmAnya vizeSatayA karane yogya hai| mAdhavI / tihi kArana guna uttapabhAjana, zrImuniko java Avata dekho / / taba hI raThi vRnda khar3e rahikai, pada vaMdi padAMbujakI dizi pekho // gunavRddha vizeSa nekI ihi bhAMti, sadI karo vinayAdi vizekho / upadeza jinezako jAna yahI, vidhisoM varato cahusaMgha sarekho // 47 // (18) gAthA-262 zramoM ke yogya pravRttikA niSedha nahIM hai| manaharaNa / Avata viloki khar3e hoya sanamukha jAya, AdarasoM Aiye Aiye aise kahika / aMgIkAra karike su sevA kIjai vRndAvana, aura anna pAnAdisoM pokhiye umahikai // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] kavivara vRndAvana viracita bahuri gunanikI prazaMsA kIje vinayasoM, hAtha jore rahiye pranAma kIjai Thahikai / munimahAgaja vA gunAdhika purupanisoM, ___ yAhI bhA~ti kIje zrutisIkharIti gahikai // 48 // (16) gAthA-263 zramaNAbhAyoMke prati sarva pravRttiyoMkA niSedha hI hai| chappaya / je paramAgama arthamAhiM, paravIna mahAmuni / aru saMjama tapa jJAna Adi, paripUrita haiM puni // tinahiM Avatau dekhi, tabahi munihUkaha~ cahiye / khar3e hoya sanamukha sujAya, Adara nirabahiye // sevA vidhi aru parinAma vidhi, donoM karivo joga hai / hai uttama munimagarIti yaha, jaha~ subhAvasukhabhoga hai // 49 // dohA / daravita je muni bheSa dhari, te haiM zramanAbhAsa / tinakI vinayAdika kriyA, joga nahIM hai bhAsa // 50 // (20) gAthA-264 zramaNAbhAsa / rUpaka kavitta / saMjama tapa siddhAMta sUtra, inahU kari jo muni hai saMjukta / haiM jo jinakathita pradhAna AtamA, suparaprakAzakate vara zukta // 1 tAsu sahita je sakala padAratha, nahiM saradahai jathA jinaukta / 6 taba so muni na hoya yaha jAno, hai vaha zramanAbhAsa ajukta // 11 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 229 (21) gAthA-265 sacce zramaNoMke prati jo dvepa rakhe, thAdara na rakhe unakA naSTatta / mttgynd| zrI jinazAsanake anusAra, pravartatu haiM je mahAmunirAI / jo tinako lakhi doSa dharai, anaAdara" apavAda karAI // je vinayAdi kriyA kahI vRnda, karai na tahAM so suharSa bar3hAI / so muni cAritabhraSTa kahAvata, yoM bhagavaMta bhanI suni bhAI // 52 // (22) gAthA-266 svayaM guNoMmeM hIna haiM phira bhI adhika guNI aise dhamoM ke pAsa vinayako cAhanA rakhate haiM vaha kaisA? drumilaa| / apane gunate adhike je munI, guna jJAna su saMjama Adi bharai / tinasoM apanI vinayAdi cahai, hama hU muni haiM imi garva dherai // / taba so gunadhAraka hoya taU, muni mAragatai viparIta carai / / vaha mUr3ha ananta bhavAvalimeM, bhaTakai na kabhI bhavasiMdhu tarai // 53 // (23) gAthA-267 yadi jo zramaNa, zramaNyase adhika to hai hI phira bhI apanese hInake prati vinaya Adi barAvarI jaisA kare to usakA vinAza / / mattagayanda / Apu virSe munike padake guna, haiM adhike utakiNTa pramAnai / / so gunahIna munInanakI, jo karai vinayAdi kriyA manamAnai // to tinake uramAhi mithyAta, -payoga lasai lakhi lehu sayAnai / / hai yaha cAritabhraSTa munI, anarIti calai jatirIti na jAnai // 54 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] kavivara vRndAvana viracita dohA / vinaya bhagata to ucita hai, bar3e guninikrI vRnda / hIna guniniko vaMdate. cArita hota nikaMda // 55 // (24) gAthA-268 asatsaMgakA nipedha / kavitta mAtrikA jaddipa jinasiddhAMta sUtrakari, jAnata hai nihacai saba vasta / 6 aru kaSAya upazamakari jo muni, karata tapasyA adhika prazasta // jo na tajai laukika janasaMgati, to na hoya vaha muni parazasta / 1 saMgaraMgate bhaMga hoya vrata, yAta tajiya kusaMgata rasta // 56 // dohA / jaise agini milApate, zItala jala hai garma / taise pAya kusaMgako, hoya malina zubha karma // 57 // tA" tajo kusaMga muni, jo cAho kuzalAta / baso susaMgata sumunike, jutaviveka dinarAta // 58 // kahI kusaMgatakI kathA, bahuta bhA~ti zrutimAhiM / viSama garala sama tyAgi tihi, calo susaMgati chAhiM // 59 // (25) gAthA-269 laukikajanakA lakSaNa / milaa| niragraMtha mahAvratadhAraka ho kari, jo ihi bhA~ti karai karanI / hai varatai isa laukika rItivipaiM, karai vaidaka jotika maMtaranI // hai vaha laukika nAma munI kahiye, paribhraSTa dazA tisakI varanI / 1 tapasaMjamasaMjuta hoya taU, na tarai bhavasAgara dustaranI / .60 // hai 1. viSa / 2. vaidyaka / 3. jyotiSa / 4. maMtravidyA / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [231 dohA / laukika janamana modake, jete vividha vidhAna / tinameM varatai laganajuta, so laukika muni jAna // 61 / / tAkI saMgatiko tajahiM, uttama muni paravIna / jAta saMgati doSata, sajjana hoya malIna // 62 // (26) gAthA-270 satsaMga (vidheya hai) jo karane yogya hai / chappaya / tisa kArana muniko kusaMga, tajika yaha cahiyata / nija gunake samatUla hohi, ke adhika su mahiyata ? // tina munikI satasaMgamAhi, tuma basau niraMtara / jo saba dukhate mukti dazA, cAho amiaMtara / / samaguna munikI satasaMgarauM, hoya sugunaracchA parama / gunavRddha muninikI saMgata, bar3he suguna Atamadharama // 63 / / dohA / jalameM zItala guna nirakhi, tAkI racchAheta / zIta bhaunake kaunameM, rAkhahiM subudha saceta // 64 // yaha samAna gunakI sukhada, saMgati bhASI mIta / aba bhASoM guna adhikake, satasaMgatikI rIta // 65 // jaise barapha kapUra puni, zIta Adi saMjoga / hota nIra guna zIta ati, yaha guna adhika niyoga | // 66 / / ___ kAvya ( mAyA 24) tAte je muni mahAmokha, -sukhake amilAkhI / tinako yaha upadeza, sukhada hai atikI sAkhI / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] kavivara vRndAvana viracita RIZETTERTAITENERALREZAVALERTREAzaz.saxzort taji kusaMga saravathA, supathameM calo budhAtama / vaso sadA satasaMgamAhiM, sAdho zuddhAtama // 67 // manaharaNa / / prathama dazAmeM zubha upayogasetI, utapanna jo pravRtti vRnda tAko aMgIkAra hai / pIchesoM su saMjamakI utakiSTatAI kari. parama dazAko avadhAro buddhidhAra hai // pAche sarva vastukI prakAzinI kevalajJAnA, -nandamaI zAsvatI avasthA jo apAra hai / tAko saravathA pAya apane atindrI sukha, tAmeM lIna hohu yaha pUro adhikAra hai / 68 / mAdhavI / tisa kAranatai samujhAya kahoM, muni vRndaniko satasaMgati kIne / 1. apane gunake je samAna tathA, paradhAna munInikI saMga gahIje // jadi cAhata hau saba duHkhaniko khaya, to yaha sIkha su sIsa dharIje / nita vAsa karo satasaMgatimAhiM, kusaMgatiko su jalaMjali dIje // 69 / / dohA / jyoM juga mukatA sama milata, kImata hota mahAna / tyoM sama satasaMgata milata, bar3hata suguna amalAna 170 // jyoM