Book Title: Jai Jiya Kappo
Author(s): Labhsagar
Publisher: Agamoddharak Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004416/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ear aufsan aften unfluideuntry audeo indiamantri awasundrudra p ariuantures AgamoddhAraka-granthamAlAyA ekapaJcAzaM ratnam Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / / AgamoddhAraka-AcAryapravarazrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / tapAgacchAdhirAja-zrIsomaprabhasUripraNItaH jai-jIya-kappo (yati-jIta-kalpa: ) ( sAdhuziromaNi-sAdhuratnasUrivihitavRttiyutaH ) paamaapailaamee maayaarai mttiy maiyaattaa paayaayaayaayaayaatiyaiyaay py maamaa Kualuru sarew antramundrum ution luctionwant cudrun utu supar parkar milan utupidous putralu anekituy udtirandikunty gufitue cutACTIMIM - saMzodhaka - pa0 pU0 gacchAdhipati-AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI munirAja-lAbhasAgaragaNi 'vikrama saMvat 2028 AgamoddhAraka saMvat 23 vIra saMvat 2498 pratayaH 300] [amUlyam Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamoddhAraka-granthamAlAyA ekapazcAzaM ratnam ___Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / AgamoddhAraka-AcAryapravarazrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / tapAgacchAdhirAja-zrIsomaprabhasUripraNItaH jai-jIya-kappo (yati-jIta-kalpaH ) ( sAdhuziromaNi-sAthuratnasUrivihitavRttiyutaH) - saMzodhaka - . 10 pU0 gacchAdhipati-AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI munirAja-lAbhasAgaragaNiH vikrama saMvat 2028 vIra saMvat 2498 pratayaH 300] AgamoddhAraka saMvat 23 [ amUlyam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaAgamoddhAraka-graMthamAlAnA eka kAryavAhaka zA. ramaNalAla jayacanda kapaDabaMja (ji0 ) kheDA dravyasahAyaka zrI jaina zvetAMbaramUrtipUjaka saMgha, naMdarabAra mudraka : paTela bhAilAlabhAi mohanabhAi menejIMga DIrekTara sahakArI chApakhAnu baDodarA li. . rAvapurA-vaDodarA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya-nivedana -> HapU0 gacchAdhipati AcArya zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAjano nizrAmA vi. saM 2010 varSe AgamoddhAraka-graMthamAlAnI sthApanA thai hatI. A graMthamAlAe tyArabAda prakAzanonI ThIkaThIka pragati karI che. ___ sUrIzvarajInI puNyakRpAe AcAryazrI sAdhuratnasUrikRta-vRttisahita AcAryazrI somaprabhasUri kRta ' yati-jIta-kalpa' nAmano mahAn graMtha AgamoddhAraka-graMthamAlAnA 51 mA ratna tarIke pragaTa karatAM amone bahu harSa thAya che. AnA saMzodhana mATe 'jainAnaMda-pustakAlaya'nI eka hastalikhita prati tathA pU0 AcArya vijayarAmasUrijI mahArAja dvArA DahelAnA upAzraya nI prApta thaelI hastalikhita prati temaja zrI jaina zvetAMbara jJAnamaMdira-darbhAvatInI vidhikAra suzrAvaka maphatabhAI dvArA prApta thaelI hastalikhita prationo upayoga levAmAM Avela che. AnI presa kopI gaNivarya zrI saubhAgyasAgarajI mahArAje karela che temaja saMzodhana pU0 gacchAdhipati AcArya zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI ma0 no pavitradRSTi nIce zatAvadhAnI munirAjazrI lAbhasAgajIe karela che. te badala teozrInI temasa jeoe dravya tathA prati ApavAnI sahAya karI che. te mahAnubhAvono AbhAra mAnIe chIe. prakAzaka tapAgaNe'bhavajaina-zAsanasya prabhAvakAH / AgamoddhArakAH pUjyA AcAryA''nandasAgarAH // 1 // vAcanAdisaukaryAya saMzodhya yaH prayatnataH / yutA niyuktivRttyAdyaiH prakAzitA jinAgamAH // 2 // munInAmAgamajJaptyai pattanAdipureSu yaiH / pANmAsikyaH zubhAH sapta dattA AgamavAcanAH // 3 // talATikAyAM siddhAnestathA sUratabandire / jAte yadupadezAd dve ramye Agamamandire // 4 // teSAM paTTe raviriva gagane mANikyasAgaraH sUriH / yatijItakalpametaM sampAditavAn sa vRttivRtam // 5 // -saMzodhakaH Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Adi-jagatpUjya trilokavaMdya prabhunA zAsanane pAmIne bhavyajIvo uttarottara AtmikaguNo vikasAvIne zuddhanirmala niraticAra saMyamanu pAlana karI aSTakarmano kSayakarI muktine prApta kare che AtmikaguNonA vikAsamA jo koi paNa bAdharUpa hoya to te karma che ane tenA mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca hetuo che. A pAMca hetuthI otmA zubhAzubha karmano baMdha kare che ane AtmAnA guNanA vikAsanI gati sthagita thAya che athavA dhImI paDe che. A pAMca hetumAM paNa jyAM sudhI mithyAtva hoya che tyAM sudhI to AtmAnI vikAsanI gati ghaNI maMda hoya che. mithyAtva gayA bAda temAM sudhAro thAya che avirati gayA vAda ghaNAM karmo lAgatA baMdha thAya che. A uttarottara pramAda, kaSAya ane yoganA javAthI AtmaguNo vadhu jaldI pragaTa thAya che, yoganA gayA bAda to sarvathA karmabaMdha thato ja nathI, eTale AtmA akarmA bane che, ane turata Atmo siddha, buddha, mukta thAya che, ane A dvArA te anaMta jJAnadarzana-cAritra-sukha vigerenI prApti kare che. karmathI sarvathA mukta thaelo AtmA sarvArthasiddha vimAnathI 12 yojana dUra upara rahela siddhazilAthI eka yojananA chaTThA bhAgarUpa lokano aMte jaine sthira thAya che AtmAnA A vikAsanI zreNIne zAstrIya dRSTie 'caturdaza-guNasthAnaka' nAmathI saMbodhAya che. sarva prathama samyaktvanI prApti ane samyaktva bAda sarva prathama viratinI prAptimA AtmAne ghaNo samaya lAge che. pAMcamAM guNaThANe AtmA virati ( dezavirati ) no svIkAra kare che. (chaTe guNaThANe sarvavirati ) tyArabAda nava guNasthAnaka caDhyA bAda AtmA saMpUrNa akarmA bane che. virati bAda AtmAne jo bAdhaka hoya to pramAda, kaSAya ane yoga. A traNathI paNa AtmAno ghaNo vikAsa aTake che, ane A tragane vaza thaine AtmA mithyAtva, aviratimAM paNa cAlyo jAya che temaja narakanigodarUpa saMsAracakramAM aTavAi javAnI ghaNI saMbhAvanA hoya che. niraticAra cAritranA pAlanamAM koi bAdharUpa hoya to mukhya A traNa che. anAdikAlanI devo ane karmanI bahulatAne lIdhe AtmA saMyamamA kyAreka skhalita thAya che, AvA samaye A vikAsanI gati aTakI na jAya ane AtmA tarata potAnI kSati sudhArI le te mATe ane A pApajanya malinatAne dUra karavA mATe tarata evaM kAMika kara joie jethI malinato dUra thAya ane AtmA bIjI vAra vadhu upayoga rAkho karmakSaya tarapha Agala vadhe. A mATe parama zreSTha guruvaryanI samakSa aMtaHkaraNapUrvaka thaelA doSanI AlocanA karavI joie ane te pApathI mukta thavA AcArya mahArAja je kAMi tapa Adi Ape te karavU joie. Ane prAyazcitta kahevAya che jo ke yogya AcArya mahArAja samakSa AtmaniMdA-garhApUrvaka thaela doSanuM udghATana karavU joie. enAthI AtmAnI zuddhi thAya che. paraMtu punaH te doSanI punarAvRtti na thAya mATe guru samakSa prAyazcitta karavU joie paraMtu gurusamakSa doSanI AlocanA vagara prAyazcitta karavAmAM Ave to tenAthI AtmAnI zuddhi thatI nathI (jemake lakSmaNA sAdhvI). Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) prAyazcitta ApavAno adhikAra paNa dareka munione hoto nathI ane jemane hoya che tevA saMvigna gItArtha muniono pAMca kakSA che. te munio A pramANe-Agamavyava0 zrutavyava0 AjJAvyava0 dhAraNAvyava0 ane jItavyavahArI. prAyazcitta pradAnamAM pAMca prakAranA vyavahAra che. Agama, zruta, AjJA, dhAraNA ane jItavyavahAra, A pAMca vyavahAro A graMthamAM pR. 2 thI 9 sudhI vRttikAre vistArathI varNavyA hovothI ahiM phakta nAmanirdeza karuM chaM. - A pAMca vyavahAramAnA chellA jItavyavahAranA eka bhAgarUpa jItaprAyazcittane varNavato eka jItakalpasUtra nAmano graMtha che. A graMthanA kartA duHSamAndhakAragrastapravacanapradIpasama puNyanAmadheya zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa che. A jItakalpanA AdhAre aneka jItakalpo ane tenA upavibhAgarUpa jItakalpo paNa racAyA che. te traNa prakAre jovA male che. 1 yatijItakalpa, 2 zrAddhajItakalpa, 3 laghuzrAddhajItakalpa. mAhItI-jinaratnakoza ( velaMkarakoza ) bhAga. 1 pR. 316 upara traNa jItakalpa viSe ullekha male che. temAMnI eka A prastuta kRti che. anya be kRtio anukrame 132 ane 418 gAthAtmaka che ane pATaNanA bhaMDAramA che. zrAddhajItakalpa A kRti AgamoddhAraka graMthamAlA ( graMthAMka 45) taraphathI prakAzita thai cUkI che ane kartA dharmaghoSasari che. laghuzrAddhajItakalpa-A kRti viSe jainagraMthAvalI (pR 56 ) mA ullekha che, svopajJavRttiyukta tilakAcAryaracita 30 gAthAtmaka che, vRtti 115 zloka pramANa che. pUrvanirdiSTa traNe jItakalpo paikI darekano viSaya anukrame sAdhu ane zrAvakane lagatA prAyazcitta viSeno che. prastuta traNa paikI A yatijItakalpanuM jainagraMthAvalImAM zloka pramANa 500 ane vRttinu 5700 nu jaNovAyu che. amane prApta be prati anusAra A kRti 306 gAthAtmaka che ane vRtti 5151 zloka pramANa che. Ama 549 zlokano be vacce pharaka jaNAya che. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtI vidyAmaMdira taraphathI prakAzita keTeloga bhAga 4 nA prazasti Adi saMgrahanA peja 67 upara AnI eka prazasti che temAM nirdeza 5770 zlokano che. Ama 619 zlokano phera paDe che. eka kRtinI zloka saMkhyAmAM ATalo phera kema ? A eka prazna che. Ano uttara atyAra pUrato evo saMbhave che ke kAM to A saMkhyA gaNavAmAM bhUla thai hoya (1) athavA saMkhyA lakhavAmA kSati thai hoya (2) athavA to gadyabaddha kRtinI zlokagaNanAranI paddhati vacce bheda rekhAo hoya ? AnuM vizeSa saMzodhana e vidvAnonuM kArya che. eTale teone A saMbaMdhe vicAra karavAnuM jaNAvI mUlakAra ne vRttikAranA jIvanane spazuM chaM. mUlakAra-saMsAramA janma ane maraNa e asvAbhAvika nathI paraMtu keTalIka vyaktio evI utpanna thatI hoya che ne potAnA pavitra kartavyo dvArA jIvanane ujjvalatA samarpa che. eTaluMja nahiM paraMtu bAhya nazvara zarIranI vidAya bAda paNa svasaMpAdita yazaHkIrtirUpa zarIra dvArA amara bane che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) ane AvA maharSionuM sakala janasamudAyanA hRdayamA viziSTa mahatvabhayuM sthAna sadA sthApita thAya che. AmAMnA eka prastuta graMthakAra zrI somaprabhasari che. pUjyazrInA jIvanano janma-dIkSA vigere bAbato viSe khAsa spaSTatA malato nathI. jo ke emanA jIvananA keTalAka etihAsika banAvo viSe thoDaM jANavI male che te pramANe teozroe potAnA janmathI bhAratavarSanI punita dharatIne saM. 1310 mAM vadhu ujjvalatA arSI che teozrInI dIkSA-AcAryapada-svargagamana anukrame saM. 1321-1332-1373nI mAM noMdhAelI cha vIravaMzApalo ( jaina sAhityasaMzodhaka khaMDa eka ) mA saM. 1375 mAM svargavAsa jaNAvyo che. pajyazrIne agIAra aMga kaMThastha hatA ane pratidina teo svAdhyAya karatA hatA. A uparathI temanI kuzAgrabuddhi ane svAdhyAya tatparatA samajAya che. A sivAyanI aneka aitihAsika ghaTanAono ullekha garvAvalI tapAgaccha-paTTAvalI vigeremA jovA male che A badhAno ullekha karatA prastAvanA lAMbI thAya eTale ATalethI TuMkAvIne vRttikAra viSe ullekha karu chu. vattikAra-A vRttinA racayitA zrI sAdhuratnasari, mUlakAra zrIsomaprabhasarinA praziSya ane 49 mA paTTadhara zrI devasuMdarasUrinA pAMca prasiddha AcArya ziSyomAMnA eka che. sAmAnya janma diviSe khAsa mAhitI malatI nathI. vIravaMzAvalImAM pAMca ziSyone eka samaye AcArya padavI ApyAna jaNAvyuM che. ane te paNa tenA lekhakanA lakhavAnA Azaya mujaba saM 1462 bAda AcArya padavI thayAnuM jaNAya che. paraMtu A bAbata barobara jaNAtI nathI. kAraNake temA Agala A pAMca paikI chellA AcArya somasuMdarasUri nI AcArya padavI saM. 1457 nI jaNAvAi che. A sivAya tapagaccha paTAvalImAM ( mahA0 dharmasAgarajI ma0 ) A pAMca paiko traNanI AcArya padavInI saMvato bhinna jaNAvAi cha. Ama A vAta' barobara lAgatI nathI eTaluM nizcita jaNAya cha ke-A ,vRttinI racanA saM. 1456 nI che. eTale saM. 1456 sudhInI vidyamAnatA to che. temanI kRtimAM paNa A sivAyanI anya koi jaNAtI nathI. racanA-mUlanI racanA saMvat viSe koi mAhItI upalabdha nathI. paraMtu vRttinI racanA viSe ApaNane spaSTa ullekha male che. jo ke-amane prApta saM. 1965 mAgazara suda 15 raviSAranA dine borasada mukAme lakhAelI DabhoInI pratimAM racanA saMvat yA prazasti nathI. jana-AnaMdapustakAlayanI prati ke je saM. 1954 mAgasara suda 3 zukravAra vaTodarA ( vaDodarA) mAM lakhAelI che. temAM bhaTTArakaprabhujI devasuMdara ziSya sAdhuratnakRtA A pramANe ullekha temaja jainagraMthAvalImAM paNa racanA saMvata 1456 jaNAvelI che. tathA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtIvidyAmaMdira taraphatho prakAzita saMskRta prokRta keTeloga bhA. 4 prazastyAdi saMgrahanA peja 6-7 upara eka prazasti che. temAMnA nirdeza anusAra paNa AnI racanA saM. 1456 nI che ane kartA sAdhuratmasari che. A prati saM. 1623 mAM akabaranA rAjyamAM alAvalapuramA bhAdaravA vada. 5 somavAre lakhAI che. A sivAya eka prati ke je amadAvAda DahelAnA upAzrayanA bhaMDAranI che te pratimAM paNa AvI prazasti che. ane e prazasti AmAM chelle . lakhelI che. AnA kartA ane racanA saMvat viSe koI zaMkA rahetI nathI.. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAdi-AmAM prAyazcittano viSaya che. te paNa munione AzrayIne kahelo che. ane te paNa prAyazcitta adhikAra jItavyavahAra anusAre che. jo ke-jotazabda jItavyavahAragata prAyazcitta tathA jItavyavahAragata AcaraNAno paNa tenA arthamA samAveza kare che. A vAtane bRhat cUrNi ane viSamapadavyAkhyA baMnenuM samarthana prApta thAya che juo.. jIyasse tti vattaNuvattapavatto bahuso Asevio mahAjaNeNa jIyavavahAro bhaNNai ' (cUrNi) tathA-'vattaNuvattetyAdi vRttaH-pAtrabandhagranthidAnAdikaH ekadA navo jAtaH, tataH anuvRttaH ekapuruSa yAvat / tataH pravRttaH puruSapravAheNa ata eva bahuza Asevito mahAjanena / (viSamapadavyAkhyA ) paraMtu jotakalpa tathA anya upavibhAgarUpa yati0 zrAddha0 vigere kalponA parizIlanathI samajAya che ke-AmAM prAyazcittano adhikAra che. AcaraNAno nahiM A vAtanI sAkSI jItakalpanI pahelI gAthA Ape che. A gAthAthI e paNa khyAlamAM Ave che ke-AmAM jItavyavahAra anusAra prAyazcittanuM vidhAna che. ___ AnuM prakAzana ucita cha ? chedasUtro ane prAyazcittanA adhikAro ghaNA gUDha hoya che ane tenA adhikArIo paNa ghaNA alpa hoya che. chedasUtromAM uccatama utsargamArga ane uccatama apavAdamArgarnu vidhAna hoya che. jo ke-jotakalpa tathA tenA vibhAgarUpa AmAM prAyazcitta sivAya utsarga-apavAda mArga viSe ullekha nathI temaja A sIdhI rIte chedasUtrane sparzatI kRti paNa nathI, paraMtu prAyazcitta paNa atigahana ane gupta rAkhavAna hoya che. eTale evI dvidhA pravarte cha ke chedasUtronI jema AvA graMthornu prakAzana paNa icchanIya yA anicchanIya ucita. yA anucita. eka evaM maMtavya paNa atyAre zramaNasaMghanA eka vibhAgamA pravarte che ke-chedasUtro sahita tamAma graMthonuM prakAzana tharbu joie ane pracAra paNa thavo joie jethI zramaNo prAcIna AcAronuM suvizuddha jJAna prApta karI zake. ___ eTalI vAta nakkI che ke pracAra zabdano hetu sacavAi raheQ joie arthAt eno pracAra tatsad yogya muniomAM thavo joie. je munio pariNata hoya, je munio gurvAjJAdhIna hoya, paramagItArtha gurunI nizrAmAM rahI gurvAjJA pramANe jo AvA graMthonuvAMcana parizIlana kare te kaMi anucita nathI. prazna eTalo cha ke-AvA graMthonu prakAzana ucita yA anucita ? jo ucita che to te kevI rIte ? A eka gaMbhIra prazna che. Ano sAMgI rIte vicAra karatAM jaNAze ke-AnuM prakAzana kaMika aMze ucita che. paraMtu enA pracAra bAbatamAM saMyama rAkhavAnI jarUrata cha arthAt AvA graMtho prakAzita thavA joie paraMtu vecANa na karatAM yogya jJAnabhaMDAro ane yogya munione suprata karavA joie. ane maryAdita saMkhyAmAM prakAzita karavA joie ane AnuM prakAzana kArya paNa gItArthoM dvArA tharbu joie. jema devarddhigaNikSamAzramaNe Agamone pustakArUDha karyA tevI rIte A paNa. AvA graMthonI prationuM pramoNa alpa jovAya che. adhurAmA puruM A hastalekhita prationuM vAMcana karanArAonI saMkhyA behada pramANamAM ghaTI gai che. ghaTI rahI che. kAraNa ApaNA durbhAgye kaho to tema paNa. have AvA vAMcanomAM rasa paNa ghaTato rahyo che. ATaluM apUrNa hoya tema tenA pratyenI upekSAthI lekhako paNa ghaTI rahyA che. Amane Ama paristhiti cAlu rahI to najIkanA bhaviSyamAM AvA graMtho viluptaprAyaH banI jaze ane je haze te paNa ApaNA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakAlIna samRddha vArasAnI yAda apAvatA jJAnabhaMDAronI zobhArUpa banI jaze. kAraNa ApaNe tene vAMcI zakavA ane samajI zakavA asamartha banI gayA hoizu. __ AvI vikaTa ane gaMbhIra sthitino jo barAbara vicAra karavAmAM Ave to mArA priya sujJavAcakamitro ane anya zramaNo paNa mArA A abhiprAya sAthe saMmata thaze ke AvA graMthone taddana aprakAzananA adhikAramA na rAkhatA ane bahu pracAranA prakAzamAM na rAkhatA pariNata gItArtha puratA pracAra sahitanuM gItArtho dvArA prakAzana e AjanA ApaddharmarUpe jarurI ane upayogI che. - upasaMhAra-Aje jarUrata che ApaNI sajAgatAnI. bhApaNe sajAga hoie ane munio svayaM Aje potAnA aneka kAryakramomA pustakalekhanane paNa sthAna Ape ane svayaM pote lakhe to azuddha pratio lekhakonA haste lakhAya che te dUra thAya ane suvizuddha prati o lakhAya. prAcInakAlamAM to munio svayaM lakhatA kvacit lahIAo lakhatA te paNa pAchalathI pote vAMcIne yA anya munio pAse vaMcAvIne azuddhio dara karavA prayAsa karatA. jo Ama thAya to ApaNA prAcIna yA arvAcIna graMthonI AyumarzadA vadhu thAya ( ane AvA prakAzananI jarurIAta paNa ghaTe ) kAraNa prakAzita pustako vadhu TakatA nathI neTalA hastalekhita graMtho Take che ( chedasUtramA koi sUtra evA paNa che je aprakAzita rahe teja yogya che ) vo A lekhanapaddhati punarjIvana karavAthI e graMtho aprakAzita rahIne vadhu surakSita banaze. . priya vidvAno AmA rahelI kSatione udAratApUrvaka kSamo aI upakRta karaze. eja abhilASA. AcArya zrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSya muni puNyodasAgara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddham 30mm .1 sthApyete bhAvI zuddhipatrakama pRSTham paGktiH azuddham | pRSTham paktiH azuddham zuddham 1 10 lekhacitra lekhe citra 63 20 chaggurUa chaggurU a cchika cchi aka 63 21 ti saGkalpeno ti saGkalpe 3 21 anissaMke a nissaMke . caturgurukaM tena saGkalpeno 9 vAss cAss anavarata anavarataM kAdiphaM kAdikaM mAtraNa mAtreNa 1 vA . yA anyasminnaSi anyasminnapi tasyA tasya 27. gaiThANAbhAsa gaiThANabhAsa acchati acchaMti 28 kuDDAdasa kuDDadesa tathava tathaiva 24 18 tidaDeNaM tidaMDeNaM bhaNita bhaNitaM 30 15 sthApyate dhUpanam dhUpanam 1/3 bhAvi didvato didruto tapaSkArI tapaHkArI mirdoSa 49 14 canaM ca taM 29 rajoharaNa rajoharaNaM 50. 6 ga chA gacchA 31 zakSAdInAm zaikSAdInAm 50 23 nodanA kAlAH nodanAkAlAH 103 3 tatravA tatraivo 51 22 mUla mula 51 26 pazami- pazami budhyante- budhyante / 52. 15 haraNa haraNaM 117 stiSTati stiSpati 52 koSTake 2 tadrupANAmeva tadrUpANAmeva 54. 12 brUvate |120 jIvarUAIsu jIvaruAIsu 1 paNagAi saMgaho paNagAisaMgaho 120 jIvarUtaM jIvarutaM lahuasa lahu asa anupAtA anupAtI 57 14 prAduSyanti prAduHSanti 120 pAttaM pottaM 22 eva 141 tAsAM baddhipAsa baddhi pAsa 142 divasesu 60 21 cayasya caryasya 144 7 mityeva- mityevaM REE 555 * * * BF FREEEEEEEEEEEE * * * " 2 ' midAre 113 116 118 bruvate 23 58 evaM ta sAM divaseSu Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH pRSTham viSayaH 1 maGgalAdipratipAdanam / 2 AgamAdipaJcavyavahAranirUpaNam / 3 vrataSaTakAdIni aSTAdaza sthAnAni / 3 dazadhA dApakA pratisevanA / 4 caturvizatidhA kalpikA pratisevanA / 10 divyAdyA upasargAH / 10 prAyazcittasya bhedAH / 11 AlocanA-prAyazcittam / 13 paJcadhA upasampad / 14 pratikramaNaprAyazcittam / 14 icchAdisAmAcArI / 15 laghumRSAdRSTAntAH / 18 vivekAhaM vyutsargAhaM ca prAyazcittam / 20 aSTadhA jJAnAcArAticAraH / 20 zrutAdhyayanaparyAyaH / 27 dIkSAyA ayogyAH / 29 pravrajyAdividhiH / 33 devAdyAzAtanA-prAyazcittam darzanAcArAticAro'STadhA / 35 prathamamahAvatAticAraprAyazcittam / 36 sAdhUnAM jalamArge gamanavidhiH / 43 dvitIyAdimahAvratAticAraprAyazcittam / 67 SoDazodgamadoSANAM prAyazcittam / 71 SoDazotpAdanAdoSANAM prAyazcittam / 73 dazagrahaNeSaNAdoSANAM prAyazcittam / pRSTham / viSayaH 83 pAsaSaNAdoSapaJcakaprAyazcittam / 84 AhAragrahaNAgrahaNakAraNAni / 86 zayyAtaravarNanam / 92 jinocaritamAlambanIyam / 99 navadhA vasatiH / 99 prakSepakadoSasvarUpam / 103 upadhiviSayaM prAyazcittam / / 107 pAtraviSayaM prAyazcittam / / 112 svAdhyAyasya kattavyatA / ... 117 sAdhvInAM vastradAnavidhiH / 120 yathAchandAdisvarUpam / 131 atikramAdisvarUpam / 135 avadhAvita-pratyAvRttasAdhuviSayaM prAyazcittam / . 138 AlocanAmAhiNaH puruSAH / 143 nvvidhNtpodaanvyvhaarH| 143 navavidhApattitapavyivahAraH / 148 prAyazcittasya paJcaprakArA AropaNA : 157 chedAhaM mUlAI ca prAyazcittam / 159 anavasthApyAhaM prAyazcittam / 161 anavasthApyatapovidhiH / 162 pAzcikaprAyazcittam / 167 yogavidhiviSayAticAraprAyazcittam / | 168 prazastiH / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaliptapure zrIvardhamAnajaina-AgamamaMdira tathA sUryapure zrIvardhamAna-janatAmrapatraAgamamaMdiranA saMsthApaka AgamavAcanAdAtA AgamadivAkara zailAnA-narezaprativodhaka 50 pU0 AgamoddhAraka-AcAryapravarazrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja. janma-kapaDavaMjavikrama saMvat-1931 ASADha kRSNA0)) dIkSA-lIbaDIvikrama saMvat-1947 paMnyAsapada-rAjanagare vikrama saMvat-1960 ASADha zuklA-13 AcAryapada-sUryapUre vikrama saMvat 1974 vaizAkha zuklA 10 nirvANa sUryapUre vikrama saMvat 2006 vaizAkha kRSNA-5 mAgha zuklA-5 yo'dattAgamaSAcanAH suzaminAM yenoddhRtA AgamA yadhArohitavAJ zrutAn varazilA-sattAmrapatrAstathA / pranthA yena paraHzatA viracitA yasyA'malaH saMyama: zrIAnandapayonidhivijayate pUjyaH sa sUrIzvaraH // jelodhImI AjIvana-advitIya Agamasahitya sevArnu sau koI abhivAdana kare cha / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / AgamoddhAraka-AcAryapravarazrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / sAdhuziromaNi-sAdhuratnasUrivihitavRttiyutaH tapAgacchAdhirAja-zrIsomaprabhasUripraNItaH jai-jIyakappo jayati mahodayazAlI bhAsvAJ shriivrdhmaantiirthptiH| vizadaM caraNapathaM sA tapasthitiryaduditA tanute // 1 // jayati pravacanadIpaH prtihtdurpohmohtimiraughH| citraM niraJjano'yaM jagati guNagrAmavRddhikaraH // 2 // sakalatrilokavismayavidhAyinissImadhIguNAtizayAn / bahuvidhalabdhisamRddhAn nikhilAnapi gaNadharAnnaumi // praNamAmi vizrutazrI-jinabhadragaNikSamAzramaNamukhyam / saGkSiptajItakalpaM mahAzrutAdyaH samuddadhe // 4 // zrIsomaprabhasUrIn gurUttamAn staumi vizrutAtizayAn / suvihitahitAya vihitaH savyAso yairasAveva / / 5 / / zrIsomatilakasUrIn vande vikhyAtavaibhavAbhyudayAn / yairasya jItakalpasyA''tene vRttirativizadA // 6 // mandamatibodhahetoratigahanamahAgamAvagAhanayA / kAlAnubhAvavazato vyucchinnA sA tadaiva param ||yugmm / / jagati jayanti gariSThAM garavaH shriidevsndrmniindraaH| samprati niSpratimaguNa-prabhAprabhAvAdabhatA viditaaH|| ye nijavacanasudhAJjana-vazena ziSyasya mAdRzasyApi / udghATayanti locana-mAntaramajJAnatimirabhUtama // tasyAH punarAlekhacitrakalAkauzalena vikalo'pi / taiH svavineyakaniSTho-'pyAdiSTo'yaM tato yatate // 10 // yadyapi sAhasamevaM kurvan hAsyo'smi tadapi kiM kurve / yanmAmatra prasabhaM prerayati guruprasAdo'yam // 11 // iha duHSamAndhakAranimagnajinapravacanapradIpAyamAna-zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaviracito jItakalpo'tisaGkSiptaH / nizIthabhASyAdichedagranthAzcAtimahAnto duravagAhAzca / ataH sAdhvanugrahAya pUjyazrIsomaprabhasUrayaH kizcit vistaraprAyazcittavidhipratipattaye prAyo jItakalpanizIthAdyantargatagAthA'mireva yatiprAyazcittavibhAgAvirbhAvakaM jItakalpanAmakaM prakaraNa cirantanajItakalpAt kizcit samadhikagAthAkadambakaM kRtavantaH / paraM dvidhA vineyAH-yogyA ayogyAzca / tatra yogyA ye raGgatsaMvegataraGgiNItaraGgaprakSAlitA''ntaramalAH parimalitabuddhayaH samastasiddhAntamahArNavapArINAH pariNatavayasaH sArvapathInapratibhAprAgbhArasAracetasaH satatamutsargApavAdagocarA''cAracaturAzvirapravrajitAH / ye tvetadviparItAH tintiNikAdayazcAgrato vakSyamANasvarUpAH te'yogyAH / eteSAmayaM jItakalpo na dAtavyaH / yataH-Ame ghaDe nihittaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei' // 1 // ato yogyAnAmeva dAtavyaH / atra cAdau pUrvajotakalpagatAstadrUpA eva caturvizatigAthAH santi / tAsAM vyAkhyA'pi prAyastadrUpaiva / tathAhi-sarvANyapi zAstrANi maGgalAbhidheyaprayojanapratipAdanapuraHsarANyeva praNIyante / vizeSato nizzeSakalmaSakarIpaMkaSo jItakalpastatastasyAdau maGgalAdipratipAdikeyaM gAthA kayapavayaNappaNAmo vucchaM pacchittadANasaMkhevaM / jIavyavahAragayaM jIvassa visohaNaM paramaM // 1 // . vyAkhyA-prakarSaNa-parasamayApekSayA yathAvasthitabhUribhedaprabhedairucyante jIvAjIvAdayaH padArthA anenA'sminniti vA pravacanaM-sAmAyikAdi bindusAraparyantaM mukhyataH zrutajJAnam upacArAt tatropayukta Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe zcaturvidhaH saGgho'pi / kRtaH pravacanasya praNAmo yena sa kRtapravacanapraNAmo'haM vakSye prAyazcittadAnasajhepam / pApaM chinatti iti popachit / athavA prAyaH cittaM-jIvaM mano vA'tIcAramalamalinitaM zodhayatIti prAyazcittam / ArSatvAt prAkRtena pacchittam / uktaM ca pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaMti bhaNNae tmhaa| pAeNa vA vi cittaM visohaI teNa pacchittaM // tasya dAnaM tasya sakSepaH-saGagrahastaM jItavyavahArakRtaM-jItavyavahAro-'vattaNuvatte 'tyapretanagAthayaiva vakSyamANalakSaNastena kRtam-upadiSTaM, jItavyavahAragataM vA jItavyavahArAnupraviSTam / jovasya 'jova prANadhAraNe jijIva jIvati jIviSyatI 'tyupayogalakSaNatvena trikAlamapi jIvanAjjIvastasya vizeSeNa zodhanam / vizeSazcAyaM-dvijAdayo'pi sthUlabuddhayaH kvApi prANavadhAdau sAmAnyena proyazcittaM dadati, na punaH saGghaTTanaparitApanopadravAdibhedaiH sarveSAmekendriyAdi-trasaparyantAnAM viSayabhedena prAyazcittaM dAtuM jAnanti / nahyayamupadezastadIyazAstreSvasti / iha punaH pravacane sarvamasti / ata eva yathA palAzakSArAriSTakodakAdirvastramalamya zodhanam / tathA'trApi karmamalamalinasya jIvasya jItavyavahAropadiSTaM vizodhanaM . paramaM-prakRSTamananyasadRzaM, nAnyatraivaM viziSTaprAyazcittavidhirastItyarthaH / iha ziSyaH prAha-vizeSaNaM hi vyavacchedakaM bhavati, yathA nIlotpalamityatra nIlavizeSaNaM raktotpalAderapi sambhavAt tadvyavacchedAya / tat kimatrApyanye'pi vyavahArAH santi ? yena jotavyavahAragatamiti vizeSyate / gururAha-santyanye'pi Agama-zrutA-''jJA-dhAraNAvyavahArAstadvyavacchedAya tajjItapadam / punaH ziSyo'bhidhatte-bhagavannamISAM mithaH ko vizeSaH ? / gururAha-AgamavyavahAriNastAvat SaDvidhAH / tadyathA-kevalino manaHparyAyajJAnino'vadhijJAninazcaturdazapUrviNo dazapUrviNo navapUrviNazca / atra yadA kevalI prApyate tadA tasyA'gre prAyazcittaM gRhyate, tadabhAve manaHparyAyajJAninaH, tasyApyabhAve'vadhijJAninaH, tadaprAptau caturdazapUrviNaH, tadanupalambhe dazapUrviNaH , tasyA'pyanAsAdane navapUrviNa iti / zrutavyavahAriNazcA'STa-sapta SaT-paJca-catu-strIdvakArddhapUrviNa ekAdazAGgadhAriNo nizIthakalpavyavahAra-dazAzrutaskandha-paJcakalpAdyazeSazrutasUtrArthAbhijJAzca / zrutavyavahArazco''cArAGgAdInAmaSTamapUrvAntAnAmeva / yaduktam-'AyArapakappAI sesaM savvaM suaM viNihiTTha 'miti [ vyavahArabhASye ] atrAha kazcit-kimaSTamapUrvAntameva zrutaM, navamapUrvAdInAM na zrutatvam ? ucyate-Agamyante-paricchidyante'tIndriyoH padArthA yena sa ogama iti vyutpattenavamapUrvAdInAM zrutatvA'vizeSe'pi kevalajJAnAdivadatIndriyArtheSu viziSTajJAnahetutvena sAtizayatvAdAgamatvenaiva vyapadezaH / zeSazrutasya tu nAtIndriyArtheSu tathAvidho'vabodhastato'smin zrutavyavahAraH / idAnIM cA''gamavyavahAriNAmabhAve samayAnusAreNotkRSTatamazrutAnAM zrutavyavahAriNAM sannidhAvAlocyate / AjJAvyavahArastu kAvapi gItArthAvAcAryoM samyagadhItAzeSasUtrArthoM kSINajaGghobalau davIyodezavAsinau paraspareNopAntamAgantumakSamA tayorekaH prAyazcittaM jighRkSuragItArthaziSyaM matidhAraNAkuzalaM sandiSTavastunayanasamarthamAgamabhASayA gUDhAnyaparAdhapadAni kathayitvA likhitvA vA samarpya mandamedhasaM ziSyaM dvitIyA''cAryasamIpe prasthApayati, so'pi tathaiva gUDhapadaiH prAyazcittaM kathayitvA likhitvA vA samaya' preSayati, eSa AjJAlakSaNaH tRtIyo vyavahAraH / taduktaM- 'desaMtaraTiANaM gUDhapayAloaNA ANA' AlocanA ca pratisevakasya pratisevanIyapratisevanAtaH syAt / tatra pratisevakaH sAdhvAdiH / pratisevanIyaM ca vrataSaTkAdInyaSTAdazasthAnAni / tadyathA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dapikA-pratisevanA vayachakkaM kAyachakkaM akappo gihibhAyaNaM / paliaMka nisijjA ya siNANaM sohvjjnnN'| bataSaTakaprANAtipAtaviratyAdimahAvratapaJcakaM rAtribhojanaviratiSaSTham / kAyaSaTkaM-pRthivyAdayaH paD jiivnikaayaaH| SaTkadvayena mUlaguNA uktAH / etaddetikalpAzcA'kalpAdayaH SaDuttaraguNAH / tatrA'kalpo dvividhaH-zikSakasthApanAkalpo'kalpasthApanAkalpazca / tatrA''dyo'nadhItapiNDaniyuktyAdizAstrasAdhunA samAnItamAhArAdi sAdhubhyo na kalpate / uktaM ca___'aNahIA khalu jeNaM piNddesnnsijjvtthpaaeso| teNANiANi jaiNo kappaMti na piNddmaaiinni||1|| uubalumi analA vAsAvAse u dovi no sehA / dikkhijjatI pAyaM (seha) ThavaNAkappo imo hoI' / / 2 / / AdyA gatArthA / dvitIyasyAzcAyamarthaH-Rtubaddhe-zItoSNakAlamAsASTake analA-ayogyA napuMsakAdayo na dIkSArhAH / varSAkAle tu 'dovi 'tti / dvAvapi-yogyA'yogyau zaikSau na kAryAviti zeSaH / shikssksthaapnaaklpaakhyo'klpH| dvitIyazvA'neSaNIyapiNDazayyAvastrapAtralakSaNo'kalpa udgamAdidvicatvAriMzaddoSarahitasyaiva kalpanIyatvAt / 1 / gRhibhAjanaM-gRhasthasambandhi stholatalikAdikamakalpam / 2 / 'paliaMka 'tti / osandakazayyAmazcakAdAvupaveSTuM svaptuM vA duSpratilekhyatvAt sAdhUnAM na kalpate / 3 / ' nisijja 'tti / bhikSArthaM gRhapraviSTasya sAdhorutsargatastatra niSadanaM na kalpate / apavodataH punaH kasyacit kalpate / yaduktaM zrIzayyaMbhavamitraiH 'tiNhamannayarAgassa nisijjA jassa kappaI / jarAe abhibhUassa vAhiassa tvssinno'||1|| ete ca bhikSATanaM na kAryanta eva paramAtmalabdhyapekSayA-sUtre trayasyopavezanamuktam / 4 / snAnam-aGgaprakSAlanaM, sarvato dezato'pyakalpaM / 5 / zobhAvarjanaM-nakhakezasaMskArAdi-vibhUSAtyAgaH / 6 / ityaSTAdazasthAnalakSaNaM