________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
सप्तम अध्याय]
हिन्दी भाषा टीका सहित ।
[३८३
सीए जाव पाडलिसंडं णगरं दाहिणिल्लेणं दुवारेणं अणुप्पविसति, तं चेव पुरिसं पासति कच्छुल्लं तहेव जाव संजमे० विहरति । नते णं से गोतमे तच्चं पि छट्ठ० तहेव जाव पच्चत्थिमिन्लेणं दुवारेणं अणुप्पविसमाणे तं चेव पुरिसं कच्छु० पासति । चउत्थं पि छट्ट० उत्तरेणं०, इमे अज्झथिए ५ समुप्पन्ने-अहो ! णं इमे पुरिसे परा पोराणाणं जाव एवं वयासी-एवं खलु अहं भंते ! छहस्स पारणयंसि जाव रीयंते जेणेव पाडलिसंडे तेणेव उवागच्छामि २ पाडलिपुत्ते पुरथिमिल्लेणं दारेणं अणुप्पविट्ठ । तत्थ णं एगं पुरिसं पासामि कच्छुल्लं जाव कप्पेमाणं । तए णं अहं दोच्चं पिछ?क्खमणपारणए दाहिणिल्लेणं दारेणं तहेव । तच्च पि छक्खमण पारणए पच्चत्थिमेण तहेव । तर णं अहं चउत्थं पिछट्टखमणपारणे उत्तरदारेण अणुप्पविसामि, तं चेव पुरम पासामि कच्छुन्लं जाव वित्तिं कप्पेमाणे विहरति । चिंता ममं । पुन्वभवपुच्छा । वागरेति । .
पदार्थ-तते ण-तदनन्तर । से- वह । भगवं- भगवान् । गोतमे-गौतम । दोच्चं पिदूसरी बार । छक्खमणपारणगंसि- षष्ठ क्षमण के पारणे में भी अर्थात् लगातार दो दिन के उपवास के अनन्तर पारणा करने के निमित्त । पढमाए–प्रथम । पोरिसीए-पौरुषी-प्रहर में। जाव-यावत् । पाटलिसंडं- पाटलिषंड । रणगरं-नगर में । दाहिणिल्लेण-दक्षिण दिशा के । दुवारेण-द्वार से । अणुप्पविसति-प्रवेश करते हैं। तं चेव-और उसी । कच्छुल्लं - कंडूयुक्त । पुरिसं-पुरुष को। पासति-देखते हैं । तहेव तथैव-पूर्व की भान्ति । जाव-यावत् । संयमे० - संयम और तप से
आत्मा को भावित-वासित करते हुए । विहरति-विहरण करते हैं, विचरते हैं । तते ण-तदनन्तर । सेवह । गोतमे- गौतम स्वामी । तच्चं पि-तीसरी बार । छठ्ठ० - षष्ठक्षमण के पारणे में भी। तहेव- तथैवपूर्ववत् । जाव -- यावत् । पञ्चस्थिमिल्लेण-पश्चिम दिशा के । दुवारेणं-द्वार से। अणुप्पविसमाणे - प्रवेश करते हुए । तं चेव - उसी । कच्छु-कंडू के रोग से युक्त । पुरिसं-पुरुष को । पासति - देखते हैं। चउत्थं पि-चौथी बार भी। छट्ठ० - षष्ठक्षमण के पारणे में । उत्तरेण- उत्तर दिशा के द्वार से प्रवेश करते हुए वहां उसी पुरुष को देखते हैं, तब उन को । इमे – यह । अज्झस्थिए ।आध्यात्मिक - संकल्प ५ । समुप्पन्ने -- उत्पन्न हुआ। अहो- श्राश्चर्य है। ---वाक्यालंकारार्थक है। इमे पुरिसे - यह पुरुष । पुरा-पूर्वकृत । पोराणाण पुरातन पापकर्मों के फल का उपभोग कर रहा है । जाव--यावत् भगवान् के पास आकर । एव-इस प्रकार। वयासी- कहने लगे । भंते ! -हे भगवन् ! । एवं खलु-इस प्रकार निश्चय ही । अहं - मैं । छट्ठस्स - षष्ठक्षमण षष्ठतप के । पारणयंसि-पारणे के निमित्त (भिक्षार्थ) । जाव - यावत् । रीयंते भ्रमण करता हुआ । जेणेव-जहां । पाडलिसंडं-पाटलिषंड । गगरं - नगर था । तेणेव- वहां । उवागच्छामि --गया । 'पाडलिपुत्ते - द्वितीयमपि षष्ठक्षमणपारण के दाक्षिणात्येन द्वारेण तथैव । तृतीयमपि षष्ठक्षमणपारणके पाश्चात्येन तथैव । ततोऽहं चतुर्थमपि षष्पक्षमणपारणे उत्तरद्वारेणानुप्रविशामि, तमेव पुरुषं पश्यामि कच्छुमन्तं यावद् वृत्ति कल्पयन् चिहति । चिन्ता मम । पूर्वभवपृच्छा । व्याकरोति ।।
(१) इस पाठ से यह प्रमाणित होता है कि पाटलिपुत्र -- यह पाटलिपंड का अपर नाम है ।
For Private And Personal