Book Title: Pind Niryukti
Author(s): Jaysundarsuri
Publisher: Divyadarshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032703/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad bhadrabAhusvAmipraNItA sabhASyA yAkinImahattarAsUnu zrI haribhadrasUriprArabdha - zrI vIrAcAryapUrNIkRtavRttikA piNDaniryuktiH aho jinehi abhA aho jinerhi asAvajJAsa ahI jimehi asAvajA abhI jinedi asAvajA jiNehi asAvajA "aho jirohi abhA 'aho jinehi asAcalA nigehiM akSA ahI jinehi asAvA sI jinehilA aho jinehi sAvajA prerakA : saMghazAsanakauzalyAdhAra pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya hi asa jayasundarasUrIzvarAH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saMgha magNa HTT che. ' t 1 | zrI naminAtha bhagavAna Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'gautama-vIranI yAda apAve... guru-ziSyanI joDI" pU. A. zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. ' pU. A. zrI premasUrIzvarajI ma.sA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sitAMtarivAra suvizAla gacchAdhipati pa.pU.A.ba, viSya dhyadhoSasUrI sparajI ma.sA. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghazAsanakauzalyAdhAra pa.pU.A.bha. zrImad vijya jyasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadbhadrabAhusvAmipraNItA sabhASyA yAkinImahattarAsUnuzrIharibhadrasUriprArabdha - zrIvIrAcAryapUrNIkRtavRttikA zrIpiNDaniryuktiH * AzIrvAdadAtAraH siddhAnta divAkara pUjya gacchAdhipati AcArya zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarAH prakAzaka divyadarzana TrasTa kalikuMDa, dhokA gujarAta * saMzodhana-sampAdanaprerakAH * saMghazAsanakauzalyAdhAra pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya jayasundarasUrIzvarAH Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * anumati pradAtA : gacchA. pa. pU. A. zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. * preraka : pa0 pU0 A0 zrI jayasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. * prakAzana varSa : zrI bhuvanabhAnusUrijanmazatAbdIvarSa vi0 saM0 2067 * prati : 250 * mUlyam : rU.275/ * prakAzaka .prakAzaka : divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, maphalIpura cAra rastA, kalikuMDa, dholakA, (gujarAta.) dUrabhASa : (02714) 225482 sarvahakka prakAzakAdhIna * prAptisthAna : (1) prakAzaka (2) zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha 106, esa.vI. roDa, irlA brIja, vilepArle (paM.), muMbaI-400 066, dUrabhASa : (022) 26712631 * Arthikasahayoga H sva. naTavaralAla manasukhalAla zAha (mATuMgA, muMbaI) * akSarAGkana : zrI pArzva kompyuTarsa 58, paTela sosAyaTI, javAhara coka, maNinagara, amadAvAda-8. dUrabhASa (079)25460295 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa siddhAMta divAkara nirmaLapuNyanA svAmI suvizAla gacchAdhipati. pa.pU.A. zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajInAM tathA bhavodadhitAraka vAtsalyamUrti gurUdeva pa.pU.A.zrI jayasuMdarasUrIzvarajInAM caraNakamaLamAM vaNathAkyAM caraNo mArAM nita tArI samIpe dhAjo haiyAnAM pratyeka spaMdane tAruM nAma raTAjo. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ( mAnI namAjhA kakakara sukRta anumodanA... DAMgaravA nivAsI (hAla muMbaI-mATuMgA) sva. naTavaralAla manasukhalAla zAha sva. mAnavaMtIbena naTavaralAla zAha putraH vinodabhAI, dipakabhAI putravadhU gItAbena, hemAbena patra kuMjala, bhaumika, divyAMga pautravadhU svetA, jInalA prapautrI TIzA, utsA parivAre * ka A grantha prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. temanI A zrutabhaktinI ame bhUrI bhUrI anumodanA karIe chIe. , mAMsa, ma * * * ma pAchA * - kumArapALa vi. zAha divyadarzana TrasTa , * rAjA - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya apAra ane agAdha evA saMsAra samudramAM khapelA bhavyajIvo mATe amogha ane apratima evA jinazAsananI ujvaLa pATa paraMparAnI pustakamAM sonerI pAnuM lakhanArA saMghahitaciMtaka zAsana prabhAvaka amArI saMsthAnA preraka pa.pU A zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajInI janmazatAbdI varSa eTale zatAdhika graMthonuM prakAzana varSa. amArI divyadarzana TrasTa saMsthA thakI aghAvadhi aneka graMtho prakAzita thayA che, paraMtu A varSe bhuvanabhAnusUrijanmazatAbdI nimitte amArA saMsyArUpI divaDAmAM kAMIka navaluM ghI naMkhAyuM che ke jenA prabhAve teno prakAza A varSe navalo raMga lAvyo che. A apUrva prakAzamAM Aje saTIka piNDaniyukti nAmanuM teja kiraNa UmerAtA haiye apAra AnaMda che. A saMsthA dvArA prakAzita thayelA aneka graMtho karatA prastuta graMtha kAMIka vizeSatAothI sabhara che. sau prathama A graMthanI prastuta TIkA aghayAvat amudrita tathA aprakAzita hatI. tathA A TIkA be mahApurUSanA pavitra hastathI Alekhita che. sthApanAdoSa sudhI 1444 graMthanA racayitA yAkinImahattarAsUnu zrI haribhadrasUrijIe lakhelI che ane avaziSTa aMza parama pUjya zrI dedAcAryajInA ziSya 5.5 vidvAna zrI vIrAcAryajIe paripUrNa karyo che. adyAvadhi evI pracalita mAnyatA cAlatI hatI ke yAkinImahattarAsUna pa.pU.A.zrI haribhadrasUrijInI prastutagraMtha upara racelI TIkA kamanasIbe kALagartAmAM vilIna thaI gaI che. paraMtu AgamapipAsuonA paramapuNyodaye te amUlya TIkA maLI AvatA tenuM prakAzana karavA amArI saMsthAno utsAha Aje AkAzane AMbe che. siddhAMtadivAkara nirmaLapuNyanAsvAmI suvizAla gacchAdhipati pa.pU.A. zrIma vijaya jayaghoSasUrijInA kRpApAtra paTTadhara ziSya sarvatomukhI pratibhAsaMpanna saMghazAsanakauzalyAdhAra pa.pU. A.zrImad vijaya jayasuMdarasUrijInA ziSya munirAje temanA gurUjInI preraNAthI AjathI 2 varSa pUrve piNDaniyukti upara vIragaNikRtavRttinuM saMzodhana saMpAdana cAlu karyuM hatuM. je hAlamAM mudraNAlayastha che. te kALa daramyAna gatavarSe jinazAsananA mahAna puNyodaye tathA pa.pU.A.zrImad vijaya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya bhuvanabhAnusUrijInI divya kRpAthI prastuta TakA maLI AvatA tene sau prathama prakAzita karavA temane potAnA ziSyane jaNAvyuM. tethI A prastuta TIkAne pradhAnatA ApI te graMthanuM saMpAdana kArya zIgrapaNe saMpanna karyuM. ane A amUlya graMthanA prakAzananI maMgala ghaDI Aje ama AMgaNIye UbhI che. A graMthanA prakAzanano saMpUrNa lAbha DAMgaravA nivAsI zreSThIvarya zrI naTavaralAla manasukhalAla zAha, vinodabhAI tathA dipakabhAI Adi parivAre udAra dile lIdho che. temanI A zrutabhaktine hRdayathI abhivAdita karIe chIe. prAnta, A graMthanA paThana-pAThana dvArA vAcaka mumukSuvarNa zIdhrAtizIdhra amarapadanA bhoktA bane e ja maMgala abhyarthanA. kumArapALa vi. zAha | divyadarzana drasTa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI munisuvratasvAmine namaH zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH AsannopakArI caramatIrthAdhipati zrI mahAvIrasvAmine namaH - anaMtalablinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH zrI prema-bhuvanabhAnu-ghoSa-jayasuMdarasUrisagurUbhyo namaH "aho ! jiPhiM asAvaja vittI sAhUNa DesiA" (prastAvanA). ...bhikSATana karI AvelA zramaNa nirainyanI vAta.... madhyAhnano samaya... paraseve rebajheba bhikSuka... kAyotsarganI acala avasthAmAM UbhA te munivara... eka hAthamAM paramapadanI sapharamAM dharmakAyanA AdhAra mATenuM pAtheya... niSpApa bhikSAyoganI samAptino AnaMda.. te yogane sAnubaMdha karavA mATe svAdhyAyayoganI AturatA.. te be vaccenI bhInIpaLomAM kRtajJatAnA evaresTa para ArUDha nircanyanA ahobhAvathI ArTa thaI sarI paDelA paramatattva bhaNI sajala vacanoggAra- aho ! kevI asAvagha bhikSAvRtti prabhue batAvI." A vacana AkhA malakamAM mAtra nirjhanya jJAtaputranA suvizuddha anuyAyI zramaNa zramaNIo ja bolI zake te niHsaMdeha vAta che. kAraNa, vizvamAM eka mAtra jainendradharma evo che ke jeNe sarvazreSTha uccatama kakSAnI AhArasaMhitA ane bhikSAsaMhitAne prakAzita karI che. evo uttama prakAza ke jenA pratApe AjIvikA cAle paraMtu emAM eka paNa jIvano upaghAta na thAya. AvuM sarasa bhikSAsaMhitAnuM pratipAdana anokhA jinazAna sivAya bIje kyAM maLe ?!!! sAdhu jIvana te AjJApradhAna jIvana che. sarvajJa arihaMta paramAtmAnI AjJAnuM pAlana te ja zramaNonuM cAlaka baLa che. tamAme tamAma AjJA pAMca mahAvrata ane chaThuM rAtrIbhojana viramaNavrata rUpe mUlaguNonAM rakSaNa ane mAvajata mATe hoya che. ane te mUlaguNo rUpI gaganacuMbI ImAratanA upaSTabhaka eTale uttaraguNo. uttaraguNomAM ziramora kahI zakAya evo AcAra jenI khUba mahattA zAstrakAroe varNavI che te che beMtAlIza doSa varjita bhikSAcaryA. bhikSAcaryAmAM thatI apramANiktA aMte mUlaguNanA nAza mATenuM anicchanIya noMtarU banI zake che. mATe ja bhikSAmAM Dagalene pagale doSonuM parivarjana karanAra munivaronI nyAyavizArada mahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAja sAheba potAnA sADA traNaso gAthAnAM stavanamAM mukta kaMThe prazaMsA karatA lakhe che ke mUla uttara guNa saMgraha karatA tyajatA bhikSAdoSo | paga paga vrata dUSaNa pariharatA karatA saMyama poSo re | dhana te munivarA re | sAdhunI nirdoSa bhikSAcarcA dvArA aneka jIvo upara upakAra thAya che. nIcA nayaNe strI saMmukha joyA vagara bhikSA grahaNa karatA sAdhuno A eka AcAra IlAcIkumAra jevAnuM jIvana parivartana karAvI zake to tamAme tamAma niSpApa AcAranI zI vAta karavI ! 1. vayaM ca vittiM labbhAmo na ya koi uvahammai / ahAgaDesu riyaMte pupphesu bhamarA jahA // dazavai0 1/4 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA bhikSA saMbaMdhI aneka AcAro ane temAM varjavA yogya doSonuM nirUpaNa zrI AcArAMga sUtra, zrI sUtrakRtAMga sUtra, zrI sthAnAMga sUtra, zrI vyAkhyAprajJapti sUtra, zrI praznavyAkaraNa vagere aMga sAhityamAM maLe che. chedasUtromAM zrI nizIthasUtra, zrI bRhatkalpasUtra vageremAM paNa jovA maLe che. zrI dazavaikAlInuM prathama ane pAMcamuM adhyayana bhikSAcaryA aMge prakAza pAthare che temaja zrI uttarAdhyayana sUtramAM prasaMgavA upadeza zailImAM bhikSAcaryAmAM varjavA prAyogya doSono nirdeza karyo che. Ama aneka Agama graMthomAM bhikSAsaMhitAnuM nirUpaNa dRSTigocara thAya che. paraMtu te vikIrNa puSponI jema chUTuM chUTuM maLe che. eka sAthe saMgRhIta thayeluM maLatuM nathI. jyAre mArmika, zRMkhalAbaddha ane talasparzI nirUpaNa A prastuta graMtha 'piMDaniryukti' mAM jovA maLe che. Agama ane enI vyAkhyA sAhityamAM piMDaniryuktinuM gauravavaMtu sthAna che. parama pUjya bhAvaprabhasUrijIe jainadharmavarastotranI svopakSavRttimAM cAra mUla sUtrono ullekha karyo che. jemAM piMDaniryuktinuM paNa sthAna che. AnA dvArA paNa AnI upAdeyatA suvidita thAya che. te cAra mUla sUtro A pramANe che. 1. zrI uttarAdhyayana sUtra 2. zrI Avazyaka sUtra 3. zrI odhaniryukti ane zrI piMDaniryukti 4. zrI dazavaikAlika sUtra. temaja prastuta zrI piMDaniryuktinI sAkSIo aneka graMthomAM jovA maLe che. zrI AcArAMga cUrNinI aMdara svakAyazastra parakAyazastra nirUpaNanA avasare svakAyazastra parakAyAstranuM savistara nirUpaNa piMDaniryuktimAM jovuM evo nirdeza karyo che. zrI nizIthacUrNikAre paNa aneka sthaLe piMDaniyuktinA saMdarbho ane ullekho TAMkyA che ane aneka sthaLe piMDaniryukti pramANe kahevuM e rIte nirdeza ryo che. A rIte aneka graMthomAM prastuta piMDaniryuktinA ullekho tathA saMdarbho jovA maLe che. AnAthI paNa prastuta graMtharatnanI pramANikatA vadhune vadhu alaMkRta thAya che ane tenI vyApitA supere jaNAya Ave che. piMDaniryuktinA sarjanahAra aMge parama pUjya vIragaNijI tathA parama pUjya malayagirisUrijI jemaNe piMDaniryukti upara vistRta vivecana karyuM che teo potAnI TIkAmAM jaNAve che ke caturdazapUrvadhara parama pUjya zrI bhadrabAhusvAmIe zrIdazavaikAlika upara niryukti racI 1. ...atha uttarAdhyayana-Avazyaka piNDaniryukti tathA oghaniryukti - dazavaikAlika iti catvAri mUlasUtrANi // jainadharmavarastotra gA0 30 pR. 94 // 2. ...satthava vaLA nahA piMDaniIm / AvA0 1/2/2/2 3. ... jahA govo piMDanijjuttIe / ni0 cU0 bhAga 4 pR0 67 ....sesaM piMDanijjuttiaNusAreNa bhANiyavvaM / ni0 cU0 bhAga 4 pR0 191 4. iha hi jinazAsane cUlAyugakalitadazAdhyayanamAno dazakAlikAkhyaH zrutaskandho'sti / tasya ca bhadrabAhusvAmisUriNA niryuktirakAri / tatra ca piNDaiSaNAbhidhapaJcamAdhyayanasya satkA bRhadgranthatvAt piNDaniryuktiriti nAma dattveyaM tenaiva pRthakkRtA / zeSA tu sA dazakAlikaniryuktirjAtA iti / ... iti vIra0 pR0 2 // u.... tadeSA piNDaniryuktiH kasya sUtrasya pratibaddheti ?, ucyate, iha dazAdhyayanaparimANazcUlikAyugalabhUSito dazavaikAliko nAma zrutaskandhaH, tatra ca paJcamamadhyayanaM piNDaiSaNAnAmakaM, dazavaikAlikasya ca niryuktizcaturdazapUrvavidA bhadrabAhusvAminA kRtA, tatra piNDaiSaNAbhidhapaJcamAdhyayananiryuktiratiprabhUtagranthatvAt pRthak zAstrAntaramiva vyavasthApitA, tasyAzca piNDaniryuktiriti nAma ta... kRti manaya0 pR0 |II Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA temAM piMDeSaNA nAmaka pAMcamA adhyayananI niyukti ghaNI vizALa thavAnA kAraNe tene zAstrAntararUpe prasthAna kyuM che. jenuM nAma "piMDaniryukti" A pramANe ApyuM. - jyAre prastuta prakAzita TIkAmAM yAkinI mahattarAsUnu 1444 graMthanA racayitA parama pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA. jaNAve che ke dazavaikAlika nAmano zrutaskaMdha che. tenuM pAMcamuM adhyayana piMDeSaNA che. tenA upakrama vagere cAra anuyogadvAra che. temAM nAmaniSpanna nikSepamAM piMDeSaNA' A nAmanuM ahIM nirUpaNa karAya che. uparokta traNe TIkAkAronAM mate eTaluM to dIvA jevuM spaSTa che ke A piMDaniryukti e dazavaikAlIno pUraka graMtha che. ane A graMthanA racayitA caturdaza pUrvadhara yugapradhAna aMtima zrutakevalI aneka niryuktionAM sarjanahAra parama pUjya zrI bhadrabAhusvAmIjI che. emanuM jIvana kavana jaina samAjamAM AbAlagopAla prakhyAta che mATe ahIM ame teno vistAra karatA nathI. eka bhramaNA chellA keTalAka dAyakAothI Adhunika pazcimI saMzodhanakAroe jenasamAjamAM vahetI mUkI che. jeno mukhya IrAdo janamAnasamAM rahelI dharmagraMtho pratyenI pavitra zraddhA rUpI vRkSone samULa unmelana karI potAnI mAnyatAonA viSakaMTakonuM ropaNa karavuM tenA sivAya bIjuM kazuM nathI. te kahevAtA pazcimI saMzodhanakAronuM mAnavuM che ke jenavAbhayamAM upalabdha thatI niyuktirUpa vyAkhyA sAhityanA zilpI caturdazapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI nathI paraMtu temanA pachI thayelA dvitIya bhadrabAhusvAmI che. (jene eka paNa zvetAMbara granthonuM samarthana nathI.) A mAnyatA pAchaLa temanI mukhya be kuyuktio e che ke - pU.A.zrI bhadrabAhusvAmI dvArA racita niyuktiomAM emanA svargagamana pachInI keTalIka ghaTanAonuM varNana maLe che. to te kaI rIte saMbhave, mATe koIka bIjA bhadrabAhusvAmI A niryuktionA racayitA haze. vaLI bIjI yukti e che ke paMcasiddhAnikA nAmaka granya, jenI racanAno saMvat teonA mujaba maLe che, tenA racayitA pa.pU. zrI bhadrabAhusvAmIjInA sagA bhAI varAhamihira che. te grantha je saMvatumAM racAyo che te aMtima zratakevalInA viccheda pachInI che. A aMge mAre teone eTalo ja vicAra Apavo che ke paMcasiddhAtikA nAmanA granthanA AdhAre dvitIya bhadrabAhusvAmInI kalpanA karo cho enA badale koIka dvitIya varAhamihiranI kalpanA karavAmAM zuM doSa che mAtra kalpanAnA ghoDA ja doDAvAnA che ne ! aneka gItArtha saMvigna tapUta buddhi ane pratibhAnA svAmI mahApurUSo zAstromAM niryuktionA sarjanahAra tarIke caturdazapUrvadhara parama pUjya zrI bhadrabAhusvAmIne biradAve che te mahApurUSonI mArganusArI buddhinI sAme ApaNA jevA vAmana mohagrastabuddhinA dhaNInI zI visAta ! niyuktinA racayitA caturdaza pUrvadhara pa.pU. zrI bhadrabAhusvAmI che tene sUcavatA pATho A pramANe 1. iha pravacane dazakAlikAkhyaH zrutaskandho'sti / tatrA'pi piNDaiSaNA''khyaM paJcamamadhyayanam / tasya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti, upakramAdIni / tatrA'pi nAmaniSpanne nikSepe 'piNDaiSaNe'ti nAma, tadiha nirUpyate ityayaM prastAvaH / iti hribhdrsuuri|| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 1. "anuyogadAyinaH - sudharmasvAmiprabhRtayaH yAvadasya bhagavato niyuktikArasya bhadrabAhusvAminazca turdazapUrvadharasyAcAryo'tastAn srvaaniti|| AcA0 ni0 1 pR04 2. "guNAdhikasya vaMdanaM karttavyaM na tvadhamasya, yata uktam - 'guNAhie vNdnnyN'| bhadrabAhusvAminazcaturdaza pUrvadharatvAd dazapUrvadharAdInAM ca nyUnatvAt kiM teSAM namaskAramasau karoti ? iti / atrocyate guNAdhikA eva te, avyavacchittiguNAdhikyAt, ato na doSa iti // ogha0 ni0 pR03 3. "iha caraNakaraNakriyAkalApatarumUlakalpaM sAmAyikAdiSaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpamAvazyakaM tAvada rthatastIrthakaraiH sUtratastu gaNadharairviracitam / asya cAtIva gambhIrArthatAM sakalasAdhu-zrAvakavargasya nityopayogitAM ca vijJAya caturdazapUrvadhareNa zrImadbhadrabAhunaitadvyAkhyAnarUpA 'AbhiNibohiyanANaM.' ityAdiprasiddhagrantharUpA niyuktiH kRtA / " vize0A0bhA0 maladhArihemacandrasUrikRta TIkA pR01 4. "sAdhUnAmanugrahAya caturdazapUrvadhareNa bhagavatA bhadrabAhusvAminA kalpasUtraM vyavahArasUtraM cAkAri, ubhayorapi ca sUtrasparzikaniyuktiH // " bR0ka0 pIThikA pR02 "iha zrImadAvazyakAdisiddhAntapratibaddhaniyuktizAstrasaMsUtraNasUtradhAraH... zrIbhadrabAhusvAmI... kalpanAmadheyamadhyayanaM niyuktiyuktaM nirmuuddhvaan|" bR0 ka0 pIThikA zrIkSemakIrtisUrikRtaTIkA pR0177 prazna rahyo temanA pachInI ghaTanAono. teno eka uttara e che ke keTalAka yugothI niyuktinI gAthAo ane bhASyanI gAthAonuM saMmizraNa thaI gayuM che. jenA kAraNe niyuktikAranA kALa pachInI ghaTanAone sUcavatI gAthAo kadAca bhASyanI hoya paraMtu kALa krame niyukti ane bhASyagAthAonuM saMmizraNa thavAne lIdhe ane pRthakkaraNa durbodha hovAthI niyuktikArakRta gAthA tarike prasiddha pAmI gaI hoya. jethI uparokta bhrama saMbhavI zake che. vaLI bhASyagAthAo ane niyuktigAthAonuM ekIkaraNa thaI gayuM che. e vAta pa.pU.malayagirisUri ma.sA. bRhatkalpanI TIkAmAM jaNAvelI che. bIjI yukita e che ke pa.pU.A.zrI bhadrabAhusvAmI zrutakevalI hatA mATe teo bhaviSyakAlIna ghaTanAo jANI zake che. A viSayamAM zrI uttarAdhyayanasUtra upara zrI vAdivetAla zAMtisUrijI dvArA racAyelI pAIya TIkAmAM lakhyuM che ke - "keTalAka udAharaNo niryuktikAlanI uttaramAM thayelA che eTalA mAtrathI zaMkA na karavI ke niyuktikAra koI anya che kAraNa ke caturdaza pUrvadhara zrutakevalI traNe kAlanA vastuviSayane juve che." kutarka premIonA gaLe nA utare evI A vAta zraddhALu mArgAnusArIone mATe khUba mananIya che. ane buddhimAM rahelI kuyuktinI kabajIyAtane dUra karavA mATe rasAyaNa (recaka) tulya che. uparokta granyakAronA vacanathI suspaSTa thaI jAya che ke niyuktinA racayitA caturdaza pUrvadhara pa.pU.zrI bhadrabAhusvAmIjI hatA. jyAre niyuktinA racayitA caturdaza pUrvadhara bhadrabAhusvAmIjI nathI paraMtu dvitIya 1. "tataH sukhagrahaNa-dhAraNAya bhASyakAro bhASyaM kRtavAn, tacca sUtrasparzikaniyuktyanugatamiti sUtrasparzikaniyuktiH bhASyaM caiko grantho jAtaH / " bR0 ka0 bhA0 pIThikA pR02 2. "na ca keSAJcidihodAharaNAnAM niyuktikAlAdarvAkkAlabhAvitA ityanyoktatvamAzaGkanIyam, sa hi bhagavA~zcaturdazapUrvavit zrutakevalI kAlatrayaviSayaM vastu pazyatyeveti kathamanyakRtatvAzaGkA ? iti / " uttarA0 zAntisUrikRta pAiyaTIkA pR0139 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA * koIka bhadrabAhusvAmI che evA spaSTa ullekho aghayAvat koI paNa maLatA nathI. ja niyati upara prastuta piMDaniryukti granya sAdhuoe potAno bhikSAyoga kaI rIte cA rinya sAdhavo tad aMge paryApta sAmagrI pUrI pADe che. joke A pavitra granthanI relI atyaMta saMkSipta ane sAMketika che. tethI vartamAnanI zramaNa saMsthAne mAtra niryuktinA AdhAre arthabodha karavo khUba ja kaThina che. tenA arthagAMbhIryane samajavA mATe vyAkhyA sAhitya atyaMta Avazyaka ane sahAyaka banI rahe che. keTalAka saMpradAya TIkAkArone apramANabhUta mAnI temanA dvArA racAyelI TIkAone pramANabhUta mAnatA nathI chatAM te niyuktinA eparyAthane samajavA mATe teno ja upayoga pUratA pramANamAM kare che. A pravRtti joI mahopAdhyAya pa.pU. yazovijayajI ma.sA.nI paMkti yAda Ave che - vRtti pramukha joI karI bhAkhe Agama Apa jinajI teha ja mUDhA olave jima kuputra nija bApa jinajI... prastuta piMDaniryukti upara amArI jANa mujaba kula pAMca vyAkhyAo maLa che. (1) piMDaniryukti laghuvRtti :- (prathama vyAkhyA aMge ame pachI lakhIzuM.) (2) zrI vIragaNita ziSyahitA TIkA :- A TIkAnA racayitA pa.pU. zrI vIragaNi che. temane A TIkA 1160 mAM racI che. te prAyaH 7671 zlokapramANa che. A TIkAmAM mUlanA pratyeka zabdonI vyAkhyA karavAmAM AvI che. A TIkA vistAravALI che ane mULano yarthAtha bodha karAvAmAM khUba ja sahAyaka nIvaDe evI che. pa.pU.A.zrI malayagirisUrijI kRta vRtti. (jenI racanA saMvat maLato nathI) ane pa.pU.zrI vIragaNijI kRta ziSyahitA vRtti banneno tulanAtmaka parizIlana karavAmAM Ave to khyAla Ave evo che ke 5.pU haribhadrasUrikRta TIkA ane uparokta ziSyahitA vRtti bannene potAnI samakSa rAkhI vRtti banAvI haze. A ziSyahitA TIkA aghayAvat aprakAzita hatI. te hAlamAM mudraNAlaya AdhIna che jene TUMka samayamAM prakAzita karavAnI amArI bhAvanA che. (3) A.malayagirikRta TIkA :- A TIkA hAlamAM zramaNasaMsthAmAM bahulatayA vaMcAya che. jenI zailI khUba saraLa che. A TIkA prAyaH 7000 thI adhika zlokapramANa che. A TIkAnI racanAno saMvat maLato nathI. (4) piMDaniryukti avacUri :- piMDaniyukti upara kSamAratnasUrikRta avasUri Aje maLe che. AmAM saMkSepamAM vyAkhyA karI che. te moTA bhAge malayagirikRta TIkAnA AdhAre banAvelI che. (5) piMDaniryukti dIpikA - piMDaniryukti upara mANijyazakhasUrikRta dIpikA maLe che. temAM prAyaH zarUAtanI 100 gAthAonI vyAkhyA maLe che. vaccenI gAthAonI vyAkhyA maLatI nathI. dAyakadoSathI pharIthI vyAkhyAno prAraMbha thAya che. prathama vyAkhyA aMge have navIna hakIkta raju karIe chIe- 1. piMDaniryukti laghuvRtti :- prastuta TIkA je AmAM prakAzita karavAmAM AvI che te bRhaTippanikA jinaratnakoSa vagere nA AdhAre laghuvRtti tarike prasiddha che. A TIkA be mahApurUSo dvArA AlekhAyelI che. temAM prathama sthApanAdoSa sudhI yAkinImahattarAsUnuM 1444 granthanA nirmAtA parama pUjya A.zrImad haribhadrasUri ma.sA. dvArA racAyelI che je adyAvadhi aprakAzita -aprasiddha - prathamavAra pravezI rahelI che. ane avaziSTa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA aMza zrI dedAcAryanA ziSya zrI vIrAcAryajIe pUrNa karelo che. prastuta TIkA prAyaH 250 zloka pramANa che. jemAMthI 13pa3 zloka pramANa TIkA zrI haribhadrasUrijInI che bAkInI zrI virAcAryajI kRta che. pa.pUA.zrI haribhadrasUri ma.sAhebe piMDaniryukti upara TIkA racelI che A vAta zramaNasaMsthAmAM suvidita hatI, paraMtu A grantharatna kALanI viSama gartAmAM kyAM vilina thaI gayo e eka zodhano viSaya hato. paramAtmAnI asIma kRpAthI ane pa.pU. A.zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA divya anugrahathI Aje te grantharatna maLI AvatA jaina zramaNasaMgha AnaMdanA hilloLe caDaze emAM koI zaMkAne sthAna nathI. ' prastuta sthApanAkoSa sudhInI TIkAnA zilpI yAkinI mahattAsUna 1444 granthanA sarjanahAra pa.pU. A.zrImad vijaya haribhadrasUrijI che tene siddha karatI paMkti zAstra saMdarbho A mujaba che - sau prathama upara batAvyA mujaba piMDaniyukti upara 1160 mAM racAyelI zrI vIragaNijInI TIkA maLe che tenA prAraMbhika zlokomAM Avo ullekha maLe che ke "paMcAzakAdi zAstra samudAyanA racayitA evA AcArya zrI haribhadrasUri ma.sAhebe piMDaniyukti upara vivRti racavAno AraMbha karelo. te mahApurUSe sthApanAdoSa sudhInI vivRtti lakhI ane tyArabAda te divaMgata thayA. bAkInI koIka vIrAcArye samApta karI. temAM 'rUmAM sugamAM thA' ema vicArI keTalIka gAthAonuM vyAkhyAna karyuM nathI..." - uparokta pATha dvArA siddha thAya che ke A prastuta TIkA pa.pU. A.zrI haribhadrasUri ma. sAhebe racelI che. vIragaNikRta ziSyahitA TIkA ane prastuta prakAzita TIkA bannene samakSa rAkhI vAMco to spaSTa paNe khyAla Ave tema che ke zrI vIragaNijIe potAnI TIkA banAvA mATe prastuta TIkAno bahudhA AdhAra lIdho che. bIjI vAta sthApanAdoSathI mAMDIne avaziSTa aMzanI TIkA lakhatA pUrve prAraMbhika mAMgalika zloka pachI lakhe che ke "sAdhupiMDaniryuktinI haribhadrasUri viracita TIkAnA zeSabhAgane vIrAcArya pote yathAzakti spaSTa kare che." AnAthI paNa spaSTa thAya che ke sthApanAdoSa sudhInI vyAkhyAnA racayitA zrI haribhadrasUri che. pa.pU, malayagirisUri ma.sAhebe potAnI piMDaniyukti upara TIkAmAM aneka sthaLomAM prastuta TIkAnA aMzo vRddhasampradAya, vRddhavyAkhyA, mUlaTIkA vagerenAM nAme rajU karyA che. ane A vRddha vyAkhyA vagere tarikenA ullekho sthApanAdoSa sudhI ja maLe che temane paNa A ja TIkAno upayoga karyo haze evuM anumAna thaI zake che. 1. paJcAzakAdizAstravyUhapravidhAyakA vivRtimasyAH / Arebhire vidhAtuM pUrva haribhadrasUrivarAH // 7 // te sthApanAkhyadoSaM yAvadvivRtiM vidhAya divamagamat / taduparitanI tu kaizcidvIrAcAryaH samApyeSA // 8 // tatrAmIbhiramuSyAH sugamA gAthA imA iti vibhAvya / kAzcinna vyAkhyAtA yA vivRtAstA api stokam // 9 // tAH samprati mandadhiyAM durbodhA iti mayA samastAnAM / tAsAM vyaktavyAkhyAhetoH kriyate prayAso'yam // 10 // iti vIra0 2. haribhadrasUriviracitaTIkAyAH sAdhupiNDaniryukteH / spaSTaM vyadhatta zeSaM vIrAcAryo yathAzaktyA // 2 // 3. pravacanAdipadasaptake punarevaM pUrvAcAryavyAkhyA pravacanaliGgaH... / malaya0 pR055 uktaM ca mUlaTIkAyAM caraNAtmavighAte... hetorarthakatvAditi / malaya0 pR042 atra cAyaM vRddhasampradAyaH - saGkalpitAsu dattiSu... kalpyamavaseyam / malaya0 vR0 pR077 yata uktaM mUlaTIkAyAM - 'atra cAyaM vidhiH- saMdissaMtaM jo suNai... doSAbhAvAditi / malaya0 pR081| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrI dazavaikAlika sUtranA pAMcamA adhyayanamAM 239 mI niryuktinI TIkAmAM TIkAkAra zrI haribhadrasUri ma.sA. pote kahe che ke "mArA vaDe piMDaniyuktinuM vyAkhyAna karAyeluM che eTale ahIM enu vyAkhyAna karAtuM nathI.'' ATalAthI suspaSTa thaI jAya che ke pa.pU. yAniImahattarAsana zrI haribhadrasUrijI e piMDaniyukti upara TIkA lakhI che. re eka vimarza eka bAju pa.pU. zrI vIragaNijI potAnI piMDaniryukti upara racelI ziSyahitA nAmanI TIkAmAM lakhe che ke pa.pU.A.zrI haribhadrasUri ma.sAhebe sthApanAdoSa sudhInI nivRti racI pachI divaMgata thayA. jyAre bIjI bAju zrI haribhadrasUrijI potAnI dazavaikAlikanI TIkAmAM jaNAve che ke mArA vaDe piMDaniryuktinI vyAkhyA karAyelI che to vAstaviktA zuM haze ? zuM zrI haribhadrasUri ma.sAhebe sthApanAdoSa sudhI ja vRtti racI haze ke saMpUrNa piMDaniyukti upara, te eka zodhano viSaya che. - AnA viSe nIce mujabanI klpanA thaI zake che ke pa.pU.zrI haribhadrasUri ma.sAhebe piMDaniryukti upara saMpUrNa vRtti lakhI haze paraMtu banavA joge koIka kAraNosara deddAcAryajInA ziSya vIrAcAryajInA kALamAM sthApanAdoSanI pahelI gAthA sudhInI ja vRttivALI hastaprato maLatI haze. tethI bALa jIvo para upakAra karavA zrI vIrAcAryajIe avaziSTa aMza pUrNa karyo haze. tyAra pachInA kALamAM tevI hastaprato ja bhaMDAramAM upalabdha thatI hovAthI pa.pU. zrI vIragaNijInA kALamAM evI mAnyatA cAlatI haze ke pa.pU. zrI haribhadrasUri ma.sA. jevA prakAMDa vidvAna A rIte koI graMtha adhUro choDe nahi. tethI saMbhavita che ke temanA jIvananA chellAM divasomAM prastuta granthanI vRtti racavAno prAraMbha karyo hoya ane sthApanAdoSa sudhInI vRtti lakhAI tyAM te divaMgata thayA haze. tethI temane potAnI vRttimAM prAraMbhika zlokomAM Avo ullekha karyo haze. jo ke prastuta TIkAnI zailI jotA ane vicAratA amane evuM lAge che ke pa.pU.zrI haribhadrasUri ma.sA.no A prAraMbhika graMtha hovo joIe kAraNa ke A prastuta zrI haribhadrasUri racita vRtti yAvat cUrNi svarUpa hoya evuM lAge che. cUrNanI zailInA je lakSaNo saMskRta-prAkRtanuM mizraNa, tathA ekAryaka zabdo batAvavA vagere AmAM jovA maLe che. tathA atyaMta saMkSisa che. cUrNionI racanAno aMtimakALa ane zrI haribhadrasUri ma.sA.no zarUAtano samaya te be vacce bahu aMtara nathI. tethI saMbhavI zake ke tyAre temanI TIkAmAM A rIte cUrNinI chAMTa hoya. A amArUM anumAna che paraMtu vidvAna vAcakavargane vinaMtI che ke potAnI mArgAnusArI prajJA dvArA Ano nirNaya kare. sthApanAdoSa pachInI vRttinA racayitA zrI vIrAcAryajInA ItihAsa aMge paryApta sAmagrI maLatI nathI paraMtu potAnI vRttinA prAraMbhika zlokamAM potAne deddAcAryanA ziSya tarIke oLakhAve che. temane 1. bhAvassuvagArittA etthaM davvesaNAi ahigAro / tIi puNa atthajuttI vattavvA piMDanijjutI // 239 // TIkA - prakRtayojanAmAha - 'bhAvasya' jJAnopakAritvAd... vaktavyA piNDaniryuktiriti gAthArthaH / sA ca pRthakthA mayA vyAkhyAtaiveti neha vyAkhyAyate / dazavai0 5 / 1 ni0 239 haribhadrasUrikRtaTIkA // 2. praNipatya jinavarendraM vIraM vAgIzvarIM ca sarvvIyAm / deddAcAryyaM ca guruM niSpAditaziSyasaGghAtam // 1 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prastAvanA avaziSTa aMzanI TIkA kyAM ane pa.pU.haribhadrasUri ma.sA. pachI keTalAM aMtare lakhI eno koI ullekha ryo nathI. A saMpUrNa grantha sAdhunI bhikSAcaryAmAM saMbhavatA paNa TALavA jevA doSo upara prakAza pAtharato maulika grantha che. A granthamAM AvatAM viSayono nirdeza vistArathI anukramamAM ame batAvI dIdho che. tethI ahIM ame vizeSa lakhatA nathI, sthAnAzUnyArthI kAMIka jaNAvIe chIe. A prastuta grantha ATha arthAdhikAramAM vaheMcAyelo che. A ATha arthAdhikArano prAraMbha karatA pahelA niryuktikAre vistArathI sacittapiMDa acittapiMDa ane mizrapiMDanuM talasparzI nirUpaNa karyuM che. ane tyAra pachI ATha adhikAranuM nirUpaNa prAraMbha kare che. temAM prathama ane dvitIya udgama ane utpAdanA arthAdhikAramAM AdhAkarma vagere soLa udgamadoSonuM ane dhAtrI vagere soLa utpAdanAdoSonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. trIjA eSaNA arthAdhikAramAM zaMktidi daza doSonuM sarasa vivecana kareluM che ane chellA pAMca arthAdhikAramAM mAMDalInA pAMca doSa tarIke prasiddha evA saMyojanA, pramANa, IMgAla, dhUma ane kAraNa enuM sacoTa nirUpaNa kareluM che. prAnta, A granthanA adhyayanadvArA zramaNa-zramaNIo nirdoSa bhikSAcaryAmAM udyamazIla banI zAzvata aNAhArI paThanA bhoktA bane evI abhilASA sAthe, jinAjJAviruddha lakhAyuM hoya to antaHkaraNapUrvaka micchAmidukkaDaM viSaya vastu II, phA.vada 10, 2053 saMghazAsanakauzalyAdhAra gurUdeva pa.pU.zrImad vijaya jayasuMdarasUrIzvarajIno caraNa caMcarika ziSya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya saMpAdana paddhati prastuta piMDaniryuktinI TIkA aghayAvat apragaTa ane aprakAzita hatI. tethI aMge prastuta granthanAM saMpAdana mATe aneka hastapratono ame upayoga karyo che. prastuta TIkAnAM saMzodhana ane saMpAdanamAM bahudhA ame pUrvenA mahAtmAnI paddhatine ja apanAvI che. tema chatAM, temAM je kaMI thoDI ghaNI vizeSatAo che te ame darzAvIe chIe. vAcakavargane vAMcanamAM sugamatA paDe te mATe jyAM TIkAkAra mULanA zabdone laI te zabdono artha karatA hoya tyAM te mULano zabda ane TIkAkAra dvArA banAvAyela tenA artha vacce '=' AvI nizAnI vAparI che. tema ja mULa niyuktinA zabdo je TIkAmAM TIkAkAre lIdhelA che tene judA tAravavA mATe ane A mULano zabda che e spaSTapaNe khyAla Ave te mATe te zabdone bolDa karelA che. ame moTA bhAge jyAM arthAntara thato hoya kyAM to vibhaktino bheda hoya evA pAThAntaro nIce TippaNamAM lIdhA che. ane je zuddha pATha amane pratIta thato hoya tene mULamAM sthAna ApyuM che. paraMtu mAtra lahIyAnI azuddhi spaSTa paNe lAgatI hoya evA pAThAntaronI bharamAra TippaNamAM karI nathI. vaLI keTalAka sthaLe jyAM traNa hastAdarzamAM sAco pATha lAgato na hoya tyAM ame traNe hastapratonA pAThane joDI saMdarbhanusAra samyaka pATha mUkI traNe hastAdarzanA pAThone nIce TippaNamAM mUkyAM che. prastuta TIkAnAM saMpAdanamAM amArI samakSa pU vIragaNikRta TIkA (je mudraNAlayAdhIna che.) ane 5 malayagirisUrijIkRta TIkAne rAkhI hatI. jyAM pU.malayagirisUrikRta ane 5, vIragaNikRta vRttimAM prastuta TIkA karatAM arthabheda dekhAto hoya kyAM to kaMI vizeSatA hoya te badhAnI noMdha yathAzakya ame vizeSa TippaNa (- viTi) mAM karI che. keTalAka agharA zabdo jenA artha pracalita nathI evA zabdonA arthane saMdarbhanusAra yathAmati ame vizeSa TippaNamAM (= viTi ) sthAna ApyuM che. temaja tA. saMjJaka hastapratamAM (jeno paricaya ame AgaLa Apyo che.) pUrvenA koIka vidvAna vAcake TippaNI karI che. te TippaNo jeTalI ame ukelI zakyA che te TippaNono samAveza vi TimAM karyo che. ane te TippaNo lakhI tenI bAjumAM nATi. A pramANenI saMjJA ApI che. vizeSa TippaNone sUcavavA TV - AvA cihno mULamAM mUkI teno samAveza nIce viTi = vizeSa TippaNa kaoNlamamAM ryo che. TakAnA zuddhapATha mATe jema aneka hastapratono upayoga karyo che tema mULa niryuktigAthAone zuddha karavA mATe paNa ame aneka hastAdarthono upayoga karyo che. ane tenA paNa pAThAntaro ame TippaNamAM ApyAM che. Aje je niyukti sahita bhASya graMtho maLe che temAM niryukti tathA bhASyanuM evuM mizraNa thaI gayuM che ke niyukti tathA bhASyane chuTA pADavA mukela che. prastuta piMDaniyukti mATe paNa evuM ja che. prastuta prakAzita TIkAmAM ame gAthAonI bAjumAM (ni.) ke (ma) AvA koI saMketo mUkyA nathI. kAraNa ke AmAM keTalIka gAthAo evI che ke jene vAMcatA ane vicAratA amane evuM pratIta thAya che ke te gAthAo bhASyanI hovI joIe chatAM Aje niryuktigAthAo tarike prasiddha che. vaLI keTalIka gAthAonI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya avataraNikAmAM laghuvRttikAra lakhe che ke 'yathAvattara mAdhyaklR vakSyati' paraMtu te bhASyagAthAo kyAMthI cAlu thAya che teno koI nirdeza ryo nathI. tathA koIka avataraNikAmAM 'mAdhyAddavaseyaH' lakhI bhASyagAthAo lakhI che, paraMtu te bhASyanI gAthAo kyAM sudhI samajavI ane kyAMthI niryuktigAthAono pharI prAraMbha thAya che e eka muzkelI bharyo prazna che. sthApanAdoSa pachInI TIkAnA kartA zrI vIrAcAryajIe paNa potAnI TIkAmAM bhASyagAthA sUcavato eka paNa nirdeza karyo nathI. tethI emAM paNa TelIka bhASyagAthAo haze paraMtu teno tAga meLavavo khUba kaThina che. pU.vIragaNIjI tathA malayagirisUrijI potAnI vRttimAM koIka jagyAe spaSTapaNe lakhyuM che ke 'mAdhyAra Aha' vagere paraMtu evA keTalAka jUja sthAno che jyAM laghuvRttikAra bhASyakAranI gAthA sUcave che tyAM uparokta be TIkAkAroe avataraNikAmAM kAMI lakhyuM nathI eTale kadAca emane e gAthAo niryukti tarIke abhipreta hoya. AvI aneka gUMcho hovAthI ame (ni.) De (mA.) evA koI saMketo ApyA nathI ane bhASyagAthAne alaga gAthAkramAMka na ApatAM kramazaH gAthAkramAMka rAkhyA che. tethI pUrve mudrita malayagiriSkRta TIkA sahita piMDaniryuktimAM ApelA gAthAmAMka ane AmAM ApelA gAthAkramAMkamAM bhinnatA raheze eTaluM vAcakavarge khAsa noMdhavAmAM levuM. vizeSamAM je gAthAo mAtra mULa hastAdarzomAM maLe che paraMtu tenI vyAkhyA koI paNa TIkAkAre na karI hoya evI gAthAono samAveza ame TippaNamAM karyo che. ane je gAthAo mULahastAdarzomAM maLe che ane tenI vyAkhyA malayagiriSkRta tathA vIragaNikRta TIkAmAM paNa maLatI hoya paraMtu laghuvRttikAre te gAthAonI vyAkhyA na karI hoya evI gAthAone ame mULakramAMkamAM sthAna ApyuM che ane nIce tatsaMbaMdhI TippaNa ApI che. 12 A prastuta prakAzanamAM ame keTalAka sAmAnya pariziSTono paNa samAveza karyo che. prathama pariziSTamAM niryuktigAthAono akArAdi krama Apyo che. bIjA pariziSTamAM TIkAmAM AvatA sAkSipAThono akArAdi krama lIdho che. trIjA ane cothA pariziSTamAM anukrame saMketa sUci ane upayuktagraMthasUci ApI che. mULa niryuktigAthAonAM saMzodhana ane saMpAdana mATe upayogamAM lIdhelA hastAdarzonI saMjJA ane kyA bhaMDAranA che te nIce pramANe che. pUrve saMzodhana ane saMpAdana mATe upayogamAM levAtA hastAdarzo mATe 'ka kha ga gha' vagere saMjJAo apAtI hatI paraMtu e paddhati nahi apanAvatA je prato je bhaMDAranI che athavA jyAMnI che te bhaMDAranA nAmano Agha akSara athavA te hastaprata je sthaLanA bhaMDAranI che te sthaLanA nAmano Agha akSara lIdho che. 1. 0 A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza khaMbhAtanagaramAM rahelA zAMtinAtha tADapatrIya jaina graMtha bhaMDAramAM vidyamAna che. A tADapatrIya hastAdarza 13 mI sadInA pUrvArdhamAM lakhAyelo che. A prastuta hastAdarzanA aMte lekhana saMvata lakhelo che. te A pramANe che. "saMvat 2206 vi ?? some pustiyaM siddhitetti.'' - ra. ne A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza jesalamera sthita kharataragacchIya A.zrI jinabhadrasUrijI dvArA saMsthApita tADapatrIya jaina grantha bhaMDAramAM vidyamAna che. A tADapatrIya hastAdarza - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya 13 pU. munirAja zrI jaMbUvijayajI ma.sA. dvArA saMpAdita New Catalouge of Sanskrit and Prakrit Manuscripts Jesalmer Collection mAM lakhyA mujaba vi. saM0 1300 no che. 3. jhera A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza uparokta pramANe jesalamera bhaMDArano che. AnI lekhana saMvata maLatI nathI. 4. jo.- A saMjJAvALo hastAdarza kailAsasAgarasUri jJAna bhaMDAra kokhAmAM sthita che. A kAgaLa upara lakhAyelo che. 5 ja A saMjJA sAmudAyika saMjJA che. AmAM kula cAra hastAdarzano samAveza thAya che. A cAre pratomAM moTe bhAge eka sarakhA pATha maLatA hovAthI sAmudAyika saMjJA ApI che. A cAre prato mULa gAthAo sahita zrI vIragaNikRta TIkA vALI che. mULa gAthA yukta hovAthI A hastAdarzono paNa ame upayoga karyo che. samAviSTa cAra hastAdarza A pramANe che je0 - A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza jesalamera sthita kharataragacchIya tADapatrIya grantha bhaMDArano che. pU.jaMbUvijayajI ma.sA. dvArA saMpAdita New Catalogue o mAM lakhyA mujaba vi. saM0 1400 no che. vA0 A saMjJAvALI prata mULa vADI pArzvanAthanA (pATaNa) jJAna bhaMDAranI che. hAlamAM zrI hemacandrAcArya jaina jJAna maMdiramAM (pATaNa) vidyamAna che. A kAgaLa upara lakhAyelo hastAdarza che. pA. A saMjJAvALI prati paMdaramI sadInA uttarArdhamAM kAgaLa upara lakhAyelI zrI hemacandrAcArya jaina jJAna maMdiramAM (pATaNa) avasthita che. . A saMjJAvALI prati 20 mI sadInI kAgaLa upara lakhAyelI chANI sthita kAMti vijaya jJAna bhaMDAranI che. - - - - - - bhAM0 A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza bhAMDArakara InsTiTyuTamAM vidyamAna che. A rIte mULanI zuddhi karavA mATe ame kula 9 hastAdarzono upayoga karyo che. te ja rIte vRttinA saMpAdana mATe prayukta hastAdarzonI saMjJA A pramANe che. (1) ni A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza jesalamera sthita kharataragacchIya jinabhadrasUrijI nA bhaMDAramAM vidyamAna che. pU. jaMbUvijayajI ma.sA.dvArA saMpAdita New Catalogue. mAM lakhyA mujaba vi. saM0 1300 no che. (ra) niru A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza uparokta pramANe jesalamera sthita jinabhadrasUri jJAna bhaMDorano che. tenuM chelluM patra na hovAthI lekhana saMvata jANamAM nathI. (3) nA0. - A saMjJAvALo tADapatrIya hastAdarza lAlabhAI dalapatabhAI (ela.DI.) InsTiTyuTamAM vidyamAna che. A pratinI aMdara zuddhapATho ghaNA che. A pratimAM TippaNo paNa maLe che. agyAramuM tathA aMtima patra maLatuM nathI. A rIte vRttimAM saMpAdana mATe ame kula traNa tADapatrIya hastAdarzono upayoga karyo che. eka khUba majenI koIka kavinI paMkti vAMcavAmAM AvI. jenA zabdomAM AMkhe mIThA saMsmaraNo vaLage evI be vizeSatAo sau prathama kRtajJatA ane bIjA naMbare RNamukti mATenI upakAranA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saMpAdakIya vedanA spaSTa paNe taravaratI dekhAya. te kavinA zabdo - UMcI ImAratanA guMbajo sahu jANe che. paNa pAyAmAM je polyA ene bahu ochA jANe che. basa, AvI ja bInA A prastuta prakAzana mATe che. ekala paDe A kArya mArA jevA abudha mATe azakya prAyaH hatuM. paraMtu muktipurInA niHsvArtha sAdhakonA Take ane teonA nirbheLa prema ane hAmanA kAraNe Aje A kArya pUrNa thayuM che. te upakArIone nata mastake vaMdana. anaMtopakArI arihaMta paramAtmA zrI munisuvrata svAmI ane AsannopakArI zrI mahAvIra svAmI jenI asIma kRpAnI anubhUti sampAdana kArya kALe avirata paNe thatI hatI. anaMta lablinidhAna gurU gautamasvAmI jemanA nAmanuM smaraNa mAtra kAryasiddhinuM prayojaka che temane zI rIte visarAya ? piMDaniyuktinA racayitA caturdaza pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmI ane vRttikAra yAkinImahattarAsUnu zrI haribhadrasUrijI tathA zrI vIrAcAryajI saMpAdana kALe satata divya sahAya karatA hoya evo spaSTa anubhava thato hato. mArA jIvananA Adarza jemanuM nAma mArA mATe maMtra tulya che evA siddhAMtamahodadhi pa.pU.A.zrI premasUrIzvarajI ma.sA. paNa A avasare acUka smaraNIya che. durlabha evA A graMtharatnanI prApti jenI divyakRpA ane sahAya vagara asaMbhavita hatI evA vardhamAna taponidhi 5.pU.A.zrI bhuvanabhAnusUrijI ma.sA.nI smRti avismaraNIya banI raheze. jeonA guNavaibhava ane agAdhajJAnasamadrano paricaya pUrve zabdo dvArA thayelo paraMtu sAkSAt jyAre nikaTathI mANyA tyAre lAgyuM ke A mahApurUSanA guNavaibhavane zabdomAM bAMdhavA eTale bhUjA dvArA svayaMbhUramaNasamudrane taravA jevuM che. mArA atyaMta hitaciMtaka evA gacchA gItArthamUrdhanya 5.pU. A.zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sAhebe saMpAdananI anumati ApavA dvArA mane upakRta ryo che. prastuta prakAzanano saMpUrNa zreya jeonA phALe jAya che evA bhavodadhitAraka saMghAsanakauzalyAdhAra gurUdeva pa.pU.A.zrI jayasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. temanI anekvAranI preraNA rahetI ke "jinazAsane tamane vaNamAMgyuM akUpApAra ApyuM tame jinazAsanane zuM ApyuM?" basa, A preraNA ja prastuta kAryanuM prAraMbhabiMdu hatuM. kAryanA zrIgaNeza karyA pachI thoDAka mahinAmAM adhIrAIno zikAra banelo ane parizramasAdhya A kAryathI jarAka kaMTALI gayelo eka vAra gurUjI pAse jaIne kahyuM ke A kArya mArAthI nahi thAya. upADatA to upADI lIdhuM paraMtu mArA gajA bahAranI vastu che. tyAre pharIthI vAtsalyapUrNa preraNA ane protsAhana dvArA mane navapadghavita karyo ane kAryamAM joma pUrya ane avasare avasare UgharANI letAM ke "kyAM pahoMcyuM ?" A nirmaLa prema ane huMphanA kAraNe A prakAzana saMbhavita thayuM. mArI zaMkAonuM sacoTa samAdhAna ApavA dvArA A graMthanI zuddhimAM jambara vadhAro karyo. temanA A anahada upakAranA RNamAMthI mukta thavA mATeno upAya sarvajJa ja batAvI zake tema che. mArA saMsArI pitAzrI dipakabhAI ane mAtuzrI hemAbena jeonA upakAranI smRti visare visarAya evI nathI. teonI mArA pratyenI apAra lAgaNI mArI unnati mATenI avirata prabhune prArthanA mArA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 saMpAdakIya jIvananI amUlya aMtaraMga mUDI banI che. pa.pUvidvAna vidyAgurUdeva muni zrI premasuMdara vi.ma. sA. jeoe potAno amUlya samaya phALavI mane aneka prakaraNagraMtho vagerenuM adhyayana karAvyuM. ane jeoe grahaNa ane Asevana zikSA ApI mArA saMyamanI kALajI lIdhI che. temano paNa upakAra kema bhUlAya. tathA atyaMtopakArI vidyAgurUdeva pa.pU. muni zrI anaMtayaza vi.ma.sA. jemano A graMtha prakAzanamAM avismaraNIya siMhaphALo rahelo che. temanA upakAro kadI bhUlAze nahiM. prAcIna lIpI kaI rIte vAMcavI, kaI rIte ukelavI te zikhavADanAra A munipravara che. mArA mATe A saMpAdananuM kArya taddana navuM hatuM. teno kakko paNa huM jANato na hato. hastAdarzo kyAMthI meLavavA koNe maLavuM A badhuM mArA mATe koyaDA jevuM hatuM. AvA avasare mAtra mArgadarzana ApI mane saMtoSatA nahiM balka te te jagyAe sAthe AvI adhikArIono saMparka karI mane prato meLavI ApatA. koI padArtha na samajAto hoya, alpavirAma, pUrNavirAma kyAM mUkAya, zaMkAo hoya, hastalikhitamAM akSara ukelAto na hoya to huM emanI pAse jato. pote AcArAMga cUrNinA saMpAdanamAM vyasta hovA chatAM AvakAra bharyo prema dekhADI potAnuM kArya gauNa karI, potAnuM kArya samajI mane kalAkonA kalAko samaya ApI niHzaMka karI yogya mArgadarzana ApatA. chelle eTaluM kahuM ke jo teonI sahAya sAMpaDI na hota to mArA gurUdevanI preraNAne huM sAkAra karavAmAM UNo utaryo hota. - vidvAna pa.pU.paM. zrI ajayasAgarajI ma.sAhebane A avasare kema visarAya ? jemanAM kAraNe zrI kliAsasAgarasUrIzvarajI jJAnamaMdira kobA mAMthI prastuta saMpAdana mATenI ghaNI sAmagrIo prApta thaI. temaja jeoe mArI dikSA pUrve mArAmAM niHsvArthabhAve saMskAronuM siMcana karyuM che evA pa.pU. A.zrI azacaMdrasUrijI, pa.pU. A.zrI somacaMdrasUrijI ma.sA., pa.pU. A.zrI ratnasuMdarasUrijI, pa.pU.mu.zrI naMdighoSa vi., pa.pU.paM.zrI araviMdasAgarajI ma.sA. Aje mArA smRtipaTa upara sahaja paNa upasthita thAya che. temaja saMpAdana kALe yogodvahananAM divasomAM mane saMpAdana mATe samaya vadhAre maLe te mATe saMgho vagere laI ApanAra pa.pU.mu.zrI priyadarzI ma.sA., mu.zrI jJAnadhyAna vi., mu. zrI jJAnodaya vi. ma.sA. no paNa huM RNI chuM. | mArA tamAma gurUkyAtAoe tathA sahavartI aneka mahAtmAoe saMpAdanamAM anukULatA karI ApavA badala mahattvano upakAra ryo che. * prastuta TIkA amudrita hovAthI tenuM livyaMtara Avazyaka hatuM. niHsvArthabhAve livyaMtara karI ApanAra zrutapremI uSAbena e. zAhane khUba khUba dhanyavAda. emanI A zrutabhaktinuM huM abhivAdana karuM chuM. A graMthanA prakAzanano udAra dile lAbha lenAra mATuMgA nivAsI zrIyuta vinodabhAI tathA dipakabhAInI mRtabhakti khUba anumodanIya che. - zrI pArzva komyuTarsavALA vimalabhAI dvArA graMthanA kampojhIMga ane seTIMga Adi kAryomAM utsAha ane sahayoga na maLyo hota to A graMthanuM prakAzana duSkara banI jAta. temane paNa khUba dhanyavAda che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya A uparAMta sahayoga denArA anya nAmI-anAmI sarveno paNa RNasvIkAra karatAM gadgadbhAva anubhavAya che. A mAro prathama prayAsa hovAthI bhUla rahevA pAmI haze paraMtu guNAnurAgI vAcakavarga te bhUlone avagaNI A grantharatnane AvakAraze evI abhilASA che. prAnta, prastuta graMtharatnanA sampAdanamAM matidoSathI ke anavadhAnathI koI truTi rahI gaI hoya to guNAnurAgI vAcakavarga tene jaNAvavA upakAra kare tevI namra vinaMti. A grantharatnanAM paThana-pAThana-ciMtana ane yathAzakya AjJApAlana dvArA adhyetAvarga paramAnaMda padane pAme e ja sadAnI zubhakAmanA. taraNatAraNa zrI jinAjJAviruddha lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividha trividha micchAmiThukakaDam. caitra suda 13 vi.saM. 2067 pa.pU. A.zrI jayasuMdarasUrijIno govAlIyA beMka ziSyANa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 anukramaH pRSThAGka: or our m m mm m >> 4-5 u r 7-8 gAthAkramAGkaH viSayaH piNDaniryukteH arthAdhikArasUcikA saGgrahagAthA piNDazabdasya ekArthikAni (12) piNDazabdanikSepasya pratijJA kulakacaturbhAganyAyena SaTke catuSkam piNDazabdasya SaD nikSepAH 6-12 gauNa-samaya-tadubhaya-ubhayAtiriktakRtAni nAmAni, tasya svarUpaM siddhizca 13-14 sthApanApiNDasya vivaraNam 15-16 dravyapiNDasya bheda-prabhedAH (3) (9) 17-18 sacittapRthivIkAyasya dvaividhyam 19 mizrapRthivIkAyaH 20-22 zItoSNAdinA pRthivIkAyasya acittatvam, tasya prayojanam 23-24 sacittApkAyasya dvaividhyam 25 mizrApkAyaH 26-28 anAdezatrikam, tadrUSaNAni zItoSNAdinA'cittaH apkAyasya prayojanam Rtubaddhe vastradhAvane doSAH varSAsvadhAvane doSAH varSAyA arvAk sarvopadheH kSAlanam, jaghanyataH pAtraniryogasya AcAryAdInAM upadheH punaH punaH dhAvanam 35-38 avizrAmyANAM upadhInAM nAmAni 39-42 vizrAmaNAvidhiH 43-45 dhAvanavidhiH sacittatejaskAyasya dvaividhyam mizratejaskAyaH acittatejaskAyaH 49-50 sacittavAyukAyasya dvaividhyaM acittavAyukAyasya prakAraH (5) 52-56 dRtyAdivAtasyAcittAditve kSetra-kAlavicAraH yuvarono 29 31 000 11-12 46 bh sh sh sh 14 14-15 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 anukramaH pRSThAGkaH 15 P 62 16 16-17 79 83 gAthAkramAGkaH viSayaH acittavAyukAyaprayojanam 58-59 sacittavanaspatikAyasya dvaividhyaM mizravanaspatikAyazca 60-61 acittavanaspatikAyaH tasya ca prayojanam dvIndriyAdipiNDaH 63-64 vikalendriyaprayojanam 65-67 paJcendriyatiryaJca-manuSya-devAnAM upayogaH 68-69 mizrapiNDAnAM saMyogakRtabhedAH 70-73 kSetra-kAlapiNDavivaraNam 74 bhAvapiNDabhedau 75-78 prazastA-'prazastabhAvapiNDabhedAH prazastA-'prazastabhAvapiNDasya lakSaNam jJAnAdInAM paryAyAstattatpiNDaH aprazastabhAvapiNDasvarUpam acittadravya-bhAvapiNDAbhyAM adhikAraH AhArAdeH prazastabhAvapiNDasyopakAritvam 84-85 paTe pakSmavat nirvANakAraNaM AhAraH avikalajJAnAdirmokSahetuH 87 piNDanirUpaNopasaMhAra eSaNAyAzca pratijJA eSaNaikArthikAni eSaNAnikSepAH (4) 90-91 dravyaiSaNAyA bheda-prabhedAH 92 bhAvaiSaNAprakArAH 93 eSaNAtrayasya kramasiddhiH 94-99 gaveSaNAnikSepAH (4) dravye kuraGga-gajadRSTAntau, bhAve udgamotpAdane // udgamanirUpaNam (1) // 100 udgamaikArthikAni (3) nikSepAzca (4) 101-102 dravye laDDakAdi bhAve jJAnAdi 103-105 laDDakapriyakathAnakam 106 udgamazuddhezcAritrazuddhiH 107-108 AdhAkAdikA udgamadoSAH (16) 109 AdhAkarmike nAmAdIni aSTadvArANi 89 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH gAthAkramAGkaH viSayaH // AdhAkarmadoSanirUpaNam // 110 AdhAkarmikaikArthikAni bhedAzca 111 dravyAdhAvivaraNam 112-115 AdhAkarmaparibhASA 116 dravyAdhaHkarmavivaraNam 117-120 bhAvAdhaHkarmavivaraNam 121-123 AdhAkarmagrAhakasya adhogatiH karmabandhazca 124-125 dravyAtmaghne nidA'nidAbhyAM hiMsA 126 dravya-bhAvAtmaghnasvarUpam 127 nizcayanayena caraNavighAte jJAna-darzanayorvighAtaH vyavahAranayena tu bhajanA 128-129 drvy-bhaavaatmkrmsvruupm| 130 AdhAkarmapariNataH parakarma AtmakarmIkurute, saGkramazaGkAH 131-132 keSAJcit kUTopamayA samAdhiH tasya ca parihAraH 133 AdhAkarmagrahaNe prasaGgadoSaH 134 pratisevanAdau gurulaghukramaH 135 pratisevanAdisvarUpakathanapratijJA 136-137 pratisevanAsvarUpam 138 pratizravaNasvarUpam 139 savAsA-'numodanavyAkhyA pratisevanAderudAharaNanAmAni 141-142 pratisevanaviSayakastenadRSTAntaH 143 pratizravaNaviSayakarAjasutadRSTAntaH 144-145 rAjasutadRSTAntaghaTanA 146 rAjasutadRSTAnte pratisevanAdipadAnAM ghaTanA .147-148 saMvAsaviSayakapallIdRSTAntaH 149 anumodanAviSayakarAjaduSTadRSTAntaH 150 prakArAntareNa anumodanAsvarUpam ekArthakadvAranirUpaNam 152-154 artha-vyaJjanacaturbhaGgI evaM teSAM udAharaNAni 155-157 AdhAkammaikArthikaiH saha bhaGgatrayIyojanA 158 aadhaakmmekaarthikaanaaN arthasAmyam 140 151 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 anukramaH pRSThAGkaH 40-43 44 45-46 46 47 48 49 49 50 50-51 gAthAkramAGka: viSayaH 159 kasyadvAranirUpaNam 160 sAdharmikanikSepAH (12) 161-163 dvAdazavidhasAdharmikAnAM svarUpakathanam 164-181 pravacanAdiSu caturbhaGgyaH teSu kalpyAkalpyatA ca 182 kiMdvArapratipAdanam 183 azanAdeH kRta-niSThitAzritya caturbhaGgI 184-189 AdhAkAzanasambhavaviSayakaH dRSTAntaH . 190 pAnasambhavam 191 khAdima-svAdimasambhavam 192-193 kRta-niSThitayoH svarUpam 194-198 AdhAkarmikavRkSasya chAyAvarjanaM na nyAyyam 199-200 sva-parapakSalakSaNam 201-204 atikramAdyAzcatvAraH tasya ca svarUpaM 205 AdhAkarmagrahe AjJAbhaGgAdidoSAH 206-209 AjJAbhaGgAdidoSavivecanam 210 AdhAkarmagrahe Atma-saMyamavirAdhanA AdhAkarmaNaH akalpyAdinirUpaNapratijJA. abhojyAdipratidvArakathanam 213-215 vAntAdivad AdhAkarma abhojyam, tatsambandhI dRSTAntaH 216 abhojyAni apeyAni ca 217 AdhAkarmaspRSTaM akalpyam 218 akRtakalpabhAjanasthabhojanaM abhojyam 219 pariharaNAyA vaividhyam 220-222 avidhiparihAre agItArthadRSTAntaH 223-226 vidhiparihAre dravyakulAdyapekSaNam 227 AdhAkarmabhojanajJAnapravidhiH 228 AdhAkarma Azritya ziSyajijJAsA 229-233 pariNatyA bandhA-'bandhau, tadviSayako dRSTantau 234-238 udyAnadarzidRSTAntaH 239 AdhAkarmabhogino boDatvameva // auddezikadoSanirUpaNam // 240 auddezikadvAranirUpaNapratijJA 211 212 WW 53 53-54 54-55 55 55 55-56 56-57 57 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAkramAGkaH 241 242 - 243 oghauddezikasambhava-svarUpe 244 - 245 oghauddezikajAnanopAyaH amUrcchitena bhikSA grAhyA 246 247-249 govatsadRSTAnta upanayazca 250 - 251 vibhAgauddezikasambhavaH 252 253 viSayaH vibhAgauddezike dvAdazabhedAH vibhAgauddezikabhedAH (12) uddezAdisvarUpam 254-256 dravyAdichinnAcchinnaM auddezikam 257-258 uddiSTe kalpyA-'kalpyavidhiH 259-260 uddezauddezikaparijJAnopAyo vidhizeSaM ca 261-262 kRtauddezikasvarUpa- sambhave 263 karmmoddezikasvarUpam 264-265 kamrmmoddezike kalpyAkalpyavidhiH 266 pUtidvAravivaraNam 267 dravyapUtisvarUpam 268-269 chagaNadhArmikadRSTAntaH 294 295 270 bhAvapUtisvarUpam 271 udgamakoTidoSAH bhAvapUtibheda-prabhedAH 272 273-279 upakaraNa-bhaktapAnapUtisvarUpam sUkSmapUtisvarUpam 280 289 281 - 288 ziSyAbhipretasUkSmapUtiparihAraH akRtakalpatraye akalpyam tvakpramANamArabbhya pUtiH 290 291 292 293 anukramaH // pUtidoSanirUpamaNam // mizrajAtasya traividhyam mizrajAtasambhavaH AdhAkarmmagrahe trIn divasAn pUtiH pUtyupasaMhAraH pUtiparijJAnopAyaH // mizrajAtadoSanirUpaNam // 21 pRSThAGkaH 58 58 59 59 59-60 60 60 61 61 62 62-63 63 64 64 64 65 65 65 66 66 66-68 68 69-70 71 71 71 72 72 72 73 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 anukramaH viSayaH pRSThAGkaH 73 73-74 74 77 77-78 gAthAkramAGka: 296 yAvadarthikamizrajAtasvarUpam 297 pAkhaNDi-sAdhumizravyAkhyA 298-299 sahasrAntaritamapi mizramakalpyam, tadviSayakadRSTAntazca 300 mizrajAtakalpyAkalpyavidhiH // sthaapnaadossniruupnnm|| 301 sthApanAdoSabhedAH tadvyAkhyA ca 302-303 svasthAna-parasthAnasthApanAsvarUpam 304 anantarasthApanAsvarUpam 305 vikArItarANi dravyANi 306-307 sthApanAdoSaviSayakadRSTAntaH 308 paramparasthApanAsvarUpam 309 gRhatrayAt parataH AgatA bhikSA sthApanA // praabhRtikaadossniruupnnm|| 310 prAbhRtikAbheda-prabhedAH 311-312 avaSvaSkaNasUkSmaprAbhRtikApratipAdanam 313-314 utSvaSkaNasUkSmaprAbhRtikAviSayako dRSTAntaH 315 avaSvaSkaNabAdaraprAbhRtikAsvarUpam utSvaSkaNabAdaraprAbhRtikAsvarUpam 317 prAbhRtikAkaraNakAraNam 318 prAbhRtikAbhogino boDatvameva // prAduSkaraNadoSanirUpaNam // 319-324 prAduSkaraNasambhave bhikSukatrayadRSTAntaH 325 prAduSkaraNabhedau tadvyAkhyA ca 326 prakAzakaraNasvarUpam 327 prakaTakaraNasvarUpam 328 prAduSkaraNaparijJAnopAyaH 329 AtmArthIkRtaM kalpate 330-332 prakAzakaraNaspaSTIkaraNam ||kriitkRtdossniruupnnm // 333 krItakRtabheda-prabhedAH, paradravyakrItasvarUpam 334-335 AtmadravyakrItasvarUpam 78 316 79-80 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 pRSThAGkaH 84 85-86 86 anukramaH gAthAkramAGkaH viSayaH 336-338 parabhAvakrItaviSayako dRSTAntaH 339 AtmabhAvakrItasvarUpam 340-342 AtmabhAvakrItasambhavaH // prmitydossniruupnnm|| 343 prAmityabhedau 344-346 laukikaprAmitye bhaginIdRSTAntaH 347-348 lokottaraprAmitye vastrAdiviSayakadoSAH 349 prAmityaviSayako'pavAdaH // privrtitdossniruupnnm|| 350 parivartitabhedAH 351-353 laukikaparivartite zAlyodanadRSTAntaH 354 lokottaraparivartite vastrAdiviSayakadoSAH parivartitaviSayakA'pavAdaH // abhyAhRtadoSanirUpaNam // 356 abhyAhRtabheda-prabhedAH 357-362 anAcaritanonizIthAbhyAhRtabheda-svarUpA-'pAyAH 363 anAcaritanizIthAbhyAhRtasvarUpam 364-367 anAcaritasvagrAmanizIthAbhyAhRtasambhavaH 368-369 paragrAmanizIthAbhyAhRtasambhavaH 370 AcaritAbhyAhRtabhedau 371-373 dvidhAcaritAbhyAhRtasvarUpam // udbhinndossniruupnnm|| 374 udbhinnasya dvaividhyam 375-381 tasya doSAH 382 vizeSataH kapATodbhinnadoSAH 383 udbhinnaviSayakaH apavAdaH // maalaaphRtdossniruupnnm|| 384 mAlApahRtabhedau 385-387 jaghanyamAlApahRtadRSTAntaH jaghanyamAlApahRtadoSAH 389 utkRSTamAlApahRtadRSTAntaH 88 88-89 89 89-90 90 o 91-92 XWW 388 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 anukramaH pRSThAGkaH 392 95-96 96 97 97 97-98 gAthAkramAGkaH viSayaH 390 mAlApahRtasya traividhyam 391 mAlApahRtApavAdaH uccotkSiptA-'nuccotkSiptasvarUpam // AcchedyadoSanirUpaNam // 393 AcchedyabhedAH (3) 394-397 prabhvAcchedyasvarUpaM tadRSTAntazca 398-400 svAmyAcchedyasvarUpam 401-403 stenakAcchedyasvarUpam // anisRSTadoSanirUpaNam // 404 anisRSTabhedAH 405-408 sAmAnyAnisRSTe lolupabhikSudRSTAntaH 409-410 sAdhAraNAnisRSTazeSabhedAtidezaH 411-412 collakAnisRSTasvarUpa-bhedau 413 anisRSTApavAdaH 414 jaDDAnisRSTe doSAH // adhyavapUrakadoSanirUpaNam // adhyavapUrakasya traividhyam 416 adhyavapUraka-mizrayoH ko vizeSaH ? 417-418 kalpyAkalpyavidhiH 419 dvidhA udgamadoSapratipAdanam 420 avizodhikoTISaDvidhatvapratipAdanam 421-424 avizodhikoTIspRSTAnnasya vArtA 425 vizodhikoTIpratipAdanam ___dravyAdibhiH zuddhe bhojane patitasya vizodhikoTyannasya vivekaH 427 zuSkAIcaturbhaGgI 428-429 samuddharaNavidhiH saMstaraNe sarvavivekaH 431 koTIkaraNaprakAraH 432 anekavidhavizodhikoTIpratipAdanam // utpAdanAnirUpaNam (2) / gRhRdbhavA udgamadoSAH sAdhUdbhavA utpAdanAdoSAH 415 99 100 100 100 100 101 101 426 102 102 102 430 103 103 103 433 103 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 pRSThAGkaH 103 103-104 104 104 104 105 105-109 109 110 111 anukramaH gAthAkramAGkaH viSayaH 434 utpAdanAnikSepradarzanam 435-436 dravyotpAdanAsacittAdibhedasvarUpam 437 bhAvotpAdanAyA dvaividhyam / 438-439 aprazastabhAvotpAdanASoDazabhedAH // dhaatriipinnddniruupnnm|| 440 dhAtrIprakArAH (5) 441 dhAtrIzabdavyutpattiH 442-456 dhAtrItvakaraNa-kAraNavidhiH tasya ca doSAH 457-459 dhAtrIviSaye saGgamasthaviradRSTAntaH // duutiipinnddniruupnnm|| 460-461 dUtIbheda-prabhedAH 462-464 svagrAmadUtItvakaraNasvarUpam 465-466 paragrAmadUtIviSayako dRSTAntaH // nimittpinnddniruupnnm|| 467 nimittaprakArAH 468-470 nimittaviSayakabhoginIdRSTAntaH // aajiivnaapinnddniruupnnm|| 471 AjIvanAprakArAH (5) 472-476 sUcA'sUcAbhyAM AjIvanA // vanIpakapiNDanirUpaNam // 477 vanIpakaprakArAH (5) 478 sAdhovanIpakatvapratipAdanam 479 zramaNabhedAH (5) 480-489 vanIpakatvasvarUpa-doSAH / / // cikitsApiNDanirUpaNam // 490-494 trividhAzcikitsAstadoSAzca // krodhapiNDanirUpaNam // 495 krodhAdipiNDadRSTAntasambandhitanagarasya nAmAni 496-497 krodhapiNDasambhavaH 498 krodhapiNDodAharaNam // mAnapiNDanirUpaNam // 499 mAnapiNDasambhavaH 112 112 113 113-114 114 115 115-116 117-118 118 118 119 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 anukramaH pRSThAGkaH 119-120 122 124 . 124 125 126 126 127 gAthAkramAGkaH viSayaH 500-507 mAnapiNDodAharaNam // mAyApiNDanirUpaNam // 508-514 mAyApiNDe aSADhAbhUtidRSTAntaH / // lobhapiNDanirUpaNam // 515 lobhapiNDasvarUpam 516-517 lobhapiNDodAharaNam . // saMstavapiNDanirUpaNam // 518 saMstavabheda-prabhedAH 519-520 sambandhisaMstavabhedaH tatsvarUpaM ca 521 sambandhirUpapUrvasaMstavodAharaNam 522-523 sambandhisaMstavadoSAH 524-527 dvividhavacanasaMstavasvarUpam - // vidyA-mantrapiNDanirUpaNam // 528 vidyA-mantrapiNDadRSTAntasaGketaH 529-531 vidyApiNDakathAnakaM doSAzca 532-533 mantre pradIptakasUridRSTAntaH doSAzca 534 cUrNa-yoga-mUlakarmasambandhitadRSTAntasaGketaH // cUrNapiNDanirUpaNam // 535-538 cUrNapiNDe cANakyadRSTAnto doSAzca // yogapiNDanirUpaNam // 539 yogapiNDasvarUpam 540-542 yogapiNDe AryasamitadRSTAntaH // mUlakarmapiNDanirUpaNam // 543 mUlakarmaprathamodAharaNaM doSAzca 544 mUlakamadvitIyodAharaNaM doSAzca 545-546 mUlakarma yathA sAdhuH kArayati 547-548 daNDikinIdvayodAharaNam 549 mUlakarmadoSAH / // grahaNaiSaNAnirUpaNam (3) // 550 gaveSaNaiSaNayA saha grahaNaiSaNAsambandhaH 551-552 utpAdanA-grahaNaiSaNAsamutthAnaM kutaH ? 127 127-128 128 130 130 131 131 131 132 132 132 133 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH pRSThAGkaH 133 133-134 134 134 134 134-135 135-136 136 gAthAkramAGkaH viSayaH 553 eSaNAnikSepAH (4) 554-556 dravye vAnarayUthadRSTAntaH 557 bhAve zaGkitAdidazadoSAH // zaGkitadoSanirUpaNam // 558 zaGkite grahaNa-bhogayozcaturbhaGgI / 559 paJcaviMzatidoSAH 560-562 zrutajJAnasya prAmANyam, anyathA dikSApravRttinirarthikA 563-566 zaGkitacaturbhagivyAkhyA 567 pariNAmAzuddheraneSaNIyatAhetutvam // mrakSitadoSanirUpaNam // 568-569 prakSitabheda-prabhedAH / 570-572 sacittapRthivIkAyAdimrakSitasvarUpam 573 hasta-mAtrakayozcaturbhaGgI 574 acittamrakSitagrahaNAgrahaNavidhiH 575 agarhitagrahaNavyavasthA 576 garhitadvaividhyapradarzanam // nikSiptadoSanirUpaNam // 577-578 nikSipte AdyacaturbhagikAprathamabhaGgapradarzanam 579 svasthAna-parasthAnanikSepapradarzanam 580 prathamabhaGge zeSakAyAtidezaH 581 AdyacaturbhaGgikAzeSabhaGgapradarzanaM zeSacaturbhaGgIdvayapradarzanaM ca 582 AdyacaturbhaGgikAgrahaNe pratiSedhaH 583 prakArAntareNa caturbhaGgikA 584-585 zeSacaturbhaGgIdvayatRtIyabhaGge vizeSopadarzanam 586-588 saptavidho vidhyAtAdyagniH tatsvarUpaM ca 589 yantra-cullyAdiSu bhajanA 590 anatyuSNodakamaghaTTitakarNaM grAhyam 591 pArzavaliptAdInAzritya SoDazabhaGgAH 592 atyuSNodakagrahaNe doSAH 593 vAta-haritayoranantara-paramparabhedI // pihitadoSanirUpaNam // 594 sacittAdipihiteSu caturbhaGgikAH 136 136-137 137 137 137 138 138 138 138 139 139 139 140 140-141 141 141 141 142 142 143 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 anukramaH pRSThAGkaH 143 143 144 144 144 144 601 145 145 145 145-146 gAthAkramAGkaH viSayaH 595 bhaGgAtidezaH 596-597 dvividhatejaHkAyAdipihitam 598 guru-laghucaturbhaGgI // saMhRtadoSanirUpaNam // sacittAdisaMhRteSu caturbhaGgyaH bhaGgAtidezaH anantara-paramparamArgaNAvidhau nAnAtvam . 602 yasmin saMharati teSAM pradarzanam 603 zuSkAyozcaturbhaGgI 604 stoka-bahucaturbhaGgI 605-607 tatra kalpyAkalpyavidhirdoSAzca // dAyakadoSanirUpaNam // 608-613 varjanIyadAyakasya catvAriMzad prakArAH 614 keSucid dAyakeSu bhajanA 615-632 bAla-vRddhAdigrahaNe doSAH keSAJcid svarUpaM ca 633-640 keSucid dAyakeSu apavAdaH zeSeSu niyamAgrahaNam // unmizradoSanirUpaNam // 641 sacittAdibhirunmizre caturbhaGgyaH bhaGgAtidezaH saMhRtonmizrayorvizeSaH 644 caturthabhaGge bhajanA // apariNatadoSanirUpaNam // 645 apariNatabheda-prabhedAH 646-648 dravya-bhAvApariNatasvarUpam ||liptdossniruupnnm // 649 alepadravyaM gRhItavyam 650-655 tadviSayakazaGkAH samAdhAnAni ca 656-658 takrAdigrahaNaM anujJAtam 659-661 alepA-'lpalepa-bahulepadravyapradarzanam 662 saMsRSTahasta-mAtrakayoraSTabhaGgikA 146-147 147 147-151 151-153 642 643 153 153 154 154 154 155 155 155-156 157 157-158 158 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH pRSThAGkaH 663 158 159 159 159-160 160 160 160-161 161 gAthAkramAGkaH viSayaH // charditadoSanirUpaNam // sacittAdicharditeSu caturbhaGgayaH 664 charditadoSAH // grAsaiSaNAnirUpaNam // 665 grAsaiSaNAnikSepAH (4) 666-669 dravye matsyadRSTAntaH 670 sAdhorAtmAnuzAstiH 671 bhAve saMyojanAdyAH // saMyojanAnirUpaNam (4) // 672-676 saMyojanAbhedAH tadvyAkhyA ca 677 saMyojanApavAdaH // AhArapramANanirUpaNam (5) // 678 AhArapramANam 679 yAtrAmAtrAhAro muniH 680-683 AhArapramANadoSAH tatsvarUpaM ca 684 pramANAdiyuktAhArabhojane guNAH 685-686 ahita-hita-mitasvarUpam 687-690 kAlApekSayA''hAramAnam // sAGgAra-sadhUmanirUpaNam (6-7) // 691-696 sAGgAra-sadhUmasvarUpaM taddoSAzca // kAraNanirUpaNam (8) // 697-700 bhojanasya SaTkAraNAni 701-705 abhojanasya SaTkAraNAni samastadoSasaGkalanA 707 dharmAvazyakayogAnAM yathA ahAnistathA kAryamiti upadezaH 708 azaThasya virAdhanA'pi nirjarAphalA pariziSTAni (4) 162 162-163 163 163-164 164 165-166 706 166-167 167-168 168 169 169 171-185 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihIsamaggassa / sA hoti nijaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // - pi0 ni0 708 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hI aha~ namaH zrI munisuvratasvAmine namaH zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH zrI mahAvIrasvAmine namaH anantalabdhinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH aiM namaH zrIprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jayasundarasUrisadgurubhyo namaH arham zrImadbhadrabAhusvAmipraNItA sabhASyA zrIharibhadrasUriprArabdha zrIvIrAcAryapUrNIkRtavRttikA zrI piNDaniyuktiH vItarAgAya nmH| prArabhyate pinnddniyuktiH| Aha- asyAH kaH prastAvaH ? ityucyate- iha pravacane dazakAlikAkhyaH shrutskndho'sti| tatrA'pi piNDaiSaNA''khyaM pnycmmdhyynm| tasya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti, upkrmaadiini| tatrA'pi nAmaniSpanne nikSepe 'piNDaiSaNe'ti nAma, tadiha nirUpyate ityayaM prstaavH| kiJca- mumukSuNAtmasaMyatena bhavitavyaM tadarthaM SaDjIvanikAyeSu iti| uktaM ca"chasu jIvanikAyesu ye budhe saMyate mate se ceva hoti viNNAte paramattheNAyasaMyate" () ityaadi| dharmakAye ca svasthe satyasau prAyaH saMyatabhAvo bhvti| sa cAhAramantareNa na sadA svastho bhvti| sa ca sAvadyetarabheda ityanavadyo graahyH| atastatpradarzanArthamidamucyata iti| uktaM ca "se saMjate samakkhAye NiravajAhAre ya je viduu| . dhammakAyaTThie saMmaM suhajogANa saahge||" ( ) ityaadi| - kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastuma iti| asyAzceyamAdigAthA piMDe uggama uppAyaNesaNA saMjoyaNA pamANe y| iMgAla dhUma kAraNa aTThavihA piNddnijjuttii||1|| piMDe uggama ityaadi| asyA vyAkhyA- tallakSaNaM cedam (Ti0) 1. syAM ceyamA0 ji0| syAzcaivamA0 ji1|| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 // savRttipiNDaniryuktiH // saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyAtantrasya SaDvidhA // ( ) anyaistvabhihitam- pUrvaM kRtvA padacchedaM samAsaM tadanantaram / samAse tu kRte pazcAdarthaM brUyAd vicakSaNaH // ( ) iti| anye tvAhuH - vyAkhyeyaM ca vineyAMzca samAzritya yathA tathA / bhAvArthakathanaM vyAkhyAlakSaNaM viduSAM matam // ( ) ityAdi / idaM ca vyAkhyAlakSaNaM dravyAnuyogAdyapekSayA kvacit kiJcid vissyvibhaagto'vseymiti| ihA'pi ca yathAnurUpaM kvacit kiJcid darzayiSyAma iti / tatrA'skhalitapadoccAraNaM saMhitA, pratItaiva / tathA piNDe, udgamaH, utpAdanA, eSaNA, saMyojanA, pramANam, ca, aGgAraH, dhUmaH, kAraNam, aSTavidhA, piNDaniryuktiriti padAni / = adhunA padArtha ucyate- tatra "piDi saGghAte " ( pA0 dhA0 1669) ityasya dhAtoH acpratyayAntasya 'piNDa' iti bhvti| tasmin piNDe'dhikRte tadviSayo vA udgamo vaktavyaH / udgamanam udgamaH, prabhavaH, prasUtiH, AtmalAbha ityanarthAntaram, sa caadhaakrmaadibhedbhinnH| vakSyati ca ' AhAkammuddesiye' ( gA0 107) tyAdi / tathotpAdanA vaktavyA / utpAdanam = utpAdanA, dhAtryAdibhiH prakArairyAJcetyarthaH / vakSyati ca 'dhAI-dUti-nimitte ' ( gA0 438) tyAdi / anena gaveSaNAyA grahaNam / tathA eSaNA vktvyaa| eSaNam = eSaNA, grahaNakAle zaGkitAdibhiH prakArairanveSaNamityarthaH / vakSyati ca 'saMkitamakkhite' ( gA0 557) tyAdi / anena tu grahaNaiSaNAyA grahaNamiti / tathA saMyojanAdayo vaktavyA iti / anena tu grAsaiSaNAyAH prigrhH| tatra saMyojanam = saMyojanA, dravyabhAvabhedabhinnA / vakSyati ca 'davve bhAve saMyojanA tU' (gA0 672 ) ityAdi / tathA pramANaM kavala - saGkhyAlakSaNam / vakSyati ca 'battIsaM kira kavale' (gA0 678) tyaadi| cazabdaH samuccayArthaH / 'aGgAra' iti caaritrendhnaanggaarkrnnprinnaamo'nggaarH| tathA cAritrendhanagatadhUmakaraNapariNAmastu 'dhUma' iti / vakSyati ca 'taM hoi saiMgAlaM jaM AhArei mucchio saMto' (gA0691) ityAdi / tathA kAraNaM = nimittaM vedanAdi / vakSyati ca 'vedaNa - veyAvacce' (gA0698) tyAdi / aSTavidhA - piNDasya sarvvatra gatatvAt vyApakatvAd "bhedenAgaNanAt udgmaadibhedairssttprkaaraa| 'piNDaniryukti' iti niryuktAnAM yuktiH niryuktayuktiriti vAcye, yuktazabdalapAt 'candramukhI devadatte 'ti nyAyAnniryuktiH viprakIrNArthayojanA, vyAkhyetyarthaH, piNDasya niryuktiH piNDaniryuktiriti padArthaH / = (Ti0) 1. 0mAsastada0 ji1 // 2. calA0 // 3. 0gAnyape0 ji1 // 4. acupratya0 lA0 // 5. aTThavihA ji1 // 6. bhedenagaNa0 ji1 // (vi0Ti0) tulanA - saMhitA ya padaM ceva padattho padaviggaho / = cAlaNA ya pasiddhI ya chavvihaM viddhi lakkhaNaM // anu0 sU0 605 gA0 135 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // padavigrahastu samAsabhAkpadaviSayaH, asamAsabhAji cAtra padAni muktvA piNDaniyuktipadamityatra ca nidarzita ev| sAmprataM cAlanA- sA punaH upnystvstvnupptticodnaalkssnnaa| tatrAha- itthaM kramopanyAsaH kiM yAdRcchika uta sArthakaH iti ? yadyAdyaH pakSaH, asaGgato'yam, yAdRcchikatvAdeva, atha dvitIyaH, ko'sau artha iti ? atrocyate- piNDastAvad vyApaka eva, tathA na udgame'satyutpAdanA sambhavati, na cAnutpAditasya grahaNam, na cAgRhItasya saMyojanAdaya ityato'yameva krama iti| kAraNopanyAsastUcyateparizuddho'pyakAraNe na bhoktavya iti jJApanArtham, idaM prtyvsthaanm| zeSavyAkhyAlakSaNayojanA tvetadantagataiveti kRtvA na kriyate iti gaathaasmudaayaarthH||1|| __ avayavArthaM tu granthakAraH svayameva vkssyti| tatra 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyamadhikRtya piNDadvArAvayavArthaM pratipipAdayiSayA 'tattva-bheda-paryAyairvyAkhye'ti nyAyAt piNDaparyAyazabdAnabhidhitsurAha piMDa-nikAya-samUhe saMpiMDaNa piMDaNA ya smvaae| samosaraNa-nicaya-uvacaya-cae ya jumme ya rAsI y||2|| piMDa-nikAya-samUhe gaahaa| vyAkhyA- guDapiNDavat piNDaH, bhikSunikAyavat nikAyaH, janasamUhavat samUhaH, sevA-khaNDAdisampiNDanavat sampiNDanA, kriyAkAla-niSThAkAlayorabhedAt piNDaH, evaM piNDanA'pi vktvyaa| vaNiksamavAyavat samavAyaH, jinasamavasaraNavat samavasaraNam, dhAnyanicayavat nicayaH, hiraNyAdhupacayavad upacayaH, iSTakAdicayavat cayaH, cazabdAt puJjaH, pUgaH, vrAtaH, gaNaH, kUTa iti, bhAraNDayugmavad yugmam, pUgaphalAdirAzivad rAziH, ete ca paryAyazabdA naikAntenAbhinnArthavAcakAH kintu kathaJcid bhinnArthavAcakA iti gaathaarthH||2|| sAmprataM bhedalakSaNavyAkhyA'GgopanyAsArthamAha piMDassa u nikkhevo caukkao chakkao ya kaayvvo| kAUNa ya nikkhevaM parUvaNA tassa kaayvvaa||3|| piMDassa u gaahaa| nigdsiddhaa| NavaraM caukka-cchakkagANaM bhedeNAbhidhAnaM vyApakA'vyApakanyAyapradarzanArtham, caukkago vAvago itaro u Na thaa| bhaNiyaM ca jattha tu jaM jANejjA NikkhevaM Nikkheve nnirvsesN| jattha vi ya Na jANeja caukkagaM nikkhive ttth|| (AcA0 ni0 4) guravastu caukkau sukhaM prarUpyate sarvazrotRNAmitarastu naivami'ti vyaacksste| tahA 'tassa'tti piMDassa Nikkhevassa vaa||3|| Aha- iha kayaro Nikkhippai ? gururAha- chkku| kiM kajjamiti ? Aha kulae u caubbhAgassa saMbhavo chakkae cunnhevN| niyameNa saMbhavo atthi chakkagaM Nikkhive tmhaa||4|| (Ti0) 1. nArthaH ji0 ji1|| 2. rAsI ya jumme ya je1|| 3. 0bdAnekAntenAbhinnAbhinnArthavA0 ji0| 0bdAnaikAntenabhinnArthavA0 ji1|| 4. vyAkhyAtabhedopanyA0 ji0|| 5. chakkau sukhaM ji1|| 6. 0ppau ji0 lA0 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // kulae u gaahaa| vyAkhyA- tusaddo nniymsNbhvvisesnntthe| caubbhAgo setiyaa| sesaM kNtthN||4|| so ya cchaviho imo NAma-ThavaNApiMDo davve khette ya kAla-bhAve y| eso khalu piMDassA nikkhevo chavviho hoi||5|| NAma-ThavaNApiMDo gaahaa| samudAyArthaH paatthsiddhH| avayavArthaM tu granthakAra eva yathAvasaraM vkssyti||5|| tatrAdyadvArAvayavArthaM vyAcikhyAsayAha goNNaM samayakayaM vA jaM vAvi haveja tadubhaeNa kyN| taM beMti nAmapiMDaM ThavaNApiMDaM ato vocchN||6|| goNNaM gaahaa| vyAkhyA- guNaniSpaNNaM gauNaM, samayena kRtaM samayakRtaM, samayo tti vA siddhaMto tti vA saMketo tti vA paribhAsa tti vA egaTuM, iha puNa siddhaMto gheppti| vAzabdaH sAmAnyato nAmanikSepaprarUpaNAyAM dravya-jAti-guNa-kriyAnimittagauNAbhidhAnapradarzanArthaH, dravyanimittaM vissaanniityaadi| jaM vAvi havejja tadubhayeNa kayaMti gauNasamayobhayeNa, vAzabdA-'pizabdArthaM tu vakSyati bhASyakAra eva 'goNNasamayAtirittami' (gA011) tyaadinaa| evaM tAva ogheNa nnaamlkkhnnN| iha tu NAmaNAmavatorabhedopacArAd itthambhUtanAmAbhidheyo yastaM bruvate nAmapiNDam, pUrvAcAryA iti gmyte| 'ThavaNApiMDaM ato vocchaM'ityasya gAthAvayavasya niyuktigAthayaiva 'akkhe varADae ve' (gA013) tyanayA saha yoga iti gaathaakssraarthH||6|| bhAvArthaM tu bhASyakAra eva vkssyti| tathA cAha guNaNipphaNNaM goNNaM taM ceva jahatthamatthavI beNti| taM puNa khavaNo jalaNo tavaNo pavaNo padIvo y||7|| guNaNipphaNNaM goNNaM gaahaa| NigadasiddhA, navaramiyaM sAmAnyanAmanirUpaNAyAM avgntvyeti||7|| adhikRtaM punaH piNDamadhikRtyAha 'piMDaNa bahudavvANaM paDipakkheNAvi jattha piNddkkhaa| so samayakao piMDo jaha suttaM piNddpddiyaadi||8|| piMDaNa gaahaa| vyAkhyA- piNDanaM prabhUtadravyANAM sevA-khaNDa-caturjAtakAdInAm, piNDo'bhidhIyata iti vAkyazeSaH, eSa gaunnH| ___ tathA itthambhUtapiNDapratipakSaNA'pi yatra dravyAdau piNDA''khyA = piNDA'bhidhAnaM saH samayakRtaH pinnddH| yathA sUtraM AcArAne(Ti0) 1. 0lakSaNaM ji1|| 2. vocchAmItya0 ji|| 3. asyA gAthAyAH pUrvaM mUlAdarzeSu adhikA gaathoplbhyte| sA ceyam'aNNaM pi asthi NAmaM na kevalaM paribhAsiyaM taM tu| jaha devdtt-siihg-gopaaliy-idNgovaadii||' 4. nyAI khaM0 vinaa|| (vi0Ti0),. caturjAtaka - jAyaphala iti bhaassaayaam|| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // se bhikkhU vA 2 gAhAvatikulaM piMDavAtapaDiyAe (aNu)paviDhe samANe.... 'labhejA javodagaM ve (AcA0 sUtra 370) tyaadi| asya sUcakaM 'piMDapaDiyAdi' tti gaathaarthH||8|| jassa puNa piMDavAyaTThayA paviTThassa hodi sNpttii| gulaoyaNapiMDehiM taM tdubhypiNddmaaiNsu||9|| jassa puNa gaahaa| NigadasiddhA, navaraM taM tadubhayapiMDamiti gauNa-samayapiNDaM AkhyAtavanto, anvrth-smyyogaaditi||9|| ubhayAtirittamahavA aNNaMpi ha asthi loiyaM nnaam| attAbhippAyakayaM jaha siihg-devdttaadii||10|| ubhayAtiritta0 gaahaa| vyAkhyA- 'athave'ti prakArAntarapradarzanArthaH, 'ubhayAtiriktamiti gauNasamayAtiriktaM laukikatvenAsti, Aha ca- anyadapyasti laukikaM nAma, tat kimbhUtam ? ityata Aha- AtmA'bhiprAyakRtaM = svA'bhiprAyanivartitam, yathA siMhaka-devadattAdIti gaathaarthH||10|| atrAha- nedaM niyuktigAthAyAmupAttaM tatkathaM 'astI'ti gamyate ? ucyate, nopAttamiti asiddham, vaashbdaa'pishbdpryogaat| tathA cAha bhASyakAraH goNNasamayAtirittaM iNamaNNaM vA'vi sUiyaM nnaam| jaha piMDago tti kIrai kassati NAmaM mnnuusss||11|| goNNasamayAtirittaM gaahaa| vyAkhyA- gauNa-samayAbhyAM pUrvoktasvarUpAbhyAmatiriktam, idaM yaduktaM vakSyamANaM vA, anyad = arthAntarabhUtam, vAzabdA-'pizabdasUcitaM nAma = abhidhAnam, prakRtA'bhidhAnApekSayaiva nidarzanamupadarzayati- yathA piNDaka iti kriyate AtmAbhiprAyAdeva, kasyacinnAma manuSyasyeti gaathaarthH||11|| evamiyamapunaruktA, anyakartRkIti vaa'nye| ___Aha- sAmayikasya laukikasya svAbhiprAyikasya ca pAribhASikatvenAvizeSAt ko vizeSo yena bhedenAbhidhIyate ? ityatrocyate tulle'vi abhippAe samayapasiddhaM na geNhae logo| ___jaM puNa logapasiddhaM taM sAmaiyA uvcrNti||12|| tulle'vi gaahaa| vyAkhyA- tulye'pyabhiprAye tannibandhane samayaprasiddhaM samuddezAdi na gRNAti lokaH, yatpunarlokaprasiddhaM siGghaka-piNDAdi tadadhikRtya sAmayikA upacaranti = sAmIpyena gacchanti, vyavaharantItyarthaH / ayaM vizeSa iti gaathaarthH||12|| __ bhaNito naampiNddo| saMpayaM ThavaNApiMDo bhnnnnti| tattha(vi0Ti0) V. adhunA mudritamUlasUtrAdarzeSu 'jANejjA' iti pATho lbhyte|| 3. tannibandhane = piNDazabdAdinibandhane ityarthaH / / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / savRttipiNDaniryuktiH / akkhe varADa vA kaTTe potthe va cittakamme vA / sabbhAvamasabbhAve ThavaNApiMDaM viyANAhi // 13 // akkhe varADae gAhA / vyAkhyA- akkhA = caMdaNagA, varADagA = kavaDDagA, kaTThakaMmaM koTTimaM, putthakammaM dhIullikAdi, cittakammaM pasiddhaM vAsaddo casaddatthe, so puNa leppovlkmmaa'bhnniysmuccytthe| etesu TThANesu sabbhAvamasabbhAve paDucca ThavaNApiMDaM viyANAhi / koi sabbhAvaThavaNApiMDo koi asabbhAvaThavaNApiMDo tti gAthArthaH // 13 // tattha ekko u asabbhAve tiNhaM ThavaNA u hoi sabbhAve / 6 cittesu asambhAve dAruya - leppovalesitaro // 14 // ekko ugAhA / vyAkhyA- ekko akkho asabbhAvaThavaNapiMDo, ekatvAdeva, tiNhaM ThavaNA u hoti sabbhAve, saGghAtatvAditi bhAvanA / 'cittesu asabbhAve tti saGghAta- kAThinyAbhAvAd varNaparamANusaGghAtasya cA'vivakSitatvAt, dAruya - leppovalesitaro sadbhAvasthApanApiNDaH, saMghAtakaiThiNattaNato tti gaathaarthH||14|| uktaH sthaapnaapinnddH| idANiM davvapiMDo - so puNa jANagasarIra - bhaviyasarIrAtiritto tiviho - sacitto acitto mIso y| ekvekko ya Navaviho, taM jahA - puDhavikAyapiNDo, Au-teu-vAu-vaNa-beiMdiyateiMdiya-cau-paMciMdiyapiMDo tti / amumevArthamabhidhitsurAha tiviho u davvapiMDo saccitto mIsao ya accitto / ekvekssa ya etto Nava Nava bheyA u patteyaM // 15 // puDhavI AukkAe teU vAU vaNassaI ceva / beiMdiya teiMdiya cauro paMceMdiyA ceva // 16 // tiviho u gAhA / puDhavI gAhA / etaM gAhAdugamapi vyAkhyAtArtham // 15-16 // puDhavIkAo tiviho saccitto mIsao ya accitto| saccitto puNa duviho Necchaiya vavahArio ceva // 17 // puDhavIkAo tiviho gAhA / vyAkhyA- puDhavIkAo tiviho bhavati - sacittAdi / tattha sacittapuDhavIkAo duviho - Necchaia vavahArio yatti gAthArthaH // 17 // nicchayao saccitto puDhavi - mahApavvayANa bahumajjhe / accitta-mIsavajjo seso vavahArasaccitto // 18 // Nicchayato saccitto gAhA / vyAkhyA-' - puDhavIo rayaNAdigAo, mahApavvayA himavantAdayo, eyaM kila TaMkAdINa vi uvalakkhaNaM, etesiM bahumajjhadesabhAge Nicchayato sacitto / accitta - mIsA (Ti0) 1. 0bbhAve duhA ya ThavaNA0 ji1 // 2. sabbhAva0 ji0 // 3. kaDhiNattaNau tti lA0 // 4. vAukAyapiMDo vaNapphaI be0 ji0 // 5. ete ya kila ji1 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // vakkhamANA, tavvajo seso TaMka-kUDa-sela-NirAbAha'raNNAdisu vavahArasacitto tti gaathaarthH||18|| bhaNito scitto| adhunA mIso bhnnnnti| tattha khIradumahe? paMthe kaTTholle iMdhaNe ya mIso u| porisi ega duga tigaM bahuiMdhaNa majjha thove y||19|| khIraduma0 gaahaa| vyAkhyA- khIradumA pippalAdI, tesiM heTThA, paMtho tti vA maggo tti vA egaTThA, so ya kira gAmAdiyANa gheppti| 'kaTTholla'tti kRSTe halAdinA kSetra iti, vAse paDiyamette jAva pANiyaM Na saMThAi tAva ullo aNNeNa vA pagAreNa tti, etesu hANesu tahA indhaNe ya = khArakhe(?kha)ttAdau, casaddo kuMbhakArAdiANiyamaTTigAdibheyasamuccayArthe, mIso bhvti| so puNa jahAsaMkhaM bahue iMdhaNe egAe porusIe pariNamati, majjhime dohiM, thove tihiM, avaMtarAle mIso tti gaathaarthH||19|| mIso bhnnito| adhuNA acetaNo, so puNa sacitta-mIsavajjo acitto tti NajjamANo vi sIsassa suhagahaNa-dhAraNANimittaM bhedeNa bhnnnnti| sIuNha-khAra-khatte aggI-loNasa-aMbile nnehe| vakvaMtajoNieNaM paoyaNaM teNimaM hodi||20|| sIuNha0 gaahaa| vyAkhyA- sIuNhA supasiddhA, 'khAro'tti tila-karIrakhArAdI, khattaM ukkuruDikAdi-kayavaro, aggI-loNA pasiddhA, Uso paMsukhAradalaM, aMbilaM sovIrAdi, Neho tella-vasaghayAdI etehiM jo prinnaamio| aNeNa sakAya-parakAyasatthA suucitaa| sIuNhAdI parakAyasatthA, khattaloNAdI sakAyasatthA, aNeNa ya aNNe vi vaNNAdibhedeNa daTThavvA, jahA- kiNhAdimaTTiyA tdnnnnmttttigaannN| __eso ya kilAceyaNo cauhA, taM jahA- davyato sakAya-parakAyasatthehiM, khettao aNNoNNasaMkaMtIe, kAlao AuyakhaeNa, eyapya(?yattha)darisaNatthaM vakvaMtajoNieNaM ti Aha, svAyuSkakSayAd vyutkrAntayonikaH, bhAvato vnnnnaadiprinno| Ahe- davvao esu puDhavikkAo kinnimittaM parUviu ? gururAha- jANaNAnimittaM, eyaM NAUNa suhaM sacittamIse pariharissai acitteNa paoyaNaM krissti| taM ca payoyaNaM teNa acitteNa imaM vakkhamANalakkhaNaM hoi tti gaathaarthH||20|| ___ avaraddhiga-visabaMdhe lavaNeNa va surabhiuvalaeNaM vaa| accittassa u gahaNaM paoyaNaM teNimaM c'nnnnN||21|| avaraddhiga0 gaahaa| vyAkhyA- 'avaraddhiga'tti lUtAphoDiyAe bandhAdi kjji| 'visabaMdhe'tti ahiDakkAdau vise kaDagabandho kjjti| lavaNeNaM AyAmo lonnijjti| surahiupalo = gaMdhapAhANago, (Ti0) 1. tesu lA0 // 2. 0ccayattho ji0, 0ccayatthe lA0 // 3. 0huehiM iMdhaNehiM ji1 // 4.0Naesu ji0 / / 5. vha sa eva pu0 laa0|| 6. vakSyamANalakSaNaM ji0 ji1|| (vi0Ti0).. indhaNa = gomaya iti laa0tti0|| :. ukkuruDiyA = kariSavizeSa iti lA0 tti0|| *. jo pariNAmio so aceyaNo iti vaakyshessH| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 // savRttipiNDaniryuktiH // teNa pAmA - -pasutti-vAtaghAtAdi kajjati / evamAdisu kajjesu acittassa u gahaNaM kAyavvaM / tahA payoyaNaM teNimaM vakkhamANalakkhaNaM ca aNNaM vitti gaathaarthH||21|| ThANa - NisIda - tuyaTTaNa uccArAdINa ceva ussaggo / ghaTTaga - Dagalaga-levo emAdi paoyaNaM bahuhA // 22 // TThANaNisIya0 gaadhaa| vyAkhyA- ThANaM = uddhaTThANaM, NisIyaNaM = uvavisaNaM, tuyaTTaNaM = sayaNaM, tahA uccAra pAsavaNaM khela-siMghANa jallANa ceva ussaggo = parityAgaH, ghaTTago = pattagalevaghuTTaNo uvalo, DagalagA = NillevaNaleDugAdI, levo mUsAdIsu kajjati / evamAdi payoyaNaM bahuha i gaathaarthH||22|| uktaH pRthivIkAyapiNDaH / idANiM AukkAyapiMDo bhaNNati / tattha AukkAo tiviho saccitto mIsao ya accitto / saccitto puNa duviho nicchaya vavahArio ceva // 23 // AukkAo tiviho saccitto mIsao ya gAhA / jahA puDhavikkAe, NavaraM AukkAe NANattaM // 23 // tattha Nicchayasacitto imo ghaNaudahIghaNavalayA karaga - samudda - chahANa bahumajjhe / aha nicchayasaccitto vavahAraNayassa agaDAdI // 24 // ghaNaudahI0 gaahaa| vyAkhyA - ghaNodadhI puDhavINa heTThato bhavati, ghaNavalayA pAsesu, karagA pasiddhA, samuddA lavaNAdayo, dahA paumAdI, etesiM bahumajjhadesabhAge aha Nicchayasacitto aaukkaao| vavahAraNayassa agaDAisu sacitto / agaDo = kUvo, AdisadAto vAvI - pukkharaNigAipariggaha iti gaathaarthH||24|| uktaH sacetanaH / idAnIM mizraH, tattha usiNodagamaNuvatte daMDe vAse ya paDiyamettaMmi / mottUNAdesatigaM cAulaudagaM bahupasaNNaM / / 25 / usiNodaga0 gAhA / vyAkhyA- uNhodayaM darakaDhiyaM jAva Na uvvattai tAva jIvasaMghAto majjhe daMDIbhUto acchati, uvvattamANe pacchA pariNamati / vAse ya paDiyamettammi jAva Na saMTThAti, mottUNAdesatigaM cAulaudegaM abahupasaNNaM mIsaM ti| ya ime AsA - ege bhAMti bhaMDagavilaggA jAva utteDA na sukkaMti tAva mIsaM (1) / aNNe bhaNati jAva bubbuyA dhareMti (2) / aNNe bhaNati jAva taMdulA na sijjhati (3) / ete tiNNi vi aNAdesA, lukkhetarabhaMDagesu kAlaniyamAbhAvAt, vAyussa ya kadAcideva bhAvAt / (Ti0) 1. suvaNaM ji0 // 2. mUsAdIhi lA0 ji0 // / 3. 0DAdau ji0 ji1 / / 4. 0gAu pari0 ji1 / / 5. vvvatte samANae pari0 ji0 ji1 // 6. 0dagaM bahupa0 lA0 ji1 // (vi0Ti0 ) . prasUtiH (? prasuptiH ) - nakhAdividAraNe'pi cetanAyA asaMvittistadrUpo yaH kuSThaH rogavizeSaH... malaya0 gA0600 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // tamhA abahupasaNNaM mIsaM, bahupasaNNaM puNAceyaNaM ti / tatazcetthamacetanAdhikAra evAyamavayavo yojyate, mizrAdhikAre tu akAraM sandhau kRtvA yojita eveti gAthArthaH // 25 // etANaM ceva aiyAu vivaraNagAhAo taM jahA-- bhaMDagapAsavalaggA utteDA bubbuyA ya nisamaMti / 9 jA tAva mIsagaM taMdulA ya raddhaMti jAva'NNe // 26 // ete u aNAdesA tiNNi vi kAlaniyamassa'saMbhavato / lakkheyarabhaMDaga-pavaNasaMbhavAsaMbhavAdIhiM // 27 // jAva Na bahuppasaNNaM tA mIsaM esa ettha Aeso / hoti pamANamacittaM bahuppasaNNaM tu nAyavvaM // 28 // bhaMDagapAsavalaggA gAhA / ete u aNAdesA gAhA / jAva Na bahuppasaNNaM gAhA / etAzca gAthA gatArthA eveti na vyAkhyAyante / evaM jo vi gorasa - tellakuMDAdIsu bahuindhaNo uvari tariyAbaddho so porisIe pariNamati, majjhime dohiM, thove tihiM // 26-28 // ukto mizraH / sacitta-mIsavajjo ya jo so acitto tti gamyamAne'pi tahavi sIsahiyaTThAe idANi acitto bhaNNati / tattha sIuNha-khArakhatte aggI - loNUsa - aMbila-Nehe / vakkaMtajoNieNaM paoyaNaM teNimaM hoi // 29 // sIuNha0 gaahaa| jahA puDhavikkAe, NavaraM davvapariNato, khettapariNato, kAlapariNato bhAvapariNato y| davvapariNau tellatUvarAdIhiM davvehiM, khettao jo loNakhettAo ANIto loNakUvAo vA mahurakhettAo vA aNNamaNNeNa melio khettavirohadoseNaM pariNamati, kAlapariNato jo dvitIsamattIe viddhaMsati so kAlapariNato, taM puNa kevalI jANati Na cchaumattho, imaM puNa jANati uddeseNaM kAlapariNataM cAulodagamAdi, NehaghaDe jo paDhamatAe cchUDho eso ekka do tinni vA porisIhiM pariNamati, bhAvapariNato vaNNa-rasa-gaMdha-phAsehiM pariNato jAhe bhavati tAhe pariNato / satthaM duvihaM sakAyasatthaM parakAyasatthaM ca pUrvvavad yojanIyamiti eso acitto| eso ya jANaNANimittaM parUvito / eyaM NAUNa suhaM sacittamIse pariharissati acitteNa ya payoyaNaM karissati // 29 // taM puNa i pariseya - piyaNa - hatthAdidhovaNaM cIradhovaNaM (?Ne) ceva / AyamaNa - bhANadhuvaNaM emAdi paoyaNaM bahuhA // 30 // pariseya0 gAhA / vyAkhyA- pariseko abhighAtAdau kriyate, piyaNa- hatthAdidhovaNA pasiddhA, ( Ti0) 1. etAe ji0 ji1 // 2. imAu ji0 ji1 / 3. 0llaguDA0 ji0 // / 4. sacitto ji1 iti azuddhaH pAThaH // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 // savRttipiNDaniyuktiH // cIradhovaNaM uvahipakkhAlaNaM taMmi, ceva, iha punarbhinnavibhaktiko nirdezaH tasya Na sadaiva dhAvanamiti jnyaapnaarthH| AyamaNaM bhuttepurIsAdau, bhANadhuvaNaM tesimeva tappaNaM, emAdi AdisaddAo gilANakappAdipariggaha, payoyaNaM bahuhA = aNegaha tti gaathaarthH||30|| tattha jaM bhaNitaM bhiNNavibhattigo Niddeso upadhissa Na sadaiva dhovaNaM ti jANAvaNattho, tattha sadA dhovaNe kAlammi ya adhovaNe dose darisati udubaddha dhuvaNa bAusa baMbhaviNAso aThANaThavaNaM c| saMpAima-vAuvaho pAvaNa bhUovaghAo y||31|| atibhAra-cUDaNa-paNae siiylpaaurnn'jiirgelnnnne| obhAvaNakAyavaho vAsAsu adhovaNe dosaa||32|| uubaddha gaahaa| atibhAra0 gaahaa| duyassa vyAkhyA- uubaddha aTTamAsA sIuNhakAligA, tattha dhovaNe bAusiyadoso, bAusito cokkhallo, tahA baMbhaviNAso attavibhUsAto bhvti| aTThANaTThavaNaM ca cokkhalattaNeNa aTThANe Thavijjati, No akAmayamANo maMDeti tti| saMpAtimA pasiddhA, vAyU ya tesiM vadho bhvti| plAvanena bhUtopaghAtazca = dvIndriyAdyupaghAtazca bhavatIti gAthArthaH // 31 // vAsAratte puNa adhovaNe ime dosA- atibhAreNa malaghattho, cuDati kuhati tti vuttaM bhvti| 'paNae' tti ullI sNmucchti| sIyalapAuraNeNa ajIraNA dehe bhvti| tato ya gelnnnnN| tattha ya cikitsAe karaNAkaraNadosA bhaannitvvaa| tahA malaghatthagaMdhamatteNa pavayaNassa obhAvaNA, kAyavaho paNagasaMbhaveNa khAraMmi ya AukkAyassa, teNa ya puDhavAdINaM ti vAsAsu adhovaNe dosa tti gaathaarthH||32|| to khAI dhoeyavvo ? so puNa udubaddhasese / tathA cAha appatte cciya vAse savvaM uvahiM dhuvaMti jayaNAe / ___asatIe u davassa u jahaNNao pAyaNijogo // 33 // appatte cciya vAse gaahaa| vyAkhyA- appatte cciya varisAkAle savvaM pattagabaMdhAdigaM upadhiM dhuvNti| kiM yathAkathaJcit ? na, kiM tarhi ? jayaNAe pvynnbhnniyaae| aha eddahamettaM davaM Natthi to jahannato pAyaNijjogo pattagabaMdhAdI cchaviho dhovati, tassa satataM bAhiraparibhogato tti gaathaarthH||33|| evaM ca sati sarveSAmeva upadherayaM dhAvanakAla iti prApte vizeSaviSayamapavAdamAha Ayariya-gilANANa u mailA mailA puNo vi dhovNti| mA hu gurUNa avaNNo logaMmi ajIraNaM iyre||34|| (Ti0) 1. dhovanami0 ji0|| 2. ttavosiriyAdau ji0 laa0|| 3. jIrago bha0 ji0 ji1|| 4.va khaM0 vA1 je2 ko0|| 5. jo u je2|| 6. dhovvati ji0 laa0|| (vi0Ti0) *. cokkhallau = bhUSaNazIla ityarthaH iti lA0 tti0|| .. malagrastena atibhAravad vastraM syAd ityartho bhaati|| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // 11 __ Ayariya0 gaahaa| vyAkhyA- pUrvArddha kNtthN| mA hu gurUNaM mailavasaNANaM avaNNo loge bhvissti| tato'nAdeyatA, veSaparikarasAdhya hi pRthagjana iti| ajIraNaM itare - gilANassa mailehiM sIyalattaNao ajIraNamiti gaathaarthH||34|| ___ evaM tAvad utsargA-'pavAdAbhyAM upadhidhAvanakrama uktH| sAmprataM jo jahA vissAmaNAdiNA pagAreNa dhovvati taM tahA bhaNati tti| tattha-. pAyassa paDoyAraM duniseja tiptttt-potti-ryhrnnN| ee Na u vissAme jayaNA saMkAmaNA dhuvnnN||35|| pAyassa gaahaa| vyAkhyA- pAyassa = vallikarassa, paDoyAraM = parikaraM, pattagabaMdhAdigocchagAvasANaM, tahA 'duNiseja'tti abhiMtaraNisejaM bAhiraNisejaM ca, 'tipadR'tti saMthAruttaracolapaTTA, pottI = muhapottiyA, rayaharaNaM egaNisejaM ceva, ete Na u vissAme patidiNamuvayogo tti kaTTa kiMtu jayaNAe- karA'cchivaNeNa vatthAo vatthasaMkAmaNalakkhaNAe, saMkAmaNA chappatiyANaM ti gmyte| tato dhuvaNaM jayaNAe ceva tti gaathaarthH||35|| pAyassa paDoyAro pattagavajo u paaynnijogii| doNNi nisejjAo puNa abhiMtara bAhirA cev||36|| saMthAruttaracolaga paTTA tiNNi u havaMti naayvvaa| muhapottiya tti pottI eganisejaM ca ryhrnnN||37|| ete Na u vissAme padidiNamukogao u jynnaae| saMkAmiUNa dhovejjA chappayA tattha vihiNA u||38|| pAdassa paDoyAro gaahaa| saMthAruttaracola paTTA gaahaa| ete Na u vissAme gaahaa| etA uktArthA iti na vyaakhyaaynte| evaM jo Na vissAmijjati uvahI so bhnnio||36-38|| jo puNa vissAmijjati taM evaM viiyraagaannaae| patte dhovaNakAle uvahiM vissAmae saahuu||39|| jo puNa vIsAmijati gaahaa| ptthitsiddhaa||39|| abhiMtaraparibhogaM uvari pAuNai NAidUre y| tiNNi ya tiNNi ya egaM NisiM tu kAuM pricchejjaa||40|| abhiMtaraparibhogaM gaahaa| vyAkhyA- anbhiMtaraparibhogo jo dhovihiti taM uvariM pAuNati, (Ti0) 1. viSayapari0 ji2|| 2. nyArA doNNi nise0 khaM0 je1 ko0 // 3. dugaNisejjA laa.|| 4. vyAraM pa0 vaa1|| 5. cola paTTo khaM0 je1 je2|| 6. 0vaoto u ja0 kh0|| 7. ganIIe vaa1||8. 0vahI vi0 khN0|| (vi0Ti0). dugaNiseja = rajoharaNaniSadyAdvayaM iti laa0tti0|| *. pAuNati kSaumaM trirAtraM iti la Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 // savRttipiNDaniryuktiH // tahA NAtidUre ya TThAveti - bahuAsaNe tti vuttaM bhavati, tiNNi tiNNi dinne| tahA ekvaM NisiM kAuM uvari lambantamiti gamyate, paricchejjA pAuraNeNa kimatthi natthi tti 'chappayaM tti gAthArthaH // 40 // amumevArthaM vivRNvannAha- dhovatthaM tiNNi diNANi uvariM pAuNai taha ya AsaNaM / dhAre tiNNi diyahe ega diNaM uvari laMbataM // 41 // 3 'dhovatthaM tiNNi diNANi gAhA / kaMThA // 41 // ke ekkkanisiM saMvAseuM tihA paricchaMti / pAuNiya jai Na laggaMti chappayA tAhe dhovaMti // 42 // keti ekvekva NisiM gAhA / vyAkhyA- ekkaNisiM uvariM ekvaM ceva AsaNNaM laMbataM ca saMvAseuM eteNa ceva pagAreNaM tihA paricchaMti / sesaM kaMThaM // 42 // idANiM dhovnnvihii| tattha Nivvodagassa gahaNaM keI bhANesu asura paDiseho / gihibhAyaNesu gahaNaM Thiya vAse mIsagaM chAro // 43 // Nivvodagassa gAhA / vyAkhyA- uvadhidhovaNaNimittaM Nivvodagassa gahaNaM kajjati, tattha keti bhaNaMti taM bhANesu = vallikaresu, tanna, asucItikRtvA pratiSedhaH / tatazca gihibhAyaNesu ghnnN| taM puNa TThitavAse = parisaMsthitaM grAhyaM anyathA mizraM bhavati / cchAro ya cchubbhati mA puNo vi sacittIbhavissai tti gAthArthaH // 43 // evaM pANiyaM ghettUNaM kiM ? guru- paccakkhANi- gilANa - sehamAdINa dhovaNaM puvvaM / to appaNo puvvamahAgaDe ya iyare duve pacchA // 44 // guru-paccakkhANa0 gAhA / NigadasiddhA, NavaraM paccakkhANI = khavago | tahA itare - bahuparikamme tti // 44 // kamma -- appapari acchoDa-piTTaNasu ya Na dhuve dhoeM patAvaNaM Na kre| paribhogamaparibhoge chAyA''tava peha kallANaM // 45 // eyAsu acchoDa0 gaahaa| vyAkhyA- acchoDaNA u jahA rayago dhuvati, piTTaNA uppiTTaNeNaM, (Ti0) 1. chappai tti lA0 // 2. diNe u0 vA1 // / 3. dhovaNatthaM ji1 lA0 // 4. dhovejjA khaM0 je1 ko 0 // 5. 0ppaNA pu0 je1,2 // 6. 0re dhuve khaM0 je1 vA1 ko0 // 7. khamago ji0 ji1 // 8. 0NAhi dhuve khaM0 // 9. dhove0 ko0 // 10. 0bhogaapari0 je4 // 11. 0cchoDeNa jahA lA0 // (vi0Ti0 ) . TThAvei tiNNi diNa iti lA0 Ti0 // 7. ekkaNisiM uvariM = ekvaM diNaM pAuNai iti lA0 Ti0 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 // piNDanirUpaNam // dhuve| kiM tarhi ? alaMdikAdau plAvanabhuvaM nirIkSya jhugujhugaavejaa| tahA dhote payAvaNaM agaNimmi Na kre| kiM tarhi ? yathAsaGkhyaM paribhogamaparibhoge chAyAyavesu sukkhaavejaa| 'peha'tti paDilehiUNa govejaa| kallANaM-savvuvahiMmi paMcakallANagaM pAyacchitaM kare, sese jItakappANusAreNa Neyamiti gaathaarthH||45|| uktaH apkaaypinnddH| sAmprataM tejaskAyapiNDamabhidhAtukAma Aha tiviho teukkAo saccitto mIsao ya accitto| saccitto puNa duviho nicchaya vavahArio cev||46|| tiviho teukkAo gaadhaa| pUrvavad vyAkhyA NavaraM teukkAeNa NANattaM // 46 // idRgapAgAdINaM bahumajjhe vijumAdi nnecchio| iMgAlAdI iyaro mummuramAdI ya mIso u||47|| igapAgAdINaM gaahaa| vyAkhyA- idRgapAgo pasiddho, AdisaddAto kavellugA-jantavADa-cullAdi gheppi| edesiM bahumajjhasabhAge, tahA vijumAdI - vijU pasiddhA, AdizabdAd ulkaashniprigrhH| esa Necchaio egaMtasacitto tti vuttaM bhvi| tahA 'iMgAlAdI itaro'tti iMgAlo loyapasiddho, AdisaddAo jAlAaccilohAipariggaha, 'iyaro'tti vvhaarscitto| mummaramAi u mIso u - mummuro pasiddho, phuphukAdau bhvti| AdizabdAd arddhavidhyAtAgniparigraha iti gaathaarthH||47|| idAnImacitta ucyate odaNa-vaMjaNa-pANaga-AyAmusiNodagaM ca kummaasaa| Dagalaga - sarakkhasUI pippalagAdI ya uvogo||48|| odaNa0 gaahaa| vyAkhyA- odaNa-vaMjaNa-pANaga-AyAmusiNodagaM kummAsA psiddhaa| acittatejaskAyatA caiSAM vyvhaaraadeshaat| Dagalaga-sarakkhasUI-pippalAdayo vi psiddhaa| acittatejaskAyatA caiSAM bhuutpuurvgtyaa| zastrayojanA svabudhyA bhaavniiyaa|| eso ya jANaNANimittaM parUvio ityAdi vistaraH svdhiyaa'vgntvyH| 'uvayogo'tti acittateukkAeNaM esa cevodaNAdiuvayoga tti| uvayogo tti vA payoyaNaM ti vA egaTTha tti gAthArthaH // 48 // uktstejskaaypinnddH| idAnI vaayukaaypinnddaavsrH| tatra ca (Ti0) 1. kareti kiM ji1 // 2. sesaM pi jI0 ji0 ji1|| (vi0Ti0)..Na kare SaTpadavirAdhanAbhayAt iti lA0 tti0|| V. pANaga = AcAmla iti lA0 tti0||. AyAma = avazrAvaNa iti lA0 tti0||*. pippala = zUraka iti lA0 tti0|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // vAukkAo tiviho sacitto mIsao ya accitto| sacitto puNa duviho nicchaya vavahArio cev||49|| vAukkAo gAdhA pUrvavad vyAkhyeyA, NavaraM vAyukAyeNa NANattaM // 49 // savalaya-ghaNa-taNuvAyA atihima-aiduddiNesu nnecchio| vavahAra pAiNAdI akkaMtAdI u accitto||50|| savalaya gaahaa| vyAkhyA-savalaya-ghaNa-taNuvAtA kila savve ceva vAtA atihimaatiduddiNesu satsu Necchaiyo Nicchayasacitto tti vuttaM bhvti| 'vavahAra pAiNAti' tti pAdINavAtAdi vavahArasacitto, akaMtAdI ya acitto tti gaathaarthH||50|| tatra yaduktaM 'akkaMtAdI ya acitto'tti taM vakkhANeti __ akkaMta-dhaMta-ghANe dehANugate ya piiliyaadisu| accittavAukkAo bhaNio kmmttttmhnnehiN||51|| akkaMta-dhaMta0 gaahaa| vyAkhyA- acitto paMcaviho akkaMte, dhaMte, ghANe, sarIrANugate pIliyAdisu c| AdisaddAo diyaadipriggho| sesaM kNtthN||51|| hatthasayamegagaM tA daio accitto bIyae miiso| taiyaMmi u saccitto batthI puNa porisi-dinnesu||52|| hatthasadamegagaM tA gaadhaa| vyAkhyA- dayito vAyapUrito hatthasatamaggaNAe egaM do tiNNi paDucca jahAsaMkhaM acitto, mIso saccitto ya, ahavA ekkahiM ceva hatthasate gamaNAgamaNeNaM takkhaNaM dhaMte vi acitto mIso sacitto (ya) bhvti| 'batthI puNa porisi-diNesu'tti ettha maggaNA porisidinnehiN| kAlo tiviho vAsAratto, hemaMto gimho| so samAsato duviho- giddho rukkho y| jo Niddho so tiviho- egaMtaNiddho majjhimo jahaNNo y| jo rukkho so vi egaMtarukkho, majjhimo jahaNNo y| egaMtaNiddhe kAle egAe porisIe acitto, bitiyAe mIso, tatiyAe scitto| majjhe dohiM acitto, tatiyAe mIso, cautthIe scitto| jahaNNe tihiM acitto, cautthIe mIso, paMcamAe scitto| evaM rukkhe vi NavaraM divasehiM kAyavvo tti gaathaarthH||52|| Niddheyaro ya kAlo egaMtasiNiddha majjhima jhnnnno| lukkho vi hoi tiviho jahaNNa majjho ya ukkoso||53|| (Ti0) 1. ya je4 bhAM0 vinaa| 2. kila savve ceva tahA ati0 ji0 ji1| kila savve vAA ati0 laa0| asmAbhiH sandarbhAnusAreNa samyakpATho yojitH|| 3. 0Nesu ya satsu ji0 ji1| 4. vyAdisu ya acci0 khaM0 vaa1|| 5. accitto paMcaviho bhaNio khN0|| 6. bitiyae je1 ko0| bIyao vaa1|| 7. vyavvaM ti laa0|| (vi0Ti0).. vAtA nicchayau tahA aNNe kila iti lA0 tti0|| *. prAcIno karAdi-himAdirahito'pi iti lA0 tti0|| V. sakardamAdAvAkrAnte sati yo nirgacchati sa iti lA0 tti0|| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // egaMtasiNiddhammI porisimegaM aceyaNo ho / bitiyAe sammIso tajhyAe saceyaNo batthI // 54 // majjhimaNiddhe do porisIu accitto mIsoM taie / cautthIe u saccitto pavaNo daiyAdimajjhagao // 55 // porisitigamaccitto NiddhajahaNaNaMmi mIsago cautthI / saccitto paMcamIe evaM lukkhe vi diNavuDDI // 56 // Niddhetaro ya kAlo gAhA / egaMtasiddhimmI gAhA / majjhimaNiddhe gAhA / porisitigamaccitto gaahaa| etAo gatatthAo tti kaTTu Na vyAkhyAyante // 53 - 56 // zastra yojanA svabudhyA bhAvanIyA eso ya jANaNANimittaM parUvio ityAdivistarazca pUrvvavat, navaraM prayojanamAha daieNa batthiNA vA paoyaNaM hojja vAuNA muNiNo / gelaNaMmi va hojjA sacittamIse pariharejjA / / 57 / / dAraM / / 15 datieNa gAdhA / vyAkhyA- datieNa batthiNA vA payoyaNaM hoja vAyuNA muNiNo NadiuttaraNaisu, gellaNNaMmi va hojjA tahAvihaM kiMci jeNa prabhUtavAyuH pUryata iti / tattha sacittamIse pariharejja tti gaathaarthH||57|| ukto vAyukAyapiNDaH / sAmprataM vanaspatikAyapiNDamabhidhitsurAha-- vaNasatikAo tiviho saccitto mIsao ya accitto / saccitto puNa duviho nicchaya vavahArio ceva // 58 // vaNasatikAto tiviho gAhA / pUrvavad vyAkhyeyA NavaraM vaNassatikAyeNa NANattaM // 58 // savvo va'NaMtakAo saccitto hodi nicchayanayassa / vavahArassa u seso mIso pavvAya - loTTAdI // 59 // savvo va'NaMtakAto gAhA / vyAkhyA - savvo aNaMtakAto Alue mUlae allae evamAdi je ya paDhamapAuse hariyAdI uTheMti esa sacitto hoti NicchayaNayassa / 'vavahArassa u seso 'tti duvAlasaviho vi rukkha-gacchAi gheppti| mIso 'pavvAya - roTTAdi' tti pramlAnaH, sAmAnyena roTTa kukkusI gAthArthaH // 59 // (Ti0) 1. bIyAe khaM0 je1 // 2. 0go nu taI khaM0 / 0go ya taI je1,2 // 3. paMcamago e0 khaM0 / paMcamAe e0 je 2 vaa1|| 4. 0NAo ji0 ji1 / / 5. vvAyoH pUrya0 ji0 lA0 // 6. vhArio u khaM0 je1 / / 7. 0yaroTTAI je4 vinA // ( vi0Ti0 ) 7. ... patteyasarIrabAdaravaNapphaikAiyA duvAlasavihA pannattA / taM jahA- rukkhA (1) gucchA (2) gummA (3) latA ya (4) vallI ya (5) pavvagA ceva (6) taNa (7) valaya (8) hariya ( 9 ) osahi (10) jalaruha (11) kuhaNA ya (12) boddhavvA / (prajJA0 pada 1 sUtra 38) vizeSajijJAsubhiH tatraiva draSTavyam // * i-layorekatvAd loTTa ityarthaH // 'kukkusAdI jau tattha taMdulamuhA acchaMti' iti lA0 Ti0 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // pupphANaM pattANaM saraduphalANaM taheva hriyaannN| veMTami milANaMmI nAyavvaM jiivvippjddhN||60|| sacittamIsavajjo seso acitto, taM jahA-pattANaM pupphANaM saraduphalANaM taheva hariyANaM veMTammi milANammI NAtavvaM jIvavippajA~ti zastrayojanA svabudhyA kAryA, eso ya jANaNANimittaM parUvito ityAdivistaraH puurvvt||60|| prayojanaM punaridaM saMthAra-pAya-daMDaga-khomiyakappA ya piiddh-phlgaadii| osaha-bhesajANi ya emAdi paoyeNaM bhuhaa||61|| daarN|| saMthAra0 gaahaa| vyAkhyA-saMthAra-pAda-daMDagA pasiddhA, khomiyakappa' tti sottiyakappA, pIDhaphalagA pasiddhA, 'osahati phalAdi, bhesajaM - joggAhArAdi, evamAdi Adisaddo sabheyapakkhAvago, payoyaNaM bahuha tti gaathaarthH||61|| ukto vnsptikaaypinnddH| sAmprataM dvIndriyAdipiNDaM pratipAdayannAha biya-tiya-cauro paMceMdiyA ya tippabhiti jattha u smeti| saTThANe saTThANe so piMDo teNa kjminnN||62|| biya-tiya0 gaahaa| vyAkhyA- 'biya-tiya-cauro paMceMdiyA ya'tti beiMdiyA caMdaNagAdI, teiMdiyA uddehigAdI, cauriMdiyA macchigAdI, paMceMdiyA gavAdI, ete 'tippabhiti'tti tiNhaM Arabbha jattha tu sameMti = jattha milaMti, 'saTThANe saTThANe' tti svakAya evetyarthaH, so piMDo sngghaataatmktvaat| eso vi sacitto mIso acitto ya bhaannitvyo| tattha sacitto jahA puMjo akkh-kimigaadiinnN| mIso tattheva kei viddhatthA kei aviddhatthA, accitto savve ceva viddhattha tti| evaM uddehikAdisu vi vibhAsA kaayvvaa| zastrayojanA, eso ya jANaNANimittaM parUvito ityAdivistaraH puurvdev| teNa kajamiNaM ti teNa beiMdiyAdipiMDeNa 'kajamiNaM ti vakkhamANalakkhaNamiti gaathaarthH||62|| beiMdiyaparibhogo akkhANa ssippisNkhmaadiinnN| teiMdiyANa uddehigAdi jaM vA vade vejo||63|| beiMdiya0 gaahaa| vyAkhyA- beiMdiyaparibhogo 'akkhANaMti caMdaNagANaM samosaraNAdisu, sasippi-saMkhamAdINaM tesu tesu kajjesu, tahA teiMdiyANa uddehigAdi visAikkaMte vammiyamaTTigA, sA ca tatkAryatvAdupacAratastadbhAvena gRhyate, jaM vA vade vejo kiMci payoyaNaM ti gAthArthaH // 63 // (Ti0) 1. iyaM gAthA sarveSu mUlAdarzeSu noplbhyte|| 2. vyaNaM tarusu khaM0 je1 ko0 vaa1|| 3. bahuviho tti laa0|| 4. 0pAdanAyAha ji1, 2 // 5. tesi kaja0 khaM0 je1 ko0|| 6. vIsamAikhaie vaM0 laa0|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // cauriMdiyANa macchiyaparihAro AsamacchiyA cev| paMceMdiyapiMDaMmI u avvavahArI u neriyaa||64|| cauriMdiyANa gaahaa| vyAkhyA- 'cauriMdiyANa macchiyaparihAro'tti vamie macchiyApurIso gheppati visUcigAdisu c| AsamakkhiyA ceva akkharapheDaNatthaM, paMciMdiyapiMDammi tu savvaM ceva uvayujati NavaraM avavahArI u raiya tti gaathaarthH||64|| tathA cAha cmmtttthi-dNt-nh-rom-siNg-amilaadichgnn-gomutte| khIra-dahimAiyANa ya pNciNdiytiriypribhogo||65|| cammaTThi0 gaahaa| vyAkhyA- cammaM cammakosagAdIsu, aTThI-danta-Naha-roma-siMgAdayo tesu tesu aNiyatakajjesu, jahA- pAyAdau duTTavAte giddhaTThi, acchiphullage sUaradADhAlevo, dhUvajjattIe NahA, "amilAromesu locikAdayaH, aDavisaMbhamapabbhaTThamelaNaTThAe siMga aNNesu vA, evamAdIsu payoyaNesu tti| tahA chagaNagomuttA hatthasaMghamaNapillevaNAisu, khIradahimAdiyANa ya vAtAdisu satsu, paMciMdiyatiriyaparibhogo kSIrAdInAM tatkAryatvAt kAraNe kAryopacArAt paJcendriyatiryakparibhoga iti sA dvayaM(?) gaathaarthH||65|| maNuesu puNa saccitte pavvAvaNa paMthuvadese ya bhikkhdaannaadii| sIsaTThiga accitte mIsaTTisarakkha phpucchaa||66|| sacitte gaahaa| vyAkhyA- maNusse saccitte pavvAvaNaM paMthuvadese ya viNiyogo bhikkhAdANAdI AdisaddeNa vatthAdipariggaho, 'sIsaTThiga accitte' tti yogAdinimittaM jahAsaMkheNa payoyaNaM / 'mIsaTThisarakkha-pahapuccha'tti aTThisarakkho kAvAlio paMthaM vA pucchijjai vijA-maMtAdi va tti gaathaarthH||66|| khamagAdi kAlakajAdiesu patthijA devayaM kiNciN| paMthe subhA'subhe vA pucchejaha divvmuvogo||67|| khamA(?magA)di gaahaa| vyAkhyA- khamago AtAvago vA kAlakajje AdisaddAto kulakA-diparigrahaH, kim ? pattheja devayaM kiMci aMbAiyaM vA NevvANiM vaa| tahA paMthe visamaduggame (Ti0) 1. aNeyaka0 ji1|| 2. pAyAdidu0 ji0|| 3. acchidullage laa0|| 4. saMbhavapanbha0 ji1|| 5. paMthuvadesAdi bhikkhAdi khN0|| 6. sarakkhA pahi vaa0|| 7. pahi pucchA vaa0| 8. mahAsaMkheNa ji0 laa0|| 9. pucchati vijA0 ji1|| 10. paMthasubhA0 khN0|| 11. puccheja ji1| attheja lA0 // 12. kiMcit saMThAiyaM vA Ne0 ji1|| (vi0Ti0) .. parihAro = purISaM iti lA0 tti0|| *. vamie = vamanArtha iti lA0 tti0|| .. acchisu akkharapheDaNatthaM iti lA0 tti0||. gRdhrAsthiphalakaM pAde badhyate iti lA0 tti0||. amilA = urabhra lA0 tti0|| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // suhAsuhe vA kamhii pucchijjaha divvamuvayogo = divyopayoga iti gaathaarthH||67|| evaM eso sattAvIsaviho piMDo, idANiM saMjogamIsapiMDaM bhaNNati aha mIsao tu piMDo etesiM ciya NavaNha piNddaannN| dugasaMjogAdIo Neyavvo jAva carimo tti||68|| aha mIsao tu gaahaa| vyAkhyA- atha mIsao tu piMDo kiM visiTTho ? etesiM ciya NavaNhaM piMDANaM kiM ? dugasaMyogAdIo, taM jahA-dhuDhavikkAo AukkAo ya tahA puMDhavikkAo teukkAo ya ityAdi, 'Neyavvo jAva caMrimo'tti jahAsaMbhavaM jAva pacchimo tti gaathaarthH||68|| eyassa ceva udAharaNANi bhaNNaMti- soviir-gorsaa-''sv-vesnn-bhesj-nneh-saag-phle| poggala-loNa-gulodaNa NegA piMDA u sNjoge||69|| daarN|| sovIra-gorasa0 gaahaa| vyAkhyA- sovIra-cauttharasiyaM, taM puNa AukkAya-teukkAya-vaNassatikAyAdimIsapiMDo, gorasa- takkAdI, so puNa AukkAya-tasakAyAdimIso, Asavo = majjaviseso, so puNa AukkAya-teukkAya-vaNassatikAyAdimIso, vesaNaM- jIrA-loNAdI, so puNa vaNassaikAyapuDhavikkAyAdimIso, bhesajaM joggAhArAdI, so puNa Au-vaNassati-puDhavAdimIso, Neho- ghaya-vasAdI, so puNa teukkAya-tasakAyAdimIso, sAgo vaNassati-puDhavi-Au-tasakAyAdimIso, phale vi siddhe evaM ceva, poggale vi evaM ceva, loNe AukkAya-puDhavAdimIso, gulodaNesu vi evaM vibhaasejaa| evaM NegA piMDA tu saMjoge tti gaathaarthH||69|| ukto drvypinnddH| sAmprataM kSetra-kAlapiNDAvabhidhitsurAha tiNNi u pedasa-samayA ThANa-ThitI u davie tdaadesaa| cau-paMcamapiMDANaM jattha jadA tppruuvnnyaa||70|| tiNNi u padesasamayA gaahaa| vyAkhyA- 'tiNNi u padesa-samaya'tti 'tiNNi'tti saMkhA, tusaddo visesaNe, ti-cauramAdINa Arato te vi paropparasaMbaddhA Na vippagiDhe tti viseseti| padesA = AgAsapadesA, samayA = pagiTThA kAlavisesA, tiNNeva ete aNNoNNAbAdhAe khett-kaalpiNddaa| tahA 'TThANahitI tu davie tadAdesa'tti ThANaM tisu padesesu, tahA dvitI tu tiNNi samayA, daviejaMmi poggaladavve, 'tadAdesa'tti khetta-kAlAdeseNa, taM dvANaTThitipajjAyavisiTuM davvaM paDucca 'cau(Ti0) 1. kamhi pi pu0 ji1| kiMmiti pu0 ji0|| 2. sativiho ji0 ji1|| 3. NAyavvo je2 khaM0 vinaa|| 4. NAyavvo ji1 // 5. jAva apacchi0 laa0|| (viTi0) *. haribhadrasUrimate 'pacchimo' iti pATho bhaati|| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // paMcamapiMDANaM 'ti khetta - kAlapiMDANaM uccAraNA kAyavva tti vakkasesaM / ahavA jattha khette jadA kAle 'tapparUvaNata' tti piMDaparUvaNA kajjati / evaM khetta - kAlapiMDA bhANiyavva tti gaathaarthH|| 70 // sAmpratamamUrttadravyANAM piNDA (?NDatvAnupapattimAzaGkyAha-- muttadaviesu jujjai jadi anno'nnANuvehao piMDo / muttivimutsu viso naNu jujjai saMkhabAhullA // 71 // muttadaviesu gaahaa| vyAkhyA - mUrttadravyeSu paramANvAdiSu yujyate = ghaTate, yadyanyonyAnuvedhataH parasparaM nairantaryalakSaNasambandharUpeNa piNDaH, tataH kim ? ityatrAha - mUrttivimukteSvapi kSetrapradeza-kAlasamayeSu sa piNDo nanu yujyate, kutaH ? saGkhyAbAhulyAd, ayamatra bhAvArthaH- pradezeSu anyonyAnuvedhAt saGkhyAbAhulyAcca, samayeSu tu buddhiparikalpitasaGkhyAbAhulyAdeveti gaathaarthH||71|| anayA ca 'tiNNi upadesa - samaya' (gA0 70) tti dvAragAthAyAH kila etad vyaakhyaatmiti| sAmprataM 'ThANa-TThitI tu davie tadAdesa' tti etad vyAcikhyAsurAha-- 19 = jaha tipadeso khaMdho tIsu padesesu jo samogADho / avibhAgimasaMbaddho kahaNNu NevaM tadAdhAro ? // 72 // jaha gaahaa| vyAkhyA- jaha tipadeso khaMdho piNDo bhavati tisu padesesu = AgAsapadesesu 'jo samogADho avibhAgimasaMbaddho 'tti avibhAgo'sya astIti avibhAgavAn yaH svarUpeNa nairantaryeNa vRtteH, tathA sambaddhaH Adheyena, AdhArAdheyabhAvAt, kahaNNu NevaM tulye lakSaNe avibhAgAdau tadAdhAraHkSetravizeSaH piNDa iti ? piNDa evetyarthaH / evaM kAlapiNDo'tra svadhiyA utprekSya vaktavyaH / anye tu vyAcakSate 'avibhAgavAn' ityanena kSetragrahaH, 'saMbaddha' ityanena tu kAlagrahaH trisamayasthitiparyAyasya tatra sambandhAt, kahaNNu NevaM tadAdhAro khetta piMDo kAlAdhAro ya ? so ceva tti gaathaarthH||72|| dAraM // ahavA cauNha niyamA jogavibhAgeNa jujjae piMDo / dosu jahiyaM tu piMDo vaNNijjai kIrae vAvi // 73 // ahavA cauNha NiyamA gAhA / vyAkhyA- ahavA ayamaNNo vigappo cauNhaM NAma-ThavaNA-davva bhAvANaM NiyamA = NiyameNa, jogavibhAgeNa saMbaMdhaviyogeNa tti vuttaM bhavati, jujjate = ghaDae piMDo / iyamatra bhAvanA-- nAma-nAmavatorabhedopacArAd yogavibhAgena nAmavataH piNDAkhyasya puruSAdeH piNDatvamiti / yogazca tasya svAGgAvayavaireva vibhAgazceti / anye tu vyAcakSya (? kSa ) te - viyoge bhAratAdInAM yaH sambandha (Ti0) 1. 0giNasaM0 bhAM0 // 2. saMbaddhavi0 ji0 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 // savRttipiNDaniyuktiH // iti| evaM sthApanAdiSvapi bhaavniiymiti| 'dosu'tti khetta-kAlesu jahiyaM khette kAle vA piMDo vaNijati = vakkhANijjai kIrae vAvi = nivartyate vA asau tat piNDo, na tu yogavibhAgAbhyAM, kSetre vibhAgAbhAvAt, kAle tu yogaabhaavaaditi| anena ca kila 'jattha jayA tapparUvaNaya'tti vyAkhyAtam, ayaM gAthArthaH // 73 // uktaH kssetr-kaalpinnddH| sAmprataM bhAvapiNDamadhikRtyAha duviho ya bhAvapiMDo pasatthao ceva appasattho y| etesiM doNhaM pI patteya parUvaNaM vocchN||74|| duvidho ya bhAvapiMDo gaahaa| nnigdsiddhaa||74|| egavihAdi dasaviho pasatthago ceva appasattho y| saMjama vijA-caraNe NANAditigaM ca tiviho u||75|| NANaM daMsaNa-tava-saMjamo ya vaya paMca chacca jaannejaa| piMDesaNa-pANesaNa uggahapaDimA ya piNddNmi||76|| pavayaNamAyA baMbhavvayaguttio taha ya samaNadhammo y| esa pasattho piMDo bhaNio kmmttttmhnnehiN||77|| egavihAdi dasaviho gaahaa| NANaM daMsaNa-tava-saMjamo ya gaadhaa| pavayaNamAyA gaahaa| etAsiM vakkhANaM - pasattho egavidho vA duvidho vA tiviho vA cauvviho vA paMcaviho vA cha-satta-aTTha-Navadasaviho vaa| egavidho ego saMjamo, duvidho vijA caraNaM ca, tividho NANaM, saNaM carittaM ca, cauvviho NANaM, daMsaNaM, tavo saMjamo ya, paMcaviho paMcamahavvatANi, chavviho rAtibhoyaNaveramaNachaTThANi, sattaviho sattapiMDesaNa-pANesaNAo uggahapaDimAo, aTThaviho aTThapavayaNamAtAo- paMcasamitIto tiNNiguttIo, Navaviho NavabaMbhaceraguttIo, dasavidho dasappakAro smnndhmmo| esa pasattho piMDo bhaNio kammaTTamahaNehiM = titthgrehiN||75-77|| appasattho u asaMjamo aNNANaM aviratI ya micchttN| kohAdAsava kAyA kamme guttI adhammo y||78|| appasattho u gaadhaa| vyAkhyA- idANiM appasattho bhaavpiNddo| so evaM ceva bhaannitvvo| egavidho ego asaMjamo, duvidho aNNANaM aviratI ya, tiviho aNNANaM aviratI micchattaM, cattAri kasAyA, paMca AsavadArANi, chavviho cchajjIvaNikAyA, sattaviho sattakammappagaDIo AuyavajjAo, aTThaviho aTThapaDipuNNAo, Navavidho NavAbaMbhaceraguttIo, dasavidho dasa akkhmaadiyaagunnaa||78|| (Ti0) 1. pI hu patte je1 ko0 // 2. u ji0|| 3. 0raNA NA0 je1,2 ko0 // 4. u khaM0 je2||5. chaviho satta0 laa0|| 6. 0saNAe uggahapaDimAe vA aTTha ji1|| 7. bhAsiyavvo ji1|| 8. 0ho jIvanikAto ji1|| 7. 0mAiagu0 laa0|| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // piNDanirUpaNam // bajjhai ya jeNa kammaM so savvo hodi appasattho u / muccai ya jeNa so puNa pasatthao navari viNaNeo // 79 // bajjhai va jeNa gAdhA / vyAkhyA- evaM jeNa jeNa ppagAreNa kammeNa bajjhati so savvo appasattho bhaavpiNddo| jeNa puNa muccai so savvo pasattho tti gaathaarthH||79|| sAmprataM jJAnAdInAM amUrttatvAt pratyekaM piNDA (?NDatvA) nupapattimAzaGkyAha daMsaNa - NANa - carittANaM pajjavA je u jattiyA vAvi / so so hoi tadakkho pajjavapeyAlaNA piMDo // 80 // daMsaNa-NANa0 gaahaa| vyAkhyA- daMsaNa NANa-carittANaM pajavA vizuddha-vizuddhatarA'vabodhAdilakSaNA ye tu yathAsambhavaM jattiyA vAvi sarvAgreNaiva, tatazca pratyekaM yo ya eteSAM samudAyaH 'so so hoti tadakkho' tti darzanAdyAkhyaH, 'pajjavapeyAlaNA piMDo' tti paryAyasaGghAtAtmakatvAt paryAyaparimANapiNDa iti gAthArthaH // 80 // aprazastabhAvapiNDameva abhidhitsurAha-- kammANa jeNa bhAveNa, appae ciNati cikkaNaM piMDaM / so hoi bhAvapiMDo piMDa~yate piMDaNaM jmhaa||81|| = kammANa gaahaa| vyAkhyA- kammANa NANAvaraNAdINaM saMbaMdhiNaM jeNa bhAveNa karaNabhUtena appa jIve, ciNati = bandhati, cikkaNaM = dummellaM, piMDaM = saMghAtaM so bhAvo kAraNe kAryopacAramadhikRtya hoti bhAvapiNDo / kimiti ? pIDayate = duhitaM kareti, aNNe paDhaMti 'piMDayate' tti piMDIkareti, piMDaNaM = jIvam, jamhA = jeNa kAraNeNaM ti gAthArthaH // 81 // ettha jeNa piMDeNa adhigAro tti taM dariseti davve accitteNaM bhAve ya pasatthaeNihaM pagayaM / uccAriyatthasarisA " sesA u vikovaNaTThAe // 82 // 21 davve accitteNaM gAhA / vyAkhyA- 'davve 'tti davvapiMDe acitteNaM, bhAve ya = pasatthaeNihaM pagataM = prazastapiNDena atrAdhikAraH / yadyevaM zeSAbhidhAnamatiricyate ? ityAzaGkyAha- uccAriyatthasarisA = uccAriyo piMDattho tassa sarIsa tti kAUNa, sesA u NAmAdipiMDA vikovaNaTThAe = ziSyavyutpattyarthaM prarUpitA iti gaathaarthH||82|| yaduktaM 'davve acitteNaM pagataM 'ti tat prazastabhAvapiNDopakArakatvAt tasyeti / tathA cA (vi0Ti0) *. haribhadrasUrimate 'va' iti pAThaH syAt / / 8. haribhadrasUrimatena 'pIDayate' iti pAThaH syAt // 'sIsamaivikovaNaTThAe' iti pAThaH syAt / tasya TIkAyAMtattadarthavyApakatayA prasarIbhavanaM tadarthamuktAH / " " tataH ziSyANAM mate: vikopanaM bhAvapiMDe ya, (Ti0) 1. nAyavvo khaM0 // 2. 0laNo je1, 2 // 3. 0kaM yojyate eteSAM ji1 / 0kaM yo'yameteSAM lA0 // 4. sambandhInAM ji1 // 5. bhAve lA0 // 6. pIDati ji1 // 7. u khaM0 // 8. piMDeNa pasa0 lA0 // - . malaya0 matena prakopanaM jhaTiti Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // AhAra-uvahi - sejjA pasatthapiMDassuvaggahaM kunni| AhAre ahigAro aTThahiM ThANehiM so suddho||83|| AhAra0 gaahaa| vyAkhyA- AhAro-asaNAdI, uvahI-pattAdI, sejjA = vasahI, etat trayamapi pasatthapiMDassa bhAvalakkhaNassuvaggahaM kuNai kiMtu iha AhAre adhigAro nnopdhi-sejjaahiN| aTThahiM ThANehiM uggamAdIhiM so suddho gavesiyavvo tti gaathaarthH||83|| kathaM AhArasya prazastabhAvapiNDopakArakatvam ? ityAzaGyAha / NivvANaM khalu kajaM NANAditigaM tu kAraNaM tss| NivvANakAraNANaM tu kAraNaM hoi aahaaro||84|| NivvANaM khalu gaadhaa| vyAkhyA- NivvANaM ti vA mokkho tti vA egddhN| khalusaddo'vadhAraNe nirvANameva kArya, NANAditigaM tu - AdisaddAo saNa-caraNapariggaho, tusaddo avadhAraNe, NANAditigameva paDipuNNaM kAraNaM = heU, tassa NivvANakajassa, NevvANakAraNANaM tu NANAdINaM kAraNaM = NimittaM hoi AhAro = asaNAi, tamantareNa dharmakAyasthiterabhAvAditi gAthArthaH / / 84 // asminnevA'rthe laukikaM nyAyamAha jaha kAraNaM tu taMtU paDassa tesiM ca hoMti pomhaaiN| NANAitigassevaM AhAro mokkhnnemss||85|| jaha kAraNaM tu gaadhaa| vyAkhyA- puvvaddhaM kaMThaM, NavaraM pomhAiM = pUNigAvayavalakkhaNAI, NANAditigassevaM AhAro kAraNakAraNaM mokkhaNemassa = mokSakAryasya, jnyaanaaditrysyetyrthH| Aha- yathA pakSmANyupAdAnakAraNaM tantUnAM naivamAhAro jJAnAdInAm ? ityucyate atyantopakArakatvena tathopacArAnna doSa iti gaathaarthH||85|| jJAnAdInAmeva avikalAnAM mokSakAraNatAmabhidhAtukAma Aha jaha kAraNamaNuvahayaM kajaM sAhei avikalaM niymaa| mokkhakkhamANi evaM NANAdINiM aviklaaiN||86|| jaha kAraNaM gaahaa| vyAkhyA- yathA = yena prakAreNa, kAraNaM = nimittam, kimbhUtam ? anupahataM = anaSTasAmarthyam, kAryaM = phalam, sAdhayati = karoti, avikalaM = sampUrNaM sahakArikAraNamityarthaH, (niyamAd) mokSakSamANi = paramapadasAdhakAni, evaM jJAnAdInyavikalAni = sampUrNAnyeveti gAthArthaH // 86 // (Ti0) 1. 0NDopakAritvam ji1|| 2. tassa ya netvA0 ji1|| 3. kAraNaM tu ji1|| 4. 0mmakAryasthi0 ji1|| 5. pamhAiM je2 vinaa|| 6. 0kSmAdayupA0 ji0|| 7. 0mAte je2| mAiM je1|| 8. 0Ni ya avi0 je2| Ni u avi0 ko0|| 9. idaM padaM ji0 ji1 naasti| (viTi0) *. 'avikalaM = sampUrNasahakArikAraNaM sat' iti vIragaNi0 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // eSaNAnirUpaNam // saMkhevapiMDiyattho evaM piMDo mae samakkhAto / phuDaviyaDapAgaDatthaM vocchAmI esaNaM etto // 87 // saMkheva0 gAhA / vyAkhyA- pUrvArddhaM nigadasiddham, pazcArddhaM tu vyAkhyAyate - sphuTo varNataH vikaTo bandhena prakaTaH svarUpataH artho yasyAH sA tathocyate, tAM vakSyAmi eSaNAmata Urdhvamiti // 87 // tatra 'tattva-bheda-paryAyairvyAkhye 'ti nyAyAt prathamataramevaiSaNAparyAyAn pratipAdayannAha-- 3 aisaNa gavasaNA maggaNA ya uggovaNA ya boddhavvA / 23 ete u esaNAe NAmA egaTThiyA hoMti // 88 // esaNa gAhA / vyAkhyA- esaNa tti vA gavesaNa tti vA maggaNa tti vA uggovaNa tti vA egtttthaa||88|| sAmpratameSaNAyA bhedato vyAkhyAM kurvvannAha NAmaM -ThavaNA- davie bhAvammi ya esaNA muNeyavvA / davve bhAve ekkekkiyA u tivihA muNeyavvA // 89 // NAmaM -ThavaNA0 gAhA / iyaM samudAyArthamadhikRtya kaNThyaiva, NavaraM davve bhAve ekkekkiyA tiviha tti gavesaNa gahaNesaNa ghAsesaNA bhedeNa // 89 // avayavArthaM tu granthakAra eva pratipAdayiSyati / tatra nAma - sthApane kSuNNatvAnnocyate dravyaiSaNA'pi Agama-noAgamajJazarIra-bhavyazarIralakSaNeti, tadvyatiriktA tu trividhA - sacittA, acittA mizrA ceti / tatra sacittA trividhA-- dvipada- catuSpadA - 'padabhedAt / tatra dvipadadravyaiSaNAM pratipAdayannAha-- jammaM sati ego suyassa aNNo tamesae nahaM / sattuM esai aNNo padeNa aNNo ya se maccuM // 90 // jammaM esati gaahaa| vyAkhyA - jammaM = uppatti, eSate = mRgayate, kasya ? sutasya = putrasya, ekaH kshciddevdttaadiH| anyastaM putrameSate naSTam / tathA zatruM = ripum, eSate'nyaH padena - yathA'nena pathA gata iti| anyazca se = tasya, zatroH mRtyuM = maraNam, eSate iti gAthArthaH // 90 // eSA dvipdaissnnaa| evaM gavAdiSu catuSpadaiSaNA panasAdiSu cApadaiSaNA kArSApaNAdiSu cAcittaiSaNA kaTakAdiyuktasutAdiSu ca mizradravyaiSaNA vAcyeti / amumevArthaM cetasi nidhAya bhASyakAra Ahaemeva sesasu vicauppayA- - 'pada - acitta-mIsesu / jA jattha jujjae esaNA tu taM tattha joejjA / / 91 // dAraM // (Ti0) 1. 0vapiMDayattho khaM0 je2 vA1 // 2 0 mi ya esa0 khaM0 // 3. iyaM gAthA je1 pratau nopalabhyate // 4. 0kvekkagA khaM0 // 5. vyati ji0 ji1 // 6. pannagAdi0 ji1 / pannabbhAdi0 lA0 // 7 0payA a0 khaM0 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 // savRttipiNDaniryuktiH // emeva sesasu vigAdhA NigadasiddhA // 91 // bhAvesaNA u tivihA gavesa- gahaNesaNA ye boddhavvA / ghAsesaNA ya kamaso paNNattA vIyarAgehiM // 92 // bhAvesaNA tu tivihA gAhA Nigadasiddhaiva, NavaraM gavesaNa - gahaNesaNa - ghAsesaNAto uvariM bhaNihi tti // 92 // kiM kAraNaM gavesaNAdINamesa ceva kamo tti ? atrAha agaviTThassa u gahaNaM Na hoi Na ya agahiyassa paribhogo / esatigassa esA NAyavvA ANupuvvI tu // 93 // agaviTThassa u gAhA nigadasiddhaiva // 93 // idAnIM gaveSaNA pratipAdyate / tatthaNAmaM -ThavaNA - davie bhAve ya gavesaNA muNeyavvA / davvaMmi kuraMga - gayA uggamauppAyaNA bhAve // 94 // NAmaM-ThavaNA0 gaahaa| vyAkhyA- nAma-sthApane pUrvavat, jANagasarIra-bhaviyasarIravatirittA davvagavesaNA jo jaM davvaM gavesati sA dvvgvesnnaa| davvammi kuraMga-gayA NagaraM khitipadiTThiyaM / jiyasattU rAyA, sudaMsaNA devI, sA ya AvaNNasattA / maMtI pucchiyA rAyAe mamAhiMto aNNarAyANo keNa abbhahiyA ? tehiM buddhie ciMteUNa bhaNitaM - " tujjhaM cittasabhA Natthi " / sA kArAvitA / devIe saha paviTTho raayaa| tattha ya kaNagapaTThA miyA lihiyaa| te daTTUNa devIe dohalo jaao| te gavesiUNa raNNA purisA visjjiyaa| vaccaha, ANeha te mie| tehiM tANa AvAsae NANA pakArANi sIvaNNikANi samiyagabbhANi kAUNaM puMjA ktaa| te ya kaNagapaTThA teNa jUhapadiNA saddhiM aagtaa| so taM apuvvakaraNaM daddUNa pddisedheti| je tassa jUhapatissa vayaNe surNeti te teNa samaM nniyttaa| jehiM Na sutaM te bddhaa| evaM teNa migeNa taM davvaM gvesiyN| evaM ihaM pi AyarieNaM kiMci AhAramAdi asuddhaM dahUNaM paDisiddhaM asuddhaM ti / aNNe bhAMti kiMtha eyaM Na sujjhati bahugANaM saMkhaDINaM kajje kayaM ? / evaM je AyariyANaM Na suNerhiti te saMsAre bhmerhiti| je surhita te saMsAravocchirti karerhiti // 94 // etassa uvasaMhAraNatthaM gAhAo jiyasattudevi cittasabhapavisaNaM kaNagapaTThapAsaNayA / dohala dubbala pucchA kahaNaM ANA ya purisANaM // 95 // (Ti0) 1. u khaM0 je2 vA1 // 2. 0gayA NavaraM khitipadiTTiyaM NagaraM jiyasattU ji0 vinA // 3. ailliyA ji0 ji1 // 4. maMtiUNa lA0 // 5. 0NNiphalANi ji1 / / 6. saMdiTThA A0 ji0 // 7. vayaNaM ji1 / / 8. tehiM samaM Niyatto lA0 // (vi0Ti0 ) * samiya = kaNikkA iti lA0 Ti0 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // eSaNAnirUpaNam // sIvaNNisarisamodagakaraNaM sIvaNNirukkhaheTThesu / AgamaNa kuraMgANaM pasatthamapasattha uvamA u // 96 // jiyasattudevi gAhA / sIvaNNisarisa0 gAhA / dovi bhaNiya'tthAo // 95-96 // te puNa evaM bhaNiUNa palANA vitiyameyaM kuraMgANaM jayA sIvaNNi siiyi| purA vi vAyA vAyaMtI Na uNaM puMjagapuMjagA // 97 // viditametaM gAhA nigadasiddhaiva, NavaraM sIyai tti phalai tti vA egaTThA // 97 // evaM yodAharaNaM pi vibhAsejjA, etthaM pi gAhAo hatthiggahaNaM' gimhe arahaTTehi bharaNaM ca sarasINaM / accudaeNa NalavaNA atirUDhA gayakulAgamaNaM // 98 // vItitameyaM gayakulANaM jadA rohaMti NalavaNA / 3 4 aNNA vi 'jharaMti 'dahA 'Na tu evaM bahUdagA // 99 // dAraM // hatthIgahaNaM gAdhA / viditametaM gAhA / dovi kaMThAo // 98-99 // 25 esA dvvgvesnnaa| bhAvagavesaNA duvihA- Agamato NoAgamao ya / Agamato jANao uvayutto, NoAgamato jo sAdhU uggamuppAdaNAsuddhaM gavesati / udgamaH = prasUtirityanarthAntaraM yathA udgatA meghAH, udgatAni tRNAni / tassa imANi egaTThiyANi uggama uggoveNa maggaNA ya egaTThiyANi eyANi / NAmaM -ThavaNA- davie bhAvammi ya uggamo hoi // 100 // uggama gaahaa| vyAkhyA- uggamo tti vA uggovaNa tti vA maggaNA tti vA egtttthaa| sa ca udgamazcatuSprakAro nAmAdibhedAditi gAthArthaH // 100 // tatra nAma-sthApane kssunnnne| dravyodgama-bhAvodgamau tu pratipAdayannAha . davvammi laDDugAdI bhAve tivihuggamo muNeyavvo / daMsaNa - NANa - caritte carittuggameNa'ttha ahigAro // 101 // davvammi gaadhaa| vyAkhyA- dravyAd dravye dravyasya codgamo dravyodgamaH / tatra dRSTAnto laDDukapriyaH kumAraH, AdizabdAt jyotistRNAdyudgamaparigrahaH / bhAve'dhikRte vicArya etadviSayo vA trividhaH = triprakAraH, udgamo mantavyaH = vijJeyaH, darzana- jJAna - cAritrodgamaH / tatra cAritrodgamena atrAdhikAra iti gaathaasmaasaarthH||101|| (Ti0) 1. 0ggahaNI khaM0 // 2. dahaMti je1 // 3. sarA khaM0 / jharA je1 ko0 // 4. Na puNa bahU0 je1, 2 ko0 vA1 // 5. 0vaNA ma0 je2 // 6. 0vihogga0 bhAM0 je4 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 / / savRttipiNDaniryuktiH // avayavArthastu bhASyAdavaseyaH / tatra dravyodgamaM pratipAdayati jotisa - taNosahINaM meha-riNa-karANa uggamo davve / so puNa 'jatto ya jayA jahA ya davvuggamo vacco // 102 // jotisa0 gAhA / vyAkhyA- 'jyotistRNauSadhInAmityatra jyotIMSi - AdityAdIni, 'meghariNa-karANAmityatra meghAH = jaladAH, RNaM = dAnagrahaNam, karAH bhAdrapadikAdayaH, eteSAmudgamaH dravye = dravyaviSayo vAcyaH, sa punaH yatazcodayAdreH, yadA - bhAdrapadAdau, yathA ca = yena prakAreNa SaDmAsabhaktAdhikagrahaNalakSaNena dravyodgamo bhavati tathA vAcyA iti gAthArthaH // 102 // idAnIM laDDukodAharaNaM - laDDukapriyo kumAro sarIrApariNAme kate UhAe viciMtiyaM - etesiM modagANaM kato ubbhavo ? pucchie tehiM kahito samita- -ghaya- khaMDAo uppattI / taM kumAro soUNa ciMteti- aho ! imesiM davvANaM uggamo suMdaro imassa puNa sarIrassa uppattI asutI, uktaM ca- mAtuM uyaM pituM sukkaM / tappaDhamatAe mAtUe uyaM jAva AhAreti / evaM eso AhAro suI, so puNa sarIradoseNa suI vi houM uviddaati(?uvviddhti)| evaM tasya dravyodgamaM kurvvato jJAna-darzana- cAritrANAM udgamo jAto yAvat kevljnyaanmutpnnm| amumevArthaM abhidhAtukAma Aha vAsare aNujattA atthANI joggakiDDa kAle y| ghaDagasarAvesu kayA u modagA laDDugapiyassa // 103 // joggA'jiNe mAruyaNisagga tisamubbhavo sutisamuttho / AhAruggamaciMtA asui tti duhA malappabhavo // 104 // tassevaM veragguggameNa sammatta - NANa- caraNANaM / jugavaM kamuggamo vA kevalaNANuggamo jAo // 105 // vAsaghare aNujattA gAhA / jogA'jiNe gAhA / tassevaM gAdhA / etAo gayatthAo NavaraM aNujattA = NiggamaNaM, 'jogga' tti guNaNiyA, 'tisamubbhavo' tti kaNikkA - ghaya khaMDA tiNNi AhAro, deho duhatti - sukka soNiyehiMto // 103 - 105 // 'cAritrodgamena atrA'rthA'dhikAraH' ityuktam, tatrAhArodgamasya tadaGgatAM abhidhitsayAha-- daMsaNa - NANappabhavaM caraNaM suddhesu tesu tassuddhI / caraNeNa kammasuddhI uggamasuddhA caraNasuddhI // 106 // (Ti0) 1. jutto je1 // 2. udbhavo ji1 // 3. pucchihiM kahiM taM sami0 ji0 // 4. guDAo ji1 // 5. mAttU uyaM jAva toyaM AhAreti ji1 / mAtu u uyaM jAva uyamAhArei lA0 // 6. 0ghara ANu0 khaM0 // 7 0 raggagame0 je 1 // 8. kammAvagamo je1 // 9. suddhammi tammi tassa0 je2 vA1 // (vi0Ti0) samiya = kaNikkA iti lA0 Ti0 // * uvviddhati = udvidhyati // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // daMsaNa - NANappabhavaM gAdhA / vyAkhyA- darzana - jJAnAbhyAM prabhavaH = prasUtirasyeti darzana - jJAnaprabhavam, kim ? caraNaM = cAritram, yatazcevamataH zuddhAbhyAM tAbhyAM darzana - jJAnAbhyAM kim ? tatzuddhiH crnnshuddhirbhvti| caraNena ca hetubhUtena karmmazuddhiH, udgamazuddhau ca satyAM caraNazuddhi:, yathAvAdakaraNaparijJAnadvAreNa darzana - jJAnopakArakatvAd udgamasyeti / AhAkammuddesiyara pUtikamme yara mIsajAe ya4 / ThavaNA' pAhuDiyAe6 pAoyara kIya' paamicce'||107|| pariyaTTie 10 abhihaDe11 ubbhiNNe12 mAlohaDe tti ya13 / 27 anye paThanti 'suddhammi tammi tassuddhi' tti zuddhe tasmin cAritre tacchuddhiH - darzana - jJAnazuddhiH, caraNena karmmazuddhiH, udgamazuddhau ca caraNazuddhirityasmin pakSe zobhanameva sarvvamiti gAthArthaH // 106 // sAmpratamudgamadoSAn pratipAdayannAha--- = acchijje 14 aNisaTTe 15 ajjhoyarae ya solasame 16 // 108 // dAragAha // AhAkamma0 gaahaa| pariyaTTie gAhA / etAsiM bahuvattavvo tti kaTTu samudAyattho Na bhaNNai // 107-108 // pratidvAramavayavArtha evocyate / tatra''dhAkarmA'dhikRtyemAM dvAragAthAmAha-- AhAkammiyaNAmA egaTThA kassa vAvi kiM vAvi / avayavArthaM tu bhASyakAra eva vakSyati / tatrA''dhAkarmanAmapratipAdanAyAha-- AhA ahe ya kamme AyAhamme ya attakamme ya / parapakkhe ya sapakkhe cauro gahaNe ya ANAdI // 109 // paridAragAhA / AhAkammigaNAmetyAdi / asyA vyAkhyA- AdhAkarmmanAmAni vaktavyAni tathaikArthikAni ca / tathA kasya vA tadAdhAkarmma ? samAnadhArmikAdeH, kiM vA ? azanAdi, parapakSo gRhasthAH, sapakSaH saMyatAH, tatra vibhASA kAryA / tathA catvAro'tikramAdayaH grahaNe ca AjJAdayo vaktavyA iti gaathaasmaasaarthH||109|| paDisevaNa paDisuNaNA saMvAsa'NumoyaNA ceva // 110 // AhA adhe ya gAhA / vyAkhyA- ' AhA ahe ya kamme 'tti atra cazabda ubhayorapi karmmazabdasambandha-samuccayArthaH, AdhAkarma adhaH karmma ca, 'AtAhamme ya attakamme ya'tti AtmaghnaM ca Atmakarmma ca, pratisevanA, pratizravaNam, saMvAso'numodanA ca / ete hi AdhAkarmmabhedA eveti gaathaasmaasaarthH||110|| avayavArthastu bhASyAdevA'vaseya iti / sAmprataM yaduktaM 'AdhAkamme' tti tatra AdhAya karma AdhAkarma / sa ca AdhA dvividhA- dravyAdhA bhAvAdhA ca / tatra dravyAdhAM pratipAdayannAha(Ti0) 1. 0micco je2 // 2. 