pratisevanIyam / pratisevanA ca dvidhA-darpikA kalpikA ca / AkuTTi-pramAdasevane ca satyAvapi na vivakSite / darpAkalpasAdhyatvAdAkuTTeH / pramAdasyApi darpajanyatvAdanayordapikAkhyAyAmAdyapratisevanAyAmevAntarbhAvaH / sA cAdyA dazadhA, tadyathA 'dappa-akappa-nirAlaMba ciatte appasattha-vIsatthe / aparicchia kaDajogI niraNuttAvI anissaMke' // 1 // tatra do-dhAvanaDepanAdiH / dhAvanaM-niSkAraNamatitvaritamavizrAma gamanam / DepanaM-garttavaraNDAdInAM rayeNollaGghanam / AdizabdAnmallavad bAhuyuddhakaraNalaguDabhramaNAdigrahaH / 1 / akalpaHpRthivyAdikAyAnAmapariNatAnAM grahaNam-udakAI-sasnigdhasarajaskAbhyAM hastamAtrakAbhyAmAdAnam / agItArthotpAditAhAropadhiparibhogaH / paJcakAdi-prAyazcittayogyamapavAdavidhiM tyaktvA gurutaradoSasevanaM ceti / 2 / nirAlambo-jJAnAdyAlambanaM vinA'pi niSkAraNamakalpikAsevanaM, yadvA-amukenA''caritamato'hamapyAcarAmIti / 3 / 'ciatte 'ti / tyaktakRtyaH-tyaktacAritraH, apavAdenA'saMstare glAnodikAraNe vA yadakalpyamAsevitaM punastadeva saMstare'pi nivRttarogo'pyAsevate / 4 / aprazasto'prazastena bhAvena balavarNAdyartha prAsukamapi bhuJjAnaH kiM punaravizuddhamAdhAkarmAdi / 5 / vizvastaH-prANAtipAtAdyakRtyaM sevamAnaH svapakSAt zrAvakAdeH parapakSAnmithyAdRSTayAdena bibheti / 6 / 'aparicchia'tti / aparIkSaka-utsargApavAdayorAyavyayovanAlocya yaH pratisevate / 7 / akRtayogI-glAnAdikArye gRheSu triHparyaTanarUpaM yogavyApAramakRtvaiva yo'neSaNIyamAsevate / yathA asaMstarAdau trIn vArAneSaNIyArtha paryaTitAzeSagRheNApya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe prApteSaNIyena caturthavelAyAmaneSaNIyaM grAhyamityevaM vyApAramakRtvaiva prathamadvitrivelAsvapyameSaNIyaM gRhNAti sa tathA / 8 / niranutApI-apazcAttApI, yaH sAdhurapavAdenApi pRthivyAdInAM saGghaTTanaparitApanopadravAn kRtvA nAnutapyate / yathA hA ! mayA duSThu kRtamiti / yastu darpaNApyAsevya nAnutapyate kiM tasya ucyate / / 9 / nizzaGko-nirapekSaH, akAryaM kurvan kasyApyocAryAdernA''zaGkate nehalokasyApi bibhetItyarthaH / 10 / eSA dapikA prathamA pratisevanA / dvitIyA kalpikA pratisevanA caturvizatidhA / tadyathA 'dasaNanANacaritte tava-pavayaNa-samii-guttiheuM vA / sAhammiavacchalla-taNeNa kulao gaNassAvi // 1 // saMghassAyariassa ya asahassa gilANa bAlavuDDhassa / udayaggicorasAvaya bhayakaMtArAvaI vasaNe . // 2 // 'dasaNa 'tti / darzanaprabhAvakAni pramANazAstrANi prameyaratnakozAdIni gRhNannasaMstare akalpyamapi yatanayA pratisevamAnaH zuddho'prAyazcitta ityarthaH / 1 / 'nANa 'tti / jJAnanimittaM sUtramarthaM vA'dhIyannasaMstare akalyA''sevyapi zuddhaH / 3 / ' caritte tti / yatra kSetra eSaNAdoSaH strIdoSo vA tataH kSetrAcAritrArthinA nirgantavyaM, nirgacchaMzcAkSamatvAdakalpyA''sevyapi zuddhaH / 3 / 'tave 'tti / tapaH kariSyAmIti ghRtAdi pibet , kRte vA vikRSTatapasi mAsakSapaNAdau pAraNake lAjAtaraNAdi pibet, tIryata ivAsyAmatisvacchatayetyadhikaraNe anaTi taraNaM lAjA-bhRSTA brIhayastairnivRttaM taraNaM lAjAtaraNam upacArAt peyA'bhidhIyate tAM pibet / yadvA-AdhAkarmAdi tasmai dadyAt mA'nyena zItAnnAdinA rogo'bhUta, zakaMrA''malakAdayo vA'sya yatanayA pAraNake dIyante, paraM zuddhaH / 4 / 'pavayaNa 'tti / pravacanArtha kiJcit pratisevamAnaH zuddhaH / yathA ko'pi rAjAdirbhaNet mama viSayAnnirgacchateti / tatastaddaNDArthamupakramate / yathA viSNukumAramuninA lakSayojanapramANaM zarIraM kRtaM lavaNodadhizcalanAbhyAmAloDitaH / 5 / 'samii 'tti / samitihetoH IryAsamitirna zuddhathatIti cakSunimittaM vaidyopadezAdauSadhAdipAnaM kuryAt / kathamapi cittavyAkSepAdisambhave mA bhASAsamitAvasamito bhUvamiti tatprazamanArthamauSadhAdi pibet / eSaNAsamityai kadAcidasaMstare'neSaNIyamapi gRhNIyAt / eSaNAdoSeSu vA zaGkitAdiSu satsvasaMstare gRhNIyAt / dIrghA'dhvapratipattau vA'dhvakalpaM pratisevet / ayaM bhAvArthaH-sampratyalpadoSamidamanAdadAnaH pazcAd glAnatvAdibhAve mA''dhAkarmAdi bAdaramaneSaNIyaM grahISam / AdAnanikSepasamityai kazcit kampavAtAdinA kampamAnakaro'nyatra pramArjayatyanyatra vastu nikSipatyatastatprazamanArthamauSadhAdi vidadhyAt / pAriSThApanikAsamityai sthaNDilAbhAve kAyikI saMjJA vA kadAcidakSamatayA pRthivyAdIn virAdhayannapi kurvIta, mA mamedAnI kAyikyAdyAbAdhayA mRtyurbhUt / jIvan punarimAM samitiM yathAvasthitAM pAlayiSyAmIti / 6 / 'guttiheuM vA' guptihetoH kadAcid viSamAtaGkAdau ananyauSadhasAdhye vaidyopadiSThaM vikaTaM svalpamevA''sevate / mA'haM vaikalyAn manovAkAyairagupto bhUvamiti / 7 / sAdharmikavAtsalyamAzritya kiJcidakalpyaM pratiseveta / yathA AryavairisvAmibhirazikhAkamuNDaH paTe'dhiropya durbhikSAnistAritaH / na caitatkattuM kalpate sAdhUnAM / yaduktaM 'tahevA'saMjayaM dhIro Asa ehi karehi vA / sayaM ciTTha vayAhitti mevaM bhAsijja paNNava // ' miti / 8 / kulagaNasaGgakAryeSu samutpanneSu vazIkaraNoccATanAbhicArAdIni rAjAdikamuddizya prayukte, cUrNayogAdIn vA karoti / 11 / AcAryA-'sahiSNu-glona-bAla-vRddhAdInAM ca yena samAdhirbhavati tatkAryam / tatra rAjayuvarAjA'mAtyapreSThipurohitA asahiSNavaH puruSA bhaNyante / ete hi antaprAnta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDhAnyaparAdhapadAni vipariNAmyante / bAlavRddhau ca kAraNadIkSito bhavetAm / yathA''ryavairisvAmI AryarakSitapitA ca / eteSAM ca sarveSAmapi paJcakAdyayA yatanayA AhArAdi gRhItvA samAdhihetordAtavyam / paJcakAdiyatanA ceyaM-yena gRhItena pazcakaprAyazcittApattirbhavati / tadapi tatprAyogyaM sarvavizuddhaprAyogyA'lAbhe grAhyam / tadabhAve yena dazakApattistadApyAdeyam / evaM yAvadAdhAkarmA'pyAdoya teSAM samAdhirutpAdyaH / 16 / 'udagi'tti / udakapravAho-nadIpUrAdiH / 'aggi'tti / dAvAgniH / 'cori 'tti / caurA dvividhA-vastrAzupadhihAriNaH zarIrahAriNazca pArasIkamlecchAdayaH / 'sAvaya 'tti / zvApadAni ca siMhasindhuravyAghrAdIni / eteSAmanyatarasmAt sakAzAd bhaye sati stambhanavidyayA taM nadIpUrAdikaM stabhnIyAt, vidyAyA abhAve palAyeta, palAyanA'samarthazca zrAnto vA sacittavRkSamapyArohenna doSaH / 20 / tathA bhayaM dhATayAdeH, tasmin sati palAyamAnaH pRthivyAdIn virAdhayet / 21 / 'kaMtAra 'tti / araNyAnI, yatra bhaktapAnAdilAbho na sambhavatyeva, tatra yatanayA kadalyAdiphalAni udakAdi vA'prAsukamAdadIta / 22 / 'Avai 'tti / Apat-dravyakSetrakAlabhAvaizcaturkI / dravyataH prAsukodakAdyalAbhe, kSetrato dIrghamadhvAnaM pratipannAnAM, kAlato durbhikSAdau, bhAvato glAnatvAdAvApat / tatra kizcidakalpikaM pratiseveta tathApi zuddhaH / 23 / 'vasaNa'tti / gItAdyabhyAso vyasanam / ko'pi cAraNAdiH dIkSitaH syAt / sa ca gItavyasanatayA gItoccAraM kuryAt / tAmbUlavyasanI vA pravrajito vyasanitayA pakvazuSkatAmbUlapatrAdikaM mukhe prakSipet / 24 / eSA kalpikA dvitIyA pratisevanA / gUDhapadAni cAmUni . 'paDhamassa ya kajjassA paDhameNa paeNa seviaMjaM tu| paDhame chakke abhi-taraM tu paDhamaM bhave tthaannN'| prathamasya kAryasya-darpikAsevanAlakSaNasya tadbhedAnAM darpA'kalpanirAlambAdInAM dazAnAM padAnAM madhyAt prathamena padena-darpalakSaNenAsevitaM yat / prathame SaTake-vrataSaTkAkhye'bhyantaram-antarvarti vrtssttkaantHptitmityrthH| prathamaM proNAtipAtAkhyaM bhavedatIcArasthAnamApannamityevaM gUDhapadena prANAtipAtA'ticAraM nirdiSTavAn / 'evaM bIyaM bhave ThANaM, taiaM bhave ThANa 'mityAdisarvapadacAraNikAkrameNAzItyadhika 'zatamatIcArasthAnAnAM jAyate / tathA bIassa ya kajjassA paDhameNa paeNa seviaMjaM tu / paDhame chakke abhi-taraM tu paDhamaM bhave tthaannN'| dvitIyasya kAryasya-kalpikA''sevanAkhyasya tadbhedAnAM darzanAdInAM caturvizatisaGkhyAnAM madhyAt prathamena padena darzanAkhyena darzanaprabhAvanArUpeNA''sevitaM yat / uttarArddha prAgvat / atrApi sarvapadacAraNikAkrameNa catvAri zatAni dvAtriMzadadhikAnyaticArasthAnAni jAyante / ubhayarozimelane SaTzatAni dvAdazottarANi / eteSAM ca parijJAnAyedaM yantrakadvayam / // darpayantrakam // . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe ||klpyntrkm // | | | | | ..... dara varazAda 2022 rarararara | . . anayoryantrakayoH zIlAGgarathavat sarvapadacAraNikA karaNIyA / iyaM sthApanA-' paDhamassa ya kajassA 180 paDhameNa paeNa seviaM jaM tu 18 / bIeNa 18 taieNa 18 turieNa 18 paMcama ya 18 chaTTeNa 18 sattama ya 18 aTThama ya 18 navameNa 18 dasameNa / paDhame chakke abhitaraM tu 6, bIe chakka abhitaraM tu 6 taie chakke abhitaraM tu 6 / paDhamaM bhave ThANaM 1 bIe (aM) bhave ThANaM 1 taie (aM) bhave ThANaM 1 turiaM bhave ThANaM 1 taha paMcamaM bhave ThANaM 1 chaTuM bhave ThANaM 1 etatprathamaM yantram / 'bIyassa ya kajassA 432 paDhameNa paeNa seviaM jaM tu 18 / bI0 18 ta0 18 tu. 18 paM0 18 cha0. 18 sa... 18 aTU0 18 nava0 18 da018 egorasameNa 18 bA0 18 te0 18 cauda0 18 panara0 18 sola0 18 satara0 18 aDhAra0 18 iguNo0 18 vI0 18 iga0 18 bA0 18 te018 ca018 / paDhame chakka abhitaraM tu 6, bIe 6 taie 6 / paDhamaM bhave ThANaM 1 boaM bhave ThANaM 1 taiyaM bhave ThANaM 1 turiaM bhave ThANaM 1 taha paMcamaM bhave ThANaM 1 chaTuM bhave ThANaM 1 idaM dvitIyaM yantram / 'soUNa tassa paDisevaNaM tu AloaNaM kamavihiM ca / Agama purisajjAyaM pariAya balaM ca khittaM ca // avadhAreu sIso gaMtUNa ya so tao gurusagAse / tesi niveei tahA jahANupuvvI tagaM savvaM // sa gUDhapadAvadhArakaH ziSyastasyA''cAryasya pratisevakasya pratisevAmAlocanAM ca kramavidhiM ca mUlottaraguNaviSayaM zrutvA, Agamam-Agamadharatve, puruSajAtaM-vA''cAryAdi, paryAya-vratavayoviSayaM, balaM ca-vapuHsAmarthya, kSetraM ca karkaza-sAdhAraNAdirUpam , avadhArya, tato gatvA gurUNAM-prAyazcittadAtRNAM sakAze yathA'nupUrvyA zrutaM tattathA sarva teSAM nivedayati / tataH 'so vavahAravihinnU aNumajia taM suovaeseNaM / sissassa dei ANaM tassa imaM dehi pacchittaM' / sa-proyazcittadAtA AgamAdivyavahAravidhijJastatra svayaM gantumakSamaH skhaziSyaM preSayati, tadabhAve AgataziSyasyaivA''jJAM dadAti, anumRjya-taM gUDhapadAlocitamatIcAraM zrutopadezena vizobhya, yathA tasyA''cAryasyedaM prAyazcittaM dadyA iti gUDhapadaireva kathayati / tAni caitAni 'paDhamassa ya kajjassA dasavihamAloaNaM nisAmittA / nakkhatte bhe pIDA sukke mAse tavaM kuNaha / / cAummAsaM tavaM kuNaha, chammAsaM tavaM kuNaha, sukke iti saJcAritAntyapadA punareSeva gAthA dviH paThanIyA / AsAmarthaH-prathamasya kAryasya-darpikAsevanA''khyasya dazavidhAmAlocanAM darpAkalpAdi-dazapadAtmikAM nizamya nakSatre bhe-bhavatAM pIDA-pIDakatvenopacArAdvirAdhanA / ko'rthaH 1 candrAdityagrahanakSatratArakabhedapaJcavidhajyotizcakramadhye nakSatrabhedazcaturthaH / ato'nena caturthavratagocarA virAdhanA sUcyata iti Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sAdhuguNAH eke vyAcakSate / anye tvASADhAdyAH saMvatsarA iti / tadAdyadine jyeSThapUrNimAnantarapratipadi saMvatsaramUladivase mUlanakSatraM bhavati / tataH prAdhAnyAdatra nakSatrazabdena mUlaM bhaNanti / tena mUlaguNavirAdhanAM prANAtipAtAdyaticArarUpAM jJApayanti / apare tvArdrAdiSu nakSatreSu sarveSu vRSTe'pi meghe hastavRSTiM vinA na dhAnyAni viziSTAM puSTiM badhnanti / tato hastasya prAdhAnyamicchanto'tra nakSatradhvaninA hastaM nirdizanti / tato hastenA'dattamAtraM hastakarma vA kRtamiti tRtIyacaturthavratAticArasUcA / eke tu nakSatrANi loke saptaviMzati rvyavahriyanta iti / nakSatrazabdenAnagAraguNAnAM mUlottaraguNarUpANAM saptaviMzatisaGkhyAnAM virAdhanAmAhuH / tathA cA''vazyake pratikramaNAdhyayane-' sattAvIsAe aNagAraguNehiM 'ti / __'vayachakkamidiANaM ca niggaho bhAvakaraNasaccaM ca / khamayA virAgayA vi a maNamAINaM niroho a|| koyANaM chakka jogaMmi juttayA veaNAhiAsaNayA / taha mAraNaMtiahiAsaNA ya ee NagAraguNA / gAthe spaSTArthe / 'navaraM-'bhAvakaraNasaccaM ca 'tti / bhAvasatyaM zuddhAntarAtmatArUpaM pAramArthikA'vitathaM, karaNena satyaM karaNasatyaM-yathoktapratilekhanAdikriyAkaraNam / iha vrataSaTkaM kAyaSaTkaM ca 12 mUlaguNAH , zeSAH 15 uttaraguNAH / tatrottaraguNavirAdhanAmAzritya zukle mAse tapaH kuruta / cAturmAsikaM tapaH kuruta, pANmAsikaM tapaH kuruta / 'zukle' iti / ayamabhiprAyaH-uttaraguNavirAdhanAyAM zuklazabdavAcyAnyudghAtimAni mAsika-cAturmAsika-pANmAsikAni prAyazcittAni kAryANi / mUlaguNAticAre tu kRSNazabdavAcyAnyanudghAtimAni tAnyeveti / tathA ca _ 'evaM tAvugghAe aNughAe tANi ceva kaNhami / mAsacaumAsachammAsiANi cheaM ao vucchN| tatrodghAto-bhAgapAtastena nivRttAnyudghAtimAni bhAvAdima' itImaH-laghUnItyarthaH / tadviparItA nynudghaatimaani-guruunniityrthH| upalakSaNaM caitanmAsika-cAturmAsika-SoNmAsikAni / anyathA paJcakAdIni pANmAsikAntAni prAyazcittAni bhavanti / tAni ca sarvANyapi laghUni gurUNi ca / tatsvarUpaM cAgre vakSyati -- addheNa chiNNasesa 'mityAdinA / iha tIrthe utkRSTato'pi SaNmAsAntamevAticArazuddhayartha tapo bhavati / ata evoktaM-'mAsacaumAsachammAsiANi cheaM ao vucchaM' yazcaitAvatA tapasA na zuddhacatyatastacchuddhayarthaM chedAdIn vakSye / anyatrA'pyuktam 'ussaggeNa u sujjhai aiyAro koi koi u taveNaM / tavasA asujjhamANe cheavisesAvi sohaMti' / / chedAdayo'pyA''jJAvyavahAratvAt gUDhapadairevocyante / . 'chidittu tayaM bhANaM gacchaMtu vayassa sAhUNo mUlaM / avvAvaDA va gacche abbIA vAvi viharaMtu' / tadbhAjanaM pUrvavrataparyAyarUpaM chindantu-tanmadhyAt kiyantamapi paryAyamapanayantu-utsArayantvityarthaH / sa ca chedastapobhUmimatikrAntasya paJcadazakAdirUpatayA tattadaticArA'pekSayA yAvat paryAyaH prApyate tAvat kriyate / yadAha ____ 'ukkosaM tavabhUmi samaIo sAvasesacaraNo a / cheaM paNagAI pAvai jA dharai priaao'| te caivaM chedavibhAgA: 'chanbhAgaMgula paNage dasarAe tibhAga addha pannarase / vIsAi tibhAgUNaM chabbhAgUNaM tu paNavIsA / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe mAsacaumAsachakke aMgulacauro taheva chakkaM tu / ee cheavibhAgA nAyavvA ahakkameNaM tu' // ihAGgalazabdena maassngketH| tatazca pazcake-dinapaJcake chedye aGgalaSaDbhAgacchedya iti vyapadizanti / bhavanti hi triMzadinamAnasya mAsasya SaDbhAge cheo paJca, dazarAtre chedye tribhAgaH, paJcadazasu chedyeSvarddha, viMzatau chedyAyAM tribhAgonamaGgalaM, paJcaviMzatau chedyAyAM SaDbhAgonamaGgulaM chedyamiti / ekadvitricatuSpazcaSaDodimAseSu chetheSu tatsaGkhyonyaGgalAni chedyAnIti nirdizanti / ete chedavibhAgAH krameNa jJAtavyAH / sarvaparyAyacchedenApyazuddhau gacchantu sAdhavo vratasya mUlam-aSTamaprAyazcittabhAjo bhavantu / tasyA'pyayogyatAyAM avyApRtA vA gaccheyuravyopArAH santiSThantu-anavasthApyAre bhavantvityarthaH / tenA'pyazuddhau advitIyA vA viharantu-ekAkinaH santo dazamaprAyazcittA''sevino bhavantu iti / darpikAsevanAprAyazcittAnyuktAni / kalpikAsevanAyoH prAha __'biiassa ya kajjassA tahi cauvIsayaM nisAmittA / AuttanamukkArA bhavantu evaM bhnnijjaahi|| dvitIyasya kAryasya kalpikAsevanAkhyasya darzanAdipadagocarAmAsevanAM ziSyeNa kathitAM zrutvA gururAha-AyuktAH-saMyamodyamavidhAyinaH paJcaparameSThismaraNaparA bhavantu sUrayo'prAyazcittena iti bhaavH| navaraM-'kAraNapaDisevAvi hu sAvajjA nicchae akaraNijjA' / kiM sarvathA ? netyAha-'bahuso vi AraittA' kartavyetizeSaH / adhAraNijnesu atthesu ' atyAgADhakAraNeSvityarthaH / 'jaivi a samaNuNNAyA' prakramAt saavdhprtisevaa| tahavi a doso na vajjaNe diTTho 'daDhadhammayA hu evaM nAbhikkhaniseva niddayayA'|| 'eaM nAUNa tahiM jahovaeseNa dei pacchittaM / ANAie sa bhaNio vavahAro dhIrapurisehiM' evaM dravyakSetrakAlabhAvasaMhananadhRtibalAdikaM tasya pratisevakasya jJAtvA yathopadezena, gUDhapadaiH prAyazcittaM dadAti / ko'rthaH ? tasya ziSyasyA'gre kathayitvo likhitvA vA samarthya preSayati / eSa AjJAvyavahAraH / dhAraNAvyavahArastu saMvignena gItArtheNA''cAryeNa dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratisevanA avalokya yatrAparAdhe yat prAyazcittaM dattaM tad dRSTvA'nyo'pi teSveva dravyAdiSu tAdRzyevA'parAdhe tadeva prAyazcittaM dadAti / eSa dhaarnnaavyvhaarH| athavA vaiyAvRttyakarasya gacchopagrahakAriNaH sparddhakapatervA pravartakasya saMvinasya dezadarzanasahAyasya vA'nekazaH kRtakAryasya samastachedazrutadAnA'yogyasya sAnugraho guruH kAniciduddhatAni prAyazcittapadAni kathayati / sa tAnyavadhAryoddhRtapadAlocanAM dadAti sa dhaarnnaavyvhaarH| uktaM ca __ 'goattheNaM dinnaM suddhi avadhAriUNa taha ceva / ditassa dhAraNA sA uddhiapayadharaNarUvA vaa|| ete catvAro vyavahArAH / paJcamastu jItavyavahAraH-yeSvaparAdheSu pUrvamaharSayo bahunA tapaHprakAreNa zuddhiM kRtavantasteSvaparAdheSu sAmprataM dravyakSetrakAlabhAvAn vicintya saMhananAdInAM ca hAnimAsAdya taducitena kenacittapaHprakAreNa yAM gItArthAH zuddhiM nidi zanti tat samayabhASayA jItamucyate / athavA yadyatra gacche sUtrAtiriktaM kAraNataH prAyazcittaM pravartitam , anyaizca bahubhiranuvartitaM tajjItaM, tasya jItasya vyavahAro jItavyavahAraH / sa cAyamfine 'vattaNuvattapavatto bahuso Asevio mahANeNa / eso hu jIakappo paMcamao hoi naayvvo'| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarAnirUpaNam vRttaH-pAtrabandhapranthidAnAdika ekadA navo jAtaH, tato'nuvRttaH puruSAntaraM yAvat , tataH pravRttaH-puruSapravAheNa / ata eva bahuza Asevito mahAjanena-bahuzrutanivahena / bhASyakRtApyuktaM-'vatto nAmaM ekkasi, aNuvatto jo. puNo biiavAre / taiavvArapavatto supariggahio mahANeNa' // 'bahuso bahussuehiM jo vatto na ya nivArio hoi / vattaNuvattapamANaM jIeNa kayaM havai eyaM' // eSa jItakalpaH paJcamo vyavahAro bhavati jJAtavyaH / iha paJcasu vyavahAreSu satsu AgamavyavahAribhya eva prAyazcittamAdeyam , AgamavyavahAriNo yatizayinaH saklizyamAnaM, vizuddhathAnam avasthitapariNAmaM vA jJAtvA zrutAdadhikaM hInaM vA tanmAtraM vA tAvaddadati yAvatA zuddhayati / na zrutamanuruddhayante / tadabhAve zrutavyavahAribhyo promaM / te hi zrutamanuvartamAnA iGgitAkAranetrakktravacanavikAraiH bhAvaM-saMvegAdyupalakSya trIn vArAnatIcArAlocanAM kArayitvA parikuzcitamaparikuJcitaM vA jJAtvA zrutoktaM prAyazcittaM dadati / tathAvidhA''sannazrutadharAbhAve AjJAvyavahAreNa dUrasthAnAmapi gItArthA''cAryANAM pArthAt prAyazcittamAnAyayitavyam / teSAmapyabhAve zrutadharapAvidhAritaprAyazcittapadebhyo dhAraNAvyavahAribhyo grAhyam / te ca dvaye'pi zrutoktapradatvAt zrutavyavahArakalpA eva / sarveSAM caiSAmaprAptau jItena vyavahAraH / jItaM-zrutoktApattito hInamadhikaM vo paramparayA''cIrNaM tena vyavahAraH / ayaM sarvatra yAvattIthaM bhavati / eSa ca granthaH prAyazcittaprarUpaNArthamevopakrAntastataH prAyazcintaprAdhAnyakhyopanArtha gAthAdvayamAhasaMvaraviNijjarAo mukkhassa paho tavo ya ho tAsi / tavaso apahANaMgaM pacchittaM jaM ca nANassa // 2 // sAro caraNaM tassa vi nivvANaM caraNasohaNatthaM ca / pacchittaM teNa tayaM neyaM mukkhatthiNA'vassaM // 3 // vyAkhyA-saMvaraNaM saMvara-AzravadvArapravizatkarmanirodhaH / Azravazca mithyaadrshnaa'virtikssaay-prmaad-kaayvaangmnoyogaaH| tatra mithyAdarzanaM pratItam / aviratiH-prANAtipAtAdInAmaniSedhaH / kssaayaaH-krodhaadyH| pramAdo-nidrAvikathAmadhendriyasvecchApravRttyAtmakaH / kAyayogoM-dhAvanavalganavaraNDAghullaGghanabAhvA''sphAlanAdyA azubhaceSTAH / vAgyogo'GguSThaparvAdau jIva ityAdyasadbhUtodbhAvanaM 'navakambalo devadatta' ityAdi chalahiMsraparuSAlIkapaizunyavacanAdiH / manoyogaH-parasampattyasahanatvA'marSabhayazokamithyAbhisandhAraNarAgadveSA'kuzalasaGkalpAdiH / etairaistasya tasya karmaNaH pravizataH samyaktva-viratiniSkaSAyatvA-'pramattatvazubhayogatvA'GgIkaraNakapATadAnena nivaarnnmityrthH| vizeSeNa nirjaraNaM vinirjarApUrvopacitazubhA'zubhakarmaparizATarUpA / sA punaH samiti-gupti-zramaNadharma-bhAvanA-mUlaguNottaraguNaparISaho-pasargAdhisahanaratasya bhavati / tatra samitiguptayaH pratItAH / zramaNadharmo dazadhA kSAntyAdiH / bhAvanA dvAdazadhA anitytaadyaaH| mUlaguNAH paJca prANAtipAtaviratyAdyAH / uttaraguNAH 'piMDassa jA visohI samiio bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAvi auttaraguNamo viaannaahi'|| parISahAH kSudAdyAH-'khuhA pivAsA sIuNhaM daMsAcelAraithio / cariA misIhiA sijjA akosavahajAyaNA // alAbharogataNaphAsA malasakkAraparIsahA / paNNA aNNANa sammattaM isa bAvIsa parIsahA // 2 // upasargAH divyAdyAH-'divyA mANussayA ceva tericchA ya viAhiA / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 yati-jItakalpe AyasaMveaNIA ya uvassaggA cauvvihA' // tatra divyA hAsyAt 1 pradveSAt 2 vimarzAt- mayA'pi prArabdho dhyAnAdeSa na caliSyatI'yAdikAt 3 pRthagvimAtrAH-hAsyena prArabdhAH pradveSaNa niSThAM yAntItyAdi saMyogajAH 4 / mAnuSyA-hAsyAt 1 pradveSAt 2 vimarzAd-' eSa zatruputrAdivaya'n mamAnarthAya tadenamuccATayAmI 'tyAdikAt 3 kuzIlapratisevanArthAzcaturthavratalopanArthaM svairiyAdikRtAH 4 / tairazcA-bhayAt 1 pradveSot 2 ohArahetoH 3 apatyalayanasaMrakSArthAH 4 / AtmasaMvedanIyA-ghaTTanAt-cakSuHpraviSTareNvAdimadanAta 1 stambhanAta-pAdAdyaGgAnAM ciraM stabdhatvena dharaNAta 2 zleSaNAta-teSAmeva vAtAdinA ciraM saGkocya dharaNAt 3 patanAt-sthANvAdyAspholanena bhUmau nipatanAt 4 / ete pratyekaM cAturvidhyAt SoDazeti / te ca saMvaranirjare dvividhe-sarvato dezatazca / tatrAntyaguNasthAnake zailezIpratipannasya vyucchinnakriyatvAdAdyasamaye eva sarvasaMvaraH / dvicaramasamaye tu dvisaptateH caramasamaye vA''yuSA saha trayodazAnAmuttaraprakRtInAM nirjaraNAta sarvanirjarA / zeSakAle dezasaMvaro dezanirjarA ca / te saMvaranirjare mokSasya pathaH / ko'rthaH ? saMvaranirjarAbhyAM navakarmA'nAdAnena purAtanakarmakSapaNena ca mokSe gamyate / tayozca saMvaranirjarayostapaH pthH| ko'rthaH ? tapaH kurvatAM saMvaravinirjare bhvtH| tapasazca |cshbdo'pyrthe / tapaso'pi pradhAnamaGgaM prAyazcittam AbhyantaratapobhedatvAt tena tajjJeyameveti dvitIyagAthAntena yogH| tathA yacca sAmAyikAdibindusArAntasya jJAnasya sAraH-sArabhUtaM caraNam , tasyA'pi sAro nirvANaM, paraM ca taccaraNaM jJAnadarzanAnvitaM prAyazcittena zodhitaM sat nirvANasAdhakaM bhavati, tena kAraNena nirvANasAdhakasya caraNasya zodhanArthaM cakArAjjJAnadarzanAticArazuddhayarthaM ca tat prAyazcittaM mokSArthi nA'vazyaM jJeyam / tadbhedAnAhataM dasavihamAloaNapaDikamaNomayavivegavussagge / tavacheyamUlaaNavaThThayA ya pAraMciyaM ceva // 4 // vyAkhyA-anvayaH sugmH| bhAvArtha bramaH-tat prAyazcittaM dazavidham-AlocanArdAdi / tatrA''locanAham-A-maryAdayA-'jaha bAlo jaMpaMto kajjamakajaM ca ujju bhaNai / taM taha AloijjA mAyAmayavippamukko a' // ityevaMrUpayA''locanaM-guroH purataH prakAzanaM tAvanmAtreNaiva yasya pApasya zuddhistadA''locanAI, tadvizodhakaM prAyazcittamapyupacArAd AlAcanAham / evaM savaSvapyupacArA dRSTavyaH / 1 / yan mithyAduSkRtamAtreNaiva zuddhayati, na gurorAlocyate tat pratikramaNAham / 2 / yacca pratisevya gurorAlocyate, gurUpadezena ca vizuddhayarthaM mithyAduSkRtaM dIyate tattadubhayAham / 3 / yasya cAneSaNIyagrahaNAdevi dhinA parityAgenaiva zuddhistad vivekAham / 4 / kAyaceSTAnirodhopayogamAtreNaiva yahaHsvapnAdikamiva zuddhathati, tavyutsargArham / 5 / yatra pratisevite nirvi kRtyAdi pANmAsikAntaM tapo dIyate, tattapo'ham / 6 / yathA zeSAGgarakSArtha vyAdhidUSitamaGgaM chidyate, evaM vratazeSaparyAyarakSArthamatIcArAnumAnena dUSitaH paryAyo yatra chidyate, tat chedAham / 7 / yasyAM cA''sevanAyAM sarvaparyAyamapanIya punarmahAvratAropaNaM kriyate tan mUlAham / 8 / yatra pratisevite upasthApanAyA apyayogyatvena yAvadanAcIrNaviziSTatapAstAvadanupa (nava) sthANyaH kriyate pazcAcIrNatapAH punarmahAvrateSu sthApyate, tadanavasthApyAham / 9 / liGgakSetra-- kAlatapobhirbahiSkRtaH tapasA aparAdhasya pAraM-tIramazcatItyevaM sAdhukArI tato dIkSyate yaH sa pArAzco, pArAcyeva pArAzcikaH, yena karmaNA pArAzcikaH kriyate tat pArAJcikAham / 10 / eSa sajhepato bhAvArthaH / vistarastu dazAnAmapi prAyazcittAnAM svasvaviSayanirUpaNAyAM jJeyaH / iha prAyazcittAni daza, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlocanAprAyazcittanirUpaNam sAdhavazca pulAka -bakuza-kuzIla-nirgrantha-snAtakabhedAt pazca / tat kasya tAni kiyanti bhavanti ? ityucyate-' AloaNA paDikamaNe mIsavivege taha viussagge / tatto tave a chaThe pacchitta pulAki chappee / / bausapaDisevagANaM pAyacchittA bhavaMti savvevi / therANa bhave kappe jiNakappe aTThahA hoi / / AloaNA vivego vA niaMThassa duve bhave / vivego u siNAyassa emaA paDivattio' // etAsAM vyAkhyA-pulAkAdInAM svarUpaM ca vyAkhyAprajJapteravaseyam / AlocanA 1 pratikramaNaM 2 mizraM 3 vivekaH 4 tapaH 5 vyutsargaH 6 etAni SaT prAyazcittAni pulAke / tathA bakuza-pratisevakayoH-bakuzasya pratisevanAkuzIlasya ca sarvANyapi dazApi prAyazcittAni bhavanti / tau ca bakuza-pratisevanAkuzIlau sthavirANAM kalpe bhavataH / jinakalpe, upalakSaNametat yathAlandakalpe ca / navaraM jinakalpe yathAlandakalpe ca tayoH prAyazcittamaSTadhA bhavati, anavasthApya-pArAzcikayorabhAvAt / AlocanAprAyazcittaM vivekaprAyazcittamityete dve prAyazcitte nirgranthasya bhavataH / snAtakasya kevala eko vivekaH / evametAH pulAkAdiSu pratipattayaH / sAmAyikasAdhvAdInAM paJcAnAM yAni yasya bhavanti, tAnyapyucyante 'sAmAiasaMjayANaM pacchittA cheamuulrhiatttth| therANa jiNANaM puNa tavamaMta chavvihaM hoi'| sAmAyikasaMyatAnAM sthavirANAM-sthavirakalpikAnAM chedamUlarahitAni zeSANyaSTau prAyazcittAni bhavanti / jinAnAM jinakalpikAnAM punaH somAyikasaMyatAnAM tapaHparyantaM SaDvidhaM prAyazcittaM bhavati / 'cheokTAvaNie pAyacchittA havaMti savvevi / therANa jiNANaM puNa mUlaMtaM aTTahA hoi' // chedopasthApanIye saMyame vartamAnAnAM sthavirANAM sarvANyapi prAyazcittAni / jinakalpikAnAM punarmUlaparyantamaSTadhA bhavati / 'parihAravisuddhIe mUlaMtA aTTa hu~ti pacchittA / therANa jiNANaM puNa chavviha chedAivajjaM ca ' // parihAravizuddhike saMyame vartamAnAM sthavirANAM mUlAntAni aSTau prAyazcittAni bhavanti / jinAnAM puna chedAdivarja SaDavidhaM / ' AloaNA vivego a taiaM tu na vijjaI / suhume a saMparAye ahakkhAe taheva y'|| sUkSmasamparAye yathAkhyAte ca saMyame vartamAnAnAM AlocanA viveka ityevaM rUpe dve prAyazcitte bhavataH / tRtIyaM tu na vidyate / -- yathoddezaM nirdeza' iti saviSayaprathamaprAyazcittanirUpaNAyAhakaraNijjA je jogA tesuvauttassa niraiArassa / chaumatthassa visohI jaiNo AloaNA mnniaa|| vyAkhyA-karaNIyA-avazyakarttavyA ye yogAH-pratyupekSaNAdikriyArUpAH zrutopadiSTA ahorAtrAnuSTheyAH, saMyamahetavo yadi vA yomAH kAyavAGmanorUpAH / tathAhi-' nityAlInAlInAGgaH kUrmavanmunipuGgavaH / tiSThet , prayojanAbhAve kAyayogo'yamIritaH // tatra A-ISallIna AlInaH / bahutaraM lInaH pralInaH / bhASye tu 'allINA nANAisu pai pailINAo huMti pallINA / kohAI vA palayaM jesi gayA te palINAu' // tathA-'bhUmAvagharSayan pAdaM yadvA rIyeta kAryataH / agrapAdAdinA deze kITikAdyAkuLe punaH' / / hitaM mitaM priyaM satya-manavadyaM vimRzya ca / yanmunirvakti vAgyomaH saiSa tadvAmavarjanAt / / / manoyogaH punarayaM manasaH kuzalasya yat / udIraNaM nirodhazcA- kuzalasya punaH sadA // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati jItakalpe teSUpayuktasya niraticArasyA'duSTabhAvasya chadmasthasya-parokSajJAninaH zrutajJAnAnusAreNaivA'zeSakriyAkalApAnuSThAnaparAyaNasya yatervi zuddhirAlocanA bhaNitA tIrthakara-gaNadharaiH / atrAha ziSyaH-niraticAro yatiH karaNIyAn yogAn karoti / tataH kimAlocanayA vizodhyam ? / gururAha-sUkSmA AzravakriyoH sUkSmapramAdanimittA avijJAtAstAsAmAlocanAmAtreNa zuddhiH / sa punargurusandiSTo'sandiSTo vo kAryasyA''dau samAptau vA Alocayati / karaNIyayogAnnAmagrAhamAhaAhArAiggahaNe taha bahiA niggamesu Negesu / uccAravihArAvaNi-ceiajaivaMdaNAIsu // 6 // vyAkhyA-AhAraH-azanapAnakhAdyasvAdyarUpaH , sa AdiryeSAM te AhArAdaya, AdizabdAt zayyAsaMstArakapAdaproJchanavastrapAtrAdyA audhikaupgrhikopdhyH| tathA ca-'oheNa jassa gahaNaM bhogo puNa kAraNe sa ohohI / jassa ya dugaMpi niamA kAraNa so uvaggahio' // AcAryaglAnabAladubalazekSakSapakA'sahiSNu-prAyogyauSadhAdayazca gRhyante / teSAM grahaNamAhArAdigrahaNaM tasmin / tathA bahirniMgameSu anekeSu uccAravihArovanicaityayativandanAdiSu / bahiH-vahistAt zayyAyA gurupArzadvA uccArA- . . vanau-saJjJAbhUmau vihArAvanau-svAdhyAyabhUmau caityavandanArthaM dUramAsannaM vA yatInAmapUrvabahuzruttasaMvignAnAM vandanAthaM tatpArzva saMzayocchedanArthaM vA, AdizabdAt zrAvakasantAnikA'vasannavihArizraddhAsaMvarddhanArtham sAdharmi kANAM vA saMyamotsAhanArtham / athavA pIThaphalakAdipratyarpaNArtham / yadvA-kulagaNasaGghAnAM caityadravyasya copadravanivAraNArthaM nirgamAH syusteSu / 'tattha kulaM viSNeaM egAyariassa saMtaI jaao| tiNha kulANamiho puNa sAvikkhANaM gaNo hoi|| saGghaH pratItaH, caityaM paJcacA-yatho vArattakamaharSeH putraH svapitari bhaktibharopUritatayA caityagRhaM kArayitvA tatra rajoharaNamukhavatrikApratigrahadhAriNI pituH pratimAmacIkarat tadeva tatsAdharmikacaityaM / 1 / mathurAdisthAneSu gRhe kRte maGgalanimittamuttaraGgeSu prathamamahatpratimA pratiSThApyate anyathA tadgRhaM patati tanmaGgalacaityam / 2 / zAzvatacaityaM nandIzvarAdivyavasthitam / 3 / bhakticaityaM bhaktyA kriyamANaM jinAyatanaM, tadvidhA-sAdhUnAM nizrayA kriyamANaM nizrAkRtam / 4 / tadanizrayA vidhIyamAnamanizrAkRtam / 5 / tasya dravyaM-hiraNyasvarNAdikaM kASThopaleSTakAdikaM vA tasyopadravastanivAraNArtham / ayamabhiprAyaHsati sAmarthya caityadravyopadravamupekSamANaH sAdhurapi anantasaMsoritAdaNDabhAjanaM bhavati / atastadarthamapi bahinirgamaH karaNIyayoga eva / kimetAvanta eva karaNIyayogA Ahozvidanye'pi santi ? ityohajaM canaM karaNijja jaiNo hatthasaya bAhirAyari / avigaDiaMmi asuddho AloaMto tayaM suddho / ___ vyAkhyA-yacca pUrvagAthoktakaraNIyavyApArebhyo'nyad yateH karaNIyaM kSetrapratilekhanasthaNDilAnveSaNazaikSaniSkramaNA''cAryasaMlekhanAdi hastazatAd bahirAcaritaM, tasmin pUrvokte ca karaNIyayoganivahe avikaTite-guroraprakAzite'nAlocite azuddhaH / samityAdyaticAralezavAn Alocaya~staM karaNIyayoganivahaM zuddhaH / AlocanAkhyaprAyazcittena samityAdyaticAralezanivarttanAt / hastazatA'bhyantarAcaritaM tu kizcit prazravaNAdikamAlocyate kizcicca khelasiGghAnajallanivezanotthAnavijRmbhaNA''kuJcanaprasAraNocchvAsaniHzvAsaceSTAdikaM nAlocyate / atrAha