Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10000 dI po sa vI-ka For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TET // In of DiF dIpotsavI - aMka . tejhI zAha, cImanalAla ll LEArA varSa : 7 kramAMka : 73, 74, 75 aMka : 1, 2, 3 zrI jai na : pra kA za ka :. ma sa ya ma kA za ka jezigabhAInI vADI, ghIkAMTA amadAvAda, sa mi ti ACHARYA SRI KAILAGARSURI GYANMANDIR SHREE MAHAVIR JAIN ARADHANA KENDRA Koba, Gandhinagar - 382 007. Ph. : (079) 23276252, 23276204-08 Fax : (079) 23276240 For Private And Personal use only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taMtrI 54 a nuM ke ma Na ko bhAdrapada-Ase 1997, kArataka vadi 11 1998 : sapTembara, okaTobara, navembara 15, 1941 vIrani. sa. 2467-68 1vaMdanA zrIbhadrabAhasvamI 2 dIpotsavI aMka aMge taMtrI 3 nivedana 4 sAtase varSanAM pAdacihno pU. muM. zrI. nyAyavijayajI pa jena nyAyanA vikAsa pU. mu. zrI. dhura dharavijayajI 6 zrImadda haribhadrasUrIzvarajI pU. mu. zrI kanakavijayajI 7 zrI haribhadrasUri zrI. paM. IzvaralAlajI jaina 8 zrI abhayadevasUri zrI, mehanalAla dI. cokasI 9 zrI abhayadevasUrijI pU. A. bha. zrI. vijayapadyasUrijI 10 zrI malayagirijIkRta graMtho pU. A. bha. zrI. vijaya padmasUri) 11 madhyakAlIna bhAratanA mahAvaiyAkaraNa zrI. paM, abalAla che. zAha 12 kalikAlasarvajJa zrI. hemacandrAcArya pU. mu. zrI. suzIlavivejI 13 jaina mahAtmA kaha (kRSNa) muni zrI. paM. lAlacaMdra bha. gAMdhI 1 07 14 "zrI zIlAMkari te koNa ? zrI. che. hIrAlAla ra. kApaDIyA 1 17. 15 sAta varSanI guru paraMparA pU. mu. zrI. nyAyavijaya00 120 16 AcArya malayagirinuM za>>dAnuzAsana pU. mu zrI. puNyavijayajI 141 17 sAta varSanA jaina rAjAe pU mu. zrI. dazanavijayajI 145 18 para mAhaMta mahArAjA kumArapALa zrI. vallabhadAsa tri. gAMdhI 16 1 - 19 jaina gRhasthatI sAhityasevA pU. muM. zrI. caturavijayajI 16 4 20 sAta varSanAM jaina tIthI pU mu. zrI. jJAnavijayajI - 15 21 aMbikAdevInI eka aprasiddha pratimA zrI. umAkAMta premAnaMda zAha 18pa 22 bhagukacchanA zakunikAvihAra zrI. dhanaprasAda co. munazI 1 / 23 takSazilA ( tenuM suprasiddha vizvavidyAlaya ) zrI. nAthAlAla cha. zAha 195 24 takSazilAkA vidhvaMsa zrI. DA. banArasIdAsajI jaina 25 trikAlAbAdhita jainazAsananI ArAdhanA zrI. kuMvarajI ANaMdajI zeTha 26 bhadrAvatI, pU. mu. zrI vidyAvijayajI 27 bAramA saikA pahelAMnI prAcIna dhAtu pratimAe zrI. sArAbhAI ma. navAba 211 28 gaNadhara sArdhazatakanA saMkSipta paricaya pU. mu. zrI. kAMtisAgarajI 29 khAnadezameM prAcIna jaina zilpa zrI. bhA. raM. kulakarNI 30 sittannavAlanA je.guphA maMdiramAM je.citrakaLA zrI. nAthAlAla cha. zAha 229 31 katipaya kharataragacchIya vidvAna zrI. hajArImalajI bAMThiyA kara sAnuvAda jIvavicAra prakaraNa pU. mu. zrI. dakSavijaya che 2 kapa kula pRSTha khaMkhyA-2para : kula citro 9 vArSika lavAjama be rUpiyA ] A akanuM mUlya savA rUpiyo [ chuTaka aMka traNa AnA 206 For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kohatirth.org mUrtiH zrI jinapuMgavasya bhavatu zreyaskarI dehinAm // [ bAramA saikA pahelAMnI eka prAcIna jinapratimA ] [ pATaNanA aSTApadajInA derAsaranA bhAMyarAmAM ] zrI jainasatyaprakAza' dIpeAtsavI aMka ] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only | sArAbhAi navAbanA saujanyathI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // namo sthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa // zrI jainasatyaprakAza [ mAsika patra ] dIpotsavI aMka === varSa: 7. kramAMka 73, 70, 75 aMka: 1-2-3 ----- - - ---- vaMdanA titthayare bhagavaMte aNuttaraparakkame amianaannii| tinne sugaigaigae siddhipahapaesae vaMde // vaMdAmi mahAbhAga mahAmuNiM mahAyasaM mahAvIraM / amaranararAyamahiaMtitthayaramimassa titthassa // ikkArasa vi gaNahare pavAyae pavayaNassa vadAmi / savvaM gaNaharavaMsaM vAyagavasaM pavayaNaM ca // - zrImadavAsusvAmI aSTa (anupama ) parAkramavALA, amitajJAnI, (saMsArathI') tolA, sumatimAM-mokSamAM gayelA, sidimAganA upadezaka evA tIkara bhagavAnane vaMdana karuM chuM. mahAbhAgya, mahAmuni, mahAyaza, amara ane nArAjathI pUjita, ane A tIrthanA tIrthakara mahAvIra prabhune vaMdana karuM chuM. AgamanA pravAdaka evA ( gautamAdi ) agiyAra gaNadharane, sarva gaNadharanA vaMzane, vAcaka vaMzane. ane pravacana-Agamane huM (jena sahitanA saMkSipta itihAsa mAMthI) * ke * ke * * * * * * * ET = = = = == == = = = = == For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dI po sava-aMka aMge zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka" ane "zrI paryuSaNa parva vizeSAMka -e be vizeSAMkanA anusaMdhAnamAM vIrani saM. 1000 thI vIrani saM. 1700 sudhInA jena ItihAsanI vigatothI sabhara A trIjo sacitra vizeSAMka- dItsavI aMka pragaTa karatAM amane AnaMda thAya che. A rIte saLaMga jaina ItihAsa raju karavAnI bhAvanAmAM ame eka kadama AgaLa vadhIe chIe. A dIpotsavI aMka sAthe "zrI jaina satya prakAza'sAtamuM varSa zarU thAya che. A aMkamAM vIrani 1000 pachInAM sAta varSane itihAsa saMgrahavAne ame prayatna karyo che. amArA A prayatnane saphaLa banAvavA amArI vinaMtIne svIkAra karI ne pUjya muni mahArAjee tathA jaina-jainetara vidvAnee lekhe mokalI ApyA che te saune ame AbhAra mAnIe chIe. A aMkamAMnI hakIkata aMge eTaluM jaNAvavuM jarUrI che ke jene itihAsanA abhyAsIne tenA abhyAsamAM upayogI thAya teTalI vadhumAM vadhu hakIkatono saMgraha AmAM karavAmAM Avyo che. AmAMnI hakIkata aMge atihAsika dRSTie matAMtara na ja hoya ema na kahI zakAya; kaI kaI bAbatamAM abhiprAyabheda hevAne paNa saMbhava che. atyAranA atyaMta meMghA bhAvomAM A rIte ATale daLadAra-2 para pAnAMne sacitra aMka Apa zakya na hovA chatAM ame e sAhasa karyuM che. A vizeSAMkanA kharca peTe amArI vinaMtIthI amadAvAdanA zrImAnuM zeThazrI jamanAbhAI bhagubhAI vatI zrImatI zeThANI sAheba mANekabene tathA zeThazrI babAbhAI zeThe sArI evI rakamanI madada ApavAnuM vacana ApyuM che te mATe ame temane AbhAra mAnIe chIe. ane AzA rAkhIe chIe ke bAkInuM kharca paNa zrIsaMghanA keI udAra gRhastha taraphathI maLI raheze. aMka dhAryA karatAM vadhu vilaMbathI bahAra paDe che te mATe ame saunI kSamA mAgIe chIe. amane AzA che A aMkamAMnI samRddha sAmagrI e vilaMbane bhulAvI deze, ane vAcakone zrIjona satya prakAzane vadhune vadhu apanAvavA preraze. astu! - taMtrI For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana = =[ taMtrI sthAnethI ]=== . "ApaNuM parama pavitra pUjya zAstro tathA tIrthAdi upara thatA AkSepanA samAdhAnane aMge (1) AcArya mahArAja zrImad sAgarAnaMdasUrijI(2) AcArya mahArAja zrImad vijayalabdhisUrijI (3) paMnyAsajI mahArAja zrIlAvaNyavijayajI [atyAre pU. A. bha. zrI vijayelAvaNyasUrijI ] (4) munirAja zrI vidyAvijayajI (5) munirAja zrI darzanavijyajInI maMDaLI nImI che. te maMDaLIe te kArya niyamAvalI taiyAra karI zarU karavuM ane bIjA sarva sAdhuoe e bAbatamAM yogya madada jarUra karavI temaja e maMDaLIne joItI sahAya ApavA zrAvakane paNa preraNA ane upadeza Apa." - munisamelanane TharAva 10 mo. vi. saM. 190 mAM amadAvAdamAM maLela akhila bhAratavaSaya jena vetAmbara mUrtipUjaka munisamelane pasAra karela upalA TharAva mujaba zrI jainadharma satyaprakAzaka samitinI sthApanAne sAta varSa pUrAM thaI AThamuM varSa cAle che. ane samitie pitAnA kAryane pUruM karavA mATe zarU karela "zrI jaina satya prakAza" mAsikanAM cha varSa pUrAM thaI A dIpotsavI aMka sAthe tenuM sAtamuM varSa zarU thAya che. - A cha varSa daramyAna samitie mAsika dvArA je kaMI yatkiMcit kArya karyuM che te suvidita che. zrI cunIlAla vardhamAna zAhe "rAjahatyAmAM jene upara AkSepo karyA tyAre samitinA prayatna e AkSepa kalpita hatA ema zrI cunIbhAIe khUlAso karyo. eka kAnaDI bhASAnA pustakamAM "tIrthaka" zabdanI gerasamajanA pariNAme jaina tIrthakare upara je AkSepo thayA hatA te mATe te pustakanA lekhake saMtoSakAraka khUlAso karyo. "kalyANa" mAsikamAM bhagavAna mahAvIra svAmInuM azAstrIya ane kaLAhIna citra chapAyuM te mATe "kalyANa'nA taMtrIe kSamA mAgI. "yUkAvihAra" nAmaka kathAmAM jaina sAdhu upara je behUdA AkSepo karavAmAM AvyA hatA te mATe tene lekhake kSamA mAgI. "bhagavatIsAra" pustakamAM zrI gopALadAsa paTele bhagavAna mahAvIrasvAmI mATe mAMsAhAranI je vAta lakhI hatI te mATe samitie aneka vidvAna pAse lekha lakhAvIne eka daLadAra aMka prasiddha karyo ane zrI gopALadAsa paTela sAthe patravyavahAra karI temane ApaNuM pUjya AcArya mahArAja pAse AvI ApaNI vAta samajavA jaNAvyuM. paNa A For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir E [4] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM mATe temaNe AvavAnI spaSTa nA lakhI. jo ke te vakhate A "mAMsAhAra' prakaraNa aMge zrI gopAladAsa paTele saMtoSakAraka khUlAso na karyo, paNa te pachI, tAjetaramAM pragaTa thayela "mahAvIrakathA' nAmanA pustakamAM zrI gopAladAsa paTele bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvanane ukta prasaMga (jemAM "bhagavatIsAramAM temaNe mAMsanI vAta mUkI che te) je rIte mUkyo che te joIne samitine moDe meDe paNa pitAne A prayatna saphaLa thayo jANI atyaMta harSa thAya che. "mahAvIrakathA" pustakamAM temaNe A prasaMga aMge mAMsanuM nAma suddhAM nathI lIdhuM. temAM mAtra revatI zrAvikAe tenA mATe je AhAra banAvyo che te AhAra laI AvavA mAtranuM sUcana karyuM che. A prasaMgathI eTalI vAta spaSTa samajAya che ke eka vakhata eka lekhake, game te kAraNe amuka anucita vastu raju karI hoya ane te tarapha je tenuM yuktipUrvaka dhyAna deravAmAM Ave che, bhale kadAca te vakhate te pitAnI bhUla kabUla karavAnI himmata na batAvI zake, chatAM potAnA hAthe pharIthI evI bhUla na thAya e mATe to ene avazya dhyAna rAkhavuM paDe che. A ja anubhava samitine digaMbare ane sthAnakavAsIo taraphathI thatA AkSepo aMge paNa thayo che. munisamelana samitinI sthApanA karyA pahelAM eTale ke samitie "zrI jaina satya prakAza" zarU karIne pitAnuM kArya zarU karyuM te pahelAM, digaMbanAM aneka patro temaja pustakamAM zvatAronI viruddha je bhArobhAra lakhANuM AvatuM hatuM temAM ullekhanIya ghaTADo thayo che, have evA AkSepa javalle ja jovA maLe che. A uparathI joI zakAze ke ApaNA dharmanA pratyeka aMgane bAhya AkramaNathI surakSita rAkhavA mATe A samitinI keTalI AvazyakatA che. zrI jaina satya prakAzane A dIpotsavI aMka ke enA atyAra sudhImAM pragaTa thayela bIjA aMkanuM avalokana karanArane jaNyA vagara nahIM rahyuM hoya ke AmAM ApaNA badhA gacha ane badhA samudAyanA pUjya munivare samaye samaye phALe ApatA rahyA che ane e rIte e pUe potAnA jJAnane lAbha samAjane Ape che. A mATe ema kahI zakIe ke munisamelane ApaNuM badhA gacchanA pUjya munivarane sAkSAt bhegA karyA hatA, ane "zrI jena satya prakAza" e pUjyone akSara dehe bhegA kare che. ApaNuM sarva pUjya munivare koI paNa prakAranA saMkeca vagara jene potAnA lekha mokalI zake, ane e sai pU pAse je jarAya saMkeca rAkhyA vagara lekhanI mAgaNI karI zake evI A saMsthA avasare samAjanI vadhu sevA bajAvI zake emAM jarAya zaka nathI. For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] nivedana [5] ame e jANIe chIe ke samitie je kaMI kArya karyuM che tenA karatAM ghaNuM karavAnuM bAkI che, chatAM A cha varSa daramyAna samiti je kaMI karI zakI che te samitine gaurava levA rUpa ane samitinI upayogitA siddha kare evuM che e cokakasa che. amArI bhAvanA te e che ke ame amArA kAryakSetrane vadhu ne vadhu vistRta karI zakIe ane e rIte ApaNA vipula sAhitya, purAtatva, ItihAsa ane tattvajJAnane vadhu ne vadhu prakAzamAM lAvI zakIe; jethI jenadharma aMgenI gerasamaje janasamAjamAMthI vilIna thaI zake. paNa amAre kahevuM joIe ke amArI A bhAvanAne saphaLa karI zakIe eTaluM Arthika baLa amArI pAse nathI. kAryakSetrane vistRta karavAnI vAta to dUra rahI, paNa pAMcamA varSa pachI A chaThuM varSa paNa ame mahAmuzkelIo pUrNa karI zakyA chIe. ane e ja sthiti A sAtamA varSanI che. je atyAra jevI paristhiti cAlu rahI te AgaLa upara kArya zI rIte calAvavuM ene gaMbhIrapaNe vicAra karavo paDaze. ane samitine ane mAsikane cAlu rAkhavAM kema eno nirNaya zrIsaMghe-sarva pUjya munimahArAjee (jemaNe A samitinI sthApanA karI che) ane AgevAna jene sadagRhasthAe karavo paDaze. atyAranI sthiti pramANe AgaLa kAma cAlavuM muzkela che. paristhiti AvI hovA chatAM ame amArI zraddhA gumAvI nathI. dara varSe jenA hAthe lAkho rUpiyA dhArmika kAryomAM kharcAya che te zrI ANaMda kalyANa saMgha, samitinI AvI nAnI sarakhI jarUriyAta na pUrI pADI zake ema amane nathI lAgatuM. A mATe jarUrata che mAtra munisamelanane TharAva yAda karIne pUjya muni mahArAjee upadeza ApavAnI ane AgevAna saddagRhasthAe ane zrIsaMghanI saMsthAoe e upadeza apanAvIne samitine udAra hAthe madada karavAnI. amArI namra vinaMtI che ke sarva pUjya munimahArAje ane jaina sadagRhastha amArI A vAta upara gaMbhIrapaNe vicAra kare ane samitine enI Arthika saMkaDAmaNamAMthI mukta kare. gayA varSa daramyAna samiti mATe upadeza ApIne, lekha mokalIne ke samiti pratye sabhAva darzAvIne pUjya muni mahArAjee je sahAnubhUti batAvI che te mATe natamastake ame temane AbhAra mAnIe chIe, ane e jaNAvavA rajA laIe chIe ke A samiti te pUnI ja che ane eno nibhAva te pUnA ja upadezathI thavAnuM che. A uparAMta je je saggahasthoe udAratA pUrvaka amane sahAyatA karI che temaja je je vidvAnoe lekha mokalyA che te sAnA paNa ame jaNa chIe. For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM A prasaMge eka vinaMtI karavAnI rajA laIe chIe ke samiti pAse pustakano saMgraha bahu ja alpa che-bilakula nathI ema paNa kahI zakAya. ane AvA zAstrIya ane aitihAsika kArya mATe puSkaLa pustakanI jarUra rahe e svAbhAvika che. samiti pitAnA kharce pustako vasAvI zake evI enI sthiti nathI. eTale sarva jaina prakAzana saMsthAo ane sarve pUjya munimahArAjone amArI prArthanA che ke teo taraphathI pragaTa thatAM pustakanI eka eka nakala samitine bheTa mokalavAnI kRpA kare. jene dharma upara kaI paNa prakAranA AkSepo jevAmAM-vAMcavAmAM Ave te tenI jANa samitine karavAnI tathA banI zake to te pustaka yA patranI eka nakala samitine pUrI pADavAnI ame saune vinaMtI karIe chIe. prAnta--ame icchIe chIe ke sau koI A mAsika ane A samitinI upayogitAne vicAra kare ane jene madada karavA-karAvavAnI AjJA munisamelane pharamAvI che te samitine pUjya muni mahArAje tathA sadgastha pitAthI banate vadhumAM vadhu sahakAra Ape! astu. A dIpotsavI aMkanA kAmakAjanA rokANa aMge patronA javAba ApavA vageremAM je kaMI avyavasthA thaI hoya te mATe ame kSamA mAgIe chIe. -vyavasthApaka. - - For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrine saM. 1000 thI vIrina saM. 1700 sudhInAM sAtameA varSanAM pAdicahno [mukhya mukhya aitihAsika ghaTanAe lekhaka-pU. munimahArAja zrI nyAyavijayajI [A ghaTanAmAM dhIranirvANu saMvatanA badale vikramasaMvata Apela che. ] vikrama saMvata 110-gujarAtamAM vaDanagaramAM dhruvasenarAjAne zAka nivAravA zrI ptezvarasUrijIe rAjasabhAmAM zrI kalpasUtranI vAcanA karI. 533-IjA kAlikAcArye saMvatsarI pAMcamanA badale ceAthe zarU karI. 572-harigupta rAjA thayeA. 585-zrI devAnaMdasUrijIe devakIpattanamAM zrI pAnAthaprabhunI pratiSThA karI. 585-zrI haribhadrasUrijI thayA. ( matAMntare 706 mAM thayA.) papa-sAcAramAM cahuaNu nAhaDe aDhArabhAra sAnAnI zrI vIraprabhunI mUrti banAvI ane zrI vRddhadevasUrijIe tenI pratiSThA karI. papa-zrI pradyotanasUrijIe ajameramAM zrI RSabhadevaprabhunI mUrtinI sthApanA karI. papa-suvarNa`girimAM dozI dhanapatie be lAkha dravya kharacI yakSavasahInI sthApanA karI ane pradyotanasUrijIe temAM zrI vIraprabhunI pratiSThA karI. isvIsananA chaThTho saikA-prAkRtalakSanA kartA caMDa kavi thayA. sAtamA saikA-zrI saMdhadAsa kSamAzramaNe ' vasudehiMDI ' graMthanI racanAnI zarUAta karI. ( A graMtha dharmAMsenagaNuie pUrA karyAM ). 630-zaMkaragaNu rAjA thayeA. 648-pahelAM-kalacurIrAja kRSNarAjanA putra zakaragaNu thayA. 664-ha vana rAjAnA rAjyAbhiSeka thayA. 675-zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa thayA. AThamI sadI-zrIpurUSane putra jaina rAjA zivAmara thayA. 720-yugapradhAna umAsvAti ( tattvIkArathI judA ) thayA. 733-zrI jinadAsa mahattare naMdIsUtranI Ni racI. 7para-vaizAkha zudi 15, vanarAja cAvaDAno janma thayA. 800-zrI bappabhaTTisUrijInA janma, 807mAM dIkSA, 811 mAM AcAryapada. 802-vanarAja cAvaDAe pATaNa sthApyuM, poMcAsarA pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvyuM. 826 -zrI bappabhaTTisUrijInA upadezathI AmarAjAe jaimadhama svIkArI geAgirI ( gvAliyara ) mAM jinamaMdira baMdhAvyuM. 834-udyotanasUri aparanAma dAkSiNyacihnasUrie ' kuvalayamAlA ' 'tha pUrNa karyAM. 861-vanarAja cAvaDAnA svargavAsa thayA. For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [8] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM 870-zivamRgeza tathA rANo bhatRbhATa thayA. 884-malavAdIjIe zilAdityanI rAjasabhAmAM vAdamAM bauddhone harAvyA. 890-AmarAjAno svargavAsa thayo. 900 thI 938-AmarAjAne pAtra bhojarAja thayo. 913-15-jayasiMhasUrijI. 925-zilAkAcAryajI. dasamA saikAne uttarArdha-caMdragacchIya A. padyumnasUrinA upadejathI sapAdalakSa ane tribhuvanagirinA rAjAe jenadharma svIkAryo. 947-yazobhadrasUrijI thayA. mULa teo vaDodarAnAM ratnapuranA yazobhadra nAme rAjA hatA. temaNe zrI dattasUrijInA upadezathI dIkSA lIdhI hatI. 962-siddharSie upamitibhavaprapaMco kathAnI racanA karI. 973-AcArya vAsudevasUrinA upadezathI vidagdharAja jena thayA. 991 lagabhaga-bhadrakumAre A. vimalacaMdrasUrinA ziSya A. vIrasUrinA upadezathI dIkSA lIdhI. pAchaLathI te caMdrasUrinA nAme khyAta thayA. 994-Abu pAse TelIgrAmamAM vaDa nIce AcArya udyotanasurijIe ATha ziSyane AcArya pada ApyuM. vaDagacchanI sthApanA thaI. 996-vidagdharAjane putra mammaTa A. balabhadrasUrinA upadezathI jaina thayo. 1005-jaMbUnAgamunie jinazataka ane maNipaticaritra racyuM. 1008-10-rANu allaTe cittoDanA prasiddha stUpa banAvyo. 1010-A. sarvadevasUrijIe rAmasainyapuramAM pratiSThA karI. 1017-mULarAja solaMkIne abhiSeka. (mULarAje pATaNamAM mULarAjavihAra baMdhAvyo hatA. ane jinamaMdirane dAna ApyuM hatuM.) 1028-mahAkavi dhanapALe dezanAmamALA'nI racanA karI. 1030 lagabhaga-A. pradyumnasUrijInA upadezathI tribhuvanagirine rAja kaImarAja jena thayo. ane pachI dIkSA laI dhanezvarasUrinA nAme temane paTTadhara thayo. temanA nAmathI rAjagaccha prasiddha thayo. 10para-mULarAja solaMkIne svargavAsa ane vallabharAjanI gAdI. 153-A. zAMtibhadrasurijInA upadezathI dhavalarAje jinamaMdiranI pratiSThA karI. (ane pAchaLathI teNe dIkSA lIdhI.) 1055-caMdragathvIya vardhamAnasUrijIe haribhadrasUrinA upadezapada para TIkA cI. agiyAramI sadInA uttarArdhamAM kavi seDhale udayasuMdarIthA racI. 1066-vallabharAjane svargavAsa. durlabharAjanI gAdI. 1071-navAMgIvRttikAra zrI abhayadevasUrijIne janma thayo. 1073-kakkasUrinA ziSya zrI jinacaMdramaNie navapada laghuvRtti racI. For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka], pAdacihno [ 9 ] 1078-vIrAcAryajIe ArAdhanApatAkA banAvI. durlabharAjane svargavAsa. bhImade vanI gAdI. 1000-buddhisAgarasUrijIe jAbAlIpuramAM vyAkaraNa racyuM. jinezvarasUrijIe haribhadra sUrijInAM aSTake upara TIkA racI. rAjakumAra mahIpAlakumAra droNAcAryajInA upadezathI dIkSA laI surAcArya tarIke khyAta thayA. 1088-vardhamAnasUrijIno svargavAsa thayo. Abu upara vimala maMtrIzvare maMdira baMdhAvyAM. abhayadevasUrijInuM AcAryapada thayuM. 1090-surAcAryajIe dvisaMdhAna kAvya banAvyuM. 105-dhanezvarasUrijIe "surasuMdarIkathA" banAvI. 196-vAdivetAla zAMtisUrijInuM svargagamana thayuM. 1117-cakrezvarasUrie 415 rAjakumArone pratibaMdha Ape. 1120-bhImadevane svargavAsa, karNadevanI gAdI. 1123-kavi sAdhAraNe apabhraMza bhASAmAM vilAsavatI kathA racI. 1129-dharmopadezamAlA vivaraNa prAkRtamAM racAyuM. 1127-37-nibuyavaMzanA abhayadevasUrinA ziSya caMdraprabhamahattare prAkRtamAM vijayacaMdra caritra banAvyuM. 1135 (39)-navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijIno svargavAsa thayo. 1179-vaDagacchIya nemicaMdrasUrijIe prAkRta mahAvIracariyuM racyuM. guNacaMdrasUrijIe mahAvIracariyuM racyuM. zAlibhadrasUrijIe saMgrahaNIvRtti racI. 1140-vardhamAnasUrijIe prAkRtamAM maneramAcaritra racyuM. 1144-zrI jinavalabhasUrie cha kalyANakanI prarUpaNa karI. 1142-dakSiNanA elIpuranA rAjA zrIpALe aMtarIkSajInuM maMdira baMdhAvyuM ane tenI mAladhArI abhayadevasUrijI pAse pratiSThA karAvI. muktAgirimAM zAmaLIyA pArSa nAthanI pratiSThA karAvI. zrIpuragAma vasAvyuM. 1140-pAvarAyane putra zaMkaranAyaka thayo. 1145-kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIne dhaMdhukAmAM janma thayo. 1149-caMdraprabhasUrijIe paumikagaccha sthA. darzanazuddhi tathA prameyaratnAza banAvyA. 1150-kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijInI dIkSA. 1150-karNadevano svargavAsa. siddharAjanI gAdI. 115ra-siddharAje siddhapura vasAvI zivAlaya ane suvidhinAthanuM jinamaMdira baMdhAvyuM. 1160 lagabhaga-mAladhArI abhayadevasUrinA upadezathI siddharAje paryuSaNa tathA agiyArase amArInI uddaghASaNa karI. 1166-kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanI AcArya padavI thaI. 1167-jinavalabhasUrIjInuM AcAryapada ane svargagamana. 1169-jinadattasUrijInuM AcAryapada, For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [10] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM 1174-vAdIdevasUrinuM AcAryapada, 1178-municaMdrasUrine svargavAsa. 1181- vAdI devasUrijIe siddharAjanI sabhAmAM digaMbara vAdI kumudacaMdrane harAvyA. 1185-sajajana maMtrIe giranArano jIrNoddhAra karAvyo. siddharAje giranAra tathA zatruMjayanI yAtrA karI bAra gAma bheTa ApyAM. 1193-kuMbhAriyAjI tIrthanI sthApanA thaI. 1199-siddharAjano svargavAsa, kumArapALanI gAdI. 1199 (1204)-vAdIdevasUrijIe phaleditIrtha sthApyuM. 1203-AcArya zrI jinacaMdrasUrijInI dIkSA. 1211-zrI jinadattasUrinuM svargagamana, jinacaMdrasUrinuM AcAryapada. 1216-kumArapALe zrI hemacaMdrAcAryanA upadezathI jainadharma svIkAryo. 1225 lagabhaga-jarAulA tIrthanI sthApanA. 1226-vAdI devasUrijIno svargavAsa. 1229-mahArAjA kumArapALane svargavAsa. ajayapAlanI gAdI. 1230-kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryane svargavAsa. 1032-ajayapAlanuM avasAna. 1033-zrI jinacaMdrasUrijInuM svargagamana. jena maMtrIo yA daMDanAyako 1078 thI 1120-ne, vimaLa, jAhila (nANAM khAtane pradhAna) 1120 thI 1150-dhavalaka, muMjAla, sAMtu. 1150 thI 1199-sAMtU, Azuka, sajjana (daMDanAyaka, jeNe giranArane jIrNoddhAra karAvya ), udAyana, sama (khajAnacI). 1199 thI 1229-vAgabhaTTa, sajajana (daMDanAyaka), AMbaDa, pRthvIpAla, kumArasiMha, vAdhUyana, kapada, Aliga, salAka. 1229 thI 1233-AbhaDa, kapardI, AnaMda, yazapALa. jenatI 600 lagabhaga kulpAkajI, AThamA saikA pahelAM mahAtIrtha moDherA, 861 karaheDA, cittoDa, 954 nAlAI, 1010 pUrve rAmasena, 1088 Abu, thaMbhaNupArzvanAtha, 1142 muktAgiri, bAramI sadI serIsA pArzvanAtha, 1191 chavalApArzvanAtha, 1193 kuMbhAriyA, 1199 (1204) phledI, 1220 bharUca, 1211 tAraMgA. AmAM AthI vizeSa hakIkato ApI zakAI hota, paNa sAdhana ane samayanA abhAve tema nathI thaI zakyuM. saMvatavArImAM kaI sthaLe pheraphAra hoya te sujJa vAcake te jaNAvaze evI AzA rAkhuM chuM. For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrani. saM. 1000 thI vIrani. saM. 1700 sudhImAM thayela jaina nyAyano vikAsa [ dArzanika graMthakAro ane graMthone TUMka paricaya ] - www lekhaka-pU. muni mahArAja zrI duradharavijyajI, zirapura | ka samaya evo hato ke jemAM zraddhAvAdane bahu mahatva apAtuM ane janatAne kahevAmAM AvatuM ke-nivArthanuvAna survacA muninuM vacana tarka ane praznathI para che. vaLI purAdf mAnavo dharma, sA rezcivillitam' mAAtini vari, duraMtavyani detumi "purANa, manue batAvela dharma, (e) aMga sahita veda ane vaidaka, e cAra vAnI AjJAsiddha che. tene tarko vaDe haNavAM nahi." AvA zraddhAvAdathI bhaLI janatA eTalI te bhoLavAI gaI hatI ke zAstravAkyanuM nAma sAMbhaLyuM ke tene kaMI paNa upAya cAlate nahi. A vAdanuM eTaluM to jera hatuM ke tarkavAdIne rahevuM paNa kaThina thaI paDatuM, zraddhAvAdIo tarkavAdI sAthe sarva sambandha choDI detA hatA. zraddhAvAdathI lAbha che ke nukasAna e vAta bAjue mUkIe te paNa mAnavanI svArthavRttie te vAdathI ghaNo ja anartha pedA karyo hato. hiMsAmaya yajJayAgAdi A vAdathI ja janma pAmyA hatA. e anartha eTale sudhI pahoMcyo hato ke azvamedha yAga ane naramedha yajJa karAtA, lehI ane cAmaDAnI (raktavatI ane carmavatI ) nadIo vahetI hatI. A samaye janatAne takavAdanI khAsa AvazyakatA hatI. tarkavAda sivAya A anarthanAM jaDa-mUla nikaLe tema na hatAM. tevA samaye paramakRpAlu bhagavAna mahAvIrasvAmIjI utpanna thayA. temaNe yuktivAdane sUrya ugADe, ane tarkavAdIone protsAhana ApyuM. teozrI tarkavAdIonA puragAmI banyA, indrabhUti vagere vipre kevaLa zraddhAvAdathI-vedavacanamAM yuktinA abhAvathI AtmA, svarga, puSya, pApa, parabhava AdimAM zaMkita thayA hatA te sarvane mahAvIra prabhue yuktimArganI dizA batAvI, te ja vedavacanAthI sthira karyA hatA. mahAvIra svAmIe pitAnA upadezane tarkasiddha banAvyo hato. koI paNa tatva ke koI paNa padArthanI dezanA sAthe hetuo te heya ja. tethI ja sthaLe sthaLe gautamasvAmIjI prabhune prazno pUchatA ke re mane ! pakura ? bhagavanta ! Ama zA kAraNathI kahevAya che? mahAvIrasvAmIjI pitAnA upadezita mArgane naiyAyika-nyAyasiddha mArga kahetA hatA, je mATe teozrIe ja kahyuM che ke 1 tarkavAdathI samajAyela zraddhAvAda e kalyANasAdhanano rAjamArga che. te mArgane paMtha kevaLa vivAdathI paNa nathI kapAta tema kevaLa zraddhAvAdathI paNa nathI kapAta. e banne, rathanA ekeka cakra jevA che. "rAkhyAM rati ratha," e pramANe banne cakro maLe te ja A dharmaratha cAle che. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [12] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM neyAuaM suakkhAyaM, uvAdAya samIhae // nyAyayukta Agamane grahaNa karIne (tene) Icche che. soccA neyAuaM maggaM, bahave paribhassai // niyAyika mArgane sAMbhaLavA chatAM paNa keTalAeka (zraddhAthI) rahita rahe che. AvA prakAranA kathanane AdhAre pAchaLanA AcAryoe temane mATe lakhyuM ke asti vaktavyatA kAcit, tenedaM na vicAryate / nirdoSaM kAJcanaM cet syAt, parIkSAyA bibheti kim // "haju kaMIka kahevApaNuM che tethI A (veda vagere zAstra) vicArAtAM nathI. je nirdoSa sonuM hoya te parIkSAthI zA mATe bIve che ?" nikaSacchedatApebhyaH, suvarNamiva paNDitaiH / parIkSya bhikSavo grAhya, maddhaco na tu gauravAt // "he munio ! paMDito jema kaSa, cheda ane tApathI parIkSA karIne tenuM le che tema tamAre paNa mAruM vacana parIkSA karIne grahaNa karavuM, paNa mAtra mahattAthI na levuM." e pramANe prabhuzrI mahAvIra svAmIe janatAmAM tarkavAdanI ruci utpanna karI ane janatAne parIkSaka banAvIne upadeza Ape. samaya jatAM A yuktivAdanA paripAka rUpe nyAya-sUrya udayavaMta tha, gaNadharee ane bhadrabAhusvAmIjI vagere caudapUrvadharae prabhunA upadezane Agamabaddha karyo ane temAM yuktivAdane vyavasthita goThavya. saMgrahakAra umAsvAtIjIe te prakAzane jhIlI "tattvArthasUtra'nI racanA karI ane temAM kahyuM ke "pramANanadhAmaH" "sAcuM jJAna pramANa ane na vaDe thAya che. jenadarzanamAM A rIte nyAyazailIthI lakhanAra A prathama mahApuruSa thayA. nyAyanA prakAzamAM yatheccha vicarIne satyanA zodhaka ane jaina nyAya-sUryanA utkRSTa upAsaka zrI siddhasena divAkara jenadarzanamAM bIjA mahAna vaiyAyika thayA. temaNe "sanmatitaka, nyAyAvatAra,' 'batrIza batrIzIo' vagere mahAna nyAya grantho racyA. pachIthI trIjA naiyAyika malavAdIjI thayA temaNe "nayacakravAla' nyAyagrantha racyo ane bauddho sAthe zAstrArtha karI jenA dharmane dhvaja pharakAvyo. A rIte yuktivAdane vikAsa thato gayo ane nyAyamArganA prakAzamAM yatheccha viharavAnI ruci vRddhigata thavA lAgI. vIra ni. saM. 1000 thI vIrani. saM. 1700 sudhIne sAta so varSane samaya jaina nyAya-sUryanA madhyAhnane samaye hatuM ema kahI zakAya. A prasaMge tenI ADa bauddha, vedAnta vagere aneka vAdaLo AvatAM ane kaI kaI samaya te prakAzane DhAMkI devAne prayatna karatA hatA. A sAta varSa daramyAna je je mahApuruSoe te vAdaLo dUra karI nyAya-sUryane dedIpyamAna rAkhyo hato temane TUMka paricaya ApaNe A lekhamAM sAdhIzuM. 1 zrI haribhadrasUrijI teone sattAkALa vikramanI chaThThI sadInI AsapAsano che, je samayamAM zaiddhonuM bahu jera hatuM, ane rAjAo vidyAmAM rasa letA hatA. rAjasabhAmAM moTA moTA zAstrArtho thatA hatA. auddhoe zunyavAda ane tarkavAdanI atigUDha samasyAo UbhI karI hatI ane teo te For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [13] dIpotsavI aMka] jene nyAyano vikAsa samasyAo pitAnA anuyAyI sivAya anyane samajAvatA na hatA. AvA samaye zrI haribhadrasUrijI utpanna thayA hatA. teo jAte brAhmaNa hatA. cauda vidyAnA pAraMgata hatA. ane satya samajAyA pachI jena banyA hatA. temaNe zAstrArtha karI baddhone harAvyA hatA, ane aneka jena-nyAya granthanI racanA karI hatI. te samayanA brAddhonA jorane ane zrI haribhadrasUrijInI pratibhAne khyAla nIcenA eka prasaMgathI sArI rIte AvI zakaze. zrI haribhadrasUrijInA be bhANeja-ziSya haMsa ane paramahaMsa ghaNuM buddhizALI hatA. nyAyanI parAkASTAe pahoMcavAnI ane brAddhanyAya zikhavAnI temanI khUba IcachA hatI aneka vyavasAya vagerene kAraNe zrI haribhadrasUrijI zikSaNa ApI zakatA na hatA, mATe te banne baddha-sampradAyamAM zIkhavA mATe gayA. zikSaNa lIdhA bAda dhone khabara paDatAM te bannene marAvI nAkhavAne prabandha karyo. A vAtanI e bannene jANa thaI eTale teo tyAMthI bhAgyA. eka jaNa vacamAM sapaDAI javAthI maraNa pAmyA, ane bIjA eka haribhadrasUrijI pAse AvI pahoMcyA ane badhI hakIkata kahI tarata ja svargastha thayA. hAlA ziSyonA Ama akAla avasAnathI zrIharibhadrasUrijIne dha thayo. joddhone zAstrArtha karavA AmaMtraNa mokalAvyuM. hAre te baLatI kaDAImAM paDe. do hAryA. AcArya mahArAje 1444 baddhone mAravAno saMkalpa karyo hato. guru mahArAjazrInA upadezathI krodha zAnta thayo ane saMkalpa mATe pazcAttApa karavA lAgyA. tenuM prAyazcitta lIdhuM ane te prAyazcitta tarIkhe 1444 granthanI racanA karI. hAla paNa temanA upalabdha granthamAM vidu zabda Ave che te haMsa ane paramahaMsanA viyegane sUcaka che. temanA viracita nyAyagrantha A che-1 anekAntavAdapraveza, 2 anekAntajayapatAkA, 3 aSTaka prakaraNa, 4 nyAyapraveza sUtra-ddhi -nyAyanA grantha para) vRtti, 5 dharmasaMgrahaNI, 6 lalitavistarA, 7 darzanasamuccaya, 8 zAstravArtAsamuccaya ( vRttiyukta che. temanI bhASA ghaNI sacoTa che. haLave haLave paNa je vAta teo batAve te hRdayamAM tarata ja UtarI jAya che. dvAdazadarzana TIkAkAra vAcaspati mizrAnI ane temanI lakhANa zailImAM samAnatA bhAse che. anekAntajayapatAkAmAM syAdvAdanuM aneka yukti-prayuktio pUrvaka sthApana karyuM che. dharma saMgraNImAM temaNe AtmA tathA dharmane viSaya sundara rItie batAvyo che, nAstikAnA auddhonA tathA anyonA mate nirAsa karyo che. Sadarzanasamuccaya ekara mAdhyamika dRSTie lakhyo che ane temAM kevaLa chae darzananI mAnyatA batAvI che. chatAM paNa temAM jenadarzana pratyenI abhiruci te vyakta karI ja che. lalitavistAramAM saTapaNe jinezvara bhagavAnanI mahattA ane jainadarzananI vizuddhatA batAvI che. - temaNe potAnA granthamAM aneka dArzanika grantha tathA granthakArono ullekha karyo che, temAMnAM mukhya A che. avadhUtAcArya, sAMkhya dArzanika Asuri ane IzvarakRSNa, mImAMsaka kamarilabhaTTa, bhASyakAra-pataMjali, pAtaMjala yogAcArya, vaiyAkaraNuM pANinI, bhagavaddagopendra, vaiyAkaraNa bhartuhari, vyArSi, vidhyAsI, zivadharmottara vagere brAhmaNa dharmio hatA. For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] zrI jaina satya prakAza [ varSe sAtamu kukkAcArya, diphnAgAcAya, dharmapAla, dha kIrti, dharmAMttara, bhadantadia, vasubandhu, zAntirakSita, ane zubhagupta vagere bhaiddhamie hatA. ajitayazA, umAsvAtijI, jinadAsa mahattara, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, devavAcaka, bhadrabAhu, mallavAdIjI, samantabhadra, siddhasenadivAkara, saMdhadAsargANa vagere Ata dArzanikA hatA. vAsavadattA ane priyadarzInA tathA upara batAvela granthakArAnA keTalAeka granthAne paNa ullekha che. temaNe caityavAsa sAme jhu Mbeza uThAvI hatI ane temAM paNa dhaNI sudhAraNA karI hatI. prA. hana yAkeAkhIe 'samAcA'nI prastAvanAmAM zrIharibhadrasUrijI mATe lakhyuM che ke "6 haribhadre te| zvetAmbarAnA sAhityane pUrNatAnI TAse pahoMcADyuM. jo ke temanA granthA keTalAka prAkRtamAM che, paraMtu ghaNAkharA saMskRtamAM ja che. AmAM jaina sampradAyanA padA vana uparAMta virodhI matavALA brAhmaNeA temaja bAhonA sAmpradAyika dhAraNA bAbata eka TUM kA khyAla, keTalIka carcA ane tenAM khaMDano paNa che. A jAtanA granthAmAM haribhadranI ddiphnAganA nyAyapraveza paranI TIkA, joke te eka prakaraNa nathI paNu, bahu upayogI ane mahattvanI che. jainAne pramANanirUpaNane krAi grantha pUrA pADavAnA hetuthI siddhasena divAkare 'nyAyAvatAra' nAmane grantha racyA hatA. pramANanI bAbatamAM jaina siddhAnta sthApavAne badale haribhadre diphnAga upara TIkA lakhIne jainene beha pramANuzAstrIonA granthenuM adhyayana karavAnI preraNA karI. A rIte dekhAvamAM te emaNe e leAkAnI bhAre mahattA svIkArI, paraMtu potAnA 'anekAMtajayapatAkA' granthamAM dharmAMkAtinA pramANu viSenA keTalAka siddhAntonuM sAruM khaMDana paNa karyuM. emanA pachI ghaNAM varSo sudhI jainene beheAnA pramANa- nirUpaNamAM rasa rahyo hateA. ane ene lIdhe ja atyAre ApaNe dharma kIrtinuM nyAyabindu ane dharmAMttaranI nyAyabindu-TI upalabdha karI zakayA chIe. kAraNa ke A granthAnI jUnAmAM jUnI pratA ane khIjA grantha uparanI TIkAne amuka bhAga jaina bhaMDArAmAMthI ja maLela che." eka sthaLe upAdhyAya zrI yazeAvijayajI, zrI haribhadrasUrijI mATe jaNAve che ke: jyAre jainadaCnarUpI AkAzamAM pUrUpI tArAone asta thavAnA prabhAta kALa hatA te samaye paTulAcana haribhadrasUrijI utpanna thayA. temaNe sUkSma dRSTithI te tArAone avaleAkI tenA pratibimba grahaNa karI ane prakaraNArUpe tenuM gUMthana karyuM'' ' e rIte zrI haribhadrasUrijI jainadanamAM eka sama taiyAyika thayA ane jaina nyAya AdityanI ADe AvatAM vAdaLAne vikherI nAkhI te sUryanA prakAzane temaNe khUba prasAryAM. 2 zrI apaTTisUrijI temane sattAsamaya vikrama saMvata 800 thI 895nI AsapAsanA che. temanA samayamAM rAjAe potapotAnA rAjyamAM eka vidvAna paMDitane rAkhatA ane temAM peAtAnuM bhUSaNa samajatA. bappabhaTTasUrijI khAlakALathI ja pratibhAsampanna hatA. eka divasamAM hajAra laikA kaNThastha karavAnI temanI zakti hatI. Ama rAjA temaneA parama bhakta hatA. dharmIrAjAnI sabhAmAM temaNe bAhavAdI vanakuMjarane jItyA hatA, tethI 'vAdiku jarakesarI'nuM biruda temaNe meLavyuM hatuM. temaNe mathurAnA vAkapati nAmanA zaivayeAgIne jaina banAvye hatA. tee akhaMDa brahmacArI hatA, te te mATe temane rasanendriya upara khUba kAbU hatA. For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jaina nyAyane vikAsa [15] temaNe vAvAjIva che vigaIno tyAga karyo hato. temanuM apara nAma bhadrakIrti hatuM. teo brahmacArI gajavara" ane "rAjapUjita" e be birudathI paNa vibhUSita hatA. 3 zrI zIlAMkAcAryajI teo vikramanA dazamA saikAmAM thayA. teoe agiyAre aMga upara nyAya ane Agama vicArothI pUrNa TIkA lakhI che. jemAMnI hAlamAM AcArAMga ane sugaDAMga paranI vRtti upalabdha che. jIvasamAsa upara temaNe TIkA lakhI che. bhASyakAra zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNaviracita "zrI vizeSAvaSyakabhASya upara temaNe vRtti lakhI che. A TIkA, temanuM bIjuM nAma kocyAcArya hatuM te nAmathI prasiddha che. aMgo upara nyAyazailIthI TIkA lakhanArAomAM zIlAMkAcArya prathama che. 4 zrI siddharvisUrijI siddharSijIne sattAsamaya vi. saM. 962nI AsapAsa che. kAraNa ke temaNe banAvela upamitibhavaprapaMca nAmanI kathA 96ramAM pUrNa thaI che. siddharSinA samayamAM paNa baddhonuM vizeSa jora hatuM. dIkSA lIdhA bAda teo ddho pAse abhyAsa karavA gayA hatA. tyAM temane ddha siddhAnta rUci gayA, paraMtu vacanabaddha thayA hovAthI guru mahArAja pAse AvyA. vaLI tyAM vacana ApIne AvyA hovAthI tyAM gayA, pharI ahIM AvyA. ema ekavIza vakhata banyuM hatuM. chevaTe zrI haribhadrasUrijIkRta "lalitavistarA" vAMcI jainadarzanamAM sthira thayA hatA. temaNe zrI haribhadrasUrijInI ane lalitavistAranI khUba prazaMsA lakhI che. upamitinI prazastimAM teo lakhe che ke "je haribhadra pitAnI acitya zaktithI mArAmAMthI kuvAsanAmaya jhera dUra karIne, kRpA karI suvAsanArUpa amRta mArA lAbha mATe zodhI kADhayuM che te haribhadrasUrine mArA namaskAra he ! te haribhadrasUrijIne mArA namaskAra ho ke jemaNe mArA mATe lalitavistarA' nAmanI vRtti racI. " teo chae darzananA vidvAna hatA. temaNe svayaM lakhyuM che ke "tirSi niminiknnbhuksaugtaadidrshnvedinH sakalagranthArthanipuNasya shriisiddhssermhaacaarysyeti| temaNe siddhasenakRta "nyAyAvatAra" upara vRtti racI che. 5 zrI pradyumnasUrijI teo vikramanI 11 mI sadImAM thayA che. teo eka samarthavAdI hatA alla rAjAnI rAjasabhAmAM temaNe digambarene parAjaya Apyo hato. tribhuvanagiri ane sapAdalakSa (mAlavA) AdinA rAjAone jena banAvyA hatA ane 84 vAde jItIne Anandrita karyA hatA. 1. siddharSi jyAM tarkazAstra bhaNavA gayA hatA te nagaranuM nAma "mahAbedha" lakhyuM che. te nagara kyAM hatuM tene kaMI patto lAgatuM nathI paNa te sthAna takSazilAnuM vizvavidyAlaya athavA nAlaMdA vizvavidyAlaya e bemAMthI eka hevuM joIe ema lAge che. 2 namo'stu haribhadrAya, tasmai prvrsuurye| madarthe nirmitA yena, vRttirlalitavistarA / 3 vAdaM jitvA'llukakSmApasabhAyAM talapATake / AttaikapaTTo yastaM zrIpradyumnaM pUrvajaM stuve / - samarAdityasaMkSepa) 4 sapAdalakSagopAla-tribhuvanagiryAdidezagopAlAn / yayuzcaturAdhikAzotyA, vAdajayai raJjayAmAsa / -(pArzvanAthacaritra ) For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI jaina satya prakArI [16] [va sAtamu 6 taka paMcAnana zrI abhayadevasUrijI temanA sattAsamaya vikramanI 11 mI zatAbdi che. te eka sama` TIkAkAra hatA. temaNe zrI siddhasena divAkarachanA 'sanmatitaka" upara 25 hajAra zlAka pramANu vistRta TIkA racI che. temAM dazamI zatAbdi sudhInA cAlu sarva vAdenI sundara rItie gAThavaNu karI che, te TIkAnuM nAma vAdamahArNava' athavA 'tattvaSAvidhAyinI' che. temanI vAda lakhavAnI pahita ghaNI ja manejJa che. prathama cAlu siddhAntamAM bilakula nahi mAnanAra pakSa pAse khAlAve, pachI kaMika svIkAra karanAra pAse tenuM khaMDana karAve ne tene mata pradarzita karAve, pachI vadhu mAnanAra pAse, pachI ghaNuM svIkAra karanAra pAse ne chevaTa sa`mAM dUSaNa batAvavA pUrvaka svAbhimata siddhAntanuM maMDana kare. te vAMcatA jANe ema lAge ke ApaNe sAkSAt eka vAdasabhAmAM ja hAie ane pratyakSa vAda sAMbhaLatA hAie. : , darzanazAstramAM mImAMsA darzana samajavuM muzkela heAya che. te mImAMsA darzananA Akara grantha kumArila bhaTTanA zlokavArtika'nuM A vAdamahArNava'mAM vizeSa khaMDanamaMDana che. tethI A grantha samajavA ghaNA kaThina gaNAya che. ne te ja kAraNe abhyAsamAM alpa AvyA che. zAntirakSita ke jeo nAlandA vizvavidyAlayanA mukhya AcAryAM hatA temanA banAvela 'tattvasaMgraha' uparanI kamalazIlanI anAvela 'jikA' nAmanI TIkA, digambarAcArya prabhAdre racela prameyakamalamArtaMDa ' tathA nyAyakumudacaMdrodaya ' vagere granthAne A TIkAmAM upayoga che. vAdi devasUrijI, malliSeNusUrijI tathA upAdhyAya zro yAvijayajI vageree sthaLe sthaLe A TIkAne ullekha tathA chUTathI upayega karyAM che. 11 mA saikA pachI jaina nyAyanA meTA meATA granthA racAyA te sarvamAM A TIkAnI sahAya levAmAM AvI che. A TIkAmAM gUMthAyela viSayA pAchaLanA granthakArIne saraLatAthI maLI gayA che. A TIkAmAM zabdonI bahu ramakajhamaka nathI paNa bhASApravAha eka ni`La jharaNunI mAphaka sIdhA vahe che. pre. lAyamene zrI abhadevasUrijInA sambandhamAM jaNAvyuM che je temane udderA te samayamAM pracalita sarva vAdone saMgraha karI anekAntavAdanuM sthApana karavAnA hatA'-te A TIkA jovAthI spaSTa samajAya che. zrI abhayadevasUrijI,' nyAyavanasiMha' ane 'tarka paMcAnana' e birudothI vibhUSita hatA, ane 84 vAdavijetA zrI pradyumnasUrijInA padmaprabhAvaka hatA. 7 zrI dhanezvarasUrijI ' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tee! muMjarAjAnA samayamAM thayA eTale temaneA sattAkALa 11 mI vikrama zatAbdine hatA. teo tarka paMcAnana zrI abhayadevasUrijInA paTTadhara hatA. dhArAnagarInA sArvaMbhauma rAjA muMje teone potAnA guru tarIke svIkAryAM hatA. temaNe rAjAnI sabhAmAM aneka vAdo jItyA hatA. pravacanasArAdhAra-vRttimAM zrI siddhasena lakhe ke tadanu dhanezvarasUrirjajJe, yaH prApa puMDarIkAkhyaH / nirmathya vAdajaladhi, jayazriyaM muMjanRpapurataH // 8 vAdivetAla zrI zAntisUrijI prabhAvakaritra 'mAM temane svavAsasamaya vi. 1096 nA jeTha suda 9 ne magaLavAra, kRttikA nakSaka, jaNAvela che. temanA pratye pATaNanA bhImarAjAne ane dhArAnagarInA bheja For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvIpeAtsavI aMka ] jaina nyAyanA vikAsa : [ 17 ] rAjane ghaNuM mAna hatuM. te bhImarAjAnI sabhAmAM 'kavIndra ' ane vAdicakravartI ' tarIke vikhyAta hatA ane mahAkavi dhanapAlanI preraNAthI bhAjarAjAnI rAjasabhAmAM gayA hatA. bhAjarAjAne peAtAnI sabhA mATe abhimAna hatuM. teNe zAntisUrijIne zaratapUrvaka kahyuM hatuM ke mArI sabhAnA eka eka vAdinI jItamAM eka eka lakSa dravya ApIza. zAntisUrijIe badhAM darzananA ceArAzI vAdIone tenI sabhAmAM jItI 84 lakSa dravya dhamArgamAM vaparAvyuM hatuM. ane bhAjarAje temane ' vAdivetAla ' evuM biruda ApyuM hatuM. temaNe eka dhama nAmanA paMDitane paNa jItyA hatA ane draviDa dezanA eka avyaktavAdI abhimatta paDitane parAjaya ApI garIba pazu tulya karI dIdhA hatA. . teonI pAse batrIza ziSyA pramANuzAstrane abhyAsa karatA hattA. ekadA eka kaThina viSaya 16 divasa sudhI ziSyAne samajAvatA chatAM jyAre kAI paNa ziSyane te viSaya na samajAyeA tyAre temane duHkha thayuM. te samaye vAdI devasUrinA guru municaMdrasUri tyAM jaI caDayA hatA. ane temaNe te sarva viSayanuM vivecana aprakaTapaNe dhyAna rAkhI kahI ApyuM hatuM. te samaye zAntisUrijIe kahyu hatu ke tame teA rathI AcchAdita ratna che. huM vatsa ! he saraLamati ! mArI pAse pramANuzAstranA abhyAsa kara ane A nazvara dehane ahIM lAbha laI le! ' pachIthI TakazALanA pAchaLanA bhAgamAM temane rahevAnI sagavaDa karAvI chae darzInane abhyAsa karAvyA hatA. " . temanI nyAya lakhavAnI zakti apUrva hatI. te viSayamAM temanI banAvela uttarAdhyayana bRhatkRtti ( pAIyaTIkA ) puSTi Ape che. TUMkamAM sacoTapaNe lakhavuM e emanI lekhana zailInI viziSTatA che. A TIkAne AdhAre vAdi devasUrijIe siddharAjanI sabhAmAM digambar vAdI kumucandrane parAjaya ApyA hatA. 'jIvavicAraprakaraNa' ane 'caityavadanamahAbhASya'nA kartA paNa A ja zAntisUrijI haro ke khIjA ? te vicAraNIya che. temanA gurunuM nAma vijayasiMhasUrijI che. 9 zrI jinezvarasUrijI aSTaka temane samaya 1082 thI 1095 nI AjubAjunA che, kAraNa ke teTalA samayamAM banAvela teonA granthA vidyamAna che. te samaye pATaNanA takhta para du`bharAja rAjya karatA hatA. tenI sabhAmAM tenuM sAruM mAna hatuM. teoe zrI haribhadrasUrijInA prakaraNa 'upara vRtti racI che, je aneka nyAyavicArAthI pUrNa che. temAM zuddha deva, mUrtipUjA, mukti vagere ghaNA viSayA tarka dRSTithI carcyA che. ane ' pramANalakSaNa ' nAmanA nyAyagrantha svApanavRtti sahita racyuM che. 10 zrI surAcAya jI For Private And Personal Use Only temaneA sattAsamaya 11 mI sadIne chevaTa bhAga ane bAramI sadInI zarUAta che. teo zabdazAstra, pramANuzAstra tathA sAhityazAstra vageremAM nipuNa hatA. pAtAnI zakti mATe temane mAna hatuM. temanI pAse aneka ziSyA abhyAsa karatA hatA. temanA tApa apUrva hatA, ziSyanI bhUla thAya ke tarata ja mAra paDatA. ane ema thatAM haMmeza edhAmAM rAkhavAnI lADAnI eka dAMDI tUTI jatI hatI. gurumahArAjanA ma` vacanathI bhojarAjAnI sabhAmAM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [18] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM gayA hatA ane sarva paMDito upara vijaya meLavyo hato. prathama to bhojarAja teonA upara prasanna thayo hato paNa pAchaLathI teonA nagna satya kahevAnA svabhAvathI krodhita thaze hatA. bhojarAjA sarva dezone ekaThAM karavAno prayatna karato hato. te na thaI zake tema temaNe tene samajAvyuM hatuM. bhajavyAkaraNamAM bhUle batAvI hatI. chevaTe bhaje temane dehakaSTa ApavA vicAra karyo hato, paraMtu dhanapAlanI goThavaNathI teo sukhe pATaNa pahoMcI gayA hatA. neminAbheya-dvisaMdhAna mahAkAvya temanI kAvyakRti che. bhImadevanI sabhAmAM temanuM sAruM mAna hatuM. bhImadevanA mAmA droNAcAryane teo ziSya hatA ane saMsArapakSe bhatrIjA hatA. 11 navAMgITIkAkAra zrI abhayadevasUrijI saMvata 1088 mAM 16 varSanI vaye temane AcArya pada maLyuM hatuM ane temane svargavAsa saM. 1139nI lagabhaga thayo hato, eTale temanuM AyuSya Azare 67 varSanuM thayuM. jaina Agama upara zIlAMkAcAryakRta agiyAra aMgamAMthI AdinAM be aMgonI ja TIkA maLatI hatI. tethI temaNe daivI preraNAthI nava aMga upara TIkA racI hatI. jinezvarasUrijIkRta thAnakabhASya" upara temanI TIkA che, haribhadrasUrIzvarajInA "paMcAzaka para temanI TIkA che. aneka granthanuM dehana karI vRtti racavAnI temanI zailI apUrva che. Aja paNa nava aMgaparanI temanI TIkA aneka vicAraNAone vega Ape che. staMbhanapArzvanAthajInI pratimA temanA ja AtmabaLa ane puNyaprabhAve prakaTa thayela che. te samaye temanuM banAvela "jayatihuaNa" stotra Aja paNa prAbhAvika manAya che. temanI vyAkhyAna ane vivecana karavAnI zakti addabhuta hatI. eka samaya "ambarantara' e ajitazAntistavanI gAthAnuM saMgArika vivecana karatAM temanA para eka rAjakumArI mohita thaI hatI. pachIthI vairAgya ane zAntarasanA upadezathI teoe tene pratibaMdhita karI hatI. temanI sarva TIkAo 1120 thI 1128 sudhImAM racAyela che. teone mArgavAsa kapaDavaMjamAM thayo che. 12 zrI caMdraprabhasUrijI saM. 1148 mAM teo vidyamAna hatA. temaNe "darzanazuddhi ane prameyaratna kASa" e be nyAyagra racyA che. 13 zrI vIrAcAryajI teo vikramanI 12 zatAbdinA uttarArdhamAM thayA. pATaNanA sArvabhauma rAjA siddharAjane temanA pratye bahu mAna hatuM. eka vakhata rAjAe mazkarImAM temane kahyuM ke "amArA jevA rAjAnA AzrayathI ApazrI dIpa che ! AnA pratyuttaramAM AcAryazrIe jaNAvyuM ke "pUrva puNyathI pratibhA prasare che." rAjAe vaLI kahyuM: "A sabhA sivAya anya dezamAM pharazo tyAre bIjA bAvAnI jema anAthatA samajAze." sUrijIe kahI dIdhuM ke amuka samaye pite ahIMthI vihAra karaze. siddharAje nagaradvAra baMdha karAvyAM. vidyAbaLathI AcAryazrI bahAra nikaLIne pallIpura pahoMcyA, tyAMthI mahAbodha nagaramAM jaI bauddhone vAdamAM harAvyA. gepAlagira (gavAliyara) mAM rAjAe ghaNuM sanmAna ApyuM ne tyAM paNa anya vAdIone jItyA, rAjAe cAmara chatra vagere rAjacihna ApyAM. nAgara jaI jenadarzananI zebhA vadhArI For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jena nyAyane vikAsa [19] siddharAjanA AmaMtraNathI punaH pATaNa tarapha vihAra karyo. cArupa AvyA tyAre temane maLavA siddharAja tyAM Avyo hato. pATaNamAM eka sAMkhyavAdI vAdisaha Avyo hato. siddharAje te vAdIne harAvavA goviMdAcArya ke jeo karNa mahArAjanA bAlamitra hatA ane vIrAcAryachanA kalAguru hatA, temane vinati karI. teoe kahyuM ke tene to vIrAcAryajI harAvaze. pachIthI vIrAcAryajIe geviMdAcAryajI sAthe jaI tenuM sarva mAna gALI nAkhyuM hatuM. te vAdamAM vIrAcAryajI pitAne pakSa mattamapUra chanda ane apanuti alaMkAramAM belyA hatA. sarvAnuvAdanI zarata pramANe sAMkhyavAdI te pramANe bolI zakayo na hato. e pramANe vIrAcAryajI vijayamALa varyA hatA. vaLI siddharAjanI sabhAmAM kamalakIti nAmanA digambaravAdIne harAvI strImuktinI siddhi karI hatI. ane vijaya meLavyo hato. 14 zrI municaMdrasUrijI. temano svargavAsa vi. saMvata 1178 mAM thayela che, eTale teo vikramanI bAramI zatAbdimAM thayA. teo akhaMDa brahmacArI ane ugra tapasvI hatA. teo kAMjI pIne ja rahetA tethI "sauvIrapAyI" tarIke prasiddha thayA hatA. zrI haribhadrasUrijIkRta "anekAntajayapatAkA " para Tippana ane "lalitavistarA" para paMjikA, vagere temanI nyAyaracanA che. bIjA paNa kuleke, vRttio, prakaraNa vagere lagabhaga 20 thI 25 grantha temaNe racyA che. teo vAdanipuNa hatA. "mudritakumadacaMdra' nATakamAM temaNe arNorAjanI sabhAmAM eka zaivavAdIne jItyo hato tema ulekha che. tathA guNacaMdra nAmanA digambara mahAvAdI sAthe vAda karavAno hato te samaye vAdi devasUrijI temanI sAthe hatA ne temanI zaizava vaya hatI. te vakhate te vAdIne devasUrie jItyo hato. vAdi devasUrijInA teo guru hatA. 15 zrI candrasUrijI temano sattAsamaya 1169 nI AsapAsano che. muni avasthAmAM teo zrI pArzvadeva gaNi" e nAmathI prasiddha hatA ne AcArya thayA pachI zrI caMdrasurijI kahevAyA. temaNe bauddhAcArya dinnAgakRta " nyAyapravezaka' para je hAribhadrIvRtti che te para "paMjikA racI che. anyAnya viSayonA granthA para vRtti, TIkA, vyAkhyA teoe sArI racI che. 16 mAladhArI zrI hemacandrasUrijI teo bAramI sadInA aMtanI lagabhagamAM thayA. emanA guru mAladhArI abhayadevasUrijI che. pUrvAvasthAmAM teo pradyumna nAmanA rAjamaMtrI hatA. temanI vyAkhyAnazakti apUrva hatI. siddharAja jayasiha kalAkanA kalAka sudhI temanA vyAkhyAnamAM besatA ane keTalIka vakhata sAMbhaLavAnI utkaMThAthI ekalo temanI pAse AvatA. amuka sthaLa sudhI siddharAja jayasiMha temanI smazAnayAtrAmAM gayo hato tethI samajI zakAya che ke siddharAjane temanA upara ghaNuM ja mAna hatuM. teoe eka lAkha zleka pramANa vividha granthanI racanA karI che. temAM nyAyagrantha tarIke gaNAvI zakAya tevI vizeSAvazyakaparanI brahavRtti che. tenuM pramANa 28 hajAra zleka jeTaluM che. gaNadharavAda, nihnavavAda, zabda, naya, nikSepa, jJAna vagere aneka viSayo temAM nyAyazailIthI sArI rIte carcA che. AhaMtadarzananA maulika vicAronuM taka paddhatimaya svarUpa A TIkAmAM maLe che. e TIkAmAM. 1 abhayakumAra gaNi, 2 dhanadevagaNi, For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [20] zrI jaina satya vikAsa [varSa sAtamuM 3 jinabhadragaNi, 4 lamaNagaNi, 5 vibudhacaMdramuni, e pAMca munio ane ANaMdazrIjI tathA vasumatizrIjI e be sAdhvIo, ema sAta jaNe madada karI hatI. 17 vAdI devasUrijI temane janma saM. 1143 mAM madAhata gAmamAM thayo hato. te gAma AbunI AsapAsa Avela che. 1152 mAM dIkSA, 1174 mAM AcAryapada, ane 1226 mAM zrA. va. 7 ne guruvAre teo svargastha thayA. temanA guru municaMdrasUrijI zAntisUrijInA jJAnakhAnAnA vArasadAra hatA. temaNe vAdi devasUrijIne pramANa vagere zAstrane sAre abhyAsa karAvyo hato. dIkSA lIdhA bAda be-pAMca varSamAM ja temanI khyAti tarapha prasarI gaI hatI. te samayamAM temaNe bandha nAmanA zivadarzanI daitavAdIne dhoLakAmAM chaye, sAcAramAM vAda karyo ne jItyA, guNacaMda digambarane nAgaramAM parAjita karyo. bhAgavata zivabhUtine cittoDamAM, gaMgAdharane. gvAlIyaramAM, dharaNIdharane dhArAmAM, kRSNa nAmane vAdIne bharUcamAM, ema aneka vAdIo upara jIta meLavI hatI. AcArya thayA pachI temaNe siddharAjanI sabhAmAM digambara mahAvAdI kumudacaMdrane vAdamAM harAvyo hato. kumudacaMdrane te samaye prabala pratApa hato. pitAnI zakti mATe ene khUba abhimAna hatuM, 84 vAdI teNe jItyA hatA. vAdadevasUrijI sAthe vAda karavAnI tene khUba IcchA hatI. devasUrijI tevA tucchaprakRtinA vAdI sAthe vAda karavA IcchA dharAvatA na hatA, paraMtu jyAre te digambare aneka nAgAI karI, chevaTe vetAmbara matanI sAdhvInI cheDatI karI eTale devasUrijIe vAdanuM AmaMtraNa ApIne vAda karyo. te vAdamAM mukhyapaNe kevaLIbhukti ane strI-mukti e be viSayo carcAyA hatA. zarata pramANe vAdamAM hAra thavAthI digambarane gujarAta cheDI cAlyA javuM paDyuM hatuM. A vijaya bAda teo "vAdI devasUrijI e nAmathI vikhyAta thayA. A vijayathI siddharAje teozrIne vijayapatra ane eka lAkha suvarNamudrAo arpaNa karI hatI. munidharmanA AcAra pramANe te eka lAkha suvarNamudrAo grahaNa karI na hatI. mahAmaMtrI AzukanI saMmatithI te mudrAono vyaya karI siddharAje eka jinaprAsAda baMdhAvyo hato. temAM zrI AdinAthane bimbanI 1183 nA vaizAkha zukla dvAdazIne divase pratiSThA karavAmAM AvI hatI. temAM cAra AcAryo saMmilita hatA. temanA A vAdanI aneka AcAryoe sundara prazaMsA karI che. temAM te samaye hemacaMdrasUrijI tyAM vidyamAna hatA, temaNe zrI siddhahemavyAkaraNamAM lakhyuM ke yadi nAma kumudacandraM, nAjeSyad devasUrirahimaruciH // kaTiparidhAnamadhAsyata, katamaH zvetAmbaro jagati ? // "je devasUrijI rUpI sUrya kumudacandrane na jItyo hota to jagatamAM kayo vetAmbara kaTipara vastra dhAraNa karata?" A sivAya ratnaprabhasUri, mahezvarAcArya, somaprabhasUri, udayaprabhadeva, pradyumnAcArya, munidevasUri, semacaMdra paMDita, merUtuMgAcArya, munibhadrasUri, guNaratnasUri, munisundarasUri, dharmasAgara upAdhyAka vagere aneka sthale A vAdane mATe sUrijInI aneka prakAre prauDha For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jaina nyAyano vikAsa [21] kIrtinI vikhyAti karI che. yazazcandra to A vAdanA sapUrNa prasaMganuM varNana ApatuM 'mudritakumudacandra prakaraNa racyuM che, je ghaNuM rocaka che. temanAmAM grantharacanAnI zakti paNa addabhuta hatI. teoe jene nyAyanA praveza mATe upayogamAM Ave te 374 sutra pramANa "pramANanayatattvAkAlaMkAra." nAmane nyAyane mUlagrantha ATha paricchedamAM racyo che. tenA para teozrIe ja 'syAdvAdaratnAkara" nAmanI vistRta vRtti lakhI che, tenuM pramANa 84000 hajAra zloka jeTaluM che. temAM dArzanika viSayonuM sundara khaMDanamaMDanAtmaka svarUpa che. jo ke te vRtti hAlamAM samapUrNa upalabdha nathI to paNa jeTalI upalabdha che teTalI sArI rIte prakAzamAM Avela che. te vRttinuM kAThinya paNa ghaNuM samajAyela che. temAM pravezArthe temanA ziSya ratnaprabhasUrijIe "ratnAkarAvatArikA " nAmanI laghu vRtti mUlasUtra para racI che. temAM "syAdvAdaratnAkara'nI khUba gaMbhIratA batAvI che. teoe tathA anya AcAryoe syAdvAdaratnAkara nA ghaNuM vakhANa karyA che. "syAdvAdaratnAkara 'nI racanAmAM vAdi devasUrijInA be ziSyo bhadrezvarasUri ane ratnaprabhasUrijIe sahakAra Apyo hato. A mATe teoe ja lakhyuM che ke kiM duSkaraM bhavatu tatra mama prabandhe, yatrAtinirmalamatiH sttaabhiyuktH| bhadrezvaraH pravarasUktisudhApravAho, ratnaprabhazca bhajate sahakAribhAvam // 18-19 zrI amaracaMdrasUrijI ane zrI AnaMdasUrijI A banne AcAryo vikramanI bAramI sadimAM thayA. temaNe siddharAjanI sabhAmAM bAlyAvasthAmAM ja vAdIone harAvI vijaya meLavyo hato, tethI siddharAje teone anukrame "sihazizuka" ane "bAghazizuka' evAM biruda ApyAM hatAM. zrI amaracaMdrasUrijIe "siddhAtArNava' nAmane grantha racyo che. DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNa, uparanA be birudane AdhAremahAtArkika gaMgezapAdhyAye "tattvacintAmaNi nAmane navya nyAyane mahAgrantha racyo che, temAM vyAptisvarUpa para lakhatAM vyAptinAM be lakSaNonuM nAma "siMha-vyAdhra lakSaNa evuM ApyuM che, kadAca te be lakSaNe uparokta be mahAtArkikenI mAnyatAnAM hoya ema abhiprAya batAve che. 20 zrI devabhadrasUrijI A AcArya bAramI sadIne anta thayA. temaNe "nyAyAvatAra' para TippaNu racyuM che. municaMdrasUrijIthI teoe pratiSThA prApta karI hatI. pitAnA guru zrIcaMdrasUrijInI saMgrahaNI para vRtti racI che. temAM nIcenA granthonAM ullekha ane avataraNo ApyAM cheH "anuga dvAracUrNi," hAribhadrI "anuyogadvAra TIkA," gabdha hasti hAribhadrI tatvArthaTIkA, malayagiribahasaMgrahaNIvRtti, hAribhaddI bahatsaMgrahaNIvRtti, bhagavatIvivaraNu, vizeSaNavatI, sUryaprajJaptiniryukti vagere. ra1 zrImalayagirijI teo teramI zatAbdinI zarUAtamAM thayAno saMbhava che. teo eka samartha TIkAkAra hatA. aneka Aga para teoe TIkA lakhI che. temanI TIkA ghaNI sarala ane talasparzI 1 A graMtha upara amAe vRtti banAvI che. te vRtti thoDA samaya bAda jaina sAhityavardhaka sabhAnurata taraphathI prasiddha thaze, For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [22] zrI jene satya prakAza | [ varSa sAtamuM hoya che. ghaNuM kaThina vize paNa teonI kalamathI sahelA banI gayA che. jyotiSanA paNa teo asAdhAraNa jJAtA hatA. sUrya prApti, caMdraprApti, tiSakaDaka vagere jotiSa grantha para teoe TIkA racI che. jyotiSa sambandhanA keTalAeka viSayanA spaSTIkaraNa mATe pratyakSa jovA mATe vihAra karIne teo nepAlamAM gayA hatA. "dharma saMgrahaNIvRtti" thI teo sArA nyAyavettA hatA te sAbIta thAya che. cha hajAra leka pramANa "muSTi' nAmanuM vyAkaraNa paNa temaNe banAvela che. 22 tArkika zrIsemaprabhasUrijI teo teramI zatAbdimAM thayA. teo eka vikhyAta vidvAna hatA. temanI kavitvazakti addabhuta hatI. tarkazAstramAM paNa teo nipuNa hatA. jo ke tene koI paNuM nyAyagraMtha ke nyAyane prasaMga upalabdha nathI te paNa teonAM prabhAva ane pratibhA apUrva hatAM, tenuM Thera Thera varNana maLe che. 23 kalikAlasarva zrI hemacaMdrasUrijI temano janma vi. saM. 114pa nI kArtikI pUrNimAne divase thayo hato. temanI dIkSA 1150 mAgha zu. 14 ne zanivAre, AcArya pada 1162 mAM, ane 1229mAM svargavAsa thayo. teo eka samartha mahApuruSa hatA. aneka rAjAo temanA bhakta hatA. temanAM zakti ane jJAna ajoDa hatAM. temanA samayamAM paradazanIone vizeSa virodha hato. to paNa temaNe pitAnI addabhuta pratibhAthI aneka vakhata teone parAbhUta karyA hatA. temanA nAmathI, jIvanathI ke kavanathI koI paNa vidvAna aNajANa haze ema kahI zakAya nahi. temanI kalama sarvatomukhI hatI. keIpaNa viSaya evo nathI ke jemAM temanI kalama ke pratibhA na cAlI hoya. nyAya viSayamAM temaNe "pramANamImAMsA pajJa vRtti yukta, "anyagavyavacchedikA, agavyadikA," "zrI vItarAgastavaprakAza" vagere grantho racyA che. temanI kalama ghaNI sakhata sATa ane asarakAraka che. temanuM eka eka vAkya hRdayamAM soMsaru UtarI jAya che. temanA lakhANathI temane jenadarzananI keTalI dAjha hatI e spaSTa samajAya che. temane "pramANumImAMsA' grantha pAMca adhyAya pramANa hato. hAlamAM prathama adhyAyane be Ahnika tathA bIjA adhyAganuM eka Ahnika eTaluM maLe che. teTalAmAM paNa teozrIe ghaNo ja saMgraha karyo che. te uparathI samajI zakAya che ke saMpUrNa grantha keTale vistRta haze ? temanI "anyayogavyavahedikA" upara zrImalliSeNasUrijIe "syAdvAdamaMjarI" nAmanI sundara TIkA banAvI che. hAlamAM jenadarzanamAM te chUTathI vaMcAya che. temanI lakhANa zailI udayanAcAryane maLatI che. teo "anuzAsana' ane Ave evA grantha racatA. temano eka vAdAnuzAsana nAmane grantha hato, hAlamAM te maLato nathI. jena-nyAyano sUrya zrI hemacandrasUrijInA samayamAM jenazAsanarUpI nabhastalanA madhyamAM pahoMcI madhyAhnanAM pracaMDa kiraNone prasArato hato. 24-25 zrIrAmacaMdrasUrijI tathA zrIguNacaMdrasUrijI A AcArya teramA saikAmAM thayA. e banne zrI hemacaMdrasurijInA ziSya hatA. temAM zrI rAmacaMdrasurijI sAhityamAM advitIya vidvAna hatA. temaNe so kAvyagra racyA che. ane 1 zabdAnuzAsana, kAvyAnuzAsana, chandAnuzAsana, ligAnuzAsana vagere temanI kRti che. For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jene nyAyane vikAsa [3] "siddhahemazabdAnuzAsana brahadravRtti upara pa3000 kapramANa nyAsa racyo che. te bannee maLI pattavRtti yukta "vyAlaMkAra' nAmano nyAyagrantha racyo che. temAM traNa prakAza che. pahelAmAM chavadravyanuM svarUpa, bIjAmAM pudgaladravyanuM svarUpa ne trIjAmAM dharmAdhama AkAza AdinuM svarUpa-A sarva pramANathI siddha karela che. 26 zrI padyumnasUrijI - teo teramA saikAmAM thayA. temaNe vAdasthala" nAmanuM eka grantha rao che, jemAM jinapatisUrinA matAnuyAyio "udayanavihAramAM pratidvita thayela jinabi pUjanIya nathI", ema kahetA hatA tenuM khaMDana che. ra7 zrI ratnaprabhasUrijI teo bAramA-teramA saikAmAM thayA. teo vAdidevasUrijInA paTTAlaMkAra ane nyAyanA apUrva vidvAna hatA. vAdi devasUrijInA "syAdvAdaratnAkaramAM teoe sahakAra Apyo hato. temanI saMskRta lakhavAnI zakti ananya hatI. temaNe "syAdvAdaratnAkaramAM praveza karavA mATe pramANanayatattvAleka' upara "ratnAkarAvatArika nAmanI laghu vRtti racI che, te ghaNuM vidvattApUrNa ane pratibhAzAlinI che. temAM baeNdha, naiyAyika "arcanTa" ane "dharmottarIno ullekha che. temAM zabdanI ramaka-jhamaka ghaNI ja che. cakSuprAkArI che ke aprApyakArI e viSayano vAda sapUrNa vividha chandomAM zlekabaddha lakhyo che. jagatRtvane vidhvasa phakta tera varNa, traNa svAdivibhakti ane be tyAdivibhaktimAM ja gaThavyo che, te A pramANe tyAdivacanadvayena, syAdikavacanatrayeNa varNaistu / tribhiradhikaidazabhirayaM vyadhAyi zivasiddhividhvaMsaH // (ti, te, A ti, TA, , tathaghana, pavamama, vaDhavA) pitAnI A vRtti mATe teoe ja ane lakhyuM che ke vRttiH paJcasahasrANi, yeneyaM paripaThyate / bhAratI bhAratI cAsya, prasapanti prjlptH|| jenA vaDe A pAMca hajAra pramANa vRtti bhaNAya che, belatA evA tenI prabhAAnaMda ane vANI vistArane pAme che." temaNe bIjA paNa neminAtha carita', 'upadezamAlA TIkA', "mata parIkSA paMcAta vagere grantha racyA che. e pramANe A sAtaso varSamAM jena nyAyana sUrya barAbara madhyAhnakALane anubhavato hato ane te samayamAM thayela AcAryo tenI ADe AvatAM vAdaLAne vikherI nAkhI tenA prakAzane prasAratA hatA. Aje paNa ApaNuM mATe te AcAryoe prasArela kiraNano prakAza grantharUpe vidyamAna che. te te prakAzamAM vicarIne adhakAranI pIDAthI bacI Anendrita thavuM. A lekha prabhAvaka caritra, caturvizati prabandha, jaina sAhityane saMkSipta itihAsa tathA A lekhamAM AvatA nyAyagranthomAMthI upalabdha ane prApta thayela granthanA avalokanathI lakhAyela che, eTale Avazyaka ullekha karI A lekha samApta karuM chuM. For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAkinIsUnu pUjanIya AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI [teozrInA jIvana ane kavananI noMdha ] AAAAAAAAAAAAAAAA = lekhakaH-pU. muni mahArAja zrI kanakavijayajI, dhrAMgadhrA (pU. A. bha. zrI vijayarAmacaMdrasUriziSya ) O R ryasaMskRti e bhAratavarSanI prAcIna saMskRti che. A saMskRtinA Adarzane FI jhIlIne pita pitAnA dRSTikoNathI tene pacAvanArAM ane jagatamAM pracAranArAM te cha darzano mukhyataH astitAne dharAvanAra che. te cha darzane A mujaba che: bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina, vaizeSika ane jaiminIya; athavA nyAya temaja vaizeSika darzanane amuka dRSTie abhinna svIkAratAM chelluM cArvAka darzana. 'darzanasamuccaya'mAM A kramathI darzananuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. jainadarzana A cha darzanamAM sarvazreSTha dharmadarzana che. trikAlAbAdhya ane avisaMgata anekAntatatvavyavasthAnA nakkara pAyA para zrI jenadarzananI bhavya ImArata UbhelI che, ke jenA eka paNa kAMgarAne halAvavAne kaI samartha nathI. A kAraNe jagatanAM sarva dharmadarzanamAM merunI jema aDaga banIne jainadarzana saunI mokhare UbhuM che. jenadarzananI pratipAdanazailI anupama che. enI tattvavyavasthA avisaMvAdinI che. AthI ja jagatanA Itara dharmadarzanamAM jaLavAI rahelI abAdhya tatvavyavasthA paNa jenadarzanamAMthI ja UtarI AvelI che ema kahI zakAya. Itara sarva darzananuM mULa jainadarzana che." A mujabanuM prAmANika vidhAna koI paNa prakAranA Agraha vinA karI zakAya tema che. kahevuM joIe keH Itara sarva dazananI jema jainadarzanane AdhAre tenuM vizAla sAhitya che. jenadarzananuM sAhitya sarvatomukhI, amApa ane apratIma che. bhUtakAlIna zAsanaprabhAvaka pUjanIya jainAcAryoe potAnI apUrva pratibhA, akhaMDa zAsanarAga ane apratIma prabhAvakazakti, A vagerenA vege, zrI jainadarzananA sAhityakSane sArI rIte navapallavita rAkhyuM che, ke te phAlyA-phUlyA sAhityakSanAM sumadhura phaLone Aje ApaNe, tevA prakAranA vizeSa prayatno vinA, sukhapUrvaka cAkhavAne bhAgyazALI banyA chIe. jenazAsananA vistRta AkAzapaTapara jhaLahaLato prakAza pAtharanArA bhUtakAlIna agaNya sUrirUpa tArakagaNanI madhyamAM yAkinIdharmasena AcAryabhagavAna zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjanuM sthAna atizaya gauravabharyuM che. e pUjanIya sUrIzvaranI prauDha pratibhA, avihaDa zAsanarAga ane trividhayoge jaina sAhityanI sevA karavA mATenI apUrva arpitavRttiH A saghaLayanA ge teozrInuM puNyanAma jena tavArIkhamAM suvarNAkSare beMdhAyuM che. For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAsavI aMka] zrImad haribhasUrIzvarajI [25] puNyazloka sarideva, pitAnA jJAna sAmarthyathI aneka prakAranA upakAraka sAhityasarjanadvArA sAhityajIvI jaina jainetara Alama para agaNya upakAra karI zakyA hatA. te te dharmadarzananA siddhAntanuM talasparzI jJAna, parimIta zabdadvArA suyogya grathanazailI ane arthanI gaMbhIratA; sAhityasarjaka tarIkenI pUjanIya sUridevanI A prakAranI vizeSatA Aje paNa aneka sahadaya sAhityarasikAnAM haiyAne namAvI mUke che. samAnanAmA zAsanaprabhAvaka sUrivara yAkinIdharmanuM pUjya surivarane aMge kAMIka lakhavA pahelAM e jaNAvI dauM ke - jainazAsananA vizAla pradeza para pitAnI anupama yaza saurabhane phelAvIne amara thanArA aneka samAnanAmA sUrideva jaina itihAsanAM suvarNapRSTho para noMdhAyA che. eTale yAkinIdharmasUnu pU. AcAryadeva zrImadda haribhadrasurivaranA samAnanAmA aneka sudi, bhUtakAlIna jene ItihAsamAMthI ApaNane upalabdha thAya che. e suridevono paricaya prAsaMgika hovAne kAraNe atra huM TuMkamAM ApI dauM.1 [1] kharataragacchIya zrI jinAraMgapaTTAvalI vageremAM pU. zrI jinabhAdrasUrIzvarajInA ziSya tarIke prasiddha ane pU. zrI jinezvarasUrinA chaThThA paguru pU. zrI haribhadrasUri, ke jeone sattAkAla upamitikathAkAra pU. zrI siddhaSigaNiI kAMIka pUrvane kahI zakAya. [2] brahaddagacchIya zrI jinezvarasUrinA ziSya ane navAMgITIkAkAra pU. zrI abhayadevasUrinA gurubhAI pU. zrI haribhadrasUri, "zrIgaNadhara sArdhazataka vRttimAM A sUridevane aMge ullekha maLI Ave che. [3] brahaddagacchIya zrI mAnadevasUrine santAnIya ane zrI jinadeva upAdhyAyanA ziSya zrI haribhadrasUri; eoe vAcakavara zrI umAravAti mahArAjakRta "prazamaratiprakaraNa" para vRtti racI che. jemane sattAkAla vikramanA bAramA zatakane lagabhaga gaNI zakAya. [4] nAgendragacchIya "kalikAlagautama biradadhara pUjanIya zrImadda haribhadrasUri, jeo pU. AnandasUri ane pU. amaracandrasUrinA paTTadhara tarIke prasiddha che, tathA mahAgujarAtanA maMtrI zrI vastupAla ane tejapAlanA dharmaguru zrI vijayasenasUrinA guru gaNAya che. eno sattAsamaya siddharAjanA kAlathI kAMIka najIkano gaNI zakAya. [5] candragathvIya zrI bhadrezvarasUrivaranA ziSya pU. zrI haribhadrasUrivara, upamitibhavaprapaMcAsAroddhAra " granthanA kartA zrI devendrasUrie potAnA granthanI prazastimAM prastuta sUrivarane pitAnA pUrvaguru tarIke oLakhAvyA che. A sUridevane sattAsamaya vikramanI 13 mI zatAbdinI lagabhagane kahI zakAya. [6] candragacchIya zrI bhadrezvarasUrinA paTTadhara pU. zrI abhayadevasUrinA ziSya pU. zrI haribhadrasurijI, ke jeo mahAkavi zrI bAlacandrasUrinA guru tarIke gaNAya che. [7] pU. zrI jinacandrasUrinA praziSya zrI haribhadrasUrijI. apabhraMzabhASAnA "zrI neminAtha caritra kathAgranthanI racanA prastuta surideve karI che. A sUrivarane sattAkAla paramahaMta zrI kumArapAla mahArAjAnI rAjyasthiti daramyAnane gaNI zakAya. eTale vikramanA 12 mA ane 13 mA zatakanI madhyane kahI zakAya. [8] brahaddagacchIya pU. zrI mAnabhadrasUrinA ziSya pU. zrI hari* 1 pU. 5. zrI kalyANavijayajI ma. dvArA sUcita. [ dha. u.] 2 A granya hajI sudhI amudrita che. AnuM lokapramANa 2300 lagabhaga che. For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM bhadrasUri, jemane sattAkAla 14 mA zatakanI chevaTane lagabhaga gaNAya. zrI jayavallabhapAThaka kRta "vajajAla..." graMthanA chAyAlekhaka zrI ratnadevamuni, potAnA chAyAlekhana kAryamAM A saridevanA ziSya pU. zrI dharmacandramunine, potAnA preraka tarIke yAda kare che. pU. sUridevanA sattAkAlane aMge matabhedo pU. zrI haribhadrasUrivaranA samAnanAmA A aneka sUrivaromAM prastuta yAkinIdharmanuM, 1400 granyapraNetA AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI, prAcIna ane sarvanA puragAmI tarIke prasiddha che. eozrIne sattakAla AthI A saghaLAye samAnanAmA saridevanI pUrvane che, emAM koI paNa aitiUvidone matabheda nathI. paNa prastuta surivaranA nizcita sattAkAlane aMge ApaNe samAjamAM atiA (atihAsika) bAbatamAM rasa lenArAomAM haju matabheda UbhA che. pUjanIya suridevanA sattAkAlane aMge, atyAra agAu avAranavAra carcAo janmavA pAmI hatI. chatAM haju A vastu matabhedanA viSaya tarIke ja ApaNuM hAme UbhI che. ApaNe jANIe chIe ke ItihAsanA viSayanI chaNAvaTa, e jyAre kevaLa yukti ke amuka prakAranI pUrvagrahapUrNa manodazA vinA karavAmAM Ave che, tyAre ja tenuM saphaLa ke saMtoSajanaka pariNAma AvI zake che. game te he, Aje te pUjya sUrIzvarajInA sattAkAlane aMge mukhyataH traNa mata aitihya viSayomAM rasa lenArA jaina samAjanI samakSa raju thayA che. A traNeya matomAMthI eka mata vikramanA chaThThA zatakamAM pUjya sUrIzvarajInA sattAkAlane svIkAre che, jyAre bIjA matamAM mAnanArA prastuta suridevane sattAkAla vikramanI AThamI ane navamI zatAbdinI madhyane gaNe che, trIjA matathI pU. sUridevane sattAkAla vikramane dazama zataka manAya che. pUrvakAlIna prabandha, kathA ke anya sAhityamAMthI paNa pU. sUrIzvarajInA sattAsamayane aMge je kAMI maLI rahe che, tene pradhAnasUra uparokta mane mukhyataH keTaleka aMze maLato Ave che. pU. zrI merUtuMgasUrimahArAja, svakIya "vicArazreNI prakaraNamAM pU. sUrIzvarajInA sattAkAlane aMge A mujaba pitAne mata jAhera kare che? __" paMcasae paNasIe vikkamakAlAo jhatti atthmio| haribhaddasUrisUro nivvuo disau sivasukkham // " vikramathI 585 varSa vityA bAda, je zrI haribhadrasurirUpa jagataprakAzaka sUrya astane pAme, te amane zivasukha Ape." A ja vastune sUcita karanArAM anya prAcIna vidhAna ke je vizvasanIya ane prAmANika hovAne pUre saMbhava che, te aneka pUrvakAlIna granthamAMthI Aje maLI rahe che. jemake vicArasAra prakaraNamAM zrI pradyumnasUri, "gAthAsahastrI mAM zrI samayasundaragaNuM, "vicArA 3 A granthanuM mULa nAma "pAiavijAlaca' hovuM saMbhavita che. prAkRta subhASitonA saMgraharUpa A granya che. chAyAkAra zrI ratnadeva gaNi, prazastimAM A granthanuM saMskRta nAma A mujaba jaNAve che: 'vidyAlaye prAkRte'smin subhaassitmnnaavih|' For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrImadda haribhadrasUrIzvarajI [[27] mRtasArasaMgraha mAM zrI kulamaMDanasUri, ane " zrI tapagacchapaTTAvalI mAM zrI dharmasAgara upAdhyAya vagere prakhyakAroe, A rIte pUjanIya sUrivarane sattAsamaya vikramanA chaThThA zatakamAM svIkAryo che. jyAre prabandhakezakAra pU. rAjazekharasUri, zrAddhapratikramaNusUtranI arthadIpikAvRttikAra pU. zrI ratnazekharasuri vagere pUrvakAlIna granthakAroe, upamitikathAkAra pU. zrI siddharSigaNinA dIkSAguru tarIke prastuta sUrivarane svIkAryA che, eTale pU. siddharSigaNivaranA sattAkAlanI AsapAsa pU. zrI haribhadrasUrine sattAsamaya te te granthakAranA matavya mujaba nizcita thAya che. pU. siddharSigaNivaranA sattAkAlane aMge, zrI upamitibhavaprapaMcAkyAnA prazastigata padyamAMthI A mujabanuM padya maLI Ave che - saMvatsarazatanavake dviSaSTisahite'tilacite cAsyAH / jeSThe sitapaJcamyA punarvasau gurudine samAptirabhUt // 962 varSa vItyA bAda, jeTha sudi pAMcamanA divase punarvasu nakSatra ane guruvAre A granthanI samApti thaI.' AthI pU. siddharSigaNinI sattA vikramanA dazamA zataka lagabhaganI siddha thAya che. ane pUjanIya zrI haribhadrasUrivaranI sattA A gaNatrI mujaba vikramanA navamA ane dazamA zatakanI AsapAsamAM kahI zakAya. valI eka mata, prastuta sUrIzvaranA sattAkAlane aMge zrI "prAkRta kuvalayamAlAthAnA racayitA dAkSiNyacihnAparanAma pU. zrI udyotanasUrinA prazastigata ullekhathI teonA samakAlIna tarIke pU. surIzvarajIne svIkAre che. te matamAM mAnanArAo pitAnA A matanI satyatAne sAbIta karavA sAru pU. zrI udyotanasUrijInA 'kuvalayamAlA kathA "nI prazastigata A padanuM pramANa Ape che - so siddhantammi gurU pamANanAeNa jassa haribhaddo / bahuganthasatthavitthara payaDa [samatthasua] saccattho // - A padyathI, "kuvalayamAlA kathAkAra pU. zrI udyotanasUri, pitAnA pramANunyAyazAstranA guru temaja vizAlakAya sAhitya-granthanA saphala sarjaka tarIke pUjanIya zrI haribhadrasUri mahArAjAne bahumAna pUrvaka yAda kare che. A padyane pramANu tarIke mUkIne keTalAka aitiUvidonuM mAnavuM che keH "pU. zrI udyotanasUrijInA sattAkAlanI AsapAsamAM pU. muridevane sattAkAla mAne yogya che." "zrI kuvalayamAlA kathA "nA prazastigata padyamAM, granthakAra zrI udyotanaarijI A mujaba pitAne sattAsamaya spaSTa kare che - 'sagakAle volINe parisANa sarahiM sattahiM gaehi / egadiNeNUNehiM raiyA avaraNahavelAye // AthI samajAya che keH "zakathI eka divasa nyUna sAta (700) varSa vItyA bAda aparahaNa samaye - divasanA namatA pahere "zrI kuvalayamAlA kathA"nI racanA thaI che." I eTale AthI kathAkAra zrI udyotanasurijInI hayAti ane 7me zataka nizcita thAya che, jyAre zaka ane vikramane kAlane lagabhaga 130 varSane taphAvata rahe che, eTale zakanI pachI - 4 For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 18 ] zrI jaina satya prakAza [ varSe sAtamuM ATalAM varSoM bAda vikramane kAla gaNAya che. AthI prastuta kathAkArane sattAkAla vikramanA navamA zatakanI zarUAta lagabhagane kahI zakAya. A gaNanAthI kathAkAra pU. zrI udyotanasUrijInA vidyAguru pU. zrI haribhadrasUridevane sattAsamaya, vikramanI ADamI zatAbdinI chevaTane lagabhaga gaNI zakAya. vartamAnakAlIna aitividyAmAM matabheda Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caudasA maulika granthakRtinuM saphaLa rIte sarjana karanAra temaja jainazAsananA adritIya prabhAvaka pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjanA sattAkAlane aMge, svataMtra ane niSpakSa niNaeNyapara AvavAnuM kAryAM eTalA ja sAru javAbadArI bhareluM temaja adharuM che, ke: teozrInI kAI paNa kRtiomAM peAtAnA sattAkAlane aMge sheja paNa nirdeza maLI zakatA nathI. eTale ja teozrInA sattAkAlane aMge bhUtakAlIna prabandha, kathA vagere granthAmAMthI paNa paraspara eka bIjAthI taddana bhinna bhinna jaNAtAM vidhAne Aje ApaNane maLe che. ja agAu jaNAvyA mujaba aitihya viSayAmAM rasa lenArAe paNa vamAnamAM pUjanIya sUrIzvarajInA sattAkAlane nirNIta karavAne sAru aneka prakAranA prayatno karI rahyA che. zeAdhakhALa ane sazodhananA pariNAme teo taraphathI tene aMge Aje ApaNI samakSa A vigatA rajI thaI che, ApaNe samajIe chIe keH itihAsanI prakRti----tihAsamAM rasa lenArAonI prakRti haMmezA khAMkhAkhoLa karavAnI hoya che. kAMIne kAMI zodhakheALa karavAne sAru aitiddhivadA atizaya utsuka hoya che. prastuta pU. sUrIzvarajInA sattAkAlane aMge paNa Ama ja banavA pAmyuM che. mArI samajaNa mujaba sarva prathama AjathI lagabhaga 24 varSe agAu, 'zrI haribhadrasUricaritra' nAmanA saMskRta nibaMdhamAM 5. haragAviMdadAse pU. sUrIzvarajInA sattAkAlane aMge keTalIka vicAraNA [ ke jene ApaNe aitihya viSayAmAM kAMIka anveSaNa karavAnI vabhAva sahaja prakRti kahIe chIe ] karavA pUrvaka e mujaba vidhAna karyuM che, jene sAra A che.4 ' sAmAnya rIte pU. zrI haribhadrasUrivarane sattAkAla, upamitikathAkAra pU. zrI siMharSiMgaNanI pUrvanA spaSTa che, jyAre cokkasa samaya jANavAne sAru pU. pradyumnasUri vagere granthakArAnA sUcana mujaba bha. zrIvIranA nirvANuthI lagabhaga 11 mA zatakamAM eTale vikramane chaThTho zataka Azare kahI zakAya. ' C vaLI A. zrI sAgarAnandasUrijIe zrI upamitibhavaprapa'cAkathA 'nI prastAvanAmAM prasaMgane pAmIne pU. zrI haribhadrasUrijInA sattAkAlane aMge keTalIka vigatA jaNAvIne A matalabanuM sUcavyuM che ke ' pU. yAkinIdharmasUnu AcAryaM bhagavAna zrI haribhadrasUrivaranI vidyamAnatA bha. zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANuthI 1050 mA varSo [ eTale vikramanA 580 4 'evaM ca sAmAnyataH siddharSisUriprAcyattve haribhadrasUrervidite'pi vizeSataH samayajijJAsAparipU vakSyamANAni prAcAmetra vacanAni paryAptAni yeSu janmAdisamaye'nidarzite'pi darzitena vIrAdekAdazazatAbdirUpeNa vikramAd vA SaSTazatAbyAtmakena tannirvANasamayena + + +' zrI haribhadrasUricaritram, chu. 26 [1172]. For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrImad haribhadrasUrIzvarajI [ ra9 ] ane IsunA 636 nA varSamAM] daramyAna hevI saMbhAvya che jyAre munirAja [vartamAnamAM paMnyAsajIzrI ] zrI kalyANavijayajI mahArAja paNa pU. prastuta sUrivaranA sattA samayane sAru A rItanuM nirNayAtmaka pratipAdana ApaNI samakSa mUke che ke'bhagavAna zrI haribhadrasUrinA sattAkAlamAM pUrvazruta nAzanI taiyArImAM hatuM. pUrvagata mutanI tevA prakAranI khaMDita thatI dazAne jANIne tenA keTalAka bhAgane saMgharI levAne sAru paMcAzakAdi vipula sAhityakRtione teozrIe racI che, AthI vikramanI chaThThI zatAbdimAM teonI sattA svIkAravI e ja yogya che, nahitara A vastu ghaTI zake nahi. vaLI bha0 zrI mahAvIra paramAtmAnI 27 mI pATe AvelA pU. zrI mAnadevasUri bIjAne sattAkAla A ja che, eTale teone prastuta sUrivaranA mitra tarIke pUrvakAlIna granthakAre oLakhAve che, te paNa AthI saMgata bane che." tyArabAda keTalAM varSonA gALA pachI, paMnyAsajI zrI kalyANavijayajI ma. prastuta rivaranA sattAkAlane aMge pitAnuM pUrva mantavya [ke jene nizcita ane prAmANika karavAne sAru piote tananeDa mahenata laIne prayatno karyA che] badalIne "prabandhaparyAlocana"mAM A mujaba lakhANa kare che: "Aja pahelAM huM [pU. zrI ] haribhadra [ sUrIzvarajI || vikramanI chaThThI sadImAM mUkanArAomAMno eka hato paNa have mane lAge che, ke e AcAryane, A gAthAkta samayathI lagabhaga baso varSa pachInA samayamAM mUkavA vadhAre yogya lAge che." - pUjanIya surIzvarajInA sattAkAline eMge, De. harmana jebI vagere pAzcAtya zodhaka pitAnI zakti-sAmagrI mujaba keTaluMka anveSaNa karI, "upamitikAra pU. zrIsiddharSigaNinA dharmabodhakara tarIke pU. sUrivara'ne jaNAve che, ane 'pU. siddharSigaNinA samakAlIna eTale vikramanI dazamI zatAbdimAM teozrInI sattAkyAtI svIkAre che." jyAre paM. zrI satIzacaMdra, pU. sUrivarane sattA samaya, vikramanI AThamI ane navamI zatAbdinI madhyane svIkAre che. 5 bhagavatAM haribhadrasUrINAM samaye pUrvazrutasya vilupyamAnA'vasthA, tAM viprakIrNadazAmanubhavatastasya katipayAMzopasaMgraheNa paJcAzakAdigranthanirmANaM ca nivedyate, atha cedaM teSAM vikramasya SaSThazatake eva vidyamAnatve saMghaTate nA'nyatra / kiM ca vIraprabhoH saptaviMze paTTe samArUDhasya uparitanasamayAdhArakasya dvitIyamAnavasUcaiitra vadatyane pracAra:-zrI dharmasaMghano prastAvanA, pR. 28 [117]. 6 "zrI jiyAratnasamudAya'mAM pU. zrI guNaratnasUrIjI mahArAja pharamAve che ke-ghAtaH zrImimitranavat zrImAnavatataH | AvA prakAranuM ane lagabhaga Ane maLatuM kathana, pU. zrI munisundarasUrie "guryAvalI'mAM paNa karyuM che, temaja "aMcalagaccha paTTAvalI', "pauSTramikagaccha paTAvalI" ane "tapAgaccha jI. paTTAvalI" vageremAMthI AvA prakAranA ullekha maLI Ave che. jenI dha 5. zrI haragoviMdadAse ane panyAsajI zrI kalyANavijayajI mahArAje lIdhI che. . 7 "zrI prasAvacaritra bhASAntara'nI pUrvabhUmikArUpa caritrAntargata prabandhonI mImAMsA karavAne sArU A nibanya, pU. paMnyAsazrIe tA. 11-8-1931 mAM lakhyo che. [zrI AtmAnanda sabhA bhAvanagara dvArA pramAzita.] 8 paMcasae paNasIe vikkamakAlAu jhatti atthamio / harimaddasUrisUro bhaviANaM disau kallANam / ' A gAthAthI chaThTho zataka siddha thAya che. For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 30 ] zrI jaina satya prakAza varSa sAtamu A matane anusAre 'rimadrAcAryanya samanirNayaH ' [haribhadrasarikA samaya niya]nA lekhaka, peAtAnA nibandhamAM Ane aMge jaNAve che ke: ataH isase yaha aMtima nirNaya ho jAtA hai ki mahAn tattvajJa [pU0] AcArya haribhadra [sUri] aura 'kuvalayamAlA' kathAke karttA udyotanasUri urphe dAkSiNyacihna donoM samakAlIna the| itanI vizAla grantharAzi likhane vAle mahApuruSakI kamase kama 67-70 varSa jitanI Ayu to avazya hogI, isa kAraNase lagabhaga istrIkI 8vIM zatAbdike prathama dazakameM [ pU0 zrI] haribhadra [ sUrideva]kA janma aura aSTama dazaka meM mRtyu mAna lIyA jAya to vaha koI asaMgata nahIM mAlUma hotA / isa liye ma OM sa0 700 se 770 (vi. suM. 767 se 827) tadma [pU. zrI] kUmitrasuuri [jI] kA sattAsamaya sthira karate haiM / ' A anveSaNune lIMTe lIMTe tyArabAda 10 jainadarzana ' pustakanA pariziSTamAM, pa khecaradAsa paNa upara mujaba peAtAnA abhiprAya vyakta kare che. vidvAna munizrI rakSitavijayajI, zrInaMdIsUtra [ hAribhadrIya ] vRttinA vidvattApUrNa upakramamAM, pU. sUrIzvarajInA sattAsamayane aMgenA pracalita matabhedyane atizaya spaSTatAthI carcAnI kaseATI para cakAsIne zuddha kAMcananI jema ApaNI AgaLa A AzayanuM peAtAnuM mantavya raju kare che: 11 amane ceAkkasarUpe, kAI paNa prakAranA visaMvAda vinA, jaNAya che ke pUjanIya yAkinIdha`sUnu AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUri mahArAjanI sattA avazya vikramanA chaThThA saikAmAM hatI. ' A rIte pUjanIya yAkinIdha`sUnu AcAryadeva zrImadda haribhadrasUrIzvarajInA sattAsamayane jANavAne sAru, pUrvakAlIna pUjanIya sUrideveAnA ane vamAna kAlIna aitidyavidyAnA bhinna bhinna daSTikANane sparzIne anveSaNa pUrvaka atyAra agAu prasiddhine pAmI cUkelA matabheda, ke je jANavA jevA hAvAthI meM ahI avasarane meLavI TUMkamAM raju karyA che. A matabhedezane carco ke vivecananI eraNapara mUkIne tene nizcita ghATa ApavAnA IrAdAthI mAre| A prayatna nathI, kevala aMgulInirde`za ke je karavA anivArya hateA, tene sAru mAre| A prayatna che. [ 2 ] pU. divanuM gRhastha jIvana, dIkSA ane sUriSada prastuta saridevanuM janmasthAna, kathAvalIkAranA kathana mujaba ' piguI ' nAmanI kAI brahmapurI hatuM. teenI mAtAnuM nAma gaMgA hatuM ane tenA pitAnuM nAma za MkarabhaTTa 9 zrIyuta jinavijayajI taraphathI A sa MskRta nibandha soMpAdita thayA che. tenu hindI bhASAntara jaina sAhitya sAdhaka' [varSa 1 a. 1 ]mAM pragaTa thayuM che. 4 10 A pustaka manasukhalAla ravajI taraphathI prakAzanane pAmyuM che. [ vi. sa. 1980 ] 11 ' pratIyate caivaM sUrasurarSabhANAM vidyamAnatA SaSThamavaikramazatAbdyAmevAvigAnatayA ' zrI nandIsUtra dArimatrIyavRtti, [da. 3]. jenuM zeAdhana pU. sakalAgamarahasyavedI AcAryadeva zrImad vijayadAnasUrIzvarajI mahArAje karyuM che. vi. sa. 1988 mAM A granthanuM prakAzata thayuM che. prastuta upakramamAM vidvAna munizrIe pU. haribhadrasUrine sattA samaya ThTho zataka nizcita karavA mATe prAmANika lI, pU`kAlIna (prAcIna) sAhityakAronA ullekhA vagere mUkayuM che. For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrImad haribhadrasUrIdharajI [31] hatuM. jyAre tenuM saMsArI nAma hirabhadra hatuM. jAtithI haribhadra brAhmaNa hatA. jAtinA janmagata saMskArAthI bAlyakAlamAM ja vidyAnuM sapAdana karavAmAM zrI haribhadra, dareka rIte utsAhapUrNa hatA. teeAe kramazaH cauda vidyAe prApta karI hatI. itihAsaprasiddha mevADa dezanA ciADa [citrakUTa ]nA rAjA jitArie zrIharibhadra paMDitanI vidvattAnI kadara karI, peAtAnA rAjyamAM A mahADitane purAhitanA adhikArapade niyukta karyAM. rAjapurohita zrI haribhadra paDitane peAtAnA jJAnavaibhavane mada hatA. A kAraNe teonA hRdayamAM e bhAvanA hatI ke: 'A cha khaMDa dharatImAM mArA jevA samartha vidvAna bezaka kAI nahi ja hAya. ' ' prabhAvakacaritakAra ', pureAhita zrIharibhadranI A prakAranI abhimAnadazAne A mujabanA zabdothI sUcave che ke 12 zAstronA samUhane teNe peTamAM samAvI dIdhelA heAvAthI kadAca tenA bhArathI peTa phUTI jAya, AthI te pureAhite potAnA peTa para suvarNapaTTa bAMdhyA hatA, temaja 'mArA jevA samasta jaMdrIpamAM kAI nathI ja', A vAta leAkAne jaNAvavA sAru te peAtAnA hAthamAM jammUvRkSanI eka latA niraMtara rAkhatA. jUnA aitihAsika rAsAaimAM ane anya aneka prabandha granthAmAM AvuM ke Ane lagabhaga maLatuM varNana sAMbhaLavAmAM Ave che ke ' keTalAka zUravIra rAjAe pAtAnI pAse zastra, astra vagere laDAyaka sAmagrIne rAkhavA uparAMta nisaraNI, kAdALA ane jALa paNu rAkhatA, ke jethI nisaraNI dvArA zatrune AkAzamAMthI pakaDI zakAya, kodALAthI jamInamAMthI khAdI zakAya tema ja U'DA pANImAMthI jALa nAMkhIne paNa bhAra kADhI zakAya. zrI haribhadra paDiMte, pAte prakAMDa vidvAna heAvAthI evI pratijJA karI hatI ke '* jenA vacanane huM na samajI zakuM tene huM ziSya thai ne rahuM '. purAhita zrI haribhadranI A pratijJA avasya sAmAnya daSTiye purAhitanI peAtAnI akkaDatAnuM mUrta pratIka gaNI zakAya, chatAMye kahevuM joie ke: A pratijJA, haribhadra pureAhitanI hRdayagata saraLatA, nikhAlasavRtti vagerene bezaka pUravAra kare che. pAtAnI pratijJAnA pAlanamAM teo sadAkAla jAgRta hatA. eka veLA rAjapurAhita zrI haribhadra, pAlakhImAM besI rAjarastethI jatA hatA. te avasare acAnaka rAjAne vizAlakAya hAthI raudramUrtti banIne bhAgI chUTayA hatA. rAjarastApara cAlatA mAnavasamudAyamAM A banAvathI bhayanI lAgaNI janmI hatI. vAtAvaraNu lagabhaga taMga banyuM hatuM. zrI haribhadra paDita samayane ALakhI AvA vikaTa avasare bAjunA jainamadiramAM potAnA rakSaNane sAru peThA. jinamadiramAM devAdhideva trilokanAtha zrI vItarAga paramAtmAnI bhavya, manehara ane prazAnta mUrtipara temanI dRSTi paDI. paNa parApUrvathI brAhmaNu ane zramaNu-jaina saMskRti vaccenuM cAlI AvatuM jUgajInuM dRSTiviSe pureAhitanA haiyAmAM pharI eka vAra dheArAvA lAgyuM. vItarAga paramAtmAnI prazamarasabharI mUrtine joI ne teo khelyAH vareva tavA che spaSTa miSTAnnamo'nam ' [ tAruM zarIra avazya miSTAnna bhAjanane ApameLe kahI Ape che. ] purAhitinI dRSTi A avasare vikRta hatI. emanA vacane mAM kevaLa " 12 sphuTati jaTharamatra zAstrapUrAditi sa dadhAvudare suvarNapaTTam / mama samamatirasti naiva jaMbUkSitivalaye vahate latAM ca jambvAH // -prabhAvaka carita aaa. 10 [niyasA. presa. pU. 104 ] [ siMdhI gra. pR. 62] For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [32] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM hAsya ke kutUhala tarI AvatuM hatuM. tyArabAda tophAnanuM vAtAvaraNa zamI jatAM zrI haribhadra purohita pitAnA AvAsasthAne gayA. eka divasa haribhadra paMDita, rAjyamahelamAMthI nIkaLIne rAjarastA para thaI potAnA ghara bhaNI cAlyA jatA hatA. rastAmAM acAnaka kaIka 13gharaDI strIne madhura svara puhitanA kAnapara athaDAyo. taddana aparicita ane gUDhArthamaya zabdothI ghuMTAIne karNapaTa para jhIlAtA e svaramAM paMDita zrI haribhadrane sAce ja kAMIka nUtanatA lAgI. paMDitajI Azcarya pUrNa vadane tyAM thaMbhyA. temaNe svaramAM ghuMTAtA te zabdone ukelavA pharIvAra payatna karyo, te zabdo A mujaba gAthAbaddha hatA-- 'cakkIdugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI / kesava cakkI kesaba ducakko kesava cakkI ya / / 14 haribhadra paMDitane cAka cika sivAya A gALAmAM bIjuM kAMI na jaNAyuM. sthavira strInI pAse jaI, jijJAsubhAve paMDite prazna karyo. "bhagavatI ! tamArA A zabdone vicAravA chatAMye enA gUDha rahasyane - arthane huM na pAmI zakyo. mAtAjI! AnuM rahasya kRpayA mane rahamajAvaze. A zabdomAM A badhuM cAkacikya zuM?" haribhadra paMDitanA A praznamAM jijJAsu jeTalI saraLatA hatI, vANI namra ane vinayI hatI, svabhAvagata akkaDatA rahevA pAmI na hatI. zrI jinabhasUrinA AzAvartI sAdhvIsamudAyanA dhamapravartinI zrI yAkinI mahattarAe zrI haribhadra paMDitane mRdu svare kahyuM: "devAnupriya ! aparicita AtmAone haMmezA navI vastu gUDha ja rahe che, AthI cAkacikya lAge e saMbhAvya che ' dhIratA pUrvaka mahattarA sAdhvIjI, ATaluM bolI karuNuM jharatI dRSTie paMDita haribhadrane joI rahyAM. teoe pharIthI jaNAvyuM amArA gurumahArAja AcAryazrI A nagaramAM birAjamAna che. teonI sevAmAM jaI, A gAthAne artha pUche yogya che, ame teonI AjJAne anusaranArAM chIe." yAkinI mahattarAnI prazAnta, bhavya mukhamudrAnA AkarSaNathI purahita haribhadranA antaranA UMDANamAM apUrva jJAnarezanI pragaTavA lAgI. mithyAtva, meha, mAna vagere pApavRttionA gADha timirapaTaLe dhIre dhIre bhedAvA lAgyA. - bIje divase purahita haribhaka, pU. AcArya mahArAja zrI jinabhasUrijInI pAse jaIne gAthAne artha pUcho. pU. sUrimahArAje purohitane kahyuM: 'mahAnubhAva! zrI jaina zAsananuM - jenadarzananuM AvA prakAranuM Agama sAhitya, tatvajJAnane mahAmUle ratnabhaMDAra che. AvA gUDha sAhityanA rahasyane pAmavA mATe ane artha pUrvaka jena zAnuM jJAna grahaNa karavAne sAru vidhipUrvaka jena dIkSAne dhAraNa karavI joIe." pU. AcArya mahArAjanA A kathanane 13 vamaLonmadhura striyo naralyAH"--zrI prabhAvaka caritakAra : 14 cakridvikaM haripaJcakaM paJcakaM cakrigAM kezavazcakrI / __kezavazcakrI kezavo dvau cakriNau kezavazca cakrI' // jainazAsananI mAnyatA mujaba vartamAna avasarpiNI kAlanA cakravatI ane vAsudevanA upanikamanuM A gAthAmAM sUcana karavAmAM AvyuM che. AvazyakaniyaM ktinI A gAthA che. For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrImadda haribhadrasUrizvarajI [33] svIkArI purahita haribhadra paMDite, teozrInI sevAmAM jaina dIkSAne grahaNa karI ane teone ziSyabhAva svIAryo. zrI haribhadrasUri mahArAjanA dIkSA prasaMgane aMge "prabhAvarita mAM upara mujabanI hakIkata che. jyAre kathAvalIkAra A prasaMgane aMge A prakAranI hakIkata jaNAve che: "jyAre haribhadra paMDite " dui" e gAthAno artha sAdhvIjIne pUchyuM, tyAre mahattarA temane (zrI haribhadra paMDitane ) pU. zrI 15jinadattasUri pAse laI gayA ane sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. eTale pU. AcArya mahArAje e gAthAne savistara artha zrI haribhadra purohitane kahyo. te sAMbhaLI zrI haribhadra paMDite potAnI pratijJAnI vAta kahI. tenA uttaramAM AcAryo kahyuM: "mahAnubhAva! je ema che, to tuM e mahattarAne dharmaputra thaI zake che. temaNe pUchyuM: "bhagavAna ! dharmanuM svarUpa jaNAvo !" AthI pU. zrI jinadattasUrijIe dharmanuM svarUpa jaNAvyuM. purohite pharI pUchyuM: "AvA prakAranA dharmanuM phaLa zuM ?" AnA javAbamAM AcArya mahArAje pharamAvyuM: "sakAmavRttivALAone dharmanuM phaLa svargAdinI prAptirUpa che, ane niSkAma vRttivALAone mATe dharmanuM phaLa "bhavaviraha' [ saMsArano nAza - mekSasukhanI prApti ] che." A sAMbhaLIne zrI haribhadra paMDite kahyuM: "bhagavad ! mane bhavaviraha ja priya che, mATe tema kare ke jethI huM bhavavirahane prApta karI zakuM'. AcArya mahArAje AnA upAya tarIke sarva prakAranA pApanA tyAgarUpa zramaNapaNuM svIkAravAne jaNAvyuM. haribhadre tema karavA khuzI batAvI ane AcArya mahArAja zrI jinadattasUrie temane jena dIkSA ApI.'