Book Title: Sthaviravali ane Teni Aaspas
Author(s): Gunsundarvijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005025/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI himavadAcArya sthavirAvatI ane tenI AsapAsa nirmitA bhAvAnuvAda-saMpAdana-saMkalanaHpaMnyAsa zrIguNasuMdara vijayajI gaNI. prakAzaka :- zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa www.jain te >>[ g Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cattAri-aTTha-dasa-doya vaMdiyA jiNavarA cauvvIsaM ; paramaha-nihiaTThA siddhA siddhiM mama disaMtu / A che aSTApada girivara ! aho ! ahIM prabhu traySabhadeva svAmInA putra cakravartI bharata mahArAjAe covIza tIrthakaronI ratnamaya nija-nija deha pramANa pratimAo banAvI potAnI jinabhakti vyakta karI. enerational For Private & Personal use only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che hIM zrI zaMkhezvara pAnAthAya nama ; hai vItarAga ! tArA biMbane hRdayamAM dhAraNa karyA pachI sutarAM bIjuM koI rUpa pharatuM ja nathI. te pachI tArArUpanuM dhyAna dharavAthI pRthvI para rUpamAtranI prathA = prasiddhi rahetI nathI. te pachI tArA ane mArA vaccenI abheda buddhinA udayathI 'tuM-huM' evA padano ullekha paNa raheto nathI ane mAtra zreSTha cinmaya-avarNanIya jyoti ja TamaTamI rahe che. namna sUcana | (pratimA zataka AdhAre) isa abhyAsa kA kArya pUrNa hote hI niyata samayAvadhi meM vra vApasa rupane hI pa varo MAY 12/91 93270 104808/2iR nisane kanya rAvaLa phasA upaco vara sarveda che ke | \_/ TdI dau ke, te DAnT - 2 GB8. Phonche ? (079) 29227622, 2327620410. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MATHURA - KANKALI TILA ANCIENT JAIN SCULPTURE 1st TO 5th Century A.D. - Kushan-Gupta Period BRONZES - (7th to 16th Century A.D.) From Rajasthan, Gujarat & Bengal, Rare Akota Bronzes Jain Education Intemational Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namoDastu vardhamAna svAmine ! namoDastu bhIDabhaMjana pArzvanAthAya | namoDastu zrImad vijaya prema-bhuvanabhAnu-jyaghoSasUrIzvarebhyaH zrI himavadAcArya nirmitA virAvatI ane tenI AsapAsa -: (mUnanA) saMzodha - munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI mULanA prakAzaka : AcArya zrI vijaya vallabhasUrIzvarajInA ziSya vijaya lalitasUrijInA upadezathI baralUTa nivAsI zA. hIrAcaMda rUpacaMdajInI mAtuzrI TIpubAInA smaraNArthe pAvana preraNA - pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja bhAvAnuvAda-saMpAdana-saMkalana - paMnyAsa zrIguNasuMdara vijayajI gaNI -: prakAzaka :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI vikrama saMvata - ra064 vIra saMvata - 2534 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI -: prAptisthAna :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI 1) bI.e. zAha enDa bradharsa 2, arihaMta epArTamenTa, IrlA narasIMga hAusa pAse, esa.vI.roDa, IrlA, pArlA (vesTa), muMbaI-400 056, phona : 2225 2557. 2) pI.e. zAha velarsa 110, hIrApannA, hAjIalI, muMbaI - 400 026 phona : 23521108, 23671239 3) mULIbena aMbAlAla ratanacaMda jaina dharmazALA basa sTenDa sAme, sTezana roDa, viramagAma (gujarAta) 4) dilIpa rAjendrakumAra zAha naMditA epArTamenTa, bhagavAnanagarano Tekaro, pAlaDI, amadAvAda- 380 007 phona : 2663 9189 5) caMdrakAMta esa. saMghavI 6, bI. azokA koplekSa, relve garanALA pAse, pATaNa (.gu.) phona : 23160 6) DaoN. prakAzabhAI pI. gAlA bI-6, sarvodaya sosAyaTI, ela.bI.esa. mArga, sAMInAtha nagara, ghATakopara (ve), muMbaI-86 phona : 25005378 A pustaka jJAnakhAtAmAMthI chapAyela che. gRhastha mAlikI karatAM A pahelA rU. 70: jJAnakhAtAmAM jamA karavA vinaMtI che. kula nakala - 700 (350 jJAnakhAtAmAMthI, 350 cokakhA paisAmAMthI) TAIpe seTIMga : samIra pArekha krieTIva peja seTarsa 34, kAvasajI paTela sTrITa, 17, lAkhANI Teresa, phorTa, muMbaI - 1 TelI. ra282 57 84 mudraNaH nileza pArekha pArasa prinTsa 23/25, hare rAma hare kRSNa InDa. esTeTa, AI. bI. paTela roDa, goregAma (I), muMbaI - 63 TelI. 98ra1015079 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI -: kRpA varSA : siddhAMtamahodadhi, karmasAhitya niSNAta, Adarza gacchAdhipati, suvizuddha mArgadezaka, pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA vardhamAna taponidhi, nyAya vizArada, saMgha hitaciMtaka pU.A.de.zrI.vi.bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja samatAsAgara pa.pU.paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya mahArAja sarvAdhika zramaNa sArthavAha, siddhAMta divAkara, gacchAdhipati pU.A.de.zrI.vi. jayaghoSa sUrIzvarajI mahArAja vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva pU.A.de.zrI.vi. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja saMyamaikaniSTha pU.A.de.zrI.vi. jagacaMdrasUrIzvarajI mahArAja vidharya pU.A.de.zrI.vi. jayasuMdarasUrIzvarajI mahArAja anekaza sahAyakRta vardhamAna 100 AyaMbila oLInA tapasvI, sahodara, gurubaMdhu, pUjya paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivara mahArAja -: bhAvAnuvAda-saMpAdana-saMkalana :paMnyAsa zrIguNasuMdara vijayajI gaNI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV prakAzakIya zrI himavadAcAryanirmitA 'sthavirAvalI ane tenI AsapAsa' pustakanA A prakAzana avasare haiye harakha ubharAya che. mAtra 10 pAnAnI pustikA 'himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI' pU. munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI saMzodhita zAha hIrAcaMdajI rUpacaMdajI taraphathI zrI AtmAnaMda svargavAsa ardha zatAbdi jaina sirIjha naM. 4 rUpe prakAzita thayela. vartamAna pariprekSyamAM te jIrNa-zIrNa ane alabhya jevI banatAM amArA TrasTanA preraNAsrota vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI. vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja taraphathI punaH sughaDa - vyavasthita saMpAdanArthe vidvara paMnyAsajI zrI guNasuMdara vijaya gaNivarazrIne mokalAvAI. teo AvA adamya utsAha ne khaMtapUrvaka pUrvaprakAzita aitihAsika graMthonuM dohana karIne sonAnI lagaDIne AvA suMdara ghareNAnuM svarUpa ApI deze tevI to svapnamAMye kalpanA nahIM. te badala ame pUjyazrIno khUba AbhAra mAnIe chIe ne bhaviSyamAM paNa AvA graMthonuM saMpAdana karIne prakAzita karavAno amane lAbha Ape tevI vinamra prArthanA karIe chIe. punaH prakAzana prasaMge pUrva prakAzakasaMpAdakano paNa hArdika AbhAra vyakta karIe chIe. 'kalikALe jinabiMba jinAgama bhaviyaNa ku AdhArA' jinamaMdironA jiNoddhAramAM to ApaNe agresara ja chIe, sAthe sAthe te jinanA ja mArgano prakAza karanAra jinAgamo-zrutasAhityano jirNoddhAra e paNa ati agatyanI pharaja che. pa.pU. vairAgyadezanAdakSa A. zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanI preraNA ne mArgadarzana jhIlI A zrutarakSAnuM kArya ame AraMbhyuM. Aja sudhImAM 325 jevA prAcIna pustaka-pratAdi navajIvana pAmIne bhAratabharanA jJAnabhaMDAronA AbhUSaNa banyA che. zrutadevI bhagavatI mA sarasvatI amane A kAryamAM sahAyatA arpe te ja abhyarthanA... li. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa lalitakumAra koThArI, caMdrakumAra bI. jarIvAlA, sthavirAvalI puMDarikabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI saMpAdaka-saMkalanakArIyA namo'stu tasmai jinazAsanAya / ItihAsa eTale bhUtakALanuM vRttAMta; thaI gayelI ghaTanAo ane tenI sAthe saMbaMdha dharAvatI vyaktionuM prAmANika varNana...ati prAcIna ane svataMtra zrI jaina zAsananA itihAsa saMbaMdhI anekAneka grantho paikIno eka grantha che - virAvalI... sthavira eTale paryAyathI-zAnathI-ummarathI vRddha e traNa alaga alaga rIte ke saMyukta rIte jaina sAdhu ane AvalI eTale e sAdhunA caritra jaNAvato grantha. jenonA covIzamAM tIrthakara-vItarAga-sarvajJa zrI mahAvIra devanI paraMparAmAM thayelA AvA sthaviro mATenA aitihAsika be pustako vadhu prasiddha che. eka che devarkiMgaNinirmittA sthavirAvalI ane bIjI che himavadAcAryanirmittA sthavirAvalI... amArA samudAyanA zAsanAnurAgI, zAstrapremI pU. AcAryadevazrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja taraphathI A bIjA naMbaranI 10 pAnAnI sthavirAvalI emaNe pAlI (rAjasthAna) thI tA.17/7/6ranA patra sAthe mokalela mane maLI...sAthe ja sUcanA hatI, "AnuM saMzodhana-saMpAdanabhAvAnuvAda karaje ItyAdi" mArA mATe A kAma agharU hatuM paNa pUjya vaDIlonI kRpAvarSA-AzIrvAda - "pUchuM churoti vAvArta, paDakhuM raDayA rim' e zraddhA vizvAsathI meM kAma hAthamAM lIdhuM ane ghaNA ghaNA mahinAo bAda e pUrNa thayuM. A saMkalana saMpAdanamAM - 1. jaina paraMparAno ItihAsa bhAga 1 -- lekhaka tripuTI mahArAja (bIjI AvRtti vi.saM. 2016) 2. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa (sacitra) lekhaka zrI mohanalAla dalIcaMda | desAI (punaH prakAzana vi.saM. 2062) 3. (lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAdanA jitendra bI. zAha taraphathI sAbhAra prApta thayelI prAcIna jaina lekha saMgraha prathama bhAga Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi virAvalI saMgrAhaka ane saMpAdaka munirAjazrI jinavijayajI ma. vi.saM.1973nI jherokSa nakala 4. pU. vikrarya pU. AcAryadevazrI vijaya jayasuMdarasUrijI ma. ane emanA ziSyo taraphathI prApta thayela THE JAIN STUPA AND OTHER ANTIQUITIES OF MATHURA BY VINCENT SMITH, ICS (FEBRUARY 1900) nAmanuM pustaka tathA bIjA lekho Adi Adino sAbhAra AdhAra lIdhalo che... zabdomAM kaMDArAyelI aitihAsika ghaTanAonI sAthe prAcIna te kALanA zilAlekho Adino sumeLa jAme che tyAre e ghaTanA jaNAvatA sAhityakAro para ovArI javAya che... sthavirAvalImAM jaNAvela gaNa-kula-zAkhA sAdhvI dIkSA vagerenI majabUtI jyAre purANA zilAlekho kare tyAre kharekhara mana mayUra nAcI uThaja... mathurAnA kaMkAlI TIlA AdimAMthI nIkaLela prAcIna jaina zilAlekho jaina mUtio-AyAgapaTo vageree aitihAsika ghaTanAone jANe vAcA ApI che. kaho, "gIta gAyA pattharo ne!' sthavarAvalI ane zilAlekhothI jainadharmanI ati prAcInatA, sAdhvI dIkSA; jaina mUrti maMdiranuM pUjanIyapaNuM jyAre adhika prakAzamAM AvatuM hoya tyAre dharmazraddhALu kayo jIva AnaMdAtirekamAM na Ave? AzA che pustaka vAcana bhavya jIvone paNa prasannatAprAyaka banaze. pustaka prakAzanamAM nAmI-anAmI aneka pustako-lekho-vyaktiono sIdho ke ADakataro sahakArabhAva je maLyo che tenI vinamrabhAve kRtajJatA vyakta karI A lekhana ahIM samApta karuM chuM. AmAM je kAMI khUbI che te deva-gurunI amIdaSTine phALe jAya che. aitihAsika ke bIjI kSatio aMge kSamAyAcanA karuM chuM. saMvignagItArtha pUjyo e jaNAvavA kRpAvaMta bane e prArthanA saha! nyAyavizArada-saMghahitaciMtaka - gacchAdhipati pU. AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.no. ziSyaleza paM.zrI guNasuMdaravijayajI gaNI Ila - muMbaI vi. saM. 2063 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI sUripremASTaka brahmacaryanuM teja virAje je | saMyama mahela AdhAra ja e to, mUla sarvaguNonuM ho guruvara, daSTidoSe savi mIMDu ho. meM mana-vacana-kAyA vizuddha ja e to, karmakaTakane AtamagharamAM citta hare bhavijananuM ho. gu. 1 pesavA moTuM chIMDuM ho. mu. 5 guNagAtA meM kaI ja na dIThA, brahmamAM DhIlA padavIdhara paNa, aho mahAbrahmacArI ho, gu. jAya naraka mojhAra ho . mu . A kALe dITho nahIM ehavo, zuddha AlocaNa kare nahIM tethI, vizuddha vratano dhArI ho. gu. 2 | duHkha sahe tihAM bhAre ho. mu. 6 strI-sAdhvI sanmukha navi jevuM vRddhapaNe paNa teM to ho. gu. vAta kare jaba hetu nipaje, daSTi bhUmie deto ho. gu. vijAtIyano saMga na karajo, sApa taNI pare Darajo ho. mu. | kAma kuTilano nAza karIne, 3 avicaLa sukhaDA varajo ho. mu. 7 ziSyavRMdane ehI ja zikhavIyuM, premasUrIzvara guNanA Akara, daDha e viSaye rahejo ho munivara, guNa deI ama duHkha mITAvo ho guruvara tehataNA pAlanane kAraNa dhIra purUSa te sahana karyuM je, duHkha-maraNa nahi gaNajo ho. mu. 4 | teha taNI rIti batAvo ho. gu. 8 racayitA - saMyamaikaniSTha pU. AcAryazrI vijaya jagansaMdra surivara ma. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIN sthavirAvalI bhuvanabhAnusUri aSTaka 1 buddhibaLe bRhaspatinA putranI pare opatA syAvAdagarbhita zAstranA marmo supere kholatA siddhAntarakSA kAja pyAlA pI lIdhA apamAnanA guru bhuvanabhAnu caraNakamAM bhAvathI karUM vaMdanA. 2 kAyA bhale ho kRza chatAM paNa tejanI sImA nahIM vikRSTa tapa ArAdhatA paNa tyAganI kamInA nahIM AhAra karatA'tA chatAM svAmI anAsakti taNA gurubhuvanabhAnu caraNakajamAM bhAvathI karUM vaMdanA. 3 vase zvAsane ucchavAsamAM jina ANa pAlana dakSatA vacane vacanamAM rasa jhare jina ANanI pratibaddhatA jina ANa zrIjina ANa zrI jina ANa eka ja jhaMkhanA guru bhuvanabhAnu caraNakamAM bhAvathI karUM vaMdanA. 4 zAstro taNI vAto na karatA mugdhajana vaMcana kare kheMce na sva prati satyane kare satyano svIkAra je tana mana thakI je ujaLA, pAlaka mahA samudAyanA guru bhuvanabhAnu caraNakamAM bhAvathI karUM vaMdanA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI I ' 5 jJAnI chatAM abhimAnanI rekhA nahIM tana mana mahIM vikRSTatapa tapatA chatAM samatA bharI tana mana mahIM samudAya che suvizALa paNa svAmitvanI nahIM khevanA guru bhuvanabhAnu caraNakaja mAM bhAvathI karUM vaMdanA. 6 yoddhA banI khuMkhAra AMtara jaMga khele khaMtathI jIto maLe ke nA maLe paNa jhUjhatA manaraMgathI karmo taNI senA thatI bhayabhIta le tujha nAma nA guru bhuvanabhAnu caraNakajamAM bhAvathI karUM vaMdanA. 7 amIo taNI Urmi vahe te jhaMkhato sAgara sadA je saumyatA mukha para tare te jhaMkhato cAMdo sadA guru sama sahanazakti maLo che pRthvInI eka jhaMkhanA guru bhuvanabhAnu caraNakamAM bhAvathI karUM vaMdanA. 8 sAgara chalakatA AMsuDA vahetA tamArI yAdamAM paLa paLa yugo sama jAya guruvara khedane viSAdamAM janmojanama tuja sAtha ho kalyANabodhi kAmanA guru bhuvanabhAnu caraNakamAM bhAvathI karUM vaMdanA. - paMjANI IUIboliuildinI kRta guru guNa batrIsImAMthI sAbhAra % % % Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X siddhAMta mahodadhi AcArya deveza zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA. zAstrajJa puruSa, zAstramAM je je vAMcyuM te te badhuM ja jIvanamAM amalI banAvyuM. tAruM zAstrajJAna vivAda ke carcA mATe na banatA jIvananA AcAramAM pariNamyuM. (1) zAstropadiSTa guru - samarpitabhAvane teM dIkSAthI jIvananA aMtasudhI AtmasAt rAkhyo. sthavirAvalI (2) dazavaikAlika zAstramAM 'gamAM 2 moyAM' nA vacanane teM dIkSA prAraMbhathI 64 varSa sudhI satata apanAvyu. ekAsaNAmAM paNa rasanendriyanA vijaya mATe tuM mAtra sAduM bhojana karato, mIThAI, mevA, phaLa vagereno to teM jIvanabhara tyAga karyo. (3) zAsrakAre trIjA pahore AhAra-vihAra-nihAra mATe pharamAna karyuM. teM paNa trIjA pahore AhAra ane nihAranI pravRtti rAkhI. (4) zAstrakAra bhagavaMtonA '' kho gALa sevaklR so mAM seva' A odhaniyuktinA vacanane teM gacchanA bheda vinA amalamAM mukIne samasta saMgha pratyenA vAtsalya bhAvane pragaTa karyo. (5) vADajjata sajjAya, samo jAta maMDovagaraLa paDillephaLA vagere zAstranA vacanane amalamAM mUkyuM. svAdhyAyAdi yogo sAthe ugravihAracaryAne jIvanamAM AcarI. svayaM jIvanamAM utsarga mArgane apanAvI anyanA sattva, saMghayaNa vagere joI apavAdanI anujJA tuM Apato. (6) samiti-guptinA pAlanamAM zAstravacanane teM saMpUrNapaNe amalamAM mUkIne pAlana karyuM. (A) IryAsamitinA pAlanArthe nIcI dRSTi rAkhIne tuM cAlato. (B) bhASA samitinA pAlana mATe sadA muhapatti rAkhIne sAvadya-niravadyanA vivekapUrvaka tuM bolato. (C) sadA betAlIsa doSa rahita AhAra-pANInI gaveSaNA dvArA eSaNAsamitinuM pAlana karyuM. (D) vastu letA-mUkatA sadA pramArjana karavAnu tuM cUkato nahIM. te dvArA cothI samitinu pAlana karyuM. (E) nihArArthe bhara bapore bhayaMkara tApamAM paNa dhIme dhIme Daga bharatA dUra dUra sudhI jatA tuM pAMcamI samitinu paNa yathAyogya pAlana karato. (F) sadA zAstravAMcana tathA zAstrapadArthonA satata ciMtana dvArA managupti majabUta karI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (G) svAdhyAya zAstravAMcana vagere dvArA vacana guminI suMdara ArAdhanA karI. H) kAyAne saMyama yogomAM sadA vyApRta rAkhI kAyamuminuM adbhuta pAlana karyuM. (7) dIkSA-labdhi dvArA anekane dIkSA ApI sahanI sAdhanAne vAcanAo vagere dvArA javalaMta karI. saMyamI, jJAnI, zAsanaprabhAvaka, tapasvI-traNaso munionA vizALa gacchanuM teM sarjana karyuM. (8) zAstrakAra bhagavaMtonI mahAvratazuddhi vizeSa karIne brahmacaryazuddhinI AjJAne svajIvanamAM suMdarapaNe apanAvI, samasta samudAyamAM te vistArI mana-vacana kAyAthI zuddhapaNe durdhara brahmacaryanuM teM pAlana karyuM. (9) AlocanA-prAyazcitane tuM khuba mahattva Apato, gurunA virahamAM tuM anya samudAyanA AcArya pAse paNa AlocanA karI zuddhi karato, temaja samudAyanA munione atyaMta vAtsalyathI navAjI munio pAse AlocanA karAvI zuddhi karAvato. (10) "sAdhu doSa seve to AcAryane cAragaNuM prAyazcita Ave" A zAstravacanane sadA smRtimAM rAkhI samudAyanuM sAraNA-vAraNAdithI yogakSema karyuM. (11) cartuvidha saMghane zAstrIya mArgadarzana karyuM. utsarga-apavAdanuM yathAyogya pAlana karyu-karAvyuM. 'utsarganA saMyogamAM utsarganI AcaraNA karavI-karAvavI. apavAdanA saMyogomAM apavAdanI AcaraNA karavI-karAvavI. viparIta eTale utsarganA saMyogomAM apavAdanI AcaraNAthI ane apavAdanA saMyogamAM utsarganI AcaraNAthI jinAjJAnI virAdhanA thAya che. anaMta saMsAra vadhe che." A zAstra vacanane sadA smRtimAM rAkhI yogya rIte samudAyane vahana karyo. saMghamAM paNa mArgadarzana karyuM. (12) saMghabhedathI vyathita evA te saMghazAti ane saMghaekatAnI khuba ja himAyata karI, te mATe prabaLa puruSArtha karI temAM paTTaka karI mahadaMze saphaLatA meLavI. (13) zAsana ane samudAyanA hita mATe apamAnonA aneka ghUMTaDA tuM pI gayo. (14) pharatA vAnA duHkhAvAnA tathA aMtima kALe zvAsa vagere roganA upadravane te khuba samAdhipUrvaka sahana karI adbhUta nirjarA sAdhI. (15) sarva jIvone khamAvI, vIra-vIranA udgAro karatA karatA, munionA mukhe ArAdhanA sAMbhaLatA sAMbhaLatA te adbhuta samAdhi maraNa prApta karyuM. caturtha ArAnA maharSionI cAda karAvatA premarSi ! tArA caraNomAM koTi koTi vaMdana - tAro bALa... Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru-guNa-amRta-aMjali tvadIyaM tubhyaM samarpayAmi / jeo saMsArIpaNe laMDananI oksaphorDa yunivarsITImAM C.A.nI samakakSa beMkIMganI parIkSAmAM first class Avela hatA. jeo jeo bharayuvAnavayamAM dIkSita banyA hatA. pa.pU. gurudevazrI vijaya premasUrIzvarajI ma. nA sAMnidhyamAM jIvanabhara rahevA dvArA "AjIvana aMtevAsI" banyA hatA, teonI tanatoDa sevA karI ane teonA 'paramakRpApAtra' banyA hatA. vardhamAna AyaMbila tapanI 108 oLI pharavA dvArA 'vardhamAna taponidhi' banyA hatA. nyAya darzanano UMDo abhyAsa karI "nyAya vizArada" banyA hatA. nyAya-vyAkaraNa-karmagraMtho-yogagraMtho-AgamagraMtho-sAhityagraMthonA talasparzI abhyAsa karI 'mahAvidvAn' banyA hatA. SagdarzananA sAMgopAMga kheDANathI 'tarkasamrATa' banyA hatA. 45 Agama graMthonA saMpUrNa adhyayana dvArA 'AgamajJa' banyA. vidvAna-saMyamI-AcArasaMpanna evA 250 jevA ziSyonA paramatAraka gurudeva ane vijaya premasUrisamudAyanA mahAna gacchAdhipati banyA hatA. jeo bejoDa vidvAna hovAnI sAthe 'paramagItArtha" hatA. jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo jeo sthavirAvalI aneka aMjanazalAkAo-pratiSThAo-cha'rI pAlita saMgho upadhAno-dIkSAoUjamaNAo vi. zAsananA kAryo karAvavA dvArA 'parama zAsanaprabhAvaka' banyA hatA. zAstrazuddha ane vairAgyanitaratI dezanA dvArA bhArata bharanA saMgho ane lokahRdayanA 'AsthAkendra' banyA hatA. pU. premasUri ma. nA aMtara AziSathI prAraMbhAyela yuvAnonI kAyApalaTa karatI yuvA zibira nA 'Adya praNetA" hatA. paramAtmAnA "parama bhakta' hatA. kaTTara 'AcAra saMpanna hatA. nirdoSa jIvanacaryAnA AgrahI hatA. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI XIII jeo 40/40 varSathI cAlatA "divyadarzana' pAkSikanA mAdhyame zuddha-sAtvika zAstrazuddha-mokSalakSI tAtvika sAhityanA rasathALa pIrasavA dvArA sakaLa jainasaMghanA 'mahA upakAraka' banyA hatA. jeo zAstro ane zAstrIya padArthonA arthanI rakSA mATe pUrI tAkAtathI jhajhUmI zAstranI rakSA karavA dvArA siddhAMta saMrakSaka banyA hatA. jeo paramateja-yogadaSTi samuccaya-yazodhara caritra-amIcaMdanI amIdaSTi sItAjInA pagale pagale jevA tAtvika-sAtvika ra50 jevA graMthonA sarjana karI "mahAna sAhitya sarjaka' banyA hatA. jeo jJAnaWvIra hatA, vayasthIra hatA, paryAya sthavIra hatA. jeo jIvanabhara sudhI aNizuddha "saMcamanA sAdhaka' hatA. jeo vairAgyajharatI vANI dvArA agaNita AtmAone saMsAranA sukhathI vimukha karIne mokSAbhimukha banAvavA dvArA zrIsaMghanA sAcA-saphaLa dharmopadezaka mArgadarzaka banyA hatA. jeo seMkaDo yuvAnone dIkSita karI, bhaNAvI gaNAvI, vidvAna ane saMyamI banAvavA dvArA "zramaNonA bhiSmapitAmaha banyA hatA. jeo dIrdhadaSTi vAparI zAstrasApekSa rahI saMghamAM varSothI cAlatA saMgharSo ane saMkalezono aMta lAvavAnA tanatoDa prayatnamAM potAno siMhaphALo ApavA dvArA 'saMgha ekatAnA pravara zilpI" banyA hatA. je saMghaekatAnI ThaMDaka ane mIThA phaLo Aje zrIsaMgha bhogavI rahyo che. jeo zAstrIya saMgIta ane rAga-rAgINIonA sUkSmajJAna sAthe koyala jevA madhura kaMThanA kudaratI varadAnanA svAmI hovAne kAraNe bejoDa saMgIta ane svarasamrATa hatA. temanA mukhethI gavAtA stavano-sajjAyo sAMbhaLI bhAviko DolI uThatA. jeozrIe saMghane 250 jevA vidvAna ane saMyamI ziSyonI bheTa dharI. ra50 jevA sAtvika graMthonI bheTa dharI, 40/40 varSa sudhI maulika sAhityanA rasathALa samA "divyadarzana" nI bheTa dharI, saMgharSo mITAvI zrIsaMghanI ektA karI (50/50 varSa sudhI bhAratabharamAM vicArI zAstrIya dezanAnI amRtadhArA varasAvI). sAcA arthamAM "zrI saMghakauzalyAdhAra" banyA hatA. evA mahAmahima gacchAdhipati pU. gurudevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnAM caraNomAM sAdara samarpaNa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV zrutasamuddhAraka 1. bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA upadezathI) sthavirAvalI 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA. nI preraNAthI) 4. zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijayarAmacaMdrasUri ma.sA. nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda sU. ma.sA.nI preraNAthI) 5. zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 7. kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) 8. zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI 9. zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI zAMtAkrujha zve. mUrti. tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.nI preraNAthI) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400006. XV (pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma. nI preraNAthI) 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdra sUri ma. nI preraNAthI) 16. zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. nA saMyamanI anumodanArthe) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.nI preraNAthI) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVI sthavirAvalI 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjyatapasvIratna AcAryazrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI) 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma. nI preraNAthI) ra3. zrI mahAvIra jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (pa.pU. AcArya zrI rAjendrasUri mahArAja sA. nI preraNAthI) ra4. zrI mATuMgA jaina zve. mUrtipUjakatapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) ra6. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) ra7. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-40007. 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (parama pUjya vairAgyadezanAda AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanA saMvata ra053 nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI) ra9. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDaepArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. (munizrI netrAnaMda vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jaina nagara, amadAvAda. (preraka - munizrI saMyamabodhi vi. ma.) 31. zrIkRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (pa.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 2052 nA cAturmAsa nimItte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA. nI preraNAthI) XVII 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pU. gacchAdhipati AcArya deva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU. paM. akSayabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhuvana, dAdara, muMbaI. (muni zrI aparAjita vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 37. zrI javAhara nagara jaina zve. mUrti pUjaka saMgha, goregAma, muMbaI (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pU. pra. zrI raMjanazrIjI ma.sA. pU.pra. zrI iMdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI (pU. paMnyAsapravara zrIjayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (I) (pU. paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII sthavirAvalI 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma. nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU. paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 4ra. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nIgurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) 44. zrI mahAvIra svAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI. (pU. munizrI rAjapAlavijayajI ma. sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagadaguru zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha che. mUrti pU. jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jainanagara, amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa - muMbaI (preraka-pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 50. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa. bAbulanAtha, muMbaI (preraka - munizrI satvabhUSaNa vijayajI) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI XIX 51. zrI govAlIyA TaMka jaina saMgha, muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha. bANagaMgA, muMbaI. (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI. (preraka-munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha. (preraka - gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAlavijyajI tathApaM. zrI akSayabodhivijayajI gaNivara) 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57. zrI premavardhaka devAsa spe. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya) 59. zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa, kolhApura (preraka- pU. munirAja zrI premasuMdara vijayajI) 60. zrI dharmanAtha po. he. jainanagara ve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka- pU. puNyarati vijayajI mahArAjA) 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka- pU. paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivarya tathA pU. paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX sthavirAvalI 62. zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (5. kalyANabodhi vijyajInI vardhamAna tapa so oLInI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vijayajInI preraNAthI) 63. omakAra sUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka - A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munizrI jinezaratnavijayajI ma.) 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI 65. zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAma 66. zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka- pU. gacchAdhipati A. jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67. zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI 68. zrI vilepArale zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa ceriTIjha, vilepArle (pUrva), muMbaI 69. zrI nensI kolonI jaina zve.mU.pU. saMgha, borIvalI muMbaI 00. mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra (pa.pU. zrI kalyANabodhI vi.nA ziSya muni bhaktivardhana vi.ma. tathA sA. jayazIlAzrIjI nA saMsArI suputra rAjananI puNyasmRti nimitte haH suputro navInabhAI, cunIlAla, dilIpa, hiteza) 71. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (I), (preraka- pa.pU. zrI kalyANabodhI vijayajI gaNivarya) 72. zrI dharmavardhaka . mUrtipUjaka jaina saMgha, kArTara roDa naM. 1, borIvalI (pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhI vijayajI gaNivaryanI preraNAthI) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXI sthavirAvalI 73. zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI) (preraka- pa.pU. munirAjazrI jinezaratna vijayajI ma.sA.) 74. zrI kezarIyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI rAja, (preraka- pa.pU. mu.zrI mecaMdra vi. ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhi vi. ga.) 5. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka- papU. munirAjazrI hemadarzana vi. ma.sA.) 76. zrI jaina ve. mU. sudhArAkhAtAnI peDhI, mahesANA 77. zrI vikrolI saMbhavanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (I), muMbaI nI ArAdhaka baheno taraphathI (jJAnanidhi) 8. zrI ke. pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI (preraka- pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhI vijayajI gaNivarya) E F ; ghara Adi anyatra kAryomAM AraMbha kare ane jinapUjA vagere) dharmamAM AraMbhano tyAga kare ajJAnatA che. A ajJAnatAmAM (1) lokamAM pravacananI hilanI ane (2) svaparane bodhibIjano abhAvanA ema be doSa rahelA che. (pratimA zataka AdhAre) cAritranA zubha AzayathI karAtAM dravya-stava cAritramAM kAraNa baLe che. ane A cAritra pote abhyadayarUpa nathI paNa mokSajanaka che. tethI dravyastava paNa mokSajanaka bane che. (pratimA zataka AdhAre) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII virAvalI sAthe) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka prakaraNa 29 vardhamAnadezanA padya (bhAga-1 chAyA saTIka kAyasthiti stotrAbhidhAna sAthe) saTIka. 30 vardhamAnadezanA padya (bhAga-2 chAyA 2 nyAyasaMgraha saTIka. 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 31 vyavahAra zuddhi prakAza 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 33 prakaraNa saMdoha 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka 35 abhidhAna vyutpatti prakriyAkoza bhAga-1 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra saMkalana) 10 bRhakSetrasamAsa saTIka 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-2 11 bRhatsaMgrahaNI saTIka (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 12 bRhatsaMgrahaNI saTIka saMkalana) 13 ceIyavaMdaNa mahAbhAsa 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 14 nayopadeza saTIka 38 saMbodhasaptati saTIka 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 39 paMcavastuka saTIka 16 mahAvIracariyuM 40 jaMbusvAmI caritra 17 mallinAtha caritra 41 samyatvasaptati saTIka 18 vAsupUjya caritra 42 guruguNaSatrizatpaaizikA saTIka 19 zAMtasudhArasa saTIka 43 stotra ratnAkara 20 zrAddhaguNa vivaraNa 44 upadeza saptati 21 tattvajJAna taraMgiNI 45 upadeza ratnAkara 22 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva 3/4 46 vimalanAtha caritra 23 triSaSTizalAkApuraSa caritra parva 5/6/ 47 subodhA samAcAra 24 aSTasahastrI tAtparya vivaraNa 48 zAMtinAtha caritra graMtha 25 muktiprabodha 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 26 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa avacerI | 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 27 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka [ 51 navapada prakaraNa laghu vRtti 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya para zrAddha prakaraNa vRtti saTIka) 53 pArzvanAtha caritra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI XXIII 54 vijyaprazasti bhASya (vijayasenasUri | 86 zAlibhadra caritra caritra) 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka 88 karmagraMtha avacUrI (prAktadvayAzraya) 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA.-1 56 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 90 dharmabindu saTIka 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 91 prazamarati saTIka 58 upadeza pada bhAga-1 92 mArgakhAdvAra vivaraNa 59 upadeza pada bhAga-2 93 karmasiddhi 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 6ra pArzvanAtha caritra 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 63 vicAra ratnAkara 97 savAso doDhaso gAthA stavano 64 upadeza saptatikA 98 kAtrizatkAtrizikA 65 devendra narakendra prakaraNa 99 kathAkoSa 66 puSpa prakaraNa mALA 100 jaina tIrtha darzana 67 gurnAvalI 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 68 puSpa prakaraNa 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 69 neminAtha mahAkAvya 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 70 pAMDava caritra bhAga-1 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 71 pAMDava caritra bhAga-2 AraMbhasiddhi 72 pArzvanAtha caritra gadya 106 neminAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 107 mohobyulana vAdasthAna) 74 dharmavidhi prakaraNa 108 bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 109 caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 76 devadharma parIkSAdi graMtho 110 ApaNA jJAnamaMdiro 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 111 pramAlakSaNa 78 prakaraNatrayI 112 AcAra pradIpa 79 samatAzataka (sAnuvAda) 113 vividha praznottara 80 upadezamALA-puSpamALA 114 AcAropadeza anuvAda. 81 pRthvIcaMdra caritra 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 82 upadezamALA 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 83 pAIyalacchI nAmamAlA 117 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-1 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 118 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-2 85 dvivarNa ratnamAlA 119 caityavaMdana covIsI tathA praznottara ciMtAmaNI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIV sthavirAvalI 120 dAna prakAza (anuvAda) ItihAsa sahita) 121 kalyANa maMdira-laghuzAMti saTIka | 146 niyamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 122 upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 147 mahopAdhyAyazrI vIravijyajI mahArAjA 123 pratikramaNa hetu (pustaka) caritra 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA 125 devacaMdra stavanAvali hetuo 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 | 149 ceto dUtam 127 paryata ArAdhanA sUtra (avacUrI) 150 mUrtimaMDana praznottara anuvAda sAthe) 151 piMDavizuddhi anuvAda 128 jinavANI (tulanAtmakadarzane vicAra) | 15ra naMdisUtra (mULa) 129 praznottara pradIpa graMtha | 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 130 prAcIna koNa zvetAmbara ke digambara | 154 naMdisUtra cUrNi saTIka (gujarAtI) 155 anuyoga dvAra saTIka 131 jaMbUdvIpa samAsa (anuvAda) 156 dazavaikAlika saTIka 13ra sumati caritra (anuvAda) 157 dazavaikAlika saTIka 133 tasvAmRta (anuvAda) 158 oghaniyukti saTIka 134 triSaSTizalAkApuraSa caritra parva-1 | 159 piMDaniryukti saTIka 135 triSaSTizalAkApuruSa caritra parva-2 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra, 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 saMskRta) 162 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra) 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 saMskRta) 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra 16pa Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 saMskRta) 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) | 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 bhAga-1 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) | 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 bhAga-2 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 141 zrImokSapada sopAna (cauda 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 guNasthAnakanuM svarUpa) 172 uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 142 ratnazekhara ratnAvatI kathA (parvatithi 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 mAhAbhya para) 174 jaMbudvIpa prApti bhAga-2 143 SaSThizataka(sAnuvAda) 175 chavAchavAbhigama sUtra bhAga-1 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 145 jena gotra saMgraha (prAcIna jaina 177 rAjapranIya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 178 AcArAMga dIpikA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 182 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 183 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-2 184 RSibhASitasUtra 185 hAribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 186 sUryaprajJapti saTIka 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 188 sUtrakRtAMga dIpikA 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 191 anuyogadvAra mULa 192 samavAyAMga saTIka 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 196 bhagavatI sUtra 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 207 vastupAla caritra (bhASAntara) 208 yogabiMdu saTIka 209 guru guNa ratnAkare kAvyam 210 jagadguru kAvyam 211 yogadRSTisamuccaya (anuvAda) 212 jaina jyotigraMtha saMgraha 213 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 216 yogadaSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) 217 navasmaraNa (IMglIza sArtha sAnuvAda) 218 ATha STinI sajjhAya 200 zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAdhyayana sUtra-mULa 202 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) | 239 206 bhojaprabaMdha XXV 219 AgamasAra (devacaMdrajI) 220 nayacakrasAra (devacaMdrajI) 221 guruguNaSatriMzikA (devacaMdrajI) 222 paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) 223 vicAra sAra (devacaMdrajI) 224 paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo 225 vimaLa maMtrIno rAsa 226 bRhatsaMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha 227 damayaMtI caritra 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra 229 jaina stotra saMgraha 230 yazodhara caritra 231 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam 232 vijayAnaMda abhyudayammahAkAvya 233 jainadharmavarastotra-godhUlikArtha - sabhAcamatkAreti kRtitritayam 234 anekArtha ratnamaMjUSA 235 siripAsanAhacariya 236 samyaktva kaumudI (bhASAMtara) 237 vimalanAtha caritra (anuvAda) 238 jaina kathAratnakoSa bhAga-1 (anuvAda) jaina kathAratnakoSa bhAga-2 240 jaina kathAratnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthodvAra (anuvAda) 242 jaina stotra tathA stavanasaMgraha sArtha 243 vastupAla caritra 244 siddhaprAmRta saTIka 245 sUktamuktAvalI 246 nalAyana(kuberapurANa) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVI sthavirAvalI 247 baMdhahetRdayatribhaMgI prakaraNAdi 248 dharmaparIkSA 249 AgamIya sUktAvalyAdi 250 jaina tattavasAra saTIka 251 nyAyasiddhAMta muktAvalI ra5ra haimadhAtupATha 253 navIna pUjA saMgraha ra54 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha ra55 nAyAdhammakahAo (pustaka) 256 pramANanayatattavAlokAlaMkAra (sAva.) 257 tatvArthadhigamasUtra (gujarAtI) 258 vicArasaptatikA saTIka vicArapaMcAzikA saTIka ra59 adhyAtmasAra saTIka 260 lIlAvatI gaNita 261 saMkramakaraNa (bhAga-1) 262 saMkramakaraNa (bhAga 2) 263 bhaktAmara stotra (prata) 264 TrasthAnaka prakaraNa (prata) 265 suvrataRSikathAnaka + saMgaThumakaMdalI (prata). 266 zatruMjaya mahAtIrthoddhAra (mULa) 267 chavAnuzAsanam 268 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) 269 devacaMdra (bhAga-2) 270 bhAnucaMdra gaNicarita 271 digvijaya mahAkAvya ra7ra vijJapti lekha saMgraha 273 AbU (bhAga-1) 274 AbU (bhAga-2) 275 AbU (bhAga-3) 276 AbU (bhAga-4) 277 AbU (bhAga-1) 278 nyAya prakAza 279 zobhana stuti graMtha ra80 kaSabha paMcAzikA graMtha 281 kumAravihArazatakam 28ra mAnava dharma saMhitA 283 vardhamAna dvAaizikA 284 prazamarati prakaraNa - bhAvAnuvAda 285 tasvAmRta - prata 286 paraSacaritra - prata 287 IryApathikI SatriMzikA - prata 288 karmaprakRti - prata 289 draSTAMtazataka -prata ra90 patrizikA catuSka prakaraNa 291 subhASita padya ratnAkara (bhAga-1) 292 subhASita padya ratnAkara (bhAga-2) ra93 subhASita padya ratnAkara (bhAga-3) 294 subhASita padya ratnAkara (bhAga-4). ra5 caMdrakevalI caritam 296 triSaSTizalAkApuraSa caritra - bhAga-1 (parva-1) 297 triSaSTizalAkApuruSa caritra - bhAga-2 (parva-2-3) 298 triSaSTizalAkApuruSa caritra-bhAga 3(parva-4-5-6) ra99 triSaSTizalAkApuraSa caritra - bhAga-4 (parva-7) 300 triSaSTizalAkA puruSa caritra - bhAga-5 (parva-8-9) 301 triSaSTizalAkA puruSa caritra - bhAga-6 (parva-10) 302 ratnAkara avatArIkA (guja. anuvAda - bhAga-1) 303 ratnAkara avatArIkA (guja. anuvAda - bhAga-2) 304 ratnAkara avatArIkA (guja. anuvAda -- bhAga-3) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI XXVII 305 sAdhu maryAdApaTTaka saMgraha 319 kAvyasaMgraha (bhAga-2) 306 jaina rAmAyaNa gadya 320 caityavaMdanakulakavRtti 307 vizeSAvazyaka bhASya (bhAga-1 saTIka), 321 syAdvAdamuktAvalI tathA bhAvasAtatikA 308 vizeSAvazyaka bhASya (bhAga-2 saTIka) 3rara prajJApanA upAMga saTIka 309 jaina kathAratna koSa (bhAga-3) | 3ra3 laghuzAMtistava saTIka | samavasaraNa 310 jaina kathAratna koSa (bhAga-8) stava sAva. 311 dharmasarvasva adhikAra sAthe, kasturI ! tathA pramANaprakAza prakaraNa sAthe 324 zreyAMsanAtha caritra 312 hiMgula prakaraNa sAthe 325 bhaktAmara-kalyANamaMdira-namirUNa 313 nayavAda ane yuktiprakAza stotraya 314 aMgulasittarI sAthe, svopajJa namaskAra 326 jaina dharmano prAcIna ItihAsa (bhAga stava sAthe 315 dravyaguNa paryAyarAsa (bhAga-1) saTIka 327 zrImad devacaMdrajI kRtisaMgraha savivaraNa 328 sArasvata vyAkaraNa saTIka 316 dravyaguNa paryAyarAsa (bhAga-2) saTIka, 329 siddhAMtarannikA vyAkaraNa savivaraNa 330 aDhIdvIpa nakazAnI hakIkata 317 covIzI vizeSArtha 331 karmaprakRti bhASAMtara 318 kAvyasaMgraha (bhAga-1) 33ra mudrita kumudacaMdra jinabhavana vagere dravyastavamAM jayaNAne kAraNe hetu hiMsAno ane zuddhabhAvane kAraNe anubaMdha hiMsAno abhAva hoya che. ane mAtra svarUpa hiMsA ja rahe che, je ati alpa che, ahIM "alpatva?" mAtra svarUpahiMsAnI hAjarInI apekSAe kahyuM, karmabaMdhanI apekSAe nahi. (pratimA zataka AdhAre) bhAvapUrvakanI dravyastava kriyA paNa prabhuta-nirjarA ane zubhAnubaMdhamAM kAraNa bane che. tethI te asaMyama kriyArUpa nathI ane heya nathI ane vinayaratna AdinI bhAva vinAnI bhAvastavakriyA paNa vadhyuM hovAthI tuccha che. (pratimA zataka AdhAre), Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII sthavirAvalI zrI himavadAcArya nirmita sthavirAvalI ane tenI AsapAsa anukramaNikA pAnA naM. sthavirAvalI mULa........ sthavirAvalIno gujarAtI bhAvAnuvAda .... zreNIkarAjA nirmita zrI RSabhadeva maMdira ane suvarNamUrti .. mahArAja saMprati .............. rAjA mahAmeghavAhana khAravela ............ kAlikAcArya.. pariziSTa............. orissAmAM khaMDagiri paranA zilAlekha mAdhurI vAcanA- kAMdIlIvAcanA- devarniMgaNI kSamAzramaNa. 31 .sa.pUrveno at pUjA mATeno AyAgapaTa.................. Arya suhastisUrijI ...... saMvata 95nI sAlanI jainayati kaNahanI mUrti-mathurA......... ajaMTA pAse jainamaMdiranA dvArA maMDapa-AThamo saiko... mahArAjA saMprati .... Arya susthitasUrijI- supratibuddhasUrijI .......... umAsvAti vAcaka - pAdaliptasUrijI Adi.... vaja svAmI. mathurAno kaMkAlI TIlo ....................................... mathurA saMgha - pariSada... ...... ... - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI gupta ane valabhI samaya- AryadintasUrijI. AcArya mallavAdIjI jinabhadra kSamAzramaNa valabhI saMgha pariSada - devarkiMgaNIjI vikramanA soLamAM zatakamAM saMpradAyanI chinnabhinnatA loMkAzAha lahIA . para mathurAmeM prAcIna jaina itihAsa- paM.zrI bhuvanasuMdaravijayajI 55 mahAna upakAra ane prabhAva zrI mahAvIraprabhuno....... 58 upadezagaccha paTTAvalI 59 60 62 63 64 65 66 67 68 69 badarI pArzvanAtha..... 71 kumAragiri ane kumArIgiri 71 71 jagannAthapurI......kSatriyakuMDa...... RjuvAlukAtIrtha... * rAjagRhI.....nAlaMdApADo ane guNayAjI..... gajapadatIrtha.... 73 jIvita svAmI.....prayAga...pAvApurI... AryazrI jaMbUrasvAmIjI, naMdavaMza..... bhadrezvara tIrtha..... -- A.zrI kezIgaNadhara ... gaNadharazrI sudharmAsvAmI... parama jainadharmI rAjAo ane mahAmaMtrI vagere jaina tIrtho ..... XXIX aSTApada..... takSazilA..... zatruMjaya.... prabhAsapATaNa..... hastinApura...... caMpApurI..... sammetazikharagiri..... mathurAtIrtha. kaMkAlI TIlo ahichatrA..... zaMkhezvara pArzvanAtha..... cArUpa.... kaMboI..... .......... pAnA naM. 46 46 4 75 77 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX vidizA ane sAMcInA stUpo.... udayagiri pahADI sthavirAvalI pAnA naM. 77 pATalI putra. AryazrI prabhava svAmIjI jaina tIrtho.... osiyAtIrtha..... jainamaMtrI vaMza.. AcArya zayyabhavasUrijI AcAryazrI saMbhUtivijayasUri AcAryazrI bhadrabAhu svAmI. AcAryazrI sthUlibhadrasUri....jaina rAjAo.... mauryavaMza.....samrATa bindusAra....samrATa azoka...... yuvarAja kuNAla..... jainamaMtrI cANakya..... Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri- rAjA saMprati...... 84 prasiddha AryAo . Arya skaMdilasUrijI ane pachInA AcAryo yugapradhAna paTTAvalI avanti pArzvanAtha tIrtha....jaina guphAo............... pahADapura....mALavAnI guphAo-udayagiri..... dhumanAra...... caMdrAvatI..... ghAsoI..... DhIMpurI tIrtha.......... 94 bIjA tIrtho..... AcAryazrI indradintasUri kuzAna vaMza...... saMvatsarI mahAparva cothanuMAcArya pAdaliptasUrijI. jaina rAjAo- samrATa vikramAditya. * * 9 9 V 81 81 81 hUma ke ke 93 97 62 98 100 102 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI XXXI pAnA naM. : : : 1ra0 12 samrATa zAlivAhana- .......... 105 AcArya siMhagirisUrijI ............ ........... 106 IsunA mata-dharma para jaina dharmanI asara................... AryazrI vajasvAmIjI... dvitIya bhadrabAhusvAmI.. ....... zrI devarkiMgaNI kSamAzramaNanI paTTAvalI. ............................. 112 jaina rAjAo.... jaina tIrtho.............. .......... 115 AcAryazrI vajasenasUrijI....maMdasoramAM trIjI AgamavAcanA...116 AThamo nihnava zivabhUti. ........... 117 digaMbara matanI utpatti ane itihAsa....................... digaMbara granthomAM strI dIkSA - strI mukti-................. napuMsakamuktinA pramANapATho. .......... ...................... digaMbara graMthomAM zuddha dikSA - zU mukti pATho ............. 128 digaMbara graMthomAM kevalibhukti - kevalitapa ane sAkSarI vANInA pATho.... ..... 128 zvetAMbariya - diMgabariya mUrtimAM pheraphAranI navI maryAdA.... 130 junAgaDha ane tyAM zilAlekha... ............ 131 mahuDI.... sthAvartagiri.... osama pahADa.....vasaI... dvArikA................ 135 AcAryazrI caMdrasUrijI ................... AcAryazrI samatabhadrasUrijI... AcArya vRddhadevasUrijI....... 137 jaina tIrtho - koraTA tIrtha.... svarNagiri. .................. 138 AcAryazrI pradyottanasUrijI ....... jaina rAjAo - mahAkSatrapo- dhUmalI nagara ................ 139 * mAnadeva sUrijI pahelA .... 141 133 .......... 136 130 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXII pAnA naM. 143 AcArya mAnatuMgasUri...vAcaka umAsvAtijI..... AcArya vIrasUrijI..... AcArya jayadevasUrijI..... AcArya devAnaMdasUrijI... AcArya mallIvAdIsUrijI......... 145 145 rAjA zilAditya.......... 145 146 146 148 149 150 151 151 153 155 155 mathurAmAM ane valabhImAM cothI Agama vAcanA caityasthiti.... AcAryazrI vikramasUrijI..... gaNInuM kathana agatyanA citro...... sthavirAvalI A. zivazarmasUrijI..... AcArya maharSi mahattara.... A. samudrasUrijI..... valabhImAM pAMcamI Agama vAcanAkalpasUtranuM vAcana....valabhItIrtha.... AcAryazrI padhunnasUrijI... zaMkarAcArya lIlA...valabhI bhaMga.... AcArya saMbhUti..... AcArya zAMtisUri... jaina grantha bhaMDAro.... sthAnakavAsI AcArya zrI hastImalajI likhita itihAsanI amaulikatA 159 khAravelano lekha- munirAjazrI jinavijayajI saMgrahita saMpAdita prAcIna lekha saMgraha bhAga 1 nA AdhAre khAravelanA lekha-saMbaMdhI zrI kezavalAla harSadarAya dhruvanuM kathana161 mathurAnA kaMkAlI TIlA viSe caMdracUDa caturvedInuM kathana ........ 