0e ya a0 khaM0 // 3. atAha0 je2 // / 4. vyaNaM ce0 ko0 // = Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 // savRttipiNDaniryuktiH // dhaNu - juga - kAya - bharANaM kuDuMba - rajjudhuramAdiyANaM ca / khaMdhAdI hidayammi ya davvAdhA aMtae dhaNuNo // 111 // dhaNu-juga gaahaa| vyAkhyA- dhanuryuga- - kAya-bharANAM kuTumba - rAjyadhUH prabhRtInAM ca skandhAdau iti, tadyathA - yugasya kAyasya ca skandhaH, kAyaH = kApotI, bharasya gantryAdi, kuTumba-rAjyadhUHprabhRtInAM hRdym| tathA ca hRdaye AhitA kuTumbadhUruhyate, cazabdo baahyvstusmuccyaarthH| iyaM dravyA''dhA varttate, ante dhanuSaH yasmAt tadanta eva koTAvAdhIyata iti gaathaarthH||111|| bhAvAdhA-- yamAdhAya pAkaM karoti, yathA devadattAyedaM deyamiti / tathA cAhaorAlasarIrANaM uddavaNa tivAyaNaM tu jassaTThA / maNamAhittA kuvvati AhAkammaM tayaM beMti // 112 // orAla0 gaadhaa| vyAkhyA- udArazarIrANAM tiryag - manuSyANAmathavA sUkSmarahitAnAM avadrAvaNam = atipAtavivarjitA pIDA, tripAtanaM tu - trayaH kAya - vAg- manoyogA ucyante, athavA dehaH, AyuH praannaaindriypraannaashc| tataH svAmitvavivakSayA trayANAM pAtaH = tripAtaH, apAdAnavivakSayA tribhyo vA pAtaH = tripAtaH, karaNavivakSayA tribhiH pAtaH = tripAtaH, taM tripAtaM ca yasyArthAya = yadarthaM manaH AdhAya karoti AdhAkarmma takaM bruvate pUrvvAcAryyA iti gaathaarthH||112|| orAlaggahaNeNaM tirikkha - maNuyA'havA suhumavajjA / uddavaNaM puNa jANasu ativAyavivajjiyaM pIDaM // 113 // kAya - vai-maNo tiNNi u ahavA dehA - ''u - iMdiyappANA / sAmittaM-avAdANe hoi'tivAo tu (? ca) karaNesu // 114 // hidayammi samAuM egamaNegaM va gAhagaM jo u / "vahaNaM karer3a dAtA kAyANa tamAhakammaM tu / / 115 // orAlaggahaNeNaM gAhA / kAya vai-maNo tiNNi u gAhA / hiyayammi samAheuM gAhA / etA uktArthA eveti na prtnynte||113-115|| uktmaadhaakrmmnaam| adhunA adhaH karmma tadapi dvividhaM dravyato bhAvatazca / tatra dravyataH pratipAdayannAha-- jaM davvaM udagAdisu chUDhamahe vayati jaM ca bhAreNaM / sItIe rajjueNa va oyaraNaM davva'hekammaM // 116 // (Ti0) 1. 0thA dhanuSo yuga0 laa0|| 2. AhRtA ji1 // 3. ca je2 vinA // 4. 0NayahittA khN0| 0NamIhettA je2 // 5. vajjo khaM0 // 6. 0tte a0 je1 // 7. 0hage0 je2 / 0hagA0 khaM0 // 8. bahuNaM je1 // (vi0Ti0) ....bhAvanAmAha - 'antake' karahasajJe dhanuSaH sambandhini pratyaJcA''ropyate tato dhanuH pratyaJcAyA AzrayaH, evaM zeSANAmapi yUpAdInAM pratyAzrayatvaM bhAvanIyam.... iti malaya0 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // jaM davvaM gaahaa| vyAkhyA- yad dravyaM lohopalAdi udakAdiSu- udaka-kSIra-ghRteSu, chUDhaM = nikSiptam, adho vrajati yacca kulizAdi bhAreNa svayameva, tathA 'sItie' tti nizreNyA rajjueNa va'tti rajvA vA oyaraNaM, kim ? 'davvadhekammati davyAdhaHkarmeti gaathaarthH||116|| adhunA bhaavaadhHkrmocyte| tatra saMjamaThANANaM kaMDagANa lesaa-tthitiivisesaannN| bhAvaM ahe karetI tamhA taM bhaav'hekmmN||117|| saMyama0 gaadhaa| vyAkhyA- tattha aNaMtA carittapajjavA hoUNaM saMjamaTThANaM bhvti| asaMkhejA saMjamaTThANA kaMDakaM, asaMkhejjAiM kaMDakAI chaTThANaM, asaMkhejAiM chaTThANAI seDhI, etaM saMjamaTThANakaMDagaggahaNeNa suucitN| kiNhAdigA tu lessAo, ThitivisesA ukkosagAdI, etesiM taM bhuMjato jamhA bhAvaM adhe kareti'tti hechimaheTThimesu saMjamaThANAdisu, visuddhalesAhiMto avisuddhalessAsu, ukkosaTThitivisesehito jahaNNAdisu, 'tamhA taM bhAvAdhAkammaM ti tasmAt tad bhAvAdhaHkarmocyata iti gaathaarthH||117|| tatthA'NaMtA u carittapajavA hoti sNjmtttthaannN| saMkhAtItANi u tANi kaMDagaM hodi nAyavvaM // 118 // saMkhAtIyANi u kaMDagANi chaTThANagaM vinniddiddhN| chaTThANA tu asaMkhA saMjamaseDhI munneyvvaa||119|| kiNhAdiyA tu lessA ukkosa vizuddha ThitivisesA u| etesi visuddhANaM appaM taggAhago kunni||120|| tatthA'NaMtA u gaahaa| saMkhAtItANi tu kaMDagANi gaahaa| kiNhAdiyA u lesA gaahaa| etA gatArthA eveti na vyaakhyaaynte||118-120|| sAmprataM yaduktaM 'appaM taggAha'dho kuNai'(gA0 120)tti kathaM punarAtmAnaM tadgrAhI adhaH karoti ? nanu anubhavaviruddhametaditi ? atrocyate bhAvovayAramAheu appae kiNcinnuunncrnnggo| AhAkammaggAhI aho aho Nei appaannN||121|| bhAvovayAra0 gaahaa| vyAkhyA- bhAva evamupacAram AdhAya Atmano bhAva eva Atmeti, kizcinyUnacaraNA'graH sampUrNayathAkhyAtacaraNAgrasya kevalinaH adho nayanAbhAvAd, ataH kiJcinyUna(Ti0) 1. karatI // 1 // 2. jamhA je1|| 3. evaM laa0|| 4. sehiM jahannAsu ji1|| 5. hoti khaM0 je1|| 6. 0DhI u nAyavvA // 2 // 7. 0seseNaM khN0|| 8. 0mAhettu // 2 // (vi0Ti0) *. taM = AdhAkarmetyarthaH 3. harabhidrasUrimate '0ha'dho kuNaI' iti pAThaH syaat| .. malaya0matena bhAvAvayara0 iti pAThaH syaat| tavRttau itthamabhihitam- "bhAvAnAM- saMyamasthAnAdirupANAM vizuddhAnAmadhastAt hIneSu hInatareSu adhyavasAyeSu 'avatAram' avataraNamAtmani 'AdhAya' kRtvA..."|| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // caraNAgro'pi AdhAkarmmagrAhI, kim ? adho adho Neti appANaM = bhAvAtmAnamiti gAthArthaH // 121 // itaramapya'dhikRtyAha baMdhai ahe bhavAuM pakarei ahomuhAI kammAI / 2 ghaNakaraNaM tivveNa tu bhAveNaM cao uvacao ye // 122 // baMdhai gaahaa| vyAkhyA- badhnAti adho narakAdiSu bhavAyuSkaM / tathA prakaroti adhomukhAni zeSANyapi karmANi / tathA 'ghaNakaraNaM' ityAdinA bhagavatyAlApakAn sUcayati / tIvreNa tu bhAvena tadgrahaNaM kurvan cayaH upacayazceti etadapi bhagavatyAlApasUcakameva / tathA ca kila tatrAlApakAH " AdhAkammaM NaM bhuMjamANe samaNe NiggaMthe aTThakammapagaDIo baMdhai, adhe baMdhati, adhe pakareti, adhe ciNati, adhe uvaciNatI" [bhaga0 7 / 8 / 297 ] ityAdi gaathaarthH||122|| 30 siM gurUNa udaeNa appayaM duggatIe pavaDataM / Na caeti vidhAreuM aharagatiM NeMti kammAI // 123 // dAraM // tesiM gurUNa udaeNa gAhA / vyAkhyA - teSAM karmANAM gurUNAM = raudrANAM udayena, kim ? AtmAnaM = jIvaM durgatau prapatantam, kim ? na zaknoti vidhArayitum, kena kAraNena ? ityatrAha'adharagatiM 'neMti'tti adhogatiM nayanti = prApayanti karmANi / ato bhAvAdhaH karmateti gAthArthaH // 123 // uktmdhHkrmmnaam| adhunA Atmaghnamucyate / tadapi dravya - bhAvabhedabhinnameva anyathA prtipaadyissyti| tatra aTThAe aNaTThAe chakkAyapamaddaNaM tu jo kuNai / aNidAe ya NidAe AtAhammaM tayaM beMti // 124 // aTThAe gaahaa| vyAkhyA- 'aTThAe' tti prathama - dvitIyapariSahArttaH, 'aNaTThAe'tti yathAkathaJcideva, athavA sAdhUnAM prayojanamadhikRtya ehikamarthAya anadhikRtya anarthAyeti, kim ? cchakkAyapamaddaNaM tu jo kuNati, vadhamityarthaH, katham ? 'aNidAe ya NidAe'tti tatra samavasaraNAdau sarvvAneva adhikRtya anidA, nidA tu ekaM dvau vAdhikRtyeti, athavA anyathA vakSyate / AtmaghnaM takaM bruvate, pUrvvAcAryA iti gamyate / AtmAnaM hantIti Atmaghnamiti gAthArthaH // 124 // jANaMtamajANaMto taheva niddisiya ohao vAvi / jANagamajANage vA vahei aNidA NidA esA // 125 // (Ti0) 1. aha bha0 je1 // 2. u je2 // 3. niMti0 ji1 // 4. tAvAn ji1 / / 5. 0NaMtA khaM0 // 6. aNidA esA je1 ko0 vA1 // (vi0Ti0 ) . itaraM = anupacAramityarthaH // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // jANaMtamajANaMto gaahaa| vyAkhyA- jAnAno- yA akalpanIyaM sAdhUnAM AdhAkarma, ajAnAno'nyathA, kim ? taheva Nidisiya ohao vAvi - nirdizya ekaM dvau trIn vA sAdhUna, oghataH = sAmAnyenaiva, jANaga ajANage ya vadhei idaM vadhyasattvavizeSaNameva, 'aNidA NidA esa' tti idamanayoH svarUpamiti gaathaarthH||125|| itthaM sAmanyena AtmaghnamabhidhAya adhunA dravya-bhAvabhedato vizeSeNAbhidhitsurAha davvAyA khalu kAyA bhAvAyA tiNNi nnaannmaadiinni| parapANapADaNarato caraNAtaM appaNo hnni||126|| davvAtA khalu kAtA gaahaa| vyAkhyA- dravyAtmAnaH, khaluzabdo vizeSaNe, asmin prakrame na punaranyatrA'pi, kim ? kAyAH = pRthivyAdayaH, bhAvAtmAno bhavanti jJAnAdIni - jnyaan-drshncaaritraanni| prakRtayojanAM karoti- paraprANapAtanarataH, kim ? caraNAtmAnaM bhAvarUpaM AtmanaH sambandhinaM hanti = vyApAdayatIti gaathaarthH||126|| Aha- jJAnAtmAnaM darzanAtmAnaM ca vyudasya kimarthaM caraNAtmAnaM Atmano hantIti uktam ? ityatrocyate nicchayanayassa caraNAyavigyAe NANa-dasaNavaho vi| vavahArassa tu caraNe hayaMmi bhayaNA u sesaannN||127|| NicchayaNaya0 gaahaa| vyAkhyA- nizcayanayasya caraNAtmavighAte jJAna-darzanavadho'pi, tayozcaraNaphalatvAt, phalA'bhAve ca hetornirarthakatvAditi bhaavnaa| vyavahArasya tu caraNe hate sati bhajanA zeSayoH jJAna-darzanayoH kadAcid ghAto bhavati kdaacinneti| yasya tadAvaraNodayo'pi viziSTastasya bhavati, anyasya na bhavatIti gaathaarthH||127|| uktaM aatmghnnaam| adhunA Atmakarmocyate- tacca dvidhA dravyato bhaavtshc| tathA cAha davvaMmi attakammaM jaM jo tu mamAyate bhave dvvN| bhAve asubhapariNao parakammaM attaNo kunni||128|| davvaMmi gaahaa| vyAkhyA- dravye adhikRte vicAryya tadviSayaM vA, Atmani karma = Atmakarma bhavatIti yogH| yat kiJcid yaH kazcit 'mamAyate'tti mamIkaroti dravyaM tad drvyaatmkrm| bhAve tu AdhAkarmaNo grahaNAdi kurvan azubhapariNataH, kim ? parakarma = parakriyAm, Atmani karotIti gaathaarthH||128|| amumevArthaM spaSTayannAha(Ti0)1. 0thA na kalpa0 ji1||2. dvau trayo vA sAdhUnAM ji1|| 3. vyatI je2|| 4. mamIya0 ji1||5. sUcayannAha ji1|| (vi0 Ti0).. yasya vyaktinaH tadAvaraNodayo'pi = cAritrAvaraNodayo'pi viziSTaH tasya vyaktinaH zeSayorghAto bhavati knnddrikvt| anyasya vyaktina yasya cAritrAvaraNodayo viziSTo na bhavati tasya vyaktinaH zeSayoH jJAna-darzanayorghAto na bhavati nandiSeNavad ityaashyH|| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // AhAkammapariNao phAsUyamavi saMkiliTThapariNAmo / AdiryamANo bajjhai taM jANa attakamma tu||129|| AhAkamma0 gaahaa| vyAkhyA - AdhAkarmma etad iti evaM pariNataH prA saGkliSTapariNAmaH 'AtiyamANo 'tti gRNhan bhuJjAno vA badhyate, yad evambhUtaM tat jAnIhi Atmakarmma, Atmani karmma = Atmakarmeti gAthArthaH // 129 // 32 parakamma attakammIkarei taM jo u gihiuM bhuMje / ettha bhave parakiriyA kahaNNu aNNattha saMkamai ? // 130 // parakamma gAhA / vyAkhyA- parakarma = parakriyA jJAnAvaraNAdi vA, Atmakarmma karoti (kaH ?) ityAha- tad ya eva gRhItvA bhuGkte / atra ( bhaved) AzaGkA, kiM viziSTA ? - parakriyA parakarmma kathaM tvanyatra saGkrAmati ? naiveti gAthArthaH // 130 // = kUDauvamAe ketI parappauttevi beMti baMdho tti / bhaNai ya gurU pamatto bajjhai kUDe adakkho ya // 131 // kUDa0 gaahaa| vyAkhyA- kUTopamayA kecana AcAryyadezIyAH paraprayukte'pi bruvate bandha iti, yathA kila vyAdhena prayukte kUTe hariNasya bandho na tasyeti / bhaNati gurustu atra parihAram, yathA pramatto badhyate kUTe adkssshc| tatazca azubhabhAvo bandhakAraNam, sa ca tasya asti, ataH kartRvad badhyate iti kRtvocyate parakarmmAtmIkaroti upacArAditi bhAvArthaH // tathA cAha emeva bhAvakUDe bajjhai jo asubhabhAvapariNAmo / tamhA tu asubhabhAvo vajjeyavvo payatteNaM // 132 // "emeva gaahaa| vyAkhyA - evameva bhAvakUTe prakrAnte badhyate yo azubhabhAvapariNAmo, yasmAdevaM tasmAdazubhabhAvo vajjeyavvo payatteNaM ti gaathaadvyaarthH||131-132|| Aha- sa AdhAkarmagrAhI tat svayaM na karoti, na ca tat kRtaM akRtaM bhavati, tatazca tadgrahaNe ko doSa iti ? atrocyate kAmaM sayaM na kuvvai jANaMto puNa tahAvi taggAhI / vaDDhei tappasaMgaM agiNhamANo u vArei // 133 // kAmaM sayaM gaahaa| vyAkhyA - kAmaM anumatA'rthe, svayaM AtmanA na karoti / jAnAnaH punaryathA "idamAdhAkarme" ti tathA'pi tadgrAhI = AdhAkarmmagrAhI, kim ? varddhayati tatprasaGgam = grahaNaprasaGgam, agRNhaMstu vArayatIti gaathaarthH||133|| 'karmakAraNa (Ti0) 1. 0yamaNA khaM0 // 2. 0mmaMti khaM0 // 3. tattha khaM0 vinA // 4. 0rU u pama0 je2 // 5. 0cAreNeti ji1 // 6. evameva lA0 // 7. ya je1 // 8. karmakaraNaprasa0 laa0|| karmakaraNagraha0 ji1 // 9 0Nhan sat vA0 lA0 vinA // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 // AdhAkarmanirUpaNam // attIkarei kammaM paDisevAdIhi taM puNa imehi| tattha gurU AdipayaM lahu-lahu-lahugA kmenniyre||134|| attIkareti gaahaa| vyAkhyA- AtmIkaroti karma pratisevanAdibhistat punarebhiH vakSyamANalakSaNaiH, tatra guru AdipadaM pratisevanAlakSaNam, 'lahu-lahu-lahugA kameNetare'tti pratizravaNasaMvAsa-anumodanAdvArANIti gaathaarthH||134|| . paDisevarNamAINaM daaraann'nnumoynnaa'vsaannaannN| ahasaMbhavaM sarUvaM sodAharaNaM pvkkhaami||135|| paDisevaNa0 gaahaa| vyAkhyA- pratisevanAdInAM dvArANAmanumodanA'vasAnAnAM 'ahasaMbhavaM'ti yathAsambhavaM svarUpaM caiteSAM sodAharaNaM pravakSyAmIti gaathaarthH||135|| aNNeNA''hAkammaM uvaNIyaM asai coio bhnni| parahattheNaMgAre kahUMto jaha na Dajjhati hu||136|| aNNeNa gaadhaa| vyAkhyA- anyena sAdhunA AdhAkarma upanItaM 'asatitti anAti = bhungkte| tathA'nyena sAdhunA "akRtyametaditi codito bhaNati, kim ? parahastenA'GgArAn karSan yathA na dhyte||136|| evaM khu ahaM suddho doso deMtassa kuudduvmaae| samayatthamajANato mUDho paDisevaNaM kunni||137|| evaM khu gaahaa| vyAkhyA- evameva'haM zuddho, doSo dadataH = yo me AdhAkarma dadAti, 'kUDauvamAe'tti evambhUtayA mUryopamayA, anye tu vyAcakSate kUTopamayeti yathA kUTanyAsakAriNo vyAdhasya doSo bhavati na tu tatra patato'pi mRgasya, evaM mamA'pi bhuJAnasya ko doSa ? ityevambhUtayopamayA samayArthaM = siddhAntArtham, ajAnAno yathA- 'kliSTapariNAmAderbandha' iti mUDhaH pratisevanAM karoti AdhAkarmaNa iti gaathaarthH||137|| evaM sAmAnyena prtisevnoktaa| adhunA pratizravaNocyate, tatra ca uvaogammi ya lAbhaM kammaggAhissa cittrkkhtttthaa| Aloie suladdhaM bhaNai bhaNaMtassa pddisunnnnaa||138|| uvayogammi ya gaadhaa| vyAkhyA- uvayoge kriyamANe, kim ? lAbhaM bhaNatIti yogaH, kimartham ? ityata Aha-karmagrAhiNaH sAdhozcittarakSArtham, tathA Alocite = nivedite, sulabdhaM bhaNati, evaM bhaNataH sataH, kim ? pratizravaNeti gaathaarthH||138|| (Ti0) 1.0vaNAdigANaM khN0|| 2. yathAsambhavamiti svarUpaM ji1|| 3. kaheMto khaM0 je2|| 4. vaDDei vaa1|| 5. u khN|| 6. rAnAkarSayan ji0 ji1|| 7. dosaM je1||8. 0bhUta yo mo0 ji0 ji1|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 // savRttipiNDaniyuktiH // saMvAso u pasiddho aNumoyaNa kmmbhoiypsNsaa| etesimudAharaNA ete u kameNa naayvvaa||139|| saMvAso tu gaahaa| vyAkhyA- saMvAsastu prasiddho varttate, AdhAkarmabhoktRbhiH saha vAsa ityarthaH, anumodanA karmabhoktaprazaMsA, yathA- "zobhanA eta" iti| eteSAM caturNAmapi udAharaNAni etAni vakSyamANalakSaNAni krameNa = paripATyA jJAtavyAnIti gAthArthaH // 139 // paDisevaNAe teNA paDisuNaNAe ya rAyaputto u| saMvAsaMmi ya pallI aNumoyaNa rAyaduTTho y||140|| paDisevaNAe gaadhaa| akSarArthaH sugmH| bhAvArthaH kthaankebhyo'vseyH| tAni ca amUni- tattha paDisevaNAe kathamAtmIkaroti ? jahA corehiM gAvIo gaheUNa NikkuDhAo kAUNaM sabhUmIe Agaya tti kAuM goNiM mAretuM pyNti| tehiM ya samaM aNNe pahigA aMtarA miliyaa| aNNe paccamANe AgatA aNNe khajjamANe y| te savve miliyA khaayNti| aNNe NivvisiyAmo tti privesNti| aNNe evameva acchNti| kuDhiehiM AgaMtuM vIsatthA savve ghitaa| pahiyA bhaNaMti- "amhe Na coraa'| tahavi Na muNcNti| evaM je gehaMti bhuMjaMti ya te tAe lggti| je vi parivesaMti bhAyaNANi vA dhareMti te vi lagaMti // 140 // amumevArthamupasaMharannAha goNIharaNa sabhUmI NeUNaM goNio pahe bhkkhe| nivvisiyA parivesaNa ThiyAvi te kaviyA ghetthe||141|| je vi ya parivesaMti bhAyANANi dhareMti y| te vi bajjhaMti tivveNa kammuNA kimu bhoinno||142|| goNIharaNa gaahaa| je vi (ya) parivesaMti gaahaa| etad dvayamapi uktArthameva, NavaraM NivvisitA = nivRttA, kUviyA = kuuddhiyaa||141-142|| paDisuNaNAe jahA- ego rAyaputto pitaraM mAreukAmo bhaDe bhiNdti| tattha kehiM vi paDissutaM- "vayaM sahAyagA maaremo'| aNNehiM bhaNito- "evaM krehi"| aNNe tusiNIyA jaataa| aNNehiM raNNo sittuN| te savve raNNA maaraaviyaa| jehiM paDisehito so te Navari mukkaa| evaM loguttare vi je bhuMjaMti te lggaa| je vi AhAkammagahaNapatthiyaM lAbha tti bhaNaMti te vi baddhA, suladdhaM vA bhaNaMti vA dhAreMti vA tumaM geNhiu~ bhujaha te vi bjhNti| paDisehamANA mucvNti| amumevArthamupasaMharannAha(Ti0) 1. etesiM cauNhaMpI AharaNa kameNa khN0|| 2. ee je1|| u khaM0 je2|| 3. jahA coretti jahA ji1|| 4. tevi mili0 ji0|| 5. bhoyaNANi ji1|| 6. ghettho bhAM0 je4|| 7. paDisevaMti je1 ko0 // 8. 0tthaNNehiM vi laa0|| 9. mAritA lA0 ji1|| 10. Disohio ji1|| 11. lAbhAetti ji1 laa0|| 12. vA kareMti ji0| ji1 pratau idaM padaM naasti|| 13. bhaMja vA te vi ji0|| (vi0 Ti0)..nirviMzakAH = upabhoktAra iti mly0| nirvyasatA = gobhakSaNanivRttAH iti viirH|| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 // AdhAkarmanirUpaNam // sAmatthaNa rAyasue pitivahaNa sahAya taha ya tunnhikkaa| tiNhaM pi u paDisuNaNA raNNo siTuMmi sA ntthi||143|| sAmatthaNa rAyasue gAhA gatArthA, NavaraM 'taha'tti ttheti||143|| bhuMja Na bhuMje bhuMjasu tatio tusiNIo bhuMjae pddhmo| tiNhaM pi u paDisuNaNA paDisehatassa sA ntthi||144|| bhuMja Na bhuMje gaadhaa| vyAkhyA- AhAkammabhoiNA teNeva koi NimaMtio jahA- "bhuNj'| tattha ego bhuNjti| bitio puNa bhaNati- "Na bhuMje, bhuMjasu tumN"| tatio tusiNIo acchti| aNNe(?NNo) te vi NivArei jahA- "akappo esa sAdhUNaM"ti, ayamanukto'pi gAthApazcArbopanyAsA'nyathA'nupapattyaiva gmyte| 'bhuMjate paDhamo'tti gatArthameva, "tihaM pi u paDisuNaNA paDisehaMtassa sA Natthi' tti prkttaarthm| ___ aNNe paDhaMti - 'bhuMja Na bhuje bhuMjasu tatio tusiNIo vArati cauttho' pazcAddhaM tdev| atra 'bhuMja'tti karmaNA AmaMtaNameva, Na bhuje ego, bhuMjasu tuma bitio, sesaM jahA puvvameveti gaathaarthH||144|| ANeta- jagA kammuNA u biiyassa vAio doso| taiyassa ya mANasio tIhi vimukko cauttho u||145|| ANeta gaahaa| vyAkhyA- ANeta- jagA AhAkammassa kammuNA = kiriyAe te ceva bjhNti| bitiyassa bhaNiyalakkhaNassa vAtiko doso tatiyassa tu mANasio doso tti vrttte| tIhiM vimukko cauttho tu paDisedhago tti vuttaM bhvti||145|| paDisevaNa paDisuNaNA saMvAsa'NumoyaNA ya cauro vi| pitimAragarAyasue vibhAsiyavvA jaijaNe y||146|| paDisevaNa gAhA kNtthaa||146|| saMvAse jahA- corapallI visamagirisaMNiviTThA, tattha bahave rAyAvarAhakArimAdiNo privsNti| sA ya atIva avagAriNi tti kAuM raNNA veddhitaa| corA nntttthaa| mAhaNa-vaNiyAdayo acchaMti "acorA'mhe' tti| uvaTThitA ya raayaannN| raNNA bhaNitaM - ete duhrataragA je mamAvakArIhiM samaM privsNti| uDhUDhA / evaM coratthANIgA je bhuMjaMti, je tehiM samaM vasaMti te vi lggti| amumevArthamupasaMharannAha(Ti0) 1. bhuMjaha // 1 // 2. bhoiga nimaMtio ji1|| 3. bhuMjato paDha0 ji1|| 4. paThaMti laa0|| 5. bhuMjaha ji0|| 6. visuddho bhAM0 je4|| 7. jaNeNaM je2|| 8. rAmotti lA0 ji1|| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 // savRttipiNDaniyuktiH // pallIvahammi naTThA corA vaNiyA vayaM na cora tti| Na palAyA pAvakara tti kAuM raNNA uvaalddhaa||147|| AhAkaDabhoIhiM sahavAso taha ya tavvivajaM pi| dasaNa-gaMdhaparikahA bhAveMti sulUhavittiM pi||148|| daarN|| pallIvahammi gaahaa| AhAkaDabhoIhiM gaahaa| etAo kaMThAo, NavaraM daMsaNaM AhAkammiyassa, gaMdho tasseva, parikahA- erisaM NiddharasaM ti evamAdi, etA bhAti sulUhavittiM pi sAdhuM, asakRdabhyastatvAditi hRdym||147-148|| aNumodaNAe jahA- eko dArago rAyaMtepure duttttho| tattha saMcaramANo NAo cchiNNo y| kuMkumAdivibhUsiyasarIro Nagaramajhe kddhio| pabhAe ya paMthiyAdayo miliyA ullavanti- "aho ! ajja, raNNA puriso saasio|" tattha kei bhaNaMti- "pAvakArI pAvaM paavi|" aNNe bhaNaMti- "suladdhaM etassa mANussajammaM sujIviyaM ca jeNa tArisiyAo paribhuttAo, jAo amhArisANaM cakkhuNAvi daTuM dullbhaao|" sUyagAdI tattha acchNti| tehiM taM sutaM, NIo rAyakulaM, sAsio, iyare puuitaa| evaM ekko AhAkammaM bhuMjati valiu ya aNNe bhaNaMti- "suhaM so jIvati, vayaM arasavirasehi bhjjaamo|" aNNe sAdhU bhaNaMti- "dhigastu tsy|" te mukkA, itare bddhaa| amumevArthamupasaMharannAha rAya'varohavarAhe vibhUsio ghAio nngrmjjhe| dhaNNA'dhaNNo tti kahA vahA'vaho kappaDiya kholaa||149|| rAya'varoha0 gaahaa| gatArthA NavaraM (ava)roho = aMteuraM, kholA = bhnnddikaa| evaM ca aNumodaNA hoti ti||149|| sAduM pajattaM AdareNa kAle ritukkhamaM nniddhN| tagguNavikatthaNAe abhuMjamANe vi annumnnnnaa||150|| daarN| sAuM pajjataM AyareNa gaahaa| vyAkhyA- kammabhoiNaM koi kaMdappeNa vA aNAbhogeNa vA pucchati sAduM = miTTaM aasi| tahA pajattaM udvaTTAe, AyareNa vettAviyaM, kAle- paDhamAligAvelAdau, riukkhamaM = Na kAlavivarIyaM, vAsAvAse vva sattugA, NiddhaM = mahusaNheNa pauraM ? evaM tagguNavikatthaNAe abhuMjamANe vi aNumaNNA bhavai tti gaathaarthH||150|| ___evaM mUladAragAhAe 'AhAkammiyaNAma' (gA0109) tti gyN| idANiM 'egaTTha'tti, etassa vibhAsA (Ti0) 1. melINA ji0 laa0|| 2. akajaM ji0 ji1|| 3. aNNehiM bhaNiyaM ji0 ji1|| 4. rAyAroha0 je1 vinaa|| 5. bhaNDitA ji0 ji1|| 6. mahusaneNa pa0 ji1| mayau saNNeNa pa0 ji0| mayau saNheNa pa0 laa0| sandarbhAnusAreNa ucitaH pATho yojito'smaabhiH|| 7. samaNuNNA laa0|| (vi0Ti0) *. sUyagAdI = crpurussaaH|| 8. bhaNDikA = raGkAkRtya herikA iti viir0|| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // 37 ettha gAhA AhA ahe ya kamme AyAhamme ya attakamme y| jaha vaMjaNaNANattaM attheNa vi pucchae evN||151|| AhA ahe ya kamme ityaadi| nigdsiddhaiv||151|| ettha Ayario NAyapadarisaNatthaM bhaNati egaTTa egavaMjaNa egaheM NANavaMjaNaM cev| NANaTTha egavaMjaNa NANaTThA vaMjaNA nnaannaa||152|| egaTTha egavaMjaNa gaahaa| vyAkhyA- iha nAma kiJcidekArthaM ekvynyjnm| tattha egaheM egavaMjaNaM jahA khIraM khIramiti (1), egaTuM NANAvaMjaNaM- khIraM, duddhaM, payaH, pAluH (2) nAnArthaM ekavyaJjanamgokSIram, mahiSIkSIram (3), nAnArthaM nAnAvyaJjanam - ghaTa-paTa-zakaTa-rathAH (4), evaM loke| zAstre'pyAdhAkarma prati kiJcidekArthaM ekavyaJjanamiti 4, tattha eka8 ekavyaJjanam- AdhAkammaM AdhAkammamiti (1), egaheM nAnAvyaJjanamiti- AdhA adhe ya kaMme AtAkamme ya attakamme ya (2) / nAnArthaM ekavyaJjanam- AdhAkarma asanaM, AdhAkarma pAnaM, AdhAkarma khAdimaM, AdhAkarma sAdimaM (3) iti gaathaarthH||152|| amumevArthamabhidhAtukAma Aha diTuM khIraM khIraM egaheM egavaMjaNaM loe| egaTuM bahuNAmaM duddha pao pAlu khIraM ca // 153 // go-mahisi-ayAkhIraM NANahUM egavaMjaNaM nneyN| ghaDa-paDa-kaDa-sagaDa-rahA hoi pihatthaM pihaM naamN||154|| etAu bhaNiyatthAu tti Na vibhaasijjNti||153-154|| AhAkammAdINaM hoi duruttAdi paDhamabhaMgo u| AhA'hekammaM ti ya bitio sakkiMda iva bhNgo||155|| AdhAkammAdINaM gaahaa| vyAkhyA- 'AdhAMkAdInAmiti atra AdizabdAd adhaHkAdiparigrahaH, hoi duruttAdi- AdhAkammaM AdhAkammaM ti, evaM AdisaddAo tri-caturAdiparigrahaH, paDhamabhaMgo u- ekArthaM ekavyaJjanamityayam, AdhAkarma adhaHkarmeti ca dvitIyaH zakrendravad bhaGgaH - ekArthaM naanaavynyjnmityym| anyodAharaNA'bhidhAnaM vyApakanyAyadarzanArthamiti gaathaarthH||155|| (Ti0) 1. NAmapada0 ji|| 2. gaTThA khaM0 vinaa| 3. jaNA ce0 khaM0 vinaa|| 4. NANavaMjaNayA khN0|| 5. nam - asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, nAnArtha nAnAvyaJjanaM AdhAkarma azanaM AdhAkarma pAnaM AdhAkarma khAdimaM AdhAkarma sAdimaM iti gAthArthaH ji0|| (vi0Ti0) *. zeSabhanatrayaM parihRtya dvitIyabhaGge eva 'zakrendravat' iti anyodAharaNA.....iti vAkyayojanA kaaryaa|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // AhAkamtariyA asaNAdI u cauro tatiyabhaMgo / AhAkamma paDuccA niyamA suNNo carimabhaMgo // 156 // AhAkammaMtariyA gAhA / vyAkhyA- AdhAkarmmazabdAntaritAH azanAdayazcatvAraH padArthAstRtIyabhaGgaH- nAnArthaM ekavyaJjanamityayam, iyamatra bhAvanA azanamAdhAkarmma pAnAdi ca / AdhAkarmma pratItya, kim ? "niyamAcchUnyazcaramabhaGgaH- nAnArthaM nAnAvyaJjanamityayamiti gaathaarthH||156|| idameva vastu bhAvayannAha 38 - iMdatthaM jaha saddA puraMdarAdI u NAivattaMte / ahakamma-AyahammA taha AhaM NAtivattaMte / / 157 // iMdatthaM jaha saddA gaahaa| vyAkhyA - indrArthaM yathA zabdAH sAmAnyena purandarAdaya nAtivarttante, kim tarhi ? sa eva indraH sa eva purandara ityAdi, adhaH karmAtmaghne upalakSaNamidaM AtmakarmaNo'pi, tathA 'AhaM'ti AdhAkarmma nAtivarttante, tulyadoSatvAditi gAthArthaH // 157 // amumevArthaM spaSTayannAha- AhAkammeNa ahokarei jaM haNai pANabhUyAI / jaM taM AiyamANo parakammaM aMttaNo kuNai // 158 // dAraM / / AdhAkammeNa gaahaa| vyAkhyA- AdhAkarmmaNA hetubhUtena, kim ? adhaH karoti, AtmAnamiti gamyate, kasmAd ? ityAha- yad = yasmAt, hanti prANabhUtAni, tathA yat tat gRhNan parakarmma Atmani karotIti / evaM catvAryya'pi tulyadoSANi darzitAnIti gAthArthaH // 158 // mUladvAragAthAyAM 'ekArthikAnI' ti gatam / adhunA 'kasye 'ti vivRNvannAha - kassa tti pucchiyammI niyamA sAhammiyassa taM hoi| sAhammiyassa tamhA kAyavva parUvaNA vihiNA / / 159 // kassa tti pucchitammi gAdhA suttasiddhA // 159 // sAmprataM yaduktaM 'parUvaNaM tassa vocchAmi'tti seyaM prarUpaNA - (Ti0) 1. attakammA je1,2 ko0 // 2. 0ttae je2 // 3. AhAkammuNA lA0 vinA // / 4. prANino bhUtAni ji1 / prANibhUtAni ji0 // 5. jamhA je1 ko0 // (vi0Ti0 ) * AdhAkarmmarUpaM nAmAzritya punazcaramo bhaGgo nAnArthAni nAnAvyaJjanAnItyevaMrUpo niyamAcchUnya AdhAkarmma AdhAkarmetyevamAdinAmnAM sarveSAmapi samAnavyaJjanatvAt upalakSaNametat, tena sarvANyapi nAmAni pratyekaM caramabhaGge na vartante, yadA tu ko'pyazanaviSaye AdhAkarmeti nAma prayuGkte pAnaviSaye tvadhaH karmeti khAdimaviSaye tvAtmaghnamiti svAdimaviSaye tvAtmakarmeti tadA'mUni nAmAni nAnArthAni nAnAvyaJjanAni ceti caramo'pi bhaGgaH prApyate / iti malaya0 // *. pU. haribhadrasUrimate 'parUvaNaM tassa vocchAmi' iti pAThaH syAt / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) (2) 'nAmaM- "ThavaNA(9) (c). "daMsaNa - NANa (3) (10) // AdhAkarmmanirUpaNam // davie - khette kAle ya (6) (11) (12) (4) 2) pavayaNe (7) liNge| carit abhiggahe 'bhAvaNAo ya // 160 // NAmaM -ThavaNA - davie gAhA / vyAkhyA - sAhammio duvAlasaviho, taM jahA - NAmasAhammito (1) ThavaNAsAhammio (2) evaM davva (3) khetta - (4) kAla - (5) pavayaNa (6) liMga - (7) daMsaNa - (8) NANa - (9) caritta - (10) abhiggaha - (11) bhAvaNAsAhammio tti (12) esa samudAyattho // 160 // idAnIM bhAvArthaM pratipAdayannAha-- NAmammi sariNAmo ThavaNAe kaTThakammamAIyA | davvammi jo u bhavio sAhammisarIragaM ceva // 161 // NAmammi gAhA / vyAkhyA- 'NAmammi' tti NAmasAdhammio sarisaNAmo devadatto devadattassa, ThavaNAe kaTThakammamAdIyA jahA vArattagarisI, AdisaddAo akSavinyAsAdiparigrahaH, davvammi jo u bhavio - egabhavigAdi mUlaguNa-uttaraguNaNivvattio vA, sAhammisarIragaM ceva - vavagatabhutAdi iti gaathaarthH||161|| 39 - khette samANadesI kAlaMmi ya ekkkaalsNbhuuto| pavayaNa saMghekayaro liMge rayaharaNa-muhapottI // 162 // khette samANadesI gAhA / vyAkhyA- khette soraTTho soraTThassa evamAdi, kAlammi ya ekkakAlasaMbhUto pAusajAo pAusajAtassa evamAdi, 'pavayaNa saMghegataro' tti sAdhu sAdhuNI vA sAvago vA sAvigA vA, 'liMge rayaharaNa muhapotti' tti liMge rayaharaNa - goccha - paDiggahadhAri tti gaathaarthH||162|| daMsaNa - NANa - caraNe tiga-paNa-paNa tiviho hoti u carite / davvAI u abhiggaha aha bhAvaNa mo aNiccAdI // 163 // dAraM // daMsaNa-NANa0 gaahaa| vyAkhyA- daMsaNe khAigadaMsaNI khAigadaMsaNissa, evaM khaovasamiuvasamiesu vi vibhAsA / aNNe bhaNati - sammadiTThI sammadiTThIssa, evaM miccha- missesu vi / NANe AbhiNibohiyaNANI AbhiNibohiyaNANissa, evaM suya - ohi-maNa- kevalesu vi vibhAsA, caraNe sAmAiyacarittI sAmAiyacarittassa, evaM sesesu vi chedovaTThAvaNiya parihAravisuddha - suhumasaMparAya - ahakkhAsu vi vibhAsA, 'tiga-paNa - paNa 'tti / 'tiviho hoi u caritte' tti khAigAdibhedeNaM / 'davvAdI tu abhiggaha 'ti abhiggahe davvajugAdisu sariso chaTThAdikhamaNAbhiggaheNa vA, 'aha bhAvaNa mo aNiccAdi' tti ego sAdhU aNiccabhAvaNaM bhAveti, aNNo vi taheva, evaM sesAsu vi vibhAsa tti gAthArthaH // 163 // (Ti0) 1. u khaM0 bhAM0 je4 // 2. 0Nadisi ji1 // 3. pariggaha0 lA0 // 4. carite je2 // 5. 0ti ca khaM0 // 6. 0ggahe je1 ko0 // 7 0vaNe aNi0 je1 ko0 // 8. khaovasamiko khaovasamiesu vi vibhAsA ji0 ji1 // 9. kevali ji0 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // evaM tAva sAmaNNeNa sAhammio pruuvio| idANi parihArA'parihAravihiM bhnnnnti| tattha gAhA jAvaMti devadattA gihI va agihI va tesi daahaami| No kappate gihINa tu dAhaM ti visesite kppe||164|| jAvaMti devadattA ityaadi| vyAkhyA- devadattA'bhidhANassa piuNo pItie NiyagottamamatteNa vA evaM kareti- "jAvaMti devadattA gihI va agihI va tesiM dAhAmo", eyaM asaNAdi No kappar3a sNjydevdttss| gihINa u dAhaM ti visesie kappar3a tti gaathaarthH||164|| pAsaMDIsu vi evaM mIsA'mIsammi hoi tu vibhaasaa| samaNehiM saMjayANa u visarisaNAmANa vi Na kppe||165|| pAsaMDIsu vi evaM gaahaa| vyAkhyA- pAsaMDisu vi evaM mIsA'mIsammi hoti tu vibhAsa tti sAmaNNeNa Na kappai, sasarakkhAdINa visesie kppti| samaNehiM evaM ceva vibhAsA, NavaraM NiggaMtha-sakkatAvasa-geruya-AjIva paMcahA smnnaa| saMjayANa tu visarisaNAmANa vi Na kappe- saMyatadevadattAnAM kRtaM yajJadattAdInAmapya'kalpanIyam, ata eva zeSeSvapi visadRzanAmnAM kRtaM na kalpata iti gaathaarthH||165|| NAmasAhammie kappA'kappavibhAsA gtaa| idANiM ThavaNAsAhammiyaM paDuccAha NIsamaNIsA va kaDaM ThavaNAsAhammiyammi tu vibhaasaa| davve mayataNubhattaM Na taM tu kucchA vivjNti||166|| NIsamaNIsA va kaDaM gaahaa| vyAkhyA- nizrayA-etatsadRzAnAmeva dAtavyam, anizrayAbhaktimAtreNa kRtaM balyAdi, jahA vaarttgss| 'ThavaNAsAhammiyammi u vibhAsa'tti NissAkaDaM Na kppti| itaraM tu kappati jai pasaMgadosA Na hoti| daarN|| 'davve mayataNubhattaM' ti uddANagassa saNNAyagA kareMti, taM pi jati sAhuNo uddissa kareMti Na kappai, aha No to kappaM kiMtu kucchA vivajaMti tti gaathaarthH| daarN||166|| pAsaMDIya-samaNANaM gihiniggaMthANa ceva tu vibhaasaa| jaha NAmammi taheva ya khette kAle ya NAyavvaM // 167 // pAsaMDiya-samaNANaM gaahaa| vyAkhyA- soraTThagANaM gihi-pAsaMDi-samaNANaM kataM mAlavigAdINaM kappati, soraTThaNiggaMthANaM kataM Na kppi| evaM kAle vi je pAusajAtA iccevamAdi taheva vibhAseyavvaM ti gaathaarthH| daardugN||167|| (Ti0) 1. tu je2 vaa2|| 2. gAdINaM Na kampati ji1|| 3. vimAsetti ji1|| (vi0Ti0) *. uddANagassa = mRtasya // 4. tatra yannizrAkRtaM taniSedhayati - naiva kalpate, itarattvanizrAkRtaM kalpate kintu tadgrahaNe loke jugupsA = nindA pravartate, yathA aho ! amI bhikSavo niHzUkA mRtatanubhaktamapi na pariharantIti tato vivarjayanti tat saadhvH| iti mly0|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // pavayaNa-liMgAdidAresu puNa puvvAyariyA evaM bhaMgA parUveMti, jahA- pavayaNao NAma ege sAhammie No liMgao sAhammio - sAvao, tassa kayaM kappati (1) / liMgao No pavayaNao - NiNhao, kappati (2) / pavayaNato vi liMgao vi-sAdhureva, Na kampati (3) / No pavayaNato No liMgato zUnyo'yaM bhaGgaH (4) / __pavayaNao No daMsaNato, ego khatie ego khatovasamite - jadi sAhu Na ceva kappati, sAvagassa kayaM kappati (1) / dasaNato NAma No pavayaNato - titthagaro patteyabuddho vA kappati (2) / ege pavayaNato vi sAhammie daMsaNato vi - jadi sAhu Na kampati, aha sAvago kappati (3) / caturthaH zUnyaH (4) / pavayaNato No NANato - ego duNANI, ego tinANI, ego cauNANI kevalaNANI vA, Na kappati (1) / eke NANato No pavayaNato - tIrthakaraH, kappati (2) / duhato Na kappati (3) / zUnyaH caturthaH (4) / pavayaNato No carittato - sAvao, kappati (1) / carittato No pavayaNato - tIrthakaraH, (kappati) (2) / duhato Na kampati (3) / zUnyaH caturthaH (4) / pavayaNato No abhiggahato, kappati vA Na kappai vA, zrAvakasyA'pi abhigrahA bhavanti, tasya kalpate (1) / abhiggahato no pavayaNato - NiNhagAdi, kappati (2) / duhato, Na kappati (3) / zUnyazcaturthaH (4) / bhAvanA(yAma)pi evmev| evaM liMgao No daMsaNato - NiNhao, kappati (1) / daMsaNato No liMgato - patteyabuddhe kappati (2) / duhato pi Na kappati (3) / liMgato NAma No NANato - NiNhao, kappati (1) / NANe No liMge- sAvaya-patteyAdi, kappati (2) / duhato Na kappati (3) / liMge No caritte-NiNhao, kappati (1) / caritte No liMge- patteya titthayaro vA, kappati (2) / duhato vi Na kampati (3) / liMge No abhiggahe- jadi sAdhU Na kappati, gihatthe NiNhae vi kampati (1) / abhiggahe No liMgato-gihatthe kappati (2) / (dahuto jadi NiNhagA kappati, jadi sAdhU Na kappati (3)) / evaM bhaavnaayaampi| ___NANe No dasaNe ego khaie ego khaovasamie, Na kappati vibhAsA vA (1) / daMsaNe No NANe(Ti0) 1. hammio ji1 laa0|| 2. 0te vadRti jadi ji1|| 3. 0sthakarAdi kappa0 ji0 ji1|| (viNaTa0).. malaya0matena tRtIyabhane na kevalaM sAdhuravatarati api tu ekAdazI pratimAM pratipannA zrAvakA api avataranti. tasmAt zrAvakANAM tvarthAya kRtaM klpte||.. vIragaNimatena malaya0matena ca caturthabhane tirthakarAH pratyekabuddhAzca avtrnti| pU.haribhadrasUrimatena caturthabhaGgo zUnyo'sti, tat kenA'bhiprAyeNa tanna vidmH| ita Arabhya sarveSu caturthabhaneSu pU.haribhadrasUriNA caturthabhaGgaH zUnyaH prdrshitH| vIragaNinA malayagirisUriNA ca kvacit sAdhuH kvacit tIrthakara-pratyekabuddhAH kvacit zrAvakAdi viSayatvena prdrshitaaH| vizeSajijJAsubhiH tvRttito'vseyH|| *. asmin bhane zrAvakA api avataranti, tasyArthAya kRtaM kalpate, paraMtu atra na vivkssitm|| . AdisahAo patteya-titthayarA iti lA0 tti0|| V. patteyabuddhe titthayare ya iti lA0 tti0|| 4. bhagavyatyayo'smAkaM aabhaati|| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // ege kevalaNANI, ege duNANI bhavati, titthakarassa kayaM kappati, itarakevalaNANissa kayaM na kappati (2) / duhau na kappai (3) / dasaNe No caritte - sAvao, kappati (1) / caritte No daMsaNe khatie vibhAsA (2) / duhau Na kappati (3) / darisaNa-abhiggaha-bhAvaNAsu vibhaasaa| ___NANe No caritte - sAvato, kappati (1) / caritte No NANe- ego kevalI, ego chaumattho, titthagare kappati (2) / duhato Na kappai (3) / NANe abhiggaha-bhAvaNAsu vibhaasaa| carite No abhiggahe, Na kampati (1) / abhiggahe No caritte, kappati (2) / duhato Na kappati (3) / evaM bhaavnaayaampi| evaM jattha jattha duhato sAhammito tattha tattha Na kappati, sese bhynnaa| etassa puNa atthassa avirodhibhAvAo imAo gAhAo, taM jahA dasa sasihAgA sAvaga pavayaNasAhammigA Na liNgennN| liMgeNa tu sAhammI No pavayaNa NiNhagA svve||168|| visarisadasaNajuttA pavayaNasAhammiyA Na dsnno| titthagarA patteyA No pavayaNa dNssaahmmii||169|| NANa-carittA cevaM nAyavvA hoMti pavayaNeNaM tu| pavayaNato sAhammI No'bhiggaha sAvagA jinno||170|| sAhammi'bhiggaheNaM No pavayaNa nninnh-titth-ptteyaa| evaM pavayaNa-bhAvaNa etto sesANa vocchaami||171|| liMgAdIhi vi evaM ekkakkeNaM tu uvarimA nnejaa| je'NaNNe uvarillA taM mottuM sesae evaM // 172 // liMgeNa u sAhammI Na daMsaNe vIsudaMsi jai nihaa| patteyabuddha titthaMkarA ya bitiyaMmi bhNgNmi||173|| (Ti0) 1. rohigAo imAo gAhAo taM lA0 / rohigAo gAhA taM ji0| rohibhAvAo gAhAo eyAo taM ji1| asmAbhiH sandarbhAnusAreNa samyakpATho yojitH|| 2. neyavvA je2|| 3. NeA je1|| ...'darzanacaraNe' darzanacaraNacatarbhanikAyAM prathamo bhalo darzanataH sAdharmikA na caraNata ityevaMrUpaH samAnadarzanA zrAvakA visadazacaraNA yatayazca, atra zrAvakANAmarthAya kRtaM kalpate na yatInAmarthAya kRtaM (1). dvitIya sAdharmikA na darzanata ityevaMrUpo visadazadarzanAH samAnacAritrA yatayaH, eteSAmarthAya kRtaM na kalpate (2).... iti mly0|| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // liMgeNa u NA'bhiggaha aNabhiggaha vIsu'bhiggahI cev| jai sAga bitiyabhaMge patteyabuhA ya titthgraa||174|| evaM liMge bhAvaNa dasaNaNANe ya paDhamabhaMgo u| jai-sAga vIsuNANI evaM ciya bitiyabhaMgo vi||175|| daMsaNa-caraNe paDhamo sAvaga jaiNo ya bitiyabhaMgo u| jaiNo visarisadaMsI daMse ya abhiggahe vocchN||176|| sAga-jai vIsa'bhiggaha paDhamo bitio ya bhAvaNA cevN| NANeNa viNijevaM etto caraNeNa vocchaami||177|| jaiNo vIsA'bhiggaha paDhamo bitiya NiNha-sAga jaiNo u| evaM tu bhAvaNAsu vi vocchaM donnhNtimaannetto||178|| jaiNo sAvaga-NiNhaga paDhame bitie ya hoMti bhaMge tu| kevalaNANe titthaMkarassa jai kappai kayaM tu||179|| patteyabuddha-NiNhaga-uvAsae kevalI ya aasjaa| khayigAdie ya bhAve paDucca bhaMge u joejjaa||180|| jattha u taio bhaMgo tattha na kappaM tu sesage bhynnaa| titthaMkara kevaliNo jaha kappaM No ye sesaannN||181|| daarN|| dasa sasihAgA sAvaga pavayaNasAhammiyA Na liNgennN| liMgeNa tu sAhammI No pavayaNa NiNhagA svve||168|| visarisadasaNajuttA pavayaNasAhammigA Na dNsnnto| titthagarA patteyA No pavayaNa dNssaahmmii||169|| ____NANa-carittA cevaM NAyavvA hoMti pavayaNeNaM tu| pavayaNato sAdhammI No'bhiggaha sAvagA jinno||170|| sAhammi'bhiggaheNaM No pavayaNa nninnh-titth-ptteyaa| evaM pavayaNa-bhAvaNa etto sesANa vocchaami||171|| liMgAdIhi vi evaM ekkakkeNaM tu uvarimA nnejaa| je'NaNNe uvarillA taM mottuM sesae evN||172|| (Ti0) 1. bhaMge vi je2|| 2. u je1 ko0|| 3. sAvaga khaM0 je2 / / 4. tattha khN0|| 5. kappe khN0|| 6. va je1 ko0|| 7. NeyavvA ji0 ji1|| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // liMgeNa tu sAmmI Na daMsaNe vIsudaMsi jai NiNhA / patteyabuddha titthaMkarA ya bitiyammi bhNgmmi||173|| 44 liMgeNa uNAbhiggaha aNabhiggaha vIsu'bhiggahI ceva / jadi sAga bitiyabhaMge patteyabuhA ya titthagarA // 174 // evaM liMge bhAvaNa daMsaNaNANe ya paDhamabhaMgo u / jati sAga vIsunANI evaM ciya bitiyabhaMgo 'vi||175|| daMsaNa - caraNe paDhamo sAvaga jaiNo ya bitiyabhaMgo u| jatiNo visarisadaMsI daMse ya abhiggahe vocchaM // 176 // sAga-jati vIsa'bhiggaha paDhamo bitio ya bhAvaNA cevaM / NANeNa viNijjevaM etto caraNeNa vocchaami||177|| jatiNo vIsAbhiggaha paDhamo biya NiNha - sAga jAtiNo tu / evaM tu bhAvaNAsu vi vocchaM doNhaMtimANetto // 178 // jatiNo sAvagaNiNhaga paDhame bitie ya hoMti bhaMge u / kevalaNANe titthaMkarassa jaha kappati kataM tu // 179 // patteyabuddha - NiNhaga-uvAsae kevalI ya AsajjA / khaiyAie ya bhAve paDucca bhaMge tu joejjA // 180 // jattha u tatio bhaMgo tattha Na kappaM tu sesae bhayaNA / titthaMkarakevaliNo jahakappaM No ya sesANaM // 189 // eyAo gAhAo Na savvaputthagesu saMti tti / ettheva lihiyAo jAo puNa saMti tAo vi cevA'NusAreNa NeyavvA utti // 168 - 181 // kassatti dAraM gataM / adhunA kiM taditi dvAram / tatrakiM taM AhAkammaM ti pucchite tassarUvakahaNatthaM / saMbhavapadarisaNatthaM ca tassa asaNAdiyaM bhaNati // 182 // kiM taM AhAkammaM ti gAhA / vyAkhyA- kiM tadAdhAkarmeti pRSTe sati tatsvarUpakathanArtham AdhAkarmmasvarUpapradarzanAya, tathA sambhavapradarzanArthaM ca tasyA''dhAkarmmaNaH azanAdi 4 idaM bhaNatIti gaathaarthH||182|| = (Ti0) 1. ulA0 // 2. ulA0 // 3. 0NAdimaM ko0 je4 bhA0 vinA // 4. 0 rUpakathanArthaM ti ( ? tvi) tthaM pradarza0 ji0 // (vi0Ti0 ) . vIragaNi-malayagirisUrimatena "... titthaMkarassa no kappai kayaM tu" iti pAThaH / kevalajJAne kevalajJAninaH sAmAnyasAdhoH, upalakSaNametat, tena tIrthakara - pratyekabuddhavarjAnAM zeSasAdhUnAmityarthaH, tIrthakarasya, tIrthakaragrahaNamupalakSaNaM tena pratyekabuddhasya cArthAya kRtaM yathAkramaM na kalpate, tuzabdasyAnuktArthasamuccAyakatvAt kalpate ca ...iti malaya0 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // sAlImAdI agaDe phale ya suMThI ya sAdimaM hodi / tassa kaDaniTThiyammi suddhamasuddhe ya cattAri // 183 // sAlImAdI agaDe gaahaa| vyAkhyA- 'sAlImAdi'tti AdizabdaH pratyekamabhisambadhyate, zAlyAdi agaDAdi cetyaadaaviti| phalaM khAimovalakkhaNaM suMThI ya sAdimassa / tassa kaDaM tassa NiTThiyaM (1) / tassa kaDaM aNNassa NiTThiyaM (2) / aNNassa kaDaM tassa niTThiyaM (3) / aNNassa kaDaM aNNassa NiTThiyaM (4) / 'suddhamasuddhe ya cattAri' tti bitiya - cautthA suddhA itare asuddha tti gaathaasmaasaarthH||183|| avayavArthaM tu vakSyati bhASyakAra eva / tattha asaNamAhAkammaM evaM hojja tti saMbhavaM dariseti, jahAeko gAmo sAlikhettavivajjio / sAvago ya tattha vasati / taM ca gAmaM sAdhUNo khettapaDilehagA AgatA paDigacchaMti / Na ya koti ThAti / aNNe ya AyariyA taM gAmaM majjheNaM voleMti teNa sAvageNa ruMbhaMtAvi Na acchNti| teNa ya sAdhU pucchio "kimete Na acchaMti ? / " teNa sihaM "sAlikUro Natthi AyariyAdipAuggo / " gatA te / imeNa sAlikedAravappiNo bahave kAritA / sAlI ya laddhA / sAraviyA te ya sAdhUvari sArattaM kAUNaM puNaravi AgatA / sAvageNa sAlI ghare ghare bhAtitA, "bhuMjaha, deha ya sAhUNaM / " sAdhU otiNNo ghare ghare sAlIkUro taMdulodagaM AyAmo ya labbhati / sAdhU uvauttA "kimeyamapattapuvvaM / " tato bAlAdijaNasaMkahaM surNeti tti / amumevArthamupasaMharannAha-- 45 koddavarAlagagAme vasahI ramaNijja bhikkhasajjhAe khettapaDilehasaMjaya sAvaga pucchujjae kahaNaM // 184 // jujjai gaNassa khettaM Navari gurUNaM tu natthi pAuggaM / sAli tti kae ruMpaNa paribhAyaNa niyayagehesu // 185 // voleMtA te va aNNe vA aDaMtA tattha goyaraM / surNeti esaNAjuttA bAlAijaNasaMkahA / / 186 / / koddavarAlaya gAme gaahaa| jujjati gaNassa khettaM gaahaa| voleMtA te va aNNe vA gaadhaa| etAo gttthaao| NavaraM ruppaNaM pairaNaM ti // 184 - 186 // imaM ca bAlajaNAo surNeti jahA ee te jesimo raddho sAlikUro ghare ghare / diNNo vA se sayaM demi dehi vA beMti vA imaM // 187 // ete te gAhA / vyAkhyA - ee te sAdhU AgatA jesiM kate imo ddho sAlikUro ghare ghare tti / (Ti0) 1. 0 lyAdyagaDAdi vrIhyAdAviti phalaM ji1 // 2. u laa0|| 3. pai beMti imaM ji1 // 4. deMti je1 ko0 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 // savRttipiNDaniyuktiH // diNNo vA so jo tassa saMtigo kao Asi, sayaM = appaNijjaM, koddavakUraM demi tti| dehi vA evaM ti vA bhaNati, imaM dehi mA etaM ti gaathaarthH||187|| thakke thakkAvaDiyaM abhattae sAlibhattayaM jaayN| majjha ya paissa maraNaM diyarassa ya me mayA bhjjaa||188|| thakke thakkAvaDiyaM gaahaa| vyAkhyA- sAvageNa sAlimmi pnnaamie| dariddapAyANi ceDaruvANi vA bhaNaMti- thakke = prastAve, thakkApaDiyaM = prastAvA''gatam, abhaktake zAlibhaktakaM jAtaM shraavksaadhuprsaaden| ____ laukikadRSTAntamAha- mama ca patyumaraNaM devararasya ca me mRtA bhAryA kAlAnurUpametaditi gaathaarthH||188|| cAulodagaM pi se dehi saaliiaayaamkNjiyN| kimiyaM ti kayaM NAuM vajeti'NNaM vayaMti vaa||189|| cAulodagaM gaahaa| vyAkhyA- aNNANi bhaNaMti cAulodagaM pi se dehi attttikrgmityrthH| sAlIAyomakaMjiyaM = avasAyaNaM, aNNe bhaNaMti sAliAyAmo = avasAyaNaM, kaMjiyaM = cutthrsiyN| evaM soUNaM pucchaMti "kimeyaM ti ?" / tato tANi kaheMti ujjugANi- "kataM tumhANaM"ti mAiTThANagANi paNNavitANi vA paropparaM nnirikkhNti| evaM NAuM vajeMti egaM dugaM vA gharaM, aNNaM vayaMti vA- bahuesu aNNakhettaM vayaMti tti gaathaarthH||189|| evamazanasambhavaM abhidhAyAdhunA pAnasambhavamAha loNAgaDodae evaM khaNettu mahurodakaM / DhakkiteNa'cchate tAva jAva sAhu tti aagyaa||190|| loNAgaDodae gaadhaa| vyAkhyA- loNA'gaDodae = loNakUvodage, evaM = eteNa ceva vihiNA, asaNagateNa, khaNettu madhurodagaM kUvaM ahigaraNabhIrU saDDho DhakkiteNa'cchae tAva jAva sAdhU tattha Agaya tti gaathaarthH||190|| sesA vibhAsA jahA asaNe tahA kaayvvaa| idANiM khAima-sAimasaMbhavo bhaNNati taheva jAva teNa saDDheNa kakkaDiga-aMbaga-dAlima-bIjapUraga-vAiMgaNa-pUsaphala-tausamAdI phalA vuttA, logassa Na deti, sAdhusamAgame diNNa tti vibhAsA, evaM khAdimassa'dhigaraNakaraNasaMbhavo, evaM sAtimaMpi "tigaDugAdigaM = suMThi-pippali-maricAdi bhaaveyvvN| tathA cAha(Ti0) 1. saMpayamappaNijaM ji0, ji1|| 2. eyaM ti vA deMti vA bhaNati ji0, ji1|| 3. 06jAyA ceDa0 laa0| 06yANi ceDa0 ji1|| 4. NAo je1| NAyaM je2|| 5. jeMtaM'NNaM je2|| 6. yAmaM kaM ji0 ji1|| 7. na ji1| tA ji0||8. khANe0 je2|| 9. 0NagameNa ji1|| (vi0Ti0) .. vAiMgaNa = veMgaNa iti bhASAyAM, pUsaphala = kuSmANDa kohalAnI velaDI iti bhASAyAM, tausa = cIbhaDuM iti bhASAyAm // .. tigaDugAIyaM = trikaTukAdikaM iti lA0 tti0|| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // kakkaDiya - aMbagA vA dADima dakkhA ya bIjapUrAdI / khAima'dhigaraNakaraNaM tu sAimaM tigaDugAIyaM // 199 // kakvaDiga0 gAhA vyAkhyAtaiva // 191 // ettha ya cattAri bhaMgakA bhavaMti / taM jahA - tassa kaDaM tassa NiTThiyaM 1, tassa kaDaM aNNassa NiTThiyaM 2, aNNassa kaDaM tassa NiTThiyaM 3, aNNassa kaDaM aNNassa NiTThiyaM 4 / ettha sAmaNNeNa asaNAdINa gAhA 47 asaNAINa cauNha vi AmaM jaM sAhugahaNapAuggaM / taM niTThiyaM viyANasu uvakkhaDaM tU kaDaM hoi // 992 // vyAkhyA- azanAdInAM caturNAmapi - azana-pAna - khAdima svAdimAnAM AmaM = apariNataM sat yat sAdhugrahaNaprAyogyaM = acetanaM kriyate ityarthaH, tat niSThitaM vijAnIhi / upaskRtaM tu = upanItaM punaH kRtaM bhavatIti gaathaarthH||192|| itthaM sAmAnyena kRta-niSThitayoH svarUpamabhidhAya adhunA vizeSeNAha kaMDiya tiguNukkaMDA tu NiTThiyA NegaduguNaukkaMDA / NiTThiyakaDo u kUro AhAkammaM duguNamAhu // 193 // kaMDiya gaahaa| vyAkhyA- 'kaMDiya'tti sAdhuNimittaM vAviyA lUtA maliyA 'kuTTiyA jAva tiguNakaMDA ete tu NiTThitA bhnnnnNti| jadi taMdulehiM kajjaM Na gheppaMti 'NegaduguNaukkaMDa' tti Na egadurguNA kaMDA kA TThitA kiMtu te kaDA bhaNNaMti / tattha ya iyaM sAmAyArI- jati egacchaDA dugacchaDA vA saMyataTThAe kaDA attaTThAe tu ticchaDA raddhA vA to kppNti| aha ticchaDA saMjayaTThAe kayA raddhA AyaNimittaM to egesimAdeseNa sahasaMtariyA kappaMti siM ti / aha ticchaDA AyaNimittaM raddhA saMjataTThAe Na kappaMti / aha ticchaDA vi saMjayaTThAe raddhA vi saMjayaTThAe, atrAha-- niSThitakRtastu kUraH, kim ? AdhAkarmma dviguNaM AhuH = uktavantastIrthakarAH, niSThitatandulakRtatvAditi bhAvaH / ettha ya parapakkhe vi carimA bhaMgA sapakkhe paDhama tatiyA vi, carimesu kappati Na sesesu ti gaathaarthH||193|| evaM pANage vi tassa kaDaM tassa NiTThitaM caturo bhaMgA, sAdhussa aTThAe pANiyaM ANiyaM sAhussa aTThA kaDhataM, taM Na kappati / evaM bhaMgA vibhAsiyavvA / (Ti0) 1. bhaNati ji1 // 2. mAliyA ji1 // 3. koTTiyA ji0 // 4. 0guNakaMDA ji1 lA0 // 5. 0gesiM naeNa ji1 // (vi0Ti0 ) *#. carimesu = dvitIya - caturthabhaGgayorityarthaH / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 // savRttipiNDaniyuktiH // __khAtima-sAtimesu vi sAdhussa aTThAe toDiyA phADiyA cchiNNA tasseva aTThAe uvakkhaDiyA Na kappati vibhaasaa| etthaM puNa khAima-sAimAdhikAre imaM pAsaMgikaM bhaNNai chAyaM pi vivajjetI kei phlhetugaadivuttss| taM tu na jujai jamhA phalaM pi kappaM bitiybhNge||194|| chAyaMpi gaadhaa| vyAkhyA- chAyA pasiddhA, taM vivajeMti kei sAdhuNo, kassa ? phalaheugAdi = pupphaphalaNimittaM, vuttassa = vAvitassa rukkhss| taM tu Na jujjati jamhA phalaM pi kappaM bitiyabhaMge- tassa kaDaM aNNassa NihitaM ti, asmin, kiM punazchAyA atannibandhanaiveti gaathaarthH||194|| tathA cAha parapaccaiyA chAyA Na vi sA rukkhovva vaDDiyA kttaa| NaTThacchAe u dume kappai evaM bhnnNtss||195|| para0 gaahaa| vyAkhyA- parapratyayA = AdityahetukI cchAyA naiva sA vRkSa iva varddhitA = vRddhimupanItA kA, kiJca naSTachAye tu drume kalpate evaM bhaNataH, sthAtumiti zeSaH, prasaGgA''pAdanamiti gaathaarthH||195|| kiJca vaDDai hAyai chAyA tacchikkaM pUtiyaM pi va Na kppe| na ya AhAya suvihie nivvattayatI rviichaayN||196|| vaDDai gaahaa| vyAkhyA- varddhate kSIyate chAyA AdityagativazAt, ataH tatspRSTam = chAyayA spRSTaM kSetram, AdhAkarmatvAt chAyAyAH pUtimiva na klpet| syAdetad- bhavatu kA no hAniH ? ityata Ahana ca AdhAya = manasi kRtvA suvihitAn sAdhUna nivartayati raviH cchAyAmato (na) hAniriti gaathaarthH||196|| kiJca aghaNaghaNacArigagaNe chAyA NaTThA diyA puNo hodi| kappati NirAyave NAma Atave taM vivjjeuN||197|| aghaNa0 gaahaa| vyAkhyA- aghanaghanacAriNi = viralaghanacAriNItyarthaH, gagane = nabhasi, cchAyA naSTA divA punrbhvti| tatazca kalpate nirAtape nAma cchAyA'bhAve Asevitum, Atape tadvivarjayitumiti gaathaarthH||197|| tamhA Na esa doso saMbhavai kmmlkkhnnvihuunno| taM pi ya hu aighiNillA vajemANA adosillA // 198 // tamhA gaahaa| vyAkhyA- tasmAnna eSa doSaH sambhavati krmlkssnnvihiinH| tadapi ca (Ti0) 1. cchoDiyA phoDiyA ji1| phoDiyA phADiyA ji0|| 2. asminna'pi kiM ji0|| 3. rukkhaMmi je1 ko0|| 4. hiyA ni0 je2|| 5. 0yate khN0|| 6. pUtikamidaM na ji1|| 7. 0nna doSa iti sambha0 laa0|| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // atighRNAvanto varjayantaH, kim ? adoSavanta eva avirAdhakatvAditi gAthArthaH // 198 // avsitmaanussnggikm| sAmprataM parapakSAdilakSaNamabhidhitsurAha parapakkho u gihatthA samaNA samaNIu hoi u sapakkho / phAkaDaM ddhaM vA niTThiyamiyaraM kaDaM savvaM // 199 // dAraM // parapakkho gAhA / nigadasiddhaiva // 199 // tessa kaDaniTThiyammI annassa kaDammi niTThie tassa / caubhaMgo ittha bhave caramaduge hoi kappaM tu // 200 // ahavA AhAkammaggahaNe ime cattAri pagArA, taM jahA - atikkame vatikkame atiyAre annaayaare| Aha cacauro aikkama vaikkame ya aiyAra tahA aNAyAro / niddariNaM cauha vi AhAkamme NimaMtaNayA // 201 // cauro gaahaa| vyAkhyA- nidarzanam = udAharaNam, caturNAmapi kim ? 'AdhAkamme nimaMtaNata'tti bhAvayiSyatIti gAthAsamudAyArthaH // 201 // avayavArthamAha sAlI - ghaya-gula - gorasa Navesu vallIphalesu jAe su / dANe abhigamasaDDhe AhAya kayaM nimaMte // 202 // 49 sAlI - ghaya0 gAhA / vyAkhyA - sAlI - ghaya- guDa-gorasa navesu vallIphalesu = pUsaphalAdisu, jAesu dANe = dANavisayaM, abhigamazrAddha AdhAya kRtamaGgIkRtya nimantrayatIti gaathaarthH||202|| tatra ca AhAkammaggahaNe aikkamAtIsu vaTTae causu / NeurahArigahatthI cau-tiga- duga- ega calaNeNaM // 203 // AhAkammaggahaNe gAhA / vyAkhyA- AdhAkarmmaNo grahaNam 2 ( = AdhAkarmmagrahaNaM,) tasmin atikramAdiSu varttate caturSu AjJAdiSu ca / iha ca anAbhogato vA anyathA vA anyatarA''sevane'pi nivRttireva nyAyyeti darzayati- 'NeurahArigahatthI cau-tiga-duga ega calaNeNaM'ti pacchANupuvIe yojanA kAryyeti gAthArthaH // 203 // AhAkammA''maMtaNa paDisuNamANe aikkamo hoi / payabheyAdi vaikkama gahie tatieyaro gilie // 204 // AdhAkamma0 gaadhaa| vyAkhyA- koi AhAkammeNA''maMteti - "bhagavaM ! aNuggahaM kreh"tti| (Ti0) 1. hoMti khaM0 // 2. iyaM adhikA gAthA vIragaNivRttau malayagirivRttau ca vivRtA upalabhyate / vizeSajijJAsubhirasyA vivaraNaM tadvRttito'vaseyam / 3. 0saNa tu ca0 khaM0 // 4. AyAkamme je1 ko0 // 5. 0Nam tu ca0 laa0|| 6. 0hAe je2 // 7. 0laNANaM je2 vinA // 8. 0mmeNa nimaMteti lA0 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // tattha "geNhAmi' tti paDisuNamANe paDisuNamANassa atikkamo hoti| taduvariM ca velapaDivAlaNA pattaguggAhaNA daMDAdigahaNovayogakaraNa-saMdisAvaNaM jAva atikkama eva 1 / 'padabhedAdi vatikkama' iti tao padabheda-gamaNa-gharapavesa-NisIyaNA jAva gahaNaM tAva vatikkama eva 2 / 'gahite taietaro gilie'tti gahie dhammalAbhaNa-vasahigamaNA-''loyaNa-maMgalAdikaDhaNa-saMdisAvaNa-kavaluddharaNaM jAva atiyAro 3 / gilie puNa anAcAra eveti 4 gaathaarthH||204|| kiJca __ ANAiNo ya dosA gahaNe jaM bhaNiyamaha ime te u| ANAbhaMga'NavatthA micchatta virAhaNA cev||205|| ANAdiNo ya gaahaa| vyAkhyA- AjJAdayastu doSA grahaNe AdhAkarmaNo yad bhaNitaM Adizabdena, aha ime te u AjJAbhaGgaH, anavasthA, mithyAtvaM virAdhanA caiveti gaathaakssraarthH||205|| adhunA bhAvArthamAha ANaM savvajiNANaM geNhaMto taM atikkamai luddho| ANaM ca atikkaMto kassA''desA kuNai sesN||206|| ANaM gaadhaa| vyAkhyA- AjJAM upadezalakSaNAM sarvajinAnAM = sarvatIrthakarANAM gRhNan tad AdhAkarma atikrAmati lubdhaH, tadgrahaNasya taiH prtissiddhtvaat| tataH kim ? ata Aha- AjJAM ca atikrAntaH san kasyAdezena karoti zeSamanuSThAnamiti gaathaarthH||206|| adhunA anavasthAmAha egeNa kayamakajaM karei tappaccayA puNo annnno| sAyAbahula paraMpara vocchedo sNjm-tvaannN||207|| egeNa gaadhaa| vyAkhyA- ekena kRtamakAyaM AdhAkarmagrahaNalakSaNaM, dRSTreti zeSaH, karoti tatpratyayAt = tannimittena punaranyaH kshcit| tatazca sAtApracuratvAt pAramparyeNa anyonyadarzanAd vyavacchedaH saMyama-tapasoriti gaathaarthH||207|| adhunA mithyAtvamAha jo jahavAyaM Na kuNai micchAdiTThI tato hu ko annnno| vaDi ya micchattaM parassa saMkaM jnnemaanno||208|| jo jaha gaahaa| vyAkhyA- yaH kazcit sattvaH yathAvAdaM AdhAkarmaparihArAdilakSaNaM na karoti = na Asevate, mithyAdRSTistataH ko'nyaH ? prazama-saMvega-nirvedA-'nukampA-''stikyA'bhivyaktilakSaNatvAt smyktvsy| uktaM ca bhagavatA "jaM moNaMti pAsahA taM sammati paashaa| jaM sammati pAsahA taM moNaMti pAsahA' [AcA0 sU0 1/5/3/161] ityaadi| kiJca varddhayati ca mithyAtvaM, pratiSiddhatvAd, AdhAkAdi gRhNan "aho ! anyathAvAdino 2. ma eva pada0 ji1| ma va pada0 ji0 // 3. aDakamaMto je1|| (Ti0) 1.patra jI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // 51 'nyathAkAriNa ete| tatazca "akuzalaparikalpitametad" ityevaM parasya zaGkAM janayanniti gAthArthaH // 208 // prasaGgadoSamAha vaDDhe tappasaMgaM gehI ya parassa appaNo ceva / sajiyaM pi bhiNNadADho Na muyai niddhaMdhaso pacchA // 209 // vaDDheti tappasaMgaM gaahaa| vyAkhyA - varddhayati tatprasaGgam = ka ( ? kA) raNa-grahaNaprasaGgaM, tat gRhNan yathAsaGkhyaM parasya Atmanazcaiva, sakRdapi grahaNena paraH karoti yadyasau gRhNAtIti, gRddhizcAsyopajAyate abhilASAtireka ityarthaH / tatazca sajIvamapi bhinnadaMSTraH = labdhA''svAdaH na muJcati niddhandhaso nirddharmmaH pazcAt = taduttarakAlamiti gAthArthaH // 209 // adhunA Atma-saMyamavirAdhanAmAha khaddhe niddhe ya ruyA sutte hANI tigicchaNe kAyA / = paDiyaragANa ya hANI kuNati kilesaM ca 'kilissNto||210|| dAraM // khaddhe gAhA / vyAkhyA- AdhAkarmma svAdu kRtvA prabhUtaM bhakSayati / tatazca 'khaddhe' tti prabhUte, snigdhe mRdu- zlakSNAdipracure, caH samuccaye, rujopajAyate vyAdhirityarthaH, iyamAtmavirAdhanA / evaM ca sati sUtraviSayA hAni:, cikitsAyAM kAyA vyApAdyanta iti zeSaH / tathA pratijAgarakANAmapi ca anyasAdhUnAM hAnirityeSA saMyamavirAdhanA / kuNai kilesaM ca ki ( li) ssaMto- ubhayavirAdhaneti gaathaarthH||210|| vakSyamANArthasambandhagAthAM Aha = jaha kammaM tu akappaM tacchikkaM vAvi bhAyaNaThiyaM vA / pariharaNaM tasseva ya gahiyamadosaM ca taha bhaNai // 219 // jaha gaahaa| vyAkhyA- yatheha karmma akalpanIyaM tatspRSTaM vA'pi pUti tadbhAjanasthitaM vA akalpyamiti vrttte| pariharaNAM vidhyavidhibhedabhinnAM tasyaiva karmmaNo yathA ca gRhItamadoSaM tadeva tathA vaktIti gaathaarthH||211|| abhoje gamaNAdI ya pucchA davva-kula- desa - bhAve ya / evaM jayaMte chalaNA diTTaMtA tatthime doNi // 212 // paDidAra gAhA // abhojne gAhA / vyAkhyA- abhojye vidhirvaktavyaH tatsvarUpaM ca / gamanAdyA avidhipariharaNadoSA vAcyA vidhipariharaNopAyazca, pucchA davva-kula- khetta-bhAve ya / atha evamapi yatamAne sAdho chalanA (Ti0) 1. akAraNagraha0 lA0 vinA // 2. sakRdapi agrahaNe na paraH karoti nApyasau gRhNAtIti ji0 vinA // 3. kissaMto je2 // 4. iti vizeSaH ji1 / / 5 taM je2 // 6. 0raNaM vi0 ji1 / / 7. 0bhinnaM ta0 ji1 // 8. yatamAnasya ji1 // ( vi0Ti0 ) tathA praticArakAstaduktaM yAvanna prapArayanti tAvat saH 'klizyamAnaH' pIDAM soDhumazaknuvan tebhyaH kupyati, kupyaMzca teSAmapi manasi klezamutpAdayati, athavA klizyamAno - dIrghakAlaM klezamanubhavan praticArakANAmapi jAgaraNataH klezarogamutpAdayati, tatasteSAmapi cikitsAvidhau SaTkAyavirAdhanA / iti malaya0 / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 // savRttipiNDaniryuktiH // = vyaMsanA syAt / tatra katham ? ityAzaGkyAha- dRSTAntau tatraitau dvau 'caMdrodayaM ce' (gA0234) tyAdi vakSyatIti gAthAsamAsArthaH // 212 // adhunA avayavArtha ucyate jaha vaMtaM tu abhojjaM bhattaM jaM pi ya susakkayaM Asi / evamasaMjamavamaNe aNesaNijjaM abhojaM tu // 213 // jaha gaadhaa| vyAkhyA- yathA vAntaM = bhuktojjhitaM tuzabdAd vyutsRSTaM vA abhojyaM = abhakSaNIyaM bhavati bhaktaM = azanAdi yadapi ca susaMskRtaM = rAjikAdibhirvizeSamApAditaM pUrvvamAsIt, evamasaMyamavamane, kim ? aneSaNIyaM abhojyameveti gAthArthaH // 213 // majjArakhaiyamaMsA maMsAsitthi kuNimaM suNagavaMtaM / vaNNAti aNNauppAiyaM pi kiM taM bhave bhojaM // 294 // majjAra0 gaahaa| vyAkhyA - mAMsAsi pAhuNA''game mAMsamuvaNIyaM / taM ca araddhameva majjAreNa khaiyaM / tato marjArabhakSitamAMsA kA ? mAMsAzinaH strI 2 ( = mAMsAzistrI) iti samAsaH, kim ? tadbhayAdeva kSipramanyad alabhamAnA kuNimaM suNagavaMtaM mANusamaMsaM sANaNiggiliyaM bAlaputrakasamakSaM gRhItvA randhayatIti zeSaH / vaNNAdi aNNauppAditaM pi = zobhanA'nyavarNAdyutpAditamapi kiM tad bhaved bhojyam ? naiveti gaathaarthH||214|| AdezAntaramAha - mArjArabhakSitamAMsamAMsAzistrI etAvatyanuvarttamAna eva / keI bhAMti pahie uTThANA maMsapesivosiraNaM / saMbhAriya parivaDhaNa vArei suo kare ghettuM // 215 // = keI bhAMti gAhA / vyAkhyA- aNNe bhaNaMti 'pahiye uTThANaM' ti kappaDiyavaisAvaNAe, maMsapesivosiraNaM, gahaNaM, 'saMbhArita 'tti sambhRtakaraNam, parivaDhaNaM parivesaNaM laMbaNagahaNaM ca / etthaMtarammiya viditavuttaMto vArei suto kare ghettuM / tatazca yathedaM abhojyaM evamAdhAkarmmA'pIti gAthArthaH // 215 // kiJca amilA-karabhIkhIraM lasuNa palaMDU surA ya gomaMsaM / veyasamae vi ya mayaM kiMci abhojaM apejjaM ca // 216 // amilA0 gaadhaa| vyAkhyA - amilA = gaDDarA, karabhI = uTTI, etAsiM khIraM, lasuNa, palaMDU sUrAya gomaMsaM, palaMDU = sAgaviseso, vedasamae pi ca nirddharmmapraNIte mataM aGgIkRtaM kiJcid = (Ti0) 1. parivesaNa je4, bhAM0 // 2. vedasaMmate'pi ji1 // (vi0Ti0 ) . vIragaNeH malayagirisUrezca matena "veyasamae vi amayaM kiMci iti pAThaH syAt / tathA ca tadvRttiH... vede yathAyogaM zeSeSu ca 'samayeSu' nirddharmapraNIteSu 'amatam' asammataM bhojane pAne ca / tathA jinazAsane'pi kiJcidAdhAkarmmikAdirUpamabhojyamapeyaM ca veditavyam / iti malaya0 / vedAH = RgvedAdayo brAhmaNasambaddhAzcatvArazAstravizeSAH, samayAstu zeSadarzaninaH siddhAntAstat, tasminnapi na kevalaM jinazAsane ityapizabdArthaH, amataM = agrAhyatayA anabhipretaM, ziSTAnAmiti zeSaH // iti vIragaNivRttiH // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // abhojyaM apeyaM ceti gAthArthaH // 216 // evaM tAvat krmmaaklpniiymityuktm| adhunA tatspRSTamAha 53 vaNNAijuyA vi balI sapalalaphalaseharA asuiNatthA / asuissa vippuseNa vi jaha chikkA ho (i) abhojjA u||217|| vaNAdi0 gAhA / puvvaddhaM kaMThaM / asuyissa vippuseNa vi = laveNa vi jaha cchikkA hoti abhojA evaM AhAkammalavacchikkaM pi abhojjameveti gAthA'bhiprAyaH // 217 // 'tacchikkaM pi' bhaNitam / sAmprataM bhAjanasthitamAha emeva ujjhiyammi vi AhAkammammi akayae kappe / hoi abhojjaM bhANe jattha va suddhammi taM paDiyaM // 298 // emeva gAdhA nigadasiddhA, NavaraM jattha va suddhammi azanAdau tadAdhAkarmma patitaM bhavati tadapi abhojymiti||218|| pariharaNAsambandhamAha vaMtuccArasaricchaM kammaM soumavikovio bhiio| pariharai sAvi ya duhA vihiavihIe ya pariharaNA // 219 // vaMtuccAra0 gAhA nigadasiddhA, Navaramavikovito = agIyattho bhaNNati // 219 // tattha avihipariharaNA imA sAlI oyaNahatthaM daTTu bhaNai avikovio deMtI / kattoccautti sAlI vaNi jANati puccha taM gaMtuM // 220 // sAlI0 gAhA / vyAkhyA - sAdhussa hiNDamANassa egammi vANiyagakule egAe agArIe bhikkhaTThe sAlioyaNo nniinnio| tao ya sAliodaNahatthaM daTTu bhaNati agAriM avikovio = agIo deMtiM pAhuDiyaM- "kattoccau tti sAli ? / " sA Aha- "vaNi jANati / puccha taM gaMtuM" ti gaathaarthH||220|| gaMtUNa AvaNaM so vaNiyagaM pucchate kao sAlI ? paccaMte magahAe gobbaragAme tahiM vayati // 221 // gaMtUNa gaahaa| gaMtUNa AvaNaM so vANiyagaM pucchae- "kao sAlI jasseso poggaliu tti ? / " so Aha- "pacca'nte magahAe gobbaragAme", uppaNNo tti vaksesaM / tahiM vayati = gacchai tti gAthArthaH // 229 // (Ti0) 1. 0ttha vi su0 laa0| 0ttha va suddhaM pi a0 ji1 // 2. 0ccanta maga0 lA0 ji0 // *. vIragaNi-malayagirisUrimatena soumavi kovio iti pAThaH syAt / tathA ca tadvRttiH - ... zrutvA 'apiH' sambhAvane sambhAvyate etanniyamataH 'kovidaH' saMsAravimukhaprajJatayA paNDitaH ata eva 'bhItaH '... iti malaya0 // ... zrutvA ... kovidaH = gItArthaH sAdhuH, bhItaH... iti vIra0 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 // savRttipiNDaniyuktiH // kammAsaMkAe pahaM mottuM kaMTA-'hi-sAvayA adisiN| chAyaM pi vivajeMto Dajjhai uNheNa mucchaadii||222|| kammA0 gaahaa| vyAkhyA- kammA''saMkAe pahaM mottuM mA NAma esa AhAkammio keNa vi sAvageNa kao bhve| uppahapavattassa dosA-kaMTA-'hi sAvagA hojjaa| 'adisiM'ti vibhullejjA, tahA kammA''saMkAe ceva cchAyaM pi vivajeto Dajjhati uNheNa mucchAdI dosA, AdisaddAo pipAsAbhrami-pittamucchAdigahaNamiti gaathaarthH||222|| iya avihIpariharaNA NANAdINaM Na hodi aabhaagii| davva-kula-desa-bhAve vihipariharaNA imA tattha // 223 // iya gaahaa| vyAkhyA- iya = evaM avihipariharaNA hoti| evaM ca kuvvamANo NANAdINaM = NANa-dasaNa-caraNANaM Na hoti aabhaagii| tamhA 'davva-kula-desa-bhAve' etadviSayA vidhipariharaNA iyaM tatra kartavyeti gaathaarthH||223|| odaNa-samitima-sattuga-kummAsAdI ya hoMti davve tu| bahujaNamappajaNaM vA kulaM tu deso surtttthaadii||224|| odaNa0 gaahaa| vyAkhyA- odaNo = kUro, samitimAH = maNDagAH, sattU-kummAsAdigA pasiddhA, hoMti davve u| ettha imo vidhI- ucitaM jahA lADAdINa odaNAdi thovaM vA bahuM vA dei Na pucchA, aNuciyabahuesu pucchA, kimidaM ? sA bhaNati- "tujjhamiNaM", Na kappai, aNNakAraNe kahie kppi| bahujaNamappajaNaM vA kulaM tu mahallakule thovaM vA deja bahuyaM vA Na pucchA, khuDDalae pucchA, zeSaM puurvvt| deso suraTThAdi, suraTTAe kaMgodaNe Na pucchA, ujjeNIe maMDaesu, gollavisae sattu-kummAsesu, vivarIe pucchA, zeSaM pUrvavaditi gaathaarthH||224|| Ayara'NAdara bhAvo sayaM va aNNeNa vAvi daavnnyaa| etesiM tu payANaM catuppadatipadA va bhayaNA u||225|| Atara'Na gaahaa| vyAkhyA- 'Ayara'NAyara bhAvo'tti AdareNa hRSTA dadAti, pucchA, aNAyareNa payatIe Na pucchA, zeSaM puurvvt| sayaM vA deti pramodato aNNeNa vA davAveti avajJAtaH, etesiM tu padANaM davvAdINaM cauppada-tipadA vA anucitadezAdilakSaNA bhajanA = vikalpaneti gaathaarthH||225|| bhajanAmevopadarzayannAha (Ti0) 1. hoti iyaM ca ji1| hoi eyaM ca laa0|| 2. davvaM je1, ko0|| 3. vA hou bahu0 lA0 vinaa|| 4. bhAve je4 bhaaN0|| 5. reNa AdRtya dadAti ji1|| 6. etesu ji1|| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmanirUpaNam // aNuciyadesaM davvaM kulamappaM Adaro ya to pucchaa| bahue vi natthi pucchA sadesadavie abhAve y||226|| anucita0 gaahaa| vyAkhyA- anucitadezaM dravyaM zAlyodana iva mAlavake, kulamalpaM doNNi tiNNi vA mANusANi, Adarazca abhyutthAnAdilakSaNaH, cazabdAd bahudravyaM, to pucchA pavattai, esA cuppdaa| bhayaNA - bahue vi Natthi pucchA sadesadavie lADadeza iva kUre abhAve ca = anAdare ca, iyaM punastripadeti gaathaarthH||226|| RjvI pRSTA evaM kathayati tujjhaTThAe kayamiNaM aNNoNNaM pekkhae va svilkkhN| vajeMti gADharuDe kA te tatti tti vA bhnni||227|| tujjhaTThAe gaahaa| vyAkhyA- pucchiyA bhaNati-tujjhaTThAe kayamiNaM sago me bhttaaro| mAyAsaMbhave punaranyo'nyaM prekSate vA = pazyati vA savilakSaM = jJAtA'smIti salajaM, evaM vrjynti| 'gADharuTTe'tti atha puSTA atyarthaM ruSyati, "kA te tatti" tti vA bhaNati, tato NAUNaM bhAvaM geNhai tti gaathaarthH||227|| Aha gUDhAyArA Na kareMti AyaraM pucchiyA vi Na kheNti| thovaM ti va No puTThA taM ca asuddhaM kahaM tattha // 228 // gUDhAyArA gAhA / vyAkhyA- atha gUDhA''cArAstAH na kurvanti AdaraM, mA bhUnna grahiSyatIti, pRSTA vA na kathayanti yathA tava nimittaM kRtamiti vA, stokamiti vA kRtvA na pRSTA, tacca vastusthityA'zuddham, ataH kathaM tatra, karmabandho na bhavatIti zeSaH, prakRtisAvadyatvAt tasyeti gaathaarthH||228|| atrAha guruH AhAkammapariNao phAsuyabhoI vi baMdhao hodi| suddhaM gavesamANo AhAkamme vi so suddho||229|| AhAkamma0 gaahaa| vyAkhyA- iha vastusthityA pariNAmo bandhakAraNaM yata AdhAkarmapariNataH = AdhAkarma etaditi bhAvayan prAsukabhojyapi tatpariNAmata eva bandhako bhvti| zuddhaM gaveSamANaH AgamanItyA AdhAkarmaNyapi sa zuddhaH sarvopadhAzuddhapariNAmayuktatvAditi gaathaarthH||229|| amumevArthaM bhAvayannAha saMghuddiDhaM souM eti duyaM koti bhAie ptto| diNNaM ti dehi majjhaMtigAu sAuM tao lggo||230|| (Ti0) 1. ya je4 bhaaN0|| 2. bhe je4 bhaaN0|| 3. geNhe je2 vinaa|| 4. ikSate ji1|| 5. aha gUDha0 ji0 ji1|| 6. jjha diNNaM sAuM je2|| (vi0Ti0).. upadhA = dossH|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // saMghuddiTai gaahaa| vyAkhyA- saGghoddiSTaM = saGghabhaktaM zrutvA eti = Agacchati drutaM = zIghraM kazcit saadhuvessH| sa ca bhAite patto = vibhakte praaptH| atrAntare sAvago saDhi bhaNati- "dehi etss|" sA bhaNati- "diNNaM" ti = sarvaM dttm| so bhaNati- "dehi majjhaMtagAo' = appaNaraddhAo tti bhaavnaa| diNNaM taM ca, 'sAuM tao laggo' tti sAdhU vi sAuM ukkassagaM ti kaTu kammaM cevedaM, evamazubhapariNato tato laggo = tao baddho tti gaathaarthH||230|| tahA mAsiyapAraNagaTThA gamaNaM AsaNNagAmagaM khme| saDDI pAyasakaraNaM kayAi ajejihaM khmo||231|| mAsiya0 gaahaa| vyAkhyA- "mAsiyapAraNagaTThA gamaNaM AsaNNagAmagaM khamae" koi mAsiyapAraNaganimittaM mA iha aNesaNA bhavissati gao AsaNNagAma khmgo| tattha ya saDDI pAyasakaraNaM kayAi ajejihaM khamago tti gaathaarthH||231|| khallaga-mallaga lecchAriyANi 'DiMbhaga nibbhacchiya tti ruNttnnyaa| - haMdi samaNa tti pAyasa ghaya-gulajuya jaavnntttthaae||232|| khallaga0 gaahaa| vyAkhyA- saDDIe mAiTThANeNaM khallaga = puDaga, mallaga = sarAva, lecchAriya = kharaDiya, DiMbhagA = bAlA, 'Nibbhacchiya'tti mAiTThANaM sikkhAviyA uddhaTTA vA jaNaNIe NibbhacchiyA 'rudraNaya' tti ruMTaMti, "Na amhaM diNe diNe pAyaseNa kajaM" ti bhnnNti| etthaMtare khamagaM pvilu| saDDI bhaNati- haMdi samaNa tti ! pAyasaM - geNha samaNa ! pAyasaM ghaya-gulajuttaM jAvaNaTThAe = yApanArthamiti gaathaarthH||232|| egaMtamavakkamaNaM jai sAhU eja hoja tiNNo mi| taNukoTTammi amucchA bhuttammi ya kevalaM nnaannN||233|| egaMtamavakkamaNaM gaahaa| vyAkhyA- taM pAyasaM gaheUNa egaMtamavakkamaNaM khavagassa iriyapaDikkamaNaM, ciMtaNaM- jadi sAdhu eja kei addhANapaDivaNNagA hoja tiNNo mi| 'taNukoTThammi amuccha'tti zarIrakoSTake na tasyA'bhiSvaGgaH, bhukte ca sati kevalajJAnamutpannamasya, evaM ca sati tIrthakarA''jJA'lopena pariNAmazuddhireva karmakSayakAraNamiti gaathaarthH||233|| amumevArthaM dRSTAntadvAreNa pratipAdayannAha caMdodayaM ca sUrodayaM ca raNNo u doNNi ujjaannaa| tesi vivarIyagamaNe ANAkovo tao dNddo||234|| caMdodayaM ca gaahaa| vyAkhyA- caMdodayaM pacchimadisAe, sUrodayaM puvvadisAe evaM raNNo doNNi (Ti0) 1. 0e ya saDDI je2|| 2. DiMbhA je2|| 3. ruMTaNaM ti laa0|| 4. pAyasaM ghaya0 ji0 ji1|| 5. homi je1|| 6. ya je2|| 7. avaradi0 ji0|| (vi0Ti0).. sAdhuveSaH = sAdhuveSe viDambaka ityarthaH / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AdhAkarmmanirUpaNam // 57 ujjANA / teNa ya AdiTThe "kallaM sUrodayaM gacchissAmo; taNahAragAdiyA caMdodayaM vayaMtu / " kayA ca aagghosnnaa| duTTappAyA NariMdapattIu appasArigaM pAsissAmo tti sUrodayaM gatA / rAyA vi saMmuho gamAss sUro tti caMdodayaM gato / tattha gaehiM ya NivaMgaNAo diTThAo / Na ya tersi doso aannaaakovaao| itaresiM adaMsaNe vi ANAkovAto ya daMDotti Aha ca- 'tesi vivarIyagamaNe' tyAdi uktArthamiti gaathaarthH||234|| sUrodayaM gacchamahaM pabhAe caMdodayaM jaM tu taNAdihArA / duhA ravI paccurasaM ti kAuM rAyA vi caMdodayameva gacche // 235 // sUrodayaM vRttaM bhAvitArtham, NavaraM 'duhA ravI paccurasa 'tti eMtANaM jaMtANa ya sammuho Aicco ti // 235 // pattalaDumasAlA 'dacchAmo NivaMgaNa tti duvvittA / ujjANavAvaDehiM gahiyA ya hayA ya baddhA ya // 236 // pattala0 gAhA / vyAkhyA sUryodayagAminaH evaM cintitavantaH pattaladumasAlagatA = patravavRkSazAkhAgatAH santaH, kim ? drakSyAmo nRpAGganA = rAjapatnIH iti durvRttAH SiGgaprAyAH te ca udyAnavyAvRttaistadArakSikapuruSaiH gRhItA hatAzca daNDAdibhirbaddhAzca rajjvAdibhiriti gaathaarthH||236|| sahasA paTTha diTThA iyarehiM NivaMgaNa tti to baddhA / Nitassa ya avaraNhe daMsaNamubhao vaha visaggo // 237 // sahasA gaahaa| vyAkhyA - sahasA praviSTAH satyaH dRSTAH = upalabdhAH itaraiH candrodayagatatRNahArakAdibhirnRpAGganA iti / tato baddhA nirgacchatazcAparANe, rAjJa iti gamyate / 'daMsaNamubhayo 'tti dovi daMsiyA pucchiUNa ya jahaTThiyaM sUrodayagAmiNo adiTThaNivaMgaNA vi mamA''NAbhaMgakAriNo tti vahiyA / itare ANATThiyatti diTThAhiM vi visajjiyA / tadAha- vahaha - visaggo tti gAthArthaH // 237 // dAntikayojanAM kurvvannAha jaha te daMsaNakaMkhI apUriticchA vi sAsiyA raNNA / diTThe vitare mukkA emeva ihaM samoyAro // 238 // jaha te daMsaNa0 gaahaa| vyAkhyA- jaha te daMsaNakaMkhI sUrodayujjANagAmiNo apUriyicchA vi adiTThAhiM vi NivaMgaNAhiM sAsiyA raNNA = vahiyA NaravaiNA / diTThe vitare mukkA caMdodayagAmiNo emeva ihaM samoyAro, so ya, khamaga saMghabhattaliMgatthehiM darzita eveti gAthArthaH // 238 // eyaM ca AhAkammaM bhuMjittA aNAloiya- apaDikkaMto kAlaM karei Natthi se ArAhaNA / ata evAhaAhAkammaM bhuMjati na paDikkamae ya tassa TThANassa / 4 emeva aDai boDo lukkavilukko jaha kavoDo // 239 // dAraM // (Ti0) 1. gacchA0 je2 // 2. 0NapAlaehiM kha0 je4 bhAM0 // 3. drakSAmo lA0 ji1 // 4. kamoDo je1,2 ko0 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 // savRttipiNDaniyuktiH // AhAkammaM gaahaa| kaNThyA, NavaraM lukkovilukko = uppiMkhiya NippiMkhiya tti||239|| dvAraparisamAptiM tadanyadvArasambandhaM ca pratipAdayannAha AhAkammiyadAraM bhaNiyamidANiM purA smudditttt| uddesiyaM ti vocchaM samAsao taM duhA hoi||240|| AhAkammiya0 gaahaa| vyAkhyA nigdsiddhaa||240|| AhAkamme tti dAraM gyN| idAnIM uddesiyaM ti dAraM oheNa vibhAgeNa ya ohe ThappaM tu bArasa vibhaage| uddesa kaDe kamme ekkakke cauvviho bhedo||241|| oheNa gaahaa| vyAkhyA- oghena = sAmAnyena, vibhAgena = vizeSeNa, caH samuccaye, oghe ThappaM tu = oghaviSayaM sthApanIyam, AgamAdvijJAya vaktavyamityarthaH, 'bArasa vibhAge ti dvAdazabhedA vibhAgauddezike, tAnevAha- 'uddesa kaDe kamme'tti amISAM svarUpaM vkssyti| eteSu 'ekkakke'tti ekaikasmin caturvidho bhedaH uddeza-samuddezA-''deza-samAdezalakSaNa iti gaathaasmaasaarthH||241|| adhunA avayavArtha ucyte| tatraughauddezikasambhavaM pratipAdayannAha jIvAmo kaha vi ome niyayaM bhikkhAu tA kati demo| haMdi hu Natthi adiNNaM bhujjai akayaM Na ya phlei||242|| jIyAmo gaahaa| vyAkhyA- dubbhikkhe dhatte kei devadattAI bhaNaMti jIvAmo kaha vi ome = jIvitAni kathaJcit durbhikSe, ato dRSTaduHkhAni dharmAya 'NiyayaM bhikkhAu tA kai vi demo'tti niyataM = nityameva bhikSAH = prAbhRtikAH tataH kiyatyo'pi demo tti, kim ? iti 'haMdi hu Natthi adiNNaM bhujati' 'haMdI'tyupapradarzane evaM gRhyatAM nAstyetad yad adattaM bhujyate, akRtaM na ca phalati, kRtasya phalanAditi gaathaarthH||242|| sA tu avisesiyaM ciya mitammi bhattammi cAule cchubhi| pAsaMDINa gihINa va jo ehiti tassa bhikkhtttthaa||243|| sA tu gaahaa| vyAkhyA-sA tu agArI avisesiyaM ciya evaM amhaM evaM bhikkhAe ahavA gihINa samaNANa vA, mitammi bhattammi cAule cchubhati, cAulagrahaNaM zeSadhAnyopalakSaNam, kimarthaM cchubhati ? pAsaMDINa gihINa va jo ehiti tassa bhikkhaTTa tti gaathaarthH||243|| (Ti0) 1. tu ko0|| 2. va khN0|| 3. AcArAdvi0 ji1|| 4. ekkakkaM ti laa0|| 5. 0sambhavapratipAdanAyAha ji1 laa0|| 6. 0kkhAvi khaM0 vinaa|| 7. kayai bhAM0 je4|| 8. ko vi lA0 ji0|| 9. bhaNati lA0 ji0|| 10. demi tti laa0|| 11. yathA'dattaM tad bhujyate ji1|| (viTi0)..'eyaM amhaM...samaNANa vA' iti mAnasikAbhiprAyavizeSaH, tena rahitaM yad bhaktaM tad avizeSitaM bhaktamiti aashyH|| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // auddezikadoSanirUpaNam // chaumatthohuddesaM kahaM viyANAi coie bhnni| uvautto guru evaM gihtthsddaadicettttaae||244|| chaumattho0 gaahaa| vyAkhyA- chadmasthaH sattva oghauddezikaM uktalakSaNaM kathaM vijAnAti ? codite = evamukte sati bhaNati gururiti sambandhaH, uvautto saMto suttoditeNa vihiNA evaM vakSyamANena nyAyena gihatthasaudiceTTAe tti gaathaarthH||244|| sA punariyaM ceSTA diNNAu tAu paMca vi rehAu karei dei va gnnetii| deha ito mA ya ito avaNeha ya ettiyA bhikkhA // 245 // diNNAu gaadhaa| vyAkhyA- sAdhummi goyarapaviDhe jaNaNIe bhaNitA- "dehi bhikkhaM"ti, "diNNAu tAu paMca vi bhikkhAo"tti, ahavA rIhAu karei pAhuDiyaM viyAvetI, deti va gaNetI "cautthI vaTTaI"tti, 'deha io mA ya ito' vi (?tti) josaNaM, dAtukAmaM bhaNati- "deha ito kUrapehaDAto, mA ya io' vi (?tti) josaNAo, 'avaNeha ya ettiyA bhikkha'tti bhikkhAe diNNAe adiNNAe vA bhaNati- "avaNeha aNNAo vi cattAra", tato esaNovautto pucchati- "kimidaM ?"ti, tAhe sA sAhati-"jahA eyAo bhikkhAyarANaM paMca dijN"ti| (bhikkhAyarANaM paMca dijaMti) ahavA raddha ukkaDDijati tato sesaM kppti| evaM jANai tti gaathaarthH||245|| amumevArthaM prapaJcataH pratipAdayannAha saddAiesu sAhU mucchaM Na kareja goyaragao u| esaNajutto hojjA goNIvaccho gvttevv||246|| sadAdiesu gaahaa| vyAkhyA- saddAiesu visaesu sAhU mucchaM Na kareja goyaragato u, 'tu'zabdAt zeSakAle'pi vizeSatastatra, ata evAha- esaNajutto hojA ka iva kasmin ? iti dRSTAntamAhagoNIvaccho gavatteva tti gaathaarthH||246|| dRSTAntavyAcikhyAsayaiva Aha Usava maMDaNavaggA Na pANiyaM vacchae Na vA caarii| vaNiyAgama avaraNhe vacchagaraDaNaM khrNttnnyaa||247|| Usava gaahaa| vyAkhyA- egassa seTThissa ghare vacchago pio ya tajjiyAo ya NeNa vadhugAo- "eyaM pddiyggejsu"tti| tAo paDiyaggaMti aNNayA ya Usavo jAto tti| tato Usave maMDaNavaggAo tAo; ato Na pANiyaM vacchate Na vA cArI dinnnnaa| 'vaNiyAgama avaraNhe'tti avaraNhe vaNiyago aagto| 'vacchagaraDaNaM'tti tato vacchaeNa rddiyN| 'kharaMTaNaya' tti NAUNa aMbADaNA vadhUNaM ti gaathaarthH||247|| paMcavihavisayasokkhakkhaNIvadhUsamahiyaM gihaM taM tu| na gaNei goNivaccho mucchiya gaDhio gvttmmi||248|| (Ti0) 1. 0ttho udde0 kh0|| 2. 0hAe ceTThA0 ji1|| 3. mio je2|| 4. lihAu laa0|| 5. 0saNAju0 // 2 // (vi0Ti0).. gavatteva = gobhakta iva ityrthH|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // = paMcavi0 gAhA / vyAkhyA- paMcavidhA visayA saddAdayo terhito jaM sokkhaM tassa khaNIbhUtAto AgarabhUyAo jAo bahUo tAhiM samahikaM = samaggaM gRhaM taM tu, kim ? Na gaNayati = na rAgato nirIkSata ityarthaH, goNivaccho sarUvakahaNaM na tvautpAtikaH mucchio = ajjhovavaNNo gaDhio nitarAM gavattammi tadanyaparihAreNa tadeva jAnAtIti zeSaH / 60 evaM sAdhU vidhammucchito caraNe ya gaDhito = acchaMtovautto sUtrokte vidhau varttamAnaH na viSayeSu rAgaM yAti eSaNAM ca jAnAtIti / Aha ca = gamaNAgamaNukkheve bhAsiya soyAdiiMdiyAjutto / esaNamaNesaNaM vA taha jANai tammaNo samaNo // 249 // gamaNA0 gaahaa| vyAkhyA - gamaNAgamaNe agArIe ukkheve bhaMDagAdINa bhAsie " eyaM dehi mA etami" tyAdau zrotrAdibhirindriyairupayuktaH esaNamaNesaNaM vA taha jANati tammaNo = uvayogamaNo sAdhu tti gaathaadvyaarthH||248-249|| uktmoghauddeshikm| adhunA vibhAgauddezikamucyate / tasya sambhavapradarzanAyAha-- mahatIe saMkhaDIe uvvariyaM kUra - vaMjaNAdIyaM / pauraM daTTUNa gihI bhaNai imaM dehi puNNaTThA // 250 // mahatIte gAhA / vyAkhyA- mahatIte = bAhaDAe saMkhaDIe bhoyaNalakkhaNAe uvvariyaM kUravaMjaNAdIyaM, tato taM pauraM daTThUNa gihI bhaNati, kim ? " imaM dehi puNNaTTha" tti gaathaarthH||250|| taM ca katAI taheva dijjati katAI aNNahA kAuM / ato tattha vibhAgaddesigamevaM saMbhavai puvvamuddinaM / sIsagaNahiyaTThAe taM ceva vibhAgao bhaNai // 259 // = tattha gaahaa| vyAkhyA-- tattha kUra vaMjaNAdau vibhAguddesiyamevaM saMbhavai tti, puvvamuddiTTaM AhAkammANaMtaraM ettha vA oghuddesANaMtaraM sIsagaNahiyaTThAe taM ceva vibhAgato bhaNati gaMtthakAro tti gaathaarthH||251|| idaM ca 'uddesa kaDe kamme ekvekve cauvviho bhedo' (gA0249) tti bhaNitaM tadevaughato vyAcikhyAsurAha uddesiyaM samuddesiyaM ca AdesiyaM samAdesaM / 5 evaM kaDe ya kamme ekvekve cauvviho bhedo // 252 // (Ti0) 1. tat kim ji0 lA0 // 2. deha khaM0 je2 // 3. 0meyaM bhAM0 je1 ko0 // 4. satthakAro ji1 / / 5. caukkao bhAM0 je4 // (vi0Ti0) uvvariyaM = zeSIbhUtamityarthaH // * evam = 'mahatIte' (gA0250) ityAdigAthoktaprakAreNa iti vIra0 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // auddezikadoSanirUpaNam // 61 uddesiyaM gaahaa| vyAkhyA - uddesiyAINa sarUvaM bhaNNihIti / evaM kaDe ya kamme ekkke cauvviho bhedo tti, tattha kUraM dahimAtIhiM mIsiyaM ti kaDaM, kammaM puNa gulAdi tAveuM modagabaMdhaNaM ti gaathaarthH||252|| idAnImuddezAdisvarUpamAha jAvaMtiyamuddesaM pAsaMDINaM bhave samuddesaM / samaNANaM AdesaM niggaMthANaM samAesaM // 253 // jAvaMtiya0 gaahaa| vyAkhyA - " jAvaMto kei AgacchissaMti tesiM dAhAmo" tti eyaM tu uddesiyaM / pAsaMDINaM = "caragAdINameva dAhAmo "tti eyaM tu bhave samuddesaM / samaNANaM = "NiggaMtha - sakka-tAvasagerUa-AjIvagANa dAhAmo" tti AdesaM / niggaMthANaM = "sAhUNameva dAhAmo "tti eyaM samAesamiti gaathaarthH||253|| idAnIM tassa ceva kappAkappavihiM bhaNAmi chiNamacchiNaM duvihaM davve khette ya kAle bhAve ya / nipphAdiyanipphaNNaM NAyavvaM jaM jahiM kamati // 254 // chiNNamacchiNNaM gaahaa| vyAkhyA - taM puNa uddesuddesigAdi duhA bhavati - chiNNamacchiNNaM ca; dravyAdivibhaktaM chinnam, itaradachinnamiti; Aha ca- davve khette kAla - bhAve ya / evaM kRte karmmaNi ca yojym| idaM ca 'NipphAdiyaNipphaNNaM' niSpAditena prAsukakhaNDodakAdinA niSpannaM modakabandhanavat, anena karmmoddezikamapi sUcitam, atra jJAtavyaM gItArthena yad yatra krAmatIti gaathaasmudaayaarthH|| 254 // avayavArthaM tu vakSyati / tatra dravyAdyachinnamAha bhutvvariyaM khalu saMkhaDIe taddivasamaNNadivase vA / aMto bahiM va savvaM savvadiNaM deha acchiNNaM / / 255 // bhuttuvvariyaM gAhA / vyAkhyA- bhuttuvvariyaM khalu saMkhaDIe- keNai saMkhaDI katA / teNa pabhUtamuvakkhaDAviyaM taM ca bhuttuvvariyaM pAsiya taddivasamaNNadivase vA sAmI bhaNati - "aMto bahiM ca savvaM savvadiNaM deha acchiNNaM / " 'savvaM ti davvato achiNNaM, 'aMto bahiM va'tti khettao, 'savvadiNaM' ti kAlao, 'deha'tti jAva bhAvo Na Niyattai tti bhAvato acchinnametaditi gAthArthaH // 255 // adhunA chinnamucyate deha imaM mA sesaM aMto bAhiragataM va egayaraM / jAva amuga ti velA amugaM velaM va Arabbha / / 256 / / (Ti0) 1. bhattu0 khaM0 je1,2 // 2. 0vasaM khaM0 ko0 je1 // (vi0Ti0 ) . ...tathA niSpAditaniSpannamiti niSpAditena- gRhiNA svArthaM kRtena niSpannaM yat karambAdi modakAdi vA tanniSpAditaniSpannamityucyate, tato yanniSpAditaniSpannaM yatra kRte karmaNi vA krAmati = ghaTate, yathA yadi karambAdi tarhi kRte atha modakAdi tarhi karmaNi tatpratyekamauddezikAdibhedabhinnaM chinnamacchinnaM cetyAdinA prakAreNASTadhA jJAtavyam / iti malaya0 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // deha gaahaa| vyAkhyA- deha imaM madhukhIrAdi mA sesaM laDDugAdi eyaM davvato chiNNaM ti, aMto = abhiMtare bAhiragataM va egataraM ti khettao, kAlao jAva amuga tti velaM - praharatrayaM yAvat amugaM velaM va Arabbha- praharadvayAdArabhya iti kAlataH, eteSveva bhAva iti bhAvacchiNNaM dhAritaM, niyatte bhAve kappai tti gaathaarthH||256|| atraiva kalpanIyAdividhiM pratipAdayannAha davvAdIchiNNaM pi hu jai bhaNaI Arato vi mA deh| to kappai chiNNaM pi ha acchiNNa kaDaM prihrNti||257|| davvAdI0 gaahaa| vyAkhyA- davvAdIchiNNaM pi hu uddesiyaM jai bhaNati tassAmI Arato vi avadhIkayakAlAto "mA dehi" tti to kappati attaTTitaM ti kAuM akopapratiSedhe sti| 'chiNNaM pi hu achinna kaDaM pariharaMti - acchiNNamapi kRtaM Arambha iti kRtvA prathamatayA api pariharantIti gaathaarthH||257|| tathA amugANaM ti va dijau amugANaM ma tti ettha u vibhaasaa| jattha jatINa visiTTho niddeso taM prihrejaa||258|| amugANaM ti va gaahaa| vyAkhyA- amugANaM ti va dijau amugANaM me tti ettha u vibhAsAyadi svAmI vakti- "carakAdInAmeva dIyatAM mA anyeSAmi" ti akopapratiSedhe klpte| atha sAmAnyena "pAkhaNDAdInAM dIyatAM mA gRhasthAnAmi"ti na kalpate; evaM vibhASA kaaryaa| ata evAha- jattha jatINa visiTTho Niddeso taM pariharejA, jahA- pAsaMDINaM, NiggaMthANaM sAdhUNaM va tti gaathaarthH||258|| adhunA parijJAnopAyaM vidhizeSaM ca pratipAdayannAha saMdissaMtaM jo suNai kappae tassa sesae tthvnnaa| saMkaliyasAhaNaM vA kareMti amuge imA meraa||259|| saMdissaMtaM gaahaa| vyAkhyA- saMdissaMtaM "eyamevaM dehi" tti "eyaM vA dehi imaM vA; mA etami" tyaaderpyuplkssnnm| (Ti0) 1. 0Nate khN0|| 2. Na lA0 ji1|| 3. hu je1 ko0|| 4. ThaviyaM khN0|| 5. asue khaM0 je2 bhaaN0|| (vi0Ti0) ...... nanu kaudezikA'ntyabhedatrayasya kA vArtetyAha- chinnaM pUrvoktArtham, apihuzabdaH samuccayArtho bhinnakramazca tathA 'achinna'tti vibhaktilopAdachinnaM apihuH, pUrvoktArthApihuratra yojitaH, 'kaDaM'ti laDDukAditayA kriyate sma kRtaM = kammauddezikaM, tasyA'pyantyabhedatrayaM grAhyaM, pariharanti = dAnapariNAmApagamAdAtmArthIkRtamapi na gRhNanti sAdhavo'vizuddhakoTitvAt.... iti viir0|| malayagirisUriNA 'chiNNaM pi hu' iti zabdAH 'to kappaI' iti zabdena saha yojitA iti asmAkam aabhaati| tathA ca taTTIkA ... bhaNati- yathA mA ita UrdhvaM kasmAyapi dehIti, yathA praharadvayaM yAvatpUrvaM kiJciddAtuM niropitaM, tato dAnapariNAmAbhAvAdageva niSedhati- 'mA ita UrdhvaM dadyAditi tadA tacchinnamapi kalpate, tasya sampratyAtmIyasattAkIkRtatvAt, yatpunaracchinnakRtamacchinnam- anirdhAritaM kRtaM vartate tatpariharanti, akalpyatvAt... mly0|| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // auddezikadoSanirUpaNam // 63 atra cAyaM vidhiH- saMdissaMtaM jo suNati sAdhU uddesuddesiyaM paDucca Na ukaDa kammAI, kim ? kappate tassa tadaiva doSAbhAvAt / zeSANAM ko doSaH ? ityAha ca- 'sesae ThavaNa' tti zeSANAM sthApanAdoSaH / so ya sAdhU Niggato aNNesiM sAhai - " mA tattha vaccaha' tti / amumevArthamadhikRtyAhasaMkaliyasAhaNaM vA kareMti = aNNoNNasaMghADagakahaNaM vA, 'vA' saddo bahuppamANesu egassa acchaNaM vA "amuge gihe aNesaNa" tti, imA merA = iyamatra maryAdeti gAthArthaH // 259 // saMghADagAi akahiyAi pavidvANaM tu imo jANaNovAto mA eyaM deha imaM puTThe siTThami taM pariharanti / jaM diNNaM taM diNNaM mA saMpati dehi geNhaMti // 260 // dAraM // mA eyaM gaahaa| vyAkhyA- koi sAdhU bhikkhaTThA paviTTho tAhe egA ayANaMtI aNNato dAumAdattA / aNNAe bhaNitaM - " mA eyaM; deha imaM / " tato pucchati - "kimeyaM ?" ti / sA bhaNati - " eyaM ceva AdiTTha" ti / iyaM NAUNa pariharati / tathA cAha - puTThe siTThammi taM pariharati / ahavA "jaM diNNaM taM diNaM mA saMpadi dehi", giNhaMti attaTThiya tti kAuM akopapratiSedhe ca satIti gAthArthaH // 260 // evaM uddesuddesiyaM bhaNitaM / sAmprataM kRtasambhavaM tatsvarUpaM copadarzayannAha-- rasabhAyaNaheuM vA mA kucchihIi suhaM va dAhomi / dahimAdI AyattIkarei kUraM kaDaM eyaM // 269 // rasabhAyaNa0 gaahaa| vyAkhyA- rasaH dadhyAdiH, tadbhAjananimittaM vA mA vA kucchihiti acchaMtagaM suhaM va dAhAmi ulliyaM ti, evaM dahimAdI AyattIkarei kUraM, dahikUramityarthaH, kaDaM eyaM ti gAthArthaH // 269 // tathA mA kAhiMti avaNNaM parikaTTaliyaM va dijjai suhaM tu / vigaDeNa phANieNa va NiddheNa samaM tu vaTTeti // 262 // dAraM // mA kAhiMti gaahaa| vyAkhyA- mA kAhiMti avaNNaM bhikkhayarA, parikaTTaliyaM va dijjati suhaM tu kaDaM saMtaM ataH viyaDeNa desaM paDucca phANiteNa va = kakkabeNaM vA NiddheNa = ulleNa samaM tu varheti (Ti0) 1. tatra ji1|| 2. 0gA'kahiyA pa0 ji0 / 0gAdi akahiya pa0 ji1 // 3. aNNe udA0 lA0 // 4. vA kucchiMhI mA su0 je4 bhAM0 vinA // 5. 0hAmo je2 // 6. 0yattaM kare0 je1 ko0 vinA / 7. ApattagaM ji1 // (vi0Ti0 ) . malayagirisUrimatena 'asura' iti mUlapAThaH syAt / tathA ca taTTikA - sa ca nirgataH sannanyebhyaH sAdhubhyo nivedayati, tathA cAha-- 'saMkalie 'tyAdi 'azrute' zeSasAdhubhiranAkarNite iyaM pUrvapuruSAcIrNA maryAdA, yaduta saGkalikayA ekaH saGghATako'nyasmai kathayati so'pyanyasmAyityevaMrUpayA 'sAhaNaM' kathanaM karoti, vAzabdo yadi sAdhavo bahupramANAstadaikasyAvasthAnamiti sUcanArthaH, sa sarvebhyo nivedayati, yathA mA'smin gRhe vrAjiSuH, aneSaNA varttata iti .. malaya0 / *. acchaMtagaM sthApatim // 8. AyattIkarei = AyattIkaroti, mizrIkarotItyarthaH // 7. parikaTTaliyaM = ekatra pinnddiikRtm|| D. kakkabeNaM = ikSurasavikAreNa // ) = Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 / / savRttipiNDaniryuktiH // modagAdi kareMti tti gAthArthaH // 262 // bhaNitaM kaDuddesigaM / idANi kammuddesiyaM bhaNNati emeva ya kammammi vi uNhavaNe Navari tattha NANattaM / tAviyavilINaeNaM modakacuNNIpuNakkaraNaM // 263 // emeva ya gAhA / vyAkhyA - emeva ya jahA kaDavisese kammammi vi kammuddesige vi bhAvaNA kaayvvaa| uNhavaNe Navari tattha NANattaM, tadeva darzayati - tAviyavilINaeNaM, guleNaM ti gamyate, modagacuNNIpuNakkaraNaM ti gAthArthaH // 263 // atrA'pi kalpanIyA'kalpanIyavidhimAha amugaM ti puNo raddhaM dAhamakappaM tamArato kappaM / khette aMto bahiM va kAle suivvaM parevvaM vA // 264 // amugaM ti gAhA / vyAkhyA- amugaM ti uvvaritagaM allupalAsiga samitimAdi, yadi gihatthI bhaNati -"majjheNa ejja tti puNo raddhaM dAhaM" ti akappaM taM, tathA kRtamiti gamyate, ArataH kalpaM, tathA akRtamityarthaH / aNNe bhaNati vaTTa - timmaNAdisu vi eseva vibhAsA / "khette aMto bahiM vA = abbhiMtarillagaM bAhirillagaM vA, kAle suivvaM parevvaM vA = svastanaM parUttanaM vA, akalpanIyam / Ahaukta evAyamarthaH punaH kimarthamucyate ? karmadvArabhedAnna doSa iti gaathaarthH||264|| athavA sAmAnyenaivAha-- jaM jaha va kayaM dAhaM taM kappar3a Arato tahA akayaM / kayapAgamaNiTTha'ttaTThiyaM pi jAvaMtiyaM mottuM // 265 / / dAraM / / 8 jaM jaha va gAhA / vyAkhyA - jaM jaha va kataM dAhaM AyattimAdi taM kappati Arato, tahA akayaM / Aha-- kiM kRtaM tu na kalpate eva ? ucyate - attaTTiyAdi kppti| kiM sarvameva ? netyAha kRtapAkamaniSTamiti kRtvA AtmArthIkRtamapi na kalpate, jAvaMtiyaM mottuM ti taM puNa attaTThiyAdi kappati tti gAthArthaH // 265 // gatamuddezikadvAram / adhunA pUtikarmmadvAraM vivRNvannAha- pU~tIkammaM duvihaM davve bhAve ya hoi nAdavvaM / davvaMmi chagaNadhammiya bhAvammi ya bAdaraM suhumaM // 266 // (Ti0) 1. 0NaM ca mo0 khaM0 je1,2 // (vi0Ti0) .... iyamatra bhAvanA - yad gRhasyAntarbahirvA modakacUrNyAdikaM modakAditayopaskariSyAmi kAlavivakSAyAM yadadya zvaH paratare vA dine bhUyo'pi pakSyAmi tattubhyaM dAsyAmItyukte tathaiva cet kRtvA dadAti tato na kalpate.. iti mly0|| *. ukta evAyamarthaH 'deha imami' (gA0256) tyAdi gAthAyAM... ityAzayaH // V. kRtam = kUra- dadhyAdikaM yAvadarthikAdyarthaM mishriikRtmityrthH|| 8. kRtapAkaM = kammaddezikam, aniSTam = tirthakarAdibhiH grahaNAya nepsitamityarthaH // . yAvadarthikaM karmmoddezikaM yadi gRhasthena AtmArthIkRtaM tarhi sAdhUnAM kalpate; kammaddezikasya zeSatribhedA gRhasthenAtmArthIkRtamapi sAdhUnAM grahaNAya na kalpate, avizodhikoTitvAd ityAzayaH // pUtikammamityAdigAthAyAH pUrvaM adhikA gAthA je2 vinA mUlAdarzeSUpalabhyate sA ceyaMchakkAyaniraNukaMpA jiNapavayaNabAhirA bhipphoddaa| emeva aDaMti boDo lukkavilukko jaha kavoDo // tadviSaye piM0ni0 avacUryAM itthamuktaM-- 'chakkAye 'ti gAthA dRzyate, paraM sA vRttau na vyAkhyAtA sugamA ca sambandhazca na ko'pi // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pUtidoSanirUpaNam // pUtikammaM gaadhaa| vyAkhyA- 'pUtIkammaM duvihaM' ti kutha pUtibhAve (pA0dhA0 1118) pUtikarma = tAdRggandhavaccAritrakriyA 'dvividhamiti dviprakAraM davve bhAve ya hoti nnaayvvN| tatra 'davvammi chagaNadhammiya'tti atrodAharaNaM bhaviSyati, bhAvammi ya bAdaraM suhamaM- bAdaraM pUti sUkSmaM ca, anayozca svarUpaM vakSyatIti gaathaarthH||266|| sAmprataM dravyapUtizabdArthanirUpaNAyAha gaMdhAdiguNasamiddhaM jaM davvaM asuigNdhdvvjuyN| pUti tti pariharijai taM jANasu davvapUi ti||267|| ___gaMdhAdi0 gaahaa| vyAkhyA- gandhAdiguNasamRddhamapi sat yad dravyamanyasampAd azucidravyagandhayuktaM bhavati tatpUtiriti kRtvA parihriyate tajAnIhi dravyapUtIti gaathaarthH||267|| udAharaNamAha goTiNiutto dhammI sabhAe aasnnnngotttthibhttaae| samiya-sura-vallamIsaM ajiNNa saNNA mhisipoho||268|| goDhi0 gaahaa| vyAkhyA- 'gohiNiutto dhammI sabhAe AsaNNagoTThibhattAe' tti ego dhammigo goTThIe sabhaM saarveti| aTThami-cAuddasIsu uvalevaNa-sammajjaNaM kreti| tesimaNNayA AsaNNabhattigA jaataa| tao dhammigo cchagaNaM uhaareti| gose ya teNa, 'samita-sura-vallamIsaM ajiNNa saNNA mahisipoho' tti chANaM uhArateNa maMDaga-sura-vallamIsakhaiyassa kassati ajiNNaM jaatN| tato saNNA vosiriyaa| sA ya mahisipoheNa Dhakkiya tti gAthArthaH // 268 // so ya taM sasaNNaM cchagaNapohaM ghetuunnmaagto| chUDho ya kuNdde| tato saMjAyalitta bhatte goTThiga gaMdho tti vllcnniyaao| ___ ukkhaNiuM aNNachagaNeNa liMpaNaM davvapUI tu||269|| saMjAyalitta gaahaa| vyAkhyA- saMjAteNa littaM, ANiyaM bhattaM, uvaviThThA goTThigA jAva puutigNdho| tato "kassesa gaMdho"tti NirikkhamANehiM diTThAu valla-caNigAo tti| tathA cAha- goTThiga gaMdho tti vallacaNigAo ukkhaNiuM aNNachagaNeNaM liMpaNaM davvapUtiM tu - pazcAddhaM sugamamiti gaathaarthH||269|| uktaM drvypuuti| sAmprataM bhAvapUtimAha uggamakoDIavayavamitteNa vi mIsiyaM susuddhaM pi| suddhaM pi kuNai caraNaM pUiM taM bhAvato puuii||270|| uggama0 gaahaa| vyAkhyA- iha udgamakoTIzabdena avizodhikoTI parigRhyate, tadavayavamAtreNA'pi stokenA'pItyarthaH mizritaM = saMyuktaM sat suzuddhamapi azuddhameva; paralokAnupakAri yad azanAdIti gamyate, tad bhAvataH pUtIti yogH| kimityetad ? iti bhAvayati- zuddhamapi = niraticAramapi sat (Ti0) 1. 0NavisiTuM je2 vinaa||2. pUtiM tu khN0||3. Nijutto khN0|| 4. kimityetadevamiti ji0| kimityetadeva ji1|| (vi0Ti0) *. samita = maNDaka iti lA0 tti0|| .. 'saMjAyalitta'tti sUcanAt saJjAtaliptAyAmiti azucimizragomayopadigdhAyAma... iti viir0|| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 // savRttipiNDaniryuktiH // caraNam = cAritraM karoti pUtiM = aticAragandhavadityarthaH, tathAhi - tathAvidhapratiSiddhAzanAdibhoktuH sAticArameva cAritraM bhavati, ataH kAraNe kAryopacArAt tad azanAdi bhAvapUtIti gAthArthaH // 270 // kaNThata evodgamakoTIpratipAdanAyAha AhAkammuddesiya mIsaM taha bAdarA ya pAhuDiyA / pUI ajjhoyarao uggamakoDI bhave esA // 279 // AhAkamma0 gaahaa| vyAkhyA - iha AdhAkarmma sampUrNameva, 'uddesika' grahaNAt kammaddezikabhedatrayaM samuddezAdi gRhyate, mizragrahaNAcca pAkhaNDisAdhumizrajAtaM, tathA bAdarA ca prAbhRtikA avasaNAdirUpA, pUtigrahaNAcca bhaktapAnapUrti tathA adhyavapUrakagrahaNAcca adhyavapUrakottarabhedadvayaM udgamakoTI bhavedeSA anantaropanyasteti gAthArthaH // 271 // idAnIM bhAvapUtimeva bhedato vyAcikhyAsurAha bAdara suhumaM bhAve u pUtiyaM suhuma uvari vocchAmi / uvakaraNa - bhattapANe duvihaM puNa bAdaraM pUtiM // 272 // bAdara suhUmaM gAhA / vyAkhyA - bAdaraM = paristhUlaM sUkSmaM tadanyat 'bhAve' iti bhAvaviSayaM pUti / tatra sUkSmaM alpavaktavyatvAd upariSTAdvakSyAmaH / bAdaramAha - upakaraNa - bhaktapAnaviSayaM dvividhaM punarbAdaraM pUti bhavatIti gAthAsamAsArthaH // 272 // vyAsArthaM tvAha cullukkhaliyA Dove davvIchUDhe ya mIsagaM pUiM / DAe loNe hiMgU saMkAmaNa phoDaNaM dhUme // 273 // 5 cullukkhaliyA gaahaa| vyAkhyA- 'cullukkhaliyA Dove 'tti cullu (? lyu) kkhalikA - DoveSu AdhAkarmmikeSu 'davvIchUDhe ya'tti darvvIkSepe ca 'mIsagaM pUti' ti taM mizrameva pUtIti, etad upkrnnpuuti| 'DAye'tyAdi DAya-lavaNa - hiGgu - saGkrAmaNa - sphoTana - dhUmeSu bhaktapAnapUti / tatra 'culli'tti saMghabhattAdisu kammiyA cullI kayA kammiyakaddavamIsA vA; tIe raddhamaNNaM pi pUi / tattha ya imo vihI- taM tatthatthaM Na kappati; oyAriyaM kappati / ukkhaliyAe vi evaM ceva, NavaraM sAdhukajjammi NINiyaM Na kappati, attaTThAe NINiyamaNNattha vA ThitaM kappati / Doe vi meva daMDagaghaTTaNAdIhiM, teNa diNNaM Na kappati, aNNeNa diNNaM kappati / tahA attaTThiyaM pi, pUiM ti Na kppi| davvIcchUDhaM tu AhAkammasaMsaTThiyaM kevalAhAkammigaM vA davviM appaNoccae chuhai evaM pitaM mI gaM pUiM kammiyAvayavamIsaM Na kappati, kekladavvImIsaM tu oyariyAe kappati / (Ti0) 1. pUtiga khaM0 je2 // 2. suhamamuvari khaM0 // 3. pUrti ji1 // 4. lUNaM je1 ko0 // 5. 0ti tasmin mizra0 ji1 // 6. eyaM ji0 lA0 // (vi0Ti0 ) . cullI = cUlo iti bhASAyAm / ukkhalikA = tapelI iti bhASAyAm / Dova = bRhaddAruhastakaH, Doyo iti bhaassaayaam| darvvI = laghIyAn dAruhastakaH, camacI iti bhASAyAm / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pUtidoSanirUpaNam // 2 'DAya'tti kammiyaM pattasAgaM saMrjataTThA vA chiNNaM appaNae AyANe cchubhai, loNaM pi saMjayaTThA yaM maMDuttuppaM, hiMguM pi timmiuM uddhariyaM ti| saMkAmaNaM AhAkammammi NINie tammi ya akayakappe appaNo raMdheti DoeNa vA aNNoNNasaMkamaNaM ti / 67 'phoDaNaM' ti dhUvaNaM kammieNa dhUvei / 'dhUme' tti kaMmmavAghAriyadhUmeNa appaNoccayaM dhUmei, vAghAreti tti gaathaasmaasaarthH||273 // vyAsArthastu bhASyAdavaseyastaccedam sijjhatassuvakAraM dijaMtassa va karei jaM davvaM / taM uvagaraNaM cullI ukkhA davvI ya DovAI // 274 // sijjhata0 gAhA / vyAkhyA- sidhyataH, odanAderiti gamyate, upakAraM dIyamAnasya ca upakAraM karoti yad dravyaM tadupakaraNaM, upakarotIti kRtvA, tatpunaH 'culli ukkhA ca DovAdI'ti AdizabdAd darvyAdiparigrahaH iti gaathaarthH||274|| cullI ukkhA va kammAI AimabhaMgesu tIsu vi akappaM / paDikuTTaM tatthatthaM aNNatthaMgayaM aNuNNAyaM // 275 // cullI0 gAhA / vyAkhyA- - cullI ukkhA va 'kammAI 'ti AhAkammiyAI, ettha cattAri bhaMgA- cullI kammiyA ukkhA vi (1) cullI Na ukkhA (2) ukkhA Na cullI (3) Na ukkhA Na cullI (4) tti / atrAdyabhaGgeSu triSvapi akalpyam, odanAdIti gamyate, tacca pratikruSTaM tatrasthaM = cullyAdisthaM anyatra gataM = cullyAderapanItaM sat anujJAtamiti gaathaarthH|| 275 // kammiyakaddamamissA cullI ukkhA va phaDDagajuyA u| uvagaraNapUimeyaM Doe gaMDe va egayare / / 276 / = kammiya0 gAhA / vyAkhyA- AdhAkarmmakarddamamizrA cullI kiyAnapi AdhAkarmmakarddamaH kiyAnapi zuddha ityevaM nirmitA ukkhA vA 'phaDakayukte 'ti AdhAkarmmakarddamaphaDDukena upakaraNapUtyetat, aadhaakrmmmishrbhaavaat| atrA'pi vidhiH pUrvavat / tathA Dove gaNDe vA ekatarasmin upkrnnpuutyev| atra Dovazabdena sthAlakaM gaMDastu taddaNDa eveti pUtirDova iti gAthArthaH // 276 // (Ti0) 1. 0jayaTThayA cchiNNaM lA0 // 2. kayamuttappaM lA0 // 3. 0guM vimisuddhariyaM ji1 / 0guM pi timmi puddariyaM ji0 // 4. asuddhaM je1 ko0 // 5. 0tthakayaM je1 ko0 // (vi0Ti0) AyANe = taptatakrAdau bhojane iti lA0 Ti0 // * siddhayata odanAdezullyAdikaM upakAraM karoti tathA tasyaiva odanasya dIyamAnasya darvyAdikaM upakAraM karoti tasmAt tacchullyAdikaM darvyAdikaM ca 'upakaraNam' ityucyate ityAzayaH // 8. TIkAkArasya pArzvasya mUlagranthe 'davvI' iti padaM na bhaved ityasmAkamAbhAti // 7. tathA Dove gaNDe vA ekatarasmin AdhAkarmike sati upakaraNapUtyeva iti vAkyayojanA // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // davvIchUDhe tti jaM vuttaM kammadavvIe jaM de| ___kammaM ghaTTiya suddhaM tu ghaTTae'hArapUiyaM // 277 // davvI0 gaahaa| vyAkhyA- 'dIkSepa' iti yaduktaM dvAragAthAyAM (gA0 273) tasya ayaM bhAvArthaHkarmadA yad dadAti zuddhaudanAdi etadapyupakaraNapUti, upkrnnenophttvaat| anena zuddhakSepAdiparigrahaH, 'karme ti AdhAkarma ghaTTayitvA niravadyAtmIyadA zuddhaM tu ghaTTayatyAtmIyameva tadAhArapUti, AdhAkAhArAvayavasammizrutvAditi gaathaarthH||277|| attaTThiyaAyANe DAyaM loNaM.va kamma hiMguM vaa| taM bhattapANapUI phoDaNa aNNaM va jaM chubhi||278|| attaTThiya0 gaahaa| vyAkhyA- AtmArthIkRta AdAne taptatakrAdau DAyaM = patrazAkaM lavaNaM vA 'karme ti AdhAkarmarUpaM higu vA kSipatIti yogaH, tadetad bhktpaanpuuti| sphoTanamanyad vA yat kSipati tad bhktpaanpuuti| iha ca sphoTanaM = dhUvaNaM, aNNaM = jIrayakutthubharAdIti gaathaarthH||278|| saMkAme kammaM siddhaM jaM kiMci tattha chUDhaM vaa| aMgAradhami thAlI vesaNa heTThAmuhI dhuumo||279|| saMkAmeuM gaahaa| vyAkhyA- saGkramya karma = AdhAkarma, 'siddhamiti tasminnakRtakalpe AtmArthaM siddhaM yat kiJcit maNDakAdi tatra kSiptaM vA'kRtakalpe tadetatpUtIti prkrmH| kammiyavesaNa tti AdhAkarmasphoTanamizraM pUti, aMgArasthAlI adhomukhI dhUma iti dhUmitaM aMgAradhUmeNaM, appaNiyaM thAliM heTThAmuhiyaM kAuM dhUvei, etadapi pUtIti gaathaarthH||279|| gataM baadrpuutidvaarm| adhunA sUkSmapUtipratipAdanAyAha iMdhaNa-dhUme-gaMdheavayavamAIhiM suhamapUiM tu| suMdarameyaM pUI coyagabhaNie gurU bhnni||280|| iMdhaNa0 gaahaa| vyAkhyA- indhanagrahaNAd agnyavayavaparigrahaH, dhUmagrahaNAttu taLUmasya, gandhagrahaNena tu AdhAkA'nagandhasya, avayavAdibhiH sUkSmapUrti, atra Adizabdena bASpaparigrahaH vyavahitazcAsya sambandhaH, gandhAdyavayavAdibhiH(?vayavaiH) saha, kimbhUtam ? suukssmpuuti| avayavAH sUkSma-bAdarabhedAH parigRhyante, turvizeSaNArthaH, prajJApanApUti ett| atra samyag bhAvArthaM anavabudhyamAnazcodaka Aha(Ti0) 1. 0dRAhArapUIyaM je2|| 2. 0nenA'pyazuddha0 ji0 ji1|| 3. rabhUmi thA0 bhAM0 je4 vinaa|| 4. 0bhiH atha kiM ji0 ji1|| (vi0Ti0) . malayagirisUrimatena etad AhArapUti tathA ca taTTikA- 'davvIchUDhe' iti yat prAguktaM tasyA'yamarthaH - 'karmadA' AdhAkarmikadA yat zuddhamapyazanAdi ghaTTayitvA dadAti tad 'AhArapUtiH' bhaktapUtiH" iti mly0|| *. zuddhaM tu = gRhAyakRtameva ashnaadikm|| 4. yat taptatakrAdau iti adhyaahaarH|| D. kutthaMbharAdi = dhAnyakAdi iti lA0 Ti0 (kotamIra iti bhASAyAm // V. aGgArasthAlI = aGgAradhUmitasthAlI boddhvym|| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pUtidoSanirUpaNam // 69 'suMdarametaM pUti'tti sUkSmametad itthaM parihAreNa nitarAM saMyamopakArIti codakabhaNite sati gururbhaNati = AcAryya Aheti gAthArthaH // 280 // kim ? ityAha iMdhaNa - dhUme - gaMdhe avayavamAI na pUiyaM hodi / jesiM tu esa pUI sohI u Na vijjae tesiM // 281 // iMdhaNa0 gAhA / vyAkhyA- indhanaM uktalakSaNaM dhUmo gandhAvayavAdi coktasvarUpaM na pUtirbhavati saMyamopaghAtIti bhaavH| yeSAM tu vAdinAmetat pUti saMyamopaghAti teSAm, kim ? ityAha- zuddhireva, cAritrasyeti gamyate, na vidyate tathAvAdinAmiti gAthArthaH // 289 // etadeva bhAvayati iMdhaNa agaNI avayava dhUmo bappho ya aNNagaMdho ya / toyaM bhaNNai savvaM tato pUtiM // 282 // savvaM iMdhaNa gAdhA / vyAkhyA - indhanagrahaNAd agnyavayavA gRhyante, dhUmaH taddhUma eva tathA'nnagandho bASpazceti AdhAkarmmaNa eva gRhyate / ete hi sarvvaM spRzanti lokam / tataH kim ? iti cedAzaGkyAhabhaNyate sarvataH pUtyevaM ca zuddhyabhAva iti gAthArthaH // 282 // tasmAnnaitat pUtItyaidamparyam / iha ca bhUyaH samyagbhAvArthaM anavabudhyamAnazcodaka AhaNaNu suhumapUiyassA puvvudiTThassa'saMbhavo evaM / iMdhaNa-dhUmAdijuyaM tamhA pUtittisiddhamidaM // 283 // 4 NaNu gaadhaa| vyAkhyA- nanu sUkSmapUteH pUrvoddiSTasya 'bAdara suhumaM bhAve tu pUtiyaM' (gA0 272) ityatra tathenAdinA ca vyAkhyAtasya ( a ) sambhava evam anyasyApratipAditatvAt abhAvAcca / yatazcaivaM indhana-dhUmAdiyuktaM tasmAt pUtIti siddhaM idaM uktameva iti gAthArthaH // 283 // atra mugdhacodaka iti vijJAyoktameva atispaSTamabhidadhaduttaramAha coyaga ! iMdhaNamAdIhiM cauhiM vi suhumapUiyaM hodi / paNNavaNAmittamidaM pariharaNA Natthi eyassa // 284 // coyaga gAhA / vyAkhyA - codaka ! indhanAdibhiranantaropanyastaiH caturbhirapi indhana - dhUma - gandhabASpaiH sUkSmapUtirbhavati / nanu bhavati kintu prajJApanApUti na tUdgamadoSapUtIti / tathA cAha- prajJApanAmAtramidaM pUtItyuktam, pariharaNA nAsti etasya / tatazca yaH khalvasyopanyAsaH sa prajJApanApUtimAzritya, yazca pratiSedhaH sa udgamadoSapUtimadhikRtya, tatparihArasya sAdhyatvAditi gaathaarthH||284|| kiJca- (Ti0) 1. eva je1 je2 ko0 // 2. 0ti taM lo0 je1 ko0 // 3. tu je1 ko0 khaM0 // 4. pUtiyaM anyatra tadindha0 lA0 // 5. 0mabhidhitsurAha ji0 ji1 // 6. na na bha0 ji0 ji1 / / 7. nAstItyetasya lA0 ji1 // 8. 0syA'sAdhya0 ji0 vinA // (faofco) *. . 'suhamapUissA' iti sUkSmapUtikasya pUrvoktArthasya, pUrvoddiSTasya = 'bAyara suhumami' (gA0 272) tyAdi gAthAyAM 'iMdhaNadhUmegaMdhe avayavamAIhiM suhumapUI u' ityAdi gAthAyAM ca bhaNitasya, asambhavaH = avidyamAnatA, anyasyApratipAdanAt... iti vIra0 / .. evaM sati tarhi pUrvoddiSTasya 'bhAvaMmi u bAyaraM suhumaM' ityevamuktasya sUkSmapUterasambhavaH prApnoti... iti malaya0 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 // savRttipiNDaniyuktiH // sajjhamasajjhaM kajaM sajjhaM sAhijae Na u asjhN| jo tu asajhaM sAhai kilissatI Na taM ca saahei||285|| sajjhama0 gaahaa| vyAkhyA- iha sAdhyA sAdhyaM kAryaM sarvameva laukikaM lokottaraM c| vyavahAratastatra sAdhyaM sAdhyate, vidyamAnopAyam, na tvasAdhyam, tdnyditi| sAdhayaMstvasAdhyaM klizyate nitraam| na ca tatsAdhayati, avidyamAnopAyatvAditi gaathaarthH||285|| evamukte satyalIkanirbandhataH pakSAntaramAzritya saparihAraM iSTasUkSmapUrti pratipAdayannAha AhAkammiyabhAyaNa papphoDaNa kAu akayae kppe| gahiyaM tu suhamapUI dhovaNamAdIhiM prihrnnaa||286|| AhAkammiya0 gaahaa| vyAkhyA- AdhAkarmabhAjane = yatrAdhAkarmagRhItamityarthaH, 'prasphoTa' iti prasphoTanaM kRtvA 'akRte kalpe' iti adatte kalpe gRhItamevAnyad bhavati pUti sUkSmapUti, sUkSmAdhAkAvayavayogato nyAyyatvAt, asya cetthaMbhUtasya pUterdhAvanAdibhiH parihAraH, dhAvanaM hastapAtrANAm, evaM ca sati prajJApanApUtiparikalpanA'pyapramANikA parityaktA bhavatIti gaathaarthH||286|| itthaM parAbhiprAyamAzaGkya asyA'pi ativyApitAmupadarzayannAha dhotaM pi NirAvayavaM Na hoi Ahacca kmmghnnNmi| Na ya ahavvA tu guNA bhaNNati suddhI kao evN||287|| dhoyaM pi gaahaa| vyAkhyA- dhautamapi, bhAjanamiti gamyate, niravayavaM na bhavati sUkSmAvayavApekSayA, 'Ahacceti kadAcidAdhAkarmagrahaNe sati trepite'pi tdgndhoplbdheH| na ca adravyA eva guNA bhavanti, tatazca dhautabhAjanagRhItamapi sUkSmapUtyeva, tllkssnnyogaaditi| bhaNyate zuddhiH kutaH evam, pariharaNA'bhAvAditi gaathaarthH||287|| tsmaadlmnenaaliiknirbndhen| tadeva pUti sa eva ca tasya bhAvArthaH, sUkSmendhanAdyavayavayoge'pi doSAbhAvAt, tthaalokprsiddheH| Aha ca loe vi asuigaMdhA vipariNayA dUrato Na duusNti| Na ya mAraMti pariNatA dUragayA U visaavyvaa||288|| loge'vi gaahaa| vyAkhyA- loke'pi azucigandhinaH, kecidavayavA iti gamyate, vipariNatAH paryAyAntareNa dUrato = dUrAdAgatA na duSyanti, tthoplbdheH| upapattimapyAha-na ca mArayanti pariNatAH santaH dUragatA eva viSAvayavA iti gAthArthaH // 288 // (Ti0) 1. jjhAsa0 khN0|| 2. hu je1 ko0 // 3. 0dhyA'sAdhyAt dvayaM kAryaM ji0| 0dhyA'sAdhyakAryya ji1|| 4. ti khaM0 vinaa|| 5. bhavatu lA0 ji0|| 6. siddhi je1 ko0|| (vi0Ti0) .. prasphoTanaM kRtvA = AdhAkAvayavApasAraNAya amulyAdibhiH procchanaM kRtvA ityrthH|| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pUtidoSanirUpaNam // itthamanantaroktaM sUkSmapUti udgamapUti na bhavatIti abhidhAya zeSadravyairazanAdibhistad yathA bhavati tathA'bhidhitsurAha sesehi tu davvehiM jAvatiyaM phusai tattiyaM puuii| levehiM tihiM pUrti kappai kappe kae tigunne||289|| sesehi tu gaahaa| vyAkhyA- zeSaistu dravyaiH "DAe loNa" ityAdhupalakSitairazanAdibhiH karaNabhUtairyAvat spRzati, kazcit karteti gamyate, 'tattiyaM pUti' tti tAvanmAnaM sarvaM tadbhAjanasthaM pUti bhvti| pAThAntaraM vA 'jAvaiyaM puTThamettiyaM puurti'| tatpunarlepaistribhiH karaNabhUtaiH pUtyeva, kimuktaM bhavati ? jammi AhAkammiyaM piDhare raddhaM tammi akatakappe appaNo raddhaM taM pUrti, puNo pUrti, puNo pUrti, Na parato; aha puNa AhA(?Aya)bhAveNa davvaMtarapakkhivaNatthaM Niravayavakappite to Na hojjA vi| tathA 'kalpate kalpe kRte triguNa' iti ko bhAvArthaH ? jammi bhAyaNe bhattapANapUtiyaM gahiyaM tattha aNNaM ghettuM kappati tIsu kappesu katesu tti gAthArthaH // 289 // etadeva vyAcaSTe iMdhaNamAdI mottuM cauro sesANi hoti dvvaanni| tesiM puNa parimANaM tayappamANAdi Arabbha // 290 // iMdhaNamAdI gaahaa| vyAkhyA- indhanAdIni = indhana-dhUma-gandhAdIni muktvA = parityajya catvAri zeSANi bhavanti dravyANi 'DAe loNa' ityaadhupulkssitaanyshnaadiini| teSAM punazcatuNNA dravyANAM parimANaM zeSapUtikartRtve idaM yaduta tvakpramANAderAbhya tayappamANeNaM sitthappamANeNamityAdi etAvatA'pi spRSTaM tadanyat pUti bhavatIti gaathaarthH||290|| AdhAkarmapAka eva grahaNavidhimAha paDhamadivasammi kammaM tiNNi ya divasANi pUiyaM hoi| pUIsu tisu Na kappai kappati tatio jayA kppo||291|| paDhama0 gaahaa| vyAkhyA- prathamadivase karma AdhAkarmapAke gRhameva, trayazca divasAH puutirbhvti| tadeva gRhaM pUtiSu triSu na kalpate tatra kiJcit grhiitum| (Ti0) 1. hi u pU0 je4 bhaaN0|| 2. pihaDe ji0 ji1|| 3. ahabhA0 ji0 ji1|| 4. hi ji0|| 5. bhAvArthaH ji1|| (vi0Ti0).. pU.malayagirisUrimate 'catvAri'zabdaH indhana-dhUma-gandha-bASpaparaH, pU.haribhadrasUrimate tu catvArizabdo ashnpaan-khaadim-svaadimpro'smaakmaabhaati| malaya0vRttau tvitthaM abhihitam- "indhanAvayavAdIni catvAri pUrvoktAni muktvA zeSANi dravyANi azanAdIni pUtikaraNapravaNAni jnyaatvyaani||" *. zeSANi DAe-loNa ityAdhupalAkSitAni catvAri azanAdIni dravyANi pUtiviSayANi bhavanti iti vAkyayojanA krttvyaa|| V. prathamadivase AdhAkarmaNaH pAkaH kRtaH tasmin divase AdhAkarma vyktm| tataH trayo vAsarAH pUtidoSavat tatpAkagRhaM bhvti| tadeva gRham = gRhagatA'zanAdikaM triSu pUtiSu = pUtidoSavaddineSu na kalpate grhiitumityaashyH|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // bhaNDakavidhimAha - kalpate, svabhaNDakaM parabhaNDakaM ceti gamyate, tRtIyo yadA kalpaH kRto bhavati / 'nanu etadavizodhikoTi kathamasya kalpatrayAcchuddhiriti ? ucyate - nizcchoTanakarISodvarttanAd Urddhametaditi / anye tvabhidadhati prathamakalpavyatirekeNa anye trayo gRhyanta iti gAthArthaH // 291 // 72 AdhAkarmmaNyukte'pi tadanyavizeSapratipAdanAya tadabhidhAnapurassaramupasaMharannAha-- samaNakaDA''hAkammaM samaNANaM jaM kaDeNa mIsaM tu / AhAra uvahi vasahI savvaM taM pUiyaM hoi // 292 // samaNa0 gaahaa| vyAkhyA - zramaNArthaM kRtamAdhAkamrmmocyate / iha ca zramaNA nirgranthA eva na zAkyAdayo'pi / zramaNArthaM yat kRtaM tena mizraM tu sarvvaM tat pUti iti yogaH / tatpunarAhAraH = azanAdiH, upadhiH = rajoharaNAdiH, vasatiH prasiddhA, sarvvametatpUti bhavati na AhAra eveti gaathaarthH||292|| etatparijJAnopAyamAha-- saGghassa thovadivasesu saMkhaDI Asi saMghabhattaM vA / pucchittu niuNapucchaM saMlAvAo va'gArINaM // 293 // dAraM // saGgRssa gaahaa| vyAkhyA- zrAvakasya stokadivaseSvatikrAnteSu saGkhaDIrAsIt saGghabhaktaM vA upalakSaNatvAdanyad vA kiJcit glAnasampAtAdi / athaivaM vyatikare sati praSTuM nipuNapraznena vijAnAti 'pUtyetad'ti saMlApAd vA agArINAm / tA hi mugdhatayA bhaktyatizayakhyApanArthaM apRSTA'pi kadAcit kathayantyeveti gaathaarthH||293|| vyAkhyAtaM puutidvaarm| adhunA mizrajAtadvAraM vyAcikhyAsurAha mIsajjAyaM jAvaMtiyaM ca pAsaMDasAhUmIsaM ca / sahasaMtaraM na kappar3a kappar3a kappe kae tiguNe // 294 // mIsajAtaM gAhA / vyAkhyA- mizraM jAtaM = utpannam, kRtamiti mizrajAtam, svagRhamAnuSANAM bhikSAcarAdibhiH saha azanAdIti gamyate / etacca trividhamityAha - yAvadarthaM ca pAkhaNDi sAdhumizraM ca, mizrazabdaH pratyekamabhisambadhyate, yAvadarthamizram, pAkhaNDimizraM sAdhumizraM ca / oghoddezAcca bhinnamidam, tatra hyAtmArthamevA''rambhe kRte tandulAdiprakSepaH, iha tvArambhe eva mizra iti / idaM tu sahasrAntaragatamapi na kalpate, vakSyamANaviSodAharaNAditi / bhAjanavidhimAha - 'kalpate kalpe kRte triguNe' iti triSu kalpeSu kRteSu kalpate bhAjanamiti gaathaasmaasaarthH||294|| avayavArthastu bhASyAdavaseyaH / tatrA'sya sambhavamevAbhidhitsurAha (Ti0) 1. Aha nanveta0 ji0 // 2. kriyate lA0 ji1 // 3. 0hArameve0 ji0 lA0 // 4. 0khaDerA 0 ji0 // 5. sambhASAd ji0 ji1 // 6. mukharatayA ji0 / / 7. kalpeSu kalpate bhA0 lA0 / kalpeSu kRteSu bhA0 ji0 ji1 / asmAbhiH sandarbhAnusAreNa samyakpATho yojitaH // (vi0Ti0) praSTum = praznayitvA ityarthaH / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mizrajAtadoSanirUpaNam // dugghAse taM samaicchiyA va addhANasIsae janttA / saDDI bahubhikkhayare mIsajjAyaM kare koI / / 295 // dugghAse gAhA / vyAkhyA- - duHkhena grAso'sminniti durgrAsaM = durbhikSaM tasmin duHkhitasattvAlambanena, taddurgrAsaM samatikrAnto veti tato vyapeto duHkhadarzanena, adhvAnazirasi = kAntArAdinirgamapravezamArge khinnabhikSAcarA''lambanena, 'jatta' tti prAkRtazailyA yAtrAyAM girinagarAdau tIrthabahumAnena zrAddhaH kazcitsattvaH 'bahubhikSAcara' iti bahuSu bhikSAcareSu satsu mizrajAtaM uktazabdArthaM karotIti evamasya sambhava iti gaathaarthH||295|| sAmpratamAdyaM mizrajAtaM tatparijJAnopAyaM cAbhidhitsurAha-- 73 jAvaMtaTThAsiddhaM Na eMti taM deha kAmiyaM jaiNaM / 2 bahusu u apahuppaMte bhaNAi aNNaM pi raMdhehi // 296 // jAvaMta0 gaadhaa| vyAkhyA- 'yAvadarthasiddhami'ti yAvantaH kecanAgamiSyanti tadarthe siddhamiti yAvadarthamizrajAtamidamiti svarUpam / parijJAnavidhistu agAro bhaNati - " yAvadarthasiddham, na cAgacchanti te yAvantaH kecanaH, tad dadadhvaM dAnadravyaM kAmikaM = icchayA paryAptaM yatibhyaH = sAdhubhyaH" iti / tathA bahuSu vA bhikSAcareSvaprabhavati sati siddhe bhaNatyagAraH- " anyadapi rAdhnuhi yena paryAptaM bhavati" iti gAthArthaH // 296 // dvitIya-tRtIyabhedAvAha-- attaTThA raMdhaMto pAsaMDINaM pi bitiyao chubhai / niggaMthaTThA taio attaTThA va sAdhei // 297 // attaTThA gaahaa| vyAkhyA- AtmArthaM rAdhyan kimapyodanAdi tadanyabhikSAcaravyudAsena pAkhaNDi - nAmapi nimitte uktaprathamA'pekSayA dvitIyo mizrajAtakartA kSipatyAdita evA'rabhya udaka- tandulAdIn; nirgranthArthaM tRtIyaH, pAkhaNDinAmapi vyudAsena AtmArthamapi sAdhayati nirgranthArthamapIti mizrajAtam / parijJAnopAyaH pUrvavaditi gAthArthaH // 297 // etacca sahasrAntaragatamapi na kalpate iti sadRSTAntamidamAhavisaghAtiyapisiyAsI marai tamaNNo vi khAiuM marai / iya pAraMparamaraNe aNumarai sahassaso jAva // 298 // visaghAdi0 gAhA / vyAkhyA- viSeNa ghAtito = viSaghAtitastasya pizitaM = mAMsaM tadasnAtuM (? tadazituM ) zIlamasyeti viSaghAtitapizitAsI(?zI), asau mriyate / tamanyo'pi tathAvidhaH kazcid bhakSitumupayujya mriyate eva, tasyA'pi vissdigdhtvaat| 'iya' evaM 'paramparAmaraNe' "supAM supo = (Ti0) 1. saDDI ko0 vinA // 2. ya je1 ko0 // 3. ciraM beMti je1 ko0 / vi raMdhato je4 bhAM0 // 4. 0mubhujya ji0 ji1 // (vi0Ti0 ) . yadvA taddurbhikSaM samatikrAntaH = prAptaparyantaH kazcit puruSaH svayaM bubhukSAkaSTAnubhavanena bhikSAcarAn prApya mizrajAtaM karotIti AzayaH // * tam = viSaghAtitapizitAzinamityarthaH // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // bhavantI"ti lakSaNAt paramparAmaraNena anumriyate sattvajAlaM sahasraM yAvat, sahasraghAtiviSasAmarthyata iti gaathaarthH||298|| dRSTAntamabhidhAya dAntikayojanAmAha 74 evaM mIsajjAyaM caraNappaM haNai sAhu suvisuddhaM / tamhA taM no kappai purisasahassaMtaragataM pi // 299 // evaM gAhA / vyAkhyA- evaM mizrajAtaM yad avizodhikoTyantargataM pAkhaNDi-sAdhumizrajAtamiti bhAvaH, caraNAtmAnaM hanti = ghAtayati suvizuddhamapi, saavdytvaat| yasmAdevaM tasmAt na kalpate puruSasahasrAntaragatamapi, bhagavadvacanaprAmANyAditi gaathaarthH|| 299 // atraiva bhAjanavidhimabhidhitsuryaduktaM "kappati kappe kate tiguNe" tadAhaNicchoDie karIseNa vAvi uvvaTTie tato kappA / sukkAvittA gehai aNNe cautthe asukke vi // 300 // dAraM // NicchoDiya gAhA / vyAkhyA - nicchoTite = dRDhaM nirlepIkRte sati karISeNa vA'pi udvarttite sati, bhAjana iti gamyate, tatra trayaH kalpA dIyante, na tvavizeSeNa tadanu zuSkApayitvA bhAjanaM gRhNAtyazanAdIti ayaM vidhiH / anye tvAcAryAH pratipAdayanti - caturthe kalpe datte sati azuSke'pi gRhNAtIti gaathaarthH|| 300 // pratipAditaM mizrajAtadvAram / sAmprataM sthApanAdvAramAha saTThANa - paraTThANe duvihaM ThaviyaM tu hoi nAyavvaM / khIrAi paraMparae hatthagaya gharaMtaraM jAva // 301 // saTThANa0 gaahaa| vyAkhyA - iha sAdhvarthaM yad azanAdeH sthApanamasau sthaapnocyte| tatra sthApanA sthApitamityanarthAntaram, ato bhedata idamevAha- svasthAna - parasthAnayordvividhaM sthApitamiti / atra svasthAnaM deyA'pekSayA cullI vA avacullI vA, dadhi-kSIragRhAdi (vA) tatra sthApitaM zAlyodana - gula-kSIrAdi svasthAnasthApitam; parasthAnaM tu chabbakAdi, tatra sthApitaM parasthAnasthApitam / itthamidaM dviprakAraM tuzabdaH paramparA - 'nantara-1 ra- ciretvaravizeSaNArthaH, bhavati jJAtavyaM, tIrthakaravacanAt / dAtukAmena tatra kSIrAdi paramparasthApitam, AdizabdAd ikSvAdiparigrahaH / 'hastagate gRhAntaraM yAvat' iti adhikRtagRhAGgaNabhA~jAmeva gRhAntaravinirgatA'gArihastasthaprAbhRtikAdi sthApaneti gAthAkSarArthaH // 301 // (Ti0) 1. salahesu kayakappe tiNNio se sukkho davaMmi je1 ko0 // 2. tadanvapi zuSkayitvA ji0 // 3. tat ji0 lA0 // 4. ciretara ji1 // 5. AdAtu0 ji0 vinA / / 6. kRtyagR0 ji0 // 7. bhAjana eva ji0 // (vi0Ti0 ) pU. malayagirisUrimate tu na kevalaM avizodhikoTyantargataM pAkhaNDi - sAdhumizrajAtaM paramparayA puruSasahasrAntaragatamapi caraNAtmAnaM hanti api tu yAvadarthikamizrajAtamapi hanti / tathA ca taTTIkA- " evaM sahasravedhakaviSamiva yAvadarthikapAkhaNDi - sAdhuviSayaM mizrajAtamapyekenAnyasmai dattaM tenA'pyanyasmAyityevaM paramparayA puruSasahasrAntaragatamapi sAdhoH suvizuddhaM caraNAtmAnaM hanti..." iti malaya0 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayavArthastu bhASyAdavaseyaH / // sthApanAdoSanirUpaNam // cullI avacullI vA ThANaTThANaM tu bhAyaNaM 'piDharo / saTTANaTThANammi ya bhAyaNaThANe ya caubhaMgo // 302 // chabbaga-vAragamAdI hoi paraTThANa o aNegavihaM / saTTANe piDhare chabbae ya emeva dUre vi // 303 // ekkkkaM taM duvihaM aNaMtara paraMpare ya NAyavvaM / avikAri kayaM davvaM taM ceva aNaMtaraM hoi // 304 // ucchU-khIrAdIyaM vikAri avikAri ghaya-gulAdIyaM / pariyAvajjaNadosA odaNa-dahimAdigaM vAvi // 305 // ubbhaTTa pairiNNAyaM aNNaM laddhaM payoyaNe ghetthI / riNabhItAva agArI dahiM ti dAhaM sue TThavai // 306 // NavaNIya maMthu takkaM ti jAva attaTThitA va geNhati / desUNA jAva ghayaM kusaNaM pi ya jattiyaM kAlaM // 307 // rasa - kakkaba- piMDagulA macchaMDiya - khaMDa - sakkarANaM ca / hoi paraMparaThavaNA aNNattha va jujjae jattha // 308 // bhikkhaggAhI egattha kuNai bitio u dosu uvaogaM / teNa paraM ukkhittA pAhuDiyA hoi haviyA // 309 // dAraM // taMtra sthApanAdvAraM piNDaniryuktau // cha // kRtirharibhadrAcAryasyeti / granthataH trayodazazatAni tripaJcAzAdhikAni // aGkataH 1353 // 75 (Ti0) 1. pihaDe je1 ko0 // 2. mo je2 vinA // 3. paDiNNA0 khaM0 // 4. 0tthaM je1 ko0 // 5. ThavaNA je2 vinA // 6. ThavaNA khaM0 // 7. piNDaniryukteH TIkAkhaNDaM haribhadrAcAryakRtaM samAptamiti / praNi0 lA0 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitAhArA mitAhArA appAhArA ya je narA / na te vijA tigicchaMti appANaM te tigicchagA // - pi0ni0684 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // arham // zrIvIrAcAryairanusandhitA piNDaniryuktivRttiH // OM namaH // praNipatya jinavarendraM vIraM vAgIzvarIM ca sarvvIyAm / deddAcAryyaM ca guruM niSpAditaziSyasaGghAtam // 1 // haribhadrasUriviracitaTIkAyAH sAdhupiNDaniryukteH / spaSTaM vyadhatta zeSaM vIrAcAryyo yathAzaktyA // 2 // atha sthApanAdvAravyAkhyAnAnantaraM kramaprAptaM prAbhRtikAdvAramAha pAhuDiyA vi ya duvihA bAdara suhumA ya hoi nAyavvA / okkaNa ussakkaNa kappaTThIe samosaraNe // 310 // pAhuDiyA gaadhaa| vyAkhyA - tatra prAbhRtamiva prAbhRtikA, yathA kiJcid vastu paramabhaktyA dIyamAnaM prAbhRtamucyate, tadvat bhikSA'pi sAdhave prAbhRtiketi / sA copAdhibhedAd dvividhA, tadyathA - bAdarA sUkSmA ca / tatra avasarpaNotsarpaNabhedAbhyAM punarekaikA dvividheti sambandhanIyam / tatra vivakSitakAlAvadheradhaH sarpaNaM avasarpaNam, vivikSitakAlAdArataH krnnmityrthH| tadviparItaM tUtsarpaNamiti niryuktigAthApAdatrayAkSarArthaH, caturthapAdArthaM tUpariSTAd vakSyAma iti niryuktigaathaasmudaayaarthH|| 310 // = 77 4 tatra pratyAsatternyAyAd avasarpaNabhedabhinnasUkSmaprAbhRtikApratipAdanArthamAha bhASyakAraHkantAmi tAva peluM to te dAhAmi putta ! mA roda / taM jai suNer3a sAhU na gacchatI tattha AraMbho // 311 // kantAmi gaahaa| vyAkhyA- 'kRNanmI'ti kRtI veSTane (pA0 dhA0 1447) ityasya raudhAdikasya uttamapuruSekavacanAntametat karttanaM karomItyarthaH, tAvat peluM = rUtapoNikAM tataH = karttanakriyAvirame tava dAsyAmi / " he putra ! mA rodI: " ityevaM svasutamAha jananI utthitA satI, sAdhvarthamiti gamyate uttaraMgAthAtaH, tad etat gRhiNIpralapitaM yadi zrRNoti sAdhustato necchati tadAhArAdikam, mA bhUdArambhakRto doSa iti / karttanakriyAsamAptau dAsyAmIti sAdhvAgamanamuddizya utthAya putrasyA'pi dadAtItyavasarpaNamiti bhAvaneti gAthArthaH // 311 // amumevArthaM spaSTayati (Ti0) 1. uvasakkaNa osakkaNa khaM0 // 2. ahisakkaNa je1 ko0 // 3. kabbaTTe ceva osa0 khaM0 // 4. rova khaM0 vinA // (vi0Ti0 ) . vIrAcAryamate osappaNa usappaNa iti pAThaH syAditi asmAkaM AbhAti // *. vIrAcAryamate 'sAhU na gacchatI' sthAne 'sAhU NecchatI' iti mUlapAThaH syAditi asmAkaM aabhaati|| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 // savRttipiNDaniyuktiH // aNNaTTha uTThiyA vA tubbha vi demi tti kiM ti prihrdd'| kiha dANi Na uTTihisI ? sAhapabhAveNa lbbhaamo||312|| aNNaTTha gaahaa| vyAkhyA- "anyArthamutthitA sAdhvarthamiti yAvat bhavato'pi dAsyAmI'ti etad vaco DimbhamAtuH zrutvA sAdhuH pRcchati- "kimetad ?" iti, tayA cAkhyAte pariharati, bhikSAmiti gmyte| prApte ca sAdhau Dimbha evamAha-kiM sAmpratamapi na uttiSThasi ? avazyaM sAdhubhikSAdAnArthamutthAtavyaM bhavatyA, ato'hamapi muneH prabhAvAllapsya iti gaathaarthH||312|| tatra pratipAditA avasarpaNarUpA suukssmpraabhRtikaa| sAmprataM tUtsarpaNarUpasUkSmaprAbhRtikApratipAdanArthamAha mA tAva jhaMkha puttaga ! parivADIe iheihI saahuu| eyaTThamuTThiyA te dAhaM souM vivajjati // 313 // aMguliyAe ghettuM kaDDai kappaTTao gharaM jtto| kiM ti ? kahie Na gacchai pAhuDiyA esa suhumA u||314|| daarN|| mA tAva gaahaa| aMguliyAe gaadhaa| vyAkhyA- Dimbhena yAcitA jananI evamAha- "mA tAvat pralapa putraka ! paripATyA eSyatyatra sAdhuH, etadarthaM = sAdhvarthamutthitA bhavato'pi daasyaami|" etacca zrutvA varjayanti sAdhavastadvastu iti prthmgaathaarthH||313|| agulyA grahItumAkarSati DimbhaH, sAdhumiti gamyate, svagRhaM ytH| sAdhustamAha- "kimiti mAM nayasi ?" / sa vakti- tvadarthamutthitA mamA'pi bhojanaM daasyti|" evaM jJAtvA na tatra gcchtiiti| eSotsarpaNasUkSmaprAbhRtiketi dvitiiygaathaarthH||314|| uktA dvividhA'pi suukssmpraabhRtikaa| sAmprataM 'kappachIe samosaNe'tti ityanena niyuktigAthAcaturthapAdena prAk saMsUcitAM bAdarAmapi dvibhedAmAha puttassa vivAhadiNaM osaraNe'ticchite suNiya sddddho| osakke to saraNe saMkhaDipAheNagadavaTThA // 315 // ___ putassa gaahaa| vyAkhyA-putrasya vivAhadinaM samavasaraNe'tikrAnte zrutvA zrAddhako'vasarpayati samavasaraNe sngkhddiiprhennk-drvaarthm| iyamatra bhAvanA- nijasutavivAhamaGgalaM samavasaraNakAlAdUrddha cikIrSitaM samavasaraNakAla eva karoti sAdhusaMvibhAgArthamiti gaathaarthH||315|| uktA'vasarpaNarUpA baadrpraabhRtikaa| adhunotsarpaNarUpAM bAdaramAha(Ti0) 1. eyassa uDhi0 khaM0 vinaa|| 2. baccai je2|| 3. osarUM to je1 ko0|| (vi0Ti0) .. grahItum = gRhItvA ityrthH|| *. yataH = pratItyarthaH iti laa0tti0|| 1. samavasaraNe = sAdhusamudAye ityrthH|| V. sAdhusamudAyasya sakhaDIgatalaDDuka-tanduladhAvanAdidAnArthaM vivAhadinaM zrAddhako'vasarpayati ityaashyH|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prAbhRtikAdoSanirUpaNam // appattammi va ThaviyaM osaraNe hohii tti ukksnnN| taM pAgaDamiyaraM vA karei ujjU aNujU vaa||316|| appattaMmi u gaadhaa| vyAkhyA- aprApta eva sthApitaM vivAhadinaM samavasaraNe, samavasaraNakAlAdadhaH sthApitamityarthaH, taddinamutsArayati, samavasaraNakAla eva karotIti bhaavH| tad avasarpaNamutsarpaNaM vA RjuH zrAvakaH prakaTaM karoti yathA sAdhavo'pi saMvidrate itarastu anRjustathA karoti yathA munayo'pi na *vidantIti gaathaarthH||316|| etaccAvasarpaNAdikaM kimarthaM karotItyAha maMgalaheDaM puNNaTThayA va osakkiyaM duhA pgyN| ussakkiyaM ti kiM ti ? ya puDhe siTTe vivjNti||317|| maMgala0 gaadhaa| vyAkhyA- maGgalahetuM puNyArthaM vA yataH sAdhusaMvibhAgadAnAt mahanmaGgalaM puNyaM vA'to'vasarpitamutsarpitaM vaa| "kiM kAraNamayamArambhaH ?" evaM sAdhunA pRSTe zrAvakena ca RjunA''khyAte "bhavadarthamidam" anyato vA zrute varjayanti tamAhAramiti gaathaarthH||317|| prAbhRtikopabhogadoSadarzanArthamAha pAhuDibhattaM bhuMjai Na paDikkamae ya tassa tttthaannss| emeva aDati boDo lukkavilukko jaha kvoddo||318|| pAhuDi0 gaahaa| vyAkhyA- yathoktaM prAbhRtikAbhaktaM bhuGkte; na pratikrAmati tasmAdaparAdhasthAnAd avyAvRtyA tadevAsevata ityrthH| emeva = vRthaiva aTati boDaH = muNDo, dravyamuNDa iti bhAvaH, sa caivamutprekSyate- luptavilupto yathA kapota iti gaathaarthH||318|| uktaM praabhRtikaadvaarm| adhunA prAduSkaraNadvAraM prAptam, tatra tAvat prathamaM tatsambhavamAha loyaviraluttimaMgaM tavokisaM jllkhuriysriirN| jugamettaradihi aturiya'cavalaM sagihameMtaM // 319 // daTTaNa ya aNagAraM saDDI saMvedamAgayA kaai| vipula'NNapANa ghettUNa niggayA niggao so y||320|| NIyaduvArammi ghare Na sujjhai esaNa tti kaauunnN| NIhammie agArI acchai vilitA ve gahieNaM // 321 // (Ti0) 1. ukkisai khN0|| 2. kamoDo je1 ko0|| 3. u je1|| 4. NIhariyaMmi je2|| 5. u je2|| (vi0Ti0) .. nizcitaM vivAhadinaM kila anAyAte sAdhusamudAye bhaviSyati tato na kimapi madIyaM vivAhasatkaM sAdhUnAmupakariSyatIti kRtvA vivAhaM samavasaraNakAle eva krotiityaashyH|| *. "athAprakaTaM tarhi nipuNaM zodhayitvA varjayanti nipuNazodhane'pi yadi kathamapi na parijJAnaM bhavati tadA na kazciddoSaH, pariNAmasya zuddhatvAt" iti mly0|| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // caraNakaraNaparihINe aNNammi ya Agae gahiya pucchaa| ihalogaM paralogaM kahei caiuM imaM logaM // 322 // NIyaduvArammi ghare bhikkhaM NecchaMti esaNAsamiyA / jaM pucchasi majjha kahaM kappar3a liMgovajIvI'haM // 323 // sAhuguNesaNakahaNaM AuTTA taMmi tippar3a thev| kukkuDa caraMti ete vayaM tu ciNNavvayA bitio // 324 // loya0 gaahaa| daDrUNa gaaNhaa| NIyaduvAre gAhA / caraNa gAhA / NIyaduvArammi gAhA / sAhuguNe0 gAhA / vyAkhyA - locena viralamuttamAGgaM yasya saH, tathA tapasA kRzaM, jallo = malastena kaluSitazarIraM, yugamAtrAntaradRSTiM, atvaratizcAsau acapalazca tam, svagRhamAgacchantaM dRSTvA cAnagAraM zrAddhikA saMvegamAgatA / kAcidvipulamannaM pAnaM ca gRhItvA taddAnArthaM nirgatA / atrA'vasare nirgato yatiriti kimarthaM ? yato nIcadvAre gRhe na zuddhatyeSaNeti kRtvA, yata evamAgamaH - "NIyaduvAraM tamasaM koTThagaM parivajjae" (dazavai0 5/1/20) ityAdi / nirgate ca sAdhau tiSThatyagArI vrIDiteva = lajjiteva gRhItena, pradeyeneti gamyate / 80 atrA'vasare caraNakaraNaparihINe'nyasmin Agate, dravyasAdhAviti prakramaH, gRhIte ca tena deye praznastayA kRtaH- "kimityanena parityaktA bhavatA tu gRhIteyaM bhikSA ?" / sa ca ihaloka - paralokau saJcintyehalokaM tyaktvA paralokameva kathayAmAsa, saMvignapAkSikatvAt / kiM tad ? ityAha- "nIcadvAre gRhe bhikSAM necchanti eSaNAsamitAH; yacca pRcchasi mama kathaM kalpate tadahaM liGgopajIvI " ti sAdhuguNAnAmeSaNAyAzca kathanaM kriyate tenaiva, sAdhuneti gamyate / etadAkarNya cintayAmAsa - "aho duSkaramidaM yat svadoSA''viSkaraNaM paraguNotkIrttanaM ce 'ti / ataH 'AuTTe 'ti anukUlA tasmin saMvigne tRpyati = tamAhArAdinA prINayatIti bhAvaH / punaratrAntare sAdhuveSaviDambako dvitIyo dravyamuNDaH samAgataH / so'pi tathaiva tayokta evamAha"kukkuDa caranti mAtRsthAnino'mI yatayaH, yato na gRhNanti bhikSAm / asmAbhirapyetat prAgevAnuSThitam, sAmprataM vayaM cIrNavratA Asmahe" iti gaathaarthH||319-324|| sAmprataM prAgupanyastaprAduHkaraNavyAcikhyAsayAha pAokaraNaM duvihaM pAgaDakaraNaM pagAsakaraNaM ca / pAgaDa saMkAmaNa kuDDadArapAte ya chaNNe ya // 325 // pAokaraNaM gAhA / vyAkhyA - prAduHkaraNaM dvividhaM tadyathA- prakaTakaraNaM prakAzakaraNaM ca / tatra (Ti0) 1. 0NAlasaMmi je1 ko0 vinA // 2. taM tu khaM0 // 3. cariyaM ji1 / / 2. pAhoka0 khaM0 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prAduSkaraNadoSanirUpaNam // prakaTakaraNasvarUpamAha- 'pAyaDa saMkAmaNa'tti yaddeyaM tad abhyantarAdvahirniSkAlya dadAti cullI vA bahiH karotIti bhaavH| sAmprataM prakAzakaraNamAha- 'kuDDadArapAe ya cchaNNe ya'tti tatrasthasyaiva deyasya kuDyachedanena dvArapAtena tRNAdicchAdanApanayanena prakAzaM karotIti gaathaarthH||325|| rayaNapadIve jotI Na kappai pagAsaNA suvihiyaannN| attaTThiya paribhuttaM kappai kappaM akaauunnN||326|| rayaNa0 gaadhaa| vyAkhyA- ratna-pradIpa-jyotirbhiH prakAzanA na kalpate suvihitAnAm; 'attaTThiya'tti svIkRtaM gRhasthena klpte| 'aparibhuttaM kappati kappaM akAUNaM ti atreyaM bhAvanAsahasA'nAbhogato vA prakaTa-prakAzadoSAghrAtamazanAdi gRhItvA tat pariSThApya anyacchuddhaM gRhNAti kalpamakRtvaiva, pAtrakasyeti gamyate, sUcanAt sUtramiti gaathaarthH||326|| prakaTakaraNArthaM spaSTayannAha saMcArimA u cullI bahiM va cullI purA kayA tesiN| tahi raMdhati kayAtI uvahI pUrti ca pAgo y||327|| saMcArimA u gaadhaa| vyAkhyA- 'saMcArime'tti abhyantarAd bahizzulliM saJcArayanti, bahirvA pUrvakRtAyAM cullyAM rAdhnuvanti, vAzabdAt sAdhvarthamabhinavAM vA culliM kurvnti| tatra dvau doSAvAha caupadhipUtiH pAkazca, upadhinA cullirUpeNa pUtirAhAro bhavati pAkapravRttizceti bhAva iti gaathaarthH||327|| anyadA yadarthaM prakaTanAdi kRtavatI tameSaNAsamitaM sAdhuM dRSTvA evamAha agArIti Necchaha timise tti tato bAhiracullIe sAhu ! siddhnnnne| iyaM souM pariharae puDhe siTuMmi vi taheva // 328 // Necchaha gaahaa| vyAkhyA- yato yUyamandhakAre necchatha grahItum, bhikSAmiti gamyate prakramAd, ato bahizzullyAM siddhaM = rAddhaM, prAkRtazailyA 'Ne'tyasmAbhiH 'sAdho'ityAmantraNam, idaM ca zrutvA prihrti| svayaM vA pRSTe (ziSTe'pi) pariharati tathaiveti gaathaarthH||328|| etacca svIkRtaM klpte| kathamasya sambhava ityAha- . macchiya ghammA aMto bAhi pavAyaM pagAsamAsaNNaM / iti attaTThiya gahaNaM pAgaDakaraNe vibhAseyaM // 329 // (Ti0) 1. tatsvasyaiva ji1|| 2. 0saNe khN0|| 3. 0zanAnna ka0 ji0||4. va khN| ya je4 bhaaN0||5. raMdheti khN0|| 6. saMti khN0|| 7. u khaM0 vinaa|| 8. saNNe je1 ko0|| 9. 0bhAsesA khaM0 je1|| (vi0Ti0) .. 'pAo'tti sUcanAdAhArapAkadoSaH = bhaktAdipacanagataM dUSaNaM svayogena pravRtto'pi hyAhArapAkaH sAdhvartha bahiHkRtam iti doSaH, caH samuccaye, ihopadhipUtitvaM prasaGgAduktamiti pAka ityanenaiva prakrAntaM tathA cullyA pRthakkRte pUtitvamuttarati paraM prakaTanadoSeNa na kalpate... iti viir0|| .. "prAduSkaraNazaGkAyAM kimarthamayamAhAro adya gRhasya bahistAt pakkaH ? ityevaM pRSTe tayA RjutayA yathAvasthite kathite tathaiva pariharati" iti mly0|| 25 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // macchiya gaadhaa| vyAkhyA- makSikA dharmmazcAntaH = madhye bahiH punaH pravAtaM, prakAzamAsannaM ca iti = evaM AtmArthIkRte grahaNaM prakaTakaraNe vibhASeyamiti gAthArthaH // 329 // punarapi prakAzakaraNaM spaSTayati tadAha 82 kuDDassa kuNai chiDDuM dAraM vaDDei kuNai aNNaM vA / avaNer3a chAyaNaM vA Thavei rayaNaM va dippaMtaM // 330 // jor3a - padIve kuNai va taheva kahaNaM tu puTThapuTThe vA / 2 attaTThie tu gahaNaM jor3a - par3ave . u vajjittA // 331 / / dAraM // kuDDassa gAhA / joi0 gAhA / vyAkhyA - kuDyasya karoti chidram, dvAraM varddhayati, karotyanyad vA apanayati cchAdanaM vA sthApayati ratnaM vA dIpyamAnam / jyotiH pradIpau karoti vA tathaiva kathanaM yathA prakaTakaraNe pRSTe'pRSTe vA pariharati, AtmArthIkRte tu grahaNaM jyotiH pradIpa varjayitveti gAthArthaH // 330-331 // 3 pAgaDapagAsakaraNe kayammi sahasA va ahava'NAbhogA / gahiyaM vigiMciUNaM geNhai annaM akayakappe // 332 // vyAkhyAtaM prAduHkaraNadvAraM // cha // adhunA krItakRtadvAramAha kIgaDaM pi yaduvihaM davve bhAve ya duvihamekvekkaM / AyakiyaM ca parakiyaM paradavvaM tirviha cittAI // 333 // kIyagaDaM gAhA / vyAkhyA - tatra krayaNaM krItaM bhAve niSThApratyayastena kRtaM = nirvvarttitaM krItakRtamiti, sAdhvarthamiti gamyate / taccopAdhibhedAd dvividham, tadyathA - dravye bhAve ceti, atra tRtIyArthe saptamI / taccaikaikaM dvividham, tadyathA- AtmakrItaM parakrItaM ca / tatra yat paradravyakrItaM tat trividhaM - sacittA - 'citta - mizradravyakrItaM bhavati / tatra sacittaM trividhaM dvipada-catuSpadA - 'padasvarUpeNa dAsA'zva-dhAnyAdikrayeNa, acittena hiraNyAdinA, mizreNa sabhANDopakaraNena dAsAdineti gaathaarthH||333|| 6 uktaM prdrvykriitm| sAmpratamAtmakrItamAha (Ti0) 1. 0taTThiyAdi ga0 je4 bhAM0 vinA // 2. dosu vi ya jahA purakaesu je1 ko0 // 3. iyaM adhikA gAthA vIra0malaya0vRttau vivRtA upalabhyate / vizeSajijJAsubhirasyA vivaraNaM tadvRttito'vaseyam // 4. 0vihe je2 // 5. krameNa ji0 ji1 // 6. 0tam dravyaviSayamAha ji1 // (vi0Ti0) yatyarthaM pUrvaM bahizzullyAdi kRtvA kAcidevaM cintayati - ca gRhasya madhye bahavo makSikA andhakAraM ca pAkasthAnAd bhojanasthAnaM dUrasthaM bahizca pravAtaM tena makSikAdayo na bhavanti tathA prakAzamAsannaM ca pAkasthAnAd bhojanasthAnaM tasmAd adyaprabhRti atraiva vayaM sadaiva AtmanimittaM pakSyAma ityevamAtmArthIkRte kalpate iti bhAvaH // * jyotiH pradIpau varjayet tAbhyAM prakAzitamAtmArthIkRtamapi na kalpate, tejaskAya - dIptisaMsparzanAd ityAzayaH // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 // krItakRtadoSanirUpaNam // AyakIyaM pi ya duvihaM davve bhAve ya davve cunnnnaadii| bhAve u parassaTThA ahavA vI appaNA cev||334|| AtakIyaM gaahaa| vyAkhyA- AtmakrItamapi dvividhaM dravye bhAve ceti| tatra dravye cUNrNAdayo bhAve tu 'parassaTTha'tti parabhAvena krItaM saMyatArthaM 'ahavAvi appaNA ceve ti AtmabhAveneti gaathaarthH||334|| sAmpratamAtmakrItaM dravyaviSayamAha nimmalla-gaMdha-guliyA vaNNaga-pottA ya Ayakaya dvve| gelaNNe uDDAho pauNe caDukAri ahikrnnN||335|| Nimmalla0 gaahaa| vyAkhyA- nirmAlya-gandha-gulikA-varNaka-vastrAdibhirAtmakrItaM dravye, ko'tra doSaH ? ityAha- cUrNAdipradAnAntaraM nitarAM mAndye maraNe vA gRhasthasya uDDAhaH = pravacanopaghAtaH syaat| atha kathaJcinnIrogatvaM tatazcATukAritA sAdhoradhikaraNaM ceti gaathaarthH||335|| uktaM drvykriitm| sAmprataM bhAvakrItamAha; tattu sva-parabhAvabhedAd dvidhaa| tatra parabhAvakrItaM spaSTayannAha vaiyAe maMkhamAdI parabhAvakao tu sNjytttthaae| uppAyaNA NimaMtaNa kIyagaDe abhihaDe tthvie||336|| vaiyA0 gaahaa| vyAkhyA-vrajAdiSu 'maMkhamAI parabhAvakautti maGkhAdeH parabhAvena krayaH saMyatArtham, tuzabdaH pUraNArthaH, sa ca maGkhaH kSIrAdyutpAdya saadhuunaamntryti| atra ca doSatrayamAha-krItakRtA-'bhyAhRtasthApanArUpamiti niyuktigaathaasmudaayaarthH||336|| amumeva spaSTayannAha sAgArimaMkhachaMdaNapaDiseho puccha bahugate vaase| kari disiM gamissaha ? amugiM tahiM saMthavaM kunni||337|| dijaMte paDiseho kaje ghetthaM NimaMtaNa jtiinnN| puvvargaya AgatesuM saMchubhaI eggehmmi||338|| sAgAri0 gaahaa| dijate gaahaa| vyAkhyA- sAgArI = zayyAtaraH maGkho devagRhavitto devala ityanarthAntaram, sAgArI cAsau maGkhazca (iti) vigrahaH, tasya sambandhinI nimantraNA, tasyAH pratiSedhaH, sAdhubhiH kRta iti gmyte| tena cAnanugRhItena ditsunA pRcchA kRtA- "gataprAye varSAkAle katarasyAM dizi yUyaM gamiSyatha ?" / te'pyUcuH "amukasyAM dishi|" tatra cAgrataraM gatvA maGkhaH saMstavaM = paricayaM karoti, dIyamAne ca kSIrAdau pratiSedhaH kriyate anena, kimabhidadhatA ? - "kArye grhiissyaamii"ti| sa ca nimantraNAM karoti pUrvagataH pazcAdAgateSu saadhussu| sa ca kSIrAdi mIlayitvaikatra sthaapyti| (Ti0) 1. davvacu0 khN0|| 2. bhAvaMmi khaM0 je2 ko0 // 3. saTuM tu para0 ji0|| 4. tatra ji1|| 5. kayaM khaM0 je4 bhaaN0|| 6. 0gate khN0|| (vi0Ti0) .. malaH = devapUjaka iti lA0 tti0|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 // savRttipiNDaniyuktiH // mahattaragRhAdau 'saMcchUbhaI' iti pravezayati gaathaadvyaarthH||337-338|| gataM prbhaavkriitm| adhunA AtmabhAvakrItamAha dhammakahi-vAdi-khamae Nimitta-AtAvae suttttthaanne| jAtI-kula-gaNa-kamme sippammi ya bhAvakIyaM tu||339|| dhammakahi gaahaa| vyAkhyA- dharmakathi-vAdi-kSapake nimittA''tApake zrutasthAne jAtikula-gaNa-karmaNi zilpe caiteSu sthAneSvAtmabhAvakrItaM, sambhavatIti kriyA adhyaahaaryo| tatra dharmakathI yo dharmaM kathayati, vAdI yo vAdaM vidadhAti, kSapako mAsAdyupavAsatapaHkartA, nimitta iti tadvAn gRhyate, arzAdi ( ) pAThAd acpratyayAt, zItoSNAdiSvAtmAnaM AtApayatIti AtApakaH, zrutasthAna iti gaNi-vAcakA-''cAryopAdhyAyAdayo gRhynte| jAtiAhmaNAdikA, kulamugrakulAdi, gaNaH sArasvatAdiH, karma kRSyAdikaM zilpaM ca citrAdIti gaathaapdaarthH||339|| AtmabhAvakrItasambhavamAha dhammakahAAkkhitte dhammakahAuTThiyANa vA geNhe / kahayaMti sAhavo cciya tumaM va kahi pucchite tusinnii||340|| dhammakahA0 gaahaa| vyAkhyA- dharmakathA''kSiptebhyaH = anuraktebhyo 'dhammakadhAuTTiyANa vatti dharmakathA'nukUlitebhyo vA gRhnnaatyaahaaraadi| "kiM tvaM dharmakathI ?" iti pRSTa evamAha- "sAdhava eva dharmaM kthynti|" tuSNIM vA''ste iti gaathaarthH|| 340 // prakArAntareNa cAha kiM vA kaheja chArA dagasUyariyA va ahv'gaartthaa| kiM chagalagagalavalayA muMDakuDuMbI va kiM khe||341|| kiM vA gaahaa| vyAkhyA- 'kiM veti na kiJcidityarthaH kathayeyuH 'chArA' iti sarajaskAH 'dagasUariyA va' iti sAGkhyA ''gAratthA' iti gRhAzramiNaH kiM vA 'chagalagagalavalaya'tti mImAMsakA 'muNDakuTUmbI'ti raktabhikSava ete varAkAH kiM kathayantIti gaathaabhaavaarthH||341|| emeva vAi-khamae nimitta-AtAvagammi ya vibhaasaa| suyaThANaM gaNimAdI ahavA vaannaay(?ynnaa)riymaadii||342|| daarN|| emeva gaadhaa| vyAkhyA- evameva yathA dharmakathini tathA vAdini, kSapake, nimitte AtApake ca 'vibhASe'ti vividhA vyAkhyetyarthaH, pazcAddhaM gatArthamiti gaathaarthH||342|| vyAkhyAtaM kriitkRtdvrm| adhunA prAmityadvAramAha pAmiccaM pi ya duvihaM loiya louttaraM smaasenn| loiya sajjhiligAdI louttara vtthmaadiisu||343|| (Ti0) 1. acchae je1|| 2. kiM va khN0|| 3. 0khyAH gAra0 laa0|| 4. jjhilamAdI je1 ko0|| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prAmityadoSanirUpaNam // 85 pAmiccaM gAdhA / vyAkhyA - prAmityaM = sAdhvarthamucchidya dAnalakSaNaM dvividhaM laukikaM lokottaraM ca samAsena sNkssepenn| tatra laukike 'sajjhiligAI 'ti bhaginyAdyudAharaNamityarthaH, lokottare vastrAdiviSayamudAharaNamiti gAthArthaH // 343 // tatra tAvat laukikamudAharaNamAha = suyaabhigamaNAyavihI bahi pucchA ega jIvati sasA te / pavisaNa pAganivAraNa ucchiMdaNa tella jatidANaM // 344 // aparimiyaNehavuDDI dAsattaM so ya Agao pucchA / dAsattakahaNa mA ruda acirA moemi appAhe // 345 // bhikkhudagasamAraMbhe kahaNAuTTo kahiM bhe vasahi tti / sammavayA AharaNaM visajjakahaNA kativayA tu // 346 // suyaabhigama0 gaadhaa| aparimiya0 gAhA / bhikkha0 gAhA / vyAkhyA- zrutAdhigamena jJAto vidhiH - kriyArUpo yena sAdhunA saH = zrutAdhigamajJAtavidhiH, sa ca viharan svajanadarzanArthaM grAmaM jagAma / tatra ca bahirvyavasthitena kazcit pRSTaH / tenoktaM- "ekaiva jIvati svasA te" / sa ca svasRgRhaM praviSTaH tayA ca pAkaH smaarbdhH| tena ca nivAritA / tatazcocchidya tayA tailaM dattam / aparimitasnehavRddhyA ca dAsatvamabhUt tsyaaH| sa ca bhUyo'pyAgato / bahiH pRcchA kRtA, dAsatvakathanaM ca zrutvA tenoktaM- "mA rudihi, acirAnmocayAmIti sandiSTam / tena ca bhikSArthaM praviSTena bhaginIsvAmigRhe udakasamArambho nivAritaH / tena ca prahvIbhUtena sAdhuH pRSTaH- "kva bhavatAM vasatiriti ?" / sa cAha-- "nAsti no vstiH"| tena ca dttaa| dharmakathApUrvvakaM samyaktvavratAni grAhitaH sthApatyodAharaNaM caakhyaatm| tatra putravisarjanakathanam, tena ca tadbhaginI visarjitA pravrajitA ca / kiyanto cedRzA iti gAthAtrayasamudAyArthaH // 344-346 // 4 bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccedaM - teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM kosalavisae ego kulaputtao hotthaa| so ya dhammaM soUNa saMjAyasaMvego nnikkhNto| kAleNa ya samahigayasuttatthakiriyAkalAva sayaNadaMsaNatthaM go| bahiTThieNa pucchito ego puriso "ko Ne saNNAyagANaM jIvati ?" / teNa bhaNiyaM" ucchaNNaM savvaM pi te kulaM NavaramegA bhagiNI te jIvati" / tato imaM NisAmiUNaM paviTTho bhagiNIgehaM / sAya taM NimittaM pAgaM kuNamANI NivAritA sAhUNA / " aho ! esa bhaTTArago pAgaM Na geNhai" tti ciMteMtIe ucchiMdiUNa diNNaM se tellaM / gahiyaM sAhUNA / tao ya vihario sAhU / tellaM pi aparimiyasiNehavuDDIe bahu / tato taM dAumacAyaMtIe dAsattaM paDivaNNaM / kAlAMtareNa puNo vi Agao sAhU / muNiyaM ca se dAsattaM bahiTThieNeva / tato teNa appAhitaM " mA rua; acireNa ca taM dAsattAo moemi" / evaM (Ti0) 1. ettAhe bhAM0 je4 // 2. 0hiM ca bhe vasahiM khaM0 // 3. spaSTIbhUtena ji1 // / 4. vyAkhyAtaM lA0 // 5. kathAnakaM tena ji9 // 6. kameNa ji0 // 7 0tthamAgao ji1 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 // savRttipiNDaniyuktiH // saMdhAreUNa paviThTho bhikkhaTThA bhginnisaamigih| udagasaMghaTTabhikkhApaDisehe kae pucchiyaM gharavaiNA, sAhUNA vi samayaparikahaNAe AuTTAvieNa bhaNiyamaNeNa "kahiM te vasahi tti ?" / sAhUNA bhaNiyaM- "nntthi"| tato diNNA se vasahI, TThio ttth| dhammakahAe ya gAhito sNmttaannuvvtaanni| bahuvolINavAse ya gaMtukAmeNa Aucchio gahavaI kahiyaM ca thAvaccodAharaNaM, jahA- thAvacco sAvao jaao| jahA ya teNa ya abhiggaho gahito "jo mama kulAto koi pavvayati sa mayA Na vaareyvvo"| tassa ya putto pavvajjAe uvaDhio, Na ya teNa va(?vA)rio, pavvaio y| teNa vi imaM soUNa eso cciya gahio abhiggho| etthaMtaraMmi sA vi tassa sAhuNo bhagiNI pavvajjAe uvaTThiyA; mukkA teNaM pavvatiyA y| kettiyA vA evaMvihA bhavissaMti tamhA Na ghetavvaM pAmiccaM ti| ete ceva u dosA savisesatarA tu vtthpaaesu| loiyapAmiccesuM loguttariyA ime annnne||347|| ee gaahaa| vyAkhyA- eta eva doSAH savizeSatarAstu vastrAdiSu laukikaprAmityeSu lokottarAstu amI anye vakSyamANA bhavantIti gaathaarthH||347|| te cAmI mailiya-phAliya-khosiya-hiya-NaDhe vAvi aNNa mggNte| avi suMdare vi diNNe dukkararoyI klhmaaii||348|| mailiya0 gAhA nigdsiddhaa||348|| uccattAe dANaM dullabha khaggUDa-alasa pAmiccaM / taM pi ya gurussa pAse Thavei so dei mA klho||349|| daarN|| uccattAe gaahaa| (vyAkhyA-) utsargataH prAmityaM na kAryam, sIdatastu uccatayA = mudhikatayaiva dAtavyam, dvitIyapadamAzrityAha- durlabhe vastre zaThA''lasayorvA prAmityaM sambhavati, tacca kathaM kAryyam ? deyaM guroH samarpayati sa eva dadAti mA bhUt kalaha iti gaathaarthH||349|| uktaM praamitydvaarm| adhunA parivartitadvAramAha pariyaTTiyaM pi duvihaM loiya louttaraM smaasennN| ekkekaM pi ya duvihaM taddavve aNNadavve y||350|| pariyaTTi0 gaahaa| vyAkhyA- parivarttanaM = parivartitam, vastunA vastugrahaNam, tacca dvividhaM laukikaM lokottaraM ca smaasen| ekaikamapi dvividhaM- tadravyaviSayaM anyadravyaviSayaM ceti| tadrvyaparivarto ghRtena ghRtaM gRhNAti, anyadravyaparivarto ghRtena tailamiti gaathaarthH||350|| sAmprataM asyodAharaNapradarzanAya Aha- 'avaroppare' tyaadigaathaatrym| (Ti0) 1. saMpAhAre0 ji0 ji1|| 2. dhareyavvo ji0 lA0 // 3. ya khaM0 // 4. kholAsiya je1 ko0 // 5. micce je2|| 6. ThavaMti khN0|| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // parivartitadoSanirUpaNam // avaropparasajjhilagA saMjuttA do vi annnnmnnnnennN| poggaliya saMjayaTThA pariyaTTaNa saMkhaDe bohii||351|| . aNukaMpa bhagiNigehe daridda pariyaTTaNA ya kuurss| pucchA koddavakUre macchara NAikkha pNtaave||352|| itaro vi ya paMtAve Nisi osamitANa tesi dikkhA y| tamhA u Na ghettavvaM kai vA je uvsmehiNti||353|| vasaMtapure nagare dvau vaNijau devadatta-dhanadattanAmAnau bbhuvtuH| tatra devadattabhaginI lakSmInAmnI dhanadattenovUDhA dhanadattabhaginI ca bandhumatI devdtteneti| anyadA devadattabhrAtA pUrvapravrajito viharan anukampayA bhaginIlakSmIgRhaM prvissttH| sA ca dAridryAt kodravodanena bhrAtRgRhAt parivartya zAlyodanaM sAdaramadAt tsmai| devadattazca bhuJjAno bandhumatyA abhihito- "dadAmi kodravodanaM yadi te rocate no cettisstthtu"| tataH kupitena vRttAntAkathane tayA tADitayoktaM- "tavaiva bhaginyA nItaH zAlyodanaH, kimiti mAM tADayasIti ?" / dhanadattenA'pi mamA'nayA laghutvamAnItamiti lakSmIrapi taadditaa| viditavRttAntena ca sAdhunA dharmakathayo-pazamayya sarvANi pravrAjitAni iti| kiyanto cedRzA bhaviSyantItyataH parivartitaM na grAhyamiti gaathaatryaarthH||351-353|| uktaM laukikprivrtitm| adhunA lokottaramucyate- yacchramaNaH zramaNena saha vastrAdiparivartanaM karoti tllokottrprivrtnm| tatra cAmI doSAH UNahiyadubbalaM vA khara-guru-chiNNa-mailaM asiiyshN| duvvaNNaM vA NAuM vipariName aNNabhaNio vaa||354|| UNahiya0 gaahaa| vyAkhyA- nyUnAdhika-durbala-khara-guru-chinna-malinA-'zItasahadurvarNAdidoSAn jJAtvA vipariNamedekataraH svayamanyacodito vetyataH parivartanaM na kaarym||354|| *dvitIyapadamAzrityAha egassa mANajuttaM na u biie evamAi kjjesu| gurupAmUle ThavaNaM so dalayai aNNahA klho||355|| daarN|| egassa gaahaa| vyAkhyA- ekasya mAnayuktaM na parasya, nyUnAdhikaM vastrAdIti, parivartanasambhave vidhimAha- gurupAdamUle sthApanaM sa dadAti mA bhUt kalahAdayo doSA iti gaathaarthH||355|| ukta privrtitdvaarm| adhunA'bhyAhRtamucyate(Ti0) 1. 0miUNa je2| saviyANa khaM0 je2 vinaa|| 2. osamehiMti bhAM0 je4, osAvahiMti je1,2|| 3. abhihato ji0|| 4. UNAhi0 je1,2|| 5. rupAyamUle khN0|| 6. 0yuktaM aparasya ji0 ji1|| 7. bhUdavacchalakala0 laa0|| (vi0Ti0) .. dvitIyapadam = apavAdapadam iti lA0 tti0|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // abhimukhaM AhRtaM- AnItaM = abhyAhRtaM, gRhasthAdineti gamyate, tacca dvibhedamityAha AiNNamaNAiNNaM NisIhAbhihaDaM ca NoNisIhaM c| NisihAbhihaDaM ThappaM NoNisIhaM tu vocchAmi // 356 // AiNNa0 gaahaa| vyAkhyA- tad abhyAhRtaM AcaritA-'nAcaritabhedAd dvidhA, punarapyekaikaM nizIthA-'nizIthabhedAd dvidhaiva, tatra nizIthaM pracchannam, tadviparItaM nonishiithm| tatra tAvannizIthAbhyAhRtaM sthApyaM nonizIthA'bhyAhRtaM tu vakSyAmIti gaathaarthH||356|| tad dvividhamityAha ca saggAma-paraggAme sadesa-paradesameva bodhavvaM / duvihaM tu paraggAme jala-thala NAvoDu jNghaae||357|| saggAma-paraggAme gaadhaa| vyAkhyA- yattu nonizIthAbhyAhRtaM tat svagrAma-paragrAmabhedA(d) dvidhaa| tatra yat paragrAmAbhyAhRtaM tat svadezaparagrAmAbhyAhRtaM paradezaparagrAmAbhyAhRtaM ceti| atra svadezaparadezayozcaturbhaGgikA kaaryaa| tat sarvamapi paragrAmAbhyAhRtaM dvividhaM jalapathena sthalapathena vaa| yat tajjalapathena tadapi dvividhaiva jaGghAbhyAM nAvAdinA ceti gaathaarthH||357|| amumevA) savizeSamAha jaMghA-bAhu-tarIya va jale thale khaMdha arkhurnibddhaa| saMjama-AyavirAhaNa tahiyaM puNa saMjame kaayaa||358|| jaMghA0 gaahaa| vyAkhyA- javAbhyAM bAhubhyAM tarI = nauH tayA vA jale = jalaviSaye, sthale tu skandhakena 'arakhuranibaddha'tti nibaddhazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazcAranibaddhA = gantrI tadAdinA khuranibaddhena = rAsabhAdinA, dvitIyArddhana doSAnAha- 'saMjame'tyAdi spaSTamiti gaathaarthH||358|| sAmprataM jala-sthalA'pAyAnAha atthAha gAha-paMkA magarohArA jale avAyA u| kaMTA-'hi-teNa-sAvaya thalaMmi ee bhave dosaa||359|| atthAha gaadhaa| vyAkhyA- athAha-grAha-paGka-makara-kacchapA jale = jalaviSayA apAyAH, navaraM ohAraH = kcchpH| kaNTakA-'hi-stena-zvApadAH sthalaviSayA amI doSA iti gaathaarthH||359|| uktaM prgraamaabhyaahRtm| sAmprataM svagrAmAbhyAhRtamAha saggAme vi ya duvihaM gharaMtaraM nogharaMtaraM cev| tigharaMtarA pareNaM gharaMtaraM taM tu nAyavvaM // 360 // saggAme gaahaa| vyAkhyA- svagrAmAbhyAhRtaM dvividhaM tadyathA- gRhAntarAbhyAhRtaM nogRhAntarAbhyAhRtaM (Ti0) 1. 0ppaM vocchAmI nonisIhaM tu bhAM0 je4|| 2. desapa0 je1 bhAM0 je4 vinaa|| 3. 0dhavve je1,2 ko0|| 4. ca khN0|| 5. yatra noni0 ji1| yattannoni0 ji0|| 6. doSamAha laa0|| (viTi0).."astAghe = padAdibhiralabhyamAne'dhobhUbhAge adhonimajjanalakSaNo'pAyo bhavati" iti mly0|| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // abhyAhRtadoSanirUpaNam // c| anayoH svarUpamAha- trigRhAntarAt parato gRhAntarAbhyAhRtam, caturthagRhAderAnItametaccAnAcaritaM trigRhAntarAbhyAhRtamAcaritameveti gaathaarthH||360|| NogharaMtara'NegavihaM vADaga-sAhI - NivesaNa - 'gihesu / kAye khaMdhe mimmaya - kaMseNa va taM tu ANejjA // 361 // = NogharaMtara gAdhA / vyAkhyA - nogRhAntaramanekavidhaM tadyathA- vADaga - sAhI- NivesaNa - gihesu vATakaH = vyavacchinno grAmasya pRthagnivezaH, sAhI grAmagRhANAmekepATI, nivezanaM = ekaniSkramaNapravezAni dve bahUni vA gRhANi, gRhaM = yaddUrataravyavasthitamekakam, etadviSayamabhyAhRtaM bhavati tasya cAnayanaM kApotyA, skandhena mRnmaya- kAMsyabhAjanAdinA ceti gAthArthaH // 361 // nonizIthamAcaritaM prakArAntareNAha - 3 suNaM va asai kAlo pagayaM va paheNagaM va pAsuttA / 4 iti eti kAi ghettuM dIvei ya kAraNaM taM tu // 362 // 89 suNNaM va asai gAhA / vyAkhyA- kAcid gRhiNI abhyAhatamAnIyaivamAha - yadA yUyaM praviSTAstadA zUnyaM gRhamAsId bhikSAkAlo vA nAsIt, prakRtaM = bhojyamucyate, tadvA jAtaM praheNakaM vA''yAtaM prasuptA vA'haM Asamiti gAthArthaH // 362 // svagrA(maparagrA)mAcaritA-'nAcaritaM nonishiithaabhyaahRtmuktm| adhunA paragrAmAbhyAhRtanizIthamAhaeseva kamo niyamA nisIhAbhihaDe vi hoi NAyavvo / avidiyadAyagabhAvaM nisihAbhihaDaM tu nAdavvaM // 363 // eseva gAhA / vyAkhyA - eSa evAnantaroktaH kramo niyamAnnizIthAbhyAhRte'pi jJAtavyaH / asya svarUpamAha-- aviditaH = ajJAto dAyakasya bhAvo yasmin tattatheti gAthArthaH // 363 // atha kathamasya sambhavaH ? tad Aha-- aidUrajalaMtariyA kammAsaMkAe mA Na ghecchaMti / ANeti saMkhaDIo saDDho saDDI va pacchaNNaM // 364 // aidUra0 gaahaa| vyAkhyA - atidUramiti kRtvA nAgacchanti atra yatayo jalAntaritA vA AgatA vA AdhAkarmAdyAzaGkyA na gRhISyante etadAlocya Anayati saGkhaDItaH zrAddhaH zrAddhI vA pracchannamiti gAthArthaH // 364 // nigama deula dANaM diyAdi saNNAdiniggate dANaM / sihaMmi sesagrahaNaM diMta'nne vaaryNt'nnnne||365|| (Ti0) 1. gihe ya khaM0 // 2. 0kaparipATI ji1 // 3. tu je2 // 4. tu pAgaDaM khaM0 // 5. 0 smiMstathaiveti je1 // 6. gamaNaM je2 vinA // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // NiggamaNa gaadhaa| vyAkhyA - sAdhunirgamanamArge devakulAdau dAnaM dvijAtibhyaH, saJjJAkAraNanirgatasAdhoH pradAnam, tena kathite zeSasAdhubhizca gRhItaM dAtArazca kecano dadatyanye nikRtyA vArayantIti gaathaarthH||365|| 90 bhuMjaNa ajIrapurimaDagAdi acchaMti bhuttasesaM vaa| Agama nisIhigAdi Na bhuMjate sAvagAsaMkA // 366 // bhuMjaNa gAhA / vyAkhyA - tadAhRtaM kaizcit bhuktaM anye tvajIrNapratyAkhyAtapurimArddhikAdayo'bhuktAstiSThanti bhuktazeSaM vA tiSThati / atrAntare dAtRzrAvakAgamanaM niSedhikAkaraNAdinA jJAtvA na bhuJjate dAtRzrAvakamAyA''zaGkayeti gAthArthaH // 366 // arddhabhukte cAyaM vidhiH- ukkhittaM Nikkhippai AsagataM mallagammi pAsagate / khAmitta gayA saDDhA te vi ya suddhA asaDhabhAvA // 367 // ukkhittaM gAhA spaSTArthA // 367 || svagrAmAbhyAhRtanizIthamAha 20 NIyaM paheNagaM me amugattha gayAe saMkhaDIe vA / vaMdaNagaTTha paviTThA dei tayaM paTThiya niyattA // 368 // NIyaM gAhA / vyAkhyA - "nItaM praheNakaM mayA amukatra na ca gRhItam, sakhaDIgatayA vA na bhuktamuddhRtamAnItaM vandanArthamiha praviSTe"ti zrAvikA sAdhUnidamAha / tataH katicitpadAni dattvA nivRttyoktaM-- "yadi kalpanIyaM gRhNIdhvam" // 368 // prakArAntareNedamAha laddhaM paheNagaM vA niyagANaM necchiyaM va taM tehiN| sAgAri sayajjhie vA paDikuTThA saMkhaDe ruTThA // 369 // laddhaM gaahaa| vyAkhyA- zayyAtarIgRhe 'sayajjhiya' tti prAtivezinI mAtRsthAnena praheNakamAnItavatI tayA ca pratiSiddhA asaGkhaDaM kRtvA ruSTA nirgacchantI sAdhUnAha- "yadi kalpanIyaM tato gRhnniidhvmi'"ti||369|| eyaM tu aNAciNaM duvihaM pi ya AhaDaM samakkhAyaM / AiNNaM piya duvihaM dese taha desadese ya // 370 // eyaM tu gAhA / vyAkhyA- eta (d) dvividhamapyanAcaritaM svagrAma - paragrAmanizIthAbhyAhRtaM smaakhyaatm| gAthApazcArddhena nizIthAbhyAhRtamAcaritamAha- Acaritamapi dvividhaM dezaviSayaM dezadezaviSayaM ceti (Ti0) 1. zrutaM lA0 // 2. laddhaM je4 bhAM0 // 3. 0nevamAha ji0 ji1 // 4. gRhItaM ji1 // 5. nIyaM bhAM0 je4 // 6. 0vatI bhavatI tayA ji1 // 11 (vi0Ti0 ) . malayagirisUrimatena tathA vIragaNimatena 'laddhaM' iti pAThaH, sandarbhAnusAreNa asmAkaM sa pAThaH samyag bhAti / *. . malayagirisUrimatena tathA vIragaNimatena 'nIyaM' iti pAThaH, sa pAThaH prakaraNAnusAreNa asmAkaM samIcinaM AbhAti // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // udbhinnadoSanirUpaNam // gaathaarthH||370|| anayoH svarUpamAha hatthasayaM khalu deso AreNaM hodi desadeso tu| AiNNe tiNNi gihA te vi ya uvyogepuvvaagN||371|| hatthasayaM gaahaa| vyAkhyA- hastazataM khalu dezastadAratastu deshdeshH| gRhatrayAbhyAhRtamAcaritaM tadapyupayogapUrvakamiti gaathaarthH||371|| hastazatAdisambhavamAha parivesaNapaMtIe dUrapavese ya ghNghsaalgihe| hatthasayAdAiNNaM gahaNaM parato u pddikuttuN||372|| parivesaNa0 gaahaa| vyAkhyA- pariveSaNapaGktau dUrapraveze ca ghaGghazAlAgRhAdau hastazatAdAcaritaM grahaNaM paratastu pratiSiddhamiti gaathaarthH||372|| tad AcaritaM tridheti| Aha ca ukkosa-majjhima-jahaNNagaM tu tivihaM tu hoi aainnnnN| karapariyatta jahaNNaM sayamukkosa majjhimaM sesN||373|| ukkosa0 gaahaa| vyAkhyA- utkRSTa-madhyama-jaghanyakaM trividhaM tu bhavatyAcaritam, karaparivartarUpaM jaghanyamutkRSTaM hastazatAdAnItaM madhyamaM zeSamiti gaathaarthH||373|| uktmbhyaahRtdvaarm| idAnImudbhinnadvAramAha pihiubbhiNNakavADe phAsuya apphAsue ya bodhvve| apphAsu puDhavimAI phAsuya chgnnaatidddre||374|| pihiudbhinna0 gaahaa| vyAkhyA- udbhedanaM = udbhinnam, tad dvidhA pihitodbhinnaM kapATodbhinnaM c| tatra pihitaM- sthagitamudbhinnaM = pihitodbhinnam, kapATotpreraNalakSaNaM kpaattodbhinnm| tatra pihitodbhinnaM prAsukamaprAsukaM ca, aprAsukaM pRthivyAdi, prAsukaM gomaya-dardarakAdi, daIrako vastracarmAdibandhanalakSaNa iti gaathaarthH||374|| atra doSamAha ubbhiNNe chakkAyA dANe kayavikkae ya adhigrnnN| te ceva kavADammi vi savisesA jNtmaaiisu||375|| udbhinne gaahaa| vyAkhyA- tatra codbhidyamAne SaDjIvanikAyavadho bhvti| tathodbhinne ca dAnakraya-vikrayAdiviSayamadhikaraNaM bhvti| ta evA'nantaroktadoSAH kapATodghATane'pi, savizeSatarAstu yantrakapATAdiSviti gaathaarthH||375|| SaDjIvanikAyavadhasambhavamAha saccittapuDhavilitaM lelu silaM vAvi dAumolittaM / saccittapuDhavilevo ciraM pi udagaM acirlitte||376|| (Ti0) 1. ya je1 ko0 // 2. ga kAUNaM khaM0 je1 ko0|| 3. ya khN0|| 4. 0lAdau gRhAdau laa0|| 5. 0kkoseyaraM majjhaM je1 ko0|| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 // savRttipiNDaniyuktiH // saccitta0 gaahaa| vyAkhyA- sacittapRthivIkAyena liptaM syAleSTuM zilAM vA dAtumupaliptaM, sacittapRthivIlepazciramapyAste udakamapyaciralipteti gaathaarthH||376|| evaM tu puvvalitte kAyA ulliMpamANe do hojaa| timmeuM uvaliMpai jaumudaM vAvi taaveuN||377|| evaM gaahaa| vyAkhyA- evaM = anantaroktaprakAreNa pUrvalipte kAyavirAdhanA pazcAdupalipyamAne'pi kAyadvayasya pRthivyudakarUpasya virAdhanA syAt, katham ? yatastemitumupalimpate, jatumudrAM vA'pi tApayituM ddaati| tatra ca vAyvagnyorvirAdhanA syAt, tathA tatraiva panaka-bIjAdivanaspatikAyavirAdhanA tathA trasakunthu-pipIlikAdInAM ca trasakAyavirAdhaneti gaathaarthH||377|| amumevArthamAha jaha ceva puvvalitte kAyA dAuM puNo vi taha cev| ullippaMte kAyA mUiMgAdI narvari ch?||378|| jaha ceva gaahaa| vyAkhyA- yathA caiva pUrvalipte samudbhidyamAne kAyA virAdhyante deyaM dattvA punarapi tathA caivopalipyamAne kAyA viraadhynte| 'muiMgAItti pipIlikAdivirAdhanA navaraM 'chaTTe'tti trasakAyaviSayeti gaathaarthH||378|| udbhinne ca doSAnAha parassa taM dei sa eva gehe telaM va loNaM va ghayaM gulaM vaa| ugghADiyaM taM tu karei'vassaM savikkayaM teNa kiNAi vnnnnN||379|| 'prsse'tyaadiruupkm| tatprasaGgenaiva parasya taddadAti svagRhe ca, vastubhedamAha- tailaM vA lavaNaM ' vA ghRtaM guDaM vA ugghADiyaM taM tu' iti saptamyarthe dvitIyA udghATite tasmin punAtA karotyavazyaM vikrayaM tena vA krINAtyanyaditi rUpakArthaH // 379 // dANa-kaya-vikkae ceva hoMti ahigrnnmjtbhaavss| nivaDaMti je ya tahiyaM jIvA muuiNg-muusaaii||380|| dANa0 gaahaa| vyAkhyA- dAna-kraya-vikrayAzcaivaM bhvnti| tannimittaM cAdhikaraNaM aytbhaavsy| nipatanti ye punastatra jIvAH kITikA-mUSikAdayastaccAdhikaraNamiti gaathaarthH||380|| jaheva kuMbhAisu puvvalitte ubbhijamANe ya havaMti kaayaa| ulliMpamANe "vi tihA taheva kAyA kavADaMmi vibhAsiyavvA // 381 // 'jaha ceve'tyaadiruupkm| yathA caiva kumbhAdiSu pUrvalipteSUdbhidyamAneSu ca bhavanti kAyavirAdhanAlakSaNA doSAH, upalipyamAneSvapyevaM tridhA = triprakArA virAdhanA, yathA pihitodbhinne tathaiva (Ti0) 1. te ceva khaM0 je1 vinaa|| 2. littaM je1 ko0 // 3. vara je2|| 4. 0karetavassaM khN0|| 5. dhammaM je1|| 6. udghATitaM tu ji1|| 7. hoti je2|| 8. Na je1|| 9. jaha ceva // 2 // 10. ya je1|| 11. 0mi ya bhAsi0 je2|| (vi0Ti0)..dAtum = datvA ityrthH|| *. vIragaNimate 'te ceva' iti paatthH|| 7. vIragaNimate 'hoti' iti paatthH|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nita // mAlApahRtadoSanirUpaNam // kAyavirAdhanA kapATaviSayA vibhASitavyeti ruupkaarthH||381|| vizeSataH kapATodbhinnadoSAnAha gharakoila-saMcArA AvattaNapIDhiyAe he?vriN| Nite Thie ya aMto DiMbhAI pellaNe dosaa||382|| ghara0 gaahaa| vyAkhyA- gRhakokilA-saJcArAdiviSayA virAdhanA AvartanapIThikAyA adhastAdupari ca kapATe nIyamAne AnIyamAne ca, sthiteSu cAntarDimbhAdiSu preraNe doSAH, saJcAraH = kITikAnagaraH, AvartanapiThikA = bhUmiketi gaathaarthH||382|| apavAdamAha gheppai akuMciyAgammi kavADe patidiNaM privhNte| ajaUmuddiyagaMThI paribhujai daddaro jo y||383|| daarN|| gheppai gaahaa| vyAkhyA- gRhyate akucikAke kapATe- avidyamAnA kuJcikA yasmiMstattathA tatra gRhyate athavA'vidyamAnakreGkArave kapATe gRhyate, pratidinaM parivahati sati, ajatumudritagranthiH = jatumudrArahitagranthiH, zlathapAzakanibaddha ityarthaH, paribhujyate daIro yazca tatra grahaNaM bhikSAyAH kalpata iti gaathaarthH||383|| uktmudbhinndvaarm|| ch| adhunA mAlApahRtamAha mAlohaDaM pi duvihaM jahaNNamukkosagaM ca boddhavvaM / ___ aggapadehi jahaNNaM tavvivarIyaM tu ukkosN||384|| . mAlohaDaM pi gaadhaa| vyAkhyA- mAlApahRtamapi dvividhaM jaghanyamutkRSTaM ca jnyaatvym| agrapadbhyAM jaghanyaM tadviparItaM tUtkRSTamiti gAthArthaH // 384 // jaghanyasyodAharaNamAha bhikkhU jahannagaMmI geruya ukkosagaMmi dittuNto| ahiDasaNa mAlapaDaNe ya evamAI bhave dosaa||385|| mAlAbhimuhiM daRsNa agAriM niggao tao saahuu| taccanniyaAgamaNaM pucchA ya adinnadANa ti||386|| mAlammi kuDe modaga sugaMdha ahipavisaNaM kare ddkkaa| aNNadiNasAhuAgama niddaya kahaNA ya sNbohii||387|| bhikkhU gaahaa| mAlAbhimuhI gaahaa| mAlammi gaahaa| AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedaM iheva bhArahavAse jayapure Nagare jakkhadiNNo NAma gAhAvaI hotthaa| vasumatI se bhaariyaa| aNNayA ya goyaracariyAe viharaMto samAgato tesiM gihe saahuu| uTThiyA vasumatI mAlohaDaM bhikkhaM daauN| to akappo (Ti0) 1. yAi he0 je1,2 vinaa|| 2. 0lakAsaJca0 ji1|| 3. cUlike0 ji0 laa0|| 4. smiMstathA laa0|| 5. yadvA'vi0 lA0 vinaa|| 6. drite gra0 laa0|| 7. 0baddhe laa0|| 8. tu je1|| (vi0Ti0).. paribhujyate = pratidinaM badhyate chAdyate c| iti viir0||*. agrapadbhyAM = uparisthaM vastu gRhItumazaktena utpATitAbhyAM paannibhyaamityrthH|| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 // savRttipiNDaniryuktiH // tti kAUNa paDiseheUNa Niggao sAhU / tayaNaMtaraM paviTTho taccaNNiyo pucchio jakkhadiNe - "bho imiNA bhikkhA Na gahiyA ?" / teNa bhaNiyaM - " adiNNadANA ime varAyA, kevalameesiM satthayAreNa galao Na moDio " / tao asaMbaddho tti NAUNa kimaNeNa jaMpAvieNa davAviyA se bhikkhA / vasumatI ya jAva mAlaTThiyakuDagAu hatthaM cchoDhUNa moyage geNhati tAva ya surabhigaMdhapavidveNa ahiNA kare Dakkatti AulIhUu jakkhadiNNo jIvAviyA gAruDieNaM / aNNadiahammi puNo samAgato so sAhU bhaNito jakkhadiNNeNa-- "bhayavaM ! kIsa viANateNAvi Na sAhito bhuyaMgamo; aho ! bhe NiddayattaNaM" / sAhuNA bhaNitaM - " Na me NAo bhuyaMgamo kiMtu amhANa mAlohaDabhikkhAgahaNaM sapaccavAya tti kAUNa paDisiddhaM, jao evamAgamo - "NIseNI phalagaM pIDhami (dazavai0 5 / 1/67) tyAdi" / evaM dhammakahApuvvayaM saMboheUNa niggao sAhu ti gAthAyArthaH // 385-387 // atraiva doSAntarApAdanamAhaAsaMdi-pIDha-maMcaga-jaMtodUkhala paDate ubhayavaho / 2 voccheda padosAdI uDDAhamaNANivAdo ye // 388 // AsaMdI0 gaahaa| vyAkhyA - AsaMdI - pITha - maJcaka - yantrodUkhalebhyaH patantyAmubhayavadho bhavati tasyAH kAyAnAM ca, tadddravyA-'nyadravyavyavacchedaH, pradveSAdayaH, uDDAho'jJAnivAdazceti gAthArthaH // 388 // utkRSTamAlApahRtasyodAharaNamAha emeva ya ukkose vAraNa nisseNi guvviNIpaDaNaM / gabbhitthikucchiphoDaNa purato maraNaM kahaNa bohI // 389 // emeva gAhA / vyAkhyA - evameva cotkRSTamAlApahRte, doSajAlaM vAcyamiti zeSaH / zeSArthastu kathAnakAdavaseyastaccedaM-- sAhU bhikkhaTThA paviTTho / NisseNimAlohaDaM bhikkhaM dalamANIM agArIM paDiseheUNa nniggmo| tayaNaMtaraM ca paviTTho parivvAyago pucchito gahavatiNA- " kIsa Na gahiyA sAhuNA bhikkhA ?" / "teNa bhaNiyaM- "adiNNadANA ime / " tato tassa bhikkhANimittaM NisseNimAruhaMtI daDa tti paDiyA gohumajaMtovari, phoDiyA tIe kucchI, phuruphurAyamANo ya NivaDio se gabbho, mayA ya / aNNadiahammi AgaeNa sAhuNA pucchieNa taheva saMboheUNa pavvAvito tti gAthArthaH // 389 // athavA mAlApahRtasya traividhyaM darzayannAha uhe tiriyaM piya ahavA mAlohaDaM bhave tivihaM / uDDeyamahotaraNaM bhaNiyaM kuMbhAdisU ubhayaM // 390 // uDDa0 gaahaa| vyAkhyA- Urdhvamadhastiryak cA'thavA mAlApahRtaM bhavet trividham / UrdhvamidaM yannizreNyA dvibhUmyAdyArohaNalakSaNam, adhaH koSTikAdyavataraNam, kumbhoSTrikA tadAdiSUbhayamiti (Ti0) 1. 0DaMti khN0|| 2. vA je2 // 3. phuraMta khaM0 je1 je2 ko0 // 4. tayANaMtaraM ji1 // 5. 'NeNa ji0 // 6. ubhayaM pi khaM0 // 7 tiryyakSvapya'tha0 ji0 // 8. kuNDoSTrikA ji0 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AcchedyadoSanirUpaNam // gAthArthaH // 390 // idaM tu mAlApahRtaM na bhavatItyAha daddara-sila- sovANe puvvAruDhe annuccmukkhitte| mAlohaDaM na hotI sesaM mAlohaDaM hoi||391|| dadara0 gaahaa| vyAkhyA- nizcalA- zuSirA-'saMsaktadaIrazilAsopAnAdiSu pUrvArUDhaH saadhunaa| anuccotkSiptapAtrakAdau yaddadAti tanmAlApahRtaM na bhavati zeSaM tu mAlApahRtaM bhavatIti gaathaarthH||391|| uccotkSiptA-'nuccotkSiptayoH svarUpamAha tiriyAyataujjukateNa gehae jaM kareNa paasNto| eyamaNuccukkhittaM uccukkhittaM bhave sesN||392|| daarN|| tiriyAya0 gaahaa| vyAkhyA- tiryak tirazcInenA''yatena = prasAritena RjukRtena yad vastu grAhyaM kareNa gRhNAti pazyannetadanuccotkSiptaM uccotkSiptaM bhaveccheSamiti gaathaarthH||392|| uktaM maalaaphRtdvaarm| adhunA''cchedyadvAramAha acchejjaM pi ya tivihaM pabhU ya sAmI ya teNae cev| acchejaM paDikuTuM samaNANa Na kappate ghettuN||393|| acchejaM gaadhaa| vyAkhyA- AcchedanIyaM = Acchedyam, Acchidya yad dadAtItyarthaH, tadupAdhibhedAt trividhaM, tadyathA- prbhu-svaami-stenvissym| tatra prabhuH gRhAdeH, svAmI grAmAdInAm, stenaH pratItaH, tad etadAcchedyaM trividhamapi pratiSiddhaM zramaNAnAM na kalpate grahItumiti gaathaarthH||393|| tatra prabhuviSayamAcchedyasvarUpamAha govAlae ya bhayae'kharae putte ya dhUya suNhA y| aciyatta-saMkhaDAI kei paosaM jahA govo||394|| govAla0 gaahaa| vyAkhyA- gopAlaka-bhRtaka-dAsa-putra-duhitR-snuSAH prasiddhArthA etebhyaH prabhurAchidya sAdhave ddaati| atra doSamAha- aprItyasaGkhaDa-pradveSAdayo doSAH, pradveSe gopAlodAharaNamiti gaathaarthH||394|| tadAha govapao acchettuM diNNaM tu jaissa bhatidiNe phunnaa| payabhANUNaM daTuM khiMsati bhogI ruve ceddaa||395|| gova0 gaahaa| vyAkhyA- gopadugdhamAcchidya dattaM tu yataye bhRtidine prbhunnaa| payobhAjanaM nyUnaM (Ti0) 1. somANe je2 vinaa|| 2. kSiptA pA0 ji0 ji1|| 3. geNhaMte je1 ko0|| 4. je1 tathA ko0 pratau asyA anantaraM adhikA gAthA upalabhyate sA ceyam - "hoi pabhU gharabhANe sAmI puNa gAmasAmio bhnnio| teNa ya pasiddha gocciya eyacchiNNaM Na gennhejaa| (vi0Ti0) *. vIragaNimatena 'gateNa' iti pAThaH syaat| tathA ca taTTIkA- tiryak tirazcInaH AyataH-prasAritaH RjuHavakro yo bAstatra gataH-sthitastena... iti viir0||.. asakhaDaH = kalaha ityrthH|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 // savRttipiNDaniyuktiH // draSTrA khiMsati svapatiM "bhoIpatnI rudanti ca ceTarUpANIti gAthArthaH // 395 // paDicaraNapaoseNaM bhAvaM NAuM jaissa aalaavo| tannibbaMdhA gahiyaM haMdi sa mukko si mA bitiyaM // 396 // paDiyaraNa0 gaahaa| vyAkhyA- yad gopasatkaM prabhuNA''cchidya payo dattaM sAdhave sa gopo gRhiNyA atIva raTitaH san saJjAtapradveSaH sAdhupraticaraNaM gevaSaNaM kurvan sAdhunA ddRshe| tadbhAvaM ca jJAtvA tatparitoSaNArthamevaM AlApaM cakre- "prabhunibandhAnmayA gRhItam, tavA'rpaNAya codyato'haM, na ca bhavadgRhaM jAnAmIti gRhaannedm"| tato gopena saJjAtopazamenoktaM- "tavaiva tiSThatu ciraM ca tvayA jIvitavyamiti mukto'si; dvitIyamevaM mA kArSIH" iti gaathaarthH||396|| doSAntarApAdanArthamAha NANivviTTha labbhai dAsI vi Na bhujae rite bhttaa| doNhegayarapaose jaM kAhiti aMtarAyaM c||397|| NANivviTuM gaahaa| vyAkhyA- prabhave ruSTo gopa evamAha- 'NANivviTuM labbhaItti nAnupArjitaM labhyate, yato dAsyapi na bhujyate Rte bhaktAn, bharaNapoSaNaM vineti bhaavH| dvayordAturgrahItuzcopari pradveSaM kuryAdanyatarasya vA pradveSe sati yat kuryAdasaGkhaDAdi kuTumbAderantarAyaM ceti gaathaarthH||397|| ___ uktaM prbhuvissymaacchedydvaarm| adhunA svAmiviSayamAcchedyamucyate __sAmI cArabhaDA vA saMjaya daTTaNa tesi atttthaae| kaluNANaM accheja sAhUNa na kappae ghettuN||398|| sAmI gaahaa| vyAkhyA- svAmI grAmAdInAM, cArabhaTA rAjavallabhAH, te saMyatAn dRSTvA tadarthaM daridrya(?dra)kuTumbibhya Acchidya sAdhubhyaH prayacchanti, tacca na kalpate grahItuM sAdhUnAmiti gaathaarthH||398|| kiM tadAcchidya dadAti ? ityAha AhArovahimAI jaiaTThAe u koi acchiNde| saMkhaDi asaMkhaDIe va taM giNhate ime dosaa||399|| AhAra0 gaadhaa| vyAkhyA- AhAropadhyAdi yatyarthaM kazcidAcchidya dadyAt kalahenA'kalahena veti| tadevaMvidhaM gRhNato'mI doSA iti gAthArthaH // 399 // aciyattamaMtarAyaM teNAhaDa eg'nnegvoccheo| NicchubhaNAI dosA viyAla'laMbhe ya jaM paave||400|| daarN|| aciyatta0 gaadhaa| vyAkhyA- aciyattaM = aprItiH, antarAyaM ca kuTumbinAM syAt; stenAhRtaM (Ti0) 1. sapati bhoyapa0 laa0|| 2. gopapatnI ji1|| 3. prabho ru0 lA0 ji1|| 4. dadatI0 ji1 // 5. 0sA tassa alaMbhe je4 bhaaN0|| (vi0Ti0) .. bhoIpatnI = bhRtakabhAryA ityrthH|| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // anisRSTadoSanirUpaNam // adattAdAnaM ca tad bhavati, ekAnekadravyavyavacchedazca, 'NicchubhaNa'tti niSkAlanAdayo doSAH sAdhovikAlavasatyalAbhe ca ye doSAste ca syuriti gaathaarthH||400|| uktaM svaamyaacchedydvaarm| idAnIM stenakAcchedyamAha teNA va saMjayaTThA kaluNANaM appaNo va atttthaae| voccheda padosaM vA Na kappae kpp'nnunnnnaayN||401|| teNA va gaadhaa| vyAkhyA-stenakA vA saMyatArthamAtmArthaM vA daridrasArthikebhyaH Acchidya pAtheyAdi sAdhubhyo ddhuH| etacca na kalpate, yato'mI doSAH- sArthikAstadravyAnyadravyavyavaccheda-dveSAdi kuryuH| sArthikA'nujJAtaM tu kalpate iti gaathaarthH||401|| saMjayabhaddA teNA AyaMtI vA asaMthare jtinnN| jati deMti Na ghettavvaM Nicchubha voccheda mA hojA // 402 // etadevAha ghayasattuyadiTuMto samaNuNNAtA va ghettuNaM pcchaa| deti tagaM tesiM ciya samaNuNNAtA va bhuNjNti||403|| daarN|| ghayasattuya0 gaahaa| vyAkhyA-ghRta-saktudRSTAntena sArthikaiH samanujJAtAH sAdhavo gRhItvA pazcAd gateSu coreSu tat tebhyaH sArthikebhyaH prayacchanti samanujJAtA vA bhuJjata iti gaathaarthH||403|| uktmaacchedydvaarm| idAnImanisRSTadvAramAha aNisiTuM paDikuTuM aNuNNAyaM kappae suvihiyaannN| lddddug-jNte(t)-collge-sNkhddi-khiiraavnnaadiisu||404|| aNisaTuM gaahaa| vyAkhyA- nisRSTam = dattamanujJAtaM vA tadviparItamanisRSTaM = pratikRSTam, pratiSiddhamityarthaH, anujJAtaM tu kalpate suvihitaanaam| tacca tridhA, tadyathA- sAdhAraNAnisRSTaM collaMkAnisRSTaM yantrAnisRSTaM c| tatra sAdhAraNAnisRSTamAha- laDDaka-yantra-collaka-saGkhaDI-kSIrA-''paNAdiviSayaM tad bhvtiiti| tatra yantraM dvidhA- ikSuyantraM tilayantraM ca, ApaNaM vIthiriti gaathaarthH||404|| sAdhAraNAnisRSTodAharaNamAha battIsA sAmaNNe te kahiM ? hAuM gaya tti iti vutto| parasaMtieNa puNNaM na tarasi kAuMti pccaah||405|| (Ti0) 1. kappae aNuNNA0 khN0|| 2. ati antI khN0|| 3. asyA gAthAyA vyAkhyA laghuvRttyAdarzeSu noplbhyte| asyA gAthAyA anantaraM ekA adhikA gAthA mUlAdarzeSu upalabhyate sA ceyam- teNagabhaeNa ghettuM samaNunAyA gihIhiM vA pcchaa| diti tayaM tesiM ciya samaNuNNAto va bhuNjNti|| 4. pazcAdgatebhyazcorebhyastat ji1 laa0|| 5. gacollagajaMte je1 je2 ko0 vinaa|| 6. te vi ya NhA0 khaM0 // 1 // (vi0Ti0) .. vIragaNi-malayagirisUrimatena 'collaga-jaMte' iti paatthH| *. collaka = bhojana iti lA0 tti0|| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 // savRttipiNDaniryuktiH // avi ya hu battIsAe diNNehiM tavegamoyago na bhave / appavayaM bahuAyaM jadi jANasi dehi to majjhaM // 406 // lAbhiya Nito puTTho kiM laddhaM natthi pecchimo dAe / iyaro vi Aha NAhaM demi tti sahoDha corattaM // 407 / / geNhaNa kaDDaNa vavahAra pacchakaDuDDAha taha ya nivvisaMe / apabhuMmi bhave dosA pabhummi diNNe tato gahaNaM // 408 // battIsa gAhA / avi ya hu gAhA / lAbhiya gAhA / geNhaNa gAhA / AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam- khiipaiTThie nagare mANibhaddapamuhabattIsajuvANaehiM kayaM goTThibhattaM, te ya tatthegaM rakkhavAlaM ThAUNa gayA NhANaNimittaM / etthaMtarammi bhikkhaTThA samAgao sAhU aicchAvio ya teNa / tao sAhuNA bhaNiyaM - "parasaMtieNa puNNaM Na tarasi kAuM ti paccAha / kiM ca battIsAe moyagehiM diNNehiM tava ego ceva paricatto havati tAsAmaNNadavveNa appavaeNaM bahupuNNaheuNA kuNasu moyagadANeNa dhammaM / " tao imaM soUNa bhariyaM se bhAyaNaM moyagANaM paDilAhiu NiyattaMto pucchio sammuhAvaDiyamANibhaddAIhiM--- "bhayavaM ! kiM te laddhaM ?" / teNa vi saMlattaM - "Na kiMci / " tao balA puloiyaM tehiM, diTTha moyagabhariyaM se bhAyaNaM / pucchio NehiM rakkhavAlo, teNa vi saMlattaM- "NAhaM demi" / tao salottacoro tti bhaNatehiM gahio sAhU, AyaDDhiUNa pacchAkaDo, NIo vavahAratthANaM / pucchiu ya kAraNiehiM, jahaTThiyaM sAhiyaM savvaM, tehiM maMtiyaM "samujjuo esa sAhu" tti / bhaNio ya - " mA puNo evaM kAhisi NivvisaeNa gaMtavvaM " ti / mukko / aprabhusakAzAt grahaNe sati evaM AtmavirAdhanAdayo doSA sambhavanti, ataH prabhuNA dattaM grAhyamiti gaathaactussttyaarthH||405-408 // asyaiva zeSabhedAtidezamAha emeva ya 'jaMtammi vi saMkhaDi khIre ya AvaNAIsu / sAmaNNaM paDikuTTaM kappar3a ghettuM aNuNNAyaM // 409 // emeva gAhA / vyAkhyA - evameva yathA laDDukaviSayaM tathA yantra - collaka- saGkhaDI - kSIrA''paNAdiviSayaM draSTavyam / sAmAnyAnisRSTaM pratiSiddhaM anujJAtaM tu kalpate grahItumiti gAthArthaH // 409 // "colla tti dAramahuNA bahuvattavvaM ti taM kayaM pcchaa| as gurU so puNa sAmiyahatthINa viNNeo // 410 // saadhaarnnaanisRssttmuktm| collakAnisRSTamAha (Ti0) 1. tamega0 je1 ko0 // 2. 0sao je1 // 3. kareUNa ji0 // 4. puloyaMtehiM lA0 // 5. jaMta collaga saMkha0 je2 // 6. iyaM gAthA laghuvRttyAdarzeSu na dRzyate // (vi0Ti0 ) . aicchAvio = aditsApita ityarthaH // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // anisRSTadoSanirUpaNam // chiNNamachiNNo duviho hoi acchiNNo nnisttttmnnisttttho| chiNNaMmi collagaMmI kappai ghettuM NisaTTe y||411|| chiNNamachiNNaM gaahaa| vyAkhyA- sa collako dvividhaH chinnA'chinnabhedAt, niyataparimANaH chinnstdvipriitstvchinnH| tatra yo'sAvacchinnaH sa dvidhA nisRsstto'nisRssttshc| tatra chinnacollakaviSayaM kalpate grahItumachinne punarnisRSTe kalpata iti gaathaarthH||411|| amumevArthaM kiJcid vizeSeNAha chiNNo diTThamadiTTho jo ya NisaTTho sa chiNNa'chiNNo vaa| so kappai iyaro u Na adiTThasiTe bhuvinnaaso||412|| chiNNo gaahaa| vyAkhyA- chinno dRSTazcAdRSTazca kalpate yazca nisRSTaH sachinno'chinno vA kalpate, itarastu yo'chinno yazcAnisRSTaH sa na kalpate, kiM nimittaM ? yato'dRSTe gRhIte pazcAt kathite vinAzAdibahuvidhadoSasambhavAditi gaathaarthH||412|| apavAdamAha___aNisaTThamaNuNNAyaM kappar3a ghettuM taheva addissttN| jaDDassa vA'NisaTu Na kappaI kappai adittuN||413|| aNisaTTa0 gaahaa| vyAkhyA- anisRSTaM yadi iyantairanujJAtaM kalpate grahItuM tathaivAdRSTaM yatra kathanasambhavo na syAt, collkaanisRssttmuktm| jaDDAnisRSTaM tu gAthApazcArddhanAha- jaDDo = hastI, tasya (a)nisRSTaM na kalpate, meNThanisRSTaM tu jaDDenA'dRSTaM kalpata iti gaathaarthH||413|| atra doSAnAha NivapiMDo gayabhattaM gahaNAdI aNtraaiymdinnnnN| DuMbassa saMtie vi hu abhikkha vasahIe pheddnnyaa||414||daarN|| __Niva0 gaahaa| vyAkhyA- nRpapiNDo, gajabhaktaM, hastigrahaNAdi, antarAyikamadattAdAnaM ceti| DombaH = meNThastadIye'pi gRhIte gajena dRSTe abhIkSNaM vasatyapanayanAdayo doSA iti gaathaarthH||414|| uktmnisRssttdvaarm| adhunA'dhyavapUrakadvAramAha__ ajjhoyarao tiviho jAvaMtiya sghrmiispaasNdde| mUlaMmi ya puvvakate otaraI tiNha atttthaae||415|| ajjhoyarao gaahaa| vyAkhyA- adhyavapUrakaH svArthamUlAdrahaNaprakSepalakSaNastrividhaH - yAvadantikAdhyavapUrakaH, svagRhamizrAdhyavapUrakaH, sAdhuviSaya iti bhAvaH, paakhnnddaadhyvpuurkshc| mUle AdrahaNAdilakSaNe pUrvakRte 'oi(?ya)raItti tandulAdi prakSipati trayANAmAyeti gaathaarthH||415|| (Ti0) 1. 0NNaM je1 vinaa| 2. vihaM khaM0 je2|| 3. cchiNNaM je2||4. 0sttuNje2||5. saTTo vije1||6. achiNNa chiNNo je2 je4 bhAM0 // 7. ya je1 ko0 vinaa|| 8. adiTThadiTThovaNuNNAo je1,2 ko0||9. saMtio je4 bhAM0 vinaa|| (viTi0).. kauTumbikena dRSTazcAdRSTazca iti bhaavH|| *. miNThena svalabhyaM bhaktaM dIyamAnaM gajenAdRSTaM kalpate iti bhaavH|| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 // savRttipiNDaniryuktiH // nanu avadhyavapUraka-mizrajAtayoH kaH prativizeSa ityAha taMdula - jala-AdANe parimANe NANattaM ajjhoyara - mIsajAe ya // 416 // - phale sAga- vesaNe loNe / puppha- taMdula0 gaahaa| vyAkhyA- tandula- jalAdAna - puSpa-phala- zAka-veSaNa - lavaNAdInyetAni adhyavapUrake prakSipati pazcAt, mizrajAte tvAdita eva sAdhvarthaM tandulAdi mizrayati; evaM parimANaviSayaM nAnAtvamadhyapUrakamizrajAtayornavaraM veSaNaM = kaTuruMDAdIti gAthArthaH // 416 // atra kalpyAkalpyamAhajAvaMtie visohI sagharapAsaMDamIsae pUI / chiNNe visohi diNammi kappai Na kappaI sesaM // 417 // amumevArthaM darzayannAha-- jAvaMti0 gaahaa| vyAkhyA - yAvadantiko'dhyavapUrako vizuddhakoTiH, svagRhapAkhaNDamizrakaH pUti, 'chiNNe' tti sthAlyA gRhasthenoddhRte 'visohi 'tti yAvadantikAdhyavapUrake datte vA tasmin kalpate zeSamiti pAkhaNDa- sAdhumizrAdhyavapUrakayoH uddhRta - dattayorapi na kalpata iti gAthArthaH // 417 // chinnaMmi tato ukkaDiyaMmi kappai pihIkae sesaM / AbhAvaNAe diNNaM va ettiyaM kappae sesaM // 418 // chiNNammi gAhA / vyAkhyA - yAvadantike 'chiNNammi' tti ko'rthaH ? tataH sthAlIta uddhRtya pRthakkRte zeSaM kalpate AbhAvanayA = parikalpanayA dattaM vaitAvaditi zeSaM kalpata iti gaathaarthH||418|| uktmdhyvpuurkdvaarm| tadabhidhAnAcca SoDazApyuktA udgamadoSAH / sAmpratameSAmeva viSayavibhAgopa darzanArthamAha eso solasabhedo vi duhA kIrar3a uggamo / egA visohikoDI avisohI tu cAvarA // 419 // eso silogo / eSa SoDazabhedo'pyudgamo dvidhA bhavati, katham ? ityAha- vishuddhkottyvishuddhkottiibhedaabhyaam| saGkoTyante bahavo doSAH sahitA mIlitA ekatra yasyAM sA koTI, sA ca hananaghAtanA-'numodana-pacana-pAcanA - 'numodana - krayaNa-krApaNA-'numodanabhedAnnavavidheti / punareSaivodgamakoTI vizuddhyavizuddhibhedAd dvidhA, tatrodgamakoTI SaDvidhA vizuddhakoTI tvanekavidheti shlokaarthH||419|| tatrodgamakoTISavidhatvapratipAdanAyAha AhAkammuddesigacarimatigaM pUi mIsajAte ya / bAdarapAhuDiyA yA ajjhoyara ya carimadugaM // 420 // (Ti0) 1. 0sajAyANaM khaM0 je2 // 2. 0ghare pA0 khaM0 // 3. 0vagoe je2 // 4. 0DIo a0 je1 // 5. saMhitA ji0 ji1 // 6. 0 dugo khaM0 / duge je2 // (vi0Ti0) *. udgamakoTI = avizodhikoTI ityarthaH // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // avizodhi-vizodhikoTIpratipAdanam // 101 AhAkammuddesiya gaahaa| vyAkhyA- AdhAkarma, auddezikacaramatritayaM, pUti tathA mizrajAtaM, bAdaraprAbhRtikA adhyavapUrakacaramadvayaM ceti gaathaarthH||420|| uggamakoDI avayava levAleve ya akayae kppe| kaMjiya-AyAmaga-cAuloda saMsaTTha pUI tu||421|| uggamakoDI gaahaa| vyAkhyA- udgamakoTyA avayavenA'pi yat saMsRSTaM tat zuddhamapyazanAdi pUti bhvti| 'levAleve ya akayae kappe'tti yasmin bhAjane lepA-'lepadravyamudgamakoTIsatkaM gRhItaM tad bhAjanamakRtakalpaM na zuddhyati, akRtakalpe ca zuddhamapi gRhItaM pUtirbhavati, kAJjikA-''cAmlatandulodakasaMsRSTaM pUtirbhavatIti gAthArthaH // 421 // vyAkhyAtagAthAprathamapAdArthamAha sukkeNa vi jaM chikkaM tu asuiNA dhovae jahA loe| iya sukkeNa vi chikkaM dhovvae kammeNa bhANaM tu||422|| sukkeNa vi gaahaa| vyAkhyA- zuSkenA'pyazucinA yat spRSTaM tad dhAvyate yathA loke iti zuSkenA'pi spRSTaM dhAvyate 'kammeNe ti AdhAkarmaNA bhAjanamiti gaathaarthH||422|| dvitIyapAdArthamAha levAleve tti jaM vuttaM jaM pi dvvmlevddN| taM pi ghettUNa kappaMti takkAdI kimu levddN||423|| levAleve tti silogo| lepA- lepa iti yaduktaM mUlagAthAyAM tadeva sUcayati- yadapi dravyamalepakRtaM valla-canakAdi tadapi gRhItvA bhAjanaM kalpayanti, takrAdi kimu lepakRtaM gRhItvA sutarAM kalpayantIti shlokaarthH||423|| tRtIyapAde kAJjikAdigrahaNe codyaparihArapradarzanArthamAha AdhAya jaM kIrai taM tu kammaM vajehitI odnnmegmev| sovIra-AyAmaga-cAuloda kammaM ti to taggahaNaM kareMti // 424 // AdhAya ruupkm| AdhAya yat kriyate tadevAdhAkarmeti evaMvidhayA zaGkayA mA varjayiSyanti odanamekamevetyataH sauvirA-''cAmla-tandulodakAdyapi AdhAkarmeti jJApanArthaM sauvIrAdigrahaNaM kurvvantyAcAryA iti ruupkaarthH||424|| uktodgmkottii| vizuddhakoTImAha sesA visohikoDI bhattaM pANaM vigiMca jhsttii| aNalakkhiyamIsadavve savvavivego'vayave suddho||425|| sesA ruupkm| avizuddhakoTyA anyA sA vizuddhakoTI krayaNa-krApaNA-'numodanarUpA athavA anekaprakArA yata uktam(Ti0) 1. vyAmo cA0 kh0|| 2. suieNa khN0|| 3. ghettuM Na je1 ko0 // 4. 0vaDe khN0|| 5. tadetat sU0 ji0 ji1|| 6. 0lodagaM khaM0 vinaa| loyA je4 bhaaN0|| 7. dave khaM0 vinaa|| 8. go ya avaya0 je1|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 // savRttipiNDaniyuktiH // uddesiyammi Navarga uvakaraNe jaM ca pUtiyaM hotii| jAvaMtiyamIsagayaM ajjhoyarae ya pddhmpyN||1|| pariyaTTie abhihaDe ubbhiNNe mAlohaDe iy| acchejje aNisaTTe pAoyara kIya paamicce||2|| suhamA pAhuDiyA vi ya ThaviyagapiMDo ya jo bhave duviho| savvo vi esa rAsI visohikoDI munneyvvo||3|| [ ] vizuddhakoTIdoSayuktaM bhaktapAnaM 'virgicie' tti samuddharet patadgrahAderyathAzaktyA, alakSitaM yanmizraM dravadravyaM tasya sarvasyaiva vivekaH kAryo, yadyapyavayavAH pAtre santi tathA'pi zuddho bhavatIti rUpakasya bhaavaarthH||425|| zuddhe vizuddhakoTIsambandhyazanAdi patitaM kathamuddharttavyam ? ityAha davvAI u vivego davve jaM davva jaM jahiM khette| kAle akAlahINaM asaDho jaM passaI bhaave||426|| davvAI u gaahaa| vyAkhyA- dravyAdiviSayo vivekaH, katham ? dravye yad dravyaM nipatitaM tad uddharttavyam, kSetre yad yatra patAhapradeze patitaM tat tasmAduddharttavyam, kAle akAlahInam, bhAve tvazaTho'raktadviSTo yat pazyati taduddharatIti gaathaarthH||426|| saMstaraNe vizuddhakoTyazanAdi sarvaM tyAjyamasaMstaraNe caturbhaGgikAmAha sukkollasarisapAe asarisapAe ya ettha cubhNgo| tulle tullaNivAe ettha duve doNNi vA'tullA tu||427|| ___ sukkolla0 gaahaa| vyAkhyA- zuSkAIsadRzapAte asadRzapAte ca bhavati cturbhnggikaa| 'tulle tullaNivAye'tti tulye tulyanipAta ityatra bhaGgadvayAbhidhAnaM zuSke zuSkam (1) ArTe Ardram (4) evaMrUpau prathama-caturthI, 'doNNi vA'tulla' tti ityanena dvitIya-tRtIyabhaGgau sUcitau zuSke Ardram (2) Adre zuSkam (3) ityevaMrUpAviti gaathaarthH||427|| samuddharaNavidhimAha sukke sukkaM paDiyaM vigiMciuM hoi taM suhaM pddhmo| bIyammi davaM choDhuM gAleMti davaM karaM daauN||428|| taiyaMmi karaM choTaM ulliMcai odaNAdi jaM trh| dullabhadavvaM carime tattiyamettaM vigicNti||429|| (Ti0) 1. yasmin mizraM ji1||2. 0vvAdIsu vi0 kh0|| 3. grahavizeSe ji1|| 4. 0lle sari0 je1 ko0||5. tattha khaM0 vinaa|| 6. "NNi tullA tu khaM0 je1| NNi vA'tulle je2|| 7. gole0 khN0|| 8. kAuM je1|| 9. 0bhadavaMmi khN0|| (vi0Ti0) .. paDhamapayaM = jAvaMtiya iti lA0 tti0|| *. akAlahInaM = parityajane kAlasya vilambo na krttvyH|| V. vIrAcAryamate dullabhadavvaMmi iti pAThaH syAd iti asmAkaM aabhaati|| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // utpAdanAnirUpaNam // 103 sukke sukkaM gaahaa| taiyammi gAhA / vyAkhyA - zuSke zuSkaM patitaM vivektuM bhavati tat sukhamiti prathamaH, dvitIyabhaGge zuSke ArdraM patitamityasmin zuddhadravaM prakSipya gAlayanti pUrvvadravaM karaM dattveti, tRtIyabhaGge Ardre zuSkamityasmin karaM prakSipya 'ulliMcai' tyuddharati odanAdi yacchaknoti, carime turIyabhaGge Ardra Ardramityatra sarvaviveko durlabhadravye punastanmAtramevAkalpyaM samuddharantIti gaathaa-dvyaarthH||428-429|| uktamevArthamAha saMtha savvamujjhaMti caubhaMgo asaMthare / 2 asaDho sujjhate jesu mAyAvI tesu laggatI // 430 // saMthare silogo / saMstaraNe paryyAptau satyAM sarvvamujjhanti; caturbhaGgikA tvasaMstaraNe bhavati / azaThaH zudhyati yeSu padeSu mAyAvI teSu lagati = karmmasaMzleSaM yAtIti zlokArthaH // 430 // koDIkaraNaM duvihaM uggamakoDI visohIkoDI ya / ugamakoDI chakkaM visohikoDI aNegavihA // 431 // nava ceva'TThArasagaM sattAvIsA taheva cuppnnaa| nauI do ceva sayA u sattarA hoMti koDINaM // 432 // uktaM gaveSaNaiSaNAyAmudgamadvAram / utpAdanAdvAramAha 3 solasa uggamadose gihiNo u samuTThite viyANAhi / uppANAya dose sAdhUto samuTThie jANa // 433 // solasa gaahaa| vyAkhyA- SoDazodgamadoSAn pUrvoktAn gRhasthAt samutthitAn vijAnIhi; utpAdanAyAH punaH doSAn sAdhusamutthitAneva jAnIhIti gAthArthaH // 433 // utpAdanAnikSepapradarzanArthamAha NAmaM -ThavaNA - davie bhAve uppAyaNA muNeyavvA / davvammi hoi tivihA bhAvammi ya solasapayA tu // 434 // NAmaM -ThavaNA gAhA / vyAkhyA- nAma-sthApanA- dravya-bhAvaviSayA utpAdanA mantavyA / nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyotpAdanAmAha- dravye dravyaviSayA bhavati trividhA sacittA - 'citta - mizrabhedAd, bhAve bhAvaviSayA SoDazapadAnIti gAthArthaH // 434 // tatra sacittA dvipada- catuSpadA - 'padarUpA tAmAhaAsUyamAdiehiM vAlaciya-turaMga-bIyamAdIhiM / suya - Asa- dumAdINaM uppAyaNayA tu saccittA // 435 // = AsUya0 gAhA / vyAkhyA- AsUyaM upayAcitakaM RtukAlo vA AdigrahaNAd vetanoda(Ti0) 1. viveko bhavati su0 lA0 // 2 bajjhai je2 / 0ggatI uggamadosA je1 ko0 // 3. ime dve gAthe mUlAdarzeSu tathA prastutavRttau nopalabhyete api tu vIragaNi-malayagirivRttau vyAkhyAte // 4 0 se Ayasamutthe ao vocchaM je1 ko0 // 5. vocchaM khaM0 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 // savRttipiNDaniyuktiH // kAdigrahaNaM tatraivaM sambandhaH- upayAcitakAdinA nimittena vAlikena puruSeNa karaNena sutasyotpAdaH, tathA vetanAdinA nimittena turaGgena karaNabhUtenAzvarasyotpAdaH, evamudakAdinA nimittena bIjena karaNena drumAderutpAda ityevaM sacittotpAdanA triprakAreti gaathaarthH||435|| acittadravya-mizradravyotpAdanAdvayapratipAdanArthamAha kaNaga-rayatAdiyANaM jahe? dhAu vihiyA tu accittaa| mIsA u sabhaMDANaM dupayAdi kayA u uppttii||436|| kaNaga0 gaahaa| vyAkhyA- kanaka-rajatAdInAM yatheSTadhAtUnAM yoniprAbhRtAdinA yA kriyate samutpAdanA sA acittadravyotpAdanA; sabhaNDopakaraNAnAM dvipadAdInAM yA vidhIyate samutpAdanA sA mizreti sambandha iti gaathaarthH||436|| uktA drvyotpaadnaa| adhunA bhAvotpAdanAmAha bhAve pasattha itarA kohAduppAyaNA tu apstthaa| kohAdijuyA dhAtAdiNaM ca NANAdi tu pstthaa||437|| bhAve gaadhaa| vyAkhyA- bhAve bhAvaviSayotpAdanA dvividhA, tadyathA- prazastetarA c| tatra krodhAdyutpAdanA tvaprAzastA, tathA krodhAdiyutA dhAtryAdInAM cotpAdanA, etaduktaM bhavati yat- krodhamAnAdiyuktaH sAdhurAtmani dhAtryAdibhAvamutpAdayati sA'pyaprazastabhAvotpAdaneti, jJAnAdibhAvotpAdanA tu prazasteti gaathaarthH||437|| aprazastabhAvotpAdanayA cAtrAdhikAraH, sA ca ssoddshbhedeti| Aha ca niyuktikAraH dhAI dUInimitte AjIvavaNImage tigicchA y| kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti dasa ete||438|| puTviMpacchAsaMthava vijjA maMte ya cuNNa-joge y| uppAyaNAe dosA solasame mUlakamme y||439|| dhAI gaahaa| puvviM gaahaa| vyAkhyA- dhAtrI, dUtI, nimittaM, AjIvo vanIpakaH cikitsA ca krodho, mAno, mAyA lobhazca bhavantyete dshdossaaH| pUrvasaMstavaH, pazcAtsaMstavo vidyA mantrazca, cUrNo yogazcetyeSaNAyAM doSAH SoDazo mUlakarmadoSa iti gaathaadvypdaani||438-439|| padArthaM tu svayameva bhASyakRd yathAvasaraM vkssyti| tatrAdyapadabhedAbhidhitsayAha khIre ya majjaNe maMDaNe ya kIlAvaNaMkadhAtI y| ekkekkA vi ya duvihA karaNe kArAvaNe cev||440|| khIre ya gaahaa| vyAkhyA- kSIra-majana-maNDana-krIDanA'GkaviSayAH paJcadhAtryo bhvnti| (Ti0) 1. 0dhAuNavi0 kh0|| 2. 0bhaMDayANaM je1 ko0 // 3. dhAdiSu tA dhA0 ji0| 0dhAdiSu dhA0 ji1|| 4. 0DazaM mUlakarma iti gA0 laa0|| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dhAtrIpiNDanirUpaNam // 105 ekaikA'pi ca dvividhA, karaNaviSayA kAraNaviSayA caiveti gaathaarthH||440|| dhAtrIzabdavyutpAdanAyAha dhArayati dhIyate vA dhayaMti vA tamii teNa dhAI tu| jahavibhavA Asi purA khIrAdI paMca dhaaiio||441|| dhArayai gaahaa| vyAkhyA- dhArayati dhIyate vA dhayanti vA tAmiti tena dhaatriitybhidhiiyte| etAstu yathAvibhavamAsan purA kSIradhAtryAdayaH paJca dhAtrya iti gaathaarthH||441|| sAmprataM yathA sAdhuH kSIradhAtrItvaM kArayati tathA darzayannAha khIrAhAro rovati majjha kayAsAya dehi NaM pje| pacchA va majjha dAhisi alaM va bhujjo va ehaami||442|| khIrAhAro gaahaa| vyAkhyA- pUrvaparicitA'gA- gRhaM sAdhurbhikSArthaM praviSTo rudantaM bAlakaM dRSTavedamAha- "kSIrAhAro roditi, mahyaM kRtAzAya = kRtamanorathAya dehi", 'Namiti vAkyAlaGkAre, bhikSAmiti prakramaH, "enaM ca bAlakaM pAyaya stanaM pazcAd vA mahyaM dAsyasi alaM vA mama bhikSayA bhUyo vA'hamAgamiSyAmIti gaathaarthH||442|| cATukAritvaM kurvvannidamAha maimaM arogi dIhAuo ya hoi avimANio baalo| dullabhagaM khu suyamuhaM pajehi ahaM va se demi||443|| mai0 gaahaa| vyAkhyA- matimAn arogI dIrghAyuzca bhavatyavimAnito bAlo, durlabhakaM ca yataH sutamukhaM ataH pAyaya enamityevaM kaaryti| svayaM karaNaM tvidaM- ahaM vA'sya dadAmi, kSIramiti sambadhyata iti gaathaarthH||443|| atra doSAnAha ahigaraNa bhadda paMtA kammudaya gilANae ya uddddaaho| caDugArI ya avaNNo niyA vaNNo va NaM sNke||444|| ahigaraNa gaahaa| vyAkhyA- adhikaraNaM- jananI bhadrakatvAd azuddhabhikSAdAnaM kuryAt prAntatvAdvA pradveSaM yAyAt, bAlakasya karmodayAt glAnatve satyuDDAhaH, cATukArIti. avarNavAdo bhavati, 'NIyA va'tti nijAH svajanA anyo vA'nyaM strIpuruSasambandhamAzaGkaranniti gaathaarthH||444|| prakArAntareNa dhAtryAH dhAtrIniyogaM yathA sAdhuH kArayati tathA darzayannAha ayamavaro u vikappo bhikkhAyari saDhi addhitI pucchaa| dukkhasahAyavibhAsA hiyaM me dhAittaNaM ajo||445|| (Ti0) 1. ti dhAvaMti teNa khN0|| 2. tadA khN0|| 3. poSaya ji0|| 4. ca // 1 // 5. 0tyanavamA0 ji1|| 6. niyagA annaM va khN0|| 7. saMko khN0|| (vi0Ti0) .. 'dhArayati bAlakamiti dhAtrI, yadvA dhIyate bhATakapradAnena dhIyate = poSyate iti dhAtrI, athavA 'dhayanti' pibanti bAlakAstAmiti dhAtrI..... iti mly0|| *. avimAnitaH = stanapAyita ityrthH|| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // ayamavaro u gaahaa| vyAkhyA- ayamaparastu vikalpo bhikSAca* praviSTo yatiH zrAddhikAmadhRtiyuktAM dRSTvA pRcchati- "kiM tvamevaM adhRtiparA ?" iti| sA pratyAha- 'dukkhasahAyavibhAsA, hiyaM me dhAittaNaM ajo "kiM kathitena tasya yo na karoti dukkhnigrhm'| sAdhurbravIti- "ahaM kromi"| sA'pyAha- "hRtaM me dhAtrItvaM Aryya iti gaathaarthH||445|| bhikSAdAnodyatAM sAdhustAM vadati- "yAvaddhAtrIpade tvaM na sthApitA tAvadahaM bhikSAM na gRhNAmi'. ityabhidhAya abhinavadhAtryAH svarUpamajAnAnaH kiM karotItyAha vaya-gaMDa-thulla-taNuyattaNehiM taM pucchiu~ ayaannNto| tattha gao tassamakkhaM bhaNAi taM pAsiuM baalN||446|| vaya0 gaahaa| vyAkhyA- vayo-gaNDa-sthUla-tanutvAdivizeSAMstasyAH pRcchatyajAnAnaH, tacca zrutvA kUTazlokAn viracayya abhinavadhAtrIyutaM IzvaragRhaM jagAma, tatra ca gataH 'tassamakSaMti parijanasamakSaM bhaNati taM dRSTA bAlakamiti gaathaarthH||446|| kiM tad ? ityAha ahuNuTThiyaM va aNavekkhiyaM va iNamaM kulaM tu mnnnnaami| puNNehiM jahicchAe calaI bAleNa suuemo||447|| ahuNuTThiyaM gaahaa| vyAkhyA- adhunotthitaM vA - sAmpratamIzvarIbhUtam, 'aNavekkhiyaM va'tti adRSTaparijanasvarUpaM vaitat kulaM manye'haM puNyairyadRcchayA vA calati = varttate bAlena sUcayAma = jAnIma iti gaathaarthH||447|| evamukte sAdhunA, parijanenoktaM- "kena hetunA ?" / sAdhurAha- "dhAtrI na shobhne'ti| "kasmAdi ?"ti ced vaidyakamudgrAhayati- zarIrasAdhAraNaM hi stanyaM tacca vAtalAdibhedAdanekavidhaM, tadyathA- vAtikaM paittikaM caiva zleSmikaM sAnnipAtikaM stanyaM caturvidhaM proktm| parIkSA tasya kathyate ___ kaphajamadhastAt stanyaM gacchati salile tu vaatikm| tarati vistAri paittikaM sAnnipAtikaM srvlinggyutm||1|| vAtaprakRtizcAyaM bAlo lakSyate, yata uktam kRzo ruuksso'lpkeshshclcitto'nvsthitH| bahuvAg vyomagaH svapne vAtaprakRtiko nrH||1|| vAtalastanyA ca dhAtrItyato na samyagyoga iti gaathaarthH||447|| prakArAntareNa dhAtrIdoSAnAha therI dubbalakhIrA cimiDho pelliyamuho atithnniie| taNuI u maMdakhIrA kopparathaNiyAi suuimuho||448|| therI gaahaa| vyAkhyA- sthavirA durbalakSIrA cipiTaH preritamukhatvAdatistanavatyAH, tanvI (Ti0) 1. sUcitA ji0|| 2. "cchiyaM je1|| 3. mudvAhayati laa0|| 4. bahudhA vyo0 lA0 vinaa|| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dhAtrIpiNDanirUpaNam // 107 mandakSIrA kUrparAkArastanyAH zucImukho bhavati, bAla iti gamyate, iti gAthArthaH // 448 // varNaM cAzritya yadi gaurI tataH zyAmAM varNayati gaurInindAM ca vidadhAti, zyAmA cedviparItaM vadatyAha ca jA jeNa hodi vaNNeNa ukkaDA garahae taM teNa / garahati samANa tivvaM pasatthabhedaM tu duvvaNNaM // 449 // jA jeNa gAhA / vyAkhyA- yA yena bhavati varNenotkaTA garhate ca tAM tena varNeneti sambandhaH, garhitayA samAnavarNA yadi pUrvvadhAtryapi bhavati, tatazca tIvraM = atizayena prazastavarNabhedAM pUrvvadhAtrImAha itarAM ca durvvrnnaamiti| atrAntare svamativikalpitAn prastutArthA'bhidhAyakAn zlokAn papAThakRSNA bhraMzayate varNaM gaurI tu balavarjitA / tasmAcchyAmA bhaveddhAtrI balavarNaiH prazaMsitA // 1 // jADyaM bhavati sthuulaayaastnukyaastvblNkrm| tasmAnmadhyabalasthAyAH stanyaM puSTikaraM smRtam // 2 // atistanI tu cipiTaM kharapInA tu danturam / madhyastanI mahAcchidrA dhAtrI saumyasukhaGkarI // 3 // eaitacca zrutvA gRhiNI nijarbherttuH kathayAmAsa, tenA'pi tAmapanIya cirantanyeva sthApiteti gaathaarthH||449 // evaM dhAtrItvaM kArayataH sAdhordoSAnAha 6 uvvaTTitA paosaM chobhaga ubbhAmao ya se jaMtU / hojjA majjha vi viggho visAti iyarI vi emeva // 450 // uvvaTTiyA gaahaa| vyAkhyA - udvarttitA = apanItA satI pradveSaM, yAyAditi kriyA'dhyAhAraH chobhagaM = AlaM vA dadyAdudbhrAmako = jAra ityevaM vA brUyAt, 'se' tasya yad vadhAdi kuryyAt / yA avasthApitA dhAtrI sA'pi sAdhusAmarthyamavadhArya bhavenmamApi vighno'smAditi viSAdi sAdhordadyAd 'itarI vi'tti yA sthApiteti 'evameve 'ti yathA'syAcyAvitAyA vighnaH kRta iti gAthArthaH // 450 // uktA kSIradhAtrI / zeSadhAtryatidezamAha emeva sesigAsu vi suyamAisu karaNa ga- kAraNaM sagihe / iDIsu ya dhAIsu ya taheva uvvaTTiyANa gamo // / 451 // 'emeva gaahaa| vyAkhyA- evameva yathA kSIradhAtryAM tathA zeSakAsvapi sutamAtRSu karaNa-kAraNaM svagRhe = sutamAtRgRhe sAdhorvAcyam, 'RddhI'ti RddhimatISu dhAtrISu ca tathaiva karaNa-kAraNavidhirvAcyaH, udvarttitAnAM dhAtrIpadacyAvitAnAM sakAzAt pradveSAdayo doSAstathaiva sAdhorbhaNanIyA iti gAthArthaH // 451 // (Ti0) 1. u khaM0 // 2. duvaNNA je1, 2 // 3. evaM zru0 ji1 // 4. bhartre ji0 // 5. 0ntanopasthApi0 laa0|| 6. ya va sejjaM tu khaM0 // 7 0ravaNaM je1 // 8. evameva lA0 // 9 0matIsutadhA0 lA0 ji1 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 // savRttipiNDaniyuktiH // majjanadhAtrItvakaraNa-kAraNavidhiryathA sAdhorbhavati tathA darzayannAha lolai mahIya dhUlIya guMDio pahANa ahava NaM mje| jalabhIru abalaNayaNo aiuppalaNeNa rttccho||452|| lolai gaahaa| vyAkhyA- sAdhurbhikSArthaM praviSTo bAlakaM dRSTvA tajjananImAha- "loThate mahyAM dhUlyA guNDito'yaM bAla iti, ataH snAparyanam, arthavainamahameva snApayAmI' ti| apanItapUrvadhAtrIsthApanArthaM dvitIyadhAtrIcyAvanAya doSAnAha- asnAnena atisnAnena vA jalabhIrurabalanayanazcAtiplAvane(na) ca raktAkSo bhavatIti gaathaarthH||452|| majjanadhAtrI kIdRzaM bAlakaM kRtvA maNDanadhAtryAH smrpyti| tadAha anbhaMgiya-saMbAhiya-uvvaTTiya majjiyaM ca to baalN| uvaNei hANadhAI maMDaNadhAIya suidehaM // 453 // abbhaMgiya0 gaahaa| vyAkhyA- abhyaGgita-sambAdhitodvartitaM sammajjitaM ca tato bAlamupanayati snAnadhAtrI maNDanadhAtryAH zucidehaM kRtveti gaathaarthH||453|| uktA mjjndhaatrii| maNDanadhAtrItvamaGgIkRtyAha usugAiehiM maMDehi tAva NaM ahava NaM vibhuusemi| hatthiccagA va pAe kayA galiccA va se paae||454|| usuAiehiM gaahaa| vyAkhyA- 'usuAiehitti "AbharaNavizeSairmaNDaya tAvadenaM athavA'haM vibhUSayAmi" iti| pUrvadhAtrIsthApanAyetarasyA doSAnAha- hastasatkamAbharaNaM pAdayoH kRtaM grIvA'bharaNaM vA se tasya bAlakasya pAdayoya'stamiti AkarNya gRhiNI bhatre kthyaamaas| sa ca tAmapanIya prAkkainImeva kRtavAn, doSasambhavastu pUrvavad bhAvanIya iti gaathaarthH||454|| uktA mnnddndhaatrii| sAmprataM krIDanadhAtrI bhaNyatesAdhurbhikSArthaM praviSTo rudantaM bAlakaM dRSTrA bhaNati mAtaram- "ramaya tAvadenaM bAlakaM ahaM vA ramayAmi" ityevaM dhAtrItvaM kArayati karoti ceti| pUrvadhAtrI sthApanAya dvitIyadhAtrIdoSodbhAvanArthaM cAha DhaDDarasara cunnamuho mauyagirA maMuya mmmnnplaavo| ullAvaNegAIhiM va karei kArei vA kiDaM // 455 // DhaDDara0 gaahaa| vyAkhyA- DhaDDarasvarakrIDanena 'chuNNamukha' iti klIbamukho bhavati, mRdugirA remaNena mammaNapralApo bhavatItyevaM doSodbhAvanena dvitIyAmudvartya prAktanImeva sthApayati, dvitIyArddhaM spaSTameveti (Ti0) 1. hANe je1,2|| 2. lolate ji1|| 3. 0thavA Anayainama0 ji0|| 4. NhavaNadhAI je1|| 5. 0dhAIe je4 bhaaN0|| 6. 0tamArjitaM ji0|| 7. bhUsaMmi je1|| 8. nIyAmeva laa0|| 9. pamaNa je4 bhAM0 je1 vinaa|| 10. mmaNullAvo khaM0 je2|| 11. 0NamAIhiM ka0 je1|| 12. bhaNanena ji0 ji1|| (vi0Ti0) .. vIrAcAryamate 'chuNNamuho' iti pAThaH syaat|| *. 'mauya' iti padaM vRttau na vivRtm|| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 // dhAtrIpiNDanirUpaNam // gaathaarthH||455|| sAmpratamaGkadhAtrImAha bhikSArthaM praviSTaH sAdhurbAlakaM rudantaM dRSTA tajjananIM vadati- "gRhANainam, aGke sthApaya ahaM vA sthApayAmyutsaGge" iti dhAtrItvaM kArayati karoti c| dvitIyadhAtrIdoSodbhAvanArthamAha thullAe vigaDapAo bhaggakaDI sukkakaDI ya dukkhaM c| NimmaMsakakkhaDakarehi bhIruo hoi gheppNto||456|| thUlAe gaahaa| vyAkhyA- sthUlAyAm = sthUlakaTyAM sthito vikaTapAdo bhavati, dhAtryA bhagnakaTyAM zuSkakaTyAM ca sthito duHkhito bhavati, nirmAMsa-karkazakarAbhyAM gRhyamANo bhIruko bhavatyevaM dvitIyadhAtrIdoSodbhAvanena pUrvadhAtrI sthApayatIti gaathaarthH||456|| dhAtrIpiNDodAharaNamAha kollaire vatthavvo datto AhiMDao bhave siiso| uvaharai dhAipiMDaM aMgulijalaNe ya sAdivvaM // 457 // ome saMgamatherA gaccha visarjati jNghblhiinnaa| NavabhAgakhettavasahI dattassa ya Agamo taahe||458|| uvasayabAhiM ThANaM annAuMccheNa saMkileso ya / pUyaNaceDe mA ruva paDilAbhaNa vigaDaNA smmN||459||daarN|| kollaire gaahaa| ome gaahaa| uvassaga0 gaahaa| AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam asthi iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kollairaM nAma ngrN| tattha ya jaMghAbalaparihINA saMgamatherAbhihANA sUriNo privsNti| aNNayA ya saMpatte dubbhikkhakAle saMgamatherAyariehiM samaNuNNAo NiyagacchaparivuDo sIhAbhihANasIso paTThavio subhikkhdesN| AyariyA vi mAsakappeNaM vihariumasamattA taM khettaM NavavibhAge kAUNa cauvvihAe davva-khetta-kAla-bhAvarUvAe jayaNAe jayamANA tattheva vihrisuN| tattha davvao pIDhaphalagAiesu, khettao vasahipADaesu, kAlao egattha pADae mAsaM vasiUNaM bIyamAse aNNattha vasahiM gavesiuM vasati, bhAvao savvattha nnimmmtto| aNNayA kayAi AyariyapauttigavesaNANimittaM paTThavio sIheNa AhiMDao dattAbhihANo siiso| saMpatto tmuddesN| tao AyariyA NIyAvAsiNo tti kAUNa Thito siM pddissybaahiN| tato sUriNA samaaM paviThTho bhikkhtttthaa| aNNAuMcchahiMDaNeNa asaMtharamANassa samuppaNNo se saMkileso- "aho Nu khalu paMtakulANi hiMDAveti mamaM eso tti bhaddakulesu puNa appaNo gennhissii"| evaM se saMkilesapariNAmaM NAUNa paviThTho IsarakulaM sUrI saha teNa / tattha ya pUyaNAgahagahiyaM ceDayaM rudaMtaM dahNa cappuDiyApuvvayaM bhaNitaM (Ti0) 1. sukkaDIe du je4 bhAM0 // 1 // 2. gaNaM khaM0 // 3. u je2|| 4. viyaNA bhaaN0|| 5. 0NNAya ji0 ji1|| 6. dese ji0 ji1|| 7. gato ji1||8. so saM0 ji1 laa0|| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 // savRttipiNDaniyuktiH // sUriNA- "mA rua ceDaya" tti| tato se aciMtatavasAmatthayAe paNaTThA jhatti kddpuuynnaa| Thio tuNhikko ceddo| tao pahiThThavayaNapaMkayAe uvaNIyaM se jaNaNIe moyagabhariyaM thaalN| guruNA bhaNio datto- "bhadda ! geNhasu imaM" ti| tato ghettUNa "pajjattaM'ti bhaNiUNa Niyatto dtto| guru vi aMtapaMtesu kulesu bhamiUNa patto uvassayaM bhuttaM ca nnehiN| ___ tao AvassayavelAe AloemANo bhaNio guruNA- "bhadda ! smmmaaloehi|" teNa bhaNiyaM"tubbhehi samaM ceva vihariu mhi, kimetthAsamma ?" ti| guruNA bhaNiyaM- "suhamadhAIpiMDo tae bhutto, cchoDiyAkaraNeNa pUyaNAcikicchApiMDo y|" "aho suhame vi esa me dose paloei, appaNo puNo mahaMte vi Na pecchae" tti ciMtiUNa Niggao bAhiM uvssyaao| tao jahA saNNihiyadevayAe gurupaDiNIu tti kAUNa viuvviyaM vaddalayaM, katamandhayAraM, jaNio khara-pharusamAruo, varisAvio ghnno| tato timmateNa bhayavihalamANaseNa vAhittA suurinno| tehiM pi kato saddo "aagcchsu"tti| teNa bhaNiyaM"aMdhayAre Na pecchAmi vshiduvaarN|" tato sUriNA khelAliddhaMgulipaIveNa ujjoviyA vshii| ciMtiyaM ca NeNa- "aho dIvayapariggaho vi atthi aayriyaannN|" samAgato gurusmiivN| viraio teNa sNthaaro| guruNA vi uvasaMhario aNgulipiivo| jAe aMdhayAre bhaNio guruNA- "ajjo ! tumhe padIvasahiyAe vasahIe chAyaha viharaMta ya tti| lajjito sIso, samAgayA devatA, sAsio tIe, diNNaM guruNo micchAdUkkaDaM, paDivaNNaM pAyacchittaM ti gaathaatryaarthH||457-459|| __uktaM dhaatriipinndddvaarm| adhUnA dUtIpiNDadvAramAhadUtakarma gRhasthAnAM vidhAya yo labhyate piNDaH sa duutiipinnddH| sA ca dUtI dvidhetyAha ca saggAma-paraggAme duvihA dUI tu hodi naadvvaa| sA vA so vA bhaNatI bhaNai ya taM chnnnnvynnennN||460|| saggAma-paraggAme gaahaa| vyAkhyA- svagrAma-paragrAmaviSayA dvividhA dUtI tu bhavati jnyaatvyaa| 'sA veti agArI sa vA puruSa ityetad bhaNati prakaTam, bhaNati tat sandiSTaM cchannavacaneneti gaathaasmudaayaarthH||460|| avayavArthamAha ekkekkA vi ya duvihA pAgaDa chaNNA ya chaNNa duvihA tu loguttare tatthegA biiyA puNa ubhayapakkhe vi||461|| ekkekkA vi ya gaahaa| vyAkhyA- ekaikA'pi ca svagrAmaviSayA paragrAmaviSayA ca punardvidhA bhavati prakaTA cchannA c| tatra cchannA tu dvividhA- lokottare tatraikA dvitIyA punarubhayapakSe'pIti gaathaarthH||461|| sandeSTra-sandizyamAnaviSayaM dvividhaM prakaTaM bhvti| tatpratipAdanAyAha (Ti0) 1. 0hUmo ji0|| 2. doso ji0|| 3. sahiM ji1|| 4. patAvo ji0|| 5. gayaha ji0 ji1|| (vi0Ti0) .. vAhittA = vyAhRtA laa0tti0|| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 // dUtIpiNDanirUpaNam // bhikkhAdI vaccaMto appAhaNi Nei khNtiyaadiinnN| sA te amugaM mAtA so ya piyA te imaM bhnni||462|| bhikkhAtI gaahaa| vyAkhyA- bhikSAdyarthaM vrajan 'appAhaNi'tti sandezakaM nayati mAtrAdisatkaM sA tava mAtA'mukaM bhaNati sa ca pitA tavedaM bhaNatIti gaathaarthH||462|| lokottaraviSayacchannadUtItvapratipAdanAyAha dUittaM khu garahiyaM appAhito bitiyapaccayA bhnni| __avikovitA sutA te jA Aha imaM bhaNasu khNtii||463|| dUittaM gaadhaa| vyAkhyA- dUtItvaM khurevakArArthe garhitameva 'appAhito'tti sandiSTaH san dvitIyasAdhupratyAyanArthaM vakti- "avikovidA = akuzalA sutA tava yA vadatIdaM - bhaNa mama maatrmiti| sA'pi sAdhuM pratyAha- "vArayiSyAmi ajjikAM taami"ti||463|| abhihitaM lokottaracchannaM dUtItvaM ubhayacchannamabhidhiyate ubhaye vi ya pacchannA khaMta ! kahijAhi khaMtiyAe tum| taM taha saMjAyaM ti ya taheva taM aha krejaasi||464|| ubhaye vi gaahaa| vyAkhyA- kAcid duhitA yathAbhilaSitasamprAptamanorathA sAdhuhaste guptaM jananyAH sandizati idam- tattathaiva saJjAtam; sA'pi ca sAdhunA kathite upayAcitadAnAdyadhikaraNaM ca kroti||464|| uktaM svagrAmaviSayaM duutiitvm| paragrAmaviSayadUtItvamucyate gAmANa doNha veraM sejjAyaridhUya tattha khNtss| vahapariNaya khaMta'bbhatthaNaM ca NAte kate juddhaM // 465 // gAmANa gaahaa| vyAkhyA- grAmayordvayorvaira abhvt| tatraikasmin zayyAtarI vasatyanyatra duhitaa| tatra dvitIyagrAme bhikSArthaM prasthitasya 'khaMtasse'tti pituH sAdhoH zayyAta-bhyarthanaM kRtaM yathA- "madIyaduhitre kathanIyamidaM- madIyagrAmastvadIyagrAmasyopari vadhapariNata iti yatnena stheym|" sAdhunA ca tathaiva kathite tayA duhitrA bhatrai niveditm| tenA'pi grAmasya jJAte ca grAmaH sannaddhaH sthitH| Agatazca prtipkssgraamH| saJjAtaM yuddhamiti gaathaarthH||465|| tatra kiM saMvRttamityAha jAmAi-putta-paimAraNaM ca keNa kahiyaM ti jnnvaado| jAmAti-putta-paimAraeNa khaMteNa me sittuN||466|| daarN|| jAmAi0 gaahaa| vyAkhyA- jAmAtR-putra-patimAraNaM ca, zayyAtA iti gamyate, kena kathitam ? iti jnvaado'bhuut| zayyAtarI cAha- jAmAtR-putra-patimArakena 'khaMteNa me'tti (Ti0) 1. 0haNe // 2 // 2. va khaM0 // 1 // 3. pAgaDaM bha0 khN0|| 4. kathayati laa0|| 5. cchaMtA je2|| 0cchaNNaM khN0|| 6. jAsu // 1 // 7. kaheja0 kh0|| 8. raNeNa je2|| 9. daarN|| dUittaM gayaM khN0|| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 // savRttipiNDaniyuktiH // madIyapitRsAdhunA kathitamiti gaathaarthH||466|| gataM duutiipinndddvaarm| idAnIM nimittapiNDadvAramAha niyamA tikAlavisae vi Nimitte chavvihe bhave dosaa| sajaM tu vaTTamANe Aubhae tatthimaM nAyaM // 467 // NiyamA gaahaa| vyAkhyA- niyamAt = niyamena trikAlaviSaye'pi = atItA-'nAgatavartamAnagocare'pi nimitte 'Savidha' iti trividhamapi prazastetarabhedAbhyAM bhidyamAnaM SaDvidhaM athavA trikAlaviSayamapyekaikaM lAbhA'lAbha-sukhaduHkha-jIvitamaraNabhedAt SaDvidhamiti, tasmin vadha-bandhanA'dhikaraNAdayo doSAH syuH| sadyaH = tatkSaNAdeva vartamAnanimitte prayujyamAne AtmobhayaviSayA doSAH, tatredaM udAharaNamiti gaathaarthH||467|| AkaMpiyA NimitteNa bhoiNI bhoie cirgymmi| puvvabhaNiyaM kahate Agato ruTTho ya vddvaae||468|| dUrAbhoyaNa egAgi Agamo parijaNassa pcconnii| pucchA samaNe kahaNaM sAtiyaMkAra suminnaadii||469|| kovo vaDavAganbhaM ca pucchio pNcpuNddmaaiNsu| phAlaNa diDhe jai NevaM to tuhaM avitahaM kai vaa||470||daarN|| AgaMpiyA gaahaa| dUrA0 gaahaa| kovo gaahaa| AsAM vyAkhyA- AkampitA = paritoSitA nimittena bhoginI sAdhave piNDamadAditi gamyate, bhogike = grAmasvAmini ciragate, naimittikapUrvabhaNitaM kathayantyAmAgataH san ruSTo vaDavAgarbhaM ca pRssttvaan| 'dUrAbhoyaNa'tti dUrasthA''locanaM avidita eva pravekSyAmIti ekAkina Agamanam, parijanasya 'paccoNi'tti sammukhAgamanam, bhogikasya pRcchA, zramaNaviSayaM kathanaM, 'sAiyaMkAre'tti pratyayakaraNaM svpnaadinaa| kopo bhogikasya, vaDavAgarbhaM ca pRSTaH, paJcapuNDraH kizorakamakathayat, pATanamudarasya dRSTazca kizorako, bhogikenoktaM- "yadyevaM na abhaviSyat ttstvodrmpaattyissyaamH|" (a)vitathamevaM kiyanto vA kathayiSyantIti gaathaatryaarthH| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam egammi saNNivese gAmabhoigo hotthaa| so ya NariMdAe senngto| desaMtaraM ciragatassa ya se uvvAhulIbhUyA bhoiNI bhikkhAgayaM samaNaM pucchiMsu- "bhayavaM ! kiM nimittaM viyANasi ?" / teNa bhnniyN"jaannaami"| pucchiyaM bhoiNIe- "kayA bhoiNo ehIi ?" / teNa bhaNiyaM- "kllN"ti| tIe bhaNiyaM(Ti0) 1. nAyaM udAharaNaM iti khaM0 Ti0 // 2. Atmaparobhaya0 laa0|| 3. kahiM tA A0 je1|| 4. khamaNaM ka0 je1| samaNa ka0 khN0|| 5. koho // 1 // 6. "cchie je2|| 7. 0cchissaM laa0|| (vi0Ti0) .. puNDraH = Tikkaka iti lA0 tti0|| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // AjIvanApiNDanirUpaNam // 113 "ko ettha paccao ?" / sAhiyAM teNa gujjhadesatilaya - sumiNAiyA paccayA / AuTTA tassa bhoiNI diNNA moyagAdi paurA bhikkhaa| bIyadiyahammi ya kayA toraNavaMdaNamAlAtiyA ghrsohaa| paTThavio pariyaNa smmuho| NiyayagharasamAyAradaMsaNatthamegAgI samAgacchaMto diTTho pariyaNeNaM / bhaNiyaM bhoieNaM- " kahaM mama AgamaNaM viyANiyaM ?" / pariyaNeNa bhaNiyaM - " bhoiNIe sihaM " / patto gharaM, pucchiyA ghariNI / tI vi salAhamANIe sAhio gujjhatilayAio samaNaNimittAisao / micchAviyappao ruTTheNa vAhariUNa pucchio samaNo- "imIe vaDavAe keriso gabbho ?" tti / teNa bhaNiyaM - "paMcapuMDo kisoro|" phAlAviyo ya poTTo, diTTho jdhaa''ittttho| bhaNiyaM ca teNa - "jai eyaM evaM Na hotaM to te poTTaM phAliyaM hoMtaM" ti| kettiyA erisA mittiNo hoMti tti, tasmAnnimittapiMDo na grAhya iti gAthAtrayabhAvArtha iti // 468-470 // ukto nimittpinnddH| adhunA AjIvanApiNDamAha - jAtyAdyAjIvanayA piNDaH AjIvanApiNDaH / jAI - kula-gaNa-kamme sippe AjIvaNA u paMcavihA / sUyA asUyA va appArNa kaher3a ekvekve // 471 // = jAtI0 gaahaa| vyAkhyA- jAti-kula- gaNa - karmma- zilpaviSayA AjIvanA tu paJcavidhA, sUyayA'sUyayA vAtmAnaM kathayatyekaikasmin, jAtyAdau iti gamyata iti gaathaarthH||471|| avayavArthamAha jAI - kule vibhAsA gaNo u mallAdi kamma kisimAdI / tuNNAi sippa'NAvajaMgaM ca kammetarA''vajjaM // 472 // 8 jAI0 gAhA / vyAkhyA- 'jAI-kule vibhAsa'tti jAtirbrAhmaNa - vaizyAdikI mAtRsamutthA vA, kulaM ugrakulAdi pitRvaMzo vA, gaNo malla sArasvatAdiH, karmma kRSyAdi, zilpaM tUrNana - citrAdi / tatra anAvarjanarUpaM karmma itaracchilpaM AvarjjanarUpamiti gaathaarthH||472|| tatra sUyayA'sUyayA vA sAdhurAtmano jAtiM prakAzayannidamAha- homAtivitahakaraNe Najjai jaha sottiyassa putto 'ti / usito vesa gurukule AyariyaguNe va sUei ||473 // homAi0 gaahaa| vyAkhyA- homAdivitathakaraNe avitathakaraNe vA jJAyate yathA zrotriyasya putra iti uSito vA'yaM gurukule AcAryyaguNAn vA sUcayatIti gAthArthaH // 473 // sammamasammA kiriyA aNeNa UNAhigA va vivarIyA / samidhA - maMtA - ''huti-ThANa jAga-kAle ya ghosAdI // 474 // ( Ti0) 1. 0 hiyaM ji1 // 2. 0 viye ya ji0 ji1 // 3. ya ji1 // 4. hohiMti ji0 ji1 // 5. ya khaM0 // 6. 0ppANaM je 1 // 7. 0jjaNaM je1,2 // 8. tu je1 // 9. u je2 // 10. guNo je2 // 11. imeNa khaM0 // (vi0Ti0). anAvarjanarUpam = aprItyutpAdanarUpam // * AvarjanarUpam = prItyutpAdanarUpam iti malaya0 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // sammaM gAhA / vyAkhyA- samyakkriyA'samyakkriyA vA'nena kRtA nyUnAdhikA viparItA vA samidha- mantrA -''huti-sthAna- yoga-kAla-ghoSAdInAzritya sukRtamasukRtaM vA vadatItyatra bhadrakaprAntAdikRtA doSA iti gAthArthaH // 474 // uggAdikulesu vi evameva gaNaM maMDalappavesAdI / deuladarisaNa-bhAsAuvaNayaNe 'daMDamAdINaM // 475 // 114 uggAi0 gAhA / vyAkhyA- - ugrAdikuleSvevameva sUyayA'sUyayA vA guNadoSAn vaktIti, gaNamAzritya maNDalapravezAdi samayAcAraM sUcayati, devakuladarzana - bhASopanayana- daNDAdInAM svarUpaM prakAzayatIti gAthArthaH // 475 // karmma-zilpaviSayamAha kattari paoyaNAvekkha vatthu bahuvittharesu emeva / kammesu ya sippesu ya sammamasammesu sUyitarA // / 476 // dAraM / / kattari gAhA / vyAkhyA- kartRprayojanApekSavastubahuvistareSvapyevameva karmmasu zilpeSu ca samyagasamyag vA vadati sUyayA'sUyayA vetyevaM jAtyAdyAjIvanayA yaH piNDo labhyate sa na kalpate bahudoSatvAditi gAthArthaH // 476 // uktamAjIvanApiNDadvAram / idAnIM vanIpakapiNDadvAramAha-- vanIpaka iti 'vanu yAcane' (pA0 dhA0 1470 ) vanayati kRpaNabhAvasandarzanena piNDamutpAdayatIti vanIpako'rthayitA niruktivshaat| sa ca paJcadhA bhavatItyAha samaNe mAhaNa - kivaNe atihI sANe ya hodi paMcamage / vaNi jAyaNa tti vaNio pAya'ppaNaM vaNei tti // 477 // samaNe gaahaa| vyAkhyA- 'samaNe' tti ekArAntaH zabdaH prathamAnto'tra draSTavyaH, zramaNo brAhmaNaH kRpaNo atithiH zvA ca bhaveti paJcamakaH / vyutpattimAha- vanu yAcana ityasya dhAtorvanIpakaH, prAyeNAtmanA piNDAdi vanayatIti vanIpaka iti gAthArthaH // 477 // sAdhorvanIpakatvapratipAdanAyAhamayamAtivacchagaM piva vaNeti AhAramAdilobheNaM / samaNesu mAhaNesu ya kiviNA'tihi sANabhattesu / / 478 // mayamAi0 gAdhA / vyAkhyA- vatsAyA thA kazcid vatsakaM vanayati evaM sAdhurapyAtmAnaM zramaNAdibhakteSu vanayatIti "vana - SaNa sambhaktau " ( pA0 dhA0 463 - 464 ) iti asya rUpaM "mit saJjJA'pratiSedhAt, AtmAnaM bhaktaM darzayatyAhArAdilobhena, keSu ? ityAha- zramaNa-brAhmaNa - kRpaNAtithi-bhakteSviti gAthArthaH // 478 // zramaNabhedAnAha (Ti0) 1. 0kulAisu je1 // 2. gaNe khaM0 // 3. 0mAdIyA je4 bhAM0 // 4. 0yaNe khaM0 // 5. 0vatIti paJca0ji0 ji1 // 6. 0 tvaM pratipAdayannAha ji1 // (vi0Ti0 ) . vIragaNi-malayagirisUrimate tu 'daMDamAdIyA' iti pAThaH syAt // V. mRtA paJcatvamupagatA mAtA vatsakasya = tarNakasya tamiva gopalako'nyasyAM gavIti zeSaH... iti malaya0 // *. 'ma' anubandha iti lA0Ti0 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vanIpakapiNDanirUpaNam // 115 niggaMtha-sakka-tAvasa-geruya-AjIva paMcahA smnnaa| tesiM parivesaNAe lobheNa vaNeja ko appaM // 479 // NiggaMtha0 gaahaa| vyAkhyA- nirgrantha-zAkya-tApasa-gairikA-''jIvaka(kAH?) pacadhA 'samaNa'tti zramaNazabdavAcyAsteSAM pariveSaNavelAyAM lobhena vanayet kazcit sAdhurAtmAnaM, bhaktaM darzayediti gaathaarthH||479|| kazcit sAdhurupAsakagRhaM bhikSAyai praviSTaH, tatra zAkyAn bhujAnAn dRSTvA tatprazaMsArthamAha bhuMjaMti cittakammaTTitA va kAruNiya dANaruiNo y| avi kAmagaddabhesu vi Na Nassate kiM puNa jtiisu||480|| bhuMjaMti gaahaa| vyAkhyA- bhuJjate citrakarmasthitA iva kAruNikA dAnarucayazca, apiH sambhAvane, kAmagaIbheSvapi dhigvarNeSu dattaM na nazyati kiM punareteSu yatiSviti gaathaarthH||480|| atra doSAnAha micchattathirIkaraNaM uggamadosA ya tesu vA gcche| caDugAra'diNNadANA paccatthiga mA puNo eNtu||481|| micchatta0 gaahaa| vyAkhyA- mithyAtvasthirIkaraNamudgamadoSAzca 'teSu vA gacche'tti tebhya upAsakAdibhyaH sakAzAdAgaccheyuH paJcamyarthe saptamI teSu vA paratIrthikeSu kAmikAhAre labdharaso gacchet, pradviSTA vA zAkyA evaM brUyuzcATukAriNo'dattadAnAH pratyarthinaH = pratipakSA mA punarbhavatAM gRhamAgacchantviti gaathaarthH||481|| sAmprataM brAhmaNabhaktAnAM purato brAhmaNaprazaMsArUpaM vanIpakatvaM yathA sAdhuH karoti tathA darzayannAha logANuggahakArisu bhUmIdevesu bahuphalaM daannN| avi NAma baMbhabaMdhusu kiM puNa chkkmmnnirtesu||482|| loyANuggaha0 gaahaa| vyAkhyA- lokAnugrahakAriSu bhUmIdeveSu bahuphalaM bhavati dAnam, api nAmamAtrabrahmabandhuSu kiM punaH SaTkarmanirateSu = yajana-yAjanA-'dhyayanA-'dhyApana-dAna-pratigraharateSviti gaathaarthH||482|| kRpaNabhaktaviSayavanIpakatvadarzanAyAha kivaNesu dummaNesu ya abNdhvaa''tNkjuNgiyNgesu| pUyAhajje loe dANapaDAgaM harai deNto||483|| kivaNesu gaahaa| vyAkhyA- kRpaNeSu durmanassu ca abAndhaveSu AtaGkayukteSu juGgitAGgeSu = vikalAGgeSu pUyAhaje' pUjAhArye loke, pUjitapUjake ityarthaH, dAnapatAkAM harati dadaditi (Ti0) 1. appANaM je1|| 2. 0JcamAH lA0 // 3. vA je1 vinaa|| 4. iMtu khaM0 vinaa|| 5. 0ttAdAnAH ji0 ji1|| 6. 0tvaM rzayannAha ji1|| 7. nyAheje khN| vyAyahoja je2|| 8. deMtI je1|| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 // savRttipiNDaniyuktiH // gaathaarthH||483|| atithiviSayavanIpakatvadarzanAyAha pAeNa dei logo uvagArisu paricitesu'jjhusie vaa| jo puNa addhAkhiNNaM atihiM pUei taM daannN||484|| pAeNa gaahaa| vyAkhyA- prAyeNa dadAti loka upakAriSu pariciteSu adhyuSiteSu = tRpteSu nikaTavarttiSu vA yaH punaradhvakhinnamatithiM pUjayati taddAnaM sa dAteti gAthArthaH // 484 // zvabhaktaviSayavanIpakatvapratipAdanAyAha avi NAma hoi sulabho goNyAdINaM tnnaadiaahaaro| dhiddhikkArahatANaM Na ya sulabho hodi sunngaannN||485|| avi NAma gaahaa| vyAkhyA- 'api nAmeti sambhAvane bhavati sulabho gavAdInAM tRNAdyAhAraH dhigdhikkArahatAnAM na tu sulabho bhavati zunAmiti gaathaarthH||485|| zvaprazaMsAM kurvan sAdhuridaM punarAha kelAsabhavaNA ete AgayA gujjhagA mhiN| caraMti jakkharUveNaM pUyA'pUya hiyaa'hiyaa||486|| kelAsa silogo| kailAse bhavanameSAM te tathA ete AgatA gRhyakA mahIM caranti yakSarUpeNa 'pUyA'pUya hiyA'hiya'tti pUjayA hitA apUjayA tvahitA bhavantIti shlokaarthH||486|| evamukte sAdhunA zramaNAdibhakto yaccintayati tadarzayannAha eteNa majjha bhAvo diTTho loe paayhejNmi| ekkakke puvvuttA bhaddaga-paMtAdiNo dosaa||487|| eteNa gaahaa| vyAkhyA- etena mama bhAvo dRSTo = jJAta iti dAnAdau pravartate 'loe paNAyahejaMmi'tti lokasya prnntihaaryytvaad| ekaikasmin vanIpakatve pUrvoktA eva bhadraka-prAntAdayo doSA iti gaathaarthH||487|| zvagrahaNasyopalakSaNatAM darzayannAha emeva kAgamAdI sANaggahaNeNa sUiyA hoti| jo vA jammi pasatto vaNei tahiM puTTha'puTTho vaa||48|| emeva gaahaa| vyAkhyA- evameva kAkAdayaH zvagrahaNena sUcitA bhavanti yo vA yasmin prasaktastatrAtmAnaM vanayati = bhaktaM darzayatyAhArAdyarthaM pRSTo'pRSTo veti gaathaarthH||488|| __ evaM kutaH sAdhordoSagarIyastvakhyApanAyAha dANaM Na hoi aphalaM pattamapatte va sNnijujNtN| iya vi bhaNieM dosA pasaMsao kiM puNa apatte ? // 489 // daarN|| (Ti0) 1. hoja khaM0 je1 vinaa||2. chicchikA0 kha0 je4 bhaaN0|| 3. sANANaM je1||4. keilA0 je2||5. 0NAmahe0 khN0|| 6. diyA khN0||7. taha je1,2|| 8.0ttesu saM0 je4 bhaaN0|| 9. ya je2|| 10.0e ya dosA je2|11. saMsimo je2|| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cikitsApiNDanirUpaNam // 117 dANaM gaahaa| vyAkhyA- dAnamaphalaM na bhavati pAtre'pAtre vA saMniyujyamAnaM iyanmAtrake'pyukte doSA mithyAtvAdhikaraNAdayaH, prazaMsite kiM punarapAtre sutarAmeva doSA bhavantIti gaathaarthH||489|| uktaM vniipkpinndddvaarm| adhunA cikitsApiNDadvAramAha- cikitsanaM = cikitsA vyAdhipratikAraH, cikitsyaa| piNDaH cikitsaapinnddH| sA ca sUkSma-bAdarabhedAd dvidhetyAha ca bhaNai ya NAhaM vejo ahavA vi kahei appaNo kiriyN| athavA vi vejayAe tiviha tigicchA muNeyavvA // 490 // bhaNati ya gaadhaa| vyAkhyA- kazcit sAdhurbhikSArthaM praviSTaH kenacid vyAdhyabhibhUtena pRSTo- "bhagavan ! vyAdhipratIkAraM jAnISe ?" / sa ca bhaNati- "nA'haM vaidyaH" ityarthApattyA vaidyaH praSTavya iti sUcitam, yatinA abudhabodhanaM kRtamityekA cikitsA, athavA'pi kathayatyAtmanaH kriyAM- svAnubhUtAM cikitsA prakAzayatIti bhAvaH, iyaM dvitIyA cikitsA, etacikitsAdvayamapi ekA suukssmcikitseti| gAthApazcArddhana bAdarAmAha- 'ahavA vi vejiyAe tiviha cikicchA muNeyavya'tti athavA'pi vaidyatayA trividhAM saMzodhana-saMzamana-nidAnaparivarjanalakSaNAM svayameva cikitsAM karotIti gaathaarthH||490|| . amumevArthamAha bhikkhAdigato rogI kiM vejo'haM ti pucchio bhnni| atthAvattIe kayA abuhANaM bohaNA evN||491|| bhikkhAi0 gaahaa| vyAkhyA- bhikSAdigato rogI'ti rogiNA tRtIyArthe prathamA, kiM vaidyo'ham ? iti pRSTo bhnnti| arthApattyA kRtA abudhAnAM bodhanaivamiti gaathaarthH||491|| erisagaM ciya dukkhaM bhesajeNa amugeNa pauNaM me| sahasuppaNNaM va ruyaM vAremo atttthmaadiihiN||492|| erisagaM gaadhaa| vyAkhyA- IdRzakaM vA duHkhaM bhaiSajenAmukena 'praguNamiti upazAntaM mama, sahasotpannaM ca rujaM vArayAmo'STamAdibhistapovizeSairiti gaathaarthH||492|| bAdaracikitsAyAstraividhyaM darzayannAha- . saMsohaNa saMsamaNaM NidANaparivajaNaM ca jaM jtth| AgaMtudhAtukhobhe ya Amae kuNai kiriyaM tu||493|| saMsohaNa gaahaa| vyAkhyA- saMzodhanaM = virecanam, saMzamanaM = udIrNavyAdhyupazamakaraNam, nidAnaM = vyAdhikAraNaM tatparivarjanaM ca yadyatra 'AgaMtudhAtukhobhe AgAmI bhAvI dhAtukSobho yasminnAmaye sa (Ti0) 1. 0tsAyAH pi0 ji0 vinaa|| 2. dvitIyAmAha laa0|| 3. 0haNaM khN0|| 4. me je4 bhAM0 vinaa|| 5. 0tpannAM vA rujAM ji1|| 6. tattha je1,4 bhaaN0|| (vi0Ti0) . vaidyatayA = vaidyIbhUya iti mly0||.. Agantuke dhAtukSobhe ca sUcanAt sUtramiti kRtvA dhAtukSobhaje cA''maye = roge samutpanne sati tatra yatkriyAM karoti tadyathA... iti mly0|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 // savRttipiNDaniyuktiH // tathA, tasminnAmaye karoti kriyAmiti gaathaarthH||493|| evaM cikitsayA piNDalAbhe doSAnAha assaMjamajogANaM pasaMdhaNaM kAyaghoya aygolo| dubbalavagghAharaNaM accudae geNhaNuDDAho // 494 // assaMjama0 gaahaa| vyAkhyA- asaMyamayogAnAM prasandhanA = saGghaTanA syAt, kAyAnAM pRthivyAdInAM ghAtaH kRto bhavati, ayogolakatulyo gRhI nIrogaH san sarvatropatApaM karoti, durbalavyAghrodAharaNaM cAtra. dRSTavyaM taccedam- kenacid bhiSagvareNa durbalAndhavyAghraH sacakSuH kRtaH, yathA'sau anekasattvavyApattiM cakre tathA nirogaH kRto gRhastho'pIti, daivavazAd atyudaye rogasya gRhyate 'sau gRhasthaiH, pravacanopaghAtaH syAditi gaathaarthH||494|| uktshcikitsaapinnddH| sAmprataM krodhAdipiNDAnAha- tatra krodhanaM = krodhaH, krodhAt krodhasya krodhena krodhe vA piNDaH = krodhapiNDaH, evaM mAnapiNDAdayo'pi vaacyaaH| yathAkramaM krodhpinnddaadyudaahrnnprdrshnaayaah| tatraiSAM yathAsaGkhyena nagarANyAha hatthakappa giriphulliya rAyagihaM khalu taheva caMpA y| __ kaDa ghayapuNNe iTTaga laDDaga taha siihkesre||495|| hatthakappa gaahaa| vyAkhyA- hastakalpaM nagaraM, giripuSpitaM, rAjagRhaM khalu tathaiva campA c| tatra yAnuddizya sAdhoH krodhAdayo'bhUvaMstAn gAthApazcAHnAha 'kRtamiti mRtakAryaM tasmin ghRtapUrNAlAbhe krodho'bhUt, iTTakAH sveto(?do)dvartitAH, tadalAbhe mAno'bhavat, laDDukAnaGgIkRtya mAyA sajAtA, laDDukavizeSasiMhakesarAnurarIkRtya lobhaH samudabhUt, sAdhoriti sarvatra sambandhanIyamiti gaathaarthH||495|| krodhapiNDasambhavamAha vijA-tavappabhAvaM rAyakule vAvi vallabhattaM se| ___NAtuM orassabalaM ca dei bhae kohpiNddo'so||496|| vijA0 gaahaa| vyAkhyA- vidyAprabhAvaM tapaHprabhAvaM rAjakule vA'pi vallabhattvaM 'se' tasya sAdhoqhatvA aurasabalaM ca zarIrabalam, dadate bhayAt kruddho'yamapakAraM kariSyatIti krodhapiNDo'sAviti gaathaarthH||496|| prakArAntareNa krodhapiNDasambhavamAha aNNesi dijamANe jAyaMto vA aladdhio kujjhe| kohaphalaMmi va diDhe jo labbhai kohapiMDo tu||497|| (Ti0) 1. 0tsAyAH pi0 ji0,1 vinaa|| 2. ghAu khN0|| 3. 0NNehiM je2|| 4. bhUtaM tA0 ji1|| 5. 0laM jaM labhate kovapiM0 je2 vinaa|| 6. kojjhA khN0|| 7. vi je4 bhaaN0|| 8. so je4 bhaaN0|| (vi0Ti0) .. "ayam anena rogIkRtaH" iti saJjAtakopairgRhasthaiH rAjakulAdau gRhyte|| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // krodhapiNDanirUpaNam // 119 aNNesi gaahaa| vyAkhyA- anyebhyo dIyamAne lAbhAbhAve vAtmano yAcamAno vA'labdhitaH krudhyet| krodhaphale vA sAdhordRSTe yo labhyate krodhapiNDastu asAviti gaathaarthH||497|| udAharaNamAha-. karaDuyabhattamaladdhaM aNNahi dAhittha eva vccNto| therAbhoyaNa taie AikkhaNa khAmaNA daannN||498|| daarN|| karaDuya0 gaahaa| vyAkhyA- karaDukabhaktamalabdhvA "anyatra dAsyatha" ityevaM vrajan bhaNati sthavirAbhoganaM zravaNamityarthaH tRtIye = tRtIyavArAyAmAkhyAtaM sthavireNa kSAmaNA dAnamiti gAthAkSarArthaH // 498 // bhAvArthastu kathAnakAdavaseyastaccedam___ hatthakappe nagare sAhU bhikkhaM hiDato matakaDasaMkhaDIe pvittttho| tattha dhijjAiyANaM ghayapurA dijNti| so tattha aNADhAijjamANo ciraM acchiuM gaMtumaNo bhaNati-"aNNahiM dAhiha"tti bhaNiUNa Niggao saahuu| tattha devvajoeNa biiyaM mataM taheva saMkhaDIe pvitthttho| bitiyaM so sAhU alabhamANo "aNNahiM dAhiha'tti bhaNato nniggo| puNo vi devvajoeNa taiyaM mataM tattha taheva mayakaDasaMkhaDIe tatiyaM vAraM pvittttho| alabhamANo "aNNahiM dAhiha" tti bhaNiUNa Niggato sAhU ghraao| tattha ya ego aMdhalauvAravAlathero taiyaM pi vAraM imaM sAdhuvayaNaM soUNa sayalaM kahei gharavatINaM; bhaNati-"pasAeha evaM samaNaM mA savve vi mrissh"tti| tehiM vAhariUNa khAmittA paDilAhio ghayapuNNehiM ti| evaM ca krodhasamutpAditaH piNDo grahItuM na kalpata iti gaathaabhaavaarthH| uktaM krodhpinndddvaarm| (sAmprataM) mAnapiNDadvAramAha, (tatra) mAnapiNDasambhavamAha ucchAhio pareNa va laddhipasaMsAhi vA smuttuio| avamANio pareNa va jo esai mANapiMDo so||499|| ucchAhito gaahaa| vyAkhyA- utsAhitaH pareNa "tvameva asya kAryasya (karaNe) samarthaH" ityevaM bhaNitaH, tathA labdhyA lAbhena prazaMsayA vA sAdhujanataH zlAghayA 'samuttuio'tti garvitaH pareNa vA'pamAnitaH = tiraskRtaH, itthaM mAnAt = mAnato'yaM piNDameSate AhAraM sa mAnapiNDastu dvitIyArthe ca prathameti gaathaarthH||499|| asyodAharaNArthaM gAthASTakamAha igachaNaMmi paripiMDiyANa ullAvo ko Nu hu pae tti| ANeja iTagAo khuDDo paccAha aannemi||500|| jai vi ya tA pajjattA agulaghayAhiM Na tAhi Ne kjjN| jArisiyAo icchaha tA ANemi tti nnikkhNto||501|| (Ti0) 1. kSapaNA dAna0 laa0|| 2. muiyo khN0|| 3. u je1,2|| 4. 0ha Ne A0 je1 // 5. 0NehiM ti khN0|| (vi0Ti0) .. karaDukaH = mRta iti lA0 tti0|| *. uvAravAla = dvArapAla ityrthH| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 // savRttipiNDaniryuktiH // obhAsiya paDisiddho bhaNai agArI avassimA majjha / jati labhasi to me NAsAe kuNasu moyaM ti sA Aha // 502 // kassa ghara pucchiUNaM parisAe amuu kataro pucchittA / kiM teNa'mhe jAyasu so kiviNo na dAhitI tubbhaM // 503 // dAhaM ti teNa bhaNiyaM jadi na bhavasi chahimesi purisANaM / aNNataro to te haM parisAmajjhammi paNaemi // 504 // sedaMguli baguDDAve kiMkare tattha hAyae tahA / giddhAvaraMkhi haddaNNae ya purisA'dhamA chAu // / 505 / / jAyasu Na eriso haM iTTaga mama dehi puvvamatigaMtuM / 4 "mAlA uttara gulaM bhoemi die tti ArUDhA // 506 // sitiavaNaNa paDilAbhaNa dissitarI' bolamaMgulI NAsaM / 6 doNgatarapadose AyavivattI ya uDDAho // 507 // dAraM // iga0 gaahaa| jai vi ya gAdhA / ohAsiya gAdhA / kassa gAhA / dAhAmi gAdhA / seyaMguli gAdhA / jAyasu gaadhaa| sIyAvaNa gaadhaa| AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam- atthi kosalAvisae giriphulliyaM NAma nagaraM / tattha ya sevatiyAcchaNe taruNasamaNANa samullAve egeNa bhaNitaM - "ajja avara ko kiraNa labhai iTTagAo, jo paccUse ANei so NAma laddhimaMto" / tato bhaNiyamegeNa cellenn"ahmaannemi"| tehiM bhaNiyaM - " kiM NAma tAhiM ghayagularahiyAhiM apajjattAhi y"| tao "jArisiyAo icchaha tArisiyAo ANemi tti bhaNato Niggao cellao / patto ibbhagehaM / diTThAo tattha pajjattAo sevtiyaao| obhAsiyA aviraiyA pavaMciUNa, paDisehio tAe / tao saMjAyA'haMkAreNa bhaNiyamaNeNa" avassa mae eyAo ghettavvAu" / tIe bhaNiyaM - " jadi eyANa egaMpi lahasi tA me NAsAe muttejjAsu " tti / tato NiggaMtUNa pucchio gharasAmI / sAhio parisAgao / patto tattha khuDDaeNa bhaNiyaM - " kataro tumhANaM devadatto ?" tti / parisApurisehiM bhaNiyaM - " kiM teNa ?" khuDDeNa bhaNiyaM - " kiMci jAemi" / tehiM bhaNiyaM - "alaM teNa kivaNeNa, amhe maggasu" / devadatteNa bhaNiyaM - 'ahaM demi"tti / sAhuNA bhaNiyaM - " jai eyANa cchaNhaM purisANaM aNNataro na bhavasi tao maggAmi " / tehiM bhaNiyaM - " ke te cha ppurisA ?" cellaeNa bhaNitaM - seyaMgulI gAhA / vyAkhyA- 'seyaMguli 'tti jadhA - egeNa NiyajAyANiddesavattiNA kulauttaNaM (Ti0) 1. dAhami khaM0 / dAhAmi je2 // 2. 0himANa khaM0 // 3. tahA khaM0 vinA nAsti // 4. mAlAtuttare khaM0 // 5. 0laM bho0 je1 // 6. 0ssiyare je2 // 7. 0Ne taddiNe taru0 ji1 // 8. paDisohiyAo tAo ji1 // 9. khuDDaeNa ji1 // tu Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mAnapiNDanirUpaNam // 121 chuhAluNA paccUse ceva bhaNiyA NiyamahilA - "raMdhesu jai 'te royai tti jeNA'haM bhuMjAmi" / tIe sayaNaTThiyA ceva bhaNiyaM- "jati chuhito avaNesu cullIo chAraM, ANehi iMdhaNaM, abbhuttesu jalaNaM, jalAuNNaM kAUNamArovesu cullIe thAlIM, koTThayAo ya ANeUNa pakkhivasu taMdule / tato raMdhiUNa sAhesu majjhaM jeNA'haM uTThaUNa parivesAmi tti" / 'baguDDAve'tti jahA-- ego kulauttao osaMdhiyapemmarasAe bhaNio jAyAe jahA- "talAvAto udagaM jjhatti aannesu"tti| tato divasau lajjamANo rayaNIe caramajAme diNe diNe kuDayaM ghettUNa salilamAharaMto bage uDDAveti tti / " saMpayaM 'kiM kare' tti jahA - ego kulauttao NiyayajAyAe acchaMtANuratto paccUse ceva sayaNAto uTThiUNAesaM maggati- "Adisasu kiM karemi ?" tti| tIe bhaNiyaM - "udgmaannesu"| taM saMpADeUNa puNo vi bhaNati- "kiM karemi ? " / sA bhaNai - "khaMDesu taMdule" / tassamattIe puNo bhaNati - "kiM karemi ?" / tI saMlattaM - " dehi me bhoyaNaM" / taM dAUNa bhaNati - " kiM karemi ?" / sA bhaNati - " ujjhasu ucciTTha mlle"| taM kAUNa bhaNati - " kiM karemi ?" tIe bhaNio - "soesu calaNae" tti / tattha 'NhAyae'tti jahA- ego taruNo jAyaM bhaNati - "ahaM NhAiumicchAmi" / tIe bhaNiyaM"jai evaM tA vaTTeUNAmalae parihiUNa pottiM ghettUNa kuDayaM vaccasu talAyaM / tattha jahicchaM majjiUNa devaccaNaM jalApuNNaM kuDayaM ca ghettUNa lahuM Agacchasu"tti / giddhAvaraMkhI jahA - ego juvANao NiyamahilAvayaNANuvattI bhoyaNatthamuvaviTTho bhAi - " lukkhamiNaM bhoyaNaM, desu ghayaM " ti / tIe vi raMdhaMtIe tahaTTiyAe bhaNiyaM - "ito sarasu thevaM 'ti / so giddhapakkhI viva sariu thevaM / tato sAhikhevaM bhaNiyamaNAe - " puNo vi sarasu "tti / evaM puNo puNo tIe bhaNNamANo tAva sarito jAva mahilAsamIvaM ti / 'haddaNau'tti jahA- ego kulaputtao NiyayajAyANuratto NiyayaDiMbharUvANi ucchaMgagatANi kIlAve, ceDarUvasaMtayANi muttapurIsovalittAiM cIvarAI pakkhAlei, esa haddaNNao tti / 1 tao eesu chasu vi jahAkameNa siTThesu bhaNiyaM parisApurisehiM - " bhayavaM ! savve vi dosA ettha nnivsNti"| gihavaiNA bhaNiyaM - " jAesu, Na eriso'haM" / cellaeNa bhaNiyaM - " jai evaM tA desu ghayagulasaNAhAo sevaiyAo" / tato " demi" tti bhaNaMto gao cellayasahio ghrsmiivN| etthaMtarammi sAhito se jAyAbhaMDaNavuttaMto khuDDae / "jadi evaM tA ciTThasu tAva iha "ti bhaNato paviTTho gehN| bhaNiyA gihavaiNA jAyA- "siddhaM bhoyaNa ?" / tIe vi tahatti paDivaNNe, bhaNitA - " uttAresu mAlAo ghayagulaM jeNa dujAiNo bhuNjaavemi"| tato NIseNIe ArUDhA mAlaM, pheDiyA teNa siyA = NIseNi tti vuttaM hoi| tao vAhariUNa saghayagulapajjattAhiM paDilAhio cellao iTTayAhiM / tao taM pecchiUNa kato NAe kalayalo / (Ti0 ) 1. bhe ji0 // 2. 0saMghiya0 ji0 vinA // 3. baMbhaNo ji1 // (vi0Ti0) jAyaM jAyAM ityarthaH // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 // savRttipiNDaniyuktiH // khuDDaeNa vi NAsANimiyaMguliNA dAviyaM se NAsiyAe kAiyAvosiraNaM ti| atra doSAnAha- dvayorgRhapaterbhAryAyAzca pradveSaH, tatra vanitAyAH pradveSaH prakaTa eva gRhapatestvahaM anena prapaJcena dApitaH Atmavadhazca vanitAdeH sambhAvyate pravacanopaghAtazca syAditi gaathaassttkaarthH||500-507|| pratipAdito maanpinnddH| adhunA mAyApiNDamAha- nAnAvidhaveSa-bhASA-ceSTAdikaraNarUpayA mAyayA samutpAdyate yaH sa mAyApiNDaH, tadudAharaNamAha rAyagihe dhammaruI asADhabhUi tti khaDDao tss| rAyaNaDagehapavisaNa saMbhoiyamodae lNbho||508|| Ayariya uvajjhAe saMghADaga kaann-khuj-tddosii| NaDapAsaNa pajattaM NikAyaNa diNe diNe daannN||509|| dhUyadurga saMdeso dANasiNehakaraNaM rahe ghnnN| liMgaM muya tti gurusiTTha vivAhe uttmppgtii||510|| rAyaghareM ya kayAtI NimmahilaM NADagaM nnddaagcchii| tA ye virahammi mattA uvari gihe do vi paasuttaa||511|| vAghAeNa Niyatto dissa vicelA virAga sNbohii| iMgiyaNAe pucchA pajIvaNaM raTThapAlaM ti||512|| ikkhAguvaMsa bharaho AdaMsaghare ya kevalaM loo| hArAdikhivaNa gamaNaM uvasagga Na so niyatto ti||513|| teNa samaM pavvaiyA paMca narasaya tti NADae ddhnnN| gelaNNaM-khamaga-pAhuNa-therAdiTThA ya bitiyaM tu||514||daarN|| rAyagihe gaahaa| Ayariya0 gaahaa| dhUyadugaM gaadhaa| rAyaghare gaahaa| vAghAeNa gaahaa| ikkhAga0 gaahaa| teNa samaM gaahaa| AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam dIvajalahINa majjhe savvANaM savvasArasaMdoho jaMbUddIvo dIvo kulaselavibhUsio atthi| tattha bharahammi vAse dAhiNakhaMDaMmi atthi jayapayaDo desANa magahadeso sohati cakkivva mnnuyaann| tattha ya bahuvihaguNAbhirAmaM samaNajaNaseviyaM rAyagihaM NAma nngrN| tattha ya paDipakkhamattamAyaMgakuMbhaNiddalaNapaccalo paNaiyaNapUriyAso sIharaho NAma raayaa| tammi ya sIsagaNaparivuDo gAmANugAmaM dUtijaMto saMpatto dhammaruyI nnaamaayrio| AvAsio guNasilAbhihANe ujjANe tassa ya bahuviNNANasaMpaNNo AsADhabhUtI nAma (Ti0) 1. bhUtI ya khu0 // 2 // 2. khaMja khN0|| 3. dANaM si0 je2|| 4. gihe je1|| 5. u je1|| 6. lammi je4 bhaaN0|| 7. 0sayA uNA0 // 1 // 8. 0NNe je1|| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mAyApiNDanirUpaNam // 123 cello| so ya aNNayA bhikkhaTThA nniihrio| paviTTho NariMdaNaDagehe / laddho tattha susaMbhio ego modgo| tato NiggaeNa ciMtiyamaNeNa- "aho eso tAva AyariyANaM bhavissati, appaNo aNNaM mggaami"| acchiM kANeUNa go| laddho biiyamodago, "eso vi ya uvajjhAyassa bhavissati, appaNo aNNaM mggaami|" khujayarUvaM kAUNa atigo| tatie laddhe "eso saMghADaillassa bhvissti'| catutthavelAe koDhiyarUveNa pvittttho| cauttho vi lddho| tato evamAi cellayavilasiyaM uvaritalaTThieNa daLUNa ciMtiyaM NaDeNa- "aho suMdaro esa NaDo hoti, tA uvAyato esa ghetavvo" tti| 'ciMteUNa vAhariUNa sabahumANaM bhariyaM se moyagANaM bhaannN| bhaNio ya eso- "diNe diNe aagNtvvN"ti| Niggao cello| tao sAhiUNa se sayalaM ceTThiyaM bhaNiyA NaDeNa NiyamahilA- "tumae moyagAdipadANeNa tahA uvayariyavvo, dhUyAhiM ya aNukUlovasaggehiM tahA uvasaggA veyavvo jahA Ne jjhatti vsmaagcchti'| ___ tato NaDIe taha ceva bhaNiyAo dhUyAo tAhi ya aNudiyahamAgacchaMtassa cellayassa siMgArahAvabhAvasaviyArajaMpiehiM samAvajjiyaM se cittN| paNaTTho guruvaeso, vavagatA lajjA, pamhuTTho kulAbhimANo, udiNNaM cArittAvaraNija kammaM ADhatto ya parihAsakheDDAI kAuM bhaNio ya NArhi- "jati amhehiM kajaM tA ujjhiUNa pavvajjaM vIvAhesu amhe"tti| tao tahatti paDivajjiUNa gao gurusmiivN| sAhio nniyyaabhippaao| bhaNitaM ca guruNA _ "dIharasIlaM parivAliUNa visaesu vaccha ! mA rmsu| ko gopayaMmi buDDati jalahiM tariUNa mUDho vi||1||" "bhayavaM ! evameva kiMtu Na tarAmi pavvajaM kAuM" ti bhaNaMto mottUNa liMgaM gato nnddgehN| vIvAhiyAo doNNi vi bhaNiyAo ya dhUyAo piuNA- "uttamapagaI eso dhammANurattacitto ya tA tahA suibhUyAhiM appamattAhiM uvayariyavvo jahA veraggaM Na gcchti''tti| tao bhoge bhuMjaMtassa gao se koi kaalo| aNNayA ya NimmahilaNADaeNa rAiNo divasapecchA dAyavva tti kAUNa gayA savve vi raaykuulN| tato pairikkaM ti kAUNa tAo NibbharamajjapANaeNa pamhuTTaceyaNAo viyaliyaNiyaMsaNAo vamiyamajjagaMdhAyaDDiya-bhiNibhiNetamacchiyA duppecchAo suvaMti tti| rAyaNo vi dUyaviyAvaDayAe pecchAe aNavasaro tti kAUNa paccAgayA gehN| AsADhabhUtI vi paviThTho NiyaM vaasbhvnnN| tao tAo accaMtabIbhacchAo daddUNa virattacitto ciMtiumAraddho " nirvANAdisukhaprade narabhave jainendradharmAnvite, labdhe svalpamacAru kAmajasukhaM no sevituM yujyte| vaiDUryAdimahopalaughanicite prApte'pi ratnAkare, lAtuM hrasvamadIptikAcazakalaM kiM sAmprataM saamprtm||1|| pratidinamalaM lobhAghrAtazcinomi rajo'zubham, vasati ca tanau vyAdhivAto jarA smupgtaa| (Ti0) 1. gehaM ji0 ji1|| 2. ciMteNa ji0 ji1|| 3. tti ji1|| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 // savRttipiNDaniyuktiH // harati nitarAmAyuSkAlo mRtasya mahAbhayam, kimiha zaraNaM ? jJAtaM dharmastathA'pi vilmbyte||2||" tato NIharaMto vAsabhavaNAo iMgiyAkArakusaleNa sasuraeNa lakkhiUNa khisiUNa bhaNiyAo dhUyAo- "bhattAro bhe viratto, paTThio gaMtuM, tA jIvaNaM maggaha' tti| maggito tAhiM paDivaNNaM ca nnennN| tato sattaratteNa NimmaviyaM siribharahaNariMdacakkavaTTicariyasaMbaddhaM raTThapAlAbhihANaM NADayaM ti| tato viNNatto NehiM sIharahaNariMdo- "deva ! AsADhabhUtiNA apuvvaM NADayaM raiyaM; taM ca paMcabhipurisapattasaehiM NacciyavvaM / tANi pasAI kareu devo jeNa nnccmh"| tato diNNANi rAiNA rAyauttANaM pNcsyaanni| lAiyAo siM jahANurUvaM bhuumiyaao| tato samADhatto NariMdapurao NacciuM AsADhabhUI paMcasayaparivAro jahA ikkhAgakulaNahayalAmalamiyaMkeNa siribharahaNariMdacakkavaTTiNA saTThIe vAsasahassehiM chakhaMDabharahavijao kato, jahA NihiNo rayaNANi ya samuppaNNANi, jaha ya bArasasaMvaccharito mahArAyAbhiseo kato, paMcavihabhogA ya bhuttA evaM NaccaMteNa taha paritosito saparivAro rAyA jahA savvAlaMkAre khivittA vi diNNasAhukkAro ekkapottito ceva pecchiumaaddhtto| etthaMtarammi bharaho viva AyaMsagharamatigato tammi ya sarIrasiriM pulayaMtassa NivaDio aNguliyo| mukkANi ya kameNa sesaabhrnnaanni| jAto saMvego, samuppaNNaM kevalaNANaM, paMcasayaparivAreNA'sADhabhUtiNA kato paMcamuTThio loo| gahiyaM dvvliNg| tato dhammalAbhiUNa NariMdaM nniggNtumaarddho| "hA ! kimeyaM"ti bhaNaMteNa rAiNA mahilAhiM ya dhariumADhatto "mahArAya ! kiM bharahaNariMdo Niyatto jeNA'haM NiyattAmi"tti bhaNaMto Niggao saha gahiyasAdhuliMgehiM NariMdataNaehiM ti| pacchA ya kusumapure taM NADayaM NaccijjamANaM bahuo jaNo pavvaiya tti| daDaM NADayaM nnaagrehiN| evaMvidho mAyApiNDo na graahyH| apavAdaM tvAha- saptamagAthApazcArddhana glAna-kSapaka-prAghUrNakasthavirAdyarthaM mAyApiNDo'pi grAhya iti gaathaasptkaarthH||508-514|| ukto maayaapinnddH| lobhapiNDamAha- lobhAllobhena lobhavato vA piNDo lobhpinnddH| ayaM ca krodhapiNDAdiSvantarbhUto'pi lobhagarIyastvakhyApanArthaM pRthak pratipAdyata ityAha labbhaMtaM pi Na geNhai aNNaM amugaM ti ajja ghecchaami| bhaddarasaM ti va kAuM geNhai khaddhaM sinniddhaadii||515|| labbhaMtaM pi gaahaa| vyAkhyA- labhyamAnamapi na gRhNAtyanyat, 'amugaM ti' amukaM hRdayavyavasthitamiSTaM grahISyAmIti kRtvaa| 'bhaddarasaM ti' zobhanarasamiti (vA) kRtvA gRhNAti 'khaddhaMti prabhRtaM snigdhAdIti gaathaarthH||515|| udAharaNamAha caMpA chaNammi ghecchAmi modae te ya siiheksre| paDiseha dhammalAbhaM kAtUNaM siihkesre||516|| saDDaDratta kesarabhAyaNabharaNaM ca puccha purimddddhe| (Ti0) 1. labbhAmi khaM0 je1|| 2. ya khaM0 je1|| 3. matvA ji0 ji1|| 4. labbhAmi khaM0 je2|| 5. tIya khN0|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saMstavapiNDanirUpaNam // 125 ___ uvaoga saMta codaNa sAhu tti vigiMcaNe nnaannN||517|| daarN|| caMpA cchaNami gaahaa| saDDa 'taratta gaahaa| anayorarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam- caMpAe chaNadiyahe ego khamago ajja mae siMghakesaramoyagA ghettavva tti gahiyAbhiggaho bhikkhaM bhamaMto sesaM labhamANaM pi pddiseheti| tato alabbhamANassa samuppaNNo se sNkilesprinnaamo| tato taggayacittattaNau suNNahiyayassa dhammalAhabhaNaNe vi siMghakesarae tti samullavaMtassa pattA rynnii| aDDarattasamae ya siMhakesara tti bhaNamANo gato saavyghrN| muNiyAhippAeNa ya sAvaeNa bhariUNa se bhAyaNaM siNghkesryaannN| bhaNiyamuvAeNa- "bhayavaM ! purimaDDho mae paccakkhAto tA puNNo Na va ?"tti| diNNovaogeNa ya sAhuNA puloiyaM gayaNaM, dihro tArAgaNaparivuDo Nahayalamajjhe mylNcchnno| tato paDiyAgayacitto saMmaM coio tti bhaNaMto nniggo| tato vihIe pariTThavaMtassa pasatthajjhANovagayassa apuvvakaraNa-khavagaseDhipuvvayaM samuppaNNaM se kevalaNANaM ti| evaM kettiyA paricoyagA bhavissaMti, tamhA lobhapiMDo Na ghettavvo tti gaathaadvyaarthH||516-517|| ukto lobhpinnddH| adhunA saMstavapiNDamAha- saMstavanaM = saMstavaH, paricayaH, varNanam, saGkathanamityanarthAntaram; sa ca dvividhetyAha duviho ya saMthavo khalu saMbaMdhI-vayaNasaMthavo cev| ekkeko vi ya duviho puvvaM pacchA ya nnaayvvo||518|| duvidho ya gaahaa| vyAkhyA- dvividhazca saMstavaH khalu, khalviti vAkyAlaGkAre, cazabdastu svagatAnekabhedasaMsUcakastadeva dvaividhyamAha- sambandhisaMstavo vacanasaMstavazca, anayozca svarUpaM vkssyti| anayozcaikaiko dvividhaH- pUrvasaMstavaH pazcAtsaMstavazca jJAtavya iti gaathaarthH||518|| tatra sambandhisaMstavaM dvibhedamAha mAtipii puvvasaMthavo sAsU-sasurAdigANa pacchA u| gihisaMthavasaMbaMdhaM karei puvvaM va pacchA vaa||519|| mAyi0 gaahaa| vyAkhyA- mAtR-pitrAdisaMstavaH pUrvasaMstavaH, teSAmAdyatvAt; zvazrU-zvazurAdInAM sambandhisaMstavaH pazcAtsaMstavaH, teSAM pshcaatkaalbhaavitvaat| sa ca bhikSurgRhisaMstavasambandhaM karoti 'puvvaM va pacchA vatti pUrvasaMstavaM mAtrAdilakSaNam, pazcAtsaMstavaM zvazurAdilakSaNamiti gaathaarthH||519|| kathaM cAsau saMstavaM karotItyAha AyavayaM ca paravayaM NAuM saMbaMdhate tdnnuruuvN| mama mAyA erisiyA sasA va dhUtA va nnttaadii||520|| AyavayaM ca gaahaa| vyAkhyA- AtmIyaM vayaH zarIrAvasthAlakSaNaM parakIyaM ca dAtRvaya ityarthaH, jJAtvA sambadhnAti tadanurUpam = vayo'nurUpamityarthaH, yAdRzI tvaM tAdRzI mama mAtA, svasA, duhitA, (Ti0) 1. u je4 bhaa0|| 2. cciya je2|| 3. 0damapyAha ji0 ji1|| 4. dio je2|| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // naptrAdirveti gaathaarthH||520 // sambandhi (rUpa) pUrvvasaMstavodAharaNamAha 126 addhiti diTThIrpaNhaya pucchA kahaNaM mamerisI jaNaNI / thaNakhevo saMbaMdho vidhavAsuhAidANaM ca // 521 // addhii gaahaa| vyAkhyA- kazcid bhikSArthaM gataH sAdhurAhArArthaM mAtRsthAnato mAtRsadRzyagArIpurataH 'addhiI diTThIpaNhava'tti adhRtipUrvvakaM dRSTiprasnavam = sAzrulocanatvaM cakAra / 'puccha'tti pRSTastayA "kimetad ?" iti| tataH kathitaM ca tena - " mamedRzI jananI bhavatyA sadRzyA''sIt" / " ahamapi tava mAtaiveti bruvatyA kucaprakSepastanmukhe kRtaH, sambandhaH saJjAto vidhavAsnuSAdidAnaM ca sAdhoriti, evaM pitrAdisambandhasyA'pyupalakSaNametaditi gAthArthaH // 521 // 4 pazcAtsaMstave'pyadhRti-dRSTiprasnuti-pRcchAdyevameva vAcyam, doSAMstu niryuktikAra evAhapacchAsaMthava dosA sAsU vidhavAdidhUyadANaM ca / bhajA merisa cciya sajjo ghAo va bhaMgo va // 522 // pacchAsaMthava gaahaa| vyAkhyA- pazcAtsaMstave doSAH zvazrUrvidhava ( ? vA ) duhitrAdidAnaM kuryyAt / sAdhu (? sAdho ) rvA bhAryyA mamedRzI pUrvvamAsId yAdRzI tvamityevamukte sadyo ghAto vA 'bhaMgo vatti vratabhaGgo vA syAditi // 522 // zvazurAdiSvapyevameva saMstavadoSAH vAcyAH / dvividhasyA'pi sambandhisaMstavasya doSapradarzanAyAhamAyAvI caDukArI amhaM obhAvaNaM kuNai eso / NicchubhaNAdI paMto karejja bhaddo u paDibaMdho // 523 / / dAraM / / mAyAvI gAhA / vyAkhyA- mAyAvI cATUkArI asmAkaM 'ohAvaNa' tti tiraskAraM karotyeSa zramaNakaH, tadddravyAnyadravyahAnirvadha- -bandhana-niSkAlanAdidoSAn prAntaH = pratyanIkaH kuryyAt bhadrakastu pratibandhaM kuryyAditi gAthArthaH // 523 // sambandhisaMstavo dvividho'pyuktaH / adhunA vacanasaMstavo dvibhedastatrA'pi pUrvvasaMstavamAhaguNasaMthaveNa puvvaM saMtAsaMteNa jo thuNejjAhi / dAtAramadiNNammi u so puvviM saMthavo hodi // 524 // guNasaMveNa gAhA / vyAkhyA - guNAstyAgAdayastaiH saMstavo = guNasaMstavastena, pUrvvaM dAnAt, satA = vidyamAnena, asatA = avidyamAnena vA yaH sAdhuH saMstuyAd dAtAramadatte dAne sa pUrvvasaMstava iti (Ti0) 1. paNDuva je1,2 // 2. pacchA je1 // 3. 0hApadA0 je4 bhAM0 vinA // 4. vadantyA lA0 // 5. prazruti ji0 ji1 // 6. sAsU ya je4 bhAM0 // 7 0 sittiya je1,2 // 8. ya khaM0 // 9. paMtA khaM0 je1 // 10. bhaddesu je2 vinA // ( vi0Ti0 ) . mama zvazrUstvattulyA abhUditi sAdhurjalpati; tadA sA gRhasthI snehavazAd AtmanarvidhavaduhitrAdidAnaM kuryyAd iti bhAvaH // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vidyA-mantrapiNDanirUpaNam // 127 gaathaarthH||524|| tatsvarUpamAha so eso jassa guNA viyaraMti avAriyA dsdisaasu| iharA kahAsu suNimo paccakkhaM aja diTTho si||525|| so eso gaahaa| vyAkhyA- sa eSa yasya guNA vicarantyanivAritA dazasu dikSu itarathA kathAsu zruNumaH pratyakSamadha dRSTo'sIti gaathaarthH||525|| pazcAtsaMstavamAha guNasaMthaveNa pacchA saMtAsaMteNa jo thunnejaahi| dAtAraM diNNaMmI so pacchAsaMthavo hodi||526|| guNa0 gaahaa| vyAkhyA- guNasaMstavena dAnAt pazcAt satA'satA vA yaH stuyAddAtAraM datte dAne sa pazcAtsaMstavo bhavatIti gaathaarthH||526|| tadrUpamAha vimalIkaya'mha cakkhU jahatthao viyariyA guNA tumbhN| Asi purA me saMkA saMpai nissaMkiyaM jAyaM // 527 // daarN|| vimalI0 gaahaa| vyAkhyA-vimalIkRte asmaccakSuSI yathArthato vicaritA guNAstava AsIt purA mama zaGkA sAmprataM niHzaGkitaM jAtamiti gaathaarthH||527|| atrA'pi bhadraka-prAntAdayo doSA draSTavyA iti / pratipAditaH sNstvpinnddH| adhunA vidyA-mantrapiNDadvayamAha vijA-maMtaparUvaNa vijAe bhikkhuvAsao hoi| maMtaMmi sIsavedaNa tattha muruMDeNa dittuNto||528|| vijA-maMta0 gaahaa| vyAkhyA- vidyA-mantrayoH prarUpaNam = svarUpAnvAkhyAnaM, karttavyamiti zeSaH, taccedam-prajJaptyAdidevatAdhiSThitA vidyA, nAgarAjAdidevAdhiSThitastu mantro, athavA sasAdhanA vidyA sAdhanarahitastu mantra iti| uktaM ca ___ "itthI vijAbhihitA puriso maMto tti tvvisesoyN| vijjA sasAhaNA vA sAhaNarahio ya maMto ti||1|| ( ) 'vidyAyAM bhikSUpAsako bhavati, udAharaNamiti zeSaH, mantre zirovedanA tatra = tasyAM zirovedanAyAM muruNDarAjena dRSTAnta iti gaathaakssraarthH||528|| bhAvArthastu kathAnakAbhyAmavaseyaH, tatra vidyAkathAnakaM tAvadAha paripiMDitamullAvo atipaMto bhikkhuvAsago daave| jai icchaha to jANaha maM ghaya-gula-vatthANi daavemi||529|| gaMtuM vijAmaMtaNa kiM demi ? ghayaM gulaM va vtthaadii| (Ti0) 1. sAo je1|| 2. 0NNaMmi u so khaM0 // 1 // 3. Ne khaM0 // 1 // 4. viracitA laa0|| 5. 0pAkhyA0 ji1|| 6. vidyApiNDe ji1|| 7. 0kAdavase0 laa0|| 8. 0ha jANa ahaM ghaya0 je4 bhAM0 je2|| 9. ca je4 bhaaN0|| 10. mi khaM0 je4 bhaaN0|| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 // savRttipiNDaniyuktiH // diNNe paDisAharaNaM keNa hiyaM keNa muTTho "mhi||530|| paripiMDi0 gaadhaa| gaMtuM gaadhaa| (vyAkhyA-) paripiNDitAnAM sAdhUnAM parasparamullApo yathA'sAvatiprAnto bhikSUpAsako na asmabhyaM dadAti, ataH kastaM dApayet ? tatra eko yatirAha"yadIcchatha tato'nujAnIdhvaM mAM yenA'haM ghRta-guDa-vastrANi daapyaamii''ti| tato gatvopAsakagRhaM vidyayA'sau abhimntritH| sAdhUnidamAha- "kiM yuSmabhyaM dadAmi ghRtaM guDaM vastrAdi vA ? datte ca ghRtAdau upasaMharaNaM kRtaM sAdhunA vidyAyAH, tadupasaMharaNAnantaraM ca samAgatacetA vilapitumArabdhaH- "kena madIyaM hRtaM kena vA'haM muSito'smI"ti gaathaadvyaarthH||529-530|| atra doSAnAha paDivijathaMbhaNAdI so vA aNNo va se krejaahi| pAvAjIvI mAyI kammaNakArI ya ghnnaadii||531|| daarN|| paDivija0 gaahaa| vyAkhyA- pratividyayA stambhanAdi, AdizabdAd vadha-bandhanAdi, sa evopAsakastadanyo vA 'se' tasya vidyAprayokturyateH kuryyAt; tathA lokAzca tamAhuH- "pApajIvI mAyI kArmaNakArI cAyaM sAdhuH", tato grahaNAdayo doSAH paribhavAdidoSA jAyanta iti gaathaarthH||531|| sAmprataM mantrodAharaNamAha jaha jaha padesiNiM jANugammi pAlittao bhmaaddei| taha taha sIse viyaNA paNassati muruNddraayss||532|| jaha jaha gaahaa| vyAkhyA- yathA yathA pradezinIm = tarjanImaGgulI jAnuni pradIptakasUrirdhamayati tathA tathA zirasi vedanA praNazyati muruNDarAjasya; sa ca tasmai piNDAdyadAdityevaMvidhazca piNDo na grAhyaH yato'mI doSAH // 532 // paDimaMtathaMbhaNAdI so vA aNNo va se krejaahi| pAvAjIvI mAI kammaNakArI bhave biio||533|| daarN|| paDimaMta0 gaahaa| uktaathaiv||533|| uktaM vidyaapinndd-mntraapinndddvym| adhunA cUrNapiNDa-yogapiNDa-mUlakarmapiNDAnAha tatra vazIkaraNA-'JjanA-'ntardhAnakaraNarUpAzcUNrNAH, pAdapralepAdayaH saubhAgya-daurbhAgyakAriNo vA auSadhavizeSA yogAH, vIvAha-garbhotpAdana-garbhazAtanAdilakSaNaM muulkrmeti| Aha cuNNe aMtaddhANe cANakke pAdalevaNe joge| __ mUla vivAhe do daMDiNI u aadaann-prisaadde||534|| cuNNe gaahaa| vyAkhyA- cUNrNAntardhAne cANakya udAharaNaM pAdapralepalakSaNe yoge samitAcArya udAharaNaM 'mUle'tti mUlakarmaNi vIvAhakaraNaM (?Ne) dve daNDikinyau garbhAdAna-parizAtanayorudAharaNamiti (Ti0) 1. 0danye laa0|| 2. 0ha se sira je2|| 3. 0Nako je1|| 4. samiyA je1,2|| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cUrNapiNDanirUpaNam // 129 gaathaasmudaayaarthH||534|| sAmprataM cUrNodAharaNamAha jaMghohINA ome kusumapure sissajoga rhkhnnN| khuDDa dugaMjaNasuNaNaM gamaNaM desaMta osrnnN||535|| bhikkhe parihAyaMte therANaM tesi ome deNtaannN| saha bhoja caMdagutte omodariyAe dobballaM // 536 // cANakka puccha iTAlacuNNa dAraM 'pihittu dhUme y| daTuM kuccha pasaMsA therasamIve uvaalNbho||537|| jaMghA0 gaahaa| bhikkhe gaahaa| cANakka0 gaahaa| AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam pADaliputte Nagare caMdautto rAyA, cANakko se mNtii| tattha ya AyariyA jaMghAbalaparihINA ome gacchaM visajjiukAmA sIsassa pattabhUyassa rahe joNIpAhuDaM sAheMtA NisuyA pacchaNNaThiehiM dohiM khuddddehiN| tattha ya avadhArio ekko aNjnncunnnno| gao gaccho desN| tato ya NiyattA cellyaa| bhaNiyA AyariehiM- "duTTa bhe kayaM jaM NiyattaM ti; tA saMpayaM citttthh"tti| tattha ya alabhamANAe bhikkhAe mA umoyariyAe gurUNaM pIDA hou tti kAUNa cunnaMjaNaMjiyaloyaNA adissamANA caMdagutteNa sahANudiNaM egattha smuddisNti| tato saMpuNNAhArAbhAvAo dubbalIbhUo raayaa| pucchio cANakkeNa- "kiNNa uddhaTTasi ?" / teNa bhaNiyaM- aamN| "NUNameyassa kovi pacchaNNaTThito AhAramavaharaI"tti ciMtaMteNa cANakkeNa pattharAvio bhoyaNamaMDave iTTAlacuNNo, pihiyANi dArANi, kArAvito dhuumo| tao NibbharadhUmagalaMtaMsudhoyacuNNaMjaNA diTThA samuddisaMtA khuddddyaa| gahiyA cANakkeNa vaMdiUNa visjjiyaa| jAyA ya dugucchA cNdguttss| pasaMsiyaM cANakkeNa jahA-"pavittIkao tumaM risikumaarehi"ti| cANakkeNa vi gaMtUNa gurusamIvamuvAladdhA cellyaa| guruNA vi uvAlaMbhiUNa cellae uvAladdho cANakko- "eriso tumaM sAvago jeNa sAhUNaM pi Na jogavahaNaM vhsi"| tato micchAmidukkaDaM dAUNa "bhayavaM ! saMpayaM vahAmi"tti bhaNaMto vaMdiUNa Niggao cANakko tti||535-537|| atra doSAnAha je vija-maMtadosA te cciya vsikrnnmaadicnnnnehiN| egamaNegapadosaM kujjA patthArao vaavi||538||daarN|| je vija0 gaahaa| vyAkhyA- ye vidyA-mantrapiNDayordoSAsta eva vazIkaraNAdicUrNasamutpAditapiNDe savizeSatarA dRssttvyaaH| katham ? sa piNDadAtA ekasya anekeSAM copari pradveSaM kuryAt; 'patthArao vAvi'tti samastasaGghasya vadhamapIti, atazcUrNapiNDo na grAhya iti gaathaarthH||538|| (Ti0) 1. 0ghAIhINe je2|| 2. puri khN0|| 3. 0karaNaM je1,2 vinaa|| 4. 0kkhaM je1|| 5. dovaNNaM je2|| 6. viveu je1|| 7. bhaNiyaM laa0|| 8. hoi tti laa0|| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // bhaNitazcapiNDaH / adhunA yogapiNDaH kathyate / tatrA'pi prAk tatsvarUpaM darzayannAhasUbhagadobhaggakarA jogA AhArimA ya itare ya / AghaMsa - dhUma - vAsA pAdapalevAdiNo iyare // 539 // sUbhaga0 gAdhA / vyAkhyA- saubhAgya- daurbhAgyakarA yogAH, te copAdhibhedA (d) dvidhA 'AhArima' tti abhyavahAryyA itare cA'nabhyavahAryyAH, AgharSa - dhUma - vAsAdayo'bhyavahAryyA, tatra AgharSazcandanaM dhUma - vAsAH pratItA eva, pAdapralepAdayastvitare anabhyavahAryyA iti gAthArthaH // 539 // tatrAnabhyavahAryyapAdapralepodAharaNamAha 130 di kahabiNa dIve paMcasayA tAvasANa nivasaMti / pavvadivasesu kulavati pAlevuttAra sakkAro // 540 // jaNa sAvagANa khrisaNa samiyakkhaNa mAiThANa leveNaM / sAvagaparyaMttakaraNaM aviNaya loe calaNa dhove // 541 // paDilAbhiya vaccaMtA NibbuDa NadikUlamilaNa samigAte / "vimhaya paMcasayA tAvasANa pavvajja sAhA y|| 542 // dAraM // Nai kaNha0 gaahaa| jaNa gAhA / paDilAhiya gAhA / AsAmarthaH kathAnakAdavaseyastaccedam asthi AhIravisae acalapuraM nAma nagaraM / tassa ya NAtidUre kaNha - beNNAbhihANAo do Io / tANaM aMtare (baMbhaNAma dIve) Nivasati paMcasayatAvasaparivAro kulavatI / so ya pavvadiyahesu jogovalittapAyapAuArUDho samuttariUNa taM gadiM bhoyaNaTThA NagaramAgacchati / AuTTo tassa loo paccakkho esa devo tti / pUyAsakkAraM kareti jaNAo ya saMjAyaohAma (? va ) NehiM sAvaehiM sihaM vairasAmimAulagaajjasamiyasUrINaM / bhaNiyaM ca NehiM - thevameyaM jaM mAiTThANapAyappalevajogeNa NaisamuttaraNaM ti / sAvaehiM ya viNNAyatappayogehiM gehe NimaMtiUNa NIo kulavatI gehaM / aNicchaMtassa vi bahumANao pakkhAliyA se calaNA pAuAo y| diNNaM se bhoyaNaM / pacchA sayalajaNaparivuDA teNa samaM gatA NadisamIvaM sAvagA / payaTTo kulavaI / NibbuDo jalamajjhe, jAyA se khisaNA / etthaMtaraMmi samAgayA ajjasamiyasUriNo / loyabohaNatthaM ca cappuDiyaM dAUNa bhaNiyamaNehiM" beNe ! pAraM gaMtumicchAmi " / laggA tIse ekkattha beNNi vi taDA / jAo vimhao / gayA sayalajaNasahiyA tAvasAsamaM sUriNo / paDibohito logo / pavvAviyA paMcasayA tAvasANaM / evaM pavayaNamubbhAsiUNa gayA NagaraM / sUriNo jAyA ya baMbhadIvagasAha tti // 540 - 542 // evaMvidhayogasamutpAditaH piNDo na grAhya iti / abhihito yogpinnddH| mUlakarmapiNDamAha - tatra mUlakammaiva vyutpAdyate - mUle mUlAt mUlasya mUlameva vA karmma mUlakarmma / kimuktaM bhavati - sAMsArikasukhasya manuSyadehotpattervA mUlaM vIvAhastadantargataM (Ti0) 1. dhUva0 je1, 2 // 2. 0yacchaNa je1 // 3. 0yaDaka0 khaM0 // 4. miyAto je1,2 // 5. vimhiya je2 // 6. vuDeNa te0 ji0 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 // mUlakarmapiNDanirUpaNam // karma muulkrmeti| tadudAharaNAyAha addhiti pucchA AsaNNavivAho bhinnnnknnnnsaahnnyaa| AyamaNa-piyaNa-osaha akkhaya jajjIva adhikrnnN||543|| addhiti gaahaa| vyAkhyA- ego sAhU bhikkhaM hiMDaMto patto dANasaDDiyAe ghrN| diTThA ya sA attttduhttttovgyaa| addhitiM kuNamANI pucchiyANeNa- "kimaddhijJa kuNasi ?" tIe bhaNitaM "jo ya Na dukkhaM patto, jo ya Na dukkhassa nnigghsmttho| jo ya Na duhie duhio, kaha tassa kahijae dukkhN|" tato sAhuNA bhaNitaM__ "ahayaM duhie dukkhaM patto, ahayaM dukkhassa Niggahasamattho / ahayaM duhie duhio majjhaM ca kahijae dukkhaM / " tato tIe bhaNiyaM- "AsaNNo me dhUyAe vArejadivaso, sA ya bhinnnnjonni"tti| tato teNa AyamaNa-piyaNa-osahapadANeNa akkhayajoNI ktaa| atra doSamAha- yAvajjIvamadhikaraNamiti gaathaarthH||543|| atraiva dvitIyodAharaNamAha jaMghAparijitasaDDI addhiti ANijjate mama svttii| jogo joNugghADaNa paDileha padosa uDDAho // 544 // jaMghAparijiya0 gaadhaa| vyAkhyA-jaGghAparicitazrAddhikAm = gamanAgamanaparicitazrAddhikAmityarthaH, adhRtimatIM dRSTvA sAdhuH pprcch| tayA coktaM "AnIyate mama sapatnI bharne''ti anyAM prinnessytiityrthH| tena ca sAdhunA yogapradAnena vivRtayoniH sA kaaritaa| mUlapatnyA'pi kathitaM bharturyathA- "asau bhinnyoniH"| tena ca vezyayA nirUpaNAM kArayitvA bhinneti jJAtvA prihRtaa| etacca yadi kathaJcid jAnanti tatsvajanAstata uDDAhaM vadha-bandhanAdIMzca sAdhoH kurvvantIti gaathaarthH||544|| evaM vA mUlakarma sAdhuH kArayatItyAha mA te phaMseja kulaM adijamANA sutA vayaM pttaa| dhammo ya lohiyassa ya jai biMdU tattiyA nnrgaa||545|| mA te gaahaa| vyAkhyA- kazcit sAdhurbhikSArthaM praviSTaH piNDalobhena bRhatkumArI dRSTrA tajjananImevamAha- mA tava duhitA 'phaMseja'tti dUSayet kulaM adIyamAnA satI, varAyeti gmyte| kiM viziSTA? vayaH prAptA, laukikAzcaivamAhuH- dharmazca = svabhAvo'yaM lohitasya yAvanto bindavastAvanto narakA iti gaathaarthH||545|| prakArAntareNAha kiM Na Thavijai putto patto kul-gott-kittisNtaanno| (Ti0) 1. 0vAhA je2| vAha khN0|| 2. akkhaya je1|| 3. joNI ya adhi0 khaM0 je2|| 4. 0payaNugyA0 // 1 // 5. Diseha je1|| 6. riNinISyatI0 ji1|| 7. yogaprayogapradA0 ji1|| 8. uDDAho laa0|| 9. vijaM ji1|| (viTi0).. adhikaraNam - maithunprvRttiprbhRti|| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 // savRttipiNDaniyuktiH // pacchA vi ya taM kajaM asaMgaho mA ya NAsejA ||546||daarN|| kiM Na gaahaa| vyAkhyA- kiM na sthApyate anekArthatvAddhAtUnAM kiM na vivAhyata ityarthaH, putraH = tanayaH 'patto'tti prAptavayAH kulagotrakIrtInAM santAnaH = pravAhaH, pazcAdapi ca tad vivAhakarmA kAryam, ato'dhunaiva kriyatAm, na vidyate saGgraho'syeti asaGgrahaH = apariNItaH san mA nazyet = kvApi yAyAditi gaathaarthH||546|| prAgupanyastadaNDikinIdvayodAharaNamAha kiM addhii tti pucchA savattiNI gambhiNI tti me devii| gabbhAdANaM tujjha vi karemi mA addhiI kunnsu||547|| kiM addhiI gaahaa| vyAkhyA- kenacit gocarapraviSTena yatinA piNDalipsunA dAnazilA rAjJI pRSTA"kiM tvaM adhRtimatI ?" ti| sA cAvocat- "mama sapatnI devI garbhiNI tasyAzca putraH samAdiSTo daivjnyen|" etadAkarNya sAdhurAha- "garbhAdhAnaM tavApi karomi, adhRti mA kArSI" / dattaM cauSadhamiti gaathaarthH||547|| auSadhapradAnAnantaraM sA punarapyAha jai vi suto me hohiti taha vi kaNiTTho tti itaro juvraayaa| dei parisADaNaM se NAe ya padosa ptthaaro||548|| jai gaahaa| vyAkhyA- "yadyapi suto mama bhaviSyati tvadIyauSadhaprabhAvAt so'pi kaniSTa iti, itarastu sapatnIputro yuvarAjA bhaviSyatIti; atastaddIrghataiva plaashaanaam"| evaM kathite sAdhurdadAti tatsapatnyA garbhaparizAtanakRd aussdhmiti| atra doSAnAha- jJAte ca pradveSa-prastArAdayo doSAH syuriti gaathaarthH||548|| samastamUlakarmadoSAnAha saMkhaDikaraNe kAyA kAmapavittiM ca kuNai egtth| egatthuDDAhAdI jajiya bhogaMtarAyaM ca // 549 // saMkhaDi0 gaahaa| vyAkhyA- vIvAhasaMkhaDIkaraNe 'kAya'tti kAyAnAM vadhaH kAmapravRttiM ca karoti, ekatra saMyojitAyAM ekatra viyojitAyAM yAvajjIvamuDDAhAdiryAvajjIvaM bhogAntarAyaM ceti gaathaarthH||549|| ___ evaMvidhamUlakarmasamutpAditaH piNDo na kalpate saadhuunaamiti| abhihitA SoDazadvArAtmikotpAdanaiSaNA, tadabhidhAnAcca samAptA gvessnnaissnnaa| sAmprataM grahaNaiSaNAyAH sambandhaM kurvannAha evaM tu gaviTThassA uggm-uppaaynnaavisuddhss| gahaNavisohivisuddhassa hoi gahaNaM tu piNddss||550|| evaM tu gaahaa| vyAkhyA- evaM tvanantaroktavidhinA gaveSitasya 'udgamotpAdanAvizuddhasya' tatrodgamotpAdane vyAkhyAtasvarUpe tAbhyAM vizuddhasya 'grahaNavizuddhivizuddhasya' tatra grahaNavizuddhi(Ti0) 1. hohI je4 bhaaN0|| 2. 0ssa tu ugga0 khN0|| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // grahaNaiSaNAnirUpaNam // vakSyamANalakSaNA bhavati grahaNamevaM piNDasya tuzabdastu evamartha iti gaathaarthH||550|| ___ tatrodgamadoSA gRhisamutthAH kathitAH; utpAdanA-grahaNaiSaNAdoSANAM samutthAnaM kuto bhavatIti ? Aha uppAyaNAe dosA sAhuo samuTThie viyaannaahi| gahaNesAe dose Aya-parasamuTThie vocchaM // 551 // uppAyaNA0 gaahaa| (vyAkhyA-) utpAdanAyA doSAn sAdhusakAzAt samutthitAn vijAnIhi; grahaNaiSaNAyA doSAn Atma-parasamutthitAn vakSya iti gaathaarthH||551|| grahaNaiSaNAdoSAnAM dazAnAM vizeSato viSayavibhAgamAha doNNi u sAhusamutthA saMkiya taha bhAvato ya aprinnyN| septA aTTha vi niyamA gihiNo ya samuTThie jaann||552|| doNNi u gaahaa| vyAkhyA-dvau tu sAdhusamutthau doSau, kau punastau ? ityAha- zaGkitadoSastathA bhAvatazcApariNatadoSa iti; zeSAn aSTAvapi doSAnniyamAd gRhasthAtmasamutthitAn jAnIhIti gaathaarthH||552|| grahaNaiSaNAyA nikSepArthamAha nAma-ThavaNA-davie bhAve gahaNesaNA munneyvvaa| kve vANarajUhaM bhAvaMmi ya dasapayA hoMti // 553 // ___NAmaM0 gaahaa| vyAkhyA- nAma-sthApanA-dravya-bhAvaviSayA grahaNaiSaNA jnyaatvyaa| tatra nAmasthApane kSuNNatvAd anAdRtya dravyagrahaNaiSaNAmAha- dravyagrahaNaiSaNAyAM vAnarayUthamudAharaNaM 'bhAvammi ya' tti bhAvagrahaNaiSaNAyAM darApadAni zaGkitAdIni bhavantIti gaathaarthH||553|| vAnarayUthodAharaNapradarzanArthamAha paresaDiyapaMDupattaM vaNasaMDaM dacha aNNahiM pese| jUhUvaI paDiyarie jUheNa samaM tahiM gcche||554|| parisaDiya0 gaahaa| vyAkhyA- parizaTitapANDupatraM vanakhaNDaM dRSTvA'nyatra preSayet yUthapatiH, preSitavAnarapratijAArite yUthena samaM tatra 'gacchediti gatavAn, bhUte 'liD' iti gaathaarthH||554|| sthamevAloeuM jUhavaI taM vaNaM smNtennN| viyarai tesi payAraM cariUNa ya te dahaM gcche||555|| sayameva0 gaaaa| vyAkhyA- svayamevAlokya yUthapatistad vanaM samantAd vitarati = dadAti tebhyo vAnarebhyaH pracAram = phalitavanakhaNDe yatheSTabhramaNamityarthaH; caritvA ca te vAnarA yUthAdhipatisahitA (Ti0) 1. 0sA sonasa sAdhUsamutthiyA bhaNitA khN0|| 2. 0NAi do0 khaM0 je1 vinaa|| 3. gihi-sAhUsamuTTite vo0 khN0|| 4. hiyANa samu0 kha0 je1,2|| 5. dRSTA ji0|| 6. preritavAnarapratiteH yU0 ji1|| 7. tesu // 2 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 // savRttipiNDaniyuktiH // hRdamagacchanniti gaathaarthH||555|| yUthAdhipatiH padmotpalasaJcchannaM hRdaM svayamavalokya vAnarAnAha oyaraMtaM payaM 'diTuM uttaraMtaM na diisii| . ___NAleNa piyaha pANIyaM Na esa nikkAraNo dho||556|| daarN|| oyarataM silogo| (vyAkhyA-) "avatarad AraNyasattvAnAM padaM dRSTamuttarat padaM teSAM na dRzyate, tato nAlena pibata pAnIyaM naiSa niSkAraNo hRda iti shlokaarthH||556|| bhaNitA drvygrhnnaissnnaa| adhunA bhAvagrahaNaiSaNAmAha- sA ca dazadoSarahitA zuddhA bhavati, atastAneva dazadoSAnAha sNkiy-mkkhiy-nikkhitt-pihiy-saahriy-daaygummiise| ___ apariNata-litta-chaDDiya esaNadosA dasa hvNti||557|| saMkiya0 gaahaa| vyAkhyA- zaGkita-prakSita-nikSipta-pihita-saMhA-dAyakonmizrAH apariNata-lipta-charditasahitAH eSaNAdoSA daza bhavantIti gaathaasmaasaarthH||557| 'yathoddezastathA nirdezaH' iti nyAyAt zaGkitapadavyAcikhyAsayAha saMkAe caubhaMgo dosu vi gahaNesu bhoyaNe laggo / jaM saMkiyamAvaNNo paNuvIsA carimae suddho||558|| saMkAe gaahaa| vyAkhyA-zaGkAyAM catvAro bhaGgAste cAmI-grahaNe zaGkite bhojane ca prathamo bhaGgako (1) grahaNe zaGkito na bhojane dvitIyaH (2) grahaNe niHzaGkito bhojane zakitastRtIyaH (3) ubhayaniHzaGkitazcaturtha (4) ityrthH| 'dosu vi gahaNesu bhoyaNe laggo' tti dvayorapi grahaNa-bhojanayoH zaGkAyAM satyAM lagnaH = prAyazcittamApanna ityarthaH, yo doSa AdhAkAdizavitastaM pratyApannaH paJcaviMzatidoSANAM madhye carime'tti niHzaGkitapade zuddha iti gaathaarthH||558|| paJcaviMzatidoSAnAha uggamadosA solasa AhAkammAi esnnaadosaa| nava makkhiyAi ee paNuvIsA carimae suddho||559|| uggama0 gaahaa| vyAkhyA- udgamadoSAH SoDaza AdhAkadiyo grahaNaiSaNAdoSa nava prakSitAdaya ete paJcaviMzatizcaramo niHzaGkitaH zuddha iti gaathaarthH||559|| azuddhamapi chadmasthaparIkSayA niHzaGkitaM gRhItaM bhuktaM ca zuddhameva bhavatItyAha ___ chaumattho suyanANI gavesae ujjuo pyttennN| (Ti0) 1. daDaM je1|| 2. dahA je2|| 3. 0haNe ya bho0 je1 vinaa|| 4. bhuMjiuM je1| bhuMjaNe je bhaaN0|| 5. 0vIsaM je1|| 6. 'caramo'tti je1|| 7. iyaM gAthA mUlAdarzeSu noplbhyte| tatsthAne anyA gAthA dRzyate sAceyam- uggamadosA solasaM Nava esaNa dosa saMka mottuunnN| paNuvIse te dosA saMkiya nissaMkie suddho|| (vi0Ti0) .. niSkAraNaH = nirupadravaH iti mly0|| .. vIragaNimate gahaNe ya bhoyaNe laggo ti pAThaH syaat|| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 // zaGkitadoSanirUpaNam // AvaNNo paNuvIsaM suyaNANapamANao suddho||560|| chaumattho gaahaa| vyAkhyA- chadmasthaH zrutajJAnI gaveSayati RjuH = nirmAyaH prayatnena ApannaH paJcaviMzatidoSANAmekataraM tathA'pyasau zrutajJAnapramANataH zuddha iti gaathaarthH||560|| amumevArthaM spaSTayannAha oho suovautto suyaNANI jadi vi geNhai asuddhaM / taM kevalI vi bhuMjai apamANa suyaM bhave ihraa||561|| oho gaahaa| vyAkhyA- oghataH sAmAnyena zrutopayuktaH zrutajJAnI yadyapi gRhNAtyazuddhaM AdhAkAdiduSTaM tat kevalyapi bhuGkte apramANaM zrutaM bhaved itarathA- yadi na bhuGkta iti gaathaarthH||561|| tataH ko doSa ? ityAha suttassa appamANA caraNAbhAvo tato ya mokkhss| mokkhassa vi ya abhAve dikkhapevitti niratthA u||562|| suttassa gaahaa| vyAkhyA- sUtrasya cAprAmANye, saptamyarthe prathamA, ko doSaH ? ityAhacaraNAbhAvazcaraNAbhAvAcca mokSAbhAvo mokSasya cAbhAvAd dIkSApravRttinirarthikA syAditi gaathaarthH||562|| grahaNe zaGkito bhojane ca zaGkita ityasya prathamabhaGgasya sambhavamAha 'kiNNu hu khaddhA bhikkhA dijai Na ya tarati pucchiu~ hirimN| iti saMkAe ghettuM taM bhuMjati saMkito cev||563|| kiNNu gaahaa| vyAkhyA- kimiti prabhUtA bhikSAdya dIyate gRhasthena ?, na ca tarati = zaknoti praSTuM lajjAvAn iti| anantaroktayA zaGkayA gRhItvA tad bhuGkte zaGkita eveti gaathaarthH||563|| grahaNe zaGkito na bhojane ityasya dvitIyabhaGgakasya sambhUtimAha hidaeNa saMkieNaM gahiyA aNNeNa sodhitA sA y| pagayaM paheNagaM vA souM NissaMkiyaM bhuje||564|| hiyaeNa gaahaa| vyAkhyA- hRdayena zaGkitena gRhItA, bhikSeti gamyate, anyena sAdhunA zodhitA'sau bhikSA, katham ? ityAha- prakRtaM = tatra bhikSAgRhe bhojyaM praheNakaM vetyetat kathayatA, tata idaM zrutvA niHzaGkitaM bhuGkta iti gaathaarthH||564|| niHzaGkitagrahaNaM zaGkitabhojanalakSaNaM tRtIyabhaGgakamAha jArisiya cciya laddhA khaddhA bhikkhA mae amuggehe| aNNehi vi tArisiyA vigaDaMta NisAmaNe ttio||565|| (Ti0) 1. 0bhAvA khN0| bhAvo // 2 // 2. 0payattA je1|| 3. kiNNa hu je4 bhAM0 vinaa|| 4. 0ktAyAM zaGkAyAM ji0|| 5. kio khaM0 je2| kiuM je4 bhaaN0|| 6. vyatAM ji1|| 7. viyaDeMti je2| vikareMta je1|| 8. 0zyopalabdhA ji. ji1|| 9. 0zyasyopalabdhA ji1|| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // jArisiya cciya gaahaa| vyAkhyA- yAdRzyeva laddhA bRhatI bhikSA mayA'mukagehe anyairapi munibhistAdRzyeva labdhA vikaTayatAm = AlocayatAM sAdhUnAM nizAmane = zravaNe tRtIyo bhaGgako bhavatIti gaathaarthH||565|| atrAha codakaH jai saMkA dosakarI evaM suddhaM pi hoi asuddhaM / NissaMkamesiyaM ti ya aNesaNijja pi nnihosN||566|| __ jai gaahaa| vyAkhyA- yadi zaGkA doSakarI evaM sati zuddhamapi vastvazuddhaM bhavati niHzaGkameSitamiti aneSaNIyamapi nirdoSa syAditi gaathaarthH||566|| atrottaramAha avisuddho pariNAmo egayare apaDio u pkkhNmi| esi pi kuNati NesiM aNesimesiM visuddho u||567|| daarN|| avisuddho gaahaa| vyAkhyA- avizuddhaH pariNAma ekatarasmin apatitazca pakSe zaGkAyukta ityarthaH, eSaNIyamapyaneSaNIyaM karoti vizuddhapariNAmastvaneSaNIyamapi eSaNIyaM karotIti gAthArthaH // 567 // tasmAnniHzaGkitaM bhoktvym| uktaM shngkitdvaarm| idAnIM mrakSitadvAramucyate- ghRtAdinA saMsRSTaM mrakSitamiti, tad dvividhamityAha duvihaM ca makkhiyaM khalu saccittaM ceva hoi accittN| tivihaM puNa saccittaM accittaM hoi duvihaM tu||568|| duvihaM ca gaahaa| vyAkhyA- dvividhaM ca prakSitaM khaluzabdaH svagatAnekabhedasaMsUcakaH, tadyathA'saccittaM ceva hoi acittamiti sacittena prakSitaM acittena cetyarthaH, trividhaM punaH sacittam, acittamrakSitaM bhavati dvividhaM tu||568|| etadeva darzayannAha puDhavI-Au-vaNassati tivihaM saccittamakkhiyaM hodi| ___accittaM puNa duvihaM garahiya iyare ya bhayaNA u||569|| puDhavI0 gaahaa| vyAkhyA- pRthivyudaka-vanaspatibhistrividhaM sacittamrakSitaM bhavati; acittamrakSitaM punardvividhaM - garhitamitaracca, bhajanA tvatra kAryA tAM ca vakSyatIti gaathaarthH||569|| sacittapRthivIkAyAdimrakSitasvarUpamAha sukkeNa u sarakkheNa makkhiyaM ulleNa puddhvikaaenn| savvaM pi makkhiyaM taM etto Aummi vocchaami||570|| sukkeNa u gaahaa| vyAkhyA- tatra pRthivIkAyo dvividhaH zuSkArdrabhedAt, tatra zuSkeNa tu sarajaskena (Ti0) 1. pi va khN0|| 2. AvaDi0 je1 / navaDio khN0|| 3. pi ya je4 bhAM0 vinaa|| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prakSitadoSanirUpaNam // 137 pRthivIkAyena prakSitaM ArgeNa ca, sarvamapyetat pRthiviimrkssitm| ata UrdhvamudakamrakSitaM vakSyAmIti gaathaarthH||570|| pura-pacchakamma-sasiNidbhudaulle cauro AubheyA u| ukkaTTharasAlittaM paritta'NaMtaM mhiruhesu||571|| pura-paccha0 gaahaa| vyAkhyA- puraHkarma-pazcAtkarma-sasnigdhodakAsvarUpA apkAyamrakSitabhedAstu catvAro bhavanti, tuzabdo'ntargatabhedasaMsUcakaH; vanaspatimrakSitaM dvitIyArddhanAha- utkRSTarasena liptaM pratyekA-'nantavanaspatisambandhinA, 'mahIruhesu' tti vanaspatikAyaviSaye mrakSite, tatrotkRSTazabdena kAliGgA-'lAbu-trapuSaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhaNDAni bhaNyante cizciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakhaNDita iti gaathaarthH||571|| sesehi u kAehiM tIhi vi teuu-smiirnn-tsesu|| saccittaM mIsaM vA Na makkhiyaM asthi ullaM vaa||572|| sesehi u gaahaa| vyAkhyA- zeSaistu kAyaistribhiH 'teu-samIraNa-tasesu' tti tejaH-samIraNatrasaistRtIyArthe saptamI sacittaM mizraM vA na mrakSitamasti Ardai veti gaathaarthH||572|| pRthivyAdimrakSitabhaGgakapradarzanAyAha saccittamakkhiyammI hatthe matte ya hoi cubhNgo| Aditie paDiseho carimo bhaMgo annunnnnaao||573|| sacitta0 gaahaa| vyAkhyA- sacittamrakSite haste mAtre ca bhavanti catvAro bhaGgakAste cAmIhastaH saMsRSTo mAtrakaM ca prathamo bhaGgakaH (1) hastaH saMsRSTo na mAtrakaM dvitIyaH (2) mAtrakaM saMsRSTaM na hasta iti tRtIyaH (3) ubhayAsaMsRSTazcaturthaH (4); Adye bhaGgakatraye grahaNapratiSedhazcaramabhaGgastu grahaNe'nujJAta iti gaathaarthH||573|| sAmprataM acittamrakSitaM tad dvividhaM- garhitamagarhitaM ca, garhitaM punardvidhA loke ubhayatazca, agarhitamapi dvidhA- sNsktaa-'sNsktbhedaat| amumevArthamAha accittamakkhiyaMmI causu vi bhaMgesu hoi bhayaNA u| agarahieNa u gahaNaM paDiseho garahie hoi||574|| acitta0 gaahaa| vyAkhyA- acittamrakSite caturdhvapi bhaGgeSu pUrvapradarziteSu bhavati bhajanAagarhitena saMsRSTasya deyasya grahaNam; pratiSedho garhitasaMsRSTasya bhavati grahaNaM pratIti gaathaarthH||574|| agarhitagrahaNavyavasthAmAha saMsajjimehi vajaM agarahiehiM pi gorsdvehi| (Ti0) 1. 0purakamma gA0 laa0|| 2. sehiM je1 je4 bhaa0|| 3. acci0 je1|| 4. mIsagaM je1||5. 0mmi ya ha0 je2|| 6. 0ke lokottare ubha0 ji1|| (vi0Ti0) .. 'cizciNikA' AmalI iti bhaassaayaam|| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // mahu - ghaya- tella - gulehiM mA macchipipIliyAghAto // 575 // saMsajimehiM gAhA / vyAkhyA- saMsaktimadbhirvarjanIyaM = varjyamagarhitairapi gorasadravAdibhi:, saMsRSTamiti zeSaH, madhu-ghRta-taila- guDAdibhirasaMsaktimadbhirapi yatsaMsRSTaM tadvarjanIyaM kimiti ? mA makSikA-pipIlikAdInAM ghAtaH syAditi gAthArthaH // 575 // garhitadvaividhyapradarzanAyAhamaMsa-vasa-soNiyAsava 'loe vA garahiehiM u vivajje / duhao vi garahiehiM muttuccArehiM chittaM pi // 576 // dAraM // 138 - maMsa-vasa0 gaahaa| vyAkhyA- mAMsa vasA - zoNitA -''savAdibhirloke vA garhitairyatsaMsRSTaM tad vivarjayet; 'duhato vi'tti loka - lokottaragarhitairmUtroccArAdibhiH spRSTamapi AstAM saMsRSTaM varjayet sambandhanIyamiti gAthArthaH // 576 // uktaM mrakSitadvAram / saccittamIsaesuM duvihaM kAsu hoi nikkhittaM / ekkkaM taM duvihaM anaMtara paraMparaM ceva // 577 // 4 nikSiptadvAramAha- tatra nikSiptaM nyastaM sthApitamityanarthAntaram, sthAnamAdheyaM ca trividhaM sacitta-mizrA'cittabhedAt / atra ca tisrazcaturbhaGgikA bhavanti, sacitta-mizrapadAbhyAM ekA, sacittA'cittapadAbhyAM dvitIyA, mizrA -'cittapadAbhyAM tRtIyeti / tatra AdyacaturbhaGgikAprathamabhaGgakaM sacitte sacittaM nikSiptamityevaM lakSaNaM darzayannAha-- puDhavI - AukkAe teU - vAU - vaNassai-tasANaM / ekkka duhANaMtara paraMpara'gaNimmi sattaviho // 578 // 9 puDhavI gAhA / vyAkhyA - pRthivyapkAya - tejo- vAyu-vanaspati- trasAnAmupari nikSepaH, ekaikasmin pRthivyAdau nikSepo'nantaraH paramparazca, agnau tvayaM vizeSo'nantara - paramparanikSepaH pratyekaM saptati gaathaarthH||578|| svasthAna- parasthAnanikSepapradarzanAyAha saccittapuDhavikAe saccitto ceva puDhaviNikkhevo / AU-teU-vaNassai-samIraNa - tasesu emeva // 579 // sacitta0 gAhA / vyAkhyA- - sacittapRthivIkAye sacitta eva pRthivIkAyo nikSipto'yaM svasthAnanikSepaH; apkAya-tejo-vanaspati- samIraNa - traseSvevameva sacittapRthivIkAyo nikSiptaH parasthAnanikSepaH, yataH pRthivIkAyasya apkAyAdIni parasthAnAnIti gAthArthaH // 579 // pRthivIkAyakrameNa zeSakAyAtidezamAhaemeva sagANa viNikkhevo hoi jIvakAyANaM / 7 (Ti0) 1. loesa je1 // 2. vajrjetu je2 / vajjaMtu je1 // 3. 0esu je1 // 4. iyaM gAthA kevalaM je2 mUlapratau labhyate / prastutavRttau iyaM gAthA na vyAkhyAtA / vIragaNivRttau tu vyAkhyAtA // 5. dugabhedo anaMtara khaM0 // 6. 0 nikSepe ji0 / 0 nikSepau lA0 // 7. sesakA0 je2 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // nikSiptadoSanirUpaNam // 139 ekvekko saTThANe paraTThANe paMca pNcev||580|| emeva gaahaa| vyAkhyA- evameva yathA pRthivIkAyasya tathA zeSANAmapi nikSepo bhavati jiivkaayaanaam| ekaiko nikSepaH svasthAne, bhavatIti zeSaH, parasthAne paJca paJca prakAro bhavati ekaikakAyasya, tadyathA apkAye apkAyo nikSiptaH svasthAnanikSepaH sa eva pRthivI-tejo-vAyu-vanaspati-traseSvevaM paJcadhA parasthAnanikSepo bhavatIti gaathaarthH||580|| prathamacaturbhaGgikAdvitIya-tRtIya-caturthabhaGgakAn gAthApAdatrayeNa pradarzayannAha emeva mIsaesu vi mIsANa saceyaNANa nnikkhevo| ___ mIsANaM mIsesu ya doNhaM pi ya hoi'ccittesu||581|| emeva gaahaa| vyAkhyA- 'emeve ti yathA sacitte sacittaM prathamabhaGge tathA dvitIya-tRtIyayorapIti mizrakeSu apizabdAt sacitteSu mizrANAM sacetanAnAM ca nikSepaH, kimuktaM bhavati- sacetaneSu mizrANAM nikSepo dvitIyabhaGgakaH, mizreSu sacetanAnAM nikSepastRtIyo, mizrANAM mizreSu nikSepa iti cturthH| ___atra caikaikasmin kAye svasthAna-parasthAnataH SaTsaMyogAzcaturbhaGkarUpakAH draSTavyAH, sarve ca SaTtriMzad saMyogA iti| gatA prthmcturbhnggikaa| dvitIya-tRtIyacaturbhagike gAthAcaramapAdenAha ___ 'doNhaM pi ya ho(i) acittesu'tti dvayorapi sacitta-mizrayoracittaviSayo nikSepaH, sa caivaM bhavatisacitte sacittaM iti prathamaH (1) sacitte acittaM iti dvitIyaH (2) acitte sacittaM iti tRtIyaH (3) acitte acittaM iti caturtho bhaGgakaH (4), iyaM dvitIyacaturbhaGgikA, atrA'pi SaTkAyAnaGgIkRtya svasthAna-parasthAnataH SaTsaMyogAzcaturbhaGgAtmakA draSTavyAH, mIlitAzca SaTtriMzad bhvnti| tRtIyacaturbhaGgikA punariyaM- mizre mizraM iti prathamo bhaGgakaH (1) mizre acittamiti dvitIyaH (2) acitte mizraM tRtIyaH (3) acitte'cittaM caturthaH (4), atrA'pi SaTkAyAnaGgIkRtya svasthAna-parasthAnataH SaTsaMyogA draSTavyAH, sarve'pi SaTtriMzad, evaM tisraH SaTtriMzikA mIlitAzca aSTottarazataM saMyogAnAM bhavantIti gaathaarthH||551|| prathamacaturbhaGgikAgrahaNapratiSedhamAha __ jattha u sacittamIse caubhaMgo tattha causu vi agejjhN| taM tu aNaMtara iyaraM paritta'NaMtaM ca vnnkaae||582|| jattha u gaahaa| vyAkhyA- yatra tu sacitta-mizrapadAbhyAM catvAro bhaGgAstatra caturdhvapi agrAhyam, tattu nikSiptamanantaraM paramparaM ca bhavati 'paritta'NaMtaM ca vaNakAe'tti pratyekavanaspatikAye anantavanaspatikAye cAnantara-paramparanikSiptaM bhavatIti gaathaarthH||582|| prakArAntareNa caturbhagikAmAha (Ti0) 1. 0kAro nikSepo bhavati ji0 ji1|| 2. 0ceyaNesu khaM0 vinaa|| 3. citto khN0| citte je2|| 4. 0mIso khN0|| 5. 0mIse khN| mIsA je1|| 6. ya khN| Na je2|| 7. 0tte khN0|| 8. etthaM cau0 je4 bhaaN0|| (vi0Ti0) .. malayagirisUrimate mizreSu sacittanikSepa iti dvitIyabhaGgaH, sacitteSu mizranikSepa iti tRtiiybhnggH| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 // savRttipiNDaniyuktiH // ahava Na sacittamIso u egao egao ya acitto| ettha u caukkabhaMgo tatthAdiduve kahA nntthi||583|| __ ahava Na gaahaa| vyAkhyA- athavA NakAro vAkyAlaGkAre sacitta-mizrapadamekata ekatazcAcittapadam, atra catvAro bhagAste cAmI- sacittamizre sacittamizraM prathamaH (1) acitte sacitta-mizramiti dvitIyaH (2) sacittamizre'cittaM tRtIyaH (3) acitte'cittamiti caturthaH (4) / atrAdya-yordvayorbhaGgayoH 'kaha' tti grahaNakathA nAsti, atyantA'zuddhatvAditi gaathaarthH||583|| sacitte acittanikSepa ityasmin bhaGgake vizeSamAha jaM puNa acittadavvaM Nikkhippar3a cetaNesu dvvesu| tahiM maggaNA u iNamo aNaMtara-paraMparA hoi||584|| jaM puNa gaahaa| vyAkhyA- yat puracittadravyaM nikSipyate sacetaneSu dravyeSu tasmin mArgaNA tviyaM vakSyamANalakSaNA anantara-parampararUpA bhavatIti gaathaarthH||584|| tAmeva darzayannAha ogAhimAda'NaMtaraM paraMparaM piDharagAdi puddhviie| ___NavaNItAdi aNaMtaraM paraMparaM nnaavmaadiisu||585|| ogAhimAi gaahaa| vyAkhyA- udgAhimakAdhanantaraM nikSiptaM pRthivyAm, paramparaM piTharakAdinikSiptaM bhaktAdi prthivyaamev| navanItAdi nikSiptaM anantaramudake, paramparanikSiptaM nAvAdiSviti gaathaarthH||585|| tejasi yo nikSepaH tatrAnantara-parampararUpA dvikAH sapta bhavanti, tAnAha vijjhAya mummuriMgAlameva apptt-ptt-smjaale| volINe satta dugA jaMtolitte ya jynnaae||586|| vijjhAya0 gaahaa| vyAkhyA- vidhyAta-murmurA-'GgArAstathA piTharAdyaprApta-prApta-samajvAlA vyutkrAntajvAlAzcetyete saptAnantara-parampararUpA dvikA bhavanti; yantrAvalipte ca grahaNaM yatanayA vakSyatIti gaathaarthH||586|| vidhyAtAdisvarUpamAha (Ti0) 1. aci0 ji1|| 2. sacitte acittamizramiti ji0|| 3. acittamizre sacittaM ji0|| 4. 0tte mizre aci0 ji1|| 5. kAesu khN0|| 6. takrAdi ji0|| 7. tu laa0|| 8. durga bhAM0 je4| duve // 1 // 9. 0gAle khN0|| 10. 0te agniragirdR0 ji0 ji1|| (vi0Ti0) .. malayagirisUrimudritaprate saccitte sacittamitraM iti prathamabhaGgo updrshitH|| V. malayagirisUrimate tatthAitie iti mUlapAThaH syaat| tathA ca taTTIkA- ... Aditrike Adime bhaGgatraye kathA nAsti iti mly0|| *. malayagirisUrimate 'davvesu' iti padasya sthAne 'mIsesu' iti pAThaH syaat|| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 // nikSiptadoSanirUpaNam // vijjhAu tti Na dIsai aggI dIsai ya iMdaNe chuuddhe| ApiMgala agaNikaNA mummura NijAla iNgaalaa||587|| vijjhAu ti gaahaa| vyAkhyA- 'vijjhAu tti' yo na dRzyate agnirdazyate cendhane prakSipte sa vidhyAtaH, USmamAtraka eveti bhAvaH, ApiGgalA agnikaNA bhasmonmizrA murmuro bhavati, aGgAro jvAlAtIta iti gaathaarthH||587|| appattA u cautthe jAlA piDharaM tu paMcame pttaa| chaThe puNa kaNNasamA jAlA samaticchiyA crime||588|| appatta0 gaahaa| vyAkhyA- 'appattA u cautthe jAlA piDhara' tti yA jvAlA piTharaM na prApnoti sA aprApteti ucyate, taM tu piTharaM prAptA paJcame bhede jvAlAprAptetyabhidhIyate, SaSThe punaH piTharakarNasamA jvAlA samajvAleti bhaNyate, piTharaM samatikrAntA jvAlA carame saptame vyutkraanteti| eteSu saptasvapi maNDaka-vRntAka-pUpikAdInAM anantaranikSepo bhavati, paramparanikSepastu piTharakAdiSvodanAdInAm, agnighaTTanAdayastatra doSA iti gaathaarthH||588|| paramparanikSepe yantra-cullyAdiSu bhajanAmAha pAsolittakaDAhe parisADI Natthi taM pi ya visaalN| so vi ya aciracchUDho ucchuraso nAtiusiNo y||589|| pAsolitta0 gaahaa| vyAkhyA- pArzveSvavaliptaM pArzavaliptaM tasmin = pArthAvalipte kaTAhe parizATI nAsti tadapi ca kaTAhaM vizAlaM = vizAlamukhaM so'pi ca aciranikSipta ikSuraso nAtyuSNazcaivambhUtayA yatanayA gRhyata iti gaathaarthH||589|| usiNodagaM pi gheppai gularasapariNAmiyaM tu nn'ccusinnN| jaMtu aghaTTiyakaNNaM ghaTTiyapaDaNammi mA aggii||590|| usiNodagaM pi gaahaa| vyAkhyA- uSNodakamapi gRhyate guDarasapariNAmitaM prAsukIkRtamityarthaH, nAtyuSNam, ya(t) tvaghaTTitakaNNa aghaTTitA-aspRSTAH kaTAhakarNA yasminnudakadAne tad = aghaTTitakarNam, ayaM ca SoDazabhaGgAnAmAdyaH zuddho bhaGgakaH, atra ca gRhyte| ghaTTitakaNe tu kaTAhe lepAdipatanAdagnivirAdhanA mA bhUditi na gRhyata iti gaathaarthH||590|| dvitIyabhaGgakapradarzanAyAha pAsolittakaDAhe Na'ccusiNe aparisADi ghaTTate / (Ti0) 1. ca // 1 // 2. 0kSepa yantra0 ji0 ji1|| 3. siNA // 1 // 4. 0Ne ji1|| 5. 0NNa ji1|| 6. 0TuMto je1|| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // solasabhaMgavikappA paDhame'NuNNA Na sesesu // 591 // pAsolitta0 gaahaa| vyAkhyA- pArzvAvaliptikaTAhe nAtyuSNaM deyaM parizATI nAsti tadapi kaTA ghaTTitakarNamiti dvitIyo bhaGgastatra na kalpate grahItuM deyam, avaliptakaTAhaM nAtyuSNaM parizATIyuktaM aghaTTitakarNamiti tRtIyo bhaGgako'trA'pi na kalpate, avaliptakaTAhaM nAtyuSNaM parizATIyuktaM ghaTTitakarNaM na kalpate caturtham, evaM svadhiyA SoDazabhaGgavikalpAH kAryyAstatraikasmin prathamabhaGgake anujJA na zeSeSu paJcadazasviti gAthArthaH // 591 // atyuSNe grahaNadoSAnAha duviha virAhaNa usiNe chaDDaNe hANI ya bhANabhedo ya / vAukkhittA'NaMtara paraMparaM pappaDiMya vatthI // 592 // 142 duviha gAhA / vyAkhyA - dvividhA virAdhanA AtmanaH saMyamasya ca, 'usiNe' ti atyuSNe gRhyamANe 'cha' tti bhUmipatane hAnistadddravyasya bhAjanabhedazca bhavatIti gAthArddhArthaH / vAyuviSayamanantara-paramparanikSepamAha - vAtotkSiptaM paprppaTikAdyanantaranikSiptaM paramparaM vAtApUritadRti - pratiSThitaM maNDakAdIti gAthArthaH // 592 // vanaspativiSayaM nikSiptaM dvividhamAha haritAdi anaMtariyA paraMparaM piDharagAdisu varNAmi / 7 pUyAdi piTTaNaMtara bharage kutuyAdisU itarA // 593 // dAraM // (Ti0) 1. 0kuNi je2 / 0kuNa je2 // 2. 0pare khaM0 je1 // 3. 0parA khaM0 // 4. 0ramAi0 je2 // 5. 0tarA khaM0 // 6. kuDagAdi0 je1 // 7. 0taraM khaM0 je1,2 // (vi0Ti0 ) . SoDazabhanavikalpAzca ete bhaMga pArzvAvaliptaM 1 2 8 9 10 11 2 2 2 2 w 12 13 14 15 16 x x x x X x x x nAtyuSNaM x x x x X x parizATI nAsti x x x x x x Xx aghaTTitakarNa x x kalpate na kalpate 99 " "" 99 77 39 "" 99 99 ----- Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 // pihitadoSanirUpaNam // hariyAi gaahaa| vyAkhyA- haritAdiSu nyastA'pUpakAdayo'nantaranikSepaH, paramparaM haritanyastapiTharakAdiSu mudgAdayo vanaspativiSayo'yaM nikSepa iti| trasakAyanikSepamAha- apUpAdi balIvadipRSTe nikSiptaM anantaranikSepaH, balIvardanyastabharakakutupAdiSu apUpaka-ghRtAdi 'itare'tti paramparanikSepa iti gaathaarthH||593|| gataM nikssiptdvaarm| adhunA pihitadvAramAha saccitte accitte mIsaga pihiyammi hodi cubhNgo| Aitie paDiseho carime bhaMgammi bhayaNA u||594|| saccitte gaahaa| vyAkhyA- sacittenAcittena mizreNa ca pihite = sthagite bhavati cturbhjhikaa| AdhabhaGgatraye pratiSedhazcarame tu bhaGge bhajanA bhavatIti gaathaarthH||594|| atidezaM kurvannAha jaha ceva ya nikkhitte saMjogA ceva hoMti bhaMgA y| emeva ya pihiyaMmi vi NANattamiNaM ttiybhNge||595|| jaha ceva ya gaahaa| vyAkhyA- yathaiva ca nikSiptadvAre saMyogA bhaGgAzca bhavanti evameva pihite'pi, nAnAtvamidaM = vizeSo'yaM vakSyamANastRtIyabhaGge acittaM sacittena pihitamityasminniti gaathaarthH||595|| ____acittaM bhaktAdi sacittena leSTu-zilAdinA pRthivIkAyenAnantarapihitaM, leSTu-zilAgarbhapacchikAdinA paramparapihitaM pRthivIkAyena; apUpAdi himadala-karAdinA apkAyenAnantarapihitam, udakabhRtavarddhanikAdinA prmprpihitmpkaayeneti| tejaHkAyapihitaM dvividhamapi svayamevAha niyuktikAraH aMgAradhUviyAdI aNaMtaro saMtaro sraavaadii| tattheva atira vAU paraMparaM batthiNA pihite||596|| aMgAra0 gaahaa| vyAkhyA- aGgAreNa dhUpitaM = aGgAradhUpitaM tadAdau anantarapihitaM tejaskAyeneti, aGgArabhRtasarAvAdinA tu paramparapihitaM vyaJjanAdi, tatraiva dhUpanAGgArAdau(?dhUpitAGgArAdau) anantaravAyupihitaM bhavati, yatrAgnistatra vAyuriti vacanAt, paramparapihitaM vAyubhRtabastyAdineti gaathaarthH||596|| anantara-paramparavanaspatikAyapihitamAha airaM phalAdipihiyaM vaNaMmi iyaraM tu pcch-piddhraadii| kacchabha-saMcArAdI aNaMtarANaMtare chtthe||597|| atiraM gaahaa| vyAkhyA- atirohitaM anantaraM mAtuliGgaphalAdinA pihitaM vanaspatikAyena, itaraM tu paramparapihitaM bIjapUrakagarbhapacchikA-piTharAdinA sthagitaM deyamiti gaathaapuurvaarddhaarthH| (Ti0) 1. tiyabhaMge je1||2. gahaNe ANAiNo dosA je1||3. 0tarA saM je1|| 4. 0paro ba0 kha0 je1,2||5. 0taraparaMparaM je1|| 6. 0kAye itaraM ji0, ji|| 7. dinA tatra 10 ji1|| 8. 0tIyaM ana0 ji1|| 9. chaTThotti ji0 ji1|| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // trasakAyapihitaM dvividhamapyAha- 'kacchabha - saMcArAI aNaMtarANaMtare cchaTTe'tti kacchapena = kUrmeNa tathA saJcArAdinA = pipIlikApaGktyAdinA trasakAyenAnantarapihitam, anantaramiti vaktavye niryuktikRtA dvitIyA'nantaragrahaNaM kRtaM nakAralopAt tato'yamarthaH paramparapihitaM tacca kacchapagarbhapacchikAdinA sthagita 'chaTTe'tti trasakAyaviSaya iti gAthArthaH // 597 // .9 uktA tRtIyabhaGgasya 'acittaM sacittena pihitam' ityasya mArgaNA / sAmprataM caturthabhaGgasya acittamacittena pihitamityasya caturbhaGgikayA bhajanAmAha-- 144 guru guruNA guru lahuNA lahuyaM gurueNa do vi lhugaaii| accitteNa vi pihite caubhaMgo dosu agejjhaM // 598 // dAraM // guru gAhA / vyAkhyA- * gurudravyaM guruNA dravyeNa pihitamiti prathamaH (1), guru laghuneti dvitIyo (2), laghu guruNeti tRtIyaH (3) ubhayalaghuzcaturthaH (4) / evamacittenA'pi pihite catvAro bhaGgA uktalakSaNA 'dosu agejjhaM 'ti prathama - tRtIyayoragrAhyaM dvitIya - caturthayostu grAhyamiti gaathaarthH||598|| uktaM pihitdvaarm| idAnIM saMhRtadvAramAha- saMhataM nAma yad anyatra saMhRtya tad vA anyad vA dadAti tat sNhRtmucyte| tatra caturbhaGgikAM darzayannAha-- saccitte accitte mIsaga sAhAraNe hoi cubhNgo| Aditie paDiseho `gahaNe ANAiNo dosaa||599|| sacitte gaahaa| vyAkhyA- sacittA - 'citta - mizradravyANAM saMharaNe kriyamANe caturbhaGgikA bhavati / AdyabhaGgatraye pratiSedhastasmiMzca grahaNe AjJAbhaGgA - 'navasthAdayo doSA bhavantIti gaathaarthH||599|| atidezaM kurvannAha jaha ceva ya nikkhitte saMjogA ceva hoMti bhaMgA ya / taha ceva ya sAharaNe NANattamiNaM tatiyabhaMge // 600 // jaha ceva gAhA / vyAkhyA- yathA caiva nikSipte saMyogA bhaGgAzca bhavanti tathaiva saMharaNe draSTavyAH / nAnAtvaM idaM vakSyamANamacittaM sacitte saMharatItyevaM lakSaNe tRtIyabhaGge bhavatIti gaathaarthH||600|| nAnAtvamAha matteNa jeNa dAhii tattha adijjaM tu hojja asaNAdI / choDhuM tadaNNahiM teNa dei aha hoi sAharaNA / / 601 // (Ti0) 1. 0GgikAyA ji1 // 2. vA je1 // 3. sacci0 je1 // 4. mA gejjhA khaM0 // 5. sAhAraNammi khaM0 // 6. carime bhaMgammi bhayaNA u je4 bhAM0 // (vi0Ti0 ) *. iha yena mAtrakeNa kRtvA bhaktAdikaM dAtumicchati dAtrI tatrAnyadadAtavyaM kimapi sacittamacittaM mizraM vA'sti tatastadanyatra bhUmyAdau kSiptvA tenAnyaddadAti.... kSepaNaM ca saMharaNamucyate / iti malaya0 // navaraM dvitIya tRtIyacaturbhaGgikayoH pratyekaM tRtIye tRtIye bhaGge'nantara - paramparamArgaNAvidhau nikSiptadvArAdidaM vakSyamANaM nAnAtvamavaseyam, nikSiptadvAre'nyena prakAreNAnantaraparamparamArgaNA kRtA atra tu saMhRtadvAre'nyathA kariSyate iti bhAvaH / iti malaya0 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saMhRtadoSanirUpaNam // 145 matteNa gaahaa| vyAkhyA- 'matteNa ti bhAjanena yena dAsyati tatra bhAjane'deyamapi bhavedazanAdi 'choGamiti saMhRtya tadanyatra sacitte mudgAdau tena bhAjanena dadAti atheyaM bhavati saMharaNeti gaathaarthH||601|| yasmin sacitte saMharati tadAha bhommAdisu taM puNa sAharaNaM hoi chasu vi kaaesu| jaM taM duha acittaM sAharaNaM tattha cubhNgoN||602|| bhommAi0 gaahaa| vyAkhyA- bhUmyAdiSu tatpunaH saMharaNaM bhavati SaTSvapi kAyeSu 'jaM puNa duha acittamiti yat tat caturthabhaGgake acittamacitte saMharati tatra catvAro bhaGgakA iti gaathaarthH||602|| tAnevAha sukke sukkaM paDhamo sukke ullaM tu bitiyao bhNgo| ulle sukkaM tatioM ulle ulaM cauttho tu||603|| sukke gaahaa| vyAkhyA-zuSke zuSkaM saMharati prathamo bhaGgakaH (1) zuSke Ardramiti dvitIyaH (2) Ardra zuSkamiti tRtIyaH (3) AI AImiti caturtha iti gaathaarthH||603|| zuSke zuSkamityAdibhaGgeSu pratyekaM caturbhaGgikAM darzayannAha ekkakke caubhaMgo sukkAdIesu causu bhNgesu| thove thovaM thove bahayaM vivarIya do annnne||604|| ekekke gaadhaa| vyAkhyA- ekaikasmiMzcaturbhamikA zuSkAdiSu caturbhaGgeSu tAM cemAM gAthApazcA?nAha- stoke stokaM prathamaH (1) stoke bahukaM dvitIyaH (2) etadviparItau dvAvanyau bhaGgakAviti, katham ? bahuke stokaM (3) bahuke bahukamityevaMrUpau tRtIya-caturthAviti gaathaarthH||604|| atra bhajanAmAha jattha u thove thovaM sukkaM ullaM va chubhai taM gejhN| jadi taM tu samukkhittuM thovAhAraM dalai mattaM // 605 // jattha u gaahaa| vyAkhyA- yatra tu stoke stokaM zuSkamAI vA prakSipati tad grAhyam, yadi tat samutkSipya stokAdhAraM mAtrakaM dalati = dadAtIti gaathaarthH||605|| dvitIya-caturthabhaGgakayordoSAnAha ukkheve Nikkheve mahallabhANassa luddhaM vahe daaho| aciyatte vocchedo dosu vi bhaMgesu dosaao||606|| (Ti0) 1. bhUmAdi0 khaM0 je1,2 vinaa|| 2. hoi je2|| 3. 0bhaMge je2 // 4. 0o u ullaM ullaM khN0||5. bahuM ca viva0 je4 bhaaN0|| 6. dosu aNNesu // 1 // 7. sukke khaM0 je1,2 vinaa|| 8. kkhittaM je4 bhaaN0|| 9. bhANaMmi je1 vinaa|| 10. ddha yA vaho je1|| 11. vaha khaM0 je4 bhaaN0|| 12. ya je2|| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // ukkheve gAhA / vyAkhyA - utkSepe = utpATane nikSepe = mocane mahato mAtrakasya dAtuH pIDA bhavati, lubdhatA sAdhoH, vadhe = mAtrakabhaGge dAho bhavati, 'aciyatte 'ti aprItI dAtustadddravyAdervyavacchedo, dvayorapi bhaGgakayorgrahaNe doSA bhavantIti gaathaarthH||606|| zuSke Ardramityasmin dvitIyabhaGgake bhajanAmAha-- 146 thove thovaM chUDhaM sukke ullaM va taM tu AiNNaM / bahuyaM tu aNAiNNaM kaDadoso so tti kAUNaM // 607 // dAraM // thove gAhA / vyAkhyA - stoke stokaM prakSiptaM tadapi ca zuSke ArdraM vA tat tvAcaritam, stokatvAt; bahukaM tvanAcaritaM kRtadoSaH sa iti kRtveti gAthArthaH // 607 // gataM sNhRtdvaarm| sAmprataM dAyakadvAramAha-- dadatIti dAyakAH, tatra yairdadadbhirgrAhyamagrAhyaM vA deyaM tAnAha bAle vuDDhe matte ummatte vevite ya jarite y| aMdhillae pagalie ArUDhe pAuyAhiM ca // 608 // bAle gAdhA / vyAkhyA - bAlo, vRddho, mattaH, unmatto, vepamAno jvaritazca andhazca pragalito = galatkRSTha ityarthaH, pAdukArUDhazca atra ca ekArAntaH zabdaH prathamAnto draSTavya iti gaathaapdcchedH||608|| hatthaMdu-niyalabaddhe vivajjie ceva hattha - pAdehiM / terAsi guvviNI bAlavaccha bhuMjaMti ghusuliMtI // 609 // hatthiM0 gaahaa| vyAkhyA - hastAnduka - nigaDabaddho baddhazabdo'tra pratyekaM yojanIyaH, vivarjito hasta-pAdAbhyAM, trairAzikaH = napuMsaka ityarthaH, gurviNI, bAlavatsA, bhuJjAnA, 'ghusuleMti' ti dadhyAdi mathnatIti gAthArthaH // 609 // bhajaMtI ya daleMtI kaMDaMtI ceva taha ya pIsaMtI / piMjaMtI rucaMtI kattaMti pamaddamANI ya // 610 // bhajaMtI gAhA / vyAkhyA - bharjamAnA caNaka-yava- dhAnAdi, dalantI mRdga-masUrAdi kaNDamAnA caiva taNDulAdi tathA ca piMSantI tilA ''malakAdi, piJjantI rUtAdi, 'ruJcantIti loThanyAM karpAsaM loThayantItyarthaH, kRntantI karpAsaM kRtI veSTane ( ) raudhAdikasya dhAtoH karttari striyAM rUpametat, 'pamaddamANI ya'tti rUtaM karAbhyAM paunaHpunyena mRdnatIti gaathaarthH||610|| chakkAyavaggahatthA samaNaTThA Nikkhivittu te ceva / (Ti0) 1. choDhuM je2 vinA // 2. tu je4 bhAM0 // 3. baddho je2 // 4. 0desu je1 // (vi0Ti0 ) . kRtadoSAH anantaragAthAyAmuktadoSAH // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dAyakadoSanirUpaNam // te cevogAhaMtI saMghaTTaMtArabhaMtI ya // 611 // chakkAya0 gaahaa| vyAkhyA- SaTkAyavyagrahastA zramaNArthaM nikSipya tAneva SaTkAyAn, avagAhamAnA tAneva, pAdAbhyAM saGghaTTayantI tAneva, ArabhamANA ca tAneveti gAthArthaH // 611 // , saMsatteNa ye davveNa littahatthA ya littamattA ya / uvvattaMtI sAhAraNaM ca deMtI ya coriyagaM // 612 // saMsatteNa gAhA / vyAkhyA- saMsaktena dravyeNa liptahastA ca liptamAtrA ca piTharakAdyepavartya dadatI, sAdhAraNaM dadatI coritakaM ca dadatIti gAthArthaH // 612 // pAhuDiyaM ca ThaveMtI sapaccavAyA paraM ca uddissa / AbhogamaNAbhogeNa dalaMtI vajjaNijjA tu||613|| 147 pAhuDiyaM gAhA / vyAkhyA - prAbhRtikAM ca sthApayantI, sapratyapAyA dAtrI, paraM coddizya yat sthApitaM taddadatI, AbhogenAzuddhaM dadetI anAbhogena vA 'dalaMtI 'ti dadatI varjanIyA tviti gaathaarthH||613|| etesi dAyagANaM gahaNaM kesiMci hodi bhaiyavvaM / kesiMcI aggahaNaM tavvivarIe bhave gahaNaM // 614 // etesiM gaahaa| vyAkhyA- eteSAM dAyakAnAM madhye grahaNaM keSAJcid bhavati bhAjyaM keSAJcidagrahaNaM tadvaiparItye sati bhaved grahaNamiti gAthArthaH // 614 // bAlAd grahaNe doSAnAhakappaTThiga appAhaNa diNNe aNNoNNagahaNa pajjattaM / khaMtiya maggaNa diNNe uDDAha padosa cArabhaDA // 615 // kappaTThiya gaahaa| asyA arthaH kathAnakAdavaseyastaccedam - kAi bhaddigA agArI "samaNANaM bhikkhaM dejjAsu" tti appAhiUNa kappaTThiyaM gatA khettaM / Agato bhikkhaTThA sAhU / diNNaM tAe NiravasesamodaNANi / avaraNhe samAgatA khaMtiyA, maggiyA kappaTThiyA bhoyaNaTThamodaNaM / tIe saMlattaM "diNNo sAhUssa svvo"| "suTu diNNo, ANehi kusnnN"| "taM pi tasseva diNNaM " / evaM khIra - dahi- takka - pUyaliyAI jAva aMbilaM ti maggijjaMtIe sAhiyaM kappaTThiyAe "diNNaM sayalaM samaNassa" tti / tao ruTThA sA agArI bhaNati "kiM salaM diNaM ?" / sA bhaNai - " so maggai "tti / pacchA sA taM kalahamANI AyariyasagAsaM gyaa| sAhitaM sUriNo jahA- "sAhuNA me gharaM savvaM viloliyaM" ti / tato tIe samakkhamAyarieNaM uvagaraNAi uddAleuM NicchUbbhaMto so NivArio tIe tti / evaM bAlAd gRhyamANe uDDAhaH pradveSaH " cArabhaTA eta" iti pravAdaH syAt, ato bAlAnna grAhyamiti (Ti0) 1. tu khaM0 // 2. 0dyapavRtya lA0 // 3. vAyaM khaM0 // 4. 0raM samuddi0 je1 // 5. 0datIti a0 ji1 // 6. bhayaNA ukhaM0 // 7. 0ci tu a0 khaM0 // 8. TThie je2 // (vi0Ti0 ) . appAhiUNa = saMdizya iti malaya0 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 // savRttipiNDaniyuktiH // gaathaarthH||615|| sthaviradAyakadoSAnAha thero galaMtalAlo kaMpaNahattho paDeja vA deto| apabhu tti ya aciyattaM egatare vA ubhayato vaa||616|| thero gaahaa| vyAkhyA- sthaviro = vRddha ityarthaH galallAlaH kampamAnahastaH patedvA dadat, aprabhuriti kRtvA aciyattaM = aprItirekatarasmin sAdhau dAtari vA gRhapateH samutpadyate, 'ubhayato vAvitti dvayorvApIti gaathaarthH||616|| mattagrahaNe doSAnAha avayAsa bhANabhedo vamaNaM asui tti logagarahA y| paMtAvaNaM ca matte vamaNavivajA tu ummtte||617|| avayAsa gaahaa| vyAkhyA- avayAsaNaM tvAliGganaM tathA bhAjanabhedazca vamanaM = chardanam, azucirayamiti kRtvA lokato gardA = jugupsA jAyate 'paMtAvaNaM'ti AhananaM ca matte dAtayete vanamavaya'stveta eva doSA unmattake dAtari bhavantIti gaathaarthH||617|| vepitadAtRdoSAnAha veviya parisADaNayA pAse va chubheja bhANabhedo vaa| emeva ya jariyaMmi vi jarasaMkamaNaM ca uddddaaho||618|| veviya gaahaa| vyAkhyA- dAturvepanena parizATanA bhavati deyasya pAtrasya pArzve vA kSipet sa hi vepamAno deyaM bhAjanabhedo vA syAt, evamete jvarite'pi dAtari doSA bhavanti tathA jvarasaGkramaNaM cazabdAt patanaM pittAdivamane coDDAhaH syAt, atastAbhyAM sakAzAnna grAhyaH piNDa iti gaathaarthH||618|| andhadAyakadoSAnAha uDDAha kAya paDaNaM aMdhe bhedo ya pAsachubhaNaM c| taddosI saMkamaNaM galaMtabhisabhiNNadehe y||619|| uDDAha gaadhaa| vyAkhyA- uDDAhaH syAt, 'kAya' tti kAyAnAM vadhaH, patanamandhe dAtari bhedazca pAtrasya pArzvaprakSepaNaM ca bhikssaayaaH| pragalitadoSAnAha- tvagdoSI = kuSThI, kimbhUtaH ? galabhRzabhinnadehastasmAd grahaNe vyAdhisaGkramaNaM ucchavAsAdilaganena syAditi, ato'ndha-kuSThihastAnna grAhyaH piNDa iti gaathaarthH||619|| pAdukArUDhAdidAtRcatuSTayadoSAnAha pAyadurUDhapaDaNaM baddhe paritAva asui khiMsA y| karachiNNAsui khiMsA te cciya pAdami paDaNaM c||620|| pAuya0 gaahaa| vyAkhyA- pAdukArUDhasya dAtuH patanaM syAt, baddhe nigaDAndubhirdAtari paritApanA, (Ti0) 1. tatra grahaNe ji1|| 2. vevaNa je1,2 khN0|| 3. chuhai je1|| 4. ya khN0| u je1|| 5. 0maNe khN0|| 6. 0deho // 1 // 7. va khN0|| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dAyakadoSanirUpaNam // 149 azucitvAddAtuH sAdhoH khiMsA ca = nindA syAt, cazabdAt patanaM ca dAtuH, chinnakarAd grahaNe'zucitvAt khrisAdayo doSAH, ya eva cchinnakare doSAsta eva chinnapAde'pi patanaM tvadhikamiti, tasmAdetebhyo hastAnna grAhyamazanAdIti gAthArthaH // 620 // napuMsakAtU piNDagrahaNe doSAnAhaAya - parobhayadosA abhikkhagahaNaMmi khobhaNA paMDe / loga durguchA saMkA erisagA nUNamete vi / / 621 // Aya0 gaadhaa| vyAkhyA - Atma-parobhayadoSA abhIkSNagrahaNe bhikSAyAH kSobhaNAt paNDake dAtari, loke jugupsA zaGkA ca syAd "IdRzakA nUnamete'pi zramaNakAH", tasmAnnapuMsakAnna grAhyA bhikSeti gaathaarthH||621|| gurvviNIsakAzAt piNDagrahaNe doSAnAha gavviNi gabbhe saMghaTTaNA u utavesamANIe / bAlAtI maMsuMDaga majjArAdI virohejjA // 622 // guvviNI gAdhA / vyAkhyA- gurvviNyA bhikSAdAnapravRttAyA garbhasaGghaTTanA bhavatyuttiSThantyA upavizantyAzca / = garbhasaJcalanaM bAlavatsadAtrIdoSAnAha-- 'bAlAtI maMsuMDaga majjArAI virAhejjA' tti bAlaM mAMsapiNDakamiti kRtvA mArjArAdirvirAdhayet kharahastagrahaNa- mocana - paritApanA - 'ntarAya - rodanAdidoSAzca bhavantIti, ato gurvviNIbAlavatsAhastAnna grAhyamazanAdIti gAthArthaH // 622 // bhuJjAnAdAtrIdoSAnAha-- bhuMjaMtI AyamaNe udagaM boTTI ya logagarahA ya / ghusuleMtI saMsatte karammi litte bhave rasagA // 623 // bhuMjatI gAhA / vyAkhyA- * bhuJjantI = bhuJjAnA bhikSArthamAcamane udakojjhanaM kuryyAd anAcamane dAtryA boTIrityazuciriti kRtvA lokagarhA syAt / 'ghusuleMti' tti dadhyAdi mathnatI saMsakte gorase tena ca kare lipte bhavedvadho rasakAnAmiti, ato'syA hastAnna grAhyaH piNDa iti gAthArthaH // 623 // daga - bIe saMghaTTaNa pIsaNa - kaMDa- dala bhajjaNe haNaM / 6 'piMjaMta rucaNAI dinne litte kare udagaM / / 624 // daga-bIe gaahaa| vyAkhyA - peSaNa - kaNDana-dalanAni kurvvANA dAtrya udaka - bIjAnAM saGghaTTanaM kuryuH / bharjanaM kurvvANA (?Na) yA dAtryA bIjAnAM vadhaH syAt, piJjanaM pratItaM, 'rucaNaM' ti karpAsaloThanaM, karttanaM prasiddhaM, 'pamaddaNaM vikkhiNaNaM' rutasya karAbhyAM prakarSeNa marddanaM pramardanamityarthaH, etAni kurvvANA dattAyAM bhikSAyAM liptakaradhAvane jalojjhanaM kuryustasmAdetebhyo hastAnna grAhyA bhikSeti gAthArthaH // 624 // (Ti0) 1. khubbhaNA khaM0 // 2. uTThita vesamANA u bhAM0 // 3. 0 rAhaNayA je2 // 4. 0jaNA je1 // 5. gahaNaM je1 // 6. katteti je1|| 7. piMjaNAI je1 / kattaNAI je2 // 8. 0tthaM vA khaM0 // 9 0eugA0 khaM0 // 10. 0kAyANaM je1 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniyuktiH // SaTkAyavyagrahastAdAtrIsvarUpamAha loNa-daga-agaNi-batthI phalAdi macchAdi sajiya htthNmi| pAeMNogAhaNayA saMghaTTaNa seskaaennN||625|| loNa0 gaahaa| vyAkhyA- lavaNaM udakaM agnirvAyupUritabastiH phalAdi sajIvamatsyAdayazca haste yasyAH sA yadi dadAti etAMzca lavaNAdIn zramaNArthaM nikSipya vA dadAti tato na kalpate piNDo grahItuM, pAdAbhyAM lavaNAdhavagAhanAM kurvvatI tathA saGghanAM zeSakAyena kurvANA yadi dadAti tato na grAhyaM piNDAdIti gaathaarthH||625|| ArabhamANAdAtrIsvarUpamAha khaNamANI Arabhate majai dhovai va siMcai vA kiNci| cheda-visAraNamAdI chiMdai chaTTe phuruphurte||626|| khaNamANI gaahaa| vyAkhyA-khanamAnA pRthivImArabhate, majati svayaM dhAvati vA vastrAdi siJcati vA kiJcidityevaM apkAyamArabhate, jvalayantI samArabhate'gnim, phUtkurvANA dRtyAdi vAyumArabhate, zAkAdezcheda-vizAraNAdi kurvvatI vanaspatimArabhate, chinatti matsyAdIn SaSThe trasakAyasamArambhe, 'phuruphurate'tti sphuranta ityevaM SaTkAyAn samArambhamANAyA hastAnna grAhyA bhikSeti gaathaarthH||626|| kecinmatapradarzanAyAha chakkAyavaggahattha tti kei kolAdi knnnnliyaaii| siddhatthagapupphANi ya sirammi diNNAI vjeti||627|| chakkAya0 gaahaa| vyAkhyA- SaTkAyavyagrahasteti kecana AcAryyAH 'kolAI badarAdIni karNe pinaddhAni tathA siddhArthakapuSpANi ca zirasi dattAni varjayanti = pratiSedhayantIti gaathaarthH||627|| aNNe bhaNaMti dasasu vi esaNadosesu Natthi tgghnnN| teNa na vajaM bhaNNai NaNu gahaNaM daayggghnnaa||628|| aNNe gaahaa| vyAkhyA- anye bhaNanti dazasvapyeSaNAdoSeSu nAsti tadgrahaNaM tena kAraNena na varja kolAdiyuktadAtrIbhikSAdAnam; atra bhaNyate nanu bhaNitaM sUtre dAyakagrahaNAditi gaathaarthH||628|| saMsaktadravyadAtrIdoSAnAha (Ti0) 1. ca laa0|| 2. 0cae kiM0 bhAM0 je2,4|| 3. 0phuretI khN0|| 4. vidAraNAdi ji1|| 5. sirei je1|| 6. sakAyAnAM ji1|| (vi0Ti0) .. zeSakAyena = hastAdinA iti mly0|| . vizAraNam = puSpaphalAdeH khaNDAnAM zoSaNAyAtape mocanaM iti mly0|| 1. hastagrahaNaM hi kila sUtre upalakSaNaM tena karNe zirasi vA jIvanikAyasambhave taddhastAnna kalpate, tanmatena SaTkAyavyagrahasteti padAt SaTkAyaM saGghaTTayantItyasya padasya vizeSo durupapAda iti mly0|| Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dAyakadoSanirUpaNam // saMsajjimaMmi dese saMsajjimadavvalittakaramattA / saMcArA uvvattaNa ukkhippaMte vi te ceva // 629 // saMsajjima0 gAhA / vyAkhyA - saMsaktima (da) dravyavati deze saMsaktima (d) dravyaliptaH karo mAtrakaM vA yasyAH sA tathA, sA caivaMvidhA bhikSAdAtrI varjanIyA resakAnAM jIvAnAM vadharakSaNArthamiti, tathA saJcArAdInAmAghAtaH syAditi apavRttyokhAdi yA dadAti sA varjanIyA, utkSipyApi dadatI varjanIyA, yato'tra dvau doSau saJcArAdipIDA dAtrIpIDA ceti gAthArthaH // 629 // sAdhAraNaM bahUNaM tattha tu dosA jaheva aNisaTTe / coriyae gahaNAdI bhayae suNhAdi vA 'diNte||630|| 151 sAhAraNaM gaahaa| vyAkhyA - sAdhAraNaM = sAmAnyaM bahUnAM tatra tu doSA yathaivAnisRSTe tathaiva drssttvyaaH| tathA coritadravya ( ? vyA ) dAne grahaNa - bandhanAdayo doSA bhRtake snuSA - zvazrAdau vA dadatIti gaathaarthH||630|| pAhuDiThaviyagadosA tiri uDDa - mahe tihA avAyAo / dhammiyamAdI ThaviyaM parassa parasaMtiyaM va tti // 631 // pAhuDi0 gAhA / vyAkhyA- prAbhRtikAM balyAdinimittaM saMsthApya yA dadAti tatra sthApitadvAre ye doSAH pravarttanAdayaste'trA'pi bhavanti / sapratyapAyeti yaduktaM tadapAyAnAha - tiryagapAyo gavAdyabhighAta urdhvaM kASThAdyabhighAto'dhastAd ahibila - kaNTakAdi tridhA apAyA bhavanti, tasmAdvarjanIyA sapratyapAyeti / 'paraM coddizya' (iti) yaduktaM tadAha- dhArmikAdyarthaM sthApitaM parasya 'parasaMtiyaM ve 'ti parakIyaM veti gaathaarthH||639|| AbhogA-'nAbhogadAyakadvayamAha aNukaMpA paDiNIyaTThayA va te kuNar3a jANamANo vi / esaNadose biio u kuNai asaDho ayANaMto // 632 // aNukaMpA gAhA / vyAkhyA- anukampayA pratyanIkArthatayA vA tAneSaNAdoSAn karoti jAnAno'pi dvitIyastu karotyazaTho'jAnAno'nAbhogata ityartha iti gaathaarthH||632|| yaduktameteSAM dAyakAnAM madhye keSAJcit grahaNaM bhAjyaM keSAJcidagrahaNamiti tadAhabhikkhAmette avicAraNA tu bAleNa dijjamANaMmi / ( Ti0) 1. taheva ji1 // 2. deto je1, 2 // 3. ca je1 // 4. 0NNAe khaM0 // (vi0Ti0) saJcArAdInAm = pipIlikAdInAm iti lA0 Ti0 // * ukhA = sthAlI iti lA0 Ti0 // 8. dhArmikAdyarthaM aparasAdhukArpaTikaprabhRtinimittaM yat sthApitaM tatparasya paramArthataH sambandhIti na gRhNIyAt tadgrahaNe'dattAdAnadoSasambhavAt, na kalpate adattAdAnadoSAt iti malaya0 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 // savRttipiNDaniyuktiH // saMdiDhe vA gahaNaM atibahuya viyaalnne'nnunnnnaa||633|| bhikkhA0 gaahaa| vyAkhyA- bhikSAmAtrake avicAraNA tu bAlena dIyamAne gRhapatisandiSTe vA bAle grahaNam, atibahukaM dadati bAle vicAraNe kRte yadyanujJA bhavati tato grAhyamiti gaathaarthH||633|| sthaviradAyakApavAdamAha thera pabhu tharatharaMte dharie aNNeNa daDhasarIre vaa| avvattamattasaDDhe aviMbhale vA asaagrie||634|| thera gaahaa| vyAkhyA- sthaviro yadi prabhurbhavati 'tharatharate'tti kampamAno yadyanyena vidhRto bhavati dRDhazarIro vA yadi bhavet tato graahym| mattadAyakApavAdamAha- avyaktaM manAg matto yaH zrAddhakazcAvihvalo vA yadi ca sAgAriko nAsti tasmAnmattAdapyevaMvidhAd grAhyamazanAdIti gaathaarthH||634|| unmattakApavAdamAha sui bhaddaga dittAdI daDhaggahe vevite jarammi sive| aNNadhariyaM tu saDDo deMtaM'dho'nneNa vA dhrio||635|| sui gaahaa| vyAkhyA- zucirbhadrakazca yadi bhavati dRptAdirunmattakaH, AdizabdAd grahagRhItAdayo gRhyante, IdRzAdunmattakAdapi grAhyam, tathA dRDhahastagraho vepito yadi bhavati tato grAhyaM tathA jvaritAdapi grAhyaM jvare zive sti| andhakadAyakApavAdamAha- andho'pi vidhRtamanyena deyaM zrAddho dadAtyanyena vA dhRtaH san yadi dadAti tato'ndhakAdapi graahymiti||635|| pragalitadAyakApavAdamAha maMDalapasuttikuTThI asAgarie pAuyAgae acle| kamabaddhe saviyAre iyare beTe asaagrie||636|| maMDala0 gaahaa| vyAkhyA- maNDalaprasuptikuSThayukto yaH kuSThI sAgArikarahitaH tasmAd gRhyate, tathA 'pAuAgae acale'tti pAdukArUDhaH sthAnasthito yadi dadAti tataH kAraNe sati tasmAdapi graahym| baddhApavAdamAha- 'kamabaddhe saviyAre'tti kramayorbaddhaH savicAro = yo gantuM zaknotyapIDitastasmAd grAhyam, itarastu avicAra upaviSTo yadyavidyamAnasAgAriko dadAti tataH kalpata iti gaathaarthH||636|| tathA paMDaga appaDisevI velA thaNajIvi theritara savvaM / (Ti0) 1. bhaveddAnA grAhyam ji1|| 2. 0toMdho vaNeNa je2|| 3. ho'vepi0 ji1|| 4. sArIe je4 bhaa0|| 5. saviyAre je2|| 6. vve vi je1|| 7. te aNAe khaM0 // 1 // 8. akiMci0 je1,2|| (vi0Ti0) .. malayagirisUrimate 'pasUti' iti pAThaH syaat| tathA ca taTTIkA - maNDalAni vRttAkAradadruvizeSarUpANi, prasUtiH- nakhAdividAraNe'pi cetanAyA asaMvittistadpo yaH kuSThaH rogavizeSaH ......iti mly0|| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dAyakadoSanirUpaNam // 153 ukkhittamaNAvAe akaMcilagge tthvNtiie||637|| / paMDaga gaahaa| vyAkhyA- paNDako'pratisevI yastasmAd grAhyam, tathA gurviNI yA kAlamAsinI dAtrI sA parihAryo tadviparItAyA hastAd grAhyam, tathA bAlavatseti stanopajIvI bAlo yasyAH sA dAtrI parihAryyA, yasyAH tvAhAre'pi bAlo lagati tasyA hastAd grAhyA bhikSA sthavirairiti; jinakalpikAstu mUlata evApannasattvA bAlavatsA ca yA tAbhyAM hastAnna gRhNanti, tathA kaNDamAnAyA utkSiptaM muzalaM akAJcIlagnabIjaM anapAye pradeze sthApayantyA grAhyamazanAdIti gaathaarthH||637|| tathA . pIsaMtI NippiTTe phAsuM vA ghusalaNe asNsttN| kartaNa asaMkhacuNNaM cuNNaM vA jA acokkhlinnii||638|| pIsaMtI gaahaa| vyAkhyA- piMSantI niHpiSTe = peSaNasamAptau prAsukaM vA piMSantI yA dadAti tasyAH hastAd grAhyaH piNDaH, tathA 'ghusalaNe'tti asaMsaktaM dadhyAdi mathnatyA grAhyA bhikSeti, tathA karttane yA zaGkhacUrNaM vinA kRNatti(?tI) sacUrNaM vA kRNatI yA na hastaprakSAlanazIlA tasyA hastAd grAhyaH piNDa iti gaathaarthH||638|| tathA uvvadRNe saMsatteNa vAvi ahillae na ghtte| piMjaNa-pamaddaNesu ya pacchAkammaM jahiM nntthi||639|| uvaTTaNe gaahaa| vyAkhyA- udvarttane = karpAsaloThane 'saMsatteNa vAvipatti saMsakto- hastastho yadi karpAso na bhavati dAtryA, uttiSThantI vA 'ahillae'tti karkaTakAnna ghaTTayati yadi tato graahym| tathA piJjana-pramaInayoH pazcAtkarma yathA na bhavati tathA grAhyA bhikSeti gaathaarthH||639|| sesesu tu paDivakkho Na saMbhavai kaayghnnmaadiisu| paDipakkhassa abhAve niyamA tu bhave tdgghnnN||640|| daarN|| sesesu gaahaa| vyAkhyA- zeSeSu tu padeSu pratipakSaH- apavAdo na sambhavati kAyagahaNamAIsutti SaTkAyavyagrahastAdiSu, ataH pratipakSasya abhAvAniyamAttu bhavet teSvagrahaNaM piNDasyeti gAthArthaH // 640 // gataM daaykdvaarm| adhunonmizradvAramAha- tacca tridhA sacittA-'citta-mizrabhedAt, Aha ca saccitte accitte mIsaga ummIsagaMmi cubhNgo| Aditie paDiseho carime bhaMgammi bhayaNA tu||641|| sacitte gaahaa| vyAkhyA- sacittA-'citta-mizrapadeSu unmizradvAre catvAro bhaGgA bhvnti| (Ti0) 1. phAsuyaM vA khaM0 je2|| 2. satte khaM0 // 1 // 3. 0ttaNe bhaaN0|| 4. 0cuNNe khaM0 vinaa|| 5. 0NNe je2 khN0|| 6. 0ttaNe je2|| 7. 0ne asaMsa0 ji0 ji1|| 8. 0sehiM khN0|| 9. ya je1|| 10. ya je1|| 11. 0mmIliyaM // 1 // 12. 0zrabhedeSu0 laa0|| 13. atrA0 ji0|| (vi0Ti0).. 'aDhillae' asthikAn kArpAsikAnityarthaH iti mly0|| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // tatrAdyabhaGgatraye pratiSedhazcarame bhage acitte'cittaM unmizya dadAtItyevaM lakSaNe bhajanA tu bhavatIti gaathaarthH||641|| atidezaM kurvvannAha jaha ceva ya saMjogA kAyANaM heTThao tu sAharaNe / taha ceva ya ummIse hoi viseso imo tattha // 642 // jaha ceva ya gaahaa| vyAkhyA- yathA caiva saMyogAH kAyAnAM pRthivyAdInAM adhastAttu saMharaNe, pradarzitA iti gamyate, tathA caivonmizre'pi draSTavyAH, nAnAtvamidaM tRtIyabhaGge yathA pUrvvamuktaM tathaiva acittaM sacitte pRthivyAdAvunmizrya dadAtItyevaM lakSaNe tRtIyabhaGge'trApi draSTavyam // 642| nanu saMhRtadvAronmizradvArayoH kaH punarvizeSa ? ityAha 154 dAyavvamadAyavvaM ca do vi davvAiM dei mIseuM / oyaNakuNAdaNaM sAharaNa tadaNNahiM choDhuM // 643 // dAyavvaM gaahaa| vyAkhyA- dAtavyamadAtavyaM ca dadAti dravye dve api mizrayitvA yathaudanaM kuzanena mizrayitvA evaMvidhamunmizralakSaNaM bhavati, saMharaNaM tu bhikSAdAnArthaM dadhyAdimAtrakasthitadravyamanyatra tat saMhRtya dadAtItyevaM svarUpaM saMharaNamiti gAthArthaH // 643 // caturthabhaGgabhajanAmAha taM piya sukke sukkaM bhaMgA cattAri jaha tu sAharaNe / appabahue vi cauro taheva AiNNa'NAiNNe // 644 // taM pi gAhA / vyAkhyA - tadapi ca yadacitte'cittaM unmizya dadAtIti etadapi zuSke zuSkamityAdyevaM rUpAzcatvAro bhaGgA yathA tu saMharaNe tathA'trA'pi draSTavyAH / alpa - bahukapadadvaye'pi catvAro bhaGgAH, AcaritA - 'nAcaritasvarUpAstathaiva draSTavyA yathA saMharaNa iti gaathaarthH||644|| gataM unmizradvAram / idAnIM apariNatadvAraM dvividhamAha apariNayaM pi ya duvihaM davve bhAve ya duvihamekvekkaM / (Ti0) 1. 0dINi khaM0 // (vi0Ti0 ) . yathA saMharaNadvAre tRtIyabhaGge svasthAna - parasthAnApekSayA SaTUtriMzatsaMyogAH pradarzitAH tathaiva atrA'pi bhAvanIyAH, tadyathA sacittapRthivIkAya: sacittapRthivIkAye unmizraH, sacittapRthivIkAyaH sacittApkAye unmizra ityevaM svayaM saMyogA uuhniiyaaH|| *. catvAro bhaGgA ime - zuSke zuSkam (1) zuSke Ardram (2) Ardre zuSkam (3) Ardre Ardram (4) // 8. alpabahutve adhikRtya catvAro bhaGgA tadyathA - "stoke zuSke stokaM zuSkam (1) stoke zuSke bahukaM zuSkam (2) bahuke zuSke stokaM zuSkam (3) bahuke zuSke bahukaM zuSkamiti (4) evaM zuSke ArdramityAdAvapi bhaGgatrike pratyekaM caturbhI bhAvanIyA, sarvasaGkhyayA bhaGgAH SoDaza" iti malaya0 // . AcaritA - 'nAcaritasvarUpA ime - " zuSke zuSkamityAdInAM caturNAM bhaGgAnAM pratyekaM yau dvau dvau bhanau stoke stokamunmizraM bahuke stokamityevaMrUpau tau kalpyau dAtrIpIDAdidoSAbhAvAt stoke bahukaM, bahuke bahukamityevaMrUpau tu yau dvau dvau bhanau tAvakalpyau tatra dAtrIpIDAdoSasambhavAt ..." iti malaya0 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // apariNatadoSanirUpaNam // 155 davvaMmi hoi chakkaM bhAvaMmi ya hoti sjjhilgaa||645|| apariNayaM pi ya gaahaa| vyAkhyA- apariNatamapi ca dvividhaM dravyaviSayaM bhAvaviSayaM ca, punarapi dvividhamekaikaM daatR-grhiitRsmbndhaat| dravye bhavati sacetanaM pRthivyAdiSaTkaM 'bhAvammi ya hoti sajjhilaga'tti bhAve ca bhavati bhrAtrAokatarabhAvo'pariNata iti gaathaarthH||645|| dravyApariNatasvarUpamAha jIvattaMmi avigate apariNayaM pariNayaM gate jiive| diTuMto duddha-dahI iya apariNayaM pariNayaM taM c||646|| jIvattaMmi gaahaa| vyAkhyA- jIvatve na vigate = avigate apariNataM pRthivyAdidravyamucyate, pariNataM gate jIve bhvti| dRSTAnto'tra dugdha-dadhinI dugdhaM dadhibhAvenAnApannamapariNataM tadeva dugdhaM dadhibhAvenApannaM pariNataM ceti gaathaarthH||646|| bhAvApariNatasvarUpamAha dugamAdIsAmaNNe jati pariNamatI tu tattha egassa demi tti Na sesANaM apariNayaM bhAvato evN||647|| dugamAI gaadhaa| vyAkhyA- bhrAtrAdidvikAdisAmAnye deye yadi pariNamati tu tatraikasya dadAmItyevaM bhAvo na zeSANAmityapariNataM bhAvata evaM syAditi gaathaarthH||647|| grahItRviSayaM bhAvApariNatamAha egeNa vAvi esiM maNaMmi pariNAmitaM Na iyrennN| taM pi ha hodi agejjhaM sajjhilagA sAmi sAhU vaa||648||daarN|| ekkeNa gaahaa| vyAkhyA- ekena vA'pyeSaNIyaM manasi pariNAmitaM netareNa sAdhunA tadapi ca bhavati agrAhyamiti, bhAvApariNataM ca bhrAtR-svAmi-sAdhuviSayaM bhavatIti gaathaarthH||648|| bhnnitmprinntdvaarm| adhunA liptadvAramAha- liptaM nAma yatra dadhyAdidravyalepo lagati, etacca na graahymiti| Aha ca ghettavvamalevakaDaM levakaDe mA hu pacchakammaM ti| __na ya rasagehipasaMgo iti vutte codao bhnni||649|| ghetavva0 gaahaa| vyAkhyA- gRhItavyamalepakRtaM valla-canakAdi, lepakRte mA bhUt pazcAtkarmeti atastanna gRhnnnti| alepakRtagrahaNe guNamAha- na ca rasagRddhiprasaGgo bhavatItyukte codako bhaNatIti (Ti0) 1. dahi je1,2 vinaa|| 2. itti pari0 kh0|| 3. apa0 kh0|| 4. 0bhAvApannaM pariNatamapariNataM ceti gAthArthaH ji0 ji1|| 5. eyaM je2 vinaa|| 6. tesiM je4 bhaaN0| NasiM khN0|| 7. ya khN0|| 8. ti y| jIvApari0 ji0 ji1|| 9. dadhyAderdayadravya0 laa0|| 10. 0kammAI je4 bhaaN0|| 11. abhakSaNaM laa0|| (vi0Ti0) .. "atha sAdhAraNAnisRSTasya dAtRbhAvApariNatasya ca kaH parasparaM prativizeSaH ? ucyate, sAdhAraNAnisRSTaM dAyakaparokSatve, dAtRbhAvApariNataM tu dAyakasamakSatve iti|" iti mly0|| *. vIragaNimate 0kammAI iti pAThaH syaat|| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 // savRttipiNDaniyuktiH // gaathaarthH||649|| jai pacchakammadosA havaMti mA ceva bhuMjaU sttN| tava-niyama-saMjamANaM codaga! hANI khmNtss||650|| jai gaahaa| vyAkhyA- yadi lepakRtagrahaNe pazcAtkAdayo doSA bhavanti tadAnIM mA caiva bhuktAM satataM = srvkaalmpi| gururAha- tapaHsaMyamayogAnAM he codaka ! hAnirbhavati sarvakAlaM kSapaNaM kurvvataH sAdhoH, ataH kAraNAd bhoktavyamiti gaathaarthH||650|| punarapyAha codako- yadi sarvakAlaM kSapaNaM kartumasamarthastataH SaNmAsakSapaNaM kRtvA'lepakRtaM bhungktaam| gururAha- yadi tapaH-saMyamayogAn kartuM zaknoti tataH SaNmAsAdapi bhungktaam| __codaka Aha- yadyevaM tataH SaNmAsakSapaNamekadinAdihAnyA'lepakRtaM bhuJjAnastAvat karotu yAvaccaturthamiti evamapyasaMstaraNe'lpalepaM bhungktaam| amumevArthaM gAthayAha littaM ti bhANiUNaM chammAsA hAyae cautthaM tu| __ AyaMbilassa gahaNaM asaMthare appalevaM tu||651|| littaM ti gaahaa| vyAkhyA- liptaM sadoSamiti bhaNitvA'lepakRtaM bhoktavyamiti guruvacanam; cokadastvAha- yAvajIvameva mA bhuktAM, na cecchaknoti tataH SaNmAsAnupoSya AcAmlena bhuGktAM, na cecchaknoti tata ekadinAdihAnyA tAvad yAvaccaturthamupoSya AcAmlasya grahaNaM karotu, evamapyasaMstaraNe'lpalepaM gRhNAtviti gaathaarthH||651|| enAmeva gAthAM vivRNvannAha AyaMbila pAraNae chammAsa niraMtaraM tu khmiuunnN| jati na tarati chammAse egadiNaNe tato kunnu||652|| AyaMbila gaadhaa| vyAkhyA- yadi sarvakAlaM kSapaNaM kartuM na zaknoti tata AcAmlaM karotu pAraNake SaNmAsAnnirantaraM kSapaNaM kRtvA, yadi na zaknoti SaNmAsAnupavastuM ekadinonAMstataH karotviti gaathaarthH||652|| evaM ekvekkadiNaM AyaMbilapAraNaM kreuunnN| divase divase geNhatu AyaMbilameva nillevaM // 653 // evaM gaadhaa| vyAkhyA- evaM SaNmAsAvadherekaikadinaM parityajya AcAmlena pAraNakaM karotu tAvad yAvaccaturtham, evamapyasamartho divase divase gRhNAtvAcAmlameva nirlepamiti gaathaarthH||653|| gururAha jadi se Na jogahANI saMpati ese va hoi to khmo| khamaNaMtare ya AyaMbilaM tu niyataM tavaM kunnu||654|| (Ti0) 1. sAkSapa0 laa0| 2. 0tthAdI khN0|| 3. sAmupo0 laa0|| 4. karoti ji1|| 5. NUNA khaM0 vinaa|| 6. haveUNaM je4 bhaaN0|| 7. 0marthe ji1|| 8. marahaTThaga // 1 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // liptadoSanirUpaNam // 157 jar3a se gAdhA / vyAkhyA - yadi 'se' tti sAdhorna yogahAniH sAmprataM eSyatkAle vA bhavati tataH kSapaNaM karotu, kSapaNAntare'pyAcAmlaM karotu niyataM vA tadAcAmlaM karotu yadi zaknotIti gaathaarthH||654|| codaka Aha 'heTThAvaNi kosalayA sovIraga- kUrabhoiNo maNuyA / jar3a te vi javaMti tahA kiM nAma jatI Na javaMti / / 655 / / heTThA0 gaahaa| vyAkhyA- 'heTThAvaNi' tti mahArASTrAstathA kozaladezodbhavAH sauvIraka- kUrabhojino manujA yadi te'pi yApayanti tathA kimiti nAma yatayo na yApayanti, api tu yApayantyeveti gaathaarthH||655|| gururAha tiya sIyaM samaNANaM tiya uNha gihINa teNa'NuNNAyaM / takkAdINaM gahaNaM kaTTaramAdIsu bhatiyavvaM // 656 // tIya sIyaM gAhA / vyAkhyA- trikaM zItaM zramaNAnAM vakSyamANaM tadeva trikamuSNaM gRhiNAM tena kAraNenAnujJAtaM takrAdInAM grahaNaM sAdhUnAM, kaTTarAdiSu = ghRtavaTikonmizratImanAdiSu grahaNaM bhAjyamiti gaathaarthH||656|| kiM tat trikam ? ityAha AhAra - uvahi- sejjA tiNNi vi uNhA gihINa sIte vi / teNa u jIrati tesiM duhao usiNeNa AhAro // 657 // = AhAra0 gaahaa| vyAkhyA - AhAropadhi - zayyAstisro'pi uSNA gRhiNAM zIte'pi zItakAle'pi tena tu jIryati teSAM 'duhao'tti ubhayato- bAhyato'bhyantaratazcoSNena AhAra iti gaathaarthH||657|| eyAiM ciya tiNNi vi jatINa sIyAiM hoMti gimhe vi / teNuvahammati aggI tato ye dosA ajIrAdI // 658 // eyAiM ciya gaahaa| vyAkhyA - etAnyeva trINyapi pUrvoktAni zItAni bhavanti grISme'pi tena kAraNenopahanyate agniH jATharaH, tasmAccAgnyupaghAMtAd doSA bhavantyajIrNAdayo, yasmAnna kevalamantargatenaiva jaTharAgninA AhAraH pacyate kintu takrAdinA'pi AhArapaktirbhavatIti, ato'nujJAtaM takrAdInAM grahaNaM sAdhUnAmiti gAthArthaH // 658 // alepadravyapradarzanAyAha odaNa-maMDaga-sattuga- kummAsA rAyamAsa - kala - vallA / tUvari- masUra - muggA mAsA ya alevaDA sukkA // 659 // (Ti0) 1. u je1 // 2. asyA gAthAyA anantaraM adhikA gAthA je2 pratau upalabhyate sA ceyam - jai eya vippahUNA tava niyama guNA bhave niravasesA / AhAramAiyANaM ko tANa pariggahaM kujjA | (vi0Ti0) kalAH = vRttacanakAH sAmAnyena vA canakAH iti malaya0 / kalAyaH = pra0sA0vR0gA0 997 // tripuTAkhyo dhAnyavizeSaH Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // savRttipiNDaniryuktiH // odaNa0 gaahaa| vyAkhyA - odana- maNDaka-saktuka - kulmASa - rAjamASa-kalAya - valla - tuvarImasUra - mRdga- mASAzcaitAni alepadravyANi zuSkAnIti gAthArthaH // 659 // alpalepadravyaprakAzanAyAha-- ubbhijja pejja kUro takkollaNa - sUva - kaMji - kaDhiyAdI / ee tu appalevA pacchAkammaM tahiM bhaiyaM // 660 / / 2 158 ubbhajji gaahaa| vyAkhyA- 'ubbhajjI 'tti bharjikA vastula- cillIzAkAdikRtA, peyA yavAgUH, kUraM kodravaudanam, takram, ullaNaM yenaudanAdrIkriyate, sUpaH, kAJjikam, kvathitiketyevamAdIni etAni alpalepAni pazcAtkarmma teSu bhAjyamiti gAthArthaH // 660 // bahulepadravyakathanAyAha khIra - dahi-jAu - kaTTara - tella-ghayaM phANiyaM sapiMDarasaM / iccAdI bahulevaM pacchAkammaM tahiM niyamA / / 661 // khIra0 gaahaa| vyAkhyA-- kSIraM, dadhi, 'jAyu' tti kSIrapeyA, kaTTaraM, tailaM ghRtaM, phANitaM, sapiNDarasamityAdi dravyakadambakaM bahulepaM pazcAtkarmma tatra niyamAd bhavatIti gAthArthaH // 661 // sAmprataM alpalepadravyapazcAtkarmmabhajanAM aSTabhaGgikayA kathayannAha-- saMsaGketara hattho matto vi ya davva sAvasesitaraM / abhaMgA niyamA gahaNaM tu oesu // 662 ||daarN // saMsaTTheyara gaadhaa| vyAkhyA- tatra dAtuH saMsRSTo'saMsRSTo vA hasto bhavati, mAtrakamapi ca saMsRSTamitarad vA, dravyamapi sAvazeSaM itarad vA'sAvazeSamiti eSAM trayANAM saMsRSTahasta-saMsRSTamAtra - sAvazeSadravyapadAnAM aSTau bhaGgA bhvnti| te cAmI - saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM dravyamiti prathamo bhaGgakaH (1) saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM niravazeSaM dravyamiti dvitIyo bhaGgakaH (2) saMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM dravyamiti tRtIyaH (3) ityevamaSTau bhaGgA bhAvanIyAH / tatra niyamAd grahaNaM tu bhavati 'ojesu'tti viSameSu prathama-tRtIya-paJcama-saptamabhaGgakeSviti gAthArthaH // 662 // gataM liptadvAram / adhunA chardditadvAramAha - chardditamujjhitaM tyaktaM kSiptamityeko'rthaH, tadapi ca sacittA'citta-mizrabhedAt tridhA bhavatItyAha (Ti0) 1. 0tthe je1 khaM0 // 2. 0tesu je1 vinA // 3. acitta ji0 // = (vi0Ti0 ) . kaTTaraM = tImanonmizraghRtavaTikArUpaM iti malaya0 // * phANitaM = guDapAnakaM iti malaya0 // 7. sapiNDarasaM = dravaguDo kharjUrAdi ca // 8. zeSabhaGgakAzca amI- saMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtrakaM niravazeSaM dravyaM (4) asaMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM dravyaM (5) asaMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM niravazeSaM dravyaM ( 6 ) asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM dravyaM (7) asaMsRSTa hasto saMsRSTaM mAtrakaM niravazeSaM dravyaM ( 8 ) // iha hasto mAtraM vA dve vA svayogena saMsRSTe vA bhavato'saMsRSTe vA na tadvazena pazcAtkarma sambhavati, kiM tarhi ? dravyavazena, tathAhi - yatra dravyaM sAvezaSaM tatraiva sAdhvarthaM kharaNTite'pi na dAtrI prakSAlayati, bhUyo'pi pariveSaNasambhavAt yatra tu niravazeSaM dravyaM tatra sAdhudAnAnantaraM niyamataH tadddravyAdhArasthAlIM hastaM mAtraM vA prakSAlayati tato dvitIyAdiSu bhaGgeSu dravye niravazeSe pazcAtkarmasambhavAnna kalpate, prathamAdiSu tu pazcAtkarmAsambhavAt kalpate iti mly0|| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // charditadoSanirUpaNam // saccitte accitte mIsaga taha chaDDaNe ya cubhNgo| cabhaMge paDiseho gahaNe ANAdiNo dosA // 663 // sacitta gaadhaa| vyAkhyA- sacittA - 'citta - mizradravyANAM AdhArAdheyavivakSayA tathA charddane caturbhaGgGgikA bhvti| caturbhaGgikAyAmapi pratiSedhaH, grahaNe AjJAbhaGgAdayo doSA bhavantIti gAthArthaH // 663 // atra doSAnAha usiNassa chaDDaNe diMtao va Dajjhejja kAyadAho vA / sIyapaDaNammi kAyA paDie mahubiMduAharaNaM // 664 // / dAraM // usiNassa gAhA / vyAkhyA- uSNasya dravyasya charddane = samujjhane dadamAno vA dahyeta, taduSNaM yatra patati tatra kAyAnAM dAho vA syAt, zItadravyasya patane 'kAya'tti SaTkAyAnAM ghAtaH patite ca bhUmau dravye madhubindUdAharaNakathana - doSA vAcyA iti gAthArthaH // 664 // abhihitaM chardditadvAram, tadabhidhAnAcca samAptA grahaNaiSaNA / gRhItasya cAhArasya vidhinA grAsaH karttavya iti, ato grAsaiSaNA prApteti / sA ca nAmAdicaturvidhA bhavatItyAha NAmaM -ThavaNA - davie bhAve ghAsesaNA muNeyavvA / davve macchAharaNaM bhAvaMmi u hodi paMcavihA // 665 // 159 NAmaM0 gAhA / vyAkhyA - nAma-sthApanA- dravya-bhAvaviSayA caturvidhA grAsaiSaNA jJAtavyA / tatra nAma-sthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravya-bhAvagrAsaiSaNAdvayamAha - dravye dravyagrAsaiSaNAyAM matsyodAharaNaM bhAvagrAsaiSaNA tu paJcavidheti gAthArthaH // 665 // dravyagrAsaiSaNodAharaNasambandhamAha cariyaM ca kappiyaM vA AharaNaM duvihameva nAyavvaM / atthassa sAhaNaTThA iMdhaNamiva odaNaTThAe // 666 // cariyaM ca gAdhA / spaSTArthA // 666 // tatra kalpitodAharaNaM idam- jadhA ego macchio macchagahaNaNimittaM gao saravaraM / tattha ya maMsa - pesIsaNAho pakkhitto galo / tattha ya juNNamaccho taM maMsaM peraMtesu khAiUNa pacchA puccheNa galamAhaNiUNa lhuumvkkNto| gahiu tti kAuM kaDio galo maccharahio / puNo vi taheva pakkhitto galo sabaDiso, ta khAiUNa mNsmvkkNto| evaM tiNNi vArAo jAva savvaM maMsaM khaiyaM na ya gahio maccho tti / aha maMsammi pahINe jhAyaMtaM macchiyaM bhaNai maccho / kiM jhAyasi taM evaM suNa tAva jahA ahirio si // 667 // aha gAhA / vyAkhyA- atha mAMse prakSINe dhyAyantaM mAstyikaM bhaNati matsyaH " kiM dhyAyasi (Ti0) 9. ya khaM0 je1 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 // savRttipiNDaniyuktiH // tvamevaM ? / zruNu tAvadyathA ahrIko'si = nirlajjo bhavasI"ti gaathaarthH||667|| tibalAgamuhammukko tikkhutto vlyaamuhe| tisattakkhutto jAleNaM sai chiNNodae dhe||668|| tibalAga0 silogo| timro vArA balAkAyA mukhAnmuktaH, katham ? balAkayA gRhItvoddhaM kSiptastiryag nipatya tanmukhAd bhraSTaH, tRtIyavArAyAM jale niptitH| triHkRtvA(?tvaH) 'valayAmuhe'tti velAmukhe kaTakAnusAreNA'haM nirgtH| triHsaptakRtvA(?tvaH) ekaviMzativArA ityarthaH 'jAleNa' tti jAlAd bhraSTaH, katham ? yadA jAlaM dhIvaraH prakSipati tadA ahamadho gatvA tiSThAmi evamekaviMzativArA jAlAd bhrsstto'hmiti| sakRt = ekAM vArAM cchinnodakeM hRde mAtsikena tIkSNazalAkAyAM proteSu matsyeSu ahaM svayameva matsAntarAle vadanena lagitvA sthitaH, sa ca dhIvaraH kardamaliptAn tAn sarasi prakSAlayituM gataH, teSu ca prakSAlyamAneSu ahaM jalAntarnimagna iti shlokaarthH||668|| eyArisaM mamaM sattaM saDhaM ghttttiyghttttnnN| icchasi galeNa ghettuM aho te ahiriiyyaa||669|| eyArisaM silogo| IdRzaM mama sattvaM zaThaM ghaTTiyaghaTTaNaM'tti ghaTTitasya = dhIvarAdinA kRtasyopAyasya ghaTTanaM = cAlanaM yat sattvaM tattatheti icchasi galena grahItuM mAM aho ! te = tava nihIMkatA = nirlajjateti shlokaarthH||669|| dravyagrAsaiSaNAdRSTAntasya bhAvagrAsaiSaNAyAmupanayaH pradarzyate- matsyasthAnIyaH sAdhuH, mAMsasthAnIyaM tu bhaktapAnam, mAtsyikasthAnIyo rAgAdisamudAyo, yathA na cchalito matsya upAyagrasanena evaM sAdhurapi AtmAnamAtmanaiva anuzAsti bhojanakAle, katham ? bAyAlIsesaNasaMkaDammi gahaNammi jIva na hu chlio| eNhiM jaha na chalijasi bhuMjato raag-dosehiN||670|| bAyAlIsa0 gaahaa| vyAkhyA- dvicatvAriMzadbhedaiSaNAsaGkaTe (grahaNe) he jIva ! yathA na cchalitastathA sAmpratamapi bhujAno yathA na chalyase tathA vidheyam // 670 // tAmeva bhAvagrAsaiSaNAmAha ghAsesaNA u bhAve hoi pasatthA ya appasatthA y| apasatthA paMcavihA tabvivarIyA pasatthA tu||671|| ghAsesaNA u gaahaa| vyAkhyA- grAsaiSaNA tu bhAve bhavati prazastA ca aprazastA ca; tatrAprazastA (Ti0) 1. 0lAnnaSTo0 ji1 vinaa|| 2. hiMDato je2|| 3. taheva je4 bhaaN0|| 4. sarvamUlAdarzeSu asyA anantaraM adhikA gAthA dRzyate, kintu kenApi TIkAkAreNa na vivRtaa| avacUrikAreNa saMkSepeNa vivRtaa| sA'dhikA gAthA iyam- saMjoiyamaibahuyaM iMgAla sadhUmagaM anntttthaae| paMcavihA apasatthA tavivarIyA pasatthA tu||5. duvihA u hoi bahi // 1 // 6. joyayato je2 khN| joiMte // 1 // 4 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || saMyojanAnirUpaNam // 161 paJcavidhA tadviparItA prazastA tviti gAthArthaH // 671 // tatra aprazastabhAvagrAsaiSaNA- saMyojanA, atibahukaM, sAGgAraM, sadhUmakaM anarthAyetyevaM paJcadhA, prazastA tvetadviparIteti / tatra saMyojanAmAha davve bhAve saMjoyaNA tu davve duhA tu bahi aNto| bhikkhaM ci hiMDato saMjoe taMmi bAhiriyA // 672 // davve gAdhA / vyAkhyA- dravye bhAve saMyojanA tu dravye saMyojanA dvidhA tu bahirantazca, bhikSAmeva hiNDamAnaH saMyojayati AhArameSA bAhyasaMyojaneti gAthArthaH // 672 // tAmeva spaSTayannAhakhIra - dahi- sUva - kaTTaralaMbhe guDa sappi - vaDaga vAluMke / aMto tu tihA pAe laMbaNa vadaNe vibhAsA tu // 673 // - khIra0 gaadhaa| vyAkhyA - kSIra-dadhi - sUpa - kaTTaralAbhe sati guDa-sarpirvaTaka- vAluGkAdInAM ca lAbhe bhikSAmaTanneva saMyojayatyeSA bAhyasaMyojanA; antastviyaM trividhA, tadyathA - pAtre, lambane vadane ca 'vibhASe 'ti vyAkhyA, sA ceyaM - yad yad rasopakAridravyaM tat tat pAtre saMyojayati, vAluGka-vaTakavRntAka-kAra-cellAdi saMyojayati lambane = kavale, tathA vadane prakSipya lambanaM tataH zAlanakaM prakSipati pazcAditi vadanasaMyojaneti gAthArthaH // 673 // dravyasaMyojanayA tvAtmAnaM rAga-dveSAbhyAM saMyojayatItyAhasaMjoyaNAe dosA jo saMjoei bhattapANaM tu / davvAiM rasaheuM uvaghAo tassimo hodi // 674 // saMjoyaNAe gAhA / vyAkhyA - saMyojanAyAM doSAH, yaH saMyojayati bhaktapAnaM tu dravyAdirasahetuM upaghAtastasyAyaM bhavatIti gAthArthaH // 674 // saMjoyaNA tu bhAve saMjoto tAiM davvAI / saMjoyayato kammaM kammeNa bhavaM tato dukkhaM / / 675 / / saMjoyaNA gaahaa| vyAkhyA - saMyojanA tu bhAve - saMyojayannapi tAni guDa - dadhyAdIni dravyANi saMyojayati = badhnAtItyarthaH karmma Atmani karmmaNA ca bhavaM = saMsAraM nirvarttayati tato bhavAd duHkhamadhigacchatIti gaathaarthH||675|| saMyojanApavAdamAha- patteya pauralaMbhe bhuttuvvarite ya sesa gamaNaTThA / diTTho saMjogo khalu aha kkamo tassimo hodi // 676 // patteya gaahaa| vyAkhyA- pratyekaM = ekaikaM sAdhuM prati ghRtAdipracuralAbhe 'bhuttuvvarie 'tti bhuktazeSe (Ti0) 1. 0tmani ji1 // 2. 0joeto khaM0 / 0joeUNa je2,4 bhAM0 // 3. 0yate ya je2 / 0yate u je1 // 4.0mapi gaccha0 ji1 // 5. 0 sagANaM pi / gamaNaTThA saMjoyaNa ghayasattu gulAdiyaM kujjA khaM0 // 6. ya khaM0 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 // savRttipiNDaniyuktiH // zeSagamanArthaM = zeSopayogAya dRSTaH = anujJAtaH saMyogaH khlvnydrvyenn| atha kramastasya ayaM uktasvarUpo vakSyamANazca bhavatIti gaathaarthH||676|| rasaheuM paDisiddho saMjogo kappate gilaanntttthaa| jassa va abhattachaMdo suhocio'bhAvio jo y||677|| rasaheuM gaahaa| vyAkhyA- rasahetoH = rasanimittaM pratiSiddhaH saMyogaH = saMyojanA, glAnArthaM yasya vA na bhaktachandaH = arocakaH sukhocito vA yo rAjaputrAdiH 'abhAvita' iti ajAtasamyakpariNAmo yazca tadarthaM saMyojanA'pi aduSTeti gaathaarthH||677|| gataM sNyojnaadvaarm| adhunA AhArapramANadvAramAha battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe u aTThAvIsaM bhave kvlaa||678|| battIsaM gaadhaa| vyAkhyA- dvAtriMzat 'kile'tti madhyamapramANasaMsUcakaH kavalA AhAraH kukSipUrako bhavati puruSasya, mahelAyAstvaSTAviMzatiH bhavet kavalA AhAraH kukSipUraka iti gaathaarthH||678|| napuMsakasya caturviMzatiH kavalA AhAraH, sa cAtra na gRhItaH, prAyeNa napuMsakasya ayogyatvAt prvrjyaayaaH| kavalAnAM kiM pramANam ? kukkuTyaNDakapramANamAtrAH kavalA bhvnti| kukkuTI dvividhAdravyakukkuTI bhAvakukkuTI c| tatra dravyakukkuTI dvividhA- udarakukkuTI galakukkuTI c| tatra udarakukkuTI sAdhorudaraM yAvanmAtreNAhAreNa nAtinyUnaM nAtyAdhmAtaM bhavati sa AhAraH (udara)kukkuTI, tasyA dvAtriMzattamo bhAgo'NDakam, tat pramANaM kvlsy| ____gala eva kukkuTI = galakukkuTI tadantarAlamaNDakaM, tatrAvilagno yaH piNDaH pravizati avikRtAsyasya tat pramANaM kavalasyeti, athavA zarIrameva dravyakukkuTI tanmukhaM aNDakaM tatrAvikRte mukhe akSikapolauSThabhUbhiryaH pravizati piNDastat pramANaM kavalasya, athavA kukkuTI- pakSiNI tadaNDakapramANaH kavalo graahyH| bhAvakukkuTI punaryenAhAreNa bhuktena nAtinyUnaM nAtyAdhmAtamudaraM dhRtiM ca badhnAti jJAna-darzana-cAritrANAM ca vRddhirbhavati tasyAhArasya dvAtriMzo bhAgo'NDakaM, tat pramANaM kavalasya, atra ca bhAvasya prAdhAnyAd bhAvakukkuTyaNDakamAtrapramANatA bhAvanIyA kvlsyeti| etto 'kiMcI hINaM alu addhaddhagaM ca aahaarN| sAhussa beMti dhIrA jAtAmAtaM ca UNaM c||679|| etto gaadhaa| vyAkhyA- etasmAd AhArapramANAt kiJcinmAtrayA hInaM kavalena kavalAbhyAM kavalaihInaM (Ti0) 1. ajAtaH samayakpariNAmo yasya tadarthaM laa0|| 2. va je2|| 3. kiNAvihI0 je1 vinaa|| 4. omaM je2 vinaa|| 5. 0dosA khN0|| 6. 0vyA khN0|| Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pramANanirUpaNam // yAvad arddhaM arddhArddhakaM cAhAraM sAdhobruvate dhIrA yAtrAmAtraM ca nyUnaM ceti gaathaarthH||679|| pramANadoSamAha pakAmaM ca nikAmaM ca paNIyaM bhttpaannmaahaare| atibahuyaM atibahuso pamANadoso munneyvvo||680|| pagAmaM ca gaahaa| vyAkhyA- prakAmaM ca nikAmaM ca praNItaM bhaktapAnamAhArayet atibahukaM, atibahuzaH pramANadoSo jJAtavyaH sAdhoriti gaathaarthH||680|| prakAmAdisvarUpamAha battIsodi pareNaM pakAma niccaM tameva tu nnikaam| jaM puNa galaMtanehaM paNItamiti taM buhA beNti||681|| battIsAi gaahaa| vyAkhyA- dvAtriMzatkavalAdeH parato bhuJAnasya prakAmabhojanam, nityaM pratidinaM tameva tu pramANAtItamaznato nikAmabhojanaM bhavati, yatpunargalasnehaM bhojanaM tat praNItaM budhA bruvata iti gaathaarthH||681|| punarapi pramANadoSamAha atibahuyaM atibahuso atippamANeNa bhoyaNaM bhuttN| hAdeja va vAmeja va mAreja va taM ajiirNtN||682|| aibahu0 gaadhaa| vyAkhyA- atibahukaM atibahuzo'tipramANena atRpyamAnena vA bhojanaM bhuktaM sat hAdayed vA vamayed vA mArayed vA tadajIryaditi gaathaarthH||682|| atibahvAdisvarUpamAha bahayAtItamaibahaM atibahaso tiNNi tiNha va prennN| taM ciya atippamANaM bhuMjati jaM vA atippNto||683|| bahuyAIya0 gaadhaa| vyAkhyA- bahvatItaM atibahuM nijAhArAtItamityarthaH, atibahuzaH- timro vArA bhuGkte tisRbhyo vA parato yad bhuGkte tadeva ca atipramANamucyate athavA bhuGkte yad vA'tRpyamAno bhojanaM tadatRpyamAnamiti gaathaarthH||683|| pramANAdiyuktAhArabhojane guNAnAha hitAhArA mitAhArA appAhArA ya je nraa| na te vijA tigicchaMti appANaM te tigicchgaa||684|| hiyAhAra silogo| hitaM dravyato bhAvatazca, dravyato'viruddhadravyANi ghRta-guDAdIni bhAvatastveSaNIyaM tadAhArayanti ye te hitAhArAH, mitaM = pramANopetaM bhojanaM yeSAM te mitAhArAH, etasmAdapyalpataraM bhuJjate ye te alpAhArAH, evaMvidhAzca ye narA na tAn vaidyAzcikitsanti Atmanaiva Atmanaste cikitsakA iti shlokaarthH||684|| ahita-hitasvarUpamAha dahi-tellasamAogo ahito khIra-dahi-kaMjiyANaM c| (Ti0) 1. 0sAe je4 bhaaN0|| 2.. tuM je1|| 3. vamaeja khN0|| 4. 0ppaMte khaM0 je2|| 5. khIraghayakaM0 khN0|| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 // savRttipiNDaniyuktiH // patthaM puNa rogaharaM Na ya heU hoi rogss||685|| dahi0 gaahaa| vyAkhyA- dadhi-tailayoH samAyogo na hitastathA kSIra-dadhi-kAJjikAnAM ca samAyogo viruddha iti| uktaM ca zAkA-''mlaphala-piNyAka-kUlattha-lavaNaiH sh| karIra-dadhi-matsyaizca prAyaH kSIraM virudhyte||1|| () pathyaM punaraviruddhadravyamIlanaM rogaharaM na ca tad itthambhUtaM heturbhavati rogasyeti / uktaM ca ahitAzanasamparkAt sarvarogodbhavo ytH| tasmAttadahitaM tyAjyaM nyAyyaM pthynissevnnm||1|| () iti gaathaarthH||685|| sAmprataM mitavyAcikhyAsayAha addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhaae| vAyapaviyAraNaTThA chanbhAgaM UNayaM kujjaa||686|| addhamasaNassa gaahaa| vyAkhyA- sarvamevodaraM SaDbhAgairvibhajyate, tatrArddhamiti bhAgatrayaM azanasya savyaJjanasyAdhAraM kuryAt, tathA dravasya jATharabhAgadvayamAdhAraM kuryAt, vAyupravicAraNArthaM SaD(Tha)bhAgamudarasya UnakaM kuryyAditi gaathaarthH||686|| kAlApekSayA AhAramAnaM bhavati, sa ca tridhetyAha sIto usiNo sAhAraNo ya kAlo tihA munneyvvo| sAdhAraNammi kAle tatthAhAre imA mttaa||687|| sIo gaadhaa| vyAkhyA- zItaH, uSNaH, sAdhAraNazca kAlastridhA jJAtavyaH, sAdhAraNe kAle tatrAhAre iyaM pUrvagAthoktA mAtrA bhavatIti gaathaarthH||687|| sIe davassa ego bhatte cattAri ahava do paanne| usiNe davassa doNNI tiNNi va sesA tu bhttss||688|| sIe gaadhaa| vyAkhyA- tatrAtizIte dravasya = udakasya eko bhAgo bhaktasya catvAro bhAgA athavA dvau bhAgau pAnaviSayau madhyamazIta iti| tathA atyuSNe dravasya trayastu bhAgA azanasya dvau bhAgau trayo vA zeSe vimadhyamoSNe bhaktasyeti gaathaarthH||688|| bhAgAnAM sthira-caravibhAgadarzanAyAha ego davassa bhAgo avaDio bhoyaNassa do bhaagaa| vahUti va hAyaMti va do do bhAgA u ekkeke||689|| ego gaahaa| vyAkhyA- eko dravasya bhAgo'vasthito bhojanasya dvau bhAgau, varddhate vA hAni vA vrajato dvau dvau bhAgAvekaikasmin bhakte pAne ceti gaathaarthH||689|| (Ti0) 1. vyavvA je2|| 2. tiNNI je4 bhaaN0|| 3. tattha // 1 // 4. vi khN0|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sAGgAra-sadhUmanirUpaNam // 165 ettha tu tatiya-cautthA doNNi u aNavaTThiyA bhave bhaagaa| paMcama chaTTho paDhamo bitio ya avaTThiyA bhaagaa||690|| daarN|| ettha u gaahaa| vyAkhyA- atra tu SaDbhAgaprarUpaNe tRtIya-caturthoM dvau tvanavasthitau bhAgau bhavataH, paJcamaH pAnaviSayo bhAgaH, SaSTho vAyuviSayaH, prathama-dvitIyau tvAhAraviSayAvityete bhAgA avasthitA bhavantIti gaathaarthH||690|| uktaM prmaanndvaarm| ____adhunA sAGgAra-sadhUmadvAradvayamAha- saha aGgArairvarttata iti sAGgAram, tatra aGgArA dvividhAdravyAGgArA bhAvAGgArAzca, tatra dravyAGgArAH khadirAdivanaspativizeSAH kRzAnudagdhA ye, bhAvAGgArAstu raagvishessaaH| saha dhUmena = sadhUmam, dhUmo'tra dvividho- dravya-bhAvabhedAt, tatra dravyadhUmo'rddhadagdhAnAM kASThAdInAM yo dhUmo, bhAvadhUmastu dveSa iti| tatra bhAvAGgAra-bhAvadhUmadoSadUSitaM bhojanaM kathaM bhavatItyAha taM hoi saiMgAlaM jaM AhArei mucchio sNto| taM puNa hodi sadhUmaM jaM AhArei niNdto||691|| taM hoi gaahaa| vyAkhyA- tad bhavati sAGgAraM yad bhojanaM AhArayati mUrcchitaH san- aho ! miSTaM, aho ! susambhRtaM, snigdhaM, supakkaM, surasamityevaM bhnnnniti| tat punarbhavati sadhUmaM yad bhojanaM AhArayati aho ! virUpaM, kuthitaM, asvAdu, asaMskRtaM, apakvaM, alavaNaM cetyevaM nindanniti gaathaarthH||691|| sAGgAra-sadhUmalakSaNamAha aMgArattamapattaM jalamANaM iMdhaNaM sadhUmaM tu| aMgAro ti pavvuccai taM ciya darlDa gate dhUme // 692 // aMgAratta0 gaadhaa| vyAkhyA- aGgAratvaM aprAptaM jvaladindhanaM sadhUmamucyate, aGgAra iti procyate tadevendhanaM dagdhaM gate dhUme satIti gaathaarthH||692|| rAgamahAtmyamAha rAgaggisaMpalitto bhuMjaMto phAsuyaM pi aahaarN| NiddaDiMgAlanibhaM karei caraNidhaNaM khippaM // 693 // rAgaggi0 gaahaa| vyAkhyA- rAgAgnisampradIpto bhuJjAnaH prAsukamapi AhAraM nirdagdhAGgAranibhaM karoti caraNendhanaM kSipramiti gaathaarthH||693|| dveSamahAtmyamAha dosaggI vi jalaMto appattiyadhUmadhUmiyaM crnnN| aMgAramittasarisaM jA Na bhavati Niddahai taav||694|| dosaggI vi gaahaa| vyAkhyA- dveSAgnirapi jvalan aprItireva dhUmastena dhUmitaM caraNaM aGgA(Ti0) 1. nindanti iti ji0|| 2. gAraM ti je2 vinaa|| 3. gAramiti laa0|| 4. rametta se saMjAta bhavai khaM0 je1 je2|| 5. viyANAhi je2,4 bhaaN0|| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 // savRttipiNDaniyuktiH // ramAtrasadRzaM yAvanna bhavati nirdahati tAvaditi gaathaarthH||694|| sAmprataM dvAradvayamapi nigamayannAha rAgeNa saiMgAlaM doseNa sadhUmagaM tu nnaayvvN| chAyAlIsaM dosA bodhavvA bhoynnvihiie||695|| . rAgeNa gaahaa| vyAkhyA- rAgeNAdhmAto bhuJjAnaH sAdhuH sAGgAraM caraNaM karoti dveSeNa yukto bhuJjAnaH sadhUmaM caraNaM karotItyevaM jJAtavyaM, tasmAd rAgadveSagataM na bhoktavyamiti gaathaapuurvaarddhaarthH| .. ___pazcArddhana samastapiNDadoSasaGkhyAnamAha- SaTcatvAriMzaddoSA boddhavyA bhojanavidhau, katham ? udgamadoSAH paJcadaza, yato'dhyavapUrako mizrajAte praviSTaH, utpAdanAdoSAzca SoDaza tathaiSaNAdoSA daza, saMyojanAdi doSapaJcakamityevaM SaTcatvAriMzaddoSA iti gAthApazcArddhArthaH // 695 // kIdRzaM punarAhAraM bhuJjate sAdhava ? ityetadAha AhAreti tavassI vitiMgAlaM ca vigayadhUmaM c| jhANa-jjhayaNaNimittaM esavadeso pvynnss||696||daarN|| AhAratI gaadhaa| vyAkhyA- AhArayanti tapasvino vitAGgAraM ca rAgA'karaNena vigatadhUmaM ca dveSA'karaNena, tadapi na niSkAraNaM bhujate, baTharavat, kiM tarhi ? dhyAnA-'dhyayananimittameSa upadezaH pravacanasya = Agamasyeti gaathaarthH||696|| sAGgAra-sadhUmadvAre vyaakhyaate| sAmprataM kAraNadvAramAha- tatra kAraNaM rajanIpAzcAtyayAmapratikramaNacaramakAyotsargasthaH cintayati bhoktavyakAraNAni mama santi na santi veti, santi cet kiyanti punastAnItyata Aha chahi kAraNehi sAhU AhArato vi Ayarai dhmm| chahiM ceva kAraNehiM NijjUhaMto vi aayri||697|| chahiM kAraNehiM gaahaa| vyAkhyA- SaDbhiH kAraNaiH sAdhunispRha AhArayannapi Acarati dharmA SaDbhireva ca kAraNaiH 'NijjUhaMto vitti parityajannapi Acarati dharma, bhagavadarhatpraNItAgamasya anekAntavAdagarbhatvAditi gaathaarthH||697|| kAni punastAni bhojanasya SaTkAraNAnItyAha veyaNa veyAvacce iriyaTThAe ya sNjmtttthaae| __ taha pANavattiyAe chaThe puNa dhmmciNtaae||698|| veyaNa gaadhaa| vyAkhyA- kSudvedanopazamanAya, AcAryAdibhedena dazavidhavaiyAvRtyakaraNAya, IryApathasaMzodhanArtham, saMyamArthaM tathA 'prANapratyayArthamiti prANasaMdhAraNArthaM SaSThaM punaH dharmacintArthaM bhuJjIteti sarvatra kriyA drssttvyaa||698|| enAmeva gAthAM vivRNvannAha Natthi chuhAe sarisiyA viyaNA bhuMjeja tppsmnntttthaa| (Ti0) 1. tthi hu chu0 je2|| 2. tao je2|| 3. 0NabhayaM ca bhayANaM chuhA0 laa0|| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 // kAraNanirUpaNam // chAo veyAvaccaM na tarai kAuM ato bhuNje||699|| Natthi chuhAe gaahaa| vyAkhyA- nAsti kSudhayA = bubhukSayA sadRzI vedanA, ato bhuJjIta tatprazamanArtham, uktaM ca paMthasamA Natthi jarA dAriddasamo ya parihavo nntthi| maraNasamaM Natthi bhayaM chuhAsamA veyaNA nntthi||1|| taM Natthi jaM Na bAhai tilatusamittaM pi ettha kaayss| saNNejjhaM savvaduhAI deMti aahaarrhiyss||2|| () 'chAo'tti bubhukSitaH san vaiyAvRtyaM na zaknoti kartum, uktaM ca galai balaM ucchAho avei siDhilei sylvaavaare| NAsai sattaM araI vivaDDae asnnrhiyss||1|| () atastatkaraNAya bhuJjIteti gaathaarthH||699|| iriyaM Na visohei pehAdIyaM va saMjamaM kaauN| thAmo vA parihAyai guNa'NuppehAsu ya astto||700|| iriyaM gaahaa| vyAkhyA- IryApathaM bubhukSito na vizodhayati, atastacchodhanAya bhuJjIta, prekSAdikaM vA saMyama kssudhaato na zaknoti kartumatastatkaraNAya aznIyAt, sthAma prANo balamityanarthAntaraM tad vA parihAni yAti bubhukSitasyAto'znIyAt, tathA guNanaM = granthaparAvartta anuprekSA = zrutacintanaM tayozcAzakto bubhukSito bhavatyato'znIyAt, evamebhiH SaDbhiH kAraNairbhujAno'pi sAdhurjJAna-darzana-cAritrarUpaM dharma nAtikrAmatIti gAthArthaH // 700 // abhojanakAraNasambandhagAthAmAha ___ ahava Na kujAhAraM chahiM ThANehiM sNjo| pacchA pacchimakAlammi kAuM appakkhamaM khmN||701|| ahava silogo| athavA na kuryyAdAhAraM = nAznIyAdityarthaH SaDbhiH sthAnairhetubhUtaiH saMyataH, 'pazcAditi ziSyaniSpAdanAdisakalakarttavyA'nantaramityarthaH pazcimakAle pAzcAtyavayasi kartuM 'appakhamamiti saMlekhanApUrvakamanazanakaraNaM kSamaM = yogyamiti shlokaarthH||701|| abhojanakAraNAnyAha AtaMke uvasagge titikkhayA bNbhcerguttiisu| pANidayA tavaheuM sriirvocchednntttthaae||702|| AyaMke gaahaa| vyAkhyA- AtaGke, upasarge titikSArtham, brahmacaryaguptiSu saptamI SaSThyarthe brahmacaryaguptInAmityarthaH, prANidayArtham, tapohetoH, zarIravyavacchedArthaM na bhuJjIteti sarvatra kriyA (Ti0) 1. tatkAra0 laa0|| 2. ca Na so0 je2 vinaa|| 3. 0yA vi saM0 // 1 // 4. ca je4 bhaaN0|| 5. tatkAra0 laa0|| 6. 0ttI ya khN0|| 7.0ya vAva usaggo khN0| vyagA ca uva0 je4 bhaa0|| 8. 0yarakkhaNaTThA je1|| 9. 0JjItha ji1|| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 // savRttipiNDaniyuktiH // drssttvyaa||702|| enAmeva gAthAM vivRNvannAha AyaMko jaramAdI rAyA-saNNAyagAi uvsggo| baMbhavayaMpAlaNaTThA pANidayA vaas-mhigaadii||703|| AyaMko gaahaa| vyAkhyA- AtaGko jvarA-'kSirogAdistasmiMzcotpanne na bhuJjIta, yata uktam balAvirodhi nirdiSTaM jvarAdau laGghanaM hitm| Rte'nil-shrm-krodh-shok-kaam-ksstjvraan||1|| () tathA rAja-svajanAdyupasarge jAte divya-manuSya-tiryakkRtopasarge vA tadupazamanAya nAznIyAt, mohodaye sati brahmavratapAlanArthaM na bhuJjIta, uktaM ca viSayA vinivartante nirAhArasya dehinH| rasavarja raso'pyevaM paraM dRSTvA nivrttte||1|| (gItA 2/59) tathA prANidayArthaM varSe varSati sati mahikAyAM ca nipatantyAM AdizabdAt sUkSmamaNDUkikAdisaMsaktabhUmau na adyAd ataH prANidayA mahApuNyaphalA, uktaM ca dakSA nArakavezmanAM pratihatau paTvI kuyonikSitau, hantrI rogacayasya pApamathanI vAmRtatvasya tu| kInAzoddhatabAhusUkSmadalanaprAptottamatvAkhilA, sAdhvI jIvadayA jayatyapamalA mUddhirna sthitA shreysaam||1|| () iti gaathaarthH||703|| tavaheu cautthAdI jAva ya chammAsio tavo hoi| chaTuM sarIravocchedaNaTThayA hoy'nnaahaaro||704|| tavaheu gaahaa| vyAkhyA- tapohetorna bhuJjIta tacca tapazcaturthAd Arabhya yAvat SaNmAsAntaM bhvti| SaSThamidaM kAraNaM saMyamAsamarthazarIravyavacchedanArthaM bhavatyanAhAraH sAdhuriti gaathaarthH||704|| etehiM chahiM ThANehiM aNAhAro u jo bhve| dhammaM nAtikkame bhikkhU dhammajhANarato bhve||705|| eehiM silogo| ebhiranantaroktaiH SaDbhiH sthAnairanAhArastu yo bhavet sa dharma nAtikramed bhikSurdhamadhyAnaratazca bhavediti shlokaarthH||705|| uktaM kAraNadvAram, tadabhidhAnAcca uktA grAsaiSaNA, taduktau bhAvagaveSaNaiSaNA-grahaNaiSaNA-grAsaiSaNAbhedabhinnA trividhA'pyeSaNA smaapteti| asyA eva samastadoSasaGkalanAyAha (Ti0) 1. dRSTA ji0 ji1|| 2. zlakSNama0 ji1|| 3. zreyasI ji0 ji1|| 4. tu khN0|| 5. ya je1|| 6. 0kkha jaNajogagao bha0 je1|| 7. iyaM gAthA malayavRttau na dRshyte|| 8. ita UrddhaM ji1 pratau noplbhyte|| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // azaThasya virAdhanA'pi nirjarAphalA // solasa uggamadosA solasa uppAyaNAe dosA tu / dasa esaNAya dosA saMjoyaNamAdi paMceva // 706 // solasa uggama0 gaadhaa| vyAkhyA - tatra gaveSaNAsamutthitAH SoDazodgamadoSAH, utpAdanAsamutthitAH SoDazotpAdanAdoSAH, grahaNaiSaNAsamutthitA dazaiSaNAdoSAH, grAsaiSaNAsamutthitAH saMyojanAdayaH paJca grAsaiSaNAdoSAH, ete sarve'pi mIlitAH saptacatvAriMzadeSaNAdoSA bhavantIti gAthArthaH // 706 // etAn doSAn vizodhayan piNDaM vizodhayati, tadvizuddhau cAritrazuddhiH, tacchuddhau ca muktisamprAptiH, uktaM ca ee visohayaMto piMDaM sohei saMsao Natthi / ee avisohaMte carittabheyaM viyANAhi // 1 // samaNattaNassa sAro bhikkhAyariyA jiNehiM paNNattA / ettha paritapyamANaM taM jANasu maMdasaMvegaM // 2 // ( vya0 bhA0 2484 ) NANacaraNassa mUlaM bhikkhAyariyA 'jiNehiM paNNattA / ettha u ujjamamANaM taM jANasu tivvasaMvegaM // 3 // piMDaM asohayaMto acarittI ettha saMsao Natthi / cArittaMmi asaMte NiratthiyA hoi dikkhA u // 4 // cArittaMmi asaMtaMmi NevvANaM Na u gacchao (? i) / NevvANaMmi asaMtaMmi savvA dikkhA niratthiyA // 5 // ( vya0 bhA0 2416 ) uggama - uppAyaNa - esaNAsu cArittarakkhaNaTThAe / piMDaM sejja uvahiM sorheto hoi sacarittI // 6 // ( ) tasmAdetairudgamAdidoSaiH parizuddhaH piNDa eSitavya iti / ( vya0 bhA0 2485 ) eso AhAravihI jaha bhaNio savvabhAvadaMsIhiM / dhammAvassagajogA jeNa na hAyaMti taM kujjA // 707 // = 169 eso gAhA / ( vyAkhyA - ) 'eSa' iti yaH prokta AhAravidhiH piNDavidhireSaNAvizuddha ityarthaH, yathA = yena prakAreNa bhaNitaH sarvabhAvadarzibhiH tIrthakarairyathoktaH tathA mayA'pi kAlAnurUpamiti sva (mati) vibhavena vyAkhyAta iti vAkyazeSaH / = gAthApazcArddhenApavAdamAha- dharmmAvazyakayogA yena hAniM na gacchanti tat kuryAt, sarvvazAstrANi sApavAdAnIti kRtvaa| dharme (? mrmo) dvividhaH - zrutadharmmazcAritradharmmazca, dharmmAvazyakayogA yena prakAreNa na (Ti0) 1. ita Urddha lA0 pratau nopalabhyate // 2. saMvat 1209 kArtika vadi 12 some pustikeyaM likhiteti // cha // maMgalaM mhaashrii||ch|| khN0| piNDaniryuktisUtraM samAptamiti / maMgalaM mahAzrIH zivamastu sarvvajagataH je2 / mahalliyApiMDanijuttI sammattA // cha // je1|| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 // savRttipiNDaniyuktiH // hAni vrajanti tat karttavyaM utsargApavAdasthitena bhvitvymityrthH||707|| apavAdamAsevamAnasya azaThasya virAdhanA'pi nirjarAphalaivetyAha jA jayamANassa bhave virAhaNA suttvihiismggss| sA hoti nijaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // 708 // jA jayamANassa gaahaa| (vyAkhyA-) yo yatamAnasya cAritradharme susthitasya paNagaparihANIe jayamANassetyartho virAdhanA sUtrArthobhayaviduSo bahuzrutasyetyarthaH sA apavAdapratyayA virAdhanA 'tasye'ti sAdhornirjaraphalA bhavati, kimbhUtasya ? adhyAtmavizuddhiyuktasya = raagdvessrhitsyetyrthH| iyamatra bhAvanA- kRtayogino gItArthasya kAraNikasya yatanayA apavAdaviSayA virAdhanA mokSaphalA bhavatIti gaathaarthH||708|| ___evaM nAmaniSpanne nikSepe dvipade piNDapadaM eSaNApadaM ca te ca vyAkhyAtena(?) (tad)vyAkhyAnAccAbhihito nAmaniSpanno nikSepastadabhidhAnAcca parisamAptA pinnddniyuktiriti||ch|| ch|| piNDAdhyayanasamAzritaniryuktervivaraNaM vidhAya zubhaM yat kuzalaM samprAptaM tena sukhI bhavatu bhvyjnH||ch|| maMgalaM mhaashriiH||ch||||ch|| zivamastu srvjgtH||ch|| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA pariziSTa - 1 piNDaniryuktimUlagAthAnAmakArAdyanukramaH airaM phalAdipihiyaM... akkaMta- dhaMta- ghaanne...||51|| pRSTha 33 88 .... 164 126 ........ 131 154 85 .......... 79 141 10 20 108 11 abhojje gamaNAdI ya .... // 212 // 51 amilA - karabhIkhIraM lsunn....|| 216 // 52 amugaM ti puNo ddhN....||264|| 64 amugANaM ti va dijja .... // 258 // 62 ayamavaro u vikppo....||445|| avayAsa bhaannbhedo...||617|| 151 55 avaraddhiga- visabaMdhe... // 21 // . pN...||136|| ......... 33 78 | avaropparasajjhilagA sNjuttaa....|| 359 // . 150 avi NAma hoi.... // 485 // avi ya hu bttiisaae....||406 // avisuddha prinnaamo...||567|| asaNAINa cauNha vi....||192|| 118 163 10 assaMjamajogANaM psNdhnnN....|| 494 // .. 73 aha maMsammi phiinne...||667|| 68 aha mIsao tu piMDo ... // 68 // 165 t...1148411 ......... 143 aMgArattamapattaM jlmaannN...||692|| aMgAradhUviyAdI aNaMtaro... aMguliyA ghetuM ka .... // 314 // aidUrajalaMtariyA kammAsaMkAe // 364 // 89 78 ...1148011 akkhe varADae vaa...||13|| agaviTThassa u ghnnN...||93|| pRSTha | gAthA aciyattamaMtarAyaM tennaahdd....||400|| accittamakkhiyaMmI cusu...||574|| acchejjaM pi ya tivihN....||393|| acchoDa-piTTaNAsu y...||45|| ajjhoyarao tiviho....||415|| aTThAe aNaTThAe chkkaay...||124|| aNisaTThamaNuNNAyaM kppi....||413|| aNisihaM pddikutthN....||404|| aNukaMpa bhagiNigehe dridd....||352|| aNukaMpA paDiNI yaa...||632|| aNuciyadesaM dvvN....||226|| aNNaTTha uTThiyA vaa....||312|| aNNe bhaNaMti dasasu vi...||628|| aNNA''hAkammaM uvaNIyaM... aNNesi dijjmaanne....||497|| atibahuyaM atibhuso...||682|| . atibhaar-cuuddnn-pnne...||32|| . attaTThA raMdhato paasNddiinnN....|| 297 // attaTThiyaAyANe ddaayN....||278|| attIkarei kammaM ... // 134 // atthAha gAha - pNkaa....|| 359 // addhamasaNassa svvNjnnss...||686|| addhiti ditttthiipnnhy...||521|| 143 addhiti pucchA aasnnnn||543|| 14 apariNayaM piya duvihaM... // 645 // . .6 aparimiyaNehavuDDhI daasttN....||345|| 24 appattammi va tthviyN....||316 // appattA u cautthe... / / 588 || 96 appatte cciya vaase...||33|| . 137 appasattho u asNjmo...|| 78 // 95 abbhaMgiya - saMbAhiya - uvvaTTiya... abbhiMtaraparibhogaM uvariM... // 40 // 12 99 aghaNaghaNacArigagaNe chaayaa............||197|| ........ 48 30 99 197 87 171 .... // 453 // .... 105 148 7 87 116 ............ 98 136 47 .... 118 159 18 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 pariziSTa-1 gAthA pRSTha gAthA 149 ahava Na kujjAhAraM chhiN...||701|| ......... 167 | aahaakmmprinno....||229|| .. ahava Na scittmiiso...||583|| ............ 139 | aahaakmmaa''mNtnn....||204|| ............. ahavA cauNha niymaa...||73||................ 19 | AhAkammAdINaM hoi...||155||............. ahigaraNa bhdd-pNtaa....||444||.............. 105 | AhAkammiyaNAmA egtttthaa...||109|| ......... ahuNuTThiyaM va annvekkhiyN....||447|| ...... 106 | AhAkammiyadAraM bhnniy....||240|| .......... AiNNamaNAiNNaM nnisiihaa....||356|| ..........88 | aahaakmmiybhaaynn....||286|| ............... AukkAo tiviho...||23|| | AhAkammuddesiga crimtigN....||420||....... AkaMpiyA nnimittenn....||468|| ............. | AhAkammuddesiya puutikmme...||107|| .......... 27 ANaM svvjinnaannN....||206||................. 50 AhAkammuddesiya miisN....||271|| .............66 ANAiNo ya dosaa....||205||................ 50 | AhAkammeNa ahokrei...||158|| ............. 38 ANeta- jagA kmmunnaa...||145|| ............. 35 | AhAra-uvahi-sajjA tinnnni...||657|| ...... AtaMke uvasagge titikkhyaa...||702|| ...... 167 aahaar-uvhi-sejjaa...||83||................. AdhAya jaMkIrai tN....||424|| 101 | AhAreMti tvssii...||696|| aay-probhydosaa...||621||.. ............... | AhArovahimAI jiatttthaae....||399|| ......... 96 AyaMko jaramAdI raayaa...||703|| ........... | iMdatthaM jaha sddaa...||157| .................. AyaMbila paarnne...||652|| ................ | iMdhaNa agnniiavyv....||282||............. AyakIyaM pi ya duvihN....||334|| . ........83 | iMdhaNa-posa | iNdhnn-dhuume-gNdhe....||280||................ / Ayara'NAdara bhAvo syN....||225|| ........... 54 | iNdhnn-dhuume-gNdhe....||281||................ aayriy-uvjjhaae...||509|| ............... 122 | iMdhaNamAdI moktuM .... // 290 // ................ Ayariya-gilANANa u...||34|| .... | ikkhAguvaMsa bhrho...||513|| ................ AyavayaM ca prvyN...||520||............... iTTAchaNami pripiNddiyaann....||500|| ........ 119 aasNdi-piiddh-mNcg....||388||............... iTTagapAgAdINaM bhumjjhe...||47|| ............... 13 AsayamAdiehiM vaalciy....||435||........ 103 | itaro vi ya paMtAve nnisi....||353|| ... AhA ahe ya kmme...||110||............... | iya avihiiprihrnnaa....||223||............... 54 AhA ahe ya kmme...||151||........ 37 iriyaM Na visohei...||700|| ................ 167 AhAkaDabhoIhiM shvaaso...||148||........... 36 ukkos-mjjhim-jhnnnngN....||373|| .......... AhAkammaM bhuNjti....||239|| ................ 57 ukkhittaM nnikkhippi....||367|| ............... 90 AhAkammaMtariyA asnnaadii...||156|| ......... 38 | ukkheve Nikkheve mhll...||606||........... 145 AhAkammaggahaNe aikkmaatiisu....||203|| ..... 49 | uggama uggovaNa mggnnaa...||100||............. 25 AhAkammapariNao phaasuy...||129||.......... 32 / uggamakoDI avyv....||421|| ............. 101 .. 25 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 gAthA pRSTha | gAthA uggamakoDIavayavamitteNa vi....||270|| .......65 ekko u asbbhaave..||14||........... uggamadosA sols...||559|| ............... 134 | egaMtamavakkamaNaM ji....||233|| .............. uggAdikulesu vi evmev....||475|| ........ 114 | egaMtasiNiddhammI porisimegN...||54||........ uccattAe dANaM dullbh....||349|| .............. 86 | egaTTha egavaMjaNa egttuN...||152|| ............ ucchAhio pareNa v....||499||............. 119 | egavihAdi dsviho...||75|| .............. ucchU-khIrAdIyaM vikaari....||305|| ........... 75 | egassa mANajuttaM na u....||355|| .......... uDDAha kAya pddnnN...||618||................ 148 | egeNa kayamakajaM krei....||207||............. uDDamahe tiriyaM pi y....||390|| .............. 94 | egeNa vAvi esiN...||648|| ........... udubaddha dhuvaNa baaus...||31|| ................ 10 ego davassa bhAgo avtttthio...||689|| ..... uddesiyaM samuddesiyaM c....||252||..............60 | ete u annaadesaa...||27|| ............... uppAyaNAe dosaa...||551|| ................. 133 | ete ceva u dosaa....||347|| .............. ubbhaTTha 3pariNNAyaM annnnN....||306|| ..........75 | ete Na u vissaame...||38|| ............... ubbhijja peja kuuro...||660|| ............... 157 | eteNa majjha bhaavo....||487||............... ubbhiNNe chakkAyA daanne....||375|| ............ 91 | etesi dAyagANaM ghnnN...||614|| ............ ubhyaatirittmhvaa...||10|| ......................5 | etehiM chahiM tthaannehiN...||705||............... 168 ubhaye vi ya pcchnnaa....||464||............ 111 | etto kiMcI hiinnN...||679|| ................ uvaogammi ya laabhN...||138|| ............ .33 | ettha tu ttiy-cutthaa...||690|| ........... 164 uvasayabAhiM tthaannN....||459||....... | emeva ujjhiyammi vi....||218||.............. 53 uvvaTTaNe saMsatteNa vaavi...||639|| .......... | emeva kaagmaadii....||488|| ................. 116 . uvvadritA paosaM chobhg....||450||..........107 | emeva bhAvakUr3e bjjhi...||132|| ..... usiNassa chaDDaNe dito...||664|| ......... 159 | emeva mIsaesu vi miisaann...||581|| ....... 139 usiNodagaM pi gheppi...||590|| ............. emeva ya ukkose vaarnn....||389||............ 94 usiNodagamaNuvatte dNdde...||25|| .............. emeva ya kammammi vi....||263|| ............. 64 usugAiehi maMDehi taav....||454||.......... | emeva ya jaMtammi vi....||409|| .............. 98 vA khr....||354|| | emeva vAi-khamae nimitt....||342|| .......... 84 Usava maMDaNavaggA nn....||247|| ..............59 / emeva sesaesu vi...||91|| .................... ee te jesimo....||187|| .................... 45 / emeva sesagANa vi...||580||................ 138 ekkakkaM taM duvihaM annNtr....||304||...........75 | emeva sesigAsu vi....||451|| ..... 107 ekkekkA vi ya duvihaa....||461|| ........... 110 | eyaM tu annaacinnnnN....||370||. ekkakke cubhNgo...||604||................... 145 / eyAI ciya tiNNi vi...||658|| ........... 157 : ......90 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 pariziSTa-1 gAthA pRSTha | gAthA eyArisaM mamaM sttN...||669|| ................ 160 | kammAsaMkAe pahaM mottuN....||222|| ............. 54 erisagaM ciya dukkhN....||492||.............. 117 | kammiyakaddamamissA cullii....||276|| .......... 67 evaM ekkekkdinnN...||653||................... 156 | karaDuyabhattamaladdhaM annnnhi....||498|| ........ evaM khu ahaM suddho...||137|| ... .. 33 | kassa ghara pucchiuunnN....||503|| ............ evaM tu gaviTThassA ... // 550 // ............... .. 132 | kassa tti pucchiymmii...||159|| ........... evaM tu puvvlitte....||377|| .... | kAmaM sayaM na kuvvi...||133||........ evaM mIsajjAyaM crnnppN....||299|| ...... kAya-vai-maNo tinnnni...||114|| evaM liMge bhaavnn....||175|| 43 | kiM addhii tti pucchaa...||547|| ..... esaNa gavesaNA mggnnaa...||88|| ............. | kiM Na Thavijjai putto...||546||............. eseva kamo niymaa....||363|| ............ | kiM taM aahaakmm....||182|| ................. 44 eso AhAravihI jh...||707|| .......... | kiM vA kaheja chaaraa....||341|| .............. 84 eso solasabhedo vi....||418||........ kiNNu hu khaddhA bhikkhaa...||563|| .......... 135 ogAhimAdaNaMtaraM prNprN...||585|| kiNhAdiyA tu lessaa...||120|| .............. 29 odnn-mNddg-sttug...||659|| .............. kivaNesu dummaNesu y....||483|| ............ 115 odnn-vNjnn-paanng...||48||.............. kIyagaDaM pi ya duvihN....||333|| ............. odnn-smitim-sttug....||224|| ............ 54 | kuDDassa kuNai chiddddN....||330|| ............... obhAsiya pddisiddho....||502|| .. | kulae u cubbhaagss...||4|| ................ ome saMgamatherA gcch....||458|| .......... | kUDauvamAe ketii...||131|| ................ oyaraMtaM payaM dittuN...||556|| ................ | kei ekkkknisiN...||42||................... orAlaggahaNe tirikkh...||113||............ . 28 | keI bhaNaMti phie....||215|| .............. orAlasarIrANaM uddvnn...||112|| ........... | kelAsabhavaNA ete....||486|| .............. oheNa vibhAgeNa y....||241|| ............ koDIkaraNaM duvihaM uggmkoddii....||431||.... oho suovutto...||561|| .. 135 koddavarAlagagAme vshii....||184|| kaMDiya tiguNukkaMDA tu....||193|| .............. 47 | kollaire vatthavvo dtto....||457||........... 109 kakkaDiya-aMbagA vaa....||191||........... kovo vddvaagbhN....||470||................ kaNaga-rayatAdiyANaM jhetttt....||436||........ 104 | khaNamANI Arabhate mjji...||626||......... 150 kattari poynnaavekkh....||476|| ........... 114 | khaddhe niddhe ya ruyaa....||210|| ................51 kantAmi tAva pelN....||311||................. 77 | khamagAdi kaalkjjaadiesu...||67|| ............ 17 kappaTThiga appaahnn...||615|| ............... khallaga-mallaga lecchaariyaanni....||232|| ........ 56 karamANa jeNa bhAveNa.... 21 khiir-hi-jaau-kttttr..||661||.. 158 / / 147 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 gAthA pRSTha | gAthA khiir-dhi-suuv-kttttrlNbhe...||673|| ......... 161 | gheppai akuNciyaagmmi....||383|| ............. 93 khIradumaheTTha pNthe...||19|| ........................7 caMdodayaM ca sUrodayaM c....||234|| ............ khIrAhAro rovti....||442|| ................ 105 | caMpA chaNammi ghecchaami...||516||........... 124 khIre ya majjaNe mNddnne....||440|| ........... 104 cariMdiyANa mcchiyprihaaro...||64|| ......... 17 khette samANadesI kaalNmi...||162|| ........... 39 cauro aikkama vikkme....||201|| ............ 49 gaMtuM vijAmaMtaNa kiN...||530|| .............. 127 cmmtttthi-dNt-nh...||65|| ..................... 17 gaMtUNa AvaNaM so....||221||.................. 53 | caraNakaraNaparihINe annnnmmi....||322|| .......80 gaMdhAdiguNasamiddhaM jN....||267|| ............... 65 | cariyaM ca kappiyaM vaa...||666||............. 159 gamaNAgamaNukkheve bhaasiy....||249|| .......... 60 cAulodagaM pi se dehi....||189||............. 46 gavviNi gabbhe sNghttttnnaa...||622|| ........... 149 | cANakka puccha ittttaa...||537|| ............... gAmANa doNha verN....||466||................ 111 | cuNNe aNtddhaanne...||534||................. guNaNipphaNNaM gonnnnN...||7|| | cullI avacullI vaa....||302|| ... guNasaMthaveNa pcchaa...||526|| ................ | cullI ukkhA va kmmaaii....||275|| guNasaMthaveNa puvvN...||524|| ................. | cullukkhaliyA ddove....||273|| ........... guru guruNA guru lhunnaa...||598|| ............ 144 | coyaga ! iNdhnnmaadiihiN....||284|| ............. 69 guru-pcckkhaanni-gilaann...||44|| colla tti daarmhunnaa....||410||....... gUDhAyArA Na kreNti....||228|| ................ chaumattho suyanANI gvese...||560|| ....... 134 geNhaNa kaDDaNa vvhaar....||408|| ............. | chaumatthohuddesaM kh....||244|| ................ 59 go-mhisi-ayaakhiirN...||154|| ............... | chakkAyavaggahattha tti kei...||627|| .......... 150 goTThiNiutto dhmmii....||268||.............. | chakkAyavaggahatthA smnntttthaa...||611||......... 146 goNIharaNa sbhuumii...||141||................... | chabbaga-vAragamAdI hoi....||303|| ............ 75 goNNaM samayakayaM vaa..||6|| ......................4 | chahi kAraNehi saahuu...||697|| .............. gonnnnsmyaatiritt...||11|| ......................5 | chAyaM pi vivjetii....||194|| ................ 48 govapao acchettuM dinnnnN....||395||........... 95 chiNNamacchiNNaM duvihN....||254|| govAlae ya bhye....||394||................. 95 | chiNNamachiNNo duviho....||411|| ............. 99 ghnnudhiighnnvlyaa...||24||.....................8 | chiNNo diTThamadiTTho jo....||412|| ............ 99 ghayasattuyadiTuMto smnnunnnnaataa....||403|| ....... 97 | chinnaMmi tato ukk....||418|| ............... 100 ghrkoil-sNcaaraa....||382|| .................. 93 | jaM jaha va kayaM daahN....||265|| . .............64 ghAsesaNA u bhAve hoi...||671|| ........... 160 | jaM davvaM udgaadisu...||116|| ................. 28 ghettavvamalevakaDaM levkdde...||649|| ......... 155 / jaM puNa acittdvvN...||584||............... 140 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 119 132 ............73 ............40 130 .. 43 1 1 ... . pariziSTa-1 gAthA pRSTha gAthA jaMghA-bAhu-tarIya v....||358|| ...............88 | jaaii-kul-gnn-kmme....||471||............ 113 jaMghAparijitasaDDI addhiti...||544|| ......... 131 | jAI-kule vibhAsA gnno....||472||......... 113 jaMghAhINA ome...||535|| .................. 129 | jANaMtamajANaMto thev...||125|| ............. jai pcchkmmdosaa...||650|| .............. 155 jaamaai-putt-pimaarnnN....||466|| ............ jai vi ya taa....||501|| | jAyasu Na eriso hN....||506||............. jai vi suto me...||548||.................. jArisiya cciya lddhaa...||565|| ............ jai saMkA doskrii...||566|| ............... jAva Na bhuppsnnnnN...||28||...... jaiNo viisaa'bhiggh....||178||...............43 jAvaMtahAsiddhaM Na eti....||296|| jaiNo saavg-nninnhg....||179|| ............. 43 | jAvaMti devadattA gihii...||164||. jaNa sAvagANa khisnn...||541|| ............ | jAvaMtie visohii....||417|| ................ 100 jattha utaio bhgo....||181|| . | jAvaMtiyamuddesaM paasNddiinnN....||253||.. jattha u thove thovN...||605|| jiyasattudevi citt...||15||................ jattha u scittmiise...||582|| .......... jIvattaMmi avigte...||646|| .............. jadi se Na joghaannii...||654|| 156 jIvAmo kaha vi....||242|| .........58 jammaM esati ego...||9|| | jujai gaNassa khettN....||185||............ jassa puNa piNddvaaytttthyaa...||9||............. je vi ya privesNti...||142|| ............ jaha kammaM tu akppN....||211||............ je vij-mNtdosaa...||538|| ................ jaha kAraNaM tu tNtuu...||85|| ............... | jo jahavAyaM Na kunni....||208|| jaha kaarnnmnnuvhyN...||86|| ................ | jo puNa vissaamijjti...||39|| ............... jaha ceva puvvlitte....||378|| .............. | joi-padIve kuNai v....||331|| ............. jaha ceva ya nikkhitte...||595|| .......... joggA'jiNNe maaruynnisgg...||104||.......... jaha ceva ya nikkhitte...||600||.......... jotisa-taNosahINaM meh...||102||............. 26 jaha ceva ya sNjogaa...||642|| ........ tthaann-nnisiid-tuyttttnn...||22||...................8 jaha jaha pdesinniN...||532||............ | DhaDDarasara cunnamuho muygiraa....||455|| ...... 108 jaha tipadeso khNdho...||72|| ................ | NaNu suhumpuuiyssaa....||283|| ................ 69 jaha te dNsnnkNkhii....||238||............... | Natthi chuhAe srisiyaa...||699||........... jaha vaMtaM tu abhojjN....||213|| ............... 52 | Nadi kaNhabiNNa diive...||540||......... jaheva kuMbhAisu puvvlitte....||381|| .......... 92 | NavaNIya maMthu tkk....||307||.. jA jadamANassa bhve...||708||.............. 169 | NANa-carittA cevN....||170||............ jA jeNa hodi vnnnnenn....||449|| ........... 107 / NANaM dsnn-tv...||76|| .................. ................. .......128 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......... elaga aampaae...||1shaa .............. .......... pariziSTa-1 gAthA pRSTha | gAthA NANiviTTha labbhai daasii....||397|| .......... 96 | tiya sIyaM smnnaannN...||656|| ........... NAma-ThavaNA-davie bhaave...||665|| ......... 159 | tiriyaaytujjuktenn....||392||........... nnaam-tthvnnaa-dvie....||434|| .............. 103 | tiviho u dvvpiNddo...||15|| ............ nnaam-tthvnnaa-dvie...||89||.... | tiviho teukkaao...||46|| ............... nnaam-tthvnnaa-dvie...||94||................... | tujjhaTThAe kyminnN....||227|| nnaam-tthvnnaapiNddo...||5||...................... NAmammi srisnnaamo...||161||................ | teNa samaM pvviyaa...||514|| .............. NicchoDie kriisenn....||300||............... 74 | teNA va sNjytttthaa....||401|| ............... Niddheyaro ya kaalo...||53|| ................... 14 | tesiM gurUNa udenn...||123||............ NivapiMDo gybhttN....||414||.................. 99 | thakke thkkaavddiyN....||188|| ............. NivvANaM khalu kjN...||84||................ thullAe vigddpaao....||456|| ........... Nivvodagassa ghnnN...||43||................... | thera pabhu tharatharate dhrie...||634|| .......... NIyaM paheNagaM me amugtth....||368||. | therI dubbalakhIrA cimiddho....||448|| ....... NIyaduvArammi ghare nn....||321|| .............. 79 | thero glNtlaalo...||616||............... ..... 147 NIyaduvArammi ghre....||323||.................. thove thovaM chUDhaM sukke...||607||.......... NIsamaNIsA va kddN...||166|| ................ | dasaNa-caraNe pddhmo....||176|| ......... Necchaha timise tti....||328||.. | snn-nnaann-crnne...||163|| .. NogharaMtara'NegavihaM vaaddg....||361|| ...........89 | dNsnn-nnaann-crittaannN...||80||.. taM pi ya sukke sukkN...||644||... | dNsnn-nnaannppbhvN...||106|| ............... taM hoi saiMgAlaM jN...||691||.. daieNa batthiNA vaa...||57|| ... ............. tNdul-jl-aadaanne....||416||.............. 100 daga-bIe saMghaTTaNa piisnn...||624|| ......... taiyaMmi kara choddhuN....||429|| ............... | daTTaNa ya aNagAraM sddddii....||320||......... tattha vibhaaguddesigmevN....||251||.............. 60 | dddr-sil-sovaanne....||391|| ................ tatthA'NaMtA u critt...||118|| ............... 29 | davvaMmi attakammaM jN...||128|| ............... tamhA Na esa doso....||198|| ............... 48 | davvammi laDDugAdI bhaave...||101|| ............ tavaheu cautthAdI jaav...||704|| ........... 168 | davvAI u vivego....||426||............... tassa kddnitttthiymmii....||200|| ............... 49 | davvAdIchiNNaM pi hu....||257|| ............. tassevaM vergguggmenn...||105|| ................. 26 | davvAyA khalu kaayaa...||126||. ........... tiNNi u pedssmyaa...||70|| ................ 18 | davvIchUDhe tti jaM vuttN....||277|| ......... tibalAgamuhammukko tikkhutto...||668||....... 159 | davve accitteNaM bhaave...||82||.............. ........... 1 65 5 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 pariziSTa-1 gAthA pRSTha | gAthA davve bhAve sNjoynnaa...||672|| ............. 160 / nAma-ThavaNA-davie khete...||160||............ 39 dasa sasihAgA saavg....||168||.............. 42 | naam-tthvnnaa-dvie...||553|| ...... dahi-tellasamAogo ahito...||685|| ....... | niggNth-skk-taavs....||479||.............. 115 dANa-kaya-vikkae cev....||380||............. 92 niggama deula daannN....||365|| ................ 89 dANaM Na hoi....||489|| .................... | nicchayao sccitto...||18||... dAyavvamadAyavvaM ca do...||643|| ........... 154 | nicchayanayassa crnnaayvigghaae...||127|| ...... 31 dAhaM ti teNa bhnniyN....||504||............. 120 | nimmll-gNdh-guliyaa....||335||............... 83 dijaMte paDiseho kjje....||338|| ............. 83 | niyamA tikaalvise....||467|| ............ 112 diDheM khIraM khiirN...||153||... ................. | pNcvihvisysokkh....||248|| .............. diNNAu tAu pNc....||245|| ................. 59 | | paMDaga appaDisevI velaa...||637|| .......... 152 dugamAdIsAmaNNe jti...||647|| ............. | pakAmaM ca nikaam...||680|| ................ dugghAse taM smicchiyaa....||295|| ........... pacchAsaMthava dosaa...||522|| ................ duviha virAhaNa usinne...||592||............ paDicaraNapaoseNaM bhaavN....||396|| ............ 96 duvihaM ca mkkhiyN...||568||................ | paDimaMtathaMbhaNAdI so vaa...||533|| .......... 128 duviho ya bhaavpiNddo...||74||............... paDilAbhiya vccNtaa...||542||............... duviho ya sNthvo...||518||................ paDivijathaMbhaNAdI so vaa...||531|| ........ 1 dUittaM khu grhiyN....||463|| ............ | paDisevaNa pddisunnnnaa...||146||............... dUrAbhoyaNa egaagi....||469||............... | paDisevaNamAINaM daaraann...||135|| ............. deha imaM mA sesN....||256|| ............. | paDisevaNAe tennaa...||140|| ................. doNNi u saahusmutthaa...||552||............ | paDhamadivasammi kmm....||291|| .............. dosaggI vi jlNto...||694|| ............... pattaladumasAlagayA dcchaamo....||236|| ........ dhnnu-jug-kaay...||111|| ............... | patteya pauralaMbhe bhuttuvvrite...||676|| ........ dhammakahAAkkhitte dhmm....||340||........... 84 | ptteybuddh-nninnhg-uvaase....||180|| ........ dhmmkhi-vaadi-khme....||339||....... | parakamma attkmmiikrei...||130||........ dhAI dUI nimitte....||438||................. 104 .104 | parapakkho u gihtthaa....||199|| dhArayati dhIyate vaa....||441|| .............. | parapaccaiyA chAyA nn....||195|| ....... dhUyadugaM saMdeso daann...||510||.............. | parassa taM dei sa ev....||379||........ dhotaM pi nniraavyvN....||287|| ................70 | paripiMDitamullAvo atipto...||529||........ dhovatthaM tinnnni...||41||... .................... 12 ...12 | pariyaTTie abhihdde...||108|| ... nava cev'vaarsgN....||432|| ................ 103 | pariyaTTiyaM pi duvihN....||350|| ............... 136 125 111 112 ......62 ON Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 gAthA .......104 .80 5nA ...................00 pRSTha | gAthA parivesaNapaMtIe duurpvese....||372||.............91 | puttassa vivaahdinnN....||315|| ....... parisaDiyapaMDupattaM vnnsNdd...||554|| ......... 133 | pupphANaM pttaannN...||60||..................... prisey-piynn-htthaa...||30||...... pur-pcchkmm-ssinni...||571|| ..... pallIvahammi naTThA coraa...||147|| ............. 36 | puTviM pccaasNthv....||439|| ............ pavayaNamAyA bNbhvvyguttio...||77|| ........ .. 20 | pUtIkammaM duvihaM dvve....||266|| .......... pAeNa dei logo....||484|| ................ 116 | porisitigmccitto...||56|| ................... pAokaraNaM duvihN....||325||............... | baMdhai ahe bhvaauN...||122|| ................. pAgaDapagAsakaraNe kymmi....||332|| .......... 82 | bajjhai ya jeNa kmm...||79|| .............. pAduyadurUDhapaDaNaM bddhe...||620||............. | battIsaM kira kvlaa...||678|| .............. pAmiccaM pi ya duvihN....||343||........... | battIsA sAmaNNe te....||405|| ................ 97 pAyassa pddoyaarN...||35|| .................. | battIsAdi pareNaM pkaam...||681|| ........... 163 pAyassa pddoyaaro...||36||................ .11 | bahuyAtItamaibahuM atibhuso...||683|| ...... 163 pAsaMDIya-samaNANaM gihi...||167|| ...... . 40 | bAdara suhumaM bhAve u....||272|| .... pAsaMDIsu vi evN...||165||................... 40 | bAyAlIsesaNasaMkaDammi ghnnmmi...||670|| . 160 pAsolittakaDAhe nn'ccusinne...||591||....... 141 |bAle vuDDhe mtte...||608|| ................... pAsolittakaDAhe prisaaddii...||589||......... 141 / biya-tiya-cauro pNceNdiyaa...||62||............ 16 pAhaDiThaviyagadosA tiri...||631|| .......... 151 | beiMdiyaparibhogo akkhaann...||63|| ............ 16 pAhuDibhattaM bhuMjai nn....||318|| ............... 79 | bhaMDagapAsavalaggA utteddaa...||26|| ........... pAhuDiyaM ca tthveNtii...||613|| ............... 147 | bhajaMtI ya dleNtii...||610||................ pAhuDiyA vi ya duvihaa....||310|| ...........77 bhaNai ya NAhaM vejo....||490||.......... piMDa-nikAya-samUhe ... // 2 // .....................3 | bhAve pasattha itraa....||437||.............. piMDaNa bhudvvaannN...||8||........................4 bhAvesaNA u tivihaa...||92|| .............. piMDassa u nikkhevo...||3|| .....................3 bhAvovayAramAheu appe...||121|| ............ piMDe uggama uppaay...||1|| ......................1 bhikkhaggAhI egattha kunni....||309|| ......... 75 pihiubbhiNNakavADe phaasuy....||374|| ........ 91 bhikkhAdigato rogI kiN....||491|| .......... 117 pIsaMtI NippiDhe phaasu...||638|| ............ 153 bhikkhAdI vccNto....||462|| ............... 111 puDhavI aaukkaae..||16|| .................. bhikkhAmette avicaarnnaa...||632||........... 151 puddhvii-aau-vnnssti...||569||............ 136 | bhikkhudagasamAraMbhe khnnaautttto....||346||....... 85 puDhavI-AukkAe teuu...||578||............. 138 | bhikkhU jahannagaMmI geruy....||385| ............ 93 puDhavIkAo tiviho...||17||....................6 / bhikkhe prihaayNte...||536|| .. ................ 129 146 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gAthA bhuMja Na bhuMje bhuMjasu ... // 144 // bhuMjaMti cittkmmtttthitaa....||480|| bhuMjaMtI AyamaNe udgN...||623|| bhuMjaNa pRSTha rayaNapadIve jotI nn....||326 // 81 rasa- kakkaba- piNddgulaa....|| 308 // 75 rasabhAyaNaheuM vA mA.... // 269 // ............ 63 ajiirpurimddddgaadi||366||90 rasaheuM paDisiddho saMjogo... ||677 // 161 165 bhutuvvariyaM khalu saMkhaDIe.... // 255 // bhommAdisu taM punn...||602||...... maMgalaheuM puNNaTThayA v...||317|| maMDalapasuttikuTThI asaagrie...||636|| . maMsa - vasa - sonniyaasv...||576|| maimaM arogi diihaauo............||443|| .......... mailiya- phAliya-khosiya // 348 // macchiya ghammA aNto....||329|| majjArakhaiyamaMsA mNsaa....||214|| majjhimaNiddhe do porisiiu...||55 // matteNa jeNa dAhi ... // 601 // ... mayamAtivacchagaM piva // 478 // mahatIe sNkhddiie....||250|| mA eyaM deha imaM .... // 260 // mA kArhiti avnnN....||262|| mA tAva jhNkh....||313|| mA te phaMsejja kulN...||545|| mAtipii puvvasaMthavo... // 519 // .. mAyAvI caDukArI amhN...||523|| mAlammi kuDe modg....||387|| ... mAlAbhimurhi dhuunn....||386|| mAlohaDaM pi duvihN....||384|| pariziSTa - 1 pRSTha gAthA 35 115 . 149 ..... 61 145 79 152 138 105 86 81 52 15 144 114 60 . 63 . 63 ... 78 131 125 126 93 93 rAgaggisaMpalitto bhuNjto...||693|| rAgeNa saiMgAlaM doseNa... // 695 // 165 .. 36 122 rAya'varohavarAhe vibhuusio||149|| rAyagihe dhammaruI... // 508 // rAyaghare ya kyaatii...||511|| 122 laddhaM paheNagaM vA niyagANaM.... ....11 BESII ......... so. labdhaMtaM pi Na gehai... / / 515 // 124 lAbhiya rNito puttttho....||407|| 98 liMgAdIhi vi evN....|| 172 // 42 liMgeNa u nnaa'bhiggh....||174|| 43 liMgeNa u saahmmii....||173|| 42 littaM ti bhaanniuunnN...||651 // 156 | levAleve tti jN....||423|| 101 loe vi asuigNdhaa....|| 288 // ... logANuggahakArisu bhuumiidevesu....||482|| loNa - daga - agaNi-batthI // 625 // 70 .. 115 149 46 loNAgaDodae evN....|| 190 // . loyaviraluttimaMgaM tvokisN....||319|| 79 lolai mahIya dhUlIya. // 452 // 108 vaMtuccArasaricchaM kmmN....||219|| 53 .... // 336 // . 83 48 51 15 vaiyAe maMkhamAdI.... 93 vaDDhai hAyai chaayaa....||196 / / ... mAsiyapAraNagaTThA gmnnN.........||231|| ........... 56 vaDDei tappasaMgaM gehii....|| 209 // micchattathirIkaraNaM uggamadosA.... ............ // 481 // .... 115 vaNasatikAo tiviho... // 58 // .. mIsajjAyaM jAvaMtiyaM ca // 294 // 72 vaNNAijuyA vi blii....||217|| yuafayy gos of... 110311 .............. ? Taz-is-gg-ayeruife....1188&ll ....... co& 53 .............. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA vAukkAo tiviho...||49|| vAghAeNa Niyatto diss...||512|| vAsaghare aNujattA... // 103 // . vijjA - tvppbhaavN....||496|| vijjA - maMtaparUvaNa... T... 1142611 vijjhAu tti Na dIsai... / / 587 / / vijjhAya mummuriNgaalmev...||586 // vitiyameyaM kurNgaannN...||97|| vimalIkaya'mha ckkhuu.....|527|| visaghAtiyapisiyAsI marai // 298 // visarisadaMsaNajuttA pvy....||169|| vItitameyaM gykulaannN...||99|| veyaNa veyAvacce iriytttthaae...||698 / / veviya prisaaddnnyaa...||618|| voleMtA te v....||186|| saMkAe caubhaMgo dosu... // 558 // saMkAmeuM kammaM siddhN....||279|| saMkiya-makkhiya- nikkhitt...||557|| saMkhaDikaraNe kaayaa...||549|| saMkhAtIyANi u kaMDagANi // 119 // saMkhevapiMDiyattho evaM... // 87 // saMghuddiTThe souM eti....||230|| saMcArimA u cullii....||327|| saMjamaThANANaM kNddgaann...||117|| saMjayabhaddA teNA AyaMtI.... // 402 // saMjAyatti bhatte goDiga... saMjoyaNA tu bhaave...||675|| saMjoyaNAe dosA jo...|| ... // 674 // .... // 269 // saMthare svvmujjhNti....||430|| saMthAra-pAya- dNddg...||69|| ... pariziSTa - 1 pRSTha | gAthA 14 saMthAruttaracolaga pttttaa...||37|| 122 saMdista jo sui....||259|| 26 saMvAso u psiddho...||139|| 118 127 140 140 25 127 73 saMsajjimaMmi de ... // 629 // saMsajjimehi vajjaM ... // 575 // saMsadvetara hattho matto... saMsatteNa ya davveNa... // 612 // . saMsohaNa sNsmnnN....||493 // saggAma - paraggAme duvihaa....||460|| . saggAma - paraggAme sadesa // 357 // ...... 42 saggAme vi ya duvihaM.... // 360 // 25 saccittapuDhavikAe sccitto...|| 578 // . 166 | saccittapuDhavilittaM lelu....|| 376 // ... 148 saccittamakkhiyammI hatthe ... / ...1146311 45 saccittamIsaesuM duvihN...||577|| 134 saccitte accitte miisg...|| 594 // ............ 68 saccitte accitte mIsaga... // 599 // saccitte accitte mIsaga... // 641 // . saccit accitte miisg...||663 // saccitte pvvaavnn...||66|| 134 132 29 150 137 T...11eERII .............. 846 147 117 .......... 110 88 88 ..... 138 91 137 138 143 .... 144 153 158 17 sajjhamasajjhaM kajjaM ... saTThANa - paraTThANe duvihN....||301 // .......... 23 55. 81 saDDhaDDharatta kesr...||517|| . 29 saGghassa thovadivasesu... .... / / 293 / / .......... 97 saddAiesa sAhU mucchaM // 246 // ... 65 samaNakaDA''hAkammaM smnnaannN....||292|| 161 samaNe mAhaNa-kivaNe... ....1180611 [.... // 285 // ............. 161 sammamasammA kiriyaa....||474|| 103 sayamevAloeDaM jUhavaI ... // 555 // 16 / savalaya- ghaNa-taNuvAyA... // 50 // 181 pRSTha 11 62 34 70 74 124 72 59 .... 72 114 113 133 14 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA ... 57 120 182 pariziSTa-1 pRSTha | gAthA pRSTha savvo v'nnNtkaao...||59|| ..................15 | sukkollasarisapAe asrispaae....||427||.... 102 sahasA paiTTha ditttthaa....||237||................. 57 | suNNaM va asai kaalo....||362||............. 89 sA tu avisesiyN....||243||................. 58 / suttassa appamANA crnnaabhaavo...||562||.... 135 sAga-jai viis'bhiggh....||177||............. 43 | | suyaabhigamaNAyavihI bhi....||344|| ......... 85 saagaarimNkhchNdnnpddiseho....||337||........... 83 | sUbhagadobhaggakarA jogaa...||539|| ............ 130 sA, pajjattaM aadrenn...||150||... .. 36 | sUrodayaM gacchamahaM pbhaae....||235|| ..... sAdhAraNaM bahUNaM ttth...||630|| ............. [ sedaMguli bguddddaave....||505|| ................ sAmatthaNa raaysue...||143|| .................. | sesA visohikoddii....||425|| .............. sAmI cArabhaDA vaa....||398|| ................ | sesesu tu pddivkkho...||640||.............. saalii-ghy-gul....||202|| ................... 49 | sesehi u kAehiM tiihi...||572||........... sAlIoyaNahatthaM dttuN....||220||........... | sesehi tu dvvehi....||289||................ sAlImAdI agaDe phle....||183|| ............ | so eso jassa gunnaa...||525|| ............. sAhammi'bhiggaheNaM nno....||171|| ............. 42 | solasa uggamadosA sols...||706|| ....... 168 sAhuguNesaNakahaNaM aauttttaa....||324||..........80 solasa uggamadose gihinno....||433||........ 103 sijhaMtassuvakAraM dijNtss....||274||........ 67 soviir-gorsaa-''sv...||69|| .............. sitiavaNaNa pddilaabhnn....||507|| ........ 120 vivjjie...||609|| ...... 146 sii-unnh-khaarkhtte...||29||. hatthakappa giriphulliy....||495|| ............ siiunnh-khaar-khtte...||20||......................7 | hatthasayaM khalu deso....||371||.............. sIe davassa ego bhtte...||688|| ........... 164 hatthasayamegagaM taa...||52|| .................. sIto usiNo saahaarnno...||687||........... 164 | hatthiggahaNaM gimhe...||98|| ... siivnnnnisrismodgkrnnN...||96|| ............. 25 | haritAdi annNtriyaa...||593|| ............ sui bhaddaga dittaadii...||635|| ................ 152 | hitAhArA mitaahaaraa...||684||............. sukke sukkaM pddiyN....||428|| ..... 102 | hidaeNa saMkieNaM ghiyaa...||564|| ......... sukke sukkaM pddhmo...||603|| ........ .... 145 | hidayammi smaaheuN...||115|| ..... sukkeNa u srkkhenn...||570||............... 136 | heTThAvaNi koslyaa...||655|| ............... 156 sukkeNa vi jaM chikkN....||422|| ............. 101 | homAtivitahakaraNe nnjji....||473|| ........ 113 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 pariziSTa-2 piNDaniyuktiTIkAgatoddharaNAnAM akArAdyanukramaH pRSThAGka 164 30 127 169 102 169 106 106 167 169 169 1 ahitAzanasamparkAt sarvarogodbhavo... 2 AdhAkammaM NaM bhuMjamANe.. (bhaga0 7/8/297) 3 itthI vijjAbhihitA puriso.. 4 uggama-uppAyaNa-esaNAsu... 5 uddesiyammi NavagaM uvakaraNe.. 6 ee visohayaMto piMDaM sohei.. 7 kaphajamadhastAt stanyaM... 8 kRzo rukSo'lpakezazca... 9 galai balaM ucchAho... 10 cArittaMmi asaMtaMmi NevvANaM ... (ni0 bhA0 6679, vya0 bhA0 4216) 11 chasu jIvanIkAyesu ye budhe... 12 jattha tu jaM jANejjA... (AcA0ni04) 13 jaM moNaMti pAsahA taM... (AcA0 1/5/3/161) 14 NANacaraNassa mUlaM bhikkhAyariyA.. (vya0 bhA0 2485) 15 NIyaduvAraM tamasaM... (dazavai0 5/1/20) 16 NIseNI phalagaM pIDhaM.. (dazavai0 5/1/67) 17 dakSA nArakavezmanAM pratihatau... 18 paMthasamA natthi jarA.... 19 pariyaTTie abhihaDe ubbhiNNe... 20 piMDaM asohayaMto acarittI... 21 pUrvaM kRtvA padacchedaM... 22 balAvirodhi nirdiSTaM... 23 viSayA vinivartante... (gItA 2/59) 24 vyAkhyeyaM ca vineyAMzca.. 25 zAkA-''mlaphalapiNyAka... 26 saMhitA ca padaM caiva 27 samaNattaNassa sAro bhikkhAyariyA... (vya0 bhA0 2484) 28 suhumA pAhuDiyA vi... 29 se bhikkhU vA 2 gAhAvatikulaM... (AcA0 2/1/370) 30 se saMjate samakkhAye... 168 166 102 169 167 168 163 169 102 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 pariziSTa-3 saGketavivaraNam anu0sU0 AcA0 AcA0ni0 uttarA0 dazavai0 ni0cU0 ni0bhA0 pA0dhA0 piM0ni0 prajJA0 pra0sA0 bR0ka0pIThikA anuyogadvArasUtram AcArAgasUtram AcArAganiyuktiH uttarAdhyayanabRhadvRttiH dazavaikAlikasUtram nizIthacUrNiH . nizIthabhASyam pANinIyo dhAtupAThaH piNDaniyukti prajJApanAsUtram pravacanasAroddhAravRttiH bRhatkalpasUtrapIThikA bhagavatIsUtram vyavahArabhASyam vizeSAvazyakabhASyam bhaga0 vya0bhA0 vi0A0bhA0 Ti0 = TippaNam pR0 = pRSTham gA0 = gAthA apare saGketAH sU0 = sUtram bhA0 = bhASyam ni0 = niyuktiH vi0Ti0 = vizeSaTippaNam Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 pariziSTa-4 savRttizrIpiNDaniyuktisampAdanopayuktagranthasUciH granthanAma prakAzakAdi zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI mahAvIra jaina vidyAlaya divyadarzana TrasTa kamala prakAzana jinazAsanArAdhanA TrasTa kamala prakAzana sanmatijJAnapITha AgarA anuyogadvArasUtram (vRttisahitam) AcArAGgasUtram AcArAGganiyuktiH (vRttiyutA) uttarAdhyayanasUtrasya zAMtisUrikRtavRttiH oghaniyuktiH (vRttiyutA) jainadharmavarastotram dazavaikAlikasUtram dazavaikAlikaniyuktiH hAribhadrIyavRtizca nizIthabhASyam, nizIthacUrNiH pANinIyo dhAtupAThaH piNDaniyuktiH khaNDa-4 piNDaniyuktiH malayagirisUrivihitavRttiyutA piNDaniyuktiH (avacUriyuktA) piNDavizuddhiH (candrasUriTIkAsahitA) prajJApanAsUtram pravacanasAroddhAraH (vRttisahitaH) bRhatkalpabhASyaM TIkA ca bhagavatIsUtram vyavahArabhASyam vizeSAvazyakabhASyam vizvabhAratI, lADanUM, rAjasthAna Ananda prakAzana zrI devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAra divyadarzana TrasTa zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI jaina AtmAnanda sabhA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho jiNehiM asAvajjA vittI sAhUNa desiyaa| mukvasAhaNa heussa sAhUdehassa dhaarnnaa|| paTamanuM pAtheya.... carma che dharmanI vATaka.... ....sAdhu sAdhudehanuM sAdhana... nirdIyAhATa nirdoSAhAranI nirdITAkA vaTavaryAbhikSA sahatA AvI bhikSAsaMhitAna sAgara eTale ja vivibhuttio: Rare N Right 9820434841