+ jaina dIkSAnA svIkAra bAda, muni haribhadrajInA jIvanamAM pUrvakAlIna akkaDatA ke jJAnamada jevuM kazuM ja rahevA pAmyuM na hatuM. zrI yAkinI mahattarAnA zubha saMyogathI zrI jenazAsananI pitAne prApti thaI ane e rIte jANe navo avatAra maLyo Ama samajI, teo bhagavatI yAkinIne pitAnI dharmajananI tarIke svIkArIne, potAne te mahattarAnA dharmasUnu" tarIke oLakhAvavA lAgyA, devAdhideva zrI vItarAga paramAtmAnI bhavya mUrtine zraddhA, saMvega vagere anupama guNothI vAsita zrI haribhadramuni "vapuva tAraNe avan! 15 je ke "prabhAvakacati ', " gaNadharasArdhazataka" vagere granthamAM, "haribhadra purohita pU. zrI jinabhasUrijI pAse gayA. ane teonI pAse dIkSA laI ziSya thayA " A prakArano ullekha maLe che. kathAvalImAM 'pU. zrI jinadattasUri'nuM nAma che. temaja pU. zrI haribhadrasUri potAnI kRttiomAM kaIka sthAne A rIte jaNAve che.-"samAptA sthitimAM nAmavirATI I sitAbdAvArthajinbhttnigdaanusaarinno vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya . dharmato yaakiniimhttraasuunoracamarAcAryarima sthA" A ulalekhathI pU. zrI haribhadrasUrijInA guru pU. zrI jinadattasUrijI jaNAya che. jyAre vaLI koIka granthanI prazasitamAMthI pU. sUrijInuM ja lakhANa A mujabanuM maLI Ave che: 'AcAryajinabhaTasya hi susAdhujanasevitasya ziSyeNa, jinavacanabhAvitamatevRttavatastatprasAdena / viMti pasaMauvaM thatA purA pArthamina TIvI prajJAnAzrayA " AmAM pU. zrI jinabhaTasUrijInA ziSya zrI haribhadrasUrijI jaNAya che. A badhI parasaparanI hakIkta meLavIne vicAratAM lAge che ke "zrI haribhadrasUrijInA guru-dIkSAdAyaka zrI jinadattasUri hoya ane zrI jinabhaTasUrijI, teonA AjJAkArI gaNanAyaka hoya." taravuM hi nAkhyam + * prabandha paryAlacana" parathI. For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [34] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM dhItanA tAm ! [ bhagavad ! tArI zamarasa jharatI bhavya dehalatA ja tArA vItarAgapaNane spaSTa rIte sUcave che.] A rIte have vAstavika jJAnadaSTithI nirakhavA lAgyA. cauda vidyAnA pAragAmI zrI haribhadamuni, zrI jenazAsananI sevAmAM saMpUrNa rIte seMpAI gayA. jJAnane nirmaLa gaMgApravAha havethI yogya rIte sanmArgamAM vahevA lAgyo. pU. gurumahArAjazrInI sevAmAM rahI, vinayapUrvaka zrI jinazAsananAM parama rahasyone teoe alpakALamAM meLavI lIdhAM. zrI jinezvaradevapraNIta ratnatrayInI ArAdhanAmAM vinItabhAve teo pitAnuM saMyamajIvana gALavA lAgyA. yogyatA joIne gurumahArAje teone sUripadanA abhiSekapUrvaka potAnA paTTapara sthApita karyA. sUrinA ziSyanuM baddhamaThamAM gamana pUjya sUridevane zAstrabhyAsa khUba ja vizALa hati. jJAnanuM saMpAdana karavAnI teo zrInI utsukatA tIvra hatI. sarva darzananA siddhAnta-rahasyone teozrIe khUba sArI rIte hastagata karyA hatAM. surijInA bhANeja haMsa ane paramahaMsa sUrijInA upadezane pAmI jaina dIkSAne svIkArI sUrijInA ziSya banyA hatA. sUrijInA ziSya parivAramAM haMsa ane paramahaMsanA nAmano ullekha khAsa Ave che. AthI samajAya che ke teozrIne mukhya rIte A be vidvAna ane zaktizALI ziSya hovA joIe. sUrijIe A bannene vyAkaraNa, sAhitya tathA darzana zAstrano abhyAsa karAvI atyanta nipuNa banAvyA hatA. ' sUrijInA sattAkAlamAM bauddhadarzananI ghaNI prabaLatA hatI. keTalAka dezamAM bauddhadhama rAjyanA Azraya taLe hovAthI bauddhadarzanano phelAvo ghaNI ja zIghratAthI te kALanA janasamudAyamAM thaI zakyo hato. aneka bauddha vidyApIThamAM bauddhadarzananA siddhAMtonuM jJAna rAjya taraphathI ghaNI ja sagavaDatAthI apAtuM hatuM. surijInA ziSya haMsa ane paramahaMsane paNa AthI bauddha vidyApITha - maThamAM jaI bauddhadarzananuM jJAna meLavavAnI AturatA thaI AvI. sUrijInI sevAmAM te banne jaNAe potAnI manobhAvanA vyakta karI. nimittazAstranA sAmarthathI bhAvikAlanA apAyane jANIne pUjya sUrideve tene anumati ApI nahi. bhavitavyatA vivekazIla AtmAone paNa bhUlave che. AthI gurumahArAjanI anumati meLavyA vinA kevaLa zAstrAbhyAsanI dhUnamAM te bane ziSyo tyAMthI vihAra karI bauddhavidyApIThamAM gayA. bauddha vidyApIThamAM rahIne haMsa ane paramahaMse dhIre dhIre bauddhadarzananA siddhAtonuM jJAna prApta karavA mAMDyuM. bauddhamaThamAM teoe taddana gupta rIte rahIne abhyAsa karyo, ane pitAnA nAmane gAvIne teo tyAM rahevA lAgyA. vidyApIThanA kulapatie A banne navA ziSyone sAru abhyAsa ane bhojananI saghaLI sagavaDa karI dIdhI hatI. kaThinamAM kaThina zAne paNa teo sahejamAM hamajI letA ane pitAnA atula buddhiprabhAvathI bauddhazAstronA upayogI pAThane paNa teoe kaMThastha karI lIdhA. vaLI avasara meLavIne te zAstromAM AvelA jenamatanA khaMDananuM khaMDana TUMkamAM pAnAo para teoe noMdhI levA mAMDyuM. A pAnAMone teo potAnI pAse atyanta chupAvIne rAkhatA hatA. eka divase acAnaka e pAnAMo UDatA UDatA keI bauddhabhikSunA hAthamAM AvI gayAM. Ane aMge haMsa ane paramahaMsane te bauddhamaThamAM ghaNI ja muzkelIo sahavI paDI hatI. For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka | zrImada haribhadrasUrIzvarajI [35] aDaga ane dhIra banIne te baMne jaNa bauddha vidyApIThane choDIne chevaTe himmatapUrvaka gurumahArAjanI pAse javAne tyAMthI cAlI nIkaLyA. A samAcAra tarata ja tyAMnA kulapati bauddhAcAryane malyA. teNe tyAMnA bauddharAjAnI madadathI te banne jaNAne pakaDavAne teonI pUThe zastrasaja lazkara ravAnA karyuM. zrIhaMsa ane zrI paramahaMsa je ke sodhI hatA, ekale hAthe eka veLAye eka hajAra sainikone pahoMcI vaLavAnI e bannemAM zakti hatI. teoe grahasthapaNumAM enI tAlIma meLavelI hatI. e pUThe pUrapATa dhasI AvatA rAjalazkarano teoe zakti mujaba maryAdAmAM rahI yogya pratIkAra karavo cAlu rAkhyo. lazkaranI sAthe e banne jaNAne lAMbA samaya sudhI jhapAjhapI cAlI hatI. zrIlaMsa e jhapAjhapImAM aneka ghAtakI jakhamothI jakhamI banI cALaNI jevA thaI chevaTe dharaNuM para DhaLI paDavA ane tyAM ja mRtyu pAmyA. zrIparamahaMse tyAMthI nAsIne najIkanA nagaramAM jaI tyAMnA rAjA sUrapAlane A hakIkta jaNAvI, AthI zaraNAgatavatsala te rAjae bauddharAjAnA sainyano majabuta sAmano karI zrI paramahaMsanuM rakSaNa karyuM. A ane AnA jevI ghaNI AkarI kaThinAIothI kaI rIte pitAnI jAtane ugArI zrI paramahaMsa chevaTe guramahArAja zrI haribhadrasUrijInI sevAmAM AvI pahoMcyA. pUjya gurumahArAjanI sevAmAM temaNe pitAthI IrAdApUrvaka AcarAI gayela avinayane pApanI pUrNa pazcAttApa pUrvaka kSamA mAMgI. temaja atyAra sudhInI saghaLI hakIkata temaNe sUrijIne kahI saMbhaLAvI. mahAmuzkelI chUTI nIkaLelA zrI paramahaMsanuM zarIra atyAra agAu ghaNuM ja lathaDI gayuM hatuM. kevaLa sUrijInA darzananI ane pitAnA temaja potAnA bhAI haMsanA avinayanI kSamA meLavavAnI eka chellI utkaMThA hatI. A rIte te pUrNa thatAM paramahaMse paNa, sUrijIne malyA pachI thoDA ja samayamAM, samAdhipUrvaka potAnA bhAI haMsanI pAchala paralokagamana karyuM. sUrivane kepa? bauddho sAthe vAdavivAda Ama be zaktizALI ziSyanA javAthI zrI haribhadrasUrijIne khUba lAgI AvyuM. mehanuM sAmarthya sAce prabala che! samartha mRtadhara mahAtmA puruSo paNa avasare mehavaza banI AtmajAgRti gumAvI de che, akRtyane paNa kadAca AcarI nAMkhe che. ziSyonA A saMhAraprasaMgathI sUrijIne zAktarasajharatA nirmaLa AtmAmAM kaluSita vAtAvaraNa jagyuM hatuM. bauddho taraphanA AvA ghAtakI kRtyane koI paNa rIte badalo levAnI tIvra IcchA sUrijIne AthI thaI AvI. sUrijI tyAMthI vihAra karI sUrapAla rAjAnA nagaramAM padhAryA. rAjA sUrapAlane A saghaLI hakIkta teoe kahI saMbhaLAvI. surapAla rAjAe sUrijInI IcchAne jANIne bauddhabhikSuone vAda karavAne mATe pitAnA dU dvArA kaheNa mokalyuM. dUtanAM vacanothI uzkerATane pAmelA bauddhasAdhuo tyAMthI vihAra karI surapAlanI rAjasabhAmAM vAda karavAne AvyA. sUrijI ane bauddha bhikSuo vaccenA A vAdanI zarata, ke je sUrapAla rAjAe surijInI sammatipUrvaka nizcita karI hatI te zarata, khUba ja kaDaka hatI. kevaLa ziSyanA duHkhada avasAnathI ane bauddho paranA prabala reSathI kapAyane AdhIna banIne sUrijIe A zaratane kabUlI hatI. te zarata e hatI ke: "A vAdamAM je pakSa, parAbhavane pAme te For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [36] zrI jene satya prakAza [varSa sAtamuM pakSanA mANasoe atizaya garama karelA telanI kaDAImAM paDIne baLI maravAnI kaDaka zikSA svIkAravA ". sUrapAlarAjAnI rAjasabhAmAM keTalAya divaso sudhI parasparane A vAdavivAda cAlU rahyo hato. sUrijIe pitAnA addabhuta tarkasAmarthya ane ananya jJAnavaibhavathI bauddhabhikSuone vAdamAM jItI lIdhA. prabhAvaritakAra bauddhonA parAjaya pachInI hakIkatanI dha letAM A mujaba jaNAve che ke keTalAkanuM mAnavuM che ke pU. zrI haribhadrasUrijIe vAdamAM jayane meLavyA bAda pitAnA maMtrasAmathI atizaya garama telanI kaDAImAM nAMkhavAne sAru bauddhabhikSuone kheMcI ApyA hatA." [ prabhAvacarita. le. 180 mi. sA. pR. 117. ] zrI haribhadrasUrijInA paramaguru AcArya mahArAja zrI jinabhasUrijIne A hakIkatanI jANa thatAM teoe tarata ja zrI haribhadrasUrijInI pAse potAnA be vidvAna ziSyone teonA kaSAyanI zAntine mATe mokalyA hatA. te be munivara zrI haribhadrasUrijInI pAse AvIne gurumahArAje kSAyanA upazamane mATe ApelI traNa gAthAo teone soMpI. AthI sUrijIne kaSAya ekadama zamI gayo. pitAnI kakSA vivazatAthI potAnA ja hAthe AcarAI gayelAM te duSkatone mATe sUrijIne tIvra pazcAttApa thaI Avyo. ane gurumahArAjanI pAse temaNe pitAnA duSkatanuM prAyazcitta meLavI zuddhine prApta karI. - zrI haribhadrasUrijInA jIvanaprasaMgene aMgenI hakIkatomAM aneka prakAranI bhinnatA Aje najare paDe che. koI granthamAM amuka prasaMga amuka rIte raju thaelo hoya che, jyAre kaI granthamAM e prasaMga keI bIjI rIte noMdhAyela mAluma paDe che. AthI banI zake teTalI kALajIpUrvaka parasparanI hakIkatono meLa sadhAya te rIte sUrijInA jIvanaprasaMgonI AchI pAtaLI rekhA doravAno kevaLa mAre A prayatna che. aitihAsika vigatonI jema, prAcIna mahApuruSonA jIvanaprasaMgenI noMdha levAmAM paNa, noMdha lenAre khUba ja ghaTatI takedArI rAkhavI paDe che, AjubAjuthI sAmagrIone meLavIne yogya saMzodhana pUrvaka tatkAlIna janasamAjanA mAnasane pacI zake te ja rIte te noMdhane akSara deha ApI bahAra mUkavI ghaTe. nahitara arthano anartha paNa thavAnA prasaMgo UbhA thAya. zrI prabhAvaka caritakAranI noMdha parathI pU. sUrijInA jIvana prasaMgane aMge TUMkamAM meM upara mujaba ja/. A viSayamAM 'kathAvalI'mAM je varNana che teno sAra A pramANe zrI haribhadrasUrijIne samartha vidvAna zAstrakuzala zrI jinabhadra ane zrI vIrabhadra nAmanA be ziSyo hatA. te samaye cittoDamAM bauddhamatanuM prAbalya hatuM. tethI pU. zrI haribhadrasUrijInA apUrva jJAnavaibhava, paramazAsana prabhAvanA vagere guNasamRddhinI bauddho ghaNI IrSyA karatA hatA. A ja kAraNathI prasaMgane meLavIne pU. zrI haribhadrasUrijInA A banne ziSyone bauddhikoe 10 pU. zrI jinabhaTarasUrijIe mokalelI 'gugale simmA' Adi gAthAo parathI, pU. zrI haribhadrasUrijIe 'samara ' nAmanA prAkRta kaNAgranthanI racanA karI hatI. te grantha vAcakane saMgarasathI taraboLa karI de tevo che. 17 "prabandhapalocana' parathI. For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrImadda haribhadrasUrIzvarajI [ 37 ] chUpI rIte mArI nAkhyA. pU. zrI haribhadrasurijIne A vAtanI khabara maLatAM teo ghaNuM ja dilagIra thayA. mehanA udayane AdhIna banI teoe anazana karavAno utAvaLo nizcaya karyo. paNa vivekavRtti jAgRta thatAM e nizcayane paDato mUkyo. chevaTe teoe sAhityaracanAnegranthastha vADmayane potAnI ziSyasaMtati mAnIne sAhityasarjana dvArA jenazAsananI sevA karavAnI ane pitAnI zaktione sadupayoga karavAnI pravRttio zarU karI." ziSyavirahanuM du:kha : tenuM nivAraNa pUjya zrI haribhadrasUrijIe sAhityapravRttio dvArA zrI jainazAsananI sevA karavAno zubha prasaMga meLavyo ane anupama prakAranI je sAhitya - zAsanasevA karI, tene lagatI hakIkata uparanI hakIkatathI kAMIka bhinna rIte "prabhAvakacarita mAMthI maLI rahe che, jene sAra A mujaba cheH . zrI haribhadrasUrie pitAnA gurudevanA upadezathI dhino tyAga karyo. paNa eonA manamAMthI ziSyanA virahanuM du:kha TaLatuM nathI. sAce "vaLAM nA jatiH' - [ karmonI kaLA akaLa che, enI gati gahana che] ke jethI AvA samartha zAsanaprabhAvaka mahApuruSe paNa avasare te karmanA yoge pitAnA samAdhidhanane I nAkhe che. zrI haribhadrasUrijInI AvI paristhitine samajI teone samAdhimArgamAM daDha karavAne sAru, bhagavAna zrI neminAtha paramAtmAnI zAsanAdhiSThAyikA zrI ambikAdevI ke je zrI haribhadrasUrijIne sahAyakAriNI hatI, teNe eka veLAye pragaTa thaI teozrIne yogya zabdomAM ziSyavirahanA duHkhane bhUlI javAnuM kahyuM. pU. sUrijIe ambikAdevIne AnA javAbamAM jaNAvyuM: "bIjuM mane koI paNa prakAranuM duHkha ke zalya nathI, kevaLa mane eka ja vastu duHkha de che ke guruziSyanI paraMparArUpa pATaparaMparA mArA pachI AgaLa na vadhI zakI. kAraNa ke mane ziSyaparivAra na rahyoH" A sAMbhaLIne pharI aMbikAdevIe kahyuM ke "ziSyasaMtatinuM puNya tamAre nathI. mATe jenazAsananA sAhityanI sevA karavA pUrvaka navI navI grantharacanAo tamAre karavI. AthI e vizAla granthasamUha tamArI ziSyasaMtati tarIke jaLavAI raheze." zrI haribhadrasUrie aMbikAdevInA A kathanane mAnya rAkhI 'samarAvadA' vagere 1400 granthanI racanA karI. ane ziSyavirahanA sUcanarUpa ghaNuM grantha vi6 zabdathI aMkita karyA. temaja mahAna cheda sUtra tarIke gaNAtA zrI mahAnizIthasUtrane teozrIe uddhAra karyo. A granthone lakhAvI tene phelA karavA mATe teoe kAryAsika nAmanA grahasthane avasaracita dharmadezanA dvArA pratibodha ApIne pitAnA te kAryanI anukUlatA karI lIdhI hatI. pU. zrI haribhadrasUrijInA zubha samAgamathI dharmanI prApti thayA bAda kAryAsikane vyApAramAM vipula pramANamAM dhanalAbha thayo hato. AthI teNe zrutajJAnanI ArAdhanAnA kAryamAM bhaktipUrvaka potAnI lakSmIno sadupayoga karyo hato. pU. zrI haribhadrasUrijInA pratye lakhAvIne teNe sarva sthAnoe pahoMcADyA hatA, ane sarijhanA sAhityane te kAlamAM A rIte sArA pramANamAM pracAra karyo hato, teNe eka corAzI devakulikAyukta jinamaMdira paNa karAvyuM hatuM." For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [38] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM A saMbandhamAM "kathAvalI' granthamAM kaMIka hakIkatabhinnatA Ave che, jene sAra A mujaba cheH "pU. zrI haribhadrasUrijIe zrI dazavaikAlika, zrI nyAyapravezaka Adi granthanI vRttio" "vAvanaputra"nA nAmathI aMkita banAvI hatI. ane anekAntajyapatAkA, rAmanA samarAdityakathA] vagere grantha "mavara' e zabdathI aMkita karIne rahyA. A vizAla granthanirmANa ane lekhanakAryamAM pU. surijIne laliganAmanA gRhastha sevAbhAvathI ghaNI ja sundara sahAya karI hatI. laliga eozrInA ziSya zrI jinabhadra ane zrI vIrabhadranA kAkA hatA. pU. AcArya mahArAjazrInA sadupadezathI tene dharmanI prApti thaI hatI. dharmanI prApti bAda laliga zrAvakane puNyanA yoge vyApAramAM ThIka pramANamAM dhananI kamANa thaI hatI. pUrvakAlIna puNyanA bhege maLelI lakSmIne eNe AthI sAre upayoga karyo hato. pU. sUrijInA kAryamAM teNe dareka rIte bhAvapUrvaka sahAya karI hatI. vaLI pU. sUrijIne dharmasthAnamAM teNe eka evuM ratna mUkI dIdhuM hatuM ke te ratnanA prakAzathI teo rAtre paNa grantharacanAnuM kArya karatA ane bhIMta pATI Adi upara lakhI nAkhatA je divasamAM lahiyAo pAse pustakarUpe lakhAvI levAtuM. A uparAMta pU. sUrijInA jIvanane sparzatI bIjI paNa keTalIka hakIkato "prabhAvaka carita' karatA kAMIka vizeSa maLI rahe che, te A mujaba che: "pU. zrI haribhadrasUrijI jyAre AhAra karavAne besatA tyAre lalliga zrAvaka dInajanone anukaMpA buddhithI bhejana ApavAne sAru zaMkha vajaDAvato, je sAMbhaLIne yAcake tyAM bhojana levAne AvatA. laliga teone icchita bhojana dararoja Apato hato. bhojanane meLavIne yAcake laliga zrAvakanA gura tarIke zrI haribhadrasurine namaskAra karatA ane surijI teone "bhavaviraha karavAmAM udyamavALA bane" A AzirvAda ApatA. te sAMbhaLIne te yAcaka "ghaNuM jIvo bhavavirahasUri Ama bolatA ane pitAnA sthAnake jatA. krame karI zrI haribhadrasUrijInI bIjI oLakha bhavavirahasUri'nA nAmathI thavA lAgI. eka veLAye banArasathI vyApArArthe AvelA vAsukI zrAvaka pAsethI pU. zrI haribhadrasUrijIne "varga kevalI"nuM mULa pustaka malyuM ane saMghanA agresaranI vinatithI te mULapara teozrIe vivaraNa lakhyuM, paNa pAchaLathI te saMghanA agresara zrAvakonI [ amuka prasaMgane pAmIne] vinati thavAthI te vivaraNa teozrIe rada karI nAkhyuM hatuM. zrI bhavavirahasUrie je vizAla pramANamAM zAstra racyAM che, te zAstromAMnA rahasyane pAmI zakavAnI ke te zAne vAMcI zakavAnI zakti vartamAlIna vidvAnomAM paNa nathI rahI. A rIte bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA zAsanamAM pUjanIya zrI haribhadrasUri mahArAja jeTalA mutadhara thayA.18 paM. zrI kalyANavijyajI gaNi, "prabandharyAlacanamAM pU. zrI haribhadrasUrijInA jIvananI TUMka Alecana karatAM teozrInA mATe pracalita eka kivadantIne rahasyasphoTa A mujaba kare che, je teonA zabdomAM huM ahIM mUkuM chuM--"[ pU. zrI ] haribhadra [ sUrijI ] saMbadhamAM aSTakaTIkAmAM jaNAvyA pramANe eka evI kiMvadantI che ke teo bhojana karatI veLA zaMkhavAdana pUrvaka yAcakone ekatra karI bhojana apAvatA ane pachI pite bhejana 18 "kathAvalI nA AdhAre "prabandha paryAlocana" parathI sUcita. For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka]. zrImad haribhadrasUrIzvarajI [39] karatA, ane AthI keTalAka vidvAna [ pU. zrI] haribhadra [ sUri ]ne caityavAsI hovAnuM paNa anumAna karI bese che. paNa vastutaH Ama nathI. [ pU. zrI ] bhadrezvara [ sUricita] kathAvalImAMthI A praoNpano khulAso maLI rahe che, ane te A ke [pU. zrI ] haribhadra [ri] pite e kArya nahotA karatA, paNa temano bhakta laliga zrAvaka zaMkhavAdanapUrvaka yAcakane bolAvI bhojana karAvatA hatA." pUjya zrI haribhadrasUrijInI sAhityakRtio lekabhogya karatAM vizeSa pramANamAM vidvadabhogya che. AnuM kAraNa spaSTa che. teozrInuM sAhitya kheDANa dArzanika siddhAntane avalaMbIne prAyaH bahu pramANamAM thayuM che. darzanazAstrone abhyAsa teozrIe potAnA pratibhAbaLathI khUba ja vikasAvyo hato. eozrInA e vikAsanuM mUta pariNAma Aje paNa ApaNe anekAntajayapatAkA," "anekAntavAdapraveza," "dharmasaMgrahaNI," "nyAyapravezasatra-vRtti.' nyAyAvatArasUtravRtti" "Sadarzanasamuccaya," "lokatattvanirNaya." "zAstravArtAsamuccaya" vagere eozrInA dArzanika granthamAM joI zakIe chIe. A ane Ane jevA aneka dArzanika siddhAtagrantha, prakaraNagra AgamazAstranA vRttigrantha vagere lagabhaga caudaso jeTalA, gra dvArA jena-jenetara sAhityajIvI janasamAja para advitIya upakAra karanArA sAdhucarita pUjanIya AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA, pitAnuM AyuSa pUrNa karI AjathI saikAonA saikAo pUrve samAdhi pUrvaka svargamAM sIdhAvI gayA. AthI Aje eozrI skUla deharUpe ApaNI samakSa bezaka nathI, chatAMye te vizvavaMdya mahApuruSa, pitAnA apUrva sAmarthyathI sAhitya temaja jainazAsananI ananya sevAnA kAMTALA mArganA paramasArthavAha tarIke jagata tavArIkhanAM sonerI pUcha para sadAkAla amara che, amara raheze ja ! - amara tapa e sAhityasvAmI sUrIzvarajI sUridevanA sAhityanI AchI naidha jJAnanuM dAna e zrI jinezvaradevavihita sarva dAnamAM zreSTha che. supAtradAna ane abhayadinanI yathAvidhi ArAdhanAnuM mULa aMga jJAnadAna che. jJAna dvArA vastugata tyAjya ane grAhya tanI vAstavika oLakha thaI zake che. jJAna e AtmakalyANanI pravRttionA mArgamAM yathArtha prakAza pADI zake che. AvA prakAranA mArgadarzanane ApanAra jJAnanA dAnanuM satkArya, pUjya zrI haribhadrasUrie potAnA jIvanakAla daramyAna jenazAsananA sanAtana siddhAntonI vaphAdArI pUrvakanI sAhityasarjananI pravRttio dvArA sadAkAla cAlu rAkhyuM hatuM. zrI jinezvaradevanA zAsana sivAya jJAnanuM sAcuM rahasya koI sthAne pAmI zakAya tema che nahi. zrI jenazAsananA AlaMbanane pAmanAra AtmAo ja jagatamAM samyagU jJAnano prakAza pAtharI zake che, ane jagatanA bhavya janasamUhane vAstavika mArgadarzana ApI zake che. pU. sUrIzvarajInI sAhityakRtio AthI ja sva ane paranA yathArtha AtmakalyANane karanArI banI zakI che-banI rahI che. pU. zrI haribhadrasUrijInI sAhityaracanAne pradeza khUba vistRta che, teozrInA vizAla granthasamUhanI noMdha levAne mAre A prayatna nathI, kevaLa teozrInA sAhityanI AchI noMdha ahIM huM TapakAvuM chuM For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [40]. zrI jaina satya prakAza [[varSa sAtamuM anugAra laghuvRtti [ bAvIsa hajAra zloka pramANa], Avazyaka bahaTIkA [ 84000 zleka pramANa], aThThIcUDAmaNi, aSTaka, upadezapada, upadezaprakaraNa, ghaniryuktivRtti, SaDazaka, kastavavRtti, kulake, paccasthAnaka, kSetrasamAsavRtti, caityavaMdanasUtravRtti-lalitavistarA, cityavaMdanabhASya, jakhkhadIpaprAptiTIkA, jambudvIpasaMgrahaNI, jIvAbhigama laghu vRtti, jJAnapaMcakavivaraNa, tattvataraMgiNI, tattvArthalaghuvRtti, darzanazuddhiprakaraNa, darzanasaptatikA, dazavaikAlika laghu vRtti, dazavaikAlika brahadravRtti, dinazuddhi, devendranagarakendraprakaraNa, dharmabindu, dharmalAbhasiddhi, yatidinakRtya, dhyAnazatakavRtti, nandI sUtravRtti, nAnAcitraprakaraNa, paMcaniyaDI, paMcalingI, pajJa TIkAyukta paSyavastu, paccasUtravivaraNa, pacAzaka, piDaniryuktivRtti, prajJApanA pradeza vyAkhyA, pratiSThAkalpa, yogadaSTisamuccaya, gabindu, yogazataka, yogavizati, lagnakuNDalikA, lamazuddhi, laghukSetrasamAsa, zrAvakadharmataMtra, saMgrahaNavRtti, saMpakhyAsittarI, saMsAradA vAstuti, AtmAnuzAsana, A ane AnA jevA aneka prakaraNa grantha, AgamazAstranA vRttigrantha vagere pratye; temaja kathAkAza, dhUkhyAjJa, kSamAvallI bIja, muni paticaritra, yazodharacaritra, vIrAgadakathA, samarAIaikahA, A vagere kathA caritra ke prabandha grantho; ane anekAntajayapatAka pijha TIkA], anekAntapradhaTa, anekAntavAdapraveza, tribhagIsAra, kiMjavadanacapeTA veidAMkuza], dharmasaMgrahaNI, dharmasAra, nyAyapravezavRtti, nyAyavinizcaya, nyAyAvatAravRtti, paralekasiddhi, baha mithyAtvamathana, lokatattvanirNaya, lekabindu, vedabAhyatAnirAkaraNa, zAstravArtAsamuccaya, vadarzana samuccaya, darzanI, sarvajJasiddhi, syAdvAdakucoghaparihAra A ane AnA jevA dArzanika siddhAntajhabbe, carcAgra vagere grantha Aje pU. AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUrijInA nAmapara prasiddha che.19 ekaMdare20 caudaso granthonA sarjanahAra pU. sUrIzvarajI, sAhityajagatamAM sadAkAla 19 pU. zrI haribhakasUrijInI kRtio tarIke raju thatA A granthonI noMdha, 5. zrI kalyANavijayajI ma. dvArA saMpAdita "dharmasaMgrahaNI prastAvanA'nA AdhAre meM ahIM mUkI che. ahIM eka khUlAse karI lauM-A nAmAvalI mAM keTalAka grantha prastuta sUrivaranI kRti tarIke saMsacAspada che, eTale te te granthanA kartAne aMgeno koI paNa prakArano nirNaya thaI zake tevI sAmagrI Aje maLI zake tema nathI, keTalAka granthane aMge pU. sUrIzvaranA katRtvano nirNaya karavAmAM matabheda UbhA che. ane keTalAka granthane aMgenA pUrvakAlIna prabandhagranthAmAM ke anya prAcIna grakAranA granthamAM pU. zrI haribhadrasUrinI kati tarIkenA ullekho maLI Ave che. vaLI keTalAka mudrita che jyAre keTalA amudrita che. je hakIkata che te A mujaba meM jaNAvI dIdhI. A badhuM Ama che, chatAMye prAsaMgika hevAne kAraNe A nAmAvalImAM te saghaLAyane ullekha [ gatAnugatika nyAye ] meM ahIM karyo che, vizeSa nirNaya karavAnuM kArya te viSayanA jJAtAone zire rahe che. - 20 pU. sUvinI granyakRtionI saMkhyAne aMge mukhyataH traNa mate pUrvakAlIna granthakAromAM pracalita che. pU. zrI abhayadevasUrijI, pU. zrI municandrasUrijI, pU. zrI vAdidevasUri vagere granthakAroe 1400 granthanA praNetA tarIke pU. sUrijIne oLakhAvyA che. pU. zrI harSanandanamaNi vagere granyakAra, 1440 granthonA racayitA tarIke pU. sUrijInI oLakha ApI che, ane pU. zrI ratnazekharasUrijI, pU. zrI vijayalakSmIsUrijI vagere granthakAra pU. sUridevane 1444 granthanA kartA tarIke sUcave che. A badhAmAM prathama matane aMge vizeSa ullekho maLI rahe che, AthI meM e matanA anusAra A lakhyuM che. For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpatsavI aMka] zrImadu haribhakasUrIzvarajI [1] cirasmaraNIya che. AvI aNamola sAhityasarjananI pravRttio dvArA pUjanIya sUrijIe jagatanAM sarva dharmazAstro, darzanazAstro ke sAhityazAstro vageremAM mAnanAra anuyAyI varga para amUlya upakAra karyo che. A rIte granthakAra tarIke pU. zrI haribhadrasUrijIe nyAya, ga, sAMkhya, dharmazAstra, dharmakathAsAhitya vagere anekavidha viSayone aMge marmasparzI, gUDha ane saMgrahazIla zailIthI nija mArge gamana karatA gajarAjanI jema sAhitya sarjananI pravRttio pitAnA jIvanakAlamAM akhaMDa rIte cAlu rAkhI hatI. AthI ni:zaMkarIte gauravapUrvaka pUjanIya sUrIzvarajIne sAhitya jagatanA svAmI tarIke samrATa tarIke oLakhAvI zakAya tema che. pUjanIya yAkinIdharmanuM AcAryabhagavAna zrI haribhadrasUrIzvarajInA jIvana ane kavanasAhityasarjananI AchI noMdha ahIM pUrNa thAya che. TUTI phUTI bhASAmAM te mahApuruSanA jIvana ane kavananI vigato raju karavAno A noMdhamAM meM mArI zakti mujaba prayanta karyo che. samartha zAsanaprabhAvaka te sUrivaranA jIvana ke sAhityanI saMpUrNa noMdha levAnuM sAmarthya mArA jevAmAM kayAMthI hoya ? TUMkamAM hRdayagata bhakti ane zraddhAnA tArane paraspara mIlAvIne natamastake, vinIta zabdomAM pUjya sUrIzvarajInI sevAmAM artha dharatA eTaluM kahIza vandana, keTizaH vandana zrI jainazAsananabhanA jhaLahaLatA e nabhamaNine !!! pharI pharI koTizaH namana e saMsAranA sAhityasAgaramAM amInAM vaheNo hevaDAvanArA pUjanIya yAkinI dharmasUnu AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUrijIne. 21 A take huM spaSTatA karI dauM ke "zrI dharmasaMgrahaNa" ane "jainadarzana"nI prastAvanA, "prabandhapAcana" vagere nibaMdhagrantha temaja "prabhAvakacati" vagerene A nedharUpa nibaMdhamAM meM AdhAra lIdho che, e granthakArone AthI paraMparA mArA prayatnamAM mane je sahakArabhAva malyo che, tene huM kema bhUlI kuM? bIjuM mAre kahevuM joIe ke mAre A prayatna apUrNa che, chavastha AtmAonA prayatno apUrNa hoya e saMbhAvya che, kSatio, truTio ke kahevApaNuM kadAca haze ?" vizeSa avasare jarUra jaNAvaze. For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDdarzanazAstravettA zrI haribhadrasari lekhakaH-paM. IzvaralAlajI jaina, snAtaka, nyAyatIrtha, vidyAbhUSaNa, vizArada, zrI AtmAnanda jaina gurukula, paMjAba, gujarAMvAlA. prAraMbhika vaktavya va paricaya vIranirvANa saMvat 1000 se 1700 takameM arthAt vikrama saM. 530 se 1230 takake madhya kAlameM zrI devarddhigaNi kSamAzramaNa jaise AgamoddhAraka jinhoMne AgamazAstroMko pustakArUDha karAyA, zrI haribhadrasUri jaise SaDdarzanazAstravettA jinhoMne darzanAdi viSayaka 1444 granthoMkA nirmANa kara jainasAhityakI samRddhi kI, zrI bappabhaTTisUri jaise nRpapratibodhaka jinhoMne Ama Adi rAjAoMko upadeza dekara dharmakI ora pravRtta kiyA, zrI abhayadevasUri jaise navAMgITIkAkAra jinhoMne AgamagranthoM para sarvopayogI TokAyeM nirmAga kI, zrIvAdidevasUri jaise vAdimataMgaja jinhoMne vAdameM dhurandhara vidvAnoMko bhI parAsta kiyA, zrI hema candrAcArya jaise kalikAlasarvajJa jinhoMne abhUtapUrva vizAla sAhitya nirmANa karaneke sAtha sAtha jainadharmaprabhAvanAke aneka mahattvapUrNa kArya kiye, Adi kaI aise AcArya ho cuke haiN| ___ pUrvakAlake jainAcArya kitane avasarajJa tathA anekoM kaSTa sahana karake bhI dharmapracArake liye kitane utsAho the, isake aneka dRSTAnta jaina itihAsase upalabdha ho sakate haiN| prastuta lekhameM sabhI mahApuruSoMkI guNagAthAyeM varNana kara sakanA azakya honeke kAraNa yahAM para kevala SaDdarzanazAstravettA zrI haribhadrasUrijIke sambandhameM hI prakAza DAlanA abhISTa hai| samaya samaya para jainAcAryoMne Ahata dharmakI unnatike liye duSkarase duSkara kArya karake zAsanaprabhAvanA kI hai| una AcAryoM meM sAhityadhurandhara zrI haribhadrasUrijIkA bhI pramukha sthAna hai / purAtattvajJa zrI jinavijayajIke zabdoMmeM " zrI haribhadrasUrikA prAdurbhAva jaina itihAsameM bar3e mahattvakA sthAna rakhatA hai| jainadharmake jisameM mukhyakara zvetAmbara sampradAyake uttara kAlIna svarUpake saMgaThanakAryameM unake jIvanane bahuta bar3A bhAga liyA hai| uttara kAlona jainasAhityake itihAsameM ve prathama lekhaka mAne jAneke yogya haiM, aura jainasamAjake itihAsameM navIna saMgaThanake For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpeAtsavI aka] zrI haribhadrasUri [ 43 ] eka pradhAna vyavasthApaka kahalAne yogya haiM, isa prakAra ve jainadharmake pUrvakAlIna aura uttarakAlIna itihAsa ke madhyavartI va sImAstambha samAna haiM / 961 yadyapi haribhadrasUri nAmaka AcArya jainasamAjake andara bhinna bhinna samaya meM lagabhaga sAta ho cuke haiM, parantu yahAM para sarva prathama haribhadrasUri jo ki 1444 granthoMke praNetA evaM yAkinImahattarAsUnuke nAmase suprasiddha haiM unake viSayameM hI ullekha kiyA jAyagA / zrI haribhadrasUrijI ke jIvana para prakAza DAlane ke sAdhana 'prabhAvakacarita, caturviMzatiprabandha Adi aitihAsika grantha vidyamAna haiM / parantu hama yaha nahIM kaha sakate ki unase zrI haribhadrasUrijI ke sambandha meM sabhI bAtoM para prakAza par3atA hai / kyoMki unake mAtA - pitA kA paricaya, bAlyakAlakI ghaTanAyeM, dIkSA ke bAdakI mukhya pravRttiyAM, unake vihArasthAna, ziSyasamudAya, svargavAsasthAna Adi bahutasI bAteM aisI haiM, jinake sambandhameM hamArI jAnane kI icchA banI hI rahatI hai, astu, jo bhI jIvana-paricaya upalabdha hai vaha bhI hamAre liye bodhaprada tathA jAnane yogya hai / janma, bAlyakAla, vidyAbhyAsa 3 AcArya zrI haribhadrasUrikA janma citrakUTa (cittaur3a ) meM brAhmaNa jAtike andara hAridrAyaNa gotra meM huA thA / ve bAlyakAlameM pracura vidyAbhyAsa karake vyAkaraNa Adi zAstroMmeM pAraMgata ho gaye, unhoMne apane kulakI paramparA aura dharma ke anusAra vedavedAMga AdikA bhI acchA abhyAsa kara liyA / gRhastha - avasthAmeM bhI ApakA nAma haribhadra thA aura Apa cittaur3a ke rAjA jitArike purohita - brAhmaNa the / eka pratijJA unheM apanI vidyA - buddhi para bahuta gaurava aura dRDha vizvAsa thA, vaha samajhate the ki koI " zAstra grantha, zloka yA vAkya aisA nahIM, jisakA maiM artha na samajha sakuM / isa abhimAnameM unhoMne pratijJA karalI, ki yadi maiM kisIke zloka, padya, yA vAkyakA artha na samajha sakA to usIkA hI maiM ziSya ho jAUMgA / 5 1 jainasAhitya saMzodhaka khaM. 1 aGka 1. 2 kahIM kahIM magadhadezake kumAriyA gAMva meM janma honekA ullekha hai / 3 zrI municandrajIke lekhAnusAra haribhadrajI ATha vyAkaraNoM ke abhyAsI the / 4 prabhAvakacaritameM yaha bhI ullekha hai ki unhoMne apanI isa pratijJAko soneke patare para kotaravA kara peTa para bAndha rakhA thA / 5 pratijJAke anantara ve tIrthayAtrA ke liye nikala par3e aura bhRgukSetra meM pahuMce, vahAM para ukta ghaTanA huI, aisA bhI ullekha milatA hai / OM For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [44] zrI jena satya prakAza [150 sAta 'bahuratnA vasundharA' kI uktike anusAra saMsArameM bar3I bar3I zakti va jJAnake adhikArI mahApuruSa vidyamAna haiM, jJAnakA sAgara apAra hai / eka prasaGga aisA upasthita ho gayA ki ve eka satI sAdhvI yAkinI mahattarAke padyako sunakara usakA tAtparya na samajha sake, vaha ghaTanA isa prakAra hai| eka dina sAyaMkAlake samaya jaina upAzrayake pAsase hokara haribhadrajI gharakI ora jA rahe the, jaina upAzrayameM paNDitA sAdhvI yAkinI mahattarA pratikramaNa pUrNa kara AvazyakasUtrako gAthAkA svAdhyAya kara rahI thI ___ cakkIdugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo ckkii| kesava cakkI kesava ducakkI kesava cakkI a|| arthAt-do cakravartI, pAMca vAsudeva, pAMca cakravartI, eka vAsudeva, eka cakravartI, eka vAsudeva, eka cakravartI, eka vAsudeva, do cakravartI, eka vAsudeva aura eka cakravartI isa kramase bharatakSetrameM avasarpigI kAlake andara 12 cakravartI aura 9 vAsudeva hue / haribhadrajIne isa gAthAko sunA to ve isakA tAtparya na samajha sake, unheM yaha saba 'caka caka' zabda pratIta huA aura sAdhvIke pAsa jAkara usakI hasI ur3Ate hue kahA-yaha kyA 'caka caka, lagA rakhI hai ? suzIlA sAdhvIne uttara diyA-'navalitaH cikacikAyate,' arthAt navIna zAstra likhate samaya cikacika zabda hotA hai| sAdhvIzrIse ziSya banAnekA Agraha haribhadra isa uttarase lajjitase hue, unhoMne sAdhvIzrIse gAthAkA artha batalAne aura apanA ziSya banAleneke liye Agraha kiyA / zrI haribhadrajI alaukika buddhivaibhavake svAmI hote hue bhI ati sarala, namra, vinIta evaM satyake jijJAsu the, eka vaidika AcAra vicAra aura kriyAkANDameM ramA huA vidvAn isa 6 suprAsaddha vidvAn DA. harmana yAkobIne 'samarAiJcakahA ' kI prastAvanAmeM isa ghaTanAkA 'prabhAvakacarita 'ke AdhAra para isa prakAra varNana kiyA hai eka dina eka masta hAthI chUTA huA rAstemeM utpAta macA rahA thA, haribhadrajI bhI isa utpAtake bhayase bhAgakara jainamandira para car3ha gaye aura apanI rakSA kI, yahAM andara jAkara tIrthaGkaroMkI pratimA dekhI aura eka zloka dvArA 'vapureva tavAcaSTe..., se usakI hasI ur3AI, jaba ghara jAne lage to eka vRddha sAdhvIse eka gAthA sunI jisakA vaha artha na samajha sake / dUsare dina gAthAke artha samajhaneke liye Aye aura tIrthakara bhagavAnakI bhI stuti kI, ityAdi / For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvIpotsavI ] zrI haribhadrasUri [45] prakAra jainadarzanakI ora jhuka jAye, yaha unakI guNagrAhakatAkA prabala pramANa hai| unameM dRSTirAga na thA, jAti yA sampradAyase moha na thA, 'jo saccA so merA' kI dRr3ha bhAvanA thI Ara pratijJApAlanakI thI prabala icchA / sAdhvIziromaNi yAkinI mahattarAne unheM samajhAyA ki-ziSya banAnekA hamArA AcAra nahIM, yadi Apa cAheM to mere guruke pAsa jAkara unase ukta gAthA kA artha pUche aura unase hI dIkSA leleN| dIkSA va AcAryapada yAkinI mahattarAke isa prakAra samajhAnepara ve vidyAdhara kula (gaccha)ke zrRMgArarUpa AcArya zrI jinadattasUrijIke pAsa gaye aura unase dIkSA le lii| apane guruke sAtha vicarate hue unhoMne jainadarzanakA abchA jJAna prApta kara liyaa| AcAryazrIne unheM sarvathA yogya samajha kara apane padapara sthApita kiyA arthAt AcAryapadavI de dii| dIkSA aura AcAryapadake bAda unakI anya mukhya pravRttiyAM upalabdha nahIM, na hI unake vihArasthAna AdikA vivaraNa prApta hotA hai, phira bhI yaha anumAna kiyA jAtA hai ki unhoMne sAdhujIvanakA adhikAMza samaya rAjaputAnAke AsapAsa aura gujarAta pradezameM vyatIta kiyA hogA, kyoMki jainasAdhukA kArya hI vihAra karate hue upadeza denA hai, isaliye sambhava hai ki ve dUra-dezAntara bhI gaye hoN| apUrva sAhityasevA____ unake jIvanakI mukhya pravRtti yadi upalabdha hai to sAhityanirmANakA abhUpUrva kArya / unhoMne jainasAhityakI saritAko vipula pravAhameM bahAyA, aura use adhika samunnata kiyaa| apane jIvanakAlameM 1444 granthoMkA bhinna bhinna viSayoMpara nirmANa karanA sAdhAraNa kArya nhiiN| kyA unhoMne 1444 hI grantha nirmANa kiye the? itane grantha nirmANa kiye bhI jA sakate haiM ___AcArya zrI haribhadrasUrijIke guru kauna the? isa viSayameM kucha matabheda pAyA jAtA hai, pahile vidvAnoMkA mantavya thA ki ve zrI jinabhaTasUrike ziSya hue, parantu aba kaI aise pramANa 2 upalabdha ho cuke haiM jisase yaha mAnyatA dRr3ha ho gaI hai ki unhoMne zrI jinadattasarise dIkSA lI thii| vidvAnoMkA mata hai ki jinabhaTasUri unake vidyAguru hoM yaha sambhava ho sakatA hai / 1 kahIMpara jinabhadrasUrikA bhI ullekha hai, parantu usake prabala pramANa upalabdha nahIM / 2 munIzrI kalyANavijayajI nimna pAThake AdhAra para isa nirNayapara pahuMce haiM " samAptA ceyaM ziSyahitA nAmAvazyakaTIkAkRtiH sitAmbarAcAryajinabhaTanigadAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya dharmato yAkinImahattarAsUnoralpamaterAcAryaharibhadrasya |-aavshykttiikaa|" For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [4] zrI jaina satya prakAza [15 sAta yA nahIM ? unameMse kitane grantha upalabdha haiM ? Adi viSayoMpara yathAzakti Age vivecana kiyA jAyegA, parantu itanA to mAnanA hI par3egA ki unhoMne apUrva aura anupameya sAhityakA nirmANa kara jainasAhityameM vipula vRddhi kI / - AcAryazrI saMskRta aura prAkRta bhASAke pragAr3ha paNDita the, unameM maulika aura asAdhAraNa sAhityanirmANakI adbhuta zakti thii| isI kAraNa jainadharma sambandhI sAhitya Apane saMskRta aura prAkRtameM gadya-padyamaya nirmANa kiyA / jaina sAhityakA koI viSaya unhoMne nahIM chodd'aa| unhoMne dravyAnuyogameM-dharmasaMgrahaNI Adi, gaNitAnuyogameM-kSetrasamAsaTIkA Adi, caraNakaraNAnuyogameM dharmabindu aura paJcavastu Adi aura dharmakathAnuyogameM samarAdityakathA, munipaticaritra Adi granthoMkA nirmANa kara apanI sarvatomukhI pratibhAkA paricaya diyA hai| AgamasUtroMpara sarala saMskRtameM TIkA nirmANa karanekA sarvaprathama zreya Apako hI hai / ApazrIko kevala jainadharma yA jainadarzanakA hI nahIM, balki sabhI darzana-sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, advaita aura cArvAka darzanakA bhI pUrNa jJAna thA, isI kAraNa tatkAlIna samagra dArzanika siddhAntoMko carcAvAle aneka grantha Apane nirmAga kiye, jinameM bahuta hI sundara paddhatise sarva darzanoMkI samAlocanA hai| SaDdarzanasamuccaya aura anekAntajayapatAkA jaise upalabdha granthoMse unakI prakhara pratibhAkA paricaya prApta kara sakate haiN| AcAryazrIne jisa viSayako lekara sAhityakA nirmANa kiyA, usImeM agAdha gaMbhIratA, bahuzrutatA, samanvayazakti, vicArapUrNa madhyasthatA aura talasparzitAkA paricaya prApta hotA hai| unake kevala yogasAhityako lekara jainasamAjake suprasiddha vidvAn paM. sukhalAlajIne zrI haribhadrasUrijIke sambandhameM jo vicAra pradarzita kiye haiM usI parase pAThaka AcAryazrIkI sAhityaracanApaddhatikA anumAna lagA sakeMge "........isa zailIko zrImAn haribhadrasUrine ekadama badalakara tatkAlIna paristhiti va lokarucike anusAra navIna paribhASA dekara aura varNanazailI apUrva banAkara jaina yogasAhityameM nayA yuga upasthita kiyaa| isake sabUtameM unake banAye hue yogabindu, yogadRSTisamuccaya, yogaviMzikA, yogazataka, SoDazaka ye grantha prasiddha haiN| ina granthoMmeM unhoMne sirpha jaina mArgAnusAra yogakA varNana karake hI santoSa nahIM mAnA hai kintu pAtaJjalayogasUtra meM varNita yogaprakriyA aura usakI khAsa paribhASAoM ke sAtha jaina saMketoMkA milAna bhI kiyA hai, 'yogadRSTisamuccaya'meM yogakI ATha dRSTiyoMkA jo varNana hai vaha sAre yogasAhityameM eka navIna dizA hai, zrImAn haribhasUrike yogaviSaya grantha unakI yogAbhiruci ora yogaviSayaka vyApaka buddhike khAse namUne haiN| 8 jainasAhityasaMzodhaka, khaNDa 2 aGka 1. For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpatsavI aMka] zrI haribhadrasUri 47) yaha to unake yoga viSayaka granthoM kI samAlocanA hai, isa prakArakI talasparzitA, marmajJatA aura navInatA unake dUsare granthoM meM bhI pAI jAtI hai / unake kathAsAhityakI amara kRti 'samarAiccakahA hai jisakA aneka vidvAnoMne aMgrejImeM anuvAda kiyA hai, jinameMse suprasiddha DA. harmana yAkobIko TIkA to kalakattA eziyATika sosAyaTI Apha baMgAlakI orase prakAzita ho cukI hai| aMgreja vidvAnoMdvArA unake sAhityako aisA sanmAna prApta honA sAdhAraNa mahattvakI bAta nahIM / vistArabhayase unake pratyeka granthakA isa lekha meM paricaya duHzakya honese unake granthoMkI sUcI dekara hI santoSa kareMge / yadyapi unhoMne 1444 granthoMkA nirmANa kiyA, parantu unake sabhI grantha upalabdha nhiiN| unake upalabdha evaM prasiddha granthoMke kucha nAma yahAM diye jAte haiMpadarzanasamuccaya paMcavastuprakaragaTIkA zAstravArtAsamuccaya paMcasUtraprakaragaTIkA yogadRSTisamuccaya zrAvakadharmavidhipaMcAzaka yogazataka dIkSAvidhipaMcAzaka yogabindu jJAnapaMcakavivaraNa dharbhabindu lagnakuMDalikA anekAntajayapatAkA lokatatvanirNaya anekAntavAdaprakAza aSTakaprakaraNa vedabAhyatAnirAkaraNa darzanasaptatikA saMbodhaprakaraNa zrAvakaprajJapti saMbodhasaptatikA jJAnacitrikA upadezapadaprakaraNa dharmasaMgrahaNI viMzatikAprakaraNa SoDaSaka AvazyakasUtrabRhadvRtti (ziSyahitAnAmakaTIkA) lalitavistarA (nAmaka caityavandanavRtti) anuyogadvArasUtravRtti kathAkoSa dignAgakRta nyAyapravezasUtravRtti samarAiJcakahA nandIsUtralaghuvRtti yazodharacaritra dazavaikAlikavRtti vIrAMgadakathA prajJApanAsUtrapradezavyAkhyA dhUrtAlyAna jambUdvIpasaMgrahiNI munipaticaritra Adi For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [4] zrI jena satya prakAza [ sAtabhu AcAryazrI ke upalabdha granthoMmeM bhI kaI apUrNa grantha upalabdha haiN| tatvArtha bhASyako laghuvRtti adhUrI-sAr3he pAMca adhyAya ko hI upalabdha hai, isI prakAra piNDaniyuktiko TIkA bhI adhUrI hI upalandha hai, isase sambhava hai ki unake kucha grantha adhUre bhI rahe hoN| athavA anya granthoMkI taraha unake avaziSTAMza anupalabdha ho gaye hoN| AcAryazrI kI udAratA zrIharibhadrasUrijIkA jIvana bhavya aura lokottara thA, sarvadA zubha adhyavasAya aura janakalyANa karanekI icchAke eka kendra ke taura para apUrva sAhityaracanAkA kArya unhoMne kiyaa| unake granthoM meM talasparzitA, sampUrNa gambhIratA aura agAdha jJAna to hai hI, unake vicAroM meM bhI udAratA, namratA aura taTasthatA pUrNa rUpase jhalakatI hai| unhoMne jahAM jahAM anya darzanoM ke viSayoMkA khaNDana kiyA hai vahAMpara, unake AcaryoM aura vidvAnAMkA nAma gauravapUrvaka pratiSThAke sAtha udAra va madhura zabdo meM 'mahAtmA, maharSi, mahAmatiH' Adi nAmase liyA hai| anya dArzanikoMke prati unake sa-mAnasUcaka zabda udAratA ke jvalanta udAharaNa haiN| ve kevale udAra hI nahIM balki eka niSpakSa vidyAsAgara the| unhoMne jainadarzana yA anya kisI darzana ke prati pakSapAta nahIM kiyA, isa bAtako unhoMne bahuta sarala zabdoM meM spaSTa kiyA hai pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimad vacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // arthAt-mujhe koI mahAvIra bhagavAnake prati pakSapAta nahIM, evaM kapila Adi maharSiyoMke prati mujhe dveSa bhI nahIM, parantu jinakA vacana yuktiyukta hotA hai vahI grahaNakarane yogya- ArAdhya hai / kitane sundara zabdoM meM unhoMne apanA pavitra hRdaya nikAlakara rakhA diyA hai / aura dekhiyebandhurna naH sa bhagavAn ripavo'pi nAnye, sAkSAnna dRSTa vara ekataro(tamoM)'pi caiSAm / zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthag vidoSaM, vIra guNAtizayalolatayAzritAH smaH // arthAt-jinendra bhagavAna koI mere bhAI nahIM, tathA na hI dUsare deva mere zatru haiM, kyoMki unameMse kisIko maiMne sAkSAt to dekhA nahIM, kevala vIra prabhukA niSi caritra sunakara aura unheM atizayaguNavAlA samajhakara maiMne unakA Azraya liyA hai| unakI udAratAkI ora saMketa karate hue paM. sukhalAlajIne apane vicAra ina zabdoMmeM prakaTa kiye haiM " isI vicArasamatA ke kAraNa zrImAn haribhadra jaise jainAcaryAne maharSi pataJjalike prati apanA hArdika Adara prakaTa karake apane yoga viSayaka granthoMmeM guNagrAhakatAkA nirbhIka For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrI hirabhasUri [ 47 ] paricaya pUre taura se diyA hai / aura jagaha jagaha pataJjalike yogazAstragata khAsa sAMketika zabda kA jaina saMketoM ke sAtha milAna karake saGkIrNa dRSTivAle ke liye ekatAkA mArga khola diyA hai / kyA 1444 grantha nirmANa kiye ? dd kyA haribhadrasUrijIne 1444 hI graMtha nirmANa kiye the ? isakA kAraNa aura upalabdha granthoMkI saMkhyA Adi para bhI eka dRSTise vicAra karanA Avazyaka hai / isa viSaya meM sabhI vicAroMko sthAna denA yahAM anucita nahIM / (1) pratikramaNa arthadIpikA Adike AdhAra para prasiddhi to yaha hai ki unhoMne 1444 gandhakA nirmANa kiyA / (2) " caturdazazataprakaraNa protuMgaprAsAdasUtraNaikasUtradhAraiH" ityAdi pAThase unake granthoMkI saMkhyA 1400 nizcita kI jAtI hai / (3) rAjazekharasUrikRta caturviMzatiprabandhake AdhArapara granthoMkI saMkhyA 1440 mAnI jAtI hai / astu, ukta saMkhyAmeMse jo bhI ho, parantu yaha to nirvivAda rUpase mAnanA hogA, ki unhoMne lagabhaga 1400 granthoMkA nirmANa kara jaina sAhityabhaNDArako vikasita kiyA thA / hamArA durbhAgya hai ki Aja unakA sampUrNa sAhitya upalabdha nahIM, balki saiMkaDo granthoMke nAma taka bhI aba upalabdha nahIM hai, purAtattva evaM itihAsake vidvAn zrIjinavijayajIke kathanAnusAra unake upalabdha grantha 28 haiM jinameM se 20 grantha chapa cuke haiM / itihAsavettA paM. kalyANavijayajIne upalabdha granthoMkI sUcI taiyyAra kI hai / For Private And Personal Use Only sabhI grantha upalabdha kyoM nahIM ! yaha prazna ho sakatA hai ki yadi 1444 jitanI vizAla saMkhyA meM unhoMne sAhityaracanA kI thI to phira grantha upalabdha kyoM nahIM ? isa praznake uttarake liye hameM itihAsa kI ora dRSTipAta karanA hogaa| AgekI ghaTanAse yaha bhalIbhAMti pratIta hogA, ki usa samaya bauddhoMkI vizeSa prabalatA thI, bauddhadArzanika jainadharmako samUla naSTa karanepara tule hue the / samaya samaya para vaidika dharmAvalambiyoMne bho jainadharmakA uccheda karaneke liye prayatna kiyaa| ukta kAraNoMse jainadharma ke sAhityako paryApta hAni phuNcii| isake bAda musalamAnoM ke bhArataAkramaNa ke samaya bhI bhAratIya sAhityake sAtha jaina sAhitya naSTa huA, aura ina ApattiyoM ke kAraNa sAhityako surakSita rakhaneke liye bhaNDAra bandha kara diye gaye,
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [5] zrI jaina satya prakAza [15 sAtabhu to kIr3oM Adine apanA AhAra banAkara unheM naSTa kara diyA, isaliye vipula sAhityakA upalabdha na honA sambhava hai| eka aura prazna dUsarA prazna yaha hai ki kyA yaha sambhava hai ki eka AcArya apane jIvanakAla meM 1444 grantha nirmANa kara sakatA hai ? isase liye hameM jaina sAdhujIvana para dRSTi DAlanekI AvazyakatA hai| jaina sAdhuAMkA jIvana hI aisA nivRttimaya hotA hai ki unheM saMsArakA koI jhaMjhaTa nahIM hotaa| na dhana Adi ke parigrahakI cintA, na aizo-ArAmakA vicAra / unakA dhyeya kevala janakalyANa aura Atmonati hI hotA hai| aise pAvana jIvana meM eka prakhara vidvAna kI lekhanI se itane granthoMkA likhA jAnA koI Azcaryajanaka bAta nahIM, aura phira unake liye to itanI vizAla saMkhyA ke nirmANakA eka prabala kAraNa bhI thA jo ki jaina samAjake andara kiMvadantike rUpameM prasiddha hai zrI haribhadrasUrijIke haMsa jaura paramahaMsa nAmaka do parama ziSya the / ve AcAryazrIke pAsa jainadarzanakA acchA abhyAsa kara dhurandhara vidvAna ho gaye, parantu phira bhI unakI icchA bauddha darzanakA vizeSa abhyAsa karaneke liye kisI bauddha pradezameM jAnekI thii| unhoMne isake liye AcArya zrI haribhadrajIse namratA pUrvaka AjJA mAMgI, parantu AcAryazrIne bhaviSyakA vicAra kara unheM na jAneke liye samajhAyA, parantu phira bhI ve bheza badala kara bauddhAcArya ke pAsa abhyAsa karaneke liye cale gye| bauddhAcAryake pAsa pahuMcakara khUba abhyAsa kiyA, aura bauddhadharmakI zaGkAoMko acchI taraha samajhakara kucha kAgajoMpara unakA khaNDana likhaa| bauddhAcAryako saMdeha hogayA ki sambhava hai ve jaina hI ho|unkii parIkSA ke liye jAne-Aneke mArga (eka daravAje meM jinapratimA rakhadI,10 bauddha vidyArthI to usa para pAMva dekara cale Aye aura par3haneke liye baiTha gaye, parantu jaba haMsa aura paramahaMsa Aye to unheM jinapratimA dekhakara Azcarya huA, 9 ve donoM ziSya haribhadrasUArajI ke gRhasthAvasthAmeM bhANeja-bahinake putra the, yaha bhI ullekha milatA hai| 10 bauddhAcAryane eka aura parIkSA bhI lo,-"rAta ke samaya sabhI ziSyoMko eka kamare meM sulAyA. aura unake vicAroMko jAnaneke liye kucha guptacara niyata kara diye| jaba sabhI vidyArthI so gaye to makAnakI chatagara miTTIke TukaDe Adi pheMkanese aisA AvAja huA ki sabhI vidyArthI bhayabhIta ho kara uTha baiThe aura Apatti AI huI jAnakara apane apane iSTa devk| smaraNa karane lge| haMsa aura paramahaMsa jinezvaradevakI prArthanA karate hue pakaDe gaye, parantu donoMne do chatriyAM lI aura khiDakI-bArI meMse bAhara kUda paDe, unheM kisI prakArakA AghAta na huA aura ve tejIse bhAga nikle|" ityAdi kucha parivartita DhaMgapara bhI ullesta milatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] zrI haribhadrasUri [5] ve usa para kucha cihnoMkA parivartana kara (janeu AdikI rekhA khIMcakara) pAMva rakhakara cale gaye, bauddhAcArya bhalIbhAMti samjha gayA ki ye donoM jaina haiM, aura unheM kapaTase maravA denekA nizcaya kiyA / haMsa aura paramahaMsa bhI vahAMse gupta rUpase nikala bhAge, parantu bauddhoMkI senA bhI unheM mAraDAlaneke liye pIche par3a gaI, donoM bhAiyoMmeMse haMsakI to rAstemeM hI krUratApUrvaka hatyA kara dI gii| aura dUsarAbhAI bhI usa gAMvake pAsa hI, jahAMpara zrI haribhadrasUrijI rahate the, mArA gayA / zrI haribhadrasUrijIko jaba yaha duHkhaprada samAcAra milA, to unheM apane vidvAna ziSyoMke marajAnekA atyanta duHkha huA, unake zAnta hRdayameM krodhakI jvAlA dhadhaka uThI, unhoMne apanI maMtrazaktise sampUrNa bauddha sainyakA mAraDAlanekA vicAra kiyA / yaha samAcAra unake guru zrI jinadattasUriko mAlUma huA to unhoMne 11 apane hI ziSyoMdvArA samarAiccakahAkI upadezaprada mUla 3 gAthA kahalA bhejI, usase unake vicAroMmeM phira parivartana AyA, krodha zAMta ho gayA aura unhoMne unhIM gAthAoMse sampUrNa 'samarAicakahA' kI racanA kI aura ukta krodhake liye guruse prAyazcitta maaNgaa| unhoMne prAyazcittake rUpameM grantha racanekI AjJA dii| prabhAvakacaritameM bhI isa bAtakI puSTI karate hue kucha parivartanake sAtha likhA hai ki zrI haribhadrasUrikA citta apane priya ziSyoMke viyogase duHkhI rahatA thaa| unakA zoka dUra karaneke liye zAsanadevI ambAne pratyakSa ho kara haribhadrasUrise kahA-tumhAre jaise nispRhI vyakti bhI mohameM lisa haiM, yadi dumhArI ziSyasaMtati nahIM rahI to granthoMkA nirmAga kara apanA hRdaya zAnta karo aura pustakoMkI saMtati ho apane pIche chor3a jaao| . ziSyavirahakI smRti ukta ghaTanAse haga bhalIbhAMti jAna sakate haiM ki AcArya zrI haribhadrajIko apane dhurandhara vidvAn ziSyoMkA viyoga atyanta duHkhaprada huA, aura vaha duHkha unake liye asahanIya ho 11 isa prasaMga ke liye yaha bhI kahA jAtA hai ki jaba haribhadrasUri krodhake AvezameM bauddhoMko mAraneke liye tatpara hue usa samaya usa gAMvameM rahI hue eka viduSI sAdhvI ( kahIM kahIM yAkinImahattarAkA bhI ullekha hai) eka zrAvikAko sAtha lekara pratibodha deneke liye gaI. AcAryazrI ke pAsa jAkara kahA-eka meMDakI ajJAnatAvaza perake nIce Akara mara jAya to usakA prAyazcitta kyA hogA ? AcArya mahArAjane usake liye kucha tapasyA aura AloyaNA Adi btaaii| isake bAda sAdhvIzrIne kahA-mahArAja! ajJAnatAvaza eka meMDakI pairake nIce Akara mara gaI usake liye yaha prAyazcita ? aura Apa jAnabUjhakara seMkaDoM paMcendriya jIvoM (manuSyoM) kI hatyAke liye prerita hue haiM, usakA prAyazcitta kyA hogA ? basa, isIse inake vicAroMmeM ekAeka kSamAbhAva AyA aura usake prAyazcittake taurapara 1444 granthoMkA nirmANa kiyaa| For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 2] zrI jaina satya prakAza [15 sAtabhu gayA thA isI liye pratyeka granthake antameM unhoMne viraha12 zabdakA prayoga kiyA hai, isase yaha bhalIbhAMti jAna sakate haiM ki-granthanirmANakA kAraNa ukta ghaTanA avazya thii| unako pustakoMmeMse 'viraha' zabdaaGkita kucha padya nIce diye jAte haiM mAtsaryaviraheNoccaiH zreyovighnaprazAntaye |-yogdRssttismuccy / bhavAndhyavirahastena janaH stAdyogalocanaH |-yogbindu / sa tatra duHkhavirahAdatyaMtasukhasaMgataH |-dhrmbindu prakaraNa / bhavavirahabIjamanadhaM, labhatAM bhavyajanastena |-shaastrvaartaasmuccy / bhavavirahavaraM dehi me devisAram |-sNsaardaavaastuti / yAkInImahattarAke prati kRtajJatA jisa prakAra zrI haribhadrasUrine granthake antameM 'viraha' zabda prayoga kiyA hai usI prakAra apane upakArIkA upakAra bhI jagaha jagaha smaraNa kiyA hai / prArambha meM 'yAkinImahattarA' se hI unakA abhimAna harakara sadbodhakI prApti huI thI aura usIke hI kAraNa unheM satya mArgapara calanekA avasara prApta huA thA, isake liye unhoMne prAyaH pratyeka grantha ke antameM 'yAkinImahattarAsunu' yAninImahattarAke dharmaputra ke taura para apaneko batalAkara 'yAkinImahattarA ke prati sanmAna pragaTa kiyA aura unakA nAma amara kiyA hai| jAiNimayahariyAe raitA ete u dhammaputteNa / haribhadAyarieNaM bhavavirahaM icchamANeNaM ||-updeshpd / isa gAthAmeM 'yAkinImahattarA' aura 'viraha ' zabdako pAThaka bhalIbhAMti dekha sakate haiN| svargavAsa AcArya zrI haribhadrasUrijoke svargavAsasthAna AdikA kahIMse patA nahIM cala sakA, unake samayake viSayameM bhI vidvAnoMkA eka mata nahIM / pUrvaparamparA aura paTTavAlI Adike anusAra unakA svargavAsa vIrani saM.1055 vikrama saM. 12 AcAryazrI haribhadrasUrijI ke Avazyaka bRhadvRtti nyAyapravezikATIkA Adi grantha aise bhI upalabdha haiM, jinameM 'viraha ' zabdakA prayoga nahIM kiyA gyaa| isase yaha bAta spaSTa ho jAtI hai ki kucha granthoMkA nirmANa ukta dukhaprada ghaTanAse pahile bhI kiyA hogA / 1444 prathoMke nirmAtA AcAryane ukta ghaTanAse pahile koI grantha likhA hI na ho yaha bAta vizvasanIya nahIM ho sakatI / For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpinsavI aMka] zrI haribhasUri [3] 585, IsvIsan 529meM huA kahA jAtA hai| parantu vartamAna itihAsajJa vidvAnoMkA mantavya hai ki zrI haribhadrasUrijIkA samaya pAMcavI-chaThI zatAbdi mAnanA bhrAntipUrNa hai| purAtattvajJa vidvAna zrI jinavijayajIne 'haribhadrakA samayanirNaya' nAmaka gaveSaNApUrNa lekha likhakara prabalayuktiyoMse unakA samaya vi. saM. 757 se 827 takakA nizcita kiyA hai| suprasiddha vidvAn DA. harmana yAkobIne bhI isIko mAnya ThaharAyA hai| DA. tribhuvanadAsa laheracanda zAha apane prAcIna bhAratavarSameM paTTAvalIke saMvatake sambandhameM likhate haiM, ki vAstavameM yaha saMvata guptasaMvata hai, kyoMki usa samaya AcAryazrI jisa rAjya (vallabhIrAjya )meM rahate the, vahAMpara usa samaya guptasaMvata likhanekI prathA thii| yadi yaha saMvata guptasaMvata mAnaliyA jAye to usa 365 varSako aura sammilita kara vikrama saM.960 AtA hai| parantu isakA samarthana abhItaka kisI itihAsajJa vidvAnane nahIM kiyA / ukta vicAroMse yadi hama ThIka saMvatakA nirNana na bhI kara sakeM to bhI unakA samaya AThavoM zatAbdike lagabhaga mAnanA adhika upayukta hai| unakA svargasamaya kucha bhI ho, parantu unakA sAhitya Aja bhI amara hai, aura usIke kAraNa zrI haribhadrasUri bhI sadA amara rhegeN| aise dhurandhara AcAryokI sevAoM ke kAraNa jainadharmakI jar3eM gaharI jamI huI haiM, aura jainadharmakA sira sadA UMcA rahA hai| itihAsajJa vidvAna aise AcAryoMke viSayameM adhika khojakara prakAza DAleMge to hameM aura bhI gauravapUrNa bAteM jAnanekA avasara prApta hogaa| 13 vicArasAraprakaraNakI gAthAke 'paNatti' zabdase 535 vi. saM. likhA milatA hai, parantu vidvAnoMkA mata hai ki vaha zabda azuddha haiM, usake sthAnapara 'paNasIe ' zabda honA caahiye| tadanusAra 585 vi. saM. ho jaayegaa| For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org navAMgIttikAra zrI abhayadevasUri -[ TUMkI paricayA ] lekhaka : zrIcuta mohanalAla dIpacaMdra cAsI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grI makAla eTale sArAye divasamAM garamInuM sAmrAjya hAya, paNa sadhyAkALanuM Agamana thatAMja e sthiti palaTA le. nizAkALanA meLA sRSTi para UtaratAM ja ThaMDaka patharAvA mAMDe. pavananI zItala laherA janasamUhanA paratApane dUra karI zAMti Ape ane emAM mIThI nidrAne yAga sAMpaDe. e veLA AtmA je sukhazAMti anubhave che te anubhavane viSaya lekhAya. meTA zaheranI dhamAlamAM e sukhanI kalpanA ghaDIbhara vadhAre paDatI jaNAya, paNa jenI AsapAsa vizALa vanarAjI patharAyelI che evA gAmeAmAM rAtrinI nirava zAMti sAce ja kAI aneruM sukha pragaTAve che. emAM cAMdanI rAta hoya te e AnaMdanuM te kahevuM ja zuM ? gAmavAsI jananA e AnaMda sATe, dhaMdhAnA dhIkatA dhAma gaNAtA zaheramAM vasanAra mAnavAe kaivala svapnAM ja sevavA rahyAM. bhANapura nAmanA upara varNavI sthitivALA eka gAmanI bhAgALe Avela vADImAM samIpastha daherInA eTalAnI najIkanA eka vaTa vRkSa heThaLa eka saMte saMthArA karyA hateA. madhyarAtrine samaya thavA AvyA chatAM hajI temanI AMkhamAM nidrAnuM dhena nahotuM vyApyuM. e mahAtmA kuSTa rogathI pIDita hatA. e rAgathI detu sAva jINuM banI gayA hatA, chatAM samatAthI munidharmAMnI kriyA AcaratAM A saMta AtmalakSa cUkayA na hatA. khakhaDI gayela kAyAne sathArA para ADI avaLI pheravI tadrAnuM sevana karI rahyA hatA, eTalAmAM ekAeka tyAM zAsanadevInAM pagalAM thayAM, ane sUrijIne uddezI temaNe prazna karyAM ke-'AcArya zrI jAgA che ke UMdhamAM paDayA che. > sUri kheAlyAH ' devI, rAgagrastane nidrA kyAMthI Ave ? ' zAsanadevI-' Apa A kAkaDA hyA ane e ukele ! d sUrijI- mArI zaktinI bahAranI e vAta che. huM te satvara have A kAyAne vesirAvI devAnA vicAramAM chuM. ' For Private And Personal Use Only zAsanadevI--' mahArAja, rAganA AvegathI Apa ATalI de nAhiMmata na bane ! ApanA varada haste hajI zAsanaprabhAvanAnAM mahAna kAryAM thavAnAM che. Aje zramaNu samudAyamAM je vidvAna ane cAritrasaMpannamahAtmA dRSTigeAcara thAya che emAM Apa jevA jJAnI te dI darzI sUrinuM sthAna meAkhare che. e vAtanI yAda ApavA sAru huM Apa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir DhopAsavI aMka ] zrI abhayadevasUri [55] samakSa upasthita thaI chuM. e kAkaDA Apa ja ukelI zakA tema che. emAM anya kAine padasaMcAra thai zake tema che ja nahIM. Apa dhIrajathI e mATe prayAsa karajo. prathama ApanA A rAgathI jarjarita banela dehane navajIvana prApta thavA de-kADha roga rUpI viSa jaDamULathI naSTa thavA do. e mATe puruSAdAnI ane pragaTaprabhAvI zrIstha bhaNupArzvanAthanI camatkArika mUrtine yAga thavAnI agatya che. ' sUri-"devI te pachI vilaMba na kare ! enI prAptine upAya satvara darzAve ! huM kAMi A rAganI pIDAthI hatAza banI gaye! nathI. karmanita e kaSTa, samyak rIte sahana karanAra huM AtmAmAM rahelI anaMta zaktine pichAnuM chuM. karmarUpI jaDa puddagalAne mArI haThAvavAnuM baLa Aje paNa mArA A jIrNa-vizArNa dehamAM bhareluM che. mArI nirAzAnuM kAraNa-duHkhamAM ke enI asahanazIlatAmAM nahotuM zamAyuM, paNa mArA nimitte ziSyagaNune parizrama veThavA paDe ane upAsakavargamAM kevaLa huM bhArabhUta banI rahuM emAM samAyuM che, e jAtanA jIvana karatAM anazana zuM khoTuM? bAkI mArA vaDe zAsana dIpavAnuM ja hoya te game te karI chUTavA A AtmA taiyAra che, tethI enA upAya jaladI kaheA." zAsanadevI--"zeDhI saritAnA taTa upara, palAsavRkSanI nIcenI cIkaNI bhUmimAM nAgAjaina nAmanA yAgIe svavidyA siddha karyA bAda, zrIstha bhaNupArzvanAthanI mUrti bhaMDArelI che. e prabhunA snAtrajaLathI Apane kADha rAga nAbUda thaze, dehayaSTi kaMcanavA~ banaze, ane kAkaDA ukelavAnA kArya pALatA marma Apa avadhArI zakazeA." AcAryazrI jyAM beThA thai devI pratye AbhAranI lAgaNI pradarzita karavA udyukta thAya che tyAM te vaTavRkSa ne peAtAnI zayyA sivAya kaMi ja dekhatA nathI. zAsanadevI te aMtaradhyAna thai cUkayAM che, chatAM temanI sAthenA vArtAlApa aMtaramAM ramI rahyo che. khIjI savAre e saMbadhamAM sUrijI kavA kAryakrama niyata kare che te jANavA pUrve A rAgagrasta AcAryanuM nAma zuM che ane AvI rUggu dazAmAM kevI rIte AvI paDyA che e vAtanuM avaleAkana karI laie. mevADa dezanA vaDasallu gAmamAM, rAjapUtanA gharamAM eka sageA nAme taruNu pedA thayA. kSatriyanA saMtAnane rAjya taraphathI chavAI maLI rahetI hAvAthI A gharamAM anya kAi vyavasAya teA hateA ja nahIM. paTAbAjInA dAva khelavA, kivA azvArAhI thai bhramaNa karavuM ane vilAsI jIvana gALavuM e rAjaputra sagAneA kAryakrama hatA. mAnavajIvananA keTalAMye varSo A rIte pasAra thayAM. evAmAM eka samaye kauTikagacchanA zrI jinezvarasUrinuM gAmamAM Agamana thayuM. karNApakarNa A prAbhAvika AcArya'zrInI vArtA sagAnA kAne paNa pahoMcI, eTale e paNa dharmadezanA zravaNu karavA AvyeA. madhurA upadezanI asara enA para sacATa thaI. aharniza zravaNu karatAM nAte enuM aMtara unnaLI dIdhuM. vilAsamaya jiMdagI ene akArI bhAsI, saMsAra para virAga janmyA, tyAgamaya jIvana vahAluM lAgyuM, ane icchApUrvaka AcAryazrI pAse bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. Ama zramaNunA samAgamathI eka samayane vilAsI rAjaputra sagA, arjuntadevane upAsaka banI sarvaviratIdhara sAdhu banyA. dIkSA veLA tenu 'abhayamuni' nAma sthApana thayuM. rAjaputanuM bIja eTale jyAM eka veLA nirdhAra kare ke pachI te aphara bane. kAyAne damavA sAru maMgalAcaraNamAM ja cha vigayaneA tyAga karyAM. Ama zarIranA For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 56 ] zrI jaina satya prakAza [ va sAtamu baMdhAraNamAM mahattvane bhAga bhajavanArA padAthaeN javAthI ane nIrasa AhAranA sevanathI munizrI abhaya zuSka banavA lAgyA. paNa kSatriya .acce ema gabharAya nahi. niyamapAlanamAM aDaga rahI emaNe te jJAnArjana cAlu ja rAkhyuM. vilAsamAM TevAelA peAtAnA manane kAbUmAM ANI abhyAsamAM tallAlIna karyuM. enA pariNAmarUpe sUripadanI prApti thaI. svabaLathI AgaLa vadhelA A sUri jJAnamAM agrapada dharatA hatA, chatAM zarIrazaktimAM kSINa thatA hatA. jotajotAmAM emanA zarIre kADha rAga vyApI gaye. pIDAne atireka eTaleA thayA ke te bhANapura gAmamAM zayyAvaza banI gayA. gAmanI sUkI havA ke cAMdanInI madhurI ThaMDaka emanA rAgapIDita dehane zAMtvana pamADI zakI nahIM. zAsanadevI sAthenA vArtAlApa pachI abhayadevasUrimAM kAI aneru caitanya pragaTayuM. nirAzA adRzya thaI gaI. zeDhI saritAnA taTa prati pagalA mAMDayA. jema jema uparAMta prasaganI janatAmAM prasiddhi thatI gaI tema tema pratyeka sthaLanA jainasadhAmAM Azraya vadhatuM gayuM. vihAramAM upAsaka vargonA zraddhAsa'panna gRhasthAnA sAtha vadhatA gaye. palAsa vRkSa devInA kahyA pramANe jaDI AvyuM tyAre sUri mahArAjanA sAthamAM ziSyA uparAMta sArI saMkhyAmAM zrAddhagaNu hAjara hatA. AcAryazrIe 'tihuaNu' staMtranI racanA AraMbhI. 'kRSNikArakura'ta rayaNukara' padanA uccAra sAthe vRkSa nIcenI jamInamAM phATa paDI ane zrIstha bhaNupArzvanAtha prabhunuM zyAmavarNI nilamamaya biba pragaTa thayuM. saMdha sahita sUri mahArAje vaMdana karyuM. stuti pUrNa thayA bAda prabhujInuM snAtra bhaNAvavAmAM AvyuM ane snAtrajaLarogaprasita vadhu para chAMTatAM ja kADha rAga naSTa thaye, dehalatA suvarNavaNI banI gaI. tyAM sthabhaNupura nAme nagara vasyuM ane navIna prAsAda taiyAra karAvI emAM camatkArI evA te zyAmala biMbanI sthApanA sUrijInA varada haste karAvavAmAM AvI. e mUrti hAla khaMbhAtamAM birAjamAna che. e kevI rIte banyuM te jANavAnA jijJAsue khaMbhAtane prAcIna jaina itihAsa vAMcaveA. sUrijI te jANe navA ja avatAra thayeA na hoya ema pUrNa ullAsa ane anupama caitanyathI bharapUra khatI grAmAnugrAma vicaratAM gUjarAtanA nAkasamA zrI aNahilapura pATaNumAM AvI pahoMcyA. zrI paMcAsarA pArzvanAthanA devAlaye darzIna karatAM ane A prAcInapurInA jJAnabhaMDAra vilAkatAM ja sUrijIne zAsanadevInA 'nava kAkaDAnA ukala'nI vAta yAda AvI. khAra aMgamAM chelluM dRSTivAda aMga tA viccheda pAmyuM, paNa bAkInA agiyAra aMga mULa rUpe jovA maLyAM, paNa jyAre e para dezakALane anurUpa TIkA tarapha najara gaI tyAre mAtra pahelA ane khInna aMga para ja te thayelI mAlama paDI. bAkInAM nave aMge TIkAvihuAM jaNAyAM. e para vistRta TIkAnA abhAve e aNumUluM jJAna aNuvaparAyela ane aNakheDAyela jaNAyuM ! tarata ja vicAra AvyA ke nava kAkaDAne ukela eTale e nava aMgeA para TIkAnI racanA karavI te. devInA kathanamAM ema sivAya anya kAI hetu jaDatA nathI. gaNadhara mahArAjaracita sUtreA para TIkA racavI e kAma kaMi jevuM tevuM na lekhAya; sUtranA kAkaDA ukelavA karatAM paNa vadhu kaparuM! chatAM jyAre zAsanadevIe e mATe mArA prati mIMTa mAMDI teA have mAre ene ukela ANuvA ja rahyo. zrI sthaMbhaNupArzvanAthanA For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAsavI aMka] zrI abhayadevasUri [ 7] dazane roga ga, te pachI Aje zrI paMcAsarA pArzvanAthanI samakSa mAre TIkA racavAnI pratijJA grahaNa karavI ja joIe. Ama pratijJAbaddha zrI abhayadevasUri mahArAje TIkAnI racanA karatAM pUrve cha mAsa sudhI AyaMbilanuM vrata karyuM ane pachI bhalabhalA vidvAnone Azcaryamugdha banAve evI TIkAonI racanA karI. trIjA zrI ThANAMgasUtrathI te agiyAramA zrI vipAsUtra sudhInI TIkAo teozrInI racelI Aje upalabdha thAya che, e jotAM AcAryazrInI vidvattA, samabhAvavRtti ane bhavabharUtAnAM darzana thAya che. emanA lakhANamAM nathI to jovA maLatI gacchanI kheMcatANa ke nathI tema jaNAto svamaMtavyano Agraha. sIdhI rIte pitAnI samajaNanuM naryuM pradarzana! jyAM zaMkAne savAla UThe ke turata ubhaya maMtavya TAMkI, "tavaM tu trio vivasi' evo ullekha karyo ja hoya ! eka tarapha prakhara taiyAyika zrI siddhasena divAkarajInuM jJAnadarzananA upayoga paranuM maMtavya ane bIjI tarapha prakhara Agamika zrI jinabhaddhagaNinuM maMtavya sAmasAme khaDuM thayuM hoya tyAM zuM karavuM e bhalabhalAne muMjhave evo prazna ! paNa A mahAtmAe te pitAnI lAkSaNika zailIe ubhayanA Azaya ane vidvattAnuM yogya rIte pratipAdana karI, ubhayamAMthI ekane paNa anyAya na thAya enI pUrI kALajI rAkhI, ubhayanI vidvattAnA mukta kaMThe yazogAna gAI tattvanI bhalAmaNa arthAta ubhayamAM kenuM maMtavya yathArtha che e vAtane nirNaya viziSTa jJAnIonA zire soMpyo che. huM mAnuM te ja sAcuM jevI vRtti A mahAtmAnI racanAmAM kayAMya nathI. svazakti anusAra sAhityanI sevA karavAnI tamannA ane sAthosAtha bhavabharUtAnAM spaSTa darzana, teozrI kI kalama Dagale ne pagale karAve che. niSNuta abhyAsIo ane temanI pachI thayelA vidvAno kahe che ke-"teozrInI vidvattA ukta nava aMgenI TIkAmAM AbehUba jaNAI Ave che. keI paNa jAtanI kheMcatANa vagara ke svagacchanI moTAI dekhADyA vinA ghaNA parizrame vidvAnone paNa Azcarya upaje evI vRttio teozrIe racI che." jaina ane jainetara jagatamAM A saMtanuM nAma navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUri tarIke savizeSa jANItuM che. AvA prAbhAvika sUri mahArAjane koTizaH vaMdana che A TIkAkAra maharSi aitihAsika vyakti hovA chatAM emanA janma saMvata saMbaMdhamAM ane svargagamana saMbaMdhamAM judA judA pustakamAM thoDo pheraphAra jovAmAM Ave che. bahata tapAgaccha paTTAvalImAM zrIgopanagaramAM teozrInuM svargagamana thayuM ema jaNAvyuM che, jyAre prabhAvaka caritramAM pATaNanuM nAma che; paNa e viSayanA jANakAroe "kapaDavaMja' ne vadhu mahatva ApyuM che ane e zaheramAM hAla paNa temanI pAdukA vidyamAna che je e vAtanuM samarthana kare che. sarijInA janma ane jIvanagALA temaja kRtio saMbaMdhamAM munizrI kAntisAgare "khaMbhAtano prAcIna jaina ItihAsa" nAmaka pustakamAM je prastAvanA lakhI che tene bhAvArtha AlekhI A lekha samApta karavAmAM Ave che. abhayadevasUrine janma vi. saM. 1072mAM thavo ghaTe che. kAraNa ke temane soLa varSanI vaye vi. saM. 1088mAM AcAryapada ApyAne ulekha ghaNe ThekANe maLe che, ane temane kuSTha roga to 111mAM zAMta thaI gayo hovo joIe, kAraNa ke temaNe "staMbhanakapura" mAM ukta pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjInI navA banAvelA maMdiramAM pratiSThA karI che. For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [58] zrI jena satya prakAza [varSa sAtamuM tyAMthI aNahilavADa pATaNa tarapha vihAra karyo ane saM. 1120 nuM cAturmAsa paNa tyAM ja karyuM che temaja vRttio racavAno prAraMbha paNa karyo che. e kAryamAM nivRtti kuLanA droNAcAryuM sahAya karyAno ullekha paNa maLe che. 1 zrI sthAnAMga sUtra racyA saMvata 1120 zloka saMkhyA 14250 2 ,, samavAyAMga , 1120 3575 bhagavatI 1128 18616 4 ,, jJAtAdharmakathA ,, 1220 3800 upAzadazA , annakRtadazA 1300 7 , anuttarapapAtika,, 8 , praznavyAkaraNa , 4600 9 ,, vipAka sUtra 900 A uparAMta paMcanigraMthI prakaraNa, paMcAzaka vRtti (saM. 1124 mAM) ane jayatihuaNastotra (sa. 1118 mAM) Adi teozrInA racelA upalabdha thAya che. vAstavika rIte jayatihuaNa stotranI gAthA 32 hatI, paNa dharaNendranA kahevAthI be atizayayukta gAthA bhaMDArI dIdhelI mATe mojuda 30 maLe che. A saMta mahAvidehakSetramAM janmI mekSe jaze evI gAthA paNa prApta thAya che. teozrIne svargavAsa saM. 1135, matAMtare saM. 1139 mAM gUrjaradezamAM Avela kapaDavaMja nAmanA gAmamAM thayo che." zrI jaina satya prakAza"nA dIpotsavI aMkanA pura:saMdhAnarUpa be vizeSAMka [1] zrI mahAvIra nivaNa vizeSAMka [ bha. mahAvIra svAmInA jIvanacaritranI sAmagrIthI samRddha daLadAra aMka] mUlya-cha AnA (TapAla kharca eka Ane vadhu) [2] zrI paryuSaNa parva vizeSAMka mUla eka rUpiye [ bhagavAna mahAvIra svAmI pachInA eka hajAra varSanA jaina itihAsanI sAmagrIthI samRddha sacitra daLadAra aMka] zrI jenadhama satya prakAzaka samiti jesiMgabhAinI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parama zAsanaprabhAvaka zrI abhayadevasUrijI [ jIvana ane kavananI phekI kathA ]: lekhaka-pU. AcArya mahArAja zrI vijayapadmasUrijI, amadAvAda mUThThIpanA bharatakSetramAM zrI mAlavadezanI dhArA nagarImAM bhoja rAjA rAjya karatA hatA. te nagarImAM lakSmIpati nAme eka mahAdhanika vyApArI hateA. eka vakhata zrIdhara ane zrIpati nAmanA be brAhmaNe! A dhArAnagarImAM AvyA. te madhyadezamAM rahenArA hatA te veda vidyAnA vizAradone paNa potAnA buddhibaLathI harAvI de tevA ane cauda vidyA, smRti, itihAsa, purANAmAM DhAMziyAra hatA. te judA judA dezane jovAnI IcchAthI ahIM AvyA hatA. aMte pharatA pharatA lakSmIpati zeThanI havelImAM AvyA. zeThe temanI AkRtithI AkarSAI, temane AdarasatkAra karI temane bhikSA ApI. te zeThanI havelI sAme bhIMta para vIsa lAkha TakAneA lekha lakhele hatA, te haMmezAM jovAthI pelA brAhmaNeAne yAda rahI gayeA. keTaleAka samaya vItyA bAda nagarImAM agnine upadrava thavAthI roDanI havelI baLI gaI, temAM pelA lekhane paNa nAza thayA. A kAraNathI zeDa ghaNI ja ciMtAmAM paDI gayA. keTalAka samaya vItyA bAda bhikSA levA mATe te brAhmaNA AvyA. temaNe zeThane ciMtAtura joI ne AzvAsana ApyuM ke-he zeTha! tamArA jevA dhIra puruSAe ApattinA samayamAM hImata rAkhavI joie. A sAMbhaLI zeThe kahyuM ke ' mane (leNAMdeNAMnI InAvALA) lekha baLI gaye| tenI ja vadhAre ciMtA thAya che, bIjAnI nathI thatI.' tyAre te brAhmaNAne te lekha yAda hovAthI temaNe zarUAtathI mAMDIne tithi, vAra, nakSatra, varasa, rakama sahita varNa, jAtinA nAma ane vyAja sAthe mUlyadravyanI saMkhyA sAthe khaDIthI te lekha lakhI batAvyA. tenA AdhAre zeThe cepaDAmAM utArA karI lIdhA ane brAhmaNeAtA upakAra mAnI dhaNe| ja Adara satkAra karavA pUrvaka te khate brAhmaNAne peAtAne tyAM rAkhI ghaNA sukhI banAvyA. eka vakhata zeDa vicAra karavA lAgyA ke-A baMne brAhmaNo mArA guru zrI vardhamAnasUrijI mahArAjanA ziSyA thAya teA zrI jainazAsanane ghaNuM ja dIpAve. sapAdalakSa dezamAM AvelA kupura nAmanA nagaramAM allarAjAne putra bhuvanapAla nAme rAjA rAjya karatA hatA. te nagaramAM zrI vardhamAnasUri nAmanA AcArya mahArAjA hatA, ke jemaNe zrI jaina siddhAMtanA abhyAsathI saMsAranuM sAcu svarUpa samajIne cArAthI caityAne tyAga karyA hatA. eka vakhata te sUrijI dhArAnagarImAM padhAryAM. A bInA sAMbhaLI ghaNA ja khuzI thaine, pUrve jaNAvela baMne brAhmaNAne sAthe laine, zeDa lakSmIpati gurumahArAjane 8 For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [60] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM vaMdana karavA AvyA. vaMdana karI zeTha yogya sthAne beThA. avasare brAhmaNone uddezIne zrI gurumahArAje kahyuM ke-A baMnenI asAdhAraNa AkRti sarvane jItanArI che. gurujInuM e vacana sAMbhaLIne te baMne brAhmaNe gurunA sAmuM joI rahyA. AthI gurujIe temane meDhAnA bIjAM paNa cihno uparathI dIkSAne lAyaka jANIne vairAgyamaya dezanA saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne teoe dIkSA levAnI IcchA jaNAvI. avasare guramahArAje vidhipUrvaka temane dIkSA ApI. te vakhate zrI jinezvara ane buddhisAgara ema baMnenAM nAma pADyAM. mahAtapasvI evA te baMnene gohanapUrvaka siddhAMtane abhyAsa karAvyo ane avasare temane AcArya padane lAyaka jANIne gurue sUripada ApIne pitAnA paTTadhara banAvyA. tyAre teo zrI jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri evA nAmathI prasiddha thayA. anukrame vihAra mATe anujJA ApavAnA prasaMge zikhAmaNa detAM gurumahArAje jaNAvyuM ke-pATaNamAM caityavAsI yativarga suvihita munione tyAM TakavA detA nathI ne bahu ja kanaDagata kare che. tamAre te julamane aTakAvavo, kAraNa ke atyAre tamArA jevA buddhizALIomAM ziromaNi bIjA koI bhAgye ja haze. A guruvacanane vadhAvI laI baMne sUrivarae gujarAta tarapha vihAra karI anukrame pATaNa zahamAM praveza karyo. tyAM zuddha upAzrayanI ghaNI tapAsa karatAM paNa muzkelI jANI. chevaTe baMnene gurujInuM vacana yAda AvyuM. A vakhate pATaNamAM mahAparAkramI ane nItizALI durlabharAja nAme rAjAnuM rAjya hatuM. te baMne sUri semezvaradeva nAmanA purohitanA ghera gayA. tyAM temaNe kahelAM vedapadono dhvani sAMbhaLI purahita ghaNo ja rAjI thayo ane teNe bhaktipUrvaka bolAvavA mATe potAnA bhAIne mokalyo, tethI baMne surijI purohitanA ghera AvyA. temane joIne purahita ghaNo khuzI thaIne "Apa baMne bhadrAsanAdinI upara beso" ema vInaMti karavA lAgyo. bane AcArya mahArAje pitAnA saMyamadharmano vyavahAra jaNAvIne te upara besavAne niSedha karyo ane teo zuddha kAMbalInI upara beThA. ane veda, upaniSada temaja jenAgamanA vacanathI samAnatA (tattvanuM rahasya) prakAzIne AzISa detAM belyA ke "hAtha, paga ane mana vinA je badhuM grahaNa kare che, cakSu vinA je jue che, kAna vinA je sAMbhaLe che, je jagatanA svarUpane jANe che, paNa tene koI paNa sAmAnya puruSa jANI zakato nathI evA arUpI ziva jinezvara tamAruM kalyANa karo !" pharI paNa temaNe jaNAvyuM ke jenAgamana artha rUDI rIte vicArIne ame jenadharmane svIkAra karyo che. A sAMbhaLI purohite pUchayuM ke tame nivAsa (utAra) kyAM karyo che? temaNe kahyuM ke ahIM cityavAsIonI mahAkanaDagata thatI hovAthI amane kyAMya paNa sthAna maLI zakatuM nathI. A sAMbhaLI guNagrAhI purohite saparivAra baMne sUrijIne rahevA mATe pitAnuM makAna khAlI karI ApyuM. ane kahyuM ke Apa khuzIthI ahIM Utaro. tyAM teo bhikSAdharma sAcavIne saMyama pALavAmAM sAvadhAna banI, dharmanuM satya svarUpa samajAvavA tatpara thayA. bapore purahita yAjJika smAta ane dIkSita agnihotrIone temanI pAse bolAvyA. tyAM temanI parIkSAthI teo saMtuSTa thayA. ema brahmAnI sabhAnI jema vidyAvinoda cAlI rahyo hato, evAmAM caityavAsIonA puruSo AvI caDyA. temaNe AvIne jaNAvyuM ke "tame For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = = = = = dIsatvI aMka 1 zrI abhayadeva sUrijI [ 61] jaladI nagaranI bahAra cAlyA jAo, kAraNa ke tyabAhya (caityamAM rahevAno niSedha karanArA) vetAMbarone ahIM sthAna maLatuM nathI. A vacana sAMbhaLIne purohite kahyuM ke-rAjasabhAmAM A vAtane nirNaya karavAno che." temaNe pitAnA uparIone A bInA jaNAvI. badhA sAthe maLIne rAjAnI pAse gayA. tyAM purehite AvIne rAjAne namratAthI jaNAvyuM ke-"he deva ! be jainamuni pitAnA pakSamAM sthAna na pAmavAthI mAre tyAM AvyA, eTale guNavaMta jANIne meM temane Azraya Apyo. evAmAM A cityavAsIoe bhadra-putrane mArI pAse mokalyA, mATe A bAbatamAM mArI Apane bhUla jaNAya to khuzIthI yogya lAge te zikSA pharamAve. purohite kahelI bInA sAMbhaLIne sarva dharmomAM samAna bhAva rAkhanArA rAjAe hasIne kahyuM ke "he caityavAsIo ! kaI paNa dezathI AvelA guNIjano mArA nagaramAM rahe tene tame zA mATe aTakAva (niSedha ) kare che ? temAM geravyAjabIpaNuM zuM che?" rAjAne A praznanA uttaramAM caityavAsIo bolyA ke- he rAjendra! pUrve vanarAja nAmanA rAjAne nAgendragacchIya, caiityavAsI zrI devacaMdrasUrie ghaNo upakAra kareluM hovAthI kRtajJa evA te rAjAnI samakSa zrIsaMghe evI vyavasthA karI ke- saMpradAyano bheda na rAkhavAthI laghutA thavA pAmI che, mATe je muni caityagacchavAsI yatidharmane saMmata hoya te ja ahIM rahI zake, bIjA nahi" to rAjana! te prAcIna rIvAja dhyAnamAM laIne tamAre nyAya Apavo joIe." rAjAe kahyuM ke- te pramANe kabula che. paraMtu guNIjanone Adara jarUra devo joIe. je ke rAjyanI AbAdI tamArI amIdaSTine AdhIna ja che, chatAM amArA AgrahathI emane nagaramAM rahevA devAnuM kabUla rAkho. rAjAnA A vAkyane teoe mAnya rAkhyuM. A muzkelI dUra karavAnA IrAdAthI keTalAka samaya vItyA bAda rAjAe pharamAvelA sthale purohite upAzraya karAvyuM. tyAM rahelA baMne surijI mahArAje dharmopadeza daIne ghaNuM jIvone satyadharmanA sAdhaka banAvyA. A zrI buddhisAgarasUrijIe saM. 1080 mAM mAravADamAM jAleramAM rahIne ATha hajAra bleka-pramANu "buddhisAgara' nAme navuM vyAkaraNa banAvyuM. ane zrI haribhadrasUrijIe banAvela aSTakanI TIkA paNa temaNe racI che. eka vakhata vihAra karatAM zrI jinezvarasUrijI dhArAnagarImAM padhAryA. mahIdhara zeTha ane dhanadevI zeThANane abhayakumAra nAmano mahAguNavaMta putra hato. putra sahita zeTha gurujIne vaMdana karavA gayA. tyAM saMsAranI asaratAne jaNuvanArI dezanA sAMbhaLI abhayakumArane hRdayamAM vairAgyabhAva pragaTa thayete saMyama levAne utsuka thayo. pitAnI anumati hovAthI guramahArAje abhayakumArane dIkSA ApI. sUtrArthane bhaNavArUpa grahaNazikSA ane pratilekhanAdi kriyAne zikhavArUpa Asevana zikSAne abhyAsa karI mahAjJAnI abhayamunijI gaddavahana karavA pUrvaka so varSanI aMdara svaparazAstranA pAragAmI banI zrIsaMghanA parama uddhAraka banyA. ekadA vyAkhyAnamAM sarvAnugamaya paMcamAMga zrI bhagavatI (vyAkhyAprajJapti) sUtramAM kahelA ceDArAjA ane keNikanI vacce thaelA ratha kaMTakAdi yuddhanuM varNana karatAM zrI abhayamunie raudra ane vIrarasanuM evuM sarasa varNana karyuM ke te sAMbhaLIne kSatriye laDavA taiyAra thaI gayA. te joIne zrI jinezvarasUrijIe tarata ja mahA For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [62] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM zrAvaka nAganatuonuM varNana karIne e zAMtarasa vistAryo ke te sAMbhaLIne badhA kSatriya zAMta thaI gayA ane manamAM vicAra karavA lAgyA-aho amane dhikkAra che, ke vyAkhyAnana avasare paNa ame pramAdathI unmatta thaI gayA. dhanya che te nAganatuka zrAvakane ke jeNe laDAInA prasaMge paNa dharmArAdhanamAM viveka sahita aDaga Teka rAkhI. gurujIe abhayamunine zikhAmaNa dIdhI ke-"he buddhinidhAna ziSya ! tAre avasara joIne vyAkhyAna vAMcavuM." - eka vakhata sAMje pratikramaNa karI rahyA bAda zrI abhayadeva munine eka ziSya kahyuM ke-he mahArAja ! zrI ajitazAMtistavamAM kahela varaMtaravivALicArdUi ItyAdi cAra gAthAne kRpA karI artha samajAvo! tyAre zrI. abhayadeve te gAthAmAM jaNAvelA devAMganAonAM tamAma vizeSaNanuM gArarasathI bhareluM varNana kahI saMbhaLAvyuM. te vakhate upAzrayanI pAsenA ja raste thaIne cAlI jatI gArarasamAM nipuNa evI koI rAjakuMvarIe A varNana sAMbhaLyuM. ema sAMbhaLIne kuMvarIe vicAryuM ke A mAro svAmI thAya to janma saphaLa thAya. huM tyAM jaIne te zreSTha narane prArthanA karIne lebha pamADuM. evuM vicArI upAzrayanA bAraNuM pAse AvIne belI ke-he buddhimAna paMDita ! bAraNuM ughADo ! huM madanamaMjarI nAmanI rAjaputrI guNagAbdI karavAne AvI chuM. A akALe strIne zabda sAMbhaLIne guru zrI jinezvarasUrijIe abhayadevane Thapako Apyo ke "pahelAM tamane je zikhAmaNa ApI hatI te bhUlI gayA ane jyAM tyAM hoziyArI batAvo che ! have zuM karazo ? tamArA guNathI AkarSAIne pahelI narakamAM AvelA pahelA sImaMta pAthaDA (narakavAsa) mAM laI janArI A samitinI AvI che." te sAMbhaLI abhayadeve kahyuM ke-"he pUjya ! ApanI kRpAthI te nirAza thaIne jema AvI tema jarUra jatI raheze, mATe Apa jarA paNa ciMtA karazo nahi." pachI abhayadeve bAraNuM ughADI sarva zrAvakAdinI samakSa te rAjakanyAne kahyuM ke-"he rAjaputrI ! ame jaina sAdhuo chIe tethI ame eka muddata mAtra paNa strI sAthe dhArmika vAto paNa karatA nathI, to pachI guNagoSThI amArAthI karI zakAya ja nahi. vaLI ame koI paNa vakhata dAtaNa karatA nathI, mukha detA nathI, snAnAdi bAhya zuddhine paNa cAhatA nathI, temaja nirdoSa evuM anna bhikSAvRttio meLavIne phakta dharmAdhAra zarIrane TakAvavA mATe ja khAIe chIe. A zarIra maLa, mUtra viSTAdithI bhareluM hovAthI mahAdurgadhamaya ane bibhatsa che. AvA durgadhamaya amArA zarIrane sparza karavo tArA jevI rAjaputrIne ucita nathI. A pramANe evuM bibhatsa rasanuM varNana karyuM ke je sAMbhaLI te rAjaputrI potAnI bhUla kabUla karI tarata ja jatI rahI. pachI te gurumahArAjanI pAse AvyA tyAre zrI gurumahArAje kahyuM ke tAruM buddhikauzalya samudranA pUra jevuM che. paraMtu vartamAna kAlamAM tene zamAvI devuM vyAjabI che. tethI tema karavA mATe tAre havethI chAza nAMkhIne banAvela juvArane humaro ( reTa) tathA kAliMgaDAnuM zAka vAparavuM jethI tArI buddhi nyUna thaze. zrI abhayadeve gurunA vacana pramANe ja AhAra karavA mAMDyo. keTalAka samaya vItyA bAda guruzrIe abhayadevane yogya jANIne saM. 1088mAM AcArya padavI ApI. tyArathI teo AcArya abhayadevasUrinA 1 A stavananA banAvara zrI neminAthanA gaNadhara zrI naMdISeNa jANavA. anyatra ema paNa kahyuM che ke-zreNika rAjAnA putra nadINa munie te banAvyuM che. For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrI abhayadevasUrijI [63] nAmathI oLakhAvA lAgyA. A zrI abhayadevasUrie ghaNuM bhavya jIvone sanmArganI dezanA daI sAtvika mArganA upAsaka banAvyA. anukrame vihAra karatAM te sUri patyapadrapura tarapha gayA. eka vakhata dukALa paDavAthI dezanI durdazA thaI siddhAMta tathA vRttiono prAyaH uccheda thavA lAgyo. je kAMI sUtra vagere hayAta rahyAM hatAM teonuM yathArtha rahasya "vRtti Adi vagere sAdhane nAza pAmelAM hovAthI " mahA prajJAzAlI munione paNa jANavuM muzkela thayuM. A prasaMge eka vakhata ardharAtre dharmadhyAnamAM sAvadhAna rahelA zrI abhayadevasUrine vaMdanA karI zAsananI adhiSThAyikA devIe kahyuM ke-" pahelAM mahAzAsananA sthaMbha samAna paramapUjya zrI zIlAMka (keTyAcArya) nAmanA AcAryo agiyAre aMganI vRttio racI hatI, temAM hAla be aMga (AcArAMga, sUyagaDAMga) nI ja vRtti hayAta che, bAkInAM aMgenI vRttio viccheda pAmI gaI che, tethI saMghanA hitane mATe zrI sthAnAMgAdi nave aMgenI navI TIkAo banAvavAne udyama kare." devInuM A vacana sAMbhaLIne sUrijIe kahyuM ke he mAtAjI ! sugrahitanAmadheya zrI sudharmAsvAmI gaNadhare racelAM sUtronuM yathArtha rahasya jANavAne paNa mArA je alpabuddhi asamartha che, to pachI TIkAo to kema banAvI zakuM ? kAraNa ke kadAca koI sthaLe sUtraviruddha kahevAI jAya te mahApApa lAge, tethI saMsAramAM anaMtIvAra bhaTakavuM paDe. tyAre devIe kahyuM ke-"he suzirAmaNi ! A kArya karavA mATe tame ja lAyaka cho, ema huM mAnuM chuM. vRttio banAvatAM kadAca sadeha paDe to mane yAda karajo ne sadeha jaNAvaje. huM mahAvideha kSetranA viharamAna tIrthaMkara zrI sImaMdharasvAmIne pUchIne te bAbatane khulAso Apane jaNAvIza, mATe A kArya tame zarU kare. huM tamArI AgaLa pratijJA karuM chuM ketame yAda karaze ke tarata ja hAjara thaIza." devInA vacanathI zrI AcArya mahArAje vRttio banAvavAnI zarUAta karI. 1TIkAo pUrI thAya tyAM sudhI AyaMbila tapa karavAnI pratijJA lIdhI, ane pATaNamAM TIkAo racI. bIjA graMthamAM ema paNa kahe che ke pATaNanI bahAra racI. A kAmamAM devIe paNa saMpUrNa rIte madada karI. zrI droNAcArya vagere vRddha mahAmRtadharee A vRttione zuddha karI. eTale zrAvakoe lakhAvavAnI zarUAta karI. eka vakhata zAsanadevIe gurumahArAjane kahyuM ke pahelI pratti (TIkAnI prata) mArA dravyathI lakhAya evI mArI icchA che." ema kahI pitAnI jyotithI daSTitejane AMjI, tyAM eka senAnuM ghareNuM mUkIne devI svasthAne gayAM. pachI munio gocarI laIne AvyA. ghareNuM joIne Azcarya pAmyA. pUchatAM sUrijIe badhI bInA kahI. pachI zrAvakene belAvI ghareNuM batAvyuM, paraMtu tenuM mUlya nahi jANatAM te zrAvake pATaNamAM jhaverIonI pAse gayA. teoe A AbhUSaNa joIne kahyuM ke-ahIM bhImarAjAnI AgaLa A ghareNuM mUke. te jeTaluM dravya Ape teTaluM enuM mUlya samajavuM. ame A (divya) ghareNAnI kiMmata AMkI zakatA nathI. eTale zrAvakoe e ghareNuM rAjAnI AgaLa mukayuM, ane tenI satya bInA 1 A bAbatamAM bIjAo ema kahe che ke je ke, abhayadevasUrinA samayamAM nava aMgenI TIkAo hayAta na levAthI, temaNe navI TIkAo banAvI ema prabhAvacaritramAM kahela che, paNa jema te ja rasUrie zrI bhagavatInI svakRta TIkAmAM paMcamAMganI be TIkA che ema lakhyuM che, tema bIjA sUtronI paNa TIkAo hatI ema kahyuM che. For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 64] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM paNa kahI dIdhI. rAjAe khUzI thaIne kahyuM ke "koI mahAtapasvI mahAtmA AnuM je mUlya ke te ApIne ja huM A laI zakuM." zrAvakee kahyuM "AnuM mUlya je Apa Ape te amAre pramANa che. eTale rAjAe bhaMDArI pAsethI temane traNa lAkha drazna (TakA) apAvyA. pachI temaNe TIkAnI prathama prati vagere pustaka lakhAvIne sUrijIne vaherAvyAM. temaja pATaNa, tARlisI nagarI, AzApallI (AzAvala), dholakA vagere nagaranA rahIza mahAdhanika 84 zrAvakee dareka aMganI vRttinI 84 prato lakhAvI parama ullAsathI AcArya mahArAjane vahorAvI. A pramANe zrI sudharmAsvAmIe batAvela ISTa tattvarUpa tALAne ughADavAnI kuMcI jevI nave aMganI TIkAo pravartamAna thaI. TIkAo banAvyA pachI saMyamayAtrA nimitte AcAryazrI ghelakA nagaramAM padhAryA. ujAgara, parizrama ane atituccha AhAra karavAthI AcArya mahArAjane koDha (raktadeSa) reganI asahya vedanA thavA lAgI. te vakhate IrSyALa leke kahevA lAgyA ke-sUtravira ddha bolavAthI sUrijIne koDha thayo che." A sAMbhaLI zakathI vyAkuLa thaelA ane paralekagamananI icchAvALA sUrijIe rAte dharaNendranuM dhyAna karyuM. tethI svapnAmAM gurue pitAnA dehane cATatA dharaNendrane joyo. AthI gurue vicAryuM ke "kALarUpa A bhayaMkara sa mArA zarIrane cATela che, tethI mAruM AyuSya pUruM thayuM lAge che. to have anazana AdaravuM e ja mane yogya che. e pramANe citavatAM gurUne bIje divase svapnamAM dharaNendra kahyuM ke "meM tamArA dehane cATIne rega dUra karyo che." ema sAMbhaLatAM guru bolyA ke "maraNanI bIkathI mane kheda thato nathI, paraMtu rogane lIdhe cADiyA leke je niMdA kare che, te huM sahana karI zakato nathI. tyAre dharaNenke kahyuM ke-"he gurujI ! e bAbata tamAre ciMtA karavI nahi. have Apa khudane tajIne jinabiMbane prakaTa karIne zrI jenendrazAsananI apUrva prabhAvanA kare ke jethI te thatI niMdA aTakI jaze, ane te niMdake ja jainadharmanA vakhANa karaze. zrIkAMtA nagarIne rahIza dhaneza nAmano zrAvaka vahANa bharIne samudra mArge jato hato. adhiSThAyaka deve tenAM vahANa thaMbhAvI dIdhAM. AthI zeThe te devanI pUjA karI, tyAre teNe devanA kahyA pramANe jamInamAMthI traNa pratimAo meLavI hatI. (A bInA zrI prabhAvakacaritramAM kahelI che.) temAMnI eka pratimA cArUpa gAmamAM sthApana karI, tethI tyAM tIrtha thayuM. bIjI pratimA pATaNamAM ariSTaneminA prAsAdamAM sthApanA karI. trIjI pratimA staMbhana (thAMbhaNa) gAmanA pAdaramAM vahetI eTIkA (seDhI) nadInA kAMThe vRkSaTAnI aMdara jamInamAM sthApana karela che. tame te zrI (staMbhana ) pArzvanAthanI pratimAne prakaTa kare, kAraNa ke tyAM e mahAtIrtha thavAnuM che. pUrve vidyA ane rasasiddhimAM bhAre pravINa evA nAgArjune tenA prabhAvathI rasanuM sthaMbhana karyuM, ane tethI teNe tyAM staMbhanaka (thAMbhaNa) nAmanuM gAma vasAvyuM. A mahAprabhAvaka pratimAne prakaTa karazo to tamArI paNa pavitra kIrti acala thaze. vaLI kSetrapAlanI jema veta svarUpe tamArI AgaLa bIjAnA jovAmAM na Ave tema, eka devI tyAM rasto batAvaze. e pramANa kahI nirmala samyagdaSTi zrI dharaNendra pitAnA sthAne gayA. Indra kahelI bInA jANune sUrijI mahArAja ghaNu khuzI thayA. temaNe A rIte banela tamAma vRttAMta zrIsaMghane kahI saMbhaLAvyo. te sAMbhaLI zrIsaMghe yAtrAe javA taiyArI karI. For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrI abhayadevasUrijI [ 65 ] jemAM 900 gADAMe cAlatAM hatAM. zrIsaMdhanA AgrahathI surijI mahArAja paNa sAthe padhAryAM. jyAre A sadha seDhI nadInA kAMThe Avyo tyAre tyAM e gharaDA dhADA adRzya thaI gayA. eTale A nizAnIthI saMdha tyAM rahyo. AcArya mahArAje AgaLa jaIne pUchyuM tyAre eka geAvALe kahyuM ke' he gurujI, A pAsenA gAmamAM mahIgula nAme mukhya paTela che tenI kALI gAya ahIM AvIne potAnA cAre AMcaLamAMthI dUdha jhare che, eTale ahIM dUdha khAlI karIne ( DelavIne ) te ghera jAya che. ane tyAM dADhavAmAM AvatAM mahAmahenate lagAra paNa dUdha detI nathI. tenu kAraNa kaMi samajAtuM nathI.' ema kahIne teNe te sthaLe gurujIne dUdha batAvyuM eTale pAse besIne gurujI prAkRta bhASAmAM zrI pArzvanAthanuM mahAprabhAvaka 'natiduMcaLa ' ityAdi batrIsa gAthAnuM navuM steAtra racIne khelyA. tyAM dhIme dhIme jANe pratyakSa prabhunuM pratibiMba hoya tevuM zrA pArzvanAtha bhagavaMtanuM tejasvI biMba prakaTa thayuM. eTale saMdha sahita sUrijIe tarata ja caityavaMdana karyuM, ane emane rAga mUlamAMthI dUra thayA. te vakhate zrAvakAe gaMdhAdakathI prabhubiMbane nhevarAvIne kapUra vagerenuM vilepana karavA pUrvaka sAttvika pUjAne apUrva lhAvA lIdhA. te sthaLe navuM derAsara baMdhAvavA mATe eka lAkha rUpiyA bhegA thayA. ane gAmanA mukhya leAkeAe tyAM devAlaya bAMdhavAnI hA pADI. zrImalavAdI ziSyanA zrAvakAe tyAMnA Atrezvara ane buddhinidhAna mahiSa nAmanA kArIgarane caitya bAMdhavAnuM kAma soMpyuM. gheADA ja samayamAM te kAma pUrNa thayuM. te kAmanA uparIne dararAja pagAra tarIke eka dramma ApavAmAM AvatA hatA. temAMthI gheADuM bhejanAdinA khaCmAM vAparatAM bAkInA bacelA dravya vaDe teNe caityamAM peAtAnA nAmanI eka devakulikA karAvI, ke je hAla paNa hayAta che. pachI zubha mutaeN abhayadevasUrijIe tyAM bibanI pratiSThA karI. te divase rAtre dharaNendre AvIne sUrijIne vinati karI ke" mArA upara kRpA karI Apa A tavanamAMthI chellI be gAthAe geApavI rAkheA." sUrijIe tema karI trIsa gAthA kAyama rAkhI. tyArathI te sthaLa tIrtha karIke gaNAyuM. janmakalyANakanA mahAtsavamAM prathama dhALakAnA mukhya zrAvake jaLathI bharelA kaLaza laIne bhagavaMtane abhiSeka karyAM. A bibAsananA pAchaLanA bhAgamAM aitihAsika akSarapati pahelAM lakhI hatI, ema leAkeAmAM saMbhaLAya che. zrI jinezvarasUri tathA buddhisAgarasUri cirakAla saMyama jIvana pALI chevaTe anazana karIne svage` gayA. zrI abhayadevasUri mahArAjAe prathama upAMga zrI aupapAtika sUtranI ane pUjya zrI haribhadrasUrijIe banAvela zrI pacAzaka zAsranI upara apUrva vidvattAbharelI TIkA banAvI che, je thADAM varSo pahelAM zrI jainadharmI prasAraka sabhAe chapAvI hatI. A te TIkAnA paricaya AgaLa jaNAvIza. zrI abhayadevasUrinA ane zrI sta Mbhana pArzvanAthanA saMbaMdhamAM zrI upadezaprAsAdane anusAre A vRttAMta che. AcAya padathI vibhUSita thayA bAda zrI abhayadevasUrijI vihAra karatAM saMbhANuka gAmathI dheAlakA thaI ne bhanapuramAM padhAryAM. tyAM atituccha AhAra karavAthI keADhanA mahArAgathI te evA duHkhI thayA ke hAthapaga halAvavAnI paNa temanAmAM zakti rahI nahiM. eka divasa sAMje For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ } ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM sUrijIe pratikramaNa karIne zrAvakAne kahyuM ke-A rAganI pIDA bahu thatI hAvAthI huM eka kSaNa te sahana karavA sama nathI. tethI kAle anazana karIza. te sAMbhaLI zrAvakrA ghaNA dilagIra thayA. te pachI terasanI aDadhI rAte zAsanadevIe AvIne sUrijIne kahyuM ke- huM gurujI! UMdhA che ke jAge che ?' gurue dhIme svare kahyuM ke-' jAgu' chuM.' devIe kahyuM ke 'UTho, A sUtaranI nava kAkaDI UkalA !' guru khelyA ke- AvA zarIre huM zI rIte UkelI zakuM ? ' devIe avadhijJAnathI jANIne kahyuM -' lAMkhe| kALa jIvIne hajI nava aMganI vRtti karavAnuM meATuM kAma jenA hAthamAM che tene A pIDA zA hisAbamAM che ? 'devInu vacana sAMbhaLIne gurue kahyuM ke-' AvA zarIre huM nava aMgenI TIkAe zI rIte banAvIza ? ' devI kheAlI ke- cha mahinA sudhI AyaMbila tapa karajo.' sUrijIe cha mahinA sudhI Aya'bila tapa karyAM, ane kaThina zabdothI TIkA banAvIne te TIkAo pUrI karI. A pachI zarIrane viSe pharIthI mahAroga utpanna thayA tyAre dharaNendra dheALA sarpanuM svarUpa dhAraNa karI tyAM AvIne sUrijInA zarIne cATIne nIrogI banAvyuM, ane surijIte kahyuM ke--' seDhI nadInA kAMThe, palAsa ( khAkharAnuM jhADa )nA vanamAM zrI 'lana pArzvanAthanI pratimA jamInamAM gupta rahelI che tene tame pragaTa kare. tyAM eciMtI eka gAya AvIne te pratimA je jagyAe che. te jagyAe dUdha jharaze. te cihnathI te mUrtinuM sthAna nizcaye jANo.' savAre sUrijI saMdhanI sAthe tyAM gayA ane gAyane dUdha jharatI joIne gAvALanA bALakAe batAvelI bhUminI pAse pratimAnA sthAnanA nizcaya karIne gurujIe pArzvanAthanu staMtra racavA mAMDayuM. tenA 32 kAvya kahyA pachI tetrIsamuM kAvya gurujIe devatAnA AdezathI geApavI dIdhuM. batrIsa kAvyeAnA A teMtranI zarUAtamAM gatidaiyaLa pada hAvAthI jayaMtihuyaNa nAme e steAtra eLakhAya che, te pratimAnAM darzIna thayAM ke tarata ja rAga mULathI nAza pAmyA ne gurujI nIrogI banyA. pachI zrIsa'dhe gurujIne te pratimAnI utpatti pUchI tyAre gurujIe zrI rata'bhapradIpa vageremAM jaNAvelI khInA zrIsaMdhanI AgaLa kahI saMbhaLAvI, ane chevaTe kahyuM ke A pratimA kANe bharAvI te haju sudhI jANI zakAyuM nathI. A pramANe pratimAne mahimA sAMbhaLIne zrIsaMdhe te ja sthAne navuM dahevu. badhAvI tyAM staMbhanapura nAme gAma vasAvyuM. pachI jyAre vi. saM. 1768 nI sAlamAM julmI rAjAoe gujarAtamAM upadrava karyAM tyAre vamAna staMbhatIrtha (khaMbhAta)nI sthApanA thai. eTale te sAlamAM A pratimAjI khaMbhAtamAM padharAvyAM. atyAre A mahAcamatkArI zrI pArzvanAthanu bikharata bhanatI ( khaMbhAta, takhAvatI nagarI )mAM hayAta che. zrI abhayadevasUrijInA ravavAsanA sabaMdhamAM prabhAvakacaritramAM kahyuM che ke-sUrijI pATaNamAM karyuM rAjAnA rAjyamAM devalAka pAmyA. A vAkayane artha ema paNa sabhave che kra--kanA rAjyakAlamAM te pATaNamAM svargIvAsa pAmyA. khIjAe A bAbatamAM ema paNa vicAra jaNAve che ke, je samaye ka` rAjA pATaNamAM rAjya karatA hatA te vakhate sUrijI svage gayA. paTTAvalionA ullekha pramANe te! ghaNAkharA ema mAne che ke abhayadevasUrijIne kapaDavaMjamAM svargavAsa thayeA. saMvatane vicAra e che ke paTTAvilamAM sa'. 1135mAM svarge gayA ema kahyuM che, tyAre bIjo mata e paNa che ke 1179mAM svage` gayA. For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dIpAtsavI aMka ] zrI abhayadevasUrijI zrI abhayadevasUri mahArAje banAvelA graMthA agaTIkAno vibhAga 1 sthAnAMga TIkA--A mUla sUtramAM pahelA adhyayanamAM AtmA vagere ekeka padArtho jaNAvyA che, bIjA adhyayanamAM e e padArtho kayA kayA te jaNAvyuM che. A krame aMte dazamA adhyayanamAM dasa dasa sakhyAmAM kayA kayA padArtho che? te jaNAvyuM che. A rIte A graMthamAM jIva, ajIva vagere tattvA, svasamayAdinI binA, nadI paryaMta kSetra vagerenI binA jaNAvI che, cothA adhyayanamAM narake javAnAM cAra kAraNeA, e rIte thatA zrAvakanA cAra prakAre; pAMcamAM adhyayanamAM samiti, aNuvrata vagerenI bInA; navamA adhyayanamAM zrI vIra prabhunA zAsanamAM bhAvI tIrthaMkaranA 9 jIvA zreNika, zaMkha, zataka, supArzva, sulasA, revatI zrAvikA vagere thayA tenI khInA ApI che. ' aMguttaranikAya ' nAmanA bauddha graMthamAM paNa A sUtranI zailI mAluma paDe che. avasare dRSTivAdanI paNa keTalIka khInA jaNAvI che. A sUtra upara AcArya zrI abhayadevasUrie TIkA banAvI che. A TIkAnA aMtamAM sarijI mahArAje pAtAthI je kaMi utsUtra khelAyuM hoya sudhAravA mahApuruSone je vinaMtI karI che te uparathI sUrijInI anahada namratA ane pApabhIrUtA jaNAi Ave che. vadhumAM te jaNAve che ke-A TIkA banAvavAmAM zrI ajitasihasUrinA ziSya yazeAdeva gaNie mane madada karI che. zrI droNAcAya vagere mahApuruSoe paNa saMzAdhana karIne A vivaka pratye AdarabhAva darzAvyA che. mUla sUtranuM pramANu zloka-3700 ane TIkAnA zloka 14250 che. vi. saM. 1120mAM A TIkA banAvI. abhayadevasUri cadrakulamAM thayA che. abhayadevasUri nAmanA AcAryAM bIjA gacchamAM paNa thayA che. temAM prastuta abhayadevasUrijI navAMgITIkAkAra tarIke prasiddha che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 67 ] 2 samavAyAMga TIkA--mUla sUtramAM ekathI mAMDIne 100 uparAMta jIvAjIvAdi padArthonuM varNana karyuM che. dvAdazAMgI gaNipiTakanuM palavAtra eTale TUMkA sArathI bhareluM A cethu aMga che. AnI upara abhayadevasUri mahArAje 3575 zlokapramANa TIkA banAvI che. mUlasUtranuM pramANa-16 67 zloka che. vi. saM. 1120nI sAlamAM aNahilapura pATaNamAM A TIkA banAvI che. For Private And Personal Use Only 3 zrI bhagavatIsUtra TIkA--mUlastramAM jIva, ajIva, loka, aleka, svasamayAdinuM varNana Ave che. eTale cAre anuyAganI bInAthI bhareluM A sUtra che. AmAM zrI gautamaravAmI vagere bhavya jIveA prazno pUche ane prabhu zrI mahAvIradeva uttara Ape, A rIte 36000 praznottaravALuM A pAMcamuM aMga che. atimukta muni, tuMgiyA nagarInA zrAvakA, yuddha jAgakAdi bhedo, suptapaNuM ane jAgavApaNuM vagere aMge jayaMtI zrAvikAe pUchelA prazno, pAMca prakAranA devanuM tathA dAnanuM svarUpa, ATha prakAranA AtmA, kaSAyanA vipAkA, nArakI vagerenA AhArAdinI bInA AmAM Ave che. mULa graMtha 15752 zloka pramANa che. AnA upara abhayadevasUrijI mahArAje vi. sa. 1128mAM 18616 zlokapramANa TIkA banAvI che. A TIkAne zrI droNAcArye zuddha karI che. 1. AcArAMga cUrNi, 2. sUtra kRtAMga cUrNi, 3. bhagavatI cUrNi, 4. anuyAgadAra cUrNi, pa. naMdI cUrNi, 6. dazavaikAlika cUrNi, cha. uttarAdhyayana cUrNa, 8. Avazyaka cUrNi, A ATha cUrNiprathA hAla hayAta che. temAMthI zrI bhagavatI 9
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [68] zrI jena satya prakAza [varSa sAtamuM sUtranI upara paNa cUrNi che, ema jANavAnuM maLe che. te pUrvAcArye racelI che, jenuM pramANa 4000 leka che. A rIte mUla (15752), TIkA (18616) ane cUrNi (4000)nuM pramANa bheguM karatAM-28368 zloka thAya che. vi. saM. 1538mAM zrI dAnazekhara mahArAje abhayadevasUrijInI TIkA vagerenA AdhAre 12000 zleka pramANu nAnI TIkA banAvI che. 4 jJAtAsUtra vRtti-mUla sUtranuM pramANe 5500 zloka che. temAM zailakarAjarSi, draupadI zrAvikA vagerenuM varNana Ave che. zrI abhayadevasUrijIe vi. saM. 1120 vijayAdazamIe pATaNamAM 4252 kalekapramANa TIkA banAvI che. AmAM hAla 19 adhyayana ane 19 kathAo che. zeSa bhAga viccheda pAme che. 5 upAsakadazAMga vRtti-mUla sUtranuM pramANa 812 zleka che. temAM (1) AnaMdakAmadeva vagere bhavya jIvone prabhu zrI mahAvIradevane samAgama kaI rIte thayo? (2) prabhudeve samyagdarzana sahita bAre vratanuM svarUpa samajAvIne kaI rIte dezavirati dharma aMgIkAra karAvyo (3) vratadhArI thayela AnaMdazrAvaka prabhudevane zuM kahe che? (4) daze zrAvako kaI rIte pitAnuM nirmala zrAvakajIvana gujAre che? (5) kaI rIte temaNe pratimA vahananI kriyA karI. (6) temane dharmathI DagAvavA mATe devoe kayA kyA upasargo karyA? (7) te vakhate kaI rIte sthira rahIne dharmazraddhA TakAve che? (8) emanI ArAdhanAmAM daDhatA joIne zrI prabhudeve zrI gautamAdi munivarene kevI zIkhAmaNa ApI ? (9) AnaMda zrAvakane kevuM avadhijJAna thAya che? (10) zrI gautama mahArAjA AnaMda zrAvakanA avadhijJAnanI bIne tenA kahevAthI jANe che, tyAre zrI gautama mahArAjA AnaMda zrAvakane zuM kahe che? (11) A bAbatamAM prabhudevane pUchatAM pitAnI bhUla jaNAI, tethI zrI gautama mahArAjA AnaMda zrAvakanI AgaLa micchAmi dukkaDa' de che. (12) agiyAre zrAvake kevA prakAranI saMkhanA karIne samAdhimaraNa pAmIne kayA devalokamAM upajyA ? (13) tyAMthI cavIne kayA kSetramAM kaI rIte mokSe jaze ? vagere praznanA khulAsA A sUtramAMthI maLI zake che. A sUtramAM phakta daza zrAvakenI bInA jaNAvI che. tethI A upAsakadazAMgasUtra kahevAya che. AnI upara zrI abhayadevasUrijIe lagabhaga 900 pramANa TIkA banAvI che. 6. aMtakRdazAMgasUtra vRtti-mUla sUtranuM pramANa 900 leka che. temAM ka varga che. zarUAtamAM dvArikA, kRSNa vagerenuM varNana Ave che. zrI gautamakumAra vagere neminAtha prabhunI dezanA sAMbhaLI dIkSA grahaNa kare che. agiyAra aMgeno abhyAsa karI chevaTe samAdhimaraNa pAmI zrI zatruMjaya girirAjanI upara mese jAya che. abhAdi adhyayanamAM abhAdi kumAranI bInA jaNAvI che. devakInA cha putra, gajasukumAla, mila brAhmaNa, jAti vagere kumAranI bIna; dvArikAne nAzanuM kAraNa, jarAkumAranA nimitte kRSNanuM maraNa, trIjI narakamAM javAnuM sAMbhaLI kRSNane thayelo kheda, bhAvi tIrthaMkarapaNuM jANIne thayele AnaMda, kRSNa dvArikAmAM Dhola vagaDAve che, ghaNuM rAjAo saMyama sAdhIne mokSe jAya che, arjunamAlI, atimukta muni, sudarzana vagerenI bInA; keNikanI cullamAtA caMdanabAlAnI pAse dIkSA laI ratnAvalI tapa kare che, sukAlIrANI kanakAvalI tapa kare che, mahAkAlI vagere rANIo saMyama laIne vividha tapa kare che-A vagere bInA AmAM jaNAvI che. A sUtranI upara zrI abhayadevasUrijIe TIkA banAvI che. For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka | zrI abhayadevasUrijI [69] 7-anuttaropapAtika vRtti-mUla sUtranuM pramANa-292 leka che. saMyamanA prabhAve jeo anuttara vimAnamAM gayA, temanI bInA ahIM jaNAvI che. Ano vistAra dezanAcitAmaNinA bhAga pahelAnA 86mA pAne jaNuvyo che. A sUtranI upara zrI abhaya. devasUrijIe lagabhaga 100 zlekapramANa TIkA banAvI che. 8 praznavyAkaraNa vRtti-mUla sutranuM pramANa-1250 zloka che. temAM hAla pAMca Azrava-saMvaranI bInA maLe che, bAkIne bhAga viSeda pAmyo che. tenI upara zrI abhayadevasurijI mahArAje 4600 zlekapramANa TIkA banAvI che. 9 vipAkasUtra vRtti-mUla sUtranuM pramANa-1250 zleka che. ahIM be zrutaskaMdha (vibhAga) che, temAM sukhanA ane duHkhanA vipAke jaNAvyA che. eTale ahiMsA dharmAdine sAdhIne kayA jIvo kevA kevA sukhane pAmyA ? ane hiMsAdinA phaLarUpe kayA jIvo kevAM kevAM duHkha bhegave che, te bInA jaNAvI che. dezanAciMtAmaNinA pahelA bhAgane 87mA pAne A bInA jaNAvI che. A sUtranI upara abhayadevasUrijI mahArAje 900 oNpramANu TIkA banAvI che. 10 papAtika vRtti ane 11 prajJApanA sUtranA trIjA padanI saMgrahaNI 133 gAthAmAM banAvI che. vizeSa bInA A nava aMgonI TIkAo banAvavA uparAMta sUrijIe 12 jinezvarasUrikRta SasthAnaka graMthanuM bhASya, 13-zrI haribhadrasUrikRta paMcAzakanI TIkA, 14 ArAdhanA kulaka, 15 jayatihu aNastotra vagerenI racanA karI che. | nivRttigachanA zrI mAnadevasUrinA ziSya zIlAcArya athavA zIlAMkAcArya mahArAje vi. saM. 933 (zaka saM. 799)mAM AcArAMga sUtranI TIkA banAvI. ane vAhagiNinI madadathI bIjA sUtrakRtAMganI TIkA banAvI. A rIte temaNe agiyAre aMgenI TIkA banAvI hatI, temAMnI nava aMgenI TIkA viccheda pAmI gaI. tethI abhayadevasUrie navI TIkA banAvI. ahIM jaNAvelA zIlAMkAcAryanuM bIjuM nAma keTayAcAryuM che, ema keTalAeka aitihAsika graMthe jaNAve che. abhayadevasUrijInA ziSya zrI paramAnaMdasUrie hitopadezamAlA prakaraNuM banAvyuM che. ane tenI upara vRtti paNa pite banAvI che. navAMgIvRttikAra zrI abhayadevasUrijI mahArAja mahAjJAnI ane nirmala saMyamanA dhAraka hatA. temanI jIvanarekhA bIjA graMthamAM vistArathI jaNAvI che. ahIM jaNAvelI TUMka jIvanarekhA ane temanA banAvelA graMthanI bInA yAda rAkhIne bhavya jIvo te mahAparaSanA paMthe cAlI AtmakalyANa kare, e ja hArdika bhAvanA ! 1 zIlAMkAcA (1) prAkRtamAM 54 mahApuruSonAM jIvanacaritra racyAM che tenuM pramANa 10000 zloka che, (2) jIvasamAsavRtti (3) jinabhadragaNita vizeSAvazyaka bhASyanI TIkA, vagere prathA banAvyA che. For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI malayagirijIta graMtho [ TUMkI neMdha ]lekhaka : pU. AcArya mahArAja zrI vijayapadhdhasUrijI gajendrazAsanamAM thayelA mahAprabhAvaka puruSanI nAmAvalimAM pUjya zrI malyagirijI mahArAjanuM paNa nAma Ave che. aitihAsika graMthonA avalokana ane te mahApuruSe banAvelA graMthonA anubhava vagere sAdhanothI ane pote banAvelA 6000 leka pramANa puSTi thAi nAmanA zabdAnuzAsanamAM ApelA "ahAn kumArapaToDarAtI" A udAharaNa uparathI tathA zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja tathA zrI devendrasUrijI mahArAjanI sAthe kumAra grAmamAM sAdhelA zrI siddhacakramaMtranI bInAnA AdhAre eTaluM to jarUra kahI zakAya ke teozrI bAramA saikAmAM eTale kumArapAlanA samayamAM vidyamAna hatA. zrI siddhacakramaMtranI sAdhanAne aMge A pramANe hakIkata maLe che: guru mahArAja zrI devacaMdrasUrijI mahArAje hemacaMdrasUrimahArAjane mahAprabhAvazAlI zrI siddhacakrano maMtra samajAvyuM, tene vidhipUrvaka sAdhavA mATe hemacaMdrasUrijI, malayagirijI ane devendrasUrijI-e traNe taiyAra thayA. pavitranI strInI madadathI te maMtra siddha thAya che, tethI traNe sUrijI tenI zodha karavA lAgyA. anukrame kumAragrAmamAM AvatAM eka dhobI lUgaDAM dheti hato, teNe eka vastra sukavyuM hatuM, tenI AsapAsa bhamarAo guMjArava karI rahyA hatA. te jaIne temaNe nirNaya karyo ke ahIM patinI strI hovI joIe. tapAsa karI te traNe sUrijI tenA ghera gayA ane tenA svAmIne avasara ucita dharmadezanA saMbhaLAvI. tethI rAjI thaIne teNe sUrijI mahArAjane vinayapUrvaka be hAtha joDI pUchyuM ke-Apane ahIM AvavAnuM kAraNa zuM? javAba detAM temaNe jaNuvyuM ke-amAre vidyA sAdhavAnI che. temAM tamArI patinI strInI madada joIe. AnI AgaLanI bInA kahetAM jIbha upaDatI nathI, kAraNa ke te zarama bharelI che. A sAMbhaLI te strInA svAmIe kahyuM ke-khuzIthI vinA saMkoce kaho. tyAre gurue jaNAvyuM ke-jyAre ame vastrarahita avasthAe maMtra sAdhavA besIe, tyAre tamArI padminI strI paNa vastra rahita thaI amArI sAme UbhI rahe. te avasare tamAre paNa hAthamAM khullI talavAra laIne UbhA rahevuM. A vakhate amArA traNamAMthI keInuM mana lagAra paNa calAyamAna thAya te amAruM mAthuM dhaDathI juduM karavuM. padminInA patie te vAta kabula karIne kahyuM kehuM khuzIthI ApanA kahyA mujaba karIza. pachI yogya avasare vidyA (siddhacakrano maMtra) sAdhavA mAMDI. lagAra paNa calAyamAna thayA vagara nIDarapaNe maMtrasAdhanA karavA lAgyA. tyAre saudharmendranA sAmAnika deva-zrI siddhacakranA adhiSThAyaka vimalezvaradeve pratyakSa thaIne traNe pUjya puraSone kahyuM ke-Icchita varadAna mAgo ! temAM zrI hemacaMdrAcArye rAjAne dezanA zaktithI pratibaMdha karavAnuM varadAna mAgyuM, zrI devendrasUrimahArAje e varadAna mAgyuM ke-tamArI madadathI upadravavALI kAMtinagarInA jinamaMdirane nirupadrava sthAnake (serIse) laI javA samartha thAuM, tathA zrI malayagirijI mahArAje zrI jena siddhAMta graMthanI upara sarala subodhaka TIkA banAvavAnuM varadAna mAgyuM. traNene varadAna daIne deva svargamAM gayo. For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka 1 zrI malayagirijIkata che [71] aitihAsika graMthonA sUkSma avalokanathI jANI zakAya che ke-teozrI eka apUrva prasiddha TIkAkAra hatA. ane e to mane paNa anubhavasiddha che ke-emanI TIkA banAvavAnI suMdara ane rocaka zailI mArA jevA ghaNAMya bAlajIvone paNa spaSTa bodhadAyaka nIvaDI che. tevI ja zailI thI anuyogadvArasUtranI upara ane zrI vizeSAvazyakasUtranI upara maladhAri AcArya zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAje banAvelI TIkAmAM dekhAya che. anubhavI mahAgItArthaziromaNi mahApuruSo jaNAve che ke-zrI haribhadrasUrijI, vAdivetAla zAMtisUrijI mahArAja, nyAyAcArya yazavijayajI mahArAja Adi mahApurUSoe racelA graMthanI kaThina paMktionuM rahasya samajavAne mATe sauthI pahelAM zrI malayagiri mahArAja ane mAladhAri hemacaMdrasUrijInA graMthe jarUra gurugamathI jANavA joIe. vyAjabI ja che ke bAlajIne sarala zabdomAM ane saMkSepamAM saMgIna bodha thaI zake che. te muddo zrI malayagiri mahArAje AbAda rIte jALavyo che. temanA graMtha vAMcatAM ghaNI vAra evo anubhava thayo che ke-jANe pita sarala bhASAmAM tattvano khajAne na ApatA hoya ! prAcIna kALamAM te te mahApuruSonAM Adarza jIvanacaritre lakhavAno rivAja bahu ja thoDA pramANamAM hato. athavA pAchaLathI te caritrone yuddhAdi kAraNathI nAza thayo hoya ema saMbhave che. zrI maryAgirijI mahArAjanI bAbatamAM paNa tevuM banyuM che. temanA samakAlIna AcArya zrI hemacaMdrasUrijI vagerenA jIvananI bInA jema vadhAre pramANamAM maLI zake che tevI vizeSa bInA malayagirijI mahArAjanI maLI zakatI nathI. zrI malayagirijI mahArAjanA graMthane paricaya aMgavibhAga 1-sarvAnuyoga paMcamAMga zrI bhagavatIsUtranA bIjA zatakanI ane vIsamA, zatakanI vRtti-mUla sUtramAM cAre anuyoganI bInA bharI che. sarasvatI devInA varadAnane pAmelA zrI malayagirijI mahArAja be ja zatakanI TIkA banAve ne bIjA zatakanI TIkA na banAve ema saMbhavatuM nathI. hA, kadAca ema saMbhave che ke-TIkAkAra je je zataka sarala hoya, eTale jenI TIkA jaladI banAvI zakAya ema hoya te pahelAM banAve ane kaThina zatakonI TIkA pachI banAve. saMbhava che ke bhagavatIsUtranI saMpUrNa TIkA banAvI hoya! upAMgavibhAga 2-jiprakrIya (rAyapAseNIya) vRtti-mUla graMthamAM kezi gaNadharane rAjA pradezie je je prazno pUchavyA hatA tenI javAba sAthenI bonA Ave che. rAjA pradeza kaI rIte samyakatvamUla bAra vratane sAdhe che? pitAnI rANI bhegamAM vighabhUta jANIne putrane kahe che ke tArA pitAne mArIne tuM rAjA thA. A bAbatamAM putra nA pADe che. chevaTe rANI pote jhera daIne rAjAne mAravA taiyAra thAya che. ajANatAM rAjA jherI padArtha chaThThanA pAraNe khAya che. aMte te rANInuM kAvataruM jANe che, chatAM samatAbhAva rAkhatAM samAdhi maraNe maraNa pAmI sUryAbha nAme mahardika deva thAya che. sUryAbhadeva prabhu mahAvIrane zA zA prazno pUche che ? te bInA Ave che. A sUtra bIjA aMganA upAMga tarIke gaNAya che. aMgamAM kahelI bInAno vistAra jemAM hoya, te upAMga kahevAya. AnI upara zrI malayagiri mahArAje sarala TIkA banAvI che. te thoDAM varSo pahelAM Agamedaya samitie chapAvI hatI. pachIthI gurjara graMtharatna kAryAlaye chapAvI che. For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [72] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM ( 3-jIvAbhigamavRtti-mUla sUtramAM chava, ajIva, jakhadIpanA kSetra, parvata vagerenI bInA jaNAvI che. tenI upara zrImalagirijI mahArAje sarala TIkA banAvI che te de. lA. taraphathI naM. 50 mAM chapAelI che. 4-prajJApanAvRtti-mUlasUtrakAra zyAmAcArya mahArAja che, te Arya sudharmAsvAmI gaNadharathI 23mI pATe thayA. prajJApanA zabdano artha e che ke-pra=prakarSapaNe zApanA jaNAvavuM che jemAM eTale je jIva-achava vagere padArthonI yathArtha (svAdvAdazailIe ) bInA jaNAve, tenuM nAma prajJApanA kahevAya. A sUtranA 36 bhAga pADyA che. sUtrakAra dareka bhAgane pada zabdathI oLakhAve che. 1-3-5-10-13mA padamAM jIva-ajIvanI bInA jaNAvI che. 16-22mA padamAM mana vacana kAya-e-yoga (Azrava)nI bInA jaNAvI che. 23mA padamAM baMdhanI bInA jaNavI che. 36mA samuddaghAtapadamAM samuddaghAtanuM svarUpa jaNAvatAM-saMvara, nirjarA, mokSanI bInA jaNAvI che. puNyatattva ane pApatatvane AzravatatvamAM gaNyAM che. e pramANe lezyA vagere padArthonI bInA vIsa daMDakanA krame jaNAvI che. 36 pade A pramANe jANavAM. 1-prajJApanApada-ahIM jIvasvarUpa vagere bInA jaNAvI che. 2-sthAnapadaahIM nArakI vagere jenA sthAnanI bIne jaNAvI che. 3-apabahutva (bahuvaktavya) padaahIM kayA che kayA jIvothI ochA ane vadhAre che ? A praznane khulAso vagere bInA jaNAvI che. 4-sthitipada-ahIM nArakI-asurakumAra vagere, pRthvIkAyAdi, beIdriya vagere, garbha ja tiryaMca ane manuSya, vyaMtara, tiSka, vaimAnikanA AyuSyanI bInA jaNAvI che. 5-paryAya (vizeSa) pada-ahIM paryAyanI bInA jaNAvI che. 6-upapAtonA (vyutkrAMti) padaahIM dareka daMDakamAM keTalA pramANamAM bIjI gatinA cho AvIne upaje ane tyAMthI nIkaLe? A praznane khulAso vistArathI jaNavyo che. cha-udhvAsapada-ahIM ucchavAsanI bInA jaNAvI che. 8-saMjJApada-ahIM AhArAdi saMjJAne covIsa daMDakamAM goThavIne samajAvI che. 9-nipada-ahIM kayA daMDakanA jIvane keTalI ni hoya ? te khulAse che. 10-caramAcaramapada-ahIM carama kaNa kahevAya ? ane acarima kaNa kahevAya? te praznano khulAso jaNavyo che. 11-bhASApada-ahIM satyAdibhASAnI bInA jaNAvI che. 12-zarIrapada-ahIM audArikAdi zarIranI bInA daMDakanA krame jaNAvI che. 13-pariNAmapada-ahIM vividha pariNAmanI bInA jaNAvI che. 14-kaSAyapada-ahIM daDakanA krame kaSAyanI bInA jaNAvI che. 15-idriyapada-ahIM daMDakanA krame IdriyonI bInA samajAvI che. 16-prayogapada-ahIM prayoganA bhedo daMDakanA krame jaNavyA che. 17-lezyApada-ahIM daMDakanA krame chae lesyA samajAvI che. kyA kayA daMDakamAM keTalI keTalI lemyA hoya ? A khulAse A padamAMthI maLe che. 18-kAyasthitipada-ahIM kayA kayA daMDakanA jIvo niraMtarapaNe svadaDakamAM keTalI vAra upaje ? A praznano khulAso karyo che. 19-samyakatvapada-ahIM kayA kayA daMDakanA jevo samyagdaSTi, mizradaSTi, micchAdaSTi hoya te bIne jaNAvI che. 20-aMtakriyApada-ahIM daMDakanA krame aMtakriyAnI bIna jaNAvI che. 21-avagAhanA pada-ahIM dareka daMDakanA jIvanA zarIranI uMcAI samajAvI che. 22-kriyApada-ahIM daMDakanA krame kriyAnA bheda samajAvyA che. 23-karmaprakRtipada-ahIM daMDakanA krame karmanA bheda samajAvyA che. 24 karmabaMdha-ahIM karmanA baMdhanuM svarUpa daMDakanA krame jaNAvyuM che. 25-karmaveda-ahIM kayA jIvone keTalA karmane udaya heya? te bIne jaNAvI che For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrI malayagiriSkRta graMthA [ 73 ] 26-ka veda badha-ahIM daMDakanA krame kamane vedavAnI ane badhanI bInA jaNAvI che. 27- kama`prakRti veda veda-ahIM eka karmInA cAlu udayamAM bIjAM karmonA udaya samajAvye che. 28-AhAra-ahIM daMDanA krame bheda sAthe AhAranI bInA jaNAvI che. 29-upayAga--ahIM daMDakanA krame upayeganI bInA jaNAvI che. 30-pazyattApada--ahIM daMDakanA krame pazyattAnuM svarUpa samajAvyuM che. 31-saMjJA (pariNAma)pada. 32-sayama(yeAga)pada. 37-jJAnapariNAma (avadhi)pada. 34-pravicArapariNAma-(pravicAraNA), 35-vedanApada, 36-samudlAtapada--ahIM daMDakanA krame vedanA samuddhAta vagere sAta samuddhAtanI bInA jaNAvI che. aitihAsika gra MthAmAM haribhadrasUrimahArAjanA mudrita--amudrita 82 graMtha jaNAvyA che, temAM "prajJApanA sUtra pradeza vyAkhyA''nuM nAma Ave che. tenA AdhAre malagirimahArAje bahu ja sarala TIkA banAvI che. TIkAmAM prasaMge digaMbare strI mekSe na jAya' ema mAne che. tenuM khaMDana karyuM che. tathA lesyAnuM svarUpa samAvatAM traNa prazno UbhA karIne baMne praznonuM khaDana karIne chevaTe jaNAvI dIdhuM ke lesyA e yeAgapariNAma che. kanA niyaMdarUpa lezyA hoya ja nahi. jyAM sudhI yAga pariNAma hoya tyAM sudhI ja lesyA heAya che, mATe kramasara chevaTe teramA sayAgi guNasthAnaka yAganirAdha karyA pahelAMnA TAIma sudhI zukala lezmA hAya ema jaNAvyuM. caudamA ayAgi guNasthAnaka yAga na hovAthI lephsA na hoya eNjJonI ahezA" vagere khInA samajAvI che. kayA graMtha kaI sAlamAM kayA sthaLe banAvyo ? potAnA guru kANu ? vagere khInA malayagirimahArAje peAtAnA kAI paNa graMthamAM jaNAvI nathI. dareka graMthanI chevaTe jema jaNAve che tema ahIM paNa pUjyazrI malayagirijImahArAje jaNAvyuM che ke'A graMtha banAvavAthI mane je lAbha thayeA hAya, tenA pratApe jagatanA tamAma jIvA kheAdhikhIjane pAme ema huM cAhuM chuM.' bIjA graMthAnI aMtamAM ema paNa jaNAvyuM che -'A graMtha banAvavAnA lAbhamAM huM e ja cAhuM chuM ke sarvAMjIve samyakatvane pAme, AtmakalyANa kare, meAkSane pAme.' 5 sUrya prAptivRtti----mUla sUtranuM pramANa 2200 che. zrImalayagiri mahArAje banAvelI TIkAnuM pramANa 9000 zlAka ane cUrNi 1000 zloka pramANa che. AmAM sUryAdi jyotiSacakranI khInA jaNAvI che. ' A sUtranI upara bhadrabAhusvAmI mahArAjeniyukti racI hatI, te kalikAlanA doSathI viccheda pAmI, tethI huM phakta sUtranI vyAkhyA karUM chuM. ' ema TIkAkAra zrImalayagirijI mahArAja jaNAve che. ahIM-20 pAhuDA (prAbhUta=graMthanA nAnA nAnA vibhAga) che-temAM anukrame bInA A pramANe jaNAvI che: 1 maMDalanI gati ane saMkhyA, 2-sU ti" dizAmAM kai rIte bhame che ? 3 keTalA kSetramAM sUryaprakAza pheMke che 4 prakAzanA AkAra, 5 lesyAne pratighAta, 6 ejaH sthiti, 7 suryAvaraka, 8 udayasasthiti, huM pauruSI chAMyApramANa, 10 yeAgasvarUpa, 11 savatsarAnI Adi ane aMta, 12 savatsaranA prakAro, 13 caMdramAnA tejanI vRddhi tathA ghaTADA. 14 jye!snAnuM pramANa, 15 zIghragati niNaeNya, 16 jyotsnAnuM lakSaNa, 17 cyavana ane upapAta, 18 caMdra-sUrya vagerenI ucAi, 19 temanuM parimANa, 20 cadrAdanA anubhava. 6 caMdraprajJaptiTIkA--AmAM caMdranI gati vagere bInA jaNAvI che. mUla sUtrapramANu(sUryAM0 nA jeTaluM) 2200 zloka che. malayagirijIkRta TIkAnuM pramANu-9411 zlAka tathA ladhuvRttinuM pramANa-1000 kSeAka che. For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = === == [ 74 ] zrI jene satya prakAza [varSa sAtamuM 7 naMdIsUtraTIkA-mUlasUtranuM pramANa 700 zleka che, temAM pAMca jJAnanI vistArathI bIne jaNAvI che. zrI jJAnapravAda pUrvamAMthI uddharIne zrIdevavAcake AnI racanA karI che. cUrNinI racanA, saM. 733mAM thaI che, tenuM pramANa 2000 zleka, laghuTIkAkAra zrIharibhadrasUrimahArAja, tenuM pramANa 2312 zloka. A baMnenA AdhAre zrImAlayagirimahArAje 7735 zlekapramANa moTI TIkA banAvI. zrIcaMdrasUrikRta 3000 lokapramANu TippaNa che. be cheda graMthanI TIkA 1-bRhatkapaTIkA-adhyayana 24. zarUAtamAM pIThikAnI TIkA zrI malayagirimahArAje banAvI che. A TIkA adhUrI hatI te bRhatazAlIya zrI kSemakIrtisUrijIe vi. saM. 1332mAM pUrNa karI che. TIkAnuM pramANa 42000 leka, moTA bhASyanuM pramANa 12000 zleka, laghubhASyanuM pramANa 8000 leka, cUrNinuM pramANa 14325-sarva saMkhyA 76798 zloka che. 2-vyavahArasUtraTIkA-AmAM daza adhyayana che. jUnI TIpamAM mUla sUtranuM pramANa 6 00 leka jaNAvyuM che. cUrNinuM pramANa 1361 zleka, jUnI TIpamAM bhASyanuM pramANa 6000 leka kahyA che. A badhAM sAdhanonA AdhAre zrImagirijI mahArAje 33625 lekapramANa sarala TIkA banAvI che. saravAle 50586 zleka thAya che. prakIrNa TIkA 1tiSkaraDaka TIkA-mUla sUtra 500 zloka pramANa che. zrImalayagirimahArAje 5000 kapramANu TIkA banAvI che. ahIM caMdrAdinA maMDala, cAra vagerenI bInA jaNAvI che. bIjAM sUtra vagerenI TIkAo 1-Avazyaka bahavRtti-mUla satramAM chae AvazyakanI bInA jaNAvI che. AnI upara zrI bhadrabAhuvAmI mahArAje 3100 pramANa niryukti (gAthAbaddha) banAvI che. bhASyanuM pramANa 4000 zleka, TIkA-haribhadrasUrikRta 22000 zleka pramANa, cUrNinuM pramANa 18000 ka-A badhAM sAdhanonA AdhAre zrImAlayagirijI mahArAje 22000 zlekapramANu TIkA banAvI hatI, te saMpUrNa malatI nathI. eTale bhAga maLyo teTale Agamedaya samitie chapAvyo che. tilakAcArye 12321 leka pramANa laghuvRtti banAvI. aMcalagacchanA AcArya 12000 zloka pramANu TIkA banAvI. maladhAri hemacaMdrasUrijIe 4600 zleka pramANu TippaNanI racanA karI che. saravAle saMkhyA 98146 leka ra-ghaniryuktivRtti, 3 piMDaniryuktivRtti, 4 vizeSAvazyavRtti, 5 kSetrasamAsaTIkA, 6 zrIzivazarmasurikRta 415 gAthA pramANu karma prakRtinI TIkA (AnA AdhAre zrIyazevijayajI mahArAje meTI TIkA banAvI.) 7 zrIharibhadrasUrikRta dharma saMgrahaNInI TIkA, 8 dharmasAra TIkA, 9 zrI caMdramahararakRta paMcasaMgrahanI 18850 zlekapramANa TIkA mu. gA. 389, mUla TIkA 9000 kaleka, 10 SaDazAtivRtti, 11 saptatikA (chaThThA karmagraMthonI TIkA. A pramANe je graMtha jANamAM hatA tenI bInA TUMkamAM jaNAvI. pUjya zrImalayagiri mahArAjanA graMtho vAMcatAM emanA hRdayano nirNaya jarUra thaI zake che. temanA AzayanI vizALatA, kahevAnI spaSTatA, apUrva paramopakAradaSTi vagere anukaraNa karavA lAyaka guNo graMthanuM manana karatAM jarUra jaNAya che. bhavya che AmAMthI sAra grahaNa karIne zrImalayagirimahArAjanA paMthe prayANa karI AtmakalyANa sAdhe e ja hArdika bhAvanA ! For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org madhyakAlIna bhAratanA mahAvaiyAkaraNa siddhahema vyAkaraNa ane tenA praNetA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya ] lekhaka : zrIyuta 5. aMbAlAla premacaMda zAhe; vyAkaraNatI, muMbaI. 1 upakrama AramI sadInA gujarAtaneA itihAsa sphaTikasamA ujjavaLa, bhavya ane javala'ta che. temAM aneka tejasvI tAralAe ApaNI najare caDe che. siddharAja jayasiMha ane paramAta kumArapAla-e che rAjavIe vacce eka nAneA sarakhA bALaka peAtAnI buddhi-pratibhAthI saune AMjI nAkhatA siMhAsana mAMDe che. siddharAja ane kumArapAla jevA yuddhavIrAnI garavI gujarAtamAM naitika saMskRtinAM ejasa pUre che, ane gUrjarInI naMdanavanasanI anekavidha saMskRtinI vADIe hemacaMdranAM preraNA-pIyUSa pIne maghamaghI UThe che. temAMthI Aje paNa avazeSasamAM maLI AvatAM aneka jainavihArA, zivAlaye, killAnAM zilpa-sthApatyeA itihAsanI ArasIsamAM banI rahyAM che. pATaNanI prabhutA ane ramyatA kAka dharatIkaMpanA AMcake pRthvIpeTALamAM samAI gaI; tenI sAthe ja AmAMnAM ghaNAM kharAM zilpa-sthApatyeA kSara banyAM. amara rahyuM che eka mAtra te samayanuM vADmaya. mAlavapati1 yoAvamAM para vijaya meLavI AvelA siddharAje raujjainIthI lAvelA sarasvatI bhaMDAramAM bhojarAjanA aneka viSayanA graMthamAM tenuM mojha-cAraLa joI, tenI pAMDityakIrti para paNa vijaya meLavavAnI A rAjavIne mahattvAkAMkSA janmI. vijayI rAja vIne mUmi hrAmavi...vagere praritao racI khUza karanArA vidvAnomAM agraNI hemaca drAcArya para rAjavInI AMkha TharI. rAjavIeja e vidnma'DalI AgaLa peAtAnI mahattvAkAMkSAne mUrta svarUpa ApyuM, paNa hemacaMdra sivAya te kAryonI yeAgyatA ane kSamatA batAvavAnI krAi hiMmata na karI zakayuM. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te pasamaye gujarAtamAM jAtantrajApa vyAkaraNanA atyaMta pracAra hatA. paNa tenAthI vidyArthIne pUrNa jJAna maLI zakatuM nahi. tethI vyAkaraNanAM vikharAyelAM aMgAne sa`kalita karI sarvAgapUrNa saraLa vyAkaraNa banAvavAnI preraNA hemacaMdrane maLI. 1 prabhAcaMdrasUriSkRta pramAvatimAMnA hemacandrapravanpanA zloka 70 2 pramA. 60 nA phrema pra. Aaa 71-78 3 siddhahemAddAnuzAsananI aMtima prazastine zlA 24 O 4 pramA0 20 phrema pra. zlA 7-81 . 5 pramA. 60 nA phrema pra. zlA0 82 6 si. a0 nI aMtima prazastine zlA 35 10 For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 0 ] zrI jaina satya prakAza [ varSAM sAtamu Ama eka bAju siddharAja jayasiMhane bAjarAjanI pAMDityakIrtineya jIte tevI rAjasI mahattvAkAMkSA janmI tema khIjI bAju hemacaMdrane navuM vyAkaraNa banAvavAnI sAttvika preraNA maLatAM gujarAtanI asmitA jALavavAnA kADa mU` thayA, temane gUjarAtane vAlmIki ke kAlidAsa, gujarAtanA pANini, gujarAtanA pataMjali, gUjarAtane piMgalAcArya, gUjarAtane akSapAda gautama, gUjarAtane amarasiMha, gUjarAtanA TTithI caDe tevA bhaTTa ane gujarAtanA Anandava nAcArya ke mammaTa thavAnI bhAvanAo pragaTI. temane lAgyuM ke, gujarAtamAM vaibhava ane sattA che, vidvattA ane dhArmika sakAre che, te A badhAnI asmitA jALavatuM tenuM peAtAnuM amara vADmaya krama niha ? hemacaMdranA A vicAreA pAchaLa dhyeyalakSI racanAtmaka khamIra hatuM je temanA aneka viSayanA sAhityaphAla uparathI ApaNe joI zakIe chIe ane tethI ja temane saMskRta sAhityanA sarvasaMgraha" ( Encyclopaedia ) ane te vakhate temane apAyelA biruda pramANe ''kalikAlasarvajJa'' kahevAmAM jarAye atizayeAkti nathI. kalikAlasarvajJa eTale kaliyuganA samayathI laIne temanA samaya sudhInA sarvAM sAhitya graMthaiAne saMpUrNa rIte jANunAra-eTale ja '"sarvasaMgraha" ke "jJAnake za" e asUcaka vizeSaNa temane maLyuM hatuM. pAzcAtya vidvAnA tA temane "Ocean of the knowledge' (jJAna-mahAva) kahIne sanmAve che. temaNe siddharAja jayasiMhanI preraNAthI "pANini-vyAkaraNa" jevuM (1) videmarASTrAnurAAlana-ttavRtti racyuM ane tyArapachI paramAta kumArapAlanI prArzvanAthI "pAtajala "cegasUtra" jevuM (2) coLAstra, vyAkaraNanA prayAge siddha karatuM 9"TTikAvya" jevuM (3) DhathAzrayamaDhAvAya, piMgaLanA "chandazAstra" jevuM (4) invonurAsana, 10AnandavananA "dhvanyAleAka" ane 11mummaTanA "kAvyaprakAza"nA sthAnApanna-tAraNasamuM (5) kAvyAnuzAsana, 12akSapAda gautamanA "nyAyasUtra" jevuM (6) pramALamImAMsA, amara 7. apArazrutakUpAradRzyatayA sAta' kalikAla sarvajJa' prasiddheH - kumArapAla caritasaMgraha ( siMghI jaina prathamAhA ) pR. 72 8 tridirAjAApuSacarita, parva 10 nI prazastinA kkSA0 18-20 9 TTianeA kartA bhaTTa, je matrIzvara tarIke prasiddha hatA, te valabhI (vaLA)nA ceAthA dharasena rAjAnA rAjyakALa i. sa. 641 thI 651 samaye vidyamAna hatA. 10 AnaMdavadha nAcArya kAzmIranA rAjA avantivarmAnA rAjyakALa i. sa. 857 thI 884 mAM vidyamAna hatA. 11 mammaTanI uttara sImA hemacaMdrAcAryenA jAvyAnuzAsanamAM uddhRta karelAM lAMbAM avataraNA dvArA nizcita thAya che ke teo hemacaMdranI pUrve thayA. hemacaMdranA janmakALa 1088 i. sa. che. ane temanI pUrva sImA nyAo paratI hovana TIkAnA kartA para nirbhara che. temaneA samaya i. sa. 1050 nirNIta thAya che. tethI temane samaya te pUrve I. 1025 thI 1075 vacce hoI zake. 12 akSapAda gautamane samaya i, sa, thI kaMIka pUrvanA che, For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dilsavI aMka] mahayAkaraNa [77] siMhanA "amarakoza"13thIye caDe tevA (7) amidhAritAmaNi, (8) ane vArthataMtra, (1) nAmaHI, (10) nidhavorA vagere kaze ane vAlmIki temaja kAlidAsanI kavitA-saritA jevuM nirmaLa pravAhabharyuM (11) riSadarADhA puSatvarita vagere aneka graMthe rahyA che. Ama pratyeka viSayanA sAhitya mATe temane pUrvana graMthakArene jevA paDyA che ane tethI ja pUrvanA graMthamAM rahelI kSatione sudhAratA, pitAnI navI mAnyatAo raju karatA ane saunA buddhijane pitAnI mArtaDa maMDaLazI pratibhA-prabhAmAM saMkramAvI detA temaNe pratyeka viSaya para lalitapravAhabharyuM suMdara ane kaLAmaya sAhitya-sarjana karyuM che. temanA bIjI prathe ane viSayonI carcA choDIne A lekhamAM temanA vyAkaraNanuM mahattva batAvavAno prayAsa karIza. bIje vyAkaraNa sAthenI vistRta tulanA A maryAdita lekhamAM AlekhavI zakaya nathI tethI ja hemacaMdra pUrvanAM vyAkaraNa ane vaiyAkaraNe, jemano eka yA bIjI rIte potAnA gharamAM ke vRttimAM ullekha karela che tenA ItihAsa-pArAvAramAM DubakI mAravI yogya lekhAze. ane zuSka gaNAtA vyAkaraNane ItihAsa rasaprada thaI paDaze. 2. vyAkaraNane AraMbha ane kramika vikAsa bhASA bhAvanuM kalevara che ane saMsArano badho vyavahAra bhASAthI thAya che. A bhASAnI utpatti, vikAsa ane lipibaddhatAno eka viziSTa ItihAsa che. AjanI ApaNI prAtIya bhASAone koI eka uddagama hato ane e uddegamanI zodhamAM ApaNe nIkaLIe to te uddagamasvarUpanA bhASA-bhAvIonI jAti, temanuM asala sthAna ane AryAvartamAM temanuM thayeluM Agamana-e viSaya para UtarI javuM paDe. ApaNe to kevaLa prAcIna kALanA lipibaddha thayelA graMthamAM paNa jeTalA maLI zake che temAMthI ke jemaNe bhASAnA pravegone niyamabaddha karavA vyavasthita mukhya vyAkaraNe racyAM che ane je mahattvanA TIkA graMthe che, temanuM sAmAnya vihaMgAvalokana karatAM ApaNuM viSya upara AvIzuM. vyAkaraNanuM vijJAna keI paNa deza karatAM bhAratamAM prAcIna kALathI phUlyuM che te ApaNe 300 jeTalA vaiyAkaraNa ane hajAre TIkAkAre tathA vivaraNakAronA ApaNane maLI AvatA ullekho ane graMtha parathI jANI zakIe chIe. veda-A badhuM jotAM ApaNI daSTi sauthI prathama vedo para paDaze. tenA racanAkALa mATe che. mekasamUlara I. sa. pUrve 1200 thI 800, greDa mekaDonala I. sa. pUrve 1500 thI 200 ane bhAratIya vidvAna ojhA jevA bhAratayuganI ane vaidika kALanI samApti I. sa. pUrve 1471 mAne che, jyAre pra. yAkebI jevA vidvAne tene I. sa. pUrve 4000 varSa sudhI kheMcI javAno prayatna kare che. Ama tene racanAkALa vivAdagrasta hovA chatAM temAM rahelA prayogathI bhASAnI te samayanI sthiti ane tyArapachInA vidvAnoe karela vikAsa ApaNI najare paDe che. 13 amarasiMhano samaya i. sa.nI cothI zatAbdi che. tenA vistRta vivecana mATe juo mAratIya vidyA varSa 1 aMka 4 mAM pragaTa thayele mAre lekha saMskRtanA corAsaahitymaaN amarakozanuM sthAna. For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org y [ se j zrI jaina satya prakArI varSa sAtamu ' vedAMga-vedamAM paNa uttarAttara bhASAmAM vikAsa thayelA jovAya che. vaidika graMthAnA samagra samudAyanA " levAMna " e nAmathI ? zikSA (svarazAstra), r r, rU vyArA, * niha, vyutpattizAstra ), 1 hq (dharma-AcAra), 6 caittir (khageALazAstra) -ema cha varSoM pADavAmAM AvyA che; temAM prathamanA cAra vargo kevaLa bhASAzAstrAne ja darzAvanArA che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir brAhmaNa, prAtizAkhyuM ane nirukta-vaidika prAjJaLo mAMthI ApaNane vimatti, vacana, purvanta ( vartamAna kRdanta) evAM vyAkaraNanAM saMjJAsUcaka nAme maLe che. pachI tA uttara vaidika kALanA sarvaprathama vyAkaraNu-graMtha prAtijJAsthAnuM nAma jovAya che. ane te pachI yAka, je i. sa. pUrve 60 thI arvAcIna nathI, tenAM niomAMthI maLI AvatAM nAma, sarvanAma, AyAta, upasarna ane nipAta vagere zabdothI tenuM vyAkaraNanuM viziSTa jJAna jANI zakAya che. yAska pahelAM vyAkaraNanuM adhyayana ghaNuM AgaLa vadheluM haro ema lAge che kemake teNe prAjya ane uddInya evI e zAkhAonA bheda darzAvyA che ane te uparAMta tenI AgaLa thai gayelA vIzeka AcAryAMnAM nAme paNa teNe gaNAvyAM che. temAMnA zAkaTAyana, gAgya ane zAkala-e sauthI vadhAre mahattvanA che. yAka zAkaTAyananA siddhAMteAne anusaratAM tenI rasabharI carcA paNa kare che. tyArapachI kAtyAyana ane kAzakRtsnanAM nAmeA paNa maLe che. aindra--A saumAM vadhAre AzcaryakArI nAma, je prathama vaiyAkaraNa tarIke ullekhAyeluM saittirIyasaMhitA 4mAM maLe che, te indranuM che, badhA vaiyAkaraNA tenA ullekhA ane paddhatinI noMdha kare che, paNa te pendra-vyArA Aje ApaNane upalabdha15 nathI. e pachI pANinie ullekhelAM keTalAMka nAmeAmAMthI Apizali, kAzyapa, gAgya, gAlava, cAkravANI, bhAradvAja, zAkaDhAyana, zAkaya, sainaka ane phATAyana paNa vaidika kALathI laine yAskamuni ane pANini sudhInA samayamAM thayelA gaNAvI zakAya. pANinIya-tyArapachI pANininuM i. sa. pUrve 350 nuM pALinIya vyAkULa bacI zakelA graMthAmAM avazeSasamuM paNa pUrNa jovA maLe che. pANininI AgaLa thaI gayelA 64 vaiyAkaraNA gaNAvavAmAM AvyA che; temAMnA keTalAkanAM nAmeA upara ApyAM che. e 14 vAg vai parAcyavyAkRtAvadat / te devA indramanuvannimAM no vAcaM vyAkurviti / ... tAmindro mayatoDavAmya vyAot // te saMbadhamAM DA. baranala kahe che ke Panini and others Katantra and in " Aindra was the oldest school of Sanskrit grammars and that Aindra treatises were actually known to and quoted by and that Aindra still exist in the Pratishakhyas in the similar works, though they have been partly recast or corrected. " " tena praNaSTamaindraM tadasmadvyAkaraNaM bhuvi / jitAH pANininA sarve mUrkhIbhUtA vayaM punaH || " thAsaritsAgara taraMga 4, zlAka 25. 15 For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aka] mahAvaiyAkaraNa [ 79 ] badhAnI pANini para saMpUrNa asara che. 16 chatAM tene prayatna viziSTa ane atyaMta saMskArI che . eTaluM ja nahi paNa zatAbdithI brAhmaNeA maryAdA tADanArI saMskRta-bhASAne vyAkaraNAnA niyamAne adha bAMdhIne sthAyI karatA rahyA chatAM temane temAM je saphaLatA na maLI te, aMtamAM janapadeAnI sImAe teADIne sAmrAjya sthApita karanArA yuganA pratApI zAsaka nadInA17 (I. sa. pUrve 366-325) kALamAM, pANinine maLI. pAnanIya mAM 4000 sUtreA che. A vyAkaraNa para vArtikakAra, bhASyakAra ane aneka TIkAkArA thayA che. vyAkaraNane lagatA sAvisUtra, dhAtupAi, mAtrA vagere prathA paNa bhinna bhinna kartAee racelA jovAmAM Ave che, saMgraha-pANini pachI vyADinA saMrdenuM nAma maLe che.18 A graMtha eka lAkha zlokAtmaka hatA. paraMtu te naSTa thayeA che. pata Mjalie A graMthane ullekha karyo che. saMbhavataH A graMtha vyAkaraNa yA kAzaneA haze. vArtika-vyA'i, iMdradatta ane varuci e traNe sahAdhyAyI hatA. temane upAdhyAya varSAM nAme tA.19 temAM varuci jene khIjA nAmathI kAtyAyana tarIke eLakhavAmAM Ave che, te I. sa. pUrve 250 thI 200 nI AsapAsa thayA. teNe vALanIyanAM 1245 sUtreA para vAtio racyAM. te sivAya thAranA, mAtagArA, puSpasUtra, liGgavRtti vagere granthA teNe banAvyA che. mahAbhASya--A badhA vaiyAkaraNAnA saMskRta pracAranuM adhika phaLa tyAM sudhI na AvyuM jyAM sudhI I. sa. pUrve bIjI zatAbdinI madhyamAM zRMgeAnA guru geAna ya. pata Mjali, potAnAM buddhiprabhA ane jJAna zuMgAnAra1 prabhutva sAthe meLavI tenA pratinidhirUpe UbhA na thayA. maharSi pataMjalie2 pALinIya ane te pUnA badhA vyAkaraNagraMthAnA abhyAsa karIne pAnanIya nAM 1713 sUtra para majjAmANya nI racanA karI. A graMtha prauDha bhASAmAM lakhAyelA ativistRta grantha gaNAvI zakAya. eTaluM ja nahi paNa niIyanA saMskRtane cirasthAyI svarUpa ApavAnuM gauravabharyuM mAna mAma vyakArane dhaTe che, 16 " What is clear from Panini's own work is that he summarizes the efforts of many privious writers, from whom we may be sure he borrowed his form as well as many facts.'' A History of sanskrit Literature," Keith pR. 423. 17 " nando'pi nRpatiH zrImAn pUrvakarmAparAdhataH / virAgayAmAsa mantrINAM, nagare paTalAhRye // ... Ayustasya ca vai rAjJaH SaTSaSTIvarSI tathA / tasyApyanyatamaH sakhyaH pANinirnAma mALavA maMnuzrItva paTa0 rU pRSTha 612. ', 18 " prAyeNa saMkSeparucInalpavidyAparigrahAn / saMprApya vaiyAkaraNAn saMgrahe'stamupAgate // " vAcananIya, kAMDa 2, zle 484. 19 cAritsAgara taraMga 4 nA kSAkA 1, 2, 20. 20 mAlavAmAM, vidizA ane ujjainanI vacce, bheApAlanI pAsenuM kAI sthAna hatuM. 21 zuMgAnA samayanA ja sauthI pahelavahelA saMskRta lekhA maLe che. 22 Systems of Sanskrit Grammar pR. 32 For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM e pachIno lagabhaga 300-350 varSane samaya-pradeza navA vaiyAkaraNa vinAno kareverAna dekhAya che. eTale e samaya daramyAna saMskRtanI gati kaMika maMda ane kaMIka teja thatI rahI paNa guptanA samayamAM saMskRtane je sthAna maLyuM te Aje paNa tevuM ja thAyI che. kAta~-tyArapachI zivazarmA (sarvavarmana ?)nuM vatandra davArA joI zakAya che. teno samaya nizcita nathI paNa te lagabhaga I. sa. nA trIjA saikAmAM racAyuM haze. 23 teNe pANinInAM 4000 sutronAM 885 sUtra ane kRdaMtanAM sUtra gaNue te kula 1400 sutro banAvI teNe maMgalAcaraNamAM karelI pratijJA chAla sthalapamatathA, rAdhAntaratArtha IzvarA vyAdhiniratAstathA''lasyayutAzca ye // vaNikUsasyAdisaMsaktA lokayAtrAdiSu sthitA tevAM kSipravadhArtham................ yathArtha karI hoya tema lAge che. ATaluM nAnuM ane jaladI kaMThastha rahI zake tevuM vyAkaraNa jokapriya bane temAM navAI nathI. tenA para surata-vRtti je lagabhaga I. sa. 800 pachInI nahi hoya te ane bIjI TIkAo paNa racAyelI jovAmAM Ave che. cAndra- te pachI bauddha vaiyAkaraNa caMdragemina najare paDe che. eNe, sAMpradAyikatAne vaza thaI pataMjali mahAbhArthanA baijI, saubhava ane haryakSa jevA zuSka tAkakenA hAthe nAza thatA maThThAmonA bhAgane jAja sthAthI sAcavI rAkhyo na hato te te bIjA graMthanI mAphaka kayAranuM ye kAlakavalita thaI gayuM hota. 24 caMdragemine pitAnA vyAkaraNamAM jJatha guno dUkhAnuM evuM udAharaNa mUkayuM che te parathI jANI zakAya che ke skandagupate dUNa para je sAmAnya vijaya meLavyo teno samaya I. sa. 455 thI 467 lagabhagano che ane yazovarmAe je saMpUrNa vijaya meLavyo teno rAjyakALa lagabhaga I. sa. 490 thI 520 ne che;25 tethI caMdrageminano samaya I. sa. 460 pachI AsapAsano gaNI zakAya. caMdrageminanA samaya viSe rAtanA " candrAcAryAdibhirlabdhAdezaM tasmAt tadAgamam pravartitaM mahAbhASyam // " 'ullekha para aneka pAzcAtya vidvAnoe vicitra laMka karyA che. :temAM keTalAke pAThasadhArA karIne paNa vAstavika artha kADhayo nathI. paNa DaoN. kIlone uparyukta pAkane "candrAcAryAdibhirlabdhvA dezAntarAt tadAgamam pravartitaM mahAbhASyam // " A prakAre sudhArIne zuddha tarka pUrvaka artha kADhavAnI koziza karI che ane tene prAmANika TharAvavA vApIyane .. 23 Katantra (1 ) must have been written during the close of the Andras in the 3rd century A. D.-Mythic Journal, jAnyu. 1928 nA aMkamAM De. zAma zAstrIne lekha. 24 vAvAya bhatRharikRtane kAMDa 2 nA ke 487-489 , 25 bhArata prAcIna rAvaMrA vizvanAtha rekRta pR. 288. 2. kezavalAla dhruve pitAnA "sAhitya ane vivecana"mAM "eziyAI dUNe" nAmanA lekhamAM vAvananI sAravAramAM UMDANathI vicAra karyo che paNa temane samaya haju vidvAnone svIkArya nathI banyo. For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] mahAvaiyAkaraNa [1] " parvatAdAgamaM labdhvA bhASyavIjAnusAribhiH / __ sa nIto vahuzAkhatvaM candrAcAryAdibhiH punaH // A ullekha Apyo che. je kharekhara ApaNuM vaiyAkaraNonI samaya zaMkhalAmAM baMdha besato che. AthI eTaluM jANI zakAya che ke caMdrageminane samaya thAkavIrakAra bhatRharithI pUrva che. chatAM te samaya kayo haze te temaNe potAnA vyAkaraNamAM ApelA "raya gupta dU " e udAharaNathI nakkI karI zakAya che. caMdragemine pitAnA cAvamAM pANini, kAtyAyana ane pataMjalinA pAThene sudhAryo che ane banI zake teTaluM lAghava lAvavAno prayatna karyo che. teNe gifornArA pratyAhAra kADhIne navA mUkyA che. teNe vilA vALa ane dhAtupara kADhI nAMkhyo che. teNe pAdinIza thI lagabhaga 35 jeTalAM sUtro navAM banAvyAM che. ane nirakanAM 4000 sUtronI saMkhyAne ochI karI 3100 jeTalI karI nAMkhI che. cA vyAja para ghaNI TIkAo ane tene lagatA lagabhaga 15 jeTalA graMtho racAyAnA ullekha maLe che. 26 A graMthanA tibeTI bhASAmAM thayelA anuvAdomAMthI sthiramati7 nAmanA bauddhAcArye karelA keTalAka anuvAdo Aje paNa maLe che. jainendra-caMdrageminanI mAphaka sAMpradAyikatAne vaza thaI jainAcAryomAM sauthI prathama vyAkaraNanI racanA karanAra jainendranA kartA digaMbarAcArya devanaMdI najare paDe che. te caMdragominanA samakAlIna ke AsapAsanA che. temane keTalAka pUjyapAda paNa kahe che. be padeva ane AcArya hemacaMdra ne nA kartA tarIke devanaMdIno ullekha kare che. 28 mi. kIlone A baMne vyaktio bhinna hovAno ullekha kare paraMtu narIlaMgha-pAvaTI nA ullekha pramANe caThThArti-canansI sevananI madAtiH | - zrIpUjyapAdAparA''khyo guNanandI gunnaakrH|| temanAM ATalAM paryAyavAcI nAmothI e zaMkA dUra thAya che. A graMtha para ghaNI TIkAo ane nyAsa racAyA che, jeno AgaLa samayakramAnusAra ullekha thaze. devanaMdIe bIjA paNa keTalAka graMtho racyA che. vAkayapadIya-e pachI bhartuharinuM vApI je mAmaLa para TIkAgraMtha gaNAya che, te najare paDe che. bhartuharine mRtyusamaya cInI yAtrI IsaMge I. sa. 6pa0 noMdhyo che. A graMtha vidvAnomAM pramANabhUta manAya che. kAzikA-e pachI pAkinArA para rivrutta Ave che. A vRttinA jayaditya ane vAmana-ema be kartAo maLe che. jyAditya A vRttine pUrNa kare te pahelAM ja divaMgata thayA haze tethI vAmane e kArya pUruM karyuM hoya ema lAge che. jaya vyAkaraNa para 4 The Indian Autiquary April 1875. pR. 107 26 Indian Antiquary XXV nA pRSTha 103 para lekha. 27 sthiramatinA sabhya lagabhaga I. sa. 1000 ne belavelakare noMdhyo che. 28 vizeSa hakIkata mATe naina sAdi saMzonA aMka 1 nA pR. 64 parano paM. nAthurAma premIjIne nainendra vyAkaraNa caura lAvArtha sevana zIrSaka lekha juo. For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamu A eka suMdara TIkAgraMtha ApaNane prApta thAya che. A graMtha sAtamI sadIne hevAnuM anumAna che. jenAcArya vardhamAnakRta 2jaLastramAdhimAM A vRttinA kartA vizrAmnavidyAdhara evuM vAmananuM bIjuM nAma Ape che. hemacaMdrAcArye paNa vizrAtavidyAdharano ullekha karyo che. vAmana kRta eka sTiphanurAsana paNa maLe che. te kayA vAmananuM haze te jANI zakAtuM nathI. bIjo eka vAmana je thAirasUtra nAmanA alaMkAragraMthana karyA che te A TIkAkAra vAmanathI sarvathA bhinna che evuM tavidee nirNata karyuM che. kAzikAnyAsa-te pachI jAvitti para jinendrabuddhi bauddhAcAryane thANa prApta thAya che. temane samaya niNata nathI chatAM lagabhaga I. sa. 700 ne mAnavAmAM Ave che. - zAdAyana-tyAra pachI phArAthana 439 jovAya che. viTAnikAra khAsa karIne sainendranA RNI che. chatAM ThIka ThIka lAva karavAno prayatna karyo che. A. zAkaTAyane pote ja pitAnA vyAkaraNa para zodhavRtti racIne suMdara vistAra karyo che ane temaNe vyAkaraNanI paMcAMgI racI pUrNatA ANI che. phATAna tenA samayamAM lokapriya banyuM hatuM; je tenA para racAyelI TIkAo ane keTalAka graMtho parathI jANI zakAya che. tenA para vardhamAnasUrikRta jAtrAmadadhi ane madhavadhatuttivagere suMdara graMtha gaNAvI zakAya. A. zAkaTAyane rASTrakUTavaMzIya rAjA ameghavarSanA rAjyakALa (I. sa. 814-877) mAM thayA che. tethI A vyAkaraNa paNa te samayanuM mAnI zakAya. AcArya malayagirijIe pitAnI namUtra nI TIkA (pR. 15)mAM zAkaTAyanane "rAjanItizAmAjhaLaH" lakhe che. eTale teo cApanIya saMghanA AcArya hatA. yApanIya saMghano bAhyAcAra ghaNokhare digaMbara sAthe maLato-jhulato che. teo nagna rahetA, ane vetAMbara Agamone AdaranI dRSTie jotA. A. zAkaTAyane pitAnI samovRttimAM chevatra, niyukti, Adi vetAmbara graMthane atyaMta AdarapUrvaka ullekha karyo che. A. zAkaTAyane kevalikalAhAra ane strImuktinA samarthana mATe strI ane jimukti nAmanAM be prakaraNo paNa racAM che.31 Ama yApanIya saMgha vetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyonI keTalIka vAtone svIkAra karato hato. eka rIte A saMdha baMne saMpradAyane joDavA mATe zRMkhalArUpa kArya karato.32 A samaye mImAMsaka kumArila, je AThamI sadImAM thayA temaNe vyAkaraNanI cIvaTa dharAvanAra brAhmaNomAM khaLabhaLATa macAvyo. teNe madabhASya ane vAvasthAmAM ullekhela "tamIThuM sthAna padanIyam" je laukika vyAkaraNa bhaNavAnuM sUcave che tenuM pitAnA tatravata mAM khaMDana karyuM. temAM teNe jaNAvyuM ke-veda para pratiro eTale vaidika vyAkaraNa che te ja bhaNavuM joIe. tethI kaMI laukika vyAkaraNa bhaNavAnI AvazyaktA siddha thatI nathI. eTale teNe vyAkaraNanI mahattAmAM laukika paraMparAne mAnya na rAkhatAM veda 29 saptanavatyadhikeSvekAdazasu zateSvatIteSu ( 1197 ) / varSANAM vikramato gaNaratnamahodadhirvihita : // 30 che. pAThakano Indian Antiquary mAMno eNka. 1914nA lekha. 31 A baMne prakaraNe jaina sAtri saMzodha khaMDa 2 nA aMka 3-4 mAM mudrita che. 32 5. mahendrakumAra nyAyAcAryanI cAcavumudvanda mAru 2 nI prastAvanA. For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] mahAyAraNa [83] paranAM pratyeka prAMtijJAthonuM mahattva ravIkAryuM. eTale mImAMsake prathama pratirone mahattva ApIne bIjAnuM vidhAna kare evI mAnyatA ThasAvI. jainendra-mahAvRtti-te pachI saine cAdara para A. abhayanaMdita madAvRtti upalabdha thAya che. paM.nAthurAma premIjIe potAnA je vA rAjarSi devanI vALA lekhamAM jene vyAkaraNanA pracalita be sUtrapAThamAMthI abhayanaMdikRta sammatasUtra prAcIna ane pUjyapAdakRta siddha karela che. paM. premIjIe abhayanaMdine ra mati kAra vIranAdinA guru batAvyA che. ane temano samaya agiyAramI zatAbdi nirdhArita karyo che. A. nemicaMdra siddhAntacakravatInA guru paNa A ja abhayanaMdi hatA. A. nemicaMdrane samaya I. sa. 8980 nI AsapAsano nizcita karI zakAya che.33 tethI te ja samaya abhayanadine hevo joIe. abhayanAdie medavRttimAM vApavIya, mAgha temaja jAnavattAne ullekha karyo che. je A. abhayanaMdie ja kendra para madAvRtti racI hoya to temaNe nirvivAdataH I. sa. 960nI lagabhagamAM te banAvI haze. zabdAjabhAskara-A mavRtti para I. sa. 1060 nI lagabhagamAM di. AcArya prabhAcaMdra rAmolamAra nAmano nyAsa banAvya; kemake tenI racanA temaNe prakathAmamAru ane cAmutra pachI karI che. cAmuva dhArApati jayasihadeva (I. sa. 1056) nA rAjyanA prAraMbhakALamAM banAvavAmAM Avela che.34 A. prabhAcaMdra vyAkaraNa jevA zuSka zabdaviSayaka graMthane darzana-zAstranI tArkika carcAvaDe rasasabhara banAvI darzanagraMthanI kaTimAM mUkavAno prayatna karyo che. paMcavastu prakriyA-jainendranA prAcIna sUtrapAThapara AcArya zrutakIrtikRta vaM g cA upalabdha che. zrutakItie pitAnI prakriyA nA aMtamAM zrImatti zabdathI abhayanaMdikRta vRtti ane cAra zabdathI saMbhavataH prabhAcaMdrakRta thAvo ullekha karyo che. zrutakIrtine 5 samaya lagabhaga I. sa. 1980 manAya che. zrutakIrtie cArane jainendra vyAkaraNarUpI prAsAdanI ratnabhUminI upamA ApI che. tethI e vAtanI racanA lagabhaga I. sa. 106 nI ja samarthita thAya che. zabdArNavacaMdrikA- netra para phAriyA nAmanI vRtti paNa upalabdha che. buddhisAgara-e pachI vetAMbara jainAcAryomAM vyAkaraNanI sauthI pahelI racanA 33 nemicaMdra si. ca. e gamanasAra graMtha cAmuMDarAyanA saMbaMdhanArtha banAvyo hato. cAmuMDarAya gaMgavaMzIya mahArAja mArasiMha dvitIya (975 I. ) tathA temanA uttarAdhikArI rAjamala dvitIyanA maMtrI hatA. cAmuMDarAye zravaNabelagulastha bAhubali-gompaTezvaranI mUrtinI pratiSThA I. 981 mAM karAvI hatI. tathA cAmuM purANa I. sa. 978 mAM samApta karyuM hatuM. tethI A samaya sunizcita che. 34 zrIjayasiMhadevarAjye zrImaddhArAnivAsinA praaprpnycprmesstthiprnnaamopaarjitaamlpunnyniraakRtnirizamana zrImatramAndrAntina / zAmonamaznara parane puSpikA lekha. ' 35 kannaDI bhASAnA vannAmacaritanA kartA di. agala kavi zrutakIrtine pitAnA guru batAve che. A carita zaka saM. 1011 I. sa. 1989 mAM samApta thayuM hatuM. 11 For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 84 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM karanAra buddhisAgarasUri daSTigeAcara thAya che. temaNe vruddhisAgara dhvArA racyuM. A buddhisAgarasUri va mAnasUrinA ziSya zrI jinezvarasUrinA gurubhAI hatA. te caulukayavazAya duCbharAjanA rAjyakALa-i. sa. 109 thI 1021 daramyAna hatA. ane tethI A vyAkaraNanI racanA paNa te samaya lagabhaganI gaNAvI zakAya. A badhA vaiyAkaraNAnA vyAkaraNapradezane jotAM jotAM mAnasa sarevarasamA hemadrAcArya'nA siddhahemarAZAnurAsananAM darzana thAya che. 3. siddhahemazabdAnuzAsananI racanA hemacaMdrAcArya ne navuM vyAkaraNa banAvavA mATe uparyukta vyAkaraNeAnA abhyAsa karave| jarUrI hatA. ane tethI ja samaye kAzmIra dezathI ja nahi paNa bhinna bhinna dezeAmAMthI vyAkaraNanA prApya graMthA siddharAje maMgAvI sUrijIne arpaNa karyAM. sUrijIe potAnI atula buddhiprabhA ane satata parizramathI, pravacintALikAranA kathana mujaba, eka ja varSamAM savAlAkha zlokAtmaka vyAkaraNanA graMtha banAvyA. temAM temaNe traimAsa nI paNa gaNanA karI haze. paraMtu videma sUtra 1-1-26 paranA phremamyAla mAM potAnA jAvyAnurAAlananI ghoSajJaaTTA-cUDALi nAmanI vRttine ullekha jovAya che. ane acUkALi mAM rASTrAnurAsananA ullekha Ave che. AthI jANI zakAya che ke hemacaMdrAcAye siddhahemarASTrAnuzAlananAM pAMca aMge sUtra, 2 savRtti-ALapATa, rU 3LAva, 4 dhAtupAya ane huM jijJAsurAAlana i. sa. 1137 (saM. 194 ) mAM racyAM. A mULa mULa pAMca aMge lakhatAM eka varSa lAgyuM hoya te te asabhavita nathI, paNa pAMca aMgeAnA zleAkAnI saMkhyA savA lAkha thai zakatI nathI. ane tethI ja jarmana vidvAna . khurane A nyAsa sAthenA vyAkaraNanA nirmANukALa mATe traNa vaSa~nI kalpanA karAvI paDI che. tethI tenI racanA i. sa. i. 1140 (sa. 1197)mAM thai ema teo mAne che,37 temaNe ApelI graMthAnI A vyAkaraNa gurjarezvara siddharAja jayasiMhanI prArthanAthI ane sahAyathI racAyeluM hovAthI tenuM nAma siddhahemarAndrAnurAlana ApavAmAM AvyuM. kAIke tA siddharAjena kAritatvAt " siddham " hemacandreNa kRtatvAd 'hemacandram ', evI yathArtha kalpanA karI che, 38 "f A vyAkaraNamAM AThe adhyAyeA che. pratyeka adhyAyamAM cAra pAde che. tethI kulle khatrIza pAda thAya. temAM 4685 sUtreA che, ane kaLAnAM 1006 sUtreAnI sakhyA meLavavAmAM Ave te kula 5691 sUtreAnI sakhyA che. temAM sAta adhyAya sudhI te| sa MskRta bhASAnuM vyAkaraNa che ane AThamA adhyAyamAM cha prAkRta bhASAonuM vyAkaraNa ApavAmAM AveluM che. kevaLa saMskRta vyAkaraNusUtreAnI saMkhyA 3566 che jyAre prAta vyArA vALA AThamA adhyAyamAM 1119 sUtreA che. temAM pratyeka adhyAyanI sUtrasakhyA nimnalikhita che. For Private And Personal Use Only 36. zrIvikramAdityanarendrakAlAt sAzItike yAti samAsahasre / sabrIjanAtrAhipura tAnuM dagdha mA saptasannatvam / / yuddhisAgara, vyArana nI aMtima prazasti. 37 The Life of Hemchandra. khullurakRta, siMghI jaina graMthamALAthI prakAzita. 38 Systems of Sanskrit Grammar pR. 75,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] mahAyAkaraNa [85] prathama adhyAya-241 ( cotho adhyAya-481 | sAtamo adhyAya-673 bIjo adhyAya-460 | pAMcame adhyAya-498 | AThamo adhyAya-1119 trIjo adhyAya-para1 | cho adhyAya-692 A badhAmAM chaThTho, sAtame ane AThame adhyAya bahu vistRta che. pAMca adhyAyamAM jeTalI sUtrasaMkhyA che tethIye adhika bAkInA traNa adhyAyamAM che. kemake temAM kramaza: nta, taddhita ane prAta cha bhASAonAM vyAkaraNanAM moTAM prakaraNe AvelAM che. pratyeka vaiyAkaraNane A prakaraNano vistAra kare paDe che kemake temAM ghaNA viSayo para vistRta vaktavya hoya che. ekalA hemacaMdrAcArye ja vyAkaraNanAM pAMca aMgo racyAM ane te para vArtikanI paNa jarUra na paDe tevI kuzaLatAthI racanA karI e ja A vyAkaraNanuM mahattva che. vaLI A pAMce aMgo upara vistRta demapracAra paNa pite ja ro e kharekhara temanI addabhuta grahaNa ane saMgraha zaktine ApaNane khyAla Ape che. hemacaMdrAcAryuM na kevaLa saMskRta bhASAnuM ja ekaluM vyAkaraNa banAvyuM paNa AThamAM adhyAyamAM 2 prAkRta, 2 rasena, rU mAdhI, urA, 1 mUDhiA -pairAtrI ane 2 apabhraMza--ema dhye ziSTa sAhityamAM prasiddha bhASAonuM vyAkaraNa racyuM. gUjarAtI bhASAnI mAtA samI sapabhraMza bhASAnuM vizada vyAkaraNa sauthI prathama hemacaMdra ApI apabhraMzanA Adi vaiyAkaraNa tarIkenI khyAti meLavI. jema pANinie laukika vyAkaraNa pachI vaidika sAhityanA jJAna mATe aMtamAM vaivi racI tema hemacaMdrAcArye AThamA adhyAyamAM amArI bhASAmAM racAyelA jaina gAma graMthanA jJAna mATe TUMkamAM prayogAnukULa vArSamApanuM digadarzana paNa karAvyuM. A aSTAdhyAyI vyAkaraNanA batrIza pAdamAM pratyeka pAnI aMte eka eka loka-ema batrIza ane traNa anupUrtine maLI pAMtrIza kAnA suMdara lAkSaNika ane aitihAsika kAvyamAM caulukayavaMzIya sAta rAjAonI prazasti ApI che, je ke eka rIte pitAnA saMskRta, drathAzraya-mAthanA niSkarSa svarUpanA lAge che. te sAta rAjAono rAyakALa A pramANe che-1 mULarAja i. sa. 960 thI 95 ( vi. saM. 1017 thI 1052), 2 cAmuMDarAja (naM. 1 no putra) I. sa. 95 thI 1006, 3 vallabharAja (naM. 2 ne putra) cha mAsa, 4 durlabharAja (naM. 3 no bhAI) 1009 thI 1021, 5 bhImadeva (naM. 4 ne bhatrIje) I. sa. 1021 thI 1063, 6 karNadeva (naM. 5 ne putra) I. sa. 1063 thI 1093, 7 siddharAja jayasiMha (naM. 6 ne putra) I. sa. 1093 thI 1142.39 Ano gUjarAtI anuvAda paM. bahecaradAsajIe "purAtattva" naimAsikamAM Apela che. 4 bIjA vyAkaraNa sAthe siddhahemanI tulanA vyAkaraNamAM gurupaNuM doSarUpa manAyuM che. ane tethI ja mAtrADhA putrotsavIra maja thAvara jevI ukti yathArtha thayelI hemacaMdranA vyAkaraNamAM pratIta thAya che. 39 A badhA solaMkIvaMzanA rAjavIonA ItihAsa mATe juo durgAzaMkara zAstrIta "gujarAtInA madhyakAlIna rAjapUtone itihAsa bhA. 1-2. For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [< j zrI jaina satya prakAza vArtikA vinA sUtreA racatAM zAntinIya AdithI sadahemanAM nathI. siddhadaimanA sUtrazleAkeAnI sakhyA kevaLa 1100 vyAkaraNanA kAI paNa prayAga temaNe bAkI rAkhyA nathI. jyAM eka viSayamAM sAta-ATha sUtra racavAM paDayAM che tyAM hemacaMdra viSayane ekamAM sameTI potAnA viSayanI gaMbhIratA kuzaLatAthI batAvI Ape che. jema-- pANinI hemacaMd [ varSe sAtamu sutrAnI saMkhyA vadhI jatI jeTalI ja che ane tema chatAM pANini ane vArtikakArane eka ja sUtrathI e AkhAya " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 dhruvamapAye'pAdAnam 2 jugupsAvirAmapramAdArthAnAmupasaMkhyAnam (vArtika) 3 bhItrArthAnAM bhayahetuH 4 parAjerasoDhaH 5 vAraNArthAnAmIpsitaH 6 antardhe yenAdarzanamicchati 7 janikartuH prakRtiH 8 bhuvaH prabhavaH pALinIyanA adhyAyI kramamAM kAi paNa prakArane prakaraNavibhAga nathI. A krama vidhAnanA krame racAyele che. tene cadrageAmina, devanandI ane zAkaTAyana anusaryA che. ane tethI A krama vidyArthIne durgaMdha lAgavAthI bhaTTo dIkSita, jemanA samaya lagabhaga 1630 i. sa. nI AsapAsa che, temaNe pALinIyanAM sUtreAne prakaraNa puraskara peAtAnI vijJAntakaumudrImAM goThavyAM che. siddhahemantra vyAkaraNa parathI daimAmuddI athavA svarUpamAM nAmanuM suMdara vyAkaraNa racanAra jainAcArya mevijaya upAdhyAye e jaumudrI kramane hemacaMdranA anukaraNa rUpe lekhyA che.4deg tenA krama jovAthI thADA pheraphAra sivAya mevijayajInuM kathana satya puravAra thAya che, ema lAgyA vinA nathI rahetuM. 40 bhojinAmnA bhavadIkSitena siddhAntacuktA varakaumudI yA / zrI siddha hai mAnugatA vyadhAyi saivAzritA bhAnuvibhodayAya // aa pANinine jo Adi vaiyAkaraNu mAnIe te hemacaMdrane atima mahAvaiyAkaraNa mAnavAmAM jarAye atizayokti nathI. temaNe vepha thI laine vrutti vyAkaraNa paryaMta, jemane agAu nirdeza karavAmAM AvyA che, te badhAyanuM parizIlana karyuM-ema temaNe ApelA vaiyAkaraNAnA nAmanirdezapUrvakanA ullekhA parathI ApaNe jANI zakIe chIe. temAMnA keTalAkanAM nAmeA udAharaNArthe ahIM apAya che--- 1 indrigAmina, 2 utpala, 3 upAdhyAya ( kaiyaTa), 4 kakkala, 5 kalApaka 6 kAzikAkAra ( jayAditya; vAmana ), 7 kSIrasvAmI, 8 caMdrageAmina, 9 jayaMtikAra, 10 durgasiMha, 11 devanaMdI, 15 nyAsakAra (jinendrabuddhi ), 13 pANini, 14 bhASyakAra ( pataMjali ), 15 zeSarAja ke zrIzaila, 16 bhAja, 17 vAmana, 18 vAtikakAra (kAtyAyana), 19 vizrAMtavidyAdhara, 20 zAkaTAyana, 21 zrutapAla vagere. For Private And Personal Use Only apaayesadhirpaavanam || rArAradeg jainomudrI prazastine| zlA 12.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka] mahAvaiyAkaraNa [ 87 | te khAsa karIne zAkaDhAyana ane kAtatranA RNI che ane te te vaiyAkaraNAnA sIdhA ullekhA-utArAo levA chatAM temanuM sarvAMgINa sarjaka vyaktitva vidyArthI upara sIdhI asara pADayA vinA rahetu nathI. eTale ja temanuM racanA-kauzala tatkAlIna STine AlekhatuM aitihAsika mahattva dharAve che ema kahevuM asthAne nathI, ane tethI ja temanA svAsamAM, jema prabhAtre rAmolamamAM tarka zailI apanAvI che, tema temaNe nipajAvelA samanvayabharyAM navIna pravAha ApaNe nihALI zakIe chIe, je emanI vyApaka bhAvanA--zailIne AbhArI che. temAM zuM sAhitya-viSayatA, zuM dhArmikatA ke zuM rASTriyatva-e badhAne samucita meLa, mahAsAgaramAM bhaLatI nadIonAM mukhasame dRSTigocara thAya che. A ja dRSTi temanI aMtima mahAvaiyAkaraNa tarIkenI khyAtine samuvala karavA mATe pUratI che. hemacaMdranuM prAta vyAjjaLa e eka khAsa sthAna rAke tevA graMtha che, chatAM ahIM te eTaluM ja kahevuM ucita thaze ke hemacaMdra pUrvanAM prAta vyAkaraNA karatAM temanuM A vyAkaraNa aneka aMze pUrNa che. eTaluM ja nahi, temAMnuM apabhraMza vyAkarNa, jemAMthI cUlAtI bhASAnAM utpatti ane vikAsa thayAM tenA raciyatA tarIke hemacaMdrane saunI meAkhare mUke che. tethI ja temane apabhraMza vyAkaraNanA Adi vaiyAkaraNa lekhavA anucita nathI. Ane lagatAM dezI nAmamAhA ane prAtacAzraya vyi paNa teTalAM ja mahattvanAM gaNAvI zakAya. 5. siddhahemane lagatA prA AcArya. hemacandre 1 mULasUtreA. 2 e para zrRvRtti 18000 zleAkAtmaka ane laghuvRtti 6000 zlokAtmaka, 3 savistara vRttiyukta dhAtupArAyaNa 5600 zlokAtmaka, 4 savrutti uSNAdi sUtra ane pa mRDIkAyukta liMgAnuzAsana 3684 zleAkAtmaka e pAMce aMge ane 84000 zlokanA nyAsa ane laghunyAsa zlAka (?) paNa temaNe ekale hAthe racyA. khIjA vyAkaraNeAmAM te sUtra kAi race to vRtti kAi jA, tema uNAdi, dhAtupATha ane ligAtuzAsana kAi trIjA-ceAthAnA hAthe racAya. paNa A vyAkaraNamAM uparyukta pAMce aMge nA kartA eka ja hAvAthI vidyahemarAjJAnurAsananI e vizeSatA saune hRdayaMgama banI rahe che ane koi paNa zaMkAnuM eka ja hAthe AlekhAyeluM eka sarakhuM samAdhAna ApaNe meLavI zakIe chIe. vyAkaraNanA prayogA siddha karatuM U~cAzrayamadADhAvya racIne paNa peAtAnA vyAkaraNanA vidyArthIonI athavA gUjarAtanI parAmmukha apekSA temaNe dUra karI che. A dayAzrayanI saMpUrNa vizeSatA A maryAdita lekhamAM darzAvavI zakaya nathI. paNa eTaluM kahevuM te jarUrI che ke bhiTTanA TrAjya karatAM suMdara zailImAM A kAvyanI racanA thaI che. eTaluM ja niha paNa maTTiAvyamAM prayoge kramapuraskara sAdhavAnA uddeza rakhAyA nathI, jyAre DhacAzraya kAvya pratyeka sUtranA kramAnusAra prayAgA siddha karatuM, siddharAjanI vaMzAvalI ane tenA itihAsane kramazaH nirdeza karatuM saritA jevuM pravAhabaddha cAlyuM jAya che. Aje e kAvya gujarAtanA solaMkI vaMzanA pratihAsane nakakura khajAne khatI rahyuM che. saMskRta-DhayAzrayamAM 20 saryAM che. ane siddharAja sudhInA itihAsa pUrNapaNe AlekhAyele prApta thAya che. prAkRta-yAzraya teja rIte ADamA adhyAyanAM prAkRta sUtreAnA prayAge sAdhatuM ane kumArapAlane itihAsa darzAvatuM A sa`mAM racAyuM che. hemacaMdranA miyAnacintAmAM, aneAthasaMhaiM ane dezInAmamAhA uparyu kta vyAkaraNasiddha yaugika ane rUDha zabdonA saMgraha karatA heAvAthI tene ja lagatA gaNAvI zakAya. For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [<<] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM A sivAya khInna AcAryo ke jemaNe hemacadranA vyAkaraNa upara ja svataMtrarUpe lakhyuM che temane ane temanA racita graMthenA ullekha nIce karAya cheH graMtha graMthakAro jayAnaMda | jijJAsurAAlanavRtti (bIjI) 2 dhAtupAi ( svaravarNAnukSmacusta ) rU yiAratnanamuya (5661 zrlAkasaMkhyA) 4 haimavibhramasaTIka 5 haimavibhramavRtti 6 hai malaghunyAyaprazasti avacUrI 7 nyAyamaJjuSA 8 syAdizabdasamuccaya 2 candrajJamA [haimajaumuvI ] 7000 zloka. 3 haimazabdacandrikA 4 hai prakriyA 5 hai laghu prakriyA "" vanyAsa 35000 zloka A badhAya graMthA pAtapeAtAnA viSayamAM siddhahema vyAkaraNanA aMgabhUta che. ane tethI siddhademanA abhyAsIne vyutpatti mATe ATalAM sAdhane pUratAM che evA svAnubhava che. A vyAkaraNa parathI saMkSipta karelAM keTalAMka vyAkaraNA ApaNane upalabdha thAya che; temAM nIce mujabanAM gaNAvI zakAyaH 1 siddhasArasvata Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir puNyasuMdaragaNi41 guNaratnasUri42 guNacaMdrasUri jinaprabhasUri udayacaMdra hemaha'sa (saM. 1511) amaracaMdrasUri43 For Private And Personal Use Only devAnaMda meghavijaya upAdhyAya.44 5 "" "3 7 bAlabhASA vyAkaraNasUtravRtti 8 haimavRhatprakriyA (Adhunika) girajAza'kara zAstrI A sivAya Adhunika samayamAM A. zrI vijayanemisUrijIe livrundema vyAkaraNa parathI ,, mahendrasuta vIrasI. vinavijayApAdhyAya ', 44 * vinayante te guphtaH rojarArInuvatsare teSAm '' (1758) 41 jAme vajrasarvavatsaramite 1466 vi. saM.mAM graMtha banyA. jyAratnasamucayanI aMtima prazasti zlA 63 42 akAri guNacandreNa vRttiH stra- parahetave / TevasUrimAmonacacarI sarvA| daimavitramavRttinI aMtima prazasti. teeA vAdidevasUrinA ziSya che. jyAre vAdidevasUrine samaya saM. 1143-1226 te che, tethI temane samaya paNa te ja nakkI thAya che. 43 teo visaladevanA rAjyakAla I. sa. 1243-1261 mAM vidyamAna hatA. jIe prabandhakoza gata amara candrasUri prabandha. 272 daimaumuddInI aMtima prazastinA zlA 7
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [8] kanakaprabha46 dIpotsavI aMka | mahAyAkaraNa cAra ane A. zrI sAgarAnaMdasUrijIe eka vyAkaraNa banAvela che. te sivAya prati vyAkaraNane kaumudIkrame kharataragacchIya zrI kRpAcaMdrasUrijIe banAveluM jovAya che. A saumAM meghavijaya upAdhyAya ane vinayavijaya upAdhyAyanAM vyAkaraNanI racanA gaMbhIra ane svastha hovAthI vadhAre saphaLa che. ane Aje paNa jaina sAdhuomAM tenuM paThanapAThana kayAMka kyAMka jovAmAM Ave che. 6. siddhahema para TIkA sima vyAkaraNa para aneka TIkAgra Aje paNa ApaNane upalabdha thAya che. temAMnA maLI zakya teTalAM nAmo nIce darzAvavAmAM Ave che. TakAgraMthanAma zlesaMkhyA kartA saMvata 1 bRhannyAsa 84000 hemacaMdrasUri 2 laghunyAsa 53000 rAmacaMdrasUri (hemacaMdranA ziSya, samakAlIna) dharmaghoSa 4 katicid durgapadavyAkhyA devendra 45 (hemacaMdranA ziSya udayasAgaranA ziSya) 5 nyAsoddhAra 6 haimaladhuvRtti kAkala (kala) kAyastha hemacaMdrane samakAlIna) 7 haimabRhadvRtti DhuMDhikA saubhAgyasAgara 1591 8 haimasaMskRta (vyAkaraNa) DhuMDhikA / vinayacaMdra 9 haimaprAkRta (vyAkaraNa) DhuMDhikA / udaya saubhAgya gaNi. 10 haimalaghuvRtti DhuMDhikA munizekhara 11 haima-avacUri dhanacaMdra 12 haimacaturthapAdavRtti udayasaubhAgyo 1591 13 haimavyAkaraNadIpikA jinasAgara 14 haimavyAkaraNaavacUri ratnazekhara 15 prAkRta dIpikA haribhadra (dvitIya) 16 prAkRta avacUri hariprabhasUri 17 hemadurgapadaprabodha jJAnavimalaziSya valabha. 18 haimakArakasamuccaya zrIprabhasUri 1280 18 haimavRtti 20 AkhyAtavRtti naMdasuMdara 45 "hemacaMdrAcAryanA ziSya udayacaMdra, tenA ziSya devendrasUri 46 hemacaMdrasUrinA udayacaMdra, tenA ziSya devendra, tenA ziSya kanakaprabha hatA. 47 SaTtarkakarkazamatiH kavicakravartI, zabdAnuzAsanamahAmbudhipAradRzvA / ___ ziSyAmbujaprakarajRmbhaNacandrabhAnuH kakkala eva sukRtI jayati sthirAyAm // daivijhamanI aMtima prazastine 0 5 ane mAM- 20 mAMnA 0 20 ne zleTa 112-115 For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 90 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM AmAMthI vRdanyAne zeDo bhAga, kanakaprabhane cATTAra ane AThamA adhyAya prAMta vyAkaraNa para udayasaubhAgye racelI dRmaTukti mudrita thaI pragaTa thayAM che. bAkInA TIkAgraMthe prAya: apragaTa che. 7. siddhahemano pracAra uparyukta vizeSatAothI paripUrNa A vyAkaraNa jyAre hemacaMdra pUrNa karyuM tyAre gUrjarapati siddharAja jayasiMhe tene samAreha pUrvaka hAthI para mUkI, pitAnA mahelamAM padharAvI bhakti pUrvaka pUjA karI ane 300 kuzaLa lahiyAo pAse tenI nakale karAvI, aMga, baMga, kaliMga vagere batrIza dezomAM pracAra karavA mATe A vyAkaraNanI nakale mokalI. ekalA kAzmIranA sarasvatI bhaMDAra mATe ja vIsa jeTalI nakale mokalavAmAM AvI hatI. pitAne Adhina rAjyomAM vikrama vyAkaraNa bhaNavAnI rAja-AjJA karavAmAM AvI ane ATha vyAkaraNane jANakAra kAkala nAmane kAyastha vaiyAkaraNa daima thAvAra nA adhyApaka tarIke niyukta thayo. A vyAkaraNanA abhyAsIone parIkSAmAM pAsa thatAM uttejana ane puraskAra apAvA lAgyAM. * A rIte hemacaMdranA jIvanakALamAM ja A vyAkaraNano khUba pracAra karavAnA prayatno karavAmAM AvyA. paNa hemacaMdranA svargagamana pachI prAyaH brAhmaNonI sAMpradAyikatAthI ane kumArapALa pachI ajayapAla (saM. 1173-76) nA jaino taraphanA pratyAghAtI valaNathI A vyAkaraNanA jainetara vidvAno vadhu na nikaLyA. jena sAdhuomAM teno pracAra vizeSapaNe hato. paNa zrAvake vyavasAyI hovAthI saMskRta bhaNatA nahotA. pAchaLathI jaina sAdhuomAM paNa A vyAkaraNane pracAra dhIme dhIme ghaTato gayo. ane pariNAme zrI hemacaMdrAcAryanuM A vyAkaraNa tenI khyAti ane gyatA mujabanA pracArathI vaMcita rahI gayuM. ahIM eTaluM kahevuM jarUrI che ke atyAre jeTalA saMskRta-pAkRta-bhASAnA jaina sAhityamAM rasalenArA jena ane mukhyatve jainetara vidvAne dRSTigocara thAya che teTalA prAyaH kAI kALe nahotA. eTale A samaye A vyAkaraNa temaja bIjA jaina sAhityanA pracAra mATe samartha prayatna karavAmAM Ave to ghaNo ja lAbha thaI zake ema che. ApaNuM pUjya munivara ane samAjanA AgevAna gRha A tarapha avazya lakSa Ape ema IcchIe. upasaMhAra game tema hoya paNa hemacaMdranuM vyAkaraNa je gUjarAtanI asmitAnuM rakSaka ane sarjaka che tene ApaNe joIe teTaluM na apanAvyuM, ane tethI tenI mahattA ApaNe samajI zakyA nathI. paNa yuropIya vidvAnoe to dhAtupa thai, kaLAvitti, sTijAnurAsana, vArthasaMda ane mAnacittAmA jevA graMthe saMzodhita karyA ane te graMthano Aje paNa pUrNa rIte upayoga kare che. are ! hemacaMdranI mahattA gAtA bulhara jevA vidvAne to temanA jIvana para suMdara prakAza pADato eka A graMtha race che. ApaNe paNa e mahApuruSanI vidvattAne vadhu pichANIe ! For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya ane temanuM sAhitya bAramI-teramI sadInA paramaprabhAvaka, yugapravartaka sUrIzvaranA ojasapUrNa jIvana ane atisamRddha sAhityane paricaya lekhakaH pU. munirAja zrI suzovijyajI, rAdhanapura Oii jarAtanI asmitAnA Adya draSTA, 12-13 mA saikAnI asAdhAraNa samartha 1. vyakti, kalikAlasarvajJa birudadhAraka, mahArAjA siddharAjanI sabhAnA - ziratAja, kumArapAla bhUpAlanA pratibaMdhaka guru, ane vyAkaraNa-nyAyasAhityakozadharmazAstra vagere viSayonA sADAtraNa karoDa kapramANa prathenA praNetA zrI hemacandrAcArya mahArAjanuM nAma bhAratIya ItihAsamAM amara che. A lekhamAM e mahApuruSanA jIvananA keTalAka viziSTa prasaMgo tarapha ApaNe daSTipAta karIzuM. janmasthAna mAtApitAdi. saddaguNa ane samRddhithI bharapura gurjarabhUminA pATanagara aNahilapuramAM caulukyavaMzI mahArAjA siddharAjanuM rAjya tapatuM hatuM. A vakhate dhaMdhukA (atyAre paNa je amadAvAda jillAmAM e ja nAmathI vikhyAta che te) zaheramAM moDha vaMzamAM pratibhAzAlI cAca (cAciMga) nAme zreSThi rahetA hatA. tene dharmaparAyaNuM zIlavaMtI pAhinI nAme strI hatI. A pAhinIdevIe eka rAte svapnamAM citAmaNi ratna joyuM; mAtra joyuM eTaluM ja nahIM paNa bhaktinA AvezathI te gurumahArAjane samarpaNa karyuM. prabhAtakALa thatAM pAhinIe tyAM birAjatA caMdraga7mukuTamaNi pUrNatalagacchIya prauDhapratApI zrImAna devacaMdrasUrIzvarajI mahArAjane svapnanI hakIkata nivedana karI. tyAre devacandrasUrIzvare jaNAvyuM ke : "he bhadre ! jinazAsanarUpa mahAsidhumAM kaustubha samAna tane putraratna prApta thaze, jenA sucaritrathI AkarSAIne devatAo paNa tenA guNagAna karaze. A pramANe sUrIzvarajInuM bhAvI zubhasUcaka vacana sAMbhaLIne harSamAna thayelI te AhaMtapAsaka pAhiNI gurumahArAjane vaMdana karI svagRhe gaI. ekadA te garbhane prabhAvathI pAhiNIne jinezvara prabhunA bibenI pratiSThA karavAne dehale utpanna thayA. ane te dehalo cAcIMgapatie pUrNa karyo. A rIte divase pUrNa thatAM IsvIsana 1088-89, vIrasaMvat 166pa, vikrama saMvata 1145 nI kArtika pUrNimAnA 1 jaina sAhityane saMkSipta ItihAsa" graMthamAM (5. 288-289) A. zrI devacaMdrasUrIzvarajInI para parA A pramANe ApI che. pUrNatallagacchIya zrIdattasUrijInA ziSya zrI yazobhadrasUri zrI cazabhadrasUrinA ziSya zrI pradyumnasUri, zrI pradyumnasUrinA ziSya zrI guNasenasUri ane zrI guNa senasUrijInA ziSya zrI devacaMdrasUri. For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ kara] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM parama pavitra divase pAhinIe putraratnane janma Apyo. cAca TIe ghaNuM ja ADaMbara pUrvaka putrane janmatsava ujajo. nAmakaraNa ane dhArmika saMskAra bArame divasa vyatIta thatAM cAca zreNIe sala parivArane ekatrita karyo, ane putrajanma pahelAM pAhinIne je dehale utpanna thayo hato te hakIkata cAca brekIe saune kahI saMbhaLAvI. ane te putranuM aMgadeva evuM nAma pADavAmAM AvyuM. putranAM lakSaNo pAraNamAMthI khabara paDe che. bIjane caMdramAnI jema vadhatA pratibhAzALI ane parAkramI putrane bAlyAvasthAmAM ja pUrvabhavanA uccattama saMskAre udayamAM AvavAnA hoya tema dharmaparAyaNA mAtA pAhinIe dhArmika saMskArene vAraso Apyo hato. mAtApAhinI hamezAM putra sahita devadarzana karavA jatI hatI. eka vakhata jinamaMdidaramAM devadarzana karI guruvaMdana karavA te putra sahita upAzrayamAM gaI. tyAM nAne bALa caMcaLa caMgadeva ekadama gurumahArAjanA Asana upara besI gayA. e vakhate tenI suMdara AkRti, bhavya lalATa, vizAla netro vagere sulakSaNe joI guru mahArAje mAtA pAhinIne svapnanI vAtanuM smaraNa karAvyuM. ane tenI bhUrI bhUrI prazaMsA karI. bAda putra sahita mAtA vaMdana karIne potAnA gRhe pAchI pharI. mAtA pAse putranI yAcanA zrImAna devacaMdrasUrIzvarajI caMgadevanAM sAmudrika lakSaNo uparathI te ke prabhAvaka mahApuruSa thavAne che te barAbara samajI gayA hatA eTale temaNe saMgha samakSa sarva hakIkta nivedana karI. pachI sUrIzvarajI ane sarve nakkI karyuM ke ApaNe cAciMga zreSThine tyAM javuM ane caMgadevanI yAcanA karavI. surIzvarajI ane saMghanA saMgrahastha cAciMga zreSThine tyAM gayA. gurumahArAja ane saMghane svagRhe Avelo jANu harSita thayelI pAhinIe temane Adara satkAra karyo ane kahyuM "he prabho ! Aja mAre janma kRtArtha thayo. ApanA ane saMdhanA pUnata caraNa kamaLathI mAruM AMgaNuM pavitra thayuM. he prabho ! mArA mATe AjJA hoya te pharamAvo ! ApanI ane saMghanI AjJA zirasAvaMgha karavAne taiyAra chuM." A pramANe pAhiNInAM vacana sAMbhaLI sUrIzvarajIe kahyuM: "he ratnakukSiNI! gharmarUpI kalpavRkSane navapallavita karanAra, saMdharUpI naMdanavanane zobhAvanAra, jainadharmane vijaya vAvaTo pharakAvanAra, samartha rAjavIone pratibaMdha pamADanAra, aneka grantharUpI pulamAlAone guMthanAra, tArA putraratnane pRthvImaMDalamAM jainadharmane DiDimanAda prasAvavA amane samarpaNa kara !" pAhinIe vicAryuM ke atyAre putrane pitA vidyamAna nathI. A bAju gurumahArAja ane saMdhanI mAgaNI che. have mAre zuM karavuM? prANapriya ekanAeka putrane viraha paNa kema sahana thAya ? gurumahArAja ane saMdhanuM vacana paNa kema utthApana thAya ? Akhare putramohane dUra karI hRdayamAM daDha nizcaya karI mAtAe kahyuM: "he prabho ! ApanI ane saMghanI AjJA ullaMdhana karavI ucita nathI. Apane ane saMdhane yogya lAge tema kara !" ane mAtAe putrane gurudevanA karakamalamAM samarpaNa karyo. saMgha ane gurudeva harSita thayA. dhanya che e baDabhAgI mAtAne! AvI mAtAo ane AvA putrathI ja bhAratabhUmi ujajavala banelI che. For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpatsavI aMka ] zrI hemacandrAcArya [ 93 ] dikSA ane nAmasthApana sUrIzvarajI caMgadevane sAthe laI sthaMbhanapuramAM padhAryA. udayanamaMtrone sarva vAtathI vAkepha karyA. dharmaraMgI samayajJa buddhizAlI maMtrIzvare temAM sahAnubhUtI pUrI. caMgadevanA pitA cAcIga paradezathI dezamAM AvyA. putravirahanI khabara paDatAM te kopAyamAna thayA. ane putrane pAcho lAvavA khaMbhAta gayA. paNa mahAbuddhinidhAna udayanamaMtrIe temane samajAvI lIdhA ane ghaNuM ja ThAThamATha pUrvaka caMgadevane tyAM bhAgavatI pratrajyAre (dIkSA ) ApavAmAM AvI. ane temanuM nAma semacaMdra jAhera karavAmAM AvyuM. ane bAlasAdhu tarIke temanI prasiddhi thaI jJAnAbhyAsa, kAzmIra tarapha prayANa dhAraNazakti, pUrvabhavanA susaMskAra, bAlyajIvana, ekaniSThatA, ane sAdhana sAmagrIbadhuM maLI Ave eTale pachI pUchavuM ja zuM ? buddhinidhAna bAlamunivara somacaMdra saMyama mArgamAM Agekuca karatAM, jJAnAbhyAsamAM otaprota thaI gayA. ane ceDAM ja varSamAM vyAkaraNa, nyAya, sAhitya Adi aneka viSayonA pAragAmI banyA. ekadA ekAdathI lakSapada karatAM adhika pUrvanuM ciMtavana karatAM temane ekadama kheda thavA pUrvaka vicAra uddabhavyo ke-alpabuddhi evA mane dhikkAra che. buddhinA adhika vikAsa mATe kAzmIravAsI devInuM ArAdhana avazya karavuM joIe. ema nizcaya karI gurumahArAjanI AjJA mAgI. guruvaye AjJA ApI. eTale keTalAka gItArtha sAdhuo sAthe somacaMdra munivare tAmraliptithI kAzmIra tarapha prayANa karyuM. giranAra para dhyAna, sarasvatIdarzana vihAra karatAM rastAmAM bAvIsamA tIrthakara zrI neminAthanA nAmathI suprasiddha evA zrI raivatagiri (giranAra-junAgaDha) tIrthamAM gItArthonI anumatithI semacaMdramunivare ekAgra dhyAna AdaryuM. rAtri vyatIta thavA lAgI. ardharAtre brahmatejanA nidhAnarUpa sAkSAta sarasvatI devI AvI khaDI thaI ane kahevA lAgIH "he nirmaLa buddhimAna vatsa ! have tAre tyAM javAnI jarUra nathI. bhaktithI vaza thayelI huM tArI sarva IcchA pUrNa karIza." ATaluM kahIne vAdevI adazya thaI gaI. bAkInI rAta dhyAnamAM pasAra karI somacaMdramuni prabhAte svasthAnamAM AvatA rahyA. sarasvatInA prasAdathI somacaMdra muni siddhasArasvata, ane buddhinA bhaMDAra thayA. je uddezathI kAzmIra javAnuM hatuM te vacamAM ja sadhAI gaye eTale e taraphano vihAra mokupha rahyo. AcAryapadavI, nAmamAM parivartana zAsananI dhurAne dhAraNa karavAnuM sAmarthya, sahaja ojasvItA, siddhasArasvatapaNuM, gahana jJAna ane Adarza bAlabrahmacArI jIvana vagere guNothI AkarSAI zrI devacaMdrasUrIzvarajIe. zrI saMdhanI vinatithI, mahatsavapUrvaka, potAnA bAlaziSya somacaMdra munivarane vi. saM. 2 caMgadevanI dIkSA kayAre thaI te mATe be abhiprAya maLe che: [1] prabhAvaka caritrakAranA lakhavA mujaba vikramasaMvat 1150 mAdha zudi 14 zanivAre brahma muhUrte pArzvanAtha prabhunA caityamAM dIkSA ApavAmAM ApI ane semacaMdra nAma pADavAmAM AvyuM. arthAt e vakhate caMgadevanI ummara pAMca varSanI hatI. dIkSA samaye grahonI kaI sthiti vartatI hatI te paNa temaNe pradarzita karyuM che. jijJAsuoe tyAMthI joI levuM. [2] metuMgasUrinA mata pramANe vikramasaMvat 1154nA mAgha zudi 4 zanivAre dIkSA thaI. arthAt caMgadevanI ummara e vakhate nava varSanI hatI. For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 74 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM 1266 nI akSayatRtIyA (vaizAkha zudi trIjanA divase 21 varSanI vaye AcAryapadathI vibhUSita karyA. AcAryapadavI pachI semacaMdramuni hemacandrasUrinA nAmathI vikhyAta thayA. hemacandrAcAryanI mAtRbhakti hemacandrAcAryanI mAtRbhakti paNa koI anerI ja hatI. sAdhu ane AcArya thavA chatAM temanA hRdayamAMthI mAtRpremanuM vismaraNa nahotuM thayuM. putrane ATalA ucca sthAne pahoMcADavAmAM nimittabhUta mAtA ja hatI. mAtAe paNa saMsAra parathI meha utAryo ane bhAgavatI pravajyA aMgIkAra karI. te vakhate zrI hemacaMdasUrIzvare pUjya gurudeva zrI devacaMdrasUrIzvarane vinaMtI karIne pitAnI mAtA sAdhvIne gurudevanA haste pravartinI pada apAvyuM. ane saMgha samakSa siMhAsana para besavAnI chUTa apAvI. dhanya ho evA putra ratnane ke jeNe mAtAne paNa tArI. siddharAja sAthe samAgama ane rAjasabhAmAM Agamana - zrI saMgharUpa sAgaranA kaustubha samAna bhagavAna hemacaMdrAcArya rAmAnugrAma vihAra karatAM eka vakhata gujarezvara siddharAjanI rAjadhAnI aNahilapura pATaNa nagaramAM padhAryA. eka divasa mahArAjA siddharAja sainyathI parivarelA gajarAja para ArUDha thayelA rathavADIe javA nagaramAM thaIne pasAra thaI rahyA hatA. nagarajane banne bAju UbhA rahI A dazya nihALI rahyA hatA. samayajJa bhagavAna hemacaMdrAcArya paNa eka bAjue regya sthaLamAM UbhelA hatA. siddharAjanI dRSTi te divya mUrti para paDI. brahmacaryanA tejathI temanuM bhavya lalATa camakI rahyuM hatuM. dekhatAMnI sAthe ja praNipAta karavAnuM mana thaI jAya evI e bhavya AkRti hatI. bannenI daSTinuM mIlana thatAM siddharAje dUrathI ja praNipAta karyo. ane zrI hemacandrAcArye mitavadane saMskRta padAmAM avasaracita AzIrvAda Ape kAraya prasaraM siddha ! hastirAjamazaGkitam // prasyantu diggajAH kiM tairbhastvayaivoddhatA yataH // 67 // (prabhA0 hema0 caritra) "he siddharAja ! zaMkA vinA gajarAjane AgaLa calAva, bhale digagajo trAsa pAme, tethI zuM? bhUmaDalane te tuM ja dhAraNa karI rahyo che." A pramANe saMskRtamaya madhuravANI sAMbhaLI siddharAja prasanna thayA, eTaluM ja nahIM paNa teNe zrI hemacaMdrAcAryane aharniza rAjasabhAmAM padhArI AvI suMdaravANI saMbhaLAvAnI vinaMtI karI. A rIte siddharAja ane hemacaMdrAcAryano prathama samAgama thayo. jema jema hemacaMdrAcAryane rAjasabhAmAM javAnA prasaMge AvatA gayA tema tema siddharAja ane hemacaMdrAcAryanI vacce snehanI sAMkaLa guMthAtI gaI rAjasabhAmAM temanuM mAna vadhavA lAgyuM. eka vakhata rAjasabhA bharAI hatI. mahArAjA siddharAja siMhAsana para ArUDha thayA hatA. maMtrimaMDaLa yogya sthAne beThuM hatuM. viddavarga potapotAne sthAne sthita hatA. hemacaMdrAcArya paNa svasthAne birAjyA hatA. evAmAM siddharAje rAjasabhAmAM sau samakSa prazna karyo ke-"vizvamAM kayo dharma saMsArathI mukta karanAra che?" dareka darzanakAre pitA potAnA dharmanI mahattA samajAvI. pachI siddharAje hemacaMdrAcArya tarapha dRSTi pheMkI. hemacaMdrAcArya ema to kahI zake ema nahatuM ke mAro dharma sAco che ane saMsArathI mukta karI zake eve che. kAraNa 3 koI sthaLe vi.sa. 1162mAM AcAryapada maLyAno ulalekha che. A ullekha pramANe AcArya padavI vakhate 17 varSanI umara hatI. For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrI hemacandrAcArya [5] ke siddharAja zaivadharma hato. eTale samayajJa hemacaMdrAcArye rAjAnA praznanA pratyuttaramAM purANanA zaMkhAkhyAnane adhikAra saMbhaLAvI-"saMjIvinI nyAya jaNAvI batAvyuM ke - tirodhIyate darbhAdhairyathA divyaM tadauSadham / tathA'muSmin yuge satyo dharmo dharmAntarairnapa // paraM samagradharmANAM sevanAt kasyacit kavacit / jAyate zuddhadharmAptidarbhacchannauSadhAptivat // "he rAjana ! jema darzAdi sAthe maLI javAthI divya auSadhInI pichAna thatI nathI, tema A yugamAM keTalAka dharmothI satyadharma tirabhUta rahyo che, paraMtu samagra dharmonA sevanathI, dabhaMmizrita divya auSadhinI prAptinI jema, koIkane zuddha dharmanI prApti thaI jAya che." hemacaMdrAcAryano Avo niSpakSa pratyuttara sAMbhaLI siddharAja ghaNe ja mugdha banyo. gurjarezvare hemacaMdrAcAryane karelI vinati: nUtana vyAkaraNanI racanA mAlavadezanA vijayamAM je rAjakIya jJAnabhaMDAra aNahilapura pATaNamAM lAvavAmAM Avyo hato temAMthI mAlavapati bhojarAjakRta lakSaNazAstra-zabdazAstra (vyAkaraNa), alaMkAra, ta, vaidaka, jyAtiSa, rAjanIti, aMka, zakuna, adhyAtma, vAstuzAstra, sAmudrikazAstra, nimittazAstra, arthazAstra, svapnazAstra, AryasaddabhAva vivaraNa, meghamALA, praznacUDAmaNi, vagere viSanAM aneka pustaka nIkaLyAM. siddharAjane Avo jJAnabhaMDAra pitAnA rAjyamAM paNa karavAnA manorathe pragaTyA. lakSaNazAstra mATe siddharAje pUchyuM ke "A zuM che?" hemacaMdrAcA jaNAvyuM ke-"e mAlavapati bhojarAjakRta bhajavyAkaraNa che. e sivAya paNa emanA svaracita aneka granthA che. A sAMbhaLI siddharAje kahyuM ke-"ApaNuM bhaMDAramAM zuM e zAstro nathI ? samasta gurjaradezamAM zuM koI vidvAna nathI? ApaNI rAjasabhAnA vidvAno zuM nisteja thaI gayA che ?" A zabdo sAMbhaLatAM ja rAjasabhA khaLabhaLI UThI ane vidvAne ekabIjAnI sAme jovA lAgyA. Akhare darekanI dRSTi hemacaMdrAcArya para paDI. mahArAjA siddharAje vijJapti karI ke- "he bhagavana! eka abhinava vyAkaraNa banAvI Apa amArA mane ratha pUrA kare ! Apane joItI badhI sAmagrI huM pUrI pADIza. mArI ane ApanI kIrti cAvavaMdraddhivAra jayavaMtI varte, jagata para mahAna upakAra thAya ane ApaNe jJAnabhaMDAra nUtana vyAkaraNathI alaMkRta bane te mATe mArI A vinaMtIne svIkAra kare." gurjarezvaranI vinaMtIne hemacaMdrAcArye svIkAra karyo. sUrIzvaranI preraNAthI sevakane kAzamIradezanA bhAratIdevInA bhaMDAramAMthI vyAkaraNazAstranAM ATha pustake lAvavA mokalyA. teo kAzmIradezanA pravara nAmanA nagaramAM pahoMcyA. bhAratIdevInI caMdanAdikathI pUjA-stuti karI. eTale saMtuSTa thayela bhAratIe svaadhiSThAyakone AjJA karI ke-"zrI hemacaMdra vetAMbara mAre prasAda pAtra che, eTaluM ja nahIM paNuM mArI mUrtimaMta pratikRti che, mATe temanA nimitte pradhyavargane pustaka ApI vidAya kare!" adhiSThAyaka AjJA pramANe pustaka ApI temane vidAya karyA. teoe aNahilapurapATaNa AvI e pustake mahArAjA siddharAjane samarpaNa karyA. ane bhAratine hemacaMdrAcArya para keTale AdarabhAva che te hakIkta nivedana karI, je sAMbhaLI For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [[varSa sAtamuM siddharAja ati saMtuSTa thaze. pachI siddharAje AThe pustake hemacaMdrAcAryane samarpaNa karyA. TUMka mudatamAM ja sihasArasvata hemacaMdrAcAryajIe eka savAMgasaMpUrNa abhinava vyAkaraNa taiyAra karyuM. temAM ATha adhyAya banAvyA. ekeka adhyAyamAM cAra cAra pAda mUkyAM. eTale AThe adhyAyanAM kula 32 pAda thayAM. sAta adhyAya saMskRta vyAkaraNanA racyA. ane AThame adhyAya prAkRtamAM vyAkaraNano banAvyA. sAte adhyAyanAM mULa sUtra 4685, uNudInAM 1006 sUtra ane AThamA adhyAyanAM 1119 sUtro che, ema sarve maLI AThe adhyAyanAM 5691 sUtra che. kula sUtranA ke 1100 che. A vyAkaraNanuM nAma tenA preraka ane racayitAne nAmanA samanvaya rUpe "siddhahema' rAkhavAmAM AvyuM. ane AnI upara khuda hemacaMdrAcArye brahadra, madhyama ane laghu ema traNa pajJa TIkAo banAvI. bRhad vRttinuM pramANa 18000 zloka pramANanuM che. madhyama vRttinuM pramANa 12000 zloka pramANunuM che. ane laghuttinuM pramANa 6000 zloka pramANanuM che. pratyeka padane aMte ekeka zleka mUkavAmAM Avela che. te AryA, upajAti, anuSya, zikhariNI, zArdUlavi, vaMsatatilakA, mAlinI, upendravajI vagere chaMdathI alaMkRta che. temAM mULarAjanA samayathI mAMDIne siddharAja sudhInA rAjavaibhava vagerene Abehuba citAra che. temAMthI aneka aitihAsika ghaTanAo nIkaLI zake che. prazasti sahita kula 35 zleke che. ATaluM moTo graMtha racavA chatAM maMgaLAcaraNane mAtra eka ja zleka che. A ja vyAkaraNa upara phera 90000 zlokapramANu banyAsa racele che. je atyAre saMpUrNa maLato nathI, truTaka maLe che. prAyaH eka pAda jeTale chapAyela che. A truTaka banyAsane saMpUrNa karI je bahAra pADavAmAM Ave to vidvAnona-vyAkaraNanA abhyAsIone temAMthI ghaNuM jANavAnuM maLe. A truTaka banyAsane pUrNa karavAne pUjyapAda pragurudeva vyAkaraNacaspati, zAstravizArada, kaviratna zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarajI mahArAja prayatna karI rahyA che ane siddhahema brahaddavRtti, banyAsa, ladhunyAsa sahita mANekalAla manasukhabhAI taraphathI chapAI rahI che. A rIte zrI hemacaMdrAcArye savA lAkha zleka pramANu paMcAMgapUrNa vyAkaraNa pUrNa karyuM eTale mahArAjA siddharAjane khabara ApavAmAM AvI. teno dhAmadhUma pUrvaka varaDo kADhavAmAM Avyo. hAthInI aMbADI para te pustakane ArUDha karI rAjadarabAramAM lAvavAmAM AvyuM. ane pUjA satkArathI tenuM bahumAna karavAmAM AvyuM. siddharAja ane sAkSaravarga tathA sabhAjane A kRtithI ghaNuM ja khuzI thayA. tenA praNetAnI kIrti cAre tarapha prasaravA lAgI. tenI nakala lakhAvavA mATe traNa taiyAone judA judA dezomAMthI belAvAmAM AvyA. graMtha saMpUrNa lakhAI gayA bAda judA judA pradezamAM te mokalavAmAM AvyuM. ane aMga, kaliMga, lATa, karNATaka, kekaNa, mahArASTra, saurASTra, vatsa, kaccha, mAlava, siMdhu, sauvIra, nepAla, pArasIka, muraMDaka, haradvAra, kAzI, cedi, gayA, kurukSetra, kAnyakuja, goDa, zrI kAmarUpa, sapAdalakSa. jAlaMdhara, khasa, sihala, mahAbodha, boDa, kauzika ityAdi dezomAM A vyAkaraNa khUba vistArane pAmyuM. prathamanAM vyAkaraNamAM keTalAMka atyaMta vistIrNa, keTalAMka saMkSipta, durbodha ane doSa yukta hatAM, tethI Adhunika vidvAnee A vyAkaraNane pramANabhUta mAnyuM. ( 4 siddhihema bRhatti laghunyAsa sahita manasukhabhAI bhagubhAI taraphathI bahAra paDI cUkela che. madhyamavRtti haju sudhI bahAra paDela nathI. paraMtu te chapAya che ema sAMbhaLyuM che. ane laghuvRttinI to be AvRttio bahAra paDI cUkI che. For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrI hemacandrAcArya [7] A vyAkaraNanuM adhyApana karAvavA mATe kakkala nAmanA adhyApakane rokyo. aNahilapuramAM adhyayana zALA zarU karI. A vyAkaraNaracanAno kAla lagabhaga 1192-93 no hate. hemacaMdrAcAryanA svargavAsa bAda A vyAkaraNa para aneka TIkAo racAI che. e parathI aneka bRhaddha-madhyama laghu vyAkaraNa racAyAM che ane judA judA vibhAgo para TIkAo paNa lakhANI che. A ja vyAkaraNa uparathI devAnaMde siddhasArasvata vyAkaraNa [ vi. saM. 1334 mAM ] banAvyuM, upAdhyAya vinayavijyajI mahArAje [ saM. 1712] 'laghuhaMmaprakriyA" nAmanuM vyAkaraNa racyuM, ane tenA para 34000 zlopramANa haMmaprakAza ra. [A banne pratye bahAra paDelA che.] durgapada vyAkhyA nAmane "laghunyAsa 30000 zlokapramANu ra. [ A grantha paNa siddhahema sahita bahAra paDela che. ]vAdidevasUrinI pATe thayelA vidyAdhara gaNie [ saM. 1368 ] brahaddavRtti parathI 'dIpikA uddharI. sadara vyAkaraNa para zrI ratnazekharasUrie avasUri racI. mahopAdhyAya meghavijayajI gaNie enA uparathI cadraprabhA (haimamudI) vyAkaraNa prakriyAkrame racyuM. zrI hemahaMsagaNie enA upara nyAyasaMgraha ane nyAyamajuSA TIkA racI. A ja vyAkaraNamAM sAdhelA SaliMga zabdono saMgraha "viratapurA nAmathI amaracaMdasUrie karyo. vartamAna vidAmAna AcArya mahArAja vageree paNa A vyAkaraNa para pitAnI zaktine phALo Apyo che. anekaguNAlaMkRta surisamrATa, pUjyapAda, prAtaHsmaraNI pragurugurudeva zrImad vijayanemisUrIzvarajI mahArAje A ja vyAkaraNaparathI prakriyAkrame bRhadda hemaprabhA, laghuhemaprabhA ane paramaladhuhemaprabhA racyAM. Agame ddhAraka zAsanaprabhAvaka sAgarAnaMdasUrIzvarajIe A ja vyAkaraNaparathI prakriyAkrame "siddhaprabhA" banAvyuM. A rIte A siddhahemanI adyAvadhi pravRtti cAlu rahI che ane jaina-jainetara dareka teno upayoga karI rahyA che. sAMgopAMga siddhahema vyAkaraNa siddhahema bRhaddavRtti, 18000 kapramANa, A graMtha mudrita thayela che. siddhahema laghuvRtti, 6000 zlokapramANa, A graMtha mudrita thayela che. siddhahema banyAsa, 84000-90000 zlekapramANa, (apUrNa maLe che.) siddhahema prAkRtavRtti, 2200 kapramANu, A graMtha mudrita thayela che. liMgAnuzAsana saTIka, 3684 kapramANa, A graMtha mudrita thayela che. uNAdigaNa vivaraNa, 3250 zlekapramANe, A graMtha mudrita thayela che. dhAtupArAyaNa vivaraNa, pa600 zlekapramANe, A graMtha mudrita thayela che. A sivAya siddhahema madhyamavRtti paNa hovAno saMbhava che. dhAtupArAyaNasaMkSepa-A graMtha paNa hemacaMdrAcAryane che. A ja dhAtupArAyaNa parathI kriyAratnasamuccaya' graMtha guNaratnasUrie racyo. A sivAya hAlamAM paNa A vyAkaraNa upayogI dhAturatnAkara, hemadhAtumAlA vagere aneka grantha mojuda che, navA navA aneka bahAra paNa paDatA jAya che. A AkhuM sAMgopAMga sapAdalakSa siddhahema vyAkaraNa siddharAjanI vinaMtIthI hemacaMdrAcArye racIne bhArata bhUminI kIti, gurjaradezano yaza, ane siddhahema' zabdanI joDaNI akhaMDita rAkhI che. A aMge vizeSa jijJAsue zrI. mehanalAla da. desAIkRta jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa' pustaka jevuM. For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI jaina satya prakAza [9] [ varSa sAtamu hemaca'drAcAyanI anya kRtio A mahApuruSe paMcAgI vyAkaraNa uparAMta khIjA aneka granthA racyA che. abhidhAnaciMtAmaNi koSa-A graMtha svapana TIkA sahita che. AnA cha kAMDa che. prathamamAM devAdhideva, khIjAmAM deva, trIjAmAM mAnavatA, cothAmAM tIryacane, pAMcamAmAM nATakano, ane chaThThA kAMDamAM sAdharaNane saMgraha karavAmAM Avela che, yaugika, yeAgarUdra ane rUDha zabdo khUba spaSTa karavAmAM Avela che. chaThThAmAM avayavanI carcA uparAMta tenAM sthAna khatAvela che. A graMthanI zlokasaMkhyA 10000nI che. A graMtha saM. 1200nA arasAmAM racAyelA hAya ema saMbhave che. A graMthanI pRthak pRthak pAMca AvRttie mudrita thayela che. A graMtha 'siddhahema' racAyA bAda racAyela che ane tenuM nAma 'nAmamALA' che te tenA prathama zloka parathI jaNAI Ave che. A graMthanI zarUAtamAM vyAdri, vAsukI, ane mahAkavi dhanapAla vagere pU paDatAne AdhAra batAvI graMthanI mahattA vadhArI che. AnA para abhidhAna ciMtAmaNi pariziSTa' 204 zleAkapramANa che. anekArtha kASa--kASa graMthaneA A dvitIya vibhAga che. abhidhAnaciMtAmaNi kASamAM ekaavAcI aneka zabdone saMgraha karyo tyAre AmAM eka zabdanA aneka artho batAvyA. A granthanI klAka saMkhyA 1828 zlokapramANu che. AnA para 6000 zlAkapramANanI svApanavRtti che. ane anya vRtti temanA ziSya mahedre racI che te 12000 lAka pramANa che. A granthA mudrita thayelA che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nighaMTuzeSa--A granthamAM vanaspatinAM nAmeAtA saMgraha karela che. vaidaka dRSTie A grantha ati mahattvanA che. A granthanI zlokasaMkhyA 396 nI che. AnA para hemAcAye agara kAI anya TIkA lakhI hoya tema jaNAtuM nathI. grantha paripUrNa che. mudrita thayela che. liMgAnuzAsana (saTIka)--A graMthamAM judA judA zabdonA liMga saMbaMdhI spaSTatApUrvaka khulAsA ApavAmAM AvyA che. A grantha upara svApanna TIkA che. TIkAsahita graMtha 3684 zleAkapramANa che. mULazlokA 138 lagabhaga che. padyabaMdha racAnA che. ekanA eka zabda eka arthamAM eka jitane hoya te ja zabda anya arthAMmAM khIjI jAtine hoya tene paNa phATa karavAmAM Avela che. A grantha ane TIkA mudrita thayela che. vAdAnuzAsana--A grantha upalabdha nathI. vAdanI carcA viSayaka A grantha hoya tema enA nAma uparathI panA thaI zake che. dezInAmamALA--A graMthamAM, je zabdo vyAkaraNanA niyama pramANe siddha na thaI zake chatAM bhASAmAM vaparAtA hoya evA dezya zabdone saMgraha karela che. prAcIna bhAratIya bhASAnI zodhakheALa aMge A grantha mahattvane che. A grantha mudrita thayela che. svApattavRtti sAthe A graMthanA zleAkanI saMkhyA 3500 che, kAvyAnuzAsana ( alaMkAra cUDAmaNi-vivekatti sahita )--A granthanA ArDa adhyAya banAvyA che. temAM rasa, bhAva, rasAbhAsa, bhAvAbhAsa, kAvyanA guNA, cha prakAranA zabdAlakAra, anuprAsa, ala'kAranA egaNatrIza vibhAge, nAyaka--nAyikAnA prakAra, vagera para vivecana karela che. A grantha upara alaMkAracUDAmaNuivRtti ane vizeSa jijJAsu arthe vistRta vivecana 'viveka' nAmanI vRtti huMmacadrAcAye` banAvI che, banne TIkAe sahita A granthanI For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrI hemacaMdrAcAya [ 99 ] zlokasaMkhyA 6800 che. sAhityanA viSaya para A grantha sarva dezIya ane mahattvane hAvAthI vi'mAM ghaNI praza'sA pAmelA che. A graMtha banne TIkA sahita mudrita thayela che. IdAnuzAsana ( chaMdacUDAmaNi vRtti sahita )--A grantha kAvyAnuzAsana racAyA bAda racAyA che. A graMtha saMskRta-prAkRta ubhaya bhASAnuM piMgaLa che. AmAM A adhyAyeA che. kula sUtreA 763 che. prAkRta tathA apabhraMza vRtto mATe te A eka ja grantha basa che. AnA para svApanna 'chaMdacUDAmaNi' nAmanI vistRta vRtti che. TIkA sahita AnuM pramANa 3000 zlAkanuM che. A zra'tha mudrita thaela che. saMskRta tathA pAkRta dvAzraya mahAkAvya--A ane granthA kAvyasAhityamAM mahAkAvya tarIke suprasiddha che. saMskRta cAya mahAkAvyamAM vIza sa che. temAM caulukayavazanuM ( eTale mULarAja, cAmuMDarAja, vallabharAja, du`bharAja, bhImadeva, karNadevanuM ) tathA siddharAja jayasiMhanA divijayanuM mukhya varNana Ave che. sAthe sAthe siddhahema' vyAkaraNamAM AvatAM sUtrAnAM kramaza: udAharaNA vaNuvelAM che. tethI karIne ja tenuM nAma dvAzraya rAkhela che. AnuM zlokapramANa 2828 che. kAvya ane aitihAsika dRSTie ati mahattvane graMtha che. siddhahema vyAkaraNanA abhyAsIne A grantha dhaNA ja upayegI che. AnA para alayatilaka gaNuie TIkA racelI che. te TIkA sahita saMpUrNa grantha be vibhAgamAM khee saskRta sIrijhamAM pre. kAthavaTee mudrita karelA che. TIkA sahita A graMtha lagabhaga 6000 zlAkapramANane che. A graMthanuM gujarAtI bhASAMtara sva. sAkSara maNilAla nabhubhAIe vistRta prastAvanA sAthe vaDedarA keLavaNI khAtA taraphathI pragaTa karyuM che. A prAkRta dvavyAzraya mahAkAvyanuM bIjuM nAma 'kumArapAlacarita' che. enA A sa che. temAM kumArapAla bhUpAlanuM vana che. AmAM paNa siddhahema vyAkaraNanA AThamA adhyAyamAM AvatAM pAkRta udAharaNA Ave che. pAkRtanA abhyAsIone A grantha ghaNe! ja upayogI che. AmAMthI atihAsika hakIkata maLI zake che. AnA para pUrNakaLaza gaNie suMdara TIkA racI che. ane zaMkara pAMDuraMga parae ene bombe saMskRta sIrijhamAM prakaTa karela che. A graMthanI klAkasaMkhyA 1500 che. pramANamImAMsA [ svApana vRtti sahita ]--A graMtha ta anekAMtavAdanI chaNAvaTa khUba karI che. nyAyagraMtha tarIke tenI adhyAya che. khIjA adhyAyanA prathama Aphrika sudhIne bhAga svApana TIkA paNa che. TIkA sahita apUrNa A graMthanI gaNutrI 2500 zlokanI che. sAMbhaLavA pramANe AnI AkhI prata jesalamelanA bhaMDAramAM che. tenI zodha karavAnI jarUra che. pradhAna che. emAM syAdvAdaprasiddhi che. AnA pAMca upalabdha che. AnA para vedAMkuza ( dvijavadanacapeTA )-A graMthanI zlAkasakhyA 1000nI che. AmAM aneka granthAnA zlokAne saMgraha karela che. A graMtha mudrita thayela che. triSaSTizalAkApuruSacaritra-A graMtha kumArapAlanI preraNAthI racAyela che. tenA daza parvo che. anuSTupUchaMdamAM tenI racanA che. lagabhaga zlokA 32000-36000 che. kAvya graMtha tarIke tenI prasiddhi che. AmAM cAvIza tIrthaMkarA, khAra cakravartIe, nava vAsudeve, nava prativAsudeve ane nava baLadevanAM ema sarvAM maLI gresapha caritra che. Adya tIrthaMkara zrI 13 For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 100] zrI jena satya prakAza [varSa sAtamuM RSabhadeva ane carama tIrthakara zrI mahAvIradeva ane rAma-lakSmaNanAM caritra kartAe khUba vistArathI ApyAM che. A Akho graMtha ane tenuM bhASAMtara mudrita thayela che. pariziSTapava--A graMthamAM zrutakevali jaMbUvAmIthI AraMbhIne Arya rakSitasUri sudhinAM 13 AcAryonAM caritro AlekhelAM che. anuSya, damAM suMdara racanA karela che. AnA kula 13 sargo che. A graMtha triSaSTizalAkApuraSacaritra bAda racAyela che. eTale tyAra pachIne ItihAsa mAM Alekhela che. A graMthanA kula bleka 3450-3500 lagabhaga che. bhASA eTalI badhI sarala che ke mArgo padezika bhaNele paNa sahelAIthI vAMcI zake. A graMthane pro. harmana yAkebInI vistRta prastAvanA sAthe beM. . e. sosAyaTIe chapAvyo che. jenadharma prasAraka sabhAe paNa A graMtha ane tenuM bhASAMtara chapAvela che. yogazAstra (saTIka)-kumArapAla bhUpAlanI preraNAthI kumArapAla mATe ja A graMtha racAyo che. yogazAstranuM aparanAma "adhyAtmapaniSadda" che. pajJa TIkA sahita 12570 oNke che. A graMthanA bAra prakAza che. A grantha kumArapAlanA Atmaya mATe racAyo che. A graMtha ghaNo ja prasiddha che. AnA para carcAo paNa ghaNI ghaNI thayela che. vItarAgastotra-jinezvara bhagavaMtanA pRthagU pRthaga lokottara guNothI bharapUra paramAbhAnI stutirUpe kumArapAla bhUpAlanI preraNAthI A graMtha racavAmAM Avela che. temAM vIza stava-vibhAga pADela che. anuSya, chaMdamAM tenI manohara racanA che. kula leke 188 che. bhASA ghaNI ja suMdara che. A graMtha mudrita thayela che. AnA para anyanI saMskRta TIkA che. agavyavara chedika ane anya vyavadikA (be batrIzIo)-A banne batrIzIo batrIza batrIza kamAM racelI che. vividha chaMdomAM tenI racanA che. agavyavacchedikAmAM jainadharma paranA AkSeponI asatyatA batAvI che. A graMtha mudrita thaye che. anya vyavacchedikAmAM anya darzanakAra kahe che ke amArA mato satya che, e kathana para carcA karI jenadaSTie javAbo ApyA che. A batrIzI para mahileNe syAdvAdamaMjarI nAmanI 3000 zlokapramANanI vRtti racela che, je che. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve vistRta uddaghAta sAthe bombe saMskRta sIrijha (naM. 83) taraphathI pragaTa karela che. mahAdevastutra-A graMthamAM mahAdeva saMbaMdhI spaSTa vivaraNa karela che. 44 zlekamAM tenI racanA karela che. A graMtha ane tenuM bhASAntara mudrita thayela che. saptasaMdhAna kAvya-A graMtha temaNe ro saMbhaLAya che. paraMtu upalabdha nathI. sapta tatva prakaraNa--A graMthanI 140 gAthAo che. saMskRtamAM tenI racanA che. navatara para vivaraNa karela che. bhASAMtara sahita navataravasAhityasaMgrahamAM prasiddha thayela che. ahaMnIti-ahesahastranAmasamuccaya vagere grantha emanA manAya che. A uparAMta bIjA grantho hovAno saMbhava che. ghaNu graMtha upalabdha nathI. koI paNa evo viSaya nathI 5, 1 prastAvanA stava, 2 sahajAtizacavarNana stava, 3 karmakSayajAtizaya varNana stava, 4 surakRtAtizayavarNana prakAza, 5 prAtihAryavarNana stave, 6 vipakSanirAsa prakAza, 7 jagatkatRtvanirAsa prakAza, 8 ekAMtapakSanirAsa prakAza, 9 kaliprazamastava, 10 addabhuta stava, 11 aciMtyAmahima stava, 12 vairAgya stava, 13 vidhanirAsa stava, 14 egazuddhi stava, 15 bhakti stava, 16 Atmaga stava, 17 zaraNa stava, 18 kaThora stava, 19 AjJA stava, 20 AzI; stava. For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zrI hemacaMdrAcAya [ 101 ] ke jemAM emanI kalama na cAlI hoya. zrI hemacaMdrAcAryanuM AvuM sate mukhI sAhitya joine jainetara vidvAne paNa temanI mukta kaMThe prazaMsA kare che. pAMDavakathAnA karelA pheTa-- zrI hemacaMdrAcAya' eka vakhata aNahilapuramAM vyAkhyAna ApI rahyA hatA, temAM pAMDavAne prasa'ga AvatAM temaNe jaitI dIkSA grahaNa karI hatI ane zatruMjaya para teo nirvANu pAmyA hatA e vAta AvI. A sAMbhaLI zaivA khaLabhaLI UThayA ane A hakIkata lezamAtra satya nathI ema kahevA lAgyA. UhApAtu khUba vadhyA. chevaTe e vAta rAjadvAre pahoMcI. siddharAja zaivadharmI hatA chatAM tene hemacaMdrAcAryanA vacana para zraddhA hatI. eTale AmAM satya zuM che, ene sphATa karavA hemacaMdrAcAryane kheAlAvyA. jena-jainatara tamAma prajA bhegI thai hatI. brAhmaNAe svadharmanI vAta UkelI ke pAMDavA zaivadharmI hatA ane himAlaya para pacatva pAmyA hatA, e pramANe mahAbhAratanuM vacana che. tethI hemacaMdrAcAryanuM kathana kevI rIte saMgata hoI zake ? A vAtane khulAsA karavA siddharAje hemacaMdrAcAryane kahyuM eTale buddhinA bhaMDAra samayajJa hemacaMdrAcArye enA ja mahAbhAratanuM pramANu ApyuM-ke mahAbhAratamAM gAMgeyanuM eka AkhyAna Ave che. temAM gAMgeya potAnA parivArane kahe che ke-yuddhanI aMdara mArA prANane aMta thAya te jyAM kAryatA paNa agnisa'skAra na thayA hoya te sthaLe mArA agnisaMskAra karajo yuddhamAM gAMgeya prANamukta thayA, eTale temanuM zazna eka evA paryaMtanA UMcA zikhara para lai gayA ke jyAM kAine paNa pagasaMcAra na hatA. ahIM kAine paNa agnirsaskAra thayela nathI ema vicArI zaba utAryuM, eTalAmAM te AkAzavANI thaI ke~~ atra bhISmazataM dagdhaM pANDavAnAM zatatrayam // droNAcAryasahasraM tu karNasaMkhyA na vidyate // 162 // prabhA0 hema0 caritre arthAt " ahIM teA se| bhISmAne, traNase pAMDavAnA, sahasra droNAcAryatA ane asaMkhya karNAne agni saMskAra thayA che. hemacaMdrAcArye mahAbhAratanA upa kta zloka tarapha brAhmaNonuM dhyAna khecyuM. ane jaNAvyuM ke mahAbhAratanA ullekha pramANe se bhISmA, traNase pAMDavA, hajAra droNAcAryo ane karNAnI te| saMkhyA ja nathI. te pachI jainazAstramAM varNavelA pAMDavA jaina hAya ane mahAbhAratamAM kathana karela pAMDavA caiva hAya emAM navAI jevuM nathI. kAraNa ke pAMDavenI pratimAe jevI tamArA kedAra tIrthamAM maLI Ave che tevI ja amArA parama pAvana tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya upara ane nAsikanA caMdraprabhunA maMdiramAM paNa maLI Ave che. mATe AmAM asatya jevuM kaMI nathI. A pramANe hemacadrAcAryanuM yuktiyukta vacana sAMbhaLIne siddharAjane khAtrI thaI. devaLeAdhie karelI prazaMsA hemacaMdrAcAryAMnI vidvattA ane saccaritratAnI khyAti divase divase vadhatI jatI hatI. mahArAjA siddharAjanI rAjasabhAmAM temanuM sthAna UMcuM hatuM. siddharAja carcAnA zAkhAna hatA. tenI sabhAmAM avAranavAra aneka viSaye para carcAe thatI hatI. ekadA bhAgavata matadarzInI devodhi nAmanA paDita hemaMdrAcAryanI kIrttine jhAMkhI karavA ahilapura pATaNamAM AvyA. sidgharAje tenI vidvattAthI AkarSAI satkAra karyAM. eka tA abhimAnI ane For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir f102] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM emAM rAjya taraphathI satkAra thayo eTale to pachI pUchavuM ja zuM ? dhIme dhIme svabhAna bhUlI madirApAna sudhI te pahoMcI gayA. khuda siddharAje paNa tene madirApana karatA najare nihALyA. eTale rAjAnI zraddhA kamI thaI. Avaka dhIme dhIme aTakavA lAgI. ane devabodhine svabhAna thayuM. hemacaMdrAcAryanI vidvattA, saccaritratA, prakharapAMDityathI AkarSAI devadhi madada mAgavA temanI pAse gayA. ane hemacaMdrAcAryanI prazaMsA karatAM jaNAvyuM ke pAtu vo hemagopAlaH kamvalaM daNDamudvahan / SaDdarzanapazugrAma cArayan jainagocare // daMDa ane kaMbalane dhAraNa karatA zrI hema gopAla tamAruM rakSaNa kare, ke je jaina gocaramAM darzana rU5 pazuone cArI rahyA che." hemacaMdrAcArye A vidvAnane Asana ApyuM, rAjasabhAnA paMDita zrIpAla sAthe maitrI karAvI ane siddharAja pAse lakSa dravya apAvyuM. A devabodhi paMDitane hemacaMdrAcArya pAse pitAno parAbhava kabula kare paDyo hato. prAMte devabodhie gaMgAkinAre jaI AtmasAdhana karyuM. hemacaMdrAcArya sAthe siddharAja yAtrA pitAne putra nahIM hovAthI siddharAjane ghaNuM khaTakyuM hatuM. paNa kare zuM? e bhAgyanI vAta gaNAya ! chatAM aMtaHkaraNamAM te zalya sAlyA karatuM hatuM. khedayukta siddharAja aDavANe page cAlIne tIrthayAtrA karavA nIkaLyo. hemacaMdrAcAryane sAthe lIdhA ane zrI zatruMjaya upara jaI yugAdidevanI pUjA-bhakti karI ane te tIrthanI pUjA mATe bAra gAma samarpaNa karyA. tyAMthI nIkaLI raivatAcala pahoMcyo. tyAM zrI sajajana maMtrIe rAjyanA kharca zrI neminAtha prabhunA prAsAdane jIrNoddhAra karAvyo hato tene kabUla rAkhI e tIrthanI bhAvapUrvaka yAtrA karI hemacaMdrAcArya sahita prabhAsapATaNanA zivamaMdiramAM AvyAM. tyAM hemacaMdrAcArye stuti karI ke- yatra tatra samaye yathA tathA, yosi sosyabhidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ced bhavA-neka eva bhagavannamo'stu te // game te samaya [zAstra]mAM game te rIte ane game te nAmathI tame che, paNa je te tame dezanI kalunnatA rahita che, te he bhagavan ! tame eka ja che mATe tamane namaskAra che." tyAMthI aMbikAdevIthI adhiNita kATi nagaramAM AvyA. tyAM hemacaMdrAcAryo, aThThama tapa karyo. prAMta devIe pratyakSa thaIne kahyuM ke -"he munivara ! siddharAjanA bhAgyamAM saMtati nathI. paraMtu temanA bhrAtAne putra kumArapAla temanI gAdIno vArasa thaze. puNyazAlI evo te aneka dezone jItI pitAnI ANa manAvaze, ane AI tapAsaka parama zrAvaka thaze." A pramANe kahI devI adazya thaI gaI. hemacaMdrAcArye siddharAjane A hakIkatathI vAkepha karyo. kumArapAlanuM thayela saMrakSaNa kumArapAla e tribhuvanapAlanA putraratna, bhAvinA aDhAradezanA mahArAjA, prauDha pratApazAlI ane bhAvIne paramAtA pAsaka hatA. putranI AzAnA bhaMgathI kheda pAmela siddharAje naimittikAne bolAvyA. naimittikoe jaNAvyuM ke-"ApanuM rAjya keIne paNa namyA vinA kumArapAla calAvaze. pitAnA pratApathI aneka dezone chatI rAjAone pitAnI ANa manAvaze. tenA pachI rAjya vinAza pAmaze." A sAMbhaLI "ra martha tat evadhe e vAkaya samajavA chatAM, pUrvabhavanAM karmoe jera karyuM. siddharAjanI buddhi pharI. kumArapAla para dveSa For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zrI hemacandrAcArya [13] jAgyo. teno vadha karI nAkhavA sudhI tene vicAro saryA. e vAta kumArapAlanA jANavAmAM AvI eTale e bhasma lagAvI jaTAdhArI tApasa thaI cAlI nIkaLyo. siddharAjane A bAbatanI jANa thaI, eTale tene game te rIte pakaDavA mahenata karI. paraMtu temAM saphaLatA na maLI. tApasa vezamAM paNa kumArapAla para vipattinA pahADa tUTI paDyA. AvI vikaTa avasthAmAM paNa hemacaMdrAcAryanA upadezathI maMtrI udAyana, vAgabhaTTa, Aliga, sajana kuMbhAra, bhImasiMha kheDuta, devasI kaTuka vANIo, siri vipra vageree kumArapALane kimatI madada karI temanuM saMrakSaNa karyuM. hemacaMdrAcArye paNa keTalAka vikaTa prasaMgamAMthI bacAvI lIdhA. kumArapAlane rAjyAbhiSeka ane vijaya mahArAjA siddharAja vi saM. 1199 mAM paMcatva pAmyA. kumArapAlane dezATanane avadhi pUre thayo. kumArapAla paNa tyAM AvI pahoMcyA. ane gurudeva hemacaMdrAcAryane AzIrvAda lIdhe. ane saM. 1199 mAgazara su. 4 ne divase gAdinazIna thaye. rAjyAbhiSeka ghaNuM ja mahatsava pUrvaka ujavA. kumArapAlane viTa avasthAmAM je je lokoe Azraya ApI madada karI hatI teone upakArano gya badale vALI teNe pitAnI kRtajJatA pragaTa karI. gurjarezvara kumArapAle aneka dezo jItyA. zAMkabharIne arNorAja sAthenA yuddhamAM sainya kuTI javAthI bIjAnI sahAyatA vinA ekalAe ja vijaya meLavyo. rAjyabhiSeka pachI tarata ja Azare vi. saM. 1200 mAM A yuddha thayela che. tyAra pachI mALavA saurASTra kAMkaNa vagere pradezomAM yuddha karI potAnI ANa pravartAvI. aDhAradezanuM Adhipatya kumArapAla bhUpAle bhagaveluM che, e vAta nirvivAda che. kumArapAle karelAM dhArmika kAryo saMvat 1216nAM mAgazIrSa zukala dvitIyAne divase kumArapAle jainadharma svIkAryoteNe zrAvakanAM bAra vrata svIkAryA. hemacaMdrAcArya ane kumArapAlane guru-ziSya jevo saMbaMdha . kumArapAle sAta kuvyasanano tyAga karyo. svarAjyanI aMdara amAripaTanI ulleSaNa karAvI. je prabhu mahAvIranA samayamAM zreNika mahArAjAe natuM karyuM te kumArapAle hemacaMdrAcAryanA samayamAM karyuM. jugAra sarvathA baMdha karAvyo. aputriyAnuM dhana levAne kAyade rada karAvyo. tene rAjyamAM Dhorone paNa pANI gaLIne pAvAmAM AvatuM. eka mAkhInI pAMkha sarakhI paNa koI dubhAI na zake. rAjyalakSmIne dharmakAryamAM paNa sAro vyaya karyo. madyapAnane pracAra paNa sarvatra baMdha karyo. somanAtha pATaNamAM somezvara maMdirano jIrNoddhAra karAvyuM. pArzvanAtha prabhunuM caitya karAvyuM. kumAravihArAdi jaina maMdira banAvyAM. 7ra derIvALo tribhuvanavihAra karAvyo. pArzvanAtha, neminAtha vagere prabhunI pratimAo padharAvI. dAnazALA khelAvI, tenI vyavasthA zrImALI neminAthanA putra zreSThI abhayakumArane suprata karI. pizALa, dharmazALAo karAvI. vAva, taLAvo, kuvAo, havADAo vagere karAvarAvyAM. dAnane varasAda varasAvyo. sAdharmika badhuone madada karI. panA divase brahmacaryavrata pALyuM. ratsava ane aDhAI mahetsava karyo. zatrujya tIrthanI yAtrA karI. somanAthanI yAtrA karI. 1600 maMdirano jIrNoddhAra karAvyA ane 1444 navAM jina maMdira para kaLaza caDhAvyA. pitAnA rAjyamAM 21 jJAnabhaMDAra karAvyA. ane bIjAM paNa aneka dhArmika kAryo karyA che. A rIte mahArAjA kumArapALe je dhArmika kAryo karyA te kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryane ja pratApa che. For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] zrI jene satya prakAza [ varSa sAtamuM hemacaMdrAcAryane ziSya parivAra hemacaMdrAcAryane rAmacadasUri, guNacaMdrasUri, yazazcaMdra, udayacaMda, vardhamAnagaNi, mahendrasUri, devacaMdra, bAlacaMdrAcArya vagere samartha ziSyo hatA. A rIte gRhastha ziSyamAM siddharAja, paramahaMta kumArapAla, maMtrIzvara udAyana, AMbaDa, zrIpAlakavi, muMjAla vagere mukhya hatA. 1 A rAmacaMdrasUrIzvara temanA mukhya paTTadhara hatA. siddharAja jayasiMhe temane kavi kaTAramala" nAmanuM biruda ApyuM hatuM. vidyAtrathIcaNa" "acubita kAvyata" "vizIrNa kAvya nirmAtandra" "prabaMdhazataka kartA" vagere bIjAM paNa temanA vizeSaNo hatAM. temane "nATayadarpaNa vivRtti" nAmano graMtha racyuM che. samasyA pUravAnI zakti temanAmAM addabhuta hatI. hemacaMdrAcArya saM. 1229mAM svargastha thayA bAda kumArapAlane thayelA zekanuM zamana rAmacaMdrAcAryuM karyuM hatuM. 2 guNacaMdrasUrie paNa be kRtio racela che. 3 mahendrasUrie "anekArtha karavAkarakaumudI' nAmanI haimaanekArtha saMgrahaparanI TIkA svagurunA nAmathI ja saM. 1241mAM racI hatI. 4 vaddhamAnagaNie kumAravihAra prazasti kAvya-vyAkhyAdi racela che. 5 devacaMdranAmanA ziSya caMdralekhA vijaya prakaraNa racela che. 6 udayacaMdra nAmanA ziSyanA upadezathI caMdragacchanA dharmasUri-ratnasiMha-devacaMdrasUrinA ziSya kanakaprabhe haimanyAsasArano uddhAra karyo. 7 bAlacaMdra rAmacaMdrane pratispaddhi hati. "snAtasyAnI stuti A bAlacaMdra racela che. A sivAya anya ziSyae paNa grathe A hoya ema saMbhave che. hemacaMdrAcAryane svargavAsa kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryano svargavAsa 1229mAM 84 varSanI pukta ummare thaye hato. pitAno aMtasamaya pahelethI ja jAryo hato. pAchaLanI jiMdagImAM niraMtara antarmukha banI AtmakalyANamAM ja vadhu mazagula rahetA. prAMte samasta saMdha samakSa mithyA duSkata" ApI pitAne vAraso bhAvI prajAne samapa svargaleke sidhAvyA. temanA svargagamana pachI cha mahine mahArAjA kumArapAla svarge sIdhAvyA. himayuga bhAratavarSanA prAcIna paDitonI gaNatrImAM vetAmbarAcArya kalikAlasarvajJa zrImAna hemacaMdrAcArye ucca sthAna prApta karela che. saMskRta sAhityamAM vikramAdityanA ItihAsamAM je sthAna kAlidAsanuM, zrI harSanA darabAramAM bANabhaTTanuM ane bhojarAjAnA darabAramAM paramAhaMta mahAkavi dhanapAlanuM hatuM te ja sthAna gurjarapati siddharAjanA darabAramAM hemacaMdrAcAryanuM hatuM. ane kumArapAlanA itihAsamAM te guru-ziSya jevuM hatuM. TUMkamAM hemacaMdrAcArya e eka yugaprabhAvaka mahApuruSa hatA. te vakhatanA dhama, sAhitya, samAja, rAjakaraNa ane lekajIvana-e dareka upara Acarya hemacaMdrasUrine khUba prabhAva paDayo hato. eTale emanA yugane haimayuga" kahIe te te sarvatA ucita ja che. gujarAtamAM la9mI sAthe bhAratInI upAsanA thaI e A yugane ja pratApa che. A mahApuruSanI sAhityasevA bhAratabharamAM ja nahIM, paNa samasta jagatamAM jayavaMtI che. emane hAlanA pAzcAtya vidvAno samartha vyakti tarIke For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka | zrI hemacandrAcArya [ 105 ] mAne che . pITarsana pitAnA vyAkhyAnamAM hemacaMdrAcAryane bharatabhUmInA kahInUra', 'jJAnane sAgara tarIke saMbodhe che. Do. AnandazaMkara bApubhAI dhruva jaNAve che ke- I. sa. 1089 thI 1173 e varSo "kalikAlasarvajJa hemacaMdranA tejathI dedIpyamAna che. teo dharma ane tattvajJAnanA bezaka sArA vidvAna hatA." jarmana kelara DaoN buhalara vagerene paNa hemacaMdrAcArya pratye bahu mAna hatuM. A pramANe hemacaMdrAcArye haiyuga eTale suvarNa yuga pravartAvyo hato. hemacaMdrAcArya ane kumArapAla saMbaMdhI prAcIna itihAsaka sAdhane hemacaMdrAcArya ane kumArapAlanA etihAsika saMbaMdhamAM aneka jaina vidvAnoe vividha prantha lakhyA che, je nIce pramANe TAMkavAmAM Ave che- 1-2 hemacaMdrAcAryakRta dayAzraya mahAkAvya (saMskRta prAkRta) 3 maMtrI yazapALa (saM. 1232) kRta mahArAjaya nATaka 4 semaprabhAcAryakRta (saM. 1241-ajayapAlanA samayamAM) kumAra-pratibaMdha 5 prabhAcaMdrAcAryakRta (saM. 1334) prabhAvakacaritra 6 merUtuMgasUrIzvarakRta (saM. 1361) prabaMdhaciMtAmaNi 7 ratnazekharasUrIzvarakRta (saM. 1405)caturvizatiprabaMdha 8 jayasiMharikRta (saM. 1422) kumArapAlacaritra 9 samatilakasUrikRta (saM. 1424) kumArapAlacaritra 10 cAritrasuMdarakRta kumArapAlacaritra 11 harizcaMdrakRta kumArapAlacaritra (prAkRta) 12 jinamaMDanakRta kumArapAlaprabaMdha 13 devaprabhagaNikRta kumArapAla rAsa 14 hIrakuzalakRta kumArapAla rAsa 15 zrAvaka rUSabhadAsakRta kumArapAla rAsa 16 jinaharSakRta kumArapAla rAsa A uparAMta bIjA paNa aneka graMthomAM varNana maLI zake che. hemacaMdrAcArya saMbaMdhamAM lakhAyelA lekho - hemacaMdra mATenA lekhaH-jarmana kelara DaoN. bularakRta Buller das Lebendes Hemchandra? Wier 1889. jinavijayanI kumArapAlacarittanI prastAvanA tathA temanA saMpAdita samaprabhasUrikRta kumArapAlapratibaMdhanI prastAvanA, paM. zivadatta zarmAne lekha nAme "zrI hemacaMdrAcArya hindImAM nAgarI pra patrikA bhAga 6, 4 ane bhAga 7, 1; 5. haragovindadAsano lekha "zrImadda hemacaMdrAcArya ane temanA praDha pAMDityano paricaya -jenazAsana sana 1911 ne traNa aMka, madhapUDo e nAmanA graMthamAM hemAcArya" nAmane rA. narahari 1 A pustaka mULa jarmana bhASAmAM lakhAyuM che. tenuM aMgrejI tathA gujarAtI bhASAMtara paNa pragaTa thayela che. For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [16] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM parIkhane lekha, zrI kezaravijayajInA yogazAstra bhASAMtaranI prastAvanAmAM "zrImadda hemacaMdrAcArya e nAmano mAro lekha, sva. manasukhalAla kiratacaMdane te AcAryaparano lekha pra0 jenApatAyA" ane "jenayuga" ." jaina sAhityane saMkSipta ItihAsa, pR0 326 TippaNI. sayAjI bAlajJAnamALA puSpa 138muM hemacaMdrAcArya (le. pa. becaradAsa jIvarAja desI) hemacaMdrAcArya (le. dhUmaketu) A lekha pustaka AkAre bahAra paDela cheH gujarAtanI asmitAne A draSTA hemacaMdrAcArya (zrI haimasArasvata satrane prasaMge tA 8-4-39 ne dine pATaNamAM pramukhasthAnethI kanaiyAlAla munazIe karela bhASaNa. A jena'mAM chapAela che.) mahAna AcArya zrI hemacaMdrasUri' (le. munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja) jaina'mAM prakAzita. hemacaMdrAcArya tathA yogazAstra" (3. pITarsane punAnI Dekkana kolejamAM Apela aMgrejI bhASaNa) Ane anuvAda jaina dharma prakAzamAM chapAye che. "siddhahema zabdAnuzAsana ane temAMnA aitihAsika 35 zleka artha sahita." (le. mauktika.) jenadharma prakAzamAM prakAzita. zrImadda hemacaMdrAcAryanI kRtio' (le. moktika) jainadharma prakAzamAM prakAzita. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya" (le. munirAja zrI nyAyavijayajI ) zrI jenasatya prakAzamAM prakAzita. "kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA vikAsanAM nimitte" le. munirAja zrI dhuraMdharavijayajI) zrI jaina satya prakAzamAM prakAzita. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya (le. 5. IzvaralAla jena) A sivAya paNa aneka lekho lakhAyelA che ane bIjA navA navA lakhAtA jAya che. A uparathI jaina-jainetara AlamamAM zrI hemacaMdrAcArya pratye keTaluM bahumAna hatuM te jaNAI Ave che. upasaMhAra A badhI hakIkato uparathI sahaja khyAla AvI zake che ke zrI hemacaMdrAcAryanuM jIvana keTaluM ojasapUrNa ane temaNe racela sarvatomukhI sAhitya keTaluM samRddha hatuM. je e mahApuruSe ATale samRddha sAhitya vAraso bhAvI prajAne samarpaNa na karyo hota to jainadharmanA sAhityagauravamAM ane gujarAtanI asmitAmAM bahu moTI khAmI Avata. sAhityanI ATalI sevA karavA uparAMta temaNe siddharAja ane kumArapAla jevA bhUpendrone pratibodhyA, "kalikAla sarvajJa" birUdanI sArthakatA karI ane ahiMsAne vijayavAvaTA pharakAvI jainadharmanI anupama prabhAvanA karI. A mahApuruSanA jIvanane sAme rAkhI sau AtmasAdhana kare e ja zubha bhAvanA! For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikramanI navamI sadInA prabhAvaka jaina mahAtmA karNA(kRSNa)muni [ lekhaka-zrIyuta paMDita lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, vaDAdarA. ] cIna prAkRta aprasiddha vizAla sAhitya tarapha hajI vidvAnonuM joye tevuM lakSya khe cAyuM nathI-ethI annupayeAgI mahattvanA Avasyaka vividha jJAnathI samAjane vaMcita rahevuM paDe che. bhASAviSayaka keTalAka baMdhAyelA pUrvagrahe! durAgraho ane itihAsaviSayaka ajJAna paNa e sAhityanA pana-pAThanathI ghaNe aMze dUra thavA saMbhava che. keTalAka sAkSarA gujarAta zabdane zurASTra zabdanA apabhraMza tarIke paNa oLakhAvatA hatA, paraMtu prAcIna prAkRta sAhityamAM muttA zabda joyA pachI e vicArane pheravavA lAgyA che. Aje eve sukhattA zabdanA prAcIna prayeAga, vikramanI dasamI sadInA prAraMbhamAM vi. sa. 915mAM racA yelA prAkRta graMthamAMthI darzAvatAM amhane AnaMda thAya che, je graMthamAMthI prastuta kaha(kRSNa) muni--mahAtmAne ahi* paricaya ApavAmAM Ave che. zrutadevInA smaraNurUpa maMgalAcaraNavALI 1 vimalaguNavALI suMdara jaya-patAkA jevI dharmAMdezamAlA nAmanI prAcIna prAkRta kRti atisa MkSipta-104 gAthApramANanI hAvA chatAM bahu mahattvanI che; jenA para hajArAkSeAkAvALI vyAkhyAo racAyelI che. A dharmopadezamAlA karma-kSaya icchatA jayasiMharie racI hatI, jeo prastuta jagaprasiddha kanha(kRSNa) muninA ziSya hatA--tema tenA antima ullekhathI jaNAya che. A mULa graM'thanI aneka nakalA pATaNa-jainabha'DAramAM hevAnuM ame tenI graMtha-sUcImAM sUcavI gayA chIe, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 1 ] 5778 zlokapramANanI jayasi'harie(mUlagraMthakAre) enI pahelI vyAkhyA vi. sa. 915mAM racI hatI; A vivaraNurUpa vyAkhyAnI tADapatrothI pATaNamAM jainasabanA bhaMDAramAM ane jesalameramAM khaDAbhaMDAramAM tADapatrapara tapAgaccha--upAzrayanA jaina-bhaDAramAM saM. 1677mAM kAgaLa para lakhelI hovAnuM ame tenAM sUcipatrAmAM sUcavyuM che, (pATaNa -prathasUcI pR. 348, jesalamerabhAM. sUcI pR. 13,53) lagabhaga cArasA varSoM pahelAM racAyelI zrRtkRipanikA nAmanI prAcInajainagraMtha-sUcI (jainasAhitya-sa Mzodhaka bhA 1, aM. 2mAM pra. pR. 179-180)mAM A jayasiMharinI 2 14 << 1 sijjhau majjha vi suyadevI tujjha bharaNAu suMdarA jjhati / dhammopamAlA vimalaguNA jayapaDAya vva // " << ca nayAyaDandra(ja) muLi-sIsajJali(sau) dUranA raDyA / dhammopamAlA kammakkhayamicchramANeNa // dr For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 108 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamu 915 varSImAM racAyelI dharmopadezamAlA-laghuvRttinA ullekha che ane AnuM vivaraNu stambha tIrthaM (kha bhAta) vinA khIje nathI--tema jaNAvyuM che.1 vikramanI dasamI sadInA prAraMbhamAM svApanna dharmopadezamAlAnI vyAkhyA racanAra AcArya jayasiMhari vikramanI navamI sadInA uttarAdhamAM janmyA haze, te sadInA chellA caraNamAM dIkSita thayA haze ane e samaya daramyAna uttama guru-sahavAsamAM rahI suzikSita thaI sUripada para pratiSThita thaI prazasta jainadharmanA upadezaka-pracAraka thayA haze--e vicArI zakAya tevuM che. A jayasiMhasUrie dharmopadezamAlA-vivaraNanA aMtamAM prAkRtabhASAmAM 32 gAthAo dvArA potAnI guru-para'parA sAthe Avazyaka guru-paricaya karAvyA che-ethI ApaNe te kaha(kRSNa)muni mahAtmAnA paricaya meLavIe chIe. teeAe tyAM jaNAvyuM che ke-- vadhara--" A sthavirAvalI, je pUrva munie vIrajinathI prAraMbha karIne kahI che, tyAMthI bAkI rahelAonI AvalIne huM have kahuM chuM, te tame sAMbhaLe. daivavAcaka(naMdIsUtrakAra) pachI aneka sUrie thaI gayA pachI mithyAtvarUpI aMdhakArane dUra karavAmAM sUrya jevA varTasara (vaTezvara) nAmanA kSamAzramaNa thaI gayA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tattvAcAya --tenA ziSya 'tattvAcArya' nAmathI suprasiddha thayA, pAMca prakAranA AcAra (jJAna, daza`na, cAritra, tapa ane vIya` sabaMdhI)nI zuddhithI jemane jaza jagamAM prakaTa thayeA hatA, teo jina-pravacanarUpI gaganamAM caMdra jevA hatA. cakSa----temanA pradhAna ziSya yakSa nAme prakaTa thayA, jemaNe kheTTaya(beTTakUpa)mAM suprasiddha jina-bhavana sthApyuM hatuM. kRSNa muni--temanA ziSya te suprasiddha kaNDa(kRSNa)muni thayA, jeo tapastejanA rAzi hatA. du:khamakAlamAM aneka rAjAee jemanAM caraNa-kamala sevyAM hatAM. bhavyajanarUpI kamaLAne vikasAvavAmAM-praphula-vikasvara karavAmAM jee sUrya jevA hatA. tItha'yAtrA--sa`dhathI pUjita-satkRta thayelA jemaNe (kRSNamunie) bhAratamAM rahelI jinavarAnI avataraNa (cyavana), janma, niSkramaNa (dIkSA), [jJAna], nirvANa (mekSa)nI dharA- kalyANaka bhUmine bahuprakAre (mana, vacana, kAyAthI) namana karyuM hatuM. tapa-jina-kalpa dhAraNa karanAranI jema jemaNe kAya-kaleza vinA eka mAsa-khamaNu (upavAsa-tapa), khemAsI-khamaNa, traNamAsI khamaNu, ane cemAsI khamaNa(tA) karyA hatAM. 1 prabhAva----bhaktithI jemanuM nAma grahaNa karavAthI manuSyanAM aneka prakAranAM aniSTojemake-deveA, manuSyA ke tiryaMceAdvArA karAtI pIDA, graho, bhUtA, rAge, upasargA, mAri(marakI) ane zatruoe utpanna karela aniSTa, cArA tathA zatruo, matta thayelA rAjA, duHsvapnA, ane azubha zakunedvArA kareluM-karAtuM aniSTa paNa jaladI kSaya pAme che. sUryaMnAM kiraNothI bhedAyela gADha aMdhakAra kSaya pAme-emAM visaMvAda kayAM che ? dharmavezamAjA-raghuvRttiH 26 varSe nasaddIyA / ...vivAM stammatIrthaM vinA na | '-mR. 2-4 A vaTezvara, tattvAcA ane yakSa, vi.sa'. 835mAM prA. kuvalayamAlAkathAkAra dAkSiNyacinha udyotanAcAryAMnA pUrvajo che ke kema ? te vicAraNIya che, For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka 1 kaha(kRSNa)muni [10] sumeru jevA nizcala je mahAtmA smazAna-bhUmiomAM sarva rAtrimAM deva vagere dvArA karAtA bahuprakAranA upasargo vaDe [dhyAnathI] calAyamAna karI zakAyA na hatA. jemaNe bhAratavarSamAM ajJAnarUpI gADha aMdhArAmAM paDelAone jina-vacanarUpI pradIpa vaDe siddhapura(mekSa)ne mArga prakaTa karyo hato-darzAvyo hato. jemaNe aneka mahAsane-rAjAo, brAhmaNo ane zeThane prajyA ApI pravRjita ryA hatA ane bIjAone ThekANe ThekANe abhaya(maMtrIzvara abhayakumAra) jevA zrAddhozrAvake karyA hatA. jina-saMdiro thavAM-jemaNe ghaNuM dezamAM caturvidha(sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa) zrIsaMghadvArA karAtI yAtrAvALAM manahara aneka jina-maMdiro karAvyAM hatAM. gujarattA(gujarAta) sudhImAM nAgaura(nAgAra-mAravADa) vagere nagaramAM, te mahAtmA pite jAte bhajana karavA mATe paNa jayAM vasyA, tyAM tyAM (nAgaura vagere nagaromAM) aneka jina-maMdire thayAM hatAM. ' "1 jAvA nimaMtriALa ne Li ne 4(4)chA ! desesu bahuvihesuM cauvihasirisaMghajattANi // nagaresu sayaM vuccho bhuttuM vA jAva gujjrttaae| nAgaurAisu jiNamaMdirANi jAyANi NegANi // " -jayasiMhasUrinA dharmopadezamAlA-vivaraNanA aMtamAM (gAthA 13, 14) gUjarazabdano prAcIna ullekha, vikramanI 7 mI sadImAM suprasiddha kAdaMbarI kAra mahAkavi bANabhaTTe saMskRtamAM zrIharSacaritamAM u. 4 mAM zra dhvajJAna: vizeSaNadvArA pratApazIla prabhAkaravadhana rAjAdhirAjane paricaya karAvatAM kare che, temaja 18 dezI bhASAone paricaya karAvanAra dAkSiNyacihanasUri aparanA udyotanAcArya zakakola 700=vi. saM. 835 mAM racelI prAkRta kuvalayamAlAkayAmAM gujara aa ane gujara mArA tathA nA pathikanA prAkRtamAM ullekha karyA che, te ahe apabhraMzakAvyatrayI( gA. e. si. na. 37 bhUmikA pR. 89-94)mAM darzAvyA che. ahIM darzAvela pa ttA zabdane A ullekha, vikramasaMvat 15 ne hAI prAcIna che, ghaTiyAlA(jodhapura, mAravADa)mAMthI maLela jaina prAkRta zilAlekhamAM thayela sattAno ullekha, A pachI trIjA varSa-vi. saM. 918ne maLe che. itihAsapremI muMzI devIprasAdajIe "mAravADanA prAcIna lekha' pustakamAM saM. chAyA sAthe 24 padyovALA e prAkRta zilAlekhane cheDI azuddhio sAthe prakAzita karyo che tene sva. pU. nAharajIe jenalekhasaMgraha (kha. 1, pR. 256 thI 261)mAM punaH prakaTa karela che. te parathI jaNAya che ke-paDihAra (pratihAra) vaMzI sadguNa rAjA zrIkakke bhaktithI jinabhavana karAvyuM hatuM, ane te, siddha-dhanezvaranA gacchamAM gaThikone arpaNa karyuM hatuM. A kakakuka mahArAjAe pitAne sarita-guNavaDe maru vagere aneka deze( jemAM rAjapAttApu Arya gujarAta deza che)mAM janone anurAga utpanna karyo hato. [ "nanAnApramavA fha saH ' A nIti-vacana tarapha kavinuM sUcana sArthaka jaNAya che. ] jeNe viSama prasaMgamAM giri-vAlAthI prajavalita pallImAMthI ge-dhana Adine grahaNa karI tenI rakSA karI hatI, jeNe bhUmine nIlempala vagerenI sugaMdhathI sugaMdhavALI ane AMbAmahuDA tathA zreSTha zelaDI vagere vRkSo dvArA madhura ramaNIya banAvI hatI. For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org | 110 ] zrI jaina satya prakAza varSa sAtamu vyAdhi-nAzaka labdhio----AmeAsahi(auSAdhirUpa thatA spa), khelesiha (auSadhirUpa thatA kak), viSpAsaddhi (auSidharUpa thatAM mala-mUtra), jala(auSadhirUpa thatA mela) parama auSadhi jevI AzcakAraka labdhie vaDe A muni vyAdhiene nAza karatA hatA. agaNita guNA--evI rIte te mahAmuninA guNNAnuM varNana karavA krANu sama thaI zake? (guNAne pAra kANu pAmI zake ?); athavA gagananA vistAramAM rahelAM dravye (tArA)nuM pramANu kANu jANI zake ? Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivaraNakAra ziSya--devA ane manuSyathI stuti karAyelA te(kRSNamuni)nA jayasiMhAcA nAmanA asama ziSyAvayave (namra ziSye) abhyAsa karelA Agamane anusAre, zrutadevInA prasAdathI phUla-mALa jevuM vimala guNavALu dharmopadezamAlAnuM vivaraNa karyuM che. je kajhuke hiMsakua gAmamAM kIrti-vRddhi mATe mahAjana, vipra, prakRti ane vijranAnI bahulatAvALuM hATa-vepArI mAra sthApyuM hatuM, jeNe maTTombara(ma`DAvara)mAM eka ane bIjo rAhiMsakukha gAmamAM; peAtAnA yazanA putra jevA AA che staMbhA sArI rIte sthapAvyA hatA; te zrIkajhuke rita-nAzaka, sukha-janaka jinadevanuM A athakSa-bhavana bhaktithI karAvyuM hatuM. e bhavana, sidh dhanezvaranA gacchamAM tathA--sata (?), jakha, abhaya, vaNika bhAuDa vagere goSThI(vahIvaTadAra-TrasTI-samiti)ne arpaNa karyuM hatuM-evuM sUcavatI gAthAe A pramANe che-- "" maru- mADavallatamaNIpariaMkA ajagujjara (ra) ttAsu / jaNio jeNa jaNANaM saccaria-guNehi aNurAo || varisasapasu a Navasu aTThArahasamamgalesu cettammi | the vAre ghavalIye || . sirikakkuraNa haTTaM mahAjaNa - vippa - payai-vaNibahulaM / rohinsakuagAme NivesiaM kittividdhie || maDoaramme eko bIo rohinsakuagAmammi / jeNa jasassa va puMjA ee tthambhA samutthaviA // te sirikakkupaNaM jiNassa devassa duriaNiddalaNaM / kAraviaM acalamimaM bhavaNaM bhattIe suhajaNayaM // appiyameaM bhavaNaM siddhassa dhaNesarassa gacchami / saddasaMta-saMva-avayava-mAsa-pamuddoDhI // ,' jainalekhasaMgraha (kha. 1, 4. 259 thI 261 gA. 16, 19 thI 23) mAlavAnA mahArAne muMja ane bheAjanA mAnanIya jaina mahAkavi dhanapAle tilakama'jarInA prArzamAM tathA satyapuramaDana mahAvIraeNAtsAhamAM cUrAnuM smaraNa karyuM che.-- cAsiSThaiH sma kRtasmayo varazatairastyagnikuNDodbhavo bhUpAla: paramAra ityabhidhayA khyAto mahImaNDale / adyApyudgataharSagadgadagiro gAyanti yasyArbude vizrvAmitranayojJi(ni)tasya mukhayovinita pUrnaH / '' ba --tilakama jarIkathA kSeA. 39 For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] kaha(kRSNa)muni [111 ] graMthanuM mahattva--ajJAna, rAga, dveSa vagere vaDe je kaMI ayukta racyuM hoya, tene mRtadevInA guNavALA zrutajJAnavaMta guNI jane sudhArIne suliSTa-susaMbaddha kare. A sarva, Agama-vidhi-vidhAna) pramANe kahyuM che, kalpanAthI nyUna nathI; tethI jinavacano pratye satRSNa-zraddhALujano Agama pratyenI bhaktithI Ane grahaNa kare. mRtadevInA sAMnidhyathI raceluM vicArIne je(upadezaka AcArya vagere) A graMthane parSadAmAM vAMcaze, te mRtadevI-saMbaMdha mokSa vagerene jANaze. pitAnI mati pramANe mokSa mATe udyama karanAra, graMtha(dhana) vagere pariharavA chatAM bIjA puruSArtho(dharma vagere)thI mukta thato nathI; kaNadhAnya mATe udyama karanAra, palAla(parALa)thI mukta thaI zakato nathI-tema. kAraNa ke A graMthamAM( jino-tIrthaMkara ), gaNadhare, cakravartao, balade, vAsudeva, kevalajJAnIo, mana:paryavajJAnIo avadhijJAnIo, pratyekabuddho, jinakalpIo vagerenuM caritra kahevAmAM Ave che; te aniSTa-vighAta karanAra ane mokSa sudhInuM A leka ane paraloka saMbaMdhI ciMtita-cAheluM sukha ApavAmAM ciMtAmaNi(ratna) jevuM che. tethI [ he mumukSo !] A lekamAM ane paralekamAM duritonA vighAtane ane kalyANane Icchato tuM A graMthane sAMbhaLa ane sarva sane vaMcAva-saMbhaLAva. A graMthane vAMcanAra, sAMbhaLanAra ane emAM kahelAM-anuSThAnamAM vartanAra-emAM jaNAvela dharmopadeza pramANe pravRtti karanAra trIjA bhavamAM athavA 7-8 bhavomAM siddha thAya che. jyAM sudhI ThI, samudro, kulaparvata, caMdra, sUrya ane devalokamAM devo che; tyAM sudhI nemi-carita jevuM manahara (A pustaka) skUlanA pAmyA vinA prasAra pAmo. racanA-samaya, sthaLa, rAjA--915 saMvatsarI gayA pachI bhAdrapada zuddha paMcamI ne suprasiddha hemacaMdrAcArya svapajJa siddhahemazabdAnuzAsana-brahadravRttimAM ane caulukyavaMzajayAzraya mahAkAvyamAM gRja zabdane anekavAra ullekha karyo che. vi. saM. 1169 mAM sUri-pada ane sa. 1211 mAM svargavAsa prApta karanAra jinadattasUrie prAkRta gaNudharasArdhazataka (gA. 18 ) mAM 'punattA' ne ullekha karatAM jaNAvyuM che ke-pitAnA pUrvaja jinezvarasUrie sarasvatIne khoLAthI zubhatA ahillavADa (pATaNa)mAM zrImad durlabharAjanA jya-samaya(vi. saM. 1066 thI 1078)mAM rajansabhAmAM praveza karI nAmAcAryo sAthe loka ane Agamane anumata vicAra karI sAdhuonA vasati-vAsane sthApyo hato ane gujajarattA-gujarAta bhUmimAM vasati-nivAsa rukuDha karyo hate vizeSa mATe juo apabhraMzakAvyatrI pari. 2, gA. 64thI 18ii. -tyAra pachI 13 mI sadIthI chellI sadI sudhI aneka jaina vidvAnoe puSkaLa graMthomAM prAkRtamAM , gujhattA ane saMskRtamAM , gUrjaratrA zabdano prayoga gujarAta mATe karyo che, te sthaLa-saMkecane lIdhe vistAranA bhayathI ahIM darzAvI zakAya nahi. "gg f yadunA?" 1 " saMvaccharANa gaehiM navasarahiM pnnnnrsvaasahiehiN| . bhaddavayasuddhapaMcami-buhavAre sAirikkhaMmi // siribhojadevarajje pavaTTamANami jaNa-maNANade / . nAgaura-jiNAyataNe samANiyaM vivaraga eyaM // eyaM jayapayaDakaNhamuNi-sIsa-jayasiMhasUriNA raiyaM / dhammovaesamAlA-vivaraNamiha vimalaguNakaliyaM / / --dharmopadezamAlA-vivaraNanA aMtamAM (gAthA 28, 29, 31) For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM budhavAre, svAtinakSatramAM, jananAM manane AnaMda pamADanAra zrIdevanuM rAjya pravartamAna hatuM tyAre nAgapura(nAgora )mAM jinAyatana(jina-maMdira )mAM A vivaraNa samApta karyuM. ..A vivaraNa karavAmAM meM je kuzala( puNya ) upArjana karyuM, tethI bhavya mokSa-sukha pAme. vimala guNovALuM A dharmopadezamAlAnuM vivaraNa, jagaprasiddha kaha(kRSNa)muninA ziSya jayasiMharie racyuM che." [ aMtamAM AnI ka-saMkhyA 5778 jaNAvI che. ] prA. zIlapadezamAlAnA racanAra jayakIrti, A jayasiMhasUrinA ziSya jaNAya che. 1 sa. 919ne bhedevanA rAjya-samayane staMbha-lekha-A bhejadevanA rAjyasamacamAM, temanA prasAda pAtra mahAsAmata viSNurAjanA rAjayamAM vi. saM. 919 mAM thayelA. jata sta(stupa nA lekhamAM jaNAvyuM che ke " paramabhaTTAraka mahArAdhirAja paramezvara bhedevanuM kalyANakArI vijayavata rAjaya, pRthvImAM pravedyamAna hatuM, tyAre temaNe ApelA pAMca mahAzabdovALA mahAsa ma ta vizurAmanA bhI vaTAvALA 9 agiramAM zrIzAtyAyatana-(zrI zAMntinAthanA maMdira) amIpamAM kamaladevAcAryanA ziya dave A sta bha karAvye hate. saM. 919 Ase mAsanA zukala pakSanI caturdazI bahaspati-divase uttarabhAdrapada nakSatramAM A sta bha samApta thayA hatA. vAjunA gagAe zaSTa kabhate A stabha ghaDayo hato. kArda 784"-bAvA Azaya vALA dasa paMktivALe saM. lekha, epitrAphiyA inDikA (vai. 4, pR. u10) mAM aMgrejI lipimAM prakaTa thayA che, te ahIM nAgarI lipimAM darzAvavAmAM Ave che- 1 ">> [I) varamamA[]-nArAgAdhirAna-paramezvara-mana-marIjhavardhamAnagALavijyraajye tatpradattapaMcamahAzabda-mahAsAmaMtazrIviSNu[ra]m paribhujyamAke(ne) luacchagire zrIzAntyAyata na][saM]nidhe zrIkamaladevAcAryaziSyeNa zrIdevena kArA[pi]tam idam staMbham // saMvat 919 asva(zvayujazuklapakSacaturdazyAm (bR)hassatidinena uttarabhAdrapad[dA]nakSatre idaM stambhaM samApta iti / / / / vAsubA na zoSThimUtana rUm tame ghaTitama kRti | 0 rAjAvA4(2) raHphAtana catunazItya-dhAni 084 [i] " -- pitrAjavA (ve. 4, pR. 310) A bhAjadeva, mahArAjA nAgAvaloka(Ama)nA pautra hatA. je nAgAvalokane varga-vAsa, prabhAvaka caritra(bapabhaTTisUri-prabaMdha)mAM udadhRta karelA ullekha pramANe vi. sa. 890 mAM thayo hato. bappabhadisUridvAra jenadharmamAM pratibaMdhita je mahArAjAnA svargavAsane samaya racavatAM kavie du:khegAre darzAvyA che- " mA bhUt saMvatsaro'sau vasu-zatanavatermA ca RkSeSu citrA dhiga mAsa taM nabhasyaM kSayamapi sa khalaH zuklapakSo'pi yAtu / saGkrAntiryA ca siMhe vizatu hutabhujaM paJcamI yA tu zuke gaGgAtoyAgnimadhye tridivamupagato yatra nAgAvalokaH // " -prabhAvacaritramAM bappabhakTi(sa. 800-895)prabaMdhamAM udhRta lo. 725 A mahArAjA bheja deve vi. saM. 85mAM baMpabhadisUri svargavAsI thayA tyAre ghaNe zeka darzAvyo hato ane gurunA dehanA agni saMskAramAM pitAnuM uttarIya nAkhI AMtarika lAgaNI darzAvI hatI. prabhAsarinA vi. saM. 1334nA prabhAvaka caritra vageremAM e saMbaMdhamAM ullekha che. For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] kaha(kRSNa)Si [ 113] [ 2 ] bIjuM vivaraNa--A granthanuM bIjuM savistara vivaraNa 14471 kapramANanuM vijayasiMharie vi. saM. 1191mAM siddharAjanA rAjyakAlamAM racyuM hatuM, jemAM suprasiddha mAladhArI hemacaMdrAcAryanA prathama paTTadhara hatA. A vivaraNakAranI prAMta prazasti ahe pATaNa jenabhaMDAra-graMtha-sUcI (gA. o. si. naM. 76 pR. 311 thI 313)mAM darzAvI che, jenI 433 tADapatravALI pithI pATaNamAM che. ] trIjI vyAkhyA--A graMthanI trIjI vyAkhyA-vivRti (6800 leka-pramANu) munidevasUrie vikramanI 14mI sadInA prAraMbhamAM racI hatI, jeno ullekha ahe. pATaNa-jena-bhaMDAra-graMthasUcI (gA. e. si. naM. 76 bhA. 1, pR. 109-110)mAM darzAvyo che. te vidyutikAre kRSNaRSine sugRhItanAmavALA, bhavika lokonA zakane haranArA jaNAvyA che ane temano tArUpI kalpavRkSa, labdhirUpa avirala phaLAvaDe phaLe hato-tema jaNAvyuM che. tathA temanA ziSya jayasiMharinuM smaraNa karyuM che, ke jemanAM zAstrarUpI vRkSanAM artha-puSpono saMgraha karIne pite e vRtti racI hatI. vRttikAre pitAne zAMtinAtha-caritra racanAra tarIke tyAM sUcavela che. kaNamani saMbaMdhamAM bIjA ullekho. vi. saM. 1822mAM 6370 zlokapramANa kumArapAlacarita mahAkAvya racanAra jayasiMha sUrie pitAnA pUrvaja tarIke A kRNamunino paricaya Apyo che ke Arya suhastInA mukhya ziSya zrIguptasUrithI cAraNalabdhinA kAraNathI cAraNagaNuM prakhyAta thayo, tenI cothI zAkhA vajanAgarImAM, viTapa nAmanA bIjA kulamAM anahada labdhionA vAsasthAnarUpa deva-samUhathI vadana karAtA, prakhyAta tapAvI, kRpAsAgara kRSNa nAmanA muni thayA. jemaNe mitra-vyaya(maraNa)-duHkhathI vrata svIkAryuM hatuM, jemaNe duHkhe grahaNa karI zakAya evA abhigraho dhAraNa karyA hatA, jemaNe sarponA jherathI Akula prANIone paganA pANIthI ujajIvita karyA hatA, jemaNe prativarSa 34 pAraNuM karyAM hatAM; rAjAone pratibaMdha karanArA, zamarUpI dhanavALA te kRSNa RSi haSa mATe thAo. te 1 A munidevasUri, vAdI devasUrinI paraMparAmAM thayelA madanacaMdrasUrinA ziSya hatA. devacaMdrasUri (hemacaMdrAcAryanA gura)ne prAkRta (vi. sa 1160 nA 12000 zlokapramANa) zAMtinAthacaritrane vi. saM. 1322 mAM temaNe saMkSipta karI bIjuM saMskRta racyuM hatuM, je addabhuta caritra joIne saM. 1410 mAM munibhadrasUrie trIjuM zAMtinAtha-caritra racyuM hatuM. uparyukta munidevasUrine pITarsana ripArTa 1, 4 mAM bhUlathI "munine vizeSaNa samajavAthI devasUri sUcavatAM tenA AdhAre bIjA sAkSara lekhakoe tevI bhUla cAlu rAkhI hatI. kharI rIte AnuM nAma munidevasUri samajavuM joie. potAnA ane samakAlIna anya aneka rasUri-kavionA kAvya-graMzenA saMzodhaka samarAditya-saMkSepa racanAra pradyumnasUrie racelI pravajyA-vidhAnavRttine A munidevasUrie prathama Adarza mAM darzAvI hatI-A saMbaMdhamAM amahe jesalameravyAM. graMthasUcI( aprasiddhagraMtha-graMthakRtparicaya pR. para-pa3) mAM sUcavyuM che. ethI A munidevIyA dharmopadezamAlA-tti, vikramanI 14 mI sadInA prAraMbhamAM temaNe racelI hevI joIe. bahathripanikAmAM te saMbaMdhamAM 1190 varSano thayela ulekha vAstavika jaNAtuM nathI. For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 114 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM dvArA uttama caitya vikramasaMvat 917 munirAje pahelAM zrImat nAgapuramAM potAnA vacanathI nArAyaNa zeTha (jinamadira) karAvIne temAM vIrathI 719 (amhArA dhAravA pramANe joI e) varSAmAM zu. pa`camIe aMtima jina( mahArda 2 tIrthaMkara )nI pratiSThA karI vaMbha ( brahma ) vagere 72 gAhikA ( jinamaMdiranI sAra saMbhALa karanArA vahIvaTadAra-TrasTI) sthApyA hatA. '| kRSiMgacchaA kRSNamuni(RSi)nA nAmathI kRSiM-gaccha prasiddhimAM AvyA hatA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kumArapAlacaritrakAra jayasiMhari peAtAnI guru--paraparA sUcavatAM jaNAve che ke temAM thayelA AcAryo vagerenA ullekhA ahIM darzAvavAmAM Ave che. 14 mI, 15 mI sadImAM te kRSNamuninI paraparAmAM AzcaryoMkArI manehara-caritravALA sUri thai gayA pachI jayasiMhasUri nigraMthacUDAmaNi utpanna thayA, jemaNe vi. sa. 1301mAM madeza(mAravADa)mAM `nA tApathI pIDAtA saMdhane matrathI AkarSelA pANInA samUha dvArA jIvADyo hatA. temanA padma para prasannacaMdrasUrira prabhAvaka-zirAmaNa thayA; jemanA paTTa para nispRha-zirAmaNa mahAtmA mahendrara thayA; jee mahammadasAhithI prazasita thayA hatA. [ 'jinaprabhasUri ane sulatAna mahammada' nAmanA pustakamAM amhe ene ullekha karyAM che-le. ] kumArapAla-caritrakAra jayasiMhari, e mahendrasUrinA paTTadhara hatA. gurubhaktithI kumArapAlaritranA prathama Adarzane lakhanAra muni nayacaMdra e hammIra-mahAkAvya ane rabhAmajarI-nATikAnA kartA jaNAya che. dharmeTa Ukezava zamAM thayelA mUhU nAmanA suzrAvake potAnI mAtAnA zreya mATe grahaNu kareluM mahAvIra-caritra (hemacaMdrAcAryAMnuM triSTi za.pu. ca. pa` 10), peAtAnA guru-kRSiziSya nannasUri dvArA vi. saM. 1768mAM kAlApurImAM sabhA-vyAkhyAnamAM vaMcAvyuM hatuM ema "6 1 tatrAsIdapasI malabdhivasatirvandAruvRndAraka vrAtakhyAtatapAH kRpAjalanidhiH zrIkRSNanAmA muniH // yo mitravyaduHkhato vratamadhAd yo'bhigrahAn durmahAn, dadhe vyAlaviSAkulAn pada - jalairujjIvayAmAsa yaH / pratyabdaM caturuttarAM vyaracayad yaH pAraNAtriMzataM sa kSmApAlavibodhanaH rAmadhanaH kRSNarSirAstAM mudre // zrImannAgapure purA nijagirA nArAyaNazreSThito nirmASyottamacaityamantimajinaM tatra pratiSThAya ca / zrI vIrAnnava - candra - sapta (917) zaradi zveteSutibhyAM zucau bhAdyAn samatiSThat sa munirA dvAsaptatiM gauSThikAn // " --kumArapAlacarita mahAkAvya-prazasti (blo. 1 thI 4) 2 vi. saM. 1779 mAM umesa( osavALa ) jJAtinA sadhapati jhAjhAnA putra...ke pitAnA eca mATe karAvela pAnAtha biMbanI pratiSThA kRSNaSi-gucchanA A prasannacaMdrasUrie karI jaNAya che, je pratimA mirjApuranA paMcAyatI maMdiramAM che. tene ullekha sva. bAbu pU. nAharanA jainalekhasaMgraha (kha. 1 le. 426 )mAM prakAzita thayela che. For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpeAtsavI aMka karNA(kRSNa)RSi [ 115 ] e ja pustakanI pATaNu-jainasaMgha-bhaDAramAMnI tADapatra-pethInA prAnta prazastivALA ullekhathI jaNAya che. (vizeSa mATe jIe pATaNajainabhaDAra-graMthasUcI (gA. e. sa. na. 76 veA. 1, pR. 327-328) e prasiddha kRSNa-gacchamAM thayelA zramaNa-vAmI prAnaMdasUrie haribhadrasUrinI kSetrasaMgrahaNInI vRtti vi. sa. 1790mAM bhAdrapada viMda ceAthe racI hatI. (jue pITarsana rIpe 3, pR. 276-277) e kRSiMgacchamAM thayelA suvihita-zirAmaNa padmacaMdra upAdhyAyanA anvayamAM thayelA bhaTTAraka pRthvIcaMdrasUrinA paTTane zelAvanAra e prabhAna darane sadupadeza sAMbhaLI pRthvImAM prasiddha sucitigAtrathI pavitra vaza-kulamAM thayelA sAmasiMhanA putrAe sa. 1391mAM peAtAnI mAtA sAmazrInA zreya mATe triSTi za. pu. carita (8muM pa^) tADapatra- - pustaka grahaNa karyuM hatuM; te sadA vaMcAtuM-saMbhaLAtuM rahe tevI icchA tenA aMtamAM darzAvI che.-triSTi za. pu. carita (8 mA parvanI zAMtinAtha-jJAnabhaMDAra-khaMbhAtanI tADapatrIya pratinA aMtamAM ullekha che.) pRthvIne harSa ApanAra, vikavara thayelAM navAM jAinAM phUlonA gucchA jevA svaccha mUrtivALA, vividha budha-jana-samUharUpI bhamaro vaDe gavAyelI kArtivALA, catura jatAnAM mastakA para niraMtara vAsa karanAra kRSNa [RSi]-gaccha jayavaMta varte che. AzcaryakArI caritavALA saramaMDalathI zobhatA te gacchamAM anukrame prAna-zirmANa jayasiMhasUri suguru thayA; jemaNe SaDvASAnA kavIndra ane prAmANikAmAM agresara evA sAraMga nAmanA vidvAnane vAda-vidyAnI vidhimAM jaladI virga banAvyA hateA. nyAyasAranI TIkA, navuM vyAkaraNa ane kumArapAlarAntanuM kAvya karIne vaividyavedImAM je cakravartI tarIke prakhyAta thayA hatA. temanA gaNanA nAyaka prasanna prabhu jayavaMta varte che. jee namatA jananI rakSA karanArA che, jemanI prabhA vAdIne bhedanArI che, jemanA caraNa-kamaLamAM meTA rAkhaenAM mastakA paNa sadA namatA bhramara jevuM AcaraNa kare che. temanA paTTarUpI kamaLane pratla karavAmAM sUrya jevA, sarva zAstronA advitIya jJAtA, kavi-kularUpI sAgarane uddasita karavAmAM caMdra jevA nayacaMdrasuri-caMdra jayavaMta varte che; peAtAnA ritane vistAravA te ja rAjA humbhIra vaDe svapnamAM atyaMta prerAyelA te kavie rAja-samUhanA harSa mATe vIrAMkathI ramaNIya A suMdara kAvya racyuM che. kavi-guru jayasiMharine pAtra(praziSya) hovA chatAM paNa A nayacaMdrasUri, kAvyeAmAM navIna artha--samUha, ghaTanA, pada-paMkti, yukti-vinyAsa, rIti, rasa, bhAva, racanAnA yo vaDe vizeSa prakAre putra jevuM AcaraNa kare che. jayasiMhasUrinA ziSya mahAvi naiMdrasUrie racelA 14 sargAvALAe vIrAMka hummImahAkAvyane vi. saM. 1542mAM gherAjapuramAM potAnA paDana mATe lakhanAra nayahaMsa paNa e kRSNa -gacchanA jayasiMhasUrinA ziSya hatA. saMskRta kavitvarUpI kamala-vanane vikasAvavAmAM sUrya jevA ane prAkRta kavitArUpI mAlatInA madhukara mahAkavi naya kavi rAjazekharanI racelI kapUramaMjarI jevI 2'bhAmaMjarI 15 For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [116] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM nATikA racI che, temAM sUtradhAranA mukhathI uccarAyela kavi-paricaya maLe che ke-te nayacaMdra kavi brahmASAmAM kavitva karavAmAM kuzala hatA, temaNe zAradA devatAnA prauDha vara-prasAdathI rAjAone paNa raMjita karyA hatA. pUrva kavionA mArgane anusaranAra e samasta vidyAonA nidhi jevA hatA. kavi harSa ane amaracaMdra sAthe enI tulanA karavAmAM AvI che. (vizeSa mATe juo raMbhAmaMjarI nATikA) vi. saM. 1499 varSe kA. zu. 9 zanivAre sarasvatIpattana (pATaNa)mAM kRSNarSIya gacchanA vA. jayavallabhanA ziSya pUjya devasuMdare lakhAvela vardhamAnavidyA-kalpa jesalamera(mAravADa)mAM DUgarajI yatijInA saMgrahamAM che vizeSa mATe juo jesalameramAM. graMthasUcI pa. 58 gA. e. si. naM. 21) vi. saM. 1517mAM upakezajJAtIya(osavALa) kAkarIyA-gAtravALA saM. soDhale karAvela caMdraprabhasvAmInA bibane kRSNarSi-gacchamAM thayelA nayacaMdrasUrinA paTa para thayelA jayasihasUrie pratiSThita karyuM hatuM. kalA ane zAstrIya daSTie sarvAMgasuMdara bhagavAna mahAvIrasvAmInuM triraMgI citra mahAgujarAtanA suprasiddha citrakAra zrI kanubhAI desAIe dereluM A suMdara citra zAMta mukhamudrA ane vItarAgabhAvanuM sAkSAt darzana karAve che. * ArTa kArDa upara suMdara triraMgI chapAI ka 14" x 1" nI moTI sAIjha - cAre tarapha senerI beDara dareka jenA gharamAM A citra avazya hovuM joIe. mUlya-cAra AnA (TapAla kharca deDha Ane vadhu) zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jesiMgabhAInI vADI, ghI kAMTA amadAvAda For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zIlAMsUra te koNa ? lekhaka-zrIyuta preA. hIrAlAla rasikalAla kApaDIyA ema. e. jaina dRSTi anusAra A avasarpiNI kALamAM cevIsa tIrthaMkarA thaI gayA che. e paikI pahelA, seALamA, bAvIsamA, trevIsamA ane cAvIsamA e pAMce tIrthakaronAM nAma jaina samAjamAM ane kevaLa trevIsamA tIrthaMkaranuM pArzvanAtha nAma ajaina samAjamAM suprasiddha che, jyAre bAkInAnAM nAma eTalAM suprasiddha nathI. AvI hakIkata je jaina munivarA graMthakArA lekhakA thaI gayA che temanA saMbaMdhamAM paNa jovAya che. dAkhalA tarIke zrI siddhasena divAkara, zrI mallavAdI, yAkinImahattarAdhama sUnu zrI haribhadrasUri, kalikAsarvajJa zrI hemacandrasUri ane nyAyavizArada zrI yAvijayagaNi e pAMca munivarenAM nAmathI jaina jagat suparicita che, jyAre anya jaina lekhakAne sAmAnya janatA bhAgye ja eLae che. AthI tA zrI zIlAkaranuM nAma sAMbhaLatAM ' e zrI zIlAMkara te krANu . evA prazna sahUja pUchAya che. Ane uttara ApavA e A lekhakanuM prayAjana che eTale have huM e dizAmAM prayANa karuM chuM. zramaNu bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA 11 gaNadharAmAMnA pAMcamA gaNadhara zrI sudha svAmIe racelAM 12 aMge (AdazAMgI)mAMthI Aje ApaNane diddhivAya sivAyanAM 11 agA amuka aMze upalabdha thAya che, e agyAra ageAmAM AyAre e paheluM aMga ane sUyagaDu e bIjuM aMga gaNAya che. A baMne aMge upara saMskRtamAM TIkA racavAnuM mAna zrI zIlAkasUrine maLe che. navAInI vAta che ke AyAra upara kayAre TIkA racAI e saMbaMdhamAM judI judI hastalikhita pratiomAM bhinna bhinna ullekha jovAya che. racanAsamaya tarIke zakasaMvata 772, zakasa Mvat 184, zakasaMvat 798 ane gupta saMvat chachara nA nirdeza che. A paikI zakasa Mvat 798 eTale ke vikramasaMvat ha33 mane vadhAre vizvasanIya jaNAya che. guptasavathI zuM samajavuM e sabaMdhamAM matabheda jovAya che eTale ene vicAra huM atra karatA nathI. sUyagaDanI TIkAnA racanAsamaya paratve kAi ullekha jovAtA nathI, paNa e tema ja AyaranI TIkA racavAmAM zrI vAriNuie zrI zIlAMkasUrine-zrI zIlAcAne sahAyatA karyAnA ullekha te te TIkAmAM maLe che. A vAhuriNi te kANu te viSe ApaNe hajI sudhI te| aMdhArAmAM chIe. eTale A ullekha A dizAmAM kaze| vizeSa prakAza pADatA nathI. prabhAvakacaritramAM je abhayadevasUripramantra che temAM ema kahyuM che ke zrI zIlAMkasUrie pahelAM 11 agA upara TIkA racI hatI, paNa pahelAM e aMgeA sivAyanAM nava aMgA uparanI TIkA vicchinna javAthI zrI abhayadevasUrie trIjAthI agyAramA sudhInAM aMgA upara TIkA racI. A ullekha bhrAnta che, kemake ThANanI TIkAmAM zrI abhayadevasUri pote ja kahe che ke enA upara kAie TIkA racI nathI. vaLI zrI jinavallabhasUri paNa aSTasaptatikAmAM e ja vAta kahe che. vizeSamAM AgameddhAraka jainAcAya zrI Ana%0. sAgarasUri paNa A hakIkata svIkAre che, kemake A vAta visa~sAvasayabhAsanI zrI For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [118] zrI jaina satya prakAro kATavAcAryanI vRtti sahitanI AvRttinI emanI prastAvanA uparathI joi zakAya che. zrI abhayadevasUrie vivAhupattinI TIkAnA 659 ba patramAM e pAMcamA aMganI sRSNui temaja TIkAne nirdeza karyo che. e TIkAnA kartA kadAca zrI zIlAMkara hAya ane e TIkAne prabhAvakacaritrakAranA samaya pUrve uccheda gayA haiAvAthI uparyukta daMtakathA pracalita banI hoya. AvI paristhitimAM bahumAM bahu pahelA, khIjA ane pAMcamA aMganI TIkA zrI zIlAMkarie racyAnuM anumAna thaI zake. AcAranI TIkAmAM trIjA padyamAM zrI zIlakasUrie sUcavyuM che ke zArijJA (je AyAranuM paheluM adhyayana che te ) nA upara gadhahastIe TIkA racI che, paNa te gahana hAvAthI ene sAra huM raju karuM chuM. A gadhahastI te zrI bhAsvAmInA ziSya ane tattvArthAdhigamazAsranI bhASyAnusAriNI TIkAnA racanArA zrI siddhasenagaNi DhAvA saMbhava che. jo ema hAya tA zrI zIlAkasura A gaNitI pachI thayelA gaNI zakAya. nAgArjune dha saMgrahumAM ane zrI siddhasenagaNue tattvArthanI TIkA (bhA ra, pR. 67) mAM je pAMca Ananta pApAne viSaya carcyA che te zrI zIlAMsarae sUyagaDanI TIkAnA 215 mA patramAM AlekhyA che. A hakIkata paNa uparyukta anumAna karatAM vicArAya teA khATuM nahi. [ varSa sAtamu pAya ( saM. prAkRta ) bhASAmAM caupannamahApurisarcaraya nAmane grantha vikrama saMvat 925 mAM racAyelA che. enA kartA tarIke zrI zIlAMkasUrinuM nAma sUcavAya che. jo A kathana vAstavika hoya te A grantha uparathI e jANI zakAya che ke zrI zIlAMkarinuM kharuM nAma vimalamati che, kalikAsarvajJa zrI hemacandrasUrie caNAvalInI je TIkA racI che temAM traNa sthaLe zIlAMkanA ullekha che. e zIlAka te prastuta zIlAkasara che ke kema te jANavuM bAkI rahe che. zrI zIlAMkarie jIvasamAsanI vRtti racI che ane te upalabdha che ema jaina sAhityanA sakSipta itihAsa (pR. 181 ) mAM ullekha che te! zuM A hakIkata sAcI che ane A zrI zIlAkasUri te A lekhamAM nirdezAyela sUri che ? AyAranI TIkAnA 317 a patra uparathI jaNAya che ke tro zIlAMkanuM bIjuM nAma tattvAditya hatuM. dAkSiNyacihna zrI udyotanasurie je kuvalayamAlA lagabhaga zakasaMvat 700 mAM racI che tenI prazastimAM tattAyariyano ullekha che. AthI zrI jinavijaye evI kalpanA karI che ke tattpAditya te A tattAyayi eTale ke tattvAcAya hAya. vaLI e ja prazastimAM rIvikajannAho evA je prayAga che tene zleSAtmaka vizeSaNu gaNI teo e dvArA zrI zIlAkasUrinA nirdeza karAyA che ema mAne che. paraMtu A. zrI AnaMdasAgarasUrie A maMtavyanI viruddha peAtAne abhiprAya visesAvascayanI prastAvanAmAM uccAryo che. enI savistara carcA karavAnuM atra banI zake tema nathI. zrI zIlAkasUri te vikramasaMvat 802 mAM aNahilapura pArTaNa nI sthApanA karanArA vanarAja cAvaDAnA guru tarIke suprasiddha zIlaguNasUri che ema keTalAka mAne che, " For Private And Personal Use Only 1 AnA AdhAre zrI hemacandrasUrie tripaSTizakSAkApuruSacaritra raccAnuM manAya che e vAta game tema he, paNa A grantha sarvara prasiddha thavA ghaTe, kemake pAIyanA abhyAsIe vaLyA che ane vidyApITha AvA prAcIna granthAne pAcapustaka tarIke sthAna ApavA utsuka che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka | zrI zIlAMka suri te keNa? [118] A mAnyatA zrI muniratnata amaracaritrane AbhArI hoya ema lAge che. paNa A maMtavya vAstavika hovA viSe zaMkA rahe che, kemake AyAranI TIkA vagereno racanA-samaya vicAratAM zrI zIlAMkari vikramasaMvata 907-933 nI AsapAsamAM thayelA gaNAya ane A te lagabhaga se varSa pUrvene samaya che. zrI zIlAMkarine keTalAka keTayAcArya gaNe che eTaluM ja nahi paNa vIrasaMvata 1115 eTale ke vikamasaMvata 645 nI AsapAsa thayelA zrI jinabhadragaNinA ziSya mAne che. A saMbaMdhamAM vizeSa vicAra karAya te pUrve e noMdhI laIe ke keTayAcArya e zrI jinabhaNinA ziSya nahi, paraMtu enA praziSya-saMtAnIya kadAca hoya ema e koTTAcArye racelI vise sAvasmayabhAsanI TIkA jotAM jaNAya che, kemake tyAM pAThabhedane ullekha che. A kayAcArya te zrI zIlAMkari nathI. paraMtu zrI haribhadrasUrinA pUrvagAmI che ema A. zrI AnaMdasAgarasUrinuM kahevuM che. emanI pUrvagAmitA siddha karavA mATe teo ema kahe che ke zrI haribhadrasUrie aMbA, kuSmAMDI vagereno vidyA tarIke ane vidyArAja hariNakamiSIne maMtra tarIke nirdeza karyo che, jyAre keTalAcAye kevaLa kUSmAMDIne vidyA tarIke ane hariNakamiSIno maMtra tarIke ullekha karyo che. A para vizeSa UhApoha karavo joIe, paNa te A laghu lekhamAM bane tema nathI eTale ahIM to ATale IsAre karIza ane sAthe sAthe umerIza ke jesalameranI hastalikhita pratione sUcIpatra (pu. 197) mAM A mujaba nirdeza che -"jhinamadrAunakSamAzamAtrAdhA raHthatA thazeTyAtrArdhavAvita ri) namitta" saddagata sI. DI. dalAle vAne badale vArinI kalpanA karI che, paNa te sAdhAra jaNAtI nathI, kemake pATaNanA jena bhaMDArAne lagatA sUcIpatramAM vArine ja ullekha che. atre e prazna pUchazvAnuM mana thAya che ke samarthitIthI zuM samajavuM ? pra. velanakare A saMbaMdhamAM je ema sUcavyuM che ke keTAcArya zrI jinabhadragaNine madada karI hatI te zuM vAstavika che ? - zrI zIlAMkarie sUyagaDanI TIkAnA 218 ba patramAM je nimittazAstranA nirdeza karyo che tethI zuM samajavuM e paNa eka prazna che. zuM teo nimittapAhuDane uddezIne A kathana kare che ? A pramANe zrI zIlAMkari viSe samaya ane sAdhana anusAra ATale UhApoha karI have huM viramuM te pUrve eTalI sUcanA karIza ke emaNe je pahelAM be aMge upara TIkA racI che temAM AvatAM avataraNe ekatrita karAvAM joIe ane tenAM mUla nakkI karavAM joIe. sAthe sAthe caupannamahApuricariya samIkSAtmaka paddhati pUrvaka prakAzita thavuM ghaTe. jo tema thaze te zilAMkasUri te kaNa ene aMtima uttara ApI zakAze. 1 AmAM sUcavAyuM che ke zrI jinabhadragaNie visAvasabhAsa upara pite je TIkA racI che tenI hastalikhita prati upalabdha che. je ema hoya to e satvara prakAzita thavI ghaTe. . 2 zrI zIlAMkari aMge " A History of the Canonical Literature of the lainas "mAM amAMnI prAyaH badhI bAbate chuTI chavAyelI meM' AlekhI che. vizeSamAM tyAM AcAranA eka naSTa thayelA adhyayananI paNa carcA karI che, eTale ajImAM e viSaya jANavA icchanAre A aMgrejI pustaka jevuM. For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrani. saM 1000 thI vIrani. saM. 1700 sudhInAM sAta varSanI guruparaMparA [paTTaparaMparAnA AcAryo tathA bIjA mukhya AcAryane paricaya ] lekhaka-pU. muni mahArAja zrI nyAyavijayajI amadAvAda. jaina satya prakAzanA gayA-bIjA vizeSAMka, zrI paryuSaNa parva vizeSAMkamAM bhagavAna mahAvIrasvAmIthI 27mI pATa sudhInA AcAryonI jIvanajhAMkhI ApI hatI. tenA anusaMdhAnamAM ahIM 28 mI pATathI zarU karIne vIrani saM. 1700 sudhInA paTTadhara AcAryo tathA bIjA mukhya mukhya AcAryone paricaya ApaNe sAdhIzuM. mukhya pATa upara thayelA 28mA AcAryane paricaya ApatAM pahelAM e samayamAM thaI gayela A cAra AcArya bhagavaMtone paricaya Apavo ucita dhAya cheH 1 zrI chavadevasarijha, 2 zrI mallavAdIsurijI, 3 zrI jinabhadrANi kSamAzramaNa ane 4 zrI haribhadrasurijI. vadevasUri-A AcArya mahAprAbhAvika thayA che. temanA mATe prabhAvacaritrakAra lakhe che ke-"jemaNe AhaMtavANIrUpa dhenune prANallAsa pamADI caraNa (cAritra) ne udaya karyo evA zrIchavadevasUri tamane kalyANadAyaka thAo !" A mahAna AcAryanA pitAnuM nAma dharmadeva, mAtAnuM nAma zIlavatI, jJAtie vAyaDa ane vAyaDanivAsI hatA. temanuM gRhasthAzramanuM nAma mahIdhara hatuM ane mahIpAla nAme temane eka nAnA bhAI hatA. mahIdhare vAyaDa gacchanA AcArya jinadattasUrijI pAse dIkSA lIdhI hatI. bhaNI gaNIne gItArtha thatAM jinadattasUrie temane AcAryapada ApyuM ane potAnI zAkhAne anusAra rAzilasarinAma pADI potAnA paTTadhara banAvyA. mahIpAle rAjagRha nagaramAM digaMbarAcArya zrI zrutakIrti pAse dIkSA lIdhI. temanuM nAma suvarNakIrti rAkhavAmAM AvyuM. guru pAsethI apraticakra vidyAne AmnAya ane parakAya pravezInI vidyA temane prApta thaI. jyAre temanI mAtAe sAMbhaLyuM ke mahIpAle digaMbara dIkSA lIdhI che eTale temane malI vAyaDadeza tarapha padhAravA ane banne bhAIone eka ja jinamata svIkAravA samajAvyA. suvarNa kIrti vAyaDadezamAM AvyA. banne bhAIo malyA. mAtAe ane dharmanI parIkSA karI. chevaTe nAnA bhAI suvarNakAtie digaMbara mata choDI vetAMbara dIkSA lIdhI. temanuM nAma chavadevasUri rAkhavAmAM AvyuM. ane e paTTadhara AcArya banyA. ekavAra eka yogIe chavadevasUrinA ziSyanI vAcA (kyAMka sUrijInI pitAnI vAcA lakhela che) baMdha karI dIdhI ane ekavAra temanA samudAyanI sALI para yogacUrNa nAkhI para. vaza banAvI dIdhI; sUrijIe banne sthaLe maMtrabaLathI bhegIne parAjaya karI tene 5 zikSA For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpitsavI aMka] zrI guruparaMparA | [ 121 ] karI hatI. temanA samayamAM vAyaDanA zrImahAvIra jinamaMdirano jIrNoddhAra thayo hato. vAyaDamAM lallanAme eka kedIdhvaja dhanADhaya zeTha raheto hato. te brAhmaNone bahu upAsaka hato. yajJAdikarAvato hato. tene pAchaLathI saMyogavazAt yajJAdi ane brAhmaNe uparathI zraddhA UThI gaI jethI teNe sUrijIne A vAta karI. sUrijInA upadezathI te dhanADhya zeThe jainadharma svIkAryo. pachI sUrijInA upadezathI teNe "pipalAnaka" nagaramAM vizAla jinamaMdira banAvyuM. tyAMnI adhiSThAyikA vizva nAkhatI hatI tene upadeza ApI ThIka karI maMdiranI pAse ja te bhUvanadevInI derI banAvI. lallazeTha jaina banavAthI brAhmaNone jainadharma upara TheSa vaLe. pariNAme ekavAra eka mRtaprAyaH gAya mahAvIra maMdira tarapha vALI. te gAya rAte marI gaI. sAdhuoe A dazya joI gurune-chavadevasUrijIne jaNAvyuM. sUrijIe parakAyapravezinI vidyAthI te gAyane uThADI ane brAhmaNonA vizAla maMdiramAM brahmadevanA gabhArAmAM suvADI dIdhI. marelI gAya te maMdiramAM jaI pUjArI ane brAhmaNe gabharAyA. temane ema lAgyuM ke ApaNe jenenI cheDatI karI che tenuM A pariNAma che. temaNe surijIne vinaMti karI jaNAvyuM ke Apa A gAyane uThADI gho. sUrijIe temanA kathana upara lakSya na ApyuM. brAhmaNoe lallazeThane vinavyA ke have pachI ame jene upara TheSa nahIM rAkhIe ane kadI paNa temanI cheDatI nahIM karIe. AthI lalazeThe sUrijIne vinavyA ane brAhmaNe sAthe eka sulehanAmuM taiyAra karyuM ke jemAM e zarata hatI ke A gAmamAM jene koI paNa dhArmika utsava kare temAM keIe koI paNa prakAranuM vighana karavuM, dareka dharmakAryamAM te -jena sAdhuo agraNI raheze ane je navIna AcArya gAdIe bese tene brAhmaNoe suvarNa janoI ApI brahmAjInA maMdiramAM pATotsava karavo. A sulehanAmA pachI sUrijIe tyAMthI gAya uThADI ane tyArathI tyAM jeno ane brAhmaNo vacce bhAIcArA jevo saMbaMdha baMdhAyo, je adyAvadhi-(prabhAvaka caritrakAranA samaya sudhI) avicchinna cAlyo Ave che. ane pitAne svargagamanakAla najIka jANa anazana karI, gaSNavyavasthA karI teo svarge sIdhAvyA. pele yogI temanA kapAlakhaMDa levA Avyo hato paraMtu tenI pahelethI vyavasthA thaI hatI. sUrijInI paraMparAmAM arthAta vAyaDagacchanA zrI jinadattasUrinA ziSyabAlabhArata, kAvyakalpalatA Adi graMthanA nirmAtA prasiddha kavi amaracaMdrasUri thayA, jene ulekha prabhAvaritramAM paNa maLe che. vAyaDagaccha ane vAyaDajJAti je sthAnanA nAmathI adyApi prasiddha che te vAyaDa sthAna Aje paNa DIsAnI pAse che. Aja to nAnuM gAmaDuM che. A gacchanA paTTadhara AcAryonAM nAma ghaNe bhAge jinadattari, rAzilasUri ane chavadevasUri ja hatAM. A gacchanI paraMparA vikramanA teramA zataka sudhI vidyamAna hatI. mahAmaMtrI vastupAlanA samayamAM e gacchanA jinadattasUri ane temanA ziSya amaracaMdrasUri vidyamAna hatA. e ja jinadattasarijIe "vivekavilAsa" ane "zakuna zAstranI racanA karI che. chavadevasUrijInA samaye brAhmaNoe jene sAthe je sahacAra bAMge te ja brAhmaNo kAlAntare sattAhIna ane jAgIrarahIta thatAM jenA Azrita thatA bhejake thayA. For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 122 ] zrI jaina satya prakAza [ varSoM sAtamu bhojaka jAtinuM hajI paNa AdarasUcaka- ThAkAra ' vizeSaNa e ja sUcave cheke pUrve te jJAti jamInadAra-jAgIradAra haze. e lekAnuM e pradezamAM ghaNuM mAna che. jene upara temanA lAgA che. dantakathA pramANe je ema kahevAya che ke zrI hemacaMdrAcACjI ane khataragIya zrI jinadattasUrijI temane jainamAM levarAvyA; ane jainane ghera bhojana karavAthI bhAjaka nAma pADayuM te vAta yathArtha jaNAtI nathI, kAraNake navAMgIvRttikAra zrI abhayadevasUrijInA samaye temanuM bhojaka-pUjaka nAma male che. A urathI ema lAge che prasiddha AcAryazrI hemacaMdrasUrijI ane jinadattasUrijInI pahelAM ja A leAkeAne vAyaDagacchanA ja kAi AcAye jaina maMdiranA pUjaka tarIke kAyama karyA haze ane te AcAryanuM nAma jinadattasUri paNa hAya te| navAi nathI. kAraNa ke te gacchamAM dareka trIjA AcAryanuM nAma jinadattasUri ja apAtuM. arthAt bhAjaka ti vAyaDagacchanA AcAryaMnA upadezathI jaina banela che. A AcAryanA keTalAya maMtranA camatkArothI AkarSAi anya gacchanA AcAryanA nAme camatkAro caDhelA che, paraMtu e te mAtra kalpanA ja che. (prabhAvakacaritranI paryAlAcanA ) malavAdIsUrijI--A nAmanA traNa AcAryo ullekha male che. 1--suprasiddha zilAdityanA bhANeja ane dvAdazAranayacakravAlanA raciyatA thayA che. temaNe zilAdityanI sabhAmAM bauddhone harAvI saurASTramAMthI dUra kADhyA ane zvetAMbara jainadharmInA vijayadhvaja pharakAvyeA. A sabaMdhI prabhAvakacaratrakAra lakhe che. zrI vIravatsarAdatha zatASTake caturazItisaMyukte // jigye sa malavAdI bauddhAMstadvyantarAMzcApi // 'vIra saMvata 884 mAM mahuvAdie bauddhone tathA bauddhavyantare te yA.' 'caturvi'zita prabaMdha'mAM paNa bauddhone tyAne! temaja nayacakra graMtha temaNe banAvyAne ullekha che. dAdarAranayacakra bArahajAra zlAkapramANa nyAyanA advitIya graMtha che, A nayacakra upara siMha kSamAzramaNe vizAla TIkA racI che. AkhA graMtha saskRtamAM che. A AcAryanA zrI haribhadrasUrijI potAnA graMthomAM bahumAna pUrvaka ullekha kare che. kalikAlasarvajJa AcA zrI hemacadrasUrijI te potAnA mahAna vyAkaraNamAM lakhe che ke-- utkRSTe'nUpena 2 / 2 / 39 // anumallivAdinaH tArkikAH " ( siddhahemazabdAnuzAsana bRhat TIkA) 2-khIjA malavAdI je vikramanI dasamI sadInA aMtamAM thayA, temaNe laghudharmottaranA nyAyabindu upara TippaNuM banAvyuM. 3-trIjA mallavAdI vikramanI teramI sadImAM thayA jemanI kavitAnI prazaMsA maMtrIzvara vastupAle karI che. malavAdI AcAryanA nAmathI mallavAdI gaccha thayA che. A mallavAdI gacchanA kAI eka AcAye pratiSThita karelI dhAtusmRti' dilhImAM lAlA hajArImalajI jhaverInA gharamaMdiramAM che, je lagabhaga caudamI zatAbdinI mUrti che. jinabhadragaNi kSamAzramaNa-A AcArya mahApratApI ane prakhara vidvAna thayA che. temane samaya vIrina sa. 1145 vikrama sa. 645- lagabhaga manAya che. temane khIjo vizeSa paricaya nathI malate, temaNe racelA graMtho A che-- For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] guruparaMparA [ 123] vizeSAvazyaka bhASya-mUla ane TIkA. bRhatsaMgrahaNa 400 thI 500 gAthA pramANa. brahatrasamAsa. vizeSaNavatI-400 gAthAno prakaraNagraMtha. chatakalpasUtra-sabhASya jaina sAdhuonA prAyazcittano suMdara graMtha. teonI stuti karatAM siddhasenasUri-jatakalpacUrNi upara TIkA racatAM lakhe che ke "anuyoga eTale AgamonA arthajJAnanA dhAraka yugapradhAna, pradhAna jJAnIone bahumata, sarva zruti ane zAstramAM kuzala, ane darzana-jJAna upaganA mArgastha eTale mArgarakSaka, jemaNe chedasUtronA arthAdhAre puruSavizeSanA pRthakkaraNa pramANe prAyazcittanA vidhinuM vidhAna karanAra chatakalpasUtranI racanA karI che evA svapara samayanA siddhAntomAM nipuNa, saMyamazIla zramaNanA mArganA anugAmI ane kSamAzramaNemAM nidhAnabhUta jinabhadragaNa kSamAzramaNane namaskAra !" bhASyakAra tarIke temanI bahu moTI khyAti che. vizeSAvazyaka bhASya jenapravacanamAM eka mukuTamaNi samAna lekhAya che. jenadarzanapratipAdita jJAnaviSayaka vicArane kevala zraddhagamya viSayanI koTimAMthI buddhigamya viSayanI keTimAM utAravAne susaMgata prayatna emaNe A bhASyamAM karyo hoya tema lAge che. jaina AgamenA guruparaMparAgata rahasya ane arthanA teo potAnA samayamAM advitIya jJAtA manAtA hatA tethI temane yugapradhAna evuM anupama biruda malyuM hatuM. suprasiddha mahAtArkika sanmatitarkanA kartA zrIsiddhasena divAkare sanmatitamAM kevalajJAna ane kevaladarzana yugapata thatAM nathI, ane eka che, judAM nathI; AvuM Agamana paraMparAthI judu prarUpyuM hatuM, jyAre zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNe AgamaparaMparAnA matane vaLagI rahI, yukti ane tarkathI siddhasena divAkaranI mAnyatAno saTa javAba Apyo hatA. teo AgamaparaMparAnA mahAna saMrakSaka hatA, tethI teo AgamavAdI ke siddhAntavAdI tarIke prasiddha che. zrIjinabhadragaNi utkRSTa vyAkhyAtA hatA, AcArya hemacaMdrasUrijI lakhe che ke sufjanamahAmAtramaUT OAthAtAH " vizeSAvazyaka bhASya upara zrIkeTayAcAryajIe suMdara TIkA banAvI che. zrIjinabhakagaNi kSamAzramaNajIe nadisatra cUrNi, nizItha sUtra para vizeSa nAmanI cUrNi, tathA anuyogadvAra cUrNi racI che. nizIthacUrNinAM avataraNa AcArya haribhadrasUrijIe pitAnI AvazyakavRttimAM lIdhAM che. ( vizeSa paricaya mATe jena sA. saM. ItihAsa juo. ) AcArya haribhadrasUrijIe temanA dhyAnazatakapara TIkA banAvI che. vikramanI sAtamI zatAbdinA A prakAMDa vidvAna ane pratApI puruSa thayA che. AcArya haribhadrasUrijI-A AcAryane saMkSipta paricaya huM gayA aitihAsika vizeSAMkamAM ApI gayo chuM. chatAM punarukti doSa vahorIne paNa ahIM saMkSipta paricaya ApuM chuM. zrIharibhadrasUrijI citrakuTanA samartha brAhmaNa, vidvAna ane rAjyapurohita hatA. vidvattAnA abhimAne temaNe pratijJA lIdhelI ke jenuM kahevuM huM na samajuM tene ziSya thAuM. For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [124]. zrI jena satya prakAza [varSa sAtamuM ekadA jaina sAdhvI yAkinI mahattarAnA mukhethI nIkaLelI gAthA pite samajI na zakyA, mAna gaLyuM eTale e AryA pAse ziSya thavA gayA; teNe potAnA dharmAcArya zrIjinabhaTasUri pAse dIkSA levA jaNAvyuM. temaNe dIkSA lIdhI, paraMtu pitAnI dharmamAtA te AryA mahattarAne ja rAkhI. pitAnA dareka graMthane ane prAyaH yAkinI mahattAsUnuM tarIke potAne oLakhAvyA che. teo gRhasthAvasthAmAM vaidika sAhityanA prakAMDa vidvAna hatA. jena dIkSA lIdhA pachI TUMka samayamAM ja jaina darzananA paNa dhuraMdhara vidvAna thayA. ane yogyatA joI gurue temane AcAryapadathI vibhUSita karyA. AcArya thayA pachI temaNe pitAnA haMsa ane paramahaMsa nAmanA be bhANejane dIkSA ApI potAnA ziSya banAvyA. emanA jIvananI kathA bahu ja karuNa che. A kathA prasiddha hovAthI huM laMbANanA bhayathI te nathI Apate. vizeSa jANavA icchanAre prabhAvakacaritra, catuviMzatiprabaMdha, jaina sA. saM. I. vagere grantha jovA. A banne ziSyonI karuNa mRtyukathAnA nimittathI haribhadrasUrijInA aneka graMthanI racanA ApaNane maLI che. temanA krodhAgnine zAMta karavA gurujIe samarAdityanA nava bhavanI sUcaka nava gAthAo mokalI. temAMthI AkhI samarAIccakahA nAmane addabhuta grantha bane che. zrIharibhadrasUrijIe 1444 ke 1440 graMtha banAvyAnuM kahevAya che. teo vetAMbara saMpradAyamAM bahu ja prasiddha ane mahAvidvAna AcArya thayA che. temaNe saMskRta ane prAkRta bhASAmAM dharma, kathA, darzanazAstra, tattvajJAnanA pratipAdaka aneka uttamottama graMtha, svamatane jarA paNa Agraha ke pakSapAta rAkhyA sivAya rahyA che. temaNe banAvelA 82 graMthanAM nAma jaina sAhityane saMkSipta itihAsamAM ApyAM che. teo jainadharmanA pUrvakAlIna ane uttarakAlIna ItihAsanA madhyavartI sImAsthaMbha samAna gaNAya che. temaNe jenA mo para pahela vahelI saMskRta bhASAmAM suMdara TIkAo racI che. temanA banAvelA graMthanuM avalokana karatAM jaNAya che ke teo prakRtithI ati sarala, AkRtithI ati saumya ane vRttithI bahu ja udAra hatA. - zrIharibhadrasUrijIe piravAla jAtine saMgaThita karIne temane jaina banAvyA hatA. harmana yAkebI 'samarAIccakahA nI prastAvanAmAM lakhe che ke "haribhadra te tAMbAnA sAhityane pUrNatAnI UMcI Toce pahoMcADayuM." - zrIharibhadrasUri zvetAMbara sAhityamAM eka prakhara yugapravartaka thayA che. temane samaya hAlanA vidvAne saM. 706 nakkI kare che. jena paraMparA pramANe vi. saM. 18pane samaya che. temanA graMthamAMthI temano paricaya A pramANe male che. teo vetAMbara saMpradAyanA hatA, gacchanuM nAma vidyAdhara, ga7pati AcAryanuM nAma jinabhaTari, dIkSAguru jinadatta ane dharmajananI sAdhvI zrIyAkinI mahattarA hatuM. (AvazyakasUtranI TIkAno antima bhAga.) 1 haribhadrasUrinA nAmathI lobhAI keTalAka temane potAnA gacchanA jaNAve che, parantu teo te vidyAdhara gaDhanA che e bhUlavA jevuM nathI, For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpesavI aMka] guruparaMparA [1rapa ] 28 vibudhaprabhasUri, 29 jayAnaMdasUri, 30 raviprabhasUri, 31 yadevasUri- A cAra paTTadhara saMbaMdhI vizeSa ItihAsa nathI maLato. saMkSiptamAM ATalI noMdha maLe cheH zrI jayAnaMdasUrijI prakhara vidvAna ane dhuraMdhara vyAkhyAtA hatA. temaNe "devAmatetra" banAvyuM che. ane saMprati mahArAjAnAM nirmANa karAvelAM 900 jinamaMdirano, dharmAtmA sAmaMtamaMtrI, ke je paravADa hato tene upadeza ApI, jIrNoddhAra karAvarAvyo hato. temanA paTadhara zrI raviprabhasUrijIe vi. saM. 700 mAM nADola nagaramAM naminAtha bhagavAnanI pratiSThA bahu ja utsavapUrvaka karAvI hatI. - bappabhadisUri-A arasAmAM mahAprabhAvaka zrI bappabhaTTasUri thayA. temanuM janmasthAna paMcAladezanuM Deba gAma, pitAnuM nAma bapa, ane mAtAnuM nAma bhakTi hatuM. putranuM nAma surapAla hatuM. temano janma vi.saM. 800 mAM bhA. zu. 3 nA divase thayo hato. surapAla bAlyAvasthAthI ja parAkramI ane buddhizALI hato, nAnapaNamAM ja pitAthI rIsAI ghara choDI moDhera gaye. tyAM moDha ga7nA pratApI jainAcArya zrI siddhasenasUri sAthe tene paricaya thayo ane temanA upadezathI pratibodha pAmI sAta varSanI ummare vi. sa. 807 mAM dIkSA lIdhI. teo reja eka hajAra ka kaMThastha karatA hatA. temanI yogyatA joI gurue temane 811mAM AcAryapada ApyuM. temaNe gopagirinA prasiddha rAjavI AmarAjAne pratibodha ApI jenadharmane anurAgI banAvyo hato. rAjAe surijInA upadezathI zrAvakanAM agiyAra vrata lIdhAM hatAM. gopagiri ke jene atyAre gvAlIyara kahevAmAM Ave che tyAM rAjAe 101 gaja pramANu zrI jinavaraMdradevanuM bhavya jinamaMdira banAvyuM hatuM ane temAM 18 bhAra pramANa suvarNanI mahAvIradevanI bhavya pratimA birAjamAna karI hatI. lakSaNAvatInA dharmarAjAnI rAjasabhAmAM bauddhavAdI vadhanakuMjarane harAvI vijayapatAkA pheravI hatI. tethI rAjAe temane "vAdikuMjara kesarI nuM biruda ApyuM ane pite jainadharma svIkAryo. dharmarAjAnI sabhAnA paMDita zrI vApatirAjane paNa sUrijInA upadezanI suMdara asara thaI hatI jethI "gADavadha" ane "mahAmahavijya" kAvyo racI temAM zrIpabhakrisUrijIne ane AmarAjAne amara banAvyA. sUrijIe lakSaNAvatInA senAdhipatine pratibodha ApI jena banAvyA ane chevaTe temane dIkSA ApI sAdhu paNa banAvyA hatA. zrI bappabhaTTasUrijIe mathurA, moDherA, aNahilapura, gApagiri, satArakakSApura Adi sthAnamAM pratiSThA karAvI che. AmarAjAe surijInA upadezathI zatruMjaya ane giranAra mahAna saMgha kADhyo hato. giranAramAM digaMbare e mATe vivAda Ubho karyo hato. zrI bappabhadisarie temane vAdamAM harAvI, " fkatala gAthA banAvI tIrthane kahetAMbarI jaina saMghane AdhIna karyuM hatuM. AmarAjA tyAMthI prabhAsamAM zrI caMdraprabhune vAMdavA gayA hatA. AcArya mahArAjanA upadezathI dharmarAjAnI sabhAnA paMDita vApatirAja paNa atima avasthAmAM jainadharma svIkArI kRtakRtya thayA hatA. sUrijIe paMDitonA hita mATe "tArAgaNa" Adi bAvana prabaMdhonI racanA karI che je atyAre upalabdha nathI. temaNe banAvela "stuti caturvizatikA" graMtha atyAre upalabdha che je temanA pAMDityane prakAzI rahela che. temaja teoe racela suMdara sarasvatI stotra paNa upalabdha che. 1 A graMtha ane stotra devacaMda lAlabhAI pu. phaMDa surata taraphathI prakAzita thayela che. For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 126 ] zrI jaina satya prakAza [ varSAM sAtamu Ama rAjA vi. saM. 890 mAM svargavAsI thayA. ane sUrijI vi. saM. 895 mAM svargavAsI thayA. sUrijI mahArAjane siddhasArasvata, vAdi kujarakesarI, brahmacArI, gajavara, rAjapUjita Adi birudei hatAM. Ama rAjAnA mRtyu pachI tenA pautra bhojarAje bappabhaTTasUrijInA ja gurubhAIe zrIgAviMdasUrijI ane nannasUrijInA upadezathI jainadhama pALI jainazAsananI prabhAvanA karI hatI. A banne paNa mahAvidvAna ane sArA graMthakAra thayA che. navamI zatAbdimAM zrI bappabhaTTisUri eka yugaprava`ka sUri thayA che. AmarAjAne eka vaizya patnI hatI, je jainadhama pALatI hatI ane jenA vaMzajo-putrA paNa jainadharma pALatA hatA. AmanI vaMzapara parA pracalita rahI, jemAM zrI zatruMjaya tInA uddAra karAvanAra suprasiddha dharmAtmA dAnavIra karmAMzAhu thayA. ( jue karmAMzAhe " ) saM. 1116 mAM mahAprAbhAvika vijayasiMhasUrijI thayA. saM, 1190 mAM mahApratApI zrI umAsvAti| yugapradhAna thayA. * Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'z vi. saM. 802mAM vIra ni. sa. 1272mAM vanarAje aNuhillapuranI sthApanA karI. cAvaDA vaMzanA aMtima rAjA jayazikharInA putra vanarAjane zrIzIlaguNasUrijIe Azraya ApI tenuM rakSaNa karyuM. bAdamAM jyAre vanarAjane gAdI maLI ane pATaNanI sthApanA karI tyAre pATaNamAM zrI paMcAsarA pArzvanAthanA bhavya jinamaMdiranI sthApanA sUrijInA upadezathI thaI hatI. vanarAjanA rAjarakSaNa ane vRddhimAM cAMpA nAmanA jaina maMtrIne paNa meATA hissA hatA. gujarAtanA rAjanI sthApanA, tene vistAra ane tenA rakSaNamAM mahAna jainAcAryo ane buddhizALI jaina matrione meTo hissA hatA. dasamI sadImAM nIcenA graMthakArA thayA che. jayasiMhari--vi. saM. 913-15mAM kRSinA ziSya jayasiMhasUrie bhAjadeva rAjAnA samayamAM ( kaneAjaneA pratihAra vaMzanA A rAjA hatA; rAjazekhara kavine dAdo A bhojadevanA rAjakiva hatA ) prAkRta dharmopadezamAlAtti racI. sa, 916 mAM rANA navaSNunA putra rA'kheMgAre junAgaDhamAM rAjya meLavyuM. temanA samayamAM zrI alibhadrasUrie bauddhAnA hAthamAM gayela jainatIrtha giranAra pAchuM vALyuM ane jaina sadhanA hAthamAM apAvyuM. A rAjA paNu bauddha thaI gayA hatA. sUrijIe tene pratiSeAdhI jainadharmAMtA anurAgI banAvyeA. vijayasiMhasUri-vi. sa. 975mAM vijayasiMhasUrijIe prAkRtamAM 8911 gAthAahaM bhuvanasuMdarI kathA racI. tee nAila ( nAgex ) kulanA AcAya* zrI samudrasUrinA haste dIkSita ziSya hatA. A ja sadImAM sajjana upAdhyAyanA ziSya mahezvarasUrie jJAnapacamI. mAhAtmya prAkRtamAM banAvyuM. A sivAya sayamamajarI nAmanuM aprabhraMza kAvya racanAra paNa A ja AcArya hoya tema lAge che. For Private And Personal Use Only zilAMkAcAya --A eka prasiddha TIkAkAra AcAya thayA che. vi. sa. 925mAM temaNe dasa hajAra zlokapramANa, prAkRtabhASAmAM mahApuruSacaraya batAvyuM che, jemAM 54 mahApuruSonAM caritra ApyAM che. temaNe AcArAMga sUtra tathA sUtrakRtAMga sUtra upara saMskRtamAM manehara TIkA racI che. A sivAyanAM nave aMge! upara temaNe TIkAe banAvI hatI ema jaNAya che, para'tu abhayadevasUrijInA samaye uparanAM e sivAya bAkInAM aMgenI 2 A yugapradhAna umAsvAtI tattvArthasUtrakAra umAsvAtIjhathI bhinna samajavA,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dautsavI aMka | guruparaMparA [ 17 ] TIkAo upalabdha na thatI hovAthI abhayadevasUrine nava aMga upara TIkAo banAvavI paDI hatI. temaNe jIvasamAsa upara banAvelI vRtti upalabdha che. jinabhadragaNi kSamAzramaNanA vizeSAvazyaka bhASya upara TIkA racanAra keTayAcArya, urphe zivAMkAcArya ane vanarAjanA gurutarIkenI khyAti prApta karanAra zIlaguNasUri ke zIlAMka nAma sUri eka che ke judA tene hajI nirNaya thayo nathI. teo 925mAM vidyamAna hatA eTale dasamI sadImAM thayA che. siddharSi--A eka samartha graMthakAra che. temaNe upamitibhavaprapaMcAkathA graMtha racyo che, je bhAratIya sAhityamAM pahelAmAM pahelo rUpaka graMtha che. temanuM janmasthAna bhinnamAla, pitAnuM nAma zubhaMkara, mAtAnuM nAma lakSmI devI hatuM. temanuM pitAnuM nAma siddha hatuM. siddhane bAlyAvasthAthI kharAba sobatone lIdhe kharAba vyasanonI Teva paDI hatI. ekavAra mAtAnA tiraskAranA kAraNe ghara choDI upAzraye gayA ane ane mAtApitAnI rajA laI gargaSi pAse dIkSA lIdhI. zrIgargaSi nivRttikulanA surAcAryanI ziSya paraMparAmAM thayelA che. siddhaSi potAnA gurunI IcchA na hovA chatAM bauddha tarkazAstrano abhyAsa karavA jAya che, ane tyAM bauddha dharmanI dIkSA ravIkAre che. paNa vacanabaddha hovAthI potAnA mUla guru pAse Ave che. AvI rIte ghaNIvAra (21 vAra) bane che ane chevaTa zrIharibhadrasUrijInI lalitavistara nAmanI cityavaMdanasUtravRtti vAMcI pratibodha pAmI jainadharmamAM sthira thAya che. tyArapachI temaNe upamitibhavaprapaMca nAmanI addabhuta kathAnI racanA karI hatI. A sivAya upadezamAlAvRtti, nyAyAvatAravRtti vagere graMtho banAvyA che. teo addabhuta vyAkhyAtA hatA jethI temane "siddhavyAkhyAtA "nuM biruda malyuM hatuM. temanA samaya viSe vadhu jANavAnuM nathI malatuM. mAtra saM. 962mAM temaNe upamitibhavaprapaMca graMtha pUrNa karyo ATaluM maLe che jethI siddha thAya che ke vikramanI dasamI sadImAM teo thayA che. 31mA paTadhara zrIyadevasUri nAgara brAhmaNa hatA. teo mahAna vidvAna ane sArA vaktA hatA. temaNe aneka nAgara brAhmaNane jaina dharmanA anuyAyI banAvyA hatA. temanI pArTa 32 pradyumnasUrijI-A nAmanA traNa AcAryo bahu prasiddha thayA che. ane lagabhaga samakAlIna ja lAge che. (1) eka te A 32 mA paTTadhara ke jemaNe upadhAnavidhi graMtha banAvyo. temaNe pUrvadezamAM vicarI ghaNe upakAra karyo che. teo samartha upadezaka hatA. temaNe upadeza ApI pUrva dezamAM 17 jinamaMdira nevAM sthApita karAvyAM temaja agiyAra jJAnabhaMDAra sthapAvyA hatA. sametazikhara tIrthanI sAta vAra yAtrA karI hatI. a85 AyuSya chatAM zAsanaprabhAvanA ghaNI sArI karI che. temane janma dIkSA ke svargagamanane cosa saMvata nathI malato. (2) bIjA pradyumnasUri zrI hemacaMdrasUrijI je paTTaparaMparAmAM thayA temAM zrI dattasUri; yazobhadrasUri ane temanA zrI pradyumnasUrino ullekha maLe che. prabhAvaka caritramAM temane mATe lakhyuM che ke "tyAM caMdragaccharUpa sarovaramAM, padmasamAna aneka guNothI maMDita evA zrI devacaMdrasUri birAjamAna hatA ke je zrI padyumnasUrinA ziSya hatA." jyAre paM. zrI kalyANa vijayajI mahArAja "kumAracaritra' mahAkAvyanA AdhAre lakhe che ke " zrI pAmnasUrinA ziSya guNasenasUri ane temanA ziSya zrI devacaMdrasUri thayA." For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [128 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM (3) trIjA padyumnasUri--jee prabhAvakaritranA saMzodhaka che, ane prabhAvakacaritrakAre prabhAvakacaritranI prazastimAM potAnI gurupara'parAmAM caMdragacchanA pradyumnasUrijInA prathama paricaya ApyA che teo potAnA samarAdityasakSepamAM peAtAne paricaya A pramANe Ape che- vAdaM jitvAllukakSmApasabhAyAM talapATake | AttaikapaTToyastaM zrIpradyustaM pUrvajaM stuve // * }} temaNe allurAjanI sabhAmAM digaMbarezane parAjita karyA hatA, ane zvetAMbara jainadharmanI vijayapatAkA pharakAvI hatI. sUrijIe sapAdalakSa, tribhuvanagiri AdinA rAjAone upadeza ApI jaina banAvyA hatA. zrI padyumnasUri prakhara vidvAna ane mahAna vAdI hatA. A AcAya cadrakulamAM thayA che je gaccha pAchaLathI rAjagaccha tarIke prasiddha thayA. te vikramanI agiyAramI zatAbdinA prAraMbhamAM thayA. 33 mAnavadevasUri-pradyumnasUrijInI pATa upara zrI mAnadevasUri (trIjA) thayA jemaNe upadhAna-vidhigraMtha banAvyeA. tee paNa abhyAsudhI hatA. 34 vimalacadrasUri----temanA paTTadhara zrI vilacaMdrasUrijI thayA. tee mahAprAbhAvika hatA. temane padmAvatIdevI pratyakSa hatAM. sUrijI mahArAje devInI sahAyatAthI aneka vAdIene jItI jainazAsananI vijayapatAkA pharakAvI hatI. uparanA traNe paDadharA saMbaMdhI vizeSa itihAsa nathI malate, temanA janma-dIkSAsvargAdinA savatA paNa malatA nathI. 35 udyotanasUri--temanI pArTa zrI udyotanasUri thayA. A AcArya mahAprabhAvazAlI thayA. yapi temanuM paNa janmasthAnAdi nathI malatuM tApa sAdhujIvananAM zubha kAryonI noMdha A pramANe male che-- temanuM vihArakSetra pUrvadeza hatA. temaNe sammetazikharajInI pAMcavAra yAtrA karI hatI. pUrvadezamAM vicarI aneka bhavya jIvone pratiAdhI vItarAga dharmanA anurAgI banAvyA hatA. tyAM ekavAra teee AmrutInuM mAhAtmya sAMbhaLyuM, eTale pUrvIdezathI vihAra karI Akhu tarapha padhAryAM. tyAM AjInI taleTImAM TelI nAmanA gAmanA sImADAmAM vizALa vaTavRkSanI chAyAmAM visAme khAvA beThA hatA; te vakhate addabhuta cAritra, uttama tapa, ane anupama jJAna joI tyAM rahela sarvAnubhUti nAmanA yakSarAja, sUrijIne pratyakSa thayA ane daivI vANImAM jaNAvyuM che ke " gurujI mahArAja ! ApanAmAM AvA uttama anupama guNeA che. ApanA jevA prabhAvazAlI atyAre khIjA nathI, chatAM atyAre zubha ghaTikAmAM ApanI paraparAnA udaya mATe yeAgya puruSane AcArya padavI Apaze| te te paNa mahAprabhAvazAlI ane A vaTavRkSanI jema jainazAsananA phelAvA karanAra thaze. zrI udyotanasUrie A zubha avasara eLakhI zrI sadeva muni Adi ATha munirAjone AcAya padavI ApI. vaDavRkSanI nIce A pradyumnasUrijInA ziSya zrI abhayadevasUrijI thayA che, jemanuM "nyAyayavanasiMha" athavA "ta paMcAnana ' biruda hatu. temaNe suprasiddha tArkikaziromaNi zrI siddhasena divAkarakRta 'sanmatitarka ' upara tattvakhAdhavidhAyinI aparanAma vAdamahArNava TIkA paMcIza hAr zloka pramANa banAvI. A abhayadevasUrijInA ziSya zrI dhanezvarasUrijI thayA che, jemaNe dhArAdhIrA mu'jarAntanI sabhAmAM anyavAdie sAthe vAda karI vijayapatAkA pharakAvI hatI. te mujarAjanA mAnItA guru hatA. For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] guruparaMparA [129] ATha mahAnubhAne AcArya banAvyA tyArathI nigraMthagacchanuM "vaDagaccha" evuM pAMcamuM navuM nAma zarU thayuM. A AcArya padavI vIrani. saMvata 1464 vi. saM. 994 mAM thaI hatI. vaDagacchanI zarUAta tyArathI ja thaI. Amane svargavAsa medapATanA dhavala gAmamAM thayo. zrI udyotanasurijI nAmanA eka bIjA AcArya ke jeoe e vi. saM. 834mAM ( zaka saM. 699)nA chellA divase kuvalayamAlA kathAnI pUrNAhuti karI che te thayA che. temanuM bIjuM nAma dAkSiNyAMkari che. A udyotanasurijI-dAkSiNyAMkasUrijI ane uparanA udyotanasUrijI bane taddana judA ja AcAryo che. ane banne vacce so varSanuM aMtara che. tapagacchapaTTAvalInA anuvAdamAM nAmaekyathI bhUla thaI che ane banne AcAryone eka karI nAkhyA che. 36 sarvadevasUri- zrI udyotanasurijInA paTadhara zrI sarvadevasUrijI thayA. teo mahApratApI ane puNyazAlI hatA. teo navIna gautamasvAmI kahevAtA. sarvAnubhUtiyakSanA kahevAthI zrI udyotarijIe temane potAnI pATa upara sthApyA hatA. A AcAryano janma, dIkSA, svargasthAna saMvatAdi malatAM nathI. zrI sarvadevasUrijIe saM. 1010 mAM rAmasainyapuramAM zrI RSabhadeva jinamaMdiramAM zrI caMdraprabhunI pratiSThA karAvI tIrtharUpe tenI sthApanA karI hatI. temanA upadezathI 27 jinaprAsAda sthapAyA hatA. temaNe caMdrAvatI nagarInA rAjAnA vizvAsu maMtrI kaMkaNane pratibodha ApI caMdrAvatImAM gaganacumbI jinAlaya baMdhAvyuM hatuM. ane chevaTe utsavapUrvaka tene dIkSA ApI hatI. A AcAryanA samaya daramyAna caMdragacchanA jaMbUnAga (jaMbu) nAmanA suvihita sAdhue saM. 1005 mAM zrImaNipaticaritra tathA jinazataka kAvya stavana rUpe racyuM; je kAvya upara 1025 mAM nAgendranA zrI sAmbamunie vivaraNa-rIkA racela che. A uparAMta temaNe caMdradUtakAvya paNa banAvyuM lAge che. vi. saM. 1028 mAM dhanapAla mahAkavie dezI nAmamAlA banAvI. A arasAmAM ja vimalamaMtrI thayA. vi. saM. 1096mAM zrIthI rApadrIyagacchIya vAdivetAla zrI zAntisUrijI svargavAsI thayA; jemaNe zrI uttarAdhyayanasUtra upara prakhara nyAyathI bharelI pAIya TIkA banAvI hatI. A ja samaye zrI surAcArya thayA ane bAramI sadInA pUrvakAlamAM mahAprabhAvaka zrI vijayasiMhasUri thayA. A pAMceno TUMka paricaya A pramANe che - mahAkavi dhanapAla-A eka gRhastha mahAkavi thayA che. teo mALavAnA dhAranagarInA suprasiddha rAjA muMja ane bhojarAjanI sabhAnA ratna ane rAjyamAnya hatA. teo jAte brAhmaNa hatA. temanA pitAnuM nAma sarvadeva, janmasthAna madhyaprAMtamAM AveluM saMkAzya nagara hatuM. teo dhArAnagarImAM kyAre AvyA te malatuM nathI. paraMtu temanA dAdA dhArA 1 kuvalayamAlAnA kta zrI udyotanasUrijIno paricaya A pramANe male che: mahAduvAramAM trikamabhirata udyotana nAmane kSatriya hato je te vakhate tyAM rAjA hatA. tene putra sa prati thayo, je vaDesara paNa kahevAta. tene putra udyotana thaye, jeNe A-kuvalayamAlAnI kathAnI racanA karI. temanA vigha gura vIrabhadrAcArya, yuktizAstra zIkhavanAra haribhadrasUri, ane guru zrI tavAcAryajI hatA. temaNe zrI vIrabhadrasUrijInA upadezathI jAbAlIpuramAM A kathA racI. temane hI devInAM pratyakSa darzana thayAM hatAM, jenA pratApe A mahAaddabhuta kathA racavAmAM AvI. A vakhate jAbAlIpuramAM vatsarAja nAme pratApI rAjA hatA. temane samaya vikramanI navamI sadIne For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 130 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamu nagarImAM AvyA haze ema lAge che. gujarAjAe vidvattAthI prasanna thai temane 'sarasvatI'nuM biruda ApyuM hatuM. tee prathama vedadharmAvalaMbI hatA. paraMtu pAchaLathI temanA bhAI zeAlanakumAra je jaina sAdhu hatA temanA saMsargathI jaina banyA hatA. zAbhanakumAra paNa jainadharmInA caMdragacchanA zrI mahedrasUrijInA upadezathI jaina sAdhu banI mahAna vidvAna thayA hatA. temanI dIkSAthI krodhita thaI dhanapAle bhAjarAja dvArA jaina sAdhuone mAlavAmAM vihAra baMdha karAvyA hatA. zAbhanamunie te vidvAra khullA karAvyA, dhanapAlane pratikheAdha ApyA, ane yamakamaya suMdara caturvizAMta jinastuti banAvI, jenA upara suMdara TIkA dhanapAla kavie ja banAvI. dhanapAle jainadharmI thayA pachI jinezvaranuM madira badhAvyuM jemAM zrI AdinAtha prabhunI mUrtinI pratiSThA zrI mahedrasUrijIe karI hatI. A mUrti samakSa dhanapAla kavie pAMcase| zlokAnI RSabhUMjanastuti banAvI. "C bhAjarAjane jainadhama nI suMdara kathA sAMbhaLavAnI abhilASA thatAM dhanapAle " tilakamaMjarI " mahAkAvya banAvyuM. A kathA vAdivetAla zAntisUrijIe sazAdhita karI hatI. kavie RSabhapaMcAzikA, zrAvakavidhi, virodhAbhAsaala kAravALI mahAvIra stuti; satyapurIya zrI mahAvIra utsAhavALuM apabhraMzamAM stutikAvya, pAyilacchIya nAmamAlA; eka meTI nAmamAlA--kASa banAvyAM che. zrI hemacadrAcAryAM jevA samartha AcAryAM te kahe che ke " vacanaM dhanapAlasya " tathA abhidhAnaciMtAmaNa kASanI TIkAnI zarUAtamAM ja karyuM che " vyutpattiryaMnapAtaH '' bhojarAjAe temane "siddhasArasvata" ane " kurcAlasArasvatI' nAM birudo ApyAM hatAM. kavirAjanA vizeSa paricaya mATe prabhAvakacaritra, prabaMdhacintAmaNi, jaina sA. sa. i. vagere jovAM. dhanapAla nAmanA eka khIjA paNa kavi thayA che, jemaNe apabhraMza bhASAmAM "visayattahA " nAmane suMdara kathAgraMtha banAvye che. << vadhu mAnasUri--vi. saM. 1055mAM caMdragacchanA zrIva mAnasUrijIe suprasiddha zrI haribhadrasUrijInA upadezada upara TIkA racI. A sivAya, upamitibhavaprapoMcA, nAmasamuccaya tathA upadezamAlA bRhapitta racI che. A AcAryane vi. sa. 1045 (zaka saM. 910) ne kaTIgrAmamAM pratimAlekha upalabdha che. temanuM svargaMgamana vi. saM. 1088mAM thayuM che. A ja AcAryAMnA ziSyA zrIjinezvarasUri ane buddhisAgarasUrijI thayA che. zrIbuddhisAgarasUrijIe 700 zlokapramANa padmabadgha suMdara vyAkaraNa jAbAlIpuramAM 1080mAM banAvyuM che. zrIjinezvarasUrijIe zrIharibhadrasUrijInAM akApara 1080mAM sa. vRtti racI che. pacaliMgI prakaraNa, vIracaritra, nirvANu lIlAvatI kathA, kathAASa, pramANalakSaNa saTIka; SatthAnaka prakaraNa vagere graMthA anAvyA che. A banne AcArya mATe eka rasika kathA cAle che ke temaNe du^bharAjanA samaye pATaNamAM vasatInI sthApanA karI hatI. prabhAvakacaratrakAra A sabaMdhI je jaNAve che tene bhAvArtha A pramANe che-tee jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri evA nAmathI prasiddha thayA. eTale gurumahArAje temane vihAra mATe anujJA ApI, ane zikSA ApatAM jaNAvyuM ke 'zrI pattana (pATaNa)mAM caityavAsi AcAryAM, suvihita sAdhuene tyAM rahevA na detAM vinna kare che. zakti ane buddhithI, tamAre tenuM nivAraNa karavuM. kAraNa ke A kALamAM tamArA samAna kAi nathI. (prabhAvakacaratra, pR. 256) For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] guruparaMparA [131 ] AthI buddhisAgarasUri ane jinezvarasUri pATaNa jAya che, paNa sAthe zrI vahumAnasUrijI jatA nathI. teo tyAM karavAnuM kArya ziSyone bhaLAve che. bIjuM-prabhAvacaritrakAranA kathana mujaba zrIvardhamAnasUrijI paNa caityavAsI hatA. "jemaNe siddhAMtanA abhyAsathI saMsAranuM satya svarUpa samajIne corAzI ne tyAga karyo hato." jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri pATaNa Ave che ane tyAM somezvara purohitane tyAM Utare che. tyAM caityavAsione khabara paDavAthI teo te bannene na rahevA, vihAra karavA jaNAvela che. bIje divase teo rAjasabhAmAM jaI virodha uThAve che, paraMtu rAjapurohitanA kahevAthI satya vastu samajIne rAjA caityavAsione kahe che ke tyAre rAjAe jaNAvyuM ke-pUrva rAjAonA niyamane ame daDhatAthI pALIe chIe; paraMtu guNI janenI pUjAnuM ullaMghana ame karavAnA nathI. tamArA jevA sadAcAraniSTa puruSonI AziSathI rAjAo pitAnuM rAjya amara banAve che, temAM koI jAtane saMzaya nathI. to amArA uparadhathI emane nagaramAM rahevAnuM tame kabula rAkhe. ema sAMbhaLatAM temaNe rAjAnuM vacana mAnya rAkhyuM. " (prabhAvakyaritra pR. 258 ). uparanAM vAkayothI te sApha samajAya che ke jinezvarasUri ane buddhisAgarasUrino rAjasabhAmAM koInI sAthe zAstrArtha thayo nathI. vimalamaMtrI--vizvavikhyAta AbunA vimalavasahI jinamaMdiranA nirmAtA A maMtrIzvara thayA che. teo jJAtie poravADa jena hatA. temanA pUrvajo bhinnamAlathI gAMbhU AvyA ane gurjarezvara vanarAje temane potAnA rAjyamAM mahAmAtya (daMDanAyaka) pada soMpyuM hatuM. te pUrvajanuM nAma nina-ninaya. temaNe pATaNamAM zrISabhajinaprAsAda banAvyuM hatA. temano putra mahAmAtya lahara, temano putra mahAmAtya vIra tenA be putra mAhAmAtyane ane vimala. vimalamaMtrI daDha jenadhamAM hatA. gurjarezvara bhImadevanI, ane gujarAtanI kIrti vadhe tevAM kAryo temaNe karyA che. teo pahelAM daMDanAyaka hatA ane pAchaLathI caMdrAvatInA mahAmAtya thayA. temaNe Abu upara addabhuta kaLAmaya jinamaMdira sthApita karAvyAM. temane vardhamAnasUrijIe jena banAvyA, ane temanA upadezathI temaNe AbumAM maMdira banAvyAM. A vAta barAbara nathI. vimala ane tenA pUrvajo jena ja hatA, ane Abu upara maMdira aMbikAdevInA AdezathI temaNe banAvyAM che. A maMdire 1088mAM temaNe banAvyAM. vAdivetAla zAMtisUri-mahAkavi dhanapAlanI tilakamaMjarI kathAnuM saMzodhana karanAra A AcArya hatA. mahAkavi dhanapAlanI preraNAthI ja teo mAlavA padhAryA hatA ane bhoja rAjanI sabhAnA mahAna paMDitone jItavAthI rAjAe temane "vAdivetAla"nuM biruda ApyuM hatuM. temanuM janmasthAna pATaNanI pazcime Avela unnAyu gAma, pitAnuM nAma dhanadeva, mAtAnuM nAma dhanazrI, pitAnuM nAma bhImakumAra. ekavAra caMdrakulanA thArApadrIya gacchanA zrIvijayasiMhasUrijI vihAra karatA tyAM padhAryA ane A putrane yogya lakSaNa yukta joI tenA pitA pAse putranI mAgaNI karI. pitAe gurujIne te putra vahorAvyo. tenuM nAma " zAMti " rAkhyuM. temaNe tIkSNa buddhinA baLe TUMka samayamAM zAstrAbhyAsa karI lIdho. gurjarezvara bhImadeve(pahele) temanI vidvatAthI prasanna thaI temane "kavIMdra " ane vAdi cakrI"nAM biruda ApyAM hatAM. sUrijIe uttarAdhyanasUtra upara manahara TIkA racI che, 17 For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 132 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM je TIkA pAIya TIkA tarIke prasiddha che. temaNe tilakamaMjarI upara TippaNa lakhyuM che. temaNe aMgavidyA, dharmazAstra, jIvavicAraprakaraNa, tathA caityavaMdanamahAbhASya banAvyAM che. moTI zAMti paNa A AcAryo banAvyAnuM keTalAka mAne che. teo bahu ja sarasa vyAkhyAtA hatA. teo vi. saM. 1296mAM giranAra para anazata karI svarge sidhAvyA. surAcArya-surAcAryajI eka pratApI AcArya thayA che. gurjarezvara bhImadevanA mAmA zrI droNAcArya-jena sAdhu thayA hatA temanA ja bhAI saMgrAmasiMhanA putra mahipAla hato. temaNe pitAnA mRtyu pachI droNAcArya pAse dIkSA lIdhI hatI. pite bahu buddhizALI hatA. TUMka vakhatamAM vyAkaraNa, kAvya, nyAya, sAhitya tathA jainadarzananA prakAMDa vidvAna thayA ane AcArye temanI yogyatA joI temane AcArya banAvyA. ane tyArathI teo surAcArya tarIke prasiddha thayA. teo caityavAsi hatA paNa bahu ja vidvAna ane tyAgI hatA. temaNe, bhejarAjAe gurjarezvara bhImarAjane mekalela eka samasyApUrtine bahu ja sarasa javAba ApI pitAnI khyAti vadhArI hatI. chevaTe dhArA jaI bhojarAjanI sabhAnA paMDitone harAvI gujarAtanA pAMDityanI yazogAthA phelAvI hatI. surAcAryajInA guru droNAcArya hatA, jemaNe piMDaniryukti tathA ghaniyukita para TIkA racI. tathA zrIabhayadevasUrijIkRta navAMgivRttimAM saMzodhanAdimAM sahAya karI hatI. A saMbaMdhI zrI abhayadevasUrijI pitAnI vRttimAM sUcana kare che. surAcAryajIe paNa disaMdhAna mahAkAvya tathA neminAtha caritra mahAkAvya gadyapadyamaya saM. 1090mAM banAvyuM. vijayasiMhasUri-A AcAryanAM mAtApitA AdinAM nAma nathI maLatAM. teo AcArya Arya khaTapaTanI paraMparAmAM thayelA che. AcArya Arya khaTapaTasUrijIe zakunikAvihAra nAmanA suprasiddha tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato. bauddha vyantare ane bauddhonA upadravamAMthI tIrthane mukta karAvI tIrthanI rakSA karI hatI. temanI paraMparAnA AcArya zrI vijayasiMhasUrijI thayA che. temaNe krioddhAra karI zuddha sAdhudharmanI prarUpaNuM karI hatI. pachI zatruMjaya-giranAra AdinI tIrthayAtrA karavA gayA hatA. giranAra upara temane aMbikAdevI prasanna thayAM hatAM ane siddhaguTikA sUrijIne ApI hatI. temaNe "ni: vasaMmatidhiyAMA padathI zarU thatI stuti-stotrathI giranAra upara zrI neminAthajInI stavana karI hatI. yAtrA karI pAchI vaLatAM teo bharUca padhAryA hatA. eka divase bharUcamAM bhayaMkara Aga lAgI AkhuM nagara baLIne bhasma thaI gayuM. AmAM zrI zakunikAvihAra citya, temAMnI pASANa ane pIttala vagerenI mUrtio baLI gaI. phakta eka zrI munisuvratasvAmInuM biMba akhaMDita rahyuM. A nagaradAhamAM baLelA caityane punaruddhArA surijIe karAvyo ane lAkaDAnuM zAlamaMdira karAvI temAM pratiSThA karAvI. A maMdira jIrNa thayuM tyAre udAyana maMtrInA putra AMbaDe vi. saM. 1116 mAM jIrNoddhAra karAvI zrI hemacaMdrasUrijInA hAthe pratiSThA karAvI. A AcAryane samaya nizcata nathI malate, paraMtu temanA kASThanA maMdirano jIrNoddhAra 1116 mAM thayo che eTale A pahelAM baso aDhIso varSe teo thayA hoya tethI anumAnathI vi. saM. navaso lagabhaga Ave che. temaNe nemistava banAvyuM che. pratikramaNacUrNi paNa A nAmanA AcAryo banAvI che, te A ja ke kema te nizcita nathI. For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] guruparapa [ 133] 37 devasUrizrI sarvadevasUrijInI pATe zrI devasUrijI thayA. temaNe hAranA rAjA karNasiMhane pratibodha Apyo hato. rAjAe prasanna thaI temane " rUpazrI" evuM biruda ApyuM hatuM. temanA upadezathI gopa nAmanA zrAvake nava jinamaMdira karAvyAM hatAM, temaNe vihAra paNa ugra karyo hato. mALavAmAM jaI piru gRhasthane pratibaMdha ApI piravADa jaina banAvyA hatA. piravADone zrI haribhadrasUrijIe jena banAvyA hatA evo ulekha huM ApI gayo chuM. A jAtine zrImAla nagaramAMthI jena banAvyAnA ullekha maLe che. A sUrijIe mALavAmAM piravADo banAvyA. mALavAne paravaDe devasUrijInA upadezathI jaina banyA ema samajAya che. 38 sarvadevasUri (bIjA)-devasUrijInI pATe sarva devasUrijI thayA. temaNe zrI yazobhadra ane nemicaMdra Adi ATha ziSyone AcArya banAvyA hatA. AthI vizeSa paricaya A surijIno maLato nathI. 39 zrIyazobhadrasUri tathA nemicaMdrasUri-zrI sarvadevasUrinI pATe A be paTTadhare thayA che. zrI nemicaMdrasUrijIe pitAnA gurubhAI zrI vIragaNiviracita piMDaniyukti paranI 7671 kapramANanI vRttinuM saMzodhana karyuM. A AcAryanA samayamAM navAMgIvRttikAra zrI abhayadevasUrijI thayA. navAMgIvRttikAra zrI abhayadevasUrijI-teo eka mahAprabhAvaka pravacanika AcArya thayA che. temanuM janmasthAna dhArAnagarI, pitAnuM nAma mahIdhara zeTha, mAtA dhanadevI, pitAnuM nAma abhayakumAra. temaNe bahu nAnI ummare dIkSA lIdhI. zrI viddhamAnasUrijInA AdezathI temane soLa varSanI ummare AcArya padavI ApavAmAM AvI. temane samaye nava aMga uparanI TIkAo jIrNazIrNa thaI hatI jethI temaNe nava aMganI TIkAo tathA jinezvarasUrikRta SaTrasthAnaka para bhASya, zrI haribhadrasUrijanA paMcAzaka upara vRtti tathA ArAdhanAkulaka Adi graMtha banAvyA che. zrI abhayadevasUrijI pote potAnA graMthamAM prazastimAM pitAnI guruparaMparA ApatAM sarvatra pitAne caMdrakuLanA oLakhAve che. A sivAya bIjuM kAMI lakhatA nathI. temaNe zeDhI nadIne kAMThe nAgArjuna yogIbhaMDArita zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA bahAra kaDhAvI hatI te vakhate jayatiyaNa tetra-stuti banAvI hatI, jenI sattaramI gAthAe mUrti pragaTa thaI hatI. pachI thaMbhanapuramAM tenI pratiSThA karAvI hatI. temane svargavAsa vi. saM. 1135 (matAMtare 1139) mAM thayo. A ja arasAmAM kUrca puraga7nA caityavAsI jinezvarasUrinA ziSya zrI jinavalabhasUrijIe cittoDamAM cha kalyANakanI prarUpaNavALo potAne mata pracalita karyo. A arasAmAM vIrAcAryajI, maladhArI abhayadevasUri, maladhArI hemacaMdrasUri thayA. vIrAcAryajI-teo caMdrakulanA vaMDIllagacchanA AcArya hatA. paMDillagane bhAvaDaga nAma apAvanAra zrI bhAvadevasUrijInI pATe vijayasihasUrijI thayA ane temanI pATe zrI virAcAryajI thayA. teo gujarAtanA rAjA siddharAja jayasiMhanA mitra hatA. eka divasa rAjAe hasatAM hasatAM sUrijIne kahyuM ke "tamhAruM je A mahattva che te kevala rAjyAzrayathI ja che. je mahArI sabhA choDIne tame paradeza cAlyA jAo te garIba bhikSukAnA jevI tayyArI paNa dazA thAya.' sUrijI A sAMbhaLI tyAMthI UThayA ne rAjAne pitAne paradeza javAne vicAra jaNavyo. rAjAe kahyuM-ame ahIMthI tamane javA ja nahIM daIe. sUrijIe kahyuM For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 134 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM amane koNa rokanAra che. rAjAe pATaNane daravAje daravAje sipAIo rAkI sUrijIne javAne mArga baMdha karAvyo. thoDA divasa pachI pAlInA brAhmaNoe rAjA pAse AvI surijInA dharmalAbha jaNAvyA. Akhare rAjAne khabara paDI ke sUrijI te te ja divase pitAnA yogabaLathI pAlI pahoMcI gayA hatA. tyArapachI vIrAcArya mahAbedhapuramAM jaIne bauddhAcAryone vAdamAM jItyA hatA. tyAMthI pAchA vaLatAM gvAlIyaramAM aneka vAdIone temaNe jItyA, jethI tyAMnA rAjAe khuzI thaI sAre satkAra karyo. sUrijI tyAMthI nAgara gayA. ahIM siddharAjanA maMtrIo temane bIjI vAra AmaMtraNa karavA AvyA. sUrijI tyAMthI vihAra karatA cArUpa AvyA tyAre gurjarezvara siddharAja cArUpa sudhI temanI sAme Avyo hato. pachI meTA utsavapUrvaka temano pATaNamAM nagarapraveza karAvyo. eka vAra pATaNamAM "vAdisiMha nAmane sAMkhyavAdI Avyo tene koI jItatuM na hatuM; Akhare siddharAjAnI samakSa vIrAcArye A vAdIne jItyo ane rAjasabhAmAM vijayapatra meLavyuM hatuM. siddharAje temanA maMdira upara patAkA caDhAvI hatI. pATaNamAM siddharAjanI sabhAmAM eka vAra kamalakIrti nAmane digaMbaravAdI A hato tene paNa virAcArye cho hato. temanA janma dIkSA ke svarga samaya Adi kazuM nathI malatuM, paraMtu teo siddharAja jayasiMhanA samakAlIna hatA arthAta virAcAryane samaya paNa e ja che. siddharAja 1150 thI 1199 sudhI hato. | mAladhArI zrI abhayadevasUrijI-teo praznavAhana kulanA harSapurIya gacchanA zrIjayasihasUrijInA ziSya hatA. teo mahAtyAgI, tapasvI ane nispRhI hatA. teo vastramAM eka caLapaTTo ane kapaDo ja rAkhatA. temano malasahita deha ane vastra joI gurjarezvara karNadeve (anyamate siddharAje) temane mAladhAri nuM biruda ApyuM hatuM. temaNe gujarAtanA rAjA karNadevane upadeza Apyo hato. ra4 madAniAmaM vinaM vanena narava ( padyadevasUrikRta saddagurupati ) bIjuM pramANa paNa che, juo - zrIzrvareao... davA madraSiA jaLa vivuM castha mAro cAvat II (rAjazekharakRta prAkRta dvayAzrayavRtti) jyAre jinaprabhasUrikRta tIrthakalpamAM nIce pramANe lakhyuM che annayA sirijayasiMhadevanariMdeNa gayakhaMdhArUDheNa rAyavADiye gayeNa diTTho malamaliNavatthadehorAyeNa gayakhaMdhAo osarIUNa dukkarakAraotti diNNaM maladhAri'tinAmaM A sivAya karNadevanA putra siddharAja jayasiMhadevane paNa A ja AcAryo pratibaMdha ApI tenA samasta dezamAM paryuSaNe mahAparva (zrAvaNa vadi 12 thI bhA. zu. 4) sudhI tathA agiyAraza pramukha divasomAM amArI-ahiMsA paLAvI hatI. A sivAya zAkaMbharI (sAMbhara-ajamera pAse)nA rAjA pRthvIrAje (pRthvIrAja pahele te vIsaladeva--vigraharAjano trIjo putra ) temanA upadezathI ajamera pAsenA raNathaMbhoramAM jinamaMdiramAM sonAno kuMbha-kalaza caDhAvyo hato. temane vIra deva vidvAnathI zreSTha sUrimaMtra For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpetsavI aMka] guruparapo [ 135 ] maLyo hato. sUrijIe gopagiri (gvAlIyara)nA zikhara paranA mahAvIra maMdiranA dvArane tyAMnA adhikArIoe je avarodha karyo hato te tyAM jaI tyAMnA rAjA bhUvanapAlane samajAvI dUra karAvyo hato. A sUrijIe vi. saM. 1142mAM mahAzudi 5 ravivAre zrI aMtarIkSa pArzvanAthajInI mahAprAbhAvika mUrtinI pratiSThA karI; A vakhate rAjA elacazrIpAla ke jene temanA upadezathI pratibodha thayo hato teNe jinapUjA mATe sirapura gAma bheTa ApyuM temaja je sthAnethI pratimA nIkaLI hatI tyAM kuMDa baMdhAvyo. A prabhAvaka tIrtha Aje paNa vidyamAna che. sUrijIe sAMt maMtrIne kahI bharUcamAM samalikAvihAra-maMdira upara sonAne kalaze caDhAvarAvyA hatA. temaNe hajAro brAhmaNone ane kamaDayakSane pratibadhI meDatAmAM vIraprabhunuM maMdira karAvyuM. chelle 47 divasanuM anazana karyuM hatuM. A vakhate gurjarezvara siddharAja temanAM darzane gayo hato. jyAre sUrijIno svargavAsa thayo ane temanA zabane agnidAha devA laI jatA hatA tyAre siddharAje kATanI pAchalI aTArIe UbhA rahI parijana sameta sUrijInA dehanAM atima darzana karyA hatAM. malavArI zrI hemacaMdrasUrijI-mAladhArI abhayadevasUrijInA ziSya mAladhArI hemacaM. drasUrijI thayA. teo samartha upadezaka vyAkhyAtA ane graMthakAra thayA che. temanA gurunI mAphaka siddharAja jayasiMha temanuM paNa bahumAna karate hate. sarijhane upadeza siddharAje jenamaMdira upara senAnA kaLaza caDhAvyA hatA. dhaMdhukA ane sAcara vageremAM anya tIrthIo taraphathI jenazAsanane thatI pIDA nIvArI, rathayAtrAnA varaghoDA nirvidane kaDhAvyA hatA. keTalAka kharAba adhikArIo dvArA, jaina maMdiromAM upajatI Avaka upara je rekaToka thatI hatI te paNa sarijIe siddharAjane kahI baMdha karAvI. pATaNathI giranArajI gayela eka meTo saMgha ke jemAM ukta sUrijI mahArAja paNa sAthe hatA, te saMghane jUnAgaDhanA rA' kheMgArane lUMTavAnuM mana thayuM ane teNe vaNathalImAM saMghane rokyo. A vakhate acAnaka rA' kheMgAranA svajananuM mRtyu thatAM sUrijI tyAM gayA ane kheMgArane pratibodha Apyo. saMghane sahisalAmata yAtrA karavA javA dIdhe. Tekasa badhe mApha karAvyuM. A saMdha zatruMjaya ane giranAra gaye hatuM. jemAM giranAramAM ardho lAkha. ane zatruMjayamAM trIsa hajAranI Avaka thaI hatI. A sUrijI mahArAjanA upadezathI siddharAja jayasiMhe pitAnA rAjyamAM dara varSe 80 divasa amArI-ahiMsA pALavAnuM tAmrapatra karI ApyuM hatuM. ( rAjazekharakRta prAkRta dvayAzraya vRtti.) sUrijI mahArAja aneM sAta divasanuM anazana karI svarge padhAryA. siddharAja jayasiMha AthI bahu duHkhI thayo ane thoDe sudhI smazAnayAtrAmAM sAthe jaI sUrijI pratye pitAno bhaktibhAva pradarzita karyo hato. temane samaya paNa siddharAja jayasiMhane ja che. 4municaMdrasUri-zrI yazobhadrasUri ane nemicaMdrasUrijInI pATe zrI municaMdrasUri thayA. teo parama tyAgI, mahAtapasvI ane tArkikaziremaNi hatA. temano janma samaya-sthAna ke mAtApitAnAM nAma Adi malatAM nathI. paraMtu vi. saM. 1178 nAM teo svargavAsI thayA, tevo ullekha maLe che. temaNe bAlavayamAM dIkSA lIdhI hatI. sAdhujIvanamAM AhAramAM mAtra For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ( 136 ] zrI jaina satya prakAza [ va sAtamuM , kAMjI laI ne ja rahetA tethI temanI 'sauvIrapAyA ' tarIke prasiddhi thaI. te temicadrasUrijInA gurubhAI zrI vinayacaMdra upAdhyAyanA ziSya hatA. zrI nemicaMdrasUrijIe temane yAgya joI paTadhara tarIke sthApI AcAryapadathI vibhUSita karyo hatA. temanI smaraNazakti bahu ja teja hatI. eka vAra teo caityaparipATI karavA narkulathI vihAra karI pATaNa AvyA hatA. pATaNa A samaye caityavAsIone ajeya durga manAtA hatA. vAdivetAla zAMtisUrijI peAtAnA ziSyone pramANuzAstrane abhyAsa karAvI rahyA hatA. municaMdre tyAM jaI te pramANuzAstranuM ekAgra cittathI zravaNa karyuM ane te pATha temane yAda rahI gayA. vAMdivetAla zAMtisUrijInA ziSyo te pATha samajI zakayA nahi, A vakhate chevaTe municaMdramunie te pATha barAbara saMbhaLAvyA. AthI zAMtisUrijI prasanna thayA ane temane pramANuzAstrane vizeSa abhyAsa karAvyeA. eka vAra municadrasUrie vAdivetAla zAMtisUrijI pAse phariyAda karI ke amane UtaravAnuM yeAgya sthAna nathI. zrI zAMtisUrijIe zrAvakAne kahI TaMkazAla pAsenuM makAna temane rahevA-utaravA apAvyuM. A vastu caityavAsIenI prabalatA sUcave che. 1 a'gulasaptati 2 vanaspatisaptatikA www.kobatirth.org zrI municaMdrasUrijIe nyAyazAstrane abhyAsa karI uttama graMthA-TIkAe banAvI ane vAdI zrI devasUrijI jevA pratApI ziSya ratna mahAvidvAna taiyAra karyA. sUrijIe AcArya zrI haribhadrasUrijIkRta anekAMtajayapatAkA upadezada Adi graMtho upara sarala TIkA banAvI che. temaNe banAvela TIkAe A pramANe che-ciratAcArya kRta, devedra narakeMdra prakaraNa para vRtti, upadezapada para vRtti, lalitavistarApara paMjikA, dharmabiMdu para vRtti, karmaprakRti para Tippana. A sivAya naiSadhamahAkAvya para 1200 zlokapramANa TIkA banAvyAnI paNa saMbhAvanA male che. A sivAya temaNe vIsa graMthe maulika banAvyA che. 3 Avazyaka pAkSika saptati 4 gAyAASa 5 anuzAsanAMkuzaLakulaka 6 upadezapaMcAzikA cha prAbhAtika stuti ( svetra ) 8 ratnatraya kulaka 9 samyAkatve tpAdivadha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 hitApadezakulaka 11 maDavicArakulaka 12-13 upadezAmRta kulaka paheluM tathA bIjuM 14-15 dharmopadeza kulaka paheluM tathA bIjAM 16 meAkSopadeza paMcAzikA 17 zAra upadezaka kulaka 18 sAmAnya guNApadeza kulaka 19 kAlazatarka 20 dvAdazavarga temanI vidyamAnatAmAM temanA gurubhAI cadraprabhe pUrNimA matanI utpatti karI. arthAt zrIkAlikAcArya pachI 1159 sudhI caudazanI prakhkhI cAlI AvatI hatI temAM temaNe pheraphAra karI pUrNimAnI pakhkhI zarU karI. Aje pUrNimAnI pukhkhI je keTalAka mAne che temanI mAnyatA ahIMthI ja zarU thAya che. AcArya zrI municadrasUrijIe temane pratibeAdha karavA mATe pAkSiksaptatikAnI racanA karI che. pUrNimAmatasthApaka zrIcaMdraprabhasUrijIe darzana zuddhi tathA prameyaratnakAzanI racanA karI che. For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] guruparaMparA [17] AcArya zrImunicaMdrasUrijIe AnaMdasUri Adi potAnA bAMdhavone pratibadhI dIkSA ApI AcArya banAvyA hatA. A mahAzAsanaprabhAvaka AcAryazrIne 1178mAM ravargavAsa thayo. A arasAmAM zrIdharmoSasUrijI, vAdI devasUrijI ( municaMdrajInA ziSya ), kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI, zrIjinavallabhasUrijI zrIjinadattasUrijI ane vi. saM. 1225 mAM muniratnasUrijI thayA. A badhAne saMkSipta paricaya A pramANe che - dharmaSasUri-teo rAjagacchanA AcArya zrI zIlabhadrasUrijInA ziSya che. temaNe dharmakalpadruma graMtha prAkRtamAM banAvyo che. teoe zAkaMbharIrAja, vigraharAja-vIsaladeva trIjAne pratibaMdhita karyo hato. temanA ziSya zrI yazobhadrasUrijIe gadyagodAvarI ramyuM. bannene paricaya A pramANe maLe che? abhavad vAdimadaharaH SaTtakIbhojabodhanadinezaH zrIdharmaghoSaribodhitazAkaMbharIbhUpaH / cAritrAMbhodhizazI trivargaparihArajanitabudhaharSaH darzitavidhiH zamanidhiH siddhAntamahodadhipravaraH // (zrI pRthvIcaMdrasUri (je A sUrijInA praziSya che) kRta paryuSaNakalpaprazarita.) vAdicaMdraguNacaMdravijetA vigrhkssitiptibodhvidhaataa| dharmasUririti nAma purAsIt vizvavizvavidito muniraajH| temaja- zrIrAjagacchamukuTopamazIlabhadrasUrevineyatilakaH kila dhrmsuuriH| durvAdigarvabharasiMdhurasiMhanAdaH shriivigrhkssitipterdlitprmaadH|| zrI dharmaSasUrijIe 1186 mAM dharmakalpadruma graMtha racyuM che. e bAramI sadInA uttarArdhamAM thayA che. vAdI zrIdevasUri--temanuM janmasthAna maduA che ke je AbunI pAse che. atyAre tene madAhata kahe che. temano janma vi. saM. 1143mAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma vIranAga, mAtAnuM nAma jinadevI, temanuM nAma pUrNacaMdra hatuM. teo jAte paravAla vaNika hatA. temaNe 9 varSanI vaye mahApratApI zrImunicaMdrasUrijI pAsenI dIkSA lIdhI te vakhate temanuM nAma rAmacaMdra muni rAkhavAmAM AvyuM hatuM. rAmacaMdra munie vAdivetAla zAnti surijInA caraNe besI pramANazAstrane gahana abhyAsa karyo hato. temaNe AcAryapadavInI prApti pahelAM aneka vAdIone jItyA hatA. dhoLakAmAM bandha nAmanA daitavAdi zaivamatAnuyAyIne, kAzmIra, sAgara ane sAcAramAM bIjA vAdione, nAgaramAM guNacaMdra digabarane, cittoDamAM bhAgavata zivabhUtine, gvAlIyaramAM gaMgAdharane, dhArAmAM dharaNIdharane, pikaraNamAM prabhAkarane, ane bharUcamAM kRSNanAmaka vAdine jItyA hatA. zrImunicaMdrasUrijIe saM. 1174mAM temane AcAryapada ApyuM ane tyArathI temanuM devasUri nAma prasiddha thayuM. ane vAdIone jItavAthI "vAdI zrIdevasUri' tarIke prasiddha pAmyA. surijIe dhoLakAmAM udaya zrAvake karAvela udAvasahi caityamAM sImaMdharasvAmInI pratiSThA karI. mAravADa tarapha vihAra karatA teo Abu AvyA tyAre Abu upara caDhatAM asmAprasAda For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir '[138] zrI jena satya prakAza [ varSa sAtamuM maMtrIne sApa karo. sUrijIe tarata ja tenA jheranuM nivAraNa karyuM. pATaNanA zrAvaka bAhaDe surijInA upadezathI jinamaMdira baMdhAvyuM ane sUrijIe temAM zrI vardhamAna prabhunI pratiSThA karI. sUrijI mAravADamAM nAgora tarapha ghaNuM vicAryA che. tyAM temaNe phaladhI tIrthanI sthApanA karI. 1204 mAM tenI pratiSThA karI. temaja temanA ziSya zrIjinacaMdrasUrijIe guruvAsakSepa laI tyAM jaI dhvajA-kalazanI pratiSThA karI hatI. A phledhI tIrtha Aje paNa vidyamAna che. (A tIrtha saMbaMdhI, vividhatIrthakalpa, pUrAtana prabaMdhasaMgraha Adi prAcIna arvAcIna graMthonA AdhAre vigatavAra lakhelo phalavardhitIrtha nAmanA mahAre lekha jaina satya prakAzamAM juo.) ArAsaNamAM mijinanI pratiSThA A sUrijI mahArAje karI che. digaMbara vAdI kumudacaMdrane siddharAjanI sabhAmAM jItI temaNe vetAMbara jainadharmane vijayaDaMko vagaDAvyo. hato. A vAda 1181 nA vaizAkhI pUrNimAe zarU thayo hato. sUrijI jItyA jethI rAjAe prasanna thaI eka lAkha rUpiyA ApavA mAMDyA sUrijIe te na lIdhA. tethI rAjAnI AjJAthI maMtrIoe te dravyathI RSabhadevacaitya banAvyuM. tenI pratiSThA 1183mAM cAra AcAryonA hAthathI thaI. temane zrIbhadrezvarasUri, ratnaprabhasUri, ane mANijyasari nAmanA prasiddha ziSyo thayA. sUrijIe pramANanayatattAlokAlaMkAra ane tenA upara rayAdvAdaratnAkara nAmane mahAna graMtha banAvyo che. aMte 83 varSanuM AyuSya bhogavI zrI bhadrezvarasUrine potAnI pATapara sthApI, 1226 nA zrAvaNa vadi 9 ne guruvAre A sUrijI svarge sIdhAvyA. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya---teo jaina zAsananA eka mahAprabhAvaka yugapradhAna puruSa thayA che, jenAthI jenadharmanI viyapatAkA samasta bhAratamAM gauravavantI banI hatI. temanI vidvattA, anupama vAdazakti, apUrva cAritra ane buddhicAturyathI Aja paNa jaina jenetara vidvAna mugdha che. A AcArya saMbaMdhI prAcIna temaja arvAcIna graMthamAM ghaNuM lakhAeluM che. jene satya prakAzanA varSa nA aMka 9mAM paNa AvI gayuM che. ( ane A dIpotsavI aMkamAM paNa emanA saMbaMdhI be svataMtra lekho chapAyA che. taMtrI ) tethI ahIM mAtra nAma nirdeza karavo basa che. zrIjinavalabhasUrijI-- teone janma kayAM ane kayAre thayo hato, te saMbaMdhI ullekha nathI malatuM. temaNe durgavAsI-cityavAsI kuryapurIga jinezvarasUrijI pAse dIkSA lIdhI hatI. tyAM dazavaikAlika sUtranuM adhyayana karatAM caityavAsa pratye aruci thaI tethI navAMgIvRttikAra zrIabhayadevasUrijI pAse zAstrAbhyAsa karavA gayA. temaNe navIna jinamaMdire baMdhAvyAM tenuM nAma "vidhicaitya" ApyuM. tyAM caityavAsionI jema zAstraviruddha amuka amuka kAryo nahiM thAya tevA sle ke mukAvyA. medapATAdi dezamAM, cIttoDamAM caityavAsIonuM prAbalya hatuM tenA virodha mATe temaNe jambara puruSArtha karyo. cIDamAM potAnA aneka bhakto banAvI tyAM "be vidhi cityanI pratiSThA karI. temaNe vAgnaDa (vAgaDa )nA lekine pratibodhyA. dhArAnagarImAM jaI naravarmA rAjAnI sabhAmAM mAna pAmyA. temaNe cittoDamAM cAmuMDAne pratibodhI hatI. 1167mAM AcArya pada prApta thayA pachI cha mahine ja 1 atyAre tyAM eka paNa vidhaya nathI, arthAta eTaluM prAcIna maMdira ja tyAM nathI. For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka 1. guruparaMparA [ 139] teo svarge padhAryA. temaNe piMDavizuddhi prakaraNa, paDazAtipauSadhavidhi prakaraNa, saMghapaka, pratikramaNa samAcArI, dharmazikSA, dharmopadezamaya dvAdazakula prakaraNa, praznottarazataka, zRMgArazataka, svapnASTaka vicAra, citrakAvya, seeka stuti-tetrAdinI racanA karI che. ema kahevAya che ke temaNe bhagavAna mahAvIranAM cha kalyANakanI prarUpaNuM karI hatI. ane chaThThA kalyANakane ujavavA mahAvIratya cittoDamAM navuM karAvyuM. tene vidhicaitya, kahetA hatA. tyAM temaNe pitAnA saMdhapaka Adi graMtha kotarAvyA hatA. jemAM caityavAsionuM khUba khaMDana che. teo khataragacchanA mahApratApI ane prabhAvazAlI AcArya thayA. AcArya zrIjinadattasUrijI--teo zrIjinavalabhasUrijInA ziSya che. temaNe aneka rAjaputone pratibodhI jena karyA che. khataragacchanA eka prabhAvaka puruSa tarIke teo "dAdA" nAmathI oLakhAya che. teo vAchiga maMtrI ane bAhaDadevInA putra hatA, temanuM nAma semacaMdra, teo jJAtie huMbaDa hatA. 1122mAM janma, 1141mAM vAcaka dharmadeva pAse dIkSA lIdhI (nAharajI paTTAvalI pR. 24). temane 1169mAM vaizAkha vadi 6 cittoDamAM devabhadrAcAryuM sUrimaMtra ApI AcAryapade sthApyA ane jinadattasUri nAma sthApyuM. temanA graMtha-gaNadharasArdhazataka prAkRta gAthA 150, sadehadelAvalI, gaNadharasaptati, sugurupArakhaM, vinavinAzI stotra, avasthAkulaka, caityavaMdanakulaka, vizikA, apabhraMza-kAvyatrIcarcarI, upadezasAyana, kAlasvarUpakulaka, tathA zrIdevasUrijInuM chavAnuzAsana saTIka zodhyuM. vi. saM. 1211 nA aSADa zudi agiyAraze ajameramAM temane svargavAsa thayo. temanAthI kharataragaccha mahAprabhAvazAlI thayo. zrI jinacaMdrasUri temanA ziSya zrI jinacaMdrasUrijI thayA. teo paNa mahApratApI ane prabhAvazALI hatA. teo paNa kharataragacchamAM dAdA tarIke prasiddha che. temanA pitAnuM nAma rAsalaka, mAtAnuM nAma delhaNadevI, 1197 nA bhA. zu. 8 janma, 1203 mAM dIkSA. 1211 mAM AcAryapada. dIlhImAM madanapAla zrAvaka Adi temanA bhakato hatA. (nAharajIpaTTAvalI pR. 27. ). vi. saM. 1233 mAM dIlhImAM svargagamana. zrImaniratnasuri---teo paNimika gacchanA zrIsamudraSasUrijInA ziSya hatA. temaNe ujayinI mAM mahAkAlanA devAlayamAM "naravarmA " rAjAnI sabhAmAM vidyAzivavAdIne harAvyo hato. temaNe "bAlakavi" jagadeva maMtrInI vinaMtithI bhaviSyamAM thanArA tIrthaMkara zrIamamasvAmInuM biMba vi. saM. 1225mAM banAvyuM. temaNe aMbAcaritra tathA zrImunisuvratavAmicaritra banAvela che. kA ajitadevasUri-zrI municaMdrasUrijInI pATe zrI ajitadevasUrijI thayA. AmanI vizeSa mAhIti nathI malatI. teone paNa siddharAje sAruM mAna ApyuM hatuM. rAulAtIrthanI sthApanA A AcAryazrInA hAthe thaI che. A teramA saikAmAM bAIDamaMtrIe zrI zatruMjaya tIrthane uddhAra karAvyo. samalikAvihAratIrthane udAra paNa A samaye ja thayo. kara vijayasiMhasari-ajitadevasUrijInI pATe zrI vijayasiMhasUrijI thayA. temane paNa vizeSa paricaya nathI malatuM. temaNe zrAvakakavi AsaDaviracita vikamaMjarI upara vRtti racanAra bAlacaMdranA graMthanuM saMzodhana karyuM hatuM. 18 For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM 43 semaprabhasUri tathA maNiratnasUrizrI vijayasiMhasUrijInI pATe zatAtha zrI somaprabhasUrijI tathA zrImaNiratnasUrijI thayA. zrI somaprabhasUri--teo jAte piravADa hatA. pitAjInuM nAma sarva deva hatuM. pitAmahanuM nAma jinadeva hatuM. jinadeva rAjyamaMtrI hatA. samaprabha zrI vijayasiMhasUrijI pAse bAlyAvasthAmAM dIkSA lIdhI. teo prakhara paMDita hatA. temaNe sumaticaritra, sUktimuktAvalI-siMduraprakara (semazataka), zatAtha, kumArapAlapratibodha Adi graMtho banAvyA che. kumArapAlapratibaMdha 1241 mAM banAvyuM che. arthAta 1233 mAM te te sUrijI mahArAja vidvAna tarIke prasiddha hatA tethI ja meM temane ahIM ApyA che. maNiratnasari-maNiratnasUrijI ke jemane 1230 pahelAM janma thayo hato, ane jemanAthI tapAgaccha biruda maLyuM te AcAryadine paricaya have pachI Avaze. upasaMhAra-A lekhamAM AthI vaghu ghaNuM lakhI zakAya tema hatuM. paraMtu lekha maryAdita jagyAmAM lakhavAno hovAthI temaja bIjA kAraNothI vadhu vastu nathI ApI zakyo. A Akho lekha mukhyatayA prabhAvacaritra-paryAlocanA sahita, paTTAvalI samuccaya, jenasAhityane saMkSipta itihAsa, tapAgacchapAvalI bhA. 1, kharataragaccha paTTAvalI saMgraha tathA konpharansa heralDanI phAIle vagerenA AdhAre lakhe che. khAsa karIne jena sAhityane saMkSipta itihAsanI vadhu madada lIdhI che. AmAM lakhavAmAM samaya phera, sthAnaphera ke bIjI kAMI bhUla thaI hoya to te banavA joga che. sujJa mahAnubhAvo mane yogya sUcanA Apaze to jarUra te tarapha lakSya ApIza. 1 A sUrijI mahArAjanA graMne saMkSipta paricaya A pramANe che (1) sumatinAthacaritra-AmAM pAMcamA tIrthaMkara bhagavAnanuM caritra che ane te prAkRta bhASAmAM che. temAM suMdara gharma bedha, jainadharmanA sarala siddhAnto ane vratAdi upara manaraMjaka kathAo che. (2) sUktimuktAvalI- padyane suMdara subhASita graMtha che. tenuM prathama padya "siraprakara" e vAkyathI zarU thatuM hovAthI tene siraprakara paNuM kahe che. tene semazataka paNa kahe che. bhatRharinA zatakanI paddhatine suMdara upadezagraMtha che. (3) zatAthakAvya-A graMtha vasaMtatilakA chaMdamAM che. AmAM judA judA se arthe karelA che. AnI TIkA paNa te ja racI che. TIkAnA prAraMbhamAM pAMca lokomAM e arthonI anukramaNikA ApelI che. pachI 24 tIrthaMkarenA artho, vacce brahmA, nArada, viSNu Adi 3 dezanA artho AkhyA che, ane chevaTe potAnA samakAlIna prabhAvakAcAryo vAdI zrI devasUri Adi jainAcAryonA artho ApyA che; pachI jayasiMhadeva, paramahaMta zrI kumArapAladeva, ajayadeva, mUlarAja vagere gujarAtanA cAra rAjAone paricaya che. kavi siddhapAla tathA potAnA guru zrI ajitadevasUri tathA vijayasiMhasUrine paricaya Apyo che. A vagere aneka artho lakhI temanuM saMskRta bhASA paranuM prabhutva batAvyuM che. A graMtha vi. saM. 1233 ne 35 nI vacce racAyela che. () kumArapAlapratibadha-paramahaMta kumArapAlanA mRtyu pachI mAtra nava varSa bAda racAyelA A graMtha che. graMtha prAkRtamAM che. A graMtha zrI hemacaMdrAcAryajInA ziSya zrI mahedrasUri, vardhamAnagaNi ane guNacaMdragaNie sAMbhaLyo hato. eTale ke AcArya zrI hemacaMdrAcAryajI, mahArAjA kumArapAla ane te vakhatanI AkhI paristhiti prAmANika paNe-najare joyA jevI graMthakAre temAM raju karI che. For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya zrImalayagiri temanuM zabdAnuzAsana ane lekhaka-pU. muni mahArAja zrI puNyavijayajI, pATaNa AgamadurgamapadasaMzayAditApo vilIyate viduSAm / yadvacanacandanarasaimalayagiriH sa jayati yathArthaH // -vArya zrImattijUraH prastuta saMkSipta lekhamAM AgamanamukuTamaNi samartha TIkAkAra AcArya zrI melagiri. kRta zabdAnuzAsana-vyAkaraNa paricaya karAvavAmAM Ave che. A zrI malayagirie saMkhyAbaMdha jaina Agama, prakaraNa ane graMthe upara TIkAonI racanA karI che, paraMtu temanI jo svataMtra graMtharacanA koI hoya to te mAtra prastuta pavRttisahita zabdAnuzAsana graMthaja che. zrImalayagirisari, kalikAlasarvajJa bhagavAna zrIhemacaMdrAcAryanA vidyAsAdhanasamayanA sahacara hatA. temanA pratye teozrInuM eTaluM bahumAna hatuM ke temaNe pitAnI Avazyaka sUtra uparanI vRttimAM bhagavAna zrIhemacaMdrane tathA cAMdu stutipu juvaka (Ava0 vRtti patra 11) e zabdothI gurutarIkenA hArdika premathI saMbodhyA che. A zrImalayagirie malayagirizabdAnuzAsananI racanA karavA chatAM ApaNe teozrIne A. zrI hemacaMdranI jema vaiyAkaraNacArya tarIke saMbodhI ke oLakhAvI zakIe tema nathI. e rIte te ApaNe teozrIne jenaparibhASA pramANe Agamika ke saiddhAMtika yugapradhAna AcArya tarIke oLakhAvIe e ja vadhAre gauravarUpa ane ghaTamAna vastu che. siddhAMtasAgaramAM rAtadivasa jhIlanAra e mahApuruSe vyAkaraNanA jevA kilaSTa ane viSama viSayane hAthamAM dharyo e hakIkata harakoIne mugdha karI de tevI ja che. samartha vaiyAkaraNAcArya bhagavAna zrIhemacaMdra je jamAnAmAM sAMgopAMga sapAdalakSa zabdAnuzAsana vyAkaraNagraMthanI racanA karI hoya e ja jamAnAmAM ane e samartha vyAkaraNanI racanA thaI gayA bAda taratamAM ja AcArya zrImalayagiri navIna zabdAnuzAsana graMthanA nirmANa mATe prayatna kare ke himmata kare e vAta prathama dRSTie ApaNane saMkecakAraka to jarUra lAge che tema chatAM ApaNane AthI eka evuM anumAna karavAnuM kAraNa maLe che ke Ai zrImalayagirio, bha0 hemacaMdra jevA pitAnA murabbIna sarvatomukhI pAMDityathI mugdha thaI ane kutUhalavRttithI prerAIne A zabdAnuzAsanagraMthanI racanA karI haze; athavA teozrInA jIvanamAM jarUra koI evuM preraNAdAyI kAraNa utpanna thayuM haze jethI prerAIne temaNe A vyAkaraNagraMthanI racanAnuM kArya hAtha dharyuM haze. zrImalayagirie pitAnI vyAkaraNaracanAmAM saMjJA prakaraNa Adi pratyeka vastu mATe zAkTAthana, cAMdra vagere prAcIna vyAkaraNane jarUra lakSyamAM rAkhyAM ja haze, tema chatAM temaNe piotAnI vyAkaraNuracanAnAM mukhya kendrasthAna tarIke bhagavAna zrIhemacaMdrAcAryanA paNa bahadda For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 142 ] zrI jaina satya prakAza [ vaSaeN sAtamuM ttisahita siddhahemazabdAnuzAsanane ja rAkheluM che. jema bhagavAna zrIhemacaMdre vyAkaraNanA prAraMbhamAM liddhiH svAdAvAt ane hoddAt e sUtreA gUMthyAM che te ja rIte zrImalayagirie potAnA zabdAnuzAsananI zarUAta dineAntAt ane hoAt vargama sUtreAthI ja karI che. A sivAya zrIhemacaMdra ane zrImalayaMgara e banne AcAyaeNnAM zabdAnuzAsaneAmAM sutrAnuM lagabhaga eTaluM badhuM sAmya che jethI harakAI vidvAna prathama najare bhUlA ja paDI jAya. ane tethI ja Aja sudhImAM mudrita thayela AcArya zrImalagirinA TIkAgraMthAmAM AvatAM vyAkaraNusUtreAnA aMkA ApavA vageremAM khUba ja goTALA thai gayeA che. keTalIka vAra e sutrane siddhahemavyAkaraNanAM sUtreA samajI aMke ApavAmAM AvyA che ane keTalIka vAra pANInIya vyAkaraNanAM sUtro samajI tenA aMka ApavAmAM AvyA che. jyAre keTalAMka sUtreA nahi maLavAne lIdhe tenA sthAnane nirdeza paDatA ja mUkavAmAM AvyA che. A pramANe A bAbatamAM khUba ja goTALo thavA pAmyA che; paraMtu zrImalagirinuM zabdAnuzAsana joyA pachI e cokkasa rIte jANI zakAyuM che ke zrImalayagirie potAnA TIkAtra caiAmAM je vyAkaraNusUtreA TAMkAM che e nathI siddhahemazabdAnuzAsananAM ke nathI pANinIya vyAkaraNunAM ke khIjA koi vyAkaraNanAM; paraMtu e sUtreA temaNe potAnA malayagirizabdAnuzAsanamAMthI ja TAMkayAM che. prastuta malayagirivyAkaraNanI svepattavRtti, e AcArya hemacaMdranA siddhahemavyAkaraNanI bRhavruttinuM pratibiMbaja che, e banneya vRttionI tulanA karavAthI jANI zakAyuM che. ane e ja kAraNasara Aje maLatI malayagirizabdAnuzAsananI hastalikhita pratibhArAbhAra azuddha hAvA chatAM tenuM sazodhana ane saMpAdana jarAya azakaza nathI ema me' khAtrI karI lIdhI che. prastuta vyAkaraNanI racanA A. malayagirie gUjarezvara paramA`ta rAjiSa zrIkumArapAladevanA rAjyaamala daramiyAna karI che e ApaNe malayagirizabdAnuzAsananA khyAte daA ' ( kRtti tRtIya pAda sUtra 22) sUtranI svApattavRttimAM AvatA adahadarAtIn kumArapAlaH ' e udAharaNa parathI spaSTa rIte jANI zakIe chIe. AnA artha e thaya AcArya zrImalayagiriSkRta je je graMthAmAM prastuta zabdAnuzAsananAM sUtreA maLe te prathAnI racanA prastuta zabdAnuzAsananI racanA bAdanI temaja mahArAjA zrIkumArapAladevanA rAjyamAM thaelI che. athavA ema paNu banyuM hoya ke zrImalayagirie peAtAnA zabdAnuzAsananI mUla dvAdazAdhyAyInI racanA gUrjarezvara mahArAjA zrIjayasiMhadevanA rAjya daramiyAna karI hoya te AdhAre potAnA TIkAtra thAmAM sUtrA TAMkatA hoya ane zabdAnuzAsana uparanA svApanna vivaraNanuM nirmANu teozrIe mahArAjA zrIkumArapAlanA rAjyamAM karyuM hoya. e game tema hA, te chatAM eka vAta te nirvivAda ja che ke zrImalagirie potAnA zabdAnuzAsana uparanI svApannavRttinI racanA te zrI kumArapAladevanA rAjyaamala daramiyAna ja karelI che. For Private And Personal Use Only ** .. AcArya malayagiriSkRta strApajJazabdAnuzAsananI prAcIna hastalikhita pratie Aje traNa jJAnabhaMDArAmAM che ema naNavAmAM AvyuM che. 1 eka pATaNa-vADIpArzvanAtha jJAnabhaMDAramAM kAgaLa upara lakhelI prati. 2 bIjI pATaNa-saMghavInA pADAnA tADapatrIya pustakabhaMDAramAM tADapatra upara lakhAela prati. ane 3 trIjI pUnA-Dena kAlejanA bhAMDArakara
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpensavI aMka] AcArya zrImalagirinuM zabdAnuzAsana [ 143 ] InsTITayuTanA haratalikhita pustakasaMgrahamAM tADapatra upara lakhelI prati. A sivAyanI bIjI je je hastalikhita pratio jaina munionA jJAnabhaMDAromAM jovAmAM temaja sAMbhaLavAmAM AvI che te badhIe, je huM na bhUlato houM ane nathI ja bhUlato te, pATaNavADIpArtha nAthanA graMthasaMgrahanI pratinI nakale ja che. ane e pratio dharAvanAra paikI bhAgye ja koIne khabara haze ke emanI e vyAkaraNaprati saMpUrNa nahi paNa adhUrI ja che. upara jaNAvelI traNe pratio paikInI ekeya prati saMpUrNa nathI, temaja traNe pratio ekaThI karavAmAM Ave to paNa A. zrImalayagirikRta zabdAnuzAsana pUrNa thAya tema nathI. 1 pATaNa-vADIpArzvanAthanA bhaMDAranI prati paMcasaMdhi, nAma, AkhyAta ane kRta sudhInI che. arthAta A pratimAM catuSkavRtti, AkhyAtavRtti ane kRtti ema traNa vRttinAM maLI ekaMdara trIsa pAdano samAveza thAya che. paraMtu taddhitavRtti ke je aDhAra pAda jeTalI che te A pratimAM nathI. 2 pATaNa-saMghavIne pADAnI tADapatrIya prati ati khaMDita che. e prati mArA dhAravA pramANe lagabhaga 500 pAnAM jeTalI hovI joIe, tene badale atyAre enAM mAtra 330 thI 4pa6 sudhInAM ja pAnAM vidyamAna che ane temAM paNa vacamAM vacamAMthI saMkhyAbaMdha pAnAM gUma thayAM che. tema chatAM A truTita prati taddhitavRttinI hoI enuM atighaNuM mahatva che. A pratimAM lekhake AkhA graMthanA patrAMke ane dareka vRttinA vibhAgasUcaka patrake ema be jAtanA patrAMke karyA che. e rIte A pratinA 330mA pAnAmAM taddhitavRttinA pAnAM tarIke 35 mo aMka Avyo che. eTale taddhitavRttine prAraMbhano 34 pAnAM jeTale bhAga A pratimAM nathI. e trIsa pAnAmAM taddhitane lagabhaga doDha adhyAya gUma thayela che. A pratinAM atyAre je khaMDita pAnAM hayAta che temAM taddhitanA dvitIyAdhyAya dvitIyapAdanA apUrNa aMzathI zarUAta thAya che ane lagabhaga 400 mA pAnA daramiyAnamAM dazamAM pAkanI samApti thAya che. A pachI thokabaMdha pAnAM gUma thayAM che. mAtra pAMca-daza ja chuTaka pAnAM che. A rIte saMghavInA pADAnI prati atikhaMDita hAI pAchaLanAM ATha pAda emAM che ja nahi. 3 Dekkana kolejamAMnI pratinI tapAsa karAvavA chatAM haju ene aMgenI cokkasa mAhitI maLI zakI nathI ke e prati keTalI ane kyAM sudhInI che. e mAhitI meLavavA mATe prayatna cAlu ja che. tema chatAM adhUrI tapAsa parathI ema to ekkasa jANavA maLyuM che ke e prati dvArA paNa prastuta zabdAnuzAsananI pUrNatA thAya tema nathI. Dekkana kolejanI A prati tADapatra upara lakhAelI ane khaMDita che. prastuta vyAkaraNa pUrNa na maLe tyAM sudhI ApaNe enI sUnnasaMkhyA temaja pattavRttinuM cokkasa pramANa jANI zakIe tema nathI. paraMtu enI apUrNa dazAmAM paNa tenA adhyAya ane pAdasaMkhyAnuM pramANa cokkasa rIte jANuM zakAya tema che. khuda A0 zrImalayagirie taddhitanA navamA pAdanA saMcAyA pATaNUtro vA e sUtranI pavRttimAM prAvadhyaayaaH parimANamasya aSTakaM pANinIyaM sUtram / dvAdazakaM malayagirIyam ye pramANe jaNAvyuM che ene AdhAre jANI zakAya che ke malayagirizabdAnuzAsananI bAra adhyAya ane aDatAlIsa pAdamAM samApti thAya che. jo ke zrImalayagirie A. zrI hemacaMdranI mAphaka For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 144 ] zrI jaina satya prakAza [ varSe sAtamu puSTikAmAM adhyAya ane pAdanI noMdha vibhAgavAra karI nathI, tema chatAM temane eka adhyAyanAM cAra pAda ja abhISTa che e, taddhitavRttimAM AvatI vRtti zrImaniiivacita zabdAnuzAsane taddhite dvitIyAdhyAye dvitIyaH pAdaH samAptaH mA bhulppanI puSpiA ane te pachI sasama-aSTama Adi pAdonI samAptine lagatI puSpikAe Ave che tene AdhAre nakkI karI zakAya che. vADIpArzvanAthanA bhaMDAranI prati ke je kRtRtti sudhI samApta che, temAM pAdasaMkhyA A pramANe cheH-pacasaMdhinAM pAMca pAda, nAmanAM - nava pAda, AkhyAtanAM daza pAda ane kRtanAM cha pAda. A rIte pAMcasadhi ane traNa vRttinAM maLI eka Mdara 30 pAda thAya che. arthAt vADIpArzvanAthanI prati adhyAyanA hIsAbe amAdhyAya dvitIyapAda paryantanI che ema kahI zakAya. AmAM bIjo aDhArapAda jeTalA vibhAga umerIe tyAre bAra adhyAya pramANa malayagirizabdAnuzAsana vyAkaraNa saMpUrNa ane saMghavInA pADAnI khaMDita tADapatrIya pratinA lagabhaga 400mA pAnAmAM ti zrImaryAviracitte rAnurAAsane tahite TrAma: pA: samAsaH e pramANe AvyuM che eTale te pachInAM pAnAmAM bIjA ATha pAda hAvA mATe jarAya za'kAne sthAna nathI. ane e mujaba AcArya zrImalayagiriSkRta zabdAnuzAsana khAra adhyAya ane aDatAlIsa pAdamAM samApta thavA vaSe paNa zaMkA jevuM kazuM ja nathI. A. zrImalayagirie peAtAnA zabdAnuzAsana sAthe saMbaMdha dharAvatA svataMtra dhAtupATha, uNuAdigaNu AdinI racanA karI hoya tema jaNAtuM nathI. emanA zabdAnuzAsananA abhyA" sIene e mATe te anyaAcArya kRta dhAtupATha Adi tarapha ja najara karavI paDe tevuM che. zrImalayagirisUrinA zabdAnuzAsananeA paDana-pAdana mATe khAsa upayega thaye! hAya tevuM dekhAtuM nathI. e ja kAraNa che ke enI nakalA siddhahemavyAkaraNanI mAphaka vipula pramANamAM prApta thatI nathI. Ama chatAM AcArya zrIkSemakArtie bRhatkalpasUtranI TIkAnA anusaMdhAnanI utthAnimAbhAM zabdAnuzAsanAdivizvavidyAmayajyotiHpuJjaparamANughaTitamUrttibhiH shriimlyanimuinIdraSipArevivanAjaLamucakrame A pramANe zrImalayagirinA zabdAnuzAsananI khAsa noMdha lIdhI che. e uparathI emanA vyAkaraNane vidvAnomAM amuka prakArane viziSTa prabhAvAto jarUra ja hato emAM jarAya zaka nathI. prastuta vyAkaraNagraMtha apUrNa hAI enA aMtanI prazastimAM zrImalayagirie kaI kaI khAsa vastunI teAMdha karI haze e hI zakAya ema nathI. tema chatAM enI zarUAtamAM AvatA evaM kRtamaGgalavidhAnaH paripUrNamalpagranthaM laghUpAya AcAryo malayagiriH shbdaanucAlanamAmate A ullekhamAM temaNe potAne AcArya tarIke oLakhAvyA che e vastu tadna ja navI che ke je, temanA bIjA kAi graMthamAMya noMdhAela nathI. AcArya zrImalayagirisUrivaranA zabdAnusAzanane lagatI ATalI sakSipta noMdha lakhI A lekhane ahIM ja samApta karavAmAM Ave che. A. zrImalayagirinA jIvanane sakSipta chatAM ativiziSTa paricaya meLavavA icchanArane zrIjaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara taraphathI prasiddha thaela saTIjau rAtaja-satijAlyo pazcama-paTTo medrazyonI mArI lakhelI gUjarAtI prastAvanA jovA bhalAmaNa che. + nAmanAM nava pAdamAM SaDaliMga, strIpratyaya, kAraka ane samAsaprakaraNane samAveza karavAmAM AvyeA che. For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrani. saM. 1000 thI vIra ni. saM. 1700 sudhImAM thayela che[bhinnabhinna rAjAone TuMka paricaya) : lekhaka : pU. muni mahArAja zrI danavijyajI jaina rAjAo . cIna rAjAo-bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachInA eka hajAra varSamAM mahArAjA udAyI, nava nadI, samrATuM caMdragupta, rAjA balabhadra maurya, mahArAjA biMdusAra, samrATra saMprati, kaliMgarAja mahAmedhavAhana khAravela, mahArAjA vikramAditya, rAjA sAtavAhana, kaliMganareza, rathavIrapuranareza, rAjA nAhaDa, mahAkSatrapa rAjA ddhadAmA, mahAkSatrapa bhadramukha rAjA rasiMha, maha rAjA dhanasena vagere jena rAjAo thaela che, jeno TUMka paricaya jena satya prakAzanA pustaka ja nA paryuSaNuM parva vizeSAMkamAM AvI gaela che. tyArapachInAM 700 varSanA gALAmAM je jenadhama ke jenadharmapremI rAjAo thayA che te nIce pramANe che- harigupta (vIrani. saM. 1042 lagabhagamAM)-harigupta e guptavaMzane jaina rAjA che. tene eka sikko paMjAbamAMthI maLela che jenI upara "zrI mahArAja harigupta" ema akSaro kotarela che. lIpI ane ghATanA hisAbe A sikko vikramanI chaThThI sadImAM bane heya ema manAya che. rAjA harigupta jena rAjA hatA tema jena dIkSA svIkArIne jene saMdhane paNa rAjA banyo hato, eTale ke te jainAcAryanI padavIthI vibhUSita thaye hato. huNavaMzIya rAjA taramANa ke je caMdrabhAgA (cinAba) nadInA kinAre pavUIyA (cinAba ane sidhunA saMgama para parvatikApAviyA, cacarAjAnA nAme jAhera thaela cacapura, cAcara)mAM rAjya karatA hatA te A AcArya zrI harigupatasUrine guru tarIke mAnate hato. eTale ke rAja taramANa paNa jainadharmane premI rAjA hato. -prAkRta kulayamAlA kathA, uttara hindustAnamAM jainadharma) zaMkaragaNa (vIrani. saMvata 1100 lagabhaga)-dakSiNamAM ziva ane zaMkara nAmanA pAMca rAjAo thayA che. dakSiNanA ItihAsamAM temanI sAlavArI nIce mujaba che 1. kAMcIpati zivakATi, zivakuMda ke zivakumAra (vikramanI pahelI zatAbdi) 2. klacurIrAja kRSNarAjane putra zaMkaragaNa. (vi. saM. 648 pUrve) 3. zrI puruSane putra jena rAjA zivAmara (vikramanI AThamI sadI), 4. lakSmaNane moTA putra zaMkaragaNa (vi. saM. 1005) 5. pallavarAyane putra zaMkaranAyaka (vi. saM. 1140 ). A pAMca rAjAo paikInA prathamanA banne rAjAo jena rAjAo che. zaMkaragaNa e kalyANIne jena rAjA hatA. te kalacurI vaMzano hato. tenA pitAnuM nAma buddharAja hatuM. tenA samaye karNATakane rAjA prathama pulakezI caulukya hato, jeNe alatamAM jainamaMdira baMdhAvyuM hatuM. prathama pulakezInA nAnA putra maMgaleze vi. saM. 648 ke 1 karNATakamAM bIjathI bAramA saikA sudhI kadaMba, gaMga, caulukya, rASTrakuTa, kalacurI ane yazala ema cha moTA rAjavaMzAe rAjya karyuM che, jeo moTA bhAge jainadharmapremI rAjA hatA. dvitIya pUlakezI vagere jainarAjAo thayA che. For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 146 ]. zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM 667mAM zaMkaranA putra buddharAjane harAvIne kalyANImAM potAnI sattA sthApI hatI. ane bIjA pulakezInA uttarAdhikArIoe to vi. saM. 680mAM kalyANIne ja puna: pATanagara banAvyuM hatuM. A dareka sAlavArI parathI ema tAravI zakAya che ke-zaMkaragaNu vIrani. saM. 1100 lagabhagamAM thaela che. A rAjAe kalyANanagarInI marakI zAMta karavA mATe cakravartI bharatarAjAe aMjanazalAkA karela zrImANekasvAmI-AdinAtha bhagavAnanI pratimA meLavIne tenI karNATakanA kulhAnagaramAM sthApanA karI che. rAjA zaMkaragaNe tenI pUjA mATe 12 gAme ApyAM hatAM. ane e sthAna kulpAkatIrtha ane mANekasvAmI evA nAmathI prasiddha pAmyuM che. vIranisaM. 1150mAM rAjyakrAnti thavAthI ajena rAjA ke adhikArIoe A tIrtha para kaMIka AkramaNa karyuM hatuM, jemAM ghaNuM nukazAna thayuM paNa tIrtha bacI gayela che. Ajeya A tIrtha kulpAka tIrtha tarIka vidyamAna che. zaMkaragaNu e "vetAMbara jaina rAjA che. A sivAya kaMkaNanA sIlhara, halasInA kadaMba ane haisuranA yazomAM paNa ghaNuM vetAmbara rAjAo thayA che. jenAM nAma saMpradAyabhedanA kAraNe digambara zilAlekhomAM pUrI rIte maLI zakatA nathI. - tIrthakalpa, upadezasaptatikA, hIrasaubhAgya mahAkAvya, jene satya prakAza va. 6 mAM zrI kulpAka tIrtha lekha.) charNa patramAM ullekha maLe che ke-AcArya dharmazekharasUrie karNATakanI rAjasabhAmAM "namutthaNuM kalpane prabhAva batAvyo hato. ema lAge che ke zaMkaragaNu ke buddharAjanA samayamAM kalyANImAM A ghaTanA banI hoya. -(prAcIna hastalikhita patra) zivamRgeza (vIranisaM. 1340)-zivamRgeza e dakSiNane jena rAjA che. teNe jaina saMghane kAlavaMga gAma ApyuM ane tenI upaja 1 jinAlaya 2 vetAmbara mahAzramaNa saMdha ane 3 digambara mahAzramaNa saMgha ema traNa vibhAgamAM vAparavA AjJA karI hatI. A uparathI e rAjA na hato ema nakkI thAya che. -(yala eziyATika sosAyaTI muMbaI brAMca jarnala 32 mAM chapAela bIjuM dAnapatra, zrIyuta nathurAma premIe tA. 21-10-30 lakhela harivaMzapurANanI prastAvanA) rANe bhatRbhaTa-mevADanA mahArAjA bAppArAvalanA vaMzaja rANe bhatRbhaTa jena 2 mahArAjA bApA rAvalanA vaMzajonI nAmAvalI nIce pramANe judI judI rIte maLe che- 1 mahArAja zrI bakha, 2 zrI guhila, 3 bheja, 4 zIla, 5 kAlabhoja, 6 bhatRbhaTa 7 siMha, 8 mahAyaka, 9 rAjJIsutaputa suvarNatulAtalaka zrI khummANa, 10 zrImad allaTa, 11 naravAhana, 12 zaktikumAra, 13 zucivarma, 14 kIrtivama, 15 garAja 16 vairaTa, 17 vaMzapAla, 18 vairIsiMha, 19 vIrasiha ityAdi-(rANakapura maMdino zilAlekha, saM. 1496). 1 zrI geha, 2 mahArAjA bApA (saM0 784), 3 aparAjita, (nAno bhAI asIla) khalabheja, mahArANu khumAna, (saM. 892) (pitRghAtaka maMgala) bhatRbhaTa, ulUTa, naravAhana, zAlivAhana, 11 zaktikumAra.-(TeDa rAjasthAna). gahalota kulanA 15 rAjAo-grahAditya bhoja mahendra nAgAditya raula (bApA) aparAjita For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir drIpAtsavI aMka ] jaina rAjAe [ 147 ] rAjA hatA, jeNe bhatRpura (bhaTevara)ne killo banAvyA che ane e bhatRpura mahAdurgamAM guhilavihAra banAvI temAM caitrapurIyagacchanA zrImuDAgaNInA hAthe zrIAdIzvara bhagavAnanI pratiSThA karAvI hatI. A maMdiranI DAbI bAju dakSiNamukhI daravAjAvALI eka guphA che, jemAM sA. harapAle sa. 14mAM bIjI bIjI pAdukAo sthApela che, jenI pratiSThA bhatRgacchIya (bheTavarA gacchanA) mahAprabhAvaka A. zrI AdevasUrie karela che. A rIte geAhila rANAnA vaMzajoe AdIzvara bhagavAnanuM mandira banAvela che. eTale te jainadhamI che. Aje paNa mevADa mATe ema kahevAya che ke mevADamAM nave killA ane te temAM AdinAthanuM mandira paNa banAvAya che. eTale A pravRtti sabhavataH mevADanuM rAjya sthapAyuM tyArathI cAlu hoya ema lAge che. ( gomukha kuMDa paranA jaina guphAnA jaina mandiramAMnA zrI AdinAtha jinabiMbanA parikara parane lekha. ) zilAditya ( vIrani. sa. 1100 thI 1300 Azare )-valabhIvaMzamAM dhruvasena guhusena dharasena kharagraha ane zilAditya e nAmavAlA aneka rAjAe thayela che. je paikInA sAta zilAditye valabhI sa'. 255 thI 455 (vi. sa. 630 thI 830 lagabhaga ) sudhImAM thaela che. valabhIvazanA dhaNA rAjAe ane khAsa karIne zilAdityA jainadhamI hatA. parantu teenAM vyavasthita ritre maLatAM nathI eTale kaye jainadharmI hatA ane kayA rAjA jainadharmI premI hatA tenuM spaSTa tAraNa karI zakAya tema nathI.4 zilAdityanA jainatvane puravAra karatI keTalIka ghaTanAe nIce mujaba che- zilAdityanI sabhAmAM ( bharucamAM ) vetAmbara ane bauddhonA zAstrArtha thayA hatA, jemAM zvetAmbara A. jinAnandasUri hAryA hatA. tyArapachI punaH eve ja zAstrA ( bharucamAM upasthita thayA jemAM bauddho hAryAM ane je hAre te dezAntaramAM cAlyA jAya e pratijJA pramANe aiAdyo dezAntaramAM cAlyA gayA. ane rAjA zilAdityanA bhANeja tathA A. jinAnandanA ziSya zvetAmbara AcAyaeN mallavAdI jaya pAmyA. eTale zilAditya jainadharmAMmAM vadhu sthira thayA. gurue paNa rAjAnI prArthanAthI mallavAdIjIne AcAryapada ApyuM. mahendra khalabheja khumAna bhatRSAda siMhajI zrI lalita naravAhana zAlivAhana zaktikumAra.--(ToDa rAjasthAna a02 pR0 17nI TippaNI). 1 gohila, 2 bheja, 3 zIzna, 4 khalaeja, 5 bhatR, 6 mAiisaMhajI, 7 subhAcaka, 8 khumAnajI, 9 AlluTajI ane 10 naravAhajI.-(ToDa rAjasthAna a02 pR0 18nI TIpaNI). guhAditya, gruhila, khApu (sa0 91 mahA vide cha), khumANu, rAvala, geviMda, mahendra, Ala, siMhava, zaktikumAra.(kAMkareAlI rAjanagara pAsenA annAsAgara talAvane zilAlekha) 3 mevADanA rANA kuMbhAnA eka pharamAnamAM A mAnyatAnuM samarthana maLe che. je pharamAnanI nakala udepuranA zrI zItalanAthajInA derAsaramAM che. 4 o ke ghaNAM tAmrapatromAM A rAjAe mATe pheraphAro sAthe parama mAhezvara, paramezvara, Izvara zrI appapAdAnudhyAta, cakravarti' ityAdi vizeSaNA lakhAelAM che, paNa te mAtra paripATIrUpe che kemake te ja rAjAoe bauddhavihAro karAvyA che, temAM dAna paNa ApyuM cheema te ja tAmrapatra batAve che eTale uparanAM vizeSaNA paripATIpe lakhAela che. 19 For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [18] zrI jaina satya prakAza varSa sAtamuM A malavAdasUrijIe je yuktithI bauddhone harAvyA hatA, te ja yuktithI sthAne sthAne hAra pAmatAM bauddhone hinda bahAra javAnI pharaja paDI che ane tyArathI hindamAMthI bAddhadharmane nAza thayo che. AvI ja rIte zatruMjaya tIrtha paradharmInA hAthamAM gayuM hatuM te punaH jainatIrtha banela che. AcArya dhanezvarasUrijI paNa rAjA zilAdityanA dharmaguru hatA. teoe zilAdityanI sabhAmAM "zatruMjayamAhAsyanI racanA karI che. ToDasAheba lakhe che ke-IsvIsananI chaThThI zatAbdinA prAraMbhamAM je vakhate videzIoe valabhIpurane nAza karyo te vakhate tyAM jainadharmane pracAra hatA ane Aje ogaNIsamI zatAbdinA pAchalA bhAgamAM tyAM te prAcIna jainadharma te ja prakAre cAlatA jaNAya che. -( prabhAvaka caritra, prabandhaciMtAmaNi, zatruMjayamAhAtamya, ToDarAjasthAna a. 1) vanarAja cAvaDo (vIrani. saM. 1272 thI 1331)-vanarAja cAvaDAe aNahilapura pATaNa vasAvI vi. saM. 802 nA vai. zu. 2 somavAre gujarAtanA rAjyanI sthApanA karI. vanarAja zizuvayamAM ja paMcAsaramAM A. zrI zIlaguNasUri, A. zrI devacaMdrasuri ane sAdhvI vIramatI gaNinInA caraNamAM Avyo hato ane tyAM ja meTo thayo hato. vanarAjanI mAtA rUpasuMdarI jainadharma pALatI hatI. tene paMcAsarApArzvanAtha upara bahu ja bhakti hatI. eTale vanarAje pATaNamAM mATe vanarAjavihAra banAvI temAM A. zrI devacaMdrasUrinA vAsakSepa pUrvaka paMcAsarApArzvanAthanI sthApanA karI ane te ja maMdiramAM pitAnI ArAdhaka bhAvavAlI AkRti banAvI sthApita karI. vanarAje ukta AcAryone bahu ja Adara sahita pATaNamAM lAvIne guru tarIke sanmAnyA, ane rAjA tathA saMdhe tene bahu mAna mATe evI vyavasthA karI ke-saMpradAyanI maryAdA kahADI nAkhavAthI ladhutA thavA pAmI che mATe caityavAsI yatione sammata hoya te ja yati-muni pATaNamAM rahI zake, bIje yati atre na rahI zake. A vyavasthAthI e phalitArtha thAya che ke-pATaNamAM A. devacaMdrasUrinI gAdI hatI ane temane anukuLa hoya te ja jena yati pATaNamAM AvI rahI zaktA, temanI sammati maLe tene mATe AvavA-rahevAnI ane game te sthAne UtaravAnI chUTa hatI. teonI sammati, vinA ke teonI viruddhamAM jaIne koI jena yati pATaNamAM AvI zake nahIM.' A vyavasthA te rAjAe upakAranA badalAmAM pravartAvela bahumAna ke gurudakSiNe ja che. vaMzaparaMparA sudhI pALI zakAya tevI A vyavasthA che jemAM pheraphAra karI zakAya tema hotuM ja nathI. khAsa prasaMga Ave to rAjA paNa tatkAlIna AcAryane mAtra vinati kare, paNa vyavasthAmAM chuTachATa mUkavI e te AcAryane AdhIna hoya che. .. pATaNamAM ghaNuM varSo sudhI A vasthAnuM niyamita rIte pAlana thayuM hatuM. AvanAra yatio tyAMnI ukta gAdInA AcAryanI nizrAe AvI rahetA hatA. paraMtu ItihAsamAM be ghaTanAo evI paNa maLe che ke jemAM te gAdIdhara AcAryane chUTachATa paNa mUkavI paDI hatI. 5 atyAre paNa bIkAnera-jayapura vagere rAjayomAM kharataragacchanA zrIpUje mATe paraspara AvI maryAdA vate che. kharataragacchanI meTI gAdInA zrIpUja jinacAritrasUrijI DaMkA nizAna sAthe jayapa zaheramAM AvI zakatA nathI. tenA badalAmAM nAnI gAdInA zrIpUja jinadharaNendrasUrijI bIkAneramAM jaI zaktA nathI. ekabIjAnI sammati meLavIne jaI zake che. AmAM pheraphAra thAya to tene mATe rAjya taraphathI manAI hukama meLavI tenA pravezautsavane rokI devAmAM Ave che. For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka] jaina rAjAo [ 149 ] 1-cadrakulIna A. zrI jinezvarasUri ane A. buddhisAgarasUri aNahilapurapATaNamAM padhAryA hatA, tyAre gurjarapati rAjAe caityavAsI AcAryane vinaya ane bahu ja mAnapUrNAMka vinati karI AjJA meLavI, upAzrayanI vyavasthA karAvI ApI hatI. ra-A. municaMdrasUri ( bhImarAjAnA samayamAM) nADaeNAlathI pATaNa padhAryAM tyAre vAdivetAla A. zrI zAMtisUrijIe temane utaravA mATe zrAvakA pAsethI TaMkazALAnI pAchaLanA bhAgamAM suMdara sthAna apAvyuM. AcAya municaMdrasUrie ahIM SaTkananA zAstronuM adhyayana karyuM. tyArapachI pATaNamAM sarvasaMdhanA cAritradhArI suvihita sAdhuonA upAzraya thayA. vanarAje potAnA gurunA bahumAna mATe upara pramANe vyavasthA karI hatI. vanarAjanI mAtA jaina hatI tema tene matrI nabhu zrImALI, maMtrI cAMpe, tilaka karanArI dha`bahena zrIdevI, pATaNamAM RSabhadevanuM maMdira banAvanAra nine ( ninaya ) zeTha, daMDanAyaka nInAnA putra lahIra6-e dareka jaina hatA. ekaMdare vanarAje sthApela gujarAtanuM rAjya eTale jena rAjya ema kahIe te paNa cAle. hatA. je mATe eka doharA cAvaDA vagere vazeA caityavAsI yatione kulaguru mAnatA paNa maLe che ke- zizediyA saMDesarA, causiyA cauhANa; caityavAsIyA cAvaDA, kulaguru ehu vakhANu. (1) (prabandhaciMtAmaNi, prabhAvakaritra, jaina sA. saM. itihAsa, rA. ba. geviMdabhAi hAthIbhAi desAI B. A. LL. B. kRta gujarAtane prAcIna itihAsa.) rANA alaTajI--mahArANA bApA rAvalanA vaMzamAM thaela rAjA ahlaTa paNa mahAn prabhAvazAlI jaina rAjA hatA. zilAlekha ( saM. 1008-1010 ) parathI jaNAya che ke te AghATamAM rAjya karatA hatA. te samaye tenI mUla rAjadhAnInuM nagara nAgadA hatuM. A rAjAnAM alluM alU AlU rAvala ane allaTa ema aneka nAmeA hAya ema lAge che. A rAjAnI sabhAmAM zvetAmbara ane digambarAnA zAstra thayA hatA, jemAM diga'barAnA parAjaya ane zvetAMbarAne jaya thayA hatA. A zAstramAM zvetAmbarA taraphathI cadragacchanA AcArya zrIpradyumnasUri hatA. rAjA akSTa teozrIne pUjya mAnatA hatA. A AcAya te sammatitanA TIkAkAra A. zrI abhayadevasUri vagere aneka vidvAna ziSyA thayA che. allarAjA naMdakari ( nannasUri ) te guru tarIke mAnatA hatA ke jeonA kahevAthI A zrImalavAdIsUrijInA vaDila gurubandhu zrIjinayaza munivare alarAjAnI sabhAmAM pote racela pramANagraMtha kahI saMbhaLAvyA hatA. alaTa rAjAnI rANI hariyadevI je gu rAjAnI putrI hatI teNe harSIpura vasAvyuM hatuM ema zilAlekha maLe che, je 'purathI purIya gaccha nIkalyA che. AjanA ajamerathI huM A lahIranA varAste, vanarAja vagere cAra rAjAe sudhI, pATaNanA daMDanAyaka tarIke rahyA che. vIra ane tene putra vimala maMtrI paNa te ja paraparAmAM thayela che. 7 ToDa sAheba lakhe che ke-eka prAcIna vizvanIya jaina graMthaparathI vidita thAya che de mahArANA zaktikumArathI cAra peDhI pUrve saMvata 922 (is0 866)mAM khInne eka pratibhAvAna rAnta vitADanA siMhAsanapara birAjamAna hateA. A rAtanuM nAma allAjI hatuM. For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [1pa0] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM lagabhaga 12 mAIla dUra para haseTa gAmaDuM che te ja A hapura che. A hapuranI sthApanA parathI ema lAge che ke te vakhate sapAdalakSadeza mevADanA rANAne AdhIna hatA. bIjI taraphathI e paNa pramANa maLe che ke-alano putra bhuvanapAla A0 zrI vardhamAnasUrinA samayamAM ( vikramanI 11 sadInA pUrvArdhamAM ) sapAdalakSane kuryapura (kacerI)no rAjA hatA. vAstavamAM A alaTa ane ala eka hoya te A uparathI rAjA allaTanI rAjasImAne kaMIka khyAla bAMdhI zakAya tema che. allaTanI rANIne revatIne rega hatuM, je A. balibhadrasUrie TALe hato. A rAjAnA samayamAM cittoDanA killAmAM eka mahAna jaina staMbha banela che je vetAmbara digambaranA vAdamAM vetAmbarAnA vijayanuM pratIka hoya evo zobhe che. tenI sAthe ja bha0 mahAvIrasvAmInuM vetAmbara jainamandira che, jeno jIrNoddhAra saMdhapati guNarAje mokalarANAnA AdezathI saM. 1485mAM karAvI temAM A. zrI somasuMdarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. A staMbha atyAre kIrtistaMbha tarIke prakhyAta che; Aje A mandira paNa charNa dazAmAM UbhuM che. A kIrtistaMbhanuM citra A aMkamAM ApyuM che.] -(prabhAvaka caritra, praprazasti, mo. da. desAIkRta jaina sA. saM. ItihAsa phaLa 263, TI. 198, pra0 ra0 e jarnala pu. 23 naM 63 pR0 42 thI 60 ) samudra-cittoDanI gAdI para mahArANu bAppArAvalanA vaMzamAM rANuM khumANa nAme zaravIra rAjA thaela che. ToDa sAheba kahe che ke-A rAjAe brAhmaNonI salAhathI pitAne nAnA putrane rAjya ApyuM. pachI e ThIka na lAgavAthI teNe rAjyanI lagAma pitAnA hAthamAM laI e salAha ApanAra brAhmaNono nAza karAvyo. ghaNuM brAhmaNone potAnA dezamAMthI kADhI mukAvyA. tene brAhmaNo upara tiraskAra hato. thoDA vakhatamAM maMgala nAmanA rAjakumAre rANu khumANane mArI cittoDanI gAdI pitAne hAtha karI. cittoDanA sAmaMtoe e pitaghAtaka maMgalane paNa dezamAMthI hAMkI kADhyo. ane cittoDanA siMhAsana para bhatRbhATa beThe" vagere vagere. A lakhANa parathI nakkI thAya che ke-khumANa rAjA ane tenA sAmaMto brAhmaNonA ane brAhmaNone pakSakAronA virodhI hatA. eTale ke zaivadharma na hatA. khumANanA vaMzanA gahila jedhamAM hatA. ane jaina muni paNa banatA hatA. itihAsa kahe che ke prasiddha jainAcArya samudrasUri ke je nyAyanA prakhara paMDita hatA ane jeNe digabarene vAdamAM chatI nAgadAtIrtha avetAmbarene AdhIna banAvyuM hatuM te mANa rAjavaMzamAM utpanna thayela che. saMbhava che ke te samayane cittoDano rANo paNa A0 zrI samudrasUrinA prabhAve jainadharmI haze. -(ToDarAjasthAna a0 3, gurnAvalI 0 38, tapagacchapadAvalI gA0 8TIkA pUpa0) maMDalAdhIza agi -cayiga te jena rAjA hato. teNe nAgendranA A0 zrI virasUri pAse upadeza sAMbhaLI jainadharma svIkAryo hato ane jainamunipaNuM paNa svIkAryuM hatuM. A0 vIrasurinA paTTadhara vardhamAnasUri paNa paramAra vaMzanA hatA. -(A0 vardhamAnasUrikRta zrI vAsupUjyacaritra prazasti ) rAjA Ama (Azare vIra vi. saM. 1300 thI 1360)-kanojanA rAjA mauya For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dosavI aMka] jena rAjAo [151 ] caMdraguptanA vaMzamAM utpanna thaela pratihAra vaMzIya yazovarmAno putra Ama e jenadhamAM rAjA che. tenAM 1 nAgabhaTa bI, 2 nAgaleka ane 3 Ama ema traNa nAmo che. rAjA yazovarmAe bIjI rANunI khaTapaTathI AmanI sagarbhA mAtAne tyAMthI kADhI mUkI, eTale rANIe rAmasainyamAM AvI Amane janma Apyo ane meDhagacchanA A0 siddhasenanA upadezathI rAmasainyanA jainamaMdiramAM rahI e bAlakane moTo karyo. krame bIjI rANuM marI jatAM yazovarmAe Amane tathA tenI mAtAne bolAvI lIdhA ane Amane yuvarAjapada ApyuM. vaLI eka divase Ama pitAthI rIsAI nIkaLI gayo ane A siddhasenanA zaraNamAM jaI pahoMcyA. tyAM tene teonA ziSya A0 bapabhaTi sAthe gADha prema baMdhAya. yazovarmAe paNa Amane bolAvI kanejamAM gAdIe besADyo. Ama rAjA thayA pachI bapaTTijIne kanojamAM laI Avyo ane dharmapremI banyo. teNe sauthI pahelAM bappabhaTTajIne sUripada (vi. saM. 811 mAM) apAvyuM ane pachI teonA upadezathI AmarAjAe aneka dharma kAryo karyo, te A pramANe-kanojamAM 100 hAtha UMce jene AmavihAra banAvyuM ane temAM 9 ratalapramANu zuddha sonAthI banAvela bha. mahAvIranI pratimAnI A0 bapabhadisarinA hAthe pratiSThA karI. (vi. saM. 826 Azare) gopagirimAM maMdira karAvI temAM 23 hAtha mApavALI bha0 mahAvIrasvAmInI pratimAnI pratiSThA karI; A mandirane raMgamaMDapa taiyAra karavAmAM savAlAkha sonAmahorone kharca thayo hate. gauDadezanA lakSaNAvatI nagarInA rAjA dharma sAthe vaira hatuM te haTAvI maitrI karI ane A ghaTanAmAM dharmarAjA paNa A0 bapabhadisUrinA upadezathI jena banyo. A bappabhaSTie vAdi vardhanakuMjarane che ane jene banAvyo. AthI AmarAjAe teone vAdikuMjarakesarInuM biruda ApyuM. A bappabhadisUrinA upadezathI mathurAne gauDabaMdha ane madramahivijaya jevA graMthane racayitA paramAra vaMzane vidvAna vAkpatirAja zaivayegI jainamuni banyo. Ama upara AnI asara paDI tethI Ama rAjA paNa vizeSa jainadharmane premI banyo. kAja, mathurA, aNahilapura pATaNa, sanAraka ane maDherAmAM jinAlayo banAvyAM. zatruMjaya ane raivatAcala tIrthonI yAtrA karI. raivatAcalanI yAtrAmAM digambaree jhaghaDe uThAvyo, jemAM A bampaTTisUrijIe te jhaghaDe zamAvyo, ane tIrtha vetAmbarene AdhIna karyuM. A rAjAe A0 zrI vimalacaMdrasUrinAM darzana-vaMdana karyA hatAM. A rIte AmarAjAe jainadharmanI aneka rIte prabhAvanA karI. AmarAjA vi. saM. 890 bhA. zu. 5 zukravAre svarga gayo. ane A bappabhathrisuri je vi. saM. 800 mAM bhA. 3 ravivAre janmyA hatA, te vi. saM. 895 ne bhA. zu. 8 ne dine svarge padhAryA. AmarAjAne eka vaizya rANI hatI jenA vaMzaje dezanA nAmathI jAhera thayA che. teo jainadharmI hatA-che, zatruMjayatIthane uddhAraka prasiddha karmAzAha e ja vaMzanuM ratna che. -(prabhAvaka caritra, jaina sAhityane saMkSipta itihAsa parA 242, gurvAvalI le. 44) udyatana (vIrani. saM. 1305)-huNavaMzIya rAjA taramANanA guru A0 harigutasUrinI padharaparaMparA A pramANe che-guptavaMzIya A0 hariguptari, mahAkavi A devaguptari, zivacandragaNi, yakSadattagaNi, vaDesare khamAsamaNuM, tattvAcArya ane udyotanasari. For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [152 3 zrI jaina satya prakAza t va sAtamu kSatriya vaMzamAM utpanna k A A. udyotanasUrinuM khIjuM nAma dAkSiNyacihnasUri che. te ela rAjA vaDesaranA putra ane sAdhupaNAmAM te ja vaDesara " khamAsamaNunA praziSya thAya. A AcAyazrIe A. zrI haribhadrasUri pAse siddhAMtanuM adhyayana karyuM hatuM ane A vIrabhadrasUrie AdinAtha bhagavAnanA maMdiramAM zaka saM. 699 nA caitra vadI 14 ( gujarAtI phAgaNa vadi 14) dine prAkRta kuvalayamAlA kathAnI racanA karI hatI. teee peAtAnI kathAnA prAraMbhamAM pUrvAcAryAne aMjali ApatAM guptavaMzI rAjarSi devaguptasUri ane rAjarSi prabhajananAM nAmA ApyAM che. eTale ke te paNa jaina rAjA hatA ane jainAcA thayela che, ( kulavayamAlA kathA, prAra'bha, prazasti, prastAvanA ) bhAjarAja ( 1370 thI 1408 sudhI )-kaneAjanA pratihAravaMzamAM Ama rAjA pachI tene putra duMduka kaneAjanI gAdIe beThA. paNa te vezyAgAmI ane anyAyI hateA eTale tenA putra bheAjarAje vi. saM. 900 mAM duMdune mArIne kanejanI gAdI potAne hAtha karI. bhAjarAja paNa jainadharmapremI hatA. teNe A appaTTinA agni saMskAramAM potAnuM utrarIya vastra nAkhI guruvirahanI vyathAne prakaTa karI hatI. A bappaTTisUranA gurubhAI A. nannasUri tathA A. gevidasUrine potAnA guru tarIke mAnatA hatA ane nannarane te bahu AdarapUrvaka kaneAjamAM ja rAkhyA hatA. rAjA bhAjarAje A. nannasUrinA upadezathI AmarAja karatAM vizeSa jinazAsananI unnati karI che. A rAjAnAM bheja, bheAjadeva, mihita ane AdivarAha ityAdi nAme che. - ( prabhAvaka caritra ) vidagdharAja ( vIrani. sa. 1443 )-hastiskruDI ( DyuDI ) mAM rAjA rivamAM pachI tenI gAdIe tene putra vidagdharAja rAjA thayeA. te A. vAsudevasUri ( kezavara ) nA upadezathI jainadharmI banyA hatA. teNe A. vAsudevanA ziSya A. balabhadranA upadezathI hahyuDImAM vi. sa. 973 mAM jaina caityAlaya banAvyuM hatuM ane tenA nirvAha mATe dareka dezanA leAkAne ekaThA karI tenI sanmukha nIce pramANe sUrya caMdra tape tyAM sudhInuM zAsana karI ApyuM hatuM dara vIsa pADe rUpaiyA 1, bharelI dareka gADI dITha rU. 1, tela ghANI upara dara dhaDA dIThe karyAM 1, bhATA pAsethI nAgaravelanA pAnanI teramI cAlI, jugArIoe pelaka ( pAI ) 1, suthAre pATaDA dI..., darakAze ghauM ane java ADhaka 1, peDDA pAlI 5, dar bhAre vizeApaka 1, kapAsa, kAMsa, kuMkuma, ma iAdi vecavAnI vastumAM dara bhAre pala 10, ghauM, maga, java, mIThuM rAla vagere dara droNe mAvaNuka ( mANuM ) 1, A pramANe dareke ApavuM. ane AmAMthI OM bhAga maMdiramAM tathA OM bhAga gurunA vidyAbhaMDAramAM kharacavA ityAdi. A uparAMta rAjAe peAtAnA vajana pramANe senuM teALI temAMnA ruM bhAga madirane ane OM bhAga AcAne ApyA hatA. vidagdharAje madira banAvyuM ane upara pramANe zAsana karI ApyuM hatuM A rIte te jaina rAjA hatA. -( hastipuDInA zilAlekha ) mammaTarAja( vIrina. sa. 1466 ) hatyu'DInA jaina rAjA vidagdharAja pachI tenI gAdIe tene putra mammaTa thayA, te paNu jainadharmI hate. teNe A. alabhadrasUrinA upadezathI For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka]. jena rAjAo [15] vi. saM. 996 mAM mahA vadi 11 dine pitAnA pitAe karAvela, maMdiranA nirvAha mATe je dAnazAsana hatuM tene punaH dAnazAsana tarIke jAhera karyuM hatuM eTale ke mammaTarAja pitAne pagale cAlanAra jena rAjA hatA. mALavAno muMja ane gujarAtane mUlarAja A rAjAnA samasamI rAjAo che. -(hastikuMDIne zilAlekha) sapAdalakSapati (vIra ni. nI paMdaramI sadInA prAraMbhamAM)-caMdraganA A0 zrI pradyumnasUrinA upadezathI sapAdalakSa ane tribhuvanagiri AdinA rAjAo jena banyA hatA. -(pArzvanAthacarita, jainasAhityano saMkSipta ItihAsa pA. 263) kaImarAja (vIra ni. saM. 1500 lagabhagamAM) tribhuvanagirina rAjA A padyumnasUrinA upadezathI jena banyo hato tene ja putra ke pautra kadama nAme rAjA thaela che je paNa jenadharmane mAnanAro hato. eTaluM ja nahIM kintu teNe A pradyumnasUri ziSya A0 abhayarinI pAse dIkSA laI A dhanezvarasUri evA nAmathI teono pada zobhAvyo che. ane tyArathI tene gaccha rAjaga7 tarIke vikhyAta thaela che. mAlavarAja muMja paNa A AcAryane pitAnA mAnItA guru tarIke mAnatA hatA. A0 dhanezvarasUrinI pATe anukrame A. ajitasiMhari, A0 vardhamAnasUri, A zrI zAlibhadrasUri, A0 zrI caMdrasUri, A0 zrI jinezvarasUri, A. zrI pUrNabhadrasUri, A0 zrI caMdraprabhasUri ane A0 zrI prabhAcaMdrasUri thaela che. A. prabhAcaMdrasUrie saM. 1934 mAM potapotAnA guccha ke vADAnI nahIM kintu avibhakta jaina zAsananI prabhAvanA karanAra AcAryonAM caritrothI bharapUra prabhAvakyaritra racela che. -( prabhAvaka caritra prazasti, jena sArA saMva ItihAsa pe 270 ) mUlarAja solaMkI (vIrani. saM. 1468 thI 15ra3)-mahArAjA mULarAja e gujarAtamAM selaMkI (caulukya) vaMzanuM rAjya sthApanAra Adi puruSa che. jenadharma tarapha temane saMpUrNa saddabhAva hato. teNe aNahilapura pATaNamAM "zrImUlarAjavasahI" e nAmanuM jenamandira banAvyuM hatuM. vIra mahattama (mahete) e rAjA mUlarAjano jenamaMtrI che. -(prabaMdhaciMtAmaNi, rA. bA. goLa hA. dezAIkRta gujarAtane prAcIna ItihAsa) cAmuMDarAja selakI (vIra ni. saM. 1523)-mUlarAja solaMkI pachI tene putra cAmuMDarAja vi. saM. 10pa3 mAM pATaNanI gAdIe AvyuM, jene jainadharma pratye ghaNe ja saddabhAva hato. teNe potAnA pitAnI peThe jainamandira banAvyuM nathI, kintu pitAnA ja rAjyakALamAM jenamandirane dAna ApyuM che, jenuM tAmrapatra Aje vidyamAna che. e tAmrapatramAM lakhyuM che ke-" mahArAjA mularAjanA putra yuvarAja cAmuMDarAje pitAnA AtmAnA 8 A mandira AdinAtha bhagavAnanuM hatuM je atyAre vidyamAna nathI. A hUMDIthI 1 mAIla dUra (samI pATImAM) lAla mahAvIranuM maMdira che jenA thAMbhalAomAM visaM 1299, 1345 vagere sAlanA zilAlekho khodAela che. eTale A maMdira paNa prAcIna che. 9 A sthAna atyAre karaulI (jayapura rAjya)thI IzAnamAM 24 mAila dUra che, jenuM pracalita nAma tahanagaDha che. For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 154 ] zrI jena satya prakAza [ varSa sAtamuM kalyANa mATe saM. 1033 mAM paMcanI sAkSI pUrvaka jainamaMdiranI pUjA mATe varuNazarmA (vaDasamA ) gAmanuM khetara samarpita karyuM." A tAmrapatra upara zrI cAmuMDA mamama ema sahI che. ane temAM bAramI lITImAMdaanphlN ca // jinabhavanaM jinavimbaM, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAni // A rAjAe A0 zrI vimalacaMdrasUrinA ziSya vIrasUrinA upadezathI thirA gAmanA virUpanAtha yakSanA maMdiramAM balidAnamAM pazuhiMsA thatI hatI te na karavA mATenuM zAsanapatra karI ApyuM. (vIrasUri paNa tyArabAda pATaNamAM AcAryapadathI vibhUSita thayA che.)10 -( prabhAvakSyaratra, tAmrapatra, bhAratIya vidyA saimAsika varSa 2. aMka 1 ) - bhadrakumAra (vIrani. saM. 1461 lagabhaga)-aSTAdazazatI dezanA uMbariNI gAmamAM paramAravaMzI bhadra nAme rAjakumAra hato teNe jainadharma svIkAryo hato ane aMte A0 zrI vimalacaMdrasUrinA ziSya A0 vIrarinI pAse bhadamuninA nAmathI jaina dIkSA paNa svIkArI hatI. A varasUrinuM svarga gamana thatAM tenI pATe bhadramunijI A0 zrI caMdrasurijI e nAmathI prasiddha thayA. (prabhAvacaritra, zrI vIrasUriprabaMdha) ' dhavalarAja (vIrani. saM. 1523)-dhavalarAja e hastiDInA rAjA mammaTa rAjano putra ane jena rAjA che. vidagdharAje je AdinAtha maMdirano jIrNoddhAra karyo hato temAM zrAvaka geTTIoe pitAnA nyAyapAjita dravya vaDe bharAvela ane aMjanazalAkA karAvela AdinAtha prabhunI pratimAnI, A. vasudevasUri saMtAnIya A0 zAMtibhadranA upadezathI vi. saM. 1053 nA mAha zudi 13 ravivAre puSya nakSatramAM pratiSThA karAvI tathA dhvajAdaMDa caDAvyuM. - dhavalarAje pitAnA dAdAe Apela tulAdAna vagere dAnane kAyama rAkhIne jinAlaya mATe pIpaLA pAsene araghaTTavAle kU dAnamAM Apyo hato. A rAjAe pAchalI vayamAM potAnA hAthe ja pitAnA putra bAlaprasAdane rAjya soMpI AtmakalyANa karyuM hatuM. A AtmAbhimukha jena rAjA hato. -( hastikuMDI-halyuDIno zilAlekha) mahIpAlakumAra (lagabhaga vIrani. saM. 1550 )-mahIpAla te rAjA saMgrAmasiMhane putra hato. rAjA saMgrAmasiMhanuM mRtyu thatAM rANIe bAlaka mahIpAlane gurjareza bhImadevanA mAmA ane rAjA saMgrAmasiMhanA bhAI droNAcAryanI pAse bhaNavavA mUko. mahIpAle droNAcAryajI pAse dIkSA svIkArI, jeo yogya samaye zrI surAcArya tarIke prasiddha thayA hatA. teNe rAjA bhejanI sabhAmAM jaIne paMDitone jItyA hatA ane gurjarapati bhImadeva temane bahu mAnato hato.-( prabhAvaka caritra) 10 prathama bhImadevanA maMtrI neDha daMDanAyaka-maMtrI vimala ane kharcakhAtAnA pradhAna nahila e jaina hatA. (bhAratIya vidyA, bhA2 aM01) 11 bhejarAje A zAntisUrijIne "vAdivetAla"nuM birUda ApyuM che ane jaina caitya banAvyAM che. muM jarAje 5. dhanapAva kavine "kurcAlasarasvatI'nuM biruda ApyuM hatuM. A rAjA A ajitasenasUrinA paTTadhara A0 jinezvarasUri parama bhakta hatA. For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jena rAjAo [155 ] rAjAzabhadra (vIrani. nI soLamI zatAbdi )-vAgaDadezanA ratnapuramAM yazebhadra rAjA thaela che je jainadharmo hato. teNe DiyAnakamAM covIza derIvALuM jinAlaya baMdhAvyuM. ane A0 zrIdattasUri pAse jena dIkSA grahaNa karI hatI. teo samaya jatAM A0 yazabhadrasari evA nAmathI prabhAvaka jainAcArya thaela che. teoe giranAra tIrthapara 13 divasanuM anazana svIkArI svarga prApta karyuM. A AcAryanI pATe anukrame A0 zrI pradyumnasUri A0 zrI guNasenasUri Ai zrI devacaMdasUri ane kalikAlasarvajJa A zrI hemacaMdrasUri (vi. saM. 1145 thI 1229 ) thaela che. (kumArapAlapratibadha ) rAjakumAro (vIra ni. saM. 1587)-A. zrI cakrezvarasUrinA upadezathI 15 rAjakumAra pratibodha pAmyA hatA. zrIpAla (vIra ni. saM. 1612) elIcapurano rAjA elaka zrIpAla jena rAjA hato. teNe mAladhArI A0 zrI abhayadevasUrinA upadezathI visaM. 1142 nA mahA zudi 5 ravivAre zrIpuranagaramAM zrI aMtarIkSa pArzvanAthanI pratiSThA karI hatI. tathA muktAgiri parvata para zrI zAmaLIyA pArzvanAthanI pratiSThA karI hatI. A banne vetAmbara tIrtho Aje paNa vidyamAna che. muktAgiri tIrthamAM mULanAyaka paNa te samayanA pratiSThita vidyamAna che. A tIrtha vi. saM. 1940 sudhI vetAmbarenA tAbAmAM hatuM. naravarmA (vIrani. saM. 1637)-dhArApati naravarmAe A0 zrI vallabhasUrine bahu mAna ApyuM hatuM, e e rAjA jainadharmane premI hato, ema batAve che. -(jena sAhityane saMkSipta ItihAsa, pere 314) kumArapAla (vIranisaM. lagabhaga 1680 )-tribhuvanagiri ( tahanagaDha)no yAdava vaMzI rAjA kumArapAla A. zrI jinadattasUrinA upadezathI jainadharmane premI banyo hato. -(bhAratIya vidyA saimAsika, bhA. 2 e. 1) pahele karNadeva solakI (vIra nisaM. 1590 thI 1620)-gUrjarapati rAjA karNadeva jainadharma pratye saddabhAva dharAvanAra rAjA hatA. teNe A0 zrI vimalacaMdrasUrinA paTTadhara A0 zrI sarvadevasUrinA paTTadhara A0 zrI devasUrine "rUpazrInuM biruda ApyuM hatuM. temaja praznavAhana kulanA harSapurIya ga7nA A0 zrI jayasiMhasUrinA ziSya A0 zrI abhayadevasUrine "mAladhArI"nuM birUda ApyuM hatuM. te govidAcAryane paNa bahu mAnato hato. A rAjAnA maMtrI dhavalaka, mahAmAtya muMjAla ane mahAmAtya zAMtU vagere jenadhamAM hatA. - tapagaccha paDhAvalI siddharAja ane jeno, prabhAvacaritra, bhAratIya vidyA bhAva 2, aM0 1 ) mahArAjA siddharAja jayasiMha (vIra nisaM. 1620 thI 16 9)-karNadeva pachI tenI gAdIe tene putra siddharAja jayasiMha AvyuM. 12 teone A birUda siddharAja jayasiMhe ApyuM hoya evA paNa ullekha maLe che, saMbhava che ke-rAjA karNadeva ane siddharAja sAthe haze ane birudanI ghaTanA banI haze. 20 For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 156 ] zrI jaina satya prakAza [va sAtamu rA. kha. goviMdabhAI hAthIbhAI dezAInA kahevA pramANe kadAca te rAjA jainadharmanA tiraskAra karanArA hatA, parantu samaya jatAM te jaina nahIM kintu jainadharmAM pratye samabhAvI banela che ane teNe jainadharmAMnAM aneka kAryamAM sakriya bhAga lIdhela che je paikInI TUMkI noMdha nIce mujaba che-- saurASTra upara nImelA hAkema sajjane rAjyanI traNa varSanI upaja kharacI giranAra upara neminAtha bhagavAnanuM mandira pharIthI adhAvyuM ane mahArAjA siddharAje tene bahAlI ApI. ane pUjAnA kharcA sAruM 12 gAma dharmAdA ApyAM. A ja rIte te brAhmaNAnI manA chatAM siddhAcalajInA pahADa upara gayA, bha. AdinAthanI pUjA karI ane devadAyamAM 12 gAmeAnuM dAna karyuM`.-(guru prA. IMdra pR. 174-175) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir siddharAje caMdragacchanA--zAMDila gacchanA A. zrobhAvadevasUrinA ziSya A. vijayasiMhasUrinA ziSya A. zrIvIrarane ema TaMkAra karI ke " tamAruM teja rAjAnA AzrayathI ja vikasita lAge che.'' AthI AcArye tyAMthI vihAra karI bhinna bhinna dezanA rAjAene satkAra pAmI punaH siddharAjanI AgrahabharI vinaMtithI ane rAjAne evA vidvAnanI kheATa sAlatI hatI tethI pATaNamAM praveza karyAM. ane te ja divase sAMkhya matanA vAdI sihune jItI siddharAja taraphathI jayapatra meLavyuM. temaja digambara muni kamalakIrtine chatI siddharAja tathA .. ,, tenI sabhA taraphathI ghaNuM sanmAna meLavyuM. siddharAje A AcAryane ghaNuM mAna ApyuM ane mAlavAnI yudghayAtrA prasaMge A bhAvadesUrinA caityanA balAnake peAtAnI vijayapatAkA caDAvI caityanuM ghaNuM gaurava karyuM. siddharAja jayaMsa hai maladhArI A zrI abhayadevasUrinA upadezathI peAtAnA rAjyamAM paryuSaNAparva ane agyAraza vagere meTA divaseAnI zAsanadAnapUrvaka amArI pravartAvI hatI.13 teonA paTTadhara maladhArI A. zrIhemacaMdrasUrinA upadezathI siddharAja jayasiMhai sakala dezamAM jinAlayapara svarNakalaza caDAvyA, dhaMdhukA, sAcAra vageremAM jaina varadhADAnI chUTa karAvI ApI, jinAlayeAnI devadAyA cAlu karAvI che. siddharAja jayasiMhe sa.1152mAM 1 rudramahAlaya, suvidhinAtha (mahAvIra) mandira, 3 cAra pratimAyukta siddhapura vihAra ane 4 pATaNamAM rAjavihAra karAvyA che. A rAjAe A. devasUrine digabaravAdI kumudacaMdrane jItavAnuM jayapatra ApyuM (sa. 1181 nA vaizAkhI pUnama ), ane te uparAMta lAkha seAnAmahArA ApI, parantu AcArye jainamuni hoI te te levAnI manA karI eTale tenA vaDe jinaprasAda banAvI temAM cAra AcAryo dvArA vi. sa. 118, vai. zu. 12 dine zrIRSabhadeva bhagavAnanI pratiSThA karI. 13 yaspopadezAdakhilasvadeze, siddhAdhipaH zrIjayasiMhadevaH / ekAdazImukhyadineSvamArI-makArayacchAsana dAnapUrvam // ( A vijayasiMharikRta dharmopadezamAlA vivaraNu sa', 1191 ) jeNa jayasiMhadevo, rAyA bhaNiUNa sayaladezammi / kArAvio amAriM, pajjosavaNAsu tihIsu // ( A0 zrI caMdrasUriSkRta zrImunisuvratasvAmIcaritra ) For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir --- -- --- dIpotsavI aMka] jena rAjAo f157] tyArathI A AcArya vAdIdevasUri tarIke vikhyAta thayA che. temaNe svAdvAdaratnAkara nAmano 84000 zlokapramANa nyAyano graMtha banAvyo che. siddharAje siddhAMtArNavanA nirmAtA A amaracaMdrasUrine vAdIne jItavAnI khuzAlImAM "siMhazizuka" birUda ApyuM hatuM. siddharAje kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrine AcAryapada apAvyuM ane gujarAtanI mahattA vadhAre tevuM vyAkaraNa banAvavA vinati karI jethI AcAryazrIe siddhahema vyAkaraNa banAvI tene svapajJa nAnI moTI TIkA brahadraMnyAsa ane cAre anuzAsana vagerethI samRddha karyuM. siddharAjanA mahAmAtya sAMbhU, Azuka, udAyana, daMDanAyaka sajjana ane khajAnacI sama e dareka jaina hatA. -( prabhAvaka caritra, je. sA. saM. ItihAsa para 309 thI 339, tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa, gujarAtane prAcIna ItihAsa, bhAratIya vidyA -1) kaTukarAja (varana. saM. 1642)-nAMdalanI gAdI upara anukrame cauhANa aNahila, chaMda, azvarAja, kaTukarAja, ane jayaMtasiMha rAjAo thayela che. kaTukasiMha bAramI sadInA trIjA caraNamAM yuvarAjapade hato tyAre tene yuvarAjapadanA bhagavaTAmAM zamIpATI (savADI) gAma malyuM hatuM. saM. 1167 ane 1172nA zilAlekhomAM tene yuvarAja tathA zamIpATInA bhoktA tarIke varNavyo che. tyArapachI eka saM. 31 (je prAyaH 1231) haze, ne zilAlekhamAM tene kaTukadeva rAja tarIke ane tenA putra jayaMtasiMhane yuvarAja tathA zamIpATInA bhaktA tarIke varNavyA che. A kaTukarAja-kayukadeva jainadharmapremI rAjA hato. - khaMDaka gacchanA senAdhipati deve vIra bhagavAnanA maMdirathI zobhatA zamI pArTImAM maMdira karAvyuM. A yazadevane putra bAhaDa ane pautra thalaka nAme hatA. thellaka azvarAja rAjA kRpApAtra hatA. te thalakanI preraNAthI yuvarAja kaTukarAje yazedevanA maMdiramAM zAntinAthanI pUjA mATe prativarSa kharca bAMdhI Ape hato.-(sevADI gAmanA zilAlekho) rAjamAtA AnaladevI (vIrani. saM. 1691)--nADelanA rAjA AlhaNanI patnI AnaladevI jenadharmanI premI hatI. teNe pitAnA putra kalhaNadevanA rAjyakALamAM vi. saM. 1221 mahAvadi ne zukravAre khaMDereka gacchane mahAvIra maMdiramAM bhagavAna mahAvIra svAmInA caitra zudi 13nA janmotsava nimite rAjakIya mahesulamAMthI (prativarSa) juvArane eka hAela ApavAnuM jArI rAkhyuM hatuM. te rASTrakUTa sahulanI putrI hatI eTale tenA piyaranA rASTrakUTa khAtU ane kelpaNa vageree paNa bha.mahAvIranA janmotsava nimitte ekeka dramma Apyo hato. -( jinavijayajI saMpAdita prAcIna jaina lekha saMgraha bhA. 2 lekhAMka 349 ) paramahaMta mahArAjA kumArapAla (vIra ni. saM. 1668 thI 1699)-mahArAjA kumArapAla solaMkI e parama jaina rAjA hatA. gujarAtane rAjA siddharAja jayasihadeva aputri maraNa pAme, eTale tenI gAdIe, bhImadevarAjAnA putra kSemarAja (haripALa)nA putra tribhuvanapALane putra kumArapALa Avyo. teNe vi. saM. 1199 mAgazara zudi 4 thI 1228 nA piSa zudi 12 sudhI ema 30 varSa 1 mahine ne 7 divasa rAjya bhogavyuM. tene 2 bhAI, 2 bahena, 2 patnI ane mahAbalabhoja nAme bhANeja hatA. siddharAje pitAne uttarAdhikArI kumArapAla thaze ema jANuM kumArapAlane mAravA aneka prayatno karyA hatA paNa te badhA niSphaLa nivaDyA. A vikaTa avasthAmAM kalikAla For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [118]. zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM sarvajJa A0 zrI hemacaMdrasurijInA upadezathI maMtrI udAyana, maMtrI vAlmaTa tathA Aliga sarjana, kuMbhAra (sagara ), bhImasiha kheDuta, devasI kaTukavAyo ane sirI brAhmaNe kumArapALane kimatI madada karI che. ane kumArapALe paNa rAjya prApta thatAM te darekanA upakArano yogya badalo vALI Ave che, ane pitAnI kRtajJatA pragaTa karI che. tene rAjya prApta thatAM ja prathama zAkaMbharInA arNorAja sAthe mahatvanuM yuddha thayuM che. pitAnuM sainya phuTI javA chatAM ekalAe ja A yuddhamAM vijaya meLavyo hato. tyArapachI mALavAnA balAla, saurASTranA sayara, kaMkaNanA mallikArjuna, sAMbhararAja ane cedIrAjane paNa jItI te dezomAM pitAnI ANa pheravI hatI. mahArAjA kumArapAla karNATaka, gUjarAta, lATa, soraTha, kaccha, sidhu, ucca, bhaMbherI, marU, mALavA, kAMkaNa, mahArASTra, kIra, jAlaMdhara, sapAdalakSa, mevADa, dIva ane AbhIra e 18 dezano rAjA hatA. mahArAjA kumArapALanAM biruda ane vizeSaNo nIce mujaba maLe che mahArAjAdhirAja-arNorAjane jItavAthI tenuM A pada sArthaka manAya che. praDhapratApa-siddharAja jayasiMhanI manA chatAM te ekAeka gujarAtane rAjA banyA tethI tene A biruda apAya che. avantInA-rA. ge. hA. dezAI lakhe che ke- kumArapALe mALavA ane sAMbharanA rAjA upara jIta meLavI hatI, e nirvivAda che. "avantinAtha" e kumArapAlanAM birudo paikInuM eka che." (gu. prA. I. pR. 193-194)23 cakravartI-gujarAtanA 7 rAjAo cakravartio manAya che. bhImadeva, karNa deva, siddharAja, kumArapALa, ajayapAla, mULarAja ane bhImadeva (gu. ai. le. lekhAMka 166thI 206). siddharAja, kumALapAla, ajayapAla, bIjo mULarAja, vizaLadeva, annadeva, ane sAraMgadeva (saM. 1333 ne AmaraNa lekha, purAtattva pu. 1 e. 1) vijAdayI-mahArAjA kumArapALa eka pachI eka vijaya pAmato gayo ane uttaro ttara prakAzane gaye. vicAracaturAnana-kumArapAle 50 varSanI uMmare kapadamaMtrInA "rAjA mUkha na joIe evA AgrahathI bhaNavAnuM zarU karyuM. ane eka ja varSamAM traNa kAvya sudhInuM jJAna meLavyuM, tyArathI tene A biruda apAya che. gelekSakalpadruma-pAzupatAcArya gaMDa bhAvabRhaspatinI prabhAsapATaNamAM rahela prazastimAM kumArapALane teno virothI, virAmahimA, vADhadharviAMgasTanAnneitA ane resToracavAma vizeSaNe ApyAM che. mahArAjA kumArapALanA AMtarika jIvana upara uparanAM birudo-vizeSaNo suMdara prakAza pADe che. teNe karela prajApAlananAM dhArmika kAryonA vistRta ullekha maLe che jenI TUMkI noMdha nIce mujaba che. 13 mahArAjA kumArapAle mALavAnA vijayasmAraka tarIke cittoDanA killAmAM sidhezvara mahAvana madira baMdhAvela che je Aje makala chanA mandira tarIke vikhyAta che, jemAM mahArAjA kumArapALane 28 lITImAM zilAlekha paDela che. A maMdiranA sthamAM jaina tIrthakaronA kalyANaka jinAbhiSeka vagerenAM Alekhano che. kumArapAlano te zilAlekha digambara muni rAmakIrtie taiyAra karela che. For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] jaina rAjAe [ 159 ] mahArAjA kumArapALe prajAnuM suMdara rIte pAlana karyuM, nyAya pravartAvyeA. prajAprema sapAdana karyA14 ane aneka rAjAone vaza karI potAnI AjJA nathA kIrti dUra sudhI phelAvI. teNe pahelavahelAM prabhAsapATaNanA se|manAthanA madirane jIrNoddhAra zarU karAbyA, ane tenI saphaLatA mATe kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI pAse mAMsAhArane! tyAga karyo ane brahmacaryaMne svIkAra karyo (sa. 1207-8). tyAra pachI sAta puvyasane (hiMsA, mAMsa, jugAra, vezyayAgamana, parastrIsevana, madirA ane cerI )ne haMmezane mATe tyAga karyo. pAtAnA rAjyamAM amArIpraTa vagaDAvyo. ( sa. 1208 ), jeteA avAja mAravADanA ratnapura kirAhu lATahUda, zienI vagere rathAnA sudhI paheAMcyA hatA. pariNAme tyAMnA jAgIradArAe paNa A amArI-AjJAne vadhAvI lIdhI hatI. mahArAjA kumArapALe peAtAnA rAjyamAM jugAra sarvathA badha karAvyA tathA aputriyAnuM dhana rAjA le evA purANuyugathI cAlyeA AvatA kAyadA rada karyA. strIhakanA kAnunamAM krAnti karI. sa. 1208 thI 1212 ). sAmanAthapATaNamAM sAmezvaranA maMdiranA jIrNoddhAra karAvyo. sa. 1208 thI 1211), ane pA nAthanu daherAsara paNu karAvyuM. kumAravihArA, jaina maMdire banAvyAM, 72 derIvAle tribhuvanavihAra karAvyA. bhagavAna pArzvanAtha, bha. neminAtha vagerenI pratimAe bharAvI. zrAvakanAM 12 vrata svIkAryA ( sa. 1216 ). dAnazALA khAlI ane tenI vyavasthA zrImALI neminAganA putra zreSThI abhayakumArane suprata karI. parvonA divase sarvathA zIla pALyuM. meTA tapa karyA nathI, rathAtsava karyAM, aThThAi mahotsava karyA, zatrujaya tInI yAtrA karI, kintu vRddhAvasthAnA kAraNe giranAra tIrthanI yAtrA karI zakayA nahIM. vi. sa. 1222-23 ) gurjarezvara kumArapALa zrI hemacaMdrasUri zrAvaka hatA. teNe lagabhaga 1440 kumAravihAra banAvyA che, je paikI pATaNa, seAmanAthapATaNa, tharAda, jhAlAra, lADaeNAla, khaMbhAta, tAraMgA, zatrujaya vagere sthAneAnA kumAravihArAnA zilAlekhA ane ullekhA maLe che.15 tene A dharmapracAra tenA ja uttarAdhikArI ajayapALane khaTakayeA hateA eTale teNe potAne viniAMvAvatAra tarIke jAhera karIne kumAravihAra jainamunie ane jaina gRhasthAnA vinAza karavA kammara kasI, parantu AbhaDa zrAvaka ane zIla bhAMDanA prayatnathI 14 hariritijJAtaH prabhAvAjjane, zuddhAcAranavAvatArataraNiH, saddharmakarmakrama - prAdurbhAvavizAradaH naye. vayaprasthAnasArthAdhipaH ||caH yuAM saMpratyavatAyat |-vaDanagara killAnI prazasti zrlo.14-16, caiocapadyuma-gaMDa bhAvabRhaspatinI prazasti kSeA. 11. cauddhavacapannuna, vicAracaturAna ||--abhinava siddharAja jayasiMhanuM tAmrapatra, caiTorakSakSama: vikrama, joogbairAhmarasaMdhyaH ||-zrIdharanI prazasti kSe|0 19. 15 kumArapALe jaina devaLA pAchaLa kharca kareleA che. sAgalavasahikA, karaba vihAra, murAkavihara, DrolikAvihAra ane A sivAya bajA 1444 jaina devaLa kumAre badhAvyAnI datakathA cAle che. (gu. prA. I. pR 196) For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [16] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM teNe te anarthajanaka kAryane rokI dIdhuM. chatAMya enuM e julmI vartana ene nukazAnakAraka nivaDayuM.' enA julmamAMthI zatruMjaya ane tAraMgA vagere sthAnonA kumAravihAre bacI gayA che. gurjarezvara kumArapALa vi. saM. 1216mAM paramahaMta banyo tyArathI te nirantarasavAre-namaskAramaMtranuM smaraNa, jinendravaMdana, caityavaMdana, aSTaprakArI jinapUjA, caMdana kapUra ane svarNakamaLothI gurupUjA, pratyAkhyAna, vyAkhyAnazravaNa, ghara derAsaramAM bhejana dharyA pachI bhojana karavuM, AThama caudaze ekAsaNuM, bere viddagochI, rAjakArya, sAMjebhajana, daherAsaramAM AMgI, AratI, maMgaLadI, jinendranAM guNagAna, rAtre mahApuruSonAM jIvananI vicAraNuM ane nidrA-A pramANe sAdhAraNa dainika kAryakramane pALato hato. ekaMdare gurjarezvara kumArapALa te vaDanagara ane zrIdharanI prazasti vagerenA AdhAre vasudhAne uddhAraka, hari je prabhAvaka, nayamArgapravartaka, lekaya rakSAkSama vikrama ane lekapriya guNavALo mahArAjA che eTale ke eka Adarza rAjA che. temaja zatAtha A. zrI somaprabhasUrinA kathana pramANe sattvAnukaMpA na mahIbhUjAM syAdityeSa klapto vitathapravAdaH / jinendradharma pratipadya yena, zlAghyaH sa keSAM na kumArapAlaH // -( kumArapAla pratibodha pR. 475) eTale ke kumArapALa e sAco ahiMsaka ane parama jaina rAjA hato. kumArapALanA mahAmA-maMtrIo udAyana (khaMbhAtane sa ), Aliga, bAraDa, pRthvIpAla, kumArasiMha, kapardI, sajana, AMbaDa ane AbhaDa e dareka jaina hatA. -(vAkaya kAvya bane, kumArapAlapratibaMdha, prabaMdhaciMtAmaNi, maharAjaparAjaya nATaka, kumArapAlacaritra, zilAlekhe, gujarAtane prAcIna ItihAsa, "paramahaMta mahArAjA zrI kumArapALa" lekha jaina satya prakAza kramAMka 45, bhAratIya vidyA 2-1). - prAte-vIra ni. saM. 1700 pachI jena rAjAo nahIMvata thayA che, jene paricaya avasare raju karavAmAM Avaze. 16 ajayapAle gAdI para besatAM ja jaina lokApara julama karavA mAMDayo, kumArapAle baMdhAvelAM jaina ravotene toDI nAkhavA mAMDayAM. jaina graMthakAra tene bhraSTabuddhine pitRghAtaka ane nAstika tarIke varNave che. ajayapAle kara unmatta ane dezIlI cAla calAvI che, emAM kaMI zaka nathI. kumArapAla rAjAnA mAnItA maMtrI padane dhagadhagatI telanI kaDAImAM taLI nAkhyA. A rAmacaMdrasUrine tapAvelI tAbAnI pATa upara suvarAvI mAravAne hukama karyo. ane maMtrI AMbaDane mArI nAkhyo. vagere. A julmI rAjAnuM rAjya ghaNuM varSa TakI zakayuM nahIM. teNe traNa varSa rAjya karyA pachI vijayadeva nAmanA tenA dvArapALe tenA peTamAM kaTAra mArIne tene prANa lIdhe -( rAva ba0 gora hAi dezAIkRta gujarAtane prAcIna ItihAsa, pU0 203-204) For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paramAhata mahArAjA kumArapALa [eka Adarza rAjavI] lekhaka-zrIyuta gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsa, bhAvanagara. AAramA saikAmAM gujarAtanA pATanagara pATaNanI jAhojalAlI bahu ja ucca hade gayelI hatI. kumArapALa mahArAja pahelAM gujarAtanI gAdI upara siddharAja jayasiMha rAjA rAjya karato hato. temanI sAthe prathama zrImAna hemacaMdrAcArya mahArAjano paricaya thaye hate; paraMtu kumArapALa mahArAjano paricaya AcArya mahArAja sAthe thayo ane baMne mahAna vyaktiothI zAsanaprabhAvanAnAM zuM zuM kAryo thayAM te jaNAvavAne ja A lekhane hetu che. AcAryapada prApta thayA pachI zAsanoddhAra karavAnI pratijJA AcArya mahArAje karelI hatI. ane rAjAmahArAjA jyAM sudhI jainadharmanA nAyaka na thAya tyAM sudhI A saMkalpa siddha thavA muzkela che ema vicArI maMtrArAdhana karI devAtA pAsethI te ISTasiddhi prApta thatAM samayanI rAha jotA hatA. AcArya mahArAje sarasvatI devInuM ArAdhana karyuM hatuM. jethI temane prasanna thayAM hatAM. zrI giranArajI tIrtha upara temane zrI aMbikAdevIno sAkSAtkAra thaye hato. ane vimalezvaradevanI paNa ArAdhanA karI hatI. siddharAja mahArAjAne putra nahato ane thavAne paNa naha; paraMtu temanI pAchaLa kumArapALa rAjA gAdIpati thaze, tema daivI zakti ane jyotiSathI temanA jANavAmAM AvyA pachI pUrvabhavanA keI vairabhAvathI kumArapALane mArI nAkhavAnA aneka prayatno karavA chatAM bhAvibhAvanA yoge, bhaviSyakALamAM AcArya mahArAjanA upadezathI kumArapALa mahArAjA vaDe zAsanaprabhAvanAnAM kAryo thavAnAM hovAthI, siddharAjanuM dhAryuM banyuM nahi. te daramiyAna kumArapALane pitAnuM jIvana sAcavavA dezATanamAM gupta rIte rahevuM paDyuM hatuM, je vakhate AcArya mahArAje kumArapALanuM jIvana bacAvyuM hatuM. siddharAjanA avasAna bAda kumArapALa mahArAjA gAdIpati thayA. pUrvabha karela dharmArAdhanathI pragaTa thayela puNyabaLa, puruSArtha ane mahAna puruSonA upadeza-paricaya vagara Adarza paNuM prApta thatuM nathI. mahArAjA kumArapALe pUrvabhave karelI ArAdhanAnA phaLarUpe kumArapALa rAjavI thayA. ane rAjA tarIkeno puruSArtha paNa temanAmAM hato. ane kalikAlasarvajJa bhagavAna zrI hemacaMdrAcAryanA paricaya-upadeza ane gurubhakita vaDe teo eka Adarza nRpati thayA hatA, ke je pachI koI tevo rAjavI atyAra sudhI thayela nathI. kumArapALa mahArAjA gAdIpati thayA te vakhate pATaNa bhAratanA sarvotkRSTa nagaramAMnuM eka hatuM. vyApAra, kalAkauzalya vageremAM te ghaNuM ja AgaLa vadhIne samRddhinA zikhara upara pahoMcyuM hatuM. kahevAya che ke pATaNamAM te vakhate 1800 karoDapati hatA. rAjyavistAra-gAdIe beThA pachI kumArapALa rAjAe rAjyano vistAra vadhAryo hato. tene vistAra uttara dizAmAM turkastAna, pUrvamAM gaMgA nadI, dakSiNamAM viMdhyAcala ane pazcimamAM samudrapata siMdhadeza ane paMjAbanA keTalAka bhAga sudhI hatA. upara pramANe rAjyanI vRddhi karyA pachI dareka kAryo mATe rAjAe samaya niyata karyo hato. kumArapALa rAjAnI kAryavAhI-prathama vibhAgamAM kharca lAyaka dhanane vicAra, For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 162] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamu khIjAmAM prajAnI rakSAnA upAyanA vicAra, trImAM devabhakti ane ceAthA vibhAgamAM khajAnAnA hisAba levA, pachI bahAra pharavA javAne, pachI hAthI, gheADA vagere rAjyanI riyAsatanI rakSA karavA mATene, pachI bIjA rAjAone tAbe karavAne, navI senA taiyAra karavA anukULa upAyA zeAdhavA vagere temanI kAryAvAhI hatI. A badhuM jANIne kalikAlasarvajJa AcArya bhagavAna bahu ja khuzI thayA ane have zAsaneAhAranI peAtAnI pratijJA pUrNa thavAne samaya najIka AvyA jANI pATaNa nagaramAM padhAryA. gurudevanA upadezanI asara keTalAka samaya bAda jyAre kumArapALa mahArAjane yathA dharmanuM svarUpa jANavAnI jijJAsA thaI, tyAre AcArya mahArAje satya dhanuM svarUpa samajAvatAM, prathama jIvadayAnuM svarUpa ane abhayadAna upara zAstrIya dRSTAMte ApavAthI, kumArapALa rAjvIe mAMsa nahi khAvAne, zikAra nahi karavAnA ane jIvadayA pALavAne niyama karatAM peAtAnA AkhA rAjyamAM amArI dheASaNAne paDaha vagADAvyA. tyArapachI gurU mahArAje dhruta vagere sAta vyasanane upadeza ApatAM te paNa baMdha karAvyAM. ane paradArAgamananA upadezathI rAjAe paradArAgamananA niyama karyAM. tyArabAda gurumahArAje devapUjAne adhikAra, sananuM svarUpa, devagurupUjA-upAsanAnA upadeza ApatAM kumArapALe tribhuvanavihAra jinamaMdira baMdhAvI zrI neminAtha bhagavAnane pratiSThita karyAM. dharmanA cAra prakAradAna, ziyaLa, tapa ane bhAvanuM svarUpa jaNAvatAM kumArapALa mahArAje bAra teA grahaNa karyAM ane parama jaina banyA. rAtrinA paNa kumArapALa mahArAjA prAmANika puruSa! sAthe vAtacIta karavI, zAstranuM smaraNa karavuM, saMgIta sAMbhaLavuM, dhyAna karavuM, devane namaskAra karavA, matrApa karavA vagere niyata samaye karatA. kAI kAI divasa rAtrinA nagaracarcA jovA paNa jatAM. eka vakhata rAtrinA nagaramAM pharavA jatAM, AI aputra manuSyanA mRtyu bAda tenI sapatti rAjya levuM te dAruNa niyama che ane prajA tethI bahu pIDAya che tene anubhava thatAM, savAre tenuM dhana rAjye nahi levuM te peAtAnA rAjyamAM niyama karyAM; eTale ke prajAnA kAi paNa duHkhA jANI tene dUra karavAnA prayAsa paNa tarata karatA, parigraha ane rAjyariyAsatanuM parimANa--kumArapALa rAjAe AcAryaM bhagavAnanA upadezathI khAra tratA grahaNa karyAM pachI rAjAe parigrahaparimANa haryuM hatuM. 6 karoDa seAnaiyA, 9 karoDa rUpiyA, 1000 ratna, 500 mahelA--makAna, 500 vakhArA, 80000 gAyA, 500 gADAMo-eTalA sAmAnya parigraha sAthe sainyamAM 1100 hAthI, 50000 ratha, 1100000 gheADA, 1800000 pAyadaLa eTalAthI vadhAre rAkhavAnA niyama lIdheA hateA. kumArapALa mahArAje karelI devagurubhakti ane zAsanaprabhAvanA kumArapALa mahArAje 1400 jinamaMdire badhAvyAM. aDhAra dezAmAM jIvadayA paLAvI. 1600 jinamadiranA jIrNoddhAra karAvyA. 1444 navAM jinacaityeA para kaLaza caDAvyA. 98 lAkha rUpiyAnA cita dAnamAM vyaya karyAM. cha vakhata tIrthayAtrA karI. 21 jJAnabhaDAra sthapAvyAM. chara lAkha aputrIyAnuM dhana choDI dIdhuM. 72 lAkha rUpiyA zrAvakAnA kara mApha karyAM. zrAvakAne sahAyatA mATe eka karoDa rUpiyA prativaSa ApyA. kumArapALa rAjAnu dinakRtya ane dhArmika bhAvanA--e pramANe zrI hemacaMdra mahArAjanI dezanA sAMbhaLatAM kumArapALa bhUpAla samasta tattvane jANIne jinadharmamAM parAyaNa For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] mahArAjA kumArapALa [163] thayo. eTale prabhAte paMcanamaskAranuM smaraNa karatAM te jAgRta thato. temaja hRdayamAM deva, guru ane dharmanI pratipatti-prAptine vicAra karate. pachI kAyazuddhi karIne te puSpa, phaLa, stotrarUpa vividha pUjAthI jinapratimAne pUjate. sattvaguNanA sthAnarUpa tathA samasta jayalakSmInA tilaka samAna te pratidina yathAzakti vyAkhyAna Adarato. vaLI te hastInA skaMdha para ArUDha thai samasta sAmaMta maMtrIonA parivAra sAthe jinabhavanamAM AvatA ane tyAM vidhipUrvaka praveza karatA hatA. pachI aSTaprakAranI pUjAthI te jinapratimAone pUjato ane praNAma karIne pavitra stotrothI bhagavaMtanA guNagAna karatA hatA. vaLI zrIhemacaMdra gurumahArAjanA caraNa caMdana, kapUra ane kanaka-kamaLothI pUjIne te praNAma karato ane pratyAkhyAna lete. tathA gurunI samakSa besIne paralokamAM sukha ApanAra evA dharmanuM te zravaNu karate ane potAnA mahelamAM AvIne te lekane dAdaphariyAda karavAno avasara Apato hate. vaLI bhajana vizeSane thALa AgaLa dharIne punaH gRhatyanI pUjA karato ane yogya saMvibhAgavata sAcavIne te pavitra AhAranuM bhojana karato hato. bhojana karyA pachI rAjasabhAnA maMDanArUpa siMhAsana para besIne te paMDitonI sAthe zAstrArthano vicAra calAvato hatA. vaLI aSTamI ke caturdazI vinA te divasanA AThamA bhAge bhojana le ane sAMje gRhanI puSpAdikathI pUjA karatA hatA. ema puNyanA nidhAnarUpa kumArapALa rAjA pavitra AcaraNathI kALa vyatIta karato. navakAramaMtra mATe rAjAnI acala zraddhA-kumArapALa mahArAjA haMmezAM paMcaparameSThinuM smaraNa karatAM nidrAvaza thato ane namaskAramaMtranuM smaraNa karatAM ane baMdIjanone kahela jinastavanathI jAgRta thato. paMcaparameSThinamaskAranA mAhAtmya mATe kumArapALa nareza kahetA ke tethI mane sAkSAta phaLa maLyuM. sainya sahita diyAtrA karavA jatAM mAruM kAma na saratuM ane viparIta phaLa maLatuM, paraMtu have namaskAra maMtranuM smaraNa karatAM tenA prabhAvathI mArA zatruone mArA daMDanAyake paNa jItI zake che. vaLI kyAMya paNa anartha upajato nathI. mArA dezamAM duSkALanuM paNa koI vakhata nAma sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI. vaLI zrI pArzvanAtha bhagavAnanA smaraNanA mahimAne paNa addabhuta gaNato hato. kumArapALa mahArAjanA dhArmika jIvana mATenI hakIkata kumArapALacarita, kumArapALa prabaMdha, kumArapALa pratibodha, prabaMdhaciMtAmaNi, prabhAvaka caritra, kumArapALa rAsa vagere ghaNuM graMthamAM lakhAyela che; paraMtu kumArapALa pratibaMdhanA kartA zrI somaprabhAcArya rAjA kumArapALanA samakAlIna hatA, ane rAjAnA khAnagI jIvananA paNa mAhitagAra hatA tethI temanuM lakhANa vadhu mAnanIya che. kumArapALa mahArAjA eka Adarza rAjavI, dhArmika-zraddhALu nRpati, paramahaMta jena rAjA hatA. dharmanA sarva niyamanuM eka sarakhuM pAlana karatA udAra rAjA hevAthI sarva dharmane mAna ApanAra hatA. UMcA prakAranuM cAritra hovAthI saddaguNI manuSyone satkAra karatA ane temanA rAjyakALamAM prajA sarva rIte sukhI hatI. kumALapALa rAjAne janma saM. 1149, rAjyAbhiSeka saM. 1199, samyakatvamULa bAra vratasavIkAra saM. 1216, svargagamana saM. 1230. e rIte 50 varSanI prauDha umare gAdI upara beThA pachI 31 varSane rAjyakALa bhogavI 81 varSanI umare temane svargavAsa thayo. 11 For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaina gRhasthAnI sAhityasevA jaina sAhityanA suSTAo mukhya bhAge | tyAgI mahAtmAo che, jeo sAMsArika upAdhithI sarvathA mukta hovAne kAraNe adhyayana adhyApana tathA sAhitya-sarjanamAM ja moTA bhAge pitAnA samayano bhoga ApatA. sAhi tyaracanAmAM nivRtti agrasthAna bhogave che. lekhaka : jena gRhamAM ghaNuM kharA maMtrIo vagere pU. munimahArAja vidyAvyAsaMgI temaja vidvargamAM pratiSThApAtra tathA vidvAnonI kavitAnI yogya kadara karanArA zrI caturavijayajI ane tenA guNadoSanuM nirUpaNa karavAmAM zakti gaMbhIrA. dharAvanArA hatA. paraMtu temanuM jIvana vyApA rika, sAmAjika, rAjakIya aneka vyavasAyamAM pravRttimaya hovAthI sAhityasarjanamAM vizeSa udAmazAla thayA jovAmAM AvatA nathI. chatAM sarvathA abhAva nathI ja. bhale alpa pramANamAM hoya paraMtu gRhastha kavioe paNa sAhityamAM pitAne phALo Apyo che. jo ke sarva sAhityathI huM paricita nathI, chatAM mArA abhyAsa pramANe keTalAka jaina gRhanI sAhityasevAnuM digadarzana karAvavA pravRttimAna thAuM chuM. 1 kavi dhanapALa-gRhastha jaina kaviomAM sahuthI agrasthAna paM. zrI dhanapALa bhogave che. eo janmathI zaivadharmI hatA. chatAM emanA ladhu bhrAtA zobhana (jeNe jainadIkSA svIkArI hatI)nA sahavAse jenatane abhyAsa karI zuddha zraddhA thavAthI jenatva aMgIkAra karyuM hatuM. e dhArAdhIza muMjano atimAnIto rAjasabhAlaMkAra mahAkavi hatA. muMja pachI dhArAdhIza bhojarAjAe 'siddhasArasvata kavIzvara" "kUrcA sarasvatI " e nAmanuM birUda ApyuM hatuM. bheja ane dhanapALa bAlyAvasthAthI ja paraspara parama snehio hatA. dhanapALe jainadharma svIkAryA pachI jenasiddhAMtokta vicAra ane saMskArane pratipAdana karanArI tilakamaMjarI jevI advitIya ane addabhuta kathA racI. je mudrita ane suprApya che. kavi potAnI vaMzaparaMparAdi hakIkata nIce pramANe jaNAve che. * AsId dvijanmAkhilamadhyadeze prakAzazaMkAzyanivezajanmA / alabdha devarSiriti prasiddhi yo dAnavArSitvavibhUSito'pi // zAstreSvadhItI kuzalaH kalAsu bandhe ca bodhe ca girAM prakRSTaH / tasyAtmajanmA samabhUnmahAtmA devaH svayaMbhUriva sarvadevaH // tajjanmA jnkaaNhipNkjrjaasevaaptvidyaalyo| vipraH zrIdhanapAla ityavizadAmetAmabadhnAt kathAm // akSuNNo'pi viviktasUktaracane yaH sarvavidyAbdhitaH / zrImuMjena 'sarasvatI' ti sadasi kSoNIbhRtA vyaahRtH|| niHzeSavAGmayavido'pi jinAgamoktAH zrotuM kathAH samupajAtakutUhalasya / tasyAvadAtacaritasya vinodaheto rAjJaH sphuTAdbhutarasA racitA katheyam // For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jena gRhasthAnI sAhityasevA [ 16pa ] bhAvArtha-magadhadezamAM AvelA sAMkAzyanAmA nivezamAM (saMyukta prAMtamAM pharUkAbAda jillAmAM saMkisa nAmanuM hAla gAma che tyAM (juo iDiyana hisTorikala kavoTala mArca 1929 pR. 142) devarSi nAmano dvija hato ke jeno putra sarva zAstramAM kuzala svayaMbhUsamAna sarvadeva nAme thayo. te pitAnA caraNakamaLanI sevAthI vidyAlayane prApta thayelA ane sarva vidyAnA samudrarUpa muMjarAjAe sabhAmAM jene "sarasvatI' evA upanAmathI bolAvela evA tenA putra dhanapAla viSe sarva zAstranA jJAtA hovA chatAM paNa, jenazAstromAM varNavelI kathAo sAMbhaLavA mATe utpanna thayelA kautuhalavALA temaja nirmala caritavALA bhejAjAnA vinoda khAtara A tilakamaMjarI nAmanI phuTa ane addabhuta rasavALI kathA racI. kathAmAM utsutra prarUpaNa na thAya tevI dRSTie jenAcArya vAdivetAla zAMtisUrie tenuM saMzodhana karyuM hatuM. tilakamaMjarInI tADapatranI prata saM. 1130mAM lakhAyelI jesalamerU bhaMDAramAM che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya jevAe paNa tilakamaMjarInAM padyo ucca koTinAM mAnyAM che ane kAvyAnuzAsana tathA chaMdonuzAsanamAM udAharaNa tarIke mUkyAM che. saM. 1028 mAM jyAre mALavAnA rAjyanI dhADe manakheDa nAmanuM gAma lUMTayuM tyAre dhArAnagarInA pratiSThita dhanapALa paMDite nirdoSa mArga upara rahelI potAnI suMdarI nAmanI bahena mATe "pAIlacchI nAmamALA" racI. je saM. 1973mAM paM. becaradAse saMzodhita karI je. ve. konpharansa ophIsa dvArA pragaTa karela che. dhanapALaracita nAmamALA . 1800 evI yAdI eka TippaNamAMthI maLe che. te prAyaH saMskRta nAmamALA hovI joIe. dhanapAle saMskRta koSa ro hato tenI sAbItI to khuda hemacaMdrAcAryane kemAMthI maLI Ave che. kAraNa ke temaNe potAnA abhidhAnaciMtAmaNi nAmanA saMskRtakoSanI TIkAnA prAraMbhamAM ja rahyutpattirdhanapati evo ullekha karI zabdonI vyutpattinA viSayamAM dhanapAlana koSane pramANabhUta mAnyo che. evI ja rIte dezInAmamALAnI TIkAmAM paNa dhanapALano nAmollekha karele maLI Ave che. A ke hAla kyAMya paNa daSTigocara thato nathI. dhanapALanA ladhu baMdhu zebhana munie yamakAlaMkAramaya 24 tIrthaMkaranI je stutio racI che te zenistuti nAme prasiddha che. te stuti para dhanapAle saMskRta TIkA racI che. te TIkAmAM te jaNAve che ke - abjAyatAkSaH samajAyatA'sya pralAdhyastanUjo guNalabdhapUjaH / sa zobhanatvaM zubhavarNabhAjA na nAma nAmnA vapuSApyadhatta // 3 // . kAtaMtracaMdroditataMtravedI yo buddhabauddhAhatatattvatattvaH / sAhityavidyArNavapAradarzI nidarzanaM kAvyakRtAM babhUva // 4 // 1 azodhayadimAM cAsAvutsUtrANAM prarUpaNAt / zabdasAhityadoSAstu siddhasArasvateSu kim ? // 2 pahelA be leka potAnA pitAmaha tathA pitAsaMbaMdhamAM, tilakamaMjarImAM ApyA te pramANe che. For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [166 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM kaumAra eva kSatamAravIryazceSTAM cikIrSanniva rissttnemeH| yaH sarvasAvadhanivRttigurvI satyapratijJAM vidadhe pratijJAm // 5 // abhyasyatA dharmamakAri yena jIvAbhighAtaH kalayApi naiva / citraM catuHsAgaracakrakAJcistathApi bhUApi guNasvanena // 6 // etAM yathAmati vimRzya nijAnujasya tasyojjvalAM kRtimalaMkRtavAn svavRttyA / abhyarthito vidadhatA tridivaprayANaM tenaiva sAMpratakavirdhanapAlanAmA // 7 // bhAte kRtiriyaM tasyaiva jyeSThabhrAtuH paMDitadhanapAlasya / te uparAMta prA. 20 gAthAmAM zrAvavidhi (pATaNa sUci naM. 26), tathA prAkRtamAM 50 gAthAmAM trASabhadevaprabhunI stuti racI ke je 3Sabha paMcAzikAnA nAme oLakhAya che. vaLI vidhAlaMkAravALI zrI mahAvIrastuti, ane satyapurIya zrI mahAvIrautsAha nAmanuM stutikAvya tatkAlIna apabhraMza bhASAmAM racela che, je keTalIka aitihAsika hakIkata raju kare che. artha saMskRta-prAkRtamaya stotra amadIya jaina stotrasadehamAM mudrita che. dhanapALa mATe anya kavio A pramANe mAnapUrvaka ullekha kare che- caitravad dhanapAlo na kasya rAjapriyaH priyH| sAmaur Wt = tijAmaMs muniratnakRta amacaritra ghacanaM dhanapAlasya candanaM malayasya ca / sarasaM hRdi vinasya ko'bhUnnAma na nivRtaH // prabaMdhaciMtAmaNi 2 zivanAga-A bhinnamALa (zrImALa)nA vatanI koThAdhipati zeTha hatA. ane tyAMnI paramAra rAjA devarAjAnA mAnItA hatA. emane dharaNekanuM varadAna hatuM ke jethI temano hAtha aDatAM ja game tevA kALA nAganuM jhera UtarI jatuM. teo haMmezAM dharaNaMdranI stuti karatA ane te mATe eka stavana banAvela che. je "dharaNarageMdra' nAmathI prasiddha che. e TIkAyukta mudrita thayela che. (juo jainastotradoha bhA. 2 yAne maMtrAdhirAjaciMtAmaNi pR. 70 ) emane pUrNalatA nAmanI suzIlA strI hatI. emanA putra vIra te pavIrAcArya nAme oLakhAya che. teo vidyAsaMpanna mahAprabhAvaka hatA. cAmuMDarAya temane bhakta thayo hato. zrI vIrasUrino janma vi. saM. 938 mAM thayo hato. dIkSA saM. 980 mAM ane svargavAsa saM. 991mAM thayo hato evuM prabhAvaka caritramAM jaNAvela che. paraMtu munizrI kalyAvijayajIe karelA saMzodhana mujaba e samaya vikramanI agyAramI sadInA pUrvArdha bhAga hovo joIe. vizeSa mATe juo prabhAvakacaritra bhASAMtara prastAvanA. 3 padmAnaMda-e zrIjinavallabhasUrinA bhakta ane nAgapura (nAgora)nA vatanI 3 A stuti aneka sthaLe mudrita thayela che. tenA upara pAdaliptAcAryakRta taraMgalelAnA saMkSepa karanAra hArijaga7nA vIrabhadranA ziSya nemicaMdra TIkA racI che. (kAM. vaDo) 4 A banne stotra jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3, aMka 3 mAM pR. 295 ane 241 para vivecana sahita prasiddha thayela che. va. naM. 1822 mAM saM. vIrastavasAvacUri noMdhela che. 5 emanI pAse subhadra nAmanA paramAra vaMzanA rAjakumAre dIkSA lIdhI hatI. jemanuM nAma bhadramuni hatuM. cogya zikSaNa ApI tene AcAryapada ApI caMdrasUri nAma rAkhavAmAM AvyuM. For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ditsavI aMka | jaina gRhasthanI sAhityasevA [ 17 ] dhanadevanA putra hatA. emaNe vairAgyazataka racela che, je kAvyamAlA saptama gucchaka (ni. sA) mAM pragaTa thayuM che. vizeSa mATe juo 5. lAlacaMda bha. gAMdhIne TUMke lekha nAme "kavi padmAnaMda" jaina 7-8 sana 1927 pR. 555. 4 vAgabhaTa-enuM bIjuM nAma bAhaDa hatuM. ane enA pitAnuM tema hatuM. tenA pitAnA ja zabdo A pramANe che baMbhaMDasuttisaMpuDamuttiamaNiNo pahAsamUha vya / siribAhaDatti taNao Asi buho tasta somasla // emaNe pAMca paricchedamAM jayasiMhanA rAjyamAM chavAgabhaTAlaMkAra ra. kaI udayana maMtrInA putra vA_bhaTa (bAheDa)ne A graMthanA racayitA mAne che. vaLI nemikumAranA putra vAgabhaTa che, jeNe kAvyAnuzAsana racyuM che. temAM ukta vAgabhaTAlaMkArano paNa ullekha karyo che. te uparAMta neminirvANunA kartA paNa vAgabhaTa che. 5 zrIpALa-A kavi siddharAja jayasiMhanI pratibhAzAlI pariSadanA pramukha sabhyasabhApati hato. te jAte jena poravADa vaizya hato. ane siddharAjano bAlamitra-pratipanna baMdhu hatA. tene kavirAja yA kavicakravarti e nAmanuM biruda tenI lekottara kavitvazaktithI prasanna thaI nRpatie ApyuM hatuM. baDaEgacchanA sarvadevasUri-yazobhadra-municaMdrasUri-ajitadevasUrinA ziSya hemacaMdrasUrie nAbeyanemidvisaMdhAna nAmanuM kAvya racyuM (pATaNamAM kAM. vaDe. naM. 141) tenuM tathA zrIhemacaMdrAcAryanA vAzrayanuM saMzodhana kavicakravarti zrIpAle karyuM hatuM. A kavi netrahIna havAnI eka kivadaMtI e che ke-bhAgavata saMpradAyanA koI devabodhi nAmanA vidvAna pATaNamAM AvatAM tenI pAse zrIpALa sAthe siddharAja gayo hato. ane zrIpALanI cakSuhInatAnI mazkarI karatAM zrIpALe pitAnI vidvattAthI tene garva utAryo hate. A zrIpALe siddharAja sahastraliMga sarovaranI, nemirAja sarevaranI tathA mALanI prazasti sArI karI hatI ane kumArapALanA rAjyamAM Avela AnaMdapura (vaDanagara)nA vaka 6 jinavallabhagurunA zAMta upadezathI emaNe nAgorAmAM zrI neminAthanuM maMdira karAvyuM hatuM. 7 A graMtha upara jinavardhasUrikRta, kSemahaMsagaNikRta, anaMtabhaThThasutakRta, rAjahaMsaupAdhyAyakRta ane siMhadevagaNikata ema 5 TIkA prAcIna bhaMDAromAM upalabdha thAya che. temAM siMhadevagaNikRta suMdara TIkA lagabhaga 15 varSa upara nirNayasAgara presa (muMbaI) dvArA prakAzita thayela che. vAgabhaTe eka kroDa 60 lAkha kharce svajananA vacanathI saM.1112 mAM siddhAcala upara jinabhavana baMdhAvyuM. tathA devasUrinA upadezathI vIracaitya eka varSamAM taiyAra karAvyuM. 8 enA samakAlIna zrIsomaprabhAcAye enA putra siddhapAlanI vasatimAM racelA kumArapALa pratibaMdhanI prazastimAM jaNuvyuM che ke - prAgvATAnvayasAgarendurasamaprajJaH kRtajJaH kSamI, vAgmI sUktisudhAnidhAnamajani zrIpAlanAmA punAn / yaMlokotarakAvyaraMjitapatiH sAhityavidyAratiH zrIsiddhAdhipatiH kavindra iti ca bhrAteti ca vyAharatu // 5. ekAhaniSpannamahAprabandhaH zrIsiddharAjapratipannabaMdhuH / zrIpAlanAmA kavicakravartI sudhIrabhu zodhitavAn prabaMdham // --hemacaMdrakRta nAbeyanemikAvya (ka. vaDe. naM. 111) For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [118]. zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM (prAkAra -gaDha)nI prazasti 10 paNa racI hatI. eka ja divasamAM eka mahAprabaMdha-vairecana parAjaya nAmano ro hato. tathA yamakamaya caturvizati jinastuti paNa racela che je jena stotra saMdehamAM mudrita thayela che. 6 siddhapALa-uparakta bhASA kavicakravatI zrIpALane putra siddhapALa paNa mahAkavi hatuM. tenA vasatigRhamAM moTA moTA jaina vidvAna sAdhu-AcAryo nivAsa karatA hatA. e kumArapALa rAjAne 11prItipAtra ane zraddheya subudda hato. ane enI pAsethI te rAjA zAMtidAyaka ane nitijanaka vyAkhyAna keI kaI vakhata sAMbhaLato hato. AvuM eka AkhyAna, tenI vasatimAM ja rahI saM. 1241mAM samaprabhasUrie pUrA karelA kumArapALapratibaMdha nAmanA graMthamAM che. e kavi siddharAja, kumArapALa ane mULarAjanI sabhAmAM eTale saM. 1211 thI 1250 sudhImAM vidyamAna hato. enI kaI kRti jovAmAM AvatI nathI. 7 vijayapALa-upara jaNAvelA mahAkavi zrIpAlane putra vijayapALa paNa mahAkavi hato. eNe raceluM dropadIsvayaMvara nAmanuM dviaMkI saMskRta nATaka gujarAtanA solaMkI abhinava siddharAja biruda dhAraka mahArAja bhImadeva (bIjo bhImabhoLA bhIma, rAjya saM. 1235 thI 1298 ) nI AjJA anusAra tripurUSadeva rAme vasaMtotsava samaye bhajavavAmAM AvyuM hatuM, ane tenA abhinayathI gUrjara rAjadhAnI aNahilapuranI prata pramudita thaI hatI. (juo te nATakanI jinavijayajIe lakhelI prastAvanA pra. A. sabhA bhAvanagara.) 8 AsaDa kavi-A mahAkavi te bhinnamAla (zrImAla) vaMzanA kaTukarAjano AnaladevIthI thayela putra hato. kaTukarAjane jenadarzanamAM saMpUrNa zraddhA hatI. gUrjaradharImAM maMDalI (mAMDala) nagaramAM zrI mahAvIracaityanI pratiSThA karAvanArA ane zrIdevedrasUrinA svahastathI sUripada prApta karanArA evA bhadrezvarasUrinA paTTadhara kalikAlagautama birudadhAkara zrIabhayadevasUrinA upadezathI AsaDe jena siddhAMtamAM pravINatA meLavI hatI. AsaDane kavitAzaMgAra nAmanuM biruda maLyuM hatuM. eNe kAlidAsanA meghadUtara para TIkA, aneka jinastAtra stutio ane upadezakaMdalI nAmanA prakaraNa (pI. 5,48 ) nI racanA karI. vaLI potAnA bALasarasvatI' nAmanA prakhyAta pAmelA rAjaDa nAmanA putranA taruNa vayamAM ja thayelA mRtyuthI pitAne thayela zekamAMthI abhayadevasUrie bodha ApI jAgRta karyo hato ane temanA ( 10 juo nirNayasAgara presa mudrita prAcIna lekhamALA prathama bhAga. (kAvyamALA naM. 34) lekha na. 45 mAM pitAne mATe jaNAve che ke - ekAhaniSpannamahAprabandhaH zrIsiddharAjapratipannabaMdhuH zrIpAlanAmA kavicakravartI prazastimetAmakarot prazastAm / // saM. 1208 varSe Azvina zudi 2 gurau likhitaM nAgarabrAhmaNa paMDita vAlaNena / 11 sUnustasya kumArapAlanRpateH prIteH padaM dhImatAmuttaMsaH kavicakramastakamaNiH zrIsiddhapAlo'bhavat / yaM vyAlokya paropakArakaruNAsaujanyasatyakSamA-dAkSiNyaiH kalitaM kalau kRtayugAraMbho janairmanyate // 12 AsaDaH kAlidAsasya yazodIpamadIpayat / meghadUtamahAkAvye TIkAsnehaniSecanAt // zrutvA navaraso rArakiro'sya kavitAgiraH / rAjasabhyAH 'kavisabhAzRMgAra' iti yaM jaguH // jinastotrastutIH padyagadyabandhairanekazaH / cakre yaH krUrakarmAhijAMgulImaMtrasannibhAH // yenopadezakaMdalyAhvAnaprakaraNacchalAt / kRtaM mokSAdhvanonebhyaH pAtheyAtithyamakSayam // For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jena gRhasthanI sAhityasevA [16] vAkayothI vivekamaMjarI nAmanuM 3 prakaraNa pote trita karyuM (pI. 2. 56, pI. 7, 12 tathA 100) 9 durlabharAja-jAte prAgUvATa vaNika ane mULa bhImadeva rAjAnA vyayakaraNapadAmAtya jAhilanA putra mahattama narasiMhanA putra hatA. e kavi hato. tene kumArapALa mahattama! ( mahetA-pradhAna) karela hato. te maMtrIe saM. 1216 mAM sAmudrikatilaka nAmanA sAsudika graMthanI racanA karI (ve. na. 401, lIM. dA. 27 naM. 67). 10 jagadeva--uparokta durlabharAjAne putra hato. eNe zubha-azubha nAmaka be prakaraNamaya svapnaciMtAmaNi graMtha racela che. potAnA pitAe racelA sAmudrikatilakanuM paNa samarthana karyuM hatuM. tathA caulukya rAjAnI vArAhI nAmanI nagarImAM vasatA kaSAdhipati (khajAnacI) zrIpAlakulanA yazodhavaLanA putra jagadevane paNa hemacaMdrAcAryo bAlakavi biruda ApyuM hatuM jenI vinaMtIthI parNamikagacchanA samudraSasUrie saM. 12 pa2 (ddhi paMcadinakRta) varSe pattanamAM amacaritra racyuM. 11 mahArAjA kumArapAla-siddharAja jayasiha pachI saM. 1199 mAM kumArapALa gAdie Avyo. ane kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcAryanA upadezathI saM. 1216 mAM saMpUrNa jainadharma svIkAryo hato. te hemAcArya kRta yogazAstra tathA vItarAgastotranuM dararoja paThana karatA hatA. emaNe ratnAkara paccIsInA samAna jinezvara stutirUpa stotra racela che, je prasiddha che. temaNe kumAravihAra, tribhuvanavihAra, trivihAra vagere aneka jinace baMdhAvyAM, jIrNoddhAra karyA hatA. te uparAMta 21 jJAnabhaMDAro sthapAvyA hatA. jaina AgamonI suvarNAkSare sAta prato ane zrI hemacaMdrAcArya vyAkaraNAdi graMthonI 21 prato lakhAvI hatI. 12 prahAdanadeva-A gujarAtanA sAmaMta, AbunA rAjA dhArAvarSa (kumArapALanA mahAsAmaMta yazodhavaLanA putra) no bhAI hato. eNe pArtha parAkramavyAyoga racyuM (pra. gA. e. sI.) ne potAnA nAmathI pravhAdanapura (pAlaNapura) vasAvyuM. ane tyAM pAhuvihAra nAmanuM jaina maMdira karAvyuM. ajayapALa mevADanA rAjA sAmaMtasiMha sAthenA yuddhamAM bahu ghavAya hato tyAre tenA prANanI rakSA A pra(c)Adanadeve (pAlanasIe) pitAnI vIratAthI karI hatI. A allAdanadeve zrI bhoja ane muMja saMbaMdhI eka karuNarasapradhAna kathA rasyAnuM semezvara kahe che paraMtu te kathA ke prahAdanadevanA bIjA graMthe hAtha lAgatA nathI. paNa A (rAjA) ke je semezvaranA pitAnA guru thAya, te atyaMta paropakAraparAyaNa puruSa haze, ema somezvaranA eka vacanathI jaNAya che. vaiduSyaM vigatAzrayaM zritavati zrIhemacaMdre divaM / zrIpralhAdanamantareNa virataM vizvopakAravratam // 13 enA dharmopadezaka guru abhayadevasUrinA ziSya haribhadrasUrinA ziSya bAlacaMdra kavie upadezakaMdalI ane vivekamaMjarI upara vRtti saM. 1247 (8) mAM racI. (kI. 2. 5, pI. 3. 100) te upadezakaMdalIvRttinI tADapatrIya prata saM. 1296 mAM lakhAyelI pATaNanA bhaMDAramAM che. (pI. 5. 42). e bane saTIka graMtha mudrita thaI gayela che. 14 AsIt tatra vicitrazrImajAhilasaMjJayA jAtaH / vyayakaraNapadAmAtyo nRpateH zrIbhImadevasya // 15 zrImAn durlabharAjastadapatyaM buddhidhAma sukavirabhUt / yaM zrIkumArapAlo mahattamaM kSitipatiH kRtavAn // For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [170 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM 13 yazapAla-e maDhavaMzanA maMtrI dhanadeva ane rUkamaNIne putra ane ajayapALane samayamAM jena maMtrI hato. eNe thArApadra (tharAda) mAM tyAMnA kumAravihAraDAlaMkAra zrI vIrajinezvaranA yAtrA mahotsava prasaMge meharAjaparAjaya nATaka racyuM hatuM. temAM AlaMkArika rIte kumArapAlarAjA sAthe dharmarAja ane viratI devInI putrI kRpAsuMdarInuM pANigrahaNa zrI mahAvIra ane hemacaMdrAcArya samakSa karAvavAmAM Avela che. jenI miti saM. 1216 nA mAgazara zudi 2 batAvI che. te divase kumArapALe pragaTarUpe jenadharmano ravIkAra karyo hato. A graMtha saM. 1229 thI 123ranI vacamAM racAyo jaNAya che. muniratnasUrie pattanamAM zAMtinAthanA maMdiramAM sabhA samakSa parNamikagacchanA samudraghoSasUrita amacaritra vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM. te vakhate vaiyAkaraNa zrI pUrNapAla, yazapAla, jagadeva (bAlakavi) Adi hAjara hatA, te A ja yazapAla haze. 14 mahAmaMtrI vastupAla - saM. 1276 mAM 1 varadhavalanA maMtrIpade niyukta thayo hatA. vastupAla vIra puruSa hato eTaluM ja nahIM paraMtu prasiddha vidvAna-kavi paNa hato. teNe naranArAyaNanaMda nAmanuM kAvya (pra. gA. e. sI. naM. 2) 16 sargamAM racyuM. temAM pitAnuM nAma kartA tarIke kavi harahara ane semezvare Apela vasaMtapAla rAkhela che. (juo sarga 16-38) ane te ja nAma uparathI bAlacaMdrasUrie tenA (vastupALanA) caritra rUpa vasaMtavilAsa nAmanuM mahAkAvya racyuM. naranArAyaNanaMdane racanAkALa saM. 1277 thI 1287 nI madhyamAM anumAnAya che. AnI pahelAM saMskRtamAM AdijinezvaramanArathamaya stotra racyuM hatuM (juo naranArAyaNanaMda 16-29. tenA pariziSTamAM mudrita ) tathA aMbikAstavana ra.... (juo je stotra samuccaya pR. 143) tathA aneka sUktio 17 banAvI hatI, jenAM avataraNa jalpaNanI sUktamuktAvalImAM ane prabaMdhaciMtAmaNi, catuviMzatiprabaMdha ane sAraMgadhara paddhatimAM levAyAM che. vastupALanI kavi tarIkenI khyAti phakta gujarAtamAM ja nahIM paNa cAre dizAe prasarI hatI, te vAta tenAM biruda sAbIta kare che. tene A mujaba biruda hatAMsarasvatIputra, vAdevIsanu, (sarakhA zAradApratipannApatya-giranAra prazasti ) kAvyadevIputra (giranAra prazasti ), kavikuMjara, kavicakravartI, mahAkavi vagere. somezvare tene zreSTha kavi varNaveluM che. e kavione AzrayadAtA paNa hato. mAladhArI devaprabhasUrinA ziSya nakaprabhasUrie vastupAlanA vinoda mATe ATha prakaraNamAM alaMkAramahodadhi nAmano graMtha racyo. 15 maMtrI yazavIra-e jAvAlIpuranA cAhamAna rAjA udayasiMhano maMtrI hato. 16 A aMkanI yojanA pramANe AmAM vi. saM. 1230 lagabhaganA samaya sudhInI hakIkata AvI zake ema hovA chatAM A viSayanI vigato ekasAthe hoya to vadhu upayegI thaI paDe ema samajI ukta samaya pachInI keTalIka hakIkata paNa AmAM ApavI ucita dhArI che. -tuM. thayA hatA. sAkSarasamUha vastupAla ane tejapAlanA nAmathI bhAgye ja aparicita haze. 17 aMbhojasaMbhavasutA vaktrAmbhoje'sti vastupAlasya / yadvANIraNitAni zrUyante sUktidaMbhena // u. rA. 8 mo sarga sUtre vRttiH kRtA pUrva durgasiMhena dhImatA / visUtre tu kRtA tena vastupAlena maMtriNA // For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jena gRhasthanI sAhityasevA [171] ane "kavIndrabaMdhu" nAmanuM biruda dharAvato hato. e bahuzruta, vidvAna ane rAjanItinipuNa pradhAna hatA. pitAnuM nAma udayasiMha ane mAtAnuM nAma udayazrI hatuM. mahAmAtya vastupAla tathA teja:pAlanI sAthe AnI gADha maitrI hatI. tejapAlanA banAvelA Abu paranA neminAtha caityanA zilpakAmamAM eNe keTalAka dezo batAvyA hatA. (juo jinaharSanuM va. ca., tathA upadezataraMgiNI) teNe 18maddAhaDImAM saM. 1288 mAM bibapratiSThA tathA saM. 1291 mAM Abu para devakulikA karAvI hatI. tenA be zilAlekho saM. 1288 nA "jaina" tA. 13-11-27 pR. 787 mAM pragaTa thayA che. ane saM. 1290 nA lekha mATe juo jinavi. je. le. saM. bhA. 2. 108-9. suMdara padAmaya le che. anya koI kRti upalabdha thaI nathI. 16 nemicaMdra bhAMDAgArika-ene kharataragacchIya jinapatisUrie jenadharmI banAvyo hato. (bhAM. 4, 149) e zreSTie sakriya (Saddhizataka) nAmaka upadezaprakaraNa racela che. (ve. naM. 1670-72, pra. DI. huM. ane mehanalAlajI graM. naM. 2, satyavijaya graM. naM. 6) tathA saM. 1258 mAM tathA saM. 1245 mAM jinavallabhasuragIta racela che. A zreSThInA putra saM. 1225 mAM dIkSA lai pachI jinapatisUrinA paTTadhara jinezvarasUri nAme prasiddha thayA. 17 saMgrAmasiMha-A mAMDavagaDhanA prasiddha osavALa ane mALavAna mahamada khIlajInA mAnItA vizvAsapAtra bhaMDArI hatA. emaNe saM. 1522 mAM buddhisAgara nAmano sarvamAnya atyupayogI graMthara (kAM. vaDo., buha 2, naM. 296) je ceDAM ja varSo upara mudrita thayela che. 18 maMDanamaMtrI-e zrImAla vaMzamAM svarNagirIyaka (senagara) getramAM jAvAlapattana( jAlera)nA mULa vatanI hatA. ane vaMzaparaMparAthI mALavAnA maMDapadurga (mAMDa) nA maMtrI hatA. teo caudamI sadInI aMte ane paMdaramI sadInA prAraMbhamAM thayela che. maMDanamaMtrInA samakAlIna-Azrita mahezvara nAmanA paMDite vidvAna maMDanane kahevAsAMbhaLavA mATe racelA kAvyamanaharamAM maMDananI vaMzAvalI Apela che. te tyAMthI agara mo. da. dezAIkRta jaina sAhityane saMkSipta itihAsa pR. 476 thI athavA vijJapti triveNInI bhUmikAmAMthI jijJAsuoe joI levI. laMbANane bhaye ahIM mAtra vaMzavRkSa raju karuM chuM-- AbhU-abhayada-AMbaDa-sahapALa-naiNuM- sAjaka-vIkA-jhAjhaNa ane jhAjhaNa pachI jhAjhaNa saM. pAchuM saM cAhaDa bAuDa saM. hiDa saM. patrI. saM. AlhA caMdra kSemarAja samudra (samadhara) dhanyarAja, (dhanarAja, dhanada,dhaneza) | | maMDana saM. pUjA saM. jIjI saM. saMgrAma saM. zrImAla. 18 mAdaDI te hAlanuM mAdrI ke je enapurA roDathI 30 mAIla pazcime jodhapura rAjyanuM gAma che, te te vakhate meTuM zahera hatuM. For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [172] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM maMDana jevo vidvAna hato te dhanI paNa hato. eNe potAnA graMthomAM pitAnuM nAma jevuM che, ne temAM maMDanano artha bhUSaNa paNa laI zakAya. maMDananA graMthe A che- 1 sArasvatamaMDana-A sArasvata vyAkaraNa parano graMtha che. (pATaNa vADIpArzvanAtha bhaM.) 2-3 kAvyamaMDana, caMpUmaMDana-te banene sArasvatamaMDananA anuja kahela che. 4 kAdaMbarImaMDana-anuSya 4 paricchedamAM che. 5 caMdravijaya-141 lalita padyamAM be paTalamAM che. 6 alaMkAramaMDana-pAMca paricchedamAM che. 7 zRMgAramaMDana-jemAM zRMgArika paracUraNa bleka che. 8 saMgItamaMDana ane 9 upasargakhaMDana. A badhA graMtha maMDane pote ja lakhyA hoya tema saM. 1504mAM kAyastha vinAyakadAsanA hAthanI tADapatrIya prato je pATaNa vADI pArzvanAthanA maMdiranA bhaMDAramAM vidyamAna che. te uparathI pratIta thAya che. te paikI 1,8 ane 9 sivAyanA sarva che. graM. mAM mudrita thayA che. dazamI : kRti nAme kavika956maskaMdha che. mAMDanane cAra putro hatA. A bhAIoe zrIjinabhadrasUrinA upadezathI eka vizAla siddhAMtoSa lakhAvyo hato. Aje te siddhAMtoSa vidAmAna nathI. pATaNane eka bhaMDAra ke je sAgaragacchanA upAzrayamAM rakSita che, temAM bhagavatI sUtra (mULa) nI eka prati che, je maMDananA siddhAMtakozanI che. temAM jaNAvyuM che. ke-- saM. 1503 vaizAkha zudi 1 pratipattitho ravidine adyeha zrIstambhatIrtha zrIkharataragacche zrIjinarAjasUripaTTe zrIjinabhadrasUrIzvaraNAmupadezena zrIzrImAlajJAtIya saM. mAMDaNa. saM. dhanarAja bhagavatIsUtrapustakaM nijapuNyArtha likhaapitN| . A pachI maMDananI prazasti sArasvatamaMDanamAM pahelAM traNa padya (chellA pAda sivAya) mAM mUkI che ne te pachI zuM padya umereluM che. pachI gadyamAM jaNAvyuM che ke.... zrImAlajJAtimaMDanena saMghezvarazrImaMDanena saM. zrIdhanarAja, saM. khIgarAja, saM. 3thAna, saM. maMhanaputra saM. pUjJA, , saM. saMgrAma, saM. zAstra pramupatti vAraparivRtena sakalasiddhAntapustakAni lekhayAMcakrANi zrIH / A uparathI spaSTa jaNAya che ke-maMDanane cAra putra thayA hatA. 18 dhanada-maMDaLanI peThe tenA kAkA-dAdA dehaDano putra dhanyarAja-dhanarAja-dhanaMda paNa eka nAnI vidvAna hatA. teNe bhartuharizatakatrayanI peThe zRMgAradhanada, nItidhanada, ane vairAgyadhanada nAmanA traNa zataka-dhanadatrizatI racela che. te paikI nItidhanadanI prazasti uparathI jaNAya che ke teNe te maMDapadurgamAM saM. 1890 mAM vaizAkha zudimAM guru pAse racela che. vaLI temAM pitAno paricaya Ape che ane tatkAle vidyamAna kharataragacchIya AcArya zrIjinabhadrasUri smaraNa karela che. vairAgyadhanada nAmanA tRtIya zatakanA trIjA slekamAM pote kahe che ke- zrImAlaH zrIvizAlaH kharataramunito'dhItadhopacAraH pArAvArAnyatIrapracuradurayazAdAnasantAnabandhuH / nAnAvidyAvinodasphuradamalazamaH kAmarUpAbhirAmo jIyAda dhanyo dhanezaH zamazatakamidaM yasya nAmnA vibhAti // For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dIpotsavI aMka ] [ 173 ] traNeya zatakane aMte gadyamAM jaNAvyuM che-- tapaH siddhatarakharatarAmnAya sonavaMzAvataMsa zrImAlakulatilaka saMghapAla zrImad dehAtmaja vividha viruddAjI virAjamAna saMghapati zrI dhanadrAjaviracite / --(kAvya. gu. 13 mudrita.) jaina grahasthAnI sAhityasevA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 caDapALa--pAravADa viNaka yazeArAjane putra ane lUNigane vidyArthI hatA. eNe trivikramabhaTTakRta damayaMtI kayA (nalacaMpu) para 1900 zlokapramANa viSamapadaprakAza nAme vivaraNa racela che.19 trivikramane samaya i. sa. 915nA che. TIkAkAranA kAla nirNIta nathI paraMtu enA vivaraNa uparathI saM. 1646 mAM kha. kSemazAkhAnA kSemarAja-jayaseAmanA ziSya guruvijaya upAdhyAye TIkA racI che. tethI tenA pUrve thaI gayelA saMbhave che. 20 AzAdhara--eNe 10 zatakamaya jinasahasra nAma stavana racela che. je annAma sahasrasamuccaya (pra. je. dha. pra. sabhA bhAvanagara ) pariziSTamAM pragaTa thayela che. A kavi zvetAMbara che ke digaMbara te nirNIta nathI. digaMbarI paDita AzAdhare saM. 1392 mAM mALavAnA paramAra devapALanA rAjyamAM triSTismRtigratha ane saM. 1300 mAM jayatugideva (jayasiMha)nA rAjyamAM dharmAmRtazAstra vagere aneka graMtho racela che. 21 dalapatirAya--A kavi kayAre thayA te khyAlamAM nathI. eNe siddhaviMzikA tathA praznASTaka racela che. (jai. stA. saM. pR. 251 tathA 257) A banne kRtie enI vidvattA prakaTa kare che. 22 AhlAda maMtrI--emaneya samaya niSkRta nathI. emaNe pArzva jinastavana racela che. (jIe ma`trAdhirAja ciMtAmaNi naM. para) A te saMskRtasAhityasevIenI vAta thai. have keTalAka gUrja girApAsaka zrAvakA tarapha daSTi karIe 1 sAlaNu--(vi. te 14 me| saikA) eNe prAcIna gujarAtImAM 38 kaDInI carma`rikA racI che. (jai. gu. ka. bhA. 1, naM. 12) 2 vastika--eNe sa. 1462 pahelAM cihuM gati copai racI. (re. gu. bhA. 1 naM. 21) 3 vaccha bha'DArI--eNe magaLapura (mAMgaroLa) maMDana navapallava pArzvanAtha kalaza racyA che, (jai. gu. ka, bhA. 1 naM. 63) ' 4 amIpAla-eNe sa. 1572 mAM mahIpAlanA rAsa racyA. (saM. sA. ti pu. para7) 6 bhIma bhAvasAr--eNe saM. 1621 bhA. zu. vadapadra ( vaDAdarA )mAM zreNika rAsa banAvyA, jenA aMte lakhe che ke-- 19 iti viSamapadaprakAzamenaM damayaMtyAM tanute sma caMDapAlaH / zizumatilatikAvikAsa caitraM caturamatisphuTa bhitticArucitram // zrI prAgvATa kulAbdhi ... zazabhRt zrImAn yazorAja ityAryo yasya pitA prabandhasukavi, zrIcaMDasiMho'grajaH / zrIsArasvatasiddhaye gururapi zrIluNigaH zuddhadhIH so'kArSId damayaMtyudAravivRttiM zrIcaMdapAla: kRtI // iti zrIcaMDapAlaviracite damayaMtIvivaraNe saptama ucchvAsaH samAptaH // asmin vivaraNe durgapadatattvAvabuddhaye / ekonaviMzatiH zlokazatAni graMthasaMkhyayA // For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 17 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM gautamapAe sAradamAe, cita rAkhu caraNe samuM; bhAvasAra bhIma karajoDI bele, sAdha sahu caraNe nayuM. -(naM. 151 ) 6 khIma--eNe zatruMjaya caityapravADI (paripATI) kaDI 32 mAM racI. jenI 1619nI vA. sahajaratnagaNilikhita prati maLe che. tethI te kavi RSabhadAsa karatAM jUnA jaNAya che. 7 lIMbo-eNe pArzvanAthana saMgarasa caMdrAule banAvela che. saM. 1670 mAM kavi RSabhadAse banAvelA kumArapALarAsamAM bIjA kavio sAthe A bannene paNa saMbhAryA che. te A pramANe- Agi je moTA kavirAya, tAsa caraNaraja RSabhAya; lAvaNya lIMbo khImo kharo, sakala kavinI kIti karo. 8 hIrANaMda--A kAnhAne suta saMghapati hato. eNe saM. 1668 pahelAM adhyAtmabAvanI banAvI, jene aMtya bhAga A pramANe che munirAja kahaI maMgala kara3, saparivAra zrI kAnhasue; bAvana varana bahu phala karavuM, saMghapati hIrANaMda tue. (naM. 216) 9 kavi RSabhadAsa--gUrjaragirAnA jena kaviomAM RSabhadAsane phALo sahuthI moTo che. e khaMbhAtane vatanI zrAvaka hatA ane vijyahIrasUri-vijayadevasUrine paramabhakta hate. enA pitAnuM nAma sAMgaNa hatuM. jAte prAvATa (poravADa) hato. ane mAtAnuM nAma rIDI hatuM. eNe saMvata 1666 thI 1688 sudhI gUrjaragirAmAM padyasAhityano pravAha vahevaDAvyo hato. sarva kRtio mATe juo je. gU. ka. bhA. 1 pR. 409 thI 458 tathA suratanI gujarAtI sAhitya pariSada mATe lakhela mo. da. dezAIne jaina konpharansa heralDamAM 1915 nA 7-9 aMkamAM pragaTa thayele nibaMdha. 10 vAne--e tapAgacchIya zrIvijayAnaMdasUrine zrAvaka ziSya hato. saM. 1686mAM vijayAnaMdasUri mahArAje bArejAmAM cAturmAsa kareluM te vakhate temanA mukhe zravaNa karIne eNe piSa zudi 13 guruvAre jyAnaMda rAsa racela che. tethI prAyaH bArejAne ja vatanI hoya ema saMbhave che. aMtya ulekha-"Iti zrI jayAnaMda caritre-rAsaprabaMdhe vAnA kaviviracite cakrAyudha dIkSA grahaNa, mekSaprApti, zrI jayAnaMdarAjyapAlana, dIkSA grahaNa, nirvANagamo nAma paMcamelAsa; samApta: | ullAsa 5, pra. 240, kiM. 270, tri. 284, ca. 244, 5, 161 evaM sake 1207, zubha bhavatu lekhakapAThakaH " 11 zAMtidAsa--eNe saM. 1732 Aso zudi 10 gautamasvAmIne rAsa (kaDI 65) o. (juo je. gU. ka. bhA. 2, naM. 368.) 12 geDIdAsa -e tapAgacchI zrAvaka hato. eNe saM. 1775 Azo zudi 10 (vijayAdazamI) bhomavAre vaTaprada (vaDodarA)mAM navakArarAsa-athavA rAjasiha-rAjavatIrAsa vijyaratnasUrIzvararAjya DhALa 25 maya racyo. (naM. 811) A pramANe saMskRta tathA gujarAtI sAhitya sarajanAra jaina gRhasthanI sAmAnya hakIkata raju karI che. e sivAya anya keTalAya vidvAnoe potAnI pratibhAkusumonI parimala verI sAhityodyAnane suvAsita banAvyo haze, paraMtu te sarvanI mAhitI ane sAdhananA abhAve ATalethI ja saMtoSa mAnI, pramAdane lIdhe thayelI kSatio mATe sAkSara samUha pratye kSamA yAcI viramuM chuM. For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza' dItsavI a'ka akhikA devInI eka prAcIna jaina mUti', khaMbhAta [ paricaya mATe jI e pR. 185 ] | kopI rAITa umAkAMta premAnaMda zAha ] For Private And Personal use only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI jaina satya prakAza' dIpeAtsavI aMka cittoDanA prasiddha jaina kIti bha ce Printery, Ahmedabad. www.kobatirth.org jhAptisthaMna toDAdra spaMdana mala ''7 For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A citranA vizeSa paricaya mATe jue A aMkamAne pUntya munimahArAja zrI jJAna vijayajI mahArAjane " jaina tIrthA ' zika lekhamAMne cittoDane lagate bhAga.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrani. saMvata 1000 thI vIrani. saMvata 1700 sudhInA jaina tIrtho lekhaka-pU. muni mahArAja zrI jJAnavijayajI upakrama-23 bhagavAnanI kalyANaka bhUmie, takSazilA, mathurA, ajArA, zaMkhezvarajI, azvAvabodha-zakunikAvihAra, kSatriyakuMDa, RjuvAlukA, muMDasthala, nAdiyA-e siddhakSetre ane atizaya kSetre bhagavAna mahAvIrasvAmInA nirvANa pahelAnAM tIrtho che. vIranirvANu saMvat 1000 sudhImAM pAvApurI, vaibhAragiri, mezvara, mathurA, dvArikA, jagannAthapurI, bakI, avanIpArzvanAtha, thirA5ka, auziyA, bhinnamAla, zatruMjaya, valabhIpura, prabhAsapATaNa, rathAvartugiri, svarNagiri, sAcera, nAgora, nAgahada (nAgadA), adabadajI ane ANaMdapura vagere tIrtho thayAM che. jene paricaya ane jene satya prakAzanA paryuSaNa parva vizeSAMka (kramAMka 37-38)mAM ApI gayA chIe. vIranirvANa saM. 1700 sudhImAM bhImapallI (bhIlaDIyAjI), makSIjI, vaTapadra (je pratimAM hAla kesariyAjI tarIke prasiddha che), osama (junAgaDha sTeTa) pahADa, kareDA (mevADa), DhAMkagiri (DhAMkanI TekarI) vagere aneka tIrtho sthapAyAM che. paraMtu tenA pUrAM pramANe na maLavAthI ame atre tene paricaya Apyo nathI. vIranirvANu saM. 1000 thI 170 0mAM sthapAela tIrtho paikInAM keTalAMka nIce pramANe che kupAkajI (vi. saM. 600 lagabhaga)-nijhAma sTeTamAM kulpAkajI tIrtha che jene lake kulpAka, ku5pAka, kelIyA pAka ane mANekasvAmI ema vividha nAmothI saMbodhe che. bharata cakravartIe aSTApada parvata siMhaniSadyAprAsAdamAM vIze tIrthakaronI ratnamaya pratimAo sthApI temaja potAnI AMgaLInA lIlAmANekamAMthI zrI RSabhadeva bhagavAnanI jaTAjutha vALI "mANikyasvAmI '' nAmanI mUrti birAjamAna karI je pratimAM ghaNI ja suMdara hatI. eTale anukrame vidyAdhare, saudharmendra ane rAvaNa maMdodarIe pitapetAnA sthAnamAM A pratimAne lAvI tenI pUjA karI. laMkAne nAza thayo tyAre madadarIe A pratimAne samudramAM padharAvI, jyAM tenI pUjA devo karatA hatA. karNATakanA zaMkara rAjAe pitAnA pATanagara kalyANamAM phelAela marakIne zAMta karavA mATe lavaNudhipatidevane ArAdhI A pratimA meLavI, tene sAthe laI kalyANI tarapha prayANa karyuM. vikaTa mArga vaTAvI kulpAka pahoMcatA zaMkara rAjAne pratimAjIne ratha A vikaTa mArga vaTIne Ave che ke nahIM ema zaMkA paDatAM ja (pAchaLa joyuM teTalAmAM) ratha kulpAkamAM ja khaMbhita thaI gayo eTale zaMkara rAjAe mANikayasvAmInI kulpAkajImAM pratiSThA karI. tenI pUjA mATe 12 gAma ApyAM. tenA abhiSekanuM pANI chAMTavAthI kalyANanI marakI zAMta thaI ane kupAkanuM dhAma tIrtha tarIke vikhyAta thayuM. vi. saM. 680mAM ane 1243mAM vidharmIo taraphathI A tIrthane vinAza karavA mATe AkramaNo thayA hatAM, jemAMthI A tIrthane bacAva thayo che. A tIrthano jIrNoddhAra kayAre kayAre thaze tenI pUrI yAdI maLatI nathI, kintu tyAMnA zilAlekha parathI keTalAeka jIrNoddhArano ItihAsa nIce mujaba maLe che. For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamu vi. saM. 1883mAM tapAgacchAdhirAja zrI samasuMdarasUrinA ziSya paM. zAMtIzagaNI saMgha sAthe ahIM padhAryA. A lekha gAdI para che. mATe jIrNoddhAra karI gAdI para A lekha dAvyo hoya ema mAnI zakAya che. vi. saM. 16 6pa ce. zu. 15 somavAre hasta nakSatramAM mANekavAmInI mUrtinI pratiSThA karI. vi. saM. 1767 ci. zu. ravivAre puSya nakSatramAM vijayamadUtamAM zrI mANekaravAmInI pratiSThA karI, dillInA bAdazAha auraMjhebanA putra bAdazAha bahAdarazAhanA rAjyamAM sUbA navAba mahammada yusaphakhAnanI madadathI tapAgacchanA A. zrIvijayaprabhasUrinA paTTadhara A. zrI vijaya ratnasUrinI vidyamAnatAmAM paM. dharmakuzalagaNInA ziSya paM. kesara kuzalanA upadezathI jIrNoddhAra thaye. saM. 1966 piSa (mAgazara) vadI 11 zukravAre tapAgaccha vidyAratna muni zAMtivijayajInA upadezathI zrIsa kulpAkajI tIrthane jIrNoddhAra karAvyo, dhvajAdaMDa caDAvyA. - Aje paNa A tIrtha prabhAvaka tIrtha tarIke vikhyAta che. nijhAma sTeTamAM gaganacuMbI zikharavALuM je kaI hindu mandira hoya te te mAtra A kulpAkajInuM ja jena vetAMbara mandira che. A sthAna dakSiNanA nijhAma haidrAbAdathI IzAna khUNAmAM 47 mAIla ane be phalAMga para che. haidrAbAdathI bejhavADA jatI moTara saDaka ane relave lAIna para 43 mAIlanI dUrI para Alera sTezana che, tyAMthI 4 mAIla ane be phA~ga para kulyAka gAma che. kulpaka gAmanI bahAra ukta bhavya mandira UbhuM che. -( A. jinaprabhasUrikRta tIrthakalpa, 5. semadharmagIkRta upadezasaptatikA, 5. devavimalagIkRta hIraubhAgya mahAkAvya sarga-6 The, basavapurANa, vijala kAvya, zrI kulpAkajI tIrtha lekha-jena satya prakAza kramAMka 68 thI 72 ) te mahAtIrtha merA (vi. saM. nA AThamA saikA pahelAM)-vi. saM. 802mAM aNahilapura pATaNa vasyuM, te pahelAMnuM A tIrtha che. ahIM bhagavAna mahAvIra svAmInuM maMdira hatuM. Ara. bappabhadisUri gvAlIyarathI vidyAnA baLe ahIM roja jinadarzana karavAne AvatA hatA. ahIMthI maDha gacchanI utpatti thaI che, je ga7mAM A. siddhasenasUri A bampa bhadisari jevA dharma prabhAvaka AcAryo thayA che. moDhajJAtinuM utpattisthAne paNa A ja bhUmi che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri, A0 zrIbAlacaMdrasUri jevA zAsanastaMbha AcAryo ane mahardika jene paNa A jJAtinAM ja ratna che. | gujarAtanA rAjA ajayapALe ThekabuddhithI jainamaMdirano dhvaMsa karAvyo hato temAM pATaNa, moDherA ane rAMtejA vagere sthAnamAM jaina maMdirono nAza thaela che. | vanarAja cAvaDAe pATaNa vasAvyuM tyAre tyAM jaina maMdira banAvI temAM pacAsarA pArzvanAthanI pratiSThA karI temaja tyAM potAnI bhaktibhAvayukta mUrti kotarAvI. A vanarAja cAvaDAnI jamaNI bAjue maMtrI AzakanI mUrti che je moDha jJAtInA jena che ema teparanA zilAlekhamAM ullekha che. moDherA tIrtha Aje tIrtharUpe nathI. --(prabhAvaka caritra, jaina satya prakAza kumAMka 9) karaheDA (vi. saM. 861)-saMprati rAjAe aneka jinamaMdira banAvyAM hatAM. je paikInAM 900 jinAlano jIrNoddhAra vi. saM. 861 mAM jJAnabhaMDAranA sthApaka A. zrI For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jaina tIrtho [17] jayAnaMdasUrinA upadezathI thayo hato. A ja arasAmAM A0 zrI jayAnaMdasUrinA upadezathI zAha khImasIha osavALa kaheDA pArzvanAthane prAsAda karAvyuM hatuM. tyArapachI mahAprabhAvika A0 zrI dharmaSasUrinA upadezathI maMtrI jhAMjhaNakumAre vi. saM. 1340mAM te maMdirane jIrNoddhAra karAvyo hato. kareDA pArzvanAthanA maMdiramAM bAvana jinAlayonI derIonI pATa upara bhinna bhinna lekho che je paikI eka lekha vi. saM. 1039 no che, jemAM lakhela che ke-saMDereka gacchIya zrIyazobhadrasUrie pArzvanAthanI pratiSThA karI hatI. A sthAna udepura-ciDa revena kareDA sTezanathI lagabhaga be mAIla dUra che. - -( jaina tIrthono ItihAsa mevADanI pacatIthI, jene satya prakAza kramAMka 9) - cittoDa-cittoDanA killAmAM be UMcA kIrtisthaMbhe che, je paikIno eka bha0 mahAvIra svAmInA maMdiranA kaMpAuMDamAM jene kIrtisthaMbha che. je samaye bhavetAMbara ane digambaranA pratimAbheda paDyA na hatA te samayano eTale vi. saM. 895 pahelAMno e jaina vetAmbara kIrtisthaMbha che. alaTarAjA jenadharmapremI rAjA hatA. te vAdIjetA A. pradyumrasUri A. nandakaguru A. jinayaza (A. samudrasUri) vagere ". AcAryone mAnato hatA. eTale saMbhava che ke tenA samayamAM bha. mahAvIrasvAmInuM maMdira ane kIrtistaMbha banyAM haze. A kIrtisthaMbhanuM zilpasthApatya ane pratimAvidhAna te samayane anurUpa che. - A kIrtistaMbhanA pAsenA maMdirano jIrNoddhAra aMge jaina sAhityano saMkSipta itihAsa pR. 455 mAM lakhyuM che ke - "A guNarAje citrakUTa para mekala rAjAnA AdezathI te rAjAne ghaNo prasAda pAmI kIrtistaMbha pAsenA prAsAdane uddhAra karyo ke je UMcA maMDapa tathA devakulikAothI vadhu zobhA pAmato hato. AmAM tenA putrayukta bAlane tenA kAryamAM dekharekha rAkhavA rokayo hato. te taiyAra thayA pachI guNarAjanA pAMca putroe vardhamAnajinanI navIna pratimA sthApI ane tenI samasuMdarasUrie pratiSThA karI. saM. 1485 mAM. (pratiSThA pahelAM guNarAjano svargavAsa thaye lAge che.)" nADalAI (vi. saM. 954)--nADalAI pAse zatruMjaya ane giranAra nAmanI be pahADIo che. zatru nAmanI pahADI upara zrI AdinAtha bhagavAnanuM prAcIna maMdira che. jeno ItihAsa A pramANe che- khaMDeraka gacchanA A. zrI yazobhadrasUri ane eka kApAlika egIe pitapotAnI maMtrazakti ajamAvavA mATe evI hariphAI karI ke mAravADanA pAlANI khaMDamAMthI (kheDanagarathI) pitA potAnA ISTa devanuM maMdira maMtra baLe uThAvIne nADulAI laI AvavA. je pitAnA maMdirane savAra thatAM pahelAM nAkulanI TekarI upara prathama sthApana kare tenI jIta thaI jANavI. A. yazobhadrasUrie A hariphAImAM A TekarI para sUryodaya thatAM pahelAM AdinAthanuM maMdira utAryuM je Aje vidyamAna che ane tyArathI ukta TekarI zatruMjayanA nAmathI oLakhAya che. A ghaTanA vi. saM. 954mAM banela che. te ja sUrIzvare nADolanA cohANone upadeza ApI jena banAvyA che ane tenA gotranI bhaMDArI tarIke sthApanA karI che. AcAryazrInA paTadhara zAlisUri paNa cehANuvaMzanA hatA. AdinAthanA maMdirano jIrNoddhAra bhaMDArIoe judA judA samaya para karAvela che. chelle jIrNoddhAra tapagacchanA A. zrI vijayadevasUrinA upadezathI nAdulAInA saMghe saM. 1686 vai. zuM. 8 zanivAre puSyanakSatramAM mahArANu jagatasiMhanA rAjyamAM karAvela che, For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 178 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM nADulAInI pAse nADela e paNa prAcIna jaina tIrthasthAna che. bI. bI. enDa sI. AI. relvenA phAlanA ane rANI sTezanathI A sthAnamAM javAya che. rAmasena (vi. saM. 1010 nI pUrve)-A. zrI udyotanasurio vi. saM. 994mAM Abu pAse TelI gAmamAM eka meTA vaDanA jhADanI nIce eka sAthe potAnA ziSyone AcAryapada ApyuM ane teone pitAnI pATe sthApyA. teomAM mukhya A. sarvadevasUri vaDagacchanA Adi AcArya che. A. sarvadevasUrie vi. saM. 1010 mAM rAmasenAmAM AdinAtha bhagavAnanA maMdiramAM caMdraprabhanI pratiSThA karAvI che ane caMdrAvatInA maMtrI kuMkuNane dIkSA ApI pitAno ziSya banAvela che. A uparathI nakkI thAya che ke rAmasena tIrtha e prAcIna tIrtha che. rAmasenamAM 11 mA saikAnI jinapratimAo che. bhoMyarAmAM cAra camatkArI mUrtio che. tyAMnI janatA tene bahu mAne che. A sthAna bhIlaDIyAthI 12 keza dUra che. -(gurnAvalI, tapagacchapaTTAvalI, jainatIrthone itihAsa) AbU (vimalavasahikA-vi. saM. 1088)-Abu saMbaMdhI itihAsa te ghaNe bhale che. ane sAhitya premI pUjya muni mahArAja zrI jayantavijayajIe AkhuM pustaka prakAzita karI Abuno ItihAsa ApaNI sAme raju karyo che. AbunA vartamAna tIrthanA sthApaka gurjarezvara bhImadeva(pahelA)nA maMtrI daMDanAyaka vimalamaMtrI che. teo pioravADa jaina hatA. temanA pUrvajo zrImAlamAMthI gUjarAtanA gAMbhu gAme rahetA. ane tyAMthI vanarAja cAvaDo temane pATaNa lAvelo. temAMnA nInA maMtrIe pATaNamAM bhavya jinamaMdira baMdhAveluM. vimalane paNa mukhya upadeza ApanAra te vakhatanA prAbhAvika AcArya zrI dharmaghoSasUrijI hatA. vimala pahelethI ja jenadharmane anurAgI hato. maMtrI ane chelle caMdrAvatInA paramAra rAjAne jItI tyAMnA daMDanAyaka banyA pachI temane pitAnuM jIvana saphala karavAnI taka malI ane AbunA zikhare manohara jinaprAsAda banAvyA vastupAla caritra (saMskRta-racanA saM. 1497)mAM zrI jinaharSa ApaNane vimalane je paricaya Ape che tene sAra A pramANe che "caMdrAvatImAM prAgavATa vaMzanA vimalanAme daMDapati thayA. te zrI bhIma gurjarapatinA parama prasAdarUpa hatA. siMdhurAjAnA dAruNa yuddhamAM teNe rAjAne bheTI sahAya ApI hatI. paramAra rAjA paNa tenAthI parAbhavanI zaMkAthI potAnI rAjadhAnI cheDI giridurgamAM jaI rahyA hatA. teNe mAlavIya rAjAnI sAthe saMgrAmamAM bhImarAjAnA senApatipadane pAmI vijaya meLavyo hato. traNa divasamAM sthaTTa (6) nAmanA rAjAne harAvI bAMdhI lIdho hato. naddalanagaranA rAjAe temane suvarNanuM siMhAsana ApyuM hatuM, ne gInI( dilhI )patie tene chatra ApyuM hatuM. vimalAcalanI yAtrAmAM cAra keTI suvarNa vyaya karI saMdhapati thayA hatA. temanI strInuM nAma zrI hatuM. putra nhoto. aMbikAnI ArAdhanA karI arbudagiri para caiitya bAMdhavAnuM ne vaMzanI unnatirUpa putra thavAnuM-ema be vara mAgyAM. devIe bemAMthI eka maLaze ema kahetAM jinacaityanI mAMgaNI karI ane te phaLI. zaivamationo virodha thatAM aMbikAnI sahAyathI tyAMthI RSabhadevanI pratimA nIkaLI. Akhare saM. 1088 For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jaina tIrtho [199] mAM AdinAthanI divya dhAtumaya pratimA karAvI pitAnA karelA maMdiramAM brahaddagacachanAyaka zrI ratnasUripAse tenI pratiSThA karAvI sthApI, temAM 8 keTI suvarNane vyaya thayo." AbunA vimalavasahInA maMdira mATe samagra bhAratavarSane gaurava karavA jevuM che - " A maMdirane vimalavasati-vimalavasati kahevAmAM Ave che. tenI addabhuta kArIgarI mATe te jagaprasiddha che. AkhI duniyAmAM AvuM maMdira-makAna pahelavaheluM thayuM che." "A vimalamaMtrIne kIrtisthaMbha che." "A maMdira ane tenI pAsenuM vastupAlanA bhAI tejapAlakata neminAthanuM maMdira kArIgarInI uttamatAne mATe saMsArabharamAM anupama che. temAM paNa vimalamaMtrInuM maMdira zilpanI daSTie adhika uttama che. mukhya maMdiranI sAme vizAla sabhAmaMDapa ane cAre bAjue nAnI nAnI keTalIka devakulikA che. A maMdiramAM mukhya mUrti aSabhadevanI che, jenI banne bAjue eka eka UbhI mUrti paNa che. A maMdiranI jeTalI prazaMsA karIe eTalI ochI che. staMbha, toraNa, guMbaja, chata, daravAjA Adi para jyAM jyAM najara nAMkhIe tyAM tyAM kArIgarInI sImA-avadhi ja mAlUma paDe che. karnala TeMDe A maMdiranA vize lakhyuM che ke "bhAratabharamAM A maMdira sarvottama che, ane tAjamahela sivAya kaI bIjuM sthAna AnI barAbarI karI zake tema nathI." phargyusane jaNAvyuM che ke " A maMdira ke je saMgemaramaranuM baneluM che, te atyanta parizrama sahana karanAra hinduone TAMkaNathI phIta jevI bArIkI sAthe evI manohara AkRtio banAvavAmAM AvI che ke tenI nakala kAgaLa para karavAmAM keTalAya samaya tathA parizramathI huM paNa samartha thaI zakayo nathI." hajI AgaLa lakhatAM teo jaNAve che ke A maMdiranI kotaraNInA kAmamAM svAbhAvika nirjIva padArthonAM citra banAvyAM che eTaluM ja nahi, paraMtu sAMsArika jIvananAM dasyavyApAra tathA naukAzAstra saMbaMdhI viSaya to zuM paNa raNakSetranAM yuddhonAM citro paNa kotaravAmAM AvyAM che. chatamAM jainadharmanI aneka kathAonAM citro paNa aMkita che." vimala maMtrIzvaranA maMdiranA pratiSThApaka dharmaSasUri nAmanA AcArya che. A nAmanA bIjA paNa AcAryo thayA che. A maMdiramAM teramI sadInA pUrvAddhanA lekho maLe che. 1 AbunA maMdiranA pratiSThApaka tarIke zrI dharma dhaSasUrijI ane A0 zrI ratnasUrijInuM nAma upalabdha thAya che. jinaprabhasUrijI vividha tIrthaMkapamAM kaI pratiSThApaka AcAryanuM nAma nathI ApatA, temanA mata mujaba "vaiSe ghaNuvara (1888)miteDaphe mUcicAnA prAsAduM ja vizvAsthAEUR cayApacara ." vimalavasahInA pratiSThA5ka ke vimalane jainadharmane upadeza ApanAra keI AcAryanuM nAma malatuM nathI. bAkI zrI vardhamAnasUrijIta ghaTI zakatA ja nathI. A samaye teo vidyamAna ja nathI. vimala ane tenA pUrva jainadharmanA daDha anuyAyI hatA. eTale vimalane jaina banAvyAnI vAta saMgata nathI. mahApratApI zrI udyotanasUrijIe vi. saM. 994mAM vaDa nIce zrI sarvadevasUrijI Adi ATha ziSyone AcArya banAvyA che. A vakhate AcArya bananAra 1088 mAM vidyamAna hoya e mAnavuM ja vadhu paDatuM che. viddhamAnasUrijI pahelAM cayavAsI hatA. bAdamAM krioddhAra karyo ane AcArya banyA tyAre ochAmAM ochI tIsa varSa upara ummara haze. AthI teo 1988 mAM vidyamAna hoya e saMbhavatuM nathI. 23 For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [18] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM A tIrthanI yAtrAe javA mATe bI. bI. enDa. sI. AI. relvenA AbureDa sTezane UtaravuM paDe che. tyAM gAmamAM suMdara che. jene dharmazAlA tathA jinamadira che. AbureDane khareDI paNa kahe che. tyAMthI sTezana pAsethI upara javA moTara male che. rastAmAM talATI Ave che. upara dharmazALA che. tyAMthI Abu kempa thaI ve. jaina maMdira pAse javAya che. tyAM sTeTa cokI che, je Tekasa le che. tyAM vizAla dharmazALA che ane maMdira che. A khUnI AsapAsa zirohI rAjyamAM vi. saM. 1230 pahelAMnA ghaNuM jena zilAlekho maLI zake che. jemake nAdiyAnA naMdIzvara caityamAM saM. 1130mAM vAva banI, kAjArAmAM saM. 1224no pArzvanAtha maMdirane staMbhalekha, muMgasthalAnA derAsaramAM saM. 1216ne 1216 zilAlekha. -(sIhI rAjyakA ItihAsa, jaina satya prakAza kramAMka 11) sthabhaNa pAzvanAtha-A tIrthanI sthApanA caMdragara chanA navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijInA hAthe thaI che. A saMbaMdhI prabhAvaka caritramAMnA ullekho sAra nIce pramANe che- eka vakhata zrI abhayadevasUrijI mahArAja kaDhanA regathI grasita thayelA pIDa pAmatA hatA, temane UMgha AvatI na hatI. tyAre dharaNendra AvIne kahyuM: "have Aje dInatA tajIne jinabibanA uddhArathI tame jenazAsananI prabhAvanA kare. zrIkAMtanagarIno dhaneza zrAvaka vahANa laIne samudramArge jato hato tyAre mArgamAM tenA vahANane tyAMnA adhiSThAyaka deve thaMbhAvI dIdhuM. AthI te zreSThIe te adhiSThAyakanI pUjA karatAM te vyaMtare vyavahArIne upadeza ApI te bhUmimAM rahela jinezvara bhagavaMtanI traNa pratimAo bahAra kaDhAvI. temAMnI eka pratimA cArUpa gAmamAM sthApI tethI tyAM tIrtha thayuM. bIjI pATaNamAM sthApana karI ane trIjI pratimA staMbhana gAmamAM seTIkA (seDhI) nadInA taTa para vRkSaghaTAnI aMdara bhUmimAM sthApana karela che. te zrI pArzvanAthajInI pratimAne tame pragaTa kare. kAraNa ke tyAM mahAtIrtha thavAnuM che. pUrva vidyA ane rasasiddhimAM bhAre pravINa evA nAgAjune bhUmimAM rahelA e bibanA prabhAvathI rasanuM sthaMbhana karyuM, ane tethI teNe tyAM staMbhanaka nAmanuM nagara sthApana karyuM. te pratimAthI tamArI pavitra kIrti acala thaze. A kAryamAM kSetrapAlanI jema vetasvarUpathI tamArI AgaLa, anya janonA jovAmAM na Ave tema, eka devI mArga batAvanAra raheze." e pramANe kahIne dharaNendra aMtardhAna thaI gaye. A vRttAMta sUrijIe zrI saMghane jaNa. saMdha ghaNo khuzI thayo ane navase gADAM sAthe yAtrAe nIkaLyA. sUrimahArAja paNa saMgha sAthe AgaLa cAlavA lAgyA. dhIme dhIme saMgha seTikA nadInA kinAre AvyA tyAre tyAM be vRddha azvo adazya thaI gayA. eTale saMghe tyAM ja paDAva nAMkhyo. tyAM gAyo carAvatA gevALone surijIe pUchyuM ke ahIM koI camatkArI sthAna che? tyAre eke kahyuM ke A pAsenA gAmanA mahINa paTela che tenI kALI gAya ahIM AvI dUdha jharI jAya che. sUrijIe tyAM besI prAkRtamAM gAthAbaddha zrI pArzvajinanI stuti zarU karI tathatidutha stotra banAvavuM zarU karyuM. tyAM sattaramI gAthA belatAM prabhujInAM darzana thayAM che. batrIza gAthA pUrI thatAM prabhujI bahAra nIkaLyA. tenAM darzana ane havaNanA abhiSakathI sUrijIne koDhano roga maTayo, zarIra nIrogI thayuM. badhAe te joyuM ane tene upayoga karyo. pachI to saMdhe tyAM dAnazALA baMdhAvI ane vizAla jinamandira paNa For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka]. jaina tIrtho. [181] banAvyuM. e tIrthanI vi. saM. 1159mAM surijI mahArAjanA hAthe pratiSThA thaI. pAchaLathI devanA kahevAthI sUrie nathatizya nI be gAthA bhaMDArI dIdhI. aMtarIkSa pArzvanAthajI (vi. saM. 1142)-dakSiNamAM Avela amarAvatIthI uttare batrIsa mAIla dUra elacapuranA rAjA elaca zrIpAlane kADhane rega thayo hato. rAjA rAjapATa choDI rANuM ane thoDA mANasa sAthe jaMgalamAM nIkaLyo. bahu dUra jatAM eka vAra eka taLAvamAMnuM pANI pI hAtha mo dheyA. A jalathI rAjAnA rogane thoDI zAMti vaLI. thoDA vadhu divasa A pANI pIvAthI tene vadhu phAyade thayo. AthI tene lAgyuM ahIM kaMIka camatkAra che. taLAva khodAvatAM mahAcamatkArI zrI pArzvaprabhunI suMdara pratimA nIkaLI. rAjAe utsavapUrvaka tene bahAra padharAvI, sIrapura nagara vasAvI potAnA kharce maMdira baMdhAvyuM. paraMtu rAjAnA abhimAnane lIdhe, adhiSThAyake kahyuM: " rAjAnA maMdiramAM prabhujI nahi birAje; saMghanA maMdiramAM prabhujI birAjaze." saMdhe nUtana jinamaMdira baMdhAvyuM. A vakhate dezamAM vicaratA vetAMbara jainasaMghanA pratApI AcArya, rAjyamAnya ane mahAvidvAna mAladhArI abhayadevasUrijIne tyAM bolAvyA ane sUrijIe vi. saM. 114ramAM mahA suda 5 tenI pratiSThA karI. rAjA elace pUjAnA kharca mATe sIrapura gAma arpaNa karyuM. A mUrti bahu ja prAcIna che. laMkApati rAvaNarAjAne jinamUrtinAM darzana karyA sivAya bhejana na karavuM e niyama hato. ekavAra bahAra jatAM sAthe jinamUrti levAnuM bhUlI gayA. rAjA snAna karavA jatAM kharadUSaNe veLunI pratimA banAvI; rAjAe tenI pUjA karI. pachI A mUrti padharAvI dIdhI, te A rAjAnA samaye bahAra nIkaLI. sAta phaNamaya A mUrti mahAcamatkArI ane paramaprabhAvaka che. rAjA elacanA badhA rogo tenAthI maTayA. uttarAdhyayana sUtra upara TIkA racanAra zrIbhAvavijayajI gaNi, jeo AMkhathI dekhatA nahatA teo, khaMbhAtathI saMdha sAthe ahIM AvyA; prabhunAM darzana karyA, bhAvanA bhAvI jethI dekhatA thayA. temaNe aMtarIkSamAhAmya banAvyuM che. kavi lAvaNyasamaye paNa aMtarIkSapAdhunAthajInuM mAhAtmya gAyuM che. jinaprabhasUrie vividha tIrthakalpamAM kalpa Apyo che. pratiSThA thaI te vakhate prabhucha jamInathI addhara hatA. pachI dhIme dhIme kALaprabhAve mUrti nIce AvatI gaI che. atyAre eka baMgaluNuM nIkaLI jAya eTalI jamInathI addhara che. A tIrthane badho vahIvaTa bAlApura Adi gAmAna vetAMbara jaina saMgha kare che. aMtarIkSa pArzvanAtha javA IcchanAre AkAlAthI moTaramAM 43 mAIla dUra sIrapura javuM. tyAMthI traNa mAIla A tIrtha che. hamaNAM zvetAMbara jainasaMgha taraphathI jIrNoddhAranuM kAma cAle che. matAgiri tIrtha (vi. saM. 1142 )--elIcapuranA elaca zrIpAle muktAgirinI pahADI para maladhArI AcAryazrI abhayadevasUrinA hAthe pArzvanAthanI pratiSThA karAvI. tyArathI te tIrtha ghaNI prasiddhimAM Avela che. Aje paNa tyAM e ja prAcIna zAmaLiyA prArthanAthanI pratimA pUjAya che. vi. saM. 1940 sudhI A tIrtha vetAmbarenA tAbAmAM hatuM. A sthAnamAM AkolA ane amarAvatIthI javAya che. amarAvatIthI lagabhaga 40 mAIla elacapura che tenI pAse paratavADI gAma che tenI pAse nAnI TekarI para A tIrtha che. serIsA pAzvanAthajI-(leDasaNa pArzvanAtha, bAramI sadI)-A tIrthanI sthApanA For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM bAramI zatAbdimAM thayela che. ekavAra nAgendra gacchanA AcArya deveMdrasUrijI vihAra karatA gujarAtanA serIsA nagaramAM padhAryA. temanA ziSyo. temanI sAthe hatA. eka ziSya guru pAse eka maMtranI pothI che te jANato hato. gurujI tenAthI te pothI gupta rAkhatA. eka vAra A ja nagaramAM padhAryA tyAre gurujI nidrAvaza thatAM ziSya lAga joI te pithI kADhI. caMdranA ajavALAmAM te vAMcI, tenAthI bAvana vIra hAjara thayA ane pUchyuM "zuM kAma che ?" ziSya kahyuM: "A nagaramAM eke jinamandira nathI mATe kAntinagarathI eka bhavya jinamaMdira lAvo vIree kahyuM "kukaDA bele te pahelAM jeTaluM thaI zakaze teTaluM karIzuM." teo kAntinagarathI mUrtio sahita maMdira lAvyA. kukaDA bolyA jethI ahIM maMdira mUkyuM. gurue kolAhalathI joyuM to pothI na male. ziSyanuM kAma samajI pitha laI lIdhI ane cakezvarIdevIne saMbhArI. pachI sUrijInA upadezathI bhavya maMdira banyuM ane sUrijIe bAramI sadImAM ja tenI pratiSThA karI. A pachI te tIrtha musalamAnI jamAnAmAM, AsmAnI sulatAnImAM jamInamAM chupAvAyuM. te A vIsamI sadImAM maMdira ane bhavya mUrtio sahita bahAra nIkaLyuM che. tyAM pU. AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajInA upadezathI asalanA sthAne ja amadAvAdanA nagarazeTha kuTuMbanA nabIrA zeTha sArAbhAI DAhyAbhAIe bhavya jina maMdira baMdhAvyuM che, jemAM te ja prAcIna bhavyamUrtionI pratiSThA thavAnI che. sva. zeThazrI sArAbhAInA suputro A kArya pUrNa karI pitAnA pitAzrInI bhAvanA saphaLa kare ema IcchIe. A tIrtha amadAvAdathI mahesANA jatAM vacamAM kalela jaMkazanathI traNa mAIla dUra che. amadAvAdathI 10 thI 11 kAza dUra che. tyAM zrI sArAbhAI zeThe meTI dharmazALA baMdhAvI che. jIrAvalApAzvanAtha (vi. saM. 1191)-AbunI pAse rAulI gAma che tyAMnA zeTha dhAMdhalanI gAya jaMgalamAM caravA jatAM eka sthAna para rAja dUdha jharI AvatI. zeThe jamIna khodI te tyAMthI zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti pragaTa thaI; adhiSThAyadeve zeThane svapna ApyuM ke-prabhujIne . charAulA nagaramAM sthApajo. pachI zeThe bhavya jinamaMdira baMdhAvyuM. te vakhate vicaratA mahApratApI zrI ajitadevasUrijIne tyAM bolAvyA ane temaNe 1191 mAM tenI pratiSThA karI. A tIrtha Aje paNa vidyamAna che. A tIrthanA camatkAra mATe ullekha maLe che ke prabale'pi kalikAle smRtamapi yannAma harati duritAni / / kAmitaphalAni kurute sa jayati jarAulipArzvaH // " --( tapAgacchapaTTAvalI, je. ke. heralDa) navakhaMDa pArzvanAtha dhA (vi. saM. 1168)-ghoghA baMdaramAM A. zrI ajitasUrinA samakAlIna A. zrI mahendrasUrinA upadezathI vi. saM. 1168 mAM zrImALI nANAvaTI jena hIrUe pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThA karI che. A pratimAnA, dhamapIoe nava TukaDA karI nAkhyA, kintu te daivI sahAyathI joDAI gayA. tyArathI tenuM navakhaMDA pArzvanAtha nAma paDela che. navakhaMDa dharatIne mANaso tenI pUjA karatA mATe paNa A nAma sArthaka che. A sthAna kAThivADamAM bhAvanagarathI 6 kaSa dUra samudra kinAre che. kuMbhAriyAjI (vi. saM. 1193)-AbuthI dakSiNe ArAsaNa gAma che je atyAre kuMbhAriyA evA nAmathI prasiddha che. tyAMnA gegA maMtrIne putra pAsila nirdhana dazAmAM For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jaina tIrtho [13] pATaNa gayo hato. tyAM rAjavihAramAM jinabiMbane namI tenuM mApa karavA lAgyo, AthI Thakkara chADAnI putrIe tenI mazkarI karI ke bhAI! tamAre AvuM navuM jinabiMba banAvavuM che ? pAsIle uttara Apyo ke-hA bena ! e divasa Ave tyAre tame paNa padhAraje. ema kahI te ArAsaNa jaI pahoMcyo. teNe tyAM 10 upavAsa karIne devInI ArAdhanA karI ane dhana meLavyuM. ane jinAlaya taiyAra karAvyuM, jemAM saM. 1193 nA vai. zu. 10 gurUvAre A. zrI vAdIdevasUrinA hAthe zrI neminAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvI. te samaye tenA AmaMtraNathI Thakkara choDAnI putrI paNa te pratiSThAmAM AvI hatI ane teNIe te maMdiranuM bAkI rahela kAma pUruM karAvyuM tathA navalAkha dravya kharacIne meghanAda maMDapa taiyAra karAvyo. A tIrthamAM AburoDa sTezanathI meTara raste javAya che. -(purAtanaprabandhasaMgraha) phalevI (vi. saM. 1199 (1204)-A tIrthanI sthApanA zrI vAdI devasUrijInA hAthe thaI che. teo jyAre gujarAta cheDI nAgara tarapha padhAryA tyAre vicaratA vicaratA phavidhei AvyA. tyAM pArasa nAme zeTha rahete hato teNe gAma bahAra jaMgalamAM jhADInI vacce eka Dhagale joyo ane tenI pUjA thayelI hatI te joi. teNe devasUrijIne tenuM kAraNa pUchyuM. sUrijIe kahyuM te Dhagale dUra karI nAMkhe. Dhagale haTAvatAM tyAMthI zrI pArzvanAthaprabhujInI mUrti kADhI. vAdI zrI devasUrijIe tyAM AvI vAsakSepa nAMkhyo. ane utsavapUrvaka prabhujIne zaheramAM praveza karAvyo. eka vAra adhiSThAyaka deve svapnAmAM pArasa zeThane kahyuMH tuM maMdira baMdhAvI prabhune birAjamAna kara ! zeThe kahyuM: mahArI pAse dravya nathI. deve kahyuM. prabhujI sanmukha jeTalA cAvala (cokhA) caDhaze te suvarNanA thaI jaze. bIjA divasathI A pramANe thavA mAMDyuM; pArasa zeThe te dravyathI maMdira banAvyuM. thoDuM kAma bAkI hatuM tyAM zeThanA putrae pUchyuM ke ApaNI pAse dravya nathI ane tame maMdira kyAMthI banAve che ? temanA bahu AgrahathI zeThe yathArtha vAta jaNAvI; chokarAoe bIje divase joyuM to kazuM na male, maMdiranuM kAma apUrNa rahyuM. 1199 mAM phAgaNa sudi 10 prabhujInI pratiSThA zrI vAdidevasUrinA hAthe thaI 1204 mAM maMdira upara kalaza-dhvajapratiSThA vAdidevasUrijInA ziSya zrI jinacaMdrasUrijInA hAthe thaI. Aje paNa A tIrtha vidyamAna che. bAramA saikAnA aMtamAM ane teramA saikAnA pUrvAddhamAM vAdI zrI devasUrijInA hAthe A tIrtha sthapAyuM. A saMbaMdhI vividhatIrthakalpa, upadezasaptati, upadezataraMgiNa, purAtanaprabaMdha saMgraha, tathA zrI kSamA kalyANakRta parvakathA saMgrahamAMnI piSa dazamInI kathA ane jaina satya prakAzanA aMko vagere jovuM. bhagukaccha-bharUca (vi. saM. 1120)-A tIrtha bahu ja prAcIna che. zrI munisuvratasvAmInA samayathI A sthAna tIrtharUpe prasiddha thayuM che. A yugamAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA upadezathI mahArAjA kumArapAlanA maMtrI bAhaDe bhagIratha prayatna karI A tIrthane jIrNoddhAra karAvyo ane 1220 mAM uktasUrijI mahArAjanA hAthe pratiSThA karAvI. bharUcamAM atyAre paNa A mUrti vidyamAna che. bAhaDa maMtrIe vi. saM. 1213 mAM zatrujya tIrtha para uddhAra karela che, jenuM banAvela jinAlaya Aje paNa vidyamAna che. For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM A tIrthanI prAcInatA mATe te jagacitAmaNi caityavaMdanamAM "mahArachardUi muni " pATha ja basa che. musalamAnI jamAnAmAM A vizAla maMdirano bhaMga thayo che. mUrtinI rakSA thaI che. e vizAla maMdiranI musalamAnoe masida karI je atyAre vidyamAna che. A sthAne bI. bI. enDa sI. AI. relvenA bharUca sTezane UtarIne javAya che. tAraMgA (vi. saM. 1221)--mahArAjA kumArapAle jainadharma svIkAryA pachI kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA upadezathI 1440 jinamaMdira baMdhAvyAM temAM tAraMgAnuM bhavya jinAlaya paNa baMdhAvyuM. A saMbaMdhI prabhAva caritramAM nimna ullekha maLe che "pachI ekadA ripucchedanA saMkalpathI pUrNa evA, zrImAna ajitasvAmInI stuti karatA ane teno prAsAda banAvavA IcchatA rAjane zrI hemacaMdra mahArAje pragaTa rIte Adeza karyo ke he bhUpAla ! aneka siddhothI unnata sthitiyukta evA zrI tAraMgA parvata para akSaya sthAna ane vaibhavathI suzobhita e prAsAda karAvavAnI jarUra che. e parvata zatruMjathanI apara mUrti hoya, ema samajI lyo." A pramANe zrI gurunI AjJA thatAM rAjAe vIza hastapramANa maMdira karAvyuM ane temAM eka ne eka aMgula pramANunuM biba sthApana karAvyuM. te prAsAda adyAdi deva ane rAjAonI stutithI zobhita ane parvatanA mukuTa samAna zrI saMdhajanone darzanIya che." A maMdira banAvavA mATe be kAraNuM kahevAya che? 1. kumArapAle ajameranA arNorAja upara caDhAI karI, tyAre chellIvArane saMpUrNa vijaya prApta karavA jatAM pahelAM pATaNamAM zrI pArzvanAtha prabhunAM darzana karI eka gokhalAmAM birAjita zrI ajitanAthaprabhunAM darzana-pUjana teNe karyA. ane tethI ja kumArapALa vijaya pAmyo. AnI smRtimAM tAraMgAjI upara vizAla maMdira baMdhAvI ajitanAthaprabhunI mUrti sthApI che. A prasaMga te kumArapAla jaina banyA pahelAMne che. 2. kumArapAle jainadharma svIkAryA pachI ekadA tene mAMsAhAranI smRti thaI AvavAthI tenA prAyazcittarUpe A maMdira baMdhAvyuM che. keTaleka ThekANe A prAyazcitta mATe 32 maMdira baMdhAvyAno paNa ullekha maLe che. tAraMgAjInI pratiSThA AcArya zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjanA hAthe 1221 mAM thaI che. tyArapachI IDara rAjyanA mAnya saMdhapati govide somasuMdarasUrinA upadezathI A maMdirane jIrNoddhAra karAvyuM ane tenI pratiSThA ukta sUrijInA hAthe 1479 mAM thaI -(prabhAvakacaritra-tapagapaTTAvalI, jaina ke. heralDa vagere jevAM.) upasaMhAra-A rIte sAtaso varSanA gALAmAM thayelAM tIrthonI TUMkI vigata ahIM ApI che. A tIrtho aMge vadhu hakIkata ApI zakAya ema che, temaja A sivAyanAM bIjAM nAnAM-moTAM tIrthono paNa AmAM samAveza karI zakAye hota. paraMtu sthAna, samaya ane sAdhananA abhAve ATalI TUMkI noMdha ApIne saMtoSa mAnavo paDe che. For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMbikAdevInI eka aprasiddha pratimA lekhaka-zrIyuta umAkAnta premAnaMda zAha. ema-e., vaDodarA jana zAsanadevatAomAM aMbikA-devInuM sthAna ghaNuM UMcu che. rUpamaMDana nAmanA zilpagraMthamAM jaNAvyuM che: jinasya mUrtayo'nantAH pUjitAH sarvasaukhyadAH / catasro'tizayairyuktAstAsAM pUjyA vizeSataH // 25 // zrIAdinAtho nemizca pArtho vIrazcaturthakaH / cakrezvaryAmbikA padmAvatI siddhAyaketi ca // 26 // rUpamaNDana, pR0 45. A sUcave che ke zrI AdinAtha, neminAtha, pArzvanAtha, mahAvIrasvAmI, cakrezvarI, aMbikA, padmAvatI ane siddhAyikAnI pratimAo khAsa karIne vadhAre pramANamAM pUjAtI haze. sArAye bhAratavarSamAM jaina pratimAne puSkaLa che ane upara jaNAvelA cAra tIrthaMkare tathA cAra zAsanadevIo sivAya anya devadevIonI paNa pratimAo maLI Ave che. kiMtu jainadharmIone A cAre ya zAsanadevIo vadhAre paricita che eTaluM ja nahi paNa ghaNI prAbhAvika manAI vizeSataH pUjAtI Ave che. aMbikAdevInI prAcIna pratimAo puSkaLa pramANamAM maLI Ave che ane dvibhuja, caturbhuja, aSTabhuja tathA viMzatibhuja pratimAo paNa najare paDe che. A sarva svarUpo judA judA samaye, judA judA pradezamAM pUjAyAM che ane vetAmbara temaja digambara saMpradAyamAM aMbikAdevInI pratimAono khUba pracAra mAlama paDe che. e sarvene TUMke hevAla 24149191 2464 44124 241 44in1 H121 Iconography of the Jain Goddess Ambika (juo, Bombay University Journal, September 1940, pp. 147-169 ) mAM maLI Avaze. emAM caturbhuja pratimAonAM bhinna bhinna Ayudha ane mudrAvALAM svarUpa paNa batAvyAM che. e pachIthI eka navIna svarUpanI pratimA maLI AvI che. A pratimA ( juo A sAthenuM citra) khaMbhAtanA eka daherAsaramAM pUjAya che. sapheda Arasa upara kotarelI A pratimAmAM vacce bhadrAsane, mukuTa, kuMDala, hAra, nUpura Adi alaMkArothI suzobhita devI aMbikA virAje che. uparanA beu hAthamAM AmrakuMbi dhAraNa karI che jyAre jamaNe nIceno hAtha varadamudrAe rAkhI temAM mAlA grahaNa karI che, ane nIcenA DAbA hAtha vaDe pitAnA khoLAmAM beThelA putrane sAcave che. devInA mukuTanA uparanA bhAgamAM bhagavAna neminAthanI dhyAnamudrAe padmAsanastha pratimA virAje che. devI AmravRkSanI chAyA nIce beThelAM che e sUcavavA mATe traNa traNa Amraphala sAthenA AmrapalavonA gucchonI racanA karI che. e gucchonI vacamAM mayUre paNa beThelA dekhADyA che. For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM A uparAMta be thAMbhalIe upara eka tAraNanI racanA karI devIne enI vacce gADavI che. thAMbhalI upara cAra cAra devIe kAtarI che. nIcenI eka eka UbhI che jyAre sAkInI cha devIe bhadrAsane kheDelI che. sarvene cAra cAra hAtha che, hAthamAMnAM Ayudhe pUratAM spaSTa nathI. devIne siMha upara beThelAM batAvyAM che. vAhananI beu bAjunI babbe nAnI AkRti kAtarI che. A AkRti devInA bhakatAnI che ane pratyekane peAtAnA beu hAtha joDI vaMdana karatI batAvI che. jamaNA paganA pAchaLanA bhAgamAM eka UbI mUrti che te aMbikAdevInA mIjA putranI che. zrI jinaprabhasUriSkRta cinnA-45 x mAM aMbikAdevInI utpatti batAvI che. te anusAra A be putrA te siddha ane buddha nAmanA che. vAhana tarIke batAvela siMha pU bhavamAM aMbikAne pati hatA. AkhI pratimA sArI rIte sacavAyalI che. kalAvidhAnanI dRSTie paNa A mUrti agatyanI che, kemake emAM gujarAtanI te samayanI kalAnA guNa temaja doSa dekhAI Ave che. teAraNa, thAMbhalIo paranI devI, aMbikAne vaMdana karatI cAreya AkRtie ane AmravRkSanuM sUcana karatA AmrapallavAnA gucche vagere suMdara che. vaMdana karatI cAreya AkRtiemAM bAramI sadI AsapAsanI gujarAtanI kalAnI chAyA dekhAi Ave che. ambikAnA upalA be hAthanI aMgulIenuM rekhAMkana paNa AkarSaka che. Ama chatAM, gujarAtanI kSINa thatI, esaratI jatI kalAne e namUnA che. AkRtiemAM eka AtanI kRtrima kaDakAI najare caDe che. jamaNA pagane nIcene bhAga kheDALa hAI AMkhane khUce che. A pratimA lagabhaga seALamI ke paMdaramI sadIthI vadhAre jUnI lAgatI nathI. mUrtividhAna ( Iconography ) nI dRSTie paNa A pratimA agatyanI che, kemake navuM svarUpa najare caDe che. uparanA be hAthamAM AmrakuMbi, nIcenA jamaNA hAthamAM mAlA ane ceAthA hAthamAM putra e rItanuM caturbhuja svarUpa navuM che. digambara temaja zvetAMmbara sampradAyamAM maLIne lagabhaga sattara vividha caturbhuja svarUpe mArA jANavAmAM AvyAM che. emAMnA 14 svarUpanI carcA upara batAvela lekhamAM karI hatI. A svarUpa e 14 thI bhinna che. A uparAMta A pratimAmAM eka vizeSatA che. aMbikAdevInI ghaNI pratimAe maLe che paNa Ama A devIe sAthenI A pratimA navIna che. A nAnI devIete eLakhavI muzkela che, Ama chatAM e kaI devIe che tene khulAse kAi sAdhumahArAja athavA jaina paDita karaze evI AzA rAkhuM chuM. devatAone parivAra hAya che e vAta jANItI che; saMbhava che ke A ADe devIe aMbikAdevInI parivAradevIe hAya. x jue, muni zrI jinavijayajI saMpAdita vividhatIrthava1, 60 For Private And Personal Use Only 107-108
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhRgukaccha-bharUcanA zakunikAvihAra lekhaka:----zrIyuta dhanaprasAda caDhAlAla munazI, muMbai, A zrAvakhAdha tIrtha yAne bhRgukaccha-bharUca bhAratavaSa~nuM ati prAcIna nagara ane badhA dharmomAM pavitra tIrthaM gaNAya che. A tIrthAMmAM purAtana kALamAM ane sAlakI yugamAM zakunikAvihAra hatA. enI yatheAgAthA prAkRta ane saMskRta jaina sAhityamAM maLe che. seAlakIenA suvarNa yuga pachI ane vAghelA rAjyanA patana pachI zakunikAvihAra masjIdamAM parivartana pAmyA hatA. bhAratavarSanA ati prAcIna nagarAmAM bharUcanA ullekha maLe che, paNa e nagaranI utpatti athavA sthApanA kayAre thai te yuga-samaya aMkita karavAnAM purAtattvasAdhane prApta nathI. skanda purANamAM, bauddonA divyAvadAnamAM ane azvAvamedha tIrthaMkalpamAM A jUnA bharUcanI sthApanAnI kathA che. kathAnakanA dohanamAM nagaranA purAtattva aMkuronuM digdarzana thatuM nathI, paNa i. sa. pUrve mahAjanapadayugamAM I. sa. pUrve 800 mAM bharUca nagara astitvamAM hatuM ema nakkI phaLe che, jainadharmAMnA trevIzamA tIrthaMkara pArzvanAtha ane ceAvIzamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIrasvAmInA samayamAM dharmAMnA kSetra karatA vyApAranA kendra tarIke bharUca vizeSa prasiddhi pAmyuM hatuM. sva. paMDita ke. pI. jAyasvAle bauddhanI jAtaka kathA-suppAraka jAtakamAM kheAdhisattvanI sAgara sapharamAM aneka mahAsAgarAnI saMkalanA karI che. e viSayanI vivecanA pramANe bharUca nagaranI mahattA izunI pUrve 1000 sudhInI maLe che. * ane azvAvamAdha tIrtha ane jagajUnA zakunikAvihAra vize jinaprabhasUrinA 'vividhatI - kalpa 'mAM prabandha che. prabandhacintAmaNi ' ane ' prabhAvakacarita 'mAM paNa A vidyAra ane tIrthaMnI AkhyAyikA che. kathAnakanI saMkSipta bhUmikA A pramANe che lATa dezanA alakArasamA na`dA nadInA taTe bharUcamAM zrI munisuvratasvAmI maithANuthI AvyA, kAraTaka udyAnamAM vAsa karyAM. svAmIne upadeza zravaNu karavA nagaranA rAjA jitazatru azvArUDha thaI udyAnamAM AvyeA. upadeza zravaNu karatA gheADAne jAtismaraNa thatAM te mRtyu pAmyA." kAra'Taka udyAna caitya banyuM. revAtaTanuM bhagukaccha-bharUca jainenuM pavitra dhAma azvAvakhAdha tIrtha gaNAyuM. udyAna e zakunikAvihAra gaNAyuM. * vividhatI 5 'mAM sAmaprabhakRta 'kumArapAla pratidha 'mAM ane munisuvratasvAmInAM mIjA caritrAmAM--azvAvabAdhatI kathAnakanA anusaMdhAnamAM A pramANe kathA prApta thAya che. "gurue Apela namaskAranuM smaraNa karatAM eka pakSiNI mRtyu pAmI. e pachI e pakSiNInA siMhaladvIpanA rAjAne tyAM suda'nA nAmanI putrIrUpe avatAra thayA. tyAM zrAvaka ** 24 For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [188] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM kahela namaskAra sAMbhaLatAM te jAtismaraNa pAmI. bharUca AvI eNe zrI munisuvratasvAmInA caitya zakunikAvihArane jIrNoddhAra karAvyuM ane puSkaLa dhana-dAna karyuM." zakunikAvihAra "samalIvihAra" nAme paNa sAhityamAM prasiddha che. che. zApenTiyara ane jekAbI jevA jainadharmanA abhyAsI ane paMDitanA mata pramANe zrI pArzvanAtha jaina dharmanA prarUpaka ane aitihAsika dRSTie sImAstaMbha gaNAya, ane bhagavAna mahAvIra tathA temanA ziSya sudharmAe jenadharmane punaruddhAra karIne tene saMpUrNa rIte vyavasthita karyo che. teonuM mAnavuM che ke zrI pArzvanAtha pahelAnuM sarvasva, kalpita kathAnakamAM ane mAnyatAonA garbhamAM adazya thaI gayuM che. - adhAvabodhatIrtha-zakunikAvihAra yAne samalIvihAranA kathAnakamAMthI ATaluM tAravI zakAya che ke dakSiNApathanA asmaka ane mulaka pradezanuM nAma prAcIna graMthamAM maLe che. asmakanI rAjadhAnI patalI ane mulakanuM pATanagara pratiSThAna hatuM. Adhunika pethANa e jUnA kALanuM pratiSThAna. A nagarethI mahAjanapadayugamAM vaNajArAnI peThe ane vyApArIenA sAthe kAphalA magadha sudhI ane narmadA taTanA bharUcane kuraje AvatA hatA. madhya bhArata-mAjijha pradeza ane magadhathI ujjana thaI godAvarI kAMThAnA asmaka-mulaka deze javAnuM ane avantInI dakSiNa rAjadhAnI mAhiSmatIthI pathANu ane narmadAnA kinAre kinAre bharUca sudhInA rAjapatha hato. bhAratavarSane AMtarika vyApAra nadI tarapha, samudra ane khuzI mAge vyavasthita cAlato hato. uttarApathanA gAMdhArathI jamIna mAge (khuzI mAge) ujUna sudhI ane pazcima bhAratanA baMdaragAha saurASTra ane bharUca sudhInA rAjamArgo badho vahevAra hato. bharUcanA baMdarethI dUra dUra deza sudhI vahANo jatAM. vahANo tAmrapatAmrapaNuM-siMhaladvIpa thaIne suvarNabhUmi (vartamAna baramAM ), rAtA samudra, IjIpta ane IrAnanA akhAta ane bebilana sudhIne vyApArI vyavahAra, AyAta nikAsa, ane rAjapratinidhio jatA ema sAhityathI phaLe che. bharUca prAcIna kALathI rAjakIyatA karatAM vyApAranA paTTana-baMdara tarIke vadhAre prasiddhi pAmyuM che. ujjayinI-ujana e avantInuM uttaranuM rAjadhAnInuM nagara. lokaprasiddha vikrama rAjAnA nAma sAthe ujana joDAyeluM hovAthI, vidyA ane jyotiSane mATe prakhyAta hovAthI, ujjayinInuM sthAna mahattvanuM gaNAtuM. ujajana pazcima bhAratanuM saMgamasthAna hatuM. mahAkSatrapa nahapAnanA samayamAM pazcimanI duniyAnAM vahANo supAraka baMdare AvatAM te teone prathama baMdarI akasAI sArU bharuca pAchA javuM paDatuM. tIrtha ane vihAranI lekakathAmAM jagajUnA kALanuM tathya samAyeluM che. bauddho nikAyamAM buddha bhagavAnanuM nivvANa thayA pUrve bauddhadharma pazcima bhAratamAMnA saurASTra ane bharUca sudhI pravartamAna thayuM hatuM. ujajananA mahAsthavira kacchAyane pazcima bhAratamAM buddhadharma pracalita karele, jyAre jaina dharma bhagavAna mahAvIranA samayamAM athavA mauryasamrATa saMprati pUrve gujarAtane AMgaNe vadhu pragatimAna thayo hoya ema jaNAtuM nathI. saMpratinuM kAryakSetra ane dhArmika kendra uttara bhArata ane madhya bhArata hatuM. bhadrabAhunA kalpasUtramAM bharuca ullekha che. (I. sa. pU. 300) For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] zakunikAvihAra [189] zakunikAvihAra: kumArapAlapratibodha, prabhAvaka carita, samyakatvasati vRtti, kathAvalI, ane caturvizatiprabandha vagere graMthathI zakunikAvihArane etihAsika yuga IsvI sana pUrvenI pahelI-bIjI sadIthI zarU thayo ema mAnavAne kAraNa maLe che. zakunikAvihAranuM digdarzana Arya khapUTAcAryanA prabandhamAM thAya che. ApaNe upara joyuM tema buddha bhagavAnanA samayamAM ane pachInA eka saikAmAM bauddha bhikhuo, vihAra ane upAsaka ane bauddhone nivAsa bharUcamAM ghaNo hato. Arya khapUTAcAryanA vidvAna ziSya bhuvana vihAra-vAsa zakunikAvihAramAM hato. eNe bauddhone vAdamAM harAvI jItyA hatA. Arya khaMpuTAcA bauddha bhikhkha biTuM(vaddha karane vAdamAM jItyo hato ane namAvyA hatA. Arya khaTAcArya ane A. kAlakAcAryane samaya eka sarakhe manAya che. bharUcamAM e samaye balamitra ane bhAnumitra zAsana karatA hatA. I. sa. pUrve 123 nI AsapAsa bhAratavarSamAM ujanamAM gadaMbhilla rAjA gAdInazIna hato. AthI jaNAya che ke Arya khapuTAcAryane bharUcanA zakunikAvihAramAM nivAsa hato ane bauddho joDe vAda thayele e samaya pUrve gujarAta ane bharUcamAM jaina dharma pracalita thaI gayo hato. e ja arasAmAM bIjo prasaMga jenone parama pavitra evA zatruMjayatIrtha athavA pAlItANAnuM khAtamuhUta thayeluM. prabhAvacaritamAM vijayasiMhasUrine prabandha che.' A pachI gupta, vallabhI ane bharUcanA gurjara rAjAonA rAjyazAsana daramiyAna zakunikAvihAra ItihAsanA pAne maLatuM nathI. rASTrakUTathI cAvaDA ane solaMkI karNadeva sudhI ItihAsa upara zakunikAvihAranuM darzana thatuM nathI. ApaNe Adhunika gujarAta bhagavAna mahAvIranA samayamAM pazcima bhAratanAM pradeza gaNatA hatA. saurASTra, Anarta ane lATa je gujarAtanA jUnA vibhAgIya nAma ApaNane maLe che e maurya yuganAM vibhAgIya nAma che. lATa deza e dakSiNa gujarAta. enI sImA ghaNI ja uthalapAthala thayelI maLe che. selaMkI yugamAM mahIthI narmadA nadI sudhI athavA tApI sudhIne pradeza lATa kahevAta. mULarAja athavA durlabharAje lATa upara prabhutva jamAvavA prayatna karele paNa te niSphaLa gayo hato. lATa dezane tAbe karanAra karNadeva solaMkI hatA ema tenA vi. saM. 1131 nA navasArI dAnapatrathI phaLe che. 1 munizrI kalyANavijyajI vijayasiMhasUrinA prabandha upara A pramANe neMdha lakhe che. "bharUcamAM ghaNuM ja prAcIna kALathI vIsamA tIrthaMkara munisuvratanuM tIrtharUpa citya hatuM, je prathama " avAvabedha" e nAmathI oLakhAtuM hatuM. siMhala rAjAnI putrI sudarzanAe tene jIrNoddhAra karAvIne zakunikAvihAra e nAma pADyuM hatuM. te pachI mAryarAjA saMpati ane tenA pachI siddhasena divAkaranA upadezathI vikramAditye A tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato. vIra saMvata 484 I. sa. pUrvenA pahelA zatakamAM bharUcanA rAjA balamitra bhAnumitranA zAsanakALamAM AcArya khapUTAcArye bauddho pAsethI A tIrtha cheDAvyuM hatuM. AndradezanA sAtavAhana rAjAe A tIrthane jIrNoddhAra kare ane pAdalipta sUrie enA devajadaMDanI pratiSThA karelI hatI. vijayasiMhasUrinA samayamAM aMkalezvaramAM dAvAnaLa pragaTa ne nadI para agninA pravezathI A vihAra nAza pAmelo ne te sUrie gAmanA brAhmaNa pAsethI dravya saMpAdana karI pharI vihAra baMdhAvelo. pUrve A vihAra kASTane hatuM ane pachI AbaDe paththarane baMdhAvyuM. For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir t190 ] zrI jene satya prakAza [varSa sAtamuM solaMkI karNadevanA saMpankara-zAnta mahetA-maMtrI hatA. karNadeva, siddharAja jayasiMha ane kumArapAlanA samayamAM zrImALI jaina vANiyA lATa dezanI maMtrI mudrA zobhAvatA hatA, eTale daMDanAyaka nimAtA hatA. vi. saM. 1193 mAM pUrve zrImALI vaNike lATanA daMDanAyaka ane pAchaLathI dIkSA laI zrI caMdrasUri nAma dhAraNa kareluM temaNe prAkRtamAM munisuvratasvAmI caritra lakhyuM che. temAM lakhyuM che ke varaNaganA putra saMtuye (sAkhyue) bharUcamAM samalikAvihAra-zakunikAvihArane sonAnA kaLazo caDAvyA hatA. prakhyAta navAMgIvRttikAra abhayadevasUrinA ziSya prasannacaMdrasUrinA ziSya devabhadrasUrie kahArayaNa kesa (kAratnakeza vi. saM. 1158) lakhyo che ane suvarNadaMDathI maMDita thayelA munisuvrata ane vIra prabhunA maMdirethI ramaNIya evA bharUcamAM AmradAnA maMdiramAM rahI saM. 116pamAM prAkRtamAM pArzvanAthacaritra racyuM ema UDato ulekha A vihArane maLe che. kumArapAla solaMkInA rAjyazAsana vize ghaNuM prabandhamAM hakIkata maLe che. prabandhacintAmaNimAM kumArapAla prabandhamAM lATanA maMtrI AMbaDa ane zakunikAvihAra vize ullekha che temAM lakhyuM che ke eka vakhata soraThanA suvaMra ( hAravaTIo ?) sAme udA mahetAne sainya laI mokalyA hatA. pra.ca. lai. 429mAM kumArapAlane bhAI kIrtipAla seraTha sAme gayo tyAre tene udayane khaMbhAtathI potAnA lazkaranI madada karI hatI. seraThamAM udayana maMtrIne viAgyuM, ghAyala thaye ane maravA paDyA, paNa ene jIva jato na hato. enA manamAM zatruMjayanA maMdira ane bharUcanA zakunikAvihArane jIrNoddhAra karavAno vicAra ramyA karato hovAthI jIva jatA nahotA. kItipAle e jIrNoddhAra vAlmaTa ane AbaMDa karaze ema kabUla karyuM. vAgabhaTa vi. saM. 1211 mAM zatruMjayanA maMdirane jIrNoddhAra karyo ane dhvajA caDAvI. gujarAtanI dakSiNe kekaNuM rAjya hatuM. pUrvakALamAM aparAntane cheDo kekaNu sudhI gaNute hato. enuM pATanagara thANupattana hatuM ane zilAhAravaMzI rAjAo rAjya karatA hatA. kekaNa rAjyanI pelI bAjunI dakSiNa sImA upara karNATakanA kadabavaMzanuM rAjya hatuM. jenI rAjadhAnI gepapaTTana-gevA hatuM. siddharAjanI mAtA ane karNadevanI rANI mayaNallAdevI e vaMzanI hatI. siddharAjanA rAjakAmamAM karNATakano saMbaMdha maitrI bhAve rahyo. enA maraNa pachI kAkaNanA garviSTa rAjA mallikArjune gujarAta sAme mAthuM UcakaryuM. e samaye mAravADa ane mAlavAnA rAjA kumArapAla joDe raNe caDhayA hatA. kumArapAle udayana maMtrInA putra AbaMDane kekaNunA mallikArjunane mahAta karavA mokalyo. gujarAtanuM lazkara eka veLA hAryuM, paNa mAravADa upara vijaya meLavI AMbaDe kANane harAvyuM ane "rAjapitAmaha"nuM biruda kumArapAle AMbaDane arpita karyuM. mArapAle kekaNa jItyA pachI AMbaDane lATane daMDanAyaka nI. lATanuM rAjanagara bharUca hatuM. bharUca AvI pitAnI IcchAne mAna ApI bharUcamAM zakunikAvihAra baMdhAvAnuM kArya AraMbhya. "prabaMdhaciMtAmaNi pramANe bhagupuramAM zrIzakunikAvihAranuM maMdira bAMdhavAnI zarUAta karatAM pAyA khodatA hatA tyAM narmadA pAse hovAthI akasmAta jamIna bhegI thaI jaIne pAyA pUrAI jatAM majuro herAna thavA (daTAI javA) lAgyA eTale te majAnI dayAne vaza thaIne pitAnI ja khUba nindA karatAM karatAM AmrabhaTe strI putra sAthe e pAyAmAM jhaMpApAta karyo. Akhare atizaya sAhasathI te vina dUra thaI gayuM. maMdira pUruM For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] zakunikAvihAra [ 191 ] thayuM. kaLaza ane dhajA caDAvavAnA utsava vakhate zaheranA sadhAne nimaMtraNa pUrvaka teDAvI sanmAna karyuM. x x x zrI aNahilapurathI dhA caDAvavAnA zubha mU`te . bhaTTAraka zrIhemacaMdra ane seAlakI rAjA kumArapAla ane pATaNanA sAMdhane paNu bharUca kheAlAvyeA. zrI sunnata svAmInA maMdiramAM mahAdhvaja caDAvI kumArapAladevane hAthe AratI utarAvI. ( i. sa. 1211 athavA 1222 ). kArya patAvI AprabhaTanuM anumeAdana meLavI guru ane rAjA pATaNa pAchA sidhAvyA. pATaNamAM guruzrI hemacaMdra AvyA pachI zrI AmralaTane devInA doSathI chellI sthitie AvI jatA rA mAMgatA patra pATaNa AvyA. te ja vakhate, mahAmAtya ( AmrATa ) maMdiranA zikhara upara nRtya karatA hatA tyAM tenA upara dRSTivALAe ( advaitA )nI devIne doSa lAgyA che ema nakkI karIne rAte yazazcandra nAmanA sAdhu joDe AkAzamArge UDIne eka nimeSamAM bharUcanA pAdare AvI pahoMcyA. zrI hemAcA' prabhue sainyavI devIne prasanna karavA mATe kArya|tsarga karyAM ane mithyAdaSTivALAonI jaMtrI ( vyantarI )nA deSane dUra karI zrI suvratasvAmInA madire gayA. bhRgukacchabharUcamAM zakunikAvihAranuM sthaLa kayAM hatuM te ApaNe AgaLa bheIzuM. sainyavI e sindhavAI mAtAnuM maMdira atyAre paNa che. mAtAnI pratimA kumArapAlanA samayanI che, paNu madira sA--deADhasA vanu navuM bAMdheluM che. atyAre jyAM maMdira che tyAMthI pAMca-cha pharalAMga jUnA sindhAvAI-sainyavI devInu sthaLa hatuM, tyAM mAtra kUvA UbhA che. zakunikAvihAra nadI kAMThe uttara tarapha hatA, jyAre devInuM maMdira dakSiNe be mAilane aMtare che. kumArapAla pachI ajaya deva gAdIe AvyA. ajayadeva zivabhakta hatA. ajayadeva pachI khAla mULarAja ane bhImadeva bIjo pATaNanA sAmrAjyanA svAmI thayA. sa. 1233 mAM vAdidevasUrinA ziSya ratnaprabhasUrie prAkRtamAM neminAtha caritra ane sa. 1278 mAM bharUcanA azvAvamAdha tIrthamAM--zakunikAvihAramAM dharmAMdAsakRta upadezamAlA upara vRtti racI ke je vRtti bhadrezvarasUri Adie sazAdhita karI hatI. kumArapAlanI mAsIne putra aNNarAja urphe Anaka bhImapalI athavA vyAdhrapakSIne rajapUta sAmanta hatI. ene parAkramI lavaNuprasAda nAmane putra hatA. lavaNuprasAde gaurava ane zUrAtanathI potAnu maMDaLa vadhAryuM ane pitAmaha dhavalanA nAmathI dhavalaka-dhAlakA vasAvyuM ane rAjadhAnI sthApI. enA putra vIradhavala, e paNa pitA jevA parAkramI ane zUrA hatA. vIlava vAghelAnA maMtrI vastupAla tejapAla hatA. teo jaina dharmAMnA meTA prabhAvaka ane prAgveTa vANiyA hatA. vIradhavale maMtrIpadane yAgya zastramAM, zAstramAM, dhanamAM ( dhana meLavavAmAM ), prahna ( zatrune mAravA )mAM kuzala heAya evA maMtrIne vAste bhImadeva seAlaka pAse mAMgaNI karelI ane lAdezanI sarahadanA khaMbhAtanI laDAimAM vastupAle rANAnI joDe rahIne kuzaLatA batAvelI. I. sa. 1277 mAM vastupAla khaMbhAtanA daMDanAyaka nimAyA. cANakayayukti ane vaNukadaSTie gujarAtanuM gaurava vastupAla ane tejapAle vadhAyuM. vastupAla tejapAlanA dAnanI, yazanI ane vidvattA ane jaina tIrthAnI yAtrAnA byAnA aneka prabandhAmAM maLe che. bharUcamAM traNa sarasvatI bhaMDAra (pustakAlaya) vastupAla tejapALe sthApyAM hatA. For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 192] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM maMtrIzvara tejapAlanI jIvanaghaTanA joDe zakunikAvihAra agatyanuM sthAna bhogave che prabandhamAM kathAnaka A pramANe maLe che. eka samaye bharUcanA prasiddha zakunikAvihAra nAmanA munisuvratasvAmInA maMdiranI yAtrAe tejapAla AvyA hatA. maMdiranA AcArya vIrasUrinA ziSya jayasiMhasUrie maMtrInI stuti karI. AmRbhaTa maMtrIe (AMbaDe) zakunikA vihAramAMnI paccIza devakulikA mATe suvarNa dhvaja karAvI ApavAnI vinaMti karI. maMtrI bhAI varatupAlanI saMmati meLavI tejapAle pacIza devakulikAne suvarNa daMDa karAvI ApyA. vIrasUrinA ziSya jayasihasUri vihAranA AcArya uparAMta eka kavi hatA. kavi sihasUri vize bIjI mAhitI maLatI nathI, paNa maMtrIzvara vastupAla-tejapAlanA dAnanI smRti ciraMjIvI rAkhavA eka suMdara lAMbuM prazasti kAvya racyuM che, jemAM mULarAjathI vIradhavala sudhInI vaMzAvaLI ane TUMka varNanano samAveza thAya che. A prazastikAvya zakunikAvihAramAMnI bhIMtanA paththaramAM aMkita karyuM hatuM. kavi ane AcArya jayasiharinI bIjI kRti "hammIramadamana" graMtha, jemAM gujarAta upara turUSkAe-musalamAnoe karela humale, vastupAla-tejapAlanuM zaurya, teoe turUSkaranA upara vijaya meLavyuM te vagere nATakanA rUpamAM ApyuM che. A kAvyane aMte baMne maMtrIbhAIonI prazaMsAnuM prazastikAvya A bharUcanA kavie banAveluM ApaNane maLe che e ja ApaNuM bhAgya che. hammIramadamardana kAvya-nATaka vastupAlanA putra jayaMtasiMhanI AjJAthI khaMbhAtanA bhImezvara bhagavAnanI yAtrAnA utsava prasaMge pahelavaheluM bhajavAyuM hatuM. A nATakamAM pAMca aMka che ane tenI tADapatranI saM. 1286nI likhita prata maLI AvI che. vAghelA vaMzanA chellA rAjA karNadeva sudhI zakunikAvihAra astitvamAM hato. e pachI taghalakha vaMzanA gyAsuddIna taghalakhanA samayamAM jena vihAra majIdamAM parivartana pAme. zakunikAvihAranuM cakkasa sthaLa nirNaya karavAnAM sAdhana nathI; temaja bharUcanA kavinI kAvya prasAdI vatupAla-tejapAlanuM prazastikAvya aMkita dazAmAM upalabdha nathI, paNa vartamAnamAM bharUcamAM jUnA kALamAM jena vihAra majIdamAM parivartita thayAnA avazeSa prApta thAya che ane te bharUcanI jummA majIda che. purAtattvanI dRSTie A majIdanA sthaLanuM bArIka avalokana karatA ane enI viziSTatA jotAM AbaMDa bhaTTe paththaranuM baMdhAveluM zakunikAvihAra A ja sthaLa che ema mAre pitAne abhiprAya che. mahAzaya barajeza I. sa. 1865-66mAM gujarAtanA avazeSonI sarave karavA AvelA tyAre ArkolojIkala sarve opha vesTa InDiyA pustaka 6 DhAmAM jummA majIda viSe A pramANe neMdha lakhe che - ' I. sa. 1297mAM alAuddIna khIlajIe gujarAta sara karyuM e samaye bharUca paNa musalamAnone hastaka gayuM. teoe gujarAtamAM ghaNe sthaLe hiMdu ane jaina devAlayone machadamAM pheravI nAMkhyAM. e kALamAM bharUcanI jummA majIda paNa jaina maMdiramAMthI parivartita thayelI lAge che. atyAre paNa tyAMnA avazeSe khaMDita thayelA purAtana jaina vihAra ke maMdirane bhAga che ema jaNAya che. sane 1803 sudhI A jagyA avaDa rahelI lAge che. jyAre aMgrejoe e sAlamAM bharUca lIdhuM tyAre A sthaLamAM lazkare mukAma karyo hato. For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpAtsavI aMka ] zakunikAvihAra [ 193 ] lazkaranA paDAvathI ane te rAMdhavAne laIne temaja jUnA kALamAM e jagyA avaDa * paDI rahevAne lIdhe chata vagere sa ThekANe dhUmADAthI kALuM meza thaI gayeluM hatuM. te kharajeza sAhebe joyeluM. '' *k vadhumAM A sthaLanI prAcIna kArIgarI, AkRtiaiAnI kAtaraNI ane rasikatA, sthApatya, zilpInI kaLAnuM rUpa ane lAvaNya bhAratavarSImAM ajoDa che. ' ema teozrIe abhiprAya TAMkayA che. [ A. S. of India Vol. VI. p. 22 ff. ] musalamAnAnA rAjyataMtra nIce paNa kAyama rahelI hiMdu kaLAnuM AmAMthI sUcana thAya che. jummA masjIdanI laMbAI 126 ane paheALAI para pITanI che. aDatAlIza thAMbhalAnI sarakhI hAra che ane te upara agAzI che ane traNa bhavya ghummaTa che. chata upara AbunA vicaLavasatimAM je suMdara kAtaraNI che tevI kAtaraNI che. thAMbhalAmAM zilpInI kArIgarI ane kaLA addabhuta che. thAMbhalA uparanA pATamAM jaina ane hiMdu dhArmika jIvananA keTalAMe dazyA kAtarelAM che. [ purAtattva ane vidyArasika A kRtine purAtattva dRSTie eLakhavAne prayAsa kare tA emAMthI kaLA ane tihAsamAMthI ghaNuM naNavA maLe tema che. ghaNI kRtionA mukhAraviMda khavAI gayA che ane chatanI kRti paNa varasAdanA pANIthI TUTI gai che, pazu temAM ti hAsanuM jIvana che. ] nIcenI pagathAra sAdI che. siddharAja athavA kumArapAle bharUcane kATa badhAvelA tenA paththara ane A masjIdanI dIvAlanA paththara eka ja che ane eka ja samayanA che. bhIMte traNa ArasanA maherAba che. madhya maherAbanI ( Qiblah) suMdara, kAtarI che. temAM arebIka dharmanI kalamAM kAtarelI che. e daravAnna che ane uttara taraphanA daravAjo jaina devaLanA che. dvArapALayakSa daMDa laine UbhelA che. AkhuM dvAra ArasanuM che. keTalIka kaLA ghasAi gaI che. ubare ArasanA che ane pratimAnA AsananI jhAMkhI karAve che. dvAra upara uttara taraphanA dhummaTanI nIce hI. sa. 721 i. sa. 1921nA zilAlekha A pramANe maLe che. A lekha gyAsudIna tadhalakhanA samayane che : 66 tamAma duniyAnA sulatAna gayAsuda-dunyA vada dIna ( gyAsudIna ) nA samayamAM daulatazAha mAtamada khetamArA( khU tumArA )ne A jagyA prApta thaI (ane) sAla sAtasA ekavIza hatA. '' saiyadanurUdIna husena ahamada ( A arebIka zilAlekhane anuvAda mArA mitra kALa husene karI ApelA che jee eka pratihAsa rasika che.) A zilAlekha gyAsudIna taghalakhanA samayane che. gyAsudInane rAjya kALa i. sa. 1320 thI 1325nA hatA. alAuddIna khIlajIe gujarAta jItI laI dakSiNa sudhI savArI karI hatI. gujarAtamAM karNadeva vAghelAnuM zAsana hatuM. karNadeva sulatAnane hAthe hAryAM ane gujarAta paDayuM. dilhInI hakumata gujarAta upara thaI. sulatAna taraphathI nAjhamA (amIrA) gujarAtamAM dilhInI salatanatanA pratinidhi tarIke zAsana karatA hatA. sulatAna alAuddInanA samayamAM gyAsudIna sarahada prAMtane sUkhe ane sainyane amaladAra hatA. gyAsudIne e pradezanA meAgala leAkane zista karyAM, ane A parAkramanA badalAmAM alAuddIna khIlajIe ene gAtrI-malIkanuM nAma enAyata karyuM hatuM. dharmapremI sulatAna alAuddIna pachI kAI - gauravazALI vyakti dilhInA takhtane sAcavanAra rahI nahi. A taka ane aMdhAdhuMdhIne For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [194 ] zrI jaina satya prakAza varSa sAtamu lAbha laIne gyAsudIna taghalakhe dilhInI rAjagAdI kabaje karI ane tadhalakha vaMzanI sthApanA karI khIlajIvaMzanA rAjanI sarahada-sImAnA vistArane mAlIka gyAsudIna thayA. vidvAna ane nItimAna sulatAna hatA. bharUca sarakAramAM ( bharUca pragaNu taghalakhanA pratinidhi zrImaMta me|hamada mrUtumarI zAsana karatA hatA. teNe A sthaLe je pUrve jaina vihAra-caitya madira hatuM tenuM masjIdamAM parivartana karyAneA ullekha che. thAnakanA munivratasvAmIneA azvAvamAdha tIrtha samalIvihAra ane siMhaladvIpanI rAjakanyAne zakunikAvihAra udA mahetAnA putra AnnalaTa-AkhaMDa maMtrIe paththaramAM baMdhAvelA, sAla'kI rAjA kumArapAla ane AcArya hemacaMdrasUrie pratiSThA ane dhvaja pharakAvelA zakunikAvihAra masjIdamAM parivartana pAmyA, e sthala ane vihAranA rUpAntaramAM bharUcanI jImAAmasjIda UbhI che. lekhanA AdhAra prathA. 1 gujarAtanA madhyakAlIna rAjapUta ItihAsa, vibhAga 1-2 2 bhAratakI rUparekhA, jilda 1. 3 prabaMdhacintAmaNi, gu. anuvAda, rA. 6. ke. zAstrI. 4 uttara hiMdustAnamAM jainadhama, lekhaka sI. je. zAha. 5 jaina sAhityane sakSipta itihAsa, meAhanalAla da. dezAI. 6 mahAkSatrapa rUdramALA, vijayendrasUri. 7 bhAratIya vidyA, rAjarSi kumArapAla lekha, pR. 221. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 jaina satya prakAza, varSAM 4 aMka 9 mahArAjA zrI kumArapALa. 9 vividha tI`kalpa, jinaprabhasUri, siMghI jaina graMthamAlA. 10 prabhAvakacaritra, gu. bhAvanagara. 1 Early History of the Spread of Buddhism and the Buddhist schools by Nalikant Dutta. 12 zrI phArbasa gujarAta sabhA 'traimAsika' I. sa. 1939 pu. 4 . 3. bharUcanA IslAmI yuganA zilAlekhe. lekhaka ane saMpAdaka . caM. munazI ane saMpAdaka rA. kAjI saiyada nurUdIna. 13 lekhakanA nibaMdha: agiyAramI sAhitya pariSada " gujarAte gujarAta nAma kayAre dhAraNa karyuM" ane bAramI sAhitya pariSadane nibaMdha 'gujarAtanA prAcIna kinArAnI bhUgoLa." 6 zrI jaina satya prakAza 'nI 2, 3, 4, 5, 6 varSanI pAkI tathA kAcI phAIleA taiyAra che. mUlya-pAkInA aDhI rUpiyA, kAcInA be rUpiyA. ( TapAla kha` sAthe ) zrI jainadhama satyaprakAzaka samiti jeziMgabhAInI vADI, dhIkAMTA, amadAvAda. For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zrI jena satya prakAza ' dIpotsavI aMka takSazilAnA khedakAmamAMthI nIkaLelAM chata vagaranAM makAno. [ jene vizvavidyAlayanAM makAnA tarIke oLakhAvavAmAM Ave che ] [ paricaya mATe juo pR. 199 ]. Advance Printery, Ahmeda For Private And Personal use only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskRti ane sAhityanA yAtrAdhAmasamI, AryAvartanI prAcInatama nagarI takSazilA. =[ tenuM suprasiddha vizvavidyAlaya ] lekhaka : zrIyuta nAthAlAla chaganalAla zAha, pAlanapura takSazilA nagarane bhegelika paricaya bhAratavarSanI purAtana rAjadhAnI takSazilA nagarane prAmANika ItihAsa Adi yugamAM ApaNuM najare Ave che. tenA vaibhava ane jAhojalAlInuM gaurava purAtana sAhityamAM suvarNAkSare AlakhAyela che, je AgaLa upara prAcinatAnA prakaraNamAM ApaNane jovA maLaze. paMjAbanA suprasiddha zahera rAvaLapiMDithI naiRtyakANamAM vIza mAIlanA aMtare ane sarAIkalAthI pUrva ane IzAna koNamAM A takSazilA nagaranA purAtana khaMDere adyApi paryata vidyamAna che, je AzcaryakAraka rIte suMdara khINamAM Avela che. khINanI AjubAju pharatI hai nAmanI nadI tenA nAnA nAnA pravAhamAM vahe che. tenI uttara dizAe nAnI nAnI TekarIonI lAMbI hAramALA tenI suMdaratAmAM vadhAro kare che. pUrva dizAe merI ane hajhArA nAmanA sapheda baraphanA parvata caLakatA dekhAya che. temaja dakSiNa ane pazcima dizA tarapha maragalA ane bIjI nAnI DuMgarIo dekhAI Ave che. takSazilAnI pUrva ane IzAna dizAnA vibhAgamAM temaja naiRtya ane pazcima taraphanA bhAgamAM DuMgarIonI hAra Avela che. jemAMnA pazcima taraphanA bhAgane hathIALa kahevAmAM Ave che. DuMgarIonA uttara taraphanA vibhAgamAM hare nadImAMthI nahere nIkaLelI che temaja dakSiNa taraphanA vibhAgamAM ghaNuM UMDA khADAo ane pattharanI nAnI TekarIo Avela che, jemAM prAcIna samayanA stu ,ane maTha( vihAra)nA avazeSo maLI Avela che. purAtattvavettA janarala kaniMgahAma ezyanTa grophI opha InDiyA (Ancient Geography of India) nAmanA graMthamAM pR. 600-683 mAM jaNAve che ke AmaMDA jillAnA nIcA sapATa medAnamAM takSazilA Avela che, je yupalITIsathI 60 rezamana mAIla athavA aMgrethI pa5 mAIla para che. (plInI 4-23) te siMdhu ane hAIDosapesa (eriyana ema. phrinDala. elekajhAnDara pR4 88) vacce je moTAM zahere AvelAM che, temAM takSazilA sarvazrI mahe tuM zahera che. tenI vastI gIca che ane jamIna ghaNI phaLadrupa che. (pR. 34 ema. krIla) ane gAndhArathI sAta divasanA aMtare pUrva tarapha Avela che. ane siMdhunI pUrva tarapha traNa divasanA aMtare che. tenA vistAravALA A zaheranI bAra athavA tera "lI'nI uttara tarapha buddha temanA mAthAne bhikSA mAM arpaNa karela tene lagata stUpa Avela che. A pradezanI jamIna ghaNI phaLadrupa che. temAM ghaNuM jharAo vahe che, tema ghaNuM vanaspatIo pAke che. A 25 For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [16] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM samayapara A pradeza kAzmIrane khaMDIo bhAga hato. ane tene vistAra 2000 "lIne hati." (huenatsaMga pRSTha 249) te pachI takSazilA viSe ApaNe kAMI sAMbhaLatA nathI, tema tene nAza kayAre thayo tenI ApaNane khabara maLatI nathI. muslIma lekhake A saMbaMdhamAM taddana. cupa che. karmavibhAganA 29mA prakaraNamAM AberUnIe takSazilAne "mArIkAlA" nAmathI jaNAvela che. takSazilAnI uttare urasA, pUrve jelama, dakSiNe siMhapurA, ane pazcime siMdhu Avela che. rAvaLapiMDInI uttara-pazcime bAra mAIlanA aMtara para Avela zahArI najIka takSazilA - hatuM ema janarala kaniMgahAma jaNAve che. ahIM mATI mUrtio, hajAre sikkAo, ochAmAM ochA paMcAvana stUpa, aThAvIza maTha ane nava maMdire jaDyAM che. te uparAMta takSazilAnuM nAma dharAvatuM eka tAmrapatra ane khareSTi lipimAM kotarAela Vase (pAtra vizeSa) maLI Avela che. AnA uparanA bhAga takSazilAmAM taiyAra thayela hatuM. (C. A. R. S. A ) AnA khaMDere keTalAka mAIlo sudhI laMbAela che, je hasanaabaDala sudhI jovAmAM AvI zake che. (hasanaabaDala e paMjAbamAM aTaka jillAmAM Avela che.) A khaMDere thoDA samaya para khodavAmAM AvyA hatA. -(Anual Report A. S.. 1912-13 P. 1-5 and Vol. 1 P. 10-12). sara jona mArzalanI gAIDamAM takSazilAnuM varNana karatAM hare nadInA pANInI khINamAM Avela traNa judA judA zaheronA khaMDerenuM varNana Apela che. A zahera sAIkalA ke je rAvaLapiMDInI uttara-pazcime vIza mAila para AveluM relve jaMkasana che, tenI ghaNI ja najadIkamAM Avela che. - cInAI yAtri huenatsaMganA varNana pramANe takSazilA jillAne vistAra 2000 "lI' athavA 333 mAIlane hate. tenI pazcime siMdhu nadI, uttare urasA jillo, pUrva jehalama athavA behata nadI ane dakSiNe siMhapura jillo Avela che. chellA jillAnuM mukhya zahera pahADe vacce keTIjhanI najadIka AveluM hatuM. tethI dakSiNa-pazcime takSazilAnI sarahada suhAna nadIthI baMdhAI jatI hatI ane dakSiNa-pUrve bakarAlAnA DuMgare Avela hatA. jo A rItathI takSazilAnI hada lagabhaga kharI che ema ApaNe mAnIe te siMdhu ane jehalama nadInI AgalI lAIna anukrame eMzI mAIlanI ane pacAsa mAilanI thAya ane uttara ane dakSiNanI sarahado sATha ane eka vIza mAInI anukrame thAya. athavA bIjA zabdomAM kahIe to A hado badhI maLIne 310 mAIlanI thAya che, je hyuenaseMge jaNAvela te pramANe ApaNI sAthe lagabhaga maLatuM AvI zake che. - Connigham-Ancient Geogrophy of India P. II.) - takSazilA-vizvavidyAlaya takSazilA nagaramAM purAtana samayamAM ucca zikSaNa-abhyAsa mATe mahAna vidyAlaya cAlatAM hatAM, jyAM hinda ane eziyAmAMthI ghaNuM pramANamAM vidyArthIo vidyAsaMpAdana arthe AvatA, jethI takSazilA jagatabharamAM vidyAnA kendra tarIke mazahUra gaNAtuM. bhAratIya saMskRtinA utthAnamAM takSazilAe bahu ucca sthAna bhagavyuM che. vartamAnamAM jema saMskRta bhASAnA adhyayananuM kendra kAzi (banArasa) ane nyAyazAstranA abhyAsa mATenuM keMdra nadiyAzAMti gaNAya che, tema purAtana samayamAM e vidyAo prApta karavAnuM vidyAsthAna takSazilA hatuM. For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpitsavI aMka] takSazilA [17] zizu nAgavaMzIya magadhasamrA zreNika (biMbisAra) ke jeo I. sa. pUrve senI zatAbdi lagabhaga thaI gayela che, temane prakhyAta rAjyavaidya-javara paNa ahIMnA vidyAlayamAM vaighakane ucca abhyAsa prApta karela hatA. teoe pitAnA vaidyakIya upacArathI mahArAjA biMbisAra, caMDapraghAta ane mahAtmA gautamabuddhane nIrogI banAvela hatA, je mATe jena ane bauddha sAhityamAM ghaNe ThekANe ullekha maLI Ave che. pAyathAgorasa ane tenuM tattvajJAna A mahAna grIka tattvajJa pAyathAgorasa jyAre hiMdanI mulAkAte Avela te samaye teNe takSazilAmAM je tattvajJAna meLavela ema jaNAI Ave che. A samayamAM jaina tIrthaMkara zramaNa, bhagavAna mahAvIra svAmI potAnA dharmopadezane pracAra karatA hatA, jemano upadeza pAyathAgorase meLavela hoya tema saMbhave che. takSazilAnA pradezamAM gaMdhArajanapadanA mahArAjA niSpaI (nigatI)ne mahAvIre AtmajJAnane upadeza Apela hato te pratibuddhanA nAmathI jena sAhityamAM prasiddha che. -( uttarAdhyayana sUtra adhyAya 18) zramaNa jena tIrthaMkara mahAvIra ane mahAna tatvajJa pAyathAgorane saMbaMdha thaela hate. -( juo buddha ane mahAvIra, mUla lekhaka eksTa leIrmana jarmanI.) (pra. narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela punA, 1925.) pAyathAgorasa I. sa. pU. 580 sAmosa nAmanA gAmamAM janmyo hato. tenA zikSaNa saMbaMdhI ApaNe eTaluM jANIe chIe ke prAcIna Ayenika tattvajJAnIonA siddhAMtane ijIptanA dharmaguruo sAthenA tenA mahAna pravAsa daramyAna temaNe paricaya sAvyo hato. A pravAsamAM mAtra IjIpazyane ja nahIM paNa pheenIzIyansa, zelaDIansa, pazayane mAgI, hindu, yujha, kuIDajha ane zezinsanA saMparkamAM te Avyo hato. I. sa. pUrve 530nA arasAmAM teNe mAgnA jhezIyAnA koTanAmAM sthiravAsa karyo, jyAM teNe pitAnA nAmanI nItizAstra ane dharmazAstra zikhavavAnI pAThazALA sthApita karI. - pAIthAgorasanA siddhAMta jIvanazAstrane anukuLa hatA. prasiddha kAvyamaya dharmone pratikULa paNa pavitratA ane naitika AtmajJAna preratA A siddhAMta junA vidvAno ane saMsthAo prati udAra hatA. temanuM mahattvanuM tattva AtmAne punarjanma gaNAya che. A uparAMta dhArmika ane naitika niyamane temaja saMkhyAnI navIna zeAdhanI zarUAta tathA saMkhyAnA vividha saMbaMdhe vagere mATe pAyathAgorasanI pAThazALA prasiddha hatI. I. sa. pUrve 510 phoTAnI. eTothI sAIberITonI hAra pachI pAithAgorasa ane apriya thayAM pahelAM ja ITAlImAM lokazAhI maMDaLane teDI pADavAmAM sAdhanabhUta thayAM ane pachI to temanA pAsA badalAyA ane teone atyAcAramAMthI nAsavuM paDayuM. pAithAgorAsanuM mRtyu kevI rIte thayuM te barAbara jaNAyuM nathI. daMtakathA pramANe kahevAya che ke temanuM mRtyu meTenTima pAse I. sa. pUrve 500mAM thayela hoya. teNe pitAnA dezamAM kesophila, sAIrAsanA, kerIsIDajha ane bIjAo pAse abhyAsa 1 Tarnarane mahAyAnane uddaghAta AcArya hemacaMdranuM sthavirAvalIcaritra 8 pRSTha 231, De. harmana cAkebI. 2 buddhaca. lekhaka tripiTakAcArya rAhula sAMkRtyAcana. pUSTa 29-307 For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 198 ] zrI jaina satya prakAza t va sAtamu karyAM hatA. temaja jJAnaprApti mATe IjIpta ane pUrvamAM ghaNA dezAmAM pravAsa karyAM kahevAya che. temanA pravAseA pachI teNe iTAlInA kroTonAmAM sthiravAsa karyAM tema kahevAya che. ahIM temanI pratiSThA jaladI vadhI ane tene khAsa karIne umarAva ane zrImaMta varganA anuyAyIo mhoTI saMkhyAmAM malyA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AmAMnA traNase nuM eka badhuma`DaLa banAvavAmAM AvyuM je pAIthAgArasa ane ekabIjAne mATe sahAyaka thavA, gurUnA Adeza pramANe dhArmika ane sAdhuvRttinA AcAra keLavavA ane dhArmAiMka temaja tattvavidyAnA siddhAMteAne abhyAsa karavA pratijJAbaddha thayuM hatuM. A maMDaLamAM praveza karanArane bethI pAMca varSa mATe umedavAra tarIke dAkhala karavAmAM AvatA hatA. A samaya daramyAna khAsa karIne maunavRtti keLavavAnI zaktinI seATI karavAmAM AvatI hatI. saMyama ane jIvananI pavitratAnuM sakhta rIte pAlana karavAmAM AvatuM. kroTAnA jevAM maMDaLo sAIrIsa, meTApenTama, TerenTama ane mAgnA prezIyAnA khIjA zaherAmAM paNa sthApita karavAmAM AvyAM hatAM. pAIthAgeAsasanA dhArmika siddhAMtAnuM mukhya tattva AtmAnA punarjanma ( Feature ) viSe hatuM. temAM manuSyanA maraNa pachI manuSya ke tiryaMcayonimAM ane tiryaMcanA manuSyayeAnimAM punarjanma thaI zake che. AtmAneA punarjanma te pavitratAnI kramika ti che. pavitra AtmAe jIvananI ucca gatine prApta kare te svAbhAvika che. pAIthAgArasanA Apa dhanADhaya vepArI hatA. teNe pUrvanA deza! ( hiMdustAna ) tarapha ghaNA pravAsa karyAM hatA. AtmAne janmAMtara thAya che tevuM te mAnatA, pethAgeArasa bhUmitizAstra ane gaNitazAstraneA prakhara vidvAna ane pAraMgata hatA. paraMtu te jeTaleA tattvavettA hatA te karatAM adhika dhanA upadezaka hatA. tenA ziSyAne navI ane vizeSa nirmaLa karaNI zikhavavAne devatAoe tene nirmANu karela, evuM te peAtAne gaNatA. teNe potAnA matane pracAra karavA mAgnA grozImAM satvara pravAsa karyo. ane temanA pathanI maDaLIe sibAssi, metApeAMttama, tArettama tema bIjA nagarAmAM sthApana karI. I. sa. pUrve 326nA vasatakALamAM mahAn alekajhAnDara takSazilAmAM dAkhala thayA te samaye A zahera dhaNuM ja samRddha hatuM. A ja samayamAM takSazilAmAM grIka ane mA paraspara samAgamamAM AvatA, tema A samayamAM paNa keTalIka vidyApI| sthApita thayAnuM jANavAmAM AvI zake che. mI. hevalanA jaNAvyA pramANe samrAT azAke--takSazilA ane ujjainInI vidyApIThAmAM ucca keLavaNI meLavela hatI. takSazilA kAvyamAMra jaNAvyA pramANe mahArAjA dazaratha ane saMpratie takSazilAnA vizvavidyAlayamAM ucca abhyAsa karela hatA. vaidha jIvakanA takSazilA-vidyApIThamAM abhyAsa bhAmlIya vaidyomAM vaidya jIvaka sabaMdhI aitihAsika ghaTanA jANavA jevI che. magadhanA prakhyAta mahArAjA biMbisAra yAne zreNikanA samayamAM teNe takSazilA vidyApIThamAM ucca jJAna sapAdana karela. te saMbadhI tenA jIvananI keTalIeka ghaTanAe bauddha temaja jaina sAhityAmAM maLI Ave che. vaidya jIvaka takSazilAmAM vaidyakIya jJAna saMpUrNa rIte meLavela te sabadhI aitihAsika ghaTanA vartamAnamAM bahAra Avela che. 1 grIsadezanA itihAsa, gu. va. sA. pRSTha 376-77 1 takSazilA kAvya. inDIyana presa prayAga. For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rIpotsavI aMka 1. takSazilA [19] nepAla rAjyanA bhaMDAramAMthI eka tADapatra para lakhAela " kAzyapa saMhitA yAne vRddha chavakIya tatrama " e nAmane purAtana graMtha hAlamAM rAjya taraphathI bahAra paDela che. temAM I. sa. pUrvenI AryuvedanA viSayanI ati upayogI hakIkata zlekabaddha Apela che. A parathI saheje jaNAI Ave che ke-takSazilA vaidyavidyA mATe paNa eka upayogI kendra hatuM. -(nepAla saMskRta graMthamAlA, prathamazataka) kAzyapa saMhitA " saMvata 1995, paMDita hemarAja zarmA. takSazilA-vidyApITha aMge sara jahona mArzalane mata takSazilA vizvavidyAlayanA saMzodhanamAM sara jahona mArzala jaNAve che ke - "huM rajA upara yurepa game te vakhate nava mAsanI mArI gerahAjarI daramyAna takSazilAnuM khodakAma rekI devAmAM AvyuM hatuM ane te daramyAna sItho-pAthayana samayanA makAnonAM keTalAka vibhAgo je sIrakapa gAmamAMthI maLI AvyA hatA, tenA nIkAlanuM bAkI raheluM kAma hAtha dharavAmAM AvyuM hatuM. A kArya mArA khodakAmanA madadanIza mi. e. DI. sIdIkIe bahu ja bAheDazIpUrvaka karyuM hatuM. zaheranA uttara taraphanA daravAjA, ane jene huM sI-pAthayana rAjAone mahela mAnuM chuM tenI vacamAM, mukhya mArganI bAjue, makAnanAM agiyAra vibhAgo Avela che, je vibhAgo sAMkaDI zerIothI eka bIjAthI judA pADela che. AmAMnA cAra vibhAgonA, mukhya mArga upara paDatA, mukha AgaLa eka eka pavitra maMdira che. AmAMnuM eka moTuM maMdira che te niHzaMka rIte bauddha maMdira che ane bAkInA traNa stUtra che je bauddha athavA jaina hovA joIe. vadhAre saMbhava te e jaina hovAnuM ja che. A agiyAre vibhAgomAM puSkaLa oraDAo ane prAMgaNo che. A vibhAgo sAmAnya vasavATa mATenA hatA ke nahIM, e eka carcAno viSaya che. je e svIkAravAmAM Ave ke e be mALanA hatA (ane e ochAmAM ochA be mALanA te havA ja joIe) te sAmAnya rIte dareka vibhAgamAM, uparanA bhAgamAM keTalAMka khullA prAMgaNe uparAMta e prAMgaNane pharatA 200 oraDAo haze ja. AthI spaSTa thAya che ke e vibhAgo sAmAnya prakAranA ekalavAyAM ghare na hoI zake. AgaLanA ahevAlamAM meM jaNAvyuM che ke e kaI khAsa kArya mATe banelAM hoya. grIke, sithIyo ane pAthayananA yugamAM, sau jANe che te mujaba takSilA eka prasiddha vizvavidyAlayanuM zahera hatuM, ane ethI ema mAnavuM ayauktika nathI ke-zaherane A khAsa vibhAga, je tenI eka sarakhA prakAranI racanA ane ghaNuM dharmonA maMdirothI judo tarI Ave che te, vizvavidyAlayanuM sthAna hoya ane makAnanA A moTA vibhAgamAM judA judA AcAryo (zikSaka) ane temanA ziSyo rahetA hoya. kAraNake ApaNe jANIe chIe ke mAnava zikSaNane lagabhaga dareka vibhAgo, jevA ke-vedanA jJAnathI laIne kAyadAo ane vaidhakanuM jJAna temaja hAthI pALavAnI kaLAthI mAMDIne nizAnabAjInI kaLA-e badhAnuM jJAna takSilAmAM ApavAmAM AvatuM hatuM, ane ahIM temaja bhAratavarSanA anya pradezamAM e acUka niyama hato ke vidyArthIone temanA guruo sAthe rahevuM paDatuM." -(A lejikala sarve opha InDiyA, enyuala rIperTa, 1926-27, pR. 110-111 uparathI anuvAdita. ) For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra00 ] zrI jaina satya prakAza | varSa sAtamuM takSazilA-vidyApIThamAM abhyAsa karanArAo alekajhAnDara dhI greTane guru eriSToTalane siddhAMta jenA siddhAMtanI sAthe keTalAka aMze maLato Ave che. eriSToTalanA siddhAMta saMbaMdhIne tattvajJAnane phelA grIka dezamAM A samaya para sArA pramANamAM thaela. mahAna tattvajJa sTAIka ane jhene je grIka dezamAM mahAna tattvajJAnI thaI gayA temanA siddhAMta ane jaina tattvajJAnamAM sAmya hevAnuM pratIta thAya che. A mahAna tattvajJAnIoe takSazilAnI vidyApIThamAM jena tattvajJAnane abhyAsa karela jaNAI Ave che. mauna rAjyakALa pachInA samayamAM A pradeza bekaTriIyana grIkenA hAthamAM Avyo. te samayamAM pazcima eziyA ane cInamAMthI vidyArthIo abhyAsa arthe AvatA. tema bauddha ane jaina zramaNa ahIMnI vidyApIThamAM ucca abhyAsa arthe dUra dUranA pradezathI AvatA. tathA maurya samrA candraguptanA rAjyamaMtrI cANakaya takSazilAnI vidyApIThamAM abhyAsa karela hato. je nIcenA ullekhathI jANavAmAM AvI zake che- "evamAdyanekasaMvidhAnakanidhAne tatra nagare'STadazasu vidyAsu smRtiSu purANeSu ca dvAsaptatau kalAsu bharata-vAtsAyana-cANAkyalakSaNe ratnatraye mantra-yantratantravidyAsu rasavAda-dhAtu-nidhivAdAJjana-guTikA-pAdapralepa-ratnaparIkSA-vAstuvidyA-puM-strI-gajAzvavRSabhAdilakSaNendrajAlAdi-grantheSu kAvyeSu ca naipuNacaraNAste te puruSAH prtyusskiirtniiynaamdheyaaH|" - zrI jinaprabhasUrivividha tIrthakalpa-(sighI jena graMthamAlA ) pATaliputra nagara kalpa pRSTha 62-70) artha A rIte aneka vidyAonA bhaMDArasamA e nagaramAM aDhAra vidyAo, smRtio, purANa ane 72 kaLAomAM bharata, vAtsAyana ane cANakayarUpI traNa ratno, maMtra-taMtrataMtranI vidyAomAM, rasavAda, dhAtuvAda, nidhivAda, aMjana, guTikA pAdalepa, ratnaparIkSA, vAstuvidA, puruSa, strI, gaja azva, vRSabha vagerenAM lakSaNamAM IdrajALa vagerenA graMthamAM ane kAvyomAM nipuNa thayelA evA e puruSa prAtaHsmaraNIya che. ' I. sa663-64 vIra nirvANa saMvata 1190-911 mAM jainAcArya paMDita yazodevasUri ke jeone janma nAgarakulamAM thaela hatA temane "takSazilA-vizvavidyAlaya"mAMthI sAhityanidhi" ane "ardhajaNa (2)" nAmanI padavIo maLI hatI. yataH nAgaravADavakulajaH sAhityapayonidhiryazodevaH / ajanIti biruddha vidito'jani jnitjgjnaanNdH|| . -(nAgapurIya tapagaccha paDhAvalI. puSTa 19-36 le. AcArya bhrAtRcaMdrasUri.) uparokta etihAsika ullekho parathI siddha thAya che ke sAtamI zatAbdi sudhImAM jaina zramaNane vihAra jJAnaprApti karavA mATe takSazilA paryata hatA. mauryavaMzIya samrATa azoka saMprati, dazaratha ane vRSasena yAne sobhAgasena vagere 1 vIrava zAvalImAM temane janma vikrama saM. 995 mAM thayAnuM jaNAvela che. 1 takSazilA kAvya-inDIyana presa prayAga. For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] takSazilA [ 201] rAjavIoe ahIMnI vidyAlayamAM vidyA prApta karela hatI. bauddhonI jAtane kathAomAM jaNAvyA pramANe ahIMnI vidyAlayamAM abhyAsa karatA keTalAka rAjaputronAM nAme maLI Ave che vANArasI(kAzI)ne rAjakumAra brahmadatta, magadharAjano putra aridama, kurudezane rAjakumAra sutasema. mithilAne rAjakumAra videha draprasthane rAjakumAra dhanaMjaya. kampila dezano rAjakumAra. mithilAne rAjakumAra suraci. evI ja rIte ahIMnA vidyAlayomAM ghaNuM rAjAonA rAjakumAro ucca prakAranuM zikSaNa meLavavA AvatA. evA ullekho maLe che ke takSazilAmAM eka AcArya pAse eka eka rAjakumAre adhyayana karatA hatA. A rAjakumAre potAnA AcAryane eka hajAra kArlApaNa phI ApatA ane tyAM rahI abhyAsa karI taiyAra thatA. jJAna meLavyA pachI svayaM avalokana dvArA zilpa Adine kriyAtmaka abhyAsa karavA yAtrA mATe nIkaLatA. pachI rAjadhAnImAM jaI yogyatA batAvI saphaLa rAjakartA nIvaDatA. mahAsutasoma jAtaka kathAmAM jaNAvela che ke-kurudezane rAjakumAra sutama takSazilAmAM abhyAsa arthe jAya che ane rastAmAM tene kAzI dezanA rAjakumAra brahmadatta maLela che. A banne sAthe tyAM jAya che, ane kevI rIte teo abhyAsa karI taiyAra thAya che tenI rasika kathA AmAM ApavAmAM AvI che. takSazilAnI pratyeka zALAnA, viziSTa adhyApakathI adhiSThita evI, 18 zAkhA saMpanna hatI. samasta bhAratamAM buddhinA pradezamAM A purAtana nagara Adhipatya bhagavatuM. - vidyApIThamAM nyAyazAstra, tarkazAstra, vyAkaraNazAstra, zilpakaLA, mUrtizAstra, citrakaLA Adi ghaNuM viSanuM jJAna saMpAdana karavAnuM mahAna kSetra hatuM. ahIMnA keTalAka vidyAlaya judA judA viSaya mATe sthApita thayela hatAM temAM "sarakApa" vibhAgamAMnI vidyApITha I. sa. pUrve pahelA saikAmAM sthApita thaI hatI ane I. sa. bAramA saikAmAM musalamAnomAM bakhtIyAra khilajInI AgevAnI nIce ghaNuM sthAne ane vidyAlayone nAza thayo. prAte--vidvAna vAcaka! bhAratavarSamAM rAjyaviplavo ane dharmaSanA kAraNe jenA purAtana ghaNuM sAhityo puSyamitra ane musalamAnonA rAjyanA samayamAM nAza thayuM che, je bInA jANItI che. tethI karIne ApaNuM sAhityamAMthI purato ItihAsa maLI zakatA nathI. AkalejIkala khAtAe karela zodhakhoLanA pariNAme ApaNane temAMthI kaMika aMze jANavA maLI zake che, e bInA bhUlavA jevI nathI. takSazilAnuM khodakAma haju thoDuMka thayuM che. mane khAtrI che ke jo zodhakhoLa khAtA taraphathI puratuM khodakAma thaI jaze te jenenA purAtana avazeSo maLI AvavA saMbhava che. kamanasIbe hIMda bharamAM jene taraphathI eka paNa saMzodhanakhAtuM sthapAyela nathI. tene laIne teo pitAnA pUrvajonI aitihAsika ghaTanA bahAra lAvI zakatA nathI e ghaNuM khedane viSaya che. AzA che have pachI paNa jAgrata thaIne A saMbaMdhamAM ApaNe kaMIka karIzuM. 1 maurya sAmrAjyaka itihAsa pRSTha 678-79. For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir takSazilAkA vidhvaMsa lekhaka- zrImAn DA. banArasIdAsajI jaina, ema. e., pIeca. DI., lAhora takSazilA bhAratIya saMskRtikA eka ati prAcIna tathA prasiddha kendra thA, jo Aja zatAbdiyoMse ujar3A par3A hai| isake avazeSa paMjAbameM rAvalapiMDI nagarase 20 mIla uttarakI ora TeksilA relave sTezanake pAsa vidyamAna haiM / isakI khudAIkA kAma kucha varSa pUrva sara' jaoNna maoNrzala 'kI dekharekhameM Arambha huA thA / isake ullekha bhAratake prAyaH sabhI brAhmaNa, jaina tathA bauddha - sAhityoMmeM prApta hote haiM / brAhmaNa-sAhitya meM isakA sambandha janamejayase hai, jisane nAgayajJa karake takSakanAgako parAjita kiyA thA / ' bauddha - sAhitya meM takSazilA eka vizAla vizvavidyAlayake rUpameM AtI hai / yahA~ aneka bauddha vihAra haiM, jinameM bar3e bar3e vidvAn bhikSu rahA karate the / vidyAdAna hI inake jIvanakA parama lakSya thA, aura inase vidyA prApta karaneke lie vidyApremI dUrastha dezoM se Ate the / isa bAta kI puSTike lie cInI-yUnAnI Adi videzI dUtoM, yAtriyoM tathA lekhakoMke kathanakA Azraya lenA par3atA hai 2 jaina - sAhitya meM takSazilAkA varNana Adi tIrthaGkara zrI RSabhadevake kAla taka pahuMcatA hai / dIkSA grahaNa karate samaya bhagavAn RSabhadevane apanA sArA rAjya apane putroMmeM bAMTa diyA / bharatako ayodhyAkA rAjya milA aura bAhubalIko takSazilAkA / phira jaba bharata digvijayake lie nikalA, to usake bhAI bAhubalIne usakA virodha kiyA / ghora yuddha huA, parantu RSabhadevake upadeza se bAhubalIne bharatakI adhInatAko aGgIkAra kara liyA / eka bAra vihAra karate hue RSabhadeva takSazilA nagarIke nikaTa A pahuMce / bAhubalIko sUcanA milI / dUsare dina prAtaH vaha bhagavaddarzanake lie AyA to udyAnako khAlI pAyA / bhagavAn kahIM anyatra cale gaye the / bAhubalIko asIma kheda huA / isake upalakSya meM bAhubalIne bhagavAn AdinAthake padabimba banavAye | 1 mahAbhArata, lAlora 1997 Adiparva a0 3, zlo0 20, 172. 2. triSaSTizalAkApuruSacarita, prathama parva, bhAvanagara 1992 sarga 3, zlo0 17; zrI vijayAnaMdasUriH jaina tattvAdarza, utarArddha, ambAlA 1993, pR. 376 / 3 triSaSTi0 parva 1, sarga 5 paumacariya, bhAvanagara, pR0 16, zlo0 38, 40, 41. 4 triSaSTi0 parva 1, sarga, 335-85 / maheMdraprabhasUri : vidhipakSagacchIya paJcapratikramaNa bambaI, pR0 254, zlo0 56-8 yahI varNana haribhadrasUrikRta Avazyakaniryukti; tathA darzanaratnAkarameM bhI AtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] takSazilAkA vivaMsa [203] yadyapi inakA koI avazeSa abhItaka nahIM milA, tathApi takSazilAke 50 yA 60 mIla dakSiNakI ora siMhapuranAmaka eka aura prAcIna nagara thA ( vartamAna kaTAsarAjake pAsa muurtigraam)| cInI yAtrI hyUnacAMgane likhA hai-" yahAM ( siMhapurameM ) zveta paTadhArI pAkhaNDiyoMke Adi upadeSTAne bodhiko prApta kiyA, aura prathama dezanA dii| isa ghaTanAkA sUcaka eka zilAlekha bhI yahAM rakkhA huA hai| pAsa hi eka devamandira hai| jo loga yahAM Ate haiM ve ghora tapasyA karate haiN........|" sambhava hai ki RSabhadevasvAmI yahAM pahuMce hoM au yahIMse bAhubalIko samAcAra |mlaa ho| aura yahIM para darzanArtha Akara ve nirAza hue hoN| jaina avazeSaH-jaina-sAhityameM takSazilAkA jo varNana AtA hai usake AdhAra para isa nagarIko jainadharmakA eka bar3A bhArI kendra mAnanemeM koI Apatti na honI caahie| isase yaha bhI siddha hotA hai ki yahAM aneka jaina mandira tathA stUpa hoMge, jinameMse kaI niHsaMdeha ati sundara aura ati vizAla bhI hoNge| para aba vahAM koI aisA avazeSa nahIM milA, jisako nizcita rUpase jaina kahA jA sake / kevala do stUpa hI aise haiM jinake viSayameM sara jaoNna mArzalane likhA hai:-" aba merA vizvAsa hai ki sirakapake efa (F) aura jI (G) blokake choTe mandira inhoM (jaina ) mandiroMmeMse haiM / pahale maiM ina mandiroMko bauddha-mandira samajhatA thaa| parantu aba eka to inakI racanA mathurAse nikale hue AyAgapaTToM para utkIrNa jaina stUpoMse milatI hai, aura dUsare inameM aura takSazilAse aba taka nikale hue bauddha-mandiroMmeM kAfI bhinnatA hai / ina kAraNoMse aba maiM inako boddhakI apekSA jaina stUpa hI mAnatA huuN| yadyapi isa nizcayake lie abhI taka akATya pramANa nahIM milA / ' takSazilA kA vidhvaMza:-takSazilAkA vidhvaMsa vikramakI pAMcavI zatAbdike lagabhaga mAnA jAtA hai / sara jaoNna maoNrzalake matAnusAra yahAMkI vimala aTTAlikAoMko miTTImeM milAnevAle turuSka hI the| inakA yaha anumAna candraprabhasUrikRta prabhAvakacarita ke mAnadeva-prabandhake AdhAra para hai jo isa prakAra hai:___ " saptazati nAma dezameM koraMTaka nAma nAgara thA-jahAM bhagavAn mahAvIrakA mandira thA / vahAM upAdhyAya devacandra rahate the / vihAra karate hue ve eka bAra banArasa A pahuMce / vahAM inako AcArya-pada milA aura ye vRddhadevasUrike nAmase prasiddha hue| antameM pradyotanasUriko apane paTTapara biThA kara zrIzatrujayatIrtha para anazana karake svarga sidhaare| (4-16) 5 bIla budhisTa rikaoNDarja oNpha vesTarna varlDa, laMDana 1884, bhAga 1, pR0 143-45 / 6. sara jaoNna mArzala: Arkeolojikala sarve oNpha iMDiyA, ainyuala riporTa 1914-15,pR0 2. 7. prakAzita bambaI 1909, pR0 191-96 / 26 For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [204] zrI jene satya prakAza [15 sAta - "vihAra karate hue pradyotanasUri namula () meM Ae / vahAM zrIjinadatta aura dhAriNI ke putra mAnadevako vairAnya utpanna ho gayA aura usane dIkSA lelii| usane zAstroM kA khUba adhyayana kiyA / samaya pAkara ve candragacchake AcArya bane / jayA aura vijayA nAmakI do deviyAM-mAnadevakI sevikAeM bana gaI / (17-26) ___ " aba aisA huA ki takSazilAmeM jahAM 500 mandira the bhayAnaka bImArI phaila gii| loga dhar3Adhar3a marane lage / nagarameM ghora cItkAra maca gayA / koI kisIkA na rahA, sabako apanI apanI paDI thI / gIdha aura kauvoMke lie subhikSa ho gyaa| gharoMmeM durgandha phaila gii| mandiroM meM pUjA banda ho gii| yaha mahAmArI kisI prakAra bhI zAMta na hotI thii| yaha dekha zAsanadevIne prakaTa hokara kahA : ' mlecchoMke ghora atyAcArase taMga Akara saba devIdevatA yahAMse cale gae haiM / Ajase tIsare varSa turuSkoM dvArA takSazilAkA vidhvaMsa ho jAegA / isakA upAya yahI hai ki tuma saba loga isa nagarako choDakara dUsare dUsare sthAnoM ko cale jaao| (27-41) dUsarA upAya pUchane para devIne kahA-" naDalameM guru mAnadeva Tahare hue haiM-unake caraNoMkA prakSAlanajala lAkara apane apane gharoMko chiDako / isase bImArI dUra ho jaavegii|" yaha kahakara devI antardhAna ho gaI / (42-44) "takSazilA nivAsiyoMne zrAvaka vIradattako AcArya mAnadevasUrike pAsa bhejaa| usane vahAM pahuMcakara AcAryadevako dhyAnastha dekhA / pahale to usake manameM unake prati bahuta zraddhA huI, parantu phira vaha socane lagA ki inhoMne mujhe dekhakara kapaTadhyAna dhAraNa kara liyA hai| isa para zrImAnadevasUrikI sevikA jayA tathA vijayAne use adRSTa bandhanoMse bAMdha diyA / "antameM gurudevane use zikSA dekara chuDavA diyA / tadanantara usane takSazilAvAsiyoMkA duHkhvRtAnta sunaayaa| mAnadevasUrine vahAM jAnese to inkAra kara diyA, parantu use eka zAnti-stavana pradAna kiyA aura kahAH-'isI stavanako pahale kamaThane par3hA thA / isake kAraNa hI takSazilAkI mahAmArI prazAnta hogii| takSazilA lauTakara vIradattane yaha stavana saMghako de diyA / isake par3hanese kucha dinoMmeM vahAMkA upadrava zAnta ho gayA / ( 45-75) __"isake 3 varSa pIche usa vizAla nagarI takSazilAkI turuSkoMne ITase IMTa bajA dii| "bar3e bUDhoMse sunA jAtA hai ki vahAM pItala tathA pASANakI jo pratimAeM thIM ve abhI taka bhUmigRhomeM vidyamAna haiM / (76-77 )" mAnedamrari-jaina-paTTAvaliyoM tathA anya granthoM meM mAnavadeva nAmaka kaI AcaryoMkA varNana AtA hai, jaise ___8 yahI varNana saMkSipta rUpase devavimalagaNike hIrasaubhAgya( bambaI )meM pR0 163-64 para AtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dIpotsavI a ] takSazilAkA vidhvaMsa 1 - mAnadevasUri jo vRddhadevasUrike ziSya pradyotanasUrike ziSya the / 8 - ( kharataragaccha paTTAvalI: " tapagacchapaTTAvalI 10 ) 2 - samudra ke paTTadhara mAnadeva - ( kharataragaccha paTTAvalI: tapagacchapaTTAvalI ) 3 - pradyumna ke paTTadhara mAnadeva, " upadezavAcya " tathA anya granthoMke racayitA / - ( tapagacchapaTTAvalI ) 4 - bRhadgacchIya mAnadeva - inake ziSya upAdhyAya jinadattake ziSya haribhadra hue / ( mohanalAla da0 dezAI: jainasAhityano saMkSipta itihAsa, bambai 1989, pR0 163 ) 5 - nivRttigaccha mAnavadevasUri- inake ziSya zIlAcArya saM. 925 meM hue / -( dezAI: jai. sA. saM. i0 pR0 181 ) hamAre prabandhake nAyaka inameMse pahale hI hai, kyoMki prabandhameM spaSTa likhA hai ki yaha vRddhadevasUri paTTadhara pradyotanasUrike paTTadhara the / pAvaliyoM ke AdhAra para anumAna kiyA jA sakatA hai ki yaha mAnadevasUri vikramakI pAMcavI zatAbdi meM hue hoMge / 9 kharataragaccha paTTAvaliyoMke lie dekho: iNDiyana eMTikurI, jilda- 11, pR0 245-50 muni jinavijayaH - kharataragacchapaTTAvalI saMgraha pR0 19 10 tapagacchapaTTA valiyoMke lie dekho: - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 090 iNDiyana eMTikurI, jilda - 11 pR0 250-56 jaina sAhitya saMzodhaka, khaNDa 1 tRtIya aGka pariziSTa - pR. 1-64 zrIvijayAnandasUri : jainatattvA darza, ambAlA 1935, uttarArddha, pR0 496 - 500 000 'zrI jaina satya prakAza'nA be mahattvanA akA [ 205 ] kramAMka 43 A aMkamAM jainazAstromAM mAMsAhAranuM vidhAna hovAnA AkSepone zAstra ane yuktinA AdhAre sacoTa javAba ApavAmAM Avela che. For Private And Personal Use Only mUlya-cAra AnA [mbha 42mAM pazu yA saMbaMdhI se che. bhUya-tra mAnA] kramAMka 45 A aMkamAM kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcAryanA jIvana saMbaMdhI vividha lekhA ApavAmAM AvyA che. mUlya-traNa AnA zrI jainadhama satya prakAzaka samiti jesiMgabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda 100
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir trikAlAbAdhita jainazAsananI ArAdhanA lekhaka-zrImAna zeTha kuMvarajI ANaMdajI, bhAvanagara janazAsana trikAlAbAdhita eTalA mATe che ke tenA prakAzaka sarvajJa che. teo rAga dveSathI sarvathA rahita thayelA hovAthI asatyano aMza paNa temanA kathanamAM AvavAne saMbhava nahote. A jainazAsanane pUrvakALamAM koI bAdhA karI zakyuM nathI, vartamAnakALamAM karI zakatuM nathI, ane bhaviSyamAM karI zakavAnuM nathI. e zAsananA prakAzanA sarvonI pachI temanA gaNadhara mahArAjA ane aneka dhuraMdhara AcAryo moTI saMkhyAmAM thayA che. temaNe e zAsananI sthiti akhaMDa jALavI rAkhI che. zrI bhadrabAhusvAmI, umAsvAtI vAcaka, zrI devarkiMgaNi kSamAzramaNa ane zrI haribhadrasUri mahArAjAe A zAsanane dIpAvyuM che. zAsananuM kArya avicchinnapaNe cAlI zake te mATe yogya yojanA karI, zrI devarkiMgaNi kSamAzramaNa mahArAje Agama graMthane lakhAvIne je mahAna upakAra karyo che tene mATe kayA zabdomAM upakAra mAnava te kahI zakAya tema nathI. temanI pachI paNa aneka upakArI puruSo thaI gayA che. vikramanA teramA saikAmAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya thayA ke jemaNe aneka viSayamAM zA ne graMthanI racanA karIne zAsananI samRddhimAM vRddhi karI. A mahApuruSanI joDanA bIjA koI puruSa thayelA jaNAtA nathI. emaNe rAjyasahAya ane devasahAya uparAMta AtmasahAya vaDe aparimita upakAra karyo che. emanAM caritra nAnAM moTAM ghaNAM prasiddha thayelAM hovAthI ahIM te saMbaMdhamAM vizeSa lakhavAnI AvazyakatA nathI. je zAsanamAM AvA mahApuruSe thayA te apUrva zAsanane pUrA punyodayathI pAmIne tenA ArAdhanA mATe banatA prayatna karavA joIe. pharI pharIne AvI sAmagrI maLavI durlabha che. atyAre maLelI sAmagrI sAdhAraNa prayAsanuM phaLa nathI, paraMtu pAchalA aneka bhavomAM karelA asAdhAraNa prayAsanuM phaLa che. te tene saphaLa karavA mATe sujJa janoe pramAda kare na joIe. A AryakSetra, uttama kuLa, devagurudharmanI jogavAI, dharma sAMbhaLavAnI IcchA, dharmanuM zravaNa, dharmanI ruci, ArAdhanA karI zake tevuM zarIra, pUratuM AyuSya ane Arogya-A badhA vAnAM maLyA chatAM je sArI rIte dharmArAdhana karIne A manuSyabhava saphaLa karavAmAM na Ave to ApaNuM jevo nirbhAgI keNu? mATe nirbhAgI na gaNAtAM saddabhAgImAM nAma lakhAya tema prayAsa karavo ghaTe. jJAna darzana cAritranI ArAdhanA kare, bIjA pAse karAve, karanArane uttejana Ape, tene sahAya kare, avalaMbanabhUta thAo ! zAsanane virodha bhUle cUke karazo nahIM. zAsananA virodhIothI cheTA raheje, tene saMsarga paNa pAyamAla karaze. zuddha mArgane oLakhe ! zuddha mArge cAle ! zuddha prarUpaka, zuddha mArgoSI temaja zuddha mAge pravRtti karanAra ApaNuM AcAryAdikanA saMsargamAM raho ! ne banI zake teTaluM ArAdhana kare jethI AvI ne AvI sAmagrI pharIne paNa prApta thAya ane svalpakALamAM AtmA saMsArano pAra pAmI mokSamAM jAya. tathAstu ! For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadrAvatI [ kacchanuM eka prAcIna mahAtIrtha | lekhaka pU. muni mahArAja zrI vidyAvijyajI. rahe che ullu gulazanamAM, hato jyAM vAsa bulabula mayUrA jyAM hatA tyAM rAga, gAye kAgaDAo che. kaccha eka mahApurAtana deza che, e vAta samajAvavA jevI nathI rahI. prAcIna kAlanA A kaccha dezamAM evI nagarI hovAnuM saMbhavita che, ke jenI jAhejalAlI dezadezAntamAM phelAyelI haze ane temAMye kacchadeza hamezAMthI dariyA kinAre Avelo deza hovAthI e dariyAkAMThAnAM zahere mahAbaMdare tarIke-vyApAranAM kendrasthAna tarIke prasiddha hoya, e paNa svAbhAvika che. kacchamAM "bhadrezvara" nAmanuM eka gAma che, ke je kacchanI mudrA tAlukAmAM AveluM che. A bhadrezvara e prAcIna jamAnAnI "bhadrAvatI nagarI. bIjA zabdomAM kahIe to caudamI zatAbdinA prAraMbhamAM thayelA mahAdAnI jagaDuzAhanI je bhadrAvatInuM varNana jenA graMthamAM Ave che, te A ja bhadrAvatI. eka kALe je nagarInI bhAgoLamAM ja dariyo uchALA mArI rahyo haze, jyAM hajAre vahANonI Ava-jAvathI ane lekenA kolAhalathI kAna paDayuM saMbhaLAtuM nahi haze, moTAM moTAM zikharothI AkAzane sparza karI rahelAM maMdiranA ghaMTAnA gAjI rahyA haze, mATI moTI aTTAlikAothI suzobhita asaMkhya mahele pitAnI suMdaratA batAvavA spardhA karI rahyA haze ane jyAM aneka prakAranA bAgabagIcAo judI judI jAtanAM puSpanI saurabha mAilo sudhI phelAvatA haze, te bhadrAvatI nagarI Aje- "rahe che ullu gulazanamAM, hato jyAM vAsa bumbulano, mayUrA kyAM hatA tyAM rAga, gAye kAgaDAo che." A kathananI satyatA zAbIta karI rahI che. parivartanazIla saMsAramAM ema thatuM ja AvyuM che. - bhadrAvatI nagarIne ItihAsa bahu jUne batAvavAmAM Ave che. kahevAya che ke mahAbhAratamAM varNavelI yauvanAzva rAjAnI nagarI, te A ja bhadrAvatI ane pAMDavoe azvamedhana ghoDo paNa ahIM ja bAMdhyo hato. uparanI vAta to bahu pirANika che. paNa jene ApaNe ItihAsakALa kahIe, e samayanAM pramANa laIe tepaNa bhadrAvatI eka prAcIna nagarI hatI, ema siddha thAya che. bhadrAvatIne ItihAsa atyAranA "bhadrezvaranA jaina maMdiranI sAthe ghaniSTa saMbaMdha dharAve che. vikrama saMvatathI cAraso pacAsa varSo pUrve, eTale AjathI lagabhaga 2444 varSa upara, A nagarInA devacaMdranAmanA eka jaina dhanADhaye eka vizAla jainamaMdira banAveluM. evuM eka tAmrapatra uparathI jaNAyuM che. A tAmrapatramAMnA ullekha pramANe vIra ni, saM. 23 mAM A maMdIra banyuM. A mULa tAmrapatra bhujanA kaI yati pAse che, ane tenI nakala bhadrezvaranA maMdiramAM sAcavI rAkhela che. tema ja kacchanI bhUgoLamAM paNa chapAyela che. vikrama For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 208 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM saMvata AThathI daza sudhI bhadrAvatI nagarI paDhIyAra jAtinA rAjaputanA hAthamAM hatI, ema zrIyuta lAlajI mulajI jozI potAnA "kacchanI lokakathA" nAmanA pustakamAM lakhe che. junI bhadrAvatInA je avazeSo ahIM dRSTigocara thAya che, temAM jagaDuzAhe baMdhAvelI juDIA vAva" "mANezvara cokhaMDA mahAdevanuM maMdira,'pulasara talAva', 'AzApurImAtAnuM maMdira" "lAlazA bAjapIrane kuba," "sela thAMbhalAnI mada, " "piMjarapIranI samAdhi ane khImalI majIda -Ama hiMdu-musalamAna saMskRtinA aneka avazeSe ahIM mejUda che. temAMnA keTalAka upara ane keTalAka pALIyAo upara zilAlekha paNa che. dAkhalA tarIke AzApurAnA maMdiranA eka thAMbhalA upara saMvata 1158no lekha che. keTalAka pALIyAo upara saMvata 1318nA lekhe che. cokhaMDA mahAdevanA maMdiranI DelInA eka oTalAnA caNelA pattharamAM saMvata 115ne siddharAja jayasiMhanA samayano lekha che. kahevAya che ke A paththara dudhIyAvAlA maMdiramAMthI lAvIne besAravAmAM Avyo che. vIso varSa upara devacandra nAmanA gRhastha banAvelA mahAvIrasvAmInA maMdirane je ullekha upara karavAmAM Avyo che, te maMdirano jIrNoddhAra kumArapAla rAjAe paNa karAvyAno ullekha maLe che. te pachI je jagaDuzAhanuM nAma upara levAyuM che, te jagaDuzAhe A maMdirano jIrNoddhAra karAvyo. A jagaDuzAhe dezanA rakSaNa mATe aDhaLaka dravya kharAnAM pramANe ItihAsa prasiddha che. "varadhavalaprabaMdha mAM je "velApura baMdara'nuM nAma Ave che te A ja "bhadrAvatI' hatuM, ema paNa ItihAsakAro mAne che. A prasaMge ApaNe mahAdAnI jagaDuzAhanI dAnavRtti jarA joIe. hindustAnamAM paDelo panaratara dukAla (1315) ItihAsa prasiddha che. jagaDuzAhanuM caritra kahe che ke, te vakhate bhadrAvatI, vAghelAne tAbe hatI. jagaDuzAhe temanI pAsethI pitAne kabaje lIdhI. ane A duSkAlamAM eTaluM badhuM dAna karyuM, ke AkhA dezane duSkALanI asara na thavA dIdhI. bale kavio kalpanA kare che ke, dukALane paNa khUba khabara pADI dIdhI, ane ene kahevuM paDayuM mela jagaDuzAha jIvate, (ka) pharI na AvuM tArA dezamAM." jagaDuzAhanA dAnanuM anumAna ApaNe eTalA uparathI karIzuM ke, emanI judA judA dezamAM aneka dAnazAlAo cAlatI hatI. revAkAMThA, seraTha ane gujarAtamAM 33, mAravADa ghATa ane kacchamAM 30, mevADa, mAlavA ane hAlamAM 40 ane uttara vibhAgamAM 12 ema emanI satrazAlAe (dAnazAlAo) hatI. vaLI emaNe 8000 muMDA vizaladevane, 12000 muMDA siMdhanA hamIrane, 21000 muMDA dilhInA sulatAnane, 18000 muMDA mAlavAnA rAjAne, ane 32000 muMDA mevADanA rAjAne anAjanA ApyA hatA. vaLI A ja arasAmAM maMdirano jIrNoddhAra karIne paNa hajAre chene cha ApI sukhI karyA hatA. je nagarImAM AvA dAnavIra maujUda hatA te nagarInI jAhojalAlI kevI haze, enI kalpanA karavI jarA paNa kaThina nathI. - bhadrAvatI e baMdara hatuM. vyApAranuM moTuM mathaka hatuM. e vAta ItihAsakAroe sthira karI che. zrIyuta sAkSaravarya DuMgarazI dharamazI saMpaTa potAnA "kacchanuM vyApArataMtra' nAmanA pustakamAM lakhe che For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] bhadrAvatI [20] kacchanI prAcIna bhadrAvatI eka sarasa baMdara hatuM. ane tyAM vepAra ane tyAMnuM vahANavaTu ati vikAsane pAmyAM hatAM. teramA saikAmAM e bhadrAvatImAM jagaDuzAha nAme moTA vepArI thaI gayo che. e bahu dhanavAna hato. tenI aneka peDhIo dUra dezAvaramAM hatI. tenAM vahANo jagatanAM baMdaramAM kIMmatI mAla laI Ava-jA karatA hatAM. emaNe bhadrezvaramAM moTuM jenaprAsAda bAMdhyuM che, je adyApi paryanta jena bhAIonuM yAtrAnuM sthala jaNAya che. kacchamAM saMvata 1315nI sAlamAM bhAre anAvRSTi thaI, leke ane jAnavare bhayaMkara duSkALanA paMjAmAM sapaDAyA hatA. te vakhate jagaDuzAhe pitAnA bhaMDAra kholI manuSyone annavastra, ane jAnavarone cAro pUro pADyo hato. eNe lAkha rUpiyA dharmAdA mATe kharacyA hatA." pR. 6-7. A badhA uparathI e nakkI thAya che ke, A bhadrAvatI eka vakhate jabara nagarI hatI, ane dezadezAMtaronI sAthe vyApArane saMbaMdha dharAvatuM eka moTuM baMdara hatuM, e vAta cekasa che. ane te cadamI zatAbdi sudhI to pura jAhojalAlIvALuM zahera hatuM. paNa, te pachI to tene paDato kALa Avyo hoya ema jaNAya che. bhadrAvatI nagarI zAthI bhAMgI? e saMbaMdhI khAsa kAMI pramANa malatuM nathI. paNa enA je khaMDere vagere avazeSa dekhAya che, te uparathI ema anumAna thAya che, ke dharatIkaMpane lIdhe A nagarI daTAI gaI hovI joIe. A saMbaMdhamAM zrIyuta lAlajI mUlajI jozI pitAnA "kacchanI lokakathAo" nAmanA pustakamAM eka sthaLe bhadrAvatI upara noTa lakhatAM lakhe che ke - vikrama saMvata 8 thI 10 sudhI te "paDhIyAra' nAmanI eka zUravIra rAjaputa kAmanA hAthamAM hatuM. te pachI vAghelAonA hAthamAM AvyuM, te pachI samA jAma jADejAonA hAthamAM gayuM. e rIte ApaNe jezuM to vikrama rAjyanI teramI zatAbdinI chellI pacIzImAM bhadrezvara jADejA rAjaputonA hAthamAM AvyuM hatuM. paraMtu paDhIyAra rajaputonI hakumata jatAM, zaheranI unnati, samRddhi paNa haTavA lAgyA. dharatIkaMpathI thayelA pheraphAro ane uparAuparI paDela duSkAnA kAraNe, tathA rAjyanA parivartananA lIdhe A samRddhizAlI zahera dinapratidina patana tarapha ghasaDAvA lAgyuM." pR. 54-55. paNa, kharI rIte caudamI zatAbdi sudhI te A nagarI purajAhojalAlImAM hatI. bezaka vidvAna lekhaka kahe che tema, dharatIkaMpa ane duSkALa upara duSkALa paDavAnA kAraNe ane haMmezAM banatuM AvyuM che tema, caDatI paDatInA niyame caudamI zatAbdithI A nagarInuM patana zarU thayuM e vAta te kharI che. jo ke, AvI itihAsaprasiddha bhadrAvatI nagarI atyAre khaMDero-tuTayATayA avazenA AkAramAM ja dekhAya, paraMtu A junI bhadrAvatInA khaMDeranI najIka ja eka bhadrezvara" nAmanuM gAma che. kacchanA mudrA tAlukAnuM A gAma gaNAya che. A gAmamAM traNathI sADAtraNa hajAra mANasanI vastI che. ThakarAtanuM A gAma che. A gAma navuM vasAvela che. A gAmanI utpattinA saMbaMdhamAM rAvasAheba maganalAlabhAI khakhkharano mata che ke jAma rAvalanuM thANuM junA bhadrezvaramAM hatuM. tene guMdIyAlIvAlA rAyaghaNajInA bhAI merAmaNajIe e thANuM uThADIne sara karyuM. tenA dIkarA DuMgarajIe tene toDIne navuM bhadrezvara baMdhAvyuM. e vAtane Aje cAraso varSa thayAM che." For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra10 ] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM A bhadrezvarathI pUrvamAM lagabhaga aDadhA mAIla dUra aneka zikharethI suzobhita jenamaMdira aneka dharmazAlAo vagere eka moTuM dhAma che. Ane "vasahI' kahevAmAM Ave che. A maMdira te ja che, ke jeno ullekha upara karavAmAM Avyo che. ane je bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachI 23 varSe eTale AjathI lagabhaga 2444 varSa upara A ja bhadrAvatInA devacaMdra nAmanA gRhastha baMdhAvyuM hatuM. prAraMbhamAM, A maMdiramAM pArzvanAthanI mUrti sthApana karavAmAM AvI hatI. te pachIne itihAsa kAMI jANavAmAM Avyo nathI. paNa kumArapAla rAjAe, ane saMvata 1315 mAM jagaDuzAhe A maMdirano jIrNoddhAra karAvyAnI vAta pahelAM kahevAmAM AvI che. kahevAya che ke jyAre bhadrAvatI bhAMgI paDI, tyAre A maMdira eka bAvAnA hAthamAM AvyuM. bAvAe prabhunI mUrti upADI bhoMyarAmAM rAkhI dIdhI. tyArapachI jenee saMvata 1622 mAM mahAvIrasvAmInI mUrti padharAvIne pratiSThA karI. te pachI to pelA bAvAe paNa pArzvanAthanI mUrti jenone pAchI meMpI. A pArzvanAthanI mUrti hAla maMdiranI pAchaLa eka devakulikAmAM maujUda che. kahevAya che ke, bIjI vAra paNa e prasaMga Avele, ke maMdirano kabaje tyAMnA ThAkaranA hAthamAM gayele, paNa pAchalathI ThAkora pAsethI jenoe laIne saMvata 1920 mAM rAvathI dezalajInA putra rAvazrI prAgamalajInA samayamAM jIrNoddhAra karyo. chellAmAM chello jIrNoddhAra saMvata 1939 nA mahA suda 10 ne divase mAMDavInivAsI zeTha moNazI tejazInAM patnI mIThIbAIe karAvyo hato. bhadrezvaranA A maMdiranI racane khUba khubIvAlI che. samatala jamInathI maMdirane gabhAre ghaNe UMce ane dUra hovA chatAM, lagabhaga so ke-tethI vadhAre phUTa dUrathI paNa mukhya mUrtinAM darzana thaI zake che. 4504300 phUTanA cogAnamAM A maMdira AveluM che. mukhya maMdiranI cAre tarapha bAvana nAnI nAnI derIo che. cAra moTA ghummaTa ane be nAnA ghummaTe che. ghaNuM moTA evA baso aDhAra thAMbhalA che. maMdiranI cAre tarapha ane kampAuMDathI bahAra paNa mAMDavI, bhUja ane bIjAM gAmo taraphathI banelI aneka dharmazAlAo che. eka meTo upAzraya che. vacamAM vizAla suMdara coka che. | dara varSe phAgaNa suda trIja, cotha, pAMcamane meLo bharAya che. pAMcame dhUmadhAma pUrvaka dhvajA caDAvavAmAM Ave che. meLAmAM samaya pramANe hajAro mANaso Ave che. A maMdirane vahIvaTa "vardhamAna kalyANajI" e nAmanI peDhI dvArA cAle che. bhUja, mAMDavI ane kacchanA bIjAM gAmonA AgevAna gRhastha A peDhInA vahIvaTadAra che. kamITInA pramukha bhujanA nagarazeTha sAkaracaMda pAnAcaMda che. pATaNanA rahIza ane muMbaInA mahAna vepArI dharmapremI zeTha nagInadAsa karmacaMda, saMvata 1983 mAM kacchanI yAtrAe hajAro mANasonI medanIvAle sadha lAvelA ane A tIrthanI yAtrA karelI, tyArathI A tIrthanI prasiddhi vadhAre thaI che. kharekhara, tIrtha bhavya ane darzanIya che. - bhadrAvatI bhAMgI, paNa bhadrAvatInAM avazeSo ane bhadrAvatInuM A bhavya maMdira bhadrAvatInI bhavyatAne haju paNa paricaya karAvI rahyAM che. kacharAjya A sthAnanI zodhabeLa karAve te ghaNI vastuo malI zake. For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI jaina satya prakAza' dIpeAtsavI aMka zrI jinamUrti mahuDI [ paricaya mATe jue pR. 215] Alounce I', AIMEDABAD. [ citra 1ne bleka maLI nahI zakavAthI nathI ApyA. A blAka 'zrI jaina satyaprakAza'nA aMka 5-6mAM tathA varSa 9nA aMka 11mAM chapAyela che ] [ zrI sArAbhAI navAbanA saujanyathI ] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Private And Personal zrI RSabhadevajI, mahuDI [paricaya mATe jIe pR. 215] zrI sArAbhAI navAmanA saujanyathI ]
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAramA saikA pahelAMnI prAcIna dhAtupratimAo [ lekhaka : zrIyuta sArAbhAI maNilAla navAba, ema. Ara. e. esa, amadAvAda ] meM che. rata varSanI traNe mukhya saMskRtiemAM ghaNA prAcIna samayathI mUrtipUjAnI bhAvanA saMskRtinA abhyAsIe mATe zrIyut TI. e. geApInAtharAve Hindu Iconography ( hiMdu mUrtividrAnazAstra ) nAmanuM pustaka cAra vAlyumamAM prasiddha karyuM che. Buddhist Iconography ( bauddha mUrtividhAnazAstra ) nAmanuM pustaka bauddha saMskRtinA abhyAsIe mATe DaoN. vineyASa bhaTTAcArya lakhyuM che je AkasapharDa yunivarsiTI presanI muMbainI zAkhAe prasiddha karyuM che. prAcIna jainAcAryoe jinamadiranA nirmANa ane mUrtividhAnanAM zAstro racelAM hovA chatAM, temaja aneka kaLAmaya jinamaMdira, jinapratimAe tathA anya yakSa yakSiNInI pratimAe vidyamAna hAvA chatAM ane jetenI pAse akhUTa saMpatti hovA chatAM jaina mUrtividhAnazAstrane prasiddhimAM lAvavA mATe joie tevA prayatna karavAmAM AvyA nathI. ' thADA chUTAchavAyA prayatnA jarUra thayA che. dA. ta. zrIyuta 5. bhagavAnadAsa jaina, jayapuravALAe Thakkara kRta vAstusAra nAmane graMtha gujarAtI tathA hiMdI bhASAMtara sahita prasiddha karyAM che, paraM'tu zilpanA pAribhASika sarkatA aMge temAM keTalIka bhUlA rahI javA pAmI che. zilpazAstrI na`dAza'kara mistrIe paNa * zikSaratnAkara ' nAmane graMtha gujarAtI bhASAmAM aneka citrA sahita prasiddha karyAM che. temAM paNa jaina tIrthaMkarAnA varNanA vanamAM mULa zlokAnA bhAvAnI nIce khulAsA ApyA nathI. vAdarAnivAsI zrIyuta umAkAta premAnaMda zAha ( muMbAi mahAvidyAlaya Bombay University taraphathI AAlarazIpa meLavIne) ane muMbaInA vikaTerIyA myujhIyamanA curator zrIyuta zAMtilAla upAdhyAya paN Jain lconography saMbaMdhI nibaMdha mATe chellAM keTalAMka varSothI prayatna karI rahyA che. DaoN. hasamukhalAla dhI. sakaLIAe paNa aMgrejImAM keTalAka lekha lakhyA che. uparAMkta vidvAne tathA mitrone! huM aMgata paricaya dharAvatA hovA chatAM bhAratabharamAM pa te pate ane gAmegAma patharAelAM jinamaMdiranA bArIka abhyAsapUrNa avalokana vagara jaina mUrtividhAnazAstrane pUrepUrA nyAya ApavAmAM saphaLa na thaI zakAya ema mane lAge che. hiMdudharma ane bauddhadharmAMmAM sAttvika, rAjasika ane tAmasika e traNa prakAranAM devadevIonAM mUrtividhAna che, jyAre jainadharmImAM kevaLa sAttvika pratimA ja ArAdhya che. jinamUrtionI khAsa viziSTatA--prAcIna bhAratIya zilpIoe mUrtie banAvavAmAM tenA AMtarika bhAva ane pariciMtananuM dana karAvavAnI ceSTA karI che. A ceSTAmAM teee mUrtinI mukhAkRti ja vizeSa suMdara banAvavAnI ane temAM yega tathA zAMtinA bhAva batAvavAnI vizeSa kALajI rAkhI che. bhAratIya kalAnuM sarvotkRSTa udAharaNa jinamUrtimAM 27 For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [12] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM maLI Ave che. keTalIka mUrtio to niHsaMdeha sarvottama prakAranI che, je jotAM ja teonI zAMtamudrA ane dhyAnamudrA ekadama pratyakSa thAya che. ane mahAkavi dhanapAle kahelA nIcenA uddagAre sahasA mukhamAMthI nIkaLI paDe che - prazamarasanimagnaM dRSTidugmaM prasanna, vadanakamalamakaH kAminosaMgazUnyaH / karayugalamapi yatte zastrasaMbandhavandhya, tadasi jagati devo vItarAgastvameva // 1 // jeonuM navayugala prazamarasamAM nimagna che, jeonuM vadanamala prasanna che, jene baLe strInA saMsargathI rahita che, ane jeonA hastayugala zAstranA saMbaMdhathI mukta che, tevA tame che (ane) te kAraNe vItarAga haI jagatamAM kharA deva cho." naMdavaMzanA rAjyakALathI cAlu saikA sudhInA jena zilpanA namUnAo vidyamAna che. prAcIna samayamAM mUrtividhAna ane citrAlekhana, sthApatyane aMge tenA bhUSaNarUpe, vikAsa pAmyAM hatAM. lalitakalAmAM ApaNuM sthApatya ne pratimAnirmANa, Ama kalAnI tavArIkhamAM vizeSa mahattvanuM che. emAMye khAsa karIne mUrtividhAna te ApaNI saMskRtinuM, ApaNI dharmabhAvanAnuM ane ApaNe vicAraparaMparAnuM mUrta svarUpa che. AraMbhathI laI madhyakAlIna yuganA aMta sudhI ApaNuM zilpakAroe emanI dhArmika ane paurANika kalpanAonuM ane hadayanI prAkRta bhAvanAonuM digdarzana karAvyuM che. jenadharma nivRttipradhAna dharma che ane tenuM pratibiMba tenA mUrtividhAnamAM AdikALathI laI Aja sudhI eka ja rIte paDeluM maLI Ave che. I. sa. nA AraMbhathI kuzAna rAjyakALanI jaina pratimAo ane seMkaDe varSa pachI banela jinamUrtiomAM bAhya dRSTie bahu ja thoDo bheda jaNAze. jena ahaMtanI kalpanAmAM AdikALathI zarU karIne Aja sudhImAM koI UMDo pheraphAra thayA ja nathI. tethI bauddhakalAnI tavArIkhamAM mahAyAnavAdanA prAdurbhAva pachI jema dharmanuM ane ene laIne tamAma sabhyatAnuM svarUpa ja badalAI gayuM, tema jainakalAnA ItihAsamAM banavA pAmyuM nathI. ane tethI jenamRtividhAnamAM vividhatA na AvI. maMdirane ane mUrtione vistAra te divase divase ghaNo ja vaLe, paNa vistAranI sAthe sAthe vaividhyamAM vadhAro na thayo. jene pratimAnAM lAkSaNika aMge lagabhaga pacIsaso varSa sudhI eka ja rUpamAM kAyama rahyAM ne jaina tIrthaMkaranI UbhI ke AsIna mUrtimAM lAMbA kALanA aMtare paNa vizeSa bheda thavA na pAme. - jinapratimA ghaDanAra jaina ja hoya evuM nathI, balka moTA bhAge hiMduo ja hoya che, ane ghaNuM lAMbA vakhatathI keTalAka hiMdu zilpIone to e vaMzaparaMparAno ghadhe ja che. jene matio ghaDanArA bhAratavAsIo ja hatA, paraMtu jema bAdazAhI jamAnAmAM ApaNuM kArIgarAe IslAmane anukULa ImArato banAvI, tema prAcIna zilpIoe paNa jena pratimAomAM jainadharmanI bhAvanAne anusarI prANa phUkayo che. jena tIrthaMkaranI mUrti virakta, zAMta ane prasanna hovI joIe, emAM mAnavahRdayanA niraMtara vigrahane mATe enI asthAyi lAgaNIo mATe sthAna hoya ja nahi. jaina tIrthaMkarane ApaNe guNAtIta kahIe to e guNAtItatAne mUrta svarUpa ApatAM saumya ane zAMta mUrti ja uddabhave, emAM sthUla AkarSaNa ke bhAvanAnI pradhAnatA na hoya (apavAda tarIke keTalIka mUrtio hAsyarasa jharatI mukhamudrAvALI paNa heya che). ethI jena pratimAo enI mukhamudrA uparathI turata ja oLakhI zakAya che. AsIna mUrtio karatAM UbhI mUtionA mukha upara prasanna bhAva ghaNuM dAkhalAomAM For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hotsavI aMka] prAcIna dhAtu pratimAo t213] vizeSa prakAre jovAmAM Ave che. jenI pratimAo nagna ane vastrAcchAdita be prakAranI jovAmAM Ave che. baMne prakAranI pratimAomAM nagnatA ane vastrAcchAditatA sivAya vizeSa pheraphAra hotuM nathI. bahu prAcIna nahIM evI vetAMbara mUrtiomAM prAyaH eka kaTivastra (laMgoTa ) najare paDe che. AsIna (beThelI) pratimAo sAdhAraNa rIte dhyAnamudrAmAM ne padmAsanamAM tathA keTalAka dAkhalAomAM ardhapadmAsanamAM ane kaI kaI dAkhalAomAM usthitapAsanamAM* maLI Ave che ane teonA baMne hAtha khoLAmAM DhIlI rIte uparAuparI goThavAelA hoya che. covIza tIrthakaranAM pratibhAvidhAnamAM vyaktibheda na hovAthI lAMchanAMtarane laIne ja ApaNe mUrtione judA judA tIrthaMkaranAM nAme oLakhI zakIe chIe. moTe bhAge agiyAramA saikA pachInI mUrtionA Asana para sAdhAraNa rIte tIrthaMkaranuM lAkSaNika ciha (laMchana) kotareluM hoya che. jenAzrita kalAne pradhAna guNa enA aMtargata ullAsamAM ke bhAnanA lekhanamAM nathI. enI mahattA, enI kArIgarInI jhINavaTamAM, udAra zuddhimAM, ane eka prakAranI bAhya sAdAImAM rahelI che. jenAzrita kalA mukhyatve vegapradhAna nahi, paNa zAMtimaya che. saumyatAno parimala, jinamaMdiramAM pUjana arthe vaparAtA sugaMdhita dravyonI peThe, sarvatra heke che. emanI samRddhimAM tyAganI zAMti jhaLake che. - bhAratavarSanA khUNe khUNe ane gAmegAma patharAelAM jinamaMdirane athavA jinamaMdiramAM AvelI hajAra jinapratimAono paricaya A TUMkA lekhamAM na ApI zakAya. tethI jenartividhAnazAstranA abhyAsIonuM, jena vidvAnonuM paNa, je tarapha khAsa lakSa nathI kheMcAyuM, tevA eka viSaya tarapha vidvAnonuM lakSa kheMcavAnI mArI icchA che. - jinamaMdire sivAya myujhIyamamAM tathA kaLAzAkhInA khAnagI saMgrahamAM thoDI eka dhAtunI mUrtio haze paNa kharI; chatAM paNa dhAtunI pratimAone mATe saMgraha dareke dareka jinamaMdiramAM Aje varSothI surakSita che; paraMtu eka jena tarIke mAre dilagIrI sAthe jaNavavuM paDe che ke ApaNe pASANanI pratimAonuM jeTalI kALajIthI jatana karIe chIe, tenAthI cothA bhAganI kALajIthI paNa dhAtunI jinapratimAonuM jatana karatA nathI. mArA yAtrA-pravAsa daramyAna tathA tAjetaramAM "jena DIrekaTarI"nA kArya mATe zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI taraphathI meM karelA paMjAba, siMdha tathA kAzmIra pradezanA pravAsa daramyAna mArA jovAmAM dhAtunI pratimAo para jeTalA prAcIna ullekho AvyA che, teTalA prAcIna ullekho pASANanI pratimAo para jovAmAM AvyA nathI. vaLI dhAtunI pratimAo paranA lekhamAM jeTalI aitihAsika mAhitI maLe che, teTalI pANanI pratimAo paranA lekhamAM malI AvatI nathI. TakavAnI dRSTie paNa pASANanI jAta jaladI tUTI jAya tevI (baraDa) hevAthI paNa dhAtunI pratimAo vadhAre jUnA samayanI TakelI che. mUtividhAnazAstranI dRSTie paNa jeTalI vividhatA dhAtunI jinapratimAomAM maLI Ave che teTalI vividhatA pASANanI jinapratimAomAM maLI AvatI nathI. * madhurAna karjhana myujhIyamamAM B 1 naMbaranI nizAnIvALI guptakAlIna mUti "usthita pavAsana ' vALI che. For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [14] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM A TUMkA lekhamAM dhAtupratimAonI vividhatAne khyAla paNa ApI zakAya tema na hevAthI, mArA jevAmAM tathA jANavAmAM AvelI isavIsananA bIjA saikAthI zarU karIne bAramA saikA sudhInI keTalIka dhAtupratimAne TUMka paricaya ApavAnuM meM yogya dhAryuM che. mUti 1. AjasudhI mArI jANamAM AvelI dhAtunI pratimAomAM sauthI pradhAna pratimA mahuDInA koTayArka maMdiranA mahaMtanA kabajAmAMnI jinabhUti che, jene paricaya citra sAthe huM A mAsikane varSa 5 mAnA 5-6 saMyukta aMkamAM karAvI gayo chuM ane varSa 6 nA 11 mA aMkamAM muni zrI nyAyavijayajIe paNa teno paricaya karAvyo che ane varSa 6 nA 12mA aMkamAM DaoN. hasamukhalAla sAMkaLiAe Dekkana kolejanA saMzodhana vibhAganI patrikAnA I. sa. 1940 nA mArca mahinAnA volyuma 1 nA naM. 2-4 nA aMkamAM prasiddha karelo lekha mULa tathA gujarAtI bhASAMtara sAthe prasiddha thaele che, temAM paNa A mUrtine paricaya The. sAMkaLiAe karAvela che. De. sAMkaLiA pitAnA lekhamAM A mUrtinA samaya saMbaMdhI mAnyavara DaeN. hIrAnaMda zAstrIjInA matane barAbara hovAnuM jaNAve che; paraMtu mArI teone bhalAmaNa che ke teo "gujarAtanI prAcInatama jinamUrtio" nAmano "bhAratIya vidyA saimAsikanA varSa 1 nA bIjA aMkamAM prasiddha thaelA mArA lekhanI pAnA 181 upara ApelI dalIlo saMbaMdhI vicAra kare. mArI mAnyatA pramANe te A mUrti IsavIsananA pahelA athavA bIjA saikAnI che ane te rIte gujarAtamAM jainadharmane pracAra paNa lagabhaga be hajAra varSa pahelAMthI zarU thaelo hovo joIe tevuM spaSTa puravAra thAya che. mArI jANamAM che tyAM sudhI gujarAtanA vidyamAna zilpomAM ATaluM prAcIna zi95 haju sudhI upalabdha thayuM nathI ane tethI ja namUrtividhAnazAstranA abhyAsIo mATe A zilpa jeTaluM upayogI che, teTaluM ja upayogI gujarAtanI zilpasamRddhinA abhyAsIo mATe A zilpa che. (juo citra naM. 1) mUti 2, 3 ane 4. A traNe matio paNa uparokta mahuDInA koTayArka maMdiranA khodakAmamAMthI malI AvI hatI ane Aje vaDodarA sarakAranA purAtana saMzodhanakhAtAnI eNphIsanA kabajAmAM che. A mUrtione paNa mAnyavara zAstrIjIe bauddhamUrtio tarIke oLakhAvI hatI ane A mUrtio bauddhamUtio nathI paraMtu jene matio ja che evuM mArA "bhAratIya vidyA " trimAsikanA upata lekhamAM sAbIta kareluM che ane te ja aMkanA pU4 194 mAM meM mAnyavara zAstrIjIne vinaMtI karI che ke; A lekhanI dalIle vAMcIne mAnyavara zAstrImahAzaya have potAno e bAMdhI lIdhelo bhUlabharele mata pheravavA udAra thaze; ane je mArI emAM bhUla thatI hoya te te yukti ane pramANa purassara jAheramAM mUkI mArA mArgadarzaka thaze." . mArA A lekhane prasiddha thae doDha varSa upara samaya vItI gayo hovA chatAM mAnyavara zAstrIjIe mArI dalIlano pratyuttara Apyo nathI. bhAratIya vidyA" naimAsika ghaNuMkharA vAcakonA jovAmAM nahi AvyuM hoya tethI A mUtione paricaya A mAsikanA vAMcakone karAvavAthI vadhAre lAbha thaze ema mAnI mUrti 2-3 ane 4 nAM citra citra naMbara 2-3 ane 4 mAM raju karavAnuM yogya dhAryuM che. For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dItsavI aMka | prAcIna dhAtupratimAo [ ra15 ] - citra naMbara 2: zrI jinati. A citranI mUrtine meM mArA "bhAratIya vidyA"nA lekhamAM zrI pArzvanAthanI mUrti tarIke paricaya karAvyo che. paraMtu te lekha lakhyA pachI mane maLI AvelA purAvAo uparathI A mUrtine zrI pArzvanAthanI mati tarIke oLakhAvavA karatAM zrI jinabhUti tarIke ja oLakhAvavI vadhAre pramANapurassara lAge che. UMcA pabAsana para madhyamAM padmAsananI beThake dhyAnAvasthAmAM beThelI mukhya mUrti jinezvaradevanI che. teozrInA mastakanI pAchaLa laMbagoLa prabhAvalI (AbhAmaMDaLa) che. ane teozrInI jamaNI bAjue palAMThInI najIka nIcenA bhAgamAM pITha pAchaLa prabhAvalI sahitanI be hAthavALA yakSarAjanI mUrti che; jyAre DAbI bAjue palAMThInI najIka pITha pAchaLa prabhAvalI sahitanI aMbikAyakSiNanI be hAthavALI mUrti che. aMbikAnA DAbA hAthamAMnuM bALaka aspaSTapaNe dekhAya che; jyAre teNInA DAbA hAthamAM phaLa hovuM joIe. tene bhAga vadhAre khavAI gaele hevAthI barAbara dekhAto nathI. padmAsana upara suMdara kamalanI AkRti kotarelI che ane AkRtinI nIce ATha UbhI AkRtio che. A ATha AkRtio DaoN. zAstrI mAne che tema ATha digyAnI nathI, paraMtu grahonI ja che. ane grahanI ATha ja AkRtionI rajuAta A zilpa citra naMbara 3 karatAM vadhAre prAcIna hovAnI sAbitI Ape che. mAre AjasudhInA nirIkSaNamAM koI paNa jinamaMtinA padmAsanamAM ATha digyAnI rajuAta jovAmAM AvI nathI, vaLI jinamUrtividhAnane lagatA graMthemAM jinamatinA padmAsanamAM dipAlenI rajuAta karavAnuM vidhAna paNa nathI; tethI mAruM mAnavuM che ke A AThe rahe che. kAraNa ke jyotiSa zAstramAM rAhu ane ketune pahelAM eka ja graha tarIke svIkAravAmAM Avela che. citra naMbara 3H zrI pArzvanAthajI. A jinamUtinI paNa vAstavika oLakhANa huM mArA "bhAratIya vidyA "nA lekhamAM karAvI gayuM . madhyamAM zrI pArzvanAtha prabhunI mUti birAjamAna che. teozrInA mastaka upara nAgarAja( dharaNendra)nI sAta phaNAo spaSTa dekhAya che. eTale A mUrti jenenA trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanI che temAM koI bAbatanI zaMkAne sthAna rahetuM nathI. pArzvanAtha prabhunI jamaNI bAju be hAthavALA yakSarAjanI tathA DAbI bAju be hAthavALI aMbikAdevInI mUrti che. aMbikAdevInI tathA yakSarAjanI mUrtio sahitanI zrI pArzvanAtha prabhunI ArasanI, pASANunI tathA dhAtunI mUrtio bhAratanA judAM judAM pradezanAM jinamaMdIramAM AvelI che. A jinamUrtinuM zilpa jotAM te AThamA saikAnI hoya tema lAge che. A mUrtinI pIThikA upara eka masAdhya suzobhana che. emAM paraspara guthAela sarpanA guMcaLA mukhya pratimAnA kamaLAsanane UMce prakaDI rAkhe che ane banne bAjunI nAganI mUrtine AgaLa dharI rAkhe che. A sarpAkRtinI nIce nava grahonI ardha AkRtio zilpIe raju karelI che. AvI rItanA sapanA guMcaLAvALI padmAvatIdevInI be hAthavALI ArasanI pratimA, pATaNanA khetarapALanA pADAmAM AvelA zItalanAthanA jinamaMdiramAM AvelI che. citra naMbara 4: zrI RSabhadeva. A jinamUrtinI carcA paNa huM mArA bhAratIya vidyA"nA lekhamAM karI gayo chuM. A mUrtine huM RSabhadevaprabhunI mUrti tarIke oLakhAvuM chuM, tenuM kAraNa mUrtinA bane khabhA upara, zilpIe raju karelI laTakatI mastakanA For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 216] zrI jaina satya prakAza [va sAtamu e vALanI laTA che, je e mUrtinA citramAM, tathA " bhAratIya vidyA "mAM naMbara 8 vALI pIMDavADA (mAravADa )nI jinamUrtinuM citra je mArA lekha sAthe chapAyuM che temAM spaSTa dekhAya che. jeneAnA ceAvIza tIrthaMkara paikI prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva sivAya bAkInA trevIsa tIrthaMkarAe paMcamuI leAca karelA che, jyAre zrI RSabhadeva prabhue cAra mukhI lagna karI rahyAM pachI pAMcamI mukhyIthI lAca karatI vakhate saudhamendranI vinaMtIthI, vALanI e laTA lAca karyA vagaranI ja rahevA dIdhI hatI, je saMbadhI spaSTa vaSa~na, Avazyaniyukti jevA prAcIna sUtragraMthamAM tathA kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrie racelAM triSTIzalAkApuruSacaritra jevA caritragraMthamAM maLI Ave che. jemake--" teli vanamukrio satyameva / maLavo muLa sadhAvaLa khA vadAra zarIre jaDAo aMjaNarehAo iva rehaMtIo uvalabhaiUNa ThiAo teNa teNa nadio hotho / -( A. ni. g. 62 ) atha--temaneA ( tIrthaMkarezaneA) svayameva pAMca muSTine lAca hatA. paNa bhagavAna RSabhadevane indranA vacanathI, temanA kanaka jevA ujajavaLa zarIra upara, vyaMjananI rekhA jevI robhatI jaTAo ukhADyA vagaranI rahI. tethI temanA cAra muSTinA lAca che." " praticchati sma saudharmAdhipatiH kuntalAn prabhoH / vastrAJcale varNAntaratantumaNDanakAriNaH // 68 // muSTinA paJcamenA'tha zeSAn kezAn jagatpatiH / samuccikhaniSannevaM yayAce namucidviSA // 69 // nAtha ! tvadaMsayoH svarNarucormarakatopamA / vAtAnItA vibhAtyeSA tadAstAM kezavallarI // 70 // tathaiva dhArayAmAsa tAmIzaH kezavallarIm / yAJcAmaikAntabhaktAnAM sthAminaH khaNDayanti na // 71 // --(tridarAjA (puSamitra, san 2, thru 70.) arthAt----prabhunA karoAne saudharmAdhipatie potAnA vastranA cheDAmAM gRNu karyAM, tethI jANe e vasrane judA varSoMnA taMtu vaDe Dita karatA hoya ema jANAtuM hatuM. prabhue pAMcamI muSTithI bAkInA kezanA loca karavA icchA karI tyAre indre kahyuM -- huM svAmina ! have teTalI kezAvalI rahevA dyo; kemake jyAre pavanathI uDIne te tamArI suvarNa jevI kAMtivALA khabhAnA bhAga upara Ave che tyAre marakatamaNinA jevI zAbhe che.' prabhue yAcanA svIkArIne teTalI kezavalIne tevI rIte ja rahevA dIdhI. kemake svAmIe peAtAnA ekAMta bhakatAnI yAcanAnuM khaMDana karatA nathI. , prastuta ullekhA sivAya ' kalpasUtra ' mULa, - dhanapAlapa'cAzikA ' vagere khIjA paNa jaina graMtheAmAM jyAM jyAM RSabhadevanI dIkSAnA prasaMganuM varNana Ave che, tyAM tyAM badhe temaNe cAramuSTi lAca karyAM hAvAnA ja ullekha maLI Ave che. citra naMbara 2, 3 ane 4 vALI jinamUrtionuM zilpa jotAM te AThamA navamA saikAnI hAya tema lAge che. For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIsavI aMka] prAcIna dhAtupratimAo ' [ 217] mUrti 5 ane 6. A baMne martione lagatI vistRta mAhitI mATe "zrI nAgarI prasAraNa patrikA" nA navIna saMskaraNa bhA. 18 aMka 2 pR. 221 thI 231 para prasiddha thayela itihAsapremi paM. zrI kalyANavijayajIne lakhele "mAravADakI sabase prAcIna jaina artiyAM " nAmane hiMdI bhASAmAM lakhela lekha joI javA vinaMtI che. prastuta lekhane mukhya AdhAra laIne meM paNa A mAhitI ApI che te mATe teozrIno AbhAra mAnuM chuM. murti 5 ane 6nA citra mATe amArA taraphathI tAjetaramAM prasiddha thanAra "bhAratanAM jaina tIrtho ane temanuM sthApatya" nAmanA pustakanAM citra 28 ane 29 juo. A banne matio kAyotsarga mudrAmAM sthita che. A mUrtio pIMDavADa (mAravADa)nA zrI mahAvIra svAmInA derAsaramAM AvelI che. A artio paikInI eka mUrtinI pAdapITha para pAMca lITIomAM saMskRta bhASAmAM eka pabaddha lekha kotarele che. mULa lekhanI akSarazaH tala ane tene artha nIce Ape che. (2) 34 nIrAtvivimAna, sarvAtyavimarza jJAtvA bhagavatAM rUpaM, jinAnAmeva pAvanaM // dro-cayaka (2) roveva reva...................pi sainaM kAtitaM sunattama che (2) marAtA vAta-juhari (go)........vara vanAtha gupha sajjhAnavaraNalAbhAya // (4) saMvat 777 (1) sAkSavirAmadeva, vizvavidhAthanA .. zilpinA zivanAgena, kRtametajjinadvayam // artha-vItarAga- Adi guNathI sarvajJatva pragaTa karavAvAlI jinezvara bhagavaMtonI mUrti ja che. (evuM) jANIne......yazodeva ....vageree jinamUrtionI A joDI banAvarAvo. seMkaDo bhava paraMparAomAM upArjana karela kaThina karmaraja....(nA nAzane mATe tathA) samyagdarzana, zuddhajJAna, ane cAritranA lAbhane mATe (thA). vikrama saMvat 744 mAM A mUrtinI jeDInI pratiSThA thaI. sAkSAta brahmAnI mAphaka sarva prakAranAM rUpe (murtie) nAM banAvavAvALA zilpI zivanAge A banne jaina mUrtio banAvI. pahelA padyamAM mUtidarzananI AvazyaktA batAvI che; bIjA padyamAM mUtinI jeDI, banAvarAvavALA gRhasthonAM nAma che je ghasAI javAthI vAMcI zakAtAM nathI; teomAMthI mAtra yazadeva nAma cokakhuM vAMcI zakAya che. trIjA padyamAM mUtidarzanathI thatA phAyadAonI prApti mATe prArthanA che. jethI lITImAM pratiSThA karAvyAno saMvata che ane tenI pAMcamI lITImAM mati banAvavALA zi9pI( sthapati)nI prazaMsA lakhavAmAM AvelI che. A rIte zilpInA nAmano ullekha kaIka ja sthale karele maLI Ave che. uparokta mahAvIrasvAmInA derAsaramAM bIjI paNa cha mUrtio AThamA saikAnI che. te cha mUrtio paikInI traNa mUrtio nava iMca UMcI ekalamala che ane ghaNI ja khaMDita thaI javAthI pUjana mATe yogya nathI. A mUrtio hAlamAM pAchalI derInA kapIlAmaMDapamAM be gekhalAmAM rAkhavAmAM AvI che. bIjI paNa tritIrthIo te ja derInA maMDapanI aMdara For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra18] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM jatAM DAbA hAtha tarapha birAjamAna che. te traNenI UMcAI lagabhaga savA kuTa che. A traNe matie atyAra sudhI sArI hAlatamAM che. A traNa tritIthIo paikInI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI eka suMdara tritIrthonuM citra mArA taraphathI tAjetaramAM prasiddha thanAra "bhAratanAM jenatIrtho ane temanuM zilpa sthApatya " pustakamAM citra 30 mAM prasiddha karavAmAM Avela che. mUrti 7: zrI pArzvanAthajI. vAMkAnera (kAThIyAvADa)nA eka jinamaMdiramAM AvelI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI lagabhaga AThamA saikAnI A mUrtinA citra mATe "bhAratIya vidyA" nA mArA lekhanI sAthe chapAyela citra naMbara 9 tathA mArA taraphathI tAjetaramAM prasiddha thanAra uparokta graMthanuM citra naMbara 31 juo. A paNa eka tritAtha che. A zilpanI madhyamAM padmAsananI beThake beThelAM trevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAtha bhagavAna che. banne bAju be kAryotsargathita jinamUrtio UbhelI che, jenA kaTAbhAgathI cheka nIce sudhI vastranI spaSTa AkRti zilpIe raju karelI che; je pUravAra kare che ke e mUti vetAMbara saMpradAyanI che. mukhya mUrtinA mastakanI uparanI sAta phaNAo jAhera kare che ke e mUti vIzamAM tIrthakara zrI pArzvanAthanI che. tenI nIcenI jamaNI bAjue be hAthavALo yakSa che, jenAM Ayudhe spaSTa dekhAtAM nathI, paraMtu DAbI bAjunI yakSInI AkRtinA DAbA hAthanuM bALaka citramAM spaSTa dekhAya che, je jAhera kare che ke e mUti yakSI aMbikAnI che. mUrti 8 ane 9: zrI RSabhadeva. A banne martio amadAvAda zaheramAM DozIvADAnI piLamAM AvelAM zrI sImaMdharasvAmInA derAsaramAM mULanAyaka zrI sImaMdharasvAmInI DAbI tarapha Avela zrIsukhasAgara pAzvanAthanI dhAtunI pratimAnI jamaNI tathA DAbI bAju kAryotsarga mudrAmAM sthita che. A banne mUrtionA bane khabhA upara mastakanI kezAvalI zipIe kotarelI spaSTa dekhAya che. A banne mationuM zilpa jotAM uparokta muti naMbara 5 ane 6nA samayanI hoya tema mUrtividhAnazAstranA abhyAsIone jaNAI Ave che eTale ke A banne matio AThamI sadInI che. gujarAtanA pATanagara amadAvAdanA jainamaMdiramAM AvAM suMdara ane prAcIna zilpa abhyAsIonI dRSTie varSothI saMzodhana mAgI rahyAM che. ane huM mAnuM chuM ke amadAvAdanAM jinamaMdiranuM bArIkIthI nirIkSaNa karavAmAM Ave to gujarAtanI jenAzrita zilpakalAnA aNaukalyA aMkaDAono patto lAgI zake. mUrti naMbara 10: zrI RSabhadeva. mAravADamAM AvelAM jodhapura zaheranI uttara dizAe nava kaSa dUra gAMdhANI nAmanuM gAma AveluM che. A gAmanA talAva upara eka prAcIna jinamaMdira che. temAM AvelI AdIzvara bhagavAnanI saMvata 937 nA lekhavALI dhAtupratimAne lekha svargastha zrIyuta puraNacaMdajI nAhAre jaina lekha saMgrahanA bIjA bhAgamAM lekhAMka 1709 tarIke prasiddha karela che je nIce pramANe che:- (2) 3 | navadu rAghavAnAM ! a fa rAdhivatateDu . zravaccha lAMgalIbhyAM / jyeSThAryAbhyAM (2) paramabhaktayA // nAbheyajinasyaiSA // pratimA'SADArddhamAsaniSpannA zrIma(3) ttoraNakalitA / mokSArtha kAritA tAbhyAM // jyeSThAryapadaM prAptau dvAvapi (4) jinadharmavacchalau khyAtau / udyotnsuurestau| ziSyau zrIvacchabaladevau // () . 137 gADhA For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI pArzvanAthajI (sArAbhAi navAkha) [ paricaya mATe jue pR. 219] zrI. sArAbhAi navAbanA saujanyathI ] zrI pArzvanAthajI (pUracaMdajI nAhAra) [ paricaya mATe jue pR. 220-21 ]
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir krIpAtsavI aMka ] prAcIna dhAtupratimAe [ 219 ] mUrti nabara 11-zrI pArzvanAthajI. A mUrti mArA peAtAnA saMgrahamAM che. A mUrtine vistRta paricaya huM mArA " bhAratIya vidyA "nA lekhamAM ApI gayeA chuM. tenA citra mATe A sAthenuM citra naMbara 5 jue. mUrti nabara 12-zrI pArzvanAthajI. mAravADamAM Avela esIyAnagaranA mahAvIrasvAmInA derAsaranI bAjumAM dharmazALAneA pAyA khAdatAM maLI Avela zrI pArzvanAthajInI dhAtu pratimA ke je kalakattAmAM naMbara 48 IMDIyana mIrarasTrITa dharamatalAmAM Avela jinamaMdiramAM che, te pratimAnA parikaranA pAchaLanA bhAgane lekha zrIyuta nAhAranA hai. le. saM. bhA. pahelAnA lekhAMka 134 tarIke prasiddha thayelA che, je nIce pramANe cheH-- OM saMvata 1011 caitra sudi 6 zrI kakkAcArya ziSya devadatta guruNA upakezIya catyagRhe asvayuj caitra SaSThayAM zAMtipratimA sthApanIyA gaMdhodakAn divAlikA bhAsula pratimA iti / smRti nabara 13-zrI pArzvanAthajI. khaMbhAta zaheranA mANekacokamAM AvelA zrI pArzvanAthajInA jinamaMdiramAM AvelI sa Mvata 1024 nI sAlanI zrI pArzvanAthanI dhAtu pratimAjInA lekha svastha yeAniSTha zrI muddhisAgarasUrijI dvArA sa'pAdita jaina dhAtupratimA- lekhasaMgraha bhAga khIjo. lekhAMka 924 mAM prasiddha thayela che. lekha nIce pramANe che: ...maTuM vitAmaDhe che. zrI pArzvavivuM jA0 50 zrI jJAnacaMdrasUttamaH mUrti nabara 14-( zrI pArzvanAthajI ). kaDI ( uttara gujarAta )nA saMbhavanAtha bhagavAnanA jinamaMdiranA bheAyarAmAM Avela zakasavata 910 (vikrama saMvata 1045) nI dhAtupratimAne je. dhA. le. saM. bhA. pahelAmAM lekhAMka 747 nI sAthe pRSTha 132 para prasiddha thayela lekha nIce pramANe cheH-- zaka saMvat 910 AsInnAgendrakule zIlarudragaNi pAvillagaNi... mUrti nakhara 1pa-zrI pAnAjI. je. le. saM. bhAga 1 mAM lekhAMka 786 mAM prasiddha thayela lekha nIce pramANe che: (1) brahmAla satka saM (2) paMkaH zriyA ve suna (3) stu punnaka zrAddhaH sI (4) nahabhUti mahrazcandra chu (pa) che hrAvAmAla: // (6) saMvatu (7) 2072 kalakattA naMbara 46 IMDiyana mIrara sTrITamAM Avela zrI kumArasiMhahAlamAM svargAstha zrIyuta pUracaMdajI nAharanA saMgrahamAM uparAkta dhAtupratimA AvelI che. ane teozrIe . le. saM. bhA. bIjAnA pRSTha pahelAnI phaeNTaneTamAM jaNAvyA mujaba A pratimAjInI madhyamAM padmAsanastha (zrI pArzvanAthanI) mUrti che. ane te mUrti teozrIne gujarAta prAMtamAMthI malI hatI. AvI rIte bIjA paNa dhAtupratimAnAM prAcIna zilpe gujarAta prAMtamAMthI khA prAMtamAM gayelAM dareke dareka jainamaMdInI dhAtupratimAonuM bArIka nirIkSaNa karavAthI maLI AvavA saMbhava che, jarUra che mAtra te dRSTie nirIkSaNa karavAvALA prAcIna zilpapremI abhyAsakAnI. huM mAnuM chuM ke zeDa ANuMdajI kalyANajInI peDhInA sa'cAlake A tarapha lakS Apaze te gujarAtanA prAcIna jainAzrita zilpanA abhyAsAne temanA abhyAsamAM mahattvanI sahAyatA maLI zake ane te rIte gujarAtanI zilpakalA sagrahAze ane gujarAtanI zilpakalApremI janatAmAM jaina samAjanuM je gauravabharyuM sthAna che te gauravamAM vadhAro thaze. 28 For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [20] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM mUti naMbara 16-zrI pArzvanAthajI. zrIyuta nAharanA saMgrahamAM AvelI bIjI eka dhAtupratimAne lekha jai. le. saM. bhA. bIjAmAM lekhAMka 1001 prasiddha thayo che, je nIce pramANe che - (1) pajaka suta aMba devena // saM. 1077 mAnyavara nAharajIe A pratimAnI oLakhANa uparokta lekhAMkanI kuTanoTamAM hindI bhASAmAM ApI che, je A pramANe che - - yaha prAcIna mUrti bhAratake uttara-pazcima prAntase prApta huI hai| donoM tarpha kAyotsargakI khaDI aura madhyameM padmAsanako baiThI mUrtiyeM hai| siMhAsanake nIce nava graha aura usake nIce vRSabhayugala hai| isa kAraNa mUla mUrti zrIAdinAthajI kI aura yakSa yakSiNI AdiyoM ke sAtha bahuta manojJa aura prAcIna hai|| A mUrtinuM citra je. le. saM. bhA. bIjAnA pahelA pRSThanI sAme ApavAmAM AveluM che ane citranI nIce aMgrejI bhASAmAM nIce pramANe oLakhANa ApavAmAM AvI che. " Metal Image of Shri Adinath Dated V. S. 1077 (A. D. 1020.)" mAnyavara pUraNacaMdajI nAhAranA uparokta vidhAnane sAcuM mAnIne "jaina sAhityane saMkSipta itihAsa " e nAmanA pustakanA vidvAna saMpAdaka zrIyuta mehanalAla dalIcaMda desAIe, e mUrti trevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAthanI hovA chatAM ene AdinAthanI mUrti tarIke oLakhAvI che. A mUrtinuM citra te pustakanA pRSTha 3nI sAme citra naMbara 3 tarIke chapAyuM che. ane te ja pustakanA pRSTha 87 upara citraparicaya paNa Ape che, je akSarazaH zrIyuta nAhArajInA hiMdI bhASAmAM ApelA paricayanuM gujarAtI avataraNa mAtra ja che. A mUrtinuM citra-mArA "bhAratanAM jainatIrtho " nAmanA pustakamAM citra naMbara 37 tarIke prasiddha karavAmAM Avela che. A mUrtine vAstavika paricaya nIce pramANe che:-- madhyamAM padmAsananI beThake beThelA zrI pArzvanAthajI che. temanA mastaka para zilpIe karelI nAgarAja(dharaNendra)nI nava phaNAo barAbara nirIkSaNa karatAM spaSTa dekhAya che. zrI pArzvanAtha prabhunI banne bAjue ekeka cAmara dharanAra paricAraka UbhelA che. ane paricArakanI najIkamAM kAyotsargamAM UbhI rahelI ekeka jainamUrti che. nAgarAjanI nava phaNAonA uparanA bhAgamAM traNa chatra zilpIe raju karelAM che. pAzvanAtha prabhunA pabAsananI nIce be bAju eka siMhanI AkRti tathA banne siMhanI vacamAM eka aspaSTa AkRti kotarelI che, je barAbara oLakhI zakAtI nathI. A AkRtionI nIce nava grahanI nava AkRtio katarelI che. navagrahanI nava AkRtionI nIce madhyamAM kaIka devanI AkRti kotarelI che, jenAM Ayudhe spaSTa dekhAtAM na hovAthI te AkRtine oLakhavI muzkela che. A madhya AkRtinI banne bAjunI AkRtione mAnyavara nAhAre tathA viddavarya zrIyuta desAIe vRSabhayugalanI AkRti mAnI laIne, ane prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanuM laMchana vRSabha hovAthI A mukhya mUrtine khoTI rIte zrI RSabhadevanI mUti tarIke oLakhAvI che. vAstavika rIte e banne AkRti vRSabhayugalanI nathI, paraMtu haraNa yugalanI che. jenamUrtividhAnazAstranA abhyAsIone suvidita che ke koI paNa jinezvaranI mRtine oLakhavA mATe koI paNa zilpamAM koI paNa zipIe lAMchananI be AkRtionI For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] prAcIna dhAtu pratimAo |ra1 rajuAta karI hoya tevuM jANavAmAM AvyuM nathI. navagrahanI AkRtinI jamaNI bAjue A pratimA bharAvanAra zrAvakanI tathA DAbI bAjue eka zrAvikAnI mUrti zilpIe raju karelI che, ane zrAvakanI mUrtinI bAjumAM be hAthavALA yakSarAjanI tathA zrAvikAnI matinI bAjumAM be hAthavALI aMbikA yakSiNInI mati raju karelI che. A zilpa uparokta banne vidvAne jaNAve che te pramANe niHsaMzaya suMdara che. (A mUrti mATe juo citra naMbara 6) mUrti naMbara 17. zrI RSabhadeva. DIsAkempathI vAyavya koNamAM dasa koSa dUra prAcIna jenatIrtha "rAmasainya " AveluM che, je hAlamAM rAmasaNanA nAmathI oLakhAya che. A tIrthane TUMka paricaya itihAsa premI paM. zrI kalyANavijayajIe jenayuga mAsikanA pustaka pAMcanA aMka 1 thI 3 mAM jenatIrtha bhImapallI ane rAmasainya nAmanA lekhamAM pR. 6 thI 67 upara Apyo che. te lekhamAM tyAMthI khodakAma karatAM maLI AvelA saMvata 1084nI sAlavALA lekhavALA zrI RSabhadeva bhagavAnanI dhAtupratimA sAthenA chuTA paDI gayelA eka parikaranI oLakhANa ApI hatI. te lekhanI akSarazaH nakala jaina pratimAzAstranA abhyAsIonI dRSTIe mahattvanI hovAthI nIce ApelI che anuvartamAnatIrtha-praNAyakAda vardhamAnajinavRSabhAt / ziSyakramAnuyAto jAto vajrastadupamAnaH // tacchAkhAyAM jAtaH sthAnIyakulodbhUto (bhavo) mahAmahimA // caMdrakulodbhavastata (to) vaTezvarAkhyaH kramabalaH // thArApadrodbhUtastamAd gacchotra sarvadikkhyAtaH / / mudrA-tharA (suddhA cho) nirvasTiddhivarAvati | tasmin bhUreSu sUriSU devatvamupAgateSu vidvatsu / kA...ceSTArcataman zrI zAMtimAthaH | tasmAcca sarvadevaH siddhAMtamahodadhiH sadAgAhaH / tasmAcca zAlibhadro bhadranidhigacchagatabuddhiH // zrIzAMtibhadrasUrau pratapati jA...pUrNabhadrAkhyaH / ... puNenA...rita...vRddhIna che - (?) viruM viMdya nAmanormatminaH . lakSmyAzcaMcalatAM jJAtvA jIvitavyaM vizeSataH // maMgalaM mahAdhIH // saMvat 1084 caitrapaurNamAsyAm // arthAta-vartamAna zAsananA nAyaka bhagavAna vardhamAnasvAmInI ziSya paraMparAmAM vA nAmanA AcArya thayA ke je vajInI upamAne dhAraNa karatA hatA. je 1 | tenI zAkhAmAM (vajI zAkhAmAM). . . . . . . caMdrakulIna mahimAvaMta vaTezvara nAmanA AcArya thayA. 2 | te vaTezvarathI thArApadra nagaranA nAmathI "thArApadra" nAmaka ga7 utpanna thayo, je sarva dizAomAM khyAti pAme che ane potAnA nirmala yazavaDe sarva dizAone ujajvala karI dIdhI che. je 3 | For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. [ varSa sAtama [ rarara ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM te gacchamAM ghaNueka vidvAna AcAryo utpanna thaI devagata thayA-pachI jayeSThArya nAmanA AcArya thayA. kArya pachI zAMtibhadra, zAMtibhadra pachI siddhAMtamahodadhi sarvadevasUri ane sarvadevanI pachI zAlibhadrasUri thayA che 4 che A pachI chaThThI AryA ane sAtame anuSTapu e be pado barAbara vaMcAtAM nathI, chaThThI AryAne prathama "zrI zAMtibhadrasUro pratapati" ATale bhAga spaSTa vaMcAya che, tyArapachI bIjA pAdamAM "pUrNa bhadra", trIjA pAdamAM "raghusenae nAme vaMcAya che. sAtamA lekanI AdinA akSaro vaMcAtA nathI, bAkIne leka nIce pramANe vaMcAya che.... jAminarmadAtmanaH .. lakSmyAzcaMcalatAM jJAtvA jIvitavyaM vizeSataH // chevaTe "maMgalaM mahAzrI | saMvata 1084 caitra paoNrNamAsyAM " ATale gadyanA phakare lakhI lekhanI samApti jaNAvI che. chellA khaMDita be ponA arthanuM pUrvanI sAthe anusaMdhAna karatAM evuM tAtparya samajAya che ke upara jaNAvela AcArya zAMtibhadranA samayamAM saM. 1084 nA caitra sudi pUrNimAne divase pUrNabhadrasUrie bhagavAna zrI RSabhadevanA bibanI pratiSThA karI. chaThThI AryAnA trIjA pAdamAM je "raghusena" nAma vaMcAya che te pratiSThA karAvanAra gRhasthanuM lAge che, ane te gRhastha rAmasainyane rAjA hovAnI saMbhAvanA thAya che, kAraNa ke upara jaNAvelA varSamAM ja pratiSThita thayelI eka dhAtunI UbhI pratimAnA lekhamAM "raghusenIyarA" Avo ullekha jovAmAM Ave che. amadAvAda jhaverIvADamAM AvelA ajitanAtha bhagavAnanA jinamaMdiranI bhamatImAM jatAM pahelI ja oraDImAM zrI ajitanAtha bhagavAnanI mAnuSI AkAranI saMvata 1110nI sAlanA lekhavALI jinapratimAnI prazastinI pAMcamI lITImAM "raghusenajinabhuvane" Avo ullekha jovAmAM Ave che. A ullekha uparathI ItihAsapremI paM. kalyANavijayajInI uparyukta mAnyatA yuktisaMgata hoya tema lAge che. A jinamUrtinuM varNana A ja lekhamAM AgaLa ApavAmAM AveluM che.. mUrti naMbara 18: zrI jinamUrti. saMvata 1088nI sAlanI osIyA (mAravADa)nA jinamaMdiramAM AvelI eka dhAtupratimAne lekha je. le. saM. bhA. pahelAnA lekhAMka 792 tarIke prasiddha thayela che je nIce pramANe che - saM. 1088 phAlguna vadI 4 thI nAgendragacche zrIvAsadevasUrI saMgha nAnetihaDa zrIyArtha rAkhadova kAritA / upasaMhAra-A lekhamAM I. sa. nA bIjA saikAthI zarU karI bAramA saikA pahelAMnI dhAtupratimAono mArI jANamAM che teTale paricaya ApavAne mAre IrAdo huM agAu jAhera karI gayo chuM. paraMtu lekha bahu ja moTe thaI javAthI A aMkamAM vikrama saMvata 1088 sudhInI dhAtupratimAono TUMka paricaya ApavAnuM meM gya dhAryuM che. | gujarAtanI jainAzrita citrakalAnI prAcInamAM prAcIna prata vikrama saMvata 1157 pahelAMnI AjasudhI upalabdha thaI hoya tevuM mArI jANamAM nathI. keI paNa kalApremInA jANavAmAM hoya te te kalApremIonI jANa khAtara jAheramAM mUkavA mArI namra vinaMtI che. For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] prAcIna dhAtupratimAo [23] gujarAtanI jenAzrita kalAne TUMka paricaya huM mArA "jenacitrakalpaduma" nAmanA I. sa. 1936mAM prasiddha thayelA graMthamAM karAvI gayo chuM. A lekhamAM meM je zilpane paricaya karAvyo che te zilpa Abu (delavADA)nA jagavikhyAta sthApatyanuM prathama sarjana karAvanAra mahAmaMtrI vimalanA samakAlIna tathA te pahelAMnA samayanA che. ajAyabInI vAta to e che ke mahAmaMtrI vimale paNa pote nirmANa karAvelA jinamaMdiranA mULanAyaka tarIke AdIzvara bhagavAnanI je pratimA bharAvI te paNa dhAtunI hatI evA ullekho ApaNane maLI Ave che. huM mAnuM chuM ke teoe Arasane badale pratimA nirmANamAM dhAtunI pasaMdagI karavAnuM tenA TakAupaNane lIdhe yogya dhAryuM haze, gujarAtI zilpanA abhyAsIonI sAme I. sa. nA bIjA, sAtamA, AThama, navamA dasamA, ane agiyAramAM sekAnA zilponuM TUMka varNana A lekhamAM ApIne gujarAtanI zilpakalAnA khuTatAM aMkoDAne zaMkhalAbaddha karavA mATenA mArA prayAsamAM teo paNa potAnA phurasadanA samayamAM saMzodhana karIne mane sahAyakartA thaze evI AzA rAkhuM chuM. have pachInA lekhamAM vikrama saMvata 1090thI vikrama saMvata 1230 sudhInI maLI AvatI dhAtu pratimAonuM varNana ApavAnI IcchA rAkhI A TUMkA lekha samApta karuM chuM. ane AzA rAkhuM chuM ke uparokta samayanI bIjI pratimAo paNa je kaI sajajananA jANavAmAM Ave te jAhera janatAnI jANa mATe prasiddha karaze. = === = = nIcenAM prakAzano avazya maMgAvo (1) zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka bha. mahAvIrasvAmInA jIvana saMbaMdhI aneka lekhothI samRddha aMka. mUlya-cha AnA (TapAla kharca eka Ano vadhu.) (2) zrI paryuSaNuM parva vizeSAMka bha. mahAvIrasvAmI pachInA eka hajAra varSano jene ItihAsa mUlya-eka rUpiye. (3) kramAMka 43 jaina graMthamAM mAMsAhAranuM khaMDana karatA aneka lekhothI samRddha | mIcAra AnA, [ kramAMka 42 mAM A saMbaMdhI eka lekha che. mUlya-traNa AnA.]. (4) kramAMka 45 kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya saMbaMdhI lekhothI samRddha mUlyatraNa AnA. (5) bhagavAna mahAvIrasvAmInuM triraMgI citra matsa-cAra AnA. (TapAlakharca doDha Ane vadhu) zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jeziMgabhAInI vADI, ghIkAMTA-amadAvAda == = IkA For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNadhara-sArdhazatakane saMkSipta paricaya lekhaka-pU. muni mahArAja zrI kAMtisAgarajI, savanI. AryAvartanA sAhityakSetramAM jainasAhityanuM ucca sthAna che. jene sAhitya mATe prAzcAtya vidvAno ghaNo UMco abhiprAya che. bhAratIya ItihAsa ane sAhityanA jJAna mATe jaina sAhityanuM jJAna anivArya che ema vidvAnone have samajAvA lAgyuM che. mArA eka sahRdaya snehIe sAcuM ja kahyuM hatuM ke "ame atyAre bhAratavarSane ItihAsa lakhavA mATe prayatna karIe chIe, mATe amAre jainasAhityane abhyAsa pharajiyAta karavo paDaze, kAraNa ke te vagara amAre ItihAsa adhuro raheze." jena sAhityanuM bhAratIya sAhityavATikAmAM ATaluM UMcuM sthAna hovAnuM kAraNa e che ke jenoe banAveluM sAhitya mAtra dhArmikadizA sudhI ja parimita nathI paNa aitihAsika, sAhityika ane dArzanika Adi aneka dRSTiothI pUrNa che. jena vAlmanirmAtAoe koI paNa viSaya choDayo nathI. arthAta ekeeka viSaya para jainamunioe vidvattApUrNa grantha lakhI bhAratIya sAhityamAM mUlyavAna phaLa Ape che. pioNoso uparAMta evA grantha maLe che je mULa granthanA kartA jenetara che ane vRtti nirmAtA jene che. kahevAnuM tAtparya eTaluM ja ke jainetara sAhityane paNa lokabhogya banAvavA jenoe sAro prayatna karI udAratAno paricaya Ape che. mATe ja eka vidvAne kahyuM che ke-"bhAratIya sAhityamAMthI jaina sAhitya bAda karavAmAM Ave te AryAvartanuM sAhitya zUnya bhAse." aitihAsika mahattvavALA granthonA nirmANamAM jaina munioe sAro phALo Ape che. ahIM je granthane paricaya ApavAmAM Ave che e paNa aitihAsika daSTie mahattvano che. mULa granya prAkRta bhASAmAM 150 gAthAmAM guti che, bhASAnI apekSAe paNa A grantha mahattva che. viSaya-khAsa karIne Aloca granthanI racanA stutyAtmaka hoya che. ane stutyantargata vyaktione kavacita aitihAsika paricaya paNa maLe che, je ghaNo ja mahattvano hoya che. AmAM RSabhadevAdi, gautamasvAmI, sudharmasvAmI, jakhkhasvAmI, prabhavAcArya, zambhava, thazabhadra, sabUtisUri, bhadrabAhu, sthUlabhadra, Arya mahAgiri, AryasahastI, Aryasamudra, AryamaMgu, AryasudharmA, lAkagupta, vrajasvAmI, AryarakSita, umAsvAtivAcaka, haribhadrAcArya, zIlAMka, devAcArya, nemicaMdrasUri, udyotanasUri, vardhamAnasUri, jinezvarasUri, abhayadevasUri, azokacaMdrasUri, dharmadeva (graMthakartAnA dIkSAgurU), harisiha ( kartAne vAcanA guru ), sarvadevagaNi (rtAnA vidyAguru), devabhadrasUri (kartAne AcAryapada ApanAra ), jinavallabhasUri (kartAnA padRguru ) AdinI stuti karavAmAM AvI che. uparokta AcAryone saMkSipta aitihAsika paricaya ApavAno vicAra hato paNa samayAbhAva ane sAdhanAbhAvanA kAraNe tema karI zakI nathI. A granthamAM kharataragacchAcAryo viSayaka sAmagrI vipula pramANamAM upalabdha thAya che. For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] gaNadhara-sArdhazatakane saMkSipta paricaya [ 225] nAmakaraNa dhArAsanAma granthanirmAtAe ApyuM che ke pAchaLanA lekhakee ?-e nizcitatA kahI zakAya tema nathI. kAraNa ke AkhIye kRti vAMcatAM nAmane kayAMya ullekha daSTigocara thato nathI. paNa artha tarapha khyAla ApatAM nAma barAbara baMdhabesatuM lAge che. madhara zabdanI vyutpatti " dhArAtIti jALadharaH " e pramANe che. gacchanAyakamAlika-adhipati-AcArya Adi zabdo dhara zabdanA paryAyavAcI zabdo che. badhI maLIne gAthAo 150 che. mATe A nAma je Apela che temAM kazuM asaMgata nathI.. AnI tamAma TIkAomAM paNa A ja nAmano ullekha maLe che. * racanAne uddeza-pUrvajo-gaNadhara ane pitAnA paramopakArI sAdhuonuM stutirUpe smaraNa karI pUrvajo pratye pitAnI kRtajJatAne bhAva vyakta karavA mATe ane pUrvajonI kIrti saMbhArI te samayanA lekene pramudita karavA mATe A graMtha racyo che. AthI A graMtha aitihAsika, sAhityika ane bhASA e traNe daSTie mahattvanuM che. graMthanI varNanazailI ati rocaka che. prAcIna jaina saMkSipta gurbAvalInuM jJAna A graMtha suMdara rIte ApI zake tema che. have ApaNe grantharacayitA ane graMthanirmANa viSayaka cheDe vicAra karIzuM. grantharacayitA ane temane samaya-A mahatvapUrNa graMtharatnanA nirmAtA jinavallabhasurijInA paTTadhara suprasiddha AcArya zrIjinadattasUrijI che. tatkAlIna vidvAnomAM emanuM sthAna mahatvanuM che. emano janma gurjaradharAnA AbhUSaNarUpa dhadhukA nagaramAM saM. 1132 mAM thaye hato. pitA maMtrI vAgi ane mAtA bAhaDade hatAM. vi. saM. 1141 mAM bAlaveye dIkSA aMgIkAra karI, sarvazAstronuM adhyayana zarU karyuM. jena AgamAdi granthanuM adhyayana harisiMhacArya pAse karyuM hatuM. sarva gya guNothI paripUrNa somacaMdramunine devabhadrasUrie AcArya pada svIkAravA kahyuM, paNa A vAta mATe ukta munie pitAnI ayogyatA darzAvI, potAnI laghutAne paricaya Apyo. ane sakala saMghanA AgrahathI devabhadrasUrie mevADadezanI ItihAsaprasiddha rAjadhAnI citoDa nagarImAM temane AcAryapadathI vibhUSita karyA. A pachI teo jinadattasUri tarIke zrI jinavallabhasUrinA paTTadhara jAhera thAya. A AcAryapada vi. saM. 116 8mAM vaizAkha vada 6 ApavAmAM AvyuM hatuM. ajamerane arNorAja-Analsa sUrijIne parama bhakta hato. jyAre sUrijI ajamera gayo tyAre khuzI thaI nitya rahevA vijJapti karI, paNa AcAryo jenamunine prabala kAraNa vinA eka jagyAe rahevuM anucita darzAvyuM. AcArya jevA vidvAna hatA tevA ja suprasiddha granthanirmAtA hatA. 1 gaNadharasArdhazataka (prA. gA. 150 ) 10 vizikA ra saMdehadolAvalI (prA. gA. 150). 11 vyavasthAkulaka 3 caityavaMdanakulaka (gA. 150 ) 12 darzanakulaka 4 upadezarasAyana (apa0 gA. 80 ) 13 sarvAdhiSThAyi stotra pa gaNadharasamati (prA. gA. 70 ) 14 sugurUpAtaMtrya 6 carcarI (apa0 gA. 47) 15 adhyAtmagIta che kAlasvarUpa ( ,, ,, , ) 8 upadezakulaka 16 usUtrapadeddaghATanakulaka 9 avasthAkulaka 17 kRtastavana For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 226 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamu apabhraMza sAhityanA itihAsamAM emanuM sthAna UMcuM che. Aleccha granthamAM kartAe racanAsaMvatane nirdeza karyAM nathI. te samayanA AcAyaeNnAM katipaya granthAmAM paNa racanAsaMvatA maLatA nathI, e parathI saheje anumAna thAya che ke granthAnta racanAsamaya sUcavavA ja joie eve kAi prakArane niyama naDDAtA. e STie kartAe kadAca sUcana na karyuM hAya. ane bIjI vAta e paNa che ke purAtana kALamAM khAsa pratihAsa tarapha eTaluM badhuM dhyAna na apAtuM, jeTaluM vartamAnamAM apAya che. tatkAlIna anyAnya sAdhanA parathI nizcita ja che ke granthanirmAMsamaya 1167-1211 te che, kAraNa ke muni seAmaca', AcAryapada svIkAra karyAM bAda grantharacanA karI eTale 12 mI sadInA uttarAImAM e graMtha banelA hovA joie. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A granthanuM kada jo ke nAnuM che tepaNa guNu ane upayeAgitAnI dRSTie bahu ja mahattvapUrNa che. badhI maLIne A granthapara cAra TIkAe upalabdha thAya che je aitiDAsika STie bahu ja mahattvanI che. A TIkAemAM aNahilapura pATaNanuM varNana bhAvavAhI bhASAmAM suMdara rItyA karavAmAM Avela che. ahIM te mAtra cAra TIkAonAM nAmeAnA ja ullekha karuM che. bhaviSyamAM eka eka TIkApara vistRta AleAcanA lakhI prakAzita karavA prayatna thaze. mane kAmaDInA jJAnabhaMDAramAM gaNudharasA zatakaneA e paNa upalabdha thayA che je grantha tenA pracAranuM jvalaMta udAharaNa che. 16 mI zatAbdinA A Tame banelA che jethI tatkAlIna dezabhASAnI dRSTi paNa advitIya mahattva bhAgane e taddana svAbhAvika ja che, TIkAo. 1 sumatigaNi 1295. 2 cAritrasiMha, A vRttinuM mULa bRhaddavRtti che. 3 sarvarAjanI vRtti, mArI sAme nathI. 4 padmanaMdI. A vRttine paricaya svataMtra lekha mAMgI le che. A Aleccha mULa grantha sarva prathama pUjyagurUvarya upAdhyAya zrI sukhasAgarajI mahArAjanA suprayatnathI . sa. 1972 muMbaImAM cAritrasiMha nirmita vRtti sahita prakAzita yeA hatA. ane tyArabAda vaDAdarA gA. e. sa. taraphathI apabhraMzakAvyatrayI nAmaka mahattvapUrNa pustaka prakAzita thatuM hatuM jemAM jinadattasUri viracita apabhraMza sAhitya Apela che, temAM jaina samAjanA suprasiddha vidvAna paMDitavarya zrImAna lAlacaMdabhAI bhagavAnadAsa gAMdhIe vidvattApUrNa je bhASAviSayaka nibaMdha Apela che te ghaNA ja mahattvane che. upasaMhAra--upara je gaNadharasArdhazatakane sakSipta paricaya karAvela che te samasta nathI. jaina sAhityavATikAmAM AvA aneka mahattvapUrNa aitihAsika grantharUpI puSpA peAtAnI advitIya sugaMdha vaDe lekAne AnaMda ape che. te tamAma puSpA-granthA para aitihAsika vivecanAtmaka nibadhA lakhI prakAzita karavAmAM Ave te jaina itihAsa-sAhityanI sArAmAM sArI sevA thaI zake. evA lekhA jene karatAM jainetara vidyAneAne vadhAre upayAgo nivaDe che. ane khIjA khIjA grantha jovA mATe suMdara preraNA maLe che. arthAt evA nibaMdha mArgadarzIka tarIke kAma kare che. AzA che jaina vidvAne A viSaya para dhyAna ApI sAhityanA puNyapracAramAM phALA Apaze. atyAre dilhImAM seAsAyaTI ''nI sthApanA thavAnA vicAra| cAlI rahyA che. e saMsthA A dhyAna ApI racanAtmaka kArya karaze teA jaina itihAsa saMbaMdhI sAhityane sArI madada maLaze. k jaina risarca viSaya para jo For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khAnadeza meM prAcIna jaina zilpa lekhaka - zrIyuta bhA. raM. kulakarNI, bI. e. zirapura ( pa. khAnadeza ). khAnadeza yaha bhAratavarSake prathama zreNIke upAjAU prAMtoMmeMse eka hai / vartamAnameM yahAMkI kAlI bhUmI kapAsake liye prAsaddha hai / prAcIna samayameM vaha dhAnyakI vipulatAke kAraNa vikhyAta thA / isa naisargika dhAnyake bhaMDArake sahAre hI aNTA vistIrNa bauddhavihAra nirmANa hue the / isa prAnta meM bauddhA avazeSa ajaNTAke sivA anyatra nahi pAye jAte / kintu jaina zilpake avazeSa isa prAMtameM cAroM ora milate haiM / aura isase patA calatA haiM kI eka samaya, khAnadezake kone konemeM jainadharmake maMdira isa prAMtakI zobhAko bar3hAte the, isa bhUpradezake vaibhavakA pradarzana karate the, aura yahAMkI janatAmeM dayA aura sahiSNutAkA srota bahAte the / yahAMke jaina avazeSoMmeMse ajaMTA ke pAsakI ghaTotkaca guphA aura mAMgItuMgI kSetra - inakA kucha varNana gajeTiyaroMmeM diyA huA hai / bhAmerakA paricaya AkiMolaoNjIke riporTa meM milatA hai / anya sthAna sthAna para vikhare hue khaMDahara aura bhagna mUrtiyoMke TukaDoMkA saMkalita paricaya jaina itihAsako dRSTi na rakhane vAloMko anAvazyaka hI nahIM sAtha sAtha azakya bhI haiN| khAnadezakI uttara sImA sAtapuDA parvata, dakSiNameM sAtamAlA aura ajaMTA pahADa, pazcimameM gAyakavADI aura sUrata jillA aura pUrvameM varADa prAMta hai / ajaMTA aura ghaTotkaca ye ajaMTA pahADImeM, bhAmera aura mAMgItuMgI yaha sahyAdrIke uttarIya zAkhAoMmeM haiM / kintu sAtapuDAmeM khAnadezakI bAjUke vibhAgameM rahe hue jaina avazeSa, jo abhItaka sujJa jagatako ajJAta haiM unakA nAmamAtra paricaya maiM isa lekha dvArA karAnA cAhatA huM / (1) nAgArjuna sAtapuDA pahADoMmeMkA sarvazreSTha jaina zilpa baDavAnIkA bAvanagajA ' hai / usa bAvanagajAke hI pAsameM isa pahADake khAnadezakI bAjUpara toraNamAla nAmakA eka nAthapaMthIya mahAkSetra hai / isa toraNamAlake mArgapara jaina mUrtiyAM milatI haiM jinakA dhArmika jJAna kaurava-pAMDavoM kI kathAse adhika baDhane na pAyA ho aise yAtriyoMmeMse kisIne usako nAgArjuna banA diyA / (2) TavalAIkI bAvaDI toraNamAlakA mArga khAnadezakI sapATa bhUmIpara jahAMse zurU hotA hai usI 'mArga para TavalAI nAmakA eka bhIloMkA choTAsA gAMva hai / usa gAMva meM eka atyaMta bhavya aura vistIrNa sIDhIyoMvAlI bAvaDI kAle paththarakI banI hai / usakI kamAnoM kI donoM ora jaina tIrthakaroMkI Asanastha mUrtiyAM hote hue bhI kisI mahezvara bhaTTako khyAla na paDanese yaha bAvaDI banI, aisI kiM vadaMtI pracalita hI nahIM, khAnadeza gejheTIyara meM aura bhUvarNanoMme chapI huI hai / x jaina satya prakAza varSa 6 aMka 12 pRSTa 446 para isakA kucha varNana AyA huA hai / 29 For Private And Personal Use Only f
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [228] zrI jaina satya prakAza [15 sAta .. (3) pAMDava-khANa pazcima khAnadezake zahAde nAmake tAlukAzaharake pAsa tIna mIla para gomatI nadIke pAsameM kAle pattharoMkI khadAna hai| usa khadAna ke pAsa pattharoMmeM do do koThaDiyoMkA eka joDA aise do joDe khode hue pAye jAte haiM / una koThaDIyomeM eka choTA garbhAbhAra usake sAmane thoDA vistIrNa sabhAmaMDapa aisI unakI racanA hai| garbhAgAra aura sabhAmaMDapa ke bIca eka choTAsA dvAra hai| aura dvArake sanmukha pramukha mUrti padmAsanastha usI pattharakI khudI huI banI hai| garbhAgArameM donoM bAjU aura sabhAmaMDapameM sarva bAjUoMmeM dIvAloM para aneka jaina mUrtiyAM khaDI aura baiThI khudI huI haiM / garbhAgAra lagabhaga 646 phITa aura sabhAmaMDapa 10x10 phITa hai| unakI gaharAI 7 phITa hai aura kisIko chata nahIM hai / ina kamaroMmeM utaraneke liye pattharakI sIDhiyAM banI haiM / ina mUrtiyoMke zilpase ve isavI 11 yA 12 vI zatAbdikI honI cAhIye aisA abhiprAya hamAre eka purAtattvajJa mitrakA hai| ___ isa sthAnako bAjUmeM loka patthara nikAlate haiM aura ina mUrtiyoMko pAMDavoMkI pratimA samajhakara isa pattharoMkI khadAnako marAThImeM 'pAMDavakhANa' kahate haiN| (4) kAle pASANakI bhagna mUrtiyAM cauMdhI aura zirapUrakI uttarameM 15 mIlapara tathA zahAdese pUrva lagabhaga 30-35 - mIlapara isI pahADake sahArese rahanevAle eka ujaDe hue gAMvake khaMDaharoMmeM kAle pASANakI bhagna jinamUrtiyAM pAI jAtI haiM / isI pradezameM yAdavakAlIna avazeSa aura zilAlekha pAye jAte haiN| yAne lagabhaga 700 varSa pUrva yaha pradeza saMpanna avasthAmeM thaa| (5) nAgAdevI pUrva khAnadezameM yAvalake pAsa uttarameM 5-6 mIlake phAsale para eka nAga nAmakA sthAna batAyA jAtA hai| vahAM gvAla, meDIye vagairaha loga vahAMkI mUrtiko siMdUra lagAkara nAriyala caDAte haiM / patA calatA hai ke vaha nAgAdevI mUlataH jinamUrti thI aura aba ajJAnake kAraNa siMdUra meM lipta hokara nAgAdevI nAmase mahazUra huI hai| (6) balasANe bhAmerake IzAna konemeM lagabhaga 20 mIlapara burAi nadIpara prAcIna zilpake vipula avazeSa pAye jAte haiM / vahAMke eka zilAlekhase ve zAlivAhana zakakI 12 vI zatAbdIke pratIta hote haiM / unameMse aneka zivAlaya aura eka devIkA maMdIra prekSaNIya avasthAmeM hai / hiMdusthAna sarakArake purANa vastu saMrakSaka vibhAgane ye avazeSa apane tAbe meM liye haiM / ina khaMDaharoM meM bhI mujhe eka bhagna jinamUrti najara AI hai / vaha nadIke ghATapara par3I huI thii| - isa dRSTise khojabhAla karanevAloMko yahAMke gAMvaDoM, pahADoM aura nirjana vanoM meM prAcIna jaina zilpake avazeSa adhikAdhika milanA saMbhavanIya hai| khAnadezameM gata 1-2 zatAbdimeM vyApArake nimitta AnevAle gujarAtI, For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sittannavAlanA guphAmaMdiramAM pallavarAjyanI jaina citrakaLA lekhaka : zrIyuta nAthAlAla chaganalAla zAha, pAlanapura DakoTA sTeTa e dakSiNamAM Avela che. A rAjyamAM keTalAMeka purAtana atihAsika sthaLomAM mola ane pallavavaMzanA rAjyakartAonA sthApita karela sthaLo maLI Ave che. AmAM sittanavAlanI jena guphAmAM AlekhAyela jaina citrakaLA purAtana ane ghaNI rasadAyaka che. A guphAmaMdira puDukkoTA zaherathI uttara-pazcimamAM lagabhaga nava mAIlanA aMtare aDadIA jAtanA patharanI moTI TekarI upara che. ukata TekarI saikAo pahelAM jenonI mAlIkInI hovAnuM jaNAI Avela che. kAraNa ke TekarI-TomanI dakSiNa bAju kudaratI jamInamAM bahu UMDANamAM guphA Avela che, jemAM khaDakanI bahAranI bAju pattharanI banAvaTanI sattara gAdio Avela che temAM ekanI upara brAhmIlipimAM I. sa. pUrve trIjI zatAbdine TUMke zilAlekha katarAela che jemAM varNavela che ke-A guphA jenA "munivAsa"nA upayoga arthe banAvavAmAM Avela che. A TekarInA pagathIAnI uttara dizAe eka bIja guphAmaMdira Avela che. tenuM khodakAma I. sa. nI sAtamI zatAbdinA palavasthAnanA jevuM dekhAya che. jemAM palava citrakaLAnA purAtana avazeSo jovAlAyaka che, je keTalAka aMze bacavA pAmela che. temAMnA eka sthaMbha para "deva nartakI"nuM dazya AlekhAyela che. pallava citrakaLA. pra. DubrIle -"pallava citrakaLA " viSe eka lekha InaDIana enTIkavarI nAmanA jarnalamAM sana. 1923 nA mArca mahinAnA aMkamAM Apela che. pallava kotarakAma ane sthApatya suprasiddha che. paraMtu pallava citrakAma e taddana navIna viSaya che. mahAbalIpUrama ane mAmajUramAM jaDelAM raMganAM avazeSa uparathI tyAMnAM smArake citrita haze e zaMkAne sthAna maLyuM, paraMtu A avazeSo palava citrakaLA (Painting) samajavA ApaNe mATe puratA che. sittannavAlamAMnA pahADamAM AlekhAyela palavamaMdiramAMnA modaka citro (Fresco)nI zodha ghaNI agatyanI che. A citra uparathI nIcenA siddhAMta bAMdhI zakAya. (1) pallava citrakaLAnI paddhati ejanTAnAM citrone maLatI che. (2) kalAnI daSTie ApaNane maLI AvatA A avazeSa ghaNu lakSamAM rAkhavA jevA che, ema jaNAya che ke pallavonI citrakaLA temanI mUrtividyAnakaLA karatAM vadhAre suMdara hatI. sittannavAsala pukoTAthI vAyavya dizAmAM nava mAIlane aMtare Avela nAnuM gAma che. ane te nartamalai, malaiyadIpaTTI, kuDumiyamalai ane kundarakeAIlathI ceDA mAIlane aMtare kAThiyAvADI aura mAravADo vyApAriyoMke sAtha ho jainadharma khAnadezameM AyA hai aisI kalpanA uparyukta saMzodhanadvArA sarvathA nirmUla ho sakatI hai / aura lagabhaga AThaso varSa pUrva yAne dakSiNameM musalamAnoMkA Agamana honese pUrva khAnadezameM jainadharmakA prasAra cAroM ora ho gayA thA yaha pramANita hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ re30] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM hAIne pallava pradezanI madhyabhAgamAM Avela che. pallavarAjA mahendravamana-pahelAnA kAvya ane saMgItamAM kauzalyanAM mACranA zilAlekhomAM vakhANa karavAmAM Avela che. te ja rAjAe kotarAvelI mAmaduranI guphAonA jevI ja sittannavAlanA guhAmaMdiranI sthApatyazailI che. sittannavAlanI guphA jenamaMdira che. rAjA mahendravamana-pahelAe apara nAmanA vidvAnanA upadezathI jainadharma grahaNa karela. tyAra pahelAMnA enA samakAlIna sahadhamIo ane mitronA hAthe e pahADamAMthI guphA chetarI kaDhAvI hatI. ane eka samaya para e purabhapakAthI zaNa 'gArAyeluM hatuM, paraMtu hAla mAtra enA upalA vibhAgo ja eTale chatano bhAga, thAMbhalAnA upalA bhAga ane emanI mATI paranAM ja citro ApaNe joI zakIe chIe. adyApiparyata jaLavAI rahela mukhya cIja te osarInI samagra chatane zaNagAratuM bhavya maMDadaka "kamaLakAsAra 'nuM citra che. kamaLapuSpamAM vacce vacce mAchalAM, haMse, bhesa, hAthIo ane hAthamAM kamaLapupa dharelA evA traNa jene che. AmAMnA be jene gherA rAtA raMganA che ane trIje jaina ujaLA pILA raMgano che. emanI UbhA rahevAnI Dhaba, emanA para purAyelA raMga ane emanI mukhAkRtinI madhuratA kharekhara mohaka ane AnaMdamaya che. A " kamaLakAsAra nA maDadaka citramAM kadAca jenonA dhArmika ItihAsamAM koI dekhAva hoya ema jaNAI Ave che. rasanA be thAMbhalAnI mATIne zaNagAra, sAre jaLavAya che. tyAM khIlatA kamaLadaMDonI rasamaya guMthaNInuM citrakAma che. thAMbhalAo nAyikAenI AkRtithI alaMkRta karAyA che. jamaNI bAjune thAMbhale ThIka jaLavA nathI, paraMtu DAbI bAjune manuSya ane varasAdanA sapATAthI lagabaga pUrepUre bacavA pAmela che. enA paranI " nAyikane maMdiranI devadAsI tarIke batAvela che. " - rAjA mahendravarmana-pahelAnA jamAnAmAM nRtyakalAnuM ghaNuM mAna hatuM. mahArA mitra 'trivendramavALA ke. jI. zaMkara Ayare I. sa. 1920 mAM meM mekalelA phoTogrAphanI madadathI mAmaCranA zilAlekhono abhyAsa karyo hato ane emAM e nahityara nRtyavihita ema vAMcI zakyA hatA. eTale saMbhava che ke mahendravarmana pahelAe nRtyakalA viSe graMtha lakhyo hato. e ja zilAlekhamAM emane para niravara vApura : vinara ane bIje ThekANe uira vivigheH tvarNa caMdravam e zabdo paNa vaMcAyA hatA. A pramANe nRtyakalAthI avibhakta evI saMgItakalA viSe paNa mahendravane graMtho lakhyA hatA. vaLI 'pallavonA trIsapA pAne meM mAre mata darzAvatAM lakhyuM che ke kuDumiyAmalainA zilAlekhamAM ullekha rAjA mahendravarmAnI saMgIta viSayaka pravINatA viSe che. ahIM e paNa umeravuM joIe ke-mI. TI. e. gopInAtharAvane puDukakoTe rAjyanA guhAmaMdiranI tapAsa karatAM saMgIta vizyaka eka navo zilAlekha jaDI Avyo hato. e viSe patradvArA emaNe mane nIce pramANe lakhyuM - TIrUmavaimanI guphAmAM paNa kuDamiyamalainA zilAlekha jevo saMgIta viSayaka lekha che. 1 apara nAmane sAdhu pahelAM jaina darzanano anuyAyI hatA paraMtu pAchaLathI te koI dharmanI strInA prayatnathI vidharmanA anuyAI thaye ane rAjA mahendravarmanane 5 chaLathI rauvadhanI banAve. pro. DIle--sittanavAlanA guphA maMdiramAM DAbI bAjunA thAMbhalA upara "nAyikA=maMdiranI udAsI" tarIke batAvela che paraMtu kharI rIte te "devanataMkI" asarAnuM citrakAma che. jenadarzanamAM devadAsI banAvavAnI kaI paNa yugamAM prathA na hatI ane e paNa nahIM. For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka | pahalavarAjyanI jena citrakaLA [ ra31 ] pahADanI bAju para kAtarelA zivAlayanI divAla para e TAMkI kaDhAyela che, ghaNuM pAchaLanA samayanA eka pAMDava rAjAe e lekhano keTaleka bhAga e na samajAya evI lipimAM katarI kaDhAvela che. ene badale keTalAka sikkAnuM dAna amara karavA pitAne ja nakAme lekha ketarAvyuM che. e bhIkhArIne khabara nahIM hoya ke e amUlya zilAlekhane keTaluM bhAre nukasAna karela che. maLI AvatA avazeSepara Idhara tIdhara kaMIka Ama vaMcAya che -"s (5) dhAra, deva (7)." A Arya saMgItakalAnA pAribhASika zabdo che ane te kuDumiyamartanA zilAlekha paranI ja lipimAM ketarAela che." palanA samayanI lalita kaLAomAM mUrtividhAnakaLA ghaNA samayathI jANItI che. ApaNane A sittanavAlanA guphAmaMdiramAMthI citrakaLA, saMgIta ane nRtya viSe upayogI mAhItI maLI zake che. jainadarzane purAtana samayathI mUrtividhAna, citrakaLA, saMgItakaLA ane nRtyakalAne uttejana Apela che. orissAmAM Avela khaMDagiri-udayagiri TekarIomAM rANuguphA ane gaNezaguphA Avela che je i. sa. pUrvenA samayanI che temAM e samayanI purAta citrakaLAnA avazeSo maLI Ave che. saMgItakalAnA viSayamAM jenanA pUrvAcAryoe amUlya phALe Apela maLI Ave che. jena AgamomAM sthAnAMgasutra ane ayogadvAra sUtra je I. sa. pUrvenA samayanAM che temAM saMgItanA viSaya mATe ghaNuM Apela che. temAM amuka bhAga nIce batAvela che je parathI jANavAmAM AvI zakaze ke-rAjA mahendravarmane saMgIta viSayamAM kotarAvela zilAlekhanA pAribhASika zabdo ane nIcenA zlokanA zabdo banne eka ja sarakhA che. se kiM taM satta nAme ? have sAta (svaronA ) nAma te kayA ? 2 rara rara pavuttA, sAta svare kahyA che. taMjahA-sajje risahe gaMdhAre, majjhime paMcame sare, revae ( ghevate ) ceva nesAe, sarA satta viAhiA // 1 // paja, aSabha, gaMdhAra, madhyama, paMcama, paivata, niSAda, e sAta svare varNavelA che. easiNaM sattaNhaM sarANaM satta sarahANA papNattA, taMjahAsajaM ca aggajIhAe, ureNa risaha saraM kaNThuggaeNa gaMdhAraM, majjhajIhAe majjhimaM // 2 // nAsAe paMcamaM bUA, datto-Na a revataM / bhamuhakkheveNa NesAha, saraDANA viAhiA // 3 // e sAta svaronAM sAta svarasthAna kahyAM che, jemake SaDaja chavAgramAM, RSabha chAtImAM, gadhAra kaMThamAM, madhyama javAnA madhya bhAgamAM, paMcama nAsikAmAM, paivata daMtoSThamAM ane niSAda bhRkuTImAM hoya che. satta sarA jIvaNissiA paNNattA taMjahAHsaMjaM ravai maUro kukuDo risabhaM saraM / haMso ravai gadhAraM, majjhimaM ca gavelagA // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [232] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM aha kusumasambhave kAle, koilA paMcamaM saraM . chaTuM ca sArasA kuMcA nesAyaM sattayaM gao sAta svare jIvAzrita kahyA che. vajane mera, RSabhane kukaDava, gaMdhArane haMsa, madhyamane gAya bakarAM agara gheTAM, paMcamane kilA, dhaivatane sArasa pakSI ane krauMca, ane niSAdane hAthI. sthAnAMgasUtra. pAne, 393, 8-4, 4-5. anuyogadvArasUtra. pAne, 127. sana 1930 nI sAlamAM De. hIrAnaMda zAstrI jyAre sittannavAlanA guphA maMdiranI zodhakhoLa arthe Avela te samaye temaNe guhA-maMdiranI dakSiNa bAjuethI cAra nAnA zilAlekho zodhI kADhayA hatA. je lekha purAtana pallavagranthabhASAmAM lakhAela che. temAM maMdira jenArAo ane yAtrALuonAM nAmo lakhAela che. kuDumIyAmalai ke je gAma sittavAsalathI thoDA ja mAIlanA aMtare Avela che, tyAMnI eka zivaguphAmAM pallavarAjA mahendra varmananA samayane eka purAtana zilAlekha maLI Avela che je lekha saMgItanA viSaya para ketarAela che. 1 sittannavAlanuM guphAmaMdira khAsa jenenuM che. pallavarAjA mahendravamane I. sa. sAtamI zatAbdi AsapAsa banAvyAnuM maLI zake che. A guphAmaMdiramAM pAMca pattharanI jaina tIrthakaranI pazvAsane mUrtio kotarAela che. temAMnI traNa mUrtio aMdaranA mukhya vibhAgamAM ane be mUrtio varaMDAnA eka eka thAMbhalAnA cheDA para Avela che. A mUrtionuM zi95kAma ajanTAnI bauddhamUrtionI sAthe sarakhAvatAM, ghaNe aMze maLatuM Ave che. A maMdiramAM ajanTA temaja bIjA buddhIsTa sthAnonI jema dIvAle ane chatA palAsTarathI DhAMkela che. Ama karavAnuM aMdhakArane ajavAsAnA rUpamAM pheravavA mATe nahI, paraMtu dIvAlo upara mInAkAma karavA ane bhItone zaNagAravA mATe banAvela che. citrakAre DIjhAIne pahelAM sapheda plAsTara upara dorela che tenA para hIMdI lAla raMgane upayoga karela che. tyArapachI jhAMkhA raMganuM paDa tenA upara AvyA pachI suMdara rIte kALo raMga ApyAthI tarehavAra DIjhAIno jaNAI Ave che. maMdiranI aMdaranA pavitra sthaLanI chata upara upayogI phUlene ane bhUmiti saMbaMdhInA namunA ghaNI jAtanA raMgomAM banAvela che. varaMDAnA chatanA madhya bhAga ane be thAMbhalAo upara ajanTAnAM ghaNAM citrakAmonI jema nAjuka kaLAvALAM citrakAma TakI rahevA pAmyAM che. varaMDAnI chata uparanuM citrakAma khAsa vakhANavA lAyaka che. tenI racanAmAM jaLAzayamAMhenuM kamala, khullAM rAtAM kamalanA phUlethI ane lIlAM pAMdaDAMthI DhaMkAela jaLAzayamAM mAchalAMne pANInA dhodhamAM taravAne bhAga ane kinAre pharavAnI jagyA batAvela che. jyAre hAthIo, pazuo ane traNe manuSyo jaLAzayamAM nhAvA paDela jovAmAM Ave che. A kaLAvALe citrakAmane bhAga adApi paryaMta sacavAI rahela che. AmAMnA eka sthaMbha upara hIMdanA keI rAjA ane tenA sAthInuM varNana karatuM kaLAtmaka citra derAela che. paraMtu hAlamAM te jhAMkhu paDI gaela hovAthI tenA mATe vizeSa lakSamAM laI zakAya tema nathI. 1 Epigraphia Indica Vol. 12, & Indian Antiqueri Vol. 11. P. 120. For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir katipaya kharataragacchIya vidvAn [saMkSipta paricaya ] lekhaka : zrIyuta hajArImalajI bAMThiyA zvetAmbara jainoMke gacchoM meM kharataragaccha eka ati prasiddha gaccha hai / sadAse isa gacchake vidvAna sAhityakI sevA karate Aye haiM / isa gacchameM anekoM vidvAna, prabhAvaka evaM pratibodhaka mahApuruSa hue haiM jinakA RNa jainadharma va samAja para hai| unakI vidvatpratibhA unake racita granthoMke paThana-pAThana se mAlUma ho sakatI hai / isa lekha meM kharataragacchIya vidvAnoMkA kiMcit paricaya dIyA jA rahA hai jo sAhityapremIyoM ko upayogI siddha hogA / kapUramallaH - ye zrIjinadattasUrijI ke paramabhakta zrAvaka the / inako ekamAtraracanA brahmacaryaparikaraNa 46 gAthAkI hai jo zrI nAhaTA bandhu likhita maNidhArI zrI jinacandrasUri nAmaka pustaka pR0 60 - 64 meM prakAzita hai / zrIjinadattasUriH -- ye atyanta prabhAvaka mahApuruSa ho gaye haiM / inakI vidvatpratibhA anokhI thI / ye jinavallabhasUrijI pATa para huai| inakA janma saMvata 1132 meM huMbaDa gotrIya vAhadevIkI kukSise dhavalakanAma nagara meM huA / janma nAma somacandra rakhA gayA / saM. 1941 meM dIkSA huiiN| saM. 1969 vaizAkha vadi 6 zanivArako AcArya padavI huI aura jinadattasUri nAmase sarvatra prasiddha hue / ye kharataragacchake prathama dAdA ke nAma se saMbodhita kiye jAte haiM / inhoMne 52 vIra 64 yaugaNIko vazameM kiyA / inhoMne kaI camatkAra bhI dikhAye / kaIko pratibodha diyA / 1 lAkha 30 hajAra jaina banAye / jaina janatA inheM baDI zraddhAse pUjatI hai / inake racita stotroMke jApa karanese mahAmArI Adi rogakaSTa dUra hojAte haiM / inakA svargavAsa saMvat 1211 ASADha suklA 11ko ajamera meM huA / ApakA jIvanacaritra zrInAhaTA bandhuoMkI orase zIghra ho prakAzita honevAlA hai / jinacaMdrasUri : - ye jinadattasUrike pATa para baitthe| inakA janma jaisalamerake nikaTa - vartI vikramapura gAMva meM sAha rAsalakI dharmapatnI delhaNa devIkI kukSIse vi. saM. 1197 bhAdavA zuklA 8 ko jyeSThA nakSatra meM huA / vi. saM. 1203 phAlguNa zuklA 9 ko ajamera meM zrIjinadattasUri dIkSita kiyA / saM. 1205 ke mitI vaizAkha zuklA 6 ko vikramapurake zrI mahAvIra jinAlaya meM zrIjinadattasUrijIne svahastakamalase ina pratibhAzAlI muniko AcAryapada pradAna For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 234 ] zrI jena satya prakAza [1 sAtabhu kara zrIjinacaMdrasUrijI nAmase prasiddha kiyA / Apa ati vidvAn the / Apane mlecchopadravase zrIsaMghakI rakSA kI / dillI ke madanapAla rAjAko pratibodha diyA va devatAoMko bhI pratibodha diyA / aura bhI aneka prAbhAvika kArya kiye| mahatiyANajAtikI sthApanA kI / inakI vidvatpratibhAkI ekamAtra kRti ' vyavasthAkulaka' hai / inakA svargavAsa saM. 1223 ke dvitIya bhAdrapada kRSNa 14 ko dillInagarameM huaa| inake bhAlastalameM maNi thI, isIse inheM maNidhArojI kahate haiM / ye dUsare dAdAke nAmase prasiddha hai / ApakA caritra vizeSa jAnaneke lie zrI agaracaMda bhaMvaralAla nAhaTA likhita 'maNidhArI jinacaMdrasUri pustaka dekhanI cAhiye / jinapatimUriH-ye jinacaMdasUrijIke pATa para hue / inakA janma saM. 1205 caitra vadI 8 ke dina huaa| dIkSA 1218 phAguNa vadi 8 ko aura AcAryapada saM. 1223 kArtika sudI 13 ke dina huA / Apa bhI ati vidvAna thai / Apane hindusamrATa pRthvIrAja cauhanakI sabhAmeM caityavAsIyoM se zAstrArtha kara unheM parAsta kiyaa| nemicandra bhaMDArIne apanA putra inheM samarpaNa kiyA jo Age jAkara jinezvarasUrijIke nAmase prasiddha hue / ApakA svargavAsa saM0 1277 pAlhaNapura meM huaa| upAdhyAya jinapAla:-ce jinapatisUrIjIke ziSya the / ve bar3e vidvAna the| inakI racita gurvAvalI eka atyanta mahattvako aitihAsika kRtI hai jo siMvI jaina granthamAlAkI ora se zrImAn jinavijayajI, purAtvAcArya zIghra hI prakAzita kara prakAzameM lAnevAle haiN| ___ maMDArI nemicaMdra-Apa osavAla samAjake prathaga graMthakAra haiM / Apa pahale caityavAsI the| phira saM. 1253 meM zrIjinapatisUrijI dvArA kharataragacchAnuyAyI bane / Apa vidvAn the / ApakI racita do kRtIye haiM-SaSTI zataka aura dUsarI jinavallabhasUriguNavarNana / SaSTIzataka bahuta mahattvakI kRti hai| isapara tapAgacchIya, va digaMbara mata ke bhAgacaMdra takane vRtti banAi hai aura isa kRtIko apanAyA hai / vizeSa dekhe osavAla navayuvaka mahAsammelanameM zrInAhaTAkA lekha / jinezvaramariH-Apa jinapatisUrijIke ziSya the| Apa masakaoNTanivAsI uparyukta bhaMDArI nemicaMdra ke putra the / vidvAn pitA ke vidvAn putra kyoM na hotA ? / ApakA janma saM. 1245 migazara sudi 11 ko huvA / ApakA janmanAma ambara thaa| saM. 1225 meM dIkSita ho vIraprabha nAmase prasiddha hue phira / 1208 meM AcAryapada para AsIna hue| Apa bhI asAdhAraNa vidvAna the| For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAnavAda-jIvavicAra prakaraNa [ agiyAramI sadInA eka prakaraNagraMthane padyAnuvAda ] anuvAdaka-pU. muni mahArAja zrI dakSavijayajI, khaMbhAta. jaina prakaraNagraMthamAM jIvavicAra prakaraNa eka mahattvane graMtha gaNAya che. A graMthamAM jainazAstromAM prarUpela chanA bheda-prabhedanuM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. A graMtha mULa prAkRta bhASAmAM 51 AryA chaMdamAM banAvela che. A graMthanA mULa kartA vAdivetAla zrI zAMtisUrijI mahArAja che, e mULa graMthanI 50 mI gAthA uparathI samajI zakAya che. A zAMtisUrijI jainazAsanamAM mahAprabhAvaka AcArya thaI gayA. temanI apUrva vAdazakti joIne laghubhejarAjAe temane "vAdivetAla'nuM biruda ApyuM hatuM. vi. saM. 1097 mAM zrI cakezvarI ane padmAvatI devInI sahAyathI, temaNe dhuLIkATa paDavAnI AgAhIthI zrImALInAM 700 kuTuonuM rakSaNa karyuM hatuM. temaNe zrI uttarAyayana sUtra upara 18000 zlokapramANu TIkA racI che je "pAIye TIkA' nAmathI prasiddha che. uttarAdhyayananI bRhadvRttinI prazastimAM teo potAne thArApadrIyagaccha (je vaDa gacchanI zAkhA che) nA batAve che. mahAkavi dhanapAlakRta tilakamaMjarInuM saMzodhana emaNe karyuM hatuM. vi. saM. 1111 mAM kAnhaDA nagaramAM A mahAna AcArya mahArAjane svargavAsa thayo. mULa jIvavicAra prakaraNa upara vi. saM. 1910 mAM pAThaka ratnAkare bahaddavRtti racI ane vi. saM. 1750 mAM kSamA kalyANake ladhuvRtti banAvI che. prAkRta-saMskRtinuM jJAna nahIM dharAvanArA jijJAsuo mATe ahIM e jIvavicAra prakaraNane padyAnuvAda Apavo ucita dhAryo che. mUla-bhuvaNa-paIva vIraM, namiUNa bhaNAmi abuha-bohatthaM / / jIva-sarUvaM kiMci vi, jaha bhaNiyaM pUvva-sUrIhiM // 1 // jIvA muttA saMsA,-riNo ya tasa thAvarA ya saMsArI / judI-- navAra, varU thAvA ne | 2 | #ddhi-ji-raca-vika--dariyA-mAsInA vaITz-pA seDhI -ziva-gara -pavA . rU ama-jUrI-jhAM-nI-pA-kAgo .. sovanaja-sudhA, kudavI-meyArU phArU che ja ! padyamaya bhASAnuvAda [ maMgalAcaraNa ane graMthane viSaya vagere ] traNa bhuvanamAM dIpasama zrIvIrane vaMdana karI, abudha jIvanA bodha mATe pUrva sUri anusarI, (1) 41 svarga mRtyu ane pAtAla, athavA Udghaleka adholokane tivhaleka rUpa gharamAM. * A aMka gujarAtI kavitAnI te te kaDI uparanI TippaNIne batAve che. 20. For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [236 ] zrI jene satya prakAza [varSa sAtamuM svarUpa jIvanuM huM kahuM te sAMbhaLe je jarI, || jIvanA mukhya bhede ] mukta ne saMsArI che jIvabheda be mukhya karI. (1) ( [ saMsArI jInA sAmAnya bheda ane sthAvaranA bheda ] trasa ane sthAvara maLI saMsArInA be bheda che. pRthavI pANuM agni vAyu ne vanaspatikAya che; e pAMca bhede thira rahe te sthAvaranA thAya che, [ bAdara pRthvIkAyanA bheda ]. phaTika maNio ratna paravALAM ane hiMgaLaka che. (2) haDatAlane maNasIla pAre svarNa Adi dhAtuo, khaDI lAla dhoLI mATI ne pASANa *pAre juo; abarakha thaturI mATI ane pattharataNuM ghaNuM jAtio, khAra suramo mIThuM Adi bheda pRthavIne juo. mU-motirivaravadhumAM, golA- dizA -haritaNU-madiyA ! huti ghaNodahimAI, bheyA NegA ya Aussa // 5 // mA-bApupura, vALa-LA-viSNumADyA agaNi-jiyANaM bheyA, nAyavyA niUNa buddhie // 6 // ubhAmaga-ukkaliyA, maMDali-maha-suddha guMjavAyAya / ghAtay-vAvAyA, meyA rahuM vAra-yasa | 7 | 2 bhuvanano artha ghara levAthI dIpanI upamA che, nahiMtara sUryanI upamA ghaTI zakata. 3 vasvarUpathI ajANa. 4 prANone dhAraNa kare che, caitanya lakSaNavALe athavA jJAnAdi guNavALo je heya te jIva kahevAya, tenuM. pa harSathI. ka kAMIka. 7 siddha athavA karma rahita. 4 cAra gatirUpa saMsAra jene hoya te saMsArI. / 1 (2) 1 sukhaduHkhanI pravRtti nivRtti mATe sthAnAMtara prAptinI zaktivALA cha trAsa kahevAya. arthAt garamI vagerethI tapelA je jIvo, chAyA vageremAM svayaM jAya te trasa kahevAya. 2 ekaMdine (je ekedriya te sthAvara ne sthAvara te ekaMdriya, baMne eka ja che.) + 2 ! (3) 1 haDatAla e rasAyaNI khanIja padArtha che. 2 e paNa rasAyaNa khanIja padArtha che. 3 sonuM-rUpu-tAMbu-leTuM-jasata sIsuM ane kalAI vagere dhAtuo kahevAya che. 4 pArevA jAtine patthara. 5 eka jAtanI mATI che, je kApaDane pAsa devAmAM vaparAya che; athavA turI eTale te jaMturI ke je loDhAnA rasamAM nAMkhavAthI letuM enuM banI jAya che. ka AMkhamAM AMjavAno. 7 dareka jAtanuM nImaka yA lavaNa, jevA ke sIMdhava-vaDAgarU-ghesIyuMbIDalavaNa-kAcalavaNa vagere. 8 upayogamAM AvatI e sarva vastuo, asaMkhya jIvonA asaMkhya zarIranA pIMDa rUpa che. eka pRthvI jIva bahu bArIka hevAthI upayogamAM na AvI zake e svAbhAvika che. For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jIvavicAra prakaraNa [37] sAhAraNa-patteyA, vaNassaijIvA duhA sue bhaNiyA / jesimaNaMtANaM taNU, egA sAhAraNA te u // 8 // [ bAdara apakAyanA bheda ] 'bhUminuM ne gagananuM jaLa hIma jhAkaLa ne *karA, lIlI vanaspati upare jAmela pajaLabiMdu kharA dhumasa jaghanodadhi AdijInA bheda bhAkhe jinavarA, [ bAdara agnikAcanA bheda ] jANa aMgArA ane javAlA taNe agnijavA. (4) agni kaNiyAvALe bhAThe agni vAta vaLI, utpAtahetu jANa kaulkApAta ne vaLI vIjaLI; che agni tArAnA samAM kharatA kaNo nathI vaLI, "araNi "bhAnukAMta cakamaka vAMsa gharSaNano maLI. (5) bheda ItyAdika agnikAya jIvana jANavA. [ bAdara vAukAyanA bheda ] te vAta ubhrAmaka kahyo UMce bhamAve je havA rekhA paDe dhuLamAMhi jethI vAya je nIce rahI, te jANa utkalikA vaLI vaLIye vAyu sahI. mahAvAyu ne zuddha vAyu ne kazuMja zabda karato vAyu che, ghanavAta ne patanavAta Adi vAyunA bahu bheda che; vanaspatine be mukhya bheda ane sAdhAraNa vanaspatinI vyAkhyA ] sAdhAraNa ane pratyeka be bhede vanaspatinA gaNe, je anaMta jIvanI eka kAyA teha sAdhAraNu muNo. (7) (4) 1 kuvA vAva vagerenuM. 2 varSAdanuM. 3 vanaspati sUkAI jAya athavA baLI jAya evuM atizaya ThaMDu jaLa, jene ThAra kahevAya che. 4 kRtrima ane kudaratI barapha. 5 bhUminA bhejanuM. 6 pRthvIo ane vimAnanI nIce raheluM nakkara jaLa. 7 agninI zikhA. / / (5) 1 bhaThThI yA bharasADane. 2 zatrupara pheMkAtA vajamAMthI agni jhare te. 3 bhArAmane agni. 4 AkAzamAMthI. 5 araNI vagerenA svajAtIya be kakaDAnA ghasArAthI utpanna thata agni. 6 sUryakAMta maNithI utpanna thate agni. 7 cakamaka e eka jAtane patthara che. tene lokhaMDa sAthe ghasavAthI agni utpanna thAya che. (6) 1 bhUmithI AkAzamAM tio caDhate vAyu. 2 AkAzamAMthI tirtho bhUmi para utarI. 3 bhUmithI sIdhe AkAzamAM cakrAkAre caDhate vAyare. 6 che (7) 1 ghaNuM gAu sudhI AkAzamAM dhULa caDhe che te AMdhI. 2 maMda vAyu. 3 ghughavATa karate vAyu. 4 pRthvInI nIcenuM ghana vAyumaMDala. 5 pRthvInI nIcenuM pAtaLuM vAyumaMDala. 6 jANo. | 7 | For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [38] zrI jene satya prakAza [ varSa sAtamuM mUtra- zaMku-si-paLa-sevA-mamA jA jayatiya-znara-mo-tha-veltha-ve-paruM che komalaphalaM ca savvaM, gUDha-sirAiM siNAi-pattAI / thAhari-kuMAri-gugguli-galo ya pamuhAi chinnaruhA // 10 // iccAiNo aNege, haMvati bheyA aNaMtakAyANaM / tesiM parijANatthaM lakkhaNaNameyaM sUe bhaNiyaM // 11 // -zira-saMdhi , sAmaMgahI 2 chinnA sAhAraNaM sarIraM, tavivariyaM ca patteyaM // 12 // [ sAdhAraNa vanaspatinAM keTalAMka nAme ] kaMda aMkura kuMpalo ne paMcavaraNI nIla kuga, sevAla gAjara motha vatthala zAka pAlakhuM jANu thega; lIlI haLadaLa lIlo kacure Adu lIluM jANIe, Tepa bIlADI taNuM sarve "kuNAM phaLa mAnIe. [sAdhAraNa vanaspatinAM nAme ane tenA bhedane upasaMhAra ]. te pAMdaDAM zizu AdinAM jenI nase chAnI hue, zera kuMvara gaLe gugaLa Adi citta ANIe; chedyA chatAM Uge pharI tevAM vaLI je hoya che. *anaMtakAya taNA ja paItyAdika bheda aneka che. (9). [ sAdhAra vana nAM ekArthaka traNa nAmo ane tene pArakhavAnAM vizeSa lakSaNo] anaMtakAya nigoda sAdhAraNa traNe eka mAnavA, A bhAkhyuM lakSaNasUtramAM tene vizeSa jANavA; jenI naso sAMdhA ane gAMThAo gupta jaNAya che, bhAga sarakhA bhAMgatAM be jehanA jhaTa thAya che. (10) [ sAdhAraNa vanaspatine pArakhavAnAM bAkI vizeSa lakSaNe ] je chedIne vAvyuM chatuM pharI uganAruM hoya che, (8) 1 suraNa Adi vajakaMda pakvInIkaMda vagere jamInaka. 2 phaNagA. 3 TIzIo. 4 daMDayukta chatrAkAra vanaspati. 5 kumaLAM. . 8 che (9) 1 pIluDI. 2 kumArI, kumArapAThuM-kumArIlAbavuM. 3 enuM amuka aMga, 4 sAdhAraNa vanaspatikAya. 5 sakkariyAM, mULA, lasaNa, DuMgaLI, baTATA, vAMsakArelAM, kuNuM AMbalI, zatAvarI, kaThoLane aMkurA yAne aMkurA kuTala kaThoLa, piMDALu ane kAkaDAziMgi vagere. 9 che (10) 1 guptanasa 1 guptasaMdhi. 3 guptacaMthi arthAta guptaparva. 4 samabhaMga e cAre lakSaNa che 10 che (1) 1 chinnarUha. 2 ahirUpha (hirataMtu) e rIte anaMtakAyane oLakhavAnAM cha For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka ] jIvavacAra prakaraNa (11) bhaMga samaye ratAMtaNA viSNu kAya jenI jaNAya che; zarIra sAdhAraNa vanaspatikAyanuM te jANavuM, viparIta tethI hAya te pratyekanuM jatanuM mAnavuM. mUla - egazarIre ego, jIvo jesiM tu te ya patteyA / la----hi-ThThA, mULa pattALi vIyazi // 2 // [ pratyeka vanaspatikAyanu lakSaNlR ane tenA jIve| ] pratyeka che jIva eka tanumAM eka jene hAya te, jANu phUla phula chAla ne mUla kASTha putra ne khIja te; A sAtamAM judA judA pratyekanA jIva hAya che. AkhA tarUmAM te ca paNa jIva eka judo hoya che. (12) mUtyu--pajJeyataruM muttu, vaMcita puvALo sayana joh / [ 239 ] muhunA ti niyamA, aMtamuduttA gavisA | z4 // [ pAMca sUkSma sthAvarAnuM svarUpa ] pratyekatarU viSNu pRthavI Adi pAMca sthAvara jeThu che, aMtarmuhUrta pramANanA AyuSyavALA teha che; vaLI AMkhathI dekhAya nA tevA ja sUkSma hAya che, sarvatra cAde rAjaleAke te nizce hAya che. mRtyu--paMca-kutha-taMduru,-nahoya-caMdraLa-basa-saphAI | meri--iima-tharA, vaiviya mAvAdArUM // ? // temI-maLa-khUbA, pipIli uddehiyA ya makkoDA / rUTiya-ya-miThThItro, sAvaya-goSThIi-nAgo || 6 || (13) For Private And Personal Use Only lakSaNu thayAM. 3 pratyeka vanaspatikAyanuM ja zarIra. / / 11 / (12) 1 mULa-kaMda-skaMdha (thaDa)-zAkhA-prazAkhA-chAla-patra-puSpa-phaLIja e vanaspatinAM dasa aMga che; chatAM ahIM kaMdane maLa sAthe ane zAkhA-prazAkhAne kASTha sAthe gaNIne pratyeka vanaspatikAyanAM sAta aMga gaNyAM che. emAM pratyeka vanaspatinAM puSpa patra phaLa ne khIja e dareka amuka rIte eka jIvayukta che. zeSa cha aMgamAM darekamAM asaMkhyAta sakhyAta ane ekeka jIva paNa judI judI vanaspatiene AzrayI hoya che. asaMkhyAta jIvanI gaNatrI pazu eka zarIramAM eka jIva gaNIneja che. // 12 !! (13) 1 aMtarmu ta eTale eka samaya nyUna be ghaDI ( 48 mInITa ). A utkRSTa aMtarmu ta che, jadhanya tA 256 AlikAnuM arthAt 2 thI 9 samaya sudhInuM hoya che; ane bannenI vaccenuM madhyama kahevAya che. 2 je vajra jevI ati dhana vastuemAM paNa hoya che. A pAMce sUkSma sthAvarA sUkSma ekedriya paNu kahevAya che. je A 14 rAjaleka pramANu lAkAkAzamAM saghaLe ThekANe DAbhaDAmAM kAjaLa ThAMsIne bharyo hoya tema rahelA che. jeene astro zastro ke agni jevAM paNa kazI asara karI zakatAM nathI ! 13 |
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 140 ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza gadya-go-jIvA, gomaya-DhIDA ya dhana-jhIla 2 / OMyu-govAliya-jiyA, tetriya raMgovAz // 27 // [ eIMdriyavALA jIvAnA prakAra ] zakha guMDAlA rajaLeA kADA aLasiyAM lALIyA, jANu -AriyA papurA ne kASThakIDA karamIyA; cUDela chIpa vALA vagere jIva che ekadiyA, [ traNa IMdricavALA jIvenA prakAra ] nyU lIkha mAMkaDa kAnakhajurA kathavA uttigiyA. 1sAvA kIDI udhe ne raghImela iyaLa dhAnyanI, cAMcaDa dhaneDA ne makeADA ne iyaLa zuDa khAMDanI; chANu ne viSTAtaNA kIDA keMgIMgADA jAtio, tedra geApAlika gAkaLagAya Adi ne jue. mUla - cauriMdiyA ya vicchU, DiMkuNa bhamarA ya bhamariyA tiDDA / maSkriya OMttA masA, sArI-trijI-DholAre // 28 // ziyA ya cA, nAca-tiriyA manulsa-revA ya| nevA satta-viddA, nAyabbA puDhI-meLa | zo // nayara-thayara-vayA, tivihA pAMcA ttiridhavA ya / mumumAra-majI jIve, gAhA mArA ya naparI || 20 || (15) [ cAra IMdriyavALA javAnA prakAra ] vIMchI magAi bhamarI bhramarA tIDa mAMkhI DAMsa ne, karALIyA khaDamAMkaDI kaMsArI macchara jaMtu ne; varSa sAtamu For Private And Personal Use Only (14) (14) 1 peTanA meATA kRmi arthAt udaramAM thatA meATA karamIyA. 2 vikRta leAhI cUsanAra jaMtu. 3 rAMdhelA vAsI annamAM lALarUpe utpanna thatA jIvA. 4 samudramAM nipajatA caMdanaka, je nirjIva thayA pachI sthApanAcArya tarIke vaparAya che. 5 jaLanA pArA. 6 mera. cha cUDelIyA jaMtu. 8 meAtI nIkaLe che te, chIpa, jene vamAnamAM leAkA kAlu mAchalI kahe che, te tathA meti vinAnI chIpa paNa kheiMdriya jIva che. gadhaiyA, je avAvarU bhejavALI jamInamAM temaja gAya vagerenA vADAomAM utpanna thAya che. ! 14 5 (15) 1 A cAmaDInI jU paNa kahevAya che, je prAya: mAnavanA vALanA mULamAM bhAvI kaSTa AvavAnu hoya tyAre prathamathI ja upaje che. tethI te bhAvI kaSTa sUcaka hoya che. 2 kharAba ghImAM thAya che te. 3 kUtarA vagerenA kAnamAM gavAranA dANA sarakhA jaMtu thAya che te. ja iMdragopa, comAsAnA pahelA ja varasAdamAM lAla raMganA kIDA jevA thAya che te, je leAkamAM indranI gAya, gAkaLagAya-mamelA ane mAmaNumuMDA evAM vividha nAmeAthI oLakhAya che. (16) 1 bhamarI-bhamarA kahevAyI jAtibheda jANuve. paraMtu strI puruSa nahi. 2 madha- -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dIpAtsavI aMka ] jIvavicAra prakaraNa bhaNukuttikA DhiMDhaNu pataMgAdika caridriya che, [ pAMca IMdriyavALA javAnA cAra prakAra ] nArakI tiriyaMca mAnava deva paceDriya che. www.kobatirth.org sAta narakanAM nAma [ nArakanA sAta prakAra cavi1 paMce driyamAM sagar-viha nAraka jANavA, ratnaprabhAdi pRthavInA bhede karI pichANuvA; [ ti ca poMcendriyanA traNa prakAra ane jaLacaranA pAMca prakAra ] trividha paMcendriya tiriyacA ja jala-thala-khecarA, jhuMDapa mAchalAM ne kAcamA susumAra magarA jalacarA. (17) mUha-2352-32risappA, muyasippA ya thaLapara tividA / gau-sappa-naja-pamuddA, copA te samAyeLa|| 2 // [ traNa prakAranA sthalacarati ca] gAya Adi caupagAM prANI catuSpadma jANavAM, uraparisarpa peTe cAlanArA sApa Adi mAnavA; bhujaparisa` hAthe cAlanArA neALiyADhi pichAnavA, ema traNa bhede karI tiriyaMca thalacara bhAvavA. 2 (18) bhUja-cA temaya-pavavI, samaya-vathI ya vAyA ceva / nar-jogo vAhiM, samu--pavI vicaya-vaNI || 22 // guNAnu sArI ratnaprabhA zAprabhA vAlukAprabhA pakaprabhA dhUmaprabhA tama:prabhA nAma r 1 3 4 5 pramAA vazA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAMkha paNa levI. 3 agatarAM. 4 pagayA vagere. // 16 // (17) 1 cAra prakAranA. 2 sAta prakAranA, 3 ratnaprabhA vagere sAta nAraka pRthvInAM nAmeA- ajanA (16) For Private And Personal Use Only [ 241 ] selA rA mAdhavatI 4 jalacara=pANImAM cAlanAra ( jIvanAra ), thalacara-jamIna upara cAlanAra, khecara= AkAzamAM uDanAra pakSIe; ema traNa prakAre tiriya'ca-paceMdriya jIvA che. 5 jaLatatu= tAMtaNA jevA AkAre A jaMtu hoya che. jaLamAM tenu' dhaNuM jora hevAthI, hAthI jevAne paNa aMdara kheMcI Aya che. 6 valayAkAra ( cUDAnA AkAra ) sivAyanA sarvAM AkAranA mAlAM! hAya che. svayaMbhUramaNu-samudramAM te pratimAjInAM AkAravALA matsyA jone, kaI tiryaMcA vagaraupadeze, jAti-smaraNa jJAna pAmI samyakttAna darzIna ane dezavaratidharmane prApta kare che. cha pADA jevA matsya. | 17 / / (18) 1 neLiyA vagere. 2 vicAravA mA tamastamaprabhA 7
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra4ra ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM [ 2 prakAranA pakSI (aDhI dIpamAM ane bahAra paNa).] rUvAMTionI pAMkhavALA haMsa Adi pakSio, cAmaDAnI pAMkhavALA vALa Adi pakSio; kamathI phemaja pakSi carmaja pakSio te jANavA, A bheda be prakhyAta che aDhI dvIpamAM te mAnavA. (1) bIDAyela pAMkho hoya jene te samuga pakSio, pahoLI karelI pAMkhavALA jANu vitata pakSio; bahAra mAnava lokathI A bheda be ja pichANavA, tiriyaMca becara sarvanA Ima cAra bheda jANavA. (20) mUla-savve jala-thala-khayarA, samucchimA gambhayA duhA huMti / vAtmA-mu-muni, yaMtIvA maykSA 2 | 23 | ( [ saMbhUmi ane garbhaja tiryaMca paMcendriya ] sarva jaLacara thaLacarene khecane jANIe, samRchima garbhaja ema e be leTavALA mAnIe; [ manuSyanA traNa prakAra ] karmabhUmi ne akarmabhUmi aMtaradvIpanA, manuSya saghaLA bheda traNavALA ja samaje sajajanA. (21) - 19) 1 jaMbudvIpa, dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpa aDadhe maLI aDhI dvIpa thAya che. temAM jaMbuMdIpanI pharato cUDAkAre lavaNasamudra che. ane dhAtakIkhaMDanI garadama kAloda samudra che. e sarvene suvarNamaya mAnuSottara parvate gherI lIdhela che. A rIte 45 lAkha yojananA vistAravALuM. aDhI dvIpanA nAmathI oLakhAtuM manuSyakSetra jANavuM. manuSyanAM janmamaraNa aDhI dvIpamAM ja thAya che. anyatra nahi. mATe te manuSyakSetra athavA naraleka kahevAya che. je 19 5 (20) 1 manuSyalokathI bahAra. 2 pakSionA prathamathI ja cAra bheda nathI, paraMtu rAmaja pakSInA A be bheda aDhI dvIpanI bahAranA che. tethI pratibheda sahita 4 bheda gaNavA. vAstavika to maja ane carmaja e be bheda ja che. je 20 | (21) 1 mAtapitAnA saMyoga vinA pRthvI jaLa Adi padArthonA Azraye upajatA cho te saMmUcchima. kedriya jIvothI mAMDIne cauriMdriya sudhInA tiye saMmUchima ja hoya che. 2 asi, maNI ane kRSI Adi vyavahAravALAM kSetro te karmabhUmi kahevAya; ane te 5 bharata, 5 airAvata ane 5 mahAvidaha-e 15 prakAre che. 3 e vyavahAvinAnAM yugalika kSetre te akarmabhUmi 30 che. 5 himavaMta, 5 hiraNyavaMta, 5 harivarSa, 5 ramya, 5 devamurU ane 5 uttarakurU. 4 56 aMtardIfpa paNa yugalikAnAM ja 56 kSetro che ane te samudramAM che, mATe judAM gaNyAM che. nahIMtara e paNa akarmabhUmi ja che. je 21 che For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dIpAtsavI aMka ] jIvavicAra prakaraNa mUla - dasahA bhavaNAhivara, aTThavihA vANamaMtarA huMti / notiyA paMca-vijJA, kuvA vemALiyA tevA // 24 || siddhA panarasa-methA, tittvAtiyA-siddha-meLa | ha saMvveLa, nIva-vighyA samajavAyo | 21 // si nIvALuM, sIrama kiDuM sAmi | vALA noLi--mALa, neti naM asthi taM mALamo / / 26 / . [ devatAonA peTAbhede sahita mukhya bhede ] dasavidha bhavanAdhipati aDavidha ratyaMtaradeva che, pAMcabhede jgyAtiSI duvidha kavaimAnika che; [ mukta jIvanA 15 bhede ] tIrtha siddha kaatIrthasiddhA-dika bhede jANo, mukta jIvanA bheda paMdara hRdaya aMdara ANujo. jIvAnA bhedo upara pAMca dvArA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ jIvezanA mukhya bhedezaneA upasa MhAra. ] saMkSepathI rUDI rIte bhedA aa e jIvanA, have e jIvAmAM jeTaluM che teTaluM ke bhivaMjanA ! [ temAM jANavAyeAgya pAMca dvArAnAM nAma ] zarIra ne AyuSyanuM trIjuM svakAya sthititaNuM, pramANa prANa ne ceAnionuM dAkhazuM tee taNuM, For Private And Personal Use Only (22) [ 243 ] (23) (22) 1 asurakumAra, nAgakumAra, suvarNa kumAra, vidyutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizikumAra, vAyukumAra, ane stanitakumAra-e dasabhede bhuvanapati devA che. 2 vyaMtarathI vANavyaMtara paNa levA, bannenA 8 bheda A pramANe che-pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, maheAraga ne gaMdhava-e A vyaMtara. aNupattI, paNapannI, haMsIvAdI, bhUtavAdI, kaeNdita, mahAkadita, kAhaDa ne pataga-e 8 vANavyaMtara. 3 caMdra, sUrya, graha, nakSatra ne tArA-e pAMca jyotiSma che. e pAMce. manuSyakSetramAM cara che ane tenI bahAr sthira che. 4 kalpApanna (svAmi-sevakabhAva Adi maryAdAvALA), ane kalpAtIta ( te maryAdA vinAnA ) ema vaimAnikAnA be bheda che. 5 tIrthazabdathI tIrthaMkara siddha, paraMtu tIrtha sthApyA bAda siddha thavAne artha nahiM. 6 e ja rIte atI eTale atIrthaMkarasiddha. 7 e rIte e 15 bheda. nibina--titya--tityA.' e navatattvanI gAthAthI jANI levAM. A bhede siddhonI pUrva avasthAnI apekSAe kahelA che. // 22 // . (23) 1 zarIranI uMcAI yA laMbAinu pramANu. zarIradvAranuM bIjuM nAma avagAhanA che. 2 enA e ja jIvabhedamAM, e jIva keTalIvAra athavA keTalA kALa sudhI vAravAra utpanna thAya, tenI maryAdA batAvavI te. 3 sarakhA vaNu gaMdha rasa te saMsthAnavALAM aneka utpittisthAnAnI yoni / / 23 ! hA
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [44]. zrI jena satya prakAza sUTa-caM-, sarIraneiivazALa rajoliMga joyaNa-sahassamAhiya, navaraM patteya-rukkhANaM // 27 // bArasa-joyANa tinneva, gAuA joyaNaM ca aNukamaso / veviya teri - vi-deNuvatta mAM 28 | thay-saMya-paMca-pApa, neraDyA samA gudAvI tatto adhdhUNA, neyA rayaNa-ppahA jAva // 29 // 1. zarIradvAra. [ ekedriyonuM zarIrapramANa . asaMkhyAtamAM aMgulanA vibhAga jeTaluM bhAkhiyuM, zarIra savi ekedriyonuM ATaluM vadhu dAkhiyuM hajAra yojanathI adhika pratyeka tarUnuM bhAkhiyuM, vikaseMdriyanuM zarIpramANu. ] zarIra jana bAranuM beiMdriyonuM AkhiyuM. (24) traNagAunuM pateidriyanuM cauriMdriyanuM jana tanu, sAta nArakanuM zarIrapramANu. ] sAtamI narake jenuM pAMcaso dhanunuM tanu, naraka chaThThImAMhi nArakanuM aDhIse dhanuSyanuM; zarIra pAMcamI nArakImAMhi savAso dhanuSyanuM. [ nArakanuM zarIra pramANa bAkI ] cothI nArakInA jIvonuM sADI bAsaTha dhanuSyanuM, tanumAna trIjImAM savA IgatIsa dhanuonuM tana; sADI paMdara dhanuSya upara bAra aMgula bIjImAM, dhanuSya paNaATha SaTuM aMgulanuM tanu pahelImAM. (26) | (24) 1 zrI mahAvIra svAmInA ardha AtmAgularUpa eka utsadhAMgula, athavA anukrame ATha guNe vadhatAM 8 ADA java pramANene 1 utsadhAMgula thAya che tene. 2 samudrAdikamAM rahela kamale tathA latAo vagerenuM e utkRSTa pramANa jANavuM. jadhanya pramANe te sarvatra aMguLane asaMkhyAtamo bhAga aparyAptAvasthAmAM hoya che. 3 aDhI kapa bahAranA zaMkha vagerenuM, sarve be idrinuM nahi. . 24 che (25) 1 kAnakhajurA vagerenuM, aDhI dvIpa bahAra. 2 aDhI dvIpa bahAra, bhamarA vagerenuM. # 25 che ' (26) 1 paryAptAnuM bahAnuM zarIra traNa hAthanuM. bIjI Adi pRthvIomAM pUrvanuM utkRSTa te paranuM jadhanya. | 26 che For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAvI. aMka] jIvavicAra prakaraNa mUla-joyaNa-sahassa-mANA, macchA uragA ye gabbhayA huMti / dhaNuha-puhuttaM pakkhasu, bhua-cAri gAua-puhuttaM // 30 // [ garbhaja tinuM zarIra pramANa ]. uraMga garbhaja jaNa eka hajAra jana mAnanAM, garbhaja samRmi cha jalacara teTalA tenumAnanA pakSI garbhaja mAnavALA che *dhanuSyapRthakatvanA, pabhujaga garbhaja jANa gAu-pRthakatva deha pramANanA. (27) mUla-khayarA dhaNuha-puhuttaM, bhuyagA uragA ya joyaNa-puhuttaM / THS-Tdu-, sajIi jAya mALiyA | 22 . chacceva gA~uAhiM, cauppayA gabbhayA muNeyavvA / zo-ti = majurA, koNa-rIra-maLe rUra isANaMtasurANaM, rayaNIo satta huMti uccattaM / hu-Tu-Tu-va-vi-kanaguli -hALei che rere ( [ sabhUmi tiryaMconu zarIrapramANa ] saMmUchima khecara ne bhujaganuM che dhanuSya-pRthakatvanuM, ejana-pRthakatva pramANunuM tanumAna urapari sarpanuM, ( [ saMbhUmi ane garbhaja catupadanuM zarIra pramANa. ] catuSpada samUchimanuM tanu gAu-pRthakatva pramANunuM, garbhaja catuSpadanuM tanu nice cha gAu pramANunuM. (28) [ garbhaja manuSyanuM zarIra kamANa ] garbhaja manuSyanuM tana traNa gAunuM utkRSTa che, [ devAnuM zarIrapramANa ] bhavanapatithI mAMDIne IzAnane jyAM aMta che; tyAM sudhInA devanI uMcAI sAta ja hAtha che, trIjA ja cothA devaloke suratanuM SaTu hAtha che. (9) (27) 1 svayaMbhUramaNa samudrAdikanA sarpo 2-3 samyumi ane garbho ja bane jAtanA jalacaranI avagAhanA sarakhI che, mATe ahIM banne jAtanA levA. 4 pakSinuM utkRSTa dehapramANa aDhI dvIpamAM paNa hoya che. 5 bhujaparI sarpo. 6 bethI nava gAu. A rIte sarvatra jenI pAchaLa "pRthatva' zabda lAgela hoya tenuM bethI pAMca sudhInI saMkhyAvALuM pramANa samajavuM. ( 27 || * (28) 1 pakSI. 2 saMmUchima bhujaparisarpanuM. ke cha gAunA hasti vagere che te yugelika kSetramAM devakura ne uttarakurumAM che. 28 - (29) 1 traNa gAunA garbhaja manuSyo te devakura ne utarekurunAM yugalika manuSya che 2 bhavanapati, paramadhAmI, vyaMtara, vANuvyaMtara, tirya_bha, jyortiSka, prathama kirISika For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra * 246 ] zrI jaina satya prakAza (30) pAMcamA chaThThA ja svarge `pAMca hAtha pramANunuM, tanumAna svarge sAtame ne AThame rekara cAranuM; carama cAre svargamAM utraNa hAthanI uMcAi che, aiyake jakara e anuttaranuM tanu pakara eka che. mUla- bAvIsA puDhavIe, satta ya Aussa tinni vAussa / vAsa--sadkSA | taha,--ALALa te ti rattA || 24 || 2. AyuSyadvAra. [ eka TricAnu utkRSTa AyuSa ] AyuSya pRthavIkAyanuM che varSe AvI 'hajAranuM, hajAra raeNsAta apkAyanuM aheArAtri traNa agnitaNuM; AyuSya vAukAyanuM che varSe traNa hajAranuM, daza hajAra ja varSanuM parama Ayu tarU pratyekanuM. mUla - vAsANi bArasAU, beiMdiyANa teiMdiyANaM tu / akaLAvatra--tiArUM, pariTInuM tu chammAtA || rUpa || "" "" saudharma ane IzAna. 3 jadhanyathI ceAthA kalpe ( devalAka) 6 hAtha ane trIjA devalAke cha hAthanI uMcAIvALA deve! hAya che.! 29 // (30) 1 pAMcamA kalpe utkRSTa 6 hAtha zarIra, chaThThA ka2e jadhanya pa hAtha zarIra. 2 sAtamA p ArdramA 4 4 pattharanA kAMkarAnuM 18 39 mahuzila ( pRthvInuM ) 16 ratI 14 "" zuddha pRthvInuM 12 suMvALI,, www.kobatirth.org "" dr "" 1 "" 33 33 3 navamA 39 3 22 ,, " hAtha ane jadhanya 1 hAtha zarIra, 4 pahelA traiveyaka 5 cAra anuttaranuM utkRSTa 2 6 bhavadhAraNIya ( mULa ) zarIranI apekSAe sarva dezanI A uMcAi jANavI. kAraNa ke--devatAonA uttaravaikriya dehanI ucAI lAkha yeAjanI sudhInI hoya che. II 30 (31) 1 eTaluM AyuSya parvatAdinA garbhamAM rahela khara-bAdarapRthvIkAyanuM che. khIjI pRthvInuM alpa apa AyuSya heAya che. jemake ati kANu pRthvInuM 22 hajAra varSanuM AyuSya "" r "" .. 33 3 dr ,,, 27 .. ' ,, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dr .. [va sAtamu For Private And Personal Use Only (31) "" 3 ,, ,, "" bAramA ane jadhanya e hAtha zarIra. .. "" 2 nirvyAdhAta sthAne rahela sthira apkAya (jaLa) nuM 7000 varSa Ayu. vAyunuM 3000 va. zeSa sthAnamAM rahela caLa apU-vAyunuM arthAt asthira jaLa te pavananuM eTaluM AyuSya na hAya. 3 utkRSTa AyuSya. jadhanyathI te| te sa jIveAnu' aMtamu nuM AyuSya samajavuM. 531lk ,,
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dIpAtsavI aMka ] jIvavicAra prakaraNa mu-neyALa sirpha, jovA sArA itittInuM / 23nvaya-tiyi-manuptA, titriya pajigotramAM TUMti 5 rU6 / / nacara 36-muyagALa, paramAjha phora vughna-ddolI 3 / pravIna puLa marmALo, basaMva--mAno ya vajiyasa // 37 || savve suhumA sAhA, -raNA ya samucchimA maNussA ya josa-naneLa, aMtamudutta triya niyati // 28 // [ vikale priyanuM AyuSya ] eiMdrinuM bAra varSAnuM vaLI teIMdranuM, divasa ogaNapacAsa ne cAriddhinuM SaT mAsanuM; [ deva ne nArakanuM utkRSTa ne jadhanya AyuSya ] utkRSTa tetrIza sAgaropama Ayu nArakadevanuM, jaghanyathI teonuM te che dasa hajAra ja varSanuM, www.kobatirth.org [ manuSyanuM ane tiryaMca paMcedriyAnuM AyuSya ] garbhaja manuSyAnuM ane garbhaja catuSpada prANInuM, utkRSTa traNa pakSepamenuM jaghanya atamuhuttanuM; garbhaja saMsmRSTima jaLacarA garbhaja uraga ne bhujaganuM, utkRSTa Ayu pUrvekroDa varSanuM zreNe taNuM.4 "" (33) (32) 1 asaMkhyAta vanuM eka palseApama (pakSanI arthAt pAlAnI upamA jete hAya te ), ane (kreDane kroDe guNavAthI je saMkhyA Ave te kADAkAMDI, evA ) 10 kADAkADI paDyeApamanuM eka sAgarApama evA 33 sAgareApama. 2 sAtamI pRthavInA nArakanuM ane anuttaradevAnuM e utkRSTa Ayu hoya che. 3 bhavanapati ne vyaMtara e e nikAyanuM ja 10 hajAra varSI jadhanya Ayu hoya che. jyAtiSImAM tArAonuM ? pakSeApama, ane vaimAnikamAM saudharmAMdevAnuM eka palyApama Ayu jadhanyathI hAya che.vikale priyAnuM jadhanya aMtarmuhUta Ayu hAya che. !! 32 // ,, (33) 1 e traNa patyeApama AyuSya devakurU ne uttarapuranA yugalika manuSyAnuM ne yugalika tiryaMcenuM DAya che. 2 yugalika sivAyanA manuSya ne tiryaMceonuM ja anta jadhanya AyuSya hAya che. 3. 70 lAkha 56 hajAra kroDa varSe eka pUrvI thAya che. 4 sa'mUrcchima pacedriya ,, sthaLacarAnuM utkRSTa Ayu 84000 va khecarAnuM 72000 "" 53000 uraparisanuM '' bhujaparisarpa,, 42000 ,, . 33 mULa graMthakAre A vastu nathI ApI, chatAM upayogI samajIne ahIM ApI che. ,, ,, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "3 For Private And Personal Use Only wr [ 247 ] 19 (32) ""
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- zrI jaina satya prakAza [ garbhaja pakSinuM sUma ekaMdriya saMmUtra manuSya sAdhA- vananuM AyuSya ) asaMkhyAta che bhAga palyopamataNe pakSi taNuM. utkRSTa Ayu che vaLI ekeMddhi sUkSma sarvanuM saMmUchima manuSyanuM ja sAdhAraNa vanaspatikAyanuM jaghanya ne utkRSTathI AyuSya aMtamuhutanuM. (34) mUla-ogAhaNAu mANaM, evaM saMkhevao samakkhAyaM / je puNa ittha visesA, vIsesa-suttAMu te neyA // 39 // [ zarIradvAra ane AyuSyadvArane upasaMhAra ] avagAhanA ne Ayu keruM dvAra Ima saMkSepathI, bhAkhiyuM paNa jANavuM bAkI vizeSa ja sUtrathI; 3. svakAsthitidvAre. [ sakAyasthitine artha ] nijakAryamAM upaje mare che niraMtara jyAM sudhI, svakAya sthiti dvAra che kahe zuM have suNaje sudhI! (35) mUla--egiMdIyA ya savve, asaMkha-ussappiNI sakAyammi / uvavajjati cayaMti ya, aNaMtakAyA aNaMtAo // 40 // saMkhijja samA vigalA, sattaha-bhavA paNiMdi tirii--mnnuaa| uvabajati sakAe, nAraya-devA ya no ceva // 41 // tamA niyALa pa, phulI-sAsa-zAka-ra alI egidiemu cauro, vigalesu cha satta aheva // 42 // asani-sanni paMcI,-diemu nava-dasa kameNa bodhavvA / tesiM saha vippaogo, jIvANaM bhaNNae maraNaM // 43 // evaM aNora-pAre, saMsAre sAyarammi bhImammi / patto gata-vu, nIrdi patta-hiM kai che. (34) 1 aMtardIpanA yugalika pakSionuM e AyuSya che. 2 (15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi ane 56 aMtaApa.) 101 kSetramAM utpanna thayelA manuSyonA maLamUtra vageremAM utpanna thatAM saMmUchima manuSyonuM, bAdaranidarUpa anaMtakAyanuM. 4 eka aMtarmuhUrta pramANunuM utkRSTa ne jaghanya Ayu jANavuM. 34 che (35) 1 saMgrahaNI tathA prajJApanA vagere sUtrathI. 2. he suMdara buddhivALA. 35 | For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na dIksavI aMka 3. jIvavicAra prakaraNa ekedrithI manuSya sudhInI kAsthiti. ] anaMtakAnI anaMtIne sakala ekedrinI, asaMkhya che utsarpiNI avasarpiNInA mAnanI, svakAyasthiti varSa saMkhyAtA taNuM vikalaiMddhinI, tiriyaca padri manuSyanI ja bhava sapta AThanI. (36) [ deva-nArakanI kAyasthiti ] devatA ne nArakI nija kAyamAM na ja upaje, svakAyasthiti temanI svAyu pramANe saMpaje 4. prANuddhAra. [ 10 dravya prANanAM nAma ] pAMca Idriye ja zvAsosane AyuSya che, mana vacana ne kAyanA baLa rUpa dezavidha prANuM che. (37) [ jIvabhedamAM saMbhavatA prANa. ] uparokta dazavidha prANa pikI cAra che ekeMdrine, cha sAta ATha ja prANu kramathI hoya che vikalaiMdriyane; . (36) 1 anaMta bhava sudhI athavA anaMta kALacakra sudhI. 2. je kALamAM AyuSya buddhi, baLa vagere vadhe te caDhato kALa te utsarpiNI ane ghaTe tevo utarata kALa te avasapiNa. 3 saMkhyAtA hajAre varSanI. 4 yugalika sivAyanA satata sAta bhava, ane AThame bhava yugalikane ja thAya. e apekSAe 7 ke 8 bhava kahyA che. ayugalikanA satata sAta bhava karyA bAda, je yugalika na thAya te paNa, manuSya manuSya bhavamAM na jAya, ane tiryaMca paMcedriya tiryaMca paMcendriyamAM na jAya; paraMtu anya gatimAM ja jAya. sAta bhava utkRSTa saMkhyAtA (pUrva keDa) varSanA AyuSyavALAmAM saMbhave, arthAt 7 bhavamAM utkRSTa saMkhyAtA varSa lAge; ane AThamA bhAvamAM utkRSTa asaMkhyAtA varSa lAge arthAta utkRSTathI traNa palyopama) asaMkhyAta varSavALA yugalikono AThamo bhava saMbhave che. tyAMthI marIne deva thAya, tyAMthI vIne manuSya athavA tiryaMca thAya; paraMtu niraMtara utkRSTa ATha bhava ja thAya, adhika te na ja thAya. ahIM aThe bhavane utkRSTa kALa, pUrva keTI pRthakatvathI adhika evAM 3 papama eTale jANe. ane jadhanyathI sarva nI svAya sthiti aMtarmuhUrtanI jANavI. 36 (37) 1 deva marIne deva ane nAraka marIne nAraka turata na thAya, tema ja deva marIne jAka ane nAraka marIne deva turata na thAya. 2 utkRSTa 33 sAgarepama. e rIte pitAnA AyuSya jeTalI, deve temaja nArakanI svakAsthiti zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahelI che. chellA , (38) 1 sparzendriya, kAyayoga, zvAsa ne AyuSya e ja prANu ekiyAne; rasanendriya ane vacaga sahita 6 prANa beIni; dhrANendriya sahita 7 prANa teIndriyone; cakSurindriya sahita 8 prANa caurioine zrotrendriya sahita 9 prANa asaMgni paMcendriyone; ane managa sahita 10 prANa saMsi paMcendriyone hoya che. 2. devatA, nArakI, garbhaja tiryaMca ane garbha ja manuSyo saMgni paMcendriya kahevAya. For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [250] zrI jaina satya prakAza [varSa sAtamuM agni paMcaMdriyane manobaLa vinA nava hoya che, daza prANa jANe saMsi padriyamAMhi hoya che. (38) [ mANanI vyAkhyA ane upadezagati prANadvArano upasaMhAra.] prANu sAthe je viga ja te jenuM maraNa che, dhamene pAmyA nathI evA ja jeha che; te anaMtIvAra pAmyA che maraNa AvuM aho ! bhayaMkara apAra saMsArasAgarane viSe nitye kaho. (39) mUla-taha caurAsI lakkhA, saMkhA joNINa hoi jIvANaM / puDhavAiNa cauNhaM, patteya satta satte va // 45 // dasa patteya-taruNaM, caudasa lakkhA havaMti iyaresu / vigaliMdiyesu do do, cauro paMciMdi-tiriyANaM // 46 // cauro cauro nAraya, suresu maNuANa caudasa havaMti / saMpiDiA ya savve, culasI lakkhA u joNINaM // 47 // pa. yonidvAra [ jIvabhedamAM yoninI saMkhyA ] jIvonI ni kerI saMkhyA lAkha corAzI ja che, pRthavI pANI agni vAyu kerI sAta ja lAkha che; yonio daza lAkha che pratyeka tarUonI sahI, sAdhAraNa vanaspatikAya kerI cAra lAkha ja che kahI. (40) babbe lAkha vikalaiMdri taNI vaLI devane nAraka taNI; cAra cAra ja lAkha che tirica paMcendri taNI, cauda lAkha ja mAnavanI yonio kahevAya che, ema e sarve maLI corAsI lAkha ja thAya che. (41) mUla-siddhANa natthi deho, na Au-kammaM na paann-jonniio| ___sAi-aNaMtA tesiM, ThiI jiNadAgame bhaNiyA // 48 // 3. sacchima tiryaMca tathA saMskima manuSyo asaMgni paMcekiya kahevAya. temAM saMgracchima manuSyone bhASArUpa vacanabaLa nathI hotuM, mATe teone sAta athavA ATha prANa hoya che eTaluM vizeSa jANavuM. che 38 | ' (40) 1 eni utpattisthAna, jenAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza jemAM sarakhA hoya te eka ni, ane jenAM varNAdi bhinna hoya te bhinna ni. AvI 84 lAkha yonio che. 2 cArenI darekanI sAta sAta lAkha yoni che 40 ! ' " (41) 1 devanI cAra lAkha ane nArakanI paNa cAra lAkha yoni samajavI 41. For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dIpotsavI aMka] jIvavicAra prakaraNa [ pa ] [ siddhi mAM e pAMce dArone abhAva ] siddhane nathI deha tethI ApyuM ke karmo nathI, dravya-prANa tehathI nathI yonio nathI tethI eka siddha AzrayIne siddhanI sthiti kahI, 'jisuMdakerA AgAme sAdi anaMtI che sahI. mU-rAje zarU-ni, noLi-jaLa bIje kyAM bhamiyA bhamihiMti ciraM, jIvA jiNa-vayaNamalahaMtA // 49 // ( [ saMsArabramaNa dharmanA abhAve ja che] anta ne Adi vinAnA A sakaLa kALe are ! vikarALa eni- bramaNathI bIhAmaNuM bhava-sAyare; jinavacanane nava pAmatA ja bhamyA bhamaze khare, cirakALa sudhI jANI evuM dharma kara cetana ! are ! (43) mUla--tA saMpai saMpatte, maNuatte dullahe vi sammatte / siri-saMti-risiM, da mo vana bane [ mATe dharma pAmavo e graMthaktaono upadeza ] mAMthI mAnavajIdagI A parama durlabha ne vaLI, caMga samakita raMga pAmI mukti-kusuma kerI kaLI; zrI zAMtisUri rAja vacane sAraje A jIvanane, kara te bhavika ! uttama puruSe AcarelA dharmane. (44) -- nava-nivA, saMva- nApA-kA saMkhitto uddhario, ruddAo saya-samuhAo // 1 // [ graMthano upasaMhAra ] apamativALA jenA bodha mATe hetathI, gaMbhIra zAstrarUpI mahAsAgarathakI saMkSepathI; upakAra buddha A kIdhe uddhAra jIvavicArano, jIvazAstra je kahevAya che, te ura dharo he bhavijano ! (45) (42) 1 siddhagati je samaye prApta thAya te samaye sAdi (Adi sahita), ane pAmyA pachI siddhatine anta nathI mATe anantI (aMta rahita). e rIte saMdi anaMta sthiti eka siddhanI apekSAe che. ane sarvasiddhonI apekSAe pravAharUpe te anAdianaMta sthiti che. . 42 che (4) 1 manehara. 2. puSpa. 3 zrI jJAnAdi lakSmI, zAMtisAjA Adine upazama, ripU, bhAvArtha e che ke jJAnAdi AtmalakSmIthI ane upazama vaDe pUjya evA tIrthakare ane gaNadharoe upadezelA evA dharmamAM udyama kara. AmAM mULa graMthakAranuM nAma AvI jAya che. For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 252 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa sAtamuM anuvAdakanI prazasti "rAje teje sadA je dinakarara sarakhA bALathI brahmacArI, tevA zrI nemisUrIzvara vara guNanA dhAmanA paTTadhArI; jJAnI lAvaNyasUrIzvara nija gurunI zuddha AjJAnusArI, karthakokendu varSe dhavala' sudazame mAsa ASADha bhArI. (1) e rIte balabuddhidhara bhavijanane bodhadAtA ja sAda, jI kerA vicAraprakaraNa ja taNe padya bhASAnuvAda kIdhe saMpUrNa A rAdhanapura nagare zreSTha bhAve mudAe, nigraMthAcAra-cArI vijayayuta sadA dakSa nAme vratIe 6 (2) // iti zrIjIvavicAraprakaraNasya padyamayI bhASAnuvAdaH sampUrNaH // 1 zobhe. 2 sUrya. 3 sthAna-AzrayanA. 4 vikrama saMvata 1997nI sAlamAM. zudi (aSADha suda dazame). 6 harSapUrvaka. 7 sAdhunA AcAre. 8 "dakSavijaya' nAmanA. 8 munie. - -- - -- - - - mudraka: kakkalabhAI ravajIbhAI koThArI prakAzaka:-cImanalAla gokaLadAsa zAha, mudraNasthAna che dhI subhASa prinTarI salApasa kesa reDa, amadAvAda, prakAzanasthAna : zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti kAryAlaya, jesiMgabhAInI vADI, ghIkAMTA roDa, amadAvAda. For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Jaina Satya Prakasha Regd. No. B. 380 - jainaM jayati zAsanam // *samA Advance Printary, Ahmedabad. For Private And Personal use only