165 sUtra - cUrNi-niryukti - bhASya-vRti-paraMparA-anubhavanuM zAstrAMgapaNuM sthApanAnikSepA aMge paMnyAsazrI bhuvanasuMdaravijayajI .......... .......... 156 167 170 175 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI zrIhimavadAcAryanirmitA viAvanI (mUlanA) saMzodhaka munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI mULanA prakAzaka : AcArya zrI vijaya vallabhasUrIzvarajInA ziSya vijaya lalitasUrijInA upadezathI baralUTa nivAsI zA. hIrAcaMda rUpacaMdajInI mAtuzrI TIpubAInA smaraNArthe bhAvAnuvAda- saMpAdana-saMmnaH - paMnyAsa zrIgueAsuMhara vizyabha gayI. namiUNa vaddhamANaM, titthayaraM taM paraM payaM pattaM iMdabhUiM gaNanAhaM, kahemi therAvalIM kamaso : sohammaM muNinAhaM, paDhamaM vaMde subhattisaMjutto jasseso parivAo (ro), kapparukkhu vva vitthario tappayalaMkaraNaM taM jaMbUNAmaM mahAmuNiM vaMde caramaM kevaliNaM khu, jiNamayagayaNaMgaNe mittaM pabhavaM muNigaNapavaraM, suravaragaNavaMdiyaM nama'sAmi jassa kittivitthAro, ajja vi bhAi tihuyaNe sayale sijaMbhavaM muNidaM tappayagayaNe pabhAyaraM vaMde maNagaThThe paviraiyaM, suyaM dasaveAliyaM jeNa 1 // 1 // 1 || 2 || I // 3 // 1 // 4 // I // 5 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI jasabhaddo muNipavaro, tappayasohaMkaro paro jAo aThThamaNaMdo magahe, rajaM kuNai tayA ailohI vaMde saMbhUivijayaM, bhaddabAhaM tahA muNiM pavaraM cauddasapuvINaM khu (khalu), caramaM kayasutta-nijjurti // 7 // thUlabhaddo muNiMdo, payaMDa (mayaNa) siMdhuraMkuso jayai / viulA jassa ya kitti(ttI), tiloyamajjhe suvitthariA // 8 // ajamahAgiritheraM, vaMde jiNakappiNaM muNiM paDhamaM ajasuhatthiM theraM, therakappiNaM tahA nAhaM suTThiya-suppaDibuDDhe(buddha), aje dunne vi te namasAmi / bhikkhurAyakaliMgA-hiveNa sammANie jiDhe // 10 // jaM rayaNiM ca NaM vaddhamANo titthayaro nivvuo, tammi ya rayaNIe jiTThassa iMdabhUissa aNagArassa goyamassa kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe / tao therassa NaM ajasuhuma(hamma)ssa aggivesAyaNaguttassa niggaMThagaNaM samappa iMdabhUI vIrAo duvAlasavAsesu viikaMtesu nivvuo / vIrAo NaM vIsesu vAsesu viikvaMtesu ajasuhammo Nivvuo / tappae ajajaMbUNAmadhijjo thero hotthA, vIrAo sattarivAsesu viikkaMtesu mayaMtare causaTThIvAsesu viikvaMtesu pabhavasAmiNaM gaNaM samappa ajajaMbU Nivvuo / pabhavasAmI vi sejaMbhavAyariyaM Niyapae ThAvittA vIrAo paMcahattarivAsesu viikkatesu saggaM patto / sejaMbhavo vi Niyapae jasobhaddAyariyaM ThA(va)ittA vIrAo NaM aDahiyannavaivAsesu viikaMtesu saggaM patto / jasobhaddo vi NaM vIrAo sayAhiyaDayAlIvAsesu viikaMtesu saggaM patto / tappae NaM duve there aMtevAsI hotthA-ajasaMbhUivijae mADharasagutte there ajabhaddabAhU pAiNasagutte / saMbhUivijayo vi vIrAo sayAhiyachAvannavAsesu viikvaMtesu saggaM patto / there NaM ajabhaddabAhU vi caramacauddasapugviNo sagaDAlaputtaM ajathUlabhadaM Niyapae ThAvaittA vIrAo NaM sayAhiyasattarivAsesu viikvaMtesu pakkheNaM bhatteNaM apANaeNaM kumAragirimmi kaliMge paDimaM Thio saggaM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI patto / therassa NaM ajathUlabhaddassa duve there aMtevAsI hotthA-there ajamahAgirI there ajasuhatthI ya / vucchinne jiNakappe kAhI jiNakappatulaNamiha dhIro / taM vaMde muNivasahaM mahAgiriM paramacaraNadharaM jiNakappi(ya)parikammaM jo kAsI jassa saMthavamakAsI / kumaragirimmi suhatthI taM ajamahAgiriM vaMde // 2 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre viarai rAyaggihammi Nayare / seNio biMbisArAvaraNAmadhijo Nivo samaNassa bhagavao mahAvIrassa samaNovAsago(Na)yoveo susaDDo AsI / puvviM NaM pAsArahAicalaNajualapUe NegaNiggaMThaNiggaMThIhiM paDisevie kaliMgaNAmadhijajaNavayamaMDaNa-titthabhUakumara-kumArINAmadhija-pavvayajuale teNaM seNiyavaraNiveNaM siririsahesajiNAhivassAIvamaNoharo jiNapAsAo NimmAio hotthA / tammi ya NaM suvaNNamayI risahesapaDimA sirisohammagaNaharehiM paiDiA AsI / puNo vi teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM teNeva seNiyavaraNiveNaM NiggaMThANaM NiggaMThINa ya vAsAvAsaTuM tammi ya pavvayajualammi aNege leNA ukkinnaaiyaa| tattha ThiA Nege NiggaMThA NiggaMThIo NaM vAsAsu dhammajAgaraNaM kuNamANA jhANajjhayaNajuA suhaMsuheNaM NANAvihatavakammaTThiyA vAsAvAsaM kuNaMti / seNiyaNivaputto ajAyasattU koNiyAvaraNAmadhijo Niyapiussa NaM sattUbhUo piuM paMjarammi NikkhiittA caMpeiNAmadhijaM NayariM ThAvaittA tattha rajaM kuNai / se vi ya NaM Niyapiu vva jiNadhammArAhaNaTTho ukkiTTho samaNovAsao aasii| teNa vi titthabhUe kaliMgaDe tammi ya kumara-kumArIgirijuyale NiyaNAmaMkiyA paMca leNA ukkiNAiyA / paraM pacchA'IvalohAhimANAhidduo sayaM cakkavaTTittamahilasaMto kayamAladevamArio NarayaM patto / vIrAo NaM sayarivAsesu viikaMtesu pAsassa NaM arahAo chaTTe pae there rayaNappahaNAmadhijje AyariyA saMjAyA / tehiM NaM uvaesapurimmi egalakkhAhiyaasIisahassA khattiyaputtA paDibohiyA, jiNadhamma paDivannA uvaesaNAmadhije vaMse ThAiyA / vIrAo NaM igatIsAivAsesu viiktesu koNiyaputto udAiNivo pADaliputtaM NayaraM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI ThAittA tattha NaM magahAhivaccaM pAlemANe ciTThai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM keNAvi tassa sattuNA taM jiNadhammammi daDhaM susaTuM nAUNa NiggaMThavesaM ghittUNa dhammakahA-sAvaNamiseNegaMteNaM tassAvAsaM gaMtUNeso udAiNivo mArio / samaNe bhagavaM mahAvIre Nivvue saTThivAsesu viikkaMtesu paDhamo NaMdaNAmadhijo NAiputto pagaihiM pADaliputtammi raje ThAio / tassa NaM vaMsammi kameNaM NaMdaNAmadhijA Nava NivA jAyA / aTThamo ya NaMdo aIvalohAhikkato micchattaMdho NiyaveroyaNamAhaNamaMtiperio kaliMgavisayaM pADiUNa puvviM tattha titthabhUakumarapavvayuppiM seNiyaNivakAriyarisahesajiNapAsAyaM bhaMjiUNa tao sovaNNIyaUsabhajiNapaDimaM ghittUNa pADaliputtammi NiyaNayare smaago| tayaNaMtaraM vIrAo igasayAhiyacauvannavAsesu viikvaMtesu cANigANuNIyo moriyaputto caMdagutto NavamaM NaMdaNivaM pADaliputtAo NikkAsIya sayaM magahAhivo jAo / se NaM pubbiM micchattaratto sogayANuo samaNANaM NiggaMThANaM uppiM vi dosI AsI, pacchA NaM cANigANuNIo jiNadhammammi daDhasaDDho aIvaparakkamajuo juNa(va)-NAhivasilakkiseNaM saddhiM mittibhUo sayaM NiyarajavittharaM kuNamAo viarai / teNaM NiyamoriyasaMvaccharo Niyarajammi ThAio / vIrAo NaM igasayAhiyacaurAsIivAsesu viikvaMtesu caMdagutto Nivo paraloaMpatto / teNaM kAleNa teNaM samaeNaM tassa putto biMdusAro pADaliputtammi rajje Thio / se NaM jiNadhammArAhago pavarasaDDho jAo / paNavIsavAsA jAva rajaM pAUNittA vIrAo NavAhiyadusayavAsesu viiktesu dhammArAhaNaparo saggaM patto / tao vIrAo NavAhiyadusayavAsesu viikkaMtesu tassa putto asoo pADaliputtammi raje Thio / se vi ya NaM puTviM jiNadhammANuNIo aasii| pacchA rajalAhAo cauvAsANaMtaraM sugayasamaNapakkhaM kAUNa NiyaM duccaM piyadaMsINAmadhija ThAittA sugayaparUviyadhammArAhaNaparo jAo aIvavikkamAkaMtamahIyalamaMDalo se kaliMga-marahaTTha-suraTThAi-jaNavayANi sAhINANi kiccA tattha NaM sugayadhammavittharaM kAUNANege sugayavihArA ThAiyA jAva pacchimagirimmi vijjhAyalAisu sugayAisamaNa-samaNINaM vAsAvAsaTThamaNege leNA UkkiNAiyA, aNege sugayapaDimAo vivihAsaNaTThiA tattha ThAiA / ujiMtaselAiNANAThANesu NiyaNAmaMkiyA ANAlehA thUbhasilAIsu ukkinnaaiyaa| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI sIhala-cINa-baMbhAidIvesu sugayadhammavittharaTuM pADaliputtammi Nayare sugayasamaNANaM gaNamelAvagaM kiccA-tassa NaM sammayANusAreNaM aNege sogayasamaNNA tattha teNa pesiyA / jiNadhammiNaM niggaMTha - NiggaMThINaM vi sammANaM kuNamANo se tANaM par3a kayA vi dosaM Na patto / imassAsoa NivassANegANaM puttANaM majjhe kuNAlaNAmadhijjo putto rajjAriho hutthA / taM NaM vimAuo ahikhijamANaM NAUNAsoeNa NiveNa Niyapagiijuo se avaMtINayarIe ThAio / paraM vimAupaogeNaM tattha se aMdhIbhUo / tamaDheM soccA asoaNiveNaM kohAkaMteNaM taM NiyabhajaM mArittA dosaparA'vare vi aNege rAyakumArA mAriyA / pacchA kuNAlaputtaM saMpaiNAmadhijaM rajje ThAittA se NaM asoaNivo vIrAo cattAlIsAhiyadosayavAsesu viikkaMtesu paraloaM patto / saMpaiNivo vi pADaliputtammi NiyANegasattubhayaM muNittA taM rAyahANiM taccA pulviM NiyapiubhuttiladdhAvaMtINayarImmi Thio suhaMsuheNaM rajaM kuNai / se NaM saMpaiNivajIvo puvimmi bhave ego darido du(da)mago AsI / bhoyaNaTTA ajasuhatthisamIve dikkhiUNAvvattasAmAiajuo jAvegaM diNaM sAmaNNaM pAuNittA kuNAlaputtattAe samuppaNNo AsI / io there ajasuhatthiAyariyA vihAraM kuNamANA NiggaMThapariarajuA avaMtIe NayarIe pattA / tattha NaM jiNapaDimArahajattammi calamANA NiyapAsAyagaukkhaTThieNaM saMpaiNiveNa te diTThA / khippAmeva jAyajAisamaro se saMpaiNivo tesiM NaM ajasuhatthI NaM samIve sameo / AyariyANa ya vaMdiUNa kayaMjalipuDo NiyapuvvajammakahaM bhaNittA'IvaviNayovagao kahai bhayavaM ! tumha pasAeNaM mae du(da)mageNAvi eyaM rajaM laddhaM, aha NaM kiM sukayaM karemi ? eyaM NivavayaNaM soccA suyovayogoveehiM ajehi buttaM-aha tumi pahAvaNApuvvaM puNo vi jiNadhammArAhaNaM AgamesisaggamukkhaphaladAyagaM bhavissai / ii soccA saMpaiNiveNaM tattha avaMtINayarIe bahuNiggaMTha-NiggaMThINaM parisA meliyA, Niyarajammi jiNadhammappabhAvaNavittharaTThA NANAvihagAmaNayaresu samaNA pesiyA, aNajajaNavae vi jiNadhamma-vittharo-kArio, aNegajiNapaDimoveyapAsAyAlaMkiyA puDhavI kAriyA / aha vIrAo dosayateNaUivAsesu viikaMtesu jiNadhammArAhaNaparo saMpaiNivo saggaM patto / pADaliputtammi ya Nayare Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. asoaNivaputto puNNaraho vi vIrAo teyAlIsAhiya-dosayavAsesu viikkaMtesu sugayadhammArAhago rajammi Thio / se vi ya NaM vIrAo dosayaasIivAsesu viikvaMtesu niyaputtaM vuDDarahaM raje ThAvaittA paraloaMpatto / taM vi sugayadhammANugaM vuDDarahaM NivaM mArittA tassa seNAhivai-puSphamitto vIrAo NaM tisayAhiyacauvAsesu viikaMtesu pADaliputtaraje Thio / aha vesAlINayarAhivo ceDao Nivo sirimahAvIratitthayarassukkiTTho samaNovAsao AsI / se NaM NiyabhAiNijeNaM caMpAhiveNaM kUNigeNaM saMgAme ahiNikkhitto aNasaNaM kiccA saggaM patto / tassego sohaNarAyaNAmadhijo putto tao uccalio Niyasasurassa kaliMgAhivassa suloyaNaNAmadhijassa saraNaM gao / suloyaNo vi Niputto taM sohaNarAyaM kaliMgaraje ThAvaittA paraloAtihI jAo / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vIrAo aTThArasavAsesu viikkaMtesu se sohaNarAo kaliMgavisae kaNagapurammi raje abhisitto / se bi ya NaM jiNadhammarao tattha titthabhUe kumaragirimmi kayajatto ukkiTTho samaNovAsago hotthA / tassa vaMse paMcamo caMDarAyaNAmadhijjo Nivo vIrAo NaM igasayAhiya-auNapannAsesu vAsesu viikaMtesu kaliMgaraje Thio / tayA NaM pADaliputtAhivo aTThamo NaMdaNivo micchattaMdho aIvalohAkaMto kaliMgadesaM pADiUNa puvviM tittharUvakumaragirimmi seNiyaNivakAriyajiNapAsAyaM bhaMjittA sovaNNiya-usabhajiNapaDimaM ghittUNa pADaliputtaM patto / tayaNaMtaraM tattha kaliMge jaNavae tassa NaM sohaNarAyassa vaMse aTThamo khemarAyaNAmadhijo Nivo vIrAo NaM sattavIsAhiyadosayavAsesu viikaMtesu magahAhivo kaliMgaraje Thio / tayaNaMtaraM vIrAo dosayAhiyaauNacattArivAsesu viikkaMtesu magahAhivo asoaNivo kaliMgaMjaNavayamAkkamma khemarAyaM NivaM NiyANaM mannAvei, tattha NaM se NiyaguttasaMvaccharaM pavattAvei / tao NaM vIrAo dosayapaNahattarivAsesu viikkaMtesu khemarAyaputto vuDDarAyo jiNadhammArAhago aIvasaddhAluo kaliMgavisayAhivo saMjAo / teNa vi tattha kumara-kumArIgirijualovari samaNANaM NiggaMThANaM NiggaMThINaM ya vAsAvAsaTuM ikkArasa leNA ukkiNAiyA / tayaNaMtaraM vIrAo NaM tisayavAsesu viikaMtesu vuDDarAyaputto bhikkhurAyo kaliMgAhivo saMjAo / tassa NaM bhikkhurAyaNivassa tiNNi NAmadhije evamAhijaMti-egaM NaM NiggaMThANaM bhikkhUNaM bhattiM kuNamANo Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI bhikkhurAyatti, dunnaM Niya puvvayANuyamahAmehaNAmadhijjagayavAhaNattAe mahAmehavAhaNa tti, tIyaM NaM tassa sAyarataDarAyahANittAe khAravelAhiva tti / eso NaM bhikkhurAyo aIvaparakkamajuo gayAiseNAkvaMtamahicalamaMDalo magahAhivaM puSphamittaM NivaM ahiNikkhittA NiyANammi ThAittA pubbiM NaMdaNivaggahiyusabhesa-sovaNNapaDimaM pADaliputtAo pacchA ghittUNa NiyarAyahANiM sNptto| tayaNaMtaraM teNa bhikkhurAyaNiveNa tattha NaM kumaragirititthe pubviM seNiyaNiveNaM kAriyaM jiNapAsAyaM puNo uDDa(kha)ttae / sevaNaM usabhajiNiMdassa sovaNiyA paDimA ajasuhatthINaM therANaM aMtevAsihiM suTTiya-suvaDivuDDA (paDibuddhA) yariehiM paiTThAiyA / puvviM NaM duvAlasavAsadubbhikkhe kAle ajamahAgiriajasuhatthINaM therANamaNege aMtevAsiyA suddhAhAramalahijjamANA tattha NaM kumaragirimmi titthe kayANasaNA cattadehA saggaM pattA / puvviM titthayaragaNahara-parUviyaM pavayaNaM vi bahuso viNaTThapAyaM NAUNa teNaM bhikkhurAyaNiveNaM jiNapavayaNasaMgahaDheM jiNadhammavittharaTuM ca saMpaiNivu vva samaNANaM NigaMThANaM NiggaMThINaM ya egA parisA tattha kumArIpavvaya-titthammi meliyA / tattha NaM therANaM ajamahAgirINamaNupattANaM balissaha-bohiliMga-devAyariya-dhammaseNanakkhattAyariyAi jiNakappitulaNattaM kuNamANANaM dunni sayA NigaMThANaM smaagyaa| ajasuTThiya-suvaDivuDDa (paDibuddha) -umasAi-sAmajAiNaM therakappiyANaM vi tinni sayA NiggaMThANaM samAgayA / ajApoiNIyAINaM ajANaM NiggaMThINaM tinni sayA sameyA / bhikkhurAya-sIcaMda-cuNNaya-selagAi samaNovAsagANaM sattasayA tattha samAgayA bhikkhurAyaNivabhajjApuNNamittAi-sAviyANa vi sattasayA samAgayA / NiyabhajA putta-NattuapabhiisamalaMkiyo bhikkhurAo NaM savvANaM NiggaMThANaM NiggaMThINa ya namaMsittA evaM vayAsI-bho mahANubhAve ! aha tumhe vaddhamANatitthayaraparUviyadhammappabhAvaNavittharaTThA NaM savvaparakkammattAe ujamaha! ii teNuttA savve vi NaM NiggaMThA NiggaMThIo ya sammayA / tayaNaMtaraM laddhaTeNaM teNaM bhikkhurAyaNiveNaM NANAvihabhattijutteNaM pUiyA sakkAri-sammANiyA te NaM NiggaMThA NiggaMThIo ya magaha-mahurA-vaMgAi-jaNavaesu titthayaraparUviyajiNadhammappabhAvaNaTThA NiggayA / tayaNaMtaraM teNaM bhikkhurAyaNiveNaM tattha kumara-kumArIgirijuyaluppiM jiNapaDimAlaMkiyA Nege Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI - leNA ukkiNAiyA / tattha NaM jiNakappitulattaM kuNamANA NiggaMThA kumArIgirileNesu vAsAvAsaM NivasaMti / kumaragirimmi ya therakappiyA NiggaMThA vAsAvAsaM NivasaMti / ii tANaM savvANaM NiggaMThANaM vibhAittA kayaTTho bhikkhurAyaNivo kayaMjalipuDo balissahumasAi- sAmajjAiNaM therANaM NamaMsittA jiNapavayaNamauDakappapAyassa diTThivAyassa saMgahaTThA viNNavei / ii teNaM NiveNaM coiehiM tehiM therehiM ajjehiM ya avasihaM jiNapavayaNaM diTThivAyaM NiggaMThagaNAo thovaM thovaM sAhiittA bhujja tAla vakkalAipattesu akkharasannivAyovayaM kAraittA bhikkhurAya NivamaNorahaM pUrittA ajjasohammuvaesiya-duvAlasaMgIrakkhaA te saMjAyA / samaNANaM NiggaMThANaM NiggaMThINa yajiNapavayaNasulahabohaTTaM NaM ajjasAmehiM therehiM ya tattha paNNavaNA parUviyA / umasAihiM ya therehiM tatattha suttaM saNijjuiyaM parUviyaM / therehiM ya ajjabalissahehiM ya vijjApavAyapuvvAo aMgavijjAi satthe parUvie / eso NaM jiNasAsaNa pabhAvago bhikkhurAyaNivo Nege dhammakajjANi kiccA sujjhANoveo vIrAo NaM tIsAhiyatisayavAsesu vikkatesu saggaM patto / tayaNaMtaraM tassa putto vakkarAyo kaliMgAhivo jiNasAsaNappabhAvago vIrAo tisayabAvaTThivAsesu suhaMsuheNaM NiyarajjaM pAuNittA dhammArAhagujjutsagaM patto / tao NaM tassa putto viduharAyo vi kaliMgAhivaccaM pAuNittA jiNadhamme gahiyaTThA NiggaMThagaNasaMthuo vIrAo NaM tisayapaNNa (Na?) var3avAsesu viikkaMtesu saggaM patto / ahAvaMtINayarammi saMpaiNivassa Niputtassa saggagamaNaMtaramasogaNivaputta tissaguttassa balamitta - bhANumittaNAmadhije duve putte vIrAo dosayacauNavai vAsesu viikkaMtesu rajjaM patte / te NaM dunni vi bhAyA jiNadhammArAhage vIrAo cauvannAhiyatisayavAsesu viikkaMtesu saggaM ptte| tayaNaMtaraM balamittassa putto NabhovAhaNo avaMtIraje Thio / sevi yaNaM jiNadhammAgo vIrAo tisayacauNavaivAsesu viikkaMtesu saggaM patto / tao tassa putta gaddahIvijjoveo gaddahillo Nivo avaMtINayare rajjaM patto / aha dhArAvAsamma Nayare verisihaNAmadhijjassa Nivassa kAligAbhikhedA (bhidho) kumAro guNAyaraNAmaNiggaMThassovaesaM succA jiNadhammaM patto NikkhamittA aNagAro jAo / tassaNaM sarassaiNAmadhijjA bhaiNI viNikkhamittA 8 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. NiggaMThI jAyA / aha'NaMtaraM vihAraM kuNamANe NiggaMTha-NiggaMThIgaNovee te dunni vi bhaiNI bhAyA avaMtINayarujjANe samAgae / tattha NaM AsaM khelijaMto gaddahillo Nivo sameo / tattha NaM se sarassaiNiggaMThIruvamaIva maNoharaM pAsittA mayaNabANAkaMto tAM balattAe ghittUNa NiyaMteurammi ThAvaittA bhuMjei / kAligajehiM bahupatthio vi se dubbhaggo tAMNa muMcei / kohAkaMto kAligajo tao vihAraM kiccA siMdhujaNavae patto / tattha NaM rajjaM kuNamANaM sAmaMtaNAmadhijjaM sagarAyaM suvaNNasihittA vajahaya-gayAipayaMDaseNoveyaM kAligajo avaMtINayarIsamIve ThAvei / gaddahillo vi NiyaseNoveo bahiM samAgao / tattha NaM bhIsaNe jujjhe jAyamANe gaddahillo Nivo kAlaM kiccA NeraiyAtihio jAo / kAligajo vi NiyabhaiNiM sarassaiM AloyaNApuvvaM puNo dikkhiUNa tao vihAraM kuNamANo kameNaM bharuacce Nayare samAgao / tao gaddahillaNivaputto vikkamakkaNAmadhijo taM sAmaMtaNAmadhikaM sagarAyamAkkamma vIrAo dasAhiyacausayavAsesu viikkatesu avaMtINayare rajaM patto / se vi ya NaM vikkamako Nivo aIvaparakkamajuo jiNadhammArAhago paropayAregaNiTTho avaMtIe Nayare rajaM kuNamANo logANamaIvapio jAo / elAvaccasagottaM vaMdAmi mahAgiriM suhatthiM ca / tatto kosiaguttaM bahulassa sarivvayaM vaMde // 1 // ajasuhatthio suTThiya-suppaDivuDDA(buddhA) iyAvaliyA thirakappiyANamAvaliyA viNiggayA / jiNakappitulattaM kuNamANANaM ajamahAgirINaM bahula-balissahAbhikkhe dove pahANasehe hotthA / hAriagotaM sAIM ca vaMdimo hAriaM ca sAmajaM / vaMde kosiaguttaM saMDilaM ajajIyadharaM // 2 // tisamuddakhAyakittiM dIva-samuddesu gahiapeAlaM / vaMde ajasamudaM akkhubhiya-samudda-gaMbhIraM // 3 // bhaNagaM karagaM jharagaM pabhAvagaM nANa-daMsaNaguNANaM / vaMdAmi ajamaMguM suasAgarapAragaM dhIraM / / 4 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sthavirAvalI nANammi daMsaNammi a, tava-viNae niccakAlamujutaM / ajaM naMdilakhamaNaM, sirasA vaMde pasannamaNaM // 5 / / vaDau vAyagavaMso jasavaMso ajanAgahatthINaM / vAgaraNa-karaNa-bhaMgia-kammappayaDIpahANANaM jaccaMjaNadhAusamappahANa muddiakuvalayanihANaM / vaDDau vAyagavaMso revainakkhattanAmANaM // 7 // ayalapurA NikkhaMte kAliasua-ANuogie dhIre / baMbhaddIvagasIhe vAyagapayamuttamaM patte // 8 // jesi imo aNuogo payarai mahurAo(ajAvi) aDDabharahammi / bahunayaraniggayajase te vaMde khaMdilAyarie // 9 // AryamahAgirINAM jinakalpitulanAM kurvatAM bahulAkhyo vineyavaro jinakalpitulanAmakarot / balissahazca pazcAt sthavikalpamabhajat / balissahaziSyAH svAtyAcAryAH zrutasAgarapAragAstattvArthasUtrAkhyaM zAstraM vihitavantaH / teSAM ziSyairAryazyAmaiH prajJApanA prarUpitA / zyAmAryaziSyAH sthavirAH zANDilyAcAryAH zrutasAgarapAragA abhavan / teSAM zANDilyAcAryANAM AryajItadharA-''ryasamudrAkhyau dvau ziSyAvabhUtAm / AryasamudrasyA''ryamaGgunAmAnaH prabhAvakAH ziSyA jAtAH / AryamaMgUnAM cA''ryanaMdilAkhyAH ziSyA babhUvuH / AryanaMdilAnAM cA''ryanAgahastinaH ziSyA babhUvuH / AryanAgahastinAM cA''yarevatInakSatrAkhyAH ziSyA abhavan / AryarevatInakSatrANAM AryasiMhAkhyAH ziSyA abhavan / te ca brahmadvIpikAzAkhopalakSitA abhavan / teSAmAryasiMhAnAM sthavirANAM madhumitrA''ryaskaMdilAcAryanAmAnau dvau ziSyAvabhUtAm / AryamadhumitrANAM ziSyA Aryagandhahastino'tIvavidvAMsaH prabhAvakAzcAbhavan / taizca pUrvasthavirottaMsomAsvAtivAcakaracitatattvArthopari azItisahasrazlokapramANaM mahAbhASyaM racitam, ekAdazAMgopari cA''ryaskandilasthavirANAmuparodhatastairvivaraNAni racitAni / yaduktaM tadracitAcArAGgavivaraNAnte yathA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. therassa mahumittasya sehehiM tipuvvanANajuttehiM / muNigaNavivaMdiehiM vavagayarAgAidose hiM // 1 // baMbhaddIviyasAhAmauDe hiM gaMdhahatthivibuhehiM / vivaraNameyaM raiyaM dosayavAsesu vikkamao // 2 // AryaskAndilAcAryasambandhazcaivam-uttaramathurAyAM megharathAmidhaH paramaH zramaNopAsako jinAjJApratipAlako dvijo'bhavat / tasya rupasenA'bhidhA suzIlA bhAryA''sIt / tayoH somarathAbhidhaH somasvapnasUcitaH suto babhUva / athaikadA te brahmadvIpikazAkhopalakSitAH siMhAcAryA vihAraM kurvantaH krameNottaramathurodyAne samAgatAH / teSAM dharmadezanAM nizamya prAptavairAgyeNa somarathena cAritraM gRhItam / ito'tIvabhayaMkaro dvAdazAbdiko duSkAlo bharatArddha saMjAtaH ato'rhanmArgAnusAriNaH kecana bhikSavo bhikSAmalamamAnA gRhItAnazanA vaibhAra-kumAragiryAdiSu saMlekhanayA svarjagmuH / pUrvasaMkalitAnyekAdazAMgAni jinapravacanAdhArabhUtAni naSTaprAyANi saMjAtAni / durbhikSAnte ca vikramArkasyaikazatAdhikatripaMcAzatsaMvatsare sthavirairAryaskaMdilAcAryairuttaramathurAyAM jainabhikSUNAM saMgho melitaH ekazatAdhikapaMcaviMzatijainabhikSavaH sthavirakalpAnuyAyino madhumitra-gandhahastyAdayaH saMmilitAH / sarveSAM sAvazeSamukhapAThAn melayitvA''ryaskaMdilaigaMdhahastyAdyanumatairekAdazAMgI punargrathitA / svalpamatibhikSUNAmupakArArthaM cA''ryaskaMdilasthavirottaMsaiH preritA gaMdhahastina ekAdazAMgAnAM vivaraNAni bhadrabAhusvAmivihitaniryuktyanusAreNa cakruH / tataH prabhRti ca pravacanametat sakalamapi mAthurIvAcanayA bhArate prasiddhaM babhUva / mathurAnivAsinA zramaNopAsakavareNozavaMzavibhUSaNena polAkAbhidhena tat sakalamapi pravacanaM gandhahastikRtavivaraNopetaM tAlapatrAdiSu lekhayitvA bhikSubhyaH svAdhyAyArthaM samarpitam / evaM zrIjinapravacanaprabhAvanAM vidhAyA''ryaskaMdilasthavirA dvayadhikadvizatavaikramIya saMvatsare mathurAyAmeva kRtAzanAH svargaM prAptAH / itizrIskandilAcAryasambandhaH sampUrNaH // // iti zrIskandilAcAryaziSyalezazrIhimavadAcAryanirmitA sthavirAvalikA samAptA // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 osavALa jainonuM mUrtipUjakapaNuM prazna : zuM osavALa jJAtivALA badhA jaina mUrtipUjaka hatA e vAta kharI ? sthavirAvalI javAba : bhagavAna zrI mahAvIra devanA nirvANa bAda vIra saMvata (bAvana) 0052 nI aMdara AcAryadevazrI ratnaprabhasUrIzvarajI mahArAja thayA. e khUba zAsana-prabhAvaka hatA ane pAMcaso ziSyonA guruvarya hatA. prakhara vidvAna e pUchyoe vIra saMvata 70 (sIttera) mAM rAjasthAnanA osiyA nagaramAM traNa lAkha pIstAlIza hajAra jeTalAne jaina dharmIo banAvyA. (osiyA nagaramAM A banAva banyo eTale e jaino osavALa kahevAyA !) e tAraka AcAryadeve zarAba-mAMsa-zikAra-vyAbhicAra -durAcAra vagere durguNo choDAvI emane jaino banAvyA hatA. osavALa vaMzanI sthApanAnA divase ja e pUjyonA sadupadezathI zrI mahAvIra-vardhamAna svAmI bhagavAnanA maMdirano pAyo nakhAyo hato. A maMdira Ajaroja paNa osiyA nagarImAM vidyamAna che. osavALonI upara A pUjya Adya gurudevano khUba ja upakAra che. Aje rAjasthAna gujarAta-mahArASTra-karNATakatAmilanADu-kaccha vageremAM je osavALo che, teonA pUrvajo A mUrtipUjaka AcAryadevathI upakRta che ane e badhA ja mUrtipUjakonA vaMzaja che. A AcAryadeve lagAtAra cha mAsanI tapasyA karelI, teo pUrNa ahiMsAmAM vizvAsa rAkhavAvALA ane sarvathA Alu-pyAja vagere kaMdamULanA tyAganA upadezaka hatA. teozrIe dIkSA grahaNa karatI vakhate bhagavAna zrI pArzvanAtha devanI mUrti-pratimAjI sAthe rAkhelI hatI. A AcAryadevanA bhavya gurumaMdiro osiyA, jIraNa, gomatI ane corAyAmAM che. e pUjjonI oghAnI dAMDI nAnI hatI, muhapatti teozrI hAthamAM rAkhatA hatA ane maMdira-mUrtinA parama upAsakamaMdiranA AmnAyavALA hatA, ane sAthe ja upadezaka paNa hatA. have to terApaMthanA pramukha AcArye paNa gurumUrti, guru pratimAnuM AvazyakapaNuM jAherAtapUrvaka svIkAryuM che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI zrI himavadAcArya nirmitA sthavarAvalI gujarAtI bhAvAnuvAda namoDastu vardhamAna svAmine ! namoDastu bhIDabhaMjana pArzvanAthAya che namoDastu zrImad vijya prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSasUrIzvarebhyaHA parama pada prApta karelA te zrI vardhamAnasvAmI tIrthakara bhagavAnane ane gaNanAnAtha gaNadharazrI gautamasvAmIne namaskAra karIne huM kramasara sthavirAvalIne kahuM chuM. sthavira = (vi.) vRddha-bUDhA, pU. jaina sAdhu cirapravraniti: zataH sthiracaritrapatiH sthavirAvalI = jaina muniono samUha, kamathI jaina munigaNanA caritrano pratipAdaka graMtha. te ahIM to bhagavAna zrI mahAvIradevanI pATaparaMparAmAM AvelA sthavira munionI vAta vizeSa karAze. | gAthA 1 | sArI bhaktithI saMyukta evo huM sau prathama munionA svAmI sudharmAsvAmIne vaMdana karuM chuM. jemano A parivAra kalpavRkSanI jema vistAra pAmyo che.. prabhuzrI mahAvIradevane navagaNa ane 11 gaNadharo hatA te paikInA sauthI adhika dIrgha AyuSyavAna hovAthI prabhunI pATa para pAMcamA gaNadharazI sudharmAsvAmIjI AvyA. Ajano samasta zramaNa samUha zrI sudharmAsvAmIno saMtAnIya anuyAyI gaNAya che. e gAthA 2 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sthavirAvalI 2 emanA padanA alaMkAra samAna te jaMbUsvAmI mahAmunine huM vaMdu chuM, jeo A avasarpiNI kALanA chellA kevaLajJAnI hatA ane jinamatasvarUpa gagananA AMgaNAmAM sUryasamAna tejasvI hatA. | gAthA 3 2 sUravAronA samuhathI vaMdAyelA munionA samuhamAM uttama evA zrI prabhavasvAmIne huM namaskAra karuM chuM. eonI kIrtino vistAra Aje paNa sakaLa trilokamAM camakI rahyo che. gAthA 4 . temanI pATa svarUpa AkAzamAM prabhAva pADanArA sUryasamAna zrI zayaMbhava muninAthane huM vaMduM chuM ke jemaNe manaka nAmanA potAnA putrane mATe dazavaikAlika sUtranI suMdaratama racanA karelI hatI . gAthA 5 | emanI pATane atizobhAvanArA munizreSThathI yazobhadrasUrijI thayA. emanA vakhatamAM magadha dezamAM atyaMta lobhI evo AThamo naMda rAjA rAjya karato hato. gAthA 6 che. huM munipravarazrI saMbhUtivijaya AcAryane tathA bhadrabAhusvAmIne praNAma karuM chuM. A zrI bhadrabAhu svAmIjI kharekhara sUtra ane arthathI chellA caudapUrvI hatA ane jemaNe sUtranI niyuktinI racanA karI hatI. | gAthA 7 / kAmadevarUpI pracaMDa hAthIne vaza karavA mATe aMkuza samAna zrI sthUlabhadra munIndra jyavaMtA varte che, jemanI vipula evI kIrti traNalokanI aMdara sArI rIte vistAra pAmI che. I gAthA 8 2 jinakalpI evA mahAgiri sthavira munivarane huM prathama vaMduM chuM tathA vikalpI munionA svAmI evA Arya suhasti sthavirane huM vaMdanA karuM chuM. gAthA 9 / 0 susthita supratibuddha e banne uttama Aryone huM namaskAra karuM chuM. kaliMgAdhipati bhikhurAye jemane sanmAna ApyuM hatuM. A gAthA 10 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 15 je rAtrine viSe tIrthaMkara prabhu zrI vardhamAnasvAmI nirvANa pAmyA, te ja rAtrie prabhunA sauthI moTA aNagAra gaNadhara zrI IndrabhUti gautamane kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayA. tyAra bAda agni vaizAyana gotranA AryasudharmAsvAmI virane nirgunthagaNa sArI rIte soMpIne kevaLajJAnI IndrabhUti mahArAja, mahAvIra bhagavAnanA nirvANagamana pachI bAra varSa pasAra thaye chate nirvANa pAmyA. mahAvIra prabhunA nirvANagamana bAda vIsa varSa pasAra thayA pachI kevaLI Arya sudharmA svAmI nirvANa pAmyA emanI pATa upara Arya jabba nAmanA sthavira AvyA hatA. mahAvIra bhagavAnanA nirvANa pachI 70 varSa pasAra thayA pachI matamatare 64 varSa vityA pachI potAnI pATe prabhava svAmIne gaNa soMpIne A jaMbU (A avasarpiNI kALanA chellA kevaLajJAnI) nirvANa pAmyA. prabhavasvAmI paNa Arya svayaMbhavasUrivarane potAnI pATa upara sthApIne vIra nirvANa thI 75 varSa pasAra thaye chate svargavAsI thayA. Arya svayaMbhava sUrivara ma.zrI paNa potAnI pATe Arya yazobhadrasUrijI ma. ne sthApIne vIra nirvANathI 98 varSa pasAra thaye chate svargavAsI banyA. Arya yazobhadrasUrijI ma. paNa vIra nirvANathI eka so aDatALIsa varSa bAda svargavAsI banyA. temanI pATa-paraMparAmAM be aMtevAsI sthaviro thayA. (1) mADhara gotravALA Arya sthavira saMbhUti vijyajI sUrivara ane (2) prAcIna gotravALA Arya bhadrabAhU sthavira. WvIra saMbhUtivijayajI prabhuzrI mahAvIradevanA nirvANanA 156 varSa vyatita thaye chate svargavAsI thayA. Arya bhadrabAsUrijI paNa zakaTAlamaMtrInA putra Arya chellA caudazapUrvadhara sthUlabhadrasvAmIne potAnI pATa upara sthApIne mahAvIra prabhunA nirvANanA 170 varSa pasAra thaye chate pANI sahitanA paMdara divasanA satata upAvAsapUrvaka pratimAmAM rahelA kaliMgadezamAM kumAragiripara svargamAM padhAryA. Arya sthavira sthUlabhadra svAmIjIne be aMtevAsI sthavira hatA (1) sthavara Arya mahAgirijI (2) Arya sthavIra suhastIjI. AryazrI jaMbUsvAmIjInA mokSagamana pachI jinakalpano viccheda thayo hovA chatAM je dhIra mahApuruSe jinakalpanI tulanA karI hatI te muniomAM vRSabhasamAna paramacAritraguNadhAraka ane jemaNe jinakalpamuninuM parikarma kareluM hatuM ane jemanI saMstavanA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI kumArigira upara Arya suhastIgirie karelI hatI te Arya mahAgirijIne huM vaMdanA karuM chuM. 16 zreNikarAjA = te kALa ane te samayane viSe zramaNa bhagavAna zrI mahAvIradeva rAjagRhI nagarImAM vicarI rahyA che. biMbisAra nAmanuM bIjuM nAma dhAraNa karanAra rAjA zreNika e zrI mahAvIra bhagavAnano nyAya-nItino jANakAra zramaNopAsaka suzrAvaka hato. pUrve paNa pArzvanAtha bhagavAna AdinA caraNahayathI pavitra thayelA nigraMtha ane nigraMthinI sAdhvIjIthI sevAyelA kaliMga nAmanA janapadanA maMDaNa - tIrthasvarUpa-kumara ane kumArI nAmanA be parvato upara te zreSTha rAjavI zreNike zrI RSabhadeva jinAdhipatino atyaMta manohara jinaprAsAda (=jinamaMdira) baMdhAvelo. te jinamaMdiramAM teNe suvarNanI banAvelI RSabhadeva svAmInI pratimA banAvarAvI ane zrI sudharmAsvAmI gaNadharanA zubha haste pratiSThA karAvelI. vaLI paNa te kALa ane te samayane viSe te ja uttama narapati zreNika rAjAe nirprantha sAdhuo ane nigranthinI sAdhvIone varSAvAsa rahevA mATe te banne parvatomAM aneka giripASANagRho=gUphAo kotarAvelI. tyAM rahelA aneka nigrantho bane nigranthinIo dharma jAgaraNa karatA, dhyAna ane adhyayanayukta bahu sukhapUrvaka judA judA prakAranA tapa karma AcaravApUrvaka varSAvAsa karatA hatA. zreNikarAjAno putra ajAtazatru- bIjuM nAma koNika nAme hato. teNe potAnA pitAnA zatrusvarUpa banIne pitAne pAMjarAmAM nAkhIne, caMpA nAmanI navI nagarI vasAvI hatI ane tyAM te rAjya karato hato. e paNa potAnA pitAnI jema jinadharmaArAdhanApara utkRSTa zramaNopAsaka hato. teNe paNa tIrthasvarUpa kaliMgarAjyanA te kumara-kumArI e be girimAM potAnA nAmanI pAMca guphAo kotarAvI hatI. paraMtu pAchaLathI atyaMta lobha ane abhimAnathI pIDita ane potAnI jAtane mATe cakravartIpaNuM Icchato, evo te kRtamAla deva dvArA haNAyo ane narakamAM gayo. prabhu mahAvIrathI sIttera varSo pasAra thaye chate prabhuzrI pArzvanAtha arihaMtadevanI chaThThI pATe sthavira ratnaprabha nAmanA AcArya thayA. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI teoe upakeza nagarImAM eka lAkha ane eMzI hajAra kSatriyaputrone pratibodhita karyA. jainadharma pAmelA teono upakeza nAmano vaMza sthApyo. vIra bhagavAnanA nirvANathI ekatrIsa varSa pachI koNikarAjAno putra udAyI rAjA pATalIputra nagara vasAvIne tyAM magadhadezanuM rAjya karato rahelo che. te kAla ane te samayane viSe tene jinadharmanI aMdara daDha ane atyaMta zraddhAvALA jANIne tenA koIka zatrue nirgunthano veza paherIne dharmakathA saMbhaLAvavAnA bahAnAthI ekAMtamAM enA AvAsamAM jaIne A udAyI rAjAne mArI nAkhyo. zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra devanA nirvANa bAda sATha varSa pasAra thaye chate prathama naMda nAmanA hajAmaputrane pradhAnoe pATalIputranA rAjya para sthApyo. tenA vaMzanI aMdara kamasara naMda nAmanA nava rAjAo thayA. AThamo naMda rAjA atyaMta lobhAbhikrAnta hato. mithyAtvathI aMdha evA teNe potAnA virocana nAmanA brAhmaNa maMtrIthI prerAIne kaliMga deza para caDAI karI ane ene jItI pUrva tyAM tIrthasvarUpa kumAra parvata upara zreNika rAjAe karAvela zrI RSabhadevano jinaprAsAda toDI nAkhyo ane tyAMnI suvarNanI zrI RSabhadevanI pratimAjIne upADI jaIne potAnA pATaliputra nagaramAM laI gayo. tyArabAda zrI mahAvIra prabhunA nirvANa bAda ekaso coppana varSa pachI cANakyano vinaya karanAro je mauryaputra caMdragupta thayo, teNe navamA naMdarAjAne pATalIputrathI hAMkI kADhI, pote magadhadezano rAjA banyo. te rAjA pUrve mithyAtvathI raMgAyelo ane bauddhadharmanA anuyAyI hato, jaina zramaNa nirgunho upara paNa praSavALo hato paNa pachIthI cANakyanA anuyAyIpaNAthI jinadharmanI upara daDha zraddhAvALo banyo hato. atyaMta parAkramavALo te yunAnI dezanA zAsaka rAjA selyuksanI sAthe maitrIvALo thayelo ane potAnA rAjyano vistAra karavAmAM pravRtta thayelo. teNe potAnA rAjyamAM potAno mauryasaMvatsara zarU karAvelo. zrI mahAvIra prabhunA 184 varSa pachI rAjA caMdragupta paraloka sidhAvyo. te kALa ane te samayane viSe caMdraguptano putra bindusAra pATalIputranA didharmano Aja rAja bI mA naMdarAjA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI rAjya para rAjA tarIke Avyo. te jaina dharma ArAdhaka pravara zrAvaka hato. teNe 25 varSa sudhI rAjyanuM pAlana karyuM ane zrI mahAvIra bhagavAnanA nirvANathI 209 varSa pachI dharmArAdhanApUrvaka te svargavAsI banyo. tyAra bAda zrI vIra bhagavAnanA 209 varSa pasAra thaye chate bindusArano putra azoka pATalIputranI rAjyagAdI para rAjA tarIke Avyo. e rAjA azoka pUrve jainadharmano anuyAyI hato. pachIthI rAjyanA lAbhathI (ke lobhathI ?) cAra varSa bAda bauddha dharmanA sAdhuono paricaya karIne, potAnuM 'priyadarzI' evuM bIjuM nAma rAkhIne buddhaprarUpita dharma ArAdhanApara banyo. atyaMta vikramaparAkramathI eNe pRthvI para vicaraNa karI kaliMga-mahArASTra-saurASTra Adi janapada (dezo) potAne svAdhIna karyA, tyAM eNe bauddha dharmano phelAvo karyo, ane bauddha vihAro banAvarAvyA, cheka pazcimagiri upara viMdhyAcala Adi parvato upara bauddha zramaNa-zramaNIonA varSAvAsa mATe aneka gUphAo kotarAvI, aneka prakAranI mudrAvALI buddhanI pratimAo sthapAvI. ujjita parvata (giranAra giri) upara Adi aneka sthAnoe stUpa (smRti staMbha)zilAo vagere para potAnA nAmathI alaMkRta AjJA lekho kotarAvyA. sIhalacINa-khaMbhA (silona, cIna, barmA) Adi dvIpomAM bauddha dharmanA phelAvA mATe pATalIputra nagaranI aMdara bauddha zramaNonuM saMmelana karIne tyAM teNe potAnA matane anusaranArA aneka bauddha zramaNone mokalyA. jaina dharmane anusaranArA nirprantha ane nigranthinIo no paNa te Adara-satkAra karato hato. 18 ... te teonI pratye kyAreya paNa dveSavALo-durguNavALo banyo nahoto. A azokarAjAne aneka putro hatA. te putro paikIno eka kuNAla nAmano putra rAjyaprApti mATe yogya hato. te kuNAla para vimAtA (zokya mAtA) tiraskAra karatI hatI. evuM jANI rAjA azoke potAnA pradhAnonI sAthe te putrane avaMtInagarImAM potAnAthI alaga rAkhelo. paraMtu zokyamAtAnA kapaTa prayogathI te AMdhaLo banyo hato. A anartha jANIne rAjA azoka krodhAdhibhUta banyo ane teNe potAnI patnI tathA bIjA aneka rAjakumArone mArI nakhAvelA hatA. pachIthI kuNAlanA putra saMpratine potAnA rAjya para sthApIne Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI te azoka rAjA mahAvIra prabhunA nirvANathI 240 varSa bAda paralokamAM gayo. pATalIputramAM potAnA aneka zatruo che evuM jANI rAjA-saMpatie potAnI te rAjadhAnInuM zahera choDI dIdhuM ane pUrve potAnA pitAmaha rAjA azoka taraphathI potAnA pitA kuNAlane bhogavaTAmAM maLelI avaMtI nagarImAM rahI atyaMta sukhapUrvaka rAjya karato hato. A prati rAjAno jIva potAnA pUrvanA bhavamAM eka raMka-daridrI hato. eNe bhojana meLavavA mATe Arya suhastigiri ma. pAse sAdhu dIkSA grahaNa karI hatI ane avyakta sAmAyikavALo te eka divasanuM zramaNapaNuM pALI kuNAlanA putra saMprati tarIke utpanna thayo hato. mahArAjA saMprati A bAju sthavira Arya suhastigiri mahArAja nircanthothI parivarelA vihAra karatAM karatAM avaMti nagarImAM padhAryA. tyAM zrI jinapratimAnI rathayAtrAmAM cAlI rahelA evA temane, potAnA prAsAdanA gavAkSamAM rahelA saMprati rAjAe joyA. rAjAne turaMta jAtismaraNa jJAna thayuM eTale te AcAryazrI Arya suhasti ma. nI pAse Avyo. eNe AcAryazrIne vaMdanA karI, be hAthanI aMjalI joDI potAnI pUrva bhavanI kathA saMbhaLAvI ane atyaMta vinayavALo te bolyo, "AcArya bhagavaMta ! ApanA prasAdathI raMka-garIba evA mane A rAjyanI prApti thaI che, have huM zuM sukRta karuM ?" AcAryazrIe rAjAnuM A vacana sAMbhaLyuM. emaNe potAnA zrutajJAnano upayoga mUkyo ane kahyuM, rAjana ! jaina zAsananI prabhAvanA pUrvakanI ArAdhanA pharIthI tane bhaviSyamAM svarga ane mokSaphaLa pradAyaka banaze. A pramANe sAMbhaLIne saMprati rAjAe tyAM avaMtI nagarImAM ghaNA nirjhantha-nirganthinIonuM saMmelana karAvyuM. potAnA rAjyamAM jinadharmanI prabhAvanAno vistAra karavA mATe, judA judA gAma-nagaromAM jaina zramaNo mokalyA, anArya dezomAM paNa jaina dharmano vistAra karAvyo, aneka jina pratimAo sahita jinamaMdirothI pRthvIne alaMkRta karAvI. pachIthI prabhuzrI mahAvIra devanA nirvANa bAda 293 varSo bAda jina dharma ArAdhanAmAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sthavirAvalI tatpara rahI saMprati rAjA svargagAmI banyo. pATalIputra nagaramAM paNa azokarAjAno putra boddha dharma ArAdhaka puNyaratha paNa vIraprabhunA nirvANathI 243 varSo bAda rAjyagAdI para Avyo. te paNa vIraprabhunA nirvANathI 280 varSo bAda potAnA putra vRddharathane potAnI gAdI para sthApI paralokamAM gayo. boddhadharmanA anuyAyI e vRddharatha rAjAne mArI nAkhIne teno senAdhipati puSyamitra, mahAvIra prabhunA nirvANathI 340 varSa pachI pATalIputra rAjyanI gAdI para rAjA banyo. A bAju have vaizAlI nagarIno caTaka rAjA zrI mahAvIra tIrthaMkaradevano utkRSTa zramaNopAsaka hato. enA bhaginIputra (matAMtare putrInA putra) caMpAnagarInA rAjA kuNike eno saMgrAmamAM parAjya karyo eTale e aNasaNa karI svargamAM gayA. (have AgaLanI vAta jaina paraMparAno ItihAsa (vi.saM.2056 AvRtti) bhAga 1 mAM je pAnA 175-76-77-78-79 upara ApI che te ja atre raju karAya che.) (senApati puSpamitra rAjadroha karI paTaNAnI gAdIe caDI beTho hato. teNe gAdI para AvatAM ja dharmAMdha banI jaina zramaNo ane bauddha zramaNo vagereno ziraccheda karAvI, kALo kera vartAvyo hato. AthI jaina zramaNo ekadama kaliMga tarapha cAlyA gayA, teonuM paThana-pAThana baMdha thayuM ane jinAlayone moTo dhakko lAgyo. A samaye kaliMgarAja bhikhurAya khAravela parama jaina hato. teNe prathama puSpamitrane harAvI paMjAbamAM nasADI mUkyo, pachI kaliMgamAM AvI A0 susthitasUri ane A0 supratibaddhasUrinI adhyakSatAmAM kumAragiri para moTuM zramaNa saMmelana meLavI bIjI AgamavAcanA karAvI hatI.) 'himavaMta sthavirAvalI' mAM lakhyuM che ke, munisaMmelanamAM jinakalpInI tulanA karanAra Arya mahAgirinA ziSyo-praziSyo A0 susthitasUri vagere 300 sthavirakalpI zramaNo, Arya poNI vagere 300 zramaNIo, rAjA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI bhikhurAya, sIvaMda, cUrNa, selaka vagere 700 zrAvako ane pUrNamitrA vagere 700 zrAvikAo ekaThAM thayAM hatA. vAcanAmAM 11 aMgo ane 10 pUrvonA pAThone vyavasthita karavAmAM AvyA hatA. A balissahasUrie A vAcanAnA prasaMge vidyApravAda pUrvamAMthI aMgavidyA vagere zAstronI racanA karI hatI. rAjA mahAmeghavAhana khAravela A AcAryanA samayamAM pUrva bhAratamAM mahAmeghavAhana nAmano mahApratApI ane jainadharmano mahAprabhAvaka rAjA thayo che. teno saMkSipta paricaya A pramANe mahAmeghavAhana rAjA khAravela te 'himavaMta sthavirAvalI'nA kathana mujaba vizAlA nagarInA gaNasattAka rAjyataMtranA pramukha, paramahaMtopAsaka mahArAjA ceDA (ceTaka)no vaMzaja che. mahArAjA ceDA ane magadhasamrATa koNika vacce bhayaMkara yuddha thatAM Akhare mahArAjA ceDA anazana karI mRtyu pAmI svarge gayA che. A vakhate mahArAjA ceDAno putra zobhanarAya tyAMthI nAsIne kaliMga dezamAM te vakhatanA rAjA sulocananA Azraye gayo. kaliMga rAjAo bhagavAna zrI pArzvanAthanA upAsaka jaina hatA. kaliMganareza sulocanarAye potAnI kanyA ane rAjya banne zobhanarAyane ApyAM. tenA mRtyu pachI zobhanarAya kaliMgAdhipati banyo, ane teno vIra saM. 18mAM kanakapuramAM rAjyAbhiSeka thayo. zobhanarAya paNa potAnA pitAnI jema parama jainadharmI hato, te kaliMgadezamAM Avela zatruMjayAvatArarUpa kumAragiri ane ujjayaMtAvatArarUpa kumArIgiri tIrtha upara yAtrA karavA gayo. ahIM rAjA zreNikanA samakAlIna rAjA sulocanarAye zramaNone dhyAnAdi karavA mATe pAMca guphAo banAvI hatI, temaja pAMcamAM gaNadhara zrIsudharmAsvAmInA hAthe suvarNanI zrI RSabhadeva prabhujInI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. eTale A sthAna tIrtharUpa to hatuM ja, temAM zobhanarAye A tIrthano mahimA vadhArI khUba pracAra karyo. A zobhanarAyanI pAMcamI peDhIe vIra saM. 149mAM kaliMganI gAdIe caMDarAya Avyo. tenA samayamAM magadhanA naMdavaMzanA AThamA rAjA mahAnaMda Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI ahIM kaliMga upara caDhAI karI hatI, je yuddhamAM kaliMganI khUba ja khuvArI. thaI, deza pAyamAla thayo. kintu enI AjhAdInI tamannA UbhI rahI. naMdarAjA gussAmAM AvI kumAragiri uparanA maMdirane toDIne RSabhadevanI suvarNamUrtine paTaNA (pATalIputra) laI gayo. A pachI vIra saM.227mAM zobhanarAyanI AThamI peDhIe kSemarAja kaliMgano rAjA banyo. A kSemarAja paTaNAnI sattAne phagAvI svataMtra thayo hato eTale magadhasamrATa azoke kaliMga upara punaH caDhAI karI. kaliMganI senAe paNa khUba jorathI teno sAmano karyo ane tene parAjayanI sthitimAM lAvI mUkyo. pachI to azoke paNa jhanUnamAM AvI magadhanI AkhI senA kaliMgamAM utArI, khUba julma gujArI, kaliMgarAjane harAvyo ane kaliMganI saMpatti lUMTI lIdhI. A ghaTanA vIra saM. 239mAM banI che. azoke kaliMgarAjane harAvyA pachI ahIM maurya saMvata calAvyo. - bhAratIya ItihAsakAro ane bauddha graMtho paNa lakhe che ke azokanA hAthe A chello ja mahAbhayaMkara mAnavasaMhAra thayo hato. ahIMnA vIratAbharyA balidAno ane karuNa dazyo joIne azokanuM hRdaya dravI UThyuM. eTale teNe bahAdura kaliMgane svataMtratA ApI ane pote rAjya-lolupatAthI thatAM AvAM yuddho paNa baMdha karyA. kSemarAjano putra vaDharAja vIra saM. 27pamAM kaliMganI gAdIe Avyo. A vakhate kaliMgamAM zAMti hatI. kaliMganA tIrtharUpa kumAragiri ane kumArIgiri upara jaina zramaNa-nirgunho ane zramaNIone comAsu rahevA mATe 11 guphAo taiyAra karAvI te tIrthone punaH sateja karyAM. vIra saM. 300mAM teno putra "bhikhurAya" kaliMgano rAjA banyo. te paNa potanA pUrvajonI jema parama jainadharmI ane mahApratApI thayo che. enAM traNa nAmo prasiddha 1. bhimukharAya : jaina nircantha bhikSuo-zramaNono parama bhakta hovAthI te bhikhurAja kahevAto hato. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 2. mahAmeghavAhana : ene enA pUrvajothI cAlyA AvatA mahAmegha jevA hAthInuM vAhana hovAthI te meghavAhana kahevAto. teNe kumAragirinI eke guphAmAM hAthI kotarAvela, te guphA Aje hAthIguphA tarIke prasiddha che. 3. khAravelAdhipati : enI rAjadhAnI samudrane kinAre hovAthI temaja enI rAjyanI maryAdA-sImA samudra sudhI hovAthI te khAravelAdhipati kahevAto hato. A bhikhurAye magadhanA rAjA puSyamitrane harAvyo hato, pATalIputranI pAse gaMgAmAM potAnA hAthIone snAna karAvyuM hatuM, magadhanA rAjAo avAranavAra kaliMgane lUMTIne je saMpatti laI gayA hatA, te pAchI vALI hatI. temaja AThamo naMdarAjA suvarNanI zrIgaDhaSabhadevanI je mUrtine laI gayo hato, te mUrtine pATalIputramAMthI kaliMga laI jaI kumAragiri parvata upara zreNika rAjAe baMdhAvelA maMdirano jIrNoddhAra karAvI, temAM tenA asala sthAne bhAre mahotsava pUrvaka sthApI hatI. A utsavamAM A0susthitasUri ane A0 supratibaddhasUrinI adhyakSatA hatI, ane teonA hAthe ja pratiSThA thaI hatI. vaLI, bhikhurAye kumAragiri para navI guphAo banAvI, temAM moTI jinapratimAonI pratiSThA karAvI, zrIzramaNasaMghane AmaMtrI moTuM zramaNasaMmelana karAvyuM, jemAM bIjI AgamavAcanA karAvI jinAgamone vyavasthita karAvyAM. A ghaTanAothI A vakhate kumAragiri mahAna tIrtharUpa banyuM hatuM. bhikakhurAya jaina zAsananI mahAna prabhAvanA karI vIra saM. 330mAM svargavAsa pAmyo. eno putra vadarAya kaliMgano rAjA banyo. te jainadharmanI prabhAvanA karI vIra saM. 362mAM svarge gayo. enA pachI viduharAya kaliMgano rAjA thayo. te paNa jainadharmano mahAna upAsaka thayo che. enuM vIra saM. 395mAM svargagamana thayuM. (himavaMta sthavirAvalI' pR. 5 thI 8) (Iti jaina paraMparAno ItihAsa bhAga-1) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sthavirAvalI (have AgaLa vartamAna anuvAdakano anuvAda) kAlikAcArya avaMtinagarano saMprati rAjA putra vagarano hato. tenA svargagamana pachI (vIra saMvaMta 293mAM) azoka rAjAnA putra tisyagumanA be putro jeo jinadharmanA ArAdhaka hatA-teo balamitra-bhAnumitra nAmanA vIra bhagavAnanA nirvANathI ra94mAM varSe rAjya para AvyA. te banne bhAIo jinadharma ArAdhaka hatA ane vIraprabhunA nirvANathI 354 varSe svargamAM gayA. tyAra bAda balamitrano putra nabhovAhana (naravAhana) avaMtinA rAjya para Avyo. te paNa jinadharmAnuyAyI hato ane vIra prabhunA nirvANathI 394mA varSe svargamAM gayo. tyAra bAda teno putra (vIra saMvaMta 394mAM) gardabhilla avaMtinagarano rAjA banyo. A bAju dhArAvAsa nagarImAM verasIha nAmanA rAjAno kAliga nAmano kumAra guNAkara nAmanA nirranthano upadeza sAMbhaLI jinadharma pAmyo ne dIkSA laI aNagAra thayo. ane anukrame kAlikAcArya banyo. te temanI sarasvatI nAmanI bena paNa dIkSA laI sAdhvI banI. tyAra bAda vihAra karatAM nirguntha-nirjhabdhionA gaNanI sAthe te banne bhAIbhaginI avaMtinagarInA udyAnamAM padhAryA. tyAM azva khelAvato gardabhilla rAjA Avyo. tyAM te sarasvatI nAmanI sAdhvIne atIva rUpavAna joIne madananA bANathI AkrAMta thayo ane teNe baLAtkArapUrvaka sAdhvIjIne grahaNa karI ane potAnA aMtaHpuramAM dAkhala karI. kAlika Aryo ane sAdhvIne choDI mUkavA mATe khUba prArthanA karI paNa te durbhAgI rAjAe teNIne mukta na karI. krodhAkrAMta banelA kAlikAcArya tyAMthI vihAra karI siMdhu janapadamAM AvyA. tyAM sAmata nAmano zakarAjA rAjya karato hato. AcArya te rAjAne suMdara-zreSa-ratha-ghoDAhAthI-vagere pracaMDa senA sahita avaMti nagarInI najikamAM lAve che. gardabhilla rAjA paNa potAnI senA sahita nagarInI bahAra Avyo. tyAM bhISaNayuddha thayuM. gaIbhilla rAjA haNAyo, marIne nArakIno mahemAna banyo. kAlikAcArye paNa potAnI bahena sarasvatIne AlocanApUrvaka pharIthI dIkSA ApI, pachIthI vihAra karI kramathI bharUca nagara padhAryA. tyAra bAda gardabhilla rAjAno putra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI je vikramArka nAmano hato teNe sAmaMta nAmanA zakarAjA upara AkramaNa karyuM ane vIra bhagavAnanA 410 varSo pasAra thayA pachI avaMti nagarano te rAjA banyo. A vikramArka rAjA atyaMta parAkramayukta, jinadharma ArAdhaka, paropakAra karavAmAM ekaniSTha hato. avaMtinagarImAM rAjya karato te lokomAM atyaMta priya banyo. elApatya gotranA Arya mahAgiri ane Arya suhasti ne huM vaMdanA karuM chuM, tyAra bAda koSikagotranA bahulanA saridhvayaM (= saritRta Arya samudrane) ne huM vaMduM chuM. (1) Arya suhastithI susthita - supratibuddha Adi krama-paripATI sthavira kalpIonI AvalikA nikaLI. Arya mahAgirinA Arya bahula ane Arya balissaha e banne pradhAna ziSyo hatA ane teo jinakalpanI tulanA karatA hatA. hArita gotranA Arya svAtisUrine ane Arya zyAmAcAryane amo vaMdIe chIe. AryajItavyavahArane vaphAdAra koSika gotranA Arya skaMdila sUrijI (paMDilasUrijI) ne huM vaMduM chuM (2) traNa samudra sudhI jemanI kIrti phelAI hatI, dvipa ane samudronuM jemaNe rahasya jANyuM hatuM (bhUgoLa vidyAnA niSNAta) evA ane akSobhya gaMbhIra samudra jevA Arya samudrane huM vaMduM (3) jJAna-darzana guNonuM pratipAdana karanArA, enA kiraNa samAna, enuM smaraNa karAvanAra ane enA prabhAvaka evA tathA dhRtasAgaranA pAragAmI ane dhIra evA Arya maMgusUrine huM vaMdanA karuM chuM (4) jJAnane viSe-darzanane viSe- tapa-saMyamane viSe nitya kALa udyamavALA, prasanna (pavitra) manavALA Arya naMdisUrine huM mastakathI vaMdanA karuM chuM (5) Arya nAgahastisUrijInA vAcakavaMzano yazavaMza vistArane pAmo, je AcArya vyAkaraNa-gaNita-bhAMgA ane karmaprakRtinA prakAMDa vidvAna hatA (6) jAtyaMjana jevA pradhAna ane bIDelA kumuda jevI zobhAnA nidhAna revatI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI nakSatra nAmanA AcAryano vAcaka vaMza khUba vadho ! ILA kAlika zrutanA prakhara anuyogavALA, dhIra, uttama vAcanAcAryapada prApta acalapurAnA vatanI brahmakrIpikA zAkhAmAM saha samAna AcArya siMhasUrijI ma. hatA. (8) jeono A anuyoga Aje paNa mathurAthI ardha bharatakSetramAM prasarela che ane jemano yaza ghaNA nagaromAM vyApelo che te AcArya skaMdila ne huM namaskAra karuM chuM. (9) - jinakalpInI tulanA karatAM Arya mahAgirijI ma. ne bahula nAmanA vinayavara ( suziSyo hatA jemaNe jinakalpInI tulanA karI hatI. pachIthI Arya balissaha sthavira kalpa Acarela hato. Arya balirUhanA ziSya Arya svAti AcArya zrutasAgaranA pAragAmI hatA ane temaNe tattvArthasUtra nAmanA zAstranI racanA karI hatI. temanA ziSya Arya zyAme prajJApanA sUtranI racanA karI hatI. zyAmAcAryanA ziSya sthavira zAMDilAcArya zrutasAgaranA pAragAmI thayA. te zAMDilAcAryane AryajItadhara ane Arya samudra nAmanA be ziSyo thayA Arya samudrane Arya maDagu nAmanA prabhAvaka ziSya thayA. Arya maDagu ne Arya naMdila nAmanA prabhAvaka ziSya thayA. Arya naMdilane AryanAgati nAmanA ziSya thayA. Arya nAgahastine Arya revatI nakSatra nAmanA ziSya thayA. Arya revatI nakSatrane Arya siMha nAmanA ziSya thayA. ane teo brahmaDhIpikA zAkhAthI oLakhAtA thayA. te Arya siMha sthavirane madhumitra ane Arya skaMdila AcArya nAmanA be ziSyo thayA. Arya madhumitranA ziSya Arya gaMdhahati atyaMta vidvAna ane prabhAvaka thayA. teoe pUrvanA sthavirottama umAsvAti vAcakavara racita tattvArthasUtra upara eMzI hajAra-80000 zloka pramANa mahAbhASyanI racanA karI ane Arya skaMdila sthaviranA AgrahathI agyAra aMga upara vivaraNanI racanA karI. temaNe racelA AcArAMganA vivaraNanA aMte jaNAvyuM che ke : Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI "sthavira madhumitranA ziSya evA traNa pUrvanA jJAnathI yukta evA, muninA gaNathI savizeSa naMdAelA, jemanA rAgAdi doSa cAlyA gayA che evA, brahma dvIpikA zAkhAnA mukuTa samAna evA vidvAna evA gaMdhahastijIe A vivaraNa vikramanI 200nI sAlamAM racyuM che. (1) (2)' Arya skaMdila AcAryano saMbaMdha A pramANe che: 27 uttara mathurA nagarImAM megharatha nAmano jinAjJapratipAlaka zramaNopAsaka brAhmaNa hato. tene rUpasenA nAmanI suzIlA dharmapatnI hatI. te bannene caMdranA svapnathI sUcita somaratha nAmano putra thayo. have eka vAra brahmaTThIpikA zAkhAthI oLakhAtAM te siMha AcArya vihAra karatAM kramathI mathurAnA udyAnamAM padhAryA. temanI dharmadezanA sAMbhaLIne somarathane vairAgya thayo ane teNe cAritra grahaNa karyuM. A bAju ardha bharatakSetramAM atyaMta bhayaMkara bAra varSano duSkALa paDayo. AthI arihaMtanA mArgane anusaranArA keTalAka bhikSuoe bhikSA na maLavAnA kAraNe aNasaNa svIkAryuM ane vaibhAragiri-kumAragiri AdimAM saMlekhanApUrvaka svargamAM sidhAvyA. pUrve saMkalita karAyelA jinapravacananA AdhAra bhUta agyAra aMgo naSTa jevA thaI gayA. ane duSkALa pUro thayA pachI vikramanA ekaso trepanamAM varase sthavira Arya skaMdilAcArye uttaramathurAnagarImAM jaina sAdhuono saMgha bheLo karyo. ekaso pacIsa sthavirakalpa anuyAyI- madhumitra-gaMdhahastI Adi saMmilita thayA. badhA ne je kAMI pATho yAda rahyA hatA te bhegA karIne AryaskaMdile gandhahastiAdithI mAnya karAyelI ekAdazAMgI pharIthI gUMthavAmAM AvI. Arya skaMdila sthavirottamathI preraNA pAmInI Arya gaMdhahastijIe bhadrabAhusvAmijInI racelI niryuttinA anusAre agyAra aMganA vivaraNonI racanA karI. tyArathI mAMDIne A badhuM ja pravacana bhAratamAM mAthurI vAcanA tarIke prasiddhine pAmyuM, mathurAnagarInA nivAsI uzavaMsa vibhUSaNa polAka nAmanA zreSTha zramaNopAsake gaMdhahastijInA vivaraNa sahitanuM te badhuM ja pravacana tADapatrAdi upara lakhAvIne sAdhuone svAdhyAya mATe ApyuM. A rIte jinapravacananI prabhAvanA karIne Arya skaMdila sthavira vikrama saMvaMta 202nI sAlamAM mathurAmAM ja anazana karIne svargavAsI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 thayA. A rIte zrI skaMdilAcAryano saMbaMdha saMpUrNa thayo. e rIte zrI skaMdilAcAryanA ziSyaleza zrI himavaMta AcAryanI racelI (Iti sthavirAvalI bhAvAnuvAda) sthavirAvalikA saMpUrNa thaI. sthavirAvalI pariziSTa (jaina paraMparAno ItihAsa bhAga 1 - AvRtti bIjI mAMthI sAbhAra) (A mahAmeghavAhana rAjA khAravelano eka lekha I.sa.pUrve bIjA saikAno orisAmAM khaMDagiri paranI hAthIguphAmAM coDelo vidyamAna che, je bhAratIya purAtattva vibhAgamAM aitihAsika ghaTanAo ane jIvanacaritranuM varNana ApanAra sauthI vadhAre prAcIna ane moTo zilAlekha che. A lekha uparathI jANI zakAya che ke mahAmeghavAhana rAjA khAravela 'kaliMga cakravartI' tarIke manAyo che. A rAjAe AMdhra, mahArASTra ane vidarbha dezane kaliMganI chatrachAyAmAM ANyA hatA. A rAjAno pratApa tenA rAjyakALanA bIjA varSamAM ja mahI nadIthI kRSNA sudhI prasaryo hato. pachI to enI vijayapatAkA bhAratavarSamAM uttarApathathI mAMDIne pAMDaya deza sudhI pharakatI thaI hatI. khAravele magadha upara caDhAI karI bha0 zrI RSabhadevanI pratimA ke je 'kaliMgajina' tarIke vikhyAta hatI, tene pAchI kaliMgamAM lAvI kumAragiri para maMdiramAM padharAvI hatI. kaliMganI rANIe jaina sAdhuo mATe vihAra baMdhAvyA hatA, zramaNone vastro vahorAvyAM hatAM. rAjAe Agamono saMgraha karAvyo hato vagere. (jaina prAcIna lekhasaMgraha, bhA. 1; jaina sAhitya saMzodhaka, varSa 3, aM. 4) zrIyuta jAyasvAla mahodaya A lekhanI samIkSA karatAM Umere che ke, "A parathI jaNAya che ke, I.sa. pUrve 458, vi. saM. pUrve 400 varSe uDIsAmAM jainadharmano eTalo pracAra hato ke bhagavAna mahAvIra nirvANa pachI 75 varSamAM ja tyAM mUrtio pracalita thaI gaI hatI.'' jainasUtromAM lakhyuM che ke, bhagavAna zrImahAvIra pote uDIsAmAM gayA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI hatA ane tyAM temanA pitAnA eka mitra rAjya karatA hatA. A khaMDagirinA lekhamAM lakhyuM che ke kumArI parvata arthAt khaMDagiri upara jyAM A lekha che tyAM dharmavijayacakra pravasyuM hatuM arthAt bhagavAna mahAvIre pote ja ahIM jainadharmano upadeza karyo hato athavA teonA pUrvavartI koI jina-tIrthaMkare upadeza karyo hato. tyAM parvata upara eka kAyaniSadI arthAt jainastUpa hato, jemAM koI arihaMtanuM asthi dATavAmAM AveluM hatuM. khAravelanI yA enA pahelAnA vakhatanI evI aneka guphAo ane maMdiro A parvata upara che, ke jenA upara tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA cihno temaja pAdukAo che, je korI kADhelAM che, ane brAhmI lipinA lekhavALAM che. temAM 'jaina sAdhuo rahetA hatA' e vAtano ullekha che. A uparathI e spaSTa che ke A sthAna eka jainatIrtha che temaja ghaNuM jUnuM che. ('jaina sAhitya saMzodhaka' khaMDa trIjo, aMka cotho, pR. 96) AthI spaSTa che ke kaliMgadeza jainadharmanI prAcIna kendrabhUmi che.* AvI rIte A pratApI ane mahAna zAsanaprabhAvaka jainadharmI mahArAjA khAravela I. sa. pUrve basomAM kaliMga dezamAM thaI gayo che. A samaya sudhI kaliMgamAM jainadharmanuM prAbalya hatuM. navo AvanAra vedadharmI paNa jainatvathI raMgAI jato hato. mATe ja vedadharmanA AcAryoe eka niyama banAvI rAkhyo hato ke sindhu- sauvIra - saurASTrAMstathA pratyantavAsinaH / aDu-vaDu-tijJAzrva, patnA saMramardati || 29 * zrInirmaLakumAra basu lakhe che ke, bhuvanezvaranuM sthApatya eka ane ajoDa che. ApaNe ahIMnA prAcIna ItihAsa mATe ghaNA ajJAna chIe. bhuvanezvaranA liMgarAja maMdirathI agnikhUNe pAMca mAIla para dhavalI pahADa che, tyAM azoka zilAlekha che. bIjI dizAmAM pAMceka mAIla para khiMigari ane udayagiri che, tyAM samrATa khAravelanA zilAlekho che. Ama hovA chatAM khAsa bhuvanezvaramAM kaMI purAtana vastuo maLatI nathI; je saMbaMdhe zodhakhoLanI AvazyakatA che. aitihAsika daSTie bhAskarezvaranuM maMdira vadhAre kImatI che. tenuM sthApatya vicArIe to rekhamaMdira ke bhadramaMdiranI kakSAnuM A maMdira nathI. vizeSa rItI joIe to nakkI che ke, zivaliMga moTuM che, tene DhAMkavA mATe zilpamaryAdAne toDI prastuta maMdira UbhuM karavAmAM AvyuM hoya ema lAge che. zivaliMga 4 phuTa pahoLuM ane 9 phuTa UMcuM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 che, paNa gaurIpaTTanI laMbAI sAthe teno meLa khAto nathI. zivaliMga ane gaurIpaTTanA paththaro paNa judI judI jAtanA che. AthI rAjendralAla mitra jaNAve che ke, prathama ahIM azokano stUpa hato, tene haThAvI prastuta liMga sthapAyela che ane tenI upara maMdira UbhuM karavAmAM AveluM che. rAmezvaranA maMdira pAse azoka kuMDa upara staMbhano upalo bhAga che. amane eka kUvo khodatAM eka buddhadevanI ane bIjI jaina tIrthaMkaranI mUrti maLI hatI. bhAskarezvaranuM liMga prAcIna kALe azokano stUpa haze ema nakkI manAya che. tyAMthI maLela mUrtionuM zilpa barAbara udayagirinI rANIguphAne maLatuM Ave che. maMdiranI uttaramAM giriguphAo che. tyAM be jainamUrtio jovAmAM AvI. ahIM ghaNI prAcIna vastuo bhUgarbhamAM dhULamAM daTAyela che. vizeSa prayatna karavAmAM Ave to ahIMthI ghaNAM satyo prakaTa thaze. bhuvanezvaranuM sthApatya navamIthI bIjI sadInA madhyanuM che. paraMtu AvuM zilpa kyA graMthamAM batAvyuM che te zodhavAnI jarUra che. mahAnaMdanA banne kAMThe saunapura, bauda, narasiMhapura vagere rAjyonA prAcIna maMdironI racanA bhuvanezvarane maLatI Ave che. ('pravAsI' baM. saM. 1341 vaizAkhano aMka pR. 35 thI 40; 'jaina satya prakAza' kramAMka 143) sthavirAvalI A lekha uparathI samajI zakayA che ke, bhuvanezvaranuM tIrtha e asalI zaivatIrtha nathI. ApaNe jANIe chIe ke samrATa khAravele ahIM jaina maMdiro vagere banAvyAM hatAM. zaMkarAcAryanA anuyAyIoe dharma AkramaNa karyuM tyAre jagannAthapurI vagere jainatIrtho ja zaivatIrtho banyA che, tevuM ja ahIM paNa banyuM che. eTale ke bhAskarezvara e prAcIna jainamaMdira che. jo ke lekhaka ahIM bauddha vastu hovAnuM jaNAve che te mAtra jaina sthApatya ane jaina ItihAsanuM jJAna na hovAnA kAraNe hoya ema lAge che. A sthAnamAM bauddho karatAM jainone vadhAre lAgevaLage che; e vAta to tyAMnI hAthIguphAnA lekho ja puravAra karI Ape che. AthI spaSTa che ke, bhuvanezvara, udayagiri vagere jainadharmanA prAcIna kendro che. eka vidvAna lakhe che ke, orisAnA bhuvanezvaranI pUrve 2 mAIla dUra purAtattva khAtAe bI. bI. lAlanI dekharekha nIce khodakAma karyuM che, temAM lagabhaga eke mAIla lAMbo, eka mAIla pahoLo, 8 daravAjAvALo samacorasa zizupAlagaDha nIkaLyo che; jeno pAyo Azare 100 phUTa pahoLo che, cAre bAju khAI che temAM Aje paNa pANI bhareluM che. samrATa khAravele kaliMga nagarano gaDha samarAvyo hato tema zilAlekhamAM sUcana che to te kaliMganagara te A zizupAlagaDha ja hovo joIe. eTale A bhAratavarSano 2100 varSa jUno killo che. ('prajAbaMdhu', tA. 15-8-1948; 'jaina satya prakAza', kramAMka 173) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI pariziSTa (cAlu) jainasAhityano saMkSipta ItihAsamAMthI sAbhAra mAthurI vAcanA (mathurA pariSa) (skAMdIlI-vAcanA) (devaddhiMgaNI kSamAzramaNa) vIrAt 827 thI 840nI vacce Arya 37-38 skaMdilanA samayamAM vaLI bIjo bhiSaNa dukALa bAra varSano A deze pAra karyo. tenuM varNana naMdIsUtranI cUrNimAM ApeluM che ke 'bAra varSano bhayaMkara duSkALa paDaye sAdhuo annane mATe jude jude sthaLe hiMDatA-viharatA hovAthI zrutanuM grahaNa, guNana ane ciMtana na karI zakyA ethI te zruta vipranaSTa thayuM, ane jyAre pharIvAra sukALa te thayo tyAre mathurAmAM zrI skaMdilacArya pramukha saMghe moTo sAdhu samudAya bhego karI je jene sAMbharyuM te badhu kAlika zruta saMghaTita karyuM. A duSkALe to mAMDamAMDa bacI rahela te zrutanI ghaNI vizeSa hAni karI. A uddhArane mAthurI vAcanA'skAMdilI vAcanA' kahevAmAM Ave che. te zUrasena dezanA pATanagara mathurAmAM thayela hovAthI te zrutamAM zaurasenI bhASAnuM mizraNa thayeluM saMbhave che. A samaya lagabhaga AryarakSitasUrie anuyogadvAra sUtra racyuM. 31 37-38. merUtuMgasUrinI vicAra zreNImAM ema lakhyuM che ke 'zrI vikramAt 114 varSe vajrasvAmI, taddanu 239 varSe: skaMdilaH eTale ke vikramathI 114 varSe vajrasvAmI (svargavAsI thayA) ane tenI pachI 239 varSa vyatIta thatAM kaMdilAcArya thayAM AmAM 239 varSamAM traNano umero thavo joIe eTale 242 thatAM kula traNaso chappana varSa pachI AcArya skaMdilano yugapradhAna paryAya zarU thayo. merUtuMge A gaNanAmAM Arya vajrasvAminA pachI vajrasenanA astitvanAM 33 varSa gaNyAM che. tene badale 36 varSa joIe. kAraNa ke vajra pachI 13 varSa AryarakSita, 20 varSa puSpamitra ane tenA pachI 3 varSa sudhI vajrasena yugapradhAna rahyA hatA. AthI vajra pachI vajrasena 36 varSa sudhI jIvIta rahyA. tenI pachI nAgahastI 69, revatImItra 59 ane brahmadvIpaka siMha 78 varSa sudhI yugapradhAna rahyAM. kula vikrama varSa 356 (114+36+69+59+78=356) siMhasUrinA svargavAsa sudhI thayAM. tyAra pachI AcArya skaMdilano yugapradhAnatva paryAya zarU thayo. (muni kalyANavijaya). juo merUtuMgasUrinI vicArazreNI-jaina sAhitya saMzodhana khaMDa 2, aMka 3-4. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sthavirAvalI mAdhurI vAcanA, vAlabhI vAcanA valabhI vAcanA (vallabhIpura pariSada) devardhvigaNI jaina sAhityano saMkSipta ItihAsamAMthI sAbhAra je kAle mAdhurI vAcanA thaI teja kAlamAM valabhI nagarImAM nAgArjunasUrie paNa zramaNa saMgha ekaTho karyo ne naSTAvazeSa Agama siddhAMtono uddhAra zarU karyo. Agama, tenA anuyogo, tathA prakaraNa je yAda hatAM te lakhavAmAM AvyA ane temane vistRta sthalonA pUrvApara saMbaMdha anusAra barAbara karI te anusAra vAcanA ApavAmAM AvI. Ane "valabhI vAcanA' kahe che ane tene 'nAgArjunI vAcanA' paNa kahI zakAya. AcArya skaMdila ane nAgArjuna baMne samakAlIna sthaviro hovA chatAM durbhAgye AsapAsa milana na thavAthI baMne vAcanAomAM yatratatra kaMIka bhinnatA rahI gaI ke jeno ullekha hajI sudhI TIkAomAM jovAya che. juo bhadrezvarakRta kathAvalI. juo muni kalyANavijayajIno hiMdI nibaMdha "vIra nirvANa saMvat...pR. 110-111 (pArA 195). A vItyA pachI vIrA dazamAM saikAmAM bAra dukALIe deza upara potAno paMjo calAvyo ane te vakhate ghaNA bahu-zratonA avasAna thavA sAthe ja jIrNazIrNa zrata raheluM hatuM te paNa bahuja chinnabhinna thayuM hatuM. vIrAt 980 varSe (vi.saM. 110), devaddhi kSamAzramaNe valabhIpuramAM saMgha ekatrita karI je je yAda hatuM te te truTita atruTita AgamanA pAThone anukrame potAnI buddhithI sAMkaLI pustakArUDha karyA. lakhavAnuM ghaNuM ane sUtramAM vAraMvAra ekaja pAThanA AlApa (AlAvA) Ave tethI vAraMvAra lakhavAne badale jema bIjA amuka sUtramAM che tema, e rIte mukavAmAM AvyuM. jemake vimAnano adhikAra Ave ne te bIjA sUtramAM hoya to kadI rAyapaLI - jema rAyapAseNImAM che tema, AdhAra TAMkavAnuM rAkhyuM. AthI aMganI bhalAmaNa upAMgamAM ane upAMganI aMgamAM ApI che AnuM nAma valabhavAcanA kahevAya che. A uddhAra vakhate devavAcake naMdIsUtra racyuM che. temAM sUtra-AgamonAM nAmo ApyAM che Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 33 ne te ja vakhate saMkalita thayela samAvAyAMgamAM paNa te nAmo ApyAM che te joIzuM. devardhvigaNi kSamAzramANanI adhyakSatAmAM ekaThA thayelA zramaNa saMghe pUrvokta baMne vAcanA samaye lakhAyelAM siddhAMto uparAMta je je graMtha, prakaraNa mojuda hatAM te sarvane lakhAvI surakSita karavAno nizcaya karyo ne te zramaNasamavasaraNamAM baMne vAcanAonA siddhAMtono paraspara samanyava karavAmAM Avyo ane jyAM sudhI banI zakyuM tyAM sudhI bheda-bhAva maTADI tene ekarUpa karI dIdhuM ane je je mahattvapUrNa bheda hatA tene pAThAMtaranA rUpamAM TIkA cUrNimAM saMgrahIta karyuM. keTalAka prakIrNaka graMtha je kevala eka ja vAcanAmAM hatA te tevA ja rUpe pramANa mAnavAmAM AvyA. A vyavasthA pachI kaMdilanI mAthurI vAcanA anusAra sarva siddhAMta lakhavAmAM AvyAM. jyAM jyAM nAgArjunI vAcanAno matabheda ke pAThabheda hato te TIkAmAM lakhI devAmAM Avyo, paraMtu je pAThAMtarone nAgArjunanuyAyI koI rIte tajI devA taiyAra na hatA, tene tenA mUla sUtramAM paNa vAyAMtare puLa" e zabdo sahita ullekhavAmAM AvyA. (juo Ti. 139). AthI A devardhvigaNinI vAcanA nahi paNa "pustaka lekhana' kahevAmAM Ave che, ne vartamAna jaina Agamono mukhya bhAga mAthurI vAcanAgata che, paraMtu temAM koI koI sUtra vAlathI vAcanAnugata paNa hovA joIe. sUtromAM kyAMka kyAMka visaMvAda ane virodha tathA virodhAbhAsa sUcaka je ullekha maLe che tenuM kAraNa paNa vAcanAono bheda ja samajavo joIe. (ejana pR. 112-117). zrI AdinAtha prabhunI dhAtu-pratimA saM. 1077 (citra naM. 3) -A prAcIna mUrti bhAratanA vAyavya prAMtamAMthI bAbu pUraNacaMda nAharane prApta thaI che. baMne bAju kAyotsargamAM UbhI rahelI ane madhyamAM padmAsanamAM beThelI mUrtio che. siMhAsananI nIce nava graha ane tenI nIce vRSabhayugala che. A kAraNe mUla mUrti zrI AdinAthajInI che ane te yakSa yakSiNI Adi sahita bahu manojJa ane prAcIna che. dareka dhAtunI pratimAnI pAchaLa lekha prAyaHkotarela hoya che te pramANe AnI pAchaLano lekha A pramANe che - 'pasjaka suta aMbadevena | saM. 1077' (nA. 2, naM. 1001) AnA karatAM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI prAcIna saMvALI pratimAM ati virala-kokaja dekhavAmAM AvI che. prAcIna zilAlekhomAM mathurA ane kaliMganA lekho eka bAjue mUkatAM hastiphaMDano saM. 996 no ne saM. 1053no (ji. 2 naM. 318 tathA nA. 1, naM. 88) sAMpaDe che ane saM. 1088 mAM vimalavasahinuM sthApatya Ave che. tyArapachI 1091, ne 1100 (ji. 2, naM. 427 ne 544)nA sAMpaDe che; eTale 10mA ane 11mA saikAnA koka lekha maLe che ne te pahelAMnA zve. lekho mathurA ne kaliMga sivAya bIje kyAMya prAyaH bilakula maLatA nathI. 5. I.sa. prAraMbhano arhapUjA mATeno AyAgapaTa mathurA -mathurAnA naiRtya khUNA pAse AgrA ane govardhananA rastAnI vacce AvelI kaMkAlI-TIlA nAmanI TekarI che te khodAvatAM sane 1870 mAM maLela ghaNA zilAlekho ane bIjI vastuomAM khaMDita ane akhaMDita jaina pratimAo, thAMbhalAonuM varNana kaniMgahAme kareluM che. A mATe juo vinsenTa smithanuM pustaka nAma 'jaina stupa eNnDa adhara enTikviTijha oNpha mathurA' ane 'ArkiolaoNjikala sarve opha IMDiA sane 1870' te paikI A AyAgapaTa paNa che. te zilA che ne siMhanAdike sthApela che. tenI vacce jaina tIrthaMkaranI pratimA kotarelI che ane AsapAsa jUdI jUdI jAtanI pavitra nizAnIo che. aSTamaMgalamAM darpaNa, bhadrAsana, vardhamAna, zrIvatsa, matsya yugala, svastika, kuMbha ane naMdyAvarta gaNAtA paikI keTalAka jovAmAM Ave che, te paTa para ghaNI prAcIna lipimAM lakhAyelo lekha che ke je prAyaH kaniSkanA rAjyanA samayamAM I.sa. prAraMbha lagabhaga lakhAyelo hovo joIe. te A pramANe cheH 34 Arya suhasti sUri 1 namo arahaMtANaM siMhakasa vaNikasa putreNa kozikiputreNa 2 siMhanAdikena AyAgapaTo pratithApito arahaMtapUjaye -arhatono namaskAra, siMhaka vaNikanA putra ane kauzikInA putra siMhanAdika (siMhanAMdika)thI AyAgapaTa ahaMnI pUjA arthe pratisthApitapratiSThApita thayo. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 35 6. saM. 95 mAM jaina yati kahanI mUrti-mathurA (241EUR : The Jain Stupa and other Antiquities of Mathura) -A eka jaina stUpano bhAga che ke je ukta mathurAnI kaMkAlI tIlA TekarImAMthI nIkaLela che. te stUpanA be bhAga pADelA che. upalo bhAga sAMkaDo che ane tenA madhyamAM stUpanI AkRti che ane stUpanI baMne bAjue jinanI babbe AkRtio che. kula te cAra AkRtio (mUrtio) chellA cAra tIrthaMkara nami, nemi, pArtha ane vardhamAnanI che. nIcenA bhAgamAM kaNaha (3) nI mUrti che ke jenA mAnamAM A stUpa banAvavAmAM Avyo hato. kaNahanI mUrtine vastra paherAvelAM hovAthI te zvetAMbara mUrti mAnI zakAya. AmAM Avela mULa lekha koI anirNata lipimAM che. AraMbhamAM 5 (?) nI sAla hovAnuM jaNAya che ke je vakhate vAsudevanuM rAjya hatuM. te lekha A pramANe che:2 (zi)m saM 21(?) pro ra Dhi 18 krodaya (I) to gAto thAnIyAto nAto viphara(A to) (sA) vAto sAthe cara6 (6) 2 sisini dhAmathAye (?) grahadatasya dhi...dhanahathi -siddha saMvata5 (?) mAM bIjA (mAsa) mAM 18 divase koTTaya (koTika) gaNanA thAnIya kulanA vairazAkhAnA Arya mahA(dina)nI ziSyaNI dhAmatha (?)nI vinatithI gRhadattanI putrI ane dhanathI (dhanaharita) nI strInI (bheTa) AmAM kahanI vastra paridhAnavALI mUrti uparAMta cAra tIrthaMkaranI pratimAo kotarelI che. dhAtunI ardha padmAsanastha jinamUrti-jUnI karNATakI lipilekha sahita (AThamI sadI) -jinamUrti sAmAnya rIte vizAla pramANamAM padmAsanastha jovAmAM Ave che ane je keTalIka UbhI-kAryotsargastha hoya che tene "kAusaggIA' kahevAmAM Ave che. addhapadmAsanastha jinamUrti virala jovAya che, jyAre tevI buddhanI mUrtio ghaNI dekhAya che. rakhene A buddhamUrti hoya evo koIne bhrama thAya to te dUra karavA mATe AmAM aneka yogo evA che ke je A mUrtine jinamUrti Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI tarIke siddha kare che. (1) AnI karNATakI lipino ukela zrI pUraNacaMdrajI nAhare mahAmahopAdhyAya rAya bahAdura paMDita gaurIzaMkarajI ojhA ane DALa hIrAnanda zAstrI jevAM be mahAvidvAno pAse vaMcAvI karAvyo che te anukrame A rIte cheHshrii jInavalabhana sajjana bhajIyavaya maDisida pratIma; zrIjinavallabhana sajjana ceTiya maya maDisina pratine 'maDisida' no artha-'nI vinatithI'-nA kahevAthI ema thAya che. zrI jinavallabhanI sajjana bhagIyabaya-ceTiyabhayanA kahevAthI pratimA-evo kaMI artha che ne temAM jinanuM spaSTa nAma che. (2) AkhI beThakanI nIce navagrahanI nava nAnI AkRtio che, ke je koI paNa buddhamUrtimAMthI maLI AvatI nathI (3) zira upara traNa chatra che ane zAsana deva ane devI che. A sarva parathI jinamUrti siddha thAya che. A pItaLanI mUrtinI karNATakI lipi AThamI sadInI AsapAsanI jUnI che ema ojhAnuM kahevuM che. A mUrti zrI pUraNacaMda nAharane udayapura pAsenA gAma savInAkheDAmAMthI prApta thaI che ne te temanI potAnI pAse kalakattAmAM haju sudhI che. vaLI nAharajI jaNAve che ke 'vIra'nA mahAvIra jayaMtI aMka varSa 4 aMka 12-13 mAM pR. 300 para eka citra-phoTo mUkela che ke jemAM pArisanA pradarzanamAMthI eka dhAtunI mUrtino eka blaoNka che ke je A mUrtinA jevo che. vaLI AvI jAtanI eka bIjI jinamUrti paNa nAharajIne upalabdha thaI che. temAM 10-11 sadIno karNATakI zilAlekha che, ke jene trimAsika ''rUpa'' mAM (naM. 17 jAnyu. 1924 pR. 48 upara) prasiddha karavAmAM Avyo che. 36 ajaMTA pAse jainamaMdirano dhAra maMDapa (AThamo saiko) -ajaMTAnI guphA e bhAratanuM eka jovA lAyaka prasiddha sthaLa che. temAM mukhya bauddha maMdiro ane temAMnAM raMgIna citro bahu prAcIna hovA chatAM tenI suMdaratA ne raMgo jaLavAI rahyAM che. A guphAmAM jaina maMdiro paNa hatAM ke je hAla zIrNa vizIrNa dazAmAM che te paikI ekano phoTo sane 1866 mAM prakaTa thayela Architecture at Ahmedabad mAM prasiddha thayo hato te atre mUkela che. tenuM zikhara nAza pAmyuM che paNa te ghaNuM moTuM ane pirAmiDa AkAranuM hovuM joIe. kAraNa ke teno maMDapa ati vizAla che. tenA maMDapanA thAMbhalAne Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 37 te darekanI kArIgarI atizaya suMdara che. te maMdira AThamA saikAnuM anumanAya che. AraMbhika aitihAsika ghaTanAo Arya mahAgiri suhastisUri 9mI-10mI pATa mahArAjA saMprati jaMbusvAmInA pachI jinakalpa' (zrI mahAvIra jinano-nA jevo kaDaka AcAra) vicchinna thayo evuM jaina kathana che. (vIrAt 64). samrATa azokanA putra kuNAlanA putra rAjA 8ra saMpratinA samayamAM Arya mahAgiri ane Arya suhasti thayA te paikI AryamahAgirie jinakalpa svIkAryo ne pote saMghathI dUra rahyA, tyAre (saela ane acelavAdanuM bIja) ropAyuM. Arya suhastie 'sthavirakalpa'mAM rahI saMpratine pratibodhyo. saMpratie savAlAkha navAM jinAlayo, terahajAra jIrNa maMdirano uddhAra, sAtaso dAnazALAo karAvI tathA anArya dezamAM paNa dharmopadezako mokalI dharmonnati karI. suhasti vIrAt ra91 (vi.saM.pUrve 179) mAM svargastha thayA. A saMprati ujjayinImAM rAjya karatAM hatA ane te ujajayinI jainonuM kendrasthAna thayuM. 83 81. gaul Senart 41 Inscription de Piyadasi. qul Epigraphica Indica Vol.II pR. 272. TippaNa. hamaNAM hamaNAM azokanA dharmazAsano-lekhonI sayAjI graMthamALAmAM bahAra paDela copaDI. - 82. kuNAla- kunAla sthAne purANomAM suyazA nAma maLe che. te tenuM birUda hovuM joIe. teNe ATha varSa rAjya karyuM ema purANomAM lakhyuM che. tenA pachI teno putra dazarathe thayo. dazarathano zilAlekha nAgArjanI guphA (gayA pAsenI) mAM kotarela che. te parathI jaNAya che ke te guphAo AjIvakone ApI hatI. bauddhonA divyAvadAna nAmanA pustakamAM tathA jainonA pariziSTa parva, vicAra zreNI tathA tIrthakalpa parathI jaNAya che ke kunAlano putra saMprati hato (purANonAM hastalikhita pustakomAM bahudhA saMpratinuM nAma maLatuM nathI to paNa vAyupurANanI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 38 eka hastalikhita pratimAM dazarathanA putranuM nAma saMprati ApyuM che. ane matsyapurANamAM 'saMmati' pATha maLe che ke je saMpratinuM ja azuddha rUpa che.-pArjiTara The Puran Text of the Dyansties of the Kali Age p. 28 or footnote 9) A parathI anumAna thAya ke mauryadeza kunAlanA be putro (dazaratha ane saMprati)mAM vaheMcaNa thatAM pUrvano vibhAga dazarathane ane pazcimano vibhAga saMpratinA adhikAramAM rahelo hoya. saMpratinI rAjadhAnI kyAMka pATalIputra ane kyAMka ujjaina lakhela maLe che.... paraMtu eTaluM mAnI zakAya tema che ke (rAjapUtAnA mAlavA, gujarAta tathA kAThiyAvADa)-e dezopara saMpratinuM rAjya rahyuM haze ane keTalAye jainamaMdira teNe potAnA samayamAM baMdhAvyA haze. tIrthakalpamAM e paNa lakhyuM che ke paramArhata saMpratie anArya dezomAM paNa vihAra (maMdira) baMdhAvyA hatA'-ojhAjI rA.I. prathama bhAga pR. 94. 83. 'ajamera jilAnA barlI nAmanAM gAmamAM vIra saMvat 84 (vi. saM. pUrva 386= I.sa. pUrve 443) no eka zilAlekha maLyo che (ke je ajameranAM 'myujhiyama' surakSita che.) te parathI anumAna thAya che ke azokathI pahelAM paNa rAjapUtAnAmAM jainadharmano prasAra hato. jaina lekhakono e mata che ke rAjA saMprati ke je azokano vaMzaja hato, teNe jainadharmanI ghaNI unnati karI ane rAjapUtAnA tathA tenI AsapAsanA pradezomAM paNa teNe keTalAka jina maMdiro baMdhAvyA hatA. vi.saM. bIjI zatAbdInA banelA mathurAnA kaMkAlI TIlAvALA jaina . stUpa parathI tathA ahIMnA keTalAka anyasthAnoe maLelA prAcIna zilAlekho tathA mUrttiothI mAluma paDe che ke te samaye paNa ahIM (rAjapUtAnAmAM) jaina dharmano sAro pracAra hato. (A vakhate rAjapUtAnA mAlavAmAM aMtargata hatuM.) bauddha ane jainadharmonA pracArathI vaidikadharmane ghaNI hAnI pahoMcI, eTaluM ja nahiM, kiMtu temA parivartana karavuM paDayuM ane te navA saMcAmAM DhaLIne paurANika dharma banI gayo. temAM bauddha ane jaino sAthe maLatI dharmasaMbaMdhi ghaNI navI vAtoe praveza karI dIdho eTaluM ja nahi paraMtu buddhadevanI gaNanA viSNunA avatAromAM thaI ane mAMsa-bhakSaNano paNa thoDo ghaNo niSedha karavAmAM Avyo'.-ojhAjI rAjapUtAnekA ItihAsa prathama khaMDa pR, 10-11. bauddha divyAvadAnamAM sammadinuM varNana che. 84- A para thI jaNAya ke-'I.sa. pUrve 458 varSe ane vi.saM. pUrve 400mAM uDIsAmAM jaina dharmano eTalo pracAra hato ke bhagavAn mahAvIra nirvANa pachI 75 varSamAM ja tyAM mUrtio pracalita thaI gaI. jaina sUtromAM lakheluM che ke bhagavAn zrI mahAvIra pote uDIsAmAM gayA hatA, ane tyAM teonA pitAnA eka mitra rAjya karatA hatA. A lekhamAM lakheluM che ke kumArI parvatapara arthAta khaMDagiri upara, jyAM A lekha che tyAM dharmavijaya cakra pravaryuM hatuM arthAt bhagavAn mahAvIre pote ja jaina dharmano upadeza karyo hato, athavA teonA pUrvavartI koI jina tIrthaMkare upadeza karyo Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. hato. tyAM parvata upara eka kAya-niSIdI arthAt jainastUpa hato, jemAM koI arihaMtanuM asthi dATavAmAM AveluM hatuM. khAravela yA enA pahelAnA vakhatanI evI aneka guphAo ane maMdiro A parvata upara che ke jenA upara bha. pArzvanAthanAM cinho temaja pAdukAo che. ane je korI kADhelA che, ane brAhmI lipimAM lekhavALA che. 85. juo zrIyuta jAyasavAlano chello TUMko hiMdIlekha nAme tni varsi mahArAja khAravela ke zilAlekhakA vivaraNa nAgarI pracAriNI patrikA bhAga 8 saMva 3 pR. 302 ke jenuM gujarAtI bhASAMtara jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3 aMka 4 pR.366mAM prasiddha thayeluM che. temaNe AnI pahelA aneka vakhata athAga mahenata karI aneka lekho aMgrejImAM lakhyA che te pATaNanA purAtattva saMbaMdhInA aMgrejI patramAM prakaTa thayA che. vaLI juo jinavijayajI kRta prAcIna lekhasaMgraha bhAga 1 lo tathA divAnabahAdura kezavalAla ha. dhruvano uhApoha "AdizaMga puSyamitra' nAmanA potAnA lekhamAM karyo che te-"sAcuM svapna'nI prastAvanAmAM. 143. bIjI bAju I.sa. pUrve bIjA saikAno eka zilAlekha orisAmAM khaMDagiri paranI hAthI guphAno maLe che te pUravAra kare che ke jaino bhAratanA dakSiNa-pUrva bhAgamAM (agni khuNAmAM) TheTha kaliMga sudhI prasaryA hatA. te lekho kaliMgacakravartI mahArAja mahA meghavAhana khAravelanAM che. hAla jene oDhiyAorIsA prAMta kahe che te prAcIna utkala dezanI dakSiNe Avelo kaliMgadeza hato. e pUrva samudranA kAMThe godAvarInAM mukha sudhI prasaryo hato. khAravele magadha deza para e vakhata savArI karI ane je zrI RSabhadevanI jainamUrti - "kaliMgajina" nAmaka mUrti magadharAja naMdarAja84 kaliMgamAMthIuDIsAmAMthI uThAvI pATalIputra lAvyo hato te mUrti khAravela pAcho laI Avyo ne te sAtheja aMgamagadhanA rAjyanuM puSkaLa dhana kaliMgamAM kheMcI gayo. te aMdha, mahArASTra ane vidarbhadazane paNa potAnA kaliMganI chAyA nIce lAvyo ane teno pratApa rAjyakALanA bIjA ja varSamAM narmadA ane mahAnadIthI kRSNA sudhI prasaryo. "AkhA bhAratavarSamAM uttarApathathI mAMDIne pAMDyadeza sudhI enI vijayapatAkA uDI hatI. enI rANIe kaliMganA jaina sAdhuo mATe prAsAda karAvyo. potAnA svAmIne kaliMga cakravartI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sthavirAvalI kahyo. potAnI jinamUrtine "kaliMga jina' kahela che jaina graMthomAM lakhyuM che ke maurya caMdraguptanA samayamAM jaina sAdhuo ane paMDitonI sabhA thaI ane je jaina Agamo (aMga) luptaprAya thayAM hatAM te pharIthI vyavasthita karavAmAM AvyAM paraMtu A uddhArane ghaNA jainoe na svIkAryo. A lekhamAM lakhyuM che ke khAravela mauryakAlamAM naSTaprAya thayelAM aMga sasika (sAta aMga)no, cothA bhAgano punaruddhAra karAvyo. bhagavAn mahAvIra svAmInuM vardhamAna nAma samasAmayika hatuM e A lekhamAM ulikhita vardhamAna' e zabda parathI dhvanita thAya che. A lekha jeTalo jUno che teTalo koI paNa jaina graMtha nathI. aitihAsika ghaTanA temaja jIvanacaritranuM varNana pUruM pADanAra bhAratavarSano A sauthI pahelo zilAlekha che. Arya susthita sUri - supratibuddhasUrijI ma. kAlaka ghaNe bhAge vIrAt 465 (vi.saM.1) pUrve paralokavAsI thayA haze ema huM mAnuM chuM. (munizrI kalyANavijayanI prabhAvaka caritranI prastAvanA). te samayamAM hAlanA gujarAtanuM bharUca-mULa bhRgukaccha paNa jabaruM zahera hatuM. tyAM bha. munisuvrata tIrthaMkaranuM 'zakunikA vihAra' nAmanuM mahA jinamaMdira hatuM, ne jaino tathA bauddhonI vastI hatI, vIrA 466 (vi.sa. pUrve 4). bharUcamAM vicarelA vIrAt 484-87mAM thayelA Arya khapu (5)TAcAryanA vidvAn ziSya bhuvane tyAMnA bauddhone jItyA ane pachI baTu (vRddha) kara nAmanA bauddhAcArya tyAM AvyA tene paNa jItyA (manoramA kahA (vardhamAnasUrikRta) pR. 180-2 pramANe kheDa paranamAM yogabhadra bauddha bhikSane jaina muni manTagume harAvyo. te bhikSa karIne vRddhakara yakSa tarIke prasiddha thayo.) ne Arya khapu(5)TAcArye tyAMnI buddhanI pratimAne ane bauddhAMDane adhuM namAvyuM ke je haju paNa vidyamAna che ne te nigraMthanamita'nA nAmathI oLakhAya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI umAsvAti vAcaka, pAdaliptasUri Adi. umAsvAti vAcaka. pasamaraipamuhapayaraNa paMcasayA sakkayA kayA jehiM / puvvagayavAyagANaM tesimumAsAinAmANaM // -prazamarati pramukha pAMcaso prakaraNa saMskRtamAM jemaNe racyAM che evA pUrvagata vAcaka umAsvAti nAmanA che.- (jinadattasUri - gaNadharasAddhazataka gAthA pa0). umAsvAte rvAcakasya vAcaH kasya na cetasi / dhvanaMtyadyApi ghaMTAvattAraTaMkArasundarAH // -uMcA TaMkAra vaDe suMdara evI umAsvAti vAcakanI vANI haju sudhI ghaMTAnI jema konA cittamAM dhvani karI rahI nathI ? (saunA hRdayamAM karI rahI che.) - municaMdrakRta agamacaritra. prazamasthitena yeneyaM kRtA vairAgyapaddhatiH / tasmai vAcakamukhyAya namo bhUtArthabhASiNe // - prazamamAM rahelA evA jeNe A (prazamarati) vairAgyapaddhatinI kRti banAvI te bhUtArthabhASI tattvArthabhASaka vAcaka mukhane namaskAra. - prazamarati prakaraNa TIkA. 146. zrI umAsvAti (koI umAsvAmI kahe che) vAcake saMskRtamAM samasta jaina darzana-tattvajJAnanA saMdohanarUpa tattvArthAdhigama sUtra racyuM. A zrImAne zvetAmbara ane digambara baMne saMpradAyo potapotAnA AmnAya mAne che. te sUtra paranuM bhASya temaNe ja racyuM ema kahevAya che. te svopajJa bhASyanI prazastiparathI jaNAya che ke teo ucca nAgara zAkhAnA hatA. nyagrodhikA gAmamAM janmyA hatA. temanI mAtAnuM nAma vAtsI eTale vatsagotranI umA ane pitAnuM nAma kaubhISaNI gotranA svAti hatuM. temaNe potAno A gaMbhIra Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 sthavirAvalI grantha kusumapura (pATaliputra-hAlanuM paTaNA)mAM racyo. pote vAcakamukhya zivazrInA praziSya ane agyAra aMganA jANa ghoSa-naMdi muninA ziSya hatA ane vidyAguru tarIke mahAvAcaka kSamaNa muMDAdanA ziSya vAcanAcArya mUlanA ziSya hatA. 147. temano samaya anizcita che. pote je ucca nAgarI zAkhAnA hovAnuM bhASyamAM jaNAve che te nAmanI zAkhA Arya dinnasUrinA ziSya zAMti zreNikanA samayamAM nIkaLI (kalpasUtra therAvalI) Aryadinna vIrAt 421mAM thayAno ullekha che tethI ukta zAkhA te pachI thayela hovAthI zrI umAsvAti temanI pahelAM thayelA na saMbhave. tethI saheje vikrama saMvanA prAraMbha pachI lagabhaga temane mUkAya. parantu anyatra-prajJApanA TIkAmAM ema jaNAveluM che ke "zrI Arya mahAgirinA be ziSyo-yamalabhrAtA bahula ane baliSaha thayA. temAM baliSahanA ziSya tattvArthAdi graMthakAra umAsvAti vAcaka thayA; temanA ziSya zyAmArya prajJApanAnA karanAra zrI vIrAt 376mAM divaMgata thayA, temanA ziSya skaMdila jItamaryAdanA karanAra thayA189 je A mAnIe to umAsvAti vIrA, 376nI pahelAM thayelA saMbhave. te mAnyatA yogya nathI, kAraNa ke naMdI sUtranI sthavirAvalimAM zyAmAryane tathA temanA guru svAtine hArija gotranA jaNAvela che, jyAre A svAti kaubhISaNa gotranA che tethI baMne svAti bhinna che. vaLI A umAsvAti, 'vAcaka nAmano eka viziSTa vidyApriya varga taTasthapaNe cAlyo Avato te ja vaMzamAM thayA che ane temanA gotra vagere parathI teo brAhmaNa jAtinA hovAnuM sUcana thAya che. (paM. sukhalAlanI tattvArtha para prastAvanA). 172. "vizeSamAM zvetAmbara sAhityamAM saMskRta bhASAnA padyAtmaka prauDha graMthonA prathama praNetA siddhasenasUri che. siddhasena divAkarajIno samaya :- siddhasena jainasamAjamAM saMskRta bhASAnA viziSTa lekhaka ane pracAraka hatA.107 prabhAvaka caritamAMnA vRddhavAdIsUrinA prabaMdha parathI kalyANavijaya te sUrinA ziSya siddhasena divAkarano samaya vicAratAM jaNAve che ke "vRddhavAdI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 43 prasiddha anuyogadhara Arya skaMdilanA ziSya hovAnuM prabaMdhakAre lakhyuM che, ane te skendilAcAryano yugapradhAnatva-samaya amArI gaNanA pramANe vIra saMvat 827 thI 840 (vi.saM. 357 thI 370) sudhImAM Ave che. te daramyAna vRddhavAdInI dIkSA thaI mAnIe to temanA ziSya siddhasenano samaya vi. cothA saikAnA aMtima caraNa ane pAMcamAnA pUrvArdhamAM Ave; vaLI siddhasena cothI pAMcamIsadI pachInA to na ja hoI zake kAraNa ke temanA "yugapadupayogadvaya vAdanuM jaina AgamonI prAcIna cUrNiomAM nirAkaraNa che, ane vikramanI sAtamI sadInA TIkA graMtha nizItha cUrNimAM emano siddhasaNa khamAsamaNasiddhaseNAyariya" e nAmathI ATha daza sthaLe ullekho che ke je ullekho parathI spaSTa jaNAya che ke emaNe nizIthasUtra para bhASya athavA te jAtanA gAthAbaddha vivaraNa graMthanI racanA karI hatI, ane nizItha cUrNimAM A. siddhasene yoniprAbhRtanA prayogathI ghoDA banAvyAno paNa ullekha che. AthI siddhasena divAkarano sattAsamaya cothA ane pAMcamAM saikAmAM mUkavAnuM yuktiyukta che. AvI paristhitimAM temane prasiddha saMvatsara pravartaka vikramAdityanA nahi paNa gusavaMzI rAjA dvitIya caMdraguptanA sahavAsI mAnI laIe to harakata jevuM nathI, kemake A rAjA paNa ghaNo prasiddha ane vikramAditya'-AvI upAdhi dhAraNa karanAro hato. vizeSamAM munizrI jaNAve che ke nizItha cUrNinA ullekho pramANe A. siddhasene jaina Agamo upara paNa TIkA bhASya vagere lakhyAM haze, paNa Aje te kyAMI paNa astitva dharAvatAM nathI. (pra.ca. prastAvanA). 107. A prakaraNa mukhyatve zrI jinavijayajIno hiMdI lekha "siddhasena aura sAmantabhadra' parathI tene sA. saMzodhaka khaMDa 1 aMka 1). lIdhela che. vajasvAmI 173. vajasvAmIno janma mAlava dezamAM vaizyakulamAM jaina kuTuMbamAM thayo hato. pUrva janmanA jJAnathI vairAgya utpanna thatAM temaNe traNa varSanI vayamAM dIkSA ApI, sAdhvIonA upAzrayamAM ja rAkhyA hatA ne ATha varSanA thatAM sAdhuoe potAnA samUhamAM lIdhA ne temanI sAthe vicaravA lAgyA eTale gRhasthAvasthAmAM 8 varSa temanA gaNela Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI che. 44 varSa zramaNa tarIke 36 varSa yugapradhAnapade rahyA ne 88 varSe svargastha thayA. yugapradhAnapada A rIte vIrAt 548 (vi.saM.78) thI 584 (vi.saM.114) sudhI rahyuM. suhastigiri 44 mathurAno kaMkAlI TIlo 174. vi. saM. nI bIjI zatAbdInA banelA mathurAnA kaMkAlI TIlAvAlA jaina stUpathI tathA tyAMnA keTalAMka bIjAM sthAnothI maLelA prAcIna zilAlekho tathA mUttiothI spaSTa jaNAya che ke te samaye paNa tyAM tyAM jaina dharmano sAro prasAra hato, eTaluM ja nahi paraMtu mathurA jainonuM eka kendrasthAna hatuM. arhat vardhamAnanuM eka nAnuM maMdira baMdhAvyAno temAM lekha che. uparAMta keTalAka AcAryonA gaNa, zAkhA vagereno ullekha che. A AcAryonA nAma, gaNa zAkhA vagere zvetAMbara kalpasUtramAM je Apela che tenI sAthe maLatAM Ave che tethI te zvetAMbara siddha thAya che.108 108. kharo artha karI A lekhone jaina batAvanAra DaoN. bhagavAnalAla IMdrajI hatA. A mATe jIo jarmanamAM DaoN. buhlarano mULa graMtha ane teno DaoN. barjese karela aMgrejI anuvAda "On the Indian Sect of the Jainas" pR. 41-44 ane pariziSTa pR. 48 thI 60; Archaeological Survey Reports Vol. III plates 13-15; Smith's Mathura Antiquities. A chellA pustakamAM eka jaina mUrti ane nIce be zrAvaka tathA traNa zrAvikAonI ubhI mUttio che. A traNe strIoe leMghA paherelA che. A parathI te vakhatano pozAka kevo hato te jaNAya da. mathurAsaMgha-pariSad jesiM imo aNuogo payarai ajjAvi aDDa-bharahammi | bahunayaraniggayajase te vaMde khaMdilAyarie || - naMdisUtraM gAthA 33 -jeno anuyoga adyApi ardha bharata(kSetra)mAM pravarte che - pracalita che ane jeno yaza bahu nagaromAM prasiddha che-vyApI rahyo che te skandilAcAryane huM vaMdu chuM. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 45 175. agAu jaNAvela pATaliputra saMgha-pariSAM jaina sUtroAgamone bane teTalA saMkalita karavAmAM AvyA hatAM, chatAM te kRtinI chinnabhinnatA uttarottara vadhatI gaI-eTale tyAra pachI, vIra nirvANathI chaThThI saikAmAM - pATalIputra pariSathI lagabhaga cAraso varSe - Arya zrI skaMdila109 ane vaja" svAminI nikaTanA samayamAM eka bIjI bhISaNa bAradukALI AvI. te hakIktanuM varNana ApatAM jaNAvavAmAM Ave che ke - "bAra varSano bhayaMkara dukALa paDaye sAdhuo annane mATe jude jude sthale haDatApharatA hovAthI zrutanuM grahaNa guNana ane ciMtana na karI zakyA, ethI te zruta vipranaSTa thayuM ane jyAre pharI vAra sukALa thayo, tyAre mathurAmAM zrI skaMdilAcArya pramukha saMghe moTo sAdhusamudAya bhego karI che jene sAMbharyuM te badhuM kAlika zruta saMghaTita karyuM." A dukALe to mAMDa mAMDa bacI rahela te zrutanI ghaNI vizeSa hAni karI. A uddhAra zUrasena dezanA pATanagara mathurAmAM thayela hovAthI te zrutamAM zaurasenI bhASAnuM mizraNa thayuM hovuM saMbhavita che. A mathurA saMghamAM thayela saMkalanane "mAthurI vAcanA" kahevAmAM Ave che. muni kalyANavijaya kahe che ke A vAcanA vIrAt 8ra7 ane 840nI vaccenA koI varSamAM yugapradhAna AcArya skaMdilasUrinI pramukhatAmAM mathurA nagarImAM thaI hatI. tethI tene mAdhurI vAcanA' - kahevAmAM AvI che. te sUri vidyAdhara AmnAyanA ne pAdaliptasUrinI paraMparAnA sthavira hatA. je rIte bhadrabAhusvAminA samayamAM durbhikSanA kAraNe mRtaparaMparA chinnabhinna thaI gaI hatI te rIte AcArya skaMdilanA samayamAM paNa duSkALane kAraNe Agamazrata avyavasthita thaI gayuM hatuM, keTalAka zratadhara sthavira paralokavAsI thayA hatA. vidyamAna zramaNagaNamAM paNa paThana-pAThananI pravRttio baMdha thatI jatI hatI. A samaye te pradezamAM AcArya skaMdila ja eka vizeSa zratadhara rahevA pAmyA hatA. durbhikSanuM saMkaTa dUra thatAM ja temanI pramukhatAmAM mathurAmAM zvetAmbara zramaNa saMgha ekatra thayo ane Agamone vyavasthita karavAmAM prayatnavAnuM thayo. jene je AgamasUtra yA tenA khaMDa yAda hatAM te lakhI levAmAM AvyAM. A rIte Agama ane teno anuyoga lakhIne vyavasthita karyA bAda sthavira skaMdilajIe te anusAra sAdhuone vAcanA ApI. te kAraNathI te vAcanA skAMdilI vAcanA" nAmathI paNa prasiddha che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 sthavirAvalI 176. A samaya lagabhaga eTale vIrAt 5-6 saikA pachI zvetAmbara mata pramANe vIrAt 609 114 111. jinadAsa mahattakRta naMdicUrNimAM "vArasa saMvarjhari mahaMte vimavarave kAne bhattaTThA aNNaNNato hiMDiyANaM gahaNaguNaNaNuppehAbhAvAo vippaNaDhe sutte, puNo subhikkhe kAle jAe mahurAe mahaMte sAdhusamudae khaMdilAyariyappamuhasaMgheNa jo aM saMbharai tti iva saMghaviyaM niyasuyaM / 1 4 madurANa yaM takhtI mAdurI vAya mag" vagere. teja pramANe haribhadrasUrikRta naMdI TIkAmAM che, tathA malayagirikRta naMdI TIkA pR. 51 A. samitimAM che. A skaMdilAcArya pachI himava-nAgArjuna, bhUtadinna, lohitya, dUSyagaNi ane devavAcaka (naMdIsUtra kartA) anukrame Ave che. 114. chavvAsasAruM navuttaravuM taphayA siddhi mAsa vIrarasa to vohiyALa viThThI ravIrapUra samu_LA 24. rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajakaNhe ya / sivabhUissuvahimiM ya pucchA therANa hA ya || 246 5 mU mA. -(zrI) vIra siddhi prApta thayA pachI 60 varSe boTikonI daSTi (digaMbara mata) utpanna thaI. rathavIrapura nAmanuM nagara) temAM dIpaka (nAmanuM udhAna) tyAM AryakRSNa (nAmanA AcArya AvyA). temane zivabhUti (te mata kADhanAra) ziSya suvidhithI pUcchayuM, te sthavira (guru) e kahyuM. (vagere utpattinI vAta AgaLa Ave che) - haribhadrasUrikRti AvazyakasUtra brahavRtti pR.323 jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa - prakaraNa 5 gupta ane valabhI samaya. AryadinnasUri AcArya maghavAdI, jinabhadra kSamAzramaNa (vi. saM. 300 thI 800) saMsAravAddhivistArAnnistArayatu dustarAt / zrI mavArisUri rvo cAnapAtraprama pramu -prabhAvacarita. - dastara evA saMsArarUpI samudramAMthI nAva jevA zrI mahmavAdIsUri prabhu amAro (tamAro ?) vistAra karo. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI jinavacananataM viSamaM bhAvArthaM yo vivecya ziSyebhya / itthamupAdizadamalaM paropakAraikakRtacetAH / / taM namata bodhajaladhiM guNamaMdiramakhilavAgminAM zreSThaM / caraNazriyopagUDhaM jinabhadragaNikSamAzramaNaM // - malayagirisUri kSetra samAsa TIkA. kI. 2, naM. 16 mAtra paropakArI cittavALA jemaNe jinavacanamAM rahelA viSama bhAvArthane vivecana karI ziSyone vimala Upadeza A pramANe Apyo evA bodhanA samudra, guNamaMdira, sakala vAgmimAM zreSTha, ane caraNa-cAritra prabhAthI AzliSTa jinabhadra kSamAzramaNane ame namIe chIe. vAkyai vizeSAtizayai vizvasaMdehahAribhiH / jinamudraM jinabhadraM kiM kSamAzramaNaM stuve / / muniratnasUri amacaritre. jinabhadragaNiM staumi kSamAzramaNamuttamam / yaH zrutAjItamuddadhe zauriH sindhoH sudhAmiva // - tilakAcArya - AvazyakavRtti. -vizeSa atizayavALAM vizva saMdiha haranArAM vAkyothI je jinamudra che - jina jevA che tevA jinabhadra kSamAzramaNane zuM-kaMI rIte stavuM? -viSNue jema sAgaramAMthI sudhA-amRta uddhata karyuM tema jeNe kRtamAMthI jIta (kalpa)ne udgata karyuM evA uttama kSamAzramaNa jinabhadrane stavuM chuM. 183. gupta vaMzanA eka jainAcArya nAma harigupta te gupta samrATane vicalita karanAra toramANahaNa samrATu toramANanA guru hatA. toramANa vikrama chaThI sadImAM thayo. eka devaguma nAmanA jainAcArya thayA ke jene guptavaMzanA rAjarSi 18 tarIke temaja tripuruSa-caritranA kartA tarIke kuvalayamAlAkAre jaNAvyA che te uparokta hariguma ziSya "mahAkavi devaguNa hoya. 117. kaniMgahAma sAhebane sane 1984mAM ahicchatramAMthI eka tAMbAno sikko Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sthavirAvalI maLI Avyo hato jenI eka bAjue puSpasahita kaLaza che ane bIjI bAjue zrI mIra/guca AvuM vAkya AlekheluM che. teno samaya vikrama ThA saikAno Thare che. akSaronI AkRti parathI ane nAmanI sarakhAmaNI uparathI A zikko koI gusavaMzI rAjAno ja hovo joIe. zikkA pAchaLanI mUrti parathI je rAjAno hoya tenI dhArmika bhAvanA jaNAya che. yAjJika-vaidika dharmAnuyAyI rAjAnA zikApara yajJIya azvanI, viSNubhaktanA para lakSmInI, zivabhaktanA para vRSabhanI, bauddhanA para caityanI AkRtiH ema dharmabhAvanA pramANe AkRttio aMkita karavAmAM AvelI manAya che. to ukta hariguptanA sikkA paranI kalazanI AkRti te jainadharmAnuyAyI hoya ema puravAra thAya, kAraNake puSpa sahita kalaza e jainomAM suprasiddha kuMbhakalaza saMbhave che. jainoe kuMbhakalazane eka mAMgalika vastu gaNelI che; ane dareka maMgalakAryamAM zubha cihna tarIke tenuM mukhyapaNe Alekhana karavAmAM Ave che. mathurAmAMthI maLI AvelA kuzaNa samayanA jaina sthApatyAvazeSomAM A kuMbhakalazanI AkRtio maLI Ave che, ane jUnAM hastalikhita pustakomAMye e aneka rIte upalabdha thAya che- jinavijyano kuvalayamAlAparano lekha. 184. AcArya harigumanA praziSya ane devagumanA ziSya zivacaMda gaNi mahattara paMjAbamAMthI nIkaLI tIrtha yAtrAnA nimitte pharatA pharatA chevaTe bhinnamAla nagaramAM sthira thaI rahyA hatA. zivacaMdramaNinA ziSya yakSadattagaNi thayA ane temanA aneka prabhAvazAlI ziSyoe gUrjara dezamAM ThAma ThAma jainamaMdiro karAvarAvI e dezane ramya banAvyo hato (kuvalayamAlA prazasti). A ullekha jaina maMdironA ItihAsanI daSTie ghaNo agatyano che. jainonA sAMpradAyika ItihAsamAM caityavAsa viSenI je hakIkta noMdhAyelI maLI Ave che tenA viSe A ullekha ghaNo sUcaka che, temaja sAtamA saikAmAM gujarAtamAM jaina tIrtho vidyamAna hatA, ane temanI yAtrArthe dUradUrathI jaino gUrjara dezamAM AvatA hatA e bAbata paNa A noMdhathI spaSTa thAya che. (jinavijayano kuvalayamAlA parano lekha.) 185. ukta yakSadara gaNinA eka ziSya vaDezvara (vaTezvara) kSamAzramaNa hatA jemaNe AgAsavapna (AkAzavapra) nagaramAM jaina maMdira baMdhAvarAvyuM. (kuvalayamAlA prazasti). Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 49 valabhI'saMgha'-pariSa devarkiMgaNI. 194. A pachI jaina 'sUtro-Agamo saMbaMdhamAM navI ghaTanA thaI. prakRtinI akRpAthI pAchI bAradukALIe vIrAt 10 mA saikAmAM deza para potAno paMjo calAvyo, te vakhate to ghaNA bahuzruta vidvAnonuM avasAna thavA sAthe je jIrNazIrNa zrata raheluM hatuM, te bahuja chinnabhinna thaI gayuM hatuM. zrI devardhigaNi kSamAzramANe bAra dukALIne lIdhe ghaNA sAdhuonAM nAza thatAM ane aneka bahuzrutono viccheda thatAM, zrutabhaktithI prerAI bhAvI prajAnA upakAra mATe vIrAt 80mAM (vi.saM.510mAM) zrI saMghanA AgrahathI te kALe bacelA sAdhuone uparyukta valabhIpuramAM bolAvI teonA mukhathI avazeSa rahela ochAvattA, truTita ane atruTita AgamanA pATho-AlApone anukrame potAnI buddhithI sAMkaLI pustakArUDha karyA. AvI rIte mULamAM siddhAnto gaNadharo" nA gUMthelAM, tenuM devardhigaNie punaH saMkalana karyuM. A valabhIpura pariSad mAM thayela saMkalanane "valabhIpura vAcanA" kahevAmAM Ave che. A sUtra graMthonuM chelluM saMskaraNa che. -durbhikSa thatAM skendilAcArya ane devardhigaNinA vArAmAM gaNanAnA (haMmeza bhaNI javAnA) abhAvathI sAdhu sAdhvIne zruta vismRta thayuM. pachI sukALa thatAM saMghanuM maLavuM valabhImAM ane mathurAmAM sUtrArthanI ghaTanA karavA mATe thayuM, valabhImAM maLelA saMghamAM agraNI devardhigaNi hatA, mathurAmAM maLelA saMghanA skandilAcArya agraNI hatA. tyAra pachI ahIMtahIM temAM vAcanAbheda-pAThabheda thayo. baMneno bheda vismRtanuM smaraNa karatAM niyame thAya. tyAra pachI arvAcIna pApabhIrU gItArthoe AgaLathI nirNaya bAMdhyA vagara baMne matane sarakhI rIte kakSAmAM mUkyA. 197. devardhigaNinA samayamAM siddhasenagaNi thayA manAya che. ke jemaNe zrI umAsvAtinA tatvArthAdhigamasUtra para tattvArtha TIkA nAmanI TIkA racI. temAM pramANa' ane 'naya' e jaina tarkazAstranA mukhya lAkSaNika aMga che te para vizeSa carcA karI che; teo dinnamaNinA ziSya siMhagirinA ziSya bhAsvAminA ziSya hatA ema tenI prazastimAM pote jaNAve che. teo AgamapradhAna vidvAn hatA. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sthavirAvalI A siddhasenagaNie ja te vRtti uparAMta AcArAMgavivaraNa ke je anupalabdha che te racyuM hatuM. teo saiddhAntika hoI AgamavirUddhanI game teTalI tarkasiddha bAbata hoya to tenuM AvezapUrvaka khaMDana karI siddhAMta pakSanuM samarthana karatA tethI temanA koI ziSya ke bhakta anugAmIe temanuM te "gaMdhahastI vizeSaNa ApyuM hoya ema lAge che. temano samaya sAtamA ane navamA saikAnI vacce hovAnuM spaSTa che. 198. jaina paraMparAnA kathana pramANe vi.saM. 230 (yA 585)mAM 14 thayelA haribhadra sUrie 1444 prakaraNo racyAM te paikI keTalAMkamAM, sarvadarzanono niSpakSapAtapUrvaka samanvaya karI sarvanuM nyAyadaSTithI tolana karyuM che, keTalAkamAM jainayoganI zRMkhalAbaddha vyavasthA karI che, keTalAka graMtho TIkA-vRttirUpe che. prAkRtamAM prasiddha samarAditya kathA racI che. 134 arthAt (1) haribhadrasUri vikrama bhUpathI pa30mAM asta thayA. (2) hari(bhadra)sUri vIrAta)1055mAM (=585 vi.saM.mAM) hatA ne bappabhaTTa sUri vIrAt 1300mAM hatA. paMrakSaNa vALI gAthA samayasuMdare saM. 1930mAM racelI gAthAsahastrImAM paNa TAMkI che, te gAthAmAM patI ne badale pANI (eTale 585) joIe ema vebare sudhArela che, vIrAt 1055 e rIte maLI rahe, paNa vicArAmRta saMgrahamAM A. haribhadrano kALa vIrAt 1050 (paMcAlatA) lakhela che paNa te paMra paMcAtA ne badale bhUla hoya. (DA. yAkobI) 19. valabhI saMgha AgamanA saMkalanArthe maLyo te vakhate valabhIpuramAM zIlAditya rAjA hato ne valabhIpuramAM zIlAditya nAmanA rAjAo thatA gayA. tyAM eTale saurASTramAM zatruMjaya tIrthanuM mAhAbhya vikramarAjAnA samayathIja thatuM cAlyuM ane saurASTramAM ja jainonA pavitra graMtho pustakArUDha thayA,-e temaja neminAtha tIrthaMkaranuM caritra girinAra sAthe saMbaMdha dharAve che-e sarva vAta spaSTa batAve che ke jainoe saurASTramAM ghaNA prAcIna samayathI pagapesAro karI saurASTrane potAnI bhUmi banAvI hatI. bhRgukacchamAM Arya khapUTAcArya Adi vikramarAjAnA samaya lagabhaga thayA e paNa batAve che ke gujarAtamAM jainonuM Agamana ghaNA prAcInakALathI hatuM.. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI - 51 200. valabhIpurano sIthIana Adi paradezI jAtonAM tathA anya AkramaNothI traNa vakhata bhaMga thayo ema jaina prabaMdhakAra kahe che. 'bhaMga" no artha "sarvathA nAza nathI thato. pahelo bhaMga vi. saM. 375mAM thayo. - 201. vi.saM. 510 (para3) mAM hAlanA gujarAtamAM AnaMdapuravRddhanagara hatuM (hAlanuM vaDanagara) eka moTuM zahera hatuM. tyAM dhruvasena rAjA rAjya karato hato. tyAM dhanezvarasUri nAmanA jainAcArye te rAjAnA putranA maraNathI thayela zoka zamAvavA jainAgama nAme kalpasUtranI vAcanA karI hatI, ane te vAcanA haju sudhI jaina saMgha samakSa temanA paryuSaNa nAmanA tahevAramAM thayAM kare che. 202. vaLI ema kahevAya che ke bIjA kAlikasUri thayA temaNe je atyAra sudhI paryuSaNanuM "sAMvatsarI' parva bhAdrapada zudi pAMcama ne roja thatuM hatuM ane comAsI pUrNimAe thatI hatI tene badale cothanI saMvatsarI ane caturdazInI comAsI karAvI ne te vIrAt 993 mAM caturvidha saMghe AcaryuM. 139, kalpasUtramAM jaNAveluM che ke:- sarva duHkha jeNe prakSINa karyA che evA zramaNa bhagavAn mahAvIranA nava gata varSe atikramyA pachI dazamAM zatakamAM eMsImo saMvatsara kAla jAya che-vAcanAMtaramAM punaH trANumo saMvatsara cAle che. A be judI judI vAcanA-pATha che tethI koI anumAna kare che ke kalpasUtra-devardhi kSamAzramaNathI lakhAyAnuM varSa vIrAt 80(vi.saM.510) che, rAjasabhAmAM vAMcavAnuM zarU thayAnuM varSa vIrAt 993 (vi.saM. para3) che. DaoN. yAkobInI kalpasUtra AvRtti pR. 67. phUTanoTa - 258 - anizrAe vidhipUrvaka thayela zrI jaina caityAlayamAM evI AjJA che ke temAM utsutra janakrama nathI, rAtre snAtra-snAna nathI. sAdhuo mATe mamatApUrvaka rahevAno Azraya nathI, rAtre strIono praveza nathI, jAtijJAtino kadAgraha nathI. (game tene AvavAnI chUTa che), tyAM zrAddhone tAMbUla khAvAnuM nathI. iha na khalu niSedhaH kasyacid vaMdanAdau, zrutavidhi bahumAnI tvatra sarvAdhikArI / tricaturajanadRSTyA cAtra caityArthavRddhi-vyayavinimayarakSA caityakRtyAdi kAryam // -ahIM koIne paNa darzana pUjana karavA mATe nA pADavAmAM AvanAra nathI. vaLI sUtravidhine mAna ApanAra harakoI mANasane ahIM adhikArI tarIke gaNavAmAM Avaze. temaja A derAsaranA dravya e traNa cAra jaNAnI najara nIce vyAje dhIrI vadhAravA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para sthavirAvalI kharacavA, levaDadevaDa-vinimaya karavA saMbhALI rAkhavA tathA derAsaranAM kAmakAja karavA pharamAvavAmAM Ave che. vikramanA soLamA zatakamAM saMpradAyanI chinnabhinnatA 736. saM. 1508 mAM (vIrAt 1945 pachI) amadAvAdamAM lokazAha nAmanA lahIone sAdhu pratye aNarAga thatAM ane saM. 1530 mAM lakhamasI nAmanA ziSya maLatAM-baMnee cAlu paraMparAmAM keTaloka virodha dAkhavyo. jinapUjA-jinapratimAno niSedha karyo. 'sAthe jainonI Avazyaka kriyAo (pauSadha, pratikramaNa, pratyAkhyAna) karavAmAM tathA dAna devAmAM mAnyatA na rAkhI. dayA e dharma che ane hiMsAmAM adharma che evo pokAra karI je je kriyA karavAmAM koIpaNa aMze hiMsA thAya te, asvIkArya che ane uparanI bAbato karavAmAM hiMsA thAya e jAtanI prarUpaNA karI, jaNAvyuM ke mUla sUtra mAnavAM paNa temAM pratimApUjA kahI nathI. evA samayamAM pIrojakhAna nAmano pAtazAhano mAnIto deharAM ne pozALo toDI jinamatane pIDato ane te saMyoga meLavI loMkAzAhe potAnA matanI prarUpaNA karI. aneka loka tenA vicAramAM bhaLyA' AvI vAta te samayanA racAyelAM graMthomAM che.474 loMkAzAhe dIkSA lIdhI nahi, paNa temanA upadezathI bIjAo dIkSA laIne 'RSi' kahevAyA. 474. tapagacchanA muni lAvaNyasamaya kavie siddhAMta copaI saM. 1543mAM (te samayamAM ja) racI temAM A loMkAzAhanI mAnyatAo ApI tenI sAme uttara rUpe carcA karI che. temAM nIce pramANenuM che : suNi bhaviyaNa jiNa vIrajiNa, pAmIu zivapura ThAu. 2 saI ugaNIsa varasa thayAM, paNayAlIsa prasiddha, tyAra pachI luMku huu, asamaMjasa tieI kiddha. 3 luMkaI vAta prakAsI IsI, tehanuM sIsa huu lakhamaNI, tINaI bola uthApyA ghaNA, te saghalA jinazAsana taNA 11 * * , mahiyali vaDuM na mAne dAna. posaha paDikamaNuM paccakhANa navi mAne e IsyA 4 ka. 13 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 53 jinapUjA karavA mati TalI, aSTApada bahu tIratha valI, navi mAne pratimA prAsAda, x x 14 ane kharatara gacchanA kamalasaMyama upAdhyAya ke jemaNe saM. 1544 ane saM. 1549 mAM graMtharacanA karI eTale jeo te samayamAM thayA temaNe gUjarAtI gadyamAM A loMkAzAhanI prarUpaNAnA pratyuttara rUpe siddhAMta sArodvAra samyatvollAsa TippaNaka ra temAM prathama 13 kaDInI copAI ApI che. temAMthI prastuta vAta jeTaluM utAravAmAM Ave che: saMvat panara aThotarau jANi, luku leha mUli nikhANi. tehane ziSya miliu lakhamasI, * * TAlaI jina pratimAnaI mAna, dayA dayA kari TAlaI dAna. 3 TAlaI vinaya viveka vicAra, TAlaI sAmAyika uccAra, paDikamaNAnavuM TAlaI nAma, bhAmaI paDiyA ghaNA tiNi gAma. 4 saMvat panaranu trIsaI kAli, pragaTayA veSadhAra samakAli, dayA dayA pokAraI dharma, pratimA niMdI x x 5 ehavaI hUu pIrojanikhAna, tehanaI pAtasAha diI mAna, pADaI deharA naI posAla. jinamata pIDaI dukhamAkAla. 6 lukAnaI te miliu saMyoga, * * Dagamagi paDiu saghalau loka; posAlaI AvaI paNi phoka. 7 A copaI pachI gadyamAM spaSTa jaNAvyuM che ke "saMvat 1508 varSe ahammadAvAda nagare luku lehu bhaMDAra likhatu * tehanaI lakhamasI ziSya milau . * te lakhamasInA pratibodha thakI saMvat 1530 varSe bhikSAcara vratanA uccAra pAkhaI na mahAtmA mAhi na mahAsatI mAhi na zrAvakamAhi na zrAvikA mAhi etalA kAraNa bhaNI saMghabAhya kavirAI I havaI jinapratimA uthApavAnaI kAji teNe luke ehavau bola lIdhauI je mUlasUtra vyatireka bIjA zAstra na mAnavuM che te kahaI mUlasUtra mAhi pratimA pUjA nathI kahiyA * tu lukau lehau saMvat 1508 huu . anaI jinapratimA lakhamasIIl saMvat 1530 uthApI | vagere. A baMne carcAgraMtho che te parathI ema lAge che ke loMkAzAhanA maMtavyoe ghaNo khaLabhALATa utpanna karyo hato ane tyAre te saMbaMdhInA vAdo - uttara pratyuttara thatA hatA. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sthavirAvalI 475. saM. 1602 pachI racelI sudharma gaccha parIkSAmAM pArdhacaMdra brahmamuni prAyaH A loMkAzAhanA mata saMbaMdhI jaNAve che ke - saMvata paMdara paMcAzIe, kriyA taNI mati ANI hiye, thayA RSIsara kiriyAvaMta, vairAgI dekhItA saMta. guru lopI....sahu kahe, to kAM chAMDI alaga rahe, sahunuM mAthA zirUM poSAla, te chAMDI kAM paDyA paMjAla. 475. valI pratiSThA pratimA jANa, navi mAne Adeza pramANa. 737. saM. 1533mAM sIrohI pAsenA araghaTTa pATakanA vAsI prAgvATa jJAtinA bhANAthI pratimAniSedhano vAda vizeSa pracAramAM Avyo. (te mATe dharmasAgaranI pravacana parIkSAno 7mo vizrAma juo) te vAdane mAnanArAne mUrtipUjako tiraskArapUrvaka lupaka-veSadhara-utthApaka' kahe che. te potAne TUMDhiyA kahetA. temAM saM. 1568mAM rUpajI RSi thayA. saM. 1570mAM temAMthI nIkaLI bIjA nAmanA gRhastha bIja matanI utpatti karI ke jene vijayagaccha paNa kvacit kahevAmAM Ave che). saM. 1578mAM loMkAmAM jIvAjI RSi ane 1587mAM varasiMghajI thayA. saM. 1585mAM teo kriyAvaMta banI ugra-kaDaka AcAra pALavA lAgyA hatA.475tethI, loko para vizeSa chApa pADI zakyA. teo dhIme dhIme "loko TUMDhiyA'mAMthI have "sthAnakavAsI e nAmathI potAne oLakhAve che. 117. 11 aMga, 12 upAMga, 6 chedasUtra, 4 mUlasUtra, be sUtra nAme niMdI tathA anuyogadvAra, ane daza pannA (prakIrNaka) eTale kula maLI 45 Agama jaina zvetAMbara mUrtipUjako68 mAne che. 68. zvetAMbara amUrtipUjako-sthAnakavAsI jaino te paikInA 32 ane te vaLI keTalAka pATho rahita temaja keTaleka sthaLe arthabhedathI mAne che te A cheH 11 aMga ane 12 upAMga maLI 23, 24muM nizItha, 25 bRhatkalpa, 26 vyavahAra, 27 dazAzrutasUtra, (e 24-27 maLI 4 chedasUtra), 28 anuyogadvAra, 29 naMdisUtra, 30 dazavaikAlika, 31 uttarAdhyayana (e 28-31 maLI 4 mUlasUtra), 3ra Avazyaka. digaMbaro to A zvetAMbaroe mAnelAM Agama sUtronuM mAnatA ja nathI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (mathurA ke prAcIna itihAsa meM bhI mUrtipUjA kI prAcInatA siddha hotI hai. isa ke lie yaha lekha yahA~ diyA jAtA hai. saMpAdaka) (mathurA meM prAcIna jaina itihAsa) ( lekhaka - sva. pa. pU. AcArya zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. ke ziSya paMnyAsa munizrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNI ma . ) 55 vi. saMvat 530 meM AcArya zrI vimalasUrijI ma. ne paumacariyam nAma ke prAkRta mahAkAvya kA nirmANa kiyA hai, isa graMtha ke anusAra mathurA meM jainadharma kA prasAra-pracAra avadya se padhAre hue sAta jaina muniyoM ke kAraNa savizeSa huA thA. jina ke nAma haiM- sUrimaMtra, zrImaMtra, zrItilaka, sarvasuMdara, jayamaMtra, anilalita aura jayamitra / mathurA se prApta tIrthaMkara kI mUrtiyoM kI cauMkIyoM para uTTaMkita zilAlekhoM I. sana. pUrva 150 varSa ke prApta hote haiM, isase yaha bhalibhAMti vidita hotA hai ki mathurA meM jainadharma kA prabhAva Aja se 2200 varSa pUrva meM bhI vyApta thA. yadyapi usa vakta bauddha va zaiva dharma kA prabhAva bhI mathurA meM thA. zrI vipAkasUtra ke anusAra mathurA meM yakSa sudarzana kA bhI vikhyAta sthAna thA, yAnI usa vakta jaina zramaNoM ko yakSa pUjakoM kA sAmanA karanA paDatA thA. A. zrI vimalasUrijI ma. ke anusAra mathurA ke prAyaH sabhI jainiyoM ke gharoM meM tIrthaMkaroM kI pratimAe~ sthApita thI. mathurA meM 2200 varSa pUrva munisuvratasvAmI kA maMdira (caityAlaya) thA. aMgreja vidvAna vulhara ke anusAra mathurA se prApta sabase prAcIna zilAlekha I. sa. pU. dUsarI zatAbdI kA hai, jisameM likhA hai ki- " zrAvaka uttaradAsakajo vacikA putra hai, usane zramaNa mahArakSita ke sadupadeza se jina maMdira kA prAsAda toraNa nirmANa kiyA hai." Arya mahArakSita nAma ke jaina zramaNa I.sa.pU. dUsavI zatAbdI ke mathurA meM jaina dharma ke saphala pracAraka the ! vulhara ke anusAra mathurA meM dUsarA eka prAcIna zIlAlekha se yaha jJAta hotA hai ki I. sa. pUrva 150 varSa meM kauzika gotrIya gotrIputra aura usakI - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAvalI patnI sumitrA ne bhagavAna zrI mahAvIra svAmI ke AyAga paTToM kA nirmANa karavAyA thA. yaha lekha prAkRta bhASA meM haiM. aMgreja vidvAna kaniMdhama ne batAyA ki- mathurA meM Aja taka karIba 100 jitane prAcIna zilAlekha va 1500 jitanI pASANa kI jina mUrtiyAM barAmada huI hai, jinakA racanA kAla I.sa.pU. tIsarI zatAbdI se lekara 11vIM zatAbdI taka kA hai, yAnI sabhI racanAe~ karIba 1400 varSa meM banAyI gayI hai / mathurA se prApta ina prAcIna racanAoM meM bhavya jina maMdiroM ke toraNoM, jina mUrtiyAM, vedikA, stambhoM, kamala meM sarjita jina mUrti, utkirNa AyAga paTToM, sarvatobhadra pratimAoM ityAdi mukhya hai. __noMdhapAtra bAbata yaha hai ki- kucha zilAlekhoM se yaha jJAta hotA hai ki - jina maMdira va mUrti nirmANa ke dhana kA vyaya anya udAra dila zrAvakoM ke sAtha jaina zramaNoM ke sadupadeza se prabhAvita hokara gaNikAoM ne bhI inake nirmANa meM apanA dhana dekara sahayoga diyA thA. evaM apanA anaitika jIvana vyavahAra choDakara svayaM ko bAraha vratoM meM joDA thA aura jina pUjA meM apanA vizvAsa pragaTa kiyA thA. itihAsavid bhagavAnalAla indrajI ke anusAra jaina dharma meM samarpita ina gaNikAoM ke nAma - naMdA, vAsA, daMDA, logazobhikA ityAdi hai. I.sana. 82 arthAt zaka saMvat 4 ke eka zilAlekha meM samrATa kaniSka va sAtha meM jaina zramaNa puSyamitra kA ullekha hai. isa zilAlekha meM gaNa, kula va zAkhAoM kI bhI carcA hai. arthAt gaNa-kula-zAkhA kI jaina dharma meM ullekha paraMparA samrATa caMdragupta maurya ke samakAlIna 14 pUrvadhara AcArya zrI bhadrabAhusvAmI se (I.san.pU. tIsarI zatAbdI se) prArambha huI hai, kyoMki bhagavAna mahAvIra deva ke bAda 10 varSa bAda zrI bhadrabAhusvAmI ma. kA svargavAsa huA thA. rAjA kaniSka, usakA uttarAdhikArI vasiSka, usakA putra huviSka ke kAla ke zilAlekhoM se aneka gaNa, kula aura zAkhAoM ke ullekha ke sAtha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI zrI kalpasUtra va naMdIsUtra kathita sthavIrAvalI (therAvalI) ke nAmoM mile jule milate hai. arthAt ina zilAlekhoM ke nAmoM se ye donoM naMdIsUtra va kalpasUtra zAstra kI paTTAvalI sthavIrAvalI bhI prAmANita hotI hai. yAnI zAstra aura itihAsa donoM paraspara satya siddha hote haiM. 1 aMgreja vidvAna vulhara ke anusAra kaMkAlI TIle se prApta stUpoM meM 'voDavAstUpa' ati mahattva kA hai. pUre bhArata varSa kA yaha sabase prAcIna stUpa hai. isa stUpa ke zilAlekha meM naMdyAvarta utkIrNa kiyA gayA hai, jo ki 18 veM tIrthaMkara aranAtha bhagavAna se saMbaMdhita hai, jisakA jIrNoddhAra koliyagaNa aura vairIzAkhA ke zramaNa Arya vRddhahasti ke upadeza se jaina zrAvikA dInA ne karavAyA thA. yaha 2 hajAra varSa purAnA hai. 57 voDavA stUpa ke viSaya meM "vividha jaina tIrtha kalpa zAstra" meM AcArya zrI jinaprabhasUrijI ma. ne likhA hai ki- mathurA meM supArzvanAtha bhagavAna kA suvarNamaya stUpa bhagavAna zrI supArzvanAtha ke zAsana meM unakI upAsikA kuberA nAmaka dAsI ne nirmANa karavAyA thA. jo jIrNa jarjarita hone para pArzvanAtha bhagavAna ke samaya meM dubArA punaruddhAra kiyA gayA thA. yaha voDavA stUpa devanirmita stUpa ke nAma se suprasiddha thA. devadevIyoM ke eka prAcIna stotra meM bhI isakA ullekha - "mathurAyAM supArzvazrI supArzvastUpa sevikA" isa prakAra kiyA gayA hai. AcArya zrI bhaTTisUrijI ma. ne phira se I.san. 8vIM zatAbdI meM isa stUpa kA punaruddhAra karavAyA thA. isa deva nirmita stUpa kA ullekha zrI bRhatkalpabhASya tathA vyavahArakalpabhASya meM mahattara zrI saMghadAsagaNi ne (8vI sadI) kiyA hai. mahAna jainAcArya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa ( 6vIM sadI) ne usa stUpa meM rahakara mahAnizItha sUtra kI eka jIrNa-zIrNa prata ko phirase likhakara viniSTa hone se bacAyA thA. vIra nirvANa saMvat 827 (I.sa. kI cauthI sadI) meM mahAna jainAcArya skaMdila kI adhyakSatA meM jaina zramaNoM kI vAcanA huI thI mathurA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI meM yaha aitihAsika ghaTanA ghaTI thI jise mAthurIvAcanA ke nAma se pahicAnA jAtA hai. isa prakAra mathurA nagarI jaina dharma ke prAcIna itihAsa ko gauravanvita kara rahI hai. 58 ina sabhI aitihAsika mUrti evaM abhilekhoM se jainadharma meM jina maMdira, jinamUrti va mUrtipUjA caityavAsIyoM se bhI pUrva meM thI aisA tathya sAmane AtA hai. evaM mUrtipUjA kA virodha karane vAle "jaina dharma meM mUrtipUjA caityavAsiyoM se prAraMbha huI hai" aisA kahanevAloM ko satya samajhane kA bala milegA. kyoMki jaina tIrthaMkaroM kI mUrtiyoM kI caukiyoM para uTTaMkita zilAlekhoM koliya, vAraNa, uddehakiya Adi gaNoM ke, tathA petivAtrikA, puSyamitra, kaniSiyAsika, ayyAbhiSTa aura gavedhuya kuloM ke evaM bahmadAsika, vechAlIya, thAnIya, anepavAhAla zAkhAoM ke nAma milate haiM, jisakI puSTi zrI naMdIsUtra va kalpasUtra kI paTTAvalIyAM karatI hai. hAtha kaMgana ko Aine kI jarurata nahIM hotI. AzA hai satyAnveSI mumukSu mUrtipUjA ke satya kA svIkAra karegA. saMdarbha graMthoM kI sUcI - 1. hIsTrI oNpha jaina monecIjham - esa. vI. deva 2. jaina stUpa enDa adhara enTIkviTIjha oNpha mathurA - vinsenTa e. smitha 3. e lejanDa oNpha jaina stUpa oNpha mathurA je. vulhara 4. monyumenTala enTIkviTIjha enDa inskrIpzansa ina da northa vesTa provInsa aiMdha - e. phyurara. (saMpUrNa) (Iti paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNI) - *** mahAna upakAra ane prabhAva zrI mahAvIra prabhuno AdhAra : jaina paraMparAno ItihAsa bhAga-1 vItarAga sarvajJa bhagavAna mahAvIra svAmIe vaizAkha suda 11 nA mahasena vanamAM 11 gaNadharo banAvyA; ane tyAM ja sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA - e caturvidha saMghanI sthApanA karI ane tyArathI 30 varSa sudhI vihAra karI jagata upara mahAna upakAra karyo. - Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 59 te daramiyAna sinthasauvIrano rAjA udAyI, banArasano rAjA alakha, kaMpilapurano rAjA saMyati, dazArNapati dazArNabhadra, sugrIva nagarano rAjA balabhadra, kurarAjA RSiziva, mahArAjA vIrAMga, mahArAjA vIrajasa vagere rAjAo, vizAlAnI rAjakanyAo, aMgadezanI rAjakanyA caMdanabALA, mahArAjA zreNikanI ra3 rANIo, yugabAhunI rANI, mahArAjA zatAnIkanI paTTarANI, rAjakumArI jyanI, rAjagRhInA rAjakumAro meghakumAra vagere, sudarzananagarano rAjakumAra, polAsapurano rAjakumAra aImatto, AA dezano rAjakumAra Ardraka tathA subAhu vagere 10 rAjakumAroe jaina dIkSA svIkArI, teo bhagavAna mahAvIranA zramaNa saMghamAM dAkhala thayAM hatAM. magadharAja zreNika, magadhapati koNika, magadheza udAyI, vizAlApati mahArAjA ceTaka, gaNarAjA zaMkha, avatIrAja caMDapradyota, aMgapati dadhivAhana, sudarzananagarano rAjA yugabAhu, polAsapurano rAjA vijayasena, kuMDagrAmapati gaNarAjA naMdivardhana, vatsarAja zatAnIka, AmalakappAno zAsaka seta, kaikaya (zvetAMbikA)no rAjA pradezI, pAvApurI-zAsaka gaNarAjA hastipAla, kururAjA aditazatru, RSabhapurapati dhanabAhu, vIrapurano rAjA kRSNamitra, vijayapurapati vAsavadatta, saugandhikApati akSatihata, kanakapurapati priyacaMdra, mahApuranareza bala, sughoSanagarapati arjuna, capeza datta ane kozalarAja mitranaMdi vagere vagere saparivAra bhagavAna mahAvIranA ananya upAsako hatA. upakezagaccha paTTAvalI : (pArzvanAtha saMtAnIya) zrIkezI gaNadhara bhagavAna zrI mahAvIra svAmInI AjJAmAM AvI gayA. temaNe upakezagacchanI sthApanA karI hatI, temanI A paTTAvalI-ziSya paraMparA nIce pramANe che. 1. zrIsubhadatta gaNadhara - trevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAtha bhagavAnanA 10 gaNadharomAMnA mukhya gaNadhara, jeo potAnI pATe A. haridattane sthApIne mokSe padhAryA. 2. A. haridattasUri 3. A. samudrasUri Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vaizAlInA gaNanAyaka mahArAjA ceTaka tathA rAjA siddhArtha ItyAdi aneka mahArAjA jaina hatA. zuddhodana rAjAnA putra zAkyasiMha prathame A ja nirguntha samUhanA pihitAzrava muni pAse jaina dIkSA lIdhI hatI ane pachI tapasyAthI kaMTALI potAno navo bauddhamata calAvyo hato. 4. A. zrIkezI gaNadhara - ujjainanA rAjA jayasena ane rANI anaMgasuMdarInA putra kezIkumAra zrIvidezI muninuM vyAkhyAna sAMbhaLI jainadharma pAmyA ane temaNe temanA ja mukhethI potAno pUrva vRttAMta sAMbhaLI jAtismaraNa jJAna pAmI potAnAM mAtA-pitA ane bIjA 500 manuSyo sAthe jaina dIkSAno svIkAra karI jinavANInA parizIlanathI yogyatA meLavI gaNanAyakapada prApta karyuM. A AcArya tAtvika vyAkhyAtA, vAstavika pakSanA ane satyagaSaka hatA. mati, zrata ane avadhi ema traNa jJAnavALA hatA. zvetAMbikAno rAjA pradezI moTo nAstika hato. te citra maMtrInI preraNAthI A AcArya pAse Avyo ane aneka prazno karyA pachI A AcAryanA uttarathI niHzaMka banI parama jainadharmI rAjA banyo. gaNadhara zrIkezIsvAmI zrAvastI nagarInA taMdUkavanamAM hatA tyAre bhagavAna mahAvIrasvAmInA prathama gaNadhara IndrabhUti gautamasvAmI tyAM AvyA ane bhagavAna pArzvanAtha tathA bhagavAna mahAvIrasvAmInA zAsanamAM vibhinna dekhAtA (1) mahAvrata, (2) vastraSa, (3) ekano jaya, (4) snehapAzamukti, (5) tuSNAlatAoda, (6) kaSAyAgnizamana, (7) manovegadamana, (8) sanmArga, (9) dvIpa, (10) dehano sAco nAvika, (11) sarvajJa prakAza, (12) nirvANasukha vagere viSayo para jAhera vArtAlApa karyo. pariNAme baMne tIrthakarono mArga eka ja che ema nirNaya thatAM gaNadhara zrIkezIsvAmI pAMca mahAvrata svIkArI bhagavAna mahAvIra svAmInA zAsanamAM dAkhala thayA ane teono zramaNasaMgha "pArthApatya' tarIke jAhera thayo. A zramaNa saMghanAM nirguntha, cAturyAmI, pArzvanAtha saMtAnIya, dvivaMdanika, kaMvalAgaccha vagere ghaNAM nAmAMtaro che tathA mAthuragaccha, kAraMTAgaccha, kukudazAkhA, bhinnamAlazAkhA, caMdrAvatIzAkhA, meDatAzAkhA, khaTTakUpazAkhA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (nagI pozALa), bikAnerIzAkhA, khajavAnAzAkhA, tapAkoraMTaka zAkhA, tapAra-zAkhA vagere aneka tenA peTA bhedo che. gaNadhara kezIsvAmI te bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA samakAlIna samartha AcArya hatA. 5. A. svayaMprabhasUri 6. A. ratnaprabhasUrijIe 500 vidyAdharo sAthe dIkSA lIdhelI. eka zeThe viSNumaMdira baMdhAvavAnuM zarU karyuM paNa divase caNe ane rAte tUTI paDe. teNe AcAryamahArAjanA kahevAthI bhagavAna mahAvIrasvAmInuM maMdira baMdhAvavAnuM zarU karyuM, je nirvine saMpUrNa thayuM. kudaratano khela evo banyo ke tenI gAya lUNadrahInI pahADI para haMmezAM dUdha jharI AvatI hatI, e vAtanI gurumahArAjane khabara paDI tyAre temanA kathana pramANe te jamInamAMthI bhagavAna mahAvIrasvAmInI pratimA maLI AvI ane tenI pratiSThA mATe vIra saM.70 mahA suda 5 ne guruvAranA brAhma samaye pratiSThA lagna niradhAryuM. koraTAnA zrIsaMghe paNa te ja lagnamAM koraTAmAM bhagavAna mahAvIra svAmInI pratiSThA karavAno niradhAra karyo. AthI AcArya mahArAje baMne sthAne eka ja lagnamAM bhagavAna mahAvIrasvAmInI pratiSThA karI ane A camatkArika ghaTanAthI jainadharmanI moTI prabhAvanA karI. tyAra pachI AcArya mahArAje koraTAmAM jaI muni kanakaprabhane AcAryapadavI ApI, tenAthI koraTA (koTaka) gaccha cAlyo. A. ratnaprabhasUrie vIra saM.77 mahA suda pane divase osiyAmAM tyAMnA rAjAe banAvelA maMdiramAM bhagavAna pArzvanAthanI pratiSThA karI ane tenI devakulikAmAM saccikAdevInI paNa pratiSThA karI. paradezI humalAo vakhate bhagavAna pArzvanAthanI pratimA bIje laI javAmAM AvI hatI eTale tene sthAne pAchaLathI saccikAne besADavAmAM AvI che. ekaMdare AcArya mahArAje 1,80,000 jaino banAvyA. ane teo vIra saM.84mAM svargavAsa pAmyA. 7. A. yakSadevasUri saMbhavataH temanA upadezathI baMgAlamAM jaino thayA hatA je Aje "sarAka tarIke prasiddha che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 8. A. kkasUri. 9. A. devaguptasUri. 10. A. siddhasUri. 11. A. ratnaprabhasUri (bIjA) - A AcArye vIra saM.220mAM ghaNA osavAlone jaino banAvyA, evo vahIomAM ullekha maLe che. sthavirAvalI 12. A. yakSadevasUri (bIjA) 13. A. kakkasUri (bIjA) - osiyAnA zeTha lUNadrahInI jamInamAMthI je devAdhiSThita pratimA laI AvyA hatA te pratimAne batAvela muddata pahelAM jamInamAMthI kADhatAM chAtI upara be lIMbu jevI gAMTho rahI gaI hatI. vIra saM.373mAM osiyAnA yuvakoe te baMne gAMThone khodAvavA mATe salATo pAse TAMkaNuM marAvatAM temAMthI ekadama lohInI dhAra vahevA lAgI. A. kakkasUrie saMghanI vinaMtI thatAM maMDovarathI ahIM padhArI mULa pratiSThAno bhaMga thayo jANI AzAtanA dUra karAvI. gaNadhara zrIsudharmAsvAmI covIzamAM aMtima tIrthaMkara zrImahAvIrasvAmInI pATe pAMcamA gaNadhara zrIsudharmAsvAmI birAjyA. bhagavAna zrImahAvIrasvAmIne 11 gaNadharo hatA. te paikInA 9 gaNadharo to bhagavAna zrImahAvIrasvAmInI vidyamAnatAmAM ja nirvANa pAmyA hatA, ane be gaNadharo vidyamAna rahyA hatA. te paikInA eka prathama gaNadhara zrIIndrabhUti gautamasvAmIne to bhagavAna mahAvIrasvAmInA nirvANa pachI alpa samayamAM ja kevaLajJAna prApta thayuM eTale bhagavAna mahAvIrasvAmI pachI saMghanAyaka thavA yogya zrIsudharmAsvAmI eka ja gaNadhara vidyamAna rahyA, eTale saMghavyavasthAno badho bhAra zrIsudharmAsvAmI upara Avyo. temaja bIjA gaNadharonA ziSyo paNa zrIsudharmAsvAmInI AjJAmAM rahyA. A kAraNe Ajano samasta zramaNasamUha zrIsudharmAsvAmIno anuyAyI gaNAya che. teo nigraMthagacchanA Adi sthApaka thayA. nigraMthagaccha AjanA samasta zramaNa saMghano mULa gaccha che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI jinAgama bhagavAna zrI mahAvIra svAmI je je upadeza ApatA hatA tene tenA 11 gaNadhara ziSyoe ardhamAgadhI bhASAmAM AgamarUpe taiyAra karela gaNadhara zrIsudharmAsvAmIe racelA dvAdazAMgImAMnA 12 aMgo :1. AcArAMga 2. sUtrakRtAMga 3. sthAnAMgasUtra 4. samavAyAMgasUtra 5. vyAkhyAprajJapti 6. jJAtAdharmakathA 7. upAsakadazA 8. aMtakRtadazA 9, anuttaraupapAtikadazA 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkasUtra 12. daSTivAda gaNadhara sudharmAsvAmIe dvAdazAMgImAM A aMgonI racanA karI hatI, Aje te ja aMgo vidyamAna che. duSamakALanI asarathI temAMno koI koI bhAga viccheda pAmI gayo che, chatAMya je zeSa che tenA AdhAre ja vartamAna jainazAsana pravarte che. A jinAgamo e ja jainadharmanuM maulika ane pradhAna sAhitya che. Agama, sUtra, AjJA, dhAraNA, ane chatAcAra e pAMce vyavahAro A Agamane anusaratA hoya to ja prAmANika manAya che. parama jainadharmI rAjAo ane mahAmaMtrI vagere bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA samayamAM aneka jainadharmI rAjAo vagere thayA che. e samaye bhAratavarSamAM magadhadezanuM sthAna zreSTha ane mukhya hatuM. bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA parama upAsaka zreNika ane koNika tenA rAjA hatA ane abhayakumAra mahAmaMtrI hatA. mahAmaMtrI abhayakumAra - bhAratIya ItihAsamAM magadhane mahArAjyanuM gauravavaMtu sthAna apAvavAnuM mAna abhayakumArane ja ghaTe che. abhayakumArane pAnurArinA yuddhi hatI. Aje paNa dareka jaina gRhastha divALInA divase copaDApUjanamAM "abhayakumAranI buddhi ho" ema lakhIne emane bhakti ane premathI navAje che. (A khUbaja aucityapUrNa che ane cAlu rahevuM joIe ja - saMpAdaka) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI // 1130 // // 1138 // // 1139 // jaina tIrtho titthagaraguNA paDimAsu, natthi nissaMsayaM vijANato / titthayaratte namaMto, so pAvei NijjaraM viulaM kAmaM ubhayAbhAvAo, tahavi phalaM atthi maNavisuddhie / tii-puNa maNavisuddhii, kAraNaM hoMti paDimAo daMsaNaM-nANa-carittesu, niuttaM jiNavarehiM savvehiM tisu atthesu niuttaM, tamhA taM bhAvao titthaM (Avazyakaniyukti) soUNa taM bhagavao, gacchai tahi goyamo pahia kittI / Aruhai taM nagavaraM, paDimAo vaMdai jiNANaM // 291 // (uttarAdhyayanasUtra a.10 niyukti) titthagarANa bhagavao, pavayaNapAvayaNi aisaIDDiNaM / abhigamaNa NamaNa-darisaNa-kittaNa saMpUaNA-thUaNA // 330 // jammAbhisea-NikkhamaNa caraNa-nANuppayA ya nivvANe / devaloabhavaNa-maMdira-naMdIsara-bhomanagaresu // 331 // aTThAvayamujite gayaggapayae a dhammacakke a pAsarahAvattanagaM, camaruppAyaM ca vaMdAmi // 332 // uNa mAhappaM isinAma-kittaNaM suranariMdapUyA ya porANaceiyANi ya, ia esA daMsaNe hoi // 334 // (AcArAMga skaM.-2-cU.3 bhAvanAdhyayananiyukti darzanabhAvanA adhikAra) cakke thUbhe paDimA, jammaNa-NikkhamaNa-nANa-nivvANe / saMkhaDi vihAra AhAra, uvahi taha daMsaNaTThAe // 119 // (oghaniyukti patra 60) (na satya 41, mAM 10) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 65 bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA nirvANa pahelAMnA jaina tIrtho nIce pramANe che: tIrthakaronI janmakalyANaka bhUmio - 1 vinItA, 2 ayodhyA, 3 zrAvastI, 4 ayodhyA, 5 ayodhyA, 6 kauzAMbI, 7 bhadainI, 8 caMdrapurI, 9 kAkaMdI, 10 bhakilapura, 11 siMhapurI, 12 caMpApurI, 13 kaMpilAjI, 14 ayodhyA, 15 ratnapurI, 16 hastinApura, 17 hastinApura, 18 hastinApura, 19 mithilA, 20 rAjagRhI, 21 mithilA, 22 zauripura, 23 banArasa, 24 kSatriyakuMDa. e uparAMta covIsa tIrthaMkaronAM cAra cAra kalyANakanI bhUmio che. dvArikA ane giranAra e bhagavAna zrI neminAthanI dIkSA kalyANaka tathA kevalajJAna kalyANakanI bhUmio che. kSatriyakuMDa, sajuvAlukA ane pAvApurI e bhagavAna zrImahAvIra svAmInI kalyANaka bhUmio che. aSTApada - bhagavAna zrIRSabhadevanI A nirvANa kalyANaka bhUmi che. bharata cakravartIe tyAM caturmukha siMhaniSadyA maMdira banAvI temAM bhagavAna zrISabhadevanA mukhAraviMdathI sAMbhaLela varNana pramANe vartamAna covIse tIrthakaronI, temanA dehamAna ane raMga pramANe 24 pratimAo banAvI pratiSThA karI hatI. bharata mahArAjAe potAnI mudrikAnA ratnamAMthI bhagavAna zrI RSabhadevanI eka nAnI pratimA banAvI A siMhaniSadyAnI bahAra besADI hatI, je pratimA Aje kulpAkajImAM mANekasvAmI tarIke birAjamAna che. (A. zru. 2, ni. 332, utta. a. 10, 291) sulatAnagaMjathI 70 mAIla dUra prAcIna sthAna vaijanAtha che. tyAM paNa prAcIna jainatIrtha hatuM. zaMkarAcAryanA samayathI te zaivatIrtha banyuM che. takSazilA - bhagavAna zrI RSabhadeva chadmasthAvasthAmAM takSazilAmAM padhAryA hatAane bIje divase savAre ja tyAMthI vihAra karI gayA hatA. bhagavAnano bIjo putra atibaliSTha bAhubali tyAMno rAjA hato. te bIje divase savAre bhagavAnane vaMdana karavA Avyo, paraMtu prabhune tyAM joyA nahIM eTale bahu ja du:khI thayo. AthI teNe je sthAne bhagavAne UbhA rahI dhyAna Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI dharyuM hatuM ane jyAM bhagavAnanAM caraNonI AkRti paDI hatI tyAM dharmacakranI sthApanA karI. A rIte tyAM dharmacakra tIrthanI sthApanA thaI hatI. samrATa saMpratie ahIM potAnA pitAne dharmArAdhanA karavA mATe jinavihAra banAvyo, je sthAna Aje takSazilAnA khaMDeromAM kuNAla sUpa tarIke vidhamAna che. Aje pAkistAnamAM rAvalapIMDInI uttare lagabhaga 22 mAIla para takSazilAnA dhvasAvazeSo e vizALa bhUmimAM patharAyelA vidyamAna che. rathAvartagiri - A sthAna dakSiNamAM hatuM, jenI noMdha 'AcArAMga niryukti' mAM maLe che. Arya vajasvAmIe tyAM jaI anazana karyuM hatuM. (AcArAMga niyukti, gAthA 332, ogha-ni. gA. 119.) zatruMjaya tIrtha - bhagavAna zrIRSabhadevajI navvANuM pUrva vAra ahIM padhAryA. gaNadhara puMDarIkasvAmI, drAviDa, vArikhillajI vagere karoDo munio ahIMthI mukti pAmyA. zrIrAmacaMdrajI, pAMDavo ane zailakumAra vageree paNa ahIM tapa karI mokSa meLavyo. bhagavAna zrI ajitanAtha tathA bhagavAna zrIzAntinAtha ahIM comAsu rahyA ane bIjA paNa aneka jIvoe ahIM potAnuM AtmakalyANa karyuM. A rIte A zatruMjayagiri prAcIna kALathI (prAyaH zAzvatI) mahAna tIrthabhUmi rahI che. giranAratIrtha, tAladhvajagiri, zihora pAsenI marudevA TUMka, giranAra pAsenI caMdragiri guphA vagere paNa zatruMjayanI TUMko gaNAya che. giranAra-bhagavAna zrI neminAthanI kevalajJAnabhUmi ane nirvANabhUmi, je zatruMjayanI TUMka tarIke paNa prAcIna tIrtha che. giranAra (jUnAgaDha) pAsenuM koDInAra paNa aMbikAdevInI bhUmI hoIne tIrtharUpa che. prabhAsapATaNa tIrtha - bhagavAna neminAthajI mokSe gayA te sAMbhaLIne pAMca pAMDavoe paNa zatruMjayagiri upara anazana svIkAryuM ane kevaLI thaI mokSa prApta karyuM. te pAMDavonA vaMzamAM pAMDuSeNa rAjA thayo. tene mati ane sumati nAmanA be putro hatA. teo vahANamAM besI jaLamArge saurASTramAM giranAra tIrthanI yAtrA mATe AvatA hatA, tyAre akasmAta samudramAM tophAna UThyuM. bIjAo to skaMda, dra vagerene vinavavA lAgyA; paraMtu A baMne Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI kumAroe to dhIraja rAkhI saMsAranI vicitratA bhAvatAM bhAvatAM potAnA AtmAne saMyamabhAvamAM sthira karyo. thoDIeka kSaNamAM vahANa tUTyuM. A baMne kumAra zuddha saMyamabhAvamAM hatA te kevalajJAna pAmI mokSe gayA. samudra te baMnenAM zarIrane uchALI samudrakAMThe mUkyAM. devoe tyAM nirvANa utsavano prakAza karyo ane tyAM prabhAsatIrtha sthApyuM. (A. ni. gAthA 1301nI TIkA) hastinApura - A tIrtha bhagavAna zrIzAntinAtha, bhagavAna zrIkuMthunAtha ane bhagavAna zrIaranAthanA cAra cAra kalyANakanI bhUmi to che ja uparAMta bhagavAna RSabhadevanuM varSItapanuM pAraNuM rAjakumAra zreyAMsanA hAthe ahIM ja thayuM hatuM. A rIte paNa e tIrtha prAcIna manAya che. caMpApurI - bhagavAna zrIvAsupUjyasvAmInAM pAMce kalyANako ahIM thayAM che. sametazikharagiri - ahIM vIsa tIrthakaronI nirvANa bhUmi che. pahelAM ahIM maMdiro ane jinapratimAo hatI; paNa zaMkarAcAryanA atyAcAra ane musalamAnonI dharmAdhatAnA bhoge te maMdiro nAza pAmyAM hatAM ane stUpanA nizAna mAtra rahyAM hatAM. jagatazeTha mahetAbarAye svapna anusAre tyAM mahinAonI sthiratA karI vIse stUpone vyavasthita karI, jIrNoddhAra karavA mATe kyA kyA tIrthakaronA stUpa che teno nirNaya karI, caraNapAdukAo sthApita karI. temaNe 24 tIrthakaro, 4 viharamAna, 2 gaNadharo ane 1 jaLamaMdira ema 31 maMdiro karAvyAM, je Aje paNa yAtrIonI haiyAbhUmine Addha banAvI pallavita karI rahyAM che. mathurA tIrtha - A tIrtha prAcIna che, jenuM varNana niryuktimAM paNa maLe che. ('o niyukti' gAthA 115.) tyAra pachI aMtima kevalI zrIjaMbusvAmI, temanAM mAtApitA, strIo, sAsu, sasarA, ane prabhava Adi 500 coro (zramaNo) vagerenuM smaraNa karAvatA para7 stUpo ahIM banyA eTale A sthAna puna:jAhojalAlImAM AvyuM. ahIM Arya zrIskaMdilAcArye AgamanI vAcanA karI 84 Agamone Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vyavasthita karyAM hatAM. A kAraNe corAsInA maMdira tarIke paNa A sthAna prasiddha che. 6. bhagavAna zrIsupArzvanAthanA stUpa vagereno A. bappabhaTTisUrinA upadezathI jIrNoddhAra thayo hato. pachI saMvata 1412mAM paNa teno jIrNoddhAra thayo hato. te samayano eka stUpalekha Aje paNa maLe che. jagadguru AcArya zrIvijayahIrasUri mathurAnI yAtrAe padhAryA tyAre ahIM pa27 stUpo vidyamAna hatA. ('hIrasaubhAgyakAvya', sarga 14, zloka 250.) tenA ja saMtAnIya mahopAdhyAya zrIvivekaharSagaNie saM. 1667mAM ahIM jaMbusvAmInAM caraNonI pratiSThA karI hatI. kaMkAlI TIlo A sthAnono bAdazAha auraMgajhebe vaiSNavAcAryanA jhagaDAmAM mathurA toDayuM tyAre nAza thayo ane moTo TIlo banI gayo che, jenuM nAma 'kaMkAlI TIlo' che. pAchaLathI sarakAre tene khodAvI tenA avazeSo lakhanaunA kezara bAganA pradarzana (myujhiyama) mAM goThavI rAkhyAM che, temAM I.sa.pUrve bIjI sadInI kaniSka haviSmakAlIna khaMDita ane akhaMDita aneka bhavya jaina zvetAMbara pratimAo, saM. 1063nI sAbharaNa mUrti, caumukho, garbhApahAranuM dazya, kezavALI pratimA, laMgoTavALI pratimAo, AyAgapaTTo, pAdukAo, sAdhvI, devI, AmalakIkrIDA, uttama vAjiMtro ane vikramanI 11mI sadInI digaMbara pratimAo vagere vagere mojUda che. vinAza pachI zrIsaMghe 84(corAsI)nuM maMdira banAvI temAM maho. zrIvivekaharSagaNi pratiSThita zrIjaMbusvAmInI caraNapAdukAne birAjamAna karelI che, jeno lekha paNa spaSTa vaMcAya che. A bhUmi aitihAsika che. zrIkRSNa vAsudevano janma, A. maMgasUrinu maMdira, hUMDika yakSanuM maMdira, A. bappaTTisUri pratiSThita bhagavAna zrImahAvIrasvAmInuM maMdira, vizvabhUti muninuM balaniyANuM, daMDa munine kevaLajJAna, muni kAlvezI, rAjarSi zaMkha, nivRttino svayaMvara, aDhAra nAtarAM, bhagavAna mahAvIrasvAmIne upasarga, kaMbalasaMbala, sAdhvI puSpacUlAne Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 69 kevaLajJAna, zramaNaSI Indradattano pagaccheda, Indra nigodano prazna karyo, traNa puSyamitro, A. skaMdilAcAryanI AgamavAcanA, mahAnizItha sUtrano jIrNoddhAra vagere aneka aitihAsika ghaTanAo ahIM banI gaI che. ajArA - sUryavaMzI raghurAjAnA putra ajayapALe asAdhya roganI pIDAthI rAjya choDI zatruMjayanI yAtrA karI, dIvamAM AvI vasavATa karyo. e arasAmAM ratnasAra nAmanA vyApArIne samudramAMthI bhagavAna zrI pArzvanAthanI pratimA maLatAM teNe e pratimA lAvI ajayapALane ApI. ajayapALa paNa e pratimAnA nhavaNa jaLathI cha mahinAmAM nirogI thayo. eTale teNe tyAM ajayanagara vasAvyuM ane jinAlaya baMdhAvyuM. temAM te pratimAnI pratiSThA karI maMdiranA nirvAha mATe 12 gAma ApyAM. tyArathI ajArA pArzvanAtha tIrtha tarIke prasiddha thayuM che. ahichatrA - bhagavAna zrI pArzvanAtha chadmasthAvasthAmAM dhyAna karI UbhA hatA tyAre dharaNenTe tyAM AvI bhagavAnanI upara traNa divasa sudhI phaNAnuM chatra banAvI bhagavAnanI bhakti karI hatI. tyAM janatAe eka nagara vasAvyuM ane bhagavAnanI pAdukA ane mUrtinuM sthApana karyuM. jenuM nAma ahichatrA tIrtha paDayuM. A sthAna atyAre nAza pAmyuM che paNa teno TIlo mojUda che. tyAMno jUno killo adikoTa tarIke oLakhAya che. ahIMthI I.sa. pUrve ra00 thI I.sa. chaThThI sadI sudhInA sikkAo maLyA che. - Do. kaniMgahAmane ahIMthI puSpa sahita kaLazanI nizAnIvALo zrImahArana riguptacazabdavALo sikko maLyo hato. ('kaniMgahAma Arki. sarve opha InDiyA' vo. 1) A mahArAjA harigupta te guptavaMzI jaina rAjA hato. teNe dIkSA lIdhI hatI. eTale ke te samaye pAMcAlanA rAjAo jaina hatA ane ahIM jaina munio adhika saMkhyAmAM vicaratA hatA. Do. phahararane sane 189ranI zodhakhoLa pramANe ahIM adikoTamAMthI ane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI AsapAsanA Alamapura, kaTArI kSetra, pazcimI TIlo ane stUpa vagere pradezamAMthI kaniSkakAlIna tathA guNakAlIna jaina mUrtio maLI hatI, je paranA brAhmI lipinA lekho nIce mujaba vaMcAya che. mUrtinA parikaranI nIceno lekha - saM. 12 nA 4 mAsa 11 divase itizayapUrvama (etasya pUrvAyAM) koTigaNa (bAmbhADA siyAnte (bambha lijjiyAnte) kulAtte ana (!) uccA / nAgarIzAkhAto jenisya Arya pusilasaya. (0 A saM. 12 te vikrama saMvata athavA kaniSkasaMvata saMbhave che. tithi paNa mahA zudi 11 athavA jeTha vadi 11 saMbhave che.) caumukhajInA pabAsananI nIce - saM. 74. koTanI pUrvamAM stUpa pAsenA sthaMbha parano lekha : AcArya indranandi ziSya mahAhari pArzva matirAya koTAri // A stUpa bhagavAna zrI pArzvanAthanA samayano hovAnuM manAya che. A tIrthasthAna Aje barelI jillAnA rAmanagaranI dakSiNe cAra mAIlanA gherAvAmAM patharAyeluM najare paDe che. zaMkhezvara pArzvanAtha - saurASTranI uttare prativAsudeva jarAsaMgha ane vAsudeva zrIkRSNa mahArAjAnuM dhamasANa yuddha thayuM tyAre jarAsaMghe yAdavasainya upara jarA' pheMkI AkhA sainyane mUrNita banAvI mUkyuM. tenA nivAraNa mATe zrIkRSNa gRhasthAvasthAmAM rahela bhagavAna zrIneminAthanI sUcanA pramANe traNa upavAsa karI nAgarAja dharaNendrane prasanna karI tenI pAsethI gaI covIsImAM aSADhI zrAvake bharAvela bhagavAna zrI pArzvanAthanuM biMba laI tenuM nhavaNajaLa sainya para chAMTI sainyane jAgRta banAvyuM. jya prApta karyA pachI zrIkRSNa tyAM zaMkhezvara gAma vasAvI te pratimAjInI zaMkhezvara pArzvanAtha tarIke sthApanA karI. eTale A tIrtha prAcIna che. A tIrtha Aje paNa prAbhAvika manAya che. cArUpa - cArUpa pArzvanAtha, taMbhana pArzvanAtha ane pATaNanA neminAtha-e traNe pratimAo paNa prAcIna che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI kaMboI - A tIrtha paNa zaMkhezvarajInuM samakAlIna tIrtha che. tenA aneka jIrNoddhAra thayA che. - badarI pArzvanAtha - aSTApada tIrtha adazya thayA pachI A tIrtha hayAtImAM AvyuM hoya evI kalpanA thAya che. ahIM vizALa jinAlaya paNa hatuM, jemAM covIsa tIrthaMkaranI pratimAo hatI. zaMkarAcArya pachI A tIrtha nArAyaNa tIrtha banyuM che. eka mahaMtane ekavAra svapnamAM 24 jinapratimAonAM darzana thayAM ane te anusAra zodha karatAM tene eka parikaravAnI pratimA maLI AvI, je Aje badrInArAyaNanA maMdiramAM vidyamAna che, jenA asalI svarUpanA phoTAo maLe che. vaLI tenAM keTalAMka citromAM cAra hAtha paNa batAvavAmAM AvyA che, je kalpita che. lokone caturbhujanI bhramaNAmAM nAkhavA mATe e batAvavAmAM Ave che. temAM be hAtha to dhyAna mudrAvALA ja hoya che. maMdiranI racanA, zilpa ane daravAjo jainazailInAM che. gabhAro korI nAMkhI gUDhamaMDapane raMgamaMDapa banAvyo che. pratimA rA phUTa UMcI che. maMdiramAM ghaMTAkarNa mahAvIra kSetrapALa che. pUjArIo jaina bhojako hatA je bAla gaMdharva brAhmaNa tarIke prasiddha che. RSikezanA maMdira sAme vaDa nIce khaMDita jaina pratimAo che. kedAramAM paNa kedAra pArzvanAthanuM maMdira hatuM. hAla tyAM paNa vastra ane hAranA cihnavALI eka jinapratimA che. (jaina satya prakAza, kramAMka : 37) kumAragiri - kumAragiri ane kumArIgiri para kaliMgarAja sulocanarAya athavA zobhanarAye pAMca guphAo kotarAvI hatI ane jinAlaya banAvyuM hatuM. A baMne tIrtho "zatruMjayAvatAra" ane "ujjayaMtAvatAra' tarIke paNa prasiddha hatAM, je Aje bhuvanezvarathI pAMca mAIla pazcime udayagiri ane khaMDagiri tarIke prasiddha che. tenI upara 30 guphAo che. temAM 24 tIrthakaro ane 24 devIonI mUrtio che. jagannAthapurI - vizAlAno yuvarAja zobhanarAya koNika-ceTakanA yuddha pachI kaliMgamAM potAnA sasarAne tyAM AvI rahyo ane sasarAnI pachI te kaliMgano rAjA banyo. te parama jaina hato. teNe potAnI rAjadhAnI pAse Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI purImAM bhagavAna zrI pArzvanAthanuM tIrtha sthApyuM hatuM ane temAM bhagavAna pArzvanAthanI pratimA birAjamAna karI hatI. "purImAM chUtAchUta nahIM e lakSaNavALA sAdharmika vAtsalya A tIrthane jagaprasiddha banAvyuM hatuM ane loko paNa tene jagannAthajI tarIke oLakhatA hatA. Arya vajasvAmI bAra varSIya dukALImAM zrIsaMghane laIne ahIM AvyA hatA, tyArabAda zaMkarAcAryanA atyAcArathI jainadharma A pradezamAMthI uThI gayo, eTale e tIrtha zaivatIrtha banI gayuM che. chatAMya e tIrthanI pratimA Aje paNa tyAM te asalI svarUpamAM ja vidyamAna che. jo ke dara bAra bAra varSe tenI upara lAkaDAnuM khoLuM caDAvavAmAM Ave che ane khabhA upara be hAtha joDI devAmAM Ave che; kintu tenA nIcenA be hAtho to dhyAnastha mudrAmAM ja rAkhavAmAM Ave che. amadAvAda vageremAM jagannAthajIno varaghoDo nIkaLe che temAM jagannAthajInI traNa mUrtionI AkRti evI saMdigdha banAvavAmAM Ave che ke "A jina pratimAo che" ema rakhene koI jANI jAya. jagannAthajI e prAcIna jainatIrtha che. Aje jaino ane sonIne temAM praveza karavAnI manAI che. ('oghaniryukti gAthA 119, "jaina satya prakAza' kramAMka 7) bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI ane gaNadhara zrIsudharmAsvAmInA samayanA tIrtho nIce pramANe che : kSatriyakuMDa - kuMDagrAmanA kSatriyakuMDa ane brAhmaNakuMDa ema be vibhAga hatA. kSatriyakuMDa pahADanI upara hatuM ane tenI pazcime brAhmaNakuMDa pahADanI nIce hatuM. A pahADa paranuM kSatriyakuMDa te bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA traNa kalyANakanI bhUmi che. A sthAna atyAre nAza pAmyuM che ane tyAMthI pazcime doDheka koza dUra tIrthamaMdira banAvavAmAM AvyuM che. jo ke keTalAka aMgreja vidvAno vizAlAnA eka parAne kSatriyakuMDa tarIke mAnavAne lalacAya che; paraMtu te teonI mAtra kalpanA ja che kema ke kSatriyakuMDa e vizAlAnuM nahIM kintu kuMDagrAmanuM eka paruM che, e vastu tenA varNana graMthothI nirvivAda siddha che. ahIMthI pAvApurI lagabhaga rA yojana dUra che tethI ja bhagavAnanA nirvANanI khabara ahIM jaladI pahoMcI gaI hatI. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 73 - RRjuvAlukA tIrtha - sametazikhara upara 20 tIrthaMkaro saparivAra mokSe gayA. AvA pavitra girinI taLeTI madhuvanathI lagabhaga 3 koza pUrvamAM RjuvAlukA nadI che. tenA kinAre manohara vRkSaghaTAo che. zAli nAmanA vRkSo paNa ghaNAM che. parama zAntinuM vAtAvaraNa jAmeluM rahe che. kudaratI rIte ja dhyAnathI siddhi thAya evA ramya saMyogo che. tyAM bhagavAna zrImahAvIrasvAmIne vaizAkha suda 10nA cothA pahore kevaLajJAna thayuM hatuM. bhagavAne tyAM pahelI dezanA ApI te niSphaLa gaI hatI. pachI tyAMthI 12 yojanano vihAra karI uttaramAM rahela pAvApurI (madhyama-apApA) mAM jaI vaizAkha suda 11nA divase dezanA ApI ane tyAM ja caturvidha saMghanI sthApanA karI hatI. RjuvAlukA e bhagavAna zrImahAvIrasvAmanI kaivalyabhUmi che. A nadI brAkara gAma pAse thaIne vahe che mATe aMgrejoe AnuM bIjuM nAma brAkara nadI rAkhela che. rAjagRhI - bhagavAna zrImunisuvratasvAmInA cAra kalyANakanI bhUmi. bhagavAna zrImahAvIrasvAmI paNa ahIM anekavAra samosaryAM hatA. ahIM jinAlayo che. rAjagRhI pAse ja vipulagiri, ratnagiri, svarNagiri, udayagiri ane vaibhAragiri e pAMca pahADIo che, jenI upara bhagavAna zrImunisuvratasvAmI ane bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA aneka zramaNoe dhyAna-sAdhanA karI hatI. Aje e pAMce pahADo tIrtharUpa che. pAMce sthAnomAM derIo che. vipulAcalamA ardhamattA muni mokSe gayA hatA. vaibhAragiri para bhagavAna zrImahAvIrasvAmI samosaryA hatA. temanA 11 gaNadharo A pahADI para nirvANa pAmyA hatA. dhannA zAlibhadra vagere aneka munivaroe paNa AtmakalyANa karyuM. ahIM pAMca TUMko che, dareka TUMkamAM jinAlayo che. bIjI TUMka para derImAM dhannA zAlibhadranI pratimA che. pAMcamI TUMka para zrIgautamasvAmInuM maMdira che, jemAM gaNadharonI pAdukAo che. e rIte siddhakSetra gaNAya che. nAlaMdApADo ane guNayAjI paNa bhagavAna zrImahAvIrasvAmInI upadeza bhUmio che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 sthavirAvalI gajapadatIrtha - A dazArNa dezanuM tIrtha che. temAM dazArNapura nagara hatuM, jenuM bIjuM nAma elakaccha (elagaccha, ekAkSapura) hatuM. tenI pAse dazArNaphUDa parvata che. bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM samosaryA tyAre Indra vaMdanautsava vikuoM, jene joI rAjA dazArNabhadra nirabhimAna bhAva dharI jinadIkSA lIdhI. dazArNakUTa upara airAvata hAthInA pagalAM paDyAM hatAM tethI te kUTanuM bIjuM nAma 'gajAgrapada' thayuM. Arya mahAgirijI jeo Arya suhastisUrinA upAdhyAya hatA teo pATalIputramAM vasubhUti zeThanI bhaktimAM anaiSaNA doSa samaja vidizAmAM jIvitasvAmInI pratimAne vAMdI gajAgrapadamAM yAtrA mATe padhAryA, ane tyAM anazana karI svarge gayA ne deva thayA. (A. ni. gAthA 1293, hAri vRtti pR. 670) jIvitasvAmI - caMpAno kumAranaMdI sonI agnimAM baLI marI vinmAlI deva thayo. teNe chadmastha bhagavAna zrImahAvIrasvAmInI pratimA banAvI hatI. sidhu sovIra dezanA rAjA udAyInI pAse pahoMcatI karAvI hatI. rAjA tenI trikALa pUjA karato hato. eka divase mAlavarAja caMDapradyota te udAyI rAjAnI atizaya rUpALI suvarNagulikA nAmanI dAsIne tathA A pratimAne harIne ujjaina laI Avyo. jo ke udAyI rAjAe ahIM AvI caMDapradyotane harAvI pAMjarAmAM pUrI A pratimAne laI javA prayatna karyo kintu adhiSThAyaka deve laI javAnI manA karI. AthI udAyIe tene tyAM vidizAmAM ja rAkhI ane pachI vItabhayanagara cAlyo gayo. teNe caMDapradyotane sAdharmika badhu jANI mAlavAnuM rAjya pAchuM ApI vaccethI ja pAcho ravAnA karI dIdho hato. caMDapradyote vidizAmAM AvI tyAM brAjila zrAvakonA nAmathI zahera vasAvyuM ane tenI vyavasthA mATe bAra hajAra gAma ApyA tyArathI A tIrtha jIvitasvAmI tarIke prasiddhi pAmyuM. Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri ahIM yAtrA mATe anekavAra padhAryA hatA. A pratimAno varaghoDo ujjainamAM paNa pheravavAmAM Avato hato. AvAM kAraNothI A tIrtha prAcIna gaNAya che. ("oghaniryukti' gAthA 119) A sivAya nAMdiyA, nANA, diyANA, bAmaNavADa, muMDasthala ane bhinnamAlamAM bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI padhAryAno ane Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI _75 jIvitasvAmInI pratimA hovAno lokapravAda che. saMbhava che ke jainAcAryo zaMkarAcAryanA atyAcArathI pUrvadeza choDIne A tarapha AvyA tyAre teoe tyAM ati prAcIna jinapratimAone A sthAne lAvI besADI haze. lokapravAdamAM kaMIka sApekSa tathya haze, jeno aitihAsika ukela maLato nathI. diyANA, nAdiyAnI pratimAo ekadama prAcIna zilpano namUno rajU kare che ja. muMDasthalamAM vIrajanmathI 37mA varSe bhagavAna ahIM vicaryA hatA tyAre rAjA puNyapAle (nUnapAle) gaNadhara zrI kezIsvAmInI pAse bhagavAna zrI mahAvIra svAmInI pratimAnI) ahIM pratiSThA karAvI evo vi. saM. 14ra6no saMskRtamAM utArelo lekha maLI Ave che. aMcalagacchIya AcArya mahendrasUrijI paNa A ghaTanAne sAcI hovAnuM lakhe che. A sivAyanAM uparanAM bIjAM tIrthomAM vikramanI bAramI, teramI ane caudamI sadInA zilAlekho che. game te hoya paNa A bhUmi vizeSa prAcIna tIrthabhUmio che. prayAga - maharSi arNikAputranA nirvANasthAnathI prayAga tIrtharUpa thayuM. ahIM bhagavAna zrI RSabhadevane kevaLajJAna thayuM hatuM. munivara arNikA(annikA) putranI khoparI nadImAM taNAtI jyAM sthira thaI tyAM ja pATalanuM vRkSa ugavAthI pATalIputra nAme nagara vasyuM. pAvApurI - bhagavAna mahAvIrasvAmInI A nirvANabhUmi che. tyAM bhagavAnanA comAsAnA sthAne gAmamAM bhavya jinAlaya che. samosaraNanA sthAne sUpa che, agnisaMskAranA sthAne corAzI vIghAnuM pANIthI laherAtuM taLAva che ane tenI vacce jaLamaMdira che. jaLamaMdiranI pALa upara paNa samosaraNano stUpa ane jinamaMdira che. bhagavAnanA agnisaMskAranA sthAne loko rAkha vagere laI gayA eTale moTo khADo paDyo ane rAjA naMdivardhane tene sArI rIte khodAvI jaLamaMdira banAvI temAM bhagavAna zrImahAvIrasvAmI, gaNadhara zrIgautamasvAmI ane gaNadhara zrI sudharmAsvAmInI nAnI pAdukAo sthApita karI. Arya zrI jaMbUsvAmI - jaMbUkumAra zrI sudharmAsvAmI pAse 16 varSanI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI bharayuvAnImAM vIra saM. 1mAM dIkSA svIkAre che. jaMbUkumAranAM mAtAmitA A dIkSA utsavamAM navANuM kroDa sonAmahoro kharce che ane teo paNa putranA mArga-saMyamamArgamAM praveza kare che. ItihAsa kahe che ke, A kALamAM aMtima kevaLI ane aMtima nirvANapada prApta karanAra A ja mahApuruSa che. temanI pachI A bharatakhaMDamAM nathI koI jIva kevaLI banyo ke nathI koI mokSe gayo. jaMbusvAmInA nirvANa pachI nIcenI daza vastuo viccheda thayo che. maNa paramohi pulAe, AhAra khavaga uvasame kappe / saMjamatiga kevala sijjhaNA ya jaMbUmmi vucchiNNA // mana:paryavajJAna, paramAvadhijJAna, pulAkalabdhi, AhAraka zarIranI labdhi, kSapakazreNi, upazamazreNi, jinakalpa, traNa cAritra (parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAtacAritra), kevaLajJAna ane siddhipada Ama A daza vastuono viccheda thayo che. A samayamAM rAjarSi avantIvardhana, magadharAja udAyI ane naMda vagere rAjA thayA che, bhadrezvara vagere tIrtho sthapAyA che. kevaLajJAnI jaMbusvAmI vIra nirvANa savaMta 64 mAM mathurAmAM nirvANa pAmyA emanI pATe zrIprabhavasvAmI padhAryA. rAjarSi avaMtivardhana, magadharAja udAyI rAjA thayA. udAyI mahAna dharmAtmA, pratApI ane prabhAvI rAjA hato. jainadharmanA pracAra mATe eNe sAro evo phALo Apyo hato. naMdavaMza - magadhanI gAdIe Avela naMdavaMza paNa prasiddha rAjavaMza che. A naMdavaMzamAM eka pachI eka nava naMda rAjAo thayA che. vidvAno kahe che ke teo jainadharmI hatA. A naMdavaMzanA samayamAM prasiddha jaina maMtrIvaMza thayo che, jemAM kalpaka Adi maMtrIo thayA che. temAMno antima maMtrI zakaTAla ane teno putra siriyaka (zrIyaka) thayA che. naMdavaMza lagabhaga 95 varSa magadhanI gAdI para rahela che. chellA naMda rAjAne chatI maMtrIzvara cANakya maurya caMdraguptane pATalIputranI gAdIe besADyo ne naMdavaMzano nAza thayo. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 77 Arya jaMbUsvAmInA nirvANa pahelAM naMdavaMza sthapAyo ane bhadrabAhusvAmInA svargavAsa pahelAM ja naMdavaMzano nAza thayo. bhadrezvara tIrtha - Arya jaMbusvAmInA samayamAM bhadrezvara tIrtha banyuM che. 2. 3. devacaMdrIyazrIpArzvanAthanevaceto....(23) * vaMcAtA akSaronA AdhAre Ano artha ema karavAmAM Ave che ke, ''vaNika devacaMde banAvela zrIpArzvanAtha prabhunuM maMdira, je pahelAM 23 varSe bhagavAna mahAvIrasvAmI hatA.'' A. zrIvijayAnaMdasUri mahArAja A tIrtha mATe lakhe che ke, maMdiranI jUnI noMdhamAM ane kacchanI bhUgoLamAM paNa 'vIrAt 2rU varSe tuM caitya saMnAmiti' evuM lakhANa che. A uparathI nakkI che ke vIra nirvANa saMvata 23mAM devacaMdra nAmanA zrAvake bhadrezvaramAM bhagavAna zrIpArzvanAthanuM maMdira banAvyuM. temAMnI mUrtino vAsakSepa gaNadhara zrIsudharmAsvAmI ke temanA ziSyanA hAthe thayo haze. Avo ja eka prAcIna zilAlekha rA. ba. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAne baDalInA eka bAvAjIne tyAMthI maLyo che, temaNe ajamera myujhiyamamAM rakhAvyo che. e tIrthaMkara bhagavAnanI nIcenI gAdIno bhAga che. temAM kharoSTrI bhASAmAM''vIrAya maLavate.... catura. sitiya.....the sAttitiniraM niviTTu majJimire / '' e pramANe lakheluM che. eTale vIra bhagavAna pachI 84 varSe lakhAyelo A zilAlekha che. - vidizA ane sAMcInA stUpo - sAMcIno stUpa bhIlsA(vidizA)nI naiRtye 6 mAIla para jIrNazIrNa dazAmAM vidyamAna che. dazArNa dezamAM vidizA nagarI hatI, je pazcima dazArNa dezanI rAjadhAnI hatI. tenAM tathA tenA parAnAM vidizA, cetiyagiri ane bhaddalapura ema aneka nAmo maLe che. mAlavarAja caMDapradyote vidizAnI vAyavyamAM bhagavAna mahAvIrasvAmInuM derAsara banAvI temAM jIvitasvAmInI pratimA sthApI hatI ane bhAIlla vagere vyApArIone bolAvI moTuM paruM vasAvyuM hatuM, jenAM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI pAchaLathI vesavADI (vaizyapATI), vesanagara, bhAIjJa, bhaddalapura, bhAdrapada, ceiyagiri (caitanyanagara) ane bhIlsA ItyAdi nAmo maLe che. 78 samrATa azokanA samaye dazArNa dezanI rAjadhAnI cetiyagirimAM hatI. cauda pUrvadhArI A. bhadrabAhusvAmI bhaddalapura yAne bhAdrapadanI bahAra vaDa nIce samAdhI laI svarge gayA hatA. A.jasabhadranA ziSyo bhaddalapuranI AsapAsa vicaratA hatA. temanAM bhaddijjiyA zAkhA ane bhadragupta kula jAhera thayAM che. saMbhava che ke vesavADiya gaNanuM utpatti sthAna vesanagara hoya. vidizAthI lagabhaga 4 mAIla para udayagiri nAmanI pahADI che. temAM 20 jaina guphAo che ane 20mI guphAmAM eka jaina lekha (vIra saM. 891no zilAlekha) che te A pramANe che : udayagiri pahADI (?) namaH siddhebhyaH // zrI saMyutAnAM guNatoyadhInAM, guptAnvayAnAM nRpasattamAnAm / (ra) rAjye punAiivavardhamAne, pakRmidyutavaMvaMzatetha mAse / / sukArtike bahuladinetha paMcame, (3) guhAmukhe sphuTavikaTotkaTAmimAM / jitadviSo jinavarapArzvasaMjJikAM, jinAkRtiM samadamavAna ( 4 ) cIkarat // AcAryabhadrAnvayabhUSaNasya, ziSyo hAsAvAryakulodbhavasya / AcArya goza (5) munessutostu, padmAvatA'zvapaterbhaTasya // parairajeyasya ripughnamAninas - sasaMdhila ( 6 ) syetyabhivizruto bhuvi / svasaMjJayA zaMkaranAmazabdito, vidhAnayuktaM yatimArgamAsthitaH // (7) sa uttarANAM sadRze kurUNAM, udagdizAdezavare prasUtaH / (8) kSayAya mAMziLasya dhImAn, cavatra puchyuM tapAsasan / bhadrAryazAkhA ane bhadrAryakulamAM A. gozarma thayA, je padmAvata azvasainyanA mAlika, mahAsabhaTa, yuddhavIra, zatrune haMphAvanAra, TekIlA ane janasamUhamAM mAnya hatA. temanA putra temaja ziSya muni zaMkare A guphAmAM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI gupta . 106mAM bhagavAna pArzvanAthanI pratiSThA karAvI che. philITa- gumaabhilekha' pR. 258; "anekAMta' va.10, ki.3 - pR.106). - udayagirinI A pahADI, je vAyavyathI agnikhUNAmAM 15 mAIla lAMbI paDI che. teno agni taraphano cheDo 350 phUTa UMco che. agni taraphanA vibhAgamAM ghaNI nAnI-moTI guphAo che. temAM trIjI guphAma guvaMzI caMdragupta rAjavI saMbaMdhe zilAlekha che. dazamI guphAmAM praveza karatAM sAme ja bhagavAna zrI pArzvanAthanI pratimA che. e jaina guphA che, je 50 phUTa pahoLI che. temAM 5 oraDAo che. uttara taraphanA oraDAnI dIvAlamAM brAhmIlipino zilAlekha che. guphAnI bahAra 6 phUTa 2 iMca lAMbu-pahoLuM corasa taLAva che. udayagirinA ukta jaina zilAlekhanI pAMcamI lITImAM gosUra (gozamInuM nAma che te jaina AcArya che. sAMcIno stUpomAM eka stUpa gosUra pIlara nAmathI oLakhAya che. temAM A prakAre zilAlekha maLe che ke "sunAva (?) vidArasvani josura siMhAvatriputra ruddha" mAnavuM paDe ke, A banne zilAlekhomAM Avela gosUra te eka ja vyakti che ane A banne zilAlekho I.sa.280nA che. eTale ke A baMne stUpo jaina stUpo che. (kaniMgahAma-Arkiolojikala sarve opha InDiyA, vo. 10, pR. 53 thI 55, pR. 63.) A rIte vidizAnI AsapAsa aneka prAcIna sthAno che, pahADIo che, jaina guphAo che ane 60 jeTalA stUpo che. ekaMdare A sthaLa prAcIna jaina tIrthabhUmi che. jainoe bhAratamAM vikramanI dasamI sadI sudhI moTA stUpo tathA staMbho banAvyA che, tyAra pachI e kaLA lupta thaI che. pATalIputra - mahArAjA koNikanA putra magadharAja udAyInA samayamAM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 sthavirAvalI pATalIputranI sthApanA thaI che. enI samRddhimAM e jaina rAjavIe je saMskAronuM bIjAropaNa karyuM tene prajAvarge vikasAvI bhAratamAM ajoDa banAvyuM AryazrI prabhavasvAmI - jaMbusvAmInA nirvANa pachI prabhavasvAmI nAme jaina jagatanA samartha AcArya thayA. prabhavasvAmInI uMmara 105 varSanI che. vIra saM. 1mAM dIkSA, vIra saM. 64mAM yugapradhAnapada ane vIra saM. 75mAM svargavAsa - ema kula 105 varSanuM AyuSya thayuM. jaina tIrtho - A arasAmAM nIcenAM jaina tIrtho sthapAyAM che. zrImAlanagara-A paNa prAcIna jaina bhUmi che. "manDa jiNANa" nI TIkA "upadezakalpavallI'mAM A nagaranA 1 zrImAla, 2 ratnamAla, 3 puSpamAla ane 4 bhinnamAla-ema cAra nAmo maLe che. Aja sudhInA zilAlekho, graMthaprazastio tathA puSpikAomAM zrImAla ane bhinnamAla e baMne nAmo barAbara maLyA kare che. prabaMdhaciMtAmaNi'nA ullekha pramANe vikramanI sAtamI sadImAM mALavAmAM vRddhabhoja rAjA thayo tyAre zrImAla nagaranuM bhinnamAla evuM nAma paDyuM. osiyA tIrtha - zrImAlanagaranA rAjakumAra surasuMdara ane maMtrIputra uDe upakeza (osiyA) nagara vasAvyuM. A. ratnaprabhasUrie ahIM vIra saM. 70mAM bhagavAna zrI mahAvIra svAmInI pratiSThA karAvI tyArathI A tIrtha baneluM che. A sivAya ghAMghANI tIrtha paNa upakezagacchIya AcAryathI pratiSThita thayeluM prAbhAvika tIrtha che. jaina maMtrIvaMza - rAjA zreNikane mahAbuddhinidhAna maMtrIzvara abhayakumAra hato. tyAra pachInA naMdavaMzanA nave naMda rAjAonA rAjakALamAM eka mahApratApI, zaktizALI ane durdIta jaina maMtrIvaMza thayo che, jenI khyAti Aja sudhI gavAya che. eno AdipuruSa che maMtrIzvara kalpaka. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI A. zayyabhavasUri magadhanI prAcIna rAjadhAnI rAjagRhI nagarInA vatsagotrIya kriyAcusta brAhmaNa hatA. teo gRhastha jIvanamAM ja vidvAna hatA. jainadharmanA soLamA tIrthakara zrIzAMtinAthajInI mUrtinA darzanathI zaabhava pratibodhita thayA. zrI prabhavasvAmInI amRtathIye mIThI ane vAtsalyabharI vANI sAMbhaLI zrI zayyabhava bhaTTa pramudita thayA. temaNe zrIprabhavasvAmInI pAsethI dharmatattva samajI laI tarata ja ziSyapaNuM svIkAryuM, ne jaina dIkSA laI zaabhava muni thayA. A zrutakevalIe jinAgamarUpa amRtapAnanA oDakArarUpa ja hoya tema zrIdazavaikAlikasUtra' nI racanA karI che. AcArya zrIyazobhadrasUri :- zrIzaabhavasUrie "ahiMsA paramo dharmano vijayanAda gajAvI yajJamAM thato nirdoSa pazuono balivadha baMdha karAvyo ane duniyAne sAcI zAMti mATe ahiMsA, saMyama ane tapanAM amI pAyAM. A. yazobhadrasUri paNa e ja zramaNa paraMparAnA dhorI mArge cAlyA. temaNe 22 varSa gRhasthadazAmAM ane 64 varSa saMyamamAM gALyAM, emAM 14 varSa sAmAnya vrataparyAyanAM ane 50 varSa yugapradhAnapadanAM kula 86 varSanuM AyuSya pALI vIra saM. 148mAM teo svarge saMcaryA. - AcArya zrIsaMbhUtivijayasUri temanAM 42 varSa gRhasthajIvanamAM ane 48 varSa sAdhujIvanamAM gayAM. temAM paNa 40 varSa sAmAnya munirUpe ane 8 varSa yugapradhAnapaNe vyatita thayAM che. temanuM vIra saM. 156mAM 90 varSanI uMmare svargagamana thayuM. AcArya zrIbhadrabAhusvAmI bhinna bhinna matidharoe temane nIce mujaba stavyA che : vaMdAmi bhaddabAhuM, pAINaM carimasayalasuyanANIM / suttassa kAragamisiM, dasAsuya-kappe ca vavahAro // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 sthavirAvalI -saMpUrNa zrutanA chellA jANakAra, dazAzrutakalpa, kalpakRta ane vyavahArazrutanA banAvanAra evA prAcIna gotravALA maharSi bhadrabAhu-svAmIne huM vaMduM chuM. (dazAzrutaskaMdha-cUrNi') zrIbhadrabAhurvaH prItyai, sUriH zauririvAstu saH / yasmAd dazAnAM janmAsIt, niryuktInAmRcAmiva // -jema zaurie dazAhane janma Apyo che tema jemaNe cAo samI daza niyuktione janma Apyo che te A. bhadrabAhusUri tamArI prIti mATe thAo. (A. muniratnasUrikRta 'amacaritra') A. bhadrabAhusvAmInI 45mA varSe dIkSA, 62mAM varSe yugapradhAnapada ane 76mAM varSe vIra saMvata 170mAM temanuM svargagamana thayuM che. AcAryazrIna vihArapradeza : Adhunika digaMbara vidvAno mAne che ke, A zrutakevalI A. bhadrabAhusvAmI dakSiNamAM gayA hatA. tyAM ja anazanapUrvaka svarge gayA che ane tyAra pachI zvetAMbara-digaMbaronA bhedo paDyA che. paraMtu digaMbaronI A mAnyatA bhUlabharelI che, kema ke digaMbara graMthonA AdhAre ja e hakIkata puravAra thatI nathI. ApaNe te tapAsI laIe. (1) di. A. hariSeNasUrijI jaNAve che ke, A. bhadrabAhusvAmI dakSiNamAM gayA nathI; ane tyAM svargavAsa pAmyA nathI, kintu urjana pAsenA pradezamAM anazana laI svargagAmI banyA che. ahamatraiva tiSThAmi, kSINamAyurmamA'dhunA // 37 // prApya bhAdrapadaM dezaM, zrImadujinIsambhavam // 43 // samAdhimaraNaM prApya, bhadrabAhuH divaM yayau // 44 // (vi. saM. 989nA bRhakathAkoSa'mAM kathA 131)arthAt - cauda pUrvadhArI zrIbhadrabAhusvAmI dakSiNamAM gayA ja nathI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI kintu vidizAnI vAyavyamAM rahela vesanagaramAM svarge gayA che je sthAnanAM bIjAM nAmo caityagiri ane bhaddalapura maLe che. 83 (2) digambara brahmacArI nemidattajI paNa zrutakevalI zrIbhadrabAhunuM svargagamana ujjaina pAse ja batAve che. ujjayinyAM sudhIrbhadraH, vaTavRkSasamIpake / kSuviyAmAvi nitvA, saMnyAsena sastrataH radda|| svAmI samAdhinA mRtvA, samprAptaH svargamuttamam // 27 // ('ArAdhanA thAjoSa' thA 6) AcArya zrIsthUlibhadrasUri :- A. saMbhUtivijayasUrijI ane AcArya zrIbhadrabAhusvAmInI pATa upara mahApratApI ane kAmavijetA zrIsthUlibhadrajI AcArya thayA. jaina rAjAo vagere - A samaye navamo naMda rAjA tathA maMtrI zakaTAla ane maMtrI zrIyaka jaina maMtrIo thayA che, temaja yakSA vagere sAta baheno prAbhAvika sAdhvIo thaI che. moryavaMza - samrATa caMdragupta H- bhAratanA ItihAsamAM mauryavaMzanuM rAjya sthApanAra mahArAjA caMdragupta thayo che. samrATa caMdragupte jaina maMdiro baMdhAvyAno ane jaina mUrtio karAvyAno ullekha maLe che. samrATa caMdraguptanA samayanI eka prAcIna mUrti traNaso varSa pahelAM ghAMghANI tIrthamAM birAjamAna hatI, evo aitihAsika ullekha maLe che. maurya caMdragupta jainadharmI hato; ema to dareka vidvAna svIkAre che samrATa bindusAra - samrATa caMdraguptano A putra hato. bindusAra jainadharmI hato. yadyapi A saMbaMdhI spaSTa ullekho maLatA nathI paraMtu eno pitA jainadharmI hato, cANakya maMtrI jainadharmI hato ane azoka paNa zarUAtamAM jainadharmI hato, A jotAM bindusAra jainadharmI hoya ema lAge che. mauryasamrATa bindusAra 25 varSa rAjya karI mRtyu pAmyo. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 sthavirAvalI samrATa azoka - samrATa bindusArano putra azoka zarUAtamAM jaina hato. rAjA thayA pachI eno rAjalobha vadhyo ane bauddha sAdhuonA paricayathI temaja bauddhadharmI rANI tiSyarakSitAnA sahavAsathI te bauddhadharmI banyo. paraMtu rANI tiSyarakSitAe yuvarAja kuNAlane aMdha banAvyo. A ghaTanAthI ane kaliMganA yuddhamAM asaMkhya mAnavIonA saMhArathI utpanna thayelI dhRNAthI, te bauddha dharmanI kaTTaratA tajI dareka dharma pratye samabhAvI banyo hato. 'rAjataraMgiNI' mAM lakhyuM che ke "samrATa azoka tenI pAchaLanI jiMdagImAM chellAM 4 varSa jaina banyo hato.' bhAratIya ItihAsamAM azoka mahAna pratApI rAjA gaNAyo che. eNe pharamAno kADhIne ahiMsA dharmano suMdara pracAra karAvyo hato. yuvarAja kuNAla - azokano putra kuNAla hato. vIra saM. 214mAM rAjagRhImAM mauryavaMzI balabhadra rAjA hato. A balabhadra rAjA jainadharmI hato. maMtrI cANakya - bhAratIya ItihAsamAM bhAratane eka mahAna sAmrAjyarUpe sthApanAra, mauryavaMzane rAjagAdI apAvanAra, eka mahAna mutsaddI vijetA ane paMDita tarIke cANakyanuM nAma prasiddha che. cANakya jainadharma hato. eNe caMdraguptanA samaya pahelAM ane te samaye paDelA bAra varSa dukALamAM zramaNa saMghanI suMdara sevA karI hatI. temaja caMdraguptane paNa aneka yuktiothI batAvI ApyuM ke jaina sAdhuo sAcA tyAgI, saMyamI ane akiMcana che. teo ja satya dharmanA upadeSTA che. Akhare rAjA caMdraguptane jainadharmI banAvyo. Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri - e mahApratApI zrIsthUlibhadrasUrijInA ziSyaratno ane paTTadharo che. A baMne AcAryoe bahu ja parizramapUrvaka 11 aMgo ane 10 pUrvo kaMThastha karyA hatAM ane ugra vihAra karI ghaNA ghaNA bhavya jIvone pratibodhyA hatA. rAjA saMprati - ekavAra A baMne sUripuMgavo vihAra karatAM karatAM jIvitasvAmInI yAtrAe jatAM vacamAM AvatI nagarImAM padhAryA che ane Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 85 judI judI vasatImAM UtaryA che. A vakhate ahIM rathayAtrAno mahotsava zarU thatAM jinezvarano ratha akhkhalita gatithI nagaramAM pharavA lAgyo che. nagarajano sAthe che. baMne AcAryavaryo paNa potAnA vizALa ziSyasamUha sahita sAthe che. e rIte pharato pharato ratha maMdiranA dvAra para Avyo. yuvarAja saMpratie rathayAtrAmAM AvatA AcArya zrIsuhastisUrijIne joyA ane tene vicAra thayo ke, meM Amane kyAMka joyA che. vizeSa uhApoha karatAM ene jAtismaraNa jJAna thayuM ne teNe sUrijIne oLakhyA : aho ! A to mArA pUrva bhavanA gurujI che. pachI pote nIce AvI gurujIne premapUrvaka namaskAra karyA ane vinayathI pUchyuM "he prabhu ! jainadharmanI ArAdhanAnuM phaLa zuM che?' sUrijI bolyA: "avyakta sAmAyikanuM phaLa rAjyAdika che ane vyakta sAmAyikanuM phaLa mokSa paNa che." rAjA sUrijIno A uttara sAMbhaLI prasanna thayo; ene vizvAsa paNa beTho. pachI sUrijIne pUchyuM : "he bhagavan! Apa mane oLakho cho ?' sUrijI bolyA: 'rAjan ! avantIpatine koNa na oLakhe !' rAjA bolyo : "sUrijI mahArAja ! A sivAya bIjI rIte Apa oLakho cho?' sUrijI upayoga mUkIne bolyA : hA, hA, have oLakhyo. tArA pUrva bhavanI kathA sAMbhaLa, samrATa azokanA rAjyakALanI e vAta che. ekavAra ame baMne AcAryo kauzAmbImAM gayA hatA. te vakhate bhISaNa dukALa paDayo hato. paraMtu zrAvakasaMgha sAdhuonI pUrNa bhakti karato hato. ekavAra eka dramaka raMka ke jene bhikSA nahotI maLatI, teNe sAdhuone bhikSA maLatI joI kahyuM: "mane kaMIka Apo." ziSyo tene amArI pAse lAvyA. ame bhAvI lAbhanuM kAraNa jANI jaNAvyuM : "tuM dIkSA le to ame tane AhAra ApIe." pachI e ke dIkSA svIkArI. tyAra pachI ame ene sArI rIte AhAra karAvyo. eNe ghaNA divasanI bhUkha hovAthI khUba dAbIne khAdhuM. tene peTamAM vAyu bharAI javAthI asahya darda thayuM. rAtre zrIsaMghe ane sAdhuone enI zuzruSA karI. te sAdhudharmanI prasaMzA karato mRtyu pAmI samrATa azokanA putra kuNAlanA ghera putra tarIke janmyo. janmatAM ja jene rAjya maLyuM, te tuM saMprati rAjA thayo." Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI saMprati rAjAe jainadharmano svIkAra karyA pachI savA karoDa (savA lAkha) jinamUrtio bharAvI, chatrIsa hajAra prAcIna jinamaMdirono jIrNoddhAra karAvyo, savA lAkha navAM jinamaMdiro baMdhAvyA ane sAtaso dAnazALAo khullI mukAvI. tenA rAjyamAM janatAne kadI paNa khAvApIvAnuM duHkha nathI paDyuM. teNe potAnA rAjyamAM koI paNa bhUkhe na mare teno pUrepUro khyAla rAkhyo hato. saMprati garIbono belI; dIna, duHkhI ane nirAdhArono AdhAra banI rahyo hato. samrATa saMpratie potAnAM asUryapazyA rAjarANIo, rAjakumArIo, rAjakumAro ane sAmaMtone paNa sAdhu banAvI dUra sudUra pradezomAM vihAra karAvyo hato ane jaina dharmano vAstavika pracAra karAvyo hato. cIna, barmA, silona, aphaghAnistAna, nepAla, bhUtAna vagere dUra dUra pradezomAM jainadharmano saMdeza pahoMcADayo hato ane AMdhra, tAmila, karNATaka, mahArASTra, saurASTra, gUrjara, mALavA, rAjapUtAnA vagere prAMtomAM paNa jainadharmanI jyotine vadhu ujjavala, jvalaMta ane daDha banAvI hatI. ('bRhatkalpasUtra' u. 1, sU. pAMca niryukti gAthA 3275 thI 3ra89) (ajamera jillAnA barlI nAmanA gAmamAM vIra saMvata 84, vi. saM. pUrve 386, I.sa.pUrve 443no eka zilAlekha maLyo che, ke je "ajamera" nA myujhiyamamAM surakSita che. te parathI anumAna thAya che ke azokathI pahelAM paNa rajapUtAnAmAM jainadharmano pracAra hato. jaina lekhakono e mata che ke, rAjA saMprati ke je azokano rAjavaMza ja hato, teNe jainadharmanI ghaNI unnati karI ane rAjapUtAnA tathA tenI AsapAsanA pradezomAM paNa teNe keTalAMka jaina maMdiro baMdhAvyAM hatAM. vi.saM. bIjI zatAbdImAM banelA mathurAnA kaMkAlITIlAvALAM jaina stUpa parathI tathA ahIMnA keTalAka anya sthAnothI maLelAM prAcIna zilAlekho tathA mUrtiothI mAlUma paDe che ke te samaye paNa ahIM rAjapUtAnAmAM jainadharmano sAro pracAra hato.) ('rAjapUtAne kA ItihAsa') prasiddha AryAo Arya suhastisUrino sAdhvIsamudAya paNa vizALa hato paraMtu temAM 1. yakSA, 2. lakSadinnA, 3. bhUtA, 4. bhUtadinnA, 5. seNA, 6. veNA, 7. reNA e sAta AryAono parivAra mukhya hato. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI Arya suhastisUri pachInI vAcakavaMza paraMparA naMdIsUtra sthavirAvalI ane himavaMta sthavirAvalImAM nIce mujaba ApI che. 8. Arya suhastisUrijI. 9. Arya bahula ane balissaha: A baMne Arya mahAgirijInA ziSyo che. teo zarUAtamAM jinakalpInI tulanA karatA hatA, pachI balissahasUri sthavirakalpI banyA ane baMne gurabhAIono gaNa eka ja hato tethI A AcAryanI ziSya paraMparA cAlI. Arya balirUpe aMgavidyA zAstranI racanA karI che. 10. Arya svAtisUri : vAcaka, umAsvAtijI jemaNe "tattvArthasUtra' vagere graMtho banAvyA che, teo A svAtisUrithI judA che ane ghaNAM pachInA samayanA che. 11. Arya zyAmAcArya A pahelA kAlikAcArya che. temaNe potAnA jJAnanA vArasArUpe 'zrIpannavaNAsUtra' (prajJApanAsUtra)nI racanA karI che, je Agama dravyAnuyoganA khajAnArUpa vidyamAna che. A sUtra upara A. haribhadrasUrikRta TIkA 3728 zlokapramANa, A. malayagirikRta TIkA 16000 zlokapramANa ane viSamapada vyAkhyA racAyela che. saMprati rAjAnA azvAvabodha tIrthanA jIrNoddhAra pachI mithyAtvadaSTi devoe upasarga karyo tyAre zrIzyAmAcAryajIe tenI rakSA karI tyAM jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. teo kaliMganI bIjI AgamavAcanAmAM hAjara hatA. A rIte teo mahAjJAnI, parama saMyamI ane samartha AcArya thayA che. temanAthI kAlikAcAryagaccha nIkaLyo che ane te bIjA kAlikAcAryathI vikhyAta thayo che. 12. Arya skaMdilasUri (paMDilasUri) : jeo vIra saM. 376thI 414 sudhI yugapradhAnapade hatA. temanuM AyuSya 108 varSanuM hovAnuM lekhAya che. teo mATe sthavirAvalImAM mananIyathAM evuM vizeSaNa ApyuM che, tethI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sthavirAvalI nakkI che ke teo AryajIta vyavahArane saMpUrNa vaphAdAra hatA. tapagaccha paTTAvalI" mAM lakhyuM che ke temaNe "jItamaryAdA' nAmanuM zAstra banAvyuM che. 'himavaMta sthavirAvalI' mAM temane AryajIta nAmanA ziSya hovAno ullekha che. 'prabhAvaka caritra' nA ullekha parathI anumAna karI zakAya che ke A. vRddhavAdisUri temanA ziSya hatA. Arya skaMdila (paMDila) sUrithI pAMDilagaccha nIkaLyo che, je gaSNavyavasthA thaI tyAre caMdragacchamAM sAmela thayo hato. 13. Arya samudra : 14. Arya maMgusUri : 15. Arya naMdisUri : 16. A. nAgahastisUri : 17. A. revatInakSatra : 18. A. siMhasUri : 19. A. skaMdilaH temanuM nAma somaratha hatuM. te mathurAnA rahevAsI, dharma jaina, brAhmaNa megharatha ane rUparekhAnA putra hatA. temaNe Arya vajasvAmI ane Arya rathasUrinI paraMparAnA kAzyapa gotravALA sthavira Arya siMhanA upadezathI vairAgya pAmI Aryadharma pAse dIkSA lIdhI hatI ane brahmakrIpikA zAkhAnA A. siMhasUri vAcanAcArya pAsethI Agama tathA pUrvanuM jJAna meLavI vAcakapada meLavyuM hatuM. yugapradhAnamaMtranA AdhAre temano vAcanAcArya-kALa vIra saM. 8ra6no che. teo te samayanA samartha vAcanAcArya hatA. A arasAmAM saurASTramAM bauddhadharma ane jaina dharmamAM saMgharSa cAlyo, madhya bhAratamAM hUNo ane guNonuM bhayaMkara yuddha thayuM ane bAravarSa dukALa paDyo. eTale jainamunionI vizeSata: mRtadharomAM saMkhyA ghaTI gaI. pariNAme Agamono viccheda thavAnI sthiti AvI paDI. A kaTokaTImAM vIra saM. 830 thI 840 lagabhagamAM A. skaMdilasUrie uttarApathanA munione mathurAmAM ane A. nAgArjune dakSiNapathanA munione valabhImAM ekaThA karI cothI AgamavAcanA karI ane jinAgamone pustakarUpe lakhyAM. devarkiMgaNI kSamAzramaNa "naMdIsUtranI paTTAvalImAM vAcanAcArya skaMdilanI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. khUba prazaMsA kare che ane kalpasUtranI "sthavirAvalI' mAM temanuM nAma ApI temanA gurubhAI Arya jaMbUthI potAnI paTTAvalI joDe che. AthI ema mAnI zakAya che ke A. skaMdila samartha gaNAcArya temaja ajoDa vAcanAcArya hatA. 20. himavaMta kSamAzramaNa : jeo pUrvanA paNa jJAtA hatA. 21. A. nAgArjunasUri : 22. A. bhUtadinna : 23. A. lohityasUri : 24. A. duSyagaNi : 25. devavAcaka : AcArya zrIdevardhvigaNi kSamAzramaNa ja vAcanAcArya devavAcaka che. teo Arya zrIvajasvAmInI eka zramaNa paraMparAnA gaNanAyaka hatA ane vAcakavaMzanA vAcanAcArya paNa hatA (vicArazreNi). A. skaMdilasUrie karelI cothI mAtharIvAcanAnA Agamono vAraso temanI pAse hato. A samaye A. nAgArjunasUrinI paraMparAmAM A. kAlikasUri (cothA) vidyamAna hatA. A. nAgArjunasUrinI cothI valabhIvAcanAno vAraso temanI pAse hato. A baMne AcAryoe maLI valabhImAM pAMcamI AgamavAcanA karI. e ja kAlikasUri pachI A. satyamitra yugapradhAna thayA che je chellA pUrvavid hatA. tyAra pachI vAcakavaMza AgaLa cAlyo nathI. ahIM naMdIsUtranA AdhAre A vAcakavaMza batAvyo che. naMdIsUtra pramANe gaNadhara zrI sudharmAsvAmIthI pacIsamA vAcanAcArya A devaddhi che. himavaMta sthavirAvalI' ane 'naMdIsUtranI TIkA'mAM paNa A ja AcAryakrama maLe che. vaLI kRSNarSigacchanA A. jayasiMhasUrie dharmopadezamALA' nA svopajJa vivaraNane aMte gaNadharo tathA vAcanAcAryo batAvyA che, temAM A. devaddhine Arya zrI jaMbusvAmIthI covIsamAM AcArya ullekhyA che, eTale zrIsudharmAsvAmIthI A devaddhigaNI pacIsamA vAcanAcArya che; e vAta nakkara che ane e rIte naMdIsUtrano vAcanAcArya krama barAbara che. [Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri (cAlu)] Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI yugapradhAna paTTAvalI 1. gaNadhara zrIsudharmAsvAmI vIra saM. 1 thI 20 2. Arya jaMbusvAmI vIra saM. 20 thI 64 3. Arya prabhavasvAmI vIra saM. 64 thI 75 4. A. zayyabhavasUrijI vIra saM. 75 thI 98 5. A. yazobhadrasUrijI vIra saM. 98 thI 148 6. A. saMbhUtivijayasUri vIra saM. 148 thI 156 7. A. bhadrabAhusvAmI vIra saM. 156 thI 170 8. A. sthUlibhadrajI vIra saM. 170 thI 215 9. Arya mahAgirijI vIra saM. 215 thI 245 10. Arya suhastisUri vIra saM. 245 thI 291 11. A. guNasuMdarasUri : temano vIra saM. 235mAM janma, saM. 259mAM dIkSA, saM. ra91mAM yugapradhAnapada ane saM. 335mAM 100 varSanI uMmare svargavAsa. 12. Arya zyAmAcArya : vIra saM. 335 thI 376 13. Arya skaMdilasUri : vIra saM. 376 thI 414. 14. A. revatImitra : vIra saM. 414 thI 450. 15. A. dharmasUri : temano vIra saM. 39ramAM janma, saM. 406mAM dIkSA, saM. 450mAM yugapradhAnapada, saM. 45mAM 102 varSanI uMmare svargavAsa. 16. A. bhadraguptasUri : vIra saM. 494 thI 533. 17. A. zrIgusUri : vIra saM. pa33 thI 548. airAzika matano sthApanArA rohaguNa A AcAryano vidyAziSya hato. 18. Arya vajasvAmI : vIra saM. 548 thI 584. 19. Arya rakSitasUrijI : vIra saM. 584 thI 597. 20. Arya durbalikApuSpamitra : vIra saM. 197 thI 617. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 21. A. vajasenasUri : vIra saM. 617 thI 620. 22. A. nAgahastisUri : vIra saM. 620 thI 689. 23. A. revatImitra : vIra saM. 689 thI 748. 24. A. siMhasUri : vIra saM. 748 thI 826. 25. A. nAgArjunasUri : vIra saM. 826 thI 04. 26. A. bhUtadinnasUri : vIra saM. 904 thI 983. 27. A. kAlikasUri (cothA) : vIra saM. 983 thI 994. 28. A. satyamitra: vIra saM. 994 thI 1000. A AcArya chellA pUrvadhara 29. A. hArila : vIra saM. 1000mAM yugapradhAnapada ane vIra saM. 1055mAM svargavAsa thayela che. 30. A. jinabhadragaNi kSamAzramaNa : saM. 1055mAM yugapradhAnapada ane 1115mAM 104 varSanI uMmare svargavAsa thayela che. 31. A. svAtisUri : vIra saM. 1115 thI 110. 'dulsamakAlasamaNasaMghathaya' ane lokaprakAzamAM AcAryane vAcaka umAsvAti tarIke oLakhAvyA che paraMtu A AcArya vAcaka umAsvAtithI judA trIjA svAtisUri che. A AcArye caudaze pAkhI vyavasthita karI hatI. A mATe nIce mujaba be gAthAo maLe che : bArasavAsasaesuM, puNNimadivasAo pakkhiyaM jeNa / cauddasI paDhamaM pavvaM, pakappiaM sAhisUrihiM // 280 // ('paTTAvalI samuccaya' pR. 196, "ratnasaMcaya' gA. 287) bArasavAsasaesuM pannAsahiesuM vaddhamANAo / vasipaDhamaso, paNa sAphasUri | ('vicArazreNi') A ja arasAmAM vAcaka umAsvAtinI upamA ApI zakAya tevA A. siddhasenagaNi thayA che, jemane 'mahAnizIthasUtra' nI uddhAraprazastimAM siddhasena divAkara tarIke navAjyA che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 3ra. A. puSpamitra : vIra saM. 110 thI 1250. 33. A. saMbhUti : vIra saM. 1250 thI 1300. 34. A. mADharasaMbhUti : vIra saM. 1300 thI 1360. 3pa. A. dharmaRSi : svargavAsa vIra saM. 1400. 36. A. jyeSTAMgagaNi : vIra saM. 1400 thI 1471. A. vimalacaMdrasUrinA ziSya vIragaNijI te yuganA yugapradhAna che. 37. A. phalyumitra : vIra saM. 1471 thI 15ra0. 38. A. dharmaghoSa : vIra saM. 15ra0 thI 1598. Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri samrATa saMprati - samrATa saMpratie yuvarAjakALamAM ane rAjA thayA pachI aneka jinAlayo baMdhAvyA, jinabiMbo sthApyA jainadharmano pracAra karAvyo; ane jainadharmanI prabhAvanA karI. ('vIra vaMzAvaLI'mAM ullekha che ke saMpratie uttaramAM ghAMghANI, pUrvamAM rohiMsagiri, dakSiNamAM Iloragiri ane pazcimamAM devapattana nagare jinaprAsAda banAvyAM hatAM. A uparathI tenA rAjyAraMbhakALanI rAjyanI sarahada maLI zake che.) bauddhadharma batAve che ke, azoke maraNa samaye potAnuM rAjya bauddha saMghane dAnamAM ApI dIdhuM. azokano yuvarAja saMpadI hato. teNe cAra karoDa sonAmahoro vaDe A rAjya kharIdI lIdhuM ane pachI te saMpadI pRthvIno rAjA banyo. ('divyAdAna avadAna' 29 tathA bodhisattAdAna kalpalatA') bauddha graMthomAM saMpratinuM nAma saMpadI lakhyuM che, jyAre purANomAM baMdhupAlita, saMgata, samati ane saMprati nAmo ApyAM che. * pro. pizala sAheba mAne che ke, rUpanAtha, sAsarAma ane vairATanA zilAlekho saMpratie khodAvyA che. (pro. rojaDevisa sAheba paNa ene sahamata che.) ('InDiyana enTIkverI' pu. 6, pR. 149) smItha sAheba jaNAve che ke- Almost all ancient Jain temples or monuments of unknown origin are ascribed by the voice to Samprate, who is in fact regarded as a Jain Ashoka. (Smith, "Early History of India, P.P.202) ("vizALa bhArata' 4. ra75) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI saMpratinA sikkAmAM eka bAju upara-nIce santra ane ddI zabdo lakhelA che, bIjI bAju upara-nIce " ane .. cihno che. koI koI sikkAmAM nI nIce (svastika) paNa maLe che. A sikko tenA rAjyazAsana upara suMdara prakAza pADe che. 93 sAmAnya rIte maurya sikkAomAM eka bAju upara nIce mau ane au zabdo che, bIjI bAju upara nIce x .... ane maiM cihno che. jaino haMmezAM derAsamAM prabhunI sAme cokhAnI AvI nizAnIo kare che. ('morDana rIvyu' sane 1934 junano aMka, pR. 647) avantipArzvanAtha tIrtha : Arya suhastisUrinA hAthe ujjainamAM avantipArzvanAthanI sthApanA thaI che. avantisukumAranI garbhavatI strIe mahAkALa nAmanA putrane janma Apyo hato. mahAkAle vIra saM. 250 lagabhagamAM kSiprAnA kAMThe pitAnA smArakarUpe zrIavantipArzvanAthajInuM gaganacuMbI bhavya maMdira sthApyuM. jenuM bIjuM nAma mahAkALanuM maMdira hatuM. je rAjA puSyamitranA kALamAM mahAkALa mahAdevanA maMdira tarIke banI gayuM hatuM. samaya jatAM mahArAjA vikramAdityanA dharmaguru A. siddhasena divAkare tyAM pArzvanAthajInI mUrti pragaTa karI che. jaina guphAo : samrATa saMprati ujjainamAM yuvarAjapade hato tyAre ja teNe dakSiNapathamAM ane saurASTramAM potAnI ANa phelAvI dIdhI hatI. AthI AMdhra draviDa vagere dakSiNamAM ane saurASTramAM tyArathI AraMbhIne ATheya saikA daramyAna mauryakALa, kSatrapakALa ane guptakALamAM aneka jaina guphAo banI che, aneka jaina tIrtho vadhyA che. dakSiNamAM kRSNAnadInA kinAre ayavallInI guphA, aihola guphA, khAnadezanI bhAmera guphA, yevalA pAsenI aNakITaNakInI guphAo, jenuM varNana upA. meghavijayajIe 'meghadUtasamasyAlekha' zloka 47mAM karela che. kAsAnI guphA, auraMgAbAdanI guphA, momInAbAdanI guphA, camAralenI jaina guphA, jemAM vikramAdityanA samakAlIna Arya kAlakasUrinA nAmavALo zilAlekha che ane IlorAnI guphA jyA samrATa saMpratie bhagavAna neminAthano prAsAda banAvyo hato, vagere vagere. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI saurASTramAM tAladhvajagiri, osamagiri, DhaMkagiri vagere jaina guphAo prasiddha che. pahADapura - baMgALamAM (bogarA jillAmAM - E.B.R.nA jamAlagaMja sTezanathI 3 mAIla dUra) pahADapura gAma che, jenuM prAcIna nAma pauMDravardhana che. ItihAsa kahe che ke, aMtima zrutakevaLI A. bhadrabAhusvAmInA ziSya godAsano munigaNa ahIM vicarato hato. tenI trIjI zAkhA paNa pauMDravardhanikA nAmathI prasiddha che. pahADapurano prAcIna TIlo khodatAM temAMthI eka tAmrapatra prApta thayuM che. temAM lakhyuM che ke, guma saMvata 159mAM vaTagohalI gAmanA eka brAhmaNadaMpatIe nirguntha vihAranI pUjA mATe bhUmidAna karyuM. ('moDarna rIvyu ogaSTa sane 1931, pR. 150.) A guma saMvata te maurya caMdraguptano lAge che, jenuM bIjuM nAma maurya saMvata che. sAMcI stUpa, bhuvanezvara stUpa ane pahADapura stUpamAM ghaNI sAmyatA che, kemake e traNe jaina stUpo che. mALavAnI guphAo : udayagiri - vidizAthI 4 mAIla para udayagirimAM 20 guphAo banI hatI. je paikInI pahelI ane chellI guphAo to Aje paNa jaina guphAo tarIke oLakhAya che. vIsamI guphAmAM AryabhaTTa zAkhAnA muni zaMkarabhadre gupta saM. 106mAM bhagavAna pArzvanAthanI pratiSThA karAvI hatI, jeno zilAlekha Aje paNa maLe che. dhumanAra - buMdIthI koTA jatA vacamAM vArolI, dhumanAranI pahADI, caMbala nadI ane jhAlarApaTTana-caMdrAvatI vagere sthAno Ave che. dhumanAranI pahADIno vyAsa doDheka kozano che. UMcAI 140 phITanI che. upara sapATa bhAga che. cAre bAju kudaratI koTa che, je koTamAM lagabhaga 170 guphAo che. koI koI guphAomAM to UbhI ane beThI jaina mUrtio tathA bauddha mUrtio paNa che. caMbala nadI taraphanI guphA to jaina guphA che. tenA staMbhomAM jaina kArIgarI vidyamAna che. ahIM bhagavAna RSabhadeva, zAMtinAtha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrasvAmInI mUrtio che. jene loko pAMDava tarIke pUje che. eka caMdraprabhunI pratimA paNa vidyamAna che. A dareka mUrti daza-agiyAra phITa UMcI che. bIjI eka 100 phITa lAMbI, 80 phITa pahoLI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI jaina guphA che, jene loko 'bhIma bajAra' tarIke oLakhAve che. A guphAmAM zastrabhaMDAra ane rAjaloka nAmanA be oraDAo che. rAjalokamAM bhagavAna AdinAthanI be pratimAo birAjamAna che. dhumanAranI guphAo darzanIya che; e sauthI vadhu prAcIna che. A guphAmAM aneka adbhuta padArtho bharelA che. caMdrAvatI dhumanAranI pahADIthI AgaLa jhAlarApaTTana che, jenuM prAcIna nAma caMdrAvatI che. caMdrAvatImA prAcIna kALamAM 108 jaina derAsara hatAM, jemAM ekI sAthe ghaMTanAda thato hato. e ja kAraNe A zaheranA jhAlarApaTTana ane ghaMTanuM zahera evAM bIjAM nAmo paDelAM che. Aje maMdiro vidyamAna nathI, paNa tenAM khaMDero najare paDe che. mAtra be-traNa maMdiro sArI sthitimAM vidyamAna che, te prAcIna kAlanA sauMdaryanI parAkASTA batAvI rahyAM che kemake A maMdironuM zilpakAma atyaMta suMdara che. uttara bhAgamAM bhagavAna zAMtinAthanuM maMdira che, je temAnuM eka che. taLAvanA baMdha pAse jainonA nasiyAjI che, jemAM puSkaLa samAdhimaMdiro che. koTAnA mukhya maMtrI jAlamasiMhe dhanavAnone vasAvI rakSA karavA mATe caMdrAvatInA sthAne A navuM jhAlarApaTTana vasAvyuM che, ahIM jaina osavAlo ane vaiSNavonI moTI vasatI che. jaina maMdiramAM saM. 1103no zilAlekha che. ahIMthI eka saM. 748no zilAlekha maLyo che, te parathI samajAya che ke te samaye ahIM durgAcala nAmano parAkramI jaina rAjA thayo hato. ('ToDa rAjasthAna' bhA. ra, a. 12-13) 95 . ghAsoI - mALavAmAM bI.bI.enDa sI.AI. relvenA ratalAma, nAgadA - ane koTAnI vacce akSAMza 24-15, rekhAMza 75 / aa para suvAsarA Suvasra che, tyAMthI sAteka mAIla dUra ghAsoI Ghasoi gAma che. tenI pAse eka cAra mAilanA gherAvAvALuM sUkuM taLAva che. tenA kinAre keTalAMye daTAyela jaina derAsara ane samAdhisthAnamAM avaSezo UbhAM che. te taLAvamAM tathA tenA kinAre be hajAra varSa pahelAnAM hajAro prAcIna avazeSo patharAyelAM che, jemAM kalApUrNa pratimAo, vividha koraNIvALA thAMbhalA, paththaranA TukaDA, sonAnA gadhaiyA-sikkA vagere aneka vastuo che. A saMzodhanathI madhya bhAratamAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI caMbala nadIne kAMThe ane bIjI rIte kahIe to prAcIna dazArNa dezamAM A prAcIna jaina sthApatyano vadhAro thayo che. 96 Remnants of a ruined Jain temple and of Samadhi may still be seen there as evidence of Culture and great artistic excellence of people of those days. (BHARAT D. 31-7-50, jaina satya prakAza, kramAMka : 179) gajapadatIrtha, jIvitasvAmI, vidizA-bhIlsA, sAMcI, udayagiri, ghumanAranI guphAo, caMdrAvatI, ghAsoI ane DhIMpurItIrtha e dazArNa dezanA prAcIna jaina sthAno che. DhIMpurI tIrtha : vimalayazA rAjAne sumaMgalA rANIthI puSpaphUla ane puSpacUlA nAme putra-putrI hatA. vaMkacUle siMhaguhApallInuM rAjya jamAvyuM. koI praMsage teNe A. susthitasUrinA ziSyo dharmaRSi ane dharmadattane comAsuM rAkhyA ane teonA upadezathI caMbalane kAMThe zarAvikA pahADInI pAse pallImAM moTuM derAsara baMdhAvI temAM bhagavAna mahAvIra prabhunI pratimA padharAvI hatI. tyArathI A sthAna tIrtha banyuM ane saMgho yAtrA karavA AvavA lAgyA. vaMkacUle bhagavAna pArzvanAthanA biMbane bhagavAna mahAvIrasvAmInA gabhArAmAM sthApyuM paNa te pratimA mULanAyakathI nAnI hatI, nAnuM bALaka hoya tevI lAgatI hatI. AthI bhIlo tene cekSaNa deva tarIke oLakhavA lAgyA; ane siMhaguphApallI paNa DhIMpurI tarIke prasiddha thaI. vaMkacUle A tIrthanI sthApanA karI che. A. jinaprabhasUri kahe che ke, DhIMpurI tIrtha Aje vidyamAna che ane tyAM e baMne pratimAonI yAtrAno meLo bharAya che. te sonAno ratha ane te pratimAjI paNa nadImAM gupta che. (vividha tIrthakalpa) maladhArI A. rAjazekharasUri lakhe che ke, Aje paNa sakala saMgha te ja DhIMpurInA bhagavAna mahAvIrasvAmI tathA cekSaNA pArzvanAthanI yAtrA, pUjA ane utsavo kare che. (vi.saM. 1405 'caturvizatiprabaMdha') A rIte DhIMpurI e prAcIna tIrtha che, je Aje saMbhavataH mALavAmAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI caMbala nadInA kAMThe dhumnAranI guphA pAse caMdrAvatInA khaMDero tarIke vidyamAna bIjAM tIrtho : saMprati rAjAe zakunikAvihArano jIrNoddhAra karAvyo, mAravADamAM ghAMghANImAM bhagavAna padmasvAmI (padmaprabha)nuM, pAvAgaDhamAM bha. saMbhavanAthanuM, hamIragaDhamAM bha. pArzvanAthanuM, pazcimamAM devapattanamAM caMdraprabhunuM, IDaragaDhamAM zAMtinAthanuM maMdira baMdhAvyuM. siddhAcala, sivaMtagiri, giranAra, zaMkhezvara, nAMdiyA, brAhmaNavADA vagerenA saMgho kADhI yAtrA karI ane tyAM rathayAtrAo paNa kADhI hatI. kamaLanerapara saMpratie baMdhAvela jinamaMdira Aje paNa vidyamAna che, ema 'ToDa rAjasthAna mAM ullekha che. (jaina satya prakAza, kramAMka 37) A. susthitasUri ane A. supratibaddhasUri - Arya suhastisUrinI pATe 12 paTTagharo thayA che, temAM pAMcamAM A. susthitasUri ane chaThThA A. supratibaddhasUri che. A banne AcAryoe kumAragiri parvata upara ke jyAM rAjA sulocanarAye guphAo baMdhAvI hatI, ane bha. AdinAtha prabhujInI suvarNa pratimAnI zrI sudharmAsvAmInA hAthe pratiSThA thaI hatI, te ja sthAnamAM kaThina tapasyA karIne kroDavAra sUrimaMtrano jApa karyo hato. A AcAryanA samayamAM jaina zramaNasaMghanuM moTuM saMmelana thayuM hatuM ane bIjI AgamavAcanA thaI hatI. AcArya zrIIndrajinnasUri - saM. 1889nI 'paM. khuzAla paTTAvalI'mAM ullekha che ke teo vihAra karI moDherA padhAryA hatA. A arasAmAM temanA gurubhAI A. priyagraMthasUri ane A. nAgasUri e prabhAvaka AcAryo thayA che. kuzanavaMza : kuzanavaMzanA rAjAo jainadharmanA premI hatA. temanA zAsanakALamAM mathurA vagere sthAnomAM aneka jinamaMdiro banyAM che, jinabiMbo banyA che. je paikInI ghaNI jinapratimAo, bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA garbhApahAranI khodelI zilA vagere-Aje lakhanaumAM kezarabAganA myujhiyamamAM surakSita che. te samayanA zilAlekha-pratimAlekhano namUno nIce ApuM chuM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI mahArAjasya rAjatirAjasya devaputrasya pAhikaniSkasya saM. 7 he. 1 di. 105, etasya pUrvAyAM arya(u)dehikiyAto gaNAto, AryanAgabhUtikiyAto kulAto, gaNia Aryabuddhisirissa ziSyo vAcako Aryasenikassa bhaginI. (vana siMpitA, pR. 24) arthAt kaniSTha saM. 7 caitra zudi 15 dine uddehagaNa nAgabhUya kulanA AcArya Arya buddhizrInA ziSya vAcaka Arya zreNikanI bena A pramANe te samayanA zilAlekhovALI ghaNI jinapratimAo mathurAmAM vidyamAna hatI. jinapratimAonI prAcInatA sAbita karavAmAM A zilAlekho paNa moTo phALo Ape che, sAthosAtha "zvetAMbara jainadharma ja asalI jainadharma che." e vAtane paNa A zilAlekha bahu ja spaSTa karI de che. AcArya zrI AryadinnasUri - temane mukhya be ziSyo hatA. 1. Arya zAMtizreNika. 2. Arya siMhagirisUri A arasAmAM jainazAsanamAM ghaNA prabhAvaka puruSo thayA che, jemAMnA mukhya mukhya nIce pramANe che. Arya zyAmAcArya, Arya zAMDilyasUri, Arya kAlakasUri, Arya khapUTAcArya, A. pAdaliptasUri, A. rudradevasUri, A. zramaNasiMhasUri, A. dharmasUri, A. vRddhavAdisUri ane A. siddhasena divAkara tathA samrATa vikramAditya ane rAjA sAtavAhana vagere. bIjA kAlakAcArya (kAlakasUri) : taha gaddabhillarajassa, cheyago kAligAyariA hohI / tevaNNacausaehiM, guNasayakalio suapauto // chattIsa guNovaveo, guNasayakalio pahAjutto / (apApAbRhakalpa, dussamakAlasamaNasaMghathaya avacUri) A nAmanA cAra AcAryo thayA che, jemAMnA eka Arya zyAmAcArya. cothanuM saMvatsarI mahAparva (bIjA) A. kAlakasUri vihAra karI dakSiNamAM pratiSThAnapura padhAryA. A arasAmAM pratiSThAnapuramAM sAtavAhana rAjA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI hato, je jainadharmano parama upAsaka hato. tenI rANIo paramajaina hatI. teonI vinatithI AcAryamahArAja tyAM cAturmAsa rahyA. rAjA ane tenI rANIo paNa amAsanA pauSadha Adi dharmArAdhanA karatAM hatAM. tyAM paryuSaNAparvanA divaso najIka AvyA. bhAdaravA zuda pAMcamane divase saMvatsarI mahAparva ujavavAnuM hatuM, paraMtu te vakhate te pradezamAM bhAdaravA suda 5 no divasa laukika Indraparva tarIke ujavAto hato ane tenA mahotsavamAM rAjAprajA ekasarakhI rIte bhAga letA hatA. AthI rAjAe sUrijIne vinaMti karI ke, bhAdaravA zuda 5 laukika parvamahotsava hovAthI mAre tyAM javuM paDaze, to Apa saMvatsarIparva bhAdaravA zuda 5 ne badale bhAdaravA zuda ne divase karo, jethI huM tenI barAbara ArAdhanA karI zakuM. AcAryamahArAje jaNAvyuM ke, te divasanuM ullaMghana karAya nahIM. AthI rAjAe pharI vinaMtI karI ke to aNAgatacothe saMvatsarI karo. AcAryamahArAje jaNAvyuM ke, 'bhale tema karIzuM.' eTale AcAryamahArAja, rAjA ane zrIsaMghe te varSe bhA.zu. pane Agale divase bhA. zuda ne 4ne divase saMvatsarI mahAparvanI ArAdhanA karI, bIjA varSathI samasta saMghe TharAvyuM ke havethI daravarSe bhA. zuda ne 4ne divase saMvatsarI mahAparva ujavavuM, tyArathI lagabhaga 1100 varSa sudhI hiMdanA samasta saMghe avibhaktapaNe bhA. zuda 4ne divase saMvatsarI mahAparva UjavyuM che ane Aje paNa e ja aNaMtara cothe saMvatsarI ujavAya che. mahAvibhUie paviTTho kAlagajjo / paviTThehiM ya bhaNiyaM, bhaddavayasudapaMcamIe pajjosavijjati / samaNasaMgheNa ya paDiyannaM // tAhe rannA bhaNiyaM taddivasaM mama logANuvittIe iMdo (iMda-maho) aNujANeyavvo hohiti / sAhU ceieNa pajjuvAsessaM, to chaTThIe pajjosavaNA kijjau / AyarieNa bhaNiyaM Na va aikkame / tAhe (rannA) bhaNiyaM - to aNAgayAe cautthIe pajjosavijjau ? | AyarieNa bhaNiyaM - evaM bhavau / tAhe cautthIe pajjosavitaM / evaM jugappahANehiM kAraNiA cautthI pavattiA, sA ceva aNumayA savvasAhUNaM / (zrInizIthasUtravRtti, 3. 20 / paryuSAtAM) to cautthIe bhavatu / rannA bhaNitaM AyarieNa bhaNiyaM - evaM hou tti, cautthIe katA pajjosavaNA / evaM cautthI vi jAyA kAraNiyA / (paryuSaNAcUrNi ) re Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sthavirAvalI kAlikAcAryanI paraMparAmAMthI paMDillagaccha nIkaLyo che. vIra saMvaMta 414 lagabhaga. ItihAsa kahe che ke, paMDillagaccha A. bhAvadevasUri pachI bhAvaDAragaccha ane bhAvaDagaccha evA nAmathI prasiddha thayo che. paMjAbanA jaino paNa A bhAvaDAragacchanA zrAvako che je Aje paNa bhAvaDA tarIke prasiddha che.* * A. kAlakasUri paMjAbamAM comAsuM karI IrAna tarapha padhAryA hatA tyAre paMjAbanA jaino kAlakAcAryanA upAsaka banyA hatA. tethI ja teo bhAvaDAragacchanA zrAvako che. paMjAbamAM jaina dharmanAM ghaNA zubha kAryo thayAM che. jema ke rAjA bAhubalIe bhagavAna RSabhadevanuM dhyAnacakra sthApyuM. bhagavAna pArzvanAthane upasarga thayo, jyAM ahichatrAnagara vasyuM. bhagavAna mahAvIrasvAmIe vItabhayanagara (mohana jo Dero)nA rAjA udAyIne dIkSA ApI. samrATa saMpratie potAnA pitA kuNAla mATe jinAlaya baMdhAvyuM je Aje "kuNAlatUpa' tarIke prasiddha che. zuMgarAja puSyamitra Avyo tyAre sAkala AdimAM jinAlayo ane munio hatA. bIjA kAlakAcAryajIe IrAna javA pahelAM A pradezamAM vihAra karyo. A. zAMtizreNikanA ziSyo uccAnagaranI AsapAsa vihAra karatA hatA te uccAnAgara zAkhAnA kahevAyA. jAvaDazAhe takSazilAthI bha. RSabhadevanI mUrti meLavI zatruMjayatIrthano jIrNoddhAra karAvyo. A. samitasUrie AbhIra dezamAM (meraTha jillAmAM) brahmadviIpa (baranAvA)nA pa0 tapasvIone jaina dIkSA ApI. A. mAnadevasUrie 'laghuzAMtistava' pATha mokalI takSazilAmAM mahAmArI zAMta karAvI. jona mArzala kahe che ke, te arasAnA jinamaMdiranA bhagnAvazeSo takSazilAnA TIlAmAM sirakApanAra ane 8 blokamAM che. hyu-ena-svAMganA ullekha pramANe vikramanI sAtamI sadImAM 'kaTAkSa tIrtha pAsenuM siMhapurI te jaina vihAro ane zvetAMbara zramaNonuM kendra sthAna hatuM. A. harigusUrie pabaIyA (harappA) nagarImAM hUNapati toramANane upadeza ApI jaina dharmapremI banAvyo hato. A. abhayacaMdrasUri, A. amalacaMdrasUrinA hAthe zrAvaka siddharAje bha. AdinAthanI pratiSThA karAvI hatI. A. pAdaliptasUrijI : pAdaliptasUrino eka gRhastha ziSya nAgArjuna che, je mahAna rasasiddha ane maMtra-sAdhaka hato. teNe sUrijInA nAmasmaraNa mATe siddhagirinI taLeTImAM pAdaliptapura vasAvyuM che, je Aje pAlItANAnA nAmathI oLakhAya che. nAgArjune e girirAja upara zrIvIraprabhunuM maMdira banAvI temAM sUrijInA hAthe zrIvIraprabhu vagerenAM aneka jinabiMbo sthApyAM ane AcAryavaryanI mUrti paNa sthApI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAvalI 101 sUrijInA upadezathI nAgArjune giranAranI nIce killA pAse dvArakAnA rAjamahelo vagere baMdhAvI temAM dazArpamaMDapa, ugrasenano mahela, vivAhavedikA, bhagavAna neminAthanuM pAchA vaLavuM vagere batAvyuM che. A. prabhAcaMdrasUri lakhe che ke, A mahelo Aje paNa yAtrikonI najare paDe che. zrIkAMtAnagaranA dhanapati zrAvake samudramAMthI maLela bha. pArzvanAthanI pratimAne samudra kinAre sthApI hatI.* nAgArjune te pratimAnI samakSa rasasiddhinI sAdhanA karI hatI. te siddha thatAM te sthAne thAMbhaNA gAma vasAvyuM. pAchaLathI A. abhayadevasUrie A pratimAne pragaTa karI thAMbhaNA (khaMbhAta)mAM sthApI hatI. * A zeThane samudramAMthI 3 bhavya jinapratimAo maLI hatI. te paikInI eka bha. pArzvanAthanI cArUpatIrthamAM, bIjI bha. ariSTaneminI gujarAta pATaNamAM, ane trIjI bha. pArzvanAthanI khaMbhAtamAM Aje vidyamAna che. eTaluM tAravI zakAya che ke, A pAdalita ane A. vRddhavAdijI vikramanI pahelI sadImAM vidyAdharagacchamAM thayA che. vaLI, A. vRddhavAdijI, A. pAdaliptanA vaMzanA che eno artha eTalo ja thAya che, je vidyAdharavaMzanA A. pAdaliptasUri che, te ja vaMzanA A. kaMdilasUri ane temanA ziSya vRddhavAdi vagere che. A. prabhAcaMdrasUri ItihAsanI kaDI joDe che keA. siddhasena divAkara A. skaMdilanA praziSya che. vidyAdhara vAcakavaMzamAM be kaMdilasUri thayA che, te A pramANe (1) 12. A. skaMdilasUri : jemanuM bIjuM nAma A. paMDila paNa che, temanAthI pAMDilyagaccha, kAlikAcAryagaccha, bhAvaDAragaccha nIkaLyo che, je pAchaLathI caMdrakulanA digabaMdhamAM dAkhala thaI gayA che. vIra saM. 414, vi.saM. 4mAM svargavAsa pAmyA. (2) 19. A. skaMdilasUri: teo AryajayaMtI zAkhAnA ane saMbhavataH caMdrakulanA AcArya che. vIra saM. 840, vi.saM. 430 lagabhagamAM svargavAsa pAmyA. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sthavirAvalI yadi A. siddhasenajI prathama skaMdilasUrinA praziSya hoya to vikramanI pahelI sadI ane bIjA skaMdilasUrinA praziSya hoya to vikramanI cothI sadImAM temano sattAsamaya Ave. bhUlavuM na joIe ke A banne sadIomAM ekeka vikrama rAjA paNa thayA che. te A pramANe che 1. saMvatsara pravartaka rAjA vikramAditya, vi. saM. 1. 2. guptasaMvaMta pravartaka rAjA caMdragupta vikramAditya, vi. saM. 440 lagabhaga jaina rAjAo - samrATa vikramAditya 0 vIranirvANa saMvatanA zilAlekho ane zAstroblekho maLe che. jema ke, 1. vIrajanma saM. 37no zilAlekha-muMDasthala, 3. vIranirvANa saMvata 23no zilAlekhabhadrezvara, 3. vIra ni.saM. 84no pratimA-Asana lekha (paM. gau. hI. ojhAkRta prAcIna lipimAlA, pR. 63), 4. vIranirvANa saM. 214 vagere; nidbhavakALa (AvazyakasUtra), 5. vIra vi. saM. 980 athavA 993mAM AgamavAcanA (kalpasUtra), vIra saM. 470mAM vikramasaMvatsarano prAraMbha (vicArazreNi) vagere vagere. vizeSa mATe juo, 'jaina satya prakAza' kramAMka 100 vikrama vizeSAMkamAM amAro (tripuTI mahArAjano) "bhAratavarSanA bhinna saMvato" nAmano lekha. - vIra nirvANa saMvata kArtika suda 1 thI pravaryo che, e ja rIte samrATa vikramAditye paNa potAno saMvata vi. saM. 1nA kArtika zudi 1thI pravartAvyo che. kRtasaMvata ane mAlavasaMvata e vikrama saMvatanAM ja bIjAM sApekSa nAmo che. A vikramasaMvata AjasudhI bhAratavarSamAM pravarte che. saMvata-vicAraNA vikrama saMvat vIranivAraNa pachI keTalA varSe zarU thayo ? tene mATe vidvAnomAM be mata che. (1) keTalAeka jainAcAryo kahe che ke, vIranirvANa saMvata 411thI vikramasaMvata zarU thayo che. tenA AdhArapATho nIce pramANe che : (1) evaM ca mahAvIramuttisamayAo paMcAvanne varisasae / vucchinne naMdavaMse, caMdagutto rAyA jAo tti // 526 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 103 arthAt vIra saM. 155mAM naMdavaMza nAza pAmyo ane caMdragupta rAjA thayo. . zrImaddezarakUti -thAvatrI) (2) anantaraM vardhamAnasvAminirvANavAsarAt / gatAyAM SaSTivatsaryAmeSa nando'bhavannRpaH // 6-243 // evaM ca zrImahAvIramuktervarSazate gate / / paJcapaJcazadadhike, caMdragupto'bhavan nRpa : // 8-339 // vIranirvANa saM. 60mAM naMda rAjA thayo ane vIra saM. 155mAM caMdragupta rAjA thayo. (kalikAlasarvajJa A. zrI hemacaMdrasUrikRta pariziSTaparva) (3) pATalIputramAM vIra saM. 31mAM udAyI, 60mAM naMda, 154mAM caMdragupta, saM. 184mAM biMdusAra, 209mAM azoka, ra40mAM maMtrIo, 243mAM pUrNaratha, ra80mAM vRddharatha, 304mAM puSyamitra rAjA thayA che. tema ja avanimAM vIra saM. 24mAM saMprati, 294mAM balamitra-bhAnumitra, 354mAM naravAhana, 394mAM gardabhilla ane vIranirvANa saMvata 410mAM vikramAditya rAjA thayA che. (himavaMta sthavirAvalI-rAjavaMza) A gaNatarI pramANe vIra saM. 155mAM caMdraguptano rAjyAbhiSeka thayo che ane tyAra pachI 255 varSa jatAM eTale saM. 411mAM vikrama saMvat zarU thayo che. A rAjAvalInA AdhAre A. zrIbhadrabAhusvAmI ane maurya samrATa caMdragupta, zUnyavAdI nihnava azvamitra ane rAjA azoka, Arya mahAgirijI ane samrATa saMprati, tathA A. kAlakasUri (cothA kAlikAcArya) ane valabhIpati dhruvasenanI samakAlInatA barAbara sAdhI zakAya che. vaLI, yugapradhAnonI ghaTanAomAM 410 varSanuM AMtaruM ja vadhu meLa Ape che. eTale ke vikramanI pahelI sahasrAbdI sudhInI aitihAsika ghaTanAomAM A gaNatarI vadhAre upakAraka nIvaDe tema che. ahIM naMdavaMzamAM 155ne badale mAtra 5 varSa batAvyAM che e 60 varSano pharaka paDavAthI vikrama saMvatano prAraMbha vIra saM. 411mAM Ave che.* Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (2) keTalAeka AcAryo mAne che ke, vIranirvANa saMvata 471thI vikrama -saMvata zarU thayo che. 104 * naMdavaMzanA varSa 95 ane vIra saM. 155mAM rAjyAbhiSeka, A vAtane purANo, bauddhagraMtho ane aMgreja vidvAno paNa vadhu Teko Ape che; jenA thoDAka namUnAo : 6. mutlA mahIM varSazata, tato mauryAnuM miti // 22 // naMdo 100 varSo sudhI pRthvI bhogavaze ane pachI maurya rAjAo thaze. (matsyapurANa, adhyAya 271, zloka 22) mutlA mahIM varSAta, nanvendraH 5 miti // 330 // candraguptaM nRpaM rAjye, kauTilyaH sthApayiSyati // 331 // naMdo pRthvIne 100 varSa paryanta bhogavI nAza pAmaze ane pachI cANakya caMdraguptane rAjagAdIe besADaze. (vAyupurANa adhyAya 99, zloka 330-331) 3. rAjagRhIno rAjavaMza - ajAtazatru varSa 32, udAyI varSa 16, anuruddha muMDa varSa 8, nAgadAsa varSa 24, susunAga varSa 18, kAlAzoka varSa 28) tenA putro varSa 22, navanaMda varSa 22, caMdragupta varSa 24, biMdusAra varSa 28, anabhiSikta azoka varSa 4, A pramANe anukrame rAjAo thayA che. A hisAbe buddha ke zreNika pachI 170 varSo jatAM caMdraguptano rAjyAbhiSeka Ave che. (bauddha mahAvaMza kAvya pariccheda 4, zloka 1 thI 8; pariccheda pAMcamAM, zloka 14 thI 22.) 4. pro. harmana jekobI tathA jArla zopeTiyara vagere mAne che ke vIra saM. 155mAM caMdraguptano rAjyAbhiSeka ane tyAra pachI 255 varSe vikrama ema vIrasaMvata ane vikramasaMvatanI vacce 470 ne badale (pAlakanA 60 varSa na letAM) 410 varSanuM AMtaruM mAnavuM joIe. (InDiyana enTikverI juna, julAI, ogaSTa sane 1914) 5. I.sa.pUrve 325mAM sikaMdare bhArata para AkramaNa karyuM ane I.sa. pUrve 322mAM caMdragupta magadhanA siMhAsane Avyo. I. pUrva 325 meM sikaMdara ne bhArata para AkramaNa kiyA aura IsvI. pUrva 322 meM caMdragupta magadha ke siMhAsana para baiThA / ye do tithiyAM bhArata ke prAcIna itihAsa meM nizcita samaja lI gaI / (maurya sAmrAjya kA ItihAsa, pR. 36) ame paNa A graMthamAM aitihAsika saMkalanAmAM gaDabaDa na thAya eTalA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 105 khAtara pAchalI ghaTanAomAM vIra saM. 471thI zarU thatA vikrama saMvatano ja upayoga karyo che. balamitra vikramAditya thayo che te ja zako pachI avantipati banyo. teNe ja vIranirvANa saM. 411 (athavA 471) thI vikrama saMvata pravartAvyo che, e nirvivAda vastu che. samrATa zAlivAhana (sAtavAhana) - paTaNAmAM zuMgavaMzI rAjAo nabaLA banyA, kuzAno mathurAne majabUta banAvavA maMDI paDyA hatA. kaliMgamAM paNa bhIkhurAya pachInA kaliMgarAjo vadhu tejadAra na hatA. AMdhro kUcakadama karatA AgaLa vadhatA hatA. evA vAtAvaraNamAM mALavAmAM moTo jhaMjhAvAta AvI gayo. IrAnanA zAhIo dalabala sAthe gardabhilla upara trATakyA ane teoe ujjaina potAne hastagata karyuM. eka dazako jatAM ja tyAM samrATa vikramAdityano udaya thayo ane mALavAe svataMtratAno vAvaTo pharakAvyo. A tarapha AMdhra rAjAo paNa dakSiNamAM potAnI sattAne majabUta banAvI uttara tarapha AgaLa vadhavA lAgyA. AMdhrapati zAlivAhana paNa te samaye samartha rAjA hato, jenA pAchaLanA vaMzajoe mALavAnI sarahada sudhIno pradeza jItI mAlavarAja sAthe saMdhi karI maitrI sthApI hatI. bhAdaravA suda 4nI saMvatsarI thavAnAM kAraNe A. kAlikasUri ane samrATa zAlivAhana amara thaI gayA che. samrATa zAlivAhana jaina hato. teNe ja AcArya mahArAjane vinaMti karI pratiSThAnapuramAM comAsu rAkhyA hatA. te, tenI rANIo ane upAsako amAse pauSadha karatA hatA. bIja, trIja, tathA cothano aThThama karatA hatA ane saMvatsarI parvanI ArAdhanA karatA hatA." ItyAdi bInAo cUrNiomAM spaSTapaNe lakhI che. A ghaTanA vikrama saMvata 1 pahelAMnI che. A. merataMgasUri lakhe che ke zAlivAhanane jAtismaraNa jJAna thayuM hatuM ane te mahAdAnezvarI rAjA hato. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI AcArya siMhagirisUrijI A. siMhagirisUri jAtismaraNa jJAnavALA hatA, 'khuzAla paTTAvalI' mAM ullekha che ke temanuM vIra saM. 547mAM svargagamana thayuM. 106 (saMpAdakIya:- prabhuzrI mahAvIranI pATe ApelA AcAryazrI (siMhagirisUrijI ma.vIra saMvaMta 547mAM svargavAsI thayA.... temanA vakhatamAM IsAI matanA Adipravartaka IsAmasIha paNa jaina dharmanI asara nIce AvyA hatA enI vAta ahIM prasaMgopAta mUkavAmAM AvI che.) IsAI mata (krizciyanadharma) : (jaina paraMparAno ItihAsa bhAga 1) A. siMhagirijInA samayamAM IsAI matano Adi pravartaka IsAmasIha bhAratavarSamAM Avyo hato ane teNe jaina dharmanuM adhyayana karI tenI khUbIo potAnA navA matamAM dAkhala karI hatI. 'IMjIla' mAM lakhyuM che ke, "te mudata daramiyAna IsunuM jJAna vadhavA lAgyuM tathA teno AtmA balavaMta thavA lAgyo.'' eTale IsAmasIhe 13 thI 30 varSa sudhI jJAna meLavyuM ane AtmAno vikAsa sAdhyo. raziyAno yAtrika mo. nikolasa noTovize saMpAdita 'annona lAIpha opha jIsIsa krAIsTa' (jIsIsa krAIsTanuM ajJAta jIvana) mAM lakhyuM che ke '"IsAmasIha 13 varSanI uMmare vivAha na karatA vepArInA kAlA joDe gUpacUpa siMdhamAM nAsI gayo, tyAMthI te kAzI gayo. tene vaizyo ane zudrono sahavAsa bahu gamato hato. tyAM teNe 6 varSa sudhI dharmajJAna meLavyuM. pachI kapilavastumAM jaI bauddhamatanuM jJAna meLavyuM. ema 12 varSa hiMdamAM rahI te IrAna gayo ane tyAMthI dharmopadeza karato karato 30 varSanI uMmare jerUsalema jaI pahoMcyo.'' A samaye jerUsalemamAM eka samaSTivAdI guptamaMDaLa hatuM, jenI sthApanA IsunA janma pahelAM mekebIyAnA samayamAM thaI hatI. aneka dezonA mukhya zaheromAM zAkhoo sthapAI cUkI hatI. A maMDaLanA sabhAsado cAra zreNImAM vibhakta hatA. pahelI zreNImAM Ajanma brahmacaryanI pratijJA lenAra bALakane ja dAkhala karavAmAM Avato hato. A navo sabhya IsIna tarIka oLakhAto Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 107 hato. tene 3 varSanI AcAravicAranI tAlIma ApI, parIkSA laIne maMDaLamAM dAkhala karAtA hatA. navA sabhyane vaidaka ArogyajJAna ane khanIjajJAnanuM adhyayana anivArya manAtuM hatuM. yogya thayA pachI sabhAsadane maMDaLanA gukhabhedo batAvavAmAM AvatA hatA. uccazreNIno sabhAsada IsIra tarIke oLakhAto hato. IsIro saMpUrNataH zuddha ane pavitra jIvana gALatA hatA. dhI krUsIphIkezana bAya ena AI viTanesa'mAM lakhyuM che ke, Isu jerUsalemamAM AvIne A Adarza maMDaLano sabhAsada banyo hato. gusamaMDaLanA eka IsIranA patrathI mAluma paDe che ke, romanasUbA pAIleTe Isune krosa para caDAvyo tyAre kharekhara te maryo nahoto, kintu mUrzita thaI gayo hato. josepha tenA dehane laI gayo ane nikodamasa IsIre tene sAjo karyo. pachI Isu guma ja rahyo che. te gupta rIte upadezathI dharmapracAra karato hato. A daramiyAna te potAnA ziSyone 10 vAra maLyo che. Isue IsAImatamAM jainadharmanI keTalIeka prathAo svIkArI che, je paikI thoDIeka nIce mujaba che. 1. bhagavAna mahAvIra svAmIne 11 gaNadhara hatA. 1. ziSyAbhAsa ziSya hato. Isune paNa 11 suziSyo hatA ane 1 kuziSya hato. 2. bha. mahAvIra samosaraNamAM besI upadeza ApatA hatA. "bAIbalamAM lakhyuM che ke, IsAmasIha pahADa upara besI upadeza detA hatA. tenuM giripravacana bahu asarakAraka manAya che. 3. tIrthaMkaro upadezamAM evI vANI bole che ke ene devo, manuSyo, pazu, pakSIo potapotAnI bhASAmAM samajI zake che. "bAIbala karAra bIja, pR. , preritonAM kRtyo adhyAya bIjAmAM lakhyuM che ke, teo eka gharamAM ekaThA thayA hatA, tyAre tenI jIbha upara ekeka daivI jIbha AvI coMTI gaI. te sarve pavitra AtmAthI bharapUra thayA ane evI bhASAmAM bolavA lAgyA ke, jene sAMbhaLIne dareka dareka dezanA manuSyone ema lAgyuM ke, "A game te bhASAmAM bolatA haze, kintu ame temane amArI mAtRbhASAmAM bolatA sAMbhaLIe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sthavirAvalI chIe." Ama kahetAM kahetAM sau koI Azcarya pAmyA. ahIM koIe mazkarImA kahyuM ke, "A dareka pIdhelA che.' teoe javAba vALyo ke, "A koI pIdhelA nathI, kema ke divasano pahelo ja pahora che. A yoela prabodhake je kahyuM hatuM, te ja che." (1 thI 16, pR. 114.) 4. jaino pacAsamA divase saMvatsarI mAne che. bAIbala karAra bIjo, preritonAM kRtya, adhyAya mAM paNa pacAsamAM divase ja 11 ziSyonuM pravacana thayAnuM sUcana che. (1, pR. 144) 5. jaino 24 tIrthaMkarone mAne che. teo devaduSya vastravALA hoya che ane derAsaramAM teone mukuTa paNa avazya paherAvAya che. bAIbala karAra bIjo, pustaka 27muM, pragaTIkaraNa adhyAya 4'mAM lakhyuM che keAkAzamAM rAjasiMhAsana para eka puruSa beThA che. tenI AsapAsa 24 Asano upara 24 pavitra puruSo che, je UjaLA vastranA dhAraka che, mAthA upara sonAnA mugaTavALA che. (1 thI 8, pR. 245) ahIM 24 pavitra puruSo batAvyA che, te 24 tIrthakaronA AdhAre ja karelI kalpanA che. jo ke vaidika paraMparAe paNa 24 avatAro svIkAryA che paNa te svIkAra IsvIsananI pachI thayo che ane te ra4 avatAro ekalA manuSyarUpe nathI; matsya, kacchapa, varAha ItyAdi rUpe che, jyAre bAIbalamAM to 24 puruSonI noMdha che; eTale te tIrthakaronI ja yAdI karAve che. 6. jaino AThame, caudaze pratikramaNa kare che. IsAIo dara ravivAre potAnA pApano ekarAra kare che. che. jeno samosaraNamAM jinapratimAone besADe che. IsAI carcA paNa samosaraNanI DhabanAM ja hoya che. 8. jaina zramaNo aMdhaka, metArya vagere pariSaha sahevAmAM ja sAcI sAdhutA mAne che. IsAImatamAM paNa eka gAle dhola mAranAranI sAme bIjo gAla dharavAnuM zIkhavADAya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 9. jaina munionA samAdhisthAne stUpa ane maMdiro banatAM hatAM, tema IsAI dharmaguruonA samAdhisthAne kabra ane maMdiro banatAM hatAM. romIyAjaka kApuse I.sa. 200mAM petrusa ane paulusane daphanAvela te sthAnanI kabaro banAvI hatI ane moTA rAjA kosTaMTInuse te baMne kabaro upara be zobhitAM maMdiro banAvyAM. Aje te duniyAnAM moTAmAM moTAM ane sArAmAM sArAM maMdiro che.* (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 1) A pavitra petrusa ane paulusane vidharmIoe I.sa. 67mAM krUsa upara caDhAvela che, kApI nAkhyA che. (1) suvArtA lekhaka pavitra yohAnna I.sa. 96 pachI mRtyu pAmela che. (5) origenese I.sa. 185 thI 254nA gALAmAM hemApalA karIne bAIbala racyuM che. eTale teNe sAta bAIbalanA tarajumAnAM vacano mukAbalo karavAne vAste eka pAnAmAM sAta hAromAM mUkyAM che. te yAjaka thaI gayo che paNa pAMcamI ko MtInopalanI maMtrIsabhAe tene pAkhaMDI tarIke jAhera karyo hato. bAIbala prathama grIka bhASAmAM lakhAyeluM hatuM paNa pachInA lekhakoe leTina bhASA vAparI che. (ketholika ItihAsa, pR. 8) 109 10. IsAmasIhe jaina saMghanA AcAryo, munio ane siddhaputranI mAphaka dharmAdhyakSa, yAjaka ane dIyAkonusa (sevaka) ema traNa vargo sthApyA hatA. pachI samaya jatAM zrIsabhAe dvArapALa, vAMcanAra, bhUta kADhanArA ane pAchaLa cAlanAra e cAra vargo vadhAryA che; jemAM vidhavA strIone paNa devadAsI peThe dAkhala karavAmAM AvI hatI. (kaitholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 11, 12) 11. (jema) jaina munio brahmacArI rahetA hatA, tema dharmAdhyakSo ane yAjako brahmacArI rahetA hatA. pachI samaya jatAM pUrvamAM yAjakoe strIne rAkhavAnuM zarU karyuM; chatAMya pUrvamAM e rivAja to Ajeya paNa che ke, paraNelo puruSa yAjaka ke dharmAdhyakSa thaI zake nahIM. (pR.12.) jo ke I.sa. nI sAtamI sadImAM thayelA rAjA henarIe IMglenDamAM yAjakone lagna karavAnuM baMdha karyu hatuM ane 2 vaDAdharmAdhyakSo, 18 dharmAdhyakSo, 13 maThAdhyakSo tathA 500 maThavAsI pAdarIone mArI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sthavirAvalI nakhAvyA hatA. A rAjA custa ketholika matano hato ane tenI pachI gAdIe AvelA chaThThA eDavarDa yAjakone lagna karavAnI rajA ApI hatI. (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 57, 110, 111) 12. jaino AThama, caudaze upavAsa kare che, tema IsAIone paNa ravivAre upavAsa karavAnI AjJA che. yahUdI loko sabathane pALatA hatA, preritoe te sabathane nAbUda karavAne mATe ravivAra mukarara karyo che. asalanA IsAIo upavAsamAM divase khAtA na hatA paNa sUrya AthamyA pachI rAtre kaMI khAtA hatA. AvA upavAso hAla musalamAno kare che. (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 11) 13. jaino jaghanya comAsuM sittera divasanuM mAne che. jaina munio te divasomAM khUba tapasyA karatA hatA. IsAIo paNa pAsnA pahelAM sittera divase upavAsa karavAnuM mAnatA hatA. IsAImatamAM khAsa baptismA ApavAmAM Ave che. basmiAnI taiyArI karanAra kAtekhumanI kahevAya che. baptismA pAsmAnA AgalA divase ke penDekostanA AgalA divase maLe che. baptismA lenAra pAA pachInA bIjA ravivAra sukhI sapheda vastra paherI rAkhe che. AthI pAsmA pachIno ravivAra dhoLA ravivAra tarIke jAhera thayo che. reveraMDa sI. ensIDalara eja.je.ketholika pAdarI lakhe che ke, "keTalIeka jagyAe pAkhAnI AgaLanA upavAsanA divaso pAAnI pahelAM sittera divasathI zarU thayA, tene vAte Aja sudhI je ravivAra setu Age simA eTale sitteramo divasa kahevAya che, te divase yAjako misamAM jAMbuDI AsmAnI raMga eTale prAyazcittanA raMganuM lUgaDuM pahere che." pAkhAno tahevAra pUrvamAM yahUdIonI sAthe nijAna mahinAnA caudamA divase ane pazcimamAM vasaMtanI pUnamanI pAchaLanA ravivAre pALavAmAM Avato hato, paraMtu A taphAvatane lIdhe pUrvamAM takarAra UThI hatI ane anItusa bApAe A pheraphArano javAba devA mATe pavitra Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. 111 polIkArpasane roma bolAvyo hato. A takarAramA vistora bApAe eziyAmAInaranI sabhAono bahiSkAra karyo hato. (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 11, 12) 14. jaino tIrthakaronI mUrtione mAne che paNa temAM tIrthakaro AvI vase che ema mAnatA nathI, eTale mUrtione tIrthakaronI sthApanA mAne che. IsAIo paNa IsA masIhanA citrane mAne che. tenI oLakhANa mATe Isu khristanuM nAma ke roTalInI TopalI sAthe mAchalInI nizAnI mUke che. mariyamanA citrane, yosephanA citrane tathA khusanA citrane mAne che. arthAt teo citra tathA pUtaLAne mAne che, paNa temAM paramezvara AvIne vase che evuM mAnatA nathI. teo citra mAne che, paNa citramAM koI paramezvara tarIke mUrtine mAnatA nathI. IsvIsananA soLamAM saikA sudhI IsAIomAM A mAnyatA ekadhArI hatI; pachI vicArabheda paDyo che. (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 8, 19, 23, 44, 45, 46, 47) (saMpAdakIya - aho sthApanAnikSepanI vyApakatA !) 15. jainomAM vi. saM. 1528mAM loMkAe sAmAyika pratikramaNa, dAna, mUrti, mUrtipUjA vagerenI manAI karI navo mata sthApyo che. tema IsAImatamAM IsvIsana 1517mAM luthare 95 bAbatomAM takarAra UbhI karI potAno proTesTaMTa mata calAvyo che. (ketholika zrIsabhAno ItihAsa, pR. 94 thI 105, 165.) IsAI matamAM jainadharmanI prAcIna prathAo thoDA rUpAMtara sAthe svIkArAyela che ema uparanA lakhANothI samajI zakAya che. AthI mAnavuM paDe che ke IsA masIhe hiMdustAnamAM AvI jainadharmanuM vizeSa jJAna meLavyuM hatuM ane tenA AdhAre potAnA matane khIlavyo hato. - Arya zrIvajasvAmI - A. siMhagarisUrinI pATe mahAna prabhAvaka, yupradhAna, ajoDa zAsaka Arya vajasvAmI thayA che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI temano vIra saM. 496mAM janma, saM. 504mAM dIkSA, saM. 548mAM yugapradhAnapada, saM. 584mAM svargagamana thayAM che. 112 A arasAmAM bAravarSI dukALamAM ghaNA jainamunioe anazana karyuM hatuM. AthI ghaNA gaNo, kulo ane zAkhAono viccheda thaI gayo hato. sadbhAgye vajrazAkhA bacI hatI. tenA zramaNoe pharIvAra gaNo, phulo vadhAryA che. Aje je je jainamunio che te dareka koTikagaNa, vajrazAkhA ane caMdrakuLanA che. dvitIya bhadrabAhusvAmI : digaMbara graMthomAM A arasAmAM bIjA bhadrabAhusvAmI thayAno ullekha maLe che, jenA bIjAM nAmo vajrayazA, mahAyazA, yazobAhu, jayabAhu vagere maLe che.* (zravaNabelagola-caMdragirino zilAlekha) zrI devardhigaNI kSamAzramaNanI paTTAvalI 13. Arya vajrasvAmI - zrI devardhigaNi kSamAzramaNa sudhInI paTTaparaMparA ahIMthI judI paDe che. gautama gotravALA Arya vajrasvAmIne mukhya cAra ziSyo hatA. 1. Arya vajrasena, 2. Arya padma, 3. Arya ratha ane 4. Arya tApasa. 14. Arya ratha - vasiSTha gotravAyA, temanuM bIjuM nAma Arya jayaMta che. temanAthI jayaMtIzAkhA nIkaLI che. 15. Arya puSpagiri kauzikagotravALA. 16. Arya phalgumitra gautamagotravALA. 17. Arya dhanagiri vasiSThagotravALA. 18. Arya zivabhUti kucchasagotravALA. saMbhavataH kauzikagotravALA Arya dujjayaMta ane Arya kRSNa temanA gurubhAI hatA. 19. Arya bhadra kAzyapagotravALA. 20. Arya nakSatra kAzyapagotravALA. 21. Arya rakSa kAzyapagotravALA. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 113 22. Arya nAga gautamagotravALA. ra3. Arya jehila vasiSTagotravALA. 24. Arya viSNu mADharagotravALA. - 25. Arya kAlakasUrijI - gautama gotravALA, A trIjA kAlikAcArya che. temano sattAsamaya vIra saM. 720 maLe che. (ratnasaMcaya gA. ra74) ra6. Arya saMpalita ane Arya bhadra - gautamagotravALA. A banne kAlikAcAryajInA bALabrahmacArI ziSyo che ane paTTaghara thayA che. te baMnenI pATe Arya vRddha AvyA che. ra7. Arya vRddha gautamagotravALA. 28. Arya saMghapAlita - gautamagotravALA, teo sthira sattvavALA tathA uttama jJAna ane cAritrathI vibhUSita hatA. 29. Arya hati - kAzyapagotravALA, teo kSamAnA sAgara hatA, dhIra hatA. caitra sudimAM svarge gayA. 30. Aryadharma - sAvayagotravALA, teo naiSThika brahmacArI mahAvratadhArI hatA. jemanA vihAra vakhate devo paNa chatra dharatA hatA. temanA gotra mATe sAvaya ane suvyaya evA be pATho maLe che. sAvaya zabda to zrAvaka gotra yAne upakezavaMzano sUcaka che, eTale ahIM suvraya zabda vadhu sAco lAge che. 31. Arya hasita - kAzyapagotravALA. 32. Arya dharma - teo mokSamArganA parama sAdhaka hatA. 33. Arya siMha - kAzyapagotravALA. A ja samaye brahmakrIpikA zAkhAnA A. siMhasUri thayA che je prasiddha vAcanAcArya hatA. 34. Arya dharma - kAzyapagotravAyA, temane aneka ziSyo hatA. temanA mukhya paTTaghara A. kaMdila thayA che; skaMdilAcAryo vIra saM. 830thI 840nA gALAmAM mathurAmAM cothI AgamavAcanA karI che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 35. A. jaMbU - je Arya dharmasUrinA bIjA paTTadhara che. 36. Arya naMdI - kAzyapagotravALA, teo zAMta ane saraLa hatA, zuddha jJAna-darzana-cAritranA dhAraka hatA. 37. dezIgaNI kSamAzramaNa - teo mADharagotranA hatA, zuddha samyaktva ane sthira cAritravALA hatA. sthavirAvalI 38. A. sthiragupta kSamAzramaNa teo vacchasagotranA hatA. dhIra, buddhimAna, majabUta manavALA, AgamanA jANakAra ane anuyoganA dhAraka hatA. 39. Arya sthavira kumAra dharma gaNi - teo vacchasagotranA hatA. tapasvI guNavAna ane guNaparakha hatA. 40. A. devardhigaNi kSamAzramaNa teo kAzyapagotranA zratriya hatA, saraLatA vagere guNonA dhAraka hatA, jinavANInA sAMgopAMga jJAtA hatA ane vAcakavaMzanA samartha chellA vAcanAcArya paNa hatA. (jaina paraMparAno ItihAsa bhAga : 1 mAMthI) - emaNe A. lohatyasUri pAse jaI dIkSA lIdhI. devardhimunie guru pAsenuM jJAna meLavI gaNipada prApta karyuM ane upakezagacchIya A. devagupta pAsethI eka pUrva artha sahita ane bIjuM pUrva mULa bhaNI kSamAzramaNa pada meLavyuM. temaNe zatruMjaya upara kapardI yakSanI ArAdhanA karI hatI, te pratyakSa thayo ane tyAra pachI gomukhayakSa tathA cakrezvarI paNa hAjara thayAM. AcAryazrI temanI pAsethI AgamavAcanA mATe vacana laI valabhIpura padhAryA. temaNe tyAM caturvidha saMghanI AjJA laI vIra saM. 980mAM moTuM munisammelana meLavyuM ane pAMcamI AgamavAcanA karI, 84 Agamo tathA aneka graMthone pustakArUDha karyA. temaNe 'naMdIsUtra' banAvyuM, jemAM potAnI vAcakaparaMparA ApI che ane kalpasUtranI sthavirAvalInI pAchaLa potAnI guruparaMparA joDI dIdhI che. teo vIra saM. 1000mAM zatruMjayatIrtha upara anazana karI svarge gayA ane pachI taratamAM ja A. satyamitra paNa svarge padhAryA. have trIjA koInI pAse pUrvanuM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI jJAna hatuM nahI, eTale vIra saM, 1000mAM pUrvajJAnano samULa viccheda thayo. devardhigaNi kSamAzramaNa potAnI gaNadharaparaMparAnA gaNanAyaka hatA temaja A. dilanI vAcakaparaMparAnA ane moTI AgamavAcanAnA vAcanAcArya paNa hatA. tethI itihAsa temane devardhigaNi kSamAzramaNa ane devavAcakajI; ema be nAmothI oLakhe che, jenAM pramANo A pramANe che: yadAha bhagavAn devarddhikSamAzramaNaH -nANaM paMcavihaM pannattamityAdi / yadAha devarddhivAcaka:- se kiM taM mainANetyAdi / yadAhurnirdalitA'jJAnasaMbhAraprasarA devarddhivAcakavarAH - taM samAsao cauvihaM pannattamityAdi / yadAha bhagavAn devarddhikSamAzramaNaH - se kiM taM aNANugAmiyamityAdi / ( A. devendrasUrikRta karmagraMtha - svopajJavRtti) tathA ca bhagavatIsUtre devarddhigaNikSamaNakRtanandIsUtrasyAnuvAdasAGgatyam / ( A. vijayasenasUrikRta senaprazna) ka evamAha ? duSyagaNiziSyo devavAcaka iti gAthArthaH // 43 // devavAcako'dhikRtAdhyayanaviSayabhRtasya jJAnasya prarUpaNAM kurvannidamAha / ( A. haribhadrasUrikRta naMdIsUtraTIkA sUtra 1 ) dussagaNisIso devavAyago sAhujaNahitaTThAe iNamAha (1) (A. jiNadAnasagaNimahattarakRtA naMdIsUtracUrNi ) 115 AcAryo'pi devavAcakanAmA jJAnapaJcakavyAcikhyAsuH ( prastAvanA ) pUvAntaragatasUtrArthadhArako devavAcakaH ( A. malayagirikRta naMdIsUtraTIkA sUtra 1 ) eTale ke A. devardhigaNi kSamAzramaNa e ja A. devavAcakajI che. jaina rAjAo kaliMganareza : A arasAmAM jagannAthapurIno rAjA bauddhadharmI hato. paraMtu, ekavAra bhayaMkara dukALa paDayo ane Arya vajrasvAmI zrIsaMghane laIne atre padhArI comAsuM rahyA tyAre eka prasaMgopAta te AcAryamahArAja pAse Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sthavirAvalI AvI, upadeza sAMbhaLI jaina banyo. A rIte purIno rAjA jainadhamI rAjA hato. (vIra saM. 570 thI 584) rathavIranareza H A ja arasAmAM rathavIrapurano gAmadhaNI paNa A. kRSNasUri tathA muni zivabhUtijI vagerene bahu mAnato hato. (Avazyaka niyukti) dazapuranareza : dazapurano rAjA paNa Arya rakSitajInA upadezathI jainadhamAM banyo hato. jaina tIrtho A arasAmAM zrI zatruMjaya tIrtha tathA giranAra tIrthanA jIrNoddhAra thayA hatA ane bhagavAna RSabhadeva vagerenA jinabiMba vagerenI aMjanazalAkApratiSThA ane dhvajAropaNa vagere thayAM hatAM. AcArya zrIvajasenasUri - Arya vajasvAmInI pATe A. vajasenasUri AvyA che. temano vIra saM. 49ramAM janma, saM. 501mAM dIkSA, saM. 184mAM gacchanAyakapada, saM. 617mAM yugapradhAnapada ane saM. 620mAM 129 varSanI uMmare temanuM svargagamana thayuM che. teo umaramAM ane dIkSAmAM Arya vajasvAmIthI moTA hatAM, 119 varSanI dIkSA paryAya hovAthI dIrdha anubhavI ane dareka bAbatamAM saMpUrNa jJAtA hatA, dIrghajIvI hatA. temanI adhyakSatAmAM vIra saM. pa60, vi.saM. 150mAM giranAra tIrthano uddhAra thayo hato. A. prabhAcaMdrasUri lakhe che ke, A uddhAra jAkuTi* zrAvake karAvyo hato. ane tenI prazastimAM A. pAdaliptasUri tathA A. * jAkuTa e saMskRta nAma che, tenuM prAkRta nAma jAuDi ane jAvaDa thAya. eTale prasiddha jAvaDazAhe ja A uddhAra karAvyo hoya to te banavAjoga che. jAvaDazAha vI. saM. pa70mAM svarge gayA che. prabhAvakacaritra'nI bIjI pratimAM jAuDi nAma Apela che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vRddhavAdisUrine vidyAdharavaMzanA ullekhyA che. A samaye ahIM jainadharmapremI mahAkSatraponuM rAjya hatuM. tyAra pachI vIra saM. 570mAM zatruMjaya tIrthano uddhAra thayo; jemAM Arya vajrasvAmI tathA A. vajrasenasUrijIe moTI jahemata uThAvI hatI. 117 maMdasoramAM trIjI AgamavAcanA : A bhayaMkara bAra dukAlImAM ghaNA munioe jyAM tyAM anazana karI svargagamana karyuM hatuM, jethI ghaNA gaNo, kulo ane vAcakavaMzono viccheda thaI gayo hato. munivaronI saMkhyA paNa bahu nAnI thaI gaI hatI. sukALa thatAM ja zrIsaMghe AgamarakSAno prazna pahelAM hAthamAM lIdho. A samaye zrIsaMghamAM vAcanAcArya naMdilasUri, yugapradhAna Arya rakSitasUri ane gaNAcArya A. vajrasenasUri pradhAna prabhAvako hatA. Arya rakSitasUri pUrvanA jJAtA hatA, tethI zarIravijJAna, mativijJAna ane mAnasavijJAna vagerenA UMDA jANakAra hatA. temaNe vicAryuM ke, eka to paDato kALa che, bAra bAra varSono dukALa paDavAthI zrutajJAnamAM moTo hrAsa thayo che ane have kadAca AvA eka-be dukALo paDe to zrutajJAnano sarvathA nAza thaze e saheje samajI zakAya tevuM che. bIjuM, saMhananabaLa paNa ghaTatuM jAya che. emaNe vIra saM. 592 lagabhagamAM dareka Agamane cAra anuyogamAM vaheMcI nAkhyA. (saMpAdakIya:- jaina pratimAjInI nagnatA ane anamratA aMge khUlAso khUba jarUrI hovAthI jaina paraMparAno ItihAsa bhAga 1 mAMthI agatyano pATha sAbhAra uSkRta. AcArya vajrasenasUrijI vI.saM. 597mAM svargavAsI thayA je pachInI thoDI vAto.) AThamo nihnava zivabhUti : vIra saM. 609mAM AThamo nihnava zivabhUti thayela che. te A. kRSNaRSino ziSya hato. bhagavAna mahAvIrasvAmI thayA te pahelAM jaina munio sapheda athavA vividha raMganA paNa vastro paheratA hatA. bha. mahAvIrasvAmIe temAM maryAdA bAMdhI ke, 'jaina munioe vividharaMgI vastra paheravAM nahIM, mAtra sAdAM ane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 virAvalI sapheda vastra paheravAM, agara nagna rahevuM. tyArathI jinakalpI ane sthavirakalpI e dareka muni vastradhArI banI rahetA ane nagna paNa rahetA hatA. bauddha 'tripiTaka zAstra majijhamanikAya' mAM AjIvaka matanI 6 abhijAtio nIce mujaba gaNAvI che : 1. kRSNAbhijAti - krUra manuSya. 2. nIlAbhijAti - bhikSu, bauddha bhikSu. 3. lohityAbhijAti - jainamuni, ke jeo niraMtara coLapaTTo pahere che. 4. haridrAbhijAti - Avakanagna gRhasthI, elaka. 5. zukalAbhijAti - nagna AjIvaka sAdhu, sAdhvI. 6. paramazukalAbhijAti - AjIvaka dharmAcAryo naMdavatsa, kisasaMkisya ane maMkhalIgozALa vagere. (ensAIklopIDiyA o rilijyinsa enDa ethiksa, vo. 1, pR.259 "AjIvaka lekha) temAM lohityabhijAtino paricaya karAvyo che kenodityafmanAti nA "niyathA" "saTiva'ti vattA arthAt - lohityAbhijAti eTale vastradhArI nirgaLyo. sApha vAta e che ke jaina zramaNo vastradhArI hatA ane tyAre jainomAM vastraviSayaka koI jAtano vicArabheda na hato. jaina darzana anekAMta darzane che. eTale temAM vastra hoya ke na hoya, AvI kSullaka vAtono ekAMta Agraha hoya ja zAno ? jaina sAdhu eTale cAritranI mUrti yAne sarvocca jIvana. A vAstavika siddhAMtane sAme rAkhI banne koTinA munio jaina dharmano ekadhAro pracAra karye jatA hatA. cha saikA sudhI to barAbara ema cAlyuM. paraMtu A utkarSane moharAjA kema sAMkhI zake ? teNe ekAeka eka kALa-coghaDiye jainadharmamAM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI eka nAnIzI cinagArI cAMpI dIdhI ethI jainadharmane ekadama moTo AMcako lAgyo, pariNAme jainonA be TukaDA paDayA je AjasudhI saMdhAyA nathI. A AkhIya paristhitano Adi puruSa muni zivabhUti yAne bhUtabalijI che. 119 zivabhUtijI, te rathavIranagarano sAhasika, baLavAna ane rAjamAnya puruSa hato, teNe A. kRSNaRSi pAse dIkSA lIdhI. eka divase tyAMnA rAjAe tene ratnakaMbala vahorAvI. teNe ratnakaMbala to na vAparI paNa mohabhAvathI bAMdhI rAkhI. gurumahArAje tene mamatA choDavA zikhAmaNa ApI paraMtu te vAta tene gaLe UtarI nahi, eTale eka divase gurue tenI gerahAjarImAM te ratnakaMbalanA TukaDAo karI munione vaheMcI dIdhA ane zivabhUtijI AvatAM tene paNa jaNAvI dIdhuM ke, "mahAnubhAva ! zarIra, vastra, muhapatti, rajoharaNa, pAtrAM vagare jIvarakSAnAM ane saMyamanirvAhanAM sAdhano che, temAM mamatA hovI na joIe; mamatA thavAthI te parigraha banI jAya che. A parigrahanA doSamAMthI bacavA mATe munioe saMyamanirvAhanAM sAdhanone rAkhavA chatAM temAM alipta banI rahevuM joIe, munioe upakaraNamAM mUrchA ke Asakti rAkhavI na joIe. bhAgyazALI ! tame ghara choDayuM, bAra choDyuM, Rddhi choDI, rAjasanmAna choDayuM ane sAdhu banyA cho. AvA samajadAra thaIne eka mAmUlI cIjamAM Asakti rAkho, e tamane zobhatuM nathI. AvI mamatAne tamAre phagAvI devI joie. meM tamane parigrahanA baMdhanathI chUTA rAkhavA tamArI ratnakaMbala TukaDA karI munione vaheMcI dIdhI che. tame munibhaktinI anumodanA karajo ane pharIvAra mamatAno prasaMga na Ave tema sAvaceta rahejo.'' zivabhUtine A upadeza racyo nahIM, tene potAnI ratnakaMbala javAthI gusso Avyo, teNe mohanA AvezamAM AvI jaNAvyuM ke, to to vastrapAtra rAkhavAM e ja mahAna pApa che. munie nagna ja rahevuM joIe, ane jinakalpI dazAmAM ja rahevuM joIe. gurumahArAje jaNAvyuM ke, munijI ! jinakalpI banavA mATe to nava Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI pUrvathI adhika jJAna joIe, je paikInuM atyAre ApaNAmAM kaMI ja nathI. AjakAlanA mAnavI mATe to e mArga mAtra eka AdarzarUpa ja che, kadAca koI muni nagna rahevA mAtrathI potAne jinakalpI tarIke jAhera kare to te jinakalpInuM apamAna kare che. nagna thavA mAtrathI muni jinakalpI banI jato nathI. vaLI, jinakalpI vastravALA ane pAtravALA paNa hoya che. sAcI vAta e che ke munie vastra, rajoharaNa, pAtra vageremAM Asakti rAkhavI na joIe eTale nagna rahevAnI kaMI jarUra nathI. 120 AcAryanI A vAta zivabhUtine gaLe UtarI nahIM. teNe A nAnakaDI vAtane moTuM rUpa ApyuM ane vastra, pAtra choDI samudAyathI alaga paDI boTika nAme potAno navo mata calAvyo. tene be ziSyo thayA : 1. koDinya ane 2. koTTavIra. zarUmAM A matamAM matabheda mAtra nagna rahevA pUrato ja hato, bIjo koI dekhAto matabheda na hato. A ghaTanA digaMbarAcArya devasenanA ullekha pramANe vIra saM. 606 mAM ane zvetAMbarIya ullekha pramANe vIra saM. 69mAM banela che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA zAsanamAM A AThamo nihrava che. digaMbara matanI utpatti ane ItihAsa AjIvaka, dhairAzika, abaddhika ane boTika munioe svataMtra ekama racI, vIra saM. 609 thI digaMbaramata calAvyo che ane tyArathI jaina saMgha zvetAMbara ane digaMbara evA be bhAgamAM vaheMcAI gayo che. jo ke A vibhAga na paDe te mATe tatkAlIna AcAryoe bharacaka prayatna karyo che, A. zrI samantabhadrasUrijIe to nagnatAnA pakSamAM vanavAsa svIkAryo che, bIjA paNa prayatna thayA che paraMtu temAM kaMI ja saphaLatA maLI nathI ane e be vibhAgo paDayA, je Aja sudhI vidyamAna che. digaMbara mata te cAra varganA munionA jUtharUpe che. tethI temAM cArenI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 121 mAnyatAone paNa vikalpa sthAna ApavAmAM AvyuM che. jema ke AjIvaka matanAM 1. zItodakagrahaNa, 2. sacitta sparzavALuM bhojanagrahaNa, 3. nagnatA ane 4. strIno sparza, digaMbara muniomAM paNa maLe che. bIjuM, digaMbaromAM cha AvazyakamAM paccakhANane sthAne kRtikarma temaja svAdhyAya dAkhala karavAmAM AvyAM che, te abaddhika matane AbhArI che. e ja rIte puNyAzrAvaka kathAkoSanA kartA padmanaMdi potAne trirAzika hovAnuM spaSTa kare che. eTale ke trirAzika mata digaMbara matamAM bhaLI gayo che. (prazasti, zloka 4tho) digaMbaroe zarUmAM 12 aMgo, 1 thI 6 Avazyaka, 7 dazavaikAlika, 8 uttarAdhyayana, 9 kalpavyavahAra, 10 kalpAkalpa, 11 mahAkalpa, 12 puMDarIka, 13 mahApuMDarIka ane 14 nizIthasUtrane Agama tarIke apanAvela che. tenA upara vivaraNagraMtho paNa banAvela che. vikramanI navamI sadImAM A. aparAjitasUrie banAvela viyodayAmAM svaracita dazavaikAlika sUtra'nI zrIvijayA TIkAno ullekha ane AcArAMga, sUtrakRtAMgabhASya, dazavaikAlika, uttarAdhyayana tathA bRhatkalpasUtra'nA sAkSIpATho maLe che. saMbhava che ke digaMbara samAjamAM jyadhavalA'nA racanAkALa sudhI ukta AgamonuM AmAgama tarIke sthAna hatuM. muni zivabhUtionAM zivaguma, zivadatta, bhUtapati ane bhUtabali* e bIjA nAmo che. teNe giranAravAsI agrAyaNI pUrvanI pAMcamI vastunA cothA mahAprAbhRtanA jANakAra A. dharasenasUri pAse zrutajJAna bhaNI, moTo vihAra karI draviDa mathurAmAM pahoMcI, jIvasthAna, kSullakabaMdha, baMdhasvAmitva, bhAvakhaMDa, vedanAkhaMDa ane mahAbaMdha ema cha-khaMDa' zAstra banAvyuM ane zrIsaMgha meLavI jeTha sudi pAMcamanA divase pustakArUDha karyuM. tenI upara nAnI-moTI ghaNI TIkAo banI che. chelle A. vIrasene vikramanI navamI sadInA pUrvArdhamAM cha-khaMDa Agama upara saMskRta prAkRtamAM 72000 zlokapramANa dhavalA tathA pAMcamA pUrvanA dhAraka zvetAMbara A. guNadharasUrinA kaSAyaprAbhRta doSaprAbhRta' mULagAthA 183nA vivaraNa upara 20000 zlokapramANa jayadhavalA racI che Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sthavirAvalI ane tenA ja ziSya A. jayasene dhavalAmAM 40000 zlokapramANa pUravaNI vadhArI digaMbara samAja mATe mahAna dhavalazAstra taiyAra karela che. - A. koDinna te mULa kuMDapuranA vatanI hatA, tethI koDinya kahevAya che. tenuM saMskRta nAma kauMDakauDinya, kauMDakanya ane kuMdakuMda che. tenAM bIjuM nAmo padmanaMdi, elAcArya, vakragrIva ane gRddhapiccha che. digaMbara ItihAsamAM temanI guruparaMparA ane ziSya paraMparA mATe koI ekamata nathI. paraMtu tene divyajJAnathI navo mArga prakAzyo, e mAnyatAmAM digaMbara ItihAsano eka mata che. (darzanasAra, gA. 43) temaNe 'samayasAra, SaSmAbhUta vagere ghaNA prAkRta graMtho banAvyA che. vikramanI dazamI sadImAM tenI upara TIkAo racAI che. A0 koTTAvIranAM bIjAM nAmo koTi ane zivakoTI vagere che. temaNe bhagavatI ArAdhanA' banAvela che, jemAM AcArAMga sUtra, chatakalpa, bRhakalpabhASya, vyavahAra ane niyukti nA ghaNA sAkSI pATho che. A. zivakoTijI upalabdha jinaAgamone bahu ja vaphAdAra rahyA che. "bhagavatI ArAdhanA" upara A. aparAjitasUrie vijayodayA TIkA karelI che. A uparAMta vanavAsIgacchanA AdhAcAryazrIsamantabhadrasUri, uccAnagara zAkhAnA vAcaka zrIumAsvAti(mI)jI ane A. siddhasena divAkarajI vagerenA graMthone paNa digaMbara saMghe pUrA premathI apanAvyA che ane vikasAvyA che. vikramanI navamI sadI pachI to digaMbara sAhitya khUba ja vRddhine pAmyuM che. zvetAMbara ane digaMbaranA matabhedanuM mULa aMbara che, je te bannenAM nAmothI pAchaLa joDAI vadhu amara banyuM che. vastutaH digaMbara saMpradAye zarUmAM mAtra muni vastra na dhAre eTalo ja matabheda uThAvyo, tyAra pachI strI nagna rahI zake ja nahIM, ane vastra dhAre to teNIne munipaNuM hoya nahi, A niyame "strIne cAritra ane chevaTe mokSa nathI' ema jAhera karyuM, sAtho sAtha vastra vinA pAtra rahe nahIM, pAtra vinA AhAra lAvI zakAya nahIM ane AhAra lAvyA vinA tIrthaMkara bhagavAna Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI AhAra karI zake nahIM. A badhI samasyAno 'kevalI bhagavAnane AhAra na hoya' evo nirNaya jAhera karI saraLa ukela karI nAMkhyo. eTale munivasranI pAchaLa strImukti ane kevalibhuktino matabheda Ubho thayo. temaja eka jhaghaDo so jhaghaDAne notare e kahevata pramANe samaya jatAM temAMthI ghaNA matabhedono janma thayo che. ekaMdare digaMbara AcAryone nagnatAnI rakSA mATe vastra, pAtra, upakaraNa, upadhi, kevaliAhAra, tIrthaMkaronAM dravyazarIra, dravyavacana, dravyamana, sAkSarIvANI, zudramukti, gRhasthamukti, anyaliMgamukti, strIdIkSA, srImukti, malli tIrthaMkarI, tIrthaMkaranI putrI vagere ghaNI ghaTanAono niSedha karyo che ane potAnA zAstramAM te ja killebaMdhIne vadhumAM vadhu majabUta karI che. 123 chatAMya nyAyane khAtara kahevu joIe ke digaMbara vidvAnoe potAnI virodhI paraMtu satya vAtone paNa kyAMka kyAMka jAhera karI dIdhI che. arthAt digaMbara matamAM niSedhela munionI upadhi kevalimukti ane srImuktinA poSaka pATho paNa digaMbara zAstromAM che, je paikInA thoDAeka namUnA nIce mujaba che. digaMbara graMthomAM muniupadhi vastra ane pAtranA pramANa pAThoH appaDaku uvadhi apatthaNijjaM asaMjadajaNehiM / mucchAdijaNaNarahidaM gehadu samaNo yadi vi appaM // 22 // AhAre va vihAre, dezaM kAlaM samaM khamAM upadhi / jANittA te samaNo, vaTTadi jadi appalevI so // 30 // (A. kukunda-pravacanasAra) sevahi cauvahaliMgaM, abbhitaraliMgasuddhimAvaNNo / bAhira liMgamakajjaM, hoi phuDaM bhAvarahiyANaM // 109 // (A. phukunda-bhAvaprAkRta gA. 109) vavahArao puNa Nao, doNNi vi liMgANi bhaNadi mokkharahe / NicchayaNao du Nicchadi, mokkhapahe savvaliMgANi // (A. phukunda-samayaprAbhUta gA. 444) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 piMDaM uvadhiM sejjaM; uggama uppAda NesaNAdIhi / carittarakkhaNahUM, soghiMto hoi sucarito // 293 // (lagavatI ArAdhanA, gA. 283, pR. 144) piMDovadhisejjhAo, avisodhiya jo ya bhUjade samaNo / mUlaTThANaM patto, bhuvaNesu have samaNapollo // 25 // phAsugadANaM phAsugamuvadhiM, taha dovei attasodhIe / dedi jo ya giNhadi, doNhaMpi mahapphalaM hoI // 45 // (khA. vahaDera - bhUlAyAra, pariccheda 10. ) " kambaladikaM gRhItvA na prakSAlante" sthavirAvalI (tattvArtha- zrutasAgarI TIDA, 2. 7, sUtra 4.) : tapaH paryAyazarIrasahakAri bhUtamannapAnasaMyamazaucajJAnopakaraNatRNamayaprAvaraNAdikaM kimapi gRhNAti, tathApi mamatvaM na karoti / (brahmadevakRta paramAtma prakAza, gA. 219, pR. 232) 'mRduvastreNa' kadAcittathA kriyate nikSepaNA nAmnI paMcamI samitirbhavati // (yAritraprAkRta, gA. 39, zrutasAgarI) zayyAsanopadhAnAni, zAstropakaraNAni ca / pUrvaM samyak samAlocya pratilikhya punaH punaH // 12 // (yA. zulayandrakRta jJAnAvi, sa. 8) zayyopadhyAlocanAnnavaiyAvRtyeSu paMcadhA / zuddhiH syAt dRSTidhIvRttavinayAvazyakeSu vA // 42 // viveko'kSakaSAyAM-ga- bhaktopadhiSu paMcadhA / syAt zayyopadhikAyAnnavaiyAvRtyakareSu vA // 217 // (paM. AzAdharahRta sAgAradharmAmRta, a. 8, saM. 1279) sAkSAnnannaH sa vijJeyo, daza nagnAH prakartitAH // 23 // (lahAraDa somasenaddhRta trivArNAyAra, a. 3, saM. 1995) mamattiM parivajjAmi, NimmamattimuvadiThTho // 57 // bhAvo kAraNabhUdo sAyArA'NayArabhUdANaM // 66 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 125 Naggo pAvaI dukkhaM, Naggo saMsArasAyare bhamaI / Naggo Na lahai bohI jiNabhAveNa vajjio suiraM // 68 // bhAvasahido muNiNo, pAvai ArAhaNAcaukkaM ca / bhAvarahido ya munivara bhamai ciraM dIhasaMsAre // 19 // (. buhata mAmAmRta) liGgaM dehAzritaM dRSTaM deha pavAtmano bhavaH / na mucyante bhavAt tasyAt te ye liGgakRtAgrahAH // 87 // jAtidehAzritA dRSTA // 8 // jAtiliMgavikalpena, yeSAM ca samayAgrahaH // te na Apnuvantyeva, paramaM padamAtmanaH // 89 // (0. pUnyAta samAvizatas) saMgho ko vi na tArai, kaTTho mUlo taheva nipiccho / appA tArai tamhA, appA ceva jhAyavvo // (. amRtayaMta pAyA2) jo ghara tyAgI jogI, gharavAsI kahaiM kaha~ jUM bhogI / aMtara bhAva na parakhe joI, gorakha bole mUrakha soI / (banArasIvilAsa, pR. 299) ayasANa bhAyaNeNa ya, kiM te NaggeNa pAvamaliNeNa / pesuNNa-hAsa-macchara-mAyA bahuleNa savaNeNa // 69 // vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM, gRhe'pi paJcendriyanigrahastapaH / akutsite vartmani yaH pravartate, vimuktarAgasya gRhaM tapovanam // (mA. kRta mAyAmRta, u. nI zrutasAgarI Elst) dhAtrivAlA-'satInAtha-padminIdalavArivat / dagdharajjuvadAbhAsaM bhujan rAjyaM na pApabhAk // (mAyAmRta, l. 162nI zrutasAgarI elst) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sthavirAvalI digaMbara graMthomAM strIdIkSA, strImukti ane napuMsakamuktinA pramANa pAThoH rAjakumArI, maMtrI, amAtya, purohita ane zeThanI strIonI dIkSA. (varAMgacarita, sarga 30, 31.) brAhmI, suMdarI, subhadrAnI dIkSA, brAhmIne gaNinIpada. (AdipurANa, parva-24, 47) jinadatta zeThanI strI, sItA, pRthvI suMdarI, rANIonI dIkSA, bhagavAna zrI mahAvIranI sAdhvIo, caMdanAryA, suvratA gaNinI, guNavatI AryA, sarvazrI, AryA. (uttara purANa, parva 68, 71, 4, 76.) rAjimatI, dropadI, dhanazrI, mitrazrI, kuntI, draupadI ane subhadrAnI dIkSA, sulocanA AryA 11 aMga bhaNI, bhagavAnanI sAdhvI saMkhyA, hajAro sAdhvIo. (harivaMzapurANa, parva pa6, 63, 64, 12, 10, 2) priyaMgumaMjarI, aMganasenA vezyA, jyeSThA, devavatInI dIkSA, harikAMtAAryA. (kathAgraMtho) saMtyajya rAjyalakSmI, patiputrabhrAtRsambandham / parivrAjya vahAyA kiM, mamatvaM satyabhAmAdeH // 32 // kSapakazreSAra re, venoceta "bhUtapUrvena" strIti nitarAM abhimukhye'rthe yujyate netarAm // 40 // tyArthisiddhiH 4ddA (A. zAkaTAyananuM strImuktiprakaraNa) thAvarakAyapahudI saMDho, sesA asaNNiAdi ya / aNiyaTTiyassa ya paDhamo bhAgoti jiNehiM NidiDheM // 684 // maNusiNI pamattavirade, AhAradugaM tu Natthi NiyameNa // avagadvede maNusiNI saNNA bhUdagadimAseja // 714 // (gomaTasAra chavakAMDa) veeo 33 vee strI pu. napuMsaka vedatrayamadhye'rhataH ko'pi vedo nAsti / (boprAkRta, gA. 33, kutasAgarI) Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 127 maNusiNIsu sAsaNasammaiTThi (2) ppahuDi jAva ajogi / kevali (14) tti, davvapamANeNa kevaDiyA ? saMkhejA // (sUtra 48, pR. 261) maNusiNIsu micchAiTi-sAsaNasammAiTTiTThANe siyA ejattiyAo, siyA apajattiyAo ||suutr 92 // sammAmicchAiDiM-asaMjadasammAiTThisaMjadAsaMjadasaMjadaTThANe NiyamA pajattiyAo // sUtra 93 // ( 11ma, ghasA TIst, pu. 1, pR. 331, 332.) vedANuvAdeNa. itthivedaesu pamattasaMjadappahuDi jAva aNiyabAdarasAMparAiyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA ? saMkhejA ||suutr 126 // dhavalATIkA-itthivedauvasAmagA dasa 10 khavagA vIsa 20 / (pu. 3 hu~, pR. 146.) Nasayavedesu0 saMkhejA // sU. 130 // dhavalATIkA-uvasAmagA paMca 5, khavagA dasa 10 (pR. 419) dhavalATIkA-itthivede apamattasaMjatA saMkhejjaguNA tamhi ceva pamattasaMjadA saMkhejaguNA sajogikevali saMkhejaguNA (sUtra 134, pR. 422) ( 5111 paqil-elst, pustas al) apamattasya ukkassaMtaraM ucade / tiNNiaMtomuhUttehiM abbhahiya aTThavassehiM uNAo aTTedAlIsapuvvakoDio ukkassa aMtaraM / pajattamaNusiNIsu evaM ceva / Navari pajattesu cauvIsapuvvakoDio, maNusiNIsu aTThapavvakoDioti vattavvaM / (pR. 53) itthIvedesu pamattassa uccade / aTTavassehiM tiNNiaMtomuhUttehiM UNiyA tthIvedaTThidI laddhamukkassaMtaraM / evamapamattassa vi ukkassaMtaraM bhANidavvaM, visesA bhAvA / (pR. 96) (pada paMDAgama-sthAna stymtvaanugm-siivhiialpabahuprarUpaNA-dhavalA TIkA-mudrita pustaka pAMcamuM) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (8) apUrvakaraNa (9) anirvRtikaraNa guNasthAna sudhInI strIonI saMkhyA, upazamaka strIo kSapaka strIo / ( sUtra 144 thI 169, pRSTa 300 thI 400 ) (SaTpaMDAgama, ghavalA TIDA, mudrita pustaka pAMyabhuM) 128 digaMbara graMthomAM zUdradIkSA, zUdramuktinA pATho H uttamadhammeNa jutto hodi tirakkhova uttamo devo / caMDAlo vi surIMdo, uttamadhammeNa saMbhavadi // ( svAmI kArtikeyAnuprekSA gA. 430 ) na jAtigarhitA kAcit, guNAH kalyANakAraNam / vratasthamapi cANDAlaM; taM devA brAhmaNaM viduH // cAturvarNya yathA yacca, cANDAlAdivizeSaNam / sarvamAcArabhedena, prasiddhaM bhuvane gatam // (yA. raviSeAnuM padmayaritra) " vipra-kSatriya - viT - zUdrAH proktAH kriyAvizeSataH / jainadharme parAH zaktAH te sarve bAndhavopamAH // ( dharbhara siddhRta trivArNAyAra ) digaMbara graMthomAM kevalibhukti, kevalitapa ane sAkSarI vANInA pAThoH AdyazcaturdazadinairvinivRttayogaH SaSThena niSThitakRtirjinavardhamAnaH // zeSA vidhUtaghanakarmmanibaddhapAzAH, mAsena te yativarAstvabhavan viyogAH // 26 // (samAdhilaDita, zloDa 29 ) ekAdaza jine ( tattvArtha a. 9, sU. 11) AhAre // 33 // TIkA-AhArakadvayamadhye'rhataH AhArakAnAhArakadvayam / AhAro ya sarIro, taha indiya ANapANa bhAsA ya Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 129 pajjatiguNasamiddho, uttamadevo havai aruho // 34 // (unnta modhAmRta, saTIs) bAhyaM tapaH paramaduzcaramAcaraMstvam / AdhyAtmikasya tapasaH paribRhaNArtham // 83 // (bRhat svayaMbhUstotram) arita ca kevalibhuktiH, samagraheturyathA purA bhukteH / paryApti-vaidya-tejasa-dIrghAyuSkodayo hetuH // 1 // rogAdivat kSudho...vyabhicAro vedanIyajanmAyAH / prANini "ekAdazajine" iti jinasAmAnyaviSayaM ca // 29 // (kevalibhuktiprakaraNam) sesA AhArayA jiivaa....|| gommaTa // 665 // AhArae indiya-pADuDijAvasajogikevali tti // 16 // (55 sA-yavasA, pR. 408) kevalI bhagavAnane susvara, dusvara, 10 prANa, 6 paryAmi, 7 yoga vagere hoya che. (gommaTasAra, bhUtAyA podhAmRta) jagAda tattvaM jagate'rthine'JjasA // 4 // kAyavAkyamanasAM pravRttayo nAbhavaMstava munezcikIrSayA // nAsamIkSya bhaktaH pravRttayo dhIra ! tAvakamacintyamIhitam // 4 // tava vAgamRtaM zrImatsarvabhASAsvabhAvakam // 17 // vAgapi tattvaM kathayitukAmA // 107 // tvayA gItaM tattvaM // 118 // (tasvayaMbhUstotram) evaM sa pRSTo bhagavAn yatIndraH, zrIdharmasenena narAdhipena / hitopadezaM vyapadeSTukAmaH, prArabdhavAn vaktumanugrahAya // 42 // (12gayarita, sarga uje, pRSTha 30) A dareka pATha digaMbara zAstronA ja che, jemAM munionAM vastra, pAtra, zUdramuti, upavibhA2, upalita5, 5254, sANquil, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI strIdIkSA, zrImukti ane napuMsakamukti vagere vidhAno spaSTa che. anekAMtavAdI manuSya AmAMthI ghaNuM satya meLavI zake che. A saMbaMdhe vizeSa jANavA icchanAre amAruM (tripuTI mahArAjanuM) 'zvetAMbara-digaMbara' nAmaka pustaka vAMcI levuM. 130 zvetAMbarIya - digaMbarIya mUrtimAM pheraphAranI navI maryAdA - jaina AgamomAM varNana maLe che ke, covIze tIrthaMkara vastradhArI hatA, mAtra pahelA ane chellA be tIrthaMkaro pAchalA jIvanamAM vasrarahita hatA. AthI prAcIna kALamAM jinapratimAo paNa banne prakAranI banatI hatI. paraMtu e pratimAvidhAna evuM hatuM che temAM nagnatAnI ke anagnatAnI khAsa nizAnIo karavAmAM AvatI na hatI, jenI aSTaprakArI tathA sattarabhedI pUjA thatI hatI. na A sivAya AyAgapaTTa, caraNa, caraNacihno ane asadbhUta sthApanAonI paNa pUjA thatI hatI. digaMbaroe potAnA navA matamAM A pratimAvidhAna ane pUjA vidhine kAyama rAkhyAM hatAM. digaMbaro prAcIna pratimAonuM darzanapUjana karatA hatAM. jo ke tIrtho zvetAMbarone tAbe hatAM, paNa vidhibheda na hovAthI digaMbaro teno lAbha uThAvatA hatA ane temaNe dakSiNamAM potAnAM navAM tIrtho paNa sthApita karyAM hatAM. Ama A banne saMpradAyamAM zarUmAM pratimA ke tIrtho bAbatano kazoya matabheda na hato, kintu vi. saM. 890 lagabhagamAM giranAra para banne saMghonI paraspara athaDAmaNa thaI tyArathI A. zrIbappabhaTTisUrinI adhyakSatAmAM evI maryAdA baMdhAI ke have pachI zvetAMbara jaino jinapratimAne AMcaLikA (laMgoTa) banAve ane digaMbaro jinapratimAmAM spaSTa liMga banAve. basa, tyArathI pratimAno e bheda paDayo. tyAra pahelAMnI je je pratimAo che, temAM Avo vijJAnI bheda nathI. mathurA, velA, bhAMdaka, kulpAka, DabhoI, mahuDI, makkI, mohanajoDero vageremAM te kALanI prAcIna pratimAo che. pratimAbheda paDyo paNa pUjAvidhimAM bheda to hato ja nahi. eTale tIrthaMkaronI prAcIna pratimAo ane caraNo vagerenI pUjA to banne saMpradAyo Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. 131 abhedabhAve eka sAthe rahIne paNa karatA hatA. vikramanI sattaramI sadI sudhI temAM matabheda nahoto. vi.sa.1680mA kharataragacchIya paM. banArasIdAse digaMbara terApaMtha calAvyo, temAM teNe digaMbaronI sAta vAtano InkAra karyo ane koI abhAgI paLe jinapUjAvidhimAM paNa pheraphAra karyo. AthI prathama to digaMbaronA vIsapaMthI ane terahapaMthImAM pUjAvidhino jhaghaDo cAlyo ane pachI tIrthomAM e ja kAraNe zvetAMbaro sAthe paNa jhaghaDA UbhA thayA. jo ke Aje paNa zvetAMbara ane vIsapaMthI digaMbaronI pUjAvidhi to ekasarakhI che, kintu terahapaMthInA kAraNe ja tIrthamAM jhaghaDA UbhA thayA che. Akhare nyAya zvetAMbaronI tarapheNamAM Avyo, eTale hamaNAM hamaNAM (vi.saM. ra008 AsapAsa) e jhaghaDAo thoDe aMze zAMta thayA che ane vivekI digaMbara jainone paNa AvA jhaghaDAo pratye aruci pedA thavA lAgI che. jinabiMba ane jaina tIrtho viSayaka matabheda to A rIte pAchaLathI ja utpanna thayo che. (Iti jainapratimAnI nagnatA-anagnatA) (saMpAdakIya - jainomAM mUrtipUjAnI mAnyatA - prAcInatA bAbata junAgaDhanA ane mahuDInA ullekho ane mahattvanA banI raheze.) jaina paraMparAno ItihAsa bhAga. 1 jUnAgaDha - giranAra e to yadukulatilaka bhagavAna neminAthanA samayanuM prAcIna tIrtha che. tyAM aneka jaina maMdiro ane guphAo che. tenI taLeTImAM rahela jUnAgaDhamAM tyAra pachInI eka sadInA prAcIna zilAlekho maLI AvyA che. zrI amRtalAla va. paMDayA jaNAve che ke, kSatrapakALamAM kAThiyAvADamAM jainadharma khUba phelAyo hato, te samayanA be lekho maLyA che. 1. jUnAgaDhanA bAvA pyArAnA maThamAMthI maLI Avelo lekha ane 2. rA. IzvaralAla jI. rAjAne maLI Avela prAcIna lekha, ke jeno skela temaNe tA. 4-5-51nA janmabhUmi'mAM Apela che, jemAM tIrathavAnI thAne zabdo spaSTa khodAyela che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jUnAgaDhano prAcIna zilAlekha : (?) ...stathA surA (surApura)....kSatrapa.... ( 2 ) ..... caSTana prapautrasya rAjaH kSatrapasya svAmijayadAmapautrasya rAjJo mahAkSa... (3) caitrazuklasya divase paJcame 5 girinagare devAsuranAgayakSarAkSasendra.... (4).........parama....valajJAnasaMprAptAnAM nitaqharAmaraLAnAM / Antiquities of Kathiawar and Kachh P. 140. Collection of Sanskrit Prakrit Inscriptions P. 17 A zilAlekhathI samajI zakAya che ke sthavirAvalI kSatraparAjA caSTana, teno putra svAmI jayadAma, teno putra mahAkSatrapa rudradAma (zaka saM.72), tenA putro 1. dAmajhada (zAke 90, vi.saM. 225, I.sa. 150 thI 180), 2. rudrasiMha (zAke 102thI 122, vi.saM. 238 thI 258) te paikInA chellA rAjAe giranAra tIrthamAM bhagavAna zrIneminAthajInA derAsarano jIrNoddhAra athavA koI navI pratiSThA vagere karAvyAM che. zilAlekha tUTelo hovAthI vizeSa kaMI jaNAtuM nathI paNa A. vajrasenasUrie karAvela giranAra tIrthanA jIrNoddhAra pachI barAbara 100 varSe A aitihAsika prasaMga ujavAyo che e saheje samajI zakAya tema che. "The most interesting point about it is the word vatijJAnasaMprAptAnAM of those who have obtained the knowledge of Kevalins. Kevalin occurs most frequently in the Jaina sculptures & denotes a person who is possessed of the "Keval-Jnina' or true knowledge which produces final emancipation. It would, therefore, seem that the inscrption is Jain.' From this it would appear that these caves were probably excavated for the Jains by the Saka kings of Saurashtra about the end of the second century of christion era. "Antiquities of Kathiawad & Cachh" P. 141. A zilAlekho mATe vizeSa juo - 'enaTIkverI opha kAThiyAvADa enDa kaccha' pR. 140, kalekSana opha saMskRta-prAkRta InsakrIpsana pR. 17, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 133 epigrAphikA InDikA pR. 16, pR. 239, janmabhUmi tA. 25-5-1941 ravivAra, jaina satyaprakAza kramAMka 70, pR. 390. mahuDI : gujarAtamAM vIjApura pAsenA maDDI gAmanA junA koTyArkanAM maMdira pAsethI saM. 1995 lagabhagamAM tIrthakaronI parikaravAlI 4 dhAtu pratimAo nIkaLI che, jemAMnI eka koTyArkanA maMdiramAM ane 3 vaDodarAnA myujhiyamamAM rAkhavAmAM AvI che. A 4 jinapratimAo gumakAlanI che.* gomaTezvara : ? rathAvartagiri : Arya vajasvAmIe vi.saM. 174mAM potAnA ziSyasaMgha sAthe bAra dukALImAM dakSiNamAM jaI eka pahADI upara anazana karyuM ane samAdhipUrvaka svargagamana karyuM che. A bhUmine Indra ratha vaDe traNa pradakSiNA ApI, tethI te pahADanuM nAma "rathAvartagiri paDela che. AcArAMga sUtra skaMdha 2, cUrNi 3nI niyuktimAM rathAvarta naga(parvata)ne tIrtha tarIke darzAvyo che ane Avazyaka niryuktimAM rathAvarta para Arya vajasvAmInuM svargagamana darzAvyuM che. (juo pR. ra39) A rathAvartagirinuM asalI nAma zuM hatuM ane tenuM atyAre nAma zuM che? teno kaMI spaSTa ullekha maLato nathI. kintu amane lAge che ke Aje Indragiri tarIke je pahADI oLakhAya che te ja vAstavamAM thAvartagiri che ane tenA uparanI vizAlakAya mUrti te dvitIya bhadrabAhusvAmI yAne vajasvAmInI mUrti che. Arya vajasvAmIe anazana mATe prathama eka pahADI pasaMda karI hatI paraMtu potAnA eka bAlamunine chUTA pADavA mATe te munine tyAM ja rAkhI * Dekkana kolejanA saMzodhana vibhAganI patrikA I.sa. 1940mArcavo. 1. naM.1, "bhAratIya vidyA" naimAsika patrikA va. 1., e. 2, jaina satya prakAza, kramAMka 71, 72. eka evI paNa mAnyatA che ke - vikramanI navamI sadImAM koTivarSanA jaino athavA koTigacchanA upAsako hijaratI tarIke ahIM AvyA ane teo ja A pratimAone lAvyA. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sthavirAvalI te pahADIno tyAga karI sAmenI bIjI pahADI para jaI anazana svIkAryuM che ane bAlamunie pahelI pahADI para anazana karyuM che. tyAra pachI temanA praziSya A. caMdrasUri ahIM padhAryA hatA ane temanA upadezathI ahIM pahADanI saLaMga zilAmAMthI Arya vajasvAmInI vizAlakALa pratimA banI hatI. A banne pahADIo Aje Indragiri ane caMdragiri evA nAmathI prasiddha che. mahIsUranI bhUgoLathI jANI zakAya che ke mahIsUranA hasana jillAmAM zravaNabelagola nAmanuM gAma che. tyAM halabelagola, koDI belagola, zravaNabelagola nAme vikhyAta taLAvo che. belagolano artha sapheda taLAva thAya che, eTale zravaNabelagolano artha jainonuM sapheda sarovara thAya che. A taLAvanI uttaramAM caMdragiri nAmanI pahADI che ane dakSiNamAM viMdhyagiri yAne Indragiri pahADI che, jenA upara aneka jinAlayo ane jinapratimAo che. (epigrAphikA karNATaka, bhA.ranI bhUmikA) spaSTa vAta che ke A tIrtha purANuM che, mUrti prAcIna che paNa te tIrtha vikramanI 11mI sadImAM gomaTezvara tarIke jAhera thayuM che. ApaNe jANIe chIe Arya vajasvAmI ane digaMbara mAnyatA pramANe bIjA bhadrabAhusvAmI ahIM svarge gayA che. eTale A mUrti temanI hoya e tarkasaMgata vastu che. maharSi bAhubali ahIM padhAryA ja nathI, gomaTezvara evuM emanuM koI bIjuM nAma paNa nathI, chatAM ApaNe A mUrti bAhubalinI che ema mAnI laIe e to ApaNe A tIrthano ItihAsa bhUlI gayA chIe, tenuM ja pariNAma che. cAmuMDarAya digaMbara jaina hato. teNe A mUrtine digaMbarapaNAno saMskAra Apyo hoya e sarvathA banavAjoga che. TUMkamAM kahI zakAya ke, IndranA rathanI parikramAthI prasiddha thayelo rathAvartagiri ane IndranA ja nAmathI prasiddha thayelo Indragiri e banne viMdhyagirinI eka pahADInAM ja nAmo che ane Arya vajasvAmI yAne dvitIya bhadrabAhunuM samAdhisthAna che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 135 digaMbara graMthakAro saMzayI ke mithyAtvI tarIke A. Indra, A. caMdra, A. nAgendranAM nAmo saMbhAre che. kharekhara, e ja AcAryonA nAmathI A Indragiri ane caMdragiri tIrtho che. temaja maMtrI cAmuMDarAya pachI digaMbaroe te tIrthone apanAvyAM che. osama pahADa : jUnAgaDhathI 7 koza dUra A pahADa che. ahIMnI keTalIeka prAcIna guphAo nAza pAmI che. AMbalIvALuM bhoyaruM vagere guphAo vidyamAna che. upara cakezvarInuM maMdira che. zivanI derImAM eka nAnakaDI jinapratimA che. upara navo killo che, jenA bAMdhakAmamAM derAsaranA paththarono vadhu upayoga haze ema saheje dekhAI Ave che. utAramAM vIzeka paDathAro che. tyAM dareka sthAne maMtrI sarjana ane gUrjarezvara kumArapAla vageree baMdhAvela maMdiro hatAM. allAuddIna khIlajInA gojhArA hAthe teno nAza thayo che. killA pAsenA bhImakuMDamAM pratimAo saMtADI rAkhI hatI, pacAseka varSa pahelAM temAMthI ghaNI jinapratimAo maLI AvI hatI, je hAla dhorAjI ane jUnAgaDhanA derAsaromAM birAjamAna che. (jaina satya prakAza, kramAMka 9, pR. 301) A pahADa goMDala rAjya (sTeTa)mAM che. vasaIH okhA beTamAM navI dvArikA vasI che. tenI pAse gumakALanuM jinamaMdira che. voTsana sAheba jaNAve che ke, vimalavasahI vagere jaina sthAno che, tema A sthAna paNa jainonuM che. pAse vasaI gAma che. maMdiranI racanA jaina derAsarone maLatI che, gumakAlIna zilpa che. A maMdira pahelAM jainonuM hatuM. (kAThiyAvADa gejheTiyara) dvArikA : e asalamAM jaina dhAma che. zAstrI revAzaMkara meghajI delavADAkara jaNAve che ke, "jagatadevAlaya kyAM varSamAM koNe banAvyuM ? teno kazo paNa AdhAra ItihAsa ke purANomAMthI maLI zakato nathI. keTalA eka ema kahe che ke, A maMdira vajanAbhe karAvyuM nathI paNa traNa hajAra varSa upara jainI lokoe karAvyuM che, ane temAM zrI pArzvanAthanI mUrti Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sthavirAvalI sthApanA karI hatI, te mUrti hAla nagaramAM che. vaLI mUrtinA caraNamAM lakhyuM che ke, A mUrti jagatadevAlayamAM sthApana karI hatI.' A sthAna zaMkarAcAryanA vakhata pachI ajainonA hAthamAM gayuM che ane te jaina tIrtha maTI vaiSNava tIrtha banyuM che. sadgata tanasukharAma ma. tripAThI paNa jaNAve che ke, vi. saM. 1200 pachI dvArikA vaiSNavatIrtha tarIke savizeSa prasiddhi pAmyuM hoya ema jaNAya A maMdiramAM upalA bhAgamAM bhagavAna neminAthanI jAna vagerenAM korANIbharyA citro che. (jaina satya prakAza, kramAMka 37) AcArya zrIcaMdrasUri A. vajasenasUrinA bIjA paTTadhara A. caMdrasUri che. temano vIra saM. 576mAM janma, saM. 59ramAM dIkSA, saM. 606mAM sUripada, saM. 620mAM yugapradhAnapada ane saM. 650mAM lagabhagamAM svargavAsa thayo che. sopArakanA zeTha jinadatte potAnI patnI IzvarI ane 4 putro sAthe bAradukALI UtaratAM ja vIra saM. 592 (vi.saM. 182)mAM A. vajasenasUri pAse dIkSA lIdhI. temanA cAre putro 1 nAgendra, 2 caMdra, 3 nivRti ane 4 vidyAdhara samartha AcAryo thayA che. vIra saM. 606mAM teonA nAmathI ja cAra kuLo nIkaLyAM che. A cAre AcAryomAM bIjA A. caMdrasUri che. temanI puNya prakRti sateja hatI. tethI zramaNasaMghe cAra kula banAvyAM, tyAre temanA caMdrakuLamAM ghaNA gaNo ane zAkhAo dAkhala thayAM hatAM. caMdrakuLa vizALa banavAthI caMdragaccha tarIke khyAti pAmyuM che prAcIna zramaNo nigrantha ane koTikagacchanA manAtA hatA, A. caMdrasUrithI te paraMparAnuM "caMdragaccha' e trIjuM nAma jAhera thayuM che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 137 bagAva che. digaMbara vidvAno paNa jo ke A. nAgendrasUri vagerene zvetAMbara tarIke mAne che paraMtu A. caMdrasUrine to pUjyabhAve ja satkAre che. ekaMdare Ajano jainasaMgha A AcAryano bahu ja RNI che. Aje je je jaina munio che te dareka caMdrakaLanA ja che ane tethI dareka muni navI dIkSA Ape tyAre te dIkSitane tamArA koTikagaNa, vajAzAkhA ane caMdrakuLa evo digabaMdha saMbhaLAve che. * tadIyavaMzAkarataH prasiddhAdabhUdadoSA yatiratanmAlA / caMdrakuLamAM aneka pavitra munio thayA che. (zravaNabelagola, zilAlekha naM. 108) indra-caMdra-nAgendravAdI saMzayamithyAdRSTiH saMzayavAdI kilaivaM manyate, seyaMvaro . I (royA , . 12, zrutasAjI TIkA) indra-caMdra-nAgendragacchotpannAnAM taMdulodaka-kvAthodakAdisamAcArI samAzrayiNAM dvaitapadanAm | (mAvAmRta, jI. rUla, kRtanA TA ) AcArya zrI samantabhadrasUrijI : te yuganA Adarza tyAgI che, zvetAmbara tathA digambara banne saMpradAyamAM mAnya, samartha graMthakAra, ajoDa stutikAra ane prakharavAdI che. temaNe vihAra karatAM karatAM koraTAtIrthamAM jaI upAdhyAya devacaMdrajIne dIkSA ApI, potAnI pATe sthApI, zatruMjaya tIrtha upara padhArI anazana svIkAryuM hatuM. A. samantabhadrasUrie zvetAmbara digambaranA bhedone toDI bannene eka karavA bharacaka prayatna karyo che. teo utkaTa tyAgI hatA, ane vanamAM ke gAma bahAra yakSa AdinAM maMdiromAM vizeSa rahetA hatA, tethI temano ziSya parivAra vanavAsIgaccha" tarIke khyAti pAmela che ane nirgasthagacchanuM paNa vIra saM. 650 lagabhagamAM vanavAsIgaccha evuM cothuM nAma paDyuM che. vanamAM rahevAthI digambarAcAryo paNa A AcAryane pUjyabhAve mAne che, ane temanA sAhityane AmAgama tarIke svIkAre che. saMbhava che ke vanamAM rahevAne kAraNe Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI temano sAhityavAraso digambarone maLyo haze ema lAge che ane digambara vidvAnoe paNa pAchaLathI tene khUba vikasAvyo che. 138 temanA sAhityamAM tIrthaMkaranI sAkSarI vANI (svayaMbhU stotra zloka 4, 74, 97, 107), bhUmivihAra (zloka 29, 108, 118) ane tapasyA (zlo. 83) vagere vidhAno zvetAmbara mAnyatAne ja puSTa kare che. chatAMya khuzI thavA jevuM che ke digambara vidvAno paNa te sAhityane AvakAre che. AcArya zrIvRddhadevasUri bhagavAna pArzvanAthanI zramaNaparaMparA upakezagaccha tarIke prasiddha che. tenI eka zAkhA koraTAgaccha che. A koraTAgacchamAM upAdhyAya devacaMdrajI thayA A. samantabhadrasUri kAzIthI vihAra karatAM karatAM koraTA padhAryA. temaNe u0 devacaMdrajIne vairAgyano upadeza ApI, vIra saM. 653 lagabhagamAM potAnI pATe AcAryapada ApyuM ane temanuM nAma devasUri rAkhyuM. temanA upadezavI nAhaDa rAjAnA maMtrIe koraTAjImAM moTuM jinAlaya banAvyuM hatuM, jemAM temaNe aMjanazalAkA tathA pratiSThA karAvI hatI. teo vIra saM. 670mAM thayela sAcoranI pratiSThAmAM paNa upasthita hatA. teo vI.saM. 673mAM svarge gayA. (tapAgacchapaTTAvalI, aMcalagacchapaTTAvalI) jaina tIrtho : koraTA tIrtha : upakezagacchanA A. ratnaprabhasUrie vIra saM. 70mAM A tIrthanI sthApanA karI che. ahIM nAhaDa rAjAnA maMtrIe moTuM jinAlaya banAvI temAM vIra saM. 595mAM vRddhadevasUrinA hAthe prabhupratiSThA karAvI hatI. koraTA tIrthaM mAravADamAM zivagaMja pAse che, tyAM Aje paNa bhavya pAMca jinAlayo vidyamAna che. svarNagiri : A killAmAM nAhaDa rAjAe yakSavasati nAmano moTo Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 prasAda karAvI temAM saM. 135mAM bhagavAna mahAvIrasvAmInI pratiSThA karAvI hatI. (vicArazreNi) sthavirAvalI A. jajjigasUrie sAcoramAM prabhupratiSThA karAvI. A. jajjigasUrie vIra saM. 670, vi.saM. 260, zAke 125mAM sAcoramAM nAhaDarAje banAvela derAsaramAM bha. mahAvIrasvAmInI pittalamaya pratimA ane bIjAM jinabiMbonI pratiSThA karAvI che. vaLI AcAryamahArAje duggAsUe tathA vayagRpamAM sAdhuo mokalI tyAMnA derAsaromAM paNa te ja muhUrtamAM jinapratimAonI pratiSThA karAvI hatI. 'jagaciMtAmaNi' caityavaMdanamAM ya3 vIra sa-rImaMDaLa padathI sAcoranA mahAvIra bhagavAnano jayaghoSa che. mahAkavi dhanapAle paNa sAcoranA mahAvIrano utsAhaprabaMdha banAvyo che. A sthAna Aja bhinnamAlanI pAse sAcoratIrtha tarIke prasiddha che.* tIrthakalpa, paTTAvalI, jaina satya prakAza kramAMka 16, 37) * sAMcI ane sAcora A banne sthAno prAcInakALamAM sattara satyapura tarIke oLakhAtAM hatAM. AcArya zrIpradyotanasUri - A. vRddhadevasUrinI pATe A0 pradyotanasUri thayA. 'vIra vaMzAvalI'nA ullekha pramANe temaNe ajameramAM bha RSabhadevasvAmInI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI ane svarNagiri para dozI dhanapatie baMdhAvela yakSavasahI derAsaramAM vIra saM. 680, zAke 135mAM bhagavAna mahAvIrasvAmInI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. teo vIra saM. 698mAM, vi.saM. 288mAM svarge gayA. jaina rAjAo mahAkSatrapo : A arasAmAM gujarAtanA kSatrapavaMzamAM ghaNAM jaina rAjAo thayA che. A. kAlakasUrijIe prathama IrAnI zakazAhIo mAraphata ujjainanA atyAcArI - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sthavirAvalI rAjA gardabhillano ucchede karAvyo hato ane cAra varSa pachI gardabhilla pachInA vArasadAra balamitra urpha vikramAdityane tyAMno rAjA banAvyo hato ema ujjainamAM cirasmaraNIya zuddha Arya rAjyanI sthApanA karAvI hatI. vastutaH A zakone ahIM A. kAlakasUri lAvela hovAthI zako temane potAnA guru mAnatA hatA. eTale ke zako jaina hatA. teoe jainadharma pALIne potAnA jIvanane evuM ucca ahiMsaka ane samabhAvI banAvyuM hatuM ke teo thoDAM varSamAM hinduo sAthe bhaLI gayA, roTI-beTInA vyavahArathI joDAI gayA ane samaya jatAM hiMdu ja banI gayA. pAzcAtya vidvAno paNa mahAkSatrapone jainadharma mAne che. maLe che te purAvA uparathI ema lAge che ke kAlakAcArye potAnA prabhAvathI A paradezIone hindI ane Arya banAvI dIdhA hatA. te eTale sudhI ke zarUAtanA kSatrapo to spaSTapaNe jainadharmanA anuyAyIo thayA hoya ema lAge che. A vAta nIcenA muddAothI spaSTa che. (1) uSavadAtano lekha batAve che ke e jainadharma mAnato. (2) dAmajhadazrI ke rudrasiMha vakhatano eka truTaka zilAlekha maLyuM che tenAM amuka vacano (vanasAnasaMprAptinAM vagere) parathI muni zrIvijayendrasUrie batAvyuM che ke A kSatrapoe jainadharma apanAvyo hato. (3) jaina graMthomAM A zakone jaina ja gaNavAmAM AvyA che. dA.ta. kAlaka kathAmAM A zakone "jainadharma prabhAvako' kahyA che. AvI rIte A kSatrapoe ahIM AvIne jainadharmano svIkAra karyo hato. te kAlakAcAryanI asarane lIdhe ja hatuM e dekhItuM che ane kAlakAcArye pADelA A hindI saMskAro carananA vaMzamAM khUba phAlyAphUlyA lAge che. kemake eno pautra rudradAmA to zuddha Arya keLavaNI pAmyo hato ane kharekharo Arya hindI hato. mULe videzI evA A zako hindamAM AvIne hindI banI gayA. potAnAM nAmomAM paNa saMskRta zabdo (jya, rudra) vAparavA maMDayA, potAnA lekhomAM saMskRta bhASA vAparavA maMDyA ane potAnI AkhI saMskRtine hindI banAvavA maMDayA. e badhuM kAlakAcArye A videzIne paNa zuddha dezI saMskRti ApavAnI akhatyAra karelI nItino vijaya batAve che. - rudradAmAne be putro dAmajhada ane mahAkSatrapa bhadramukha rudrasiMha ane eka putrI jaina hatAM. A bhAIoe giranAra para bhagavAna neminAthanA kevalajJAna tathA mokSa pAmyAnA sthAne jinAlayone upayogI kAmo karAvela che, jeno lekha jUnAgaDhamAM vidyamAna che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 141 rudrasiMhanA putra rudrasene zaka saM. 126nA bhA.rA. 5 nA roja satra (sadAvrata) UbhuM karyuM hatuM. maLelA zilAlekho uparathI kSatrapo jaina hovAnuM tAravI zakAya che. sidhu-sauvarI (paMjAba), saurASTra kAMThAno pradeza, aMga, baMgAla ane kaliMgamAM jainadharmanuM prAbalya hatuM. navo avanAra vedadharma paNa jainadharmathI raMgAI jato hato. ghumalI nagara : IrAnanA zako A. kAlikasUri sAthe bhArata AvyA tyAre teoe mIMyANI baMdarethI saurASTramAM praveza karyo ane baraDAnA DuMgaranI uttara taLeTImAM ghUmalI vasAvI potAnA rAjyano pAyo nAkhyo. IrAnI zAhIo A. kAlakanA upAsako hatA. AthI ahIM jainadharma ane vedadharmanI pradhAnatA hatI. ahIM jaina derAsaro ghaNAM hatAM. ghumalI para Aphata UtarI tyAre jainoe bIjA nagarabhaMga prasaMge kare che tema agamacetI vAparI ahIMnI jinapratimAone bIjA surakSita sthAne haTAvI dIdhI hatI. samaya jatAM tyAMnI bhadrika janatAe e khAlI derAsaromAM zivaliMga vagere sthApI dIdhAM hatAM. A maMdiromAM navalakhAnuM maMdira vagere mukhya che. jainoe baraDAnA DuMgara upara paNa bha. pArzvanAtha ane bha. neminAthanAM maMdiro banAvyAM hatAM, temaja guphAo kotarAvI hatI. A. mallavAdIsUrie saMbhavata: A guphAomAM ja sarasvatInI ArAdhanA karI hatI. Aje ghUmalI vidyamAna nathI paNa tenAM khaMDero daSTigocara thAya che. A. pradyotanasUrinI pATe mahaDAbhAvika mAnadevasUri (pahelA) thayA che. temano janma mAravADanA nADola gAmamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma zoTha dhanezvara ane mAtAnuM nAma dhAraNI hatuM. ekavAra pradyotanasUrijI vihAra karatAM karatAM nADola padhAryA, mAnadeve sUrijIno upadeza sAMbhaLI vairAgya pAmI, mAtApitAnI rajA laI, sAdhupaNuM svIkAryuM. teo gurucaraNe besI TUMka samayamAM ja zAstraabhyAsa karI agiyAra aMga ane chedasUtra vageremAM niSNAta thayA. gurajIe yogyatA joI AcAryapadathI vibhUSita karyA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sthavirAvalI gurumahArAje AcAryapadavI vakhate mAnadevasUrinA khabhA upara lakSmIdevI ane sarasvatIdevIne sAkSAt joIe vicAryuM ke A niraticAra cAritra pALI zakaze ke kema ? mAnavadevasUrie gurujInI A manovedanA nihALI te ja vakhate pratijJA karI ke, AjathI huM bhaktajanane tyAMthI AhAra vahorIza nahi, ane haMmezane mATe badhI vigaIno tyAga karIza. sUrijIe A daDha pratijJA AjIvana sudhI pALI hatI. sUrijInuM tapa temanAM akhaMDa naiSThika brahmacarya ane jJAnanA ojathI AkarSAI jayA, vijayA, aparAjitA ane padmA nAmanI cAra devIo temanA sAMnidhyamAM rahevA lAgI, je niraMtara vaMdana karavA AvatI hatI. A samaye takSazilA nagarI uttara prAMtanA jainonAM kendrarUpa gaNAtI hatI. tyAM 500 jaina maMdiro hatA. A nagaramAM acAnaka mahAmArIno roga phelAyo, loko akALe maravA lAgyA, hajAro mANaso maryA, maDadAMnAM DhaganA Dhaga khaDakAyA, AkhA zaheramAM kalpAMta ane AkraMda najare paDatAM hatAM, smazAnabhUmi maDadAMthI UbharAI gaI ane durgadhano pAra na rahyo. vIracaMda zrAvaka pote takSazilAnA zrIsaMghanA hita mATe vinaMtipatra laIne Avyo che ane "sUrijI! Apa mArI sAthe takSazilA padhAro" ema vinaMti karI. sUrijIe zrAvakane kahyuM ke, "mahAnubhAva! tyAMnA zrIsaMghanuM kArya huM ahIM rahyo ja karI ApIza." pachI sUrijIe maMtrAdhirAjagarbhita "zAMtistava" stotra banAvI ApyuM ane kahyuM ke A stotrapATha gaNI, pANI chAMTavAthI marakInA upadravanI zAMti thaze. vIracaMda A stotra laI takSazilA gayo ane saMghamAM sUrijInA kahevA mujaba prayoga karavAthI zAMti thaI. A sivAya sUrijIe vyaMtaranA upadravane nivAravA mATe "tijayapaha' stotra banAvyuM che. upadrava zAMta thayA pachI thoDA varSamAM takSazilAno bhaMga thayo hato. pharI takSazilA vasI. ghaNAM varSo bAda teno paNa vinAza thayo hato. chellA bhaMgamAM aneka maMdiro nAza pAmyAM che. Aje te nagara daTTanapaTTanarUpe che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI A. mAnadevasUrie siMdha tathA paMjAbamAM vihAra karyo hato. takSazilA, ucca gAjIkhAna, derAula vagere sthAnomAM vicarI sAMDhA rajapUtone pratibodha ApI jaina banAvyA hatA. teo vIra saM. 731mAM giranAra tIrtha upara anazana karI svarge gayA. AcArya mAnatuMgasUri - teo A. mAnadevasUrinA paTTadhara hatA. jaina itihAsamAM mAnatuMgasUri nAmanA be prasiddha AcAryo thayA che. eka A. mAnadevasUrinA paTTadhara, je vikramanI cothI sadInA pUrvArdhamAM thayA che ane bIjA A. ajitasiMhasUrinA paTTadhara, je vikramanI AThamI sadImAM thayA che. A banne AcAyonuM jIvanacaritra alaga alaga tAravI zakAya ema nathI. prAcIna graMthakAroe te baMnenuM eka ja jIvanacaritra AlekhyuM che. A AcArya vIra saM. 758mAM svarge gayA. 143 vAcaka umAsvAtijI 2. uccAnAgara zAkhAnA A. ghoSanaMdinA ziSya vAcaka umAsvAtijI, jeo pUrvadhara hatA teo vi. saM. 360 lagabhagamAM thayA che. temaNe 'tattvArthasUtra' vagerenI racanA karI che. kalikAlasarvajJa A. hemacaMdrasUrijI 'siddhahema vyAkaraNa-laghuvRti (a. 2; pA. 2, sU. 39)mAM 3pomAsvAti saMgRhitAra; lakhI vAcaka umAsvAtijIe samartha saMgrahakAra tarIke aMjali Ape che. vAcaka umAsvAtijIe 500 graMtho banAvyA che. A. vAdidevasUrie 'pramANanayatattvAlokAlaMkAra' (pari. 1, sU. 3)nI svopajJa TIkA 'syAdvAdaratnAkara'mAM ane A. jinadattasUrie 'gaNadhara-sArdhazataka'nI gA. 50mAM vAcakajIne 500 graMthanA praNetA tarIke oLakhAvyA che. temanI graMthasRSTimAM Aje nIce pramANe graMtho maLe che. 1. tattvArthasUtra mULa-graM. 198, 2. tattvArtha bhASya-graM. 2200 3. prazamaratiprakaraNa-blo. 314, 4. jambudvIpasamAsa 5. kSetrasamAsa, 6. zrAvakaprajJapti, 7. pUjAprakaraNa zloka 19. A sivAya temanA graMtho maLatA nathI, kintu temaNe banAvela Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sthavirAvalI anupalabdha graMthonA avataraNapATho "sthAnAMgasUtranI vRti, paMcAlakanI vRtti, uttarAdhyayanasUtranI TIkAo, tattvArthasUtranI TIkAo vagere aneka graMthomAM maLe che. ekaMdare temaNe pa00 prakaraNagraMtho banAvyA che. teo zvetAMbara AcArya che eTale temanA graMtho zvetAMbara matane ja anukULa che. jinAgamomAM bAra dukALIonA kAraNe vAcanAbhedo paDayA che, jeno ullekha jinAgamomAM vAyata pu zabdothI maLe che. paThanapAThana karAvanAra vAcakavaMzo aneka hatA, tema koI koI vAte vAcanAbhedo paNa paDyA hatA. naMdisUtra'mAM darzAvela vAcakavaMzamAM ane uccAnAgara vAcakavaMzamAM kaI kaI vAte vAcanAbheda hato te upalabdha Agamo ane "tattvArthasUtrane sarakhAvavAthI tAravI zakAya tema che. 'tattvArthasUtrabhASyamAM 'aMtaraddhipa' vagere cAra-cha viSayamAM kaMIka pharka che, te uccAnAgara vaMzanA jinAgamanI vastu che, je vAcanAbheda rUpe ja che. bAkI tattvArthasUtra' zvetAMbara zAstrarUpe ja che. temAM devaloka, kALanA aNuno abhAva, tIrthakarane sudhAdika pariSaho, nircanthanAM upakaraNo, mamatA parigraha vagere vidhAno upalabdha jinAgamone anusaratAM che, jene digambaro kadApi svIkArI na zake evAM che. sabhASya tattvArthasUtra' upara A. siddhasenagaNI, A. haribhadrasUri, A. yazobhadrasUri, A. malayagirijI, A. zrIajJAta, vA.zrIyazovijayajI mahArAja vageree saMskRtamAM TIkAo racI che. digambara AcAryoe 'tatvArthasUtra upara keTalAMka sUtromAM pheraphAra karIne sarvArthasiddhi, rAjavArtika, zlokavArtika, zratasAgarI vagere saMskRta TIkAo banAvI che ane sthAnakamArgI sAdhu u. AtmArAmajIe digambarIya tattvArthasUtro para samanvaya banAvyo che. bhASyAnusArI sUtro na levAthI e samanvaya saphaLa thayo nathI. umAsvAtivAcakasya, vAcaH kasya na cetasi / dhvanantyadyApi ghaNTAvat, tAraTaGkArasundarA // 17 // (vi.saM. 121ra-A. muniratnakRta mamaratra) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 145 AcArya zrIvIrasUri - A. mAnatuMgasUrinI pATe zrIvIrasUri thayA. temaNe vi.saM. 300 (360)mAM nAgoramAM bha. zrInaminAthanI pratiSThA karAvI hatI. AcArya zrI jayadevasUri - A. vIrasUrinI pATe A. jayadevasUri thayA che. vIravaMzAvalI'nA ullekha pramANe temaNe raNathaMbhoranI pahADI para jinAlayamAM bhagavAna padmaprabhunI pratiSThA karI hatI ane padmAvatInI sthApanA karAvI hatI. temaja mAravADanA thaLI pradezamAM vicarI bhATI rajapUtone upadeza ApI jaina banAvyA hatA. svarga vIra saM. 833. - AcArya zrIdevAnaMdasUri - A. jayadevasUrinI pATe A. devAnaMdasUri thayA che. vIravaMzAvalI'mAM ullekha che ke temaNe kaccha sutharImAM zAstrArtha karI zaivone harAvyA hatA ane prabhAsapATaNamAM bha. pArzvanAthanI pratiSThA karAvI hatI. tArkikaziromaNi A. mallavAdI ane rAjA Adya zilAditya A arasAmAM thayA che. A arasAmAM A. skaMdila, Arya jabU, AhimavaMta, A. nAgarjuna ane A. goviMda vagere mRtaghara thayA che, A ja arasAmAM cothI AgamavAcanA ane valabhIbhaMga vagere aitihAsika ghaTanAo banI che. A. malavAdisUri : A. malavAdIe vIra saM. 884mAM (vi.saM.414)mAM bauddha sAdhuo ane bauddha vyaMtarone jItyA. AcArya devAnaMdasUri rAjA zilAditya - sUryadeve A bALakane potAno putra mAnI madada karI valabhIno rAjA banAvyo. te zilA mArI mArIne potAnA zatruno nAza karato hato tethI zilAditya e pramANe tenuM nAma jAhera thayuM. te parama jaina Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sthavirAvalI hato, teNe zatruMjaya tIrthano uddhAra karAvyo. te vacamAM bauddhadharmI banyo hato, kintu potAnA bhANeja A. malavAdIjInA prabhAvathI te punaH jaina banyo. te parAkramI, buddhimAna, vidyArasika, vidvaSaka, zAstrArthapremI, tulanA buddhivALo, satyano upAsaka ane vivekI jaina hato. karnala jemsa ToDa: - IsvIsananI chaThThI sadImAM valabhImAM jainadharmano pracAra thayo hato." mathurAmAM ane valabhImAM cothI AgamavAcanA : vIranirvANanI navamI sadInuM paheluM caraNa te bhAratavarSamAM azAMtino kALa che. te samaye saurASTramAM bauddhAcAryanaMde vitaMDAvAda calAvyo hato eTale janatA kSobhamAM paDI hatI, uttara bhAratamAM hUNa ane guNonuM khUnakhAra yuddha cAlyuM hatuM eTale prajAnI hADamArIno pAra na hato, eka sAthe bAra varSano dukALa paDyo hato eTale sarvatra anna-pANInA sAMsA hatA, bhUkhamaro ane rogacALo vadhI paDyA hatA, A bhayaMkara kALamAM pAdavihArI nircantha jaina munionI zI dazA thAya ? te saheje samajI zakAya tema che. jaina zramaNono vihAra rokAI gayo, paThana-pAThana baMdha thaI gayuM ane jinAgamano uccheda thavAnI ghaDI AvI pahoMcI hatI. aMte saurASTramAM jainAcArya mahmavAdI jItyA, uttara bhAratamAM yuddho ane bAra dukALI UtarI gayAM eTale sarva thALe paDavA lAgyuM. A samaye A. skaMdilasUri tathA A. nAgArjunasUrie mathurAmAM tathA valabhImAM moTuM "muni saMmelana" meLavI cothI AgamavAcanA karI, jinAgamone graMtha rUpe lakhyA. A vAcanA aitihAsika che. kemake atyAra sudhI jinAgamo mAtra kaMThastha ja rahetAM hatAM, lakhAtAM na hatAM ane je vadhu vakhata Ama ja cAle to jinAgamono viccheda thAya, tevI paristhiti hatI. ukta AcAryoe bhAvi zramaNonI zaktinuM mApa laI jinAgamo cirakALa TakI rahe evo upAya yojyo hato, jemAM teone ghaNI saphaLatA maLI hatA. eTale A vAcanA bahu ja mahatvanI lekhAya che. A. skaMdila ane A. nAgArjuna e vAcakavaMzanA prasiddha vAcanAcAryo che. A. skaMdilasUrie mathurAmAM uttarApathanA jaina zramaNone ekaThA karI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vIra saM. 830 thI 840 sudhImAM cothI AgamavAcanA karI hatI ane sarvAnumate taiyAra thayela pAThane pustakarUpe lakhyo hato. A kAryamAM AryajaMbU ane A. himavaMtano pUro sahayoga hato. A vAcanA mathurAmAM je sthAne thaI te sthAna corAsI maMdira tarIka prasiddha che. temAM Aje u. vivekaharSa gaNI pratiSThita A. jaMbUsvAmInI pAdukA virAjamAna che. A. nAgArjunasUrie valabhImAM dakSiNApathanA jaina zramaNone meLavI vIra saM. 830 thI 840 sudhImAM cothI AgamavAcanA karI hatI ane sarvasammata AgamapAThane pustaka svarUpe lakhyo hato. A kAryamAM A. goviMda ane A. mallavAdI vagereno pUro sahakAra hato. 147 A banne vAcanAnA AgamapAThone paraspara meLavI temAMthI eka cokkasa pATha karavAnuM bAkI hatuM paNa tevo yoga maLyo nahIM eTale e kArya adhUruM rahyuM. teoe potapotAno AgamapATha potapotAnA ziSyone Apyo ane e rIte A. kaMdilanI vAcanA ane A. nAgArjunanI vAcanA ema be pATho kAyama rahyA. A vAcanA AcArya siMhasUrino svargavAsa tathA bauddhAcArya naMdanA parAjya pachI ane valabhIbhaMganI pahelAM thaI che. AthI ame vIra saM. 830 thI 840nI sAlavArI ApI che; te barAbara che. vaLI te samaye uttara bhAratamAM gupta rAjA hato ane valabhImAM Adya zilAditya rAjA hato, te rAjAo vidyAvyAsaMgI ane dharmapremI hatA. eTale teonA rAjyakALamAM AvI vidyApravRttio thAya e bahu ja saMbhavita vastu che. A. jinadAsamahattara A vAcanAne 'mAthurIvAcanA' tarIke oLakhAve che. (naMdIcUrNi.) ka. sa. A. hemacaMdrasUri lakhe che ke- binavacanaM gha duSSamakAlavazAducchinnamiti matvA bhagavadbhirnAgArjuna - skaMdilAcAryaprabhRtibhiH pustaveSu svastam / / (yogazAstra pra. 3, zloka 120 nI TIkA.) A. malayagirijI tathA mahopAdhyAya vinayavijayajI jaNAve che keA. skaMdile 'mAthurIvAcanA' pharI ane A. devarniMgaNI kSamAzramaNe Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sthavirAvalI "valabhIvAcanA karI. A cothI vAcanA ane pAMcamI vAcanAne anulakSIne lakhyuM hoya ema saMbhave che. A sivAya paM. vijyavimalanI 'gacchAcAra TIkA" ane "himavaMta therAvalImAM paNa A vAcanAno ullekha maLe che. hiMmavaMta-therAvalI'nA aMte saMskRta pATha che te pUrve jaNAvAyo che. caityasthiti - vIra saMvata 88ramAM caitya sthiti thayela che eTale jaina munioe vi.saM. 47ramAM vanavAsa baMdha karI vastIvAtano svIkAra karyo che. jo ke eka tarapha bhayaMkara caityavAsa vyApI gayo hato, paraMtu bIjI tarapha pavitra zramaNa paraMparA paNa cAlu ja hatI. ItihAsa A zuddha paraMparAne "viharuka tarIke oLakhAve che A zuddha paraMparAnI doravaNIthI ghaNA caityavAsIoe kriyoddhAra karI zuddha mArga svIkAryo che. amane lAge che ke, digambara munioe paNa vi.saM. 472mAM vanavAsa choDI nisihiyAjImAM rahevAnuM zarU karyuM haze. temAM paNa vikRti thatAM caityavAsanI asara thaI che ane vi. saM. 1219 pachIthI maThavAsa cAlu thayo che. teomAM A maThavAsIonuM nAma bhaTTAraka che. digambaromAM zuddha paraMparA cAlu rahI nahIM, temAM diyoddhAra karanAra koI nIkaLyuM nahIM. eTale Aje te samAjamAM avicchinna pramANaparaMparA rahI nathI. A rIte jaina muniomAM vi.saM. 472 thI vanavAsa baMdha thayo che, caityavasatImAM rahevAnuM cAlu thayuM che. ane saM. 780 thI caityavAsa pratye che. caityavAsa vi.saM. 1285 thI sadaMtara baMdha che ane jaina munio mAtra upAzrayamAM Utare che. AcArya zrIvikramasUri - zrIdevAnaMdasUrinI pATe A. zrIvikramasUri thayA che. vIravaMzAvalI'mAM ullekha che ke temaNe dhAMdhAra dezanA gAlA nagaramAM paramAra kSatriyone upadezI jainadharmI banAvyA hatA. A arasAmAM eTale vikamanI cothI-pAMcamI sadImAM A. zivazarmasUri, A. caMdrarSi mahattara, saMghadAsagaNi mahattara, dharmasenagaNi mahattara, dharmadAsagaNi mahattara, jinadAsagaNi mahattara, A. vimalacaMdrasUri, paMDita caMDa vagere Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. 149 prabhAvako thayA che. saMbhava che ke A. skaMdilasUri ane A. devardhigaNinI vAcanAonA madhyakALanA A graMthakAro che. A. zivazarmasUri H A AcArya daSTivAdanA bIjA pUrvanI pAMcamI 'cavaNavatyunA cothA "kammapaDiprAbhRta" mAMthI uddharIne karmaviSayaka kammapayadi zAstra racyuM che, je karma viSayano prAcIna graMtha che, emAM viSayanirUpaNanI gUMthaNI ajoDa che. prAcIna kALanA zvetAMbara AcAryo ane digambara AcAryo A graMthane pramANa koTino mAne che. tenuM pramANa 475 prAkRta gAthAnuM che. pachInA AcAryoe tenA upara bhASya, cUrNi ane TIkAonI racanA karI che. A sivAya temaNe e ja kammapaDipAhuDa'nA AdhAre pAMcamo zataka nAmano 'karmagraMtha' banAvyo che, je 111 gAthA pramANa che. pachInA AcAryoe tene paNa bhASya, cUrNi ane TIkAo vaDe vadhu supAya banAvyo che. A AcArya vikramanI pAMcamI sadImAM thayA che. A. caMdrarSi mahattara : A. caMdraSi mahattara pUrvazrutanA AdhAre "paMcasaMgraha" graMtha banAvyo che, jemAM 1. zataka, 2. satikA, 3. kaSAyaprAkRta, 4. satkarma ne 5 karmaprakRti; ema pAMca vastuono saMgraha che, tethI tenuM nAma paMcasaMgraha rAkhavAmAM AvyuM che. tenI gAthA 963 che, bhASA prAkRta che, 9000 zlokapramANanI tenI TIkA paNa pote ja banAvI che. TIkAmAM pote "samatikA'ne daSTivAdanA nicoDa tarIke oLakhAvI che. A AcAryano samaya vikramanI trIjIthI pAMcamI sadI manAya che. AcArya zrIsamudrasUri - AcAryazrI vikramasUrinI pATe thayelA A. narasiMhasUrinI pATe A. samudrasUri thayA che. teo ajoDa vAdI hatA. A. munisuMdarasUri lakhe che ke khumANa rAjAnA kuLamAM samudrasUri thayA, temaNe digaMbarone vAdamAM harAvyA, ane nAgahRdamAM bhagavAna pArzvanAthanuM tIrtha potAne AdhIna karyuM." (gurnAvalI, zloka 29) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 temaNe vairATanagaramAM paNa digambarone harAvI jayanAda gajAvyo hato ane zvetAMbara dharmano phelAvo karyo hato. sthavirAvalI A arasAmAM A. bhUtadinnasUri, A. devardhigaNI kSamAzramaNa, A. kAlakasUri (cothA), A. satyamitrasUri vagere vAcanAcAryo ane yugapradhAno thayA che. vaLI A ja arasAmAM valabhImAM pAMcamI AgamavAcanA ane vaDanagaramAM saMghasamakSa 'kalpasUtra'nuM vAcana thayAM che. valabhImAM pAMcamI AgamavAcanA : A. kaMdilasUrie mathurAmAM cothI AgamavAcanAmAM je Agamo lakhyAM hatAM, teno vAraso A. devaviMgaNI kSamAzramaNa pAse hato ane A. nAgArjunasUrie valabhImAM vAcanA karI je Agamo lakhyAM hatAM, teno vAraso A. bhUtadinnasUri tathA A. kAlakasUri (cothA) pAse hato. A AcAryoe vIra saM. 980mAM valabhImAM moTuM munisammelana meLavyuM, ane tenI rUbarUmAM cothI AgamavAcanAnA banne pAThone tapAsI eka cokkasa pATha taiyAra karyo, jemAM A. skaMdilanI vAcanAnA pAThane kAyama rAkhyo ane A. nAgArjunanI vAcanAnA pAThane vAyAMtara kahI sAthe ja dAkhala karyo. A uparAMta te banneya vAcanAnA pAThAMtaro hatA, tene paNa chhe. vagere saMketothI kAyama ja rAkhyA che ane e rIte dareka Agamane pustakArUDha karyAM che. lakhavAnI saraLatA mATe pharI pharI AvatA pAThone pUrva lakhela sthAnonI sAkSI ApI TUMkAvI dIdhA che. AgamomAM 11 aMgo saunI pachI lakhyAM che. A rIte A munisammelanamAM 84 Agama, niryukti, bhASya, kammapayaDi ane tattvArthasUtra vagere zAstro maLIne kroDo zlokapramANa sAhitya pustakArUDha thayuM che. jo ke temAMthI paNa kALanA prabhAve ghaNuM sAhitya nAza pAmyuM che. parama saubhAgyanI vAta e che ke ApaNane Aje je Agamo maLe che, je asalI jinavANI jaLavAI rahI che, te A AgamavAcanAnuM ja mIThuM pariNAma che. corAzI jinAgamo : A. devardhigaNI zramAzramaNe valabhImAM vIra Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI saM. 980mAM pAMcamI AgamavAcanAmAM ardhamAgadhI tathA prAkRta bhASAmAM 84 Agamo lakhyAM hatAM. kalpasUtranuM vAcana : A. kAlikasUri (cothA) vIra saM. 983 thI 994 sudhI yugapradhAnapade hatA. teo vihAra karatAM karatAM ANaMdapura padhAryA ane tyAM comAsuM rahyA. A samaye bhaTTArka senApatino trIjo putra dhruvasena potAnA parivAra sAthe ANaMdapuramAM raheto hato. teno yuvarAja putra daivayoge marI gayo, AthI AkhA rAjyamAM zokanI chAyA vyApI gaI.. A. kAlika rAjA dhruvasenane pratibodhI zoka dUra karavA; vIra saM. 993nA bhAdaravA zudi 4ne divase savAre caturvidha saMgha samakSa kalpasUtranuM prathama vAcana karyuM. rAjA dhruvasena zoka mUkI, kalpasUtra sAMbhaLavA Avyo hato. atyAre paNa A pravRtti cAlu che. jaino paryuMSaNAmAM zuddha vastro paherI AdarapUrvaka vidhisahita zrIkalpasUtrane sAMbhaLe che ane te vidhine parama dravyamaMgaLa tathA utkRSTa bhAvamaMgaLa tarIke mAne che. 151 vItabhayanagarano TIlo je Aje akSAMza 27-15, rekhAMza 68-15nA sthAne mohana-jo-Dero (marelAonI TekarIo) tarIke prasiddha che; tyAMthI bhagavAna pArzvanAthanI dhAtupaTTa upara banAvela ghaNI purANI mUrti maLI che. (jaina satyaprakArA, kra. 172) paM. nemicaMdra jyotiSAcArya lakhe che ke, zrI mihirakulanA pahelI jAtanA sikkAo maLe che, te jaina sikkAo che. (jaina siddhAMta bhAskara, tA. 15-12-5.; jaina tA. 18-5-51) valabhItIrtha : valabhImAM vIra saM. 980 mAM Agamo pustakArUDha thayAM che, tethI te AgamatIrtha manAya che. AcArya zrIpradyumnasUri - teo A. yazodevasUrinA paTTadhara che. (vikramanI AThamI sadInA uttara bhAga 1) A. guNaratnasUri temane mATe lakhe che ke pradyumnasUrirjinazAsanAmbara - pradyotanaikadhumaNistato'bhUt // (kriyAratnasamuccaya, guruparvakrama, zloka : 16) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 sthavirAvalI eTale ke temaNe jaina zAsanane khUba ajavALyuM che. A arasAmAM zaMkarAcAryanA anuyAyIonuM sazastra AkramaNa, jainonI hijarata, paMcAsarano bhaMga, valabhIbhaMga, duSkALo ItyAdi kAraNe jaino, jainazAstro ane jinAlayone pArAvAra nukazAna thayuM che. A samaye baMgALanA asalI jainone jAhera rIte jainadharma choDavo paDyo che, je jAti Aje sarAka tarIke prasiddha che; nAgajAtinA jaino ke je bhagavAna pArzvanAthanA upAsaka hatA teo paNa bIjA dharmamAM bhaLI gayA che. baMgALa ane uttara bhAratanA ghaNA jaino hijarata karI mevADa tathA rajapUtAnAmAM AvI gayA hatA, saMbhava che ke teoe tyAMnI prAcIna jinapratimAone potAnI sAthe lAvI nAMdiyA, nANA, diyANA, bAmaNavADA, muMDasthala ane bhinnamAla vagere sthAne besADI haze, kemake A sthAnomAM bhagavAna zrImahAvIrasvAmI padhAryAno ane jIvitasvAmInI pratimA hovAno lokapravAda che. lokapravAdamAM kaMIka sApekSa tathya hoya che. gujarAtamAM mahuDInI AsapAsamAM khaDAyatA vANiyA che. teo paNa uttara bhAratamAMthI AvelA jaino che, je pAchaLathI zaivadharmamAM bhaLI gayA che, te asalamAM koTivarSanagaranA ke koTikagacchanA haze, teoe ahIM AvI mahuDI pAse koTayArkanuM maMdira sthApyuM che. A sthAnamAMthI gumakAlanI 4 jinapratimAo nIkaLI che. hUmaDajJAti paNa uttara pradezamAMthI AvelA hijaratI jaino che, samaya jatAM te jJAtimAM digaMbaradharma praveza karyo che. jaino pUrvadezamAMthI rajapUtanAmAM AvyA, paNa potAnI saMskRti, bhASA, lipi, lekhanakaLA, ahiMsakatA ane dharmane sAthe lAvyA che. teoe jyAM jyAM vasavATa karyo tyAM tyAM e AkhA pradezane potAnI saMskRtithI raMgI nAkhyo che. jainoe potAnI prAcIna lipi ane mAtrAnA saMketone Aja sudhI sAcavI rAkhyA che. Aje paNa prAcIna baMgALI lipino maroDa ane mAtrAnI goThavaNa vizeSa karIne prAcIna devanAgarI jainalipino maroDa ane paDimAtrA sAthe meLa khAya che. te samayanA jainAcAryoe jainonI tatkAlIna viSama paristhitine Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 153 pahoMcI vaLavA mATe khUba jahemata uThAvI che. A. pradyumnasUri te mATe pUrvadezamAM ghaNI vAra padhAryA che, magadhadezamAM paNa vicaryAM che. temaNe sAtavAra sammetazikharanI yAtrA karI che. temanA upadezathI pUrvadezamAM 17 navAM jinAlayo banyAM hatAM, ghaNA jIrNoddhAro thayA hatA, ane 11 zAstrabhaMDAro sthapAyA hatA. A arasAmAM jagatane ekAMta mithyAmAyA mAnanAra ane advaitamata pravartaka zaMkarAcArya thayA che, valabhIno bhaMga thayo che, A. saMbhUti, A. zAMtisUri, A. nannasUri, A. udyotana, A. kRSNarSi, A. dhanezvara, A. bappabhaSTi, A. goviMda, A. nanna vagere prabhAvaka AcAryo thayA che. rAjA zivamRgeza, pratihAra rAjA vatsarAja, nAgAvaloka, bhoja vagere jainadharmapremI rAjAo thayA che. jaina dozI gotra banyuM che, karaheDA tIrtha sthapAyuM che, aneka jaina graMthabhaMDAro sthapAyA che. zaMkarAcArye lIlA : bauddhadharmano bhAratavarSamAM hrAsa thavA lAgyo. vikramanI pAMcamI sadImAM bauddhAcAryoe A. mahyasUrinI sAthenA zAstrArthamAM hAra pAmI dhIme dhIme pazcima bhArata choDayuM, vikramanI sAtamI sadImAM digambarAcArya akalaMkasUri sAthe zAstrArthamAM hAra pAmI dakSiNa bhArata choDayuM ane chevaTe vikramanI sadImAM vi.saM. 788 thI 820mAM mAyAvAdI advaitamatasthApaka zaMkarAcAryathI hAra khAI bhAratavarSa choDayuM che. bauddhAcAryo tyAre bhArata choDI haMmezane mATe bahAranA dezomAM cAlyA gayA che; ane tyAra pachI eka be sadImAM to enA anuyAyIo paNa bauddhadharmane tajI bIjA dharmomAM bhaLI gayA che. zrImAna zaMkarAcArye advaitavAdano siddhAMta sthApI brahmano upadeza Apyo che, jemAM anekAMtavAda ane kSaNikavAdano yuktithI samAveza karela che, tethI ja keTalAka vaidika vidvAno temane pracchannabauddha tarIke oLakhAve che. temanA 'digvijaya' graMthamAM spaSTa lakhyuM che ke-zaMkarAcAryanA anuyAyIoe bauddhone jItyA pachI bIjA dharmavALAo upara ghaNo anyAya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI gujAryo, ghaNA zramaNone kApI nAkhyA; zramaNonAM maMdirono nAza karyo, ema aneka rIte nukasAna pahoMcADayuM hatuM. 154 ItihAsa kahe che ke, A maMthanakALamAM jainone paNa ghaNuM veThavuM paDyuM che. jainoe pUrvabhAratano tyAga karyo, potAnI vahAlI magadhabhUmino tyAga karyo, tIrtho choDayAM, maMdiro choDayAM ane tyAMnA gRhasthoe jainadharma choDayo. puSyamitra rAjA pachI A bIjI dharmakrAMti thaI che. A samaye zaMkarAcAryanA anuyAyIoe badrI pArzvanAtha, jagannAthapurI, kumAragiri, bhuvanezvara vagere aneka jaina tIrthone ane bauddhagayA vagere bauddhatIrthone potAnA kAbUmAM lIdhAM hatAM; je Aja sudhI teonA hAthamAM che. A vikaTa paristhitimAM sudhAro thatAM ja jainAcAryoe paNa pUrvabhAratamAM vicarI kunehathI ghaNAM jaina tIrthone punaH hastagata karI lIdhAM che, je Aje zvetAMbara jainasaMghane AdhIna che. ja valabhI bhaMga - vIra nirvANa saM. 845mAM valabhI bhAMgyuM hatuM. tyAra pachI valabhI rAjAoe valabhI nagarane pharI khUba samRddha banAvyuM hatuM ane saurASTra, kheDA, vaDanagara tathA godharAnA pradezo sudhI potAnI sattA phelAvI hatI. bIjI tarapha bhinnamAlathI paMcAsara sudhIno pradeza te samaye gujarAta tarIke oLakhAto hato; temAM paMcAsara, jo ke bhinnamAlanuM khaMDiyuM rAjya hatuM, kintu samRddha hatuM. vikramanI AThamI sadInA uttarArdhathI A nagaroe avaLo jhoka khAdho. vi.saM. 752mAM kalyANInA bhUvaDe AvI paMcAsara sara karyuM. vi.saM. 780mAM siMdhanA arabI lazkare AvI paMcAsarano nAza karyo ane bharUca lUMTayuM. vi.saM. 802mAM vanarAja cAvaDAe mahesUlakhAtAnA adhikArIne mArI, lazkara UbhuM karI pATaNanI gAdI sthApI. vi.saM. 813mAM nAgoranA pratihAravaMzI nAgAvaloke bharUcanA rAjAne mArI cauhANa bhavRddhane tyAMno sUbo banAvyo, rASTrakUTavaMzI rAjA karkane mArI lATa ne mALavo jItI lIdhAM. vi.saM. 832 lagabhagamAM rAMkA vANiyAe kAvatruM karyuM ane arabI ToLIe AvI valabhI bhAMgyuM. vaLI thoDAM varSo pachI bhinnamAla paNa tUTayuM. vagere....vagere.... eTale vi.saM. 832mAM valabhIpura bhAMgyuM che. A. jinaprabhasUri Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 155 satyapura tIrthanA kalpamAM lakhe che ke vi.saM. 845mAM hamIranA sainya valabhI bhAMgyuM che. A banne sAlavArIo pAse pAse paDe che. valabhI bhAMgyuM, tyAre tyAMnAM jaina, bauddha ane zaivonAM seMkaDoM maMdirono nAza thayo che. A prasaMge jainAcAryo tyAMthI vihAra karI prabhAsapATaNa, aNahilapurapATaNa, tharAda tathA bhinnamAla tarapha cAlyA gayA hatA. A samaye tharAdagacchanA A. zAMtisUrie valabhIsaMghane ghaNI madada karI hatI. AcArya saMbhUti : teo bIjA udayanA 13mA yugapradhAna che. AcArya zAMtisUri : thArApadragacchamAM mahAvAdI A. zAMtibhadrasUri thayA che. temaNe valabhIbhaMga thayo tyAre zrIsaMghane moTI madada karI hatI. dAdA dharmaghoSasUri lakhe che kevaalbbhsNghkje, ujjamio jugapahANatullehiM / thavyavAsAta-saMtikUririMvadunA II (samayasaMghathayaM-avasUri) jaina graMthabhaMDAro : ItihAsanA parizIlanathI samajI zakAya che ke zaMkarAcAryanA anugAmIonuM sazastra AkramaNa, paMcAsarano bhaMga, chellI jainAgamavAcanAnuM kendra yAne hastalikhita jaina zAstronA moTA saMgrahasthAnavALA valabhI nagarano bhaMga, vagere vagere kAraNe jinAlayo ane jainazAstrone pArAvAra nukazAna thayuM hatuM. evAmAM vi.saM. 841 thI 845 sudhI pAMca varSano raurava dukALa paDyo. eTale jainasaMghamAM graMtharakSAno savAla UThayo ane graMthabhaMDAro sthapAyA. "vIra vaMzAvalI' ane 'paM. khuzAlavijaya paTTAvalImAM ullekha che ke- vi.saM. 841 thI 845 sudhI pAMca varSano dukALa paDyo, eTale jaina munio zithila thayA. tyAre u. saMbhUti, u. goviMda, duSyagaNi kSamAzramaNa, ugra tapasvI kSemaRSi, maladhAragacchIya zrIharSatilaka, zrIsthUlibhadra vaMze zrIharSapUrIyagaccha zrIkRSNarSi pramukha gItArthoe maLI zrIsUrinA vacanathI viSama samaya jANI mahAnagare zubha sthAnomAM siddhAMtanA bhaMDAro sthApyA, jJAnayatna karyo vagere. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 sthavirAvalI A ullekhathI samajI zakAya che ke, jainasaMghe dravya, kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karI vi.saM. 84pathI jaina graMthabhaMDAronI sthApanA cAlu karI cha. saMbhava cha , te samaye bhoTa, cittoDa, palabhI, ithe21, sAMDerAva, bhaTevara, pAyas, bhoTe, 12, linamAla, nAgora, madhyabhiDI, nasora, mathurA paikInAM ghaNAM sthAnomAM jaina graMthabhaMDAro banyA haze. sthAnakavAsI AcAryazrI haslimalajI likhita ItihAsanI amaulikatA. (saMpAdakIyaH- sthAnakavAsI saMpradAya ke AcAryazrI hastImalajI ma.ne jaina dharma kA maulika itihAsa likhA hai isa meM khaNDa 1 aura 2 meM maulika jainadharma meM jina mUrti viSayaka mAnyatA-darzanIyatA kI aura pUjanIyatA kA bayAna jo kiyA hai isakI asatyatA batAne ke lie pU. munirAjazrI bhuvanasuMdaravijayajI ma. (hAla vi.saM.2063 zrAvaNa meM paMnyAsajI ma.) ne eka kitAba - 'kalpita itihAsa se sAvadhAna' nAmaka likhI hai. isame se upayogI thor3A hI bhAga yahAM sAbhAra uddhRta) pUjya zrI devarddhigaNi kSamAzramaNa AcAryazrI likhate haiM ki bhagavAna zrI mahAvIra svAmI ke nirvANa ke pazcAta karIba 980 varSa bAda vallabhIpura meM jina mahApuruSa ne zramaNoM ko ekaThThA karake Agama vAcanA karavAyI thI aura jainAgamoM ko tAlapatroM para likhavAkara surakSita karavAyA evaM hamAre taka pahuMcAyA una mahopakArI zrI devarddhigaNi kSamAzramaNa. Apane vallabhIpura meM zramaNa saMgha ko ikaThThA karavAkara Agamika vAcanA karavAyI thI aura jainAgamoM evaM Agametara prAcIna jaina sAhitya ko cira sthAyI banAkara apAra upakAra kiyA thA. zraddhAluoM dvArA paramparA se yaha mAnyatA abhivyakta kI jA rahI hai ki Apake tapa saMyama kI viziSTa sAdhanA evaM ArAdhanA se kapardiyakSa, cakrezvarI devI tathA gomukha yakSa ApakI sevAmeM upasthita rahate the. pU. munirAjazrI dvArA mImAMsA :- apane dila meM rahA huA pApa AcArya ne "zraddhAluoM dvArA paramparA se yaha mAnyatA abhivyakta kI jA rahI hai"- ina zabdoM meM prakAzita kiyA hai, kyoMki yahAM zraddhAlu aura paramparA jaise ghaTiyA zabdoM kI AvazyakatA hI kyA thI ? AcArya ne yahAM 'zraddhAluoM' zabda kA tAtparyArtha nahIM likhA hai kintu AcArya kA tAtparya aise logoM se ho sakatA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 157 hai jo ki kivadantI yA aMdhazraddhA meM vizvAsa rakhate hoM, parantu "zraddhAluoM" aisA zabda likhanA anucita isaliye hai ki to kyA AcArya svayaM 'azraddhAlu' haiM ? tathA 'paramparA se aisA likhane ke pIche AcArya kI jaghanya bhAvanA yaha rahI hogI ki paramparA se yAnI rur3hi se yAnI gatAnugatikatA se zraddhAlubhakta aisI bhAvanA vyakta karate haiM yAnI svayaM AcArya kA isameM avizvAsa hai. mImAMsA:- Agametara prAcIna jaina sAhitya meM kahA hai sAtha sAtha AcArya ne khaMDa 2, pR. 676 para likhA hai, kintu yahAM 'paramparA se' evaM 'zraddhAlubhakta' ye do zabda likhanA unakA anucita hai. pUjya devarddhi gaNi kI sevA meM kapardiyakSa, cakrezvarI devI tathA gomukhayakSa rahate the, to isa bAra meM AcArya ko kyA nArAjagI hai ? "devA vi taM namasaMti" isa Agama vacanAnusAra saMyamI puruSoM ko deva namaskAra karate haiM yaha satya tathya hote hue bhI 'paramparA se' "zraddhAlu' Adi zabdoM ke likhane kI AvazyakatA hI kyA hai ? Agamika tathya hote hue bhI deva-deviyoM ke tathya kA AcArya apalApa kyoM karate haiM ? itane mahAna upakAraka Agama-saMrakSaka zrI devarddhigaNi mahArAja ke viSaya meM AcArya hastImalajI prazaMsA ke do zabda to na likha sake kintu upakAra kA badalA 'paramparA' aura 'zraddhAlu' jaise ghaTiyA zabda likhakara apakAra se cukAyA hai, jisakA hameM kheda hai. mathurA ke kaMkAlI TIle kI khudAI pU. munirAjazrI dvArA mImAMsA :- kaMkAlI TIle meM se nikale hue prAcIna avazeSoM se AcArya hastImalajI ne kalpasUtra evaM nandIsUtra kI sthavirAvaliyoM ko prAmANika aura vizvasanIya siddha kiyA hai, kintu mUrtimAnyatA ke viSaya meM eka zabda bhI likhanA unheM abhiSTa nahIM hai, jisakA hameM kheda hai. eka AcArya padArur3ha itihAsakAra prAmANikatA aura taTasthatA kI pratijJA karane para bhI dhRSTatA kare kyA yaha kheda kI bAta nahIM hai ? vizvavaMdya bhagavAnazrI mahAvIrasvAmI kI pratimA kaMkAlI TIlA, mathurA se prApta IsA kI 1-2 zatAbdI vartamAna meM mathurA myUjiyama meM hai. AcAryazrI likhate haiM : mathurA ke kaMkAlI TIle kI khudAI se nikale I. san 83se 176 taka Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sthavirAvalI ke Ayoga paTToM, dhvajastambhoM, toraNoM, hariNaigameSI deva kI mUrti, sarasvatI kI mUrti, sarvatobhadra pratimAoM, pratimA paTToM evaM "mUrtiyoM kI caukiyoM" para uTuMkita zilAlekhoM se isa tathya kI puSTi hotI hai ki vastutaH ye donoM sthavirAvaliyAM ati prAcIna hI nahIM, prAmANika bhI haiM. munirAjazrI dvArA mImAMsAH- AcArya kA hariNaigameSI deva kI mUrti, sarasvatIkI mUrti aisA likhane ke bAda "mUrtiyoM kI caukiyoM" aisA likhanA mAyAcAra hI hai, kyoMki parizeSa nyAya se "mUrtiyoM kI caukiyoM" kA artha to 'tIrthakara bhagavAna kI mUrtiyoM kI caukiyoM" hI hotA hai, jo chalakapaTa pUrvaka na likhakara AcArya ne pakSapAtapUrNa vartana kiyA hai. phira khaMDa 2, pR. 36 para TippaNI noMdha meM- (AcAryazrI kA lekhana) hamArI ceSTA pakSapAta vihIna evaM kevala yaha rahI hai ki vastusthiti prakAza meM lAyI jAe. ___ mImAMsAH- aisA likhanA dhokhebAjI hI hai. kyoMki hariNaigameSI deva kI mUrti, sarasvatI kI mUrti Adi likhanA aura tIrthaMkara kI mUrti likhane kA jahAM avasara AyA vahAM "tIrthakara bhagavAna kI mUrtiyoM kI caukiyAM" aisA na likhakara sirpha "mUrtiyoM kI caukiyAM" aisA likhanA kyA anUThA mithyAcAra nahIM hai ? bhagavAna kA garbhApahAra bAlaka vardhamAna dvArA sumeru kampana Adi ke viSaya meM anyoM ko satya vastusthiti samajAne kA prayAsa AcArya ne kiyA hai, aisA prayAsa jina pratimA ke viSaya meM kyoM nahIM kiyA ? zrI mahAvIra svAmI ke viSaya meM 'mAMsabhakSaNa' kA bhrama dUra karane hetu AcArya ne Agama, Agametara prAcIna jaina sAhitya vRtti, cUrNi, bhASya aura TIkAdi tathA koSa evaM vyAkaraNa dvArA spaSTIkaraNa kiyA hai. vaisA hI prayAsa AgamazAstra, Agametara prAcIna jaina sAhitya, AgamoM para racita vRtti, cUrNi, bhASya TIkAdi sAhitya evaM vyAkaraNa aura zabdakoSa tathA prAcIna pratimA para uTuMkita zilAlekhoM Adi sAmagrI Adi kA sahArA lekara jinapratimA, jinamaMdira aura jinapUjA Adi viSayoM meM gaveSaNA aura tathya kA anveSaNa karanA atyanta Avazyaka thA jisa para AcArya ne pardA hI DAla diyA. AcArya kA jainadharma viSayaka mUrtiyoM kI caukiyoM para uTuMkita lekhoM se zrInandIsUtra aura zrI kalpasUtra kI sthaviravaliyoM ko pramANita karanA aura svayaM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI mUrtiyoM ko pramANita nahIM karanA yaha ardhajaratIya nyAya sarvathA anucita hI mAnA jAegA. 159 (iti paM. zrI bhuvanasuMdara vijayajI ma. likhita 'kalpita itihAsa se sAvadhAna' meM se sAbhAra ) (prAcIna lekha saMgraha prathama bhAga (prAkRta lekha vibhAga) saMgrAhaka ane sampAdaka munirAjazrI jinavijayajI mahArAja vi.saM. 1973mAMthI agatyanuM tAraveluM - saMpAdaka) khAravelano lekha A lekhanA spaSTIkaraNa mATe aneka vidvAnoe bahu parizrama uThAvyo che, paraMtu temAM pUrepUrI saphaLatA to gujarAtanA gauravabhUta purAtattvajJa paMDita bhagavAnalAlane ja maLI che. zrI bhagavAnalAlanA nibaMdhamAM je apUrNatA hatI ane jenA lIdhe Akho lekha aspaSTa jevo jaNAto hato tenI pUrti zrIyuta kezavalAle karI che ane lekhamAMnI dareka hakIkatane susaMgata ane spaSTa banAvI che. adhikAMza vicAro paMDita bhagavAnalAlanA matane ja maLatA thatA jAya che ane temAM zrIkezavalAlanA nirNaye sabaLa puSTi ApI che. khAravele paNa sarva dizAmAMthI jJAnavRddha ane tapovRddha nigraMtha zramaNone AhvAna karI kumArI parvata upara eka sAdhu pariSada bharI hatI. kumArI parvata te khaNDagiri ja che ane enA upara ja khAravele nigraMtha zramaNonI pariSada bharI hatI. 5. A lekha uparathI chellI je vicAravA jevI bAbata che, te mUrti pUjA viSayaka che. jaina zvetAMbara saMpradAyanI eka zAkhA ke je 'sthAnakavAsI' ke 'TuMDhiyA' nA nAmathI oLakhAya che, te zAkhAvALA mUrtipUjAno svIkAra nathI karatA. temanuM kathana che ke jainadharmamAM je mUrtipUjA che te pAchaLathI dAkhala thaI che. mahAvIra devanA nirvANa bAda 8 mA ke 9 mA saikAmAM tenI zarUAta thaI che. tenI pahelAM jainomAM tIrthaMkaronI mUrtio mAnavAno ke banAvavAno pracAra na hato. e viSayamAM baMne saMpradAyomAM paraspara anekavAra klezajanaka carcAo thaI che. khAravelanA A lekha uparathI e vivAdagrasta Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sthavirAvalI carcAno ekadama nikAla ane nirNaya thaI zake che. lekhamAM AvelI hakIkta uparathI spaSTa ane satya rIte jaNAya che ke, te vakhate ane tenA pahelAM paNa jainomAM mUrtipUjA pracalita hatI. A lekhanI 12 mI paMktinA pAchalA bhAga uparathI jaNAya che ke "Adi tIrthakara RSabhadevanI mUrti naMdarAjA upADI gayo hato, te...pATaliputrathI rAjagRha pAchI ANI jaina vijetAe navA bhavya prAsAdamAM bhAre utsava samAraMbhathI tenI sthApanA karI." (juo, zrIyuta ke.ha.dhruvanuM vivecana.) A kathananI asaMdigdhatApUrvaka siddha thAya che ke I.sa.pUrvenA 3 jA saikAmAM temaja tenI paNa pahelAM jenamUrtipUjA yathArtha rIte pracalita hatI. zrImAn dhruva mahAzaya tA. 8-21917 nA mArI uparanA eka khAnagI patramAM A bAbata khAsa vicArapUrvaka lakhe che ke "khAravelanA lekhanA eka mahatva dharAvatA bhAga upara ApanuM lakSa na gayuM hoya, to huM te tarapha doravA rajA lauM chuM. emAM eka ThekANe rAjagRhamAMthI RSabhadeva bhagavAnanI mUrti naMdarAjA upADI gayAnuM lakhyuM che. AthI IsavI sana pUrve cothA saikAmAM mUrtipUjA jainomAM pracalita hatI ema siddha thAya che. zramaNa-bhagavAn zrImahAvIradevanA nirvANa bAda bIjA ja saikA jevA purANa kALamAM paNa mUrtipUjA pracalita hovAnuM sarvamAnya pramANa A lekhamAM spaSTa jovAmAM Ave che. paMDita bhagavAnalAla IndrajI :- (be kaTherAnI haronI vacce 6 lITIovALo lekha jainono ja che. lekhanA akSaro I.sa. pUrve 50nA hoya ema lAge che.) enuM gujarAtI bhASAMtara : ahata vartamAnane namaskAra, gaNikA DAnI putrI gaNikA naMdAe vepArIonA Ahata devAlayamAM zramaNa samUhane rahevA mATe tathA ahaMntonI pUjA mATe eka nAnuM Ahata-devAlaya, AcArya mATe beThako, eka hoja (pANIno) ane eka zillApaTTa (devAlayanuM puNya) mA, bahena, putrI, putra ane sagAMo sAthe (bhogavavAne) karAvyAM. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 161 prAkRta lekha vibhAga :- lekha 1 (hAthI guSkA lekha) - gujarAtI bhASAMtara : ... (12) magadhanA lokomAM bhAre trAsa vartAvIne teNe potAnA) hAthIone gaMgAnuM pAna karAvyuM ane magadhanA rAjAne sakhta zikSA karIne (potAnA) page tene namAvyo, nandarAje lIdhela prathama jinanI...magadhamAM eka zahera vasAvIne... .. (13) ....sthApe che.....tenAM zikharo evAM (uMcA) che ke temanA upara besIne vidyAdharo AkAzane kheMce; sasa vArSika dAna (nA niyamo pramANe teNe apUrva ane (haju sudhI) nahi apAyeluM hAthIonuM dAna ApyuM...levaDAvyA.....A pramANe eka so.... prAkRta lekha vibhAga - anupUrti - khAravelanA saMbaMdhamAM zrIyut kezavalAla harSadarAya dhruva nuM kathana A pramANe che - "I.sa. pUrve 165 mAM kaliMganA rAjA mahAmeghavAhana khAravele magadha upara savArI karI. hAla jene oDhiyA prAMta kahe che te prAcIna utkala dezanI dakSiNe kaliMga Avyo hato. e pUrva samudranA kAMThe godAvarInA mukha sUdhI pasaryo hato. tyAMnA loka sAhasika kahevAtA hatAM. prajAmAM brAhma, bauddha ane jaina traNe dharmano prasAra hato, paraMtu paribaLa jainonuM hatuM. pUrve kaliMga naMdarAjAnA nhoLA sAmrAjyano bhAga hato. enA pachI thanAra mahApratApI caMdragupta samasta dakSiNApatha pATaliputranI chAyA nIce ANyo hato, tyArathI Azare so varasa te mauryonA tAbAmAM rahyo hato. daramyAna I.sa. pUrve 264mAM teNe chUTA thavAno eka niSphaLa prayatna karyo hato ane tenA badalAmAM azokane hAthe bhAre khuvArI bhogavI hatI. chevaTe mauryo jyAre nabaLA paDyA, tyAre I.sa. pUrve trIjA zatakanA chellA caraNamAM ceta (saM.caitra) vaMzanA rAjA kSemarAje parataMtratAnI ghasAI gayelI beDI toDI nAMkhI. te ja arasAmAM aMdhrapradezano rAjA simuka paNa svataMtra thayo. tyArabAda kaliMganA rAjAe uttaramAM utkala, pazcimamAM kozala ane dakSiNamAM vRMgImaMDaLano pradeza jItI laI rAjyamAM vadhAro karyo, pazcimamAM AMdhra rAjAe paNa nAsIka paryata mulaka uttaranA rASTriko Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sthavirAvalI pAsethI jItI lIdho. mahAnadIthI kRSNAnA mukha sudhI vistAra pAmelA pUrvarAjyamAM jyAre kSemarAjano pautra bhikSurAja khAravela rAjA thayo, tyAre ardhI sadInI svataMtratA ane suvyavasthAnA pratApe kaliMganI Arthika sthiti uttama prakAranI hatI. raiyata AbAda ane khajAno tara hatA; navo rAjA paNa prajAnA sukhamAM, rAjyanA abhyadayamAM ane kuLanI kIrtimAM vadhAro kare evo hato. enAM prazasta lakSyathI saMtoSa pAmI prajAe ene rAjapada ApyuM hatuM. khAravela ane enA pUrvajo jaina hatA. eno janma I.sa. pUrve 197 mAM thayo hato, ene bALapaNamAM vijigISane chAje evI uttama prakAranI keLavaNI maLI hatI. gaNita, sAhitya, vyavahAra ane citravidyAmAM te kuzaLa hato. jaina AgamonuM te sAruM jJAna dharAvato hato. abhyAsakALa pUro thatAM paMdara varasanI nAnI umare tene yuvarAja banAvavAmAM Avyo ane pacIsamAM varasamAM tenA pitA budharAja devaloka pAmatAM te rAjA thayo, I.sa. pUrve 173. pUrvajanI vijayapravRtti jArI rAkhavA abhiSeka jaLathI ja teNe saMkalpa karyo. gAdIe AvyAne bIje varase e saMkalpane puSTi ApanAro prasaMga paNa tene AvI maLyo. aMdhrarAjyanA naisargika zatru rASTrikoe bhojakonI sahAyatAthI zrImalla zAtakarNine bhAre saMkaDAmaNamAM lIdho hato; temAMthI chUTavA teNe khAravelanI madada mAgI. kaliMgarAje moTuM caturaMga daLa aMdhrarAjanI vahAre mokalyuM. A jabaruM sainya kummaka AvI pahoMcatA zatrue pAchAM pagalAM karyAM. temanI pUDha lAgI kaliMgavIroe kauzAMba kSatriyonI sAmelagIrIthI duzmananA hAthamAM gayeluM nAsIka nagara pAchuM meLavyuM. zUrA rASTrika ane bhojakanA hAtha heThA paDyA ane temaNe khAravela sAthe meLa karyo. e rIte aMdhra, mahArASTra ane vidarbha deza kaliMganI chAyA nIce AvyA ane kaliMganarezano pratApa rAjyakALanA bIjA ja varSamAM narmadA ane mahAnadIthI kRSNA sudhI pasaryo. khAravelanI pahelI savArI. taruNa kaliMganareze have vardhamAna bhagavAnanA caraNAraviMde pavitra thayelI bhUmi bhaNI najara pheravI. zatru cetI javA na pAme evI rIte Avyudayika dhArmika ane sArvajanika samAraMbhomAM pAMca cha varSa gALI, abhiSekathI AThamA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 163 varasamAM teNe pracaMDa senA sAthe utkalanI sImA oLaMgI magadha rAjya upara caDAI karI, I.sa. pUrve 165. puSyamitra tenA sAmo thayo, paNa phAvyo nahi. tenA bahu subhaTo mAryA gayA. paganA dhamakArAthI dharaNI dhrujAvatA kaliMgasainiko rakhene mane gherI le, e bhayathI te chaDI svArIe mathurA nAsI gayo. khAravele tenI chAvaNI lUMTI. asaMkhyAta hAthI ghoDA ratha vagere vAhano ane puSkaLa khajAno tenA hAthamAM AvyAM. bhAgI gayelA ThAlA zatrunI vAMse javAnuM mAMDI vALI vijayI kaliMgarAja meLavelI bhAre lUMTa sAthe kaliMga pAcho pharyo. tenI bIjI ne trIjI savArIo. eka varasa pachI khAravele bhAratavarSanA uttaranAM rAjyo upara pharI savArI karI. enI vigata kaMI jANavAmAM nathI. paraMtu pahelI savArInI peThe A bIjI kevaLa abhidravarUpa haze, ema jaNAya che. je enuM kaMI paNa saMgIna phaLa nIpajyuM hoya, to I. sa. pUrve 161 mAM ene trIjI vAranI savArI karavI paDe nahi. A chellI savArImAM dakSiNApathanI peThe uttarApathamAM paNa potAnI ANa vartAvavAno eno saMkalpa hato. sAhasika subhaTonA ane mahAbaLavAna hAthIonA sainyanA svAmIne e azakya na hatuM. tene Avato sAMbhaLI magadhanI prajAmAM trAsa phelAyo. be samovaDiyA samartha rAjAo vacce je dAruNa vigraha janamyo, temAM puSyamitre caDI AvanAra rAjAnA hAthe sakhata mAra khAdho. chevaTe te hArIne khAravelane tAbe thayo. magadharAjane namAvyA pachI teNe uttarApathanA bIjA rAjAone paNa vaza karyA. AditIrthakara RSabhadevanI mUrti naMda rAjA upADI gayo hato, te A savArImAM pATaliputrathI rAjagRha pAchI ANI jaina vijetAe navA bhavya prasAdamAM bhAre utsavasamAraMbhathI tenI sthApanA karI. 26 26-27 juo nIceno utAro vIra rava....saha....di vitAcayaMto tapatharInAno....mAthAnaMda vipulaM bhayaM janeMto hathisathaM gaMgAyaM pAyayati / mAgadhaM ca rAjAnaM bahu paTisAsitA pAde vaMdApayati / naMdarAjanitasa agajinasa....rAjagahe ratanapaDihArehi amagadhe vasitu nayariM...., vijAdharulekhiaMbarAni siharAni nivesayati / satavasadAnaparihArena abhUtamakariyaM hathinaM dAnapari hAraM....AhArApayati / idha satata....utarApathavAsino sAtti | ahI DaoN. bhagavAnalAlanA pATha Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sthavirAvalI janeto, hathisa, magadhaM, vadApayati, parihArahi, vasivu, vijAdharulekhilaMba rAni ane AharApayati che. tenuM bhara javAnImAM marAga - uttarApathanA vijaya pachI khAravele be-eka varasa ja rAjya karyuM jaNAya che. jo e vadhAre jIvyo hota, to mIneMDarane hAthe magadhane khamavuM paData nahi, kaliMganI chAyA nIcenA vidarbha rAjyamAM agnimitra hAtha ghAlata nahi ane azvamegha ujavI puSyamitra sArvabhauma rAjA banata nahi. cauda varasa rAjya karI bhara javAnImAM e vIra cAlyo gayo, I.sa. pUrve 159. khAravelanAM vizeSa lakSAga - khAravela yuddhavIranI sAthe dAnavIra ane dharmavIra paNa hato. teNe adbhuta apUrva hastidAnathI rAjagRhamAM RSabhadeva bhagavAnanI pratiSThAno utsava ujavyo hato.7 gAdIe AvyAne bIje varase teNe vidarbha ane mahArASTramAM jaina dharmanA prasAranA upAya lIdhA hatA. ane terame varase sarva dizAnA jJAnavRddha ne tapovRddha nigraMtha zramaNone kumArIparvata noMtaryA hatA. te trividha samyatvathI bhikhurAjanuM, svadharmanA rakSaNathI gutacakanuM ane sattvasiddhithI mahAvijayanuM birUda dharAvato hato.30 kuzaLa zilpIone hAthe teNe aneka jinAlayo baMdhAvyA hatA. paDe haDahaDato jaina chatAM tenA pachI thayelA sthANvIzvaranA cakravartI harSanI peThe, te anya dharmano paNa prapUjaka hato. 28. juo nIceno utAre- tathA caturtha vaNe vinA rathavA sadUta puvakaliMgarAjanamaMsitaM....magadhamakUTasa....pUjitaM ca nikhitachatabhiMgArehi tiratanasa patayo savarahimogalu sAva sati. ahI DaoN. bhagavAnalAlanA pATha vavuthe, vinA thavA mahata,....ghamaghUTara ane mona che. - ra9. juo nIceno utAro-terasane varelupavatavicivo gumArIpate 31dato poNo vahithi nisiddhiA caMpapUna...trei hitAvata samAyo suvihitAnaM ca savadisAnaM yAninaM tApasAnaM....saMhatAnaM arahatanisidiyAsamIpe pabhAre varakArusamathathapatihi anekayojanAhi.....paTAlake cetake ca veDuriyagabhe thaMbhe patiThApayati / ahIM mudrita pATha arahatopa (nivAse), yapajake, rikhitA ane zake che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 165 30. juo hastiguphAnA lekhanA aMtabhAgamAM ApelA birudo : yathA (7)....."vize satno savANaMdapUno....tAne saMhArAro (a) patihatacakivAhanabalo cakadharo gutacako pasaMtacako rAjasivaMsakulavinigato mahAvijayo rAjA khAravelasiri 31. juo khAravelanA rAjyakALanA navamA bAramA ane teramA varasanI hakIkta. (A prAcIna lekhanA prAmANita akSaro A rIte ukelAvAthI (jaina thaf I maulika itihAsa bhAga 3, pAna 234-235 (le. sthAnakavAsI AcAryazrI DhastAmatano mahArana) mAM ene je rIte ukelAyo che, temAM khUba mahattvano sudhAro thaI jAya che ane ethI jinamUrtinI mAnyatA, pUjanIyatA, prAcInatA AdimAM sAco prAmANika prakAza maLe che. - saMpAdaka) | (have "mathurAno kaMkAlI TIlo' mULa lekhaka caMdracUDa caturvedI anuvAdaka vihArI, jena jyoti pustaka bIjuM aMka sAtamo - vi.saM. caitra 1989mAMthI - saMpAdaka) Do. suharare I.sa. 1895mAM paNa A kaMkAlI TekarAnuM khodakAma karI aneka vastuo kADhI che. jemAMthI tIrthakara mahAvIranI eka purA kadanI mUrtimAM saM. 299no eka lekha maLyo che. A saMvata kuzanavaMzI kaniSka haviSka tathA vAsudeva vagere rAjAono che. A saMvatano prAraMbha atyAra sudhI I.sa. 78mAM thayAno manAtuM hatuM ane loko samajatA hatA ke tene kaniSka calAvela che. kiMtu jyArathI A zilAlekha maLyo tyArathI vidvAnono te mata badalAI gayo che. atyAre evI mAnyatA che ke A saMvata I.sa. pUrve 50mAM zarU thayo haze. keTalAka lekho evA che ke jemAM koI saMvaMta nathI je I.sa. pUrve 50 varSathI vizeSa jUnA che A TekarAmAM je vastuo maLI che te jaina granthomAM lakhAyela bAbatone daDha kare che, arthAt je kathAo jaina granthomAM che te citro ane mUrtionA AkAramAM ahIM khodelI che. vaLI eka vAta siddha thAya che te e che ke jaina dharma e atipurANo dharma che. A dharmanA anuyAyIo be hajAra varSa pahelAM paNa tenA 24 tIrthakaromAM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vizvAsa karatA hatA. A dharma ghaNuM karIne te samaye paNa evo ja hato ke jevo atyAre che. gaNa kula ane zAkhAnA vibhAgo tyAre ja thaI gayA hatA. strIo sAthvInuM jIvana svIkArIne upadeza detI hatI. te samaye dharmI manuSyomAM eno vizeSa Adara hato. 1 AyAga paTa- A eka paththarano corasa TukaDo che tenI madhyamAM eka tIrthaMkaranI mUrti che tenI cAre bAju ekadama uttama prakAranuM nakazIdAra kAma che. jaino prAcinakALamAM jainamaMdiramAM tIrthakaronA sanmAna mATe AvA paTa lagAvatA hatA. A paTanI nIce prAcinalIpi (purANA akSara) vALo eka lekha che jenI zailI A pramANe che. A lekha prAkRta bhASAmAM che teno bhAvArtha e che ke jeno pitA siMhanAme vaNika che ane jenI mAtA kauzikI che te siMhanAdika athavA siMhanaMdike arihaMtonI pUjA tathA sanmAna mATe A AyAgapaTa sthApita karyo che. (Iti) have (padmasundarasUriviracita - pArzvanAtha caritra mahAkAvya- hindI anuvAda saha, saMpAdikA kSamA munzI, prakAzaka lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda (first edition - April 1986) - prastAvanA page 100 & 103 mAMthI sAbhAra udyuta - saMpAdaka) apanI pustaka "tIrthaMkara pArzvanAtha bhakti gaMgA' kI bhUmikA meM DaoN. premasAgara jainane likhA hai-pArzva kI etihAsikatA kA eka purAtAtvika pramANa hai mathurA kA kaMkAlA TIlA. vikhyAta kaniMdhama sAhaba ne san 1871 meM Isa TIle ke pazcimI kinAre ko tuDavAyA thA. andara se kaI jaina pratimA prApta huI. unameM se kucha para lekha khude gaye the. vahAM IMTo kI eka dIvAla bhI prApta huI thI. zilAlekha para se kaniMdhama sAhaba ko jJAta huA ki isA kI pahalI dUsarI zatI meM kaMkAlI TIle kI bhUmi para eka vizAla jaina stUpa thA. tatpazcAt kyUrara ko bhI vahAM para 47 phuTa vyAsa kA eka jaina sUpa tathA jaina mandiro ke kucha avazeSa prApta huye the. yUrara ne eka pratimA para utkIrNa lekha paDhA thA- yUpe deva nirmita ' IsakA artha hai-mUrti kI sthApanA deva nirmita stUpa meM kI gaI. yaha mUrti kuzAna saMvat 79 (I.sa. 157) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 167 kI hai. zrIjinaprabhasUri ne uparyukta stUpa kA vividhatIrthakalpa meM devanizmiadhUpa aura 'caturazIti mahAtIrtha' nAmaka saMgrahakalpa meM "mahAlakSmI nirmita zrI supArarvastUpa' likhA hai. mahAvIra ke mAtA-pitA pArzvapatyika the. dIkSA grahaNa karane ke pazcAta mahAvIra dvIpAlasA nAmaka caitya meM Thahare the. saMbhavataH yaha caitya pArzva kI mUrti se adhiSThita rahA ho. - tIrthaMkara pArvanAtha bhakti gaMgA, premasAgara jaina, pR. 10. (Iti) (saMpAdakIya :- jaina zAsana sUtranI sAthe ja cUrNi-niryukti-bhASya vagerene paNa mAne che te aMgenA keTalAka pATho pU.A.zrI vijaya hemacaMdrasUrijI ma. saMpAdita prabhu tuja vacana ati bhaluM bhAga-2 mAMthI tathA kaMcana svAdhyAyamAMthI atre jarUrI jaNAvAyAthI ApyA che.) sUtra-cUrNi-niryukti-bhASyavRtti-paraMparA ane anubhava A sAte zAstranA aMga che. mATe A sAtathI satya arthanI prApti thAya che. A sAtathI avirUddha mArga te jinAjJA (ThANAMga) anuyogAddhi tadartho'vagamyate, anekavidhaviSayatvAttasya / sUtra aneka prakAranA viSayavALu hovAthI anuyoga = vyAkhyA-vRttiTIkA vagerethI teno artha jaNAya che. etajjinabhavanavidhAnamiha loke bhAvayajJo yajeH devapUjArthatvAdbhAvapUjA dravyastavasyApyasyoktavidhizuddhi dvArAjJArAdhanalakSaNabhAvapUjAgarbhitatvAt / A jinabhavana karavuM e lokamAM bhAvayajJa che. yajadhAtuno devapUjA artha hovAthI dekhItI rIte dravyastava rUpa hovA chatAM zAstrokta vidhizuddhi dvArA AjJAArAdhanAsvarUpa bhAvapUjAgarbhita hovAthI bhAvapUjA che. sadgRhastha janmanaH phalamidaM paramaM pradhAnamAjanmArjita dhanasyaitAvanmAtrasAratvAt / jinabhavana karavuM e sadgahasthanA janmanuM zreSTha pradhAna phaLa che. jIvanabhara ekaThA karela dhanano A ja mAtra sAra che. sAdhoH dravyastavaniSedhaH svayaM karaNamAzritya na tu kAraNAnumatI yataH - Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 sthavirAvalI 'akasiNapavattagANa' mityAdiupadezadAnataH kAraNasadbhAva bhagavatAM ca pUjAdidarzanataH pramodAdinA'numatirapi / sAdhuone dravyastava (dravya pUjA)no niSedha svayaM karavAnI apekSAe che kAraNa (karAvavA) ke anumati (anumodana) AzrIne nathI kemake "saMpUrNa virati nathI teoe pUjAdi karavI" vagere upadeza ApavA dvArA kAraNa (karAvavApaNuM) hoya che, temaja prabhunI pUjAdinA darzanathI AnaMda vagere thAya che tethI anumodana paNa che. mhaaphlN| khalu tahAruvANaM therANaM bhagavaMtANaM nAmagottassa vi savaNayAe / tevA prakAranA sthavarabhagavaMtonA nAma gotranuM zravaNa paNa mahAna phaLadAyI che. sUtrANi hAmUni vicitrAbhiprAyakRtAnIti samyaksampradAyAdavasAtavyAni, sampradAyazca yathoktarupa iti na kAcidanupapattiH, na ca sUtrAbhiprAyamajJAtvA'nupapattirudbhAvaniyA, mahAzAtanAyogato mahAnarthaprasakteH, sUtrakRto hi bhagavanto mahIyAMsaH pramANIkRtAzca mahIyastaraistatkAlavartibhiranyairvidvadbhiH tato na tatsUtreSu manAgapyanupapatiH, kevalaM sampradAyAvasAye yalo vidheyaH, yattu sUtrAbhiprAyamajJAtvA yathAkathaJcidananupapattimudbhAvayanti te mahato mahIyasa AzAtayantIti dIrghadIrghatarasaMsArabhAjaH, Aha ca TIkAkAraH - 'vicitrAbhiprAyANi sUtrANi samyaksampradAyAdavaseyAnIti avijJAya tadabhiprAyaM nAnupattinodanA kAryA, mahAzAtanAyogato mahAnarthaprasaGgAditi / evaM ca ye samprati duSSamAnuSThAtRsuvihitasAdhuSu matsariNaste'pi vRddhaparaMparAyAta-sampradAyAvaseyaM sUtrAbhiprAyamapAsyotsUtraM prarUpayanto mahAzAtanAbhAjaH pratipattavyA apakarNayitavyAzca dUratastattvavedibhiH' iti jIvA0 vRttau zrImalayagirikRtAyAm / A sUtro vicitra abhiprAyathI karAyelA che. mATe sArI rIte saMpradAya (paraMparA) thI samajavA. saMpradAyanuM svarUpa pUrve kahyuM che tethI koI vAMdho nathI, sUtrano abhiprAya jANyA vinA vAMdho na uThAvavo, kemake ema karavAthI mahAAzAtanA thavAthI mahAanartha AvI paDe che, sUtrakAra bhagavaMto to mahApurUSo hatA, te kALe vartatA bIjA moTA moTA vidvAno vaDe pramANabhUta karAyA hatA, tethI temanA sUtromAM jarA paNa vAMdho nathI, mAtra saMpradAyane samajavA prayatna karavo, jeo sUtranA abhiprAyane nahIM jANIne jema tema Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 169 vAMdho uThAve che teo moTA pUjyonI AzAtanA kare che ane tethI bahu lAMbA saMsAranA bhAgI thAya che, jIvAjIvAbhigamanI zrImalayagirikRta TIkAmAM kahyuM che - sUtro judA judA abhiprAyavALA hoya che. temane sArI rIte sampradAyathI jANavA joIe, tethI tenA abhiprAyane jANyA vinA vAMdho na uThAvavo, kemake tema karavAthI mahAzAtanA thavAthI mahAanartha thAya che. Ama hAlamAM duSamakALamAM anuSThAna karanArA suvihita sAdhuone viSe jeo IrSyALu che teo paNa vRddha paraMparAthI AvelA saMpradAyathI samajavA yogya sUtranA abhiprAyane dUra pheMkIne utsatranI prarUpaNA karanArA che ane tethI moTI AzAtanAnA bhAgI samajavA ane tattvanA jANakAroe dUrathI ja temano tiraskAra karavo. lalitavistarAdivRtticUryo'pi sUtrasambaddhatvAt tathAvidhabahuzrutadRSTatvAccAvazyakanandyAdicUrNivadeva pramANayitavyAH / / lalitavistarA vagere vRtti, cUrNAo paNa sUtrathI saMbaddha hovAthI ane tevA prakAranA bahuzruto vaDe levAyela hovAthI Avazyaka cUrNa, naMdIcUrNa vagerenI jemaja pramANabhUta karavI. __tathA kadAcit ko'pyevaM vakSyati - gaNadharAdikRtameva pramANatayA svIkriyate, nAparaM cUAdi, tadayuktaM yatazcUAdIni sUtravyAkhyArupANi, teSAmaprAmANye sUtreSu pratipadaM pratiniyatArthapratipattirna bhavati, sarvathApyarthAnavagamo vA, cUAdyanapekSatathAvidhArtha dhAraNA balopetapuruSaparamparAsamAyAtAmnAyasya kvApyanupalambhAt, aparaM ca - pravrajyopasthApanAdyanekakRtyeSu vandanakakAyotsargAdibahuvidhAnuSThAnaM pratiniyataM sUtre'dRzyamAnaM cUAdyupadiSTaM vidhIyamAnamutsUtraM bhaved, evaM ca tasya sarvasaMyamavyApArANAmaprAmANyaM prasajyate / kadAca koI ema kahe ke - gaNadhara vagere vaDe karAyeluM ja pramANa tarIke svIkArAya che, bIjuM cUrNa vagere pramANabhUta nathI gaNAtuM te vAta barAbara nathI kemake cUrNa vagere sUtranI vyAkhyArUpa che, temane apramANa kahezo to sUtromAM dareka padanA cokkasa arthano bodha nahIM thAya, athavA sarvathA paNa bodha nahIM thAya, kemake cUrNa vagerenI apekSA vinAno tevA prakAranA arthane dhAraNa karavAnA baLathI yukta purUSonI paraMparAthI Avelo AmnAya kyAMya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sthavirAvalI dekhAto nathI, ane bIjuM dIkSA-vaDIdIkSAdi aneka kRtyomAM vaMdana-kAussagga vagere ghaNA badhA anuSThAno sUtramAM nathI dekhAtA ane cUrNa vageremAM kahelA che te karatA utsutra thAya ane ema enA badhA saMyamanA yogo apramANa banI jAya. (AvuM to kone ISTa hoya ? - vartamAna saMpAdaka.) . (AcAryazrI hastImalajI mahArAje jaina dharmakA maulika ItihAsa prathama bhAga (prathama saMskaraNa - 1971) tathA bhAga bIje-trIje ema ItihAsa lakhelo che. e paikInA prathama be bhAgamAM lekhakazrI dvArA jaina dharmanI jinapratimA viSayaka mAnyatAo bAbatamAM ItihAsanI kevI toDa-moDa-vikRti karavAmAM AvI che e vAta pU. munirAjazrI (pachIthI paMnyAsazrI) bhuvanasuMdara vijayajI ma. thI "kalpita ItihAsa e sAvadhAna' nAmanA pustakamAM lakhI che. eja lekhakanA maulika ItihAsa bhAga-traNa ane bhAga-cAra (le. zrI gajasiMha rAThoDa) nI jina mUrtipUna saMbaMdhI AvI ja vAto bahAra pADI hota to AvI pokaLatA ora jANI zakAta astu) pU. paMnyAsajI hAlamAM paNa zo abhiprAya jaNAve che. te atre prastuta che - saMpAdaka) sthApanAvilepAaMge pU. paMnyAsapravarazrI bhuvanasuMdara vijayajI gaNivara mahArAja - gujarAtImAM kahevata che ke ..... hAthamAM kaMkaNa paheryA hoya, te sIdhA ja AMkhathI spaSTa jaNAya jAya che.. pachI ariso laIne javAnI jarUra nathI. je jina maMdira-mUrti virodhI saMto e hiMsA-hiMsA nA khoTA bahAnA heThaLa, paramakalyANakArI jina pratimA darzana ane jina pratimApUjAno virodha karyo, te ja saMtone ane emanA anuyAyIone pustaka chapAvavAmAM, basa dvArA gurune vaMdana karavA javAmAM, varasatA varasAde comAsAmAM gurunA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI vyAkhyAna sAMbhaLavA javAmAM, gautamaprasAdI-bhojana karavAmAM, sthAnaka nirmANa karavAmAM, gurunA smArako baMdhAvavA AdimAM hiMsA kema bhAsatIdekhAtI nathI ? A paNa kalikAlanuM eka Azcarya ja che ne ? najara sAme zatruMjaya tIrtha, sammetazikharajI tIrtha, giranArajI tIrtha, pAvApurI tIrtha Adi dekhAya che. chatAM temane te jovA nathI. yAda rahe ke A tIrtha jeTalA tIrthaMkaro prAcIna che, teTalA ja prAcIna-junA che... A tIrtho AjanA nirmANa thayA nathI.. jinamaMdira-mUrti virodhI paMtha to 450500 varSa pahelA nikaLelo navo paMtha che. A tIrtho to tenAthI khUba purANA che. 171 zatruMjayatIrtha sAthe bhagavAna zrI RSabhadevano ItihAsa joDAyelo che. sammetazikharajI tIrtha sAthe zrI ajitanAtha-pArzvanAtha Adi 20 tIrthaMkarono ItihAsa gUMthAyelo che, giranArajI tIrtha sAthe neminAtha bhagavAna ane mahAsatI rAjImatinI kahANI vaNAyelI che. pAvApurI tIrtha sAthe caramatIrthapati bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIno ItihAsa kaMDArAyelo che. A badhA tIrtho moTA bhAganA jainonA AsthAnA-zraddhAnA-bhaktinAsamarpaNanA kendro che. A navo paMtha zarU thayo e pahelA jainadharmamAM mUrtipUjAno virodha kyAre koIe karyo nathI. prAcIna-mahAna jainAcAryo e jainadharmamAM mUrtipUjAnuM samarthana karela che, 14 pUrvadhara zayyabhavasUri ma., 14 pUrvadhara bhadrabAhu svAmI, 10 pUrvadhara umAsvAmi mahArAja, bhaktAmara stotra racayitA zrI mAnatuMgasUrijI ma., kalyANamaMdira stotra racayitA zrI siddhasena divAkarasUri, 1444 graMtha racayitA AcAryazrI haribhadrasUrijI, navAMgI TIkAkAra zIlAMgAcArya, kalikAla sarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUri mahArAja...Adi prAcIna-agAdhajJAnI-jainAcAryo e mUrtipUjAnuM maMDana-samarthana kareluM che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ane A dhuraMdhara-prAcIna-satyapriya AcAryonA sadupadezathI ja kaliMgadezanA rAjA-mahAmeghavAna khAravela, samrATa azoka pautra mahArAjA saMprati, avaMtisukumALanA putra mahAkAlaka, maMtrI vimaLazA, mahArAjA kumArapALa Adi rAjA-mahArAjA-mahAna zrAvakoe bhagavAna zrI jinezvara devanA tIrthonA nirmANa karAvyA che, bhavya jinAlaya-deharA baMdhAvyA che. sthavirAvalI A prAcIna AcAryonA tathA prAcIna tIrthonA ItihAsa vagara jainadharmanA astitvanuM-ItihAsanuM kathana karavuM te ajJAnabharyuM ne adhurUM ja rahe. jaina tIrtho tathA prAcIna Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNI, TIkA ane Agametara prAcIna jaina sAhityano anAdara karavAvALA sthAnakavAsI samAje pAcho potAno ItihAsa lakhavA mATe Aja prAcIna jainamaMdirotIrtho ane sAhityano upayoga karyo che. A paNa eka Azcarya ja che ne? yadyapi A badhA prAcIna sAhitya ane prAcIna tIrthonA ItihAsamAM mUrtipUjAnI satya-tathya vAta Ave ne Ave ja. paNa e samAjane to jinamUrtipUjAno virodha karavo che, eTale te samAjane tenA paMcamahAvrata niyama dhArI saMtone juTha-kapaTano ane satya chUpAvavAno sahAro levo paDe che. ane AnAthI teo ajJAnI-bhoLA janone ThagatA paNa hoya che. joke, have to A navApaMthI saMto paNa potAnA gurujanonI mUrti, pagalyA, cotarA, smRtimaMdira, TAvara, citrAlaya AdinA nirmANa khUbaja prema-Adara ane AnaMdathI karAvavA lAgyA che. meraThamAM A navA paMthavALAnI gurunI mUrti padharAvI vizALa smAraka racAvyuM che. jyAM vizALa ghAsanA bagIcAmAM roja ghAsa kapAya che. pANInA phuvArAthI zobhA karI che ane rAtre moTI moTI phlaDa lAITanI rozanI jhaLahaLe che. auraMgAbAdamAM guru gaNezamalajInuM vizAla smAraka che, jyAM gurumUrti AgaLa loko dhUpa kare che, mAthuM TekAvI vaMdana kare che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 173 ahamadanagaramAM AnaMdaRSinuM bhavya samAdhi smAraka che. jyAre temanI svargagamana tithi Ave tyAre temanA bhakto dhULiyA, nAsika AdithI pagapALA cAlIne - tyAM pahoMce che ane gurunI bhakti kare che. udayapuramAM puSkaraguruno 81 (ekyAsI) phuTa UMco TAvara lAkhonA kharce nirmANa thayo che. jenA upara gurunA asthi - DeDaboDInI rAkhano kaLaza padharAvelo che. potAnA gunnA A ane AvA aneka sthAnako racavA, tyAM bhojanazALA kholavI, dhUpa karavA, bagIcA banAvavA AdimAM emane hiMsA dekhAtI nathI. ane jina bhagavAnanA mUrtimaMdiromAM hiMsA dekhAya che. A paNa eka moharAjAnI karAmata ja che ne ! - jinamaMdira mUrti virodhI saMto potAnA gurunA ane potAnA svayaMnA phora kalaramAM, moTA suMdara phoTA chapAvI bhaktomAM vaheMce che. pustakamAM potAnA raMgIna phoTA chapAve che, grUpa phoTA paDAve che, eka pustakanA pAne pAne - cAra khuNe - cAra-cAra phoTA gurunA ame nihALyA che. A potAnA phoTA taiyAra karavAnI hiMsAno temane vAMdho nathI. e keTaluM Azcarya che ke - chamastha, maMdira-mUrtine nahIM svIkAranArAo paNa potAnA guruonA smAraka, phoTA, pagalyA Adi nirmANa thAya tyAM emane hiMsA na lAge, ane vItarAga sarvajJa devendrapUjita paramasatyavAdI, tribhuvanabhAnu-tIrthaMkara paramAtmAnA maMdiramAM ja hiMsA-hiMsAnI buma pADavAmAM Ave che ! - jinamaMdira-mUrtipUjAnA ekAMta virodhI keTalAka saMto asatyano Azraya laI jinavara-gaNadharanA AgamapAThomA paNa kApa-kUpa muke che. Agama pAkomAM paNa pheraphAra kare che. AthI vadhAre bIjA satyamahAvratano nAza bIje Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI kyo hoI zake ? paNa eone e khabara nathI ke - jina Agamane manaphAve tema badalAvI prAcIna AcAryone juThA kahevA jeo taiyAra thayA che, tevA A asatyabhASIone khudane sAcA mAnaze koNa ? 174 amArA vicAra mujaba to koIpaNa jina pratimA virodhI vyakti jainadharmano itihAsa satya-tathya lakhIja na zake. kAraNa ke jainadharmamAM TheraThera na jinamUrti ane mUrtipUjAnuM samarthana che. pUrvamAM jinamaMdira-mUrti virodhI saMta puSpabhikSue AgamazAstranA mULa pATho mUrtipUjAnA virodha mATe pheraphAra karavAnuM akSamya kArya karela. hAla paNa navApaMthanA saMta AcArya hastimalajI ma. 'jainadharmakA maulika ItihAsa' lakhyo. paNa aitihAsika satya-tathyane lakhI na zakyA ane managhaDaMta-amaulika vAto lakhI ItihAsane vikRta karavAno niSphaLa prayAsa karyo. ItihAsa ke jaina zAsana viruddha kAMI lakhAyuM hoya tenuM trividhe-trividhe micchA mi dukkaDam * bhagavAna tribhuvanabhAnu paramAtmA vItarAga-sarvajJa saune sadguddhi Apo eja zubhAbhilASA... (saMpUrNa) zrAvathI thatI paNa je jina pUjA, jJAna, samakita vagerene puSTa karanArI hoya, vidhisahitanI hauya, zuddha upayogathI ujjavala banelI hoya. Ama lokottarapaNAne pAmelI A pUjA supAtradAnanI jema dharmarUpa ja che. (pratimA zataka AdhAre) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 175 - pariziSTha :-) jyAMthI vikramanI pahelI sadI AdinA jinavaramUrti AdinA pUrANA sthApatyo prApta thayA che te che A kaMkAlI TIlo -(mathurA) A che . tomw . hamamama te huM : la. (Ana T 03 E * CHAUDARA KANKAL New plent walo b = Tum Bharatpur B AP MATHURA. A > 3 Tope Mound Or Oapital Mood Soulptors Kound CHAUDRA TILA oia Top Mound Long Koud-Orioles Lent. Mornd-bricka........C&AURAAT TILA Lofty Moundstone...... KANKALI TILA Grant Mound-one... Thu Wupta ia XATRA * Kaalteri Ohinen LA 0 - ' see A sthApatyonI prApti kharekhara jaina dharmanI ati prAcInatA ane mUrtipUjAnI mAnyatAne prAmANita kare che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sthavirAvalI (citra naM. 1) (1) yajJa karAvatA zayaMbhava brAhmaNa (2) satya jANavA mATe yajJanA purohitane mRtyunI dhamakI ApatA zaabhava Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 177 che te ja che (citra naM. 2) (1) yajJamaMDapanI nIce soLamA zrI zAMtinAtha bhagavAnanI mUrtine jaNAvatA ane dekhADatA purohita - (2) jinazAsanano mahimA jANI jainasAdhu banatA brAhmaNa zayyabhava Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sthavirAvalI A : :: * .* - 3,1133 : '' ' '' uMdara para dIkaro ka ra , , , ': (citra naM. 3) (1) saMprati rAjAno jIva pUrvabhavamAM bhikhArI hato, - (2) khAvAnI IcchAthI jaina sAdhu bane che - (3) vadhu khAvAthI bimAra paDe che - sAMje ghanika zrAvako emanI sevAbhakti kare che - sAdhu zubhabhAvamAM mRtyu pAme che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 179 -- (citra naM. 4) (1) eka divasanA avyakta saMyamapAlanathI bhikhArImAMthI mahAna rAjA banela saMprati zrI jinamUrtinI rathayAtrA sAthe cAlatA gurudevane jue che - jAtismaraNazAna pAme che. - (2) kRtajJatArUpe gurucaraNe samarpita thAya che - (3) guru mahArAjanA pavitra karakamaLa vaDe savAso koDa jinabiMbonI aMjanazalAkA karAve che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sthavirAvalI ja, jI . : ' ke je 8 nakaDA ja . (citra . 5) (1) uttara mathurA nagarImAM jaina sAdhuono saMgha bhego karIne Arya skaMdilajInI nizrAmAM bhAvI surakSA mATe zAstralekhana - (2) A mAthurI vAcanA tarIke prasiddhi pAmI. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI (citra naM. 6) (1) AnaMdapuranagaramAM dhruvasena rAjAnA putranA mRtyuthI rAjA ane parivAra zokAtura - (2) emano zoka nivAravA sau prathama sabhAsamakSa kalpasUtrazAstranuM vAcana karatA AcAryadevazrI. 181 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 962 sthavirAvalI NAMO ARAHANTANAM PLATE XIL AYAGPATO KARITO ARHAT PUJAYE MAY BE CONSIDERABLY EARLIER THAN THE CHRISTIAN ERA MARIA BU . . new Dru Radio . LEN . . se is uc ARNAT PUJAYE WAT 23 yourmid KARITO . A AOW s ' when Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI. 183 zvetAMbara-digaMbara graMthomAM matAMtara prazna - bhagavAna zrI mahAvIradevanI sAdhvI saMkhyA keTalI hatI? javAbaH- zvetAMbara zAstro bhagavAnazrI mahAvIra devanI sAdhvI saMkhyA 36000 nI jaNAve che, jyAre digambara mata : uttarapu - 36000 / tiloya- 36000 nI saMkhyA batAve che, to harivaMza 35000 nI saMkhyA jaNAve che. prazna:- tIrthaMkara prabhunI vANI akSarayamayI hoya ke anakSaramayI hoya? javAba- bhASAvargaNAnA pudgalo grahaNa karIne bhASArUpe pariNamAvI vacanoccAra pUrvakanI prabhujInI akSaramayIvANI zvetAMbaro mAne che jyAre digambaro anakSaramayI (eTale ke divyadhvanithI samajAtI) ane akSaramayI (zvetAMbaronI mAnyatA jevI ja) ema banne rIte mAne che. (juo jinasenA-cAcakRta 'mahApurANa' pa.30) kaMkAlI TIlA, mathurA kI zramaNI pratimAeM rekhAcitra (lagabhaga prathama sadI I. pU.)) (jaina dharmakI zramaNiyoM kA bRhad itihAsa - DaoN. sAdhvI vijayazrI AryA' prakAzaka : bhAratIya vidyA pratiSThAna - sekTara 13, Atma vallabha so. dillI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 VARDHAMANA PREACHING TO ROYALTY 20 THE JAIN ASCETIC KANTHA DATED SAMVAT 95. HE BELONGED TO THE SWETAMBAR SECT - KOTIGANA VAIRI SAKHA sthavirAvalI PLATE XVII VRUS co Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI hA ! sthAnakavAsI loka paNa gurumUrtine to mAnyatA Ape che ja ! 185 vaLI gurumUrtinI sAthe ja bagIco paNa dRzyamAna thaI rahyo che. sthaLa che auraMgAbAda (mahArASTra) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 virAvalI MATHURA SERIES - KANKALI TILA PLATE XCIII APPROXIMATELY DURING THE KUSHAN PERIOD MEZ A. VAUX IA $ SMALL IMAGE OF SEATED VARDHAMANA MATHURA SERIES - KANKALI TILA PLATE XCII PROBABLY DURING THE KUSHAN PERIOD . . . et S LIFE-SIZE IMAGE OF SEATED JINA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI MATHURA SERIES - KANKALI TILA PLATE XCIV VARDHAMANA SURROUNDED BY THE PREVIOUS 23 TIRTHANKARAS MAY DATE FROM THE FIFTH CENTURY AD . A . . ... . MAABAN. A UNELMAP WA do w n menyatta wide '. Sera Hi INN, 2 . Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 KANKALL TILA arihaMtanI pUjA mATeno AyAga paTa I.sa. pachIno to nathI eTale ke e samayano athavA tenA pUrvano, devagaDha 8 thI 12 mI sadI zrI mahAvIra (vardhamAna svAmI) 100 ae &tJJ Quat Bill f tIrthaMkaraprabhunA mAtAjI sthavirAvalI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 189 MATHURA SERIES KANKALI TILA PLATE XV VENERATION OF A STUPA PROBABLY TO BE DATED ABOUT 100 OR 50 BC + 4 1 kare.' ( ka, miAcaH IsunA lagabhaga 100 ke 50 varSa pUrvano - stupanI pUjA Arkiyolojikala sarve opha IMDiyA dvArA kaMkAlI TIlA - mathurAnA khodakAmamAMthI prApta thayelA vikramanI pahelI sadI Adi mAMthI maLelA jaina pratimA vagerene jaNAvatI sacitra buka : THE JAIN STUPA AND OTHER ANTIQUITIES OF MATHURA. VINCENT A SMITH, IMDUAR CIVIL SERVICE iaa kAma kavisorry, it kaanife - naka 1 100 14 ' | lekhaka che bhAratamAM iMglIza sAmrAjyanA vakhatanA jillA kalekTara kakSAnA I.c.s. adhikArI - vinsenTa e. smitha. ? -vrun nA navA navAgAd jA , nA kAkA - Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sthavirAvalI. E SEASE jaina zramaNI kI prAcIna pratimA (IsvI san prathama dvitIya zatAbdI) citra ke upara ke bhAga meM (kisI vyakti kA) padyAsana dIkhAI de rahA hai, saMbhavita yaha jinezvara kA bhI ho sakatA hai. (jaina dharmakI zramaNiyoM kA bRhad itihAsa - DaoN. sAdhvI vijayazrI AryA' terApaMthI AcAryoM kI bhI mUrtiyAM banIM AcArya zrI mahAprajJajI kA sAhasika kadama sthAnakavAsI jaina sampradAya meM guruoM kI mUrtiyoM, caraNoM, samAdhiyoM kA nirmANa zve. mU.pU. kharatagaccha paramparA ke anurUpa dAdAbAr3iyoM kI tarja para jagaha jagaha ho cukA hai. sthAnakavAsI muniyoM, mahAsatiyoM kI preraNA se jina maMdira bhI bana cuke haiM. aneka sthAnoM meM guru-guruNiyoM ke citra lagAye jA cuke haiM. terApaMtha sampradAya ke pa.pU. AcArya kI pa.pU. sva. AcArya zrI tulasIjI kI mUrti evaM svayaM AcArya zrI mahAprajJajI kI mUrti bhI bana gaI hai. - sAptAhika zramaNa bhAratI, somavAra 7 janavarI 2008 meM se AbhAra Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAvalI 969 MATHURA SERIES - KANKALI TILA PLATE XCII PROBABLY DURING THE KUSHAN PERIOD ru . TM Hestene DE 2 27 OS NG MA TAI 120 he valde LIFE-SIZE IMAGE OF SEATED JINA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 - - 19 : Faa ka : 4 ka - * * * sa che T TO K *, Kankali Tihh ja * - kids or r aa Ba werewive A Pressnow sort on ur take Reverse of TIRAN Beam Representing a ------------ - procession --- * ke 1', 1 :* * * * * . Do " - - prAyaH IsunA lagabhaga 100 ke 50 varSa pUrvano - stupanI pUjA - ABOUT 100 OR 50 BC VENERATION OF A STUPA PROBABLY TO BE DATED MATHURA SERIES KANKALI TILA PLATE XV - : * --- BLKYATION WOWINO PATTAA BUKITE TE TORAXA. oversees of TORANA Representing the worship of a STUPA * \it Rva ht/TA ST HITIEF A sthavirAvalI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terApaMthI AcArya tulasInuM vaktavya yugapradhAna AcArya zrI tulasI ne kahA "maiM to hamezA jAtA hUM mandiroM meM / aneka sthAnoM para pravacana bhI kiyA hai / Aja bhInamAla meM bhI pArzvanAtha mandira meM gayA / stuti gAI / bahuta Ananda AyA / " jaina bhAratI pRSTha 23, varSa 31, aMka 16-17 dinAMka 20-7-83 terApaMtha aMka / Apako bhI jaina mandiroM meM pratidina darzana-pUjana karake AnaMda lenA cAhie / . Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H preraNA : (sthAnakavAsI) goMDala saMpradAyanA tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nA suziSya zAsana arUNodaya gurudeva pUjya zrI namramuni ma.sA. (sthApanA nikSepAno jaya jayakAra) manavAMchita phaLadAtAra zrI uvasaggahara siddhapITha. ApaNAM sarva para jeno prabhAva savizeSa rahyo che evA ApaNA 23mA tIrthaMkara paramAtmA pArzvanAtha pratye bhaktajanone ananya bhakti ane zraddhAbhAva rahelAM che. goMDala saMpradAyanA zAsana prabhAvaka pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. nI preraNA ane bhAvanAthI ghATakoparanA navanirmita 'pArasadhAma'' nA pAvana prAMgaNe paramAtmA pArzvanAthanI paramakRpA varasAvatI eka divya ane anupama "zrI. uvasaggahara siddhapITha'' sAkAra thaI che. siddhapIThamAM birAjIta paramakRpAnidhAna paramAtmA pArzvanAthanI alaukika ane saumya pratimA manane zAMta, prazAMta ane upazAMta karanArI che. AcAyadaiva bhadrabAhasvAmI anugrahita zrI pArzvayakSa paripUjita ane jaina samAjamAM suvikhyAta zrI uvasaggahara stotranI "siddhapITha'' eTale paramAtmAnA pragaTa prabhAvane anubhavavAnuM anerUM zakti kendra ! mahAprabhAvaka zrI uvasaggahara stotranAM siddha ArAdhaka pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. nI zreSThatama sAdhanAnI UrjAzakti A 'siddhapITha'mAM samAyelI che. (sthAnakavAsI prakAzanamAMthI sAbhAra) Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : preraNA : (sthAnakavAsI) goMDala saMpradAyanI tapasamrATa guradeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nA suziSya zAsana arUNodaya gurudeva pUjaya zrI namramuni ma.sA. (sthApanA nikSepAno jya jayakAra) kAjhalAya, nI ujavaNI ulaNa#maha pArka, paNad kaMdAjikuzAlaNa che, vivAha vi zilArka saMvala AvavA vizAla uire, and it is eo. - 6 de che jule paNa jAya che ma[vAMchitu phaLadAtAra thI uvasaggahara siddhapITha Jain Education Intemational Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________