pArasa saMjogate, loha kanaka hai jAya / garala amiya sama gunadharata, uttama saMgati pAya / / 71 / / 1. viSa / 2. amRta / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [233 jaise lohA kATha saMga, pahu~cai sAgara pAra / taise adhika gunIni saMga. guna lahi tajahi vikAra // 72 // jyoM malagagirike vipaiM, bAvana caMdana jAna / parasi pauna tasu aura taru, candana hohiM mahAna // 73 / / tyoM satasaMgati jogate, miTai sakala aparAdha / suguna pAya zivamaga calai, pAvai pada nirupAdha // 74 // dekha kusaMgati pAyake, hohiM sujana savikAra / agini-joga jimi jala garama, caMdana hota a~gAra // 75 // chIra jagata jana poSika, karata vIjaduti gAta / soI ahimugva parata hI, hAlAhala hai jAta // 76 / / tAte vahuta kahoM kahA, je jJAtA paravIna / te thorehImeM lakhahiM, saMga raMgakI bIna // 77 // durjanako upadeza yaha, niSphala aiseM jAta / pAthara parako mAribo, cokho tIra nasAta // 78 // tAte nijahita hetako, gahana karahiM budhidhAra / haMsa pAna *payako karata, jimi taji vArivikAra // 79 // yoM mata citameM jAniyau, munikaha~ yaha upadeza / zrAvakako to nahiM kahyo, mUla graMthameM leza // 80 // munike miSa sabako kahyo, nyAya rIti nirabAha / jihi magameM nRpa paga dharai, prajA calai tihi rAha / / 81 // aiso jAni hiye sadA, jina Agama anukUla / karo Acarana he bhavika, karama jaleM jyoM tUla // 82 // 1. pvn-hvaa| 2. dUdha / 3 vijalI jaisI kAMti / 4. dUdha / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] phavivara vRndAvana viracita 0 433800 parama punyake udayateM, milyau sughATa sujoga / aba na cUka bhavi vRnda yaha, nadI nAva saMjoga // 83 // sakala graMthako maMthake, paMtha kayo yaha sAra / kundakunda gurudeva so, mohi karo bhava pAra / 84 // jayavaMto varatI sadA, zrIsaravajJa udAra / jina bhAgyau yaha mukatimaga, zrImata pravacanamAra // 85 // yaha muni zubha AcArako, pUrNa bhayo adhikAra / so jayavaMto hohu jaga, ravizazikI unihAra // 86 // maMgalakArI jagata guru, zuddha siddha aghaMta / so yAhI magarauM kiye, sakala karamako aMta / / 87 / / tAte parama punIta yaha, jinazAsana sukhakaMda / vRndAvana sevata sadA, dAyaka sahajAnanda // 88 // atha paJcaratnatattvasvarUpo likhyate / mNglaacrnn-dohaa| paMca paramapada vaMdike, paMcaratanako rUpa / gAthA aratha vilokika, likhoM sukhada rasakUSa / / 89 / / mAno isa siddhAMtake, eI pAMcoM ratna / mukuTasarUpa virAjahIM, ura dhariye juta jana // 10 // anekAMta bhagavaMtamata, tAko juta saMkSepa / darasAvata hai ratana yaha, naya pramAna nikSepa // 91 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 235 aura yahI saMsAra thiti, mokSasthiti virataMta / pragaTa karata haiM tAsutai, hohu sadA jayavaMta / / 92 // paMcaratanako nAma aba. suno bhavika abhirAma / Dara saradhA dir3ha dhArika, vegi laho zivadhAma // 93 // chappaya / prathama tatva saMsAra, mokSa dujo puni jAno / mokSatatvamAdhaka tathaiva. sAdhana ura Ano / / sarvamanoratha sukhada, -thAna ziSyaniko vagnI / zAstrazravaNako lAbha, turita bhavasAgara taranI / / yaha paMcaratana isa graMthameM, sakala graMtha mathike dhare / vRndAvana jo saradhA karai, so bhAva tari zivatiya vare // 14 // (1) gAthA-271 saMsAratattva / chappaya / jo munimudA dhAri, artha ajathAratha pakarI / nathA goha gahi bhUmi, tathA hArilane lakarI // jo hama nizcaya kiyA, soi hai tattva jathAratha / imi haThasoM ekAMta, gahai varjita paramAratha // so bhamai agAmIkAlameM, paMcaparAvartana karata / dukhaphala anaMta bhogata sadA, kabahu~ na bhavasAgara tarata / / 95 // dohA / mithyAbuddhi vikArateM, je jana ajJa atIva / ajathAratha hI tatva gahi, haTajuta rahata sadIva // 96 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] kavivara vRndAvana viracita jahipa munimudrA dherai, tadipa muni nahiM soya / soI saMsRta tattva hai, ihA~ na saMzaya koya // 17 // tAko phala paripUrNa dukha, paMca parAvatarUpa / bhamai anante kAla jaga, yoM bhASI jinabhUpa // 98 / / aura koi saMsAra nahiM, saMsRta mithyAbhAva / jina jIvanike hoya so, saMsRnatattva kahAva : 99 / / (2) gAthA-272 mokSatatva / anaMga zekhara-daNDaka / mithyA acAra TArike jathArtha tatva dhArike, viveka dIpa vArike svarUpa jo nihAraI / prazAMta bhAva pAyake vizuddhatA bar3hAya putra, -baMdha nirjarAyake abaMdha rIti dhAraI / na so bhamai bhavAvalI tarai soI utAvalI, soI munIzako padastha pUrNatA susAraI / yahI su mokhatatva hai trilokameM mahatta hai, soI dayAnidhAna bhavya vRndako udhAI // 10 // dohA / jo paradaravani tyAgikai, hai svarUpameM lIna / soI jIvanamukta hai, mokSatattva paravIna // 101 / (3) gAthA-273 unakA sAdhanatatva / __ manaharaNa / . samyaka prakAra jo padArathako jAnatu hai, ApA para bheda minna anekAnta karikai / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 237 indrinike viSamaiM na pAgai au parigraha, pizAca donoM bhAMti tinheM tyAgai dhIra dharika // sahaja svarUpameM hI lIna sukhasaina mAno, karama kapATako ughArai jora bharikai / tAhIko jiniMda mukta sAdhaka bakhAnatu haiM, soI zuddha sAdha tAhi baMdoM bharma harikai // 102 // dohA / aise suparavivekajuta, saiM zuddha je sAdha / mokhatattvasAdhaka soI. varjita sakala upAdha // 103 // (4) gAthA-274 una zuddhopayogIko sarva manorathake sthAnake rUpameM abhinandana (prshNsaa)| manaharaNa / zuddha vItarAgatA subhAvameM ju lIna ziva, -sAdhaka zramana soI munipadadhArI hai / tAhI su vizuddha upayogIke daraza jJAna, . bhApI hai jathArathapanesoM visatArI hai / phera tAhI zuddha mokhamAragI munIzahIke, nirAvAdha mokhakI avasthA avikArI hai / soI siddhadazAmeM virAjai jJAnAnandakanda, niradvanda vRnda tAhi baMdanA hamArI hai // 10 // dohaa| mokSatatvasAdhana yahI, zuddhapayogI sAdha / sakalamanorathasiddhiprada, zuddha siddha nirabAdha // 105 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] phavivara vRndAvana viracita (5) gAthA-275 aba AcArya deva ziSyajanoko zAstraphalake mAtha jor3ate huye zAstra pUrNa karate haiN| chappaya / jo yaha zAsana bhalIbhAMti, jAna bhavi prAnI / zrAvaka muni AcAra, jAsumadhi suguru bakhAnI // so thore hI kAlamAhi, zuddhAtama pavi / dvAdazAMgako sArabhUta, jo tattva kahAvai // muni kundakunda jayavaMta jina, yaha paramAgama pragaTa kiya / candAvanako bhava udadhitai, dai avalamba udhAra liya // 106 // dvAdazAMgazrutisiMdhu, mathana kari ratana nikAsA / suparabheda vijJAna, zuddha cAritra prakAsA // so isa pravacanasAramAhi, guru varanana kInA / adhyAtamako mUla, lakhahiM anubhavI pravInA // muni kundakunda kRta mUla ju su, amRtacanda TIkA karI / tasu hemarAjane vacanikA, racI adhyAtamarasabharI // 107 // manaharaNa / doi sau pachattara parAkRtakI gAthAmAhiM, landakunda svAmI racI pravacanasAra / adhyAtamavAnI syAdavAdakI nizAnI jAte, suparaprakAzabodha hota niradhAra hai / / nikaTa-subhavyahIke bhAvabhaunamAhiM yAkI, dIpazikhA jagai bhagai moha aMdhakAra hai / mukhya phala mokha au amukhya zakacakripada, vRndAvana hota anukrama bhava pAra hai // 108 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 239 atha kavi vyavasthA likhyate / chappaya / yagaravAla kula gola, gota vRndAvana dharamI / gharamacanda jasu pitA, zitAbo mAtA paramI // tina nijamatimita vAla, khyAla sama chanda banAye / kAzI nagara maMjhAra, supara hita heta subhAye // priya udayarAja upagArateM, aba racanA pUrana bhaI / honAdhika sodhi sudhAriyau, je sajjana samarasamaI // 10 // manaharaNa / vArANasI ArA tAke vIca vasai vArA, surasarike kinArA tahAM janama hamArA hai / ThAra ar3atAla mAgha seta caudai soma puSya, kanyA lagna bhAnuaMza sattAisa dhArA hai // sAThemAhi kAzI Aye tahAM satamaMga pAye, jainadharmamarma lahi bharma bhAva hArA hai / sailI sukhadAI bhAI kAzInAtha Adi jahA~, madhyAtamavAnIkI akhaNDa bahai dhArA hai // 110 // chappaya / prathamahiM Ar3hatarAma, dayA mopai cita lAye / seThI zrI sukhalAlajIyasoM, Ani milAye // tinapai zrI jinadharmamarma, hamane pahicAne / pIche vakamUlAla mile, mohi mitra sayAne // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] kavivara vRndAvana viracita avaloke nATakatrayI puni, aurahu graMtha aneka jaba / tava kavitAIpara ruci bar3hI, raco chanda bhavi vRnda aba // 111 // samvata vikramabhRpa, ThArasau vezaThamAhIM / yaha saba vAnaka vanyau, milI satasaMgatichAhIM // taba zrI pravacanasAra, anyako chanda banAvoM / yahI Aza ura rahI, nAsuta nijanidhi pAvoM / / tava chanda racI pUrana karI, cita na ruci taba puni racI / soU na rucI taba aba racI, anekAMta rasasoM macI // 112 // atha granyaparisamAptimaGgala dohA / vandoM zrIsaravajJa jo, nirAvarana niradoSa / vighnaharana maMgalakarana, manavAMchita sukha poSa // 113 / / paMcaparamaguruko namo, ura dhari parama saneha / bhavadavita bhavi vRndako, pAra utArata teha // 11 // jinavAnI jinadharmako, vadoM vAraMvAra / jisa prasAdatai pAiye, jJAnAnanda apAra // 115 / sajjanasoM kara jorake, karoM vInatI mIta / bhUla cUka saba soSika, zuddha kIjiyau rIta ||116 // yAmeM hInAdhika nirakhi, mUlaanyako dekhi / zuddha kIjiyo sujanajana, vAlbuddhi mama pekhi // 117|| 1. yaha dohA chandagatakameM bhI hai| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 241. yaha muni zubhacAritrako, pUrNa bhayo adhikAra / so jayavaMta raho sadA, zazi sUraja unihAra // 118 // atha kavivaMzAvalI likhyte| kAvya-24 maatraa| mArgazIrSa gata doya, aura paMdraha anumAno / nArAyana vica candra, jAni au sataraha jAno // isI bIca harivaMza, lAla bAbA gRha jAye / nAma sahArUpAha, sAhajUke kahalAye // 119 // bAbA hIrAnandasAha, sundara suta tinake / paMca putra dhanadharma, -vAna gunajuta the inake // prathame rAjArAma, babA phira abhairAja sunu / udayarAja uttama subhAva, AnandamUrti gunu // 120 / / bhojarAja au jogarAja puni, kahe jAniye / ina pitu laga kAzI, nivAsa asa sukhada mAniye // ava bAbA khuzahAla, -candra sutakA sunu varanana / sItArAma su jJAnavAna, baMdoM tina caranana // 121 // dadA hamAre lAlajIya, kula auguna khaNDita / tina suta mo pitu dharmacanda, saba zubhajasamaMDita // tinako dAsa kahAya, nAma mo vRndAvana hai / eka bhrAta au doya, putra mokoM yaha jana hai // 122 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] kavivara vRndAvana viracita mahAvIra hai bhrAta nAma, so choTA jAno / jyeSTha putrako nAma, ajita imi kari paramAno // magasira sita tithi terasa, kAzImeM tava jAno / vikramAvda gata satarahase, nava vidita su mAno // 123 // *mo laghu suta hai zikhara canda, sundara suta jyeSThako / imi paripATI jAniye, brahyo nAma laghu zreSThako || pddhrii| saMvata caurAnameM su Aya | Aretai parameSThIsahAya // adhyAtamaraMga page pravIna | kavitAmeM mana nizidyausa lIna // 124 // sajjanatA gunagaruve gambhIra / kula agravAla su vizAla dhIra // te mama upagArI prathama parme / sAMce saradhAnI vigata bharma // 125|| bhairavaprasAda kula agravAla / jainI jAtI vudhi hai vizAla || soU mopai upakAra kIna / lakhi bhUla cUka so zodha dIna // 126 // chppy| sItArAma punIta tAta, jasu mAta hulAso / jJAta lamecU jainadharma, kula vidita prakAso // tasu kulakamaladininda, prAta mama udayarAja vara / adhyAtamarasa chake, bhakta jinavarake dir3hatara // te upagArI hamako mile, jaba racanAmeM bhAvasoM / taba pUrana bhayo giraMtha yaha, vRndAvanake cAdasoM // 127 // 1. ina do tukAmeM do 2 mAtrAyeM adhika haiN| aura yaha chanda donoM pratiyoMmeM AdhA hai| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra [ 243 dohA / cAra adhika unaIsasau, saMvata vikrama bhUpa / jeTha mahInemeM kiyo, puni AraMbha anUpa // 128 // pAMca adhika unaIsasau, dhavala tIja vaizAkha / yaha racanA pUrana bhaI, pUnI mana abhilAkha // 129 // __ iti zrImatkundakundAcAryakRta paramAgama zrIpravacanasAranI mUla gAthA tAkI saMskRtaTIkA zrI amRtacandAcAryane karI tAkI dezabhASA pAMDe hemarAjajIne racI hai, tAhIke anusArasoM vRndAvana agravAla goilagotIne bhASA chanda racI tahAM yaha munizubhacAritrAdhikAra samAptaM / sarvagAthA 275 doyasau pacahattara bhASAke chanda sarva 1094 eka hajAra cauganave bhaye so jayavaMta hohu / zrIrastu maMgalamastu-saM. 1905 sarva bhASAke chanda 1162 aMkeya gyArahasai bAsaTha bhaye(iha mUla granthakartAke hAthakI prathama prati likhI hai| so sadA jayavaMta pravartI) . samApta raria Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha paMkti azuddha -: zuddhipatra : zuddha kR la kRpAla (14) paMDita maMDina pUva pUgva (12) m MMM bhaga bhaMga Upaja Upaje . base aMtima mata ga dRSTi.... aMtaraMga dRSTi ahai jaise teja prabhA (15) prabhA (75) jase 22 tAta taso parja aMtima parjadvAra pajadvAra daravalahAhI bana darava lahAhI 106 bana , 20 tAta abako tAta ava ko Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha paMkti 120 bhada kArana 161 175 ************#1st. neso vilaccha hai vAnA 14 vAnA pama araMma araMbha 224 15 la