ziSyaH-karaNIyayogeSvAhorAdigrahaNArtheSu yathoktavidhinA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcadhA upasampad 13 kRteSvapi yadyAlocanAprAyazcittayogyatA bhavati tarhi kimapi na karttavyaM, vratamAdAya prathamameva sarvairapi anazanaM koryam / gururAha-tanna, evaM sati tIrthocchedaH syAt kaH kena pratibodhayiSyate ? kiJca na khalu mAlinyAzaGkayA vastrANi na paridhIyante / aparidhAne hi vivastratayA sarveSAM pazurUpatApattiH tataH paridhIyanta ena / jAtamAlinyAni ca jalena prakSAlya nirmalI kriyante / evaM cAritramapi karaNIyayogakaraNe saJjAtAticAralezamalamAlocanAprAyazcittajalena vizodhya nirmalIkAryam / aticAralezavato'pi tacchuddhaye bhavatvAlocanA, paraM niraticArasya kim ? ityAhakAraNaviNiggayassa ya sagaNAo paragaNAgayassa vi a| uvasaMpayA vihAre AloaNa niraiArassa // vyAkhyA-koraNena-azivadurbhikSarAjAdipratyanIkatvaglAnottamArthikA''rAdhanAdinA gurvAdezAd vinirgataH kAraNavinirgatastasya niraticArasyA'pyavirAdhitasamitiguptikasyA'pyAlocanA bhavati / sA ca dvidhA-oghato vibhAgatazca / tatra yaH kAraNavinirgataH pakSA'bhyantare samAgacchati / AgatamAtrazceryApathikI pratikramya samuddezavelAyA arvAgevA''locayati tasyA'pyoghAlocanAmAtraM bhavati / yathA 'appA mUlaguNesuM virAhaNA appa uttaraguNesuM / appo pAsatthAisu dANaggahasaMpaogohA' / alpazabdo'bhAvavAcI, tena mUlaguNeSu virAdhanA alpA-na kAcit , uttaraguNeSvapyalpA-na kAcit / pAvasthA'vasannAdiSu dAnagrahAbhyAM samprayogaH-samparkaH so'pyalpaH-so'pi nAsIdityarthaH / iyamoghAlocanA / yastu pakSAbhyantarAgato'pi samuddezAnantaramAlocayati yo vA pakSAt parataH samAgataH samuddezAda gapyA''locayati, tayoniraticArayorapi vibhAgAlocanA-vizeSAlocanA suvyaktanizzeSanijAnuSThitanivedanarUpA / yastu takSazilAyAM dharmacakrasya, mathurAyAM stUpasya, purikAyAM jIvatsvAmipratimAyAstIrthakRjjanmaniSkramaNajJAnanirvANabhUmInAmayodhyAdInAM darzanArthaM svajanagokulavivAhAdi saGkhaDakAprekSArthaM yatra viziSTAhAropadhI labhyete tatra tallipsayA ramyadezadidRkSAdinA vA gurvanAdezAd vinirgato'kAraNavinirgatastasya sAticAratvena bRhattaraprAyazcittazodhyatvAnnolocanAmAtreNa zuddhiH / tathA svagaNAta-sAmbhogikarUpAdekamaNDalIbhojinaH paragaNAd visaMbhogikAd amaNDalIbhojinaH ubhayato'pi saMvignA'saMvignarUpAdAgatasyApi ca niraticaurasya -- uvasaMpaya 'tti / upasampadyamAnasya, sA copasampat paJcadhA-zrutagrahaNAyA'nyamAcAryamupasampadyamAnasya zrutopasampat / 1 / sukhaM duHkhaM vA mayA bhavadbhiH saha soDhavyamiti sukhaduHkhopasampata / 2 / atra kSetre tiSThato mama yuSmadIyA nizreti kSetropasampat / 3 / mArge vrajato mama yauSmAkI nizreti mArgopasampat / 4 / vinayaM kartuM gacchAntaramupasampadyamAnasya vinayopasampat / 5 / bhASyakRtA'pyuktam - 'uvasaMpaya paMcavihA sua suhadukkhe a khittamagge a / viNaovasaMpayAvi a paMcavihA hoi nAyavvA' / / etAsAmanyatarAmupasampadaM prathamamAdadAnasya vibhAgAlocanA bhavati / 'vihAra 'tti / vihAre kRte niraticArasyA'pyAlocanA bhavati / ayaM bhAvaH-ekAhAt pakSAd varSAd vo yadA sAmbhogikAH spaddhaMkapatayo gItArthA''cAryA milanti, tadA niraticArA apyanyo'nyasya vihArAlocanAM svasvavihArakramAnuSThitaprakAzarUpAM dadatIti / vyAkhyAtaM prathamamAlocanAeM prAyazcittaM / samprati pratikramaNAImucyate-yeSu sthAneSu skhalitasya mithyAduSkRtayogyatA bhavati tAnyAha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe guttIsamiipamAe gurugo AsAyaNA viNayabhaMge / icchAINamakaraNe lahusamusAdinnamucchAsu // 9 // . vyAkhyA-guptisamitipramAdAdisthAneSu mithyAkAraH pratikramaNamiti tRtIyagAthAnte. sambandhaH / guptisamitInAM pramAdo-manasA duzcintitAdiH, vacaso durbhASitAdiH, kAyena duzcaSTitAdiH / IryAyAM kAM kathayan gacchet , bhASAyAM DhaDDharagirA gRhasthabhASayA bhASeta , eSaNAyAmanupayukto 'bhibhAmAdadIta, AdAnanikSepe pramArjitAdi vismArya AdAnaM nikSepaM vA kuryAta, utsargasamitI sthaNDilamapramRjya prazravaNAdi tyajet / evaMvidhaguptisamitipramAde / tathA gurorAzAtanA-Ayo-jJAnAdilAbhastasya zAtanAkhaNDanA AzAtanA / yathA 'Daharo akulINutti a dummeho damagamaMdabuddhitti / avi appalAbhaladdho sIso paribhavai aayriaN'| yadvA-tridhA''zAtanA-manasA pradveSAdi, vAcA antarabhASAdi, kAyena guroH samazreNyA gacchati puraHsthito vA gacchatItyAdikA, tasyAM gurvaashaatnaayaaN| vinayo-gurorabhyutthAnAsanadAnAJjalipragrahavandanAdistasya bhaGge / icchaadiinaamkrnne| icchAdyAzcAmI 'icchA micchA tahakkAro AvassiA ya nisiihio| ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimNtnnaa|| uvasaMpayA ya kAle sAmAyArI bhave dasahA' // icchayA-balAbhiyogamantareNa karaNaM icchAkAraH / yathA-icchAkAreNa svecchayA dharmArthitayA mune ! mamedaM pAtralepAdi kuru na balAditi / 1 / mithyAkaraNaM mithyAkAraH / saMyamayogavitathAcaraNe vadanti jinavacanatattvavedino munayo yathA-mithyAduSkRtamiti / idaM duSkRtaM mithyA-vitathamanRtamityarthaH / 2 / tathAkaraNaM tathAkAra:-guroH kimapi kathayato yathApajyaruktaM tathaivedamityevaMrUpaH / 3 / avazyakAryaiH yogairniSpannA AvazyakI vasaternirgacchadbhiryA vidhIyate / 4 / niSedhena nivRttA neSedhikI vasatau pravizadbhiryA kriyate / 5 / ApRcchanamApRcchA sA vihArAdikAryeSu gurovidheyA / 6 / pratipRcchA prAga niyuktenApi kAryakaraNakAle kAryA niSiddhena vA punaH kArya kartukAmena / 7 / chandanA prAg gRhItenA'zanAdinA kAryA, yathA-idaM pUjyA gRhNantu / 8 / nimantraNA agRhItenA'zanAdinA, yathA-idamadya pUjyAnAM yogyamazanAdyAnayAmItyevaMrUpA / 9 / tathA coktam 'ApucchaNA u kajje puvvanisiddhaNa hoi paDipucchA / puvvagahieNa chaMdaNaM nimaMtaNA agahieNaM' / uvasaMpacca jJAnadarzanacAritrArthaM vidheyA / 10 / etAsAmakaraNe / tathA lahusatti / sakAra ArSatvAdalpavAcakakapratyayArthaH / tato laghukamRSA'dattamUrchAsu / tatra laghukamRSAsvarUpasUcakadRSTAntagAthe ime 'payalA 1 ulle 2 marue 3 paccakkhANe a 4 gamaNa 5 pariAe 6 / samuddesa 7 saMkhaDIo 8 khuDga 9 parihAria 10 muhIo 11 // 'avasagamaNe 12 disAsu 13 egakule ceva 14 egadavve a 15 / ee savvevi payA lahusamusAbhAsaNe huMti ' / payalA-nidrAvizeSaH , ullaM-varSaNaM, maruyA-viprAH, zeSaM spaSTam / etadgAthAdvayoktadRSTAntAzca zlokairucyante / tathAhi Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghumRSAsUcakadRSTAntAH ko'pi sAdhurdivA ghUrNannidrayA'nyena sAdhunA / ukto nidrAsi kiM bhadra ! na nidrAmIti so'vadat / / 1 / / prApaivaM nihnavAt zuklamAsArha sa laghu mRSAm / yatra yatrehagApattistatra tatra laghurmaSA / / 2 // 1, sAdhuH kAryeNa kenApi prasthitaH ko'pi varSati / bhaNitaH sAdhunAnyena kiM vrajasyArya ! varSati / / 3 / / babhASe prasthitaH sAdhurnA'haM gacchAmi varSati / ityuktvA'pi paraM varSatyeva prasthitavA~stataH // 4 // sAdhunoce mRSA vakSi so'vocad vacmi nA'nRtam / vRSTirAAya sA neyaM nanvete varSavigruSaH / / 2 / / 2, sAdhuH kAryAdgataH ko'pyA''zrayamAgatya jalpati / niryAta bhuJjate viprAstatrA'smAbhirapIyate / / 6 / / prasthitAH sAdhavo'ditvA''yAtAH pracchanti taM ka te ? / bhikSATane'pi no dRSTAH sa Uce svasvavezmasu // 7 // 3, ko'pyUce maNDalIkAle ehi bhuGkveti kenacit / so'bravId yUyamanIta pratyAkhyAtamaho ! mayA // 8 // ityudIryA'pi maNDalyAmaznAti sma tadaiva saH / kimetaditi pRSTho'tha vyAcakre vakragIridam // 9 // nanu prANAtipAtAdyA sarvApyaviratirmayA / pratyAkhyAtaiva sAvadyA vitathaM kimihAsti tat ? // 10 // 4, yAtA caityAdikAryeNa tvaM na yAsIti kenacit / ko'pyukto munirUce taM vraja tvaM na bajAmyaham / / 11 / / tatastasmin gate so'pi sadya eva tamanvagAt / pRSTastenAtha netyuktvA kiM gacchasyatha so'bhaNat / / 12 / / na tvaM jAnAsi siddhAntaM gamyamAnaM gataM khalu / praznakAle sthito'bhUvamadhunA'haM gatikriyaH / / 13 / / 5, pRSTo ninasunA ko'pi paryAyaM yatirUcivAn / mamA'sya ca dazAbdAni ninaMsustaM tato'gadat / / 14 / / ahaM navA'bdaparyAyastat tvAM vande niSIda bhoH!| athA''cakhyau sa vanyastvaM nAhaM vandyo'smi te mune! // 15 // tenoktaM hetunA kena so'bhANId bhadra ! zAThyataH / paJcA'sya paJca me'bdAni melayitvA dazA'vadam // 16 // 6, kAryAd bahirgataH ko'pi vilokya grahaNaM rveH| adhIyato yatInUce'dbhutaM bho ! bhojanakSaNaH / / 17 / / utthitAH sAdhavaH prAtta-pAtrAH pRcchanti kutra saH / gagane'darzayatteSAM rAhuNA prasanaM raveH // 18 // 7, bhaNati smA''gataH ko'pi vidhAya prathamAlikAm / adya saGghaDikA bahavyo mikSAkAle'tha sAdhavaH / / 19 / / papracchuH ka ka gehe tA? babhASe ca cchalena saH / ekendriyAdayo jIvAH saGkhaNDyante gRhe gRhe / / 20 / / 8, ko'pyUce kSuLakaM dRSTvA''zrayAsannA mRtAM zunIm / yathA kSullaka ! mAtA te mRtA'to roditi mma saH / / mA rodIrasti jIvantI rudantaM ca tamAha sH| atha taM kSullako'nye ca smAhubaeNSe kathaM dvidhA ? // 22 / / sa uvAcA'sya zunyeSA kadA'pyambA'bhavad ytH| jIvAH sarve bhave'nAdau babhUvuH sarvanAtrakaiH / / 23 / / 9, udyAne ko'pi pArzvasthAn dRSTvA''gatyA'vadan mayA / bhoH ! pArihArikA dRSTA-stacchratvA'modi sAdhubhiH kIdRzAste mahAtmAnaH parihAratapasvinaH / gatAstatrAtha tAn draSTuM tovat pazyanti laiGgikAn / / 25 / / pRcchanti sma tatastaM te sa dadAtyuttaraM zaThaH / abhakSyAdiparIhArAH kiM naite pArihArikAH? // 26 // 10, ko'pyAkhyaccitramatra strI turaGgamamukhokSyate / sAdhubhirdarzayetyuktaH zaTho darzayate'rvatIm // 27 // pRSTaH kenApi ko'pyA''ya! mikSAcaryAM gamiSyasi ? / yAsyAmyavazyaM tenokte sa taM yAnAdehi bhoH ! / / sa pratyUce na gacchAmi yAvadvelA na jAyate / velAyAM tu gamiSyAmyavazyaM divi zive'thavA / / 29 / / 12, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe sAdhurekaH pareNoktaH ka ? tvaM mikSAmaTiSyasi / pUrvasyAmiti tenoktaH pRcchakaH pazcimAM gataH // 30 // so'pi tatrA''gataH pRSTaH kiM na vAga'nugA kriyA ? / so'vAdIt kiM na pUrvaiSA'paragrAmavyapekSayA ? | bhikSAcaryApravRttenA''hUtaH kenA'pi ko'pyaSiH / jagAda tvaM vrajaikasminneva gacchAmyahaM kule // 32 // so'pyathA'nekageheSu pRSTo'hastena gItavAn / samakAlamanekeSu kiM gacchannasmi vezmasu ? // 33 / / 14, yAmo bhikSArthamAgacche-tyukto'nyo'nyena sAdhunA / vakti sma tvaM vraja dravya-mekamevAhamAdade // 34 // tato bahUni dravyANi gRhNan pRSTho'vadat sa tAn / tat pudgalA'stikAyAkhya-mekamevAkhilaH praiH||35||15, ete paJcadaza laghukamRSAdRSTAntAH / laghukA'dattaM punarananujJApitatRNaleSTukSAramallakalepA'lpakAlikavRkSAdichAyAvizrAmaNAdiviSayam / laghukamUrchA sUkSmamamatvarUpA / sA ca dravya-kSetra-kAla-bhAvabhedAcaturdA / tatra dravyataH zayyAtaragRhAdau kAkazvAnagavAdyupadravaM laghukalpasthakAdikaM ca rakSati / kSetrataH pratikramaNasaMstArakAdisthAnakulavasatigrAmanagararAjyAdiSu / kAlato mAsakalpopari nivAsAdau / bhAvato'lparAgAdyadhyavasAyAtmikA / iha ca yatra yatra paJcakAdilaghumAsAntA''pattistat sarva laghumRSAdattamUrchArUpaM pratikramaNAIsthAnamadhye gRhyate / tathAavihIi kAsarjimia-khuavAyAsaMkilikammesu / kaMdappahAsavigahAkasAyaviSayANusaMgesu // vyAkhyA- kAsajRmbhitakSutavAtA'sakliSTakarmasu / itaretaradvandvaH / kAsajRmbhitakSutAni pratItAni / vAto dvidhA-UrdhvavAta udgArarUpaH, adhovAtastu apAnajaH / tatra kAsajRmbhitakSutodgArA mukhe mukhavastrikA hastaM vA dattvA vidheyAH / adhovAtanirgame ca kareNaikaputAvakarSaNaM kArya yena mahAn kutsitazabdo na bhavati / anyathA tvavidhiH / asakliSTakarma punaH-saGklezaH karmabandhastasya yanna kAraNaM tadasaGakliSTakarma chedanabhedanagharSaNapIDanAbhighAtasiJcanakAyakSArAdyanekavidham / chedanaM kuSThAdizarIravikriyAyAM duSTAGgasya / bhedanaM duSTavaNasya, gharSaNaM dantAdeH, pIDanaM-pIDayitvA zirAmokSaNA dinA rudhirasya niSkAsanam , abhighAtasecanaM abhighAto-laguDAdiprahArastasyoSNajalAdinA secanam , kAyakSAraH prasUtyAdau kAye kSArAbhiyojanam / eSvavidhinA kRteSu / kandarpo vAciko narmA''lApAdirUpaH, kAyiko dhAvanAdi, hAsavikathAkapAyaviSayAH pratItAH / teSAmanuSaGga-AsevanaM teSu / tathAkhaliassa ya savvattha vi hiMsamaNAvajjao jayaMtassa / sahasANAbhogeNa va micchAkAro paDikkamaNaM / / vyAkhyA-ekaM pUrvagAthAdvayoktAticArasthAneSu, anyat sahasatti / sahasAkAro-'vimRzyakaraNaM, tathA 'puvvaM apAsiUNaM chuDhe pAe kuliMgi jaM pAse / na ya tarai niatteuM jogaM shsaakrnnmeaN'| anAMbhogo-atyantaM vismRtiH| tAbhyAM-sahasAkArAnAbhogAbhyAM skhalitasya ca-aticArayogyatAM prAptasya ca sarvatrApi-darzanajJAnacAritratapaHprabhRticaturvizatipadeSvapi yatamAnamya hiMsAmanApadyamAnasya-avirAdhitajIvasya mithyAkAro-mithyAduSkRtadAnaM pratikramaNaM-pratikramaNAIprAyazcittaM zuddhikRd bhavati / tathAAbhogeNa vi taNuesu nehamayasogabAusAIsu / kaMdappahAsavigahAiesu neaM paDikkamaNaM // 12 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadubhayaM prAyazcittam vyAkhyA-AbhogenApi-parisphuTabuddhathApi avismRtyApItyarthaH / tanukeSu-stokeSu snehabhayazokabAkuzyAdiSu / tatra sneho mAtApitRsvajaneSu bhAktikazrAvakajaneSu vA, bhayaM saptavidham-ihaparalokA''dAnA'kammAdA''jIvamaraNA'zlokarUpam , zokaH-sacittAcittamizradravyANAmiSTAnAM viyogenA'niSTAnAM saMyogena, bAkuzyaM-bakuzatvaM kazmalacAritratvaM, glAnatvAdikAraNaM vinA'pi hastapAdAdikSAlanazIlatvena, AdizabdAt pArzvasthA'vasannasaMsaktakuzIlatvAni gRhyante / kandarpahAsavikathAdikeSu / kandarpaH prAga vyAkhyAtaH hAsAdayaH pratItAH, Adizabdena kaSAyaviSayAnuSaGgA gRhiitaaH| tataH sarveSvapyeteSu tanukeSu kRteSu jJeyaM-jJAtavyaM pratikramaNa-pratikramaNAr2yA''khyaM prAyazcittam / atrAha ziSyaH-nanu kandarpahAsavikathA. kaSAyaviSayAnuSaGgAH prAggAthAyomapi pratikramaNAhaprAyazcittayogyatvenoktAH kiM punarihocyante ? / gururAha-sahasAkArA'nAbhogAbhyAM pUrvagAthAtrayAtIcArasthAnAni jJeyAni ekavAkyatvAt / iha tvA''bhogeno'pi kandarpAdyAstanukAH kRtAH pratikramaNArhaprAyazcittazodhyA bhavantIti na paunaruktyamiti / uktaM pratikramaNArham / idAnImubhayAhamucyatesaMbhamabhayAurAvai sahasANAbhoga-Nappavasao vA / savvavayAIAre tadubhayamAsaMkie ceva // 13 // vyAkhyA-sambhramaH-saMkSobhaH karisaritpUrazArdUladavAnalAdeH / bhayaM caurabandikamlecchAdeH / Auratti / bhAvapradhAnatvAnnirdezasya AturatvaM-pIDitatvaM kSutpipAsAdyaiH / ApaJcaturdhA-dravyakSetrakAlabhAvaH / tatra dravyApat kalpanIyA'zanAdidravyadurlabhatA 1 / kSetrApat pratyAsannagrAmanagarAdirahitamalpaM ca kSetraM 2 / kAlopad duSkAlAdi 3 / bhAvApat glAnatvAdi 4 / tataH sambhramabhayAturApadbhiH kAraNaiH , sahasAkArAnAbhogau prAga vyAkhyAto, tAbhyAM ca / anAtmavazakaH-paravazaH , vAzabdAd bhUdAdyAviSTazca tasya sarvavratAticAre sati, te caivamatIcArAH-hastisambhramAdyaiH palAyamAnaH pRthivIjalAnalAnilaharitadvitricatuSpaJcendriyA~zcaraNaghAtAdinA tADayan pAdapAdyArohaNena prANAtipAtaviratiM virAdhayet, mRSAviratiM kUTasAkSyA'dinA, adattavirati aprabhoH stainyenA'zanAdi dadato grahaNena, maithunaviratimatikramAdinA, parigrahaviratiM mUrchAdino, rAtribhojanaviratiM divAgRhItAdibhaGgakaiH / adhvakalpo dUratamamArge vrajatAM ghRtamizrakaNikkodyA''dAnarUpaH taM vidadhyAt , lepakRtaM kSIrAnnAdi tadutsargato na grAhyam kacittad bhuJjItetyAdyA mUlaguNaviSayAH / evamuttaraguNeSvapi jnyeyaaH| itthamaticArajAte sAte sati, tathA AzaGkite caiva-yadatIcArasthAnaM kRtamakRtaM veti nizcetuM na zaknoti tasmi~zca darzanajJAnacAritratapaHprabhRtisarvapadaviSaye tadubhayaMtadubhayAI prAyazcittam / ekaM gurorAlocanA, dvitIyaM gurusandiSTena mithyAduSkRtadAna pratikramaNAkhyimityetadubhayaM zuddhikaraM / kiJcaduciMtia dubbhAsia duciTThia evamAiaM bhuso| uvautto vi na yANai jaM devasiAi aiAraM // vyAkhyA-duzcintitaM ca koGkaNAryakavad davadAnacintanA, durbhASitaM vA asadbhUtodbhAvanaM, duzceSTitaM ca dhAvanAdi, duzcintita-durbhASita-duzceSTitam / evamAdikam anyadapyevaMprakAraM duSpratilekhitaduSpramArjitAdi, bahuzo-'nekazaH upayukto'pi-upayogavAnapi yad devasikAtiMcArAdi, AdizabdAd Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe rAtrikapAkSikacAturmAsikasAMvatsarikAdi ca pUrvakAlakRtamAlocanAkAle na smarati, tasyApyaticArajAtasya zodhakam asyAM gAthAyAmanuktamapi prastAvAttadubhayArhameva jJeyam / kiM bahunAsavvesu vi bIapae daMsaNanANacaraNAvarAhesu / Auttassa tadubhayaM sahasAkArAiNA ceva / / 15 // vyAkhyA-prathamaM padamutsargastadapekSayA dvitIyaM padamapavAdastasminnupasthite sati AyuktasyakAraNena yatanayA gItArthasyAparAdhapadAnyAsevamAnasya, sahasAkArAdinA caiva / AdizabdAdanAbhogagrahaNe sahasAkArA'nAbhogAbhyAM ca, sarveSvapi darzanajJAnacaraNAparAdheSu tadubhayaM prAyazcittam / atrAha ziSyaH'khaliassa ya savvattha vI 'tyatra darzanajJAnacaraNAdipadeSu sarveSu skhalitasya pratikramaNAhamabhidhAya teSveveha kathaM tadubhayArImabhidhIyate ? / gururAha-tatra hiMsAmanApadyamAnasyetyuktam / iha tu hiMsAdyApannasyA'pyA''yuktasya tadubhayArheNa zuddhiriti na virodhH| adhunA vivekAha bhaNyatepiMDovahisijjAI gahiraM kaDajogiNovautteNa / pacchA nAyamasuddhaM suddho vihiNA vigiMcito // 16 // vyaakhyaa-pinnddH-sngghaato'shnponkhodysvaadybhedbhinnH| upadhiraudhika aupagrahikazca praaguktruupH| zayyA-upAzraya, AdizabdAdauSadhatRNaleSTubhAramallakAdigrahaH / tataH piNDopadhizayyAdikaM kRtayoginA-gItArthena sUtrato'rthato'pi cA'dhigatAzeSatatsamayavartamAnazrutena / upayuktena-dattopayogena gRhItaM pazcAd-grahaNAnantaram udgamotpAdanaiSaNAdyanyataradoSaduSTatvenA'zuddhamiti jJAtaM-nirNItaM / vidhinA-anApAtA'saMlokAdau sthaNDile vigizcan-parityajan zuddho-nirdoSo bhavati / tathA-: kAlAddhANAicchiA-maNuggayatthamiagahiamasaTheNa / kAraNagahi uvdhariaM bhattAi vigiMcayaM suddho|| vyAkhyA-kAlAdhvA'tikrAnta-praharadvayAdUrdhva dhriyamANaM kAlAtikrAntam , arddhayojanAtirekAdAnItaM cAdhvAtikrAntaM / tacca sAdhUnAmaparibhogyaM / Aha-sAdhUnAmupayuktatvAt kathaM kAlAdhvAtikrAnta sambhavaH ? satyaM, sambhavatyeva glAnAdihetoH tyaktuM vA sthaNDilaM na syAt , sAgArikA vA tatra syuH , caurAdibhayaM vA tatra syAditi / atha anudgatA'stamitagRhItamazaThatvena meghamahikArajorAhubhirAvRte bhAsvati prAtarudgatabuddhathA sandhyAyAM cAnastamitabuddhathA gRhItaM, pazcAccA'kAle gRhItamiti jJAtaM / tathA kAraNagRhItovRtaM-bAlaglonA''cAryaprAghurNakadurlabhadravyasahasAlAbhAdinA . kAraNena gRhItasya vidhinA ca bhuktasyovRtaM bhaktAdi-azanapAnakhAdyasvAdarUpam , azaThaH-zrutoktaH sthaNDile vigizcan- tyajan zuddhaH / ko'rthaH 1 kAlAtikrAntAdInAM sarveSAM vivekAIprAyazcitteneva zuddhirbhavati / uktaM vivekAha / vyutsargArhamucyategamaNAgamaNavihAre suaMmi sAvajjasumiNayAIsu / nAvAnaisaMtAre pAyacchittaM viussaggo // 18 // vyAkhyA-gamanAgamanavihAre-hastazatod bahirgamanAgamanAdau, vihAre svAdhyAyA) kandarodyAnAdau gamane, zrute zrutaviSaye uddezAnujJAprasthApanapratikramaNazrutaskandhAGgapariguNanAdiSvavidhinA vidhAne, sAvadyasvapnAdiSu prANAtipAtAcaM yeSu svapneSu kRtaM syAttaSu, AdizabdAddarnimittasUcakeSu svapneSu, naunadIsantAre / tatra nauzcaturdhA-AdyA samudragAminI samudre 1, anyAstisro nadyAM pratizrotogAminI, anuzroto Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 kAyotsargaH prAyazcittam gAminI, tiryaggAminI ca, antyA vA nadIM chindatI yAti / nadIsantAro-nadyuttAraNaM, sa caturdhA-tatra jaGghArddhadadhnodakaH saGghaTTaH 1, nAbhidvayasodako lepaH 2, tadUrdhva jalo lepopariH 3, bohubhyAmuDupAdyairvA caturthaH / sarveSveteSu prAyazcittaM kAyotsargaH / tathAbhatte pANe sayaNAsaNe ya arahaMtasamaNasijjAsu / uccAre pAsavaNe paNavIsaM huMti UsAsA // 19 // - vyAkhyA-bhakte-bhaktaviSaye, pAne-pAnaviSaye, zayanAsanayoH-zayanIyaviSTarayorvA prArthanAya / arhatAM zramaNAnAM ca zayyA arhacchramaNazayyAstAsu caityolayopAzrayarUpAsu eteSu hastazatAtparato gamanAgamanayoH , uccAre prazravaNe hastazatamadhye'pi tyakte sati hastamAtre'pi rellake jAte kAyotsarge kriyamANe paJcaviMzatirucchavAsA bhavanti / itaH pAzcAtyAyAM 'gamaNAgamaNe 'tyAdigAthAyAM sAmAnyena kAyotsargaH prAyazcittamuktam / tatazca kiMviSayaH kAyotsargaH kiyaducchvAsaparimANaH kArya iti prarUpaNArtha gAthAtrayamAhahatyasayabAhirAo gamaNAgamaNAiesu paNavIsa / pANivahAI sumiNe sayamaThThasayaM cautthammi // 20 // desiarAiapakkhia-cAummAsavarisesu parimANaM / sayamaddhaM tini sayA paMcasayaThuttarasahassaM // 21 // uddesasamuddese sattAvIsaM tahA aNunnAe / aTheva ya UsAsA paThavaNapaDikkamaNamAI // 22 // ____ vyAkhyA-pUrvArddha kaNThyam / navaramAdizabdoccaturvidhanau-nadIsantAre ca paJcaviMzatyucchavAsamAnaH kAryaH / prANivadhAdi svapne-karaNakAraNAnumatimiH svapnamadhye prANivadhAdau kRte sati 'zata 'miti zatocchvAsamAnam , 'aSTazataM caturtha' iti caturthe maithunasvapne'STazatam-aSTottarazatocchvAsamAnaM kAyotsarga kuryAdityarthaH / tathA-iha yathAsaGkhyamucchavAsaparimANaM jJeyam / devasikapratikramaNe pazcimakAyotsargatrikasyA''dya dvau caturvizatistavau cintyete / zeSadvayostvekaikaH / sa ca pazcaviMzatipadAtmakaH paJcavizatyocchavAsaH samApyate / tatazcaturvizatistavacatuSTayenocchvAsazateM bhavati / rAtrikapratikramaNe tvAdyakAyotsagadvaye'pyekaika-caturvizatistavacintanAt 'addhaM 'ti zatArddha-pazcAzadUcchvAsA bhavantItyarthaH / pAkSikakAyotsarga te dvAdaza cintyante, tato dvAdazaguNitAH paJcaviMzatistrINi zatAni bhavanti / cAturmAsakakAyotsarge te viMzatizcintyante, tato viMzatiguNAH paJcaviMzatiH paJcazatAni jAyante / vArSikapratikramaNakAyotsarge ca catvAriMzacaturvizatistavAzcintyante, tatazcatvAriMzadgaNAH paJcaviMzatiH sahasramucchvAsAnAM bhavati / tasyopari ca bahuH kAlo nirvighno gata iti maGgalArthamaSTocchvAsamAnaH paJcaparameSThinamaskArazcintyate, tato'STottarasahasraM bhavati / uddezaH-sUtravAcanAdAnam / samuddezo'rthadAnam / anujJo paraM prati suutraarthdaanaanumtiH| tathetyanuktasamuccaye / tena zrutaskandhAGgaparAvartanottarakAlaM ca saptaviMzatyucchvAsaH kAyotsargaH / tatra saptaviMzatipadAtmakasya caturvizatistavasya cintanIyatvAt / tathA prasthApanapratikramaNAdiSu / prasthApanaM svAdhyAyasya, pratikramaNaM kAlasya, tayoH karaNe, AdizabdAnuyogaprArambhavisarjanayoH dunimittasvapnazakunAdipratighAtArthaM ca kaayotsrge'vocchvaasaaH| namaskAracintanenA'STocchvAsaH kAyotsargaH kArya ityarthaH / gataM vyutsargArham / tapo'hamabhidhIyateuddesajjhayaNasuakhaMdhaMgesu. kamaso pamAissa / kAlAikkamaNAisu nANAyArAiAresu // 23 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe mina-lahu-guru-lahugA NagADhi payavuDhigADhi atthe a| apattApattAvatta-vAyaNuddesaNAisu a||24|| vyAkhyA-iha tapo'haprAyazcitte jJAnadarzanacAritratapovIryAcArapaJcakasatkamatIcAracakramAlocyam / tatrA''dyo jJAnAcArasyAticAro jJAnAcArAticAraH so'STavidhaH , tadyathA-akAle asvAdhyAyike vA svAdhyAyakaraNaM kAlAticAraH / 1 / zrutamadhijigAMsorjAtimadAvalepena guruSu vinayo-vandanAdirupacArasta syA'prayojanaM hIlanaM vA vinayAticAraH / 2 / zrute gurau vA bahumAno-hArdaH pratibandhavizeSastasyAkaraNaM bahumAnAticAraH / 3 / upadhAnaM AcAmAmlAditapasA yogavidhAnaM tasyAkaraNamupadhAnAticAraH / 4 / yatpArzva zrutamadhotaM taM nihanute -apalapati, anyaM vA yugapradhAnamAtmano'dhyApakaM nirdizati, svayaM vA'dhItamityAcaSTe, eSa nivAbhidhAno'ticAraH / 5 / vyajyate'rtho'neneti vyaJjanamAgamaH-sUtraM tanmAtrAkSara bindubhirUnamatiriktaM vA karoti, saMskRtaM vA vidhatte, paryAyairvA'bhidadhAti, yathA-dhammo maMgalamukkimityAdisthAne puNNaM kallANamukkasaM dayA saMvaranijareti vyaJjanAticAraH / 6 / AgamapadArthasyA'nyathA parikalpanamAticAraH, yathA-AcArasUtre avantyadhyayanamadhye 'AvaMtI keyAvaMtI logaMsi vippraamusNtiiti| yAvantaH kecana loke'smin pAkhaNDiloke viparAmRzantIti prastute'rthe'nyo'rthaH parikalpyate-AvaMti-janapade keyAghaTImAlA vAMtA-patitA tAM lokaH parAmRzati kUpe' 17 / yatra ca sUtrArthoM dvAvapi vinAzyete sa tadubhayAticAro, yathA-dhamma maMgalamukkaTThA ahiMsA girimatthae / devAvi tassa nassaMti jassa dhamme sayA masI / 8 / ayaM ca mahIyAn aticAro, yataH sUtrArthobhayanAze cAritranAzaH, tannAze mokSAbhAvaH, tadabhAve dIkSAvaiyarthyamiti / eSa cASTavidho'pi jJAnAcArAticAro dvidhA-oghato vibhAgatazca / taMtra vibhAgata uddezakA'dhyayanazrutaskandhAGgeSu viSaye pramAdinaH-pramAdaparasya kAlAtikramaNodiSvaSTasujJAnAcArAticAreSu kramazaHkrameNa tapo-bhinnaM laghugurulaghukA anAgADhe dazavakAlikAdizrute udezakAticAre'kAlapAThAdike bhinnamAsaH. adhyayanAticAre mAsalaghu, zrutaskandhAticAre mAsaguru, aGgAticAre catvAro laghava ityarthaH / AgADhe tUttarAdhyayana-bhagavatyAdike eteSvevAticArasthAneSu padavRddhiH kAryA, laghumAsAdi caturgurukAntamityarthaH / arthe ca-arthazravaNe'pyuddezakAlAtikramaNAdiSvatIcAreSu laghumAsAdi caturgurukAntameva tapo bhavati, aprAptA'pAtrA'vyaktavAcanoddezanAdiSu ca / yatra vrataparyAye yat zrutamadhIyate tadAzritya taM vrataparyAyamanAsAdayannaprAptaH / zrutAdhyayanaparyAyazcAyam'tivarisapariAyassa u oyArapakappanAma ajjhayaNaM / cauvarisassa u sammaM sUagaDaM nAma aMgati / / dasakappavavahAro saMvaccharapaNagadikkhiasseva / ThANaM samavAo vi a aMgee aTThavAsassa // dasavAsassa ya vivAho ikkorasavAsayassa ime u / khuDiavimANamAI ajjhayaNA paMca nAyavvA / / bArasavAsassa tahA aruNavavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA uTThANasuAiA cauro / egUNavIsagassa u diTThIvAo duvAlasamamaMgaM / saMpunnavIsavariso aNuvAI savvasuttassa // jaM kevaliNA bhaNizaM kevalanANeNa tattao nAuM / tassannahA vihANe ANAbhaMgo mahApAvo' / apAtramayogyaH titiNikacalacittagANaMgaNikAdiH / avyakto-vayasA laghuH zrute cA'tyalpazrutaH / cshbdo'tuktsmuccye| eteSAmaprAptA'pAtrA'vyaktAnAM vAcanAM-zrutapAThanarUpAM yo dadAti uddezasamuddezAnujJA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tintiNikAdi: apAtram vA karoti tasya caturguravaH / tathA prAptapAtravyaktAnAM ca yo vAcanAM na dadAti uddezAdIMzca na karoti tasyApi caturguravaH / athAprAptAvyaktayoH svarUpaM sukhAvaseyamiti tadanabhidhAyA'pAtrasvarUpaM sUtrakRdevAhatitiNie calacitte gANaMgaNie a dubbalacarite / AyariapAribhAsI vAmAvaTTe apisuNe ya // 25 / / ___vyAkhyA-tintiNikaH calacittaH gANaGgaNikazca durbalacaritraH AcAryaparibhASI AcAyaparibhAvI vA, vAmAvarttazca pizunazca / tatra tintiNiko dvidhA-dravyato bhAvatazca / tatra yadagnau prakSiptaM timbu rukadAruvad dahyamAnaM sat traTat traTaditi karoti tat dravyatintiNikaM bhAvatintiNikaH punaryo gurvAdibhiH kRtAkRteSu kiMbhaNito nodito vA sampUrNadivasamapi traTat-traTAyate / mama saMmukhamidamidaM ca jalpitamebhiriti jhapannAste itibhAvaH / AhAropadhizayyAviSayo'pi bhAvatintiNikaH syAt / sa ca rasatintiNiko'pi bhnnyte| tatrAhAratintiNiko dvividho-bahiHsaMyojanayA antaHsaMyojanayA ca / tatra kSIradadhyAdi labdhvA kalamazAlyodanAdinA rasagRdhnutayA yadupAzrayAd bahiH saMyojayati sA bahiHsaMyojanA / antaHsaMyojanA punarupAzrayamadhye syAt , sA trividhA-bhAjane haste mukhe ca / tatra bhAjane yatra kalamazAlyodanastatra dugdhadhyAdi prakSipati, haste maNDakAdinA guDazarkarAdi hastasthitaM veSTayitvA mukhe prakSipati / mukhaviSayA tu pUrva mukhe maNDakAdi prakSipya zarkarAkhaNDAdi prakSipati / evaMvidhAM dvividhAmapyAhArasaMyojanA lobhAbhibhUtatayA kurvan yadA yadA saMyojanIyavastuyogaM na labhate tadA tadA tintiNikatvaM karotI. tyAhAratintiNika ucyate / evamupadhizayyAtintiNikAvapi jJeyo, yataH-upadherapi saMyojanA dvividhAbahirantazca / tatraM bahiHsaMyojanA-utkRSTaM kalpaM labdhvA colapaTTakamapyutkRSTamutpAdayati, aurNikaM vA kalpaM sundaraM labdhvA tadanurUpameva sautrikamutpodayati, utpAdya ca tadubhayaparibhogena saMyojayati / antaHsaMyojanA punaH vibhUSArthaM zvetakambalyAM kRSNadavarakasIvanikAM dadAtItyAdi / zayyA -pratizrayastasyA api saMyojanA dvidhA-bahirantazca / tatra bahiHsaMyojanA-akapATamupAzrayaM labdhvA kapATAbhyAM saMyojayati / antaHsaMyojanA-zobhArthaM pratizrayaM gomayamRdAdinA limpati seTikayA vA dhavalayati / athavA zayyAzabdena saMstAraka ucyate / tatazca sundarataraM saMstArakaM prApya yaduttarapaTTamapi tadanurUpamutpAdya paribhuGkte, sA bahiHsaMyojanA / yat punaH sukumArasparthiM vibhUSArthaM vA sundarayA bhaGgyA saMstArakaM prastRNAti sA antaH saMyojanA / tadevamupadhyodiviSayAM saMyojanAM kurvANo vivakSitavastuyogAbhAve tintiNiko bhavati / 'hA! nAstyamukaM vastu atra sthaNDilaprAye saMniveze' ityAdi jalpatItyarthaH / uktaM ca'tiMburuadAruaMpi va aggAhiaMtiDitiDeti divasaMpi / aha davvatintiNo bhAvao a AhAruvahisijjA / / aMtobahisaMjoaNa AhAre bAhi khIradahimAI / aMto u hoi tivihA bhAyaNa hatthe muhe ceva / / emeva uvahisijjA guNovagorI u jassa jaM hoi / so teNa joayaMto tadabhAve tiMtiNo hoi' / evaM tintiNiko vyAkhyAtaH / atha calacittaH, sa ca cazcala ucyate / sa ca caturdhA-gaticaJcalaH sthAnacaJcalo bhASAcaJcalo bhAvacaJcalazca / tatra drutadrutagAmI gaticaJcalaH / sthAnacaJcalatrividhaH-yo niSannaH san pRSThavAhukaracaraNAdibhiH kuDyastambhAdi asakRt spRzati 1, yo vA niSanna evetastato bhrAmyati 2, pAdau vo punaHpunaH saGkocayati prasArayati vA 3, sa sthaancnyclH| bhASAcaJcalazcaturdhA-asatpralApI 1, asabhyapralApI 2, asamIkSitapralApI 3, adezakAlapalApI 4 / tatrA'sat-alIkamazobhanaM vA pralapituM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jotakalpe zIlamasyetyasatpralApI 1, asabhyaM-sabhAyAH 'dhammatthasatthakusalA sabhAsayA jattha so sabhA nAma / jA puNa avihipaluTTA buhehiM sA bhaNNae melI // ' ityuktalakSaNAyA yogyaM yadvacanaM tat sabhyaM, tadviparItamasabhya dAsa-caNDAla ityAdikaM grAmyavacanaM, karkazaM kaTukaM niSThuraM jakAramakArAdi vA tat pralapituM zIlamasyetyasabhyapralApI 2, kimidaM pUrvAparaviruddhaM kiM vA ihaparalokabAdhakamityAdyavimRzya yad vadati tadvacanamasamIkSitaM tatpralapanazIlo'samIkSitapralApI 3, kAryasya vinAzaM dRSTvA kazcid bhaNati-yathAmayA pUrvameva vijJAtamidaM kAryamevaM bhaviSyati / yathA kenacit sAdhunA pAtraM lepitaM, tato rUDhaM sat kuto'pi pramAdato bhagnaM, tataH kazcidAtmano dakSatvaM khyApayan bravIti-yadevedaM parikarmayitumArabdhaM tadeva mayA jJAtaM, yathedaM niSpannamapi bhakSyate / eSa evaMvidho'dezakAle'navasare pralapanazIlo'dezakAlapralApI 4 / bhAvacaJcalaH punaryat zrutamArabdhaM tasya pAramaprAptaH sannaparAparazrutadrumANAM sUtrArthalavapallavAn svarucyA grahItuM zIlamasyeti pallavagrAhI / eSAM gaticaJcalAdInAmAjJAdayo doSAH saMyamAtmavirAdhanA ca / tatra saMyamavirAdhanA gaticaJcalasya tvaritaM gacchataH pRthivyAdInAM kAyAnAmupamardanam , AtmavirAdhanA prapatanapraskhalanadevatAchalanAdikA / evaM sthAnacaJcalAdiSvapyupayujyA''tmasaMyamavirAdhane vaktavye / kAraNena tu gaticaJcalatvAdyapi na doSAya, yathA-stenazvApadabhayena drutamapi gacchenna doSaH / glAno vA kazcidAgADhastasyauSadhAnayananimittaM zIghramapi gacchenna ca prAyazcittamApnuyAt / unmattayakSAviSTAdiH sthAnacaJcalatvamapi kuryAnna ca prAyazcittamApnuyAdanAtmavazatvAt / vAdino buddhiM parAbhavitumalIkamapi brUyAta, yathA-rohagu. ptena poTTazAlaparivrAjakamativyAmohanArthaM jIvA, ajIvA, no jIvAzceti trayo rAzayaH sthaapitaaH| tathA paNDakAdeH zaikSasya vyutsarjane vidheye tannirbhartsayanasabhyamapi bhaNet yenodvejitaH svayameva gaNAnniSkramya gacchet / AcAryA vA kutazcit pramAdasthAnAnnoparamante tato'dezakAlapralApitvamapi kuryAt / yathA kSamAzramaNA ! amukaH saMyato amukazca zrAvako mama purata idaM bhaNati, yathA-tvadIyA guravaH pAvasthIbhavantaH sambhAvyante / etacca mayA pUrvamapi vijJAtamAsIt , yathA-kSamAzramaNAnAmevamAcaratAmapavAdo bhaviSyati / evamukte te'zlokabhayenaivoparamante / bAlo vA kelikandarpAdi kurvANo vAryamANo'pi na nivarttate tato'nUhitamapi yadapi tadapi bhASitvA vAraNIyaH / pratyanIkAdayo vA kharaparuSAdibhASaNairupazamayitavyAH / tathA kasyApyAcAryasyApUrva sUtramartho vA vidyate tasyobhayasyApi tatpAdinadhIyamAnasya vyavacchedo bhavati / ataH pUrvArabdhaM zAstramardhapaThitamapi muktvA tadubhayamapyadhyetavyamiti yathAkramaM gatisthAnabhASAbhAvacaJcaleSu dvitIyapadam / evaM calacittazcaturdhA proktaH / yaduktam'gaiThANAbhAsabhAve lahugo mAso u hoi ikkei / ANAiNo a dosA virAhaNAsaMjamAyAe / / dAvadavio gaicaMcalo thANacavalo imo tiviho / kuDDAdasa kiM phusai bhamai va pAe va vicchubhai / / bhAsAcavalo cauhA asatti aliaM asobhaNaM vAvi / asabhAjuggamasabhaM aNUhiuM taMtu asamikkhaM / / kajavivattiM dadruNa bhaNai puvi mae u vinAyaM / evamiNaM tu bhavissai adesakAlappalAvI a|| jaM jaM suamattho vA uddiTTa tassa paarmpptto| aNNaNNa suadumANaM pallavagAhI u bhAvacalo' / iti calacitto byAkhyAtaH / atha gANaGgaNikastasyedaM svarUpam-' upasaMpannaH sAdhuH kAraNAbhAve paNmAsAnapUrayitvA yadyakasmAd gaNAt paraM gaNaM saGkrAmati, SaNmAsyAH parato vo yAvat dvAdaza varSANyapUra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAtraziSyasvarUpam yitvA dvAdazabhyo vA varSebhya UvaM niSkAraNaM gaNAd gaNaM saGkrAmati yadi, tadA gANaGgaNikaH syAt / kAraNe tu jJAnadarzanacAritrANAmanyatarasmin puSTAlambane samutpanne madhye dvAdazavarSamantaHSaNmAsaM vA gaNAdgaNaM saGkAmannapi na prAyazcittabhAga bhavati / atha durbalacAritraH yo dhRtivIryaparihINo darzanajJAnAdipuSTAlambanaM vino mUlaguNottaraguNaviSayAnaparAdhAn pratisevate, kathaM / paJcakAdi yAvaccaramam / iha pazcakazabdena yatra pratisevite rAtriMdivapaJcakamApadyate sa sarvajaghanyazcaraNAparAdhaH parigRhyate / AdizabdAdazarAtriMdivAdiprAyazcittasthAnAni yAvaccaramaM sarvotkRSTacaraNAparAdhalakSaNaM pArAzcikaprAyazcittasthAnaM sa eSa durbalacAritraH / uktaM ca___ 'mUlaguNe uttaraguNe paDisevai paNagamAi jA carimaM / dhiivIriaparihINo dubbalacaraNo aNaToe' / / evaMvidhasya chedazrutArthadAne doSabAhulyaM / yaduktam 'paMcamahavvayabheo chakkAyavaho a tennnnunnaao| suhasIlaviattANaM kahei jo pavayaNarahassaM' / / tenA''cAryeNa paJcamahAvratabhedaH SaTkAyavadhazcAnujJAtaH , ye sukhazIlA'vyaktAnAM-sukhaM zarIrazuzrUSAdikaM zIlayantIti sukhazIlAH pArzvasthAdayaH / avyaktAH zrutena vayasA ca / sukhazIlAzcAvyaktAzceti dvandvasteSAM / yadvA-sukhe-zarIrasaukhye zIlaM-svabhAvo vyaktaH-parispaSTo yeSAM te sukhazIlavyaktAsteSAm / athavA sukhaMmokSasaukhyaM tadviSayaM yat zIlaM-mUlottaraguNAnuSThAnaM tato vigato yatna-udyama AtmA vA yeSAM te sukhazIlaviyatnAH suhazolavyAtmAno vA teSAmubhayatrApi pArzvasthAdInAmityarthaH / pravacanarahasyaM chedagranthArthatattvaM kathayati / evaM durbalacAritro vyAkhyAtaH / athA''cAryaparibhAvI-kazcit kuziSyaH sUcayA asUcayA vA AcArya paribhavati / sUcA nAma svavyapadezena parasvarUpasUcanaM, yathA-ko'pi vayasA pariNataH sAdhubalakamAcArya bravIti / adyApi DaharA-bAlakA vayaM kiM nAmAsmAkamAcAryapadasya yogyatvamiti / asUcAsphuTameva paradoSodghaTTanaM, yathA bho AcArya ! tvaM tAvadadyApi Daharo mugdhaH kSIrakaNTho vartase / ataH kIdRzaM bhavata AcAryatvamiti / yo'kulIna AcAryastamuddizya bhaNati ' aho ! uttamakulasambhUtA amI yogyA evA''cAryapadasya, vayaM tu hInakulotpannAH kuto'smAkaM sUripadayogyatA / yadvA-dhika kaSTaM yadaku. lIno'pyayamAcAryapade nivezita iti / evaM medhAvI mandamedhasam , Izvarapravrajito daridrapravrajitaM, buddhisampanno mandabuddhiM, labdhisampanno mandalabdhim AcArya sUcayA asUcayA ca paribhavatItyAcAryaparibhAvI / uktaM ca____ 'Daharo akulINutti a dummeho damagamaMdabuddhI a| avi appalAbhaladdhI sIso parihavai aayrishN'| rAyaNiapAribhAsItipAThe tu rAtniko-ratnAdhiko ratnaiH-jJAnadarzanacAritrarUpaiH paramapuruSArthaprApaNapravaNazvarati-vyavaharatItIkaNi rAtniko-ratnAdhika AcAryAdistaM pratyavajJAvacanAdi paribhASata ityevaMzIlo gnikpribhaassii| atha vAmAvarttaH-yaH ziSya Agaccheti bhaNitaH san vrajati, vrati bhaNitaH san zIghra samAlIyate / evamanyadapi kArya yadyathA bhaNyate tattathA na karoti, sa vAmAvarttaH / uktaM ca 'ehi bhaNio u vaccai vaccasu bhaNio duaM samaliai / jaM jaha bhaNai taM taha akarito vAmavaTTo a' / / atha pizuna:-alIkAnItarANi vA paradUSaNAni bhASamANaH prItiM zUnyAM karotIti vakSyamANalakSaNaH / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe upalakSaNatvAdapare'pyapAtrabhUtAH ziSyA jJeyA, yathA Adya'dRSTabhAvaH 1 / akRtasAmAcArIkaH 2, taruNadharmA 3, garvitaH 4, prakIrNaprajJavidyaH 5, gurunihnavI 6 / tatrA''vazyakAdi-sUtrakRtAGgaparyanteSu grantheSu ye bhAvAH-padArthA AbhadheyAste AdimA bhAvA yenA'vagato na santi, sa Adya'dRSTabhAvaH / 1 / jJAnopasampadi sUtrArthamaNDalIviSayAM sAmAcArI zAstrAntaravistaroktAM yo na karoti sma, so'kRtasAmAcArIkaH / 2 / yasya zrutasya yo yAvAn kAla:-'tivarisapariAyassa u' ityAdigAthAkadambakapratipAditastasya tAvantakAlamasamApayan taruNadharmA bhavati / 3 / garvito yaH zrutamadhIyAnaH tadavalepAdeva durvinIto bhavannupalabhyate, tAdRze puruSe AcArAdi zrutajAtaM stokamAtramapi nAcakSIta / yataH-parikartitakarNahastasya puruSasya kuNDala-kaGkaNAdyAbharaNaM dIyamAnaM na zobheta / vizeSeNA'yamayogyaH / yaduktam - 'maddavakaraNaM nANaM teNeva u je mayaM samuvayaMti / UNagabhAyaNasarisA agado vi visAyae tesiM' // 4 / yo'rthamaNDalyAM rAhasikagranthArtha zratvA utthitaH san apariNatAnAM lezodezataH kathayati / yathA amukaM pralambagrahaNAdikamatra sUtreNa kalpanIyatayA kathyate sa prakIrNaprajJaH / prajJAzabdeneha prakarSaNa jJAyate utsargApavAdatattvamanayeti vyutpattyA chedazrutAntargatA rahasyavacanapaddhatirucyate, sA prakIrNA-vikSiptA / yena sa prkiirnnprjnyH| tathA prakIrNavidyaH-yaH sarvamapyAderArabhya paryantaM yAvat chedazrutamutsargApavAdasahitamapariNatAnAM kathayati sa prakIrNavidyaH, vidyAzabdena cAtrA'khaNDaM chedazrutamabhidhIyate / 5 / yaH punaH sUtrArthatadubhayAni kasyacit pArzva gRhItvA tamAcArya ninute-apalapati / aparaM kamapi vikhyAtaguNamAcAryamuddizati / athavA brUyAt mayA svayamevAbhyUhya zrutaM nirNItaM kevalaM tairvAcanAcArmama digmAtrameva dattamiti / atra parivrAjakajJAtaM, taccedam-'egassa hAviassa churagharagaM vijjAe AgAse ciTThai / taM ca ego parivvAyago bahUhiM uvAsaNAhiM ArAhiUNa tassa sagAse vijjaM gihittA annattha gaMtuM tidaDeNaM AgAsagaeNaM acchai / tao so logeNaM puijjai / annayA rannA pucchio-bhagavaM ! kiM vijjAisao uAhu tavAisao ? bhaNai vijjAisao / kao Agamio tti ? bhaNai-himavaMte pavvae phalAhAranAmassa maharisissa sagAsAo tti bhaNie taM tidaMDaM khaDatti paDiaM' esa diLaMto / ayamatthovaNao, jahA-'so pahAviaM vijjAyariaM niNhavito ohAvaNaM patto' evaM annevi appagAsapi vAyaNAyariaM niNhavitA ihaloe ceva bahUNaM samaNasAvagAINaM hIlaNijjA bhavaMti, devayAhi a chalijaMtIti / 6 / atra ca tintiNika-calacitta-gANaGgaNika-durbalacAritrA-''cAryaparibhASi-vAmAvarta-pizunA-'kRtasAmAcArIka-garvita-prakIrNa-nihnavina ekAdazA'pAtrabhUtAH ziSyoH / AdimAdRSTabhAvo'prAptaH , taruNadharmA punaravyaktaH / anayoH svarUpaM prAk pratipAditam / tatredaM tAtparyam-avyakto dvidhA-paryAyeNa zrutena ca / tatra paryAyo dvidhA-janmataH pravrajyAtazca / tatra janmato yAvat SoDazavarSANi tAvadavyaktaH, pravrajyAtastu yAvat trINi varSANi taavdvyktH| prakalpAdhyayanasya yo vA yasya zrutasya kAlaH proktastamaprApto'vyaktastasya zrutasya / zrutena punarAvazyake'nadhIte dazavaikAlikasyAvyaktaH / dazavaikAlike'nadhIte uttarAdhyayanAnAmavyaktaH / evaM sarvatra / atra paryAyazrutAbhyAM caturbhaGgo kAryA / tadyathA-paryAyeNa zrutena ca vyaktaH prathamaH, paryAyeNa vyaktaH zrutena tvavyakto dvitIyaH, paryAyeNAvyaktaH zrutena tu vyaktastRtIyaH , dvAbhyAmapyavyaktazcaturthaH / prathamabhaGge vyaktaH zeSeSu triSvapi bhaGgeSvavyaktaH / sa eva ca yathAyogamAdimAdRSTabhovataruNadharmatayA'tragantavyaH // 25 // athaiSAM sUtrArthapradAne prAyazcittamAha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAtrANAM sUtrArthadAne prAyacitam * avvatte appase lahugA lahugA ya huMti appatte / lahugA ya huti titiNi rasatitiNi huMta'NugdhAyA // ___ vyAkhyA-avyaktaH-taruNadharmA tasya, tathA -- appatte 'tti / apAtrANAmekAdazasaGkhyAkAnAM sUtrArthI yadi dadAti tadA catvAro lghukaaH| 'lahugA ya huMti appatte 'tti / aprApta-AdyadRSTabhAvastasya dadAti catvAro lghukaaH| atraiva vizeSamAha- lahugA ya huMti titiNi ' ityAdi / tintiNikasya-zikSAtintiNikasya upadhitintiNikasya zayyAtintiNikasya dadAti catvAro lghvH| AhAratintiNikasya punarvizeSamAha-rasatitiNi huMta'NugghAyA' iti / rasatintiNikasya-vyAkhyAto vizeSapratipatterAhAratintiNikasya dadAti catvAro'nudghAtA-gurava ityarthaH / ayamutsarganizcayaH-* marija saha vijjAe kAleNaM Agae vidU / appattaM ca na vAijjA pattaM ca na vimANae' // kAraNaiH punarapavAdapadenaitAnapi vAcayanna prAyazcittabhAg bhavati / taccApavAdapadaM nizIthAdimahAgrantheSu vistareNAbhihitaM tata evAvaseyam / iha tu pranthagauravabhayAnocyate / evaM pUrvamuddiSTAnAmavyaktA'pAtrA'prAptAnAM vibhAgena prAyazcittaM pratipAditam / atha pUrvoktapizunaviSayaM prasaGgAgataM vizeSamAha- .. pIIsumaNi pisuNe gurugAi cauNha jAva lahugo u / ahavA saMtAsaMte lahuo lahugA gihesu gurugA // vyAkhyA-pIIsunnaNi 'tti / alIkAni itarANi vA paradUSaNAni bhASamANaH prIti zUnyAM karotIti pizuno, nairuktI zabdaniSpattiH / sa ca yadyAcAryasya paizunyaM karoti tadA caturguru, upAdhyAyasya karoti caturlaghu, bhikSoH karoti mAsaguru, kSullakasya karoti mAsalaghu iti kalpacUrNyabhiprAyaH / nizIthacUrNyabhiprAyeNa tu yadyAcAryaH paizunyaM karoti tadA catvAro guravaH , upAdhyAyaH karoti catvAro laghavaH, mikSuH karoti mAsaguru, kSullaH karoti mAsalaghu / amumevA) saJjighRkSurAha-'gurugA' ityAdi / caturNAmAcAryopAdhyAyabhikSukSullakarUpANAM paizunyakaraNaM viSayabhUtAnAM kartRbhUtAnAM vA yathAkramaM gurukAdayo yAvalla'ghuko mAsaH prAyazcittam / athaveti prakArAntaropanyAse / sAmAnyataH saMyataH saMyateSu paizunyaM karoti / tatrAsaddUSaNaviSaye paizunye catvAro laghavaH / sadvRSaNaviSaye laghuko mAsaH / ete eva prAyazcitte gRhiSu guruke avasAtavye, tadyathA - gRhastheSu asadbhidoSaiH paizunyaM karoti catvAro guravaH / sadbhiH karoti gurumAsaH / evaM prAsaGgikaM pratipAditam / samprati jJAnAdhupasampannimittamAgataH ziSyo yadoSaH pratIcchanIyo na syAditi tAnAhaege apariNae vA appAhAre a therae / gilANe bahurogI a maMdadhamme a pAhuDe // 28 // ___ vyAkhyA-yadi eka-ekAkI pshcaadaacaaryH| yadi vA apariNataH-kathamapi gRhItairakalpikairvamAdimiH sahitaH / athavA tasyAcAryasya pArzva ye tiSThanti, te apariNatA-AhAravastrapAtrazayyAsthaNDikAnAmakalpikAstaiH sahitaH, sa ca kalpikavastrAdyutpAdane labdhimAn / athavA sa AcAryo'lpAdhAra:. alpasya sutrasyArthasya AdhAraH sUtrArthanaipuNavikalaH zaGkitasUtrArthoM vA, sUtrArthakathananipuNaM tameva ziSya pRSTvA zeSasAdhubhyo vAcanAM dadAti / yadi vA AcAryaH parivAro vA sthaviro-jarasA vRddhazarIro'jaGgamaH , Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati-jItakarUpe saca teSAM prtijaagrkH| athavA pazcAttatra gacche eko glAno'dhunotpannarogaH, sa ca tasya bintaakaarii| yadi vA eko bahurogI, bahurogI nAma cirakAlaM bahubhirvA sAdhAraNa rogairjApyazarIraH, sa ca tasya vartApakaH / yadi vA pazcAttanAcAryaparivAraH sarvo'pi mandadharmA-nirdharmA na gurvAjJAM karoti, kevalaM tadbhayAt kimapi karoti / tathA guruNA samaM prAbhRtaM-kalahaM kRtvA smaagtH| athavA prAbhRtakAriNastasya ziSyAH tasyaiva guNena prAbhRtaM na kurvanti / tasyaiva vA saMyatahimirvA saha prAbhRtamasti / yadi vA pazcAttatra guroH kenApi saha prAbhRtamasti / sa ca krameNApanayanato guroH sAhAyyakArI / evaM prAga vartamAne yadi samAgataH syAt / idamuktaM bhavati-pazcAdekAkinam , apariNatam , alpAdhAraM, sthaviraM, guruM parivAra vA glAnaM, bahurogiNaM, nirddharmaparivAraM vA AcArya vimucya prAbhRtaM vA kRtvA yadi samAgato bhavettarhi sa na pratigrAhyaH / kevalamayamupadezastasmai pradAtavyastamevAha-- , eArisaM viusaja vippavAso na kappaI / sIsapaDicchAyarie pAyacchittaM vihijii.||29|| vyAkhyA-etAdRzamekAkyAdi svarUpaM gurumanyaM vA glAnAdikaM vyutsRjya-parityajya vizeSeNa prakAso'nyatra gamanaM vipravAso bhadra ! tava na kalpate / bahuguNAdhAro bhavAn kathamIdRzaM kRtavAn / / sasmAdadyApi prAyazcittaM pratipadya pazcAdgaccha / sa ca samAgatastasya prAktanAcAryasya ziSyo vA syAt pratIcchako vA / evamAgatamupasampadyamAnaM yo'pyAcAryaH pratIcchati so'pi prAyazcittabhAk / tataH ziSyapratIcchakAcAryANAM prAyazcittaM vivakSuridamAha- sIsapaDicchAyarie' ityAdi / ziSye pratIcchake AcArye ca prAyazcittaM vidhIyate / prAyazcittadAnavidhirucyata iti bhAvaH / pratijJAmeva nirvAhayati-- ege gilANi pAhuDi tiNha vi gurugAo sIsamAINaM / sese sIse gurugA lahuga paDicche gurU sarisaM / / vyAkhyA-ekasmin ekAkini gurau, glAne vA tatra gacche tiSThati, prAbhRte vA kenApi sahA'dhikaraNe sati yadi samAgataH ziSyaH, pratIcchako vA AcAryeNa vA tathA samAgataH san yadi pratIcchitaH tadA ziSyAdInAM-ziSya-pratIcchakA-''cAryANAM trayANAmapi gurukAzcatvAro gurumAsAH / yaH punaranyaH zeSo-'pariNatA-'lpAdhAra-sthavira-bahuroga-mandadharma-parivAralakSaNastasmin zeSe yadi samAgataH ziSyastasya prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH / atha pratIcchakaH samAgataH tarhi tasya laghukAzcatvAro laghumAsAH / 'gurU sarisamiti gurorapi sadRzaM prAyazcittaM, kimuktaM bhavati-yadi ziSyaM pratIcchati tataH prAyazcittaM catvAro gurumAsAH / atha pratIcchakaM tarhi catvAro laghukA iti / athavA prAbhRte idaM prAyazcittam - sIsapaDicche pAhuDi cheo rAiMdiANi paMceva / Ayariassa u gurugA dovee paDicchamANassa // 31 // vyAkhyA-yadi prAbhRte-guroH ziSyasya vA kenApi sahAdhikaraNe vartamAne ziSyaH pratIcchako vA samAgatastadA tasya ziSyasya pratIcchakasya vA prAyazcittaM pazca rAtriMdivAni paryAyasya chedaH / AcAryasya punAvapyetau pratIcchataH-pratigRhNataH prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH / tathA yaH samanojJa upasampadanArthamAgatastaM yadyAcAryaH prathamadivase na pRcchati, yathA-kutaH AgataH 1 , kutra vA gamiSyasi 1 , kiM nimittaM vA samAgataH ? iti / tatastasyaivamapracchane prathamadivase mAsalaghu / dvitIyadivase'pi yadi na Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSAyA ayogyAH pRcchati tadA mAsaguru / tRtIyadivase'pyapracchane ca catvAro lghumaasaaH| caturthe'pi divase yadi na pRcchati * tadA caturguru / pazcamAdiSvapi divaseSvapracchane tadeva caturguru / so'pi pRSTaH san yadi brUte-kathayiSyAmi tadA tasyApi prathamadivase mAsalaghu, dvitIyadivase mAsaguru, tRtIyadivase caturlaghu, caturthadivase'pyakathane. caturguru, paJcamAdiSvapi tadeva caturguru / athavA prathamadivase zrAnta iti kRtvA na pRSTastata AcAryaH zuddhaH, kAraNavazenA'pracchanAt / dvitIyadivase na pRcchati mAsaguru, tRtIye na pRcchati caturlaghu, caturthe divase caturguru / evaM tenopasampadyamAnena pRSTenA'pRSTena vA AkhyAtaM yadahamamukena kAraNena samAgata iti / tata AgatazcintanIyaH zuddho'zuddho vA / atra catvAro bhaGgAH / tadyathA-nirgamanamapyazuddhamAgamanama-, pyazuddhaM 1, nirgamanamazuddhamAgamanaM zuddhaM 2, nirgamanaM zuddhamAgamanamazuddhaM 3, nirgamanamapi zuddhamAgamanamapi zuddhaM 4 / tatra nirgamanaM pUrvoktairekAki-gurutyAgAdibhirvakSyamANaizcAdhikaraNAdibhirdoSairazuddham / AgamanaM tu bajikAdiSu pratibandhenAzuddham / tatrApi pratibandhanimittaM prAyazcittaM sUtrAnusArato vaktavyam / caturthabhAstu nirdoSa ityAdi / etadvaktavyatA vistarato nizIthAdimahAgranthebhyo'vaseyA / evaM jJAnAzupasampannimittAgataziSyadoSaviSayaM prAyazcittamuktam / atha navapravrajitaziSyA'vidhyupasthApanAviSayamoha= appatte akahittA jIvAjIve a baMdhamukkhaM ca / uvaThAvaNi caugurugA virAhaNA jA bhaNiapubdhi / / vyAkhyA-upasthApanA tAvat prabajitasya syAt / pravrajyA ca yogyAnAmeva deyA, na svayogyAnAm / yata uktaM-' pavAvaNArihA khalu jAIkularUvaviNayasaMpannA / tabdhivarIaguNA khalu huMti apavvASaNAjuggA' // atha caite'STacatvAriMzadayogyAH prvrjyaayaaH| - advArasa purisesuM vIsaM itthIsu dasa napuMsesu / pavvAvaNA aNarihA analA aha ittiA bhnniaa|| bAle vuDDhe napuMse a jaDDe kIbe a vaahie| teNe rAyAvagArI a ummatte a adasaNe // .... dAse duDhe a mUDhe a aNatte juMgie ia / ubaddhaye a bhayae sehanippheDiAiA // gubviNI bAlavacchA a pavvAveuM na kappai / eesiM tu parUvaNA kAyavvA dupayasaMjuttA' / eteSAM lezato'yamarthaH-puruSeSu madhye'STAdaza, strISu viMzatiH, napuMsakeSu daza, ete'STacatvArazat prajAjanAyA anarhAH / analA-ayogyA etAvanto bhaNitAH, tadyathA-bAlaH saptASTau varSANi yAvadanAbhidhIyate / saptativarSebhya upari vRddhaH / anye tvAhuH-arvAgapIndriyAdihAnidarzanAt SaSTivarSebhyo'pyapari vRddho'bhidhIyate / na strI, na pumAn napuMsakam / jaDastu vidhA-bhASayA zarIreNa karaNena ca / bhASAjahaH punarapi vidhA-jala-mUko, manmanamUka, elakamUkaH / tatra jalanimagna iva yuDabuDAyamAno yo vakti sa jalamUkaH / yasya vadataH khalyamAnamiva vacanaM skhalati, sa manmanamUkaH / yastvelaka ivAvyaktaM mUkasayA zabdamAtrameva karoti, sa elakamUkaH / yaH pathi bhikSATane vandanAdiSu vA'tIva sthUlatayA'zakto bhavati, sa zarIrajahaH / karaNaM-kriyA tasyAM jaDaH karaNajaDuH samitiguptipratikramaNapratyupekSaNAsaMyamapAlanAdi-kriyAM punaH punarupadizyamAnAmapyatIva jar3atayA yo grahItuM na zaknoti, sa karaNajaDU ityarthaH / yA strImi gainimantrito'saMvRtAyA vA striyo'GgopAGgAni dRSTvA, zabdaM ca manmanAlApAdikaM tAnAM zrutvA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 yati-jItakalpa samudbhUtakAmAbhilASo'dhisoDhuM na zaknoti sa klIbaH / bhagandarAtIsArakuSThaplIhazUlArzaHprabhRtirogaisto vyAdhitaH / kSatrakhananamArgapAtanAdicauryanirataH stenaH / zrIgRhAntaHpuranRpatizarIratatputrAdidrohavidhAyako rAjApakArI / yakSAdinA prabalamohodayena vA paravazatAM nIta unmattaH / na vidyate darzanaM-haga yasyetyadarzano-'ndhaH styAnarddhinidrodayavAnapyatra dRSTavyaH / gRhadAsyAH saJjAto, durbhikSAdiSvarthAdinA vA krotaH, RNAdivyatikare vA'varuddho dAsa ucyate / duSTo dvidhA-kaSAyaduSTo viSayaduSTazca / tatra sarSapabharjikAbhiniviSTasAdhvAdivad utkaTakaSAyaH kaSAyaduSTaH / atIva parayoSidAdiSu gRddho viSayaduSTaH / snehA'jJAnAdiparatantratayA yathAsthitavastvavagamazUnyamAnaso mUDhaH / yo rAjAdInAM hiraNyodikaM dhArayati sa RnnaatH| jAtikarmazarIrAdibhirdUSito junggitH| tatra mAtaGgakaulikavaruDasUcikachimpakAdayo'spRzyA jAtyA juGgitAH / spRzyA api strImayUrakukkuTAdipoSakAH / vaMzavaratrA''rohaNanakhaprakSAlanasaukarikatvavAgurikatvAdininditakarmakAriNaH karmajuGgitAH / karacaraNakarNAdivarjitAH paGgukubjavAmanakakANaprabhRtayaH zarIrajuGgitAH / arthagrahaNapUrvakaM vidyAdigrahaNanimitta vA etAvanti dinAni tvadIyo'hamityevaM yenA''tmanaH parAyattatA kRtA bhavati, sovabaddhaH / rUpakAdimAtrayA bhRtyA dhaninAM gRhe dinapATikAdimAtreNa. sadAdezakaraNe pravRtto bhRtakaH / zikSakasya dIkSitumiSTasya niHspheTikA-apaharaNaM zikSakaniHspheTikA / tadyogAyo mAtApitrAdibhirananujJAto'pahRtya dIkSitumiSyate, so'pi zikSakaniHspheTikA / ityete'STAdaza puruSeSu dIkSA'narhAH bhedaaH| eteSAM bAlAdInAM dIkSApradAne pravacanamAlinya-saMyamAtmavirAdhanAdayo doSAH sukhAvaseyA eveti na darzitAH / vairakhAmyAdInAM ca pravrAjane'pavAdapadaM nizIthAdavaseyam / ete eva cASTAdazabhedAH strISvapi, paraM napuMsakadvAre'yaM vizeSaH-yaH puruSanapuMsakaH sa pratisevate pratisevApayati c| strInapuMsikA punaH strIvedaM napuMsakavedamapi vedayati / anyAvapi dvAvimau bhedau bhavataH , tadyathA-gurviNIsagarbhA, sabAlavatsA-saha bAlena-stanapAyino vatsena vartata iti savAlavatsA / ete sarve'pi viMzatiH strIbhedA dIkSA'narhAH / napuMsakAH punaH SoDaza bhedA bhavanti, tadyathA- . 'paMDae vAie kIve kuMbhI issAlue ia / sauNI takkamasevI a pakkhiApakkhie ia|| sogaMdhie Asitte vaddhie cippie ia / maMto-sahIuvahae isisatte devasatte a|| paNDakaH, vAtikaH, klIbaH, kumbhI, IrSyAluH, zakunI, tatkarmasevI, pakSikA'pakSikaH, saugandhikaH, AsiktaH, varddhitaH, cippitaH, mantropahata, auSadhyupahataH, RSizaptaH, devazaptaH / tatra paNDakasyemAni SaD lakSaNAni 'mahilAsahAvo saravannabheo meMDhaM mahaMta mauA a vANI / sasahayaM muttamapheNagaM ca eANi chappaMDagalakkhaNANi' // puruSAkAradhAriNo'pi mahilAsvabhAvatvaM paNDakasyaikaM lakSaNaM, tathAhi-gatistasya padAkulA mandA bhavati, sazakaM pRSThato'valokamAno gacchati / zarIraM ca zItalaM mRdu ca bhavati / yoSidivA'navarataM hastobhakA prayacchan udaropari tiryag vyavasthApitavAmakaratalasya upariSTAdakSiNakarakUrpUraM vinyasya dakSiNakaratale pa mukhaM kRtvA bAhU ca vikSipana bhASate / abhIkSNaM ca kaTIhastakaM dadAti / prAvaraNAbhAve zrIvA bAhubhyA purumA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu-caryA hRdayamAcchAdayati / bhASamANazca punaH punaH savibhrama bhrayugamutkSipati / kezabandhana-prAvaraNAdikaM ca strIvat karoti / yoSidAbharaNAdiparidhAnaM bahu manyate / snAnAdikaM ca pracchannaM samAcarati / puruSasamAjamadhye ca sabhayaM zaGkitastiSThati / strIsamAje tu niHzaGkitaH pramadocitaM ca randhanakhaNDanapISaNAdikaM karma pravidhAti ityAdi mahilAsvabhAvatvaM paNDakalakSaNam / aparaM ca svaravarNabhedaH / upalakSaNatvAd gandharasasparzAzca strIpuruSApekSayA vilakSaNAstasya bhvntiityrthH| meMDhUM-puruSacihnaM mahadbhavati / mRdvI ca vANI lalanoyA iva saJjAyate / yoSita iva sazabdaM mUtramabhijAyate phenarahitaM ca tadbhavati / etAni SaT paNDakalakSaNAni 1 / vAtiko nAma yasya mohakarmodayena sAgarikaM savikAraM jAtaM sat svabhAvasthaM na syAd yAvadanAcAraM nA'carati 2 / klIbaH-klIbyate iti klIbo guNaniSpannanAmA, yasya maithunAbhiprAye aGgAdAnaM vikAraM bhajati bIjabindU~zca galati / yadi niruNaddhi tadA kAlAntareNa tRtIyaH syAt 3 / yasya tu vRSaNau zvayataH-zophaM bhajataH sa kumbhI / sa ca dvidhA-vAtadoSeNa yasya sAgArikaM vRSaNau vA zvayati sa jAtikumbhI-rogItyarthaH / yasya punarmohotkaTatayA sAgArikaM vRSaNau vA'sevamAnaH zvayati, sa vedakumbhI 4 / yasya pratisevamAnaM dRSTvA IrSyA'bhilASa utpadyate, sa IrSyAlurvedoskaTaH strImalabhamAnastRtIyaH syAt 5 / vedotkaTatayA abhIkSNapratisevanAsakto gRhacaTaka iva zakunI bhvti|yo maithanamAsevamAno bIjanisarge jAte jihvayA zvAna iva tadeva leDhi, sa tatkarmasevI so'pyasevakastRtIyaH syAt 7 / yasya zuklapakSe zuklapakSe atIva mohodbhavaH syAt dvitIyapakSe tvalpaH / athavA zuklapakSe kRSNapakSe vA pakSaM yAvadatIvodayaH syAt tAvanmAtrameva ca kAlamalpodayaH sa pakSikApakSikaH 8 / yaH sAgArikaM jighrati tanmalitvA hastaM jighrati, tadgandhaM ca zubhaM manyate, sa saugandhikaH 9 / yaH sAgA. rikaM strIsAgArike'nupravezya tiSThati, sa AsiktaH, so'pi mohotkaTatayAtIva vyasanI niruddhabastiH kAlAntareNa tRtIyaH syAt 10 / ete paNDakAdayo daza napuMsakA nagaramahAdAhasamAnakAmAdhyavasAya sampannatvAt ghyAdyAsevAmAzrityAtIvAzubhAdhyavasAyavattvAca diikssaa'nrhaaH| zeSAH punaH SaT varddhitAdayo napuMsakA nizIthoktavizeSalakSaNasambhave prvrjyaayogyaaH| teSAmidaM svarUpam-AyatyAM rAjAntaHpuramahalakapadaprApyAdinimittaM yasya bAlatve'pi chedaM dattvA vRSaNau gAlitau bhavataH, sa varddhitakaH / yasya tu jAtamAtrasyAGgaSTAGgalimirmaIyitvA ghRSaNau drAvyete, sa cippitaH / etayozcaivaM kRte sati kila napuMsakavedodayaH sampadyate / kasyacitu mantrasAmarthyAdanyasya tvauSadhisAmarthyAt puruSavede strIvede vA samupahate sati napuMsakavedaH samudeti / aparasya tu madIyatapaHprabhAvAnnapuMsako bhavatviti RSizApAdanyasya tu devazApAttadudayo jAyate iti / eteSAmaSTacatvAriMzataH pravrajyAnarhANAmutsargApavAdapadAbhyAM prarUpaNA prakalpe pradarzitA vistareNa sA tata evAvaseyA / etebhyo'pare sarve'pi jAtikulavinayAdiguNasampannA bahukSINaprAyakAMzAH pravrajyAyA yogyA mantavyAH / yazca pravrajyArthamupasthito bhavati, sa evaM pRcchacate-ko'si tvaM ? kiM nimittaM pravrajasi ? kiJca te vairAgyamiti pRSTo yadi zuddho'vagataH, tatastasyAgre sAdhucaryA eSA kathyateyAvajIvaM gocaracaryayA mikSAmaTitvA'cittasyaiSaNAvizuddhasyAhArasya bhojanaM kartavyam / tadapi bAlavRddha zakSakAdi-saMvibhAgena / nityaM catuSkAlaM syAdhyAyo vidhAtavyaH / yAvajjIvaM dezataH sarvatazcA'snAnam / Rtubaddhe kAle bhUmau zayyA, varSA rAtre phalakAdizayanaM / divase na svatavyaM, rAtrau tRtIye yAme nidrAmokSaH / bhavAdaza zIlAsahasrA dharaNIyAH / locAdikAH zA aneke kAryAH / evamukte yadi sa sarvamabhyupA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe gacchati, tadA tasya sUtroktavidhino pravrajyA pradeyA / tatastasya prosuka AhAro dIyate / sa ca bhikSAM na hiNDApyate kintvahiNDamAna eva grahaNazikSAmAsevanazikSAM ca grAhyate / grahaNazikSA nAma pAThaH / AsevanAzikSA-sAmAcArIzikSaNam / yadA ca dvividhAmapi zikSA grAhito'dhItaSaDjIvanikAyAdhyayanamva sa syAt tadA tasyAgre tadarthaH kathyate / tato'dhigato'rtho'nena samyaka zraddhAnaviSayIkRtazca yadi tadAnIM tasyetthaM parIkSA kriyate, yathA-uccAraprazravaNAdipariSThApanArthamasthaNDilaM sacittapRthivIkAyAtmakaM dayate / yadi tatra na pariSThApayati sthAnaniSadanAdi ca na karoti, tadA jJAyate samyak pariNato'sya dharma iti / evamapkAyaviSaye nadItaTAkAAdakasamIpe parIkSA / tejaHkAye sA'gnivasatau pradIpamavaSvaSkaya utSvaSkaya vA / tathA vAtaviSaye dhrmaattto bhaNyate-tAlavRntAdinA bAtodIraNAM kuru, abhidhAraNaM vA kuru, yadi na karoti tadA pariNataH / haritakAye traseSu ca pRthivyAmiva parIkSA kAryA / evaM gocaragato'pi pRthivyAdibhiH kAyaiH parI zyate, tadyathA-sarajaskenodakANa vA hastena mAtrakeNa vA bhikSA grAhyate, ityAdi parIkSayA trividhatrividhena, Sar3ajIvanikAyaparihArI sa yadyavagamyate tadA vratAropaNayogyaH / tato dravyAdau prazaste tasya AcAryeNAsmano vAmapArzve sthApitasya vratAropaNarUpopasthApanA yathAvidhi vidheyA / tato dig nibadhyate dvividhA, trividhA vaa| tatra sAdhodvividhA / tadyathA-AcAryasyopAdhyAyasya ca / pratinyAstrividhA / tadyathAAcAryasyopAdhyAyasya pravarttinyAzca / tathA-upasthApanAnantaraM tapaH kAryate / taccA'bhaktArthamAcAralaM. nirvikRtikaM vA / tathA dvau pitAputrau prabajitau yadi dvAvapi yugapat prAptau, tarhi yugapadupasthApyate / atha putraH sUtrAdibhiraprAptaH sthavirastu prAptastarhi tasyopasthApanA vidheyA / yadi punaH putraH prAptaH, sthavirastvaprAptaH tarhi yAvadupasthApanAdivasaH zuddhaH sameti tAvat sthaviraH prayatnena zikSyate, yadi tAvatAH prApto bhavati, tato dvovapi yugapadupasthApyate / athA''dareNa zikSyamANo'pi,na prAptastadA sthavireNAnujJAte. sati kSullaka upasthApyate / atha sthaviro na manyate, tadA prajJApanA kartavyA rAjAdidRSTAntena / sa caivamlA '.ego rAyA rajaparibhaTTho saputto annraayaannmolggiumaaddhtto| so rAyo puttassa tuttttho| taM se puttaM. raji ThAviumicchaha / kiM so piA nANujANai ? / evaM tava jai putto mahabbayarajjaM pAvaha sA kina manasi ? / evaM prajJApitena sthavireNAnujJAte kSullakasyopasthApanA kartavyA / atha sa yadyevaM prApyamAno necchati tadA paJca divasAn yAvattiSThanti / tataH punarapi prajJApyate / tathA'pyanicchAyAM punarapi : pazcAhaM tiSThanti / punaH prajJApyate tathA'pyaniSTau bhUyaH paJcAhamavatiSThante / evaM yadi tripaJcAhakAlena : sthaviraH prApto bhavati, tadA yugapadupasthApanA / ataH paraM sthavire'nicchatyapi kSullaka upasthApyate / athA'haGkArI sannahaM putrAdavamataro bhaviSyAmIti vicintya kadAcidunniSkAmet / guroH kSullakasya copari pradveSaM gacchet / evaM svarUpe jJAte trayANAM paJcAhAnAmuparyapi kSullakaH pratIkSApyate yAvattenA'dhItamiti / evaM rAjA'mAtyayoH, rAjJA ca saha zreSThisArthavAhayorapi vaktavyam / evaM saMyatImadhye mAtAduhinoIyoH, mahAdevyamAtyapanyoH, zreSThisArthavAhapatnyondha niravazeSaM vAcyam / te copasthApyamAnA gurorvAmapArzvasthA. eko'neko vA gajadantavadavanatA bhavanti / tatra yadi te gurusamIpamagrato vA'bhisaranti tadA gajchasya, vRddhirjJAtavyA / yathA'nye'pi bahavaH pravrajiSyanti / atha pazcAd bahirvA'pasaranti tadA sa upasthApyamAno'nyo vA unniSkramiSyati apadraviSyati beti nimittam / tatho-AcArya upAdhyAyo vA sarana, mAdhurayamupasthApanA) jAta iti jAnAnazcatUrAtramadhye paJcarAtramadhye vA tannopasthApayati tatra yadi Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upatyApanAviSayo vidhi: tastha kalpAkasya kazcin mAnanIyaH pitA bhrAtA vA jyeSThaH svAmI vA kalpAko bhAvi paJcarAtreNa paJcadazarAtreNa vA tato nAsti tasya prAyazcittam / mAnanIye'nupasthApite tasyopasthApanAyA ayogAt / atha nAsti tasya kazcin mAnanIyaH kalpAko bhAvi tatastasyA''cAryasyopAdhyAyasya vA prAyazcittam / anAdezadvayam-eke prAhundhatUrAtrAt paraM yadyanyAni catvAri dinAni nopasthApayati, tata AcAryasyopAdhyAyasya ca pratyekaM prAyazcittaM caturgurukam / atha tato'pyanyAni catvAri dinAni layati, tataH paDaladhukaM / tato'pyanyAni ceJcatvAri dinAni tataH SaDgurukaM / tato'pyanyAni yadi catvAri dinAni tatazcaturguruka-chedaH / paramanyAni catvAri dinAni yadi tarhi SaDalaghuka chedaH / tato'pi cedanyAni catvAri sataH SaDguruka chedaH / tataH paramekaikadivasAtikrame mUlAnavasthApyapArAzcitAni / dvitIyAdezavAdinaH prAhuH-pazcarAtrAt paraM yadi nopasthApayati tatazcaturgurukaM prAyazcittam / paraM yadi paJcadinAni laGghayati tataH SaDlaghukaM / tataH paramapi paJcarAtrAtikrame SaDgurukam / tato'pi paraM yadi paJcadinAni vAhayati tatazcaturguruka chedaH / tataH paramanyAni cet paJcAdinAni tataH SaDalaghukazchedaH / tato'pi panarAjAtivAhane SaDguruka-chedaH / tataH paramekaikadivasAtivAhane mUlAnavasthApyapArAzcitAni / atha darpapramAdadhyAkSepaglAnatvakAraNairasmaran nopasthApayati, tatra vyAyAmavalganAdiSu vyApRtatayA yo niSkAraNo'nAdaraH sa darpaH, tenAnupasthApane prAyazcittaM catvAro gurukAH / vikathAdInAM paJcAnAM pramAdA. nAmanyatamena pramAdenAnupasthApane catvAro laghukAH / sIvanatunnasvAdhyAyadhyAnapAtralepAdidAnakAyoM vyAkSepaH, tenAnupasthApane guruko mAsaH / glAnatvena tvanupasthApane laghumAsaH / atha rAjJo yuvarAjasyAmAtyAdervA pratidivasamAgacchato dharmakathA. kathyate / parapravAdI vA kazcanA'pyupasthitaH sa vAde nigrahItavya iti tannigrahaNAya. vizeSataH zAstrAbhyAse, tena saha vAde vA dIyamAne, yadi pA''cAryasyAnyasya vA sAdhoryo upasthApyaH tasya vA'tyutkaTe glAnatve jAte vyAkulIbhavanataH smarannasmaran vA yadyapi nopasthApayati tathApi na tasya prAyazcittaM, kAraNato vyAkulIbhavanAt / athA''cArya upAdhyAyo vA yadA smarati tadA na sAdhakaM nakSatrAdikaM, yadA tu sAdhakaM nakSatrAdikaM tadA bahu vyAkSepato na smarati / evaM smarannasmarazca kalpAkaM nopasthApayati / tatra yadi tasya kazcinmAnanIyaH kalpAko bhAvI tadA tadapekSayA tasyAnupasthApane'pi na prAyazcittam / atha nAsti kazcinmAnanIyaH kalpAko bhAvI tadA dazadivasAtikrame catvAro gurukAH / tataH paraM dazadinAtikrame SaDalaghukam / tataH paramapi dazadinAtivAhane SaDgurukam / tato'pi daza dinotikrame caturgurukazchedaH / tato'pi dazadinAtikrame SaDalaghu*chedaH / tato'pi dazadinAtikrame SaDgurukachedaH / tata ekaikadinAtikrame mUlonavasthApyapArAzcitAni / eSa prathamamAdezo, dvitIyAdeze punastapasA chedena vA'namyamAne'thavA dhRtibalena kAyabalena vA durbale tapasa chedasya vA dAtumazakyatayA saMvatsaraM yAvadAcAryatvaharaNaM, gaNo hriyate iti bhAvaH / evamupasthApanAviSayo vidhirnizIthAdau vistareNAbhihitaH / tadanyathAkaraNe prAyazcittam / tacca-' appatte akahitA' ityAdi prastutagAthayA'tra pratipAdyate / iti saiva sAmprataM pratanyate / aprApte zrutena pUrvakAle zatraparijJAdhyayanaparyantena samprati SaDjIvanikAyaparyantena paryAyeNa vA SaNmAsAdikena / tathA akathayitvA jIvA'jIvAn bandhaM mokSaM ca / upalakSaNametata tena pRthivyAdayo jovAH / dharmAdharmA'stikAyAdayo'jIvA Azravo bandhaH puNyaM pApaM saMvaro nirjarA mokSazca / etAnnavapadArthAn Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe sabhedAn karmabandha-bhedahetUMzcAkathayitvA / upalakSaNatvAdanadhigate jIvAjIvAdI tathA SaDjIvanikAyarakSAviSayaparIkSAyA abhAve / idamuktaM bhavati yena SaDjIvanikAyAdhyayanaM paThitaM, na ca tasyArthaH bhutaH / atha zrutaH, paraM naavgtH| avagato'pi na shrddhaanvissyiikRtH| yazca SaDjIvanikAyarakSAviSaye na parIkSitaH tasyopasthApane kriyamANe upasthApayituH prAyazcittaM catvAro gurukaaH| na kevalametat prAyazcittaM kintvAjJAdayo doSAH / virAdhanA yA pUrvabhaNitA sA ceyam-upasthApito bhikSAdau kila kalpiko bhavati / tatastasya mikSAdipreSaNe SaNNAM jIvanikAyAnAM virAdhanA aparijJAnAt / tatastanniSpannamapi prAyazcittaM upasthApayiturupaDhaukate / sa ca mahAvatAnAmayogyo'tra mAlayA dRSTAnto, yathA-sthANau zUlAprAye paJcavarNaH . sugandhapuSpamAlA samAropyamANA na zobhate / evamayogye'pi paJcamahAvratamAlA na zobhate / evaM sUtrArthAprAptopasthApanAviSayaM prAyazcittamuktam / atha sUtrArthA''zAtanAviSayaM tadAhasAmaNNeNaM suttAsAyaNi caulahuga caugurU atthe| lahugurulahugA vA taduvagaraNavannAsu tivihAsu // vyAkhyA-sAmAnyena-oghenA''gADhA'nAgADhAdyavizeSeNa sUtrA''zAtanAyAM sUtra-paramAptapraNItA''gamarUpaM tasyA''zAtanAyomavidhipAThAdirUpAyAM caturlaghukAH prAyazcittam / artha-arthaviSayAyAmAzAtanAyAmavidhizravaNAdirUpAyAM caturguravaH / tadupakaraNAvajJAsu trividhAsu / tasya jJAnasyopakaraNAni pustakapaTTikAdIni, teSAmavajJAsvAzAtanAsu trividhAsu jaghanyamadhyamotkRSTabhedAsu yathAkramaM laghugurulaghukA vA / jaghanyAvajJAyAM laghumAsaH, madhyamAvajJAyAM gurumAsaH, utkRSTAvajJAyAM caturlaghava ityarthaH / atra vAzabdaH samuccaye pUraNe vA / athAvidhisUtrArthagrahaNAdiviSayaM prAyazcittamAhabhUapamajaNuoga-kAla-avisajaNAisu a bhinnaM / akkhanisijaavihi cau-guru asamAyAri lahu sese // vyAkhyA-bhUH-bhUmiH sUtramaNDalyarthamaNDalyoH prakramAt bhojanamaNDalyAzca sthAnaM, tasyA apramArjane anuyogakAlAvisarjanAdiSu ca / anuyogakAlayoravisarjanam-apratikramaNam , AdizabdAt sampUrNa zrutaskamdhaparAvarttanAnantaraM kAyotsargAkaraNaM, teSu bhinn-bhinnmaasH| akssnissdyaa'vidhau| anuyogakAle'kSANAmasthApane guruyogyA'kSayogyaniSadyayorakaraNe caturguravaH / zeSe-avidhau anuyogagrahaNazeSavidhyakaraNe asamAcArIniSpanno laghumAsaH / tadyathA-anuyogaprArambhe gurUNAM vandanakA'dAne kAyotsargAkaraNe ca lghumaasH| atha zrutopacArayogasya bhaGge prAyazcittamAhaAgADhANAgADhassa savvabhaMge a desabhaMge a / jogassa kamA challahu caugurucaugurugacaulahugA // 35 // vyAkhyA-yogo dvidhA-AgADho'nAgADhazca / ubhayorapi sarvabhaGgo'yaM-yadA''cAmAmlaM na karoti vikRtI(kte / dezabhaGgastu-yogasamAptau vikRtIbhuktvA pazcAdvikRtyAdAnakAyotsaga karoti, svayameva. vA gurorasamakSaM vikRtyAdAnakAyotsarga karoti, svayameva vA gurorasamakSaM vikRtyAdAnakAyotsarga kRtvA bhukte / abhaNito'pi vA gurUn bhaNati-sandizata vikRtyAdikAyotsarga karomi, ekapAtrake vikRtimAcA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAcArAticAraprAyazcittam mAmlapAyogyaM vA''datte / iha kramAd-yathAkramamAgADhayogasya sarvabhaGge SaDlaghu / dezabhaGge caturguru / anAgADhayogasya sarvabhaGge caturgurukAH / dezabhaGge caturlaghukA iti jJAnAcArAticAra-prAyazcittamuktam / adhunA darzanAcArAticAraprAyazcittAdhikAraH / tatra darzanaM-devagurvAditattvasamyazraddhAnalakSaNamataH prathama devagurvAdyAzatinAviSayaM prAyazcittamAhajiNajiNaharaThavaNagurU guru-AvaliyANa tiviha'vannAe / lahu-guru-lahugA ThavaNA-yariyAvali-nAsi lahugurugA // 36 // vyAkhyA-jinA-jinabimbAni jinagRhANi-jinaprAsAdAH sthApanAguravo-'kSAdyA guravaHpratyakSA AcAryaprabhRtayaH AvalikA-japamAlA / eteSAM trividhA'vajJAyAM-trividhAzAtanAyAM jaghanyamadhyamotkRSTabhedAyAM yathAkramaM lghugurulghukaaH| jinabimbAdInAM jaghanyAzAtanAyAM lghumaasH| madhyamAzAtanAyAM gurumAsaH / utkRSTAzAtanAyAM catvAro laghukA ityarthaH / sthApanAcAryAvalikAnAze laghugurukosthApanAcAryanAze laghumAsaH, japamAlAnAze gurumAsa iti bhAvaH / kacitpunarevaM-ThavaNAyariAvaliAnAse gurugo a AyAmam / atha darzanAcArA'ticAraprAyazcittamAhasaMkAisu tisu dese gurugA mUlaM tu savvahiM hoi / diTThImohe apasaMsaNe athira akaraNe lahugA // 37 // vyAkhyA- iha darzanAcArA'ticAro'STadhA / tadyathA-zaGkA-''kAGkSA vicikitsA'mUDhadRSTirupabaMhA sthirIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA ceti / tatra saMzayakaraNaM zaGkA / sA dvidhA-dezataH sarvatazca / tatra dezataH tulye'pi jIvatve kathameke bhavyA apare tvabhavyA ? ityAdi / sarvatastu prAkRtabhASAnibaddhamidaM zrutaM, na jJAyate kiM sarvajJena praNItaM Ahozvit kuzalamatinA kenApi parikalpitamiti 1 / anyA'nyadarzanagrahaNamAkAGkSA / sA'pi dezata eka kizcit kutIrthikamatamAkAGkSati / yathA-asminnapi khalvahiMsaiva dharmoM mokSazca phalamucyate / sarvataH sarvANi-zAkyA-''jIvaka-kapila-boTiko-lUka-vedatApasAdikumatAnyAkAGkSati, kRSIbala iva sarvadhAnyavapanAni kadAcit kizcit phalatIti dhiyA 2 / vicikitsA-AtmanaH phalaM pratyanAzvAso, yathA-AsIttAdRzAnuSThAyinAM purAtanAnAM mahAsattvAnAM mokSaH, asmAdRzAnAM tvasnAnakezaluzcanAdikaM kaSTameva mandasattvatvAt ka mokSasambhava ? iti dezataH stoko'nAzvAsaH / sarvatastu sarvathA'nAzvAsaH / yadvA-' vidak jJAne ' vidantIti kiblope vidaH-sAdhavaH teSAM jugupsA / dezato'ho ! maladurgandhA ime munayo yadyaSNodakena snAyustadA ko doSaH ? syAdityAdi / sarvatastu maNDalyA nandipAtre mithaH saMsRSTabhojino'mI guptigRhavAsina iva mahAmalImasAGgavAsasaH prAgadattadAnatvenA''janma bhikSAcarA ityAdi 3 / mUDhadRSTiH-paratIrthinAM rAjAdikRtAM pUjA mantrAdyatizayAn vA dRSTvA, tadA''gamAn vA zrutvA mativyAmoho dezataH stokaH / sarvatastu sarvathA 4 / uphaa-prshNsaa| sA jJAnadarzana-tapaH-saMyama-vaiyAvRttyAdhudyatAnAM sAdhvAdInAmutsAhavRddhihetuH prazastA, mithyAdRzAM-zAkyacarakAdInAM tvasAvaprazastA 5 / sthirIkaraNaM-sIdatazcAritrAdiSu sthairyahetuH prazastam , asaMyamaviSaye punastadaprazastam 6 / vAtsalyam-AcAryaglonaprAghurNakatapasvisehAsahabAlavRddhAdInAmAhAropadhyAdinA samAdhi Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jotakalpe sampAdanaM prazastaM, gRhasthapArzvasthAdhupaSTammarUpaM tu tadaprazastam 7 / prabhAvanA ca tIrthakarapravacanAdiviSayA prazastA, kutIthi kaviSayo tvaprazastA 8 / iha copabahAdInAM prazastAnAmakaraNe'ticAratA, aprazastAnAM tu karaNe / dezasarvabhedazvopabRMhAdInAmapi zaGkAdInAmiva jJeyaH / iti darzanAcArAticArasyASTau bhedAH / tatra zaGkAdiSu-zaGkA-kAkSA-vicikitsAsu tisRSu dezato gurukAzcatvAraH, sarvataH punaH zaGkAdiSu tisRSvapi mUlaM-sarvaparyAyachedo bhavati / tapo'rhaprAyazcittAdhikAre'pi mUlamatra lAghavArthamabhyadhAyi / dRSTimohemUDhadRSTau aprazaMsane-jJAnadarzanatapaH-saMyamAdiguNAnAmanupahAyAm asthirIkaraNe ca-cAritrAdiSu sIdatAM sthairyAnApAdane catvAro laghukoH prAyazcittam / athA'vAtsalyaprAyazcittaM viSayavibhAgenA''hagurumA''yariagilANA'vacchalle lahuga khavagapAhuNae / gurugo a bAlavuDDe sehe a mahoare lhuo|| vyAkhyA-iha sAdhunA sarveSAM sAdharmikANAM sAdhvAdInAmAhAravastrapAtrabheSajauSadhapAdazaucA'. bhyaGganavizrAmaNAdibhiH sarvasthAmnA vAtsalyaM karttavyaM, guruglAnAdInAM tu vizeSataH / teSAM tadakaraNe prAyazcittaM, yathA-AcAryaglAnA'vAtsalye-AcAryaglAnayorvAtsalyA'karaNe pratyekaM catvAro gurukaaH| kSapakaH prAghurNakayoH-kSapakaH-tapasvI vikRSTatapaSkArI prAghurNako-grAmAntarAdAgatastayorvAtsalyA'karaNe catvAro laghukAH / bAlavRddhayoravAtsalye guruko mosH| zaikSe-abhinavapravrajite mahodare ca-bahubhojini vAtsalyA'vidhAne laghuko mAsaH / cazabdAt sAmAnyataH sAdharmikavAtsalyA'karaNe laghumAsaH / athA'prabhA. vanAprAyazcittamAhasAmanneNaM gurugA sasattie appabhAvaNe ahavA / guruvasabhabhikkhuthere khuDDe gurugAi minnataM // 39 // vyAkhyA-iha yadyapi pravacanaM zAzvatatvAttIrthakarabhASitatvAt surAsuranaranamaskRtatvAd vA svayameva dIpyate tathApi guNAdhikapuruSAH svasya darzanazuddhaye pravacanaM prabhAvayanti, te ca pravacanaprabhAvakA atizayyAdayaH / uktaM ca 'aisesiiDDhidhammakahivAiAyaria khavaganemittI / vijjA rAyagaNasaMmayA ya titthaM pabhAviti / asyA akSaragamanikA-atizayI-avadhi-manaHparyAyajJAnayukto'tizayyadhyayano vA / RddhigrahaNAt rAjAmotyAdiH RddhimAn dIkSAgrohakaH / AmoSadhyAdi-RddhiprApto vo / dharmakathI-AkSepaNIvikSepaNI-nivedanI-saMvedanIkathAbhiyoM dharmamAkhyAti / vAdI-vAdalabdhisampannaH / AcAryaH svaparasiddhAntaprarUpakaH / kSapakaH-tapasvI / naimittikaH-aSTAGganimittavettA / vidyAgrahaNAt vidyAsiddhaH / rAjagaNasaMmatAzca / rAjasaMmatA mantryAdayaH , gaNasaMmatA mahattarAdayaH, cazabdAd dAnazrAddhAdiparigrahaH / ete tIrtha-pravacanaM prabhAvayanti / zaktau satyAmetasyA'prabhAvane ca prAyazcittaM, tadyathA-sAmAnyena-avizeSeNa svazaktau-svasAmarthya satyAm aprabhAvane pravacanasya catvAro gurukaaH| athavA pUrvoktAH prabhAvakAH / eteSAM paJcAnAmAcAryAdInAmantargatA atastadvibhAgena darzayati-guruvRSabhabhikSusthavirakSulleSu gurukAdi bhinnAntaM prAyazcittam / AcAryasya pravacanA'prabhAvane caturgurukAH / upAdhyAyasya caturlaghukoH / bhikssoperumaasH| sthavirasya laghumAsaH / kSullasya bhinnamAsa ityarthaH / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavatAticAraprAyazcittam athA'prazastopabRhodikaraNe prAyazcittamAhamicchattIrNa uvavRha-bhatti-thirakaraNa-vacchalAIsu / khuDDagabhikkhU-vasabhA''yarie lahugurulahugagurugA // vyAkhyA-mithyAtvinA-kutIrthapravRttajanAnAm upabRhA-prazaMsA, bhaktiH-sevA, sthirIkaraNa vAtsalyam , AdizabdAt prabhAvanA ca / eteSu kSullakabhikSuvRSabhA''cAryANAmanukrameNa laghugurulaghukagurukAH / kSullakasya laghumAsaH, bhikSorgurumAsaH, upAdhyAyasya caturlaghu, AcAryasya caturguru ityarthaH / iti darzanAcArAticAraproyazcittamabhihitam / sAmprataM cAritrAcArAticAraprAyazcittamAhasamiIsu a guttIsu a lahugo oheNa asamii agutte / ANAivirAhaNayA visesao bhaNihI uvari // 41 // vyAkhyA-iha samitayaH paJca-IryAsamitiH, bhASAsamitiH, eSaNAsamitiH, AdAnanikSepasamitiH , pAriSThApanikAsamitiH / guptayastisraH-manoguptiH, vacanaguptiH, kaayguptiH| tatra jantujAtarakSAnimittaM yugamAtrabhUmikAntaradattadRSTeravyAkSiptacittasya pratipadaM cakSuSA vizodhayataH sAdhoH saMyamopakaraNAdyarthaM yA gamanakriyA sA IryAsamitiH / mRdumadhurAnavadyahitamitavacanabhASaNaM bhASAsamitiH / sUtrAnusAreNa rajoharaNavastrapAtrA'zanapAnanilayauSadhAnveSaNam essnnaasmitiH| dharmopakaraNAnAM pratilekhanApramArjanApUrvakameva grhnnmocnmaadaannikssepsmitiH| mUtramalazleSmapurISAdInAM vivekAha-saMsaktabhaktapAnAdInAM vA jantuvirahite sthaNDile vidhinA pariSThApanaM. paarisstthaapnikaasmitiH| sAvadhamanaHsaGkalpagopanaM manoguptiH / sAvadhavacanarodhanaM maunena vA'vasthAnaM vaagguptiH| kAyavyApAranivAraNaM kAyaguptiH / nanu samitigupyoH kaH prativizeSaH ? , ucyate-samitiApArarUpA guptistu vyApArAvyApArarUpA / yaduktaM'samitINa ya guttINa ya eso bheo u hoi naaybvo| samiI payArahavA guttI puNa ubhayarUvA u / / samio niyamA gutto gutto samiattaNaMmi bhaiavyo / kusalavayamudIrito jaM vayagutto vi samio vi / / samiI payAraruvA guttI puNa huMti ubhayahavA u / kusalavayamudIrito teNaM gutto vi samio vi // gutto puNa jo sAhU appavioroi nAma guttIe / so na samio tti vuccai tIse u viArarUvattA' / etAsu paJcasu samitiSvasamite tisRSu guptiSvagupte ca oghena-sAmAnyena mAsalanukaH / AjJAbhaGgAdayo doSA AtmasaMyamavirAdhanA ca syAt / vizeSataH punazcAritrAcArAticAraprAyazcittaM paJcamahobratAdikrameNa upariSTAd bhaNiSyate / tatra prathamamahApratAticAraprAyazcittaM trayodazagAthAmiH pratipAdayatipuDhavAiesu ghaTTaNamagADhagADhapariAvaNuddavaNe / minnaM lahu-guru-caulahu aNaMti lahugurulahugagurugA // ghyAkhyA-pRthivyAviSu-SaSThIsaptamyora) pratyabhedAt pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatInAM manAka sparzana-saTTanam / atrAha-manu pRthivyAdInAM caturNA ghaTate saTTanam, aSkAyasya tu kathaM saGghaTTanaM sambhavati ? tasya dravarUpatvena sparzamAtre'pi vinAzasambhavAt / ucyate-ghaTAdisthasyA'kAyasyApi manA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe karacaraNAdinA cAlane saGghaTTaH sambhavati / paritApanaM dvidhA-agADhaM gADhaM ca / tatra sammaInacAlanAdyairbahutarapIDotpAdanamagADhaM bahutamapIDotpAdanaM ca goDham / upadravaNaM-sarvathA jIvavinAzanaM / tacca pRthivyagnyoratyantasammaInAdyaiH , apkAyasya tu vahnitApanadaNDAdyabhighAtanapAnapAdAdikSAlanAdinA, vAyostAlavRntAmighAtAdinA, vanaspateH patrapuSpAGkarAdi-troTanAdibhiH / tatazcaiteSAM pazcAnAmapi pRthivyaptejovAyupratyeka vanaspatInAM pratyekaM ghaTTane minnamAsaH / agADhaparitApane lghumaasH| gADhaparitApane gurumAsaH / upadravaNe caturlaghu iti krameNAvaseyam / anante-anantakAyaviSaye ghaTTane laghumAsaH / agADhaparitApane gurumAsaH / gADhaparitApane caturlaghukAH / upadravaNe cturgurukaaH| navavAsavuTThikisalaya-virAhaNA jattiANi divasANi / tAvaiA caugurugA dasagaM chappiAlasuinAse // ___ vyAkhyA-abhinavavarSAkAlavRSTau yAni kisalayAnyanantakAyarUpANi bhavanti / teSAM virAdhanA yAvanti dinAni syAt tAvantazcaturgurukAH prAyazcittam / ayamabhiprAyaH-varSAkAle kila prathamavRSTau. jAtAyAM satyAM dinatrayaM yAvat sUkSmAGkarA antarmuhUrttamAtrakAlamanantakAyarUpAH prAyaH sarvatra bhUtale pratikSaNaM prAdurbhavanto bhavanti / te ca durlakSatayA parihatuM duHzakA, atastadAnIM tadvirAdhanAbhIravaH sAdhavo dinatrayaM yAvat tatparihArAya yathAzakti yatante / yatamAnAnAmapi ca sAdhUnAM navInAGkaravirAdhanA yAvanti dinAni syAt tAvanti caturgurUNi bhavanti / tathA SaTpadyAlayo-yUkAgRhaM sUcI-sUcikAlayastayormAze pratyeka dazakaM pratyAsattezcaturgurukANAm / AUteUvijjupphusaNe ukosamajjhimajahanne / caulahu-guru-lahumAso cauguruvagdhAra suhume a||44|| ___vyAkhyA-aptejovidyutAm-akAyatejaHkAyavidhududyotAnAM sparzane-saMsparza utkRSTamadhyamajaghanye-utkRSTe madhyame jaghanye ca krameNa caturlaghuH, gurumAsaH, laghumAsazca / 'vagghAra'tti / vagdhAri-yA avicchinnadhArA vRSTiH, yasyAM vA varSAkalpo nInaM vA cyotati, varSAkalpaM vA bhittvAntaHkAyamAyati yA vRSTiH / tatra sUkSme ca mahikorUpe'pkAye gamane caturguru / iganaibahusaMghaTTe gurugo lahugo a egasaMghaTTe / leve levovari-kuMbha-tuMba-daioDage lahugA // 45 // vyAkhyA-iha jalamArgeNa gacchatAM sAdhUnAM saMyamAtmavirAdhanAdayo'neke doSAH sambhavanti / ataH kAraNAbhAve tanmArgeNa na gantavyaM, kAraNena tu yatanayA gantavyam / tatra cAyaM vidhiH-nAdijalaM tAvad dvidhA stAghamastAghaM ca / yatra nAsikA na bruDati tat stAghaM, yatra tu nAsikA bruDati tadastAgham / tatra stAghajalaM saGghaTTalepalepoparibhirgamyate / astAghajalaM tu kumbhatumbAdibhiH / yatra-yasmin jale uttaratAM pAdatalAdArabhya jaGghAyA arddhaM bruDati, sa saGghaTTaH / tasyaiva saGghaTTasyopari yAvannAbhiretAvadyatra pravizati, sa lepH| tataH paraM nAbherArabhyopari sarvamapi lepoparibhaNyate / nadI cottaratAM trayaH panthAnaH / tadyathA-saGkramaH sthalaM nosthalaM ca / tatra saGkrama ekAGgiko vA syAdanekAGgiko vA / ekAliko ya ekena phalakAdimA kRtaH / anekAGgiko'nephalakAdinirmitaH / saNDevakA api saGkramabhedA eSa / tara Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalamArgeNa gacchatAM vidhiH tajjAtA atajjAtA vA bhaveyuH / tatraiva jAtAstajjAtAH zilAdayaH / anyataH sthAnAdAnIya sthApitA atajjAtA iTTAlakAdayaH / nadyA AkuNTitakUparAkAravalanaM nadIkUparaM, jalopari kapATAni muktvA pAlibandhaH kriyate sa varaNaH / etAbhyAM yatrodakaM parihRtya gamyate tatsthalam / nosthalaM punazcaturvidhamupalajalam-adhaH poSANA upari jala 1, vAlukAjalam-adho vAlukA upari jalaM 2, zuddhodakam -adhaH zuddhA mahI upari jalaM 3, paGkodakam-adhaH kardama upari jalam 4 / eteSAM madhye pUrva nirapAyasthalena gantavyam / tadabhAve saGkrameNa / tatrA'pyekAGgikena gantavyaM, nA'nekAGgikena / evaM sthireNa, na calena / aparizATinA-na parizATinA / sAlambanena na nirAlambena / sAlambo'pi dvidhA-ekataH sAlambo dvidhA sAlambazca / pUrva dvidhA sAlambena, tataH ekataH sAlambenA'pi / tathA nirbhayena gantavyaM, na sabhayena / eteSAmekAGgikAdInAmabhAve ye'nekAGgikAdayastatpratipakSAsteSvapi gamanaM karttavyaM / yatrAlpatarA saMyamAtmavirAdhanA / sakramAbhAve nosthalenA'pi gantavyam / tatra caturvidhe nosthale pUrvamAkrAntaniSpratyapAyena upalajalena gantavyam / tadabhAve anAkrAntanirapAyenA'pi / upalAd vAlukA alpasaMhananA, tata upalajalAbhAve vAlukAjalena gantavyam / volukAyAH zuddhapRthivI svalpatarasaMhananA, tato vAlukAjalAbhAve zuddhodakena gantavyaM / sikato jalAdAvapyAkrAnto'nAkrAntAdayo vizeSA avagantavyAH / paGkajalaM tu bahupratyapAyam ataH sarveSAmupalaMjalAdInAmabhAve tena gamyate, tamrA'pyagAdhakardame kaNTakAdirahite'pi na gamyate / astAghajalavattasyApi gantumazakyatvAt / eSa sarvo'pi vidhiH sacittapRthivyAm acittapRthivyAM punarapkAyAdInAM saMyogAH karttavyAstadyathA-pRthivI sarvatrApyacittA paramekato'pkAyaH-anyatazca vanaspatikAyaH / tatra kimakAyena gamyate kiMvA vanaspatikAyena ?, ucyate-apkAye niyamAd vanaspatirasti tasmAttena na gavase, vanaspatinA tu gamyate / tatrApi parIttayonikena sthirasaMhananena AkrAntena niSpratyapAyena / atra SoDaza bhaGgAH / tadyathA-pratyekayonikaH sthira AkrAnto niSpratyapAyaH eSa prathamo bhaGgaH / sapratyapAyena dvitIyA / anAkAnte'pyevameva dvau vikalpau / evaM sthire catvAro vikalpA labdhAH / asthire'pyevaM ctvaarH| ete pratyekayonikenASTau bhaGgA lbdhaaH| anantayonike'pyevamevASTau / evaM sarvasaGkhyayA vanaspatikAye SoDaza bhaGgAH / evamapkAyasya trasairdIndriyAdicaturvidhaiH saha saMyogAH kAryAH / tadyathA-AkrAntAH sthirA nissprtypaayaaH| etaitribhiH padairaSTau bhaGgA bhavanti / ete ca dvIndriyAdiSu caturvapi pratyekamaSTAvaSTau labhyante jAtA dvAtriMzad bhaGgAH / sAntaranirantaravivakSayA ca catuSSaSTiH sNyogaaH| atra cA''krAntasthiranirapAyaiH sAntarekhasargantavyaM, nAkAyena / atha vanaspatitrasANAM dvikasaMyoge kiM vanaspatau gamyatAmuta seSu ? ucyate-traseSu sAntareSu gantavyaM, na punarvanaspatau, tatra hi niyamena vasA bhaveyuH / pRthivyapkAyavanaspatitrayasambhave katamena gamyatAm ?, ucyate-pUrvaM pRthivIkAyena, tato vanaspatikAyena, tato'kAyenA'pi / pRthivyudakavanaspatitrasalakSaNacatuSkasaMyogasambhave katamena gantavyam ?, ucyate-pUrvamacittapRthivyAM praviralatraseSu, tataH sacittapRthivyAM, tato vanaspatinA, tato'kAyenA'pi gamyam / tathA yadi sthalapatha eva na syAt , sthalapathe vA bhikSA vasatirvA nAsti, stenazvApadabhayaM vA tatra, tataH sthalapathaM muktvA pUrva saGghaTTena gamyate / tatreyaM yatanA-'ekaM pAdaM jale ekaM pAdaM sthale-AkAze kRtvA gantavyam / uttarantaM lokaM vilokya, prAtipathikamanyaM vA pRSTvA ca yasmin pArzve nIcataramudakamavagamyate tatrottaraNIyam / uttaraNAnantaraM ca nIre niSpragalite tIre IryApathikyAH kAyotsargaH kAryaH iti / etat prakRtopayogitvAda Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpeM darzitam / atha prakRtameva daryate-evaM yatanayA ekanadIbahusaGghaTTe-ekasyAM eva nadyA bahUn - bArAn sacaTTe jAte sati guruko mAsaH prAyazcittam / ekasaTTe-ekavAraM saGghahe laghukazca mAsaH / yatra tu saTTena gantuM na zakyate, tatra lepena gamyate / yatra tu lepenA'pi gantuM na pAryate, tatra lepopariNApigamyate / tatra ceyaM yatanA-yadi sa sAdhugrahisArthasahAyastata udakasamIpaM gatvordhvakAyaM mukhavatrikayA'dhaHkAyaM rajoharaNena pramAopakaraNamekataH kRtvA yadi caurAdibhayaM na syAt tato gRhasthAnAM pazcAdudakamavatarati / yathA yathA coNDamuNDatarajalamavagAhate tathA tathoparyupari colapaTTakamutsArayet yena na tImyate / atha tatra sabhayaM agAdhaM vA jalamato yadA kiyanto'pi gRhasthA agrato'vatIrNAstadA madhye sAdhunA avataraNIyaM colapaTTakaM ca dRDhaM badhnIyAt / etena vidhinottIrNasya yadi colapaTTako'nyadvA kizcidupakaraNajAtaM tImitaM, tadA'yaM vidhiH-udakatIre snigdhapRthivyAmapkAyarakSArthaM tAvattiSThed yAvaccolapaTTonyadvopakaraNaM niSpragalaM bhavati / atha tatra caurAdibhayaM tataH pragalantameva taM colapaTTakaM haste daNDake vA pralambamAnaM gRhItvA kAyenA'spRzan gacchati / yadA ca sArthavirahita ekAkI sAdhuruttarati, tadA'yaM vidhiH-sarvopakaraNamavataraNatIre muktvA AtmapramANAccaturagulAtiriktAM yaSTiM gRhItvA tayA'stAghatAmanumIya paratIrAt pratyAgatya sarvopakaraNamekatra kRtvA tena parIkSitajalapathenottarati / astAghe ca jale yatra lepopariNA'pi gantuM na zakyate, tatra bAhubhyAM na taraNIyaM hastAdiprakSepe bahUdakopaghAtabhAvAt / kintu jalabhAvitaiH kumbhAdibhiH santaraNaM kAryam / tatra prathamaM kumbhena-ghaTena / athavA ghaTezcatuSkoSThakoNakanibaddhaiH prApakeNetyarthaH / tadabhAve dRtikena-vAtapUrNena / tadabhAve tumbena-tumbakajAle. netyarthaH / tadabhAve uDupena-koTTimbakena / tadabhAve parSyAparNImayabhArakaiH / tadabhAve ca nAvA gantavya tathAvidhakAraNe samutpanne / eteSAM ca viparyAsagrahaNe caturlaghukAH prAyazcittam / 'eesi vivajAse cAummAsA bhave lahugA' itinizIthabhASyavacanAt / arthateSAM lepAdInAmuttarArddhana prAyazcittaM darzayati / yathA-lepe-lepagamane, lepopari-kumbha-tumba-dRtiko-Dupe-lepoparigamane, kumbhasantaraNe, dRtikasantaraNe tumbasantaraNe, uDupasantaraNe, upalakSaNatvAt parNIbhArakasantaraNe ca caturlaghukAH prAyazcittam / atra ca tumbazabdasya dRtikazabdAta pUrva nibandho bandhAnulomyAt / nausantaraNaprAyazcittaM tvagre pratipAdayiSyate / niSkAraNe saGghaTTanena gamane mAsalaghu prathamavArAyAM, dvitIyavArAyAM tu mAsaguru, evaM dazamavArAyAM pArAzcikam / atha lepena gamane prathamavArAyAM caturlaghukam / abhIkSNasevayA'STabhirvArAmiH pArAzcikam / evaM lepopari-kumbhAdiSvapi caturlaghukam / abhIkSNasevayA'STabhirvArAbhiH pArAzcikaM draSTavyamityAdayo nizIthagatA anekavizeSAH svayamavagantavyAH / atha pUrvadarzitasakramagamane prAyazcittamAhathirasaMkameNa lahugo lahugA nipaJcavAya-athireNa / gurugA sapaJcavAe jale vi ia levamAIhiM // 46 // vyAkhyA-sthirasakrameNa-nizcalalalaparihAramArgeNa gamane laghuko mAsaH / tenaiva saGakrameNa niSpratyapAyena-apAyarahitena asthireNa-calena gamane catvAro laghukAH / tasminneva sapratyapAye catvAro gurukAH prAyazcittam / jale'pi sapratyapAye lepAdimirgamane ityevaM caturgurukAH / aba yatra tathAvidhakAraNe vA tIryate, tanA'yaM vidhiH Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvA gamane vidhiH aDacchagacauradugAo avakkeNa kameNa gaMtu niravAe / thala-ghaTTa-leva-levopari gamaNaM na uga nAvAe / ___ vyAkhyA- atra krameNa-yathAsaGkhyena yojanA / nAvuttaraNasthAnAd yadi aSTagavyUtavakreNa gatvA nirapAye-apAyAbhAve sthalamArgaH prApyate, tado tena gamyate / atha sthalapatho nAsti, asti vA paraM sApAyastataH SaDgavyUtavakramArgeNa saGghaTTena gamyate / tadabhAve caturgavyUtavakreNa lepena gamyate / tadabhAve dvigavyUtavakramArgeNa lepopariNA gamanaM kArya, na punanovA / tathAia chaccauradugAu a gamaNaM levuvari-leva-saMghaTTe / niravAyaparirayAsai nAvAigame vi caulahugA // 48 // ___ vyAkhyA-evameva lepoparisthAnot SaDgavyUtaparirayeNa sthalena, caturgavyUtaparirayeNa lepena, dvigavyutaparihAreNa vA saGghaTTena gamyatAM, na ca lepopariNA / lepottaraNasthAnAt caturgavyUtaparyavahAreNa sthalena, dvigavyUtaparihAreNa vA saGghana gantavyaM, na tu lepena / saGghaTTottaraNasthAnAt dvigavyUtaparihAreNa sthalena gantavyaM, na punaH saTTena / eteSAM parihAraparimANAnAmabhAve nAvA lepopariNA lepena saGghaddena vA kAraNe yatanayA gamyate / amumevArthamuttarArddhana darzayati-nirapAyaH-pratyapAyavarjito yaH parirayo-jalaparihAramArgaH pUrvapratipAditaparimANastasyA'sati-abhAve nAvAdigame'pi-nAvA gamane'pi caturlaghukAH / na kevalaM lepAdigamane kintu naavaagmne'piitypishbdaarthH| nausantaraNe ca yA SaTkAyavirAdhanA syAttanniSpanamapi: prAyazcittamavagantavyam / atrAha-nanu ' nAvA naisantAre pAyacchittaM viussaggo' ityatra naunadIsantArabhedeSu sarveSvapi vyutsargaH prAyazcittamamihitamiha punasteSveva tapaHprAyazcittaM katham ? ucyateyat vyutsarga prAyazcittaM tatrAbhihitaM tattadAnImeva karaNIyatayA yatanArthaM sAmAnyenoktaM / tapaHprAyazcittaM tu apkAyavirAdhanAvizuddhinimittaM vizeSato'bhidhIyamAnaM na viruddhayate, ubhayaprAyazcittavizodhyatvAdeteSAmiti / nAvArohaNe cAmUni kAraNAni-sthalasaGghaTTAdipatheSu zarIropadhistenAH siMhAdayo vA zvApadA bhaveyuH, bhaikSyaM vA na labhyate, AgADhaM vA kAraNamahidaSTaviSavizUcikAdikaM bhavet tatra tvaritamauSadhAnyAnetavyAni, kulAdikArya vo akSepeNa karaNIyamupasthitam upadherutpAdanArthaM vA gantavyaM lepe lepoparI vA makarabhayaM tato naurAroDhavyA / sA ca nau parArthA saMyatArthA vA yAti / tatra parArthAyAM gantavyaM, tadabhAve saMyatArthAyAmapi / sA dvividhA-navA purANA ca / navAyAM gantavyaM, na purANAyAM sapratyapAyatvAt / navApi dvividhA-udakabhAvitA abhAvitA ca / udake yA kSiptapUrvA sA udakabhAvitA, itarA'bhAvitA / tatra bhAvitAyAM gantavyaM, nAbhAvitAyAmudakavirAdhanAsambhavAt / udakabhAvitA'pi dvidho-tadudakabhAvitA anyodakabhAvitA ca / tadudakabhAvitAyAM gantavyaM, netarasyAM, mA bhU dudakazastramiti kRtvA / tadudakabhAvitA'pi dvividhA-ArdrA zuSkA ca / ArdrAyAM gantavyaM, netarasyAmudakAkarSaNabhayAt / nAvaM cA''rodukAmena ekAntamupakramyopakaraNaM pratyupekSaNIyaM, tato'dhaHkAyaM rajoharaNenoparikAyaM mukhonantakena pramRjya, bhAjanAnyekatra baddhvA teSAmupariSTAdupadhi suniyantritaM karoti / tato yadi bhadrakA nAvikAdayaH sthirA ca nauna dolAyate tataH pUrvamAroDhavyam / atha prAntAstataH pUrvaM nAruhyate / mA amaGgalamiti kRtvA pradveSaM gaman / teSAM prAntAnAM bhAvaM jJAtvA samakaM pazcAd vA ArohaNIyaM / nauzirasi ca na sthAtavyaM devatAsthAnaM taditikRtvA / mArgato'pi na sthAtavyaM niryAmakastatra tiSThatIti kRtvA / madhye'pi yatra kUpakasthAnaM tatra na Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yati-jItakalpe sAtavyaM / tanmuktvA yadaparaM madhye sthAnaM tatra stheyam / atha madhye nAsti sthAnaM tataH zirasi pRSThato vA yatra te sthApayanti tatra nirAbAdhe sthIyate / sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya namaskArasmaraNapravaNastiSThati / uttarannapi na pUrvamuttarati na vA pazcAt kintu madhye uttarati / sAropadhizca pUrvamevAlpasAgArikA kriyate, yadantaprAntaM cIvaraM tatprAvRNoti / yadi ca tarapaNyaM nAviko mArgayati tadA dharmakathA-anuziSTizca kriyate / atha na muJcati / tato dvitIyapade yadantaprAntamupakaraNaM tadyatanayA dAtavyam / atha tannecchati niruNaddhi vA tato'nukampayA yadyanyo dadAti tadA na vaarnniiyH| nauzca catuSprakArA-samudragAminI 1, anusrotogAminI 2, pratisrotogAminI 3, tiryamgAminI ca 4 / etAsAmekatarayA'pi nAvA ardhayojanagamane caturlaghu / ataH param ardhayojanavRddhayA'netanaprAyazcittAni krameNa syuH / tadyathA-yojane caturguru, sArddhayojane SaDalaghu, yojanadvathe SaDguru, sArddhayojanadvaye chedaH, yojanatraye mUlaM, sArddhayojanatraye anavasthApyaM, yojanacatuSTaye pArAzcikam / abhIkSNasevAyAM punaraSTavArAmiH pArAzcikamiti darpikAsevAyAM prakalpe / gaMtIkamaNIbhoge acakkhubhUvaNadagaggiphusaNagame / gAua lahugADhattaM battIsaM joaNe carimaM // 49 // vyAkhyA-gantrI-zakaTaM kramaNI-upAnat tayorbhoge-paribhoge / acakSuH-yatra cakSurna vidyate vyApriyamANatayA prasRmarAndhakAranikareNa, yatra cakSuSA-locanena nirmalenA'pi sthUlA api jantavo nirIkSituM na zakyante iti bhAvaH / so'cakSuH-acakSurviSayaH pradezaH , bhUH-sacittA pRthivI ' vaNa 'tti vanaspatikAyikAH pratyekazarIriNaH / 'daga 'tti udakaM, tacca dvidhA-bhUmyudakaM nadyAdiSu, antarikSodakaM ca meghavRSTau / agniH-vadvistasya sparzanaM agnisparzanam / eteSu game-gamane gavyUta-laghukA''rabdhaM prAyazcittaM / dvAtriMzadyojaneSu caramaM pArAzcikaM syAd / ayamarthaH-sAdhurgancyAmupaviSTaH kramaNyo vA paridhAya acakSuviSaye sacittapRthivyAM pratyekavanaspatikAyikeSu apkAye agnisparzane vA yadyekagavyUtamAtraM mAgaM gacchati, tadA tasya caturlaghukAH prAyazcittaM, gavyUtadvayaM yadi gacchati tadA caturguru, yojanaM yadi yAti tadA SaDlaghu, yojanadvayaM yadi yAti tataH SaDguru, yojanacatuSkaM ced gacchati tadA chedaH, yojanoSTakaM yadi prayAti tadA mUlaM, SoDazayojanAni yadi vrajati tado'navasthApyaM, dvAtriMzadyojanAni yadi punaH prayAti tadA pArAzcikam / evaM gavyUte caturlaghukAdArabhya sthAnadviguNavRddhathA dvAtriMzadyojaneSvaSTamavArAyAM pArAzcikaM syAt / sacittapRthivyAdInAmabhIkSNasevAyAM punaritthaM prAyazcittam / tadyathA-sacittapRthivyAdiSu dvitIyavArAyAM gacchato gavyUte caturgurukAdArabhya yAvat SoDazayojanasthAne pArAJcikam / tRtIyavArAyAM SaDlaghukAdArabhya aSTayojanapade pArAzcikam / evaM yAvadaSTamavArAyAM gavyUte eva pArAzcikam , upalakSaNatvAt sacittapRthivyAdau sthAnaM niSadanaM tvagvarttanaM vA kurvANasya caturlaghukam / abhIkSNasevAyAmaSTamavorAyAM pArAzcikam / tathA ca sacittapRthivyAmadho'GgulacatuSkakhanane caturlaghukaM, tato'pyadho'GgalacatuSkakhanane caturgurukam / evaM tRtIyacatuSke 6, caturthacatuSke dI, tato dvike chedo, dvike mUlaM, dvike'navasthApyaM punardvike pArAzcikam / evamadhazcaturviMzatyaGgalakhanane aSTamasthAne pArAJcikaM syAditi bhAvaH / abhIkSNakhanane'STamavArAyAM pArAzcikam / tathA kalaH-caNakastAvanmAtrAt khaNDAdArabhya yAvadAHmalakapramANaM sacittapRthvIkAyakhaNDam akAyarUpakarakahimapiNDAdikhaNDaM vanaspatikoyakhaNDaM vA yadi gRhNAti, tadA caturla ghukam / Amilaka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyavirAdhamAviSayaM prAyazcittam dvikapramANapRthivIkAyAdi-khaNDagrahaNe caturguru / evaM sthAna dviguNavRddhayA yAvadaSTamavArAyAmaSTAvizatyuttarazatArdrAmalakapramANapRthivIkAyA'pkAyavanaspatikAyakhaNDagrahaNe pArAJcikam / evaM dravodake'pi jJAtavyaM, paramArdImalakasthAne aJjalirdraSTavyaH / aSTAviMzatyuttarazatAJjalijalagrahaNe pArAzcikaM syAdityarthaH / tathAia mahiaNaMtatasagami caugurugA solajoyaNe carimaM / bIose mIsesu a lahumAsA atttthviisse|| ___ vyAkhyA-'a' evaM yathA pUrvagAthAyAM sacittapRthivyAdigamane gavyUtAdiSu pArAdhikAntaM prAyazcittamuktaM tathA atra mahikAdigamane jJAtavyam / mahikA-dhUmarI anantA-anantakAyavanaspatayaH trasA-dvIndriyAdayaH, teSu game-gamane gavyUte caturgurukA: / tato dviguNadviguNavRddhayA mArgagamane apretanAni prAyazcittAni tAvadvAcyAni yAvat SoDazayojaneSu caramaM pArAzcikaM bhavati / ayamamiprAya:-mahikAyAM patantyAm anantakAyavyAptamArge dvIndriyAditrasajIvasaGkale ca mArge ekagavyUtagamane caturguru, gavyUtadvayagamane SaDlaghu, yojane SaDguru, yojanadvaye chedaH, yojanacatuSTaye mUla, yojanA'STake anavasthApyaM, SoDazayojaneSu pArAzcikam / tathA-bIjAni dvidhA-pratyekavanaspatibIjAni anantakAyabIjAni c| 'osa'tti / avazyAyaH-tuSAraH / sa cA'dhastAdupari ca syAtteSu mizreSu ca / atra bahuvacanena mizrapRthvImizrodaka-mizravanaspatikAyA ete prayo'pi gRhyante / teSu ca gamane gavyUte laghumAsAdArabhya dviguNadviguNavRddhayA yAbadaSTAviMzatyuttarazatayojaneSu caramaM pArAzcikaM syAt / ayamatra bhAvaHpratyekA'nantabIjarAzivyApte pathi, avazyAye bhUbhau nipatite nipatati vA, mizrapRthivyAM mizrodake mizraharitAdivanaspatikAye ca gacchato gavyUte laghumAsaH / gavyUtadvaye gurumAsaH / yojane catu. laghu / yojanadvaye caturguru / yojanacatuSTaye SaDalaghu / yojanASTake SaDguru / SoDazayojaneSu chedaH / dvAtriMzadyojaneSu mUlam / catuHSaSTiyojaneSvanavasthApyam / aSTAviMzatyuttarazatayojaneSu pArAncikam / evaM sthAna dviguNavRddhathA dazamavArAyAM pArAzcikaM prAyazcittam / atra mahikA'nantakAya-trasasaMsakta. mArgAbhIkSNasevAyAM saptavArAmiH pArAzcikaM / bIjAvazyAyamizrAbhIkSNasevAyAM punardazavArAmiH pArAzcikaM, paraM mizrAnantakAyA'bhIkSNasevAyAM navavArAbhiH pArAJcikaM / yatastatra prathamavArAyAM gurumAsasyaivApattiH / tathA-mizrapRthivIkoyAdau sthAnopavezanazayanAni kurvANasya pratyekaM mAsalaghu / abhIkSNasevAyAM dazamavArAyAM pArAzcikam / tathA tejaHkAyavirAdhanAyAmitthaM prAyazcittaM prakalpe pradarzitam / tadyathA-uttarAdharAraNikASThamathanaprayogeNAbhinavamagni janayati yastasya mUlam / svayaM prajvAlite cA'gnau pRthivyAdInAM trasakAyaparyantAnAM saGghaTTane 4, paritApane 4ii, atipAtane mUlam / etat prAyazcittaM kAyaniSpannam / tathA paraprajvAlitaM vahiM svasthAnasthitamevA'saGghaTena sevamAnasya caturlaghu / yAvatazca vArAn hastAdi parAvartya vApayati tAvantazcaturlaghukAH / tApane ca SaTpadikAvirAdhanA, indhanaprakSepe sAdijantuvirAdhanA ca syAt taniSpannamapi tasya prAyazcittam / tathA-asArvarAtrikapradIpayuktavasatAvavasthAne laghumAsaH / sArvarAtrikapradIpa-sArvarAtrikA'sArvarAtrikA'parajyotisahitavasatau caturlaghu | sAgnivasatau copakaraNa. pratilekhane mAsalaghu / athA'gnau chedanakAni nipatanti tadA caturlaghu / athAgnivirAdhanAbhayAnna pratikhayati tato'sAmAcArIniSpannaM mAsalaghu upadhiniSpannaM vA / vasatiM gamanAgamane vA yadi na Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 yati-jItakarUpe pramArjayati tadA mosalaghu / atha pramArjayati tadApi mAsalaghu / atha pramArjane chedanakairagnivirAdhyate tatazcaturlaghu / tathA sUtrapauruSyakaraNe 1, arthapauruSyakaraNe za, sUtranAze 4, arthanAze dhI, tayoH karaNe punaragnivirAdhanA / sajyotirvasatau rAge caturguru / dvaSe caturlaghu / Avazyake ca yAvata utsargAna karoti tAvanto mAsAH / sarvaM vA''vazyakaM na karoti caturlaghu / atha karoti tato yAvanta utsargAstAvantazcaturlaghukAH / sarvasminnapyAvazyake kRte caturlaghukameva / yati vandanAni stutIrvA na dadAti, tati'laghumAsAH / atha dadAti tadA tadeva mAsalaghu / sandaMzakayoH pramArjane'pramArjane'pi laghumAsaH / AvazyakInaSedhikyoH karaNe paJcakamasAmAcArIniSpannaM vo, akaraNe tu pratyekaM paJcakam / 'Asajje'tyabhaNane mAsalaghu / bhaNane cAgniniSpannaM / sAgnivasatau praskhalane paThane vA caturlaghu SaDjIvanikAya virAdhanAniSpanna ca / atastathAvidhakAraNaiH sAgnivasatAvavasthAne yataneyaM kriyate-kaTaM cilimiNikAM vA'ntarA dattvA pratilekhanAdIni kurvanti, tadabhAve bahiH kurvanti / bahiH sthAnAbhAve cAvazyakaM stutivandanakahInaM maunena yatanayA varSAkalpaprAvRtAH kurvanti / gamanAgamane ca pramArjanAvazyakInaiSedhikIna kurvanti ityAdi tejaHkAyaviSayA yatanA tata evAvaseyA, glAnAdikAryaviSayA'pi ca / vAyukAyavirAdhanAyAM punarevaM prAyazcittaM-dharmAbhibhUto nilayA'bhyantarAd bahirnirgacchati, anilA'midhAraNanimittaM vA bahiH sthitaH zabdayati, yathA-ehi ehi itaH zItalo vAyuriti / pUrvakRtachidreSu vAyu pratisevate / apUrvANi vA chidrANi vAtA'bhidhAraNanimittaM karoti / dharmAtaH svAGgaM phUtkaroti / uSNaM vA bhaktapAnaM phUtkaroti / pUrvakRtaM dvAraM kapATaM vodghATayati / apUrva vA dvAramudghATayati / ucchADaM vA'pasArayati / gRhachiMDikAyAM vA yAti / vastraM vA caturasraM kRtvA vAyuM karoti / tAlavRnta-vastrAzcalapatra-mAtraka-hastAdibhirvAyuM karoti / hastazaGkha zaGkhadRtikAdi vA vAyunA pUrayati / kSutakAsitocchvasitaniHzvasitAni vA avidhinA karoti / tatra nirgamana-phUtkaraNa-hasta-mAtraka-patra-vanAJcalavAyukaraNeSu mAsalaghu prAyazcittam / abhIkSNAsevAyAM ca dazavArAbhiH pArAzcikam / zeSeSu padeSu caturlaghu, abhIkSNAsevAyAM cASTavArAbhiH pArAzcikam / kSutAdiSu punaH paJcakam / abhIkSNAsevAyAM caturvizativArAbhiH pArAzcikaM / chidrANi punaryAvanti karoti tAvanto laghumAsAH yAvat trINi / tataH paraM caturlaghu syAt / pUrvakRtachidreSvevaM prAyazcittam / nanu vAtAbhidhoraNAdiSu kathaM prAyazcittApattiH syAt 1 ucyatevAyukAyajIvavirAdhanAsIvAt / yaduktaM'vAsasisiresu vAo bahiA sIo gihesu tu sauNho / vivarIo puNa gimhe diarAI satthamannunnaM / / emeva dehavAo bAhiravAyassa hoi satthaM tu / viaNAdisamuttho vi a sauppattI satthamannassa' // 'sauppattI 'ti / svena svena vidhAnenotpanna iti / evamanyadapyetadvirAdhanAviSayaM prAyazcittaM prakalpato'vaseyam iti / pRthivIkAyAyekendriyavirAdhanAviSayaM prAyazcittamuktam / samprati vikalendriyAdivirAdhanAgocaraM tadAhavimalANa ghaTTaNAisu lahugurucaulahu a caugurU huMti / gurugAi challahuMta paMciMdiaghaTTaNAIsu // 51 // vyAkhyA-vikalAnAM-vikalendriyANAM dviindriy-triindriy-cturindriyaannaamityrthH| ghaTanAdiSusaGghaTTanA-'gAr3haparitApa-gAr3haparitApo-padravaNeSu yathAsaGkhyaM laghugurucaturlaghucaturgurukA bhavanti / vikale Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalendriyavadhaviSayaM prAyazcittam ndriyANAM saGghaTTane laghumAsaH / agADhaparitApe gurumaasH| gADhaparitApe caturlaghu / upadravaNe caturguru syAditi bhAvaH / paJcendriyANAM ghaTTanAdiSu gurumAsAdi SaDlaghukAntaM prAyazcittaM bhavati / paJcendriyANAM saGghaTTastadaharjAtamUSakagRholikAdiviSayo draSTavyastatra gurumAsaH / agADhaparitApe caturlaghu / gADaparitApe caturguru / upadravaNe SaDlaghukam / arthateSAmeva vadhaviSayaM prAyazcittaM prakArAntaradvayenAhaigabiticaupaMciMdiavahaMmi gurugAi bArasaMtaM vA / igaviticaurapaNidisu igabiticaupaMcakallA vA // vyAkhyA-vA vikalpArthaH / ekadvitricatuSpaJcendriyavadhe gurukAdi dvAdazAntaM krameNa syAt / ekendriyavadhe caturguru / dvIndriyavadhe SaDlaghu / trIndriyavadhe SaDguru / caturindriyavadhe dazamaM / paJcendriyavadhe dvAdazaM bhavatIti bhAvaH / eko'yamAdezaH / vA-athavA kalyaM-kalyANakaM taccedaM-ni0 pu0 e0 A0 u0 / tata ekendriyavadhe evaMvidhamekaM kalyaM / dvIndriyavadhe dve kalye / trIndriyavadhe trINi kalyAni / caturindriyavadhe catvAri kalyAni / paJcendriyavaghe paJca kalyAni / ayaM dvitiiyaadeshH| etau dvAvAdezI dAnaprAyazcittatayA prakalpe bhaNitau / arthateSAM bahulavirAdhanAviSayaM prAyazcittamAhajalateabahulaphusaNe chagguru dasagaM tu vigalabahulavahe / duticaukallA va kamA viticauriMdINa bahulavahe / / vyAkhyA-jalam-akAyaH tejaH-agnikAyastayoH bahulasparzane-bahuvirAdhanAyAM pratyekaM SaDgurukaM prAyazcittaM syAt / vikalAnAM-vikalendriyANAM bahulavadhe punardazakaM caturthAnAmiti zeSaH / vA-athavA kramAd-anukrameNa dvIndriyANAM bahulavadhe dve kalye / trIndriyANAM bahulavadhe trINi kalyAni / caturindriyANAM bahulavadhe catvAri kalyAni / atha prakArAntareNa bahulavirAdhanAviSayaM prAyazcittamAhaiga-vigala-paNidisu vA bahumadaNi chlhu-chguru-dsgaanni| . : dasapurao dasagaM cia paNidi ikkevi dappeNaM // 54 // 15 vyAkhyA-vA-athavA ekendriya-vikalendriya-paJcendriyANAM bahumaIne-bahulavirAdhanAyAM krameNa SaDladhu-SaDguru-dazakAni / ekendriyANAM paJcavidhAnAmapi bahulavirAdhanAyAM SaDlaghu / vikalendriyANA trividhAnAmapi bahulavirAdhanAyAM SaDguru / paJcendriyANAM bahulavadhe dazakamabhaktArthAnAmiti zeSaH / dazaparato-dazabhyaH parato-'prata ekAdazAdiSu prabhUteSvapi paJcendriyeSUpahateSu dazakameva kSapaNAnAM nAdhikam / paJcendriye ekasminnapi darpaNa hate dazakameva / athavA 'egAidasatesu' ityAdigAthayA piNDAdhikAre vakSyamANayA dvIndriyAdInAM bahulavirAdhanAviSayaM prAyazcittaM prakArAntareNa darzayiSyate, tadapi prakArAntaramatrA'vagantavyam / pUrvajItakalpavRttovatrAdhikAre tasya prakArasya darzitatvAt / evaM SaDvidhajIvanikAyavirAdhanAprAyazcittapratipAdanena prathamamahAvratAticAraprAyazcittamamihitam / atha dvitIya-tRtIya-paJcamamahAvatAticAraprAyazcittaM sAmAnyenAhamosAisa mehuNavajjiesa davAivatthubhinnesu / hINe masakkose kamega gurulahugacaugurugA // 55 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpa vyAkhyA-mRSAvAdAdattAdAnapariprahAzcaturvidhA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca / tatra dravyato mRSAvAdo dhrmaastikaayaadisrvdrvyvissyH| adattAdAnaM grAhya-dhAraNIyavastuviSayam / parigrahazca sacittAcittamizrasarvadravyaviSayaH / kSetrato lokAlokaviSayau mRSAvAdaparigrahau / adattAdAnaM grAmanagarAdyAzrayam / kAlatastrayo'pi divA vA rAtrau vA / bhAvatastrayo'pi rAgeNa vA dveSeNa vA / tatazcaturvidheSvapi mRSAvAdAdattAdAnaparigraheSu viSaye krameNa hIne-jaghanye'ticAre gurumAsaH / madhye-madhyame'ticAre caturlaghu / utkRSTa punazcaturguru / maithunaviSayaprAyazcittaM vizeSato dvitIyAdimahAvratAticAraprAyazcitsAmidhAnAdhikAre kramaprAptamagre pratipAdayiSyate / ato'tra mRSAdiSu maithunavarjiteSvityabhihitam / evaM samuditadvitIyatRtIyapazcamamahAvratAticAraprAyazcittaM sAmAnyenAbhidhAya vizeSato dvitIyamahAvratAticAraprAyazcittAmidhitsayA''haAyario AyariMaM AgADhaM vayai pAvai cheyaM / vasahe chagguru bhikkhUmi challahu khuDage gurugA / / vyAkhyA--iha krodha-mAna-mAyA-lobha-hAsya-bhaya-maukharya-vikathopayuktasya vAkyaM mRSA bhavati / yaduktaM 'kohe mANe a mAyAe lobhe a uvauttayA / hAse bhaya-moharie vigahAsu taheva ya // ' . eAI aTa ThANAiM parivajjittu saMjaye / asAvajaM miaM kAle bhAsaM bhAsijja pannavaM' / / ata AgADhavacanaM mRSAvAdarUpaM krodhAdijanyatvAt / taccAtyartha gADham-AgADham kharaparuSaniSThurajakArAdi. rUpam anyasyA''khyAtuM yanna zakyate, yena coktena zarIrasyoSmA jAyate tadAgADhaM dvidhA-sUcayA asUcayo ca syAt / kSetra sUcA svavyapadezena paradoSAviSkaraNam / asUcA tu prakaTameva paradoSabhASaNaM / tata AcArya AcArya prati evaMvidhamAgADhaM yadi vadati, tadA cheda-chedAkhyaM prAyazcittaM prApnoti / ghRSabhe-vRSabhaviSaye yadyAgADhaM vadati, tadA SaDguru / evaM bhikSuviSaye SaDlaghu / kSullakaviSaye gurukAzcatvAraH / tathAksame chaggurugAI chalahugA bhikkhu khuDi gurugAI / vasabhAisu aMti kamA lahu gurugo a lahugo / dhyAkhyA-vRSabhasyA''cAryAdiSu caturpu viSaye AgADhabhASaNe SaDgurukAdi caturlaghukAntaM prAyazcittam / bhikSoH SaDlaghukAdi gurumAsAntaM / kSullakasya caturgurukAdi laghumAsAntaM / pUrvArdoktAdipAyazcittottarArdoktAntaprAyazcittayoH krameNa yojnaadevmrthghttnaa| idamuktaM bhavati-vRSabhasyA''cArya prati AgADhabhASaNe SaDguru / vRSabhaM prati SaDlaghu / bhikSu prati caturguru / kSullakaM ca prati guruko mAsaH / kSullakasyA''cArya prati caturguru / vRSabhaM prati caturlaghu / mijhuM prati gurumAsaH / kSullakasya kSullakaM ca pratyAgADhabhASaNe laghumAsaH / evamocAryAdInAmAgADhabhASaNaviSayaM prAyazcittamuktam / athAdhikaraNakArisAdhUpekSAvirUpaM tadAhalahugo a uhAe gurugo se ceva uvahasaMtassa / uttuamANe lahugA sahAyagate sarisadoso // 58 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNakAriNaH prAyazcittam vyAkhyA-adhikriyate-narakagatigamanayogyatAM prApyate AtmA anenetyadhikaraNaM-kalahaH / sAdhUnAM ca tadutpattikAraNAnyamuni-anyasyA''bhAvyaM zaikSAdikaM vipariNamayya yadi paraH kazcidAcAryoM gRhNAti, tato mUlAcAryoM bravIti-'kimiti madIyamAbhAvyaM gRhNAsi ?' pUrvagRhItaM vA zaikSakAdikaM yAcito 'madIyamAbhAvyaM kiM na prayacchasi ? ' iti mAryamANamapi vipratipattyA na dadAti, tadAdhikaraNaM bhavati / evamaparAparaghaTamAnA''lApakazlokAdiyojanArUpavyatyAneDanayA sUtraM parAvartayan , hInAdhikAkSaraM vA uccaran , sthApanAkulAni vA niSkAraNaM pravizan , bhakta-strI-deza-rAjakathAM vA kathayan sAdhuddhitIyena sAdhunA nodito yadA prativakti pradviSTa iva tadA'dhikaraNaM syAt / evamAdikAraNaiH samutpanne cAdhikaraNe yA sAdhuryasya sAdhoH prajJApanayA upazAmyati tasya tena sAdhunA upazamanaM karttavyam / yaH punarupekSAM karoti tasya prAyazcittam / taccAnayA gAthayA pratipAdyate / yathA-upekSAyAM laghuko mAsaH / adhikaraNaM kurvato dRSTvA madhyasthabhAvena tiSThati, anyeSAmapyupadezaM prayacchati--parapratyayaH karmabandho'smAkaM na bhavati, parakRtasya karmaNa Atmani saGkramAbhAvAt / adhikaraNanivAraNena ca svAdhyAyadhyAnAdeH svArthasya bhaGgapAto bhavato bhavati / ato jJAnadarzanacAritrarUpe pAramArthike svakArye eva yatadhvam , mA parakArye adhikaraNopazamanAdau svArthaparimanthakAritvAt parArthakaraNasyetyAdirUpI upekSA tatra laghumAsaH / upahasato-'dhikaraNaM kurvato dRSTvA upahAsavacanAni bhASamANasya aTTahAsairupahAsaM kurvANasya ca sa eva mAso gurukaH syAt / uttadata-ut-prAbalyena tudataH-prerayato'dhikaraNe uttaradAnazikSApaNamuttejanaM ca kurvaannsyetyrthH| laghakA zcatvAraH / sahAyakatve sadRzadoSaH / dvayoH kalahAyamAnayormadhyAdekasya pakSe bhUtvA yaH ko'pi vAcA hastAbhyAM padbhyAM dantairlaguDAdibhirvA sAhAyyaM karoti, so'dhikaraNakAriNA saha samAnadoSaH / tato yatprAyazcittamadhikaraNakAriNaH syAt , sAhAyyakAriNo'pi tat syAt samAnadoSatvAditi bhAvaH / adhikaraNakAriNastu prAyazcittamidamuro cauguru ahavA visesiA huMti bhikkhumAINaM / ahavA caugurugAI havaMti u cheanidvavaNA / / vyAkhyA-mikSuvRSabhopAdhyAyAcAryANAmadhikaraNaM kurvatAM pratyekaM catugurukaM tatazcatvArazcaturgurukA bhavanti / athavA ta eva caturgurukAH tapaHkAlavizeSitA bhavanti / tadyathA-mikSozcaturgurukaM tapasA, kAlena ca laghukam / vRSabhasya tadeva kAlagurukam / upAdhyAyasya tapogurukam / AcAryasya tapasA kAlena ca gurukam / athavA caturgurukAdArabhya chede niSThApanA kartavyA / tadyathA-bhikSuradhikaroti tatastasya caturgurukam / ghRSabhasya SaDlaghukam , upAdhyAyasya SaDgurukam , AcAryasyAdhikaraNaM kurvANasya chedaH / evamadhikaraNakaraNe AdezatrayeNa prAyazcittamuktam / tathA sAhAyyakaraNe'pi draSTavyam / adhikaraNAnupazamane doSadarzanArthamidamudAharaNam-araNNamajjhe egaM agAhajalaM savvao vaNasaMDamaMDiaM mahaMtaM saraM atyi| tatya ya bahUNi jalacara-thalacara-khacara-sattANi acchaMti / tattha egaM mahallaM hatthijUhaM parivasai / anayA ya gimhakAle taM hatthijUhaM pANi pAuNhAuttiNNaM majjhaNhakAle sIalarukkhachAyAe suhaMsaheNaM cida / tattha ya adUradese do saraDA bhaMDiumAraddhA / vaNadevatAe a te TuM savvesi sabhAsAe AposiaM-bho hasthiNo ! bho jalayarA ! bho thalayarA ! mA ee saraDe bhaMDate uvekkhaha vAreha tumbh| evaM bhaNiA vi te jalayarAiNo citaMti-kiM amhaM ete saraDA bhaMDatA kAhiMti ? / tattha ya ego saraho Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe bhaMDato bhaggo pillio so dhADijjato suhapasuttassa egassa jUhAhivassa bilaM ti kAuM nAsApuDaM paviTTho / biio vi tassa piTuo ceva paviTTho / te sirakapAle jur3e saMpalaggA / tassa hathissa mahatI araI jAyA / tao veaNaTTo mahaIe asamAhIe pavaTTamANo udvittA taM vaNasaMDaM cUrei / bahave tattha vasaMtA sattA ghaaiaa| jala ca ADohiteNa. jalayarA ghaaiaa| talAgapAlI bheiA / talAgaM viNaTuM tAhe jalayarA savve vitttthaa| eSa dRssttaantH| atha arthopanayaH-yathA teSAmupekSamANAnAM tat padmasaraH sarveSAmapyAzrayabhUtaM vinaSTaM, tasmi~zca vinazyamAne te'pi vinssttaaH| evamatrApyAcAryAdInAmupekSamANAnAM mahAn doSa upajAyate / yatastAvadhikaraNakAriNAvupekSitau parasparaM muSTAmuSTi vA daNDAdaNDi vA yudhyetAm / satazca paramparayA rAjakulajJAte saJjAte sati, sa rAjAdiH teSAM sAdhUnAM bandhanaM vA grAmanagarAderniSkAsanaM vA kaTakamadaM vA kuryAt / kiM cAnyattAvo bheo ayaso hANI daMsaNacarittanANANaM / sAhupaoso saMsAravaDDhaNo sAhigaraNassa // 59 / / ___vyAkhyA-tApo bhedo'yazo hAnirdarzanajJAnacAritrANAM tathA sAdhupradveSaH saMsAravarddhano bhavati / ete sAdhikaraNasya doSA bhavanti / tatra tApo dvidhA-prazasto'prazastazca / tatrAtibhaNite sati cintayatidhiga mAM yena tadAnIM sa sAdhurbahuvidhairasabhyAkhyAnairabhyAkhyAtaH / itthamitthaM cAkruSThaH / eSa prazastastApaH / atha tathAvidhaM tasya saMmukhaM tadAnIM na bhaNitaM, tatazcintayati-ho ! mandabhAgyo vismaraNazIlo'haM yanmayA sadIyaM jAtyAdimarmanikurambaM na prakAzitam / eSo'prazastastopaH / tathA bhedo jIvitabhedazcaraNabhedo vA smAt / kalahaM kRtvA pazcottApataptacetaso vihAyasAdimaraNamabhyupagaccheyuH, unniSkramaNaM vA kuryuriti bhaavH| kalana gaNabhedo vA bhavati / loko'pi brUyAd-aho ! amISAM zramaNAnAM bahiH prazAntAkAraM rUpaM. yAdRzamavalokyate tAdRzaM zIlaM manaHpraNidhAnaM nAsti / yadvA-lajanIyaM kimapyanena kRtaM sambhAvyate, yenaivaM pramlAnavadano dRzyate / evamAdikamayazaH samucchalati / kalahakaraNottarakAlamapi kaSAyakaluSitaH pazcAsApataptamAnaso vA yanna paThati eSA jJAnahAniH / sAdhupradveSataH sAdharmikavAtsalyaM virAdhitaM syAttato darzanahAniH / yathA yathA ca krodhAdInAM kaSAyANAM vRddhistathA tathA cAritrasyA'pi hAniH / vizuddhasaMyamasthAnapratipAtenAvizuddhasaMyamasthAneSu gamanaM syAdityarthaH / etacca vyavahAranayena, nizcayanayena punaH kaSAyasahitaH saMyata eva na bhavati cAritrazUnyatvAt / 'akasAyaM khu carittaM kasAyasahio na saMjao hoi' iti pacanAt / tathA sAdhUnAmupari yaH pradveSaH tenA'sau saMsAraM dIrghataraM karoti / yata ete doSAH tata upekSA ma vidheyA kintu klhaaymaanaavupshmyitvyo| gurubhirupazamanArthamitthamabhidhAtavyam-AryA ! upazAmyatopazAmyata / anupazAntAnAM kutaH saMyamaH ? kuto vA svAdhyAyaH ? / tasmAdupazamaM kRtvA svAdhyAya kuruta / kimevaM dramakavat kanakarasasya zokapatraiH parityAgaM kurutha ? kaH punarayaM dramaka ? / ucyate-jahA eyo parivvAyago damagapurisaM ciMtAsogasAgarAvagADhaM pAsai pucchati a / kimevaM ciMtAparo 1 teNa se mabhAvo kahio * dArihAmibhUomi 'tti / teNa bhaNiaM issaraM tumaM karomi / jato bhaNAmi tato gacchAhi, jaM ca bhaNAmi taM savvaM kAyavvaM / tAhe te saMbalaM ghittuM pavvayaniguMja pavidvA / parivvAyageNa va bhaNito-esa kaNagaraso sIyavAyAtavaparissamaM agaNaMtehi tisA-khudhAveaNaM sahatehiM baMbhayArIhiM. acittakaMdamUlapattapuSphaphalAhArIhiM samIpattapuDehiM bhAvao arussamANehiM cittavyo / esa se ubaaro| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iyoranuziSTiH teNa damageNa so kaNagaraso uvacAreNa ghio| tuMbayaM bhariaM / tato niattA teNa parivvAyageNa bhaNioM suruTheNa vi tume esa sAgapatteNa na chddiavvo| tato so parivvAyago gacchaMto taM damagapurisaM puSo puNo bhaNai-mama pabhAveNa issaro bhavissasi / so a puNo puNo bhaNNamANo ruTo bhaNati-jaM tuma pasAeNa issarattaM teNa me na kajjaM, taM kaNagarasaM sAgapatteNa chaDDeti / tAhe parivvAyageNa bhaNiaM-hA hA! durAtman ! kimeyaM tume kayaM'jaM ajiaM samIkhallaehiM tavaniamabaMbhamaiehiM / taM dANi paccha nAhisi chaDDaMto sAgapattehiM ' // yadarjitaM zamIsambandhibhiH khallakaiH-patrapuTaistaponiyamabrahmayuktaistadidAnI zAkapatraiH parityajan pazcAt-parityAgakAlAdUrdhvaM paritapyamAno jJosyasi, yathA-duSTaM mayA kRtaM yaccirasaJcitaH kanakarasaH zAkapatrarutsicya parityaktaH / evaM parivrAjakena damaka upAlabdhaH / evamAcAryaH taavdhikrnnkaarinnaavupaalbhte| AryA ! yaccAritraM kanakarasasthAnIya taponiyamabrahmacaryamayaH zamIkhaLakairajitaM parISahopasargAdizramamagapayadbhizcirAt kathaMkathamapi mIlitaM tadidAnI zAkapatrasadRzaiH kaSAyaiH parityajantaH pazcAt paritapyamAnAH svayameva jJAsyatha, yathA-hA ! bahukAlopArjitena saMyamakanakarasena tumbakasthAnIyaM svajIvaM bahupUrNa kRtvA pazcAt kalahAyamAnaiH zAkavRkSapatrasthAnIyaiH kaSAyairutsicyotsicyA'yamAtmA riktIkRtaH zirastuNDamuNDanAdizca pravrajyAprayoso mudhaiva vihita iti / kaSAyaiH punazcirasaJcitasyApi cAritrasya nAzo bhavet / yaduktaM 'jaM ajiaM carittaM desUNAe puvakoDIe / taM pi kasAyitamitto nAseti naro mukhattaNaM' evamAcAryeNa sAmAnyataH tayoranuziSTiAtavyA natvekameva kaJcana vizeSya bhaNanIyam / yata AhaAyario egaM na bhaNe aha egaM nivAri mAsiaM lhuaN| rAgadosavimuko sIagharasamo a aayrio|| . vyAkhyA-AcAryoM naikamadhikaraNakAriNaM bhaNati-anuzAsti / athA''cArya ekameva nivArayati-anuzAsti, na dvitIyaM tato mAsikalaghukamApadyate / asamAcArIniSpannamiti bhAvaH / tasmAdAcAryoM rAgadveSavimuktaH zItagRhasamo bhavet / zItagRhaM nAma varddhakiratnanirmitaM cakravartigRham / tacca varSAsu nirvAtapravotaM, zItakAle soSma, grISmakAle zItalaM / yathA taccakravartinaH sarva kSamaM tathA dramakAderapi prAkRtapuruSasya tatsarvakSimameva bhavati / evamAcAryairapi nirvizeSairbhavitavyam / atha vizeSaM karoti, tata ime doSAH / AcArya AtmIyo'yamiti buddhayA amuM vArayati, mAM tu parabuddhayA pazyanna vArayati / evaM pakSarAgeNa kriyamANenA'nanuziSyamANaH sAdhurbAhyabhAvaM gacchati / yadvA-so'nanuziSyamANo gADhataramadhikaraNaM kuryAt / athavA tamAcArya parisphuTameva brUyAt-tvaM mAmevaikaM bAhyatayA prekSase, tatazcAtmAnamubaMdhya yadi mArayati / tata AcAryasya pArAJcikam / athoniSkAmati tato mUlam / tasmAd dvAvapi samadRzA'nuzAsanIyo anuziSTau ca yadyupazAntau tataH sundaram / athaika upazAnto na dvitIyastena copazAntena gatvA sa svAparAdhapratipattipuraHsaraM kSAmitaH paramasau nopazAmyati / Aha-kathametadavagamyate yathA nopazAnta iti / ucyate-yadA vanyamAno'pi vandanakaM na pratIcchati, yadi vA avamarAtniko'sau tatastaM ratnAdhikaM na vandate / AdriyamANo'pi vA nAdriyate / evamanupazAnta upalakSyate / tato'nu Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati-jItakarUpe pazAnte'pi ya upazAnto bhUtvA Adaram abhyutthAnaM vandanaM sambhojanaM saMvAsaM ca karoti tasyA''rAdhanA'sti / yastvetAni na karoti anupazAntatayA tasyA''rAdhanA nAsti / upazamaikanibandhanatvAdArAdhanAyAH / athopazAntamapi adhikaraNaM ye punarudIrayanti teSAM prAyazcittAmidhitsayA svarUpamAhakhAmila viusaviAI ahigaraNAiM ca je uIraMti / te pAvA nAyavvA tesiM ArovaNA iNamo // 61 // vyAkhyA-kSAmitAni-vacasA mithyAduSkRtapradAnena zamitAni, vyupazamitAni-vividham-anekadhA manasA vyutsRSTAni, kSAmitAni tAni vyupazamitAni ceti kSAmitavyupazamitAni / evaMvidhAnyadhikaraNAni ye bhUya udIrayanti, te pApA:-sAdhudharmabAhyA jJAtavyAsteSAM ceyamAropaNA-prAyazcittamityarthaH / uppAyagauppanne saMbaddha kakkhaDe a bAhra a| ApiTTaNA samucchaNa samughAyaivAyaNA ceva // 62 // lahugo lahugA gurugA chammAsA huMti lahugagurugA ya / cheo mUlaM ca tahA aNavaThThappo a pAraMcI // 63 // vyAkhyA- idaM pUrvagAthApratipAditeSu navasu sthAnakeSu dvitIyagAthoktAni nava prAyazcittAni krameNAvagantavyAni / tadyathA-dvau sAdhu pUrva kalahaM kRtavantau / tatazca kSAmitavyutsRSTe'pi tasminnadhikaraNe'nyadA tayoreka evaM bhaNati-ahaM nAma tvayA tadAnImitthamitthaM ca bhaNitaH / eSa utpAdaka ucyate / asya ca mAsalaghu / itaro'pi brUte ahamapi tvayA tadAnIM kiM stokaM bhaNitaH ? / evamukte utpAdakaH prAha-yadi tadAnIM tvamabhaNiSyastadA kimahamevameva tvAmamokSyam ? / evamadhikaraNamutpannamucyate / tatra dvayorapi caturlaghu / sambaddhaM nAma vacaso parasparamAkrozanaM kartumArabdham / tatra caturguru / karkazaM nAma taTasthitairupazamyamAnAvapi nopazAmyataH tadA SaDalaghu / bAhu tti / roSabharaparavazatayA bAhUpAhavi yuddhaM kartuM lagnau tatra SaDguru / ApiTTanA nAma ekenAparo nihatya pAtitastatra chedaH / yo'sau nihataH sammUchA yadi prAptastadA mUlam / mAraNAntikasamudghAtena samavahate anavasthApyam / atipAtanAmaraNaM tatra pArAJcikam / atra prakaraNe sarvatra laghuguru-prAyazcittamiti tatparijJApanopAyamAhaaddheNa chinnasesaM puvvaddhaNaM tu saMjuaM kAu' / dijAhi lahuadANaM gurudANaM tatti ceva // 6 // vyAkhyA-iha prAyazcittAni paJcakAdIni SoNmAsikAntAni ekAdaza bhavanti / tAni ca laghuguruvivakSayA dvAviMzatiH syuH / etAni caitadgAthoktaprakAreNAvagantavyoni / yathA dazakasyArddhacchinnasya zeSa dinAH 5 dazakApekSayA pUrvasya-paJcakAkhyaprAyazcittasyA'rddhana sArdhadvayarUpeNa saMyuktaM kRtaM sArddhasaptadinasaGkhyAniSpannaM laghudazakaM bhavati / evaMvidhaprakriyayA sarvANyapi prAyazcittAni pANmAsikAntAni laghUni jJeyAni, paJcakasya tu pUrva prAyazcittaM nAsti, yadaddhaM tasyArkIkRtasya madhye kSipyate, ato'syArddhameva sArddhadinadvayarUpaM laghupaJcakamityucyate / gurUNi ca sarvANyapi yathA svapramANAnyeva / sthApanA ceyamlaghu paJcakaM 23 / dazakaM 73 paJcadazakaM 123/ vizaM 173 | paJcaviMzaM 223 | etAni sarvANyapi guru , 5 | , 10 | , 15 , 20 | , 25 minnamAsa ityuktyante / - - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aprItyAdike prAyazcittam * laghu mAsikaM 273 | dvimAsikaM 45/ trimAsikaM 75 caturmAsikaM 105/ pazcamAsikaM 135/ pANmAsikaM 165 iha paJca kAdIna pANmAsikAntAni prAyazcittAni laghUni gurUNi ca darzitAni teSAM ca saGgrahagAthA imAHdo saDhadivasa paNagaM saga saDDhA dasaga saDhabArasagaM / panarasa saDDhasatarasa vIsaM diNa saDDhavAvIsaM // paNavIsa saDhasagavIsa tIsa paNacatta saTTi paNasayarI / navai diNa paNahiasayaM sauvIsaM paMcatIsasayaM / / sahasayaM pagasaThaM asIisayamia duvIsaThANehiM / paNagAi chagguruMtaM lahu guru paNagAi pacchittaM // vyAkhyA-etAstisro'pi spaSTAH / / ___ athA'protikam asaGkhaDaM niSkAsanam upadhiharaNaM prAntopanam / etAni paJca sampatti-asampattibhyAM kRtvA daza, upadrAvaNaM cakodazam etAnyekAdaza kaSAyasthAnAni / eteSu krameNa prAyazcittaM gAthAcatuSTayenAhasahasA va pamAeNaM appaDivaMde kasAie lhuo| ahamavi a na vaMdissaM asaMpa saMpatti lahugurugo // vyAkhyA-ekena sAdhunA kazcidaparaH sAdhurabhimukho dRSTaH, sa ca tena vanditaH, tnena ca sahasAanyakriyAvyApAropayuktenA'nyatarapramAdasahitena vA sa na prativanditaH / tato'prativande-aprativandane sati -- ahamanena vandito na' iti kRtvA sa kaSAyitaH / evamaprItikamutpannaM tasyaivaM kaSAyitamAtrasyaiva laghukaH / tadanantaraM sa kaSAyita evaM cintayati-yadA eSa vandiSyate tadAhamapi canaM na prativandiSye / tasyA'sampattau tatkaraNAvasarA'prAptau mAsalaghu / sampattau-tadavasaraprAptau mAsaguru / / emeva saMkhaDevI asaMpagurugo a lahuga sNptte| nicchubhaNamasaMpatte lahugaM cia nINie gurugA // 69 // vyAkhyA- evameva-yathA'prItike tathaivA'saGkhaDe'pi-vAcikakalahe'pi / asampattau guruko mAsaH / sampatto catulaghu / nicchubhaNaM-niSkAsanaM yasyopari kopaH syAt tasya gacchAnniSkAsanopAyakaraNamityarthaH / tatrA'pyasampattau caturlavukA eva / nINie-gacchAnniSkAsite cturgurukaaH| uvahIharaNe gurugA asaMpasaMpattie a challahugA / paMtAvaNasaMkappe challahugA acalamANassa 170 // ___vyAkhyA- upadhiharaNe yasyopari roSaH syAt tasya sAdhoH paribhogyasya upadheH-upakaraNasya haraNam-apaharaNamapahAraNaM vA, tatrA'sampattau caturgurukAH, sampattau ca SaDlaghukAH / prAntApanaM-yaSTimuSTayAdiprahArairhananaM, tasya saGkalpaH-cintanaM tasmin sati * acalamANassa' acalataH-tadavasthasyaiva kAyakriyAmaprayuJjAnasya SaDlaghukAH / paharaNamaggaNi chagguru cheo diLaMmi aTThamaM ghie| Thagginna dinna amae navamaM uddAvaNe carimaM // laghakAH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe vyAkhyA-praharaNaM-lakuTAdi tasya mArgaNamitastato gaveSaNaM tasmin SaDguru / tena ca mArgayatA. praharaNe dRSTe-cakSurnipAte kRtamAtre eva chedaH / gatvA tasmin praharaNe hastena gRhIte satyaSTama, mAsalaghukAd gaNyamAnaM mUlamaSTamaM bhavati / yasya ruSTastasyopari praharaNe udgIrNe-utpATite sati navamaM bhavati / datta prahAre yadi na mRtastadopi navamamevAnavasthApyamityarthaH / prahAre datta yadi mRtastadA caramaM-pArAzcikaM bhavati / athAdhikaraNaM kRtvA kazcidanupazAnta eva gacche tiSThati. tasya vidhimAhaga chA aNiggayassA aNuvasamaM tassimo vihI hoi / sajjhAya-bhikkha-bhattaTTha-vAsae caura hikike / / vyAkhyA-gacchAdanirgatasyAnupazAmyato'yaM vidhirbhavati-sUryodayakAle yaH svAdhyAyaH kriyate tadavasare prathamamasau nodyate / dvitIyaM bhikSAvataraNavelAyAM / tRtIyaM bhaktArthakAle / caturthaM prAdoSikA''vazyakavelAyAm / evaM caturo vArAnekaikasmin dine nodyate / taccAdhikaraNaM prabhAte pratikrAntAnAM svAdhyAye aprasthApite evamAdikAraNe utpadyeta-doSaduSTAM pratilekhanAM kurvan , apratilekharan , asAmAcAryA vA / pratilekhayannodito yadi samyaga na pratipadyate tato'dhikaraNaM bhavet ! utpanne cAdhikaraNe yadi svAdhyAye aprasthApite svayamevopazAntastato laSTam / atha nopazAntastato yaH prasthApanArthamupatiSThate sa vAraNIyo yathA-tiSThatu tAvadyAvat sarve'pi milanti / tata AgateSu sarveSu sUrayo bavate-AryopazAmya ime sAdhavaH svAdhyAyaM na prasthApayanti / sa pRSTottaraM prayacchati-avazyaM kAlo na zuddhaH , parijitaM vA sAdhUnAM sUtrazrutaM tato na prasthApayanti / evaM bhaNatastasya mAsaguru / sAdhavazca sarve'pi prasthApayanti svAdhyAyaM ca kurvanti / kAle pratikrAnte bhikSAvelAyAM jAtAyAM punarAcAryA bhaNanti-Arya ! sAdhavastvadIyenAnu. pazamanena mikSA nAyataranti upazamaM kuru. sa pRSTottaraM dadAti-nUnamabhaktArthino, na. vA bhikSAvelA / evamukte sarve'pyavataranti tatyAnupazAntasya dvitIyaM mAsaguru / bhikSAnivRtteSu sAdhuSu guravo bhaNantiArya ! sAdhavo na bhuJjate, sa prAha-nUnaM sAdhUnAM na jINaM / evamukte sarve samuddizanti tasya punastRtIya mAsaguru / bhUyo'pi pratikramaNavelAyAM bhaNanti-Arya ! sAdhavo na pratikrAmanti upazamaM kuru. sa pratyuttaramAha-nUnaM niratIcArAH zramaNAstena na pratikrAmanti / evamukte sarve'pi pratikrAmanti / tasya punazcaturgurukam / evaM prabhAtakAle'dhikaraNe utpanne vidhiruktaH / athA'nyadA svAdhyAye prasthApite yadi paThatAmadhikaraNamutpannaM tatastrayo nodanA kAlAH / dvau mAsagurukau / bhikSAM hiNDamAnAnAmadhikaraNe utpanne dvau nodanAkAlau, ekaM mAsaguru / bhuktAnAmadhikaraNe utpanne eko nodanAkAlaH / atra nAsti mAsaguru / anupazAntasya pratikramaNe kRte caturgurukameva bhavati / . evaM divase divase cAukkAlaM tu sAraNA tassa / jai vAri na sAreI gurUNa gurugo a tativAre // vyokhyA- evamanupazAntasya divase divase catuSkAlaM svAdhyAyaprasthApanAdirUpaM tasya sAraNA karttavyA / yati-yAvato vArAn AcAryoM na sArayati, tati-tAvato vArAn gurUNAmAcAryANAM mAsa. gurukA bhavanti / evaM dine dine sAraNAvidhiragItArthasya karttavyo yastu gItArthaH sa yadyekadinaM svAdhyAyabhikSA-'bhaktArthA-''vazyakalakSaNeSu caturyu sthAneSu sAritastadA paratastamasArayannapi guruH zuddhaH / yadi Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupazAntasya vidhiH punastamagItArthaM gItArthaM vA gururna sArayati. tato dvayorapyA''cAryasyAnupazAmyatazca prAyazcittam / anye bruvate-agItArthasyAnupazAmyato'pi nAsti prAyazcittam / yastu gururagItArthaM na nodayati tamya prAyazcittam / gaccho u dunni mAse pakkhe pakkhe imaM prihrei| bhattachaM sajjhAyaM vaMdaNalAvaM tau pareNaM // 74 // vyAkhyA-evamanupazAmyantaM gaccho dvau mAsau sArayati / idaM punaH pakSe pakSe gacchaH pariharati / tadyathA -anupazAntasya pakSe gate gacchastena sArddha bhaktArthaM na karoti, na gRhNAti na vA kimapi tasya dadAtItyarthaH / dvitIye pakSe gate svAdhyAyaM tena samaM na karoti / tRtIye pakSe gate vandanaM na karoti / caturtho'pi pakSo yadA gato bhavati, tataH paramAlApamapi tena sArddha varjayati / Ayario caumAse bhuMjai cauro u dei sajjhAyaM / cauro vaMdaNalAvaM teNa paraM mUlanicchubhaNA // 75 / / vyAkhyA-AcAryaH punazcaturo mAsAn sarvairapi prakAraistena samaM sambhuGkte / tataH paraM caturo mAsAn bhaktArthaM varjayati, svAdhyAyaM tu dadAti / tatazcaturo mAsAn svAdhyAya parihRtya vandanA''lA dadAti / tataH para varSe pUrNa-sAMvatsarike pratikrAnte upazAntasya mUlam / anupazAntasya tu gaNAnniSkAsanaM kattavyam / evaM dvAdazamAsyAmapyanupazAmyato dvayorAdimamAsayoryAvad gacchena visarjitastAvattapaHprAyazcitameva, zeSeSu dazasu mAseSu pazcarAtriMdivacchedo yAvat sAMvatsarikaM parva prAptaM bhavati / paryuSaNArAtrau pratikrAntAnAmadhikaraNe utpanna eSa vidhiruktaH / bhAdrapadazuddhapaJcamyAmanudite Aditye yadA'dhikaraNamutpadyate tataH paryuSaNAyAmapyanupazAnte saMvatsaro bhavati / SaSThayAmutpanne ekadivasonaH saMvatsaraH / saptamyAM dinadvayonaH saMvatsara evamekaikadinahAnyA tAvat jJeyaM yAvat paryuSaNAdivasaH / tatrAnudite khau kalahe utpanne evameva nodanA krtvyaa| prathamaM svAbhyAyaprasthApanaM kartukAmAH sArayanti, tatazcatyavandanArthaM gantukAmAH sArayeyuH, tatrA'pyanupazAnte pratikramaNavelAyAM sArayanti / evaM tasmin paryuSaNAdivase triSu sthAneSu noditasyA'nupazAntasya trINi mAsagurUNi bhavanti / tataH kimilAhamUlaM tu paDikaMte paDikkamaMte vi hunja ahigaraNaM / saMvaccharamussagge kayaMmi mUlaM na sesAiM // 76 // vyAkhyA-paryuSaNAdine sarveSAmadhikaraNAnAM vyavacchittiH karttavyeti kRtvA pratikrAnte-samApte Avazyake yadi nopazAntastato mUla bhavati / eSa paryuSaNAdinotpannAdhikaraNe vidhiH / atha pratikramaNaM kurvatAmevAdhikaraNaM bhavet / tataH sAMvatsarike kAyotsarge kRte mUlameva kevalaM, na zeSANi prAyazcittAni / evamAcAryastaM ruSTaM saMvatsaraM yAvat prayatnena rakSati / kimartham ? , ucyate-yadi nAma upazAmyeta / atha saMvatsareNApi yadi nopazAmyati, tataH parvatarAjIsadRzaroSaH sa mantavyaH / varSAdUrdhvaM ca mUlAcAryasamIpAnnigataM tamanyau dvAvAcAyau~ krameNekaika varSamanenaiva vidhinA prayatnena saMrakSataH / tanmadhyAd yenopazamitastasyaivA'sau shissyH| tato vaSatrayAdUrdhvameSa gRhIkriyate-saGghastasya linggmphrtiityrthH| dvitIyapadena rAjaprabajitasya liGgaM na hriyate / evaM bhikSorvidhiruktaH / upAdhyAyAcAryayorapyeSa eva vidhiH / navaramupAdhyAyasyAnupazAmyato gacche vasatastrIn pakSAstapaHprAyazcittaM, paratazchedaH / AcAryasyAnupazAmyato dvau pakSI tapaH , paratazchedaH / tato ye upAdhyAyasya trayaH pakSoste divasIkRtAH paJcacatvAriMzadivasA bhavanti / tataH Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 yati-jotakalpe paJcacatvAriMzadivasAzcaturdhA kriyante / caturbhAge ca sapAdA ekAdaza divasA bhavanti / tatra gaccha upAdhyAyena samamekAdaza dinAni bhaktArthaM karoti / evaM svAdhyAyavandanAlApAnapi pratyekamekAdaza dinAni yathAkramaM karoti, paratastu parihApayati / paJcacatvAriMzadivasAnantaraM copAdhyAyasya dazakacchedaH / AcAryastathaivopAdhyAyamapi caturbhizcaturbhirmAsairbhaktArthAdIni parihApayan saMvatsaraM sArayati / AcAryasya dvau pakSau divasIkRtau triMzadivasA bhavanti / tatazcaturdhA vibhakto caturthabhAge cArdhaSTamA divasA bhavanti / tatra gaccha AcAryeNa sahA STamAni dinAni bhaktArthaM karoti / evaM svAdhyAyavandanAlApAnapi yathAkramamardhASTamairdivasaH pratyekaM hApayati, tataH paraM gacchena caturbhirapi bhaktArthAdibhiH padaivivarjita AcAryastata AcAryasya paJcadazakacchedo bhavati / atrAha-nanu sadRzAparAdhe'pyAcAryopAdhyAyabhikSUNAM kathaM viSamaM prAyazcittaM pradIyate ?, ucyate-kumAradRSTAnto'trAvagantavyaH / sa cA'yam-egassa raNNo tiNNi puttA jiTTho majjhimo kaNiTTho / tehi a tihiM vi sAmasthiaM piaraM mAritto rajjaM tihA vibhayAmo / na ca rnn| nAyaM / tattha jiTTho juvarAyA esa pahANavatthutti kAuM kimerisaM ajjhavasati ? tti tassa bhogaharaNa-baMdhaNatADaNAdiA savve daMDappagArA kayA / majjhimo esa apahANotti kAuM tassa bhogaharaNaM na kayaM baMdhavahakhisAiA kayA / avvatto kaNiTTho eehiM viAriutti kAu kaNNacaveTayadaMDo khiMsA daMDo a kao, na bhogaharaNabaMdhaNadaMDA kyaa| ayamarthopanayo-yathA sahaze'pyaparAdhe yuvarAjamya bhogaharaNaM bandhanAdiko mahAn daNDaH kRtaH / madhyamasya bandhavadhAdiko, na bhogaharaNa / kaniSThamya karNAmoTanAdiko, na bhogaharaNAdikaH / tathA lokottare'pyutkRSTamadhyamajaghanyeSu puruSavastuSu bRhattamo laghulaghutarazca yathAkramaM daNDaH kriyate / yataH pramANabhUte puruSe akriyAsu vartamAne apratyayAdayo doSA bhavanti / atha bhikSurupAdhyAya AcAryoM vA yadA svagacchena bhaktArthAdibhizcaturbhiH padevarjitastadA paragaNaM saGkAmati / tatastasya paragaNAcAryo vandanAlApAbhyAM dvAbhyA padAbhyAM sambhuJjAnaH svAdhyAyAdibhiH padaidine dine sAraNAM tathaiva varSaM yAvatkaroti / paragaNe cAnupazAmyato bhikSoH pratidinaM dazakacchedaH / upAdhyAyasya paJcadazakacchedaH / AcAryasya viMzacchedaH / paragaNe anyasAmbhogikeSu punaH saGkrAntasya bhikSoranupazAmyataH paJcadazakacchedaH / upAdhyAyasya viMzacchedaH / AcAryasya paJcaviMzacchedaH / avasanneSu ca saGkrAntasya bhikSorvi zacchedaH / upAdhyAyasya paJcaviMzacchedaH / AcAryasya triMzadrAtriMdivacchedaH / paragaNa paragaNa svagaNa sAmbho0 / anya0 avasanna bhikSoH atra ziSyaH prerayati-rAgadveSiNo yayaM yat svagaNe stokaM chedaprAyazcittaM datta, paragaNe tu prabhUtam / evaM svagaNe bhavatAM rAgaH, paragaNe dveSaH / gururAha-idaM chedanAnAtvaM kurvato vayaM na rAgadveSiNaH / tathA cAtra dRSTAntaH-' egassa gihiNo cauro bhajAo / tAo a teNa kamhi ege avarAhe kae paMtAvittA nIharaha mama gihAutti nicchUDhA / tatthegA kamhiMi paragharami gyaa| biiA kulacaraM / taIA upA0 25 A0 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAne'pyaparAdhe daNDabhede dRSTAntaH bhattaNo egasarIro vayaMso tti tassa gharaM gayA / cautthI nicchubhaMtI vi bArasAhAe laggA / hammamANi vi na gacchai / bhaNati a kao vaccAmi ? natthi me anno gaivisao / jai vi mAresi tahAvi tumaM ceva gaI saraNaM tattheva ThiA / tao tuTheNa cautthI gharasAmiNI kayA / taiAe ghADiagharaM jaMtIe so ceva annuvttio| vigayaroseNa kharaMTiA ANiA ya / biiAe kulagharaM jaMtIe piugihabalaM gahiaM gADhataraM ruThega annehi bhaNie vigayaroseNa kharaMTiA daMDiA ya / paDhamA dUranaTTha tti na tAe kiMci paoaNaM mahaMteNa vA pacchittadaMDeNa daMDiuM ANijjai / evaM utrasaMhAro-paragharasaMThANIA usannA / kula gharasaMThANIA annasaMbhoiA ghADiasamA saMbhoiA / aniggame sagharasamo sa gaccho jova durataraM tAva mahaMtataro daMDo bhavai / evamAdiko'dhikaraNaviSayo vAcyavistaro nizIthAditaH svayamavaseyo vistarapriyaiH / athAdhikaraNAdidoSairgaNAnnirgatya yo bhikSurupasampadanArthaM samAgataH syAt sa pariharaNIya iti darzayatiahigaraNavigaijoge paDiNIe thaddhaluddhaniddhamme / alasa aNubaddharose sacchaMdamaI payahiavyo / / 77 // vyAkhyA-yadi sa upasampadyamAnaH sAdhuH sAdhubhirgRhibhirvA sahAdhikaraNaM kRtvA svasthAnAnirgataH / vigai 'tti vikRtilAmpaTa yAt / 'joga 'tti yogodvahanabhIrutayA / 'paDiNIe 'tti pratyanIko'tra me sAdhuritibuddhayA / tathA 'thaddhaluddha' ityAdi / stabdha iti vA, lubdha iti vA, nirddharmA iti vA, alasa iti vA, anubaddhavaira iti vA, svacchandamatiriti vA vinirgatastatastasya nirgamanamazuddhamiti kRtvA 'ghayahiavvo 'tti / pariharttavyaH / nanvavikaraNAdidoSato vinirgatAste kathamavasIyante ? ucyate - tathAvidhataduktivazAt / tathAhi-vikRtidoSavinirgataH pRSTo'pRSTo vA vakti-sa AcAryo vikRti-ghRtAdikAM grahItuM na dadAti / tathA yogavAhibhiyoMgottIrNaiH kAyotsargakaraNato gRhItAyAM vikRtAvanyaizca bhuktAyAmapi yA uddharitA vikRtistAmapi nAnujAnAti / kiMca bhagavan ! navekSutulyo mama deho / yathA sa ikSuH pAnIyena vinA zuSyati tathA mamApi deho vikRti vinA sIdati / anyaccAhaM svabhAvena durbalo, na vikatimantareNa baliko bhavAmi / tathA sarvadeva vikRtyA bhAvitadehastatastad bhAvitasya sato mamedAnIM tasyA abhAve na balaM, na ca sUtrasyArthasya vA grahaNamazaktatvAt pUrvagRhItasya tu sUtrArthasyAvadhAraNaM kutaH ? ' tato'zaktyA sarvaM dUrata eva vismRtaM tato'haM vinirgataH / yogabhIruvrate-tasyAcAryasya gacche yoga ekAntaropavAsenohyate ekAntarAcAmlena vA / tathA yogavAhino yogottIrNasyApi te AcAryA vikRti na visRjanti / tataH karkazAstatra yogA iti vinirgataH / pratyanIkatrasto'bhidhatte-tatra gacche mama pratyanIko'sti sa kathaJcit sAmAcArIyoge vismRte skhalite duSpratyupekSaNoMdike mAM gRhNAti, atyarthaM kharaNTayati / athavA cukaskhaliteSu jAteSu tAni cukkaskhalitAni aparAdhapade chidrANIva gRhNAti gRhItvA ca gurUNAM kathayati / pazcAd guravo mAM kharaNTayanti / tato vinirgtH| atha stabdho brUte-yadyAcAryAzcakramaNaM kurvanti, kAyikyAdibhUmi gacchantyAgacchanti vA tadA(thA)'pyutthAtavyAsteSAM nAyakatvAt / tata evaM cakramaNAdAvabhyuttiSThatAmasmAkaM kaTI vAtena gRhyate, bhUyobhUya utthAne ca palimanthabhAvAt sUtrarUpasyAtharUpasya vA svAdhyAyagya hAniH / atha nA'bhyutthIyante tata ocAryAH prAyazcittaM dadanti svaraNTayanti ca tato'haM vinirgataH / lubdhaH punarevaM brUte-yatkimapi utkRSTaM zikhariNI-modakAdi tadAcAryaH svayaM bhuGkte Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 yati-jItakalpe na tvasmAdRzebhyo dadAti, anyebhyo vA bAlavRddhadurbalaprAghUrNakebhyo dadAti / tata evamasahamAno'haM nirgtH| yo nirddharmA sa evaM bhASate-yadi kathamapi nirgacchan pravizan vA AvazyakI naiSedhikI ca na karoti, daNDAdikaM vA gRhNana nikSipan vA na pramArjayati, tata AcAryA niranukampAH santa ugraM prAyazcittaM daNDaM prayacchanti / tato'haM daNDabhayAdvinirgataH / yaH punaralasaH sa evaM brate-bAlavRddhAdInAmarthAya tasmin gacche dIrghA bhikSAcaryA / kSullakaM karkazaM vA tatkSetraM tataH pratidivasamanyatra grAmAntare gatvA bhikSA''nIyate / tathA yadi kathamapyaparyApte samAgamyate tato guruH kharaNTayati-kiM vasatau mahAnasamasti ? yenA'paryAptaH smaagtH| tasmAd bhUyo'pi vraja bhikSArthaM yataH kAlo'dyApi bahuH prApyaH kSetraM bhAjanaM cAstIti tato'haM nirgtH| anubaddhavairo bhaNati-kalahamapi kRtvA tatra saMyatA ekatra bhuJjate / yathA caNDAlAH zunakA vA parasparaM bhaNDitvA tatkSaNAdevaikatra bhuJjate navaraM mithyAduSkRtaM parasparaM dApyante iti vizeSaH / ahaM punarna zaknomi hRdayasthena zalyena taiH sahaikatra samuddeSTumiti vinirgtH| svacchandamatiH punarevaM bhASatetatra gacche ekAkinaH sataH stokamapi calituM na labhyaM saJjAbhUmAvapyekAkinaH sato gantuM na prayacchanti, kintvevaM brUvate-niyamot saGghATakarUpatayA kenApi sahitena gantavyaM tatastamasahamAno'hamatrAgataH / etAnyadhikaraNAdIni padAnyAcAryaH zrutvA taM parityajati / etaizcAdhikaraNAdipadairAgatasya tasyopasampadyamAnasya pratIcchatazcAcAryasyedaM prAyazcittam samaNahigaraNe paDiNIa luddha aNubaddharosi cugurugaa| sesANa huMti lahugA emeva paDicchamANassa // vyAkhyA-yaH zramaNaiH sahAdhikaraNaM kRtvA samAgataH / yazca tatra me pratyanIkaH sodhuriti kRtvA smaayaatH| yazca lubdho yshcaanubddhrossH| eteSAM catuNoM prAyazcittaM catvAro gurumaasaaH| zeSANAM SaNNAM vikRtilampaTa-yogabhIru-stabdha-nirddharmA-'lasa-svacchandamatInAM gRhibhaNDanakAriNazca cturlghukaaH| yaH punarAcAryastadAcAryAnanujJayA prAyazcittadAnamantareNa ca pratIcchati tasyApi prAyazcittamevameva / tadyathAzramaNAdhikaraNakAri-pratyanIka-lubdhA-'nubaddharoSAn pratIcchatazcatvAro gurumaasaaH| zeSAn SaTa pratIcchatazcatvAro laghumAsAH / athAdhikaraNAdiyathoktadoSarahito yaH samAgato bhavet so'pi trINi dinAni parIkSya saGgrahItavyo, yadi punaH parIkSAM na kurvanti tatazcaturlaghu / anyAcAryAbhiprAyeNa vA mAsalaghu / sA ca parIkSA ubhayathApi / ziSya AcArya parIkSate, AcAryaH ziSyam / sA punaH parIkSA yaiH padaiH kriyate tAnyAha Avassaya sajjhAe paDilehaNa muMjaNe a bhAsAe / vIAre gelane bhikkhaggahaNe paricchaMti // 79 // vyAkhyA-Avazyake svAdhyAye pratilekhane bhojane bhASAyAM vIcAre-bahibhUmau glAne bhikSAgrahaNe ca parasparamAcAryaziSyo parIkSete / tatrAvazyake ziSyamitthaM parIkSante AcAryAH-AvazyakaM hInaM karoti, hInaM nAma yat kAyotsargasUtrANi mandaM mandamuccArya zeSasAdhuSu cirakAlaM kAyotsargasthiteSu pazcAt kAyotsarga tiSThati ityAdi / adhikaM vA karoti / adhikaM nAma kAyotsargasUtrANyatitvaritamuccAryAnuprekSAkaraNArthaM pUrvameva kAyotsarge tiSThati / ratnAdhikena cotsArite kAyotsarge pazcAccireNa svaM kAyotsargamutsArayati ityAdi / viparItaM vA karoti, viparItaM nAma prAdoSikAn kAyotsargAn prAbhAtikAniva karoti, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSApadAni prAbhAtikAn prAdoSikAniva / athavA sUrye'stamitamAtre eva nirvyAghAte sarvairapi sAdhubhirAcAryeNa saha pratikramitavyaM yadi punarAcAryasya zrAddhAdidharmakathAdibhirvyAghAtastato bAlavRddhaglAnAsahAn niSadyAdharaM ca muktvA zeSaiH sUtrArthasmaraNArthaM kAyotsargeNa sthAtavyam / ye punaH satyapi bale pUrva kAyotsarge na tiSThanti ton pUrvamatiSThato nodayantyAcAryAH / yaH punaH parIkSyate taM pramAdyantamapi na zikSayanti, tato yadi sa evaM vyavasthati-yathA''tmIyAn pramAdyato nodayanti, na mAmiti sukhamiha vastumiti / sa itthambhUtaH paJjara. bhagno jJAtavyo na pratIcchanIyaH / yaH punarapratinodyamAnaH sannevaM cintayati-yeSu sthAneSvahaM pramAdyAmi teSveva sthAneSvAtmIyAn ziSyAn pramAdyato nodayantyA''cAryA na mAm / aho ! ahamanAthaH parityakta etairiti cintayitvA saMvignavihAramicchan svayameva tataH pramAdasthAnAnnivarttate / athavA chinnamuktAvalIprakAzAnyazrUNi vimuJcan AcAryANAM pAdayoH patitvA zikSA mArgayati-yathA mAmapyatyAdareNa bhagavantaH zikSayantAM mA mAM zaraNamupAgataM parityajata, yuSmaccharaNamAgato'pyahaM yuSmAbhiH zikSAyA aprasAdatastyaktaH / na caitad bhagavatAM paramakaruNAparItacetasAmucitaM tasmAt prasAdamAdhAya mAmapi sIdantaM zikSayadhvamityeSa itthambhUtaH pratigrAhyaH / eSA''vazyakamadhikRtya parIkSA / evaM svAdhyAye'pi hInamadhikaM viparItaM ca karoti / svAdhyAye ca hInatA nAma yadyaprAptAyAmapi kAlavelAyAM kAlapratikramaNaM karoti / adhikatA ca yadyatikrAntAyAmapi kAlavelAyAM kAlaM na pratikrAmati / vandanA dikriyAM vA tadanugatAM hInAdhikAM karoti / viparItatA tu pauruSIpoThyamatikrAntAyAM pauruSyAM paThati / utkAlikaM pauruSyA. miti / pratilekhane'pyevameva kAlato hInAmadhikAM vA pratilekhanAM karoti / khoTakAdibhirvA hInAdhikAM viparItAM vA karoti / viparitatA nAma prabhAte yanmukhapotikAdikrameNa na pratyupekSate kintu svecchayA, yadi vA pUrvAhaNe rajoharaNaM niSpazcimaM pratyupekSate aparAhaNe tu sarvaprathamamityAdi / tathA bhojane AlokAdividhinA sUtroktena na bhuGakte, doSairvA kAkazagAlakhAditAdibhiH , asurasuraM acavacavaM .addaamavilambiabhityAdiviparItarUpairvA bhuGkte / bhASAyAM yA gRhasthabhASA DhaDDharabhASA sthUrasvarabhASA ca tAM bhASate / vIcAre-sthaNDile sAmAcArI pAdapramArjanaDagalakagrahaNadigAlokanAdirUpAM vilumpati / tathA glAnaM na pratijAgarti, nA'pi glAnasya khelamallakAdikaM samarpayati / bhikSAgrahaNe ca abhaNitaH san bhikSAM na hiNDate, bhaNito'pi vA arddha hiNDite pratinivartate, aneSaNIyAM vA bhikSAM gRhNAti, koNTalena votpAdayati / eteSu ca sthAneSu svaziSyAnnodayanti na tu taM parIkSyamANamityAdi prAgvat / sa copasampadyamAnaH saMvignebhyaH pArzvasthAdibhyo vA samAgato bhavet / tatra yaH saMvignebhyaH samAgataH sa jJAnadarzanArthaM paJjarabhagno vA samAgataH / yaH punaH pArzvasthAdibhyaH samAyAtaH sa cAritrArtha mudyantukAmo'nudyantukAmo vA jJAnadarzanArthamAyAtaH / athavA saMvignebhyo yaH samAgataH sa paJjarabhagnaH / yaH punaH pArzvasthAdibhyaH samAyAtaH sa pnyjraabhimukhH| etayordvayorapi samAgatayorAvazyakAdibhiH padairAcAryeNa parIkSA karttavyA / evaM ziSyeNA'pyAvazyakAdibhiH padairAcAryasya parIkSA kartavyA / sA caivam-AvazyakAdiSu padeSu madhye kApi yadi gacchavAsinaH kAnapi sIdataH pazyati, tata AcAryebhyaH kathayati, tena kathite sati yadyAcAryAH samyak pratipadya ton pramodinaH pratinodayanti prAyazcittaM ca prayacchanti / tatastatropasampattavyam / atha kathite'pyAcoryAstUSNIM tiSThanti, bhaNanti vA kiM tava ? yadyate na samyagavartante, tarhi anyatra gacchAntare upasampattavyaM na tatra / paJjarasya cedaM svarUpaM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe 'paNagAi saMgaho hoi paMjaro jA ya sAraNAnnuNNaM / pacchittacamaDhaNAhiM nivAraNaM sauNididvato' paJcakaM nAma AcAryopAdhyAyapravartisthaviragaNAvacchedakarUpam, AdizabdAt bhikSavo vRSabhAH kSullakA vRddhAH parigRhyante / teSAM saGgrahaH paJcakAdisaGgraho bhavati pnyjrH| athavA yA AcAryAdInAmanyo'nyaM-parasparaM sAraNA,kimuktaM bhavati-AcAryAdayaH parasparaM yanmRdumadhurabhASayA sopAlambhaM vA zikSayante eSa vA pnyjrH| yadi vA yat prAyazcittacamaDhanAbhirasAmAcAryA nivAraNaM-pUrvaM kharaparuSaistarjayitvA pazcAt prAyazcittapradAnena yadasAmAcArIto nivartanaM tatpaJjaraH / atrArthe zakunidRSTAntaH- yathA paJjare zakuneH zalAkAdibhiH svacchandagamanaM nivAryate tathA AcAryAdi puruSagacchapaJjare sAraNAzalAkayA asAmAcArIrUponmArgagamanaM nivAryate / atra ye saMghignebhyo jJAnadarzanArthamAgatA ye ca pArzvasthAdibhyazcAritrArthamAgatAste saGgrahItavyAH / ye punaH paJjarabhagnA jJAnadarzanArthamAgatA ye ca pArzvasthAdibhyo jJAnadarzanArthamAgatAste na saGgrahItavyAH / na ca sphuTaM pratiSedhyante / teSAM ceyaM pratiSedhayatanA-yadetat sUtramarthaM vA yUyamicchata tadasmAkaM nAsti / atha bhaNati-mayA'nyasamIpe zrutaM yathA yuSmAkametadasti, athavA bhaNati-mayaiva yUmaM vAcanAM dadAnA shrutaaH| tata AcAryA bhaNanti-satyaM paramidAnoM tadasmAkaM zaGkitaM jAtaM na ca zaGkitaM . ' sUtramoM vA. dIyate Agame pratiSiddhatvAt / tato'nyatra gacchata yatra nizzaGkitaM zrutaM labhadhve / uktaM ca ' nattheaMmi jamicchaha suaM mae AmasaMkiaM taM tu| na ya saMkiaM tu dijjai nissaMkasue gavesAhi' / / evaM pUrvoktA apyadhikaraNAdidoSanirgatA yatanayA pratiSedhyAH / tathAhi-yaH saGghATakodvignaH samAgataH sa bhaNyate-asmAkamapIdRzI sAmAcArI-na saGghATakena vino saJjAbhUmyAdAvapi gantuM labhyate / yo'nubaddhavairaH sa bhaNyate-asmAkamapyavazyaM maNDalyAM samuddeSTavyam / sUtrArthamaNDalIbhagno bhaNyate-asmAkamiyaM sAmAcArI sUtrArthamaNDalISu yadyapi na paThati na zRNoti vo tathApi maNDalyAmupaviSTastiSThati na svacchandena sthAtuM labhyate / AlasyavAn bhaNyate-asmAkamatra kSetre bAlaglAMnavRddhA hiNDante. tato yadi dine dine bahirbhikSAcayA~ karoSi tadA tiSTha / yo nirddharmA sa bhaNyate-asmAkapi yadi duSpramArjitAdIni karoti tadA hADahaDaM prAyazcittaM pradIyate / hADahaDaM nAma yat tatkAlameva dIyate, na kAlaharaNaM kriyate / vikRtilampaTo bhaNyate-asmAkaM yogavAhinA ayogavAhinA vA vikRtirna grAhyo / athavA sa yadyat kAraNaM dIpayati tasya tattat pratilomamupadizyate / uktaM ca - _ikkalleNa na labbhA vIArAdI vi jayaNa sacchaMde / bhoaNa suttemaMDali apaDhatevI nioaMti' / alasaM bhaNaMti bAhiM jai hiNDasi amha ittha bAlAI / pacchittaM hADahaDaM aviussaggaM tahA vigii| atrAha-nanu evaM pratiSedhaM kurvANasya mAyA mRSAvAdazca bhavati, tataH kathaM saMyamazuddhiH 1 , ucyate-nAtra mAyAmRSAvAdau, yataH kAraNe tAvapyanujJAtau / kAraNaM cedaM-teSAM nirgamanamazuddhaM tenopAyenAyaM pratiSedhaH kRtaH / agItArthAnAmeSA yatanA / gItAnAM punaH sphuTameva bhaNyate yataste sAmAcArI jAnantaH kathamaprItyAdikaM kurvanti 1 teSvapi yanmAyA-mRSAvAdakaraNaM yujyate tat karttavyam / agItArthAnAM punaH sphuTaM bhaNyamAnaM vidveSakaraM syAt / te ca cintayanti-ete ca matsareNa na dadati zrutaM, tato'yazaH sampadyate / eteSAM ca pratIcchane'yamapavAdaH / yasya nirgamo'zuddhaH sa yatanayA niSiddho bhaNati- mithyA me duSkRtaM . na punarevaM kariSye' / yadvA bhaNata tat karomi, mukto mayA pApabhAvo durgatinibandhanamihaloke'pi Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyamahAvatAticAraprAyazcittam 57 garhitaH / evamupasthitaH saGgrahItavyaH / tatrA'pyete na saGgrAhyAH-yo'dhikaraNaM kRtvA samAgataH, yazca pratyanIko me'tretyAgataH, yazcAnubaddharoSaH yena vA''cArya ekAkI tyaktaH / pratyanIke punarapi bhajanA / gRhasthapratyanIko graahyH| saMyatapratyanIko na snggraahyH| gatvA taM kSAmayeti vo bhaNitavyaH / yadi na kSAmayati tadA na saGgrAhyaH / yadi kSAmayati tadA saGgrAhyaH / / etat prAsaGgikamabhidhAya punaH prastutadvitIyamahAvratAticAraprAyazcittazeSamAha - sAvajasubahupaDiNIa-bhAsaNe vigahakalahakaMdappe / caulahu sese sabahiM lahuasamAyAriniSphannaM // vyAkhyA-sAvadyAni-sapApAni yAni vacanAni pApanibandhanAni bhavantItyarthaH / ativahUni nirarthakAni asambaddhAni yAni, pratyanIkAni-cA''cAryAdi prati pratikUlAni yAni hIlA-khisAdirUpANi teSAM bhoSaNe / vikathAzcatarvidhAH-strIbhaktadezarAjakathArUpAH / tatra strokathA-jAtikalarUpalAvaNyalIlAgatibhASAzRGgAravarNanAdirUpA / tasyAM cAtmaparamohodIraNoDDAhasvAdhyAyasaMyamayogaparihoNi-brahmavratA'guptiprasaGgAdayo doSA bhveyuH| bhaktakathA-nAnAprakArazAkarasavatIghRtAdi-pramANAdivaNaM narUpA / asyAM cA''hAragRddhilokApavAdarasanendriyA'jayaSaTjIvanikAyavadhAnumodanAdayo doSA bhavanti / dezakathAnAnAvidhadezAcAranepathyabhojanavidhivApIkUpasarovarAdivarNa nruupaa| etasyAM ca rAgadveSotpattisvapakSAdhikaraNAdayo doSA prAduSyantiM / rAjakathA-balavAhanakozakoSThAgArapramANanirgamapravezazobhAvarNa nAdirUpA / asyAM ca cauraherikAdizaGkAkautukanidAnAdayo doSoH syuH / etAsu caturvidhAsvapi vikathAsu / athavA viruddhA-pApAnubandhinI kathA vikathA / sA ca sAmAnyeneyam 'itthikaho bhattakahA rAyakahA corajaNavayakahA ya / naDanaTTajallamuTThia kahAo esA bhave vikahA ' // evaMvidhAyAM vikathAyAm / kalahe-kalahakArivacane / yAni vacanAni kAmoddopanAni hAsyagarbhANi pareSAM hAsyotpAdakAni vA tAni kandarpaH tasmin kandarpa caturlaghu / eteSu sarveSvapi sthAneSu pratyekaM caturlaghu prAyazcittaM bhavatItyarthaH / strIvikathAyAM tu nizIthe caturguru / zeSe-uktebhyo'vaziSTe dvitIyavratAticAre sUkSmamRSAvAdalakSaNe sarvatra laghumAso'sAmAcArIniSpannaH / evamanyatrApi sarvatrA'sAmAcAryAM laghumAso mantavyaH / eteSu punaH sthAneSu mRSAvAdo'pi na doSAya / yathA -- uDAharakkhaNaTThA saMjamaheu va bohige teNe / khittammi va paDiNIe sehe vA khippaloe vA' / / yadi dhigjAtyAdayaH pRcchanti-yUyaM kathaM bhuJjIvaM ? tadA vaktavyaM vayaM bhuJjImahi kamaDhakAdiSu / kamaDhakaM nAma karoDakokAraM kASThamayaM bhAjanam / evamAdiko mRSAvAda uDDAharakSArthaM vaktavyaH / yadi kecillubdhakAdayaH pRcchanti-kuto'tra bhagavan ! dRSTA mRgAH zUkarA vA ? dRSTeSvapi na dRSTA iti, na zRNomIti vA vaktavyaM tUSNIko vA tiSThati / evaM saMyamahetoma'SA vaktavyam / bodhikagRhIto vA abrAhmaNo'pi brAhmaNo'hamiti bravIti / stenagRhIto vA bhaNati-eSa sArtha eti tAn caurAn bhagati nazyata iti / raktapaTaparivrAjakAdipratyanIkabhAvita kSetre upAsakAH zaThatayA paramArthena vA pRcchanti bhagavan ! yad vayaM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 yati-jItakalpe raktapaTAdInA dAnaM dadmaH, etasya phalaM kimasti na vo ? evaM pRSTho bhaNati-dAnasya nAsti nAza iti / yadyapi teSAM dAnaM dattamaphalaM tathApyevaM vaktavyaM mA te ruSTA anarthaM kuryuriti kRtvA / zaikSo vA pravrajyAbhimukha AgataH pravrajito vA taM ca svajanAH pRcchanti, tatra jAnanto'pi bhaNanti-na jAnImo na vA dRSTa iti / zaikSasya vA anadhisahiSNoloce kriyamANe bahAvapi tiSThati evaM vaktavyam-eSa samApto locaH stokaM tiSThati / anyacca sAdholAce kriyamANe tatrasthita eva zakro devarAjazchatramabhidhArayati / eSA kalpikA sevA / ityuktaM dvitIyamahAvratAticAraviSayaM prAyazcittam / samprati tRtIyamahAvratAticAraprAyazcittaM kiJcidvizeSegAhataNa-Dagala-chAra-mallaga paNagaM levittaresu lahugo u| davvAdavidinne puNa jiNehiM uvahI u niSkanna / / vyAkhyA-iha adattAdAnaM dvidhA-laukikaM lokottaraM ca / tatra laukika dravya-kSetra-kAlabhAvabhedaizcatarkI / lokottaraM tu dvidhA-sUkSma bAdaraM ca / tatra sUkSma-svalpaM bAdaraM nAma bahakama / athavA yatra paJcakaM prAyazcittaM syAt tatsUkSma, zeSaM bAdaram / anayoH krameNa prAyazcittaM, tadyathA-tRNAni-kuzAdIni, DagalakAni-upalAdIni, kSAro-bhasma, mallakaH-zarAvaH, eteSu adatteSu gRhIteSu paJcakokhyaM prAyazcittaM bhvti| . lepo-yena bhAjana lipyate tasminnadatte gRhIte / 'ittaresu'tti / panthAnaM vrajan yatra vRkSAdhobhAgacchAyAdiSu vizrAma gRhItukAmastatrAvagrahaM nAnujJApayati, tatra cetvare-alpakAlAvasthAne'pyavagrahAnanujJApane laghuko mAsaH, tuzabdAt kuTamukhAdiSvadatteSu gRhItepu / ' davvAdavidinne puNa 'tti / dravye prativiziSTe adatte gRhIte / punaHzabdaH pUrvAbhihitaprAyazcittAdvizeSaNe / jinaiH-tIrthakararupadhiniSpannaM prAyazcittaM bhaNitaM. taccedamukhapotikAdike javanye paJcakam / colapaTTAdike madhyame laghumAsaH / varSAkalpAdAvutkRSTe caturlaghavaH / atha * avidiNNa'tti / asya padasya vyAkhyAmAha- . laddhaM na niveeI paribhuMjai vA niveiamadiNaM / tatthovahiniSphannaM aNavaThThappo va AesA // 82 / / vyAkhyA-ko'pi sAdhurbhikSAdivinirgata upakaraNAdijAtaM laLU-labdhvA na nivedayati-gurUNAM na kathayati / athavA paribhuGkte aniveditaM, athavA niveditaM paraM gurubhirnAnujJAtaM tato adattameva paribhuGkte / evamadattAdAnaM bhavati / tatropadhiniSpannaM proyazcittaM tacca prAguktameva / athavA AdezAta - sUtrAdezAt aniveditA'dattavastrAdhupakaraNagrAhakaH sAdhuranavasthApyo bhavati / eva prAtihArikaM vastrAdyupakaraNaM teSAM gRhiNAM yadi na pratyarpayati, zayyAtarasatkaM vA kimapyadattaM paribhuGkte / tatrA'pyadatte upadhiniSpannaM prAyazcittaM / varSAkAle ca bhagavatA nAnujJAtamupadhigrahaNam / atastatra tad grahaNaM kurvANasya tItha karA'dattaM bhavati, tatra caturguru / tathA parakSetre yadyacittaM dravyamupakaraNarUpaM gRhNAti tadA tasyopadhiniSpanna prAyazcittam / atha sacittaM ziSyAdirUpaM gRhNAti tadA caturgurukaM yadi vA mizraM sopadhikaM ziSyAdirUpaM gRhNAti tadA saMyogaprAyazcitta bhavati / acitte upadhiniSpannaM sacitte cturgurukmityrthH| tathA sAdharmikA liGga-pravacanAbhyAM tri(dvidhA bhavanti / teSAmapyadattasacittavastugrahaNe caturgurukam / acittavastugrahaNe punarupadhiniSpannam / anyadhArmikasatkAdattAdAne'pyetadeva prAyazcittam / yat sAdharmikAdattAdAne kulastai nye'pyetadeva kAlatapogurukaM jJeyam / gaNastainye ca tapoguru kAlalaghu / saGghastainye tu kAlaguru tapolaghu / Adezena punaH sarvatrA'navasthApyam / kAraNaiH punaradattagrahaNe'pi zuddhaH / yaduktaM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 caturthamahAvatAticAra prAyazcittam -- pattaM vA ucchede gihi-khuDDagamAdigaM tu vuggAhe / niddhammakhuDDagamakhuDDagaM va jayau tti emeva' / sUtrArthobhayavyucchede gRhiNAM kSullakaM-bAlam , AdizabdodabAlamapi sAdharmiko'nyadhArmikoNAM vA pAtraM sUtrArthatadubhayagrahaNadhAraNakSama vyudgrAhayet - viparItaM grAhayet sUtrArthobhayavyucchede zizumitaraM vA yogya santamapaharatItyarthaH / nirddharmANaH pArzvasthAH teSAM satkaM kSullakamakSullakaM vA / evameva-yathA gRhasthAnAM tathA vyugrAhayet saMyamayogeSu yatatAmayamityAlambanena / pArzvasthAnAM ziSyaM saMyamArthamapaharatItyarthaH / nanu yat sUtrArthobhayavyucchede gRhasthAdikSullakAdyapaharaNaM tadyuktaM yat punaH pArzvasthaziSyApaharaNaM tatkathaM na stainyam ? ucyate-'tesu u tamaNuNNAyaM aNaNuNNAyagahaNe visuddho u / kiM teNNaM asaMjamapaMkekhuttaM tu kaDDhate ' / teSu pAvastheSu taM ziSyamanujJAtaM pUrva gRhNanti / ananujJAtagrahaNe'pi vividhaM-sarvaprakAreNa zuddho-vizuddhaH / atrottarArddhana hetumAha-api ca'suhasIlateNagahie bhavapalliM teNa jagaDiamaNAhe / jo kuNai kUviatta so vannaM kuNai titthassa ' / evamanayA dizA adattaviSayA kalpikAsevA prakalpAdavaseyA / ityamihitaM tRtIyamahAvratAticAraprAyazcittam / atha caturthamahAvratAticAraprAyazcittamohapaDibadbhasijja davve bhAve davyaMmi piThavaMsAI / pAsavaNaThANarUve sadde bhAve lahuga davve // 83 // .. vyAkhyA-iha sAdhUnAM durapohamohavyapohaparAyaNAnAmapi kadAcitkarmavazena mohodayo bhavet / sa ca sanimitto'nimitto vA syAt / tatra gItAdiviSayazabdazravaNena strIrUpAliGganAdidarzanena pUrvakrIDitasmaraNena ca yo mohodayo bhavati sa sanimittaH / yastu kevalakarmodayenA''hAreNa zarIropacayena vA syAt so'nimitto bAhyanimittAnapekSatvAt / viSayazabdazravaNAdIni ca mohodayanimittAni pratibaddhazayyAdau bhaveyuH / atastatra na sthAtavyam / tatrAvasthAne ca prAyazcittaM taccAtra gAthAdvayena pratibaddhazayyAsvarUpaprarUpaNapUrvaka pratipAdyate, yathA-pratibaddhA-yuktA saMzliSTenyarthaH / zayyA-vasatiH / sA ca pratibaddhA dvidhA-dravye bhAve ca / tatra dravye pRSThivaMzAdi / pRSThivaMzo-valadharaNaM yena kASThena tiryaka saMsthApitena valA dhriyante tena pratibaddhA / ekazikharA lokagRhaiH shetyrthH| AdizabdAdapareNa vA kenApi dezena pratibaddhA / eSA dravyapratibaddhA vasatiravagantavyA / bhAvapratibaddhA punazcaturddhA-prasravaNapratibaddhA, sthAnapratibaddhA, rUpapratibaddhA, zabdapratibaddhA ca / tatra prasravaNa, prasravanti kAyikAM kurvantyasminnityadhikaraNA'naTi prasravaNaM-kAyikAbhUmistena pratibaddhA / sthAnaM yatra striyastiSThanti tena pratibaddhA / yatra vasatisthitaiH strIrUpaM dRzyate sA rUpapratibaddhA / yatra vasatisthitaiH stroNAM bhASAbhUSaNarahasyazabdAH zrUyante sA zabdapratibaddhA / atra dravyabhAvapadAbhyAM caturbhaGgI syAt / tadyathA-dravyataH pratibaddhA bhAvato'pi pratibaddhA / dravyataH pratibaddhA na bhAvataH / bhAvataH pratibaddhA na dravyataH / na dravyato na bhAvataH / atra caturthabhaGgaH zuddho dvidhA'pyapratibaddhAyAM vasatAvavasthAne doSAbhAvAt / davvetti / dravyataH pratibaddhA na bhAvata ityevaMvidhadvitIyabhaGge yA vasatiH syAt tatrAvasthAne caturlaghukAH prAyazcittam / AjJAnavasthAmitha tva virAdhanAzca bhavanti / ime cA'nye doSAH sAdhUnAM saMzabdena vibuddhA asaMyatAH pAnIyahArikA-pazupAla Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati jItakalpe kauTumbika-pathika-lohakAra-yAntrika-matsyabandhakAdayo lokAH teSu teSu nAnAprakArapApavyApAreSu pravartante / athA'dhikaraNabhayAdyadi sAdhavaH tUSNIkAstipThanti tadA sUtrArthahAnyAdayo doSA bhavanti / tasmAd dravyapratibaddhAyAM vasatau na sthAtavyam / atha dravyabhAvA'pratibaddhavasatyalAbhe dravyapratibaddhAyAmapi vasatau sAdhavaH sthitAstadA zabde yatanAM kurvanti / yathA -asaMyatA na jAgrati / atha bhAvataH pratibaddhA na dravyata iti tRtIyabhaGge yA vasatirbhavati tasyA bhedakathanapurassaraM prAyazcittamAha bhAvapaDibaddhipAsavaNamAipayacaugi bhaMgasolasagaM / panarasapaesu cauguru dosA ANAi savisesA // 84|| vyAkhyA-bhAvapratibaddhAyAM vasatau, makArasyAlAkSaNikatvAt prasravaNAdipadacatuSkena bhaGgaSoDazakaM bhavati / tadyathA-prasravaNapratibaddhA, sthAnapratibaddhA, rUpapratibaddhA, zabdapratibaddhA eSa prathamo bhaGgaH / prasravaNaprativaddhA, sthAnaprativaddhA, rUpapratibaddhA, na zabdapratibaddhA ayaM dvitIyaH / evaM cAraNikAkrameNa SoDazabhaGgAH karttavyAH / tatrA''dyeSu paJcadazabhaGgakeSu-paJcadazabhaGgabhAvapratibaddhavasatiSvityarthaH / tiSThatAM sAdhUnAM . caturguru prAyazcittaM bhavati / Adezena vA prathamabhaGge catvArazcaturgurukAH / evaM yatra bhaGge yAvanti padAni viruddhAni tatra tAvanti caturgurUNi bhavanti / SoDazo bhaGgaH zuddhaH / tathA AjJAdayo doSAH savizeSA dravyapratibaddhavasatisakAzAt bhAvapratibaddhavasato savizeSatarA bhavantItyarthaH / tathAhi-yatra sAdhUnAmasaMyatInAM ca ekA kAyikAbhUmiH sA prasravaNapratibaddhA / tatreme doSAH-sAdhuH striyaM dRSTvA kSubhyati, strI vA sAdhu dRSTvA kSubhyati / anyo'nyaM vA kSubhyataH / tato yadi stro sAdhau kSubhyati tAM ca yadi pratisevate tato vratabhaGgaH / atha necchati tadoDDAhaM karoti / evamubhayathApi doSaH / atha 'sAdhuH striyAM kSubhyati tataH sA strI secchA'nicchA vA syAt / yadyanicchA tato uDDAhaM karoti / atha secchA tato batabhaGga eva / kAyikAbhUmau ca strIpraviSTA pazcAtsAdhurapi praviSTo'nyena kenApi dRSTaH tato'nAcArazaGkA / tato vasatyAdevyucchedaM karoti, pradRiSTo vA grahaNakarSaNavyavahArAdi kuryAt / yatra strINAM saMyatAnAM ca ekaM sthAnaM tatreme doSAH / duSprAvRtaM channamaGgamUrvAdi dRSTvA bhuktabhogasya sAdhoH smRtikaraNaM bhavati / tasya vA sAdhoH sAgArikaM dRSTvA stro kSubhyati, zaGkate vA eSa sAdhuH sAgArikaM darzayati kiM mAM prArthayati / brahmacayamya cA'guptiH syAt / parasparaM ca lajjAnAzaH, abhIkSNadarzanena vA protivRddhiH| loka utprAsavacanena bravItisAdhu tapovanavAsaH rAjAdirvA nivArayati mA eteSAM madhye kopi pravrajatu / evaM tIrthavyucchedaH / rUpa pratibaddhAyAM punaH sAdhuH strINAM savilAsa cakramaNasthAnaprekSitaprahasitasavismitamukhAdIn bahuvidhAnA. kArAn pazyati / tato bhuktabhogasya smRtikaraNaM bhavati / abhuktabhogasya tu kautukaM naiva mayA mAnuSyakAH kAmabhogA bhuktA evaM teSAmunniSkramaNAdayo doSA bhavanti / tAH striyo vA tatrasthitAn sAdhUn dRSTavA evaM cintyeyuH| aho ! jallamalamalinadehAnAmapyeteSAM sAdhUnAM kIdRzI laavnnyshriiH| gRhavAse punarabhyaGgAdisaMskAreNAsyAH sakAzAt zataguNA AsIditi / zabdapratibaddhAyAM tu strINAM gItAni paThitAni savikArahasitAni maJjulAlApAn valayanU purAdibhUSaNazabdAn maithunazabdA~zca zrutvA sAdhUnAM manaH kSubhyati / tata unniSkramaNa karoti / svaliGgasthito vA'nAcAramAcarati hastakarma vA karoti / . tasmAdetadoSapariharaNArtha na sthAtavyaM bhAvapratibaddhavasatau / atha zuddhA vasatirna labhyate tato dravyapratibaddhAyAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasatiH tridhA sthAtavyaM, tadabhAve jyotiSpratibaddhAyAM vasatau stheyaM, tadabhAve bahirvakSasyA'dhastAt / atha bahiH stenazvApadabhayaM vRSTirvA tato bhAvapratibaddhAyAmapi vasatau tiSThanti / tatrApi prathamaM rUpapratibaddhAyAM tatra ca pUrvabhaNitadoSapariharaNArthamantare kaTAdikaM dadati / tasyA apyabhAve prasravaNapratibaddhAyAM, tatrApi pUrvabhaNitadoSaparihArAya mAtrake vyutsRjyAnyatra pariSThApayanti / mAtrakAbhAve anyasthAnAbhAve ca vRndena bolaM kurvantaH kAyikA. bhUmau pravizanti / tAsAM ca yA velo tAM varjayanti / prasravaNapratibaddhAyA apyabhAve zabdapratibaddhAyAM tiSThanti / tatrApi prathamaM bhUSaNazabdapratibaddhAyAM pazcAd bhASAzabdapratibaddhAyAM tatrApi pUrvoktadoSaparihArAya samuditA mahatA zabdena svAdhyAyaM kurvanti, dhyAnasalabdhayo vA dhyAnaM dhyAyanti / tadabhAve sthAnapratibaddhAyAM tiSThanti / tatrApi pUrvoktadoSapariharaNArthamupakaraNaM viprakIrNaM tathA sthApayanti yathA tAsAM sthAnaM na syAt / svayaM vA viprakIrNAstiSThanti / sthAnapratibaddhAyA apyabhAve rahasyazabdapratibaddhAyAM tiSThanti / tatrApi doSaparihArAya vairAgyakaraM zrutaM paThanti, yathA taM zabdaM na zRNvanti / athavA yadaskhalitaM zrutaM yasyA''gacchati sa tadguNayati, dhyAnasalabdhiAnaM dhyAyati / dhyAne pAThe vA yo'labdhiH sa kau~ sthagayati, tathApi yadi zabdaM zRNoti tadA zabdaM karoti tathA yathA tayorlajjitayormoho nazyati / tathApi yadi na tiSThatyanAcArasevanAt tadA janajJAtaM karoti / iti tRtIyabhaGgavasatau doSayatanA / atha dravyato bhAvataH pratibaddhA vasatiriti prathamabhaGgaH / tatra dravyapratibaddhabhAvapratibaddhobhayapakSoktA doSA yatanA cA'vagantavyA / evaM pazupaNDakasaMsaktavasatAvapi doSA yatanA ca svayamavasAtavyAH / athavA vasatinidhAyuktapramANA atiraktapramANA hInapramANA ca / tatra sAdhubhistrihastabhUmikhaNDarUpasaMstArakapramANaM gRhNAnairyA sarvApi vyApyate sA yuktapramANA / yA na vyApyate saa'tiriktprmaannaa| yatra sambAdhayA tiSThanti sA hInapramANA / etAsu tisRSvapi vidyamAnAsu prathamAyAM sthAtavyam / tadabhAve hInapramANAyAM, tadalAbhe'tiriktapramANAyAm / tatrAtiriktapramANaghaGghazAlA divasatau sthitAH sAdhavo bhUmau vastra-pAtrANi saMstArakAna'rdavitAn tathA kurvanti yathA tAni dRSTvA sthAtumanaso'pi na tiSThanti / eSA divA yatanA / atha . rAtrau vezyAdistrIsahitaH puruSaH Agacchati, tato'nukUlapratikUlavacanaprakArairnivAraNIyaH / atha na nivArayanti tatazcaturlaghukam / doSAzcAjJAdayaH / atha vezyAdirna nigacchati tadA sAdhubhirnirgantavyamanyatra zUnyagRhAdau sthAtavyaM. tadabhAve vRkSamUlAdAvapi stheyam / atha bahiH stenazvApadabhayaM varSa vA varSati tatastatraiva yatanayA tiSThanti / athavA bhikSAdinimittaM vasatebahirnirgatasya sAdhoH strINAM bhASAbhUSaNaparicArazabdAn zrutvA rUpAliGganavividhavilAsAn pratisevanAM kurvato vA dRSTvA acetanAni vA kASTha-pustacitrakarmAdivinirmitAni strIrUpANi samIkSya strIbhiH saha pUrva yAni ratikrIDitAni tAni vA smRtvA mohodayo bhavet / tatrApi vairAgyabhAvanayA dRSTipatisaMharaNAdinA ca yatano krtvyaa| eSa sanimitto mohodayaH / athA'nimitto yo mohodayaH sa trividhaH-karmodayata AhArataH zarIropacayatazca / tatra kSudhAtasya piposApIDitasya svabhAvena glAnatvena vA kRzazarIrasya yo bAhyazabdAdinimittamantareNa moho jAyate sa karmodayataH / praNItA''hArAdibhojanAd yo mohodayaH syAt sa AhArataH / AhArato rasasyopacayaH, tato rudhirasya, tato mAMsasya, tato medasaH, tato'sthnAM tato majjAyAH, tato'pi zukrasyopacayastasmAca mohodayaH / evaM yo mohodayo bhavet sa zarIropacayataH / evamanimitto mohodayo bhavet / tatro'pi Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 yati-jItakalpe vakSyamANA nirvikRtyAdiyatanA'vagantavyo / evaM yatamAnasyApi kasyApi hInasattvasya sAdhoH kAmAgniH sandIpyate; tataH kautukAdayo doSA bhaveyustAnAhakoUhalaM va gamaga siMgAre kuDDuchiDDakaraNe a / diTThI pariNaya karaNe bhikkhU mUlaM duve iare // 85 // vyAkhyA-kutUhalaM tasya utpadyate kathamanAcAraM sevanta ? iti / atha tasyA'bhiprAyo jAyate Asanne gatvA pazyAmi zabdaM vo zRNomi / etadatra sAkSAdanuktamapi vAzabdasUcitamavagantavyam / eva. mabhiprAye utpanne tatra gamanaM kuryAt / tataH zRGgArazabdAn kuDyakaTAntare zRNuyAt vilokanAya vA kuDaye chidrakaraNaM tena ca chidreNAnAcAraM sevamAnAnAM dRSTiH-darzanaM, tato'nocAraM dRSTvA'hamanyevaM karakarma karomIti so'pi tadbhAvapariNato bhavet / tataH karakarmakaraNam / eteSvaSTasvaparAdhapadeSu bhikSomUlaM yAvat prAyazcittam / 'duve 'tti / dvayorupAdhyAyAcAryayoritare-anavasthApyapArAzcike krameNa caramapade bhavataH / idameva vyaktyA darzayatilahuguru lahugA gurugA challahu chaggurugameva cheo| karakammassa ya karaNe bhikkhU mUlaM duve iare // vyAkhyA-kutUhale utpanne laghumAsaH, abhiprAye gurumAsaH, gamane caturlaghukAH, zRGgArazabdazravaNe caturgurukAH, kuDyasya chidrakaraNe SaDlaghukAH, chidreNAnAcAravilokane SaDgurukAH, karakarmakaraNapariNAme chedaH, karakarmakaraNe ca mUlam / evaM bhikSoH prAyazcittam / upAdhyAyasya mosagurukAdArabdhamanavasthApye paryavasyati / AcAryasya caturlaghukAdArabdhaM pArAzcike tiSThati / evaM sanimittasyAnimittasya vA mohodayasya dhyAnA'dhyayanAdibhiradhisahanaM karttavyaM tathA'pyanivRttAveSA cikitsA kAryAnivigai nibbalome tava udghaTThANameva ubbhAme / veAvaccI hiMDaNa maMDali kappaDhiAharaNaM // 87 // ___ vyAkhyA-mohodaye jAte sati tannivRttyarthaM nirvikRtikamAhAramAhArayati, tathApyanupazame nirbalAni vallacaNakAdInyohArayati / evamapyanivRttAvavamaudarikAM karoti / tathApyanuparame caturthAdi yAvat pANmAsikaM tapaH karoti / pAraNake ca nirbalamAhAramAhArayati / yadyapazAmyati tadA sundaram / atha nopazAmyati tadA UrdhvasthAnaM-mahAntaM kAyotsarga karoti / tathA'pyanupazame udbhrAme-mikSAcaryAyAM gacchati / athavA sAdhUnAM vizrAmaNA divaiyAvRtyaM kAryate / athavA dezahiNDakAnAM sahAyo dIyate / evamagItArthasya yatanA / gItArthaH punaH sUtrArthamaNDalI dApyate / athavA gItArthasyApi nirvikRtikAdividhidraSTavyaH / nodakaH prAha-nanu yadi tAvadagItArthasya nirvikRtyAditapovizeSAdupazamo na bhavati, tato gItArthasya kathaM zItalachAyAdisthitasyopazamo bhaviSyati ? / guruH pratyAha paizAcikamAkhyAnaM zrutvA gopAyanaM ca kulavadhvAH / saMyamayogairotmA nirantaraM vyApRtaH kAryaH / / kalpasthikA-bAlikA tasyA AharaNaM-udAharaNam / taccedam-egassa kuTuMbigassa dhUA niyakammavAvArA suhAsaNatthA acchai / tassa anbhaMgubvaTTaNa-hANavilevaNAdiparAyaNAe mohabbhavo ammadhAti bhaNAti-' ANehi me purisaM / tIe ammadhAtIe mAue se kahiaM / tIe vi piUNo / piuNA vAhariyA bhaNiA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 hastakarmaviSayaka-prAyazcittam puttIe-etAo dAsIo savvaM dhannAdi avaharaMti, tuma koDAyAraM paDiarasu, tahatti paDivannaM / sA jAva annassa bhattayaM dei / annassa vitti, annassa taMdulA, annasa AyaM dekkhati. annassa vayaM / evamAdi kiriAsu vAvaDAe divaso gto| sA atIva khinnA rayaNIe niviNNA ammadhAtIe bhaNitA-Agemi te purisaM / sA bhaNati na me puriseNa kajaM nidaM lahAmi' / evaM gItArthasyApi sUtrArthaporuSIM dadAnasyAtIva sUtrArtheSu vyApRtasya kAmasaGkalpo na jAyate / bhaNitaM ca -- kAma ! jAnAmi te mUlaM saGkalpAta kila jAyase / tameva na kariSyAmi yena me prabhaviSyasi // evaM nirvikRtyAdiprakAreNa yatamAnasya kasyApi sAdhormohopazamo bhavet ksyApi tu na bhavet / yathA girinadyAM pUrNAyAM kRtaprayatno'pi kazcit puruSaH tIkSNenodakavegena hiyate / athavA nimnonnate tathAvidhakardame vA kRtaprayatno'pi kazcidyathA patanaM prApnoti / evaM sarvaprayatnena yatamAnasyA'pi kasyacit sAdhoH karmahetukA cAritravirAdhanA bhavet / evaM sa udIrNamoho'dRDhadhRtirasamartho'dhisoDhuM tato hastakarma karotIti tadviSayaM prAyazcittamAhapaDhamAi porisIe via-taia-cautthiAi karakamme / mUlaM cheaM chammAsameva cattAri jA gurugA // 88 // vyAkhyA-rAtrau prathamapauruSyA mohodbhavo jaatH| tasyAmevAdRDhadhRtiryadi hastakarma karoti tadA mUlam / atha prathamapauruSImadhisahya dvitIyAyAM pauruSyAM karoti tadA chedaH / dve poruSyovadhisahya tRtIyAyAM karoti tadA SaDgurukA mAsAH / tisraH pauruSIradhisahya caturthI kurvANasya catvAro gurukAH / evaM pauruSI-pauruSIsahane ekaikaM prAyazcittasthAnaM hasati / upalakSaNatvAdidamapyavagantavyam / rAtrI caturo yAmAnadhisahya dvitIyadivase prathamapauruSyAM karakarma kurvANasya mAsagurukam / tataH paraM sarvatrApi mAsagurukameva / laghUni tu prAyazcittAnyatra na bhavanti / karakarmasevanasyAnudghAtimattvAt / - etadviSayameva prAyazcitaM punaH prakArAntareNAhasevAmi tti a mihuNaM caugurugaM chaggurUa karakamme / taMmi vi bahuvArakae pacchittaM paMcakallANaM // 89 / / vyAkhyA-maithunaM sevAbhi-maithunasevAM karomIti saGkalpenodIrNakAmo bhavettato'dRDhadhRtitayA'dhisoDhumazakto yadi karakarma karoti tadA SaDgurukam / tasminnapi karakarmaNi bahuvArakRte-asakRta kRte prAyazcittaM paJcakalyANaM pUrvoktameva tAni paJca bhavanti tathA- . mUlaM itthitirikkhinapuMsanaraAsaposasevAe / thIvayavaphAsi lahugA aMcalatiriphAsaNe paNagaM // 9 // vyAkhyA-strI-tiryaJcI-napuMsakanarANAM AsapoSasevAyAm-AmyapoSAbhyAM yo sevA'nAcArarUpA tasyAM vihitAyAM mUlaM prAyazcittaM bhavati / strINAmavayavAH-zarIrapradezA hastAdayaH teSAM sparza nirantare laghukAzcatvAraH / strINAmaJcalena-paridhonAdivastraprAntena sparzane sAntare tiryaklINAM-gomahiSyAdInAM sparzane ca pazcakaM-pazcakA''khyaM prAyazcittaM syAt / athavA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 yati-jItakalpe purisassitthIphAse caulahu itthIi hoi cauguruaM / lahugaM saMtaraphAse aMcalatirikAsaNe minnaM // 11 // vyAkhyA-puruSasya-saMyatasya strIsparza nirantare caturlaghukam / striyAstu-saMyatyA nirantare puruSasparza caturgurukaM bhavati / saMyatasya saMyatyAzca sAntare vipakSasparza laghumAsaH / vastrAJcalAbhyAmeva sparzane paramparAsparzane ityarthaH / tiryazcInAM ca sparzane bhinna-bhinnamAsaH prAyazcittaM bhavati / ityabhihitaM caturthamahAvratAtIcAraprAyazcittam / . atha paJcamamahAvratAticAraprAyazcittamAhasuhumo a bAyaro vA duviho louttaro samAseNaM / kAgAisANagoNe kappaThagarakSaNamamatte // 92 / / sehAI paDikuThe sacitteNesaNAi acitte / orAlie hiraNNe chakAya pariggahe jaM ca // 93 / / vyAkhyA-parigraho dvividho-laukiko lokottarazca / tatra laukiko dravya-kSetra-kAla-bhAvabhedAccaturkI / lokottaraH punaH samAsena-saGakSepeNa dvidhA-sUkSmo bAdarazca / tatreSanmamatvabhAvaH sUkSmaH parigrahaH / tIvo mamatvabhAvo bAdaraH parigrahaH / eSa dvividho'pi parigrahaH punazcaturdA-dravye kSetre kAle bhAve ca / tatra dravye kAkAdi pazcAI / AtmanaH pAnakAdi kAkamaparAdhyantaM nivArayati / AdigrahaNAt zvAnazRgAlAdikaM, vAnaM vA dazantaM goNaM vA balIvadaM vasatyAdiSvaparAdhyantaM zayyAtarAdInAM vA kalpasthakaM-bAlakamanyApadezena rakSati / svajanAdiSu vA mamatvaM karoti / zaikSA vA pratikuSTAH-pravrajyA'yogyAH pUrvamupadarzitA aSTacatvAriMzat pravAjayataH parigraho bhavati / anAbhAvyaM vA apratrAjanIyaM sacittaM ziSyAdi vastu pravrAjayataH parigraho bhavati / Adizabdo bhedavAcakaH / aneSaNIya vA acitabhaktAdi gahvAnasya parigrahaH syAta / Adizabdo bhedavAcakaH AdizabdAdA vastrapAtrazayyA gahyante / acittagrahaNAdvA'tiriktopadhigrahaNaM karoti / sa cAnapakAritvAta parigraho bhavati / orAliyaM-ghaTitarUpaM draviNa, aghaTitarUpaM hiraNyaM etAni gRhaNataH parigraho bhavati / SaTakAyAn jIvanikAyAn sacittapRthivIkAyAdikAn gRAnasya parigraho bhavati / 'jaM ca 'tti / yacca / eteSu kAkAdiSu prAyazcittaM tacca draSTavyaM tadeva darzayatipaMcAI lahugurugA esaNamAIsu jesu ThANesu / gurugA hiraNNamAI chakAyavirAhaNe jaM ca // 94 / / ____ vyAkhyA- paJcakAdIni prAyazcittAni laghUni gurUNi vA eSaNAdiSu yeSu yeSu sthAneSu yAni sambhavanti tAni dotavyAni / athavA paJcakamAdau kRtvA caturlaghu caturguru yeSu sthAneSu yat prAyazcitaM sambhavati taddAtavyam / AdizabdAdutpAdanodgamau gRhyate / hiraNyaM gRhNAnasya caturgurukAH / AdizabdAdorAlike'pi caturgurukAH / SaTkAyavirodhane yat prAyazcitta tat SaTkAyaparigrahe draSTavyaM, tacca purApi pratipAditam / imamevAeM spaSTataraM vyAkhyAnayatigihiNo'varajjhamANe suNamajjArAi appaNo vAvi / vAreUNa na kappai jiNANa therANa u gihINaM / / 15 / / vyAkhyA-gRhiNo-gRhasthasyAparAdhyantri-aparAdha kurvanti zvA mArjAro vaa| AdizabdAt goNAdayo vaa| Atmano vA ete bhaktAdiSvaparAdhyanti / te'parAdhyanto'pi nivArayituM na kalpante Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamamahAvratAticAra-prAyazcittam jinAnAM-jinakalpikAnAm / sthavirAH-sthavirakalpikA gacchavAsino ye sAdhavasteSAM punargahiNAM gRheSu zvAnamArjArAdayo'parAdhyanto'pi nivArayituM na kalpante / Atmanastu bhaktAdiSu vArayituM kalpanta ityarthaH / eteSveva kAkAdiSu prAyazcittaM bhaNati kAganivAraNi lahuo jAva mamattaM tu lahuga sesesu / majjha savAsA itti va teNa lahuga rAgiNo gurugA / / vyAkhyA-kAkanivAraNe laghuko mAsaH / zeSeSu zvAnagoNAdiSu nivAriteSu yAvat zayyAtaramamatvena kalpasthakarakSaNe'pi caturlaghukAH / mama savAsA-ekagrAmavAsinaH svajanA vA tena sajJAtikAdiSu mamatvena kalpasthakaM rakSati tathA'pi caturlaghukam / atha kalpasthakaM rAgeNa rakSati tadA caturgurukA rAgiNaH / evaM pratikuSTaziSyaparigrahe sAmAnyatazcaturguru / anAbhAvyasacittagrahaNe'pi caturgurukameva / aneSaNIyabhaktAdiprAyazcittaM tu agre bhaNiSyate / vastrAdIni dharmopakaraNAni tu parigraho na bhavati / tAnyeva samadhikAni bahumUlyAni mUrcchayA vA paribhujyamAnAni parigrahaH syAt tatra caturguru / evaM dravyaparigrahaprAyazcittamuktam / atha kSetraparigrahaprAyazcittamAhaogAse saMthAruvasayakulagAmanagaradesarajje a| cattAri chacca lahu guru cheo mUlaM taha dugaM ca // 9 // vyAkhyA- avakAMza:-pratizrayadezaH pravAtAdiko ramaNIyaH tasmin mamatvaM karoti / saMstArakaHsaMstArabhUmiH tasyAM mamatvaM karoti / upAzrayo-vasatiH tatra mamatvaM karoti / evaM kule-kulaM-kuTumbaM grAmanagaradezAH prasiddhAH teSu, rANakabhuktI rAjyaM, sA punarbhuktirekaviSayo'nekaviSayo vA bhavet / tatra mamatvaM karoti / eteSvavakAzAdiSu mamatvakaraNe krameNa prAyazcittamidamuttarArdhoktamavagantavyam / yathAavakAzamamatve caturlaghu / saMstArakamamatve caturguru / upAzrayamamatve SaDalaghu / kulamamatve SaDguru / grAmamamatve chedaH / nagaramamatve mUlaM / dezamamatve anavasthApyam / rAjyamamatve pArAzcikam / etat kSetraparigrahaprAyazcittam / evaM kAlaparigrahaprAyazcittamatrAnuktamapyanayA gAthayo jJeyam 'kAlAtIte kAle kAlavivaccAsa kAlau akAle / lahuo lahuA gurugA suddhapade sevae jaM ca // kAlato'tItaM kAlAtItam Rtubaddhe mAsAtiriktaM, varSAsu cAtiriktam ekatra sthAne vasataH kAle-kAlaparigraho bhavati, niyatavAsadoSAzca bhavanti / kolasya viparyAso-viparyayaH taM karoti, kathaM ? kAlataHkAle Rtubaddhe na viharati, akAle-varSAkAle viharati / athavA divA na viharati, rAtrau viharati / atredaM prAyazcittam-Rtubaddhe mAsAtiriktA'vasthAne mAso laghukaH / varSAtiriktAvasthAne caturlaghukAH / kAlaviparyAse caturgurukAH / etAni prAyazcittAni zuddhapade bhavanti / zuddhapadaM nAma yadyapyaparAdhaM na proptastathApItyarthaH / yaccAtma-saMyama-pravacanavirAdhanaM sevate tanniSpannaM prAyazcittaM draSTavyam / atha bhAvaparigrahaprAyazcittamAhavahimamatte lahugA teNabhayA nikkhivaMti te ceva / osannagihisu lahugA sacchaMditthIsu caugurugA / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe vyAkhyA-bhAvaparigraho rAgeNa dveSeNa ca bhavati / tatropadhiraudhika aupagrahikazca / tasmin dvividhe'pyupadhau mamatvaM-mamIkArarUpaM tasmin caturlaghukAH prAyazcittam / stenabhayAt -caurabhayAdupadhiM nikSipati-gopAyati, vinAzabhayAdvA baddhameva sthApayati tataH te ceva-ta eva caturlaghukAH / avasannAHpArzvasthAdayo gRhiNo--gRhasthAH zrAddhAH svajanA vA teSu viSaye mamatve caturlaghukAH / svacchandA-yathAchandAH teSu strISu ca mamatve caturgurukAH / nanu avasannAdiSu mamatvaM kimarthaM karoti ? ityAhaparivArAinimittaM mamattaparipAlaNAi-vacchalle / sAhammiya tti saMjamaheuM vA savvahiM suddho // 19 // ___vyAkhyA-parivAraH-sahAyarUpaH, AdizabdAdAhAropadhizayyAH teSAM nimittam / ayamAzayaHpArzvasthAdyAnukUlyena sahAyA''hAropadhizayyA labhyanta iti kRtvA pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAchandAdiSu zrAvakasvajanAdiSu ca viSaye mamatvaparipAlanAdivAtsalye, mamatvaM-pratibandharUpaM paripAlanamauSadhAdyaiH . AdizabdAt saMbhogasaMvAsasUtrArthadAnAni / ityAdike vAtsalye kRte sati pUrvagAthoktaM prAyazcittaM bhavati / yadi vA jotoktaM puruSavibhAgena prAyazcittamatrAvagantavyam / yathA-bhikSobhinnamAsaH / vRSabhasya laghumAsaH / upAdhyAyasya gurumAsaH / AcAryamya caturlaghu / atha punaH sAdharmika iti-samAnadhArmiko'sAviti saMyamaM vA'sau matsaMsargAt kariSyatIti hetoH / vAzabdAta kulagaNasaGghaglAnAdikAryeSu sAhAyyAdikaM kariSyatItyAdibuddhayA sarvasmin mamatvAdike vAtsalye kRte'pi zuddhaH / ityuktaM paJcamamahAvratAticAraprAyazcittam / atha SaSThavratAticAraprAyazcittamAhalevADasukkasaMnihibhoge gurugA ghayAie chalahu / diagahia diAbhutte a chaggurU sesabhaMgatige // vyAkhyA-lepakRt-dravyopaliptasya pAtrabandhatumbakAdeH paryuSitatve / zuSkasannidhibhogezuSkAnAM zuNThI-harItakI-bibhItakAdInAM sannidhiH-sAdhunizrayA rAtrau sthApanaM, tadbhoge ca caturgurukAH / ghRtAdike Ardravastuni paryuSite gRhIte SaDlaghu, AdizabdAt guDakakkayatailAdIni gRhyanle / iha rAtribhojane caturbhaGagI bhavati / divA gRhIta rAtrau parivAsya divaiva bhuktamiti prathamo bhaGgaH / divA gRhItaM rajanyAM bhuktamiti dvitIyaH / rajanyAM gRhItaM divA bhuktamiti tRtIyaH / rajanyAM gRhItaM rajanyAmeva bhuktamiti caturthaH / tatra divA gRhItaM divA bhuktamiti prathamabhaGge ca SaDlaghu / zeSabhaGgatrike-dvitIyatRtIya-caturthabhaGgepu SaDguru / tusabhUiviMdumittAhAre parivAsiaMmi caugurugA / lahugA nighAitayAi moatiphalAi'NAhAre // vyAkhyA-tuSabhUtibindumAtrAhAre parivAsite bhukte cturgurukaaH| tilatuSatribhAgamAtramapyAhAramazanAdikaM rAtristhApitaM yadyAharati-saktukAdInAM zuSkacUrNAnAmaikasyAmagulau yAvatI bhUtimAtrA lagati, tAvanmAtramapi parivAsitaM yadyanAti / tathA pAnIyasya bindumAtrApa yadi pibati, tadA / caturgurukA ityarthaH / nimbAdayo ye vRkSA AdizabdAt kaTukAdivRkSaparigrahaH , teSAM tvagAdi-tvaka-challI / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThavratAticAraprAyazcittama AdizabdAnmUlaphalAdigrahaH / moka-kAyikI, triphalA-AmalakaharItakabibhItakaphalatrayasaMyogarUpA / AdizabdAdanyadapi yannirAsvAdaM jihvAyA aniSTam / ayaM sarvo'pyanAhAraH / tasminnanAhAre parivAsite gRhIte caturlaghukAH / tatho AgADhA'nAgADhaglAnatvAdikAraNamantareNa prAsukAdivastuparivAsane prAyazcittaM darzayati-- phAsua aphAsue vA'cittasacitte parittaNate a / asiNehasiNehagae'NahArahAre lahugagurugA // 102 // . vyAkhyA-prAsukama-eSaNIyaM rAtrI yadi sthApayati tadA caturlaghu / aprAsukam aneSaNIyaM sthApayati tadA caturguru / acitte sthApyamAne caturlaghu / sacitte caturguru / parItte caturlaghu / anante caturguru / asnehe caturlaghu / snehagate-snehAvagADhe caturguru / anAhAre caturlaghu / AhAre caturguru / iti vratapaTaka-kAyaSaTakavirAdhanAviSayaprAyazcittapratipAdanena mUlaguNaviSayaprAyazcittamabhihitaM / samprati 'vayachakkakAyachakaM' ityAdi-gAthoktakrameNottaraguNaviSayaM prAyazcittamucyate / tatrottaraguNA akalpaparihArAdayaH / akalpazca piNDazayyAvastrapAtracatuSTayaviSayaH / eteSAM ca krameNa prAyazcittamatra pratipAdayiSyate / tatra prathamaM piNDaH / sa ca saptacatvAriMzaddoSaduSTo'kalpyaH , te cAmI doSAH____ solasa uggamadosA solasa uppAyaNAi dosA u / dasa esaNAi dosA saMjoaNamAi paMceva' / / poDazodgamadoSA AdhAkarmAdayaH / tataH SoDazotpAdanAdoSA dhAtryAdayaH / atha dazaiSaNAdoSAH zaGkitAdayaH / tadanu pazca prAsaiSaNAdoSAH saMyojanAdayaH / eteSAM ca vistaravyAkhyA piNDaniyuktito'vaseyA / lezatazcAtrApi yathAsthAnaM darzayiSyate / yathA tadviSayaM prAyazcittaM sujJAtaM bhavati / tatra prathamaM SoDazogamadoSANAM krameNa prAyazcittaM prarUpayatiAhAkamme cauguru duvihaM uddesiaM viANAhi / ohavibhAge a tahiM mAsalahU ohauddese // 103 / / ... . vyAkhyA- yat sAdhvarthameva sacittamacittIkriyate tadAdhAkarma, tasminnAdhAkarmaNi caturguru / AdhAkarmadoSaduSTamAhAraM gRhNAnasya sAdhozcaturguru prAyazcittaM bhavatItyarthaH / evaM sarvatra jJeyam / odezikaM dvividham-oghato vibhAgatazca / tatra svakuTumbArthaM pacyamAne bhakte pAkhaNDinAM gRhiNAM vA madhye yaH ko'pi sameSyati, tasya bhikSAdAnArthaM katipayAnadhikatarAn tandulAn oghena-sAmAnyena etAvat svArtha etAvacca bhikSAdonArthamityevaM vibhAgarahitena gRhanAyako yat kSipati, etadoghaudezikam / tasminnoghodezike gRhIte mAsalaghu / / bArasavihaM vibhAge cauhuddiDhaM kaDaM ca kammaM ca / uddesasamuddesAdesasamAesameeNaM // 104 // vyAkhyA-vIvAhaprakaraNAdiSu yaduddharitaM tat pRthak kRtvA dAnAya kalpitametat vikAgenasvasattAtaH pRthakkaraNenaudezikaM vibhAgaudezikam / tacca prathamatastridhA-uddiSTaM kRtaM karma ca / tatra svArthameva niSpannamazanAdikaM bhikSAcarANAM dAnAya yat pRthakkalpitaM taduddiSTam / yat punaruddharitaM sat zAlyodanAdikaM bhikSAdAnAya karambAdirUpatayA kRtaM tat kRtamityucyate / yat punarvIvAhaprakaraNAdAvuddharitaM modakacUAdi tadbhUyo'pi bhikSAcarANAM dAnAya guDapAkadAnAdinA modakAdi kRtaM tatkarma / yaduktaM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe 'saMkhaDibhattavvariaM cauNhamuddisai jaM tamuddiSTuM / vaMjaNamIsAi kaDaM tamaggitaviAi puNa kamma' / ekaikaM punazcaturddhA-uddezasamuddezAdezasamAdezabhedena / tatra yad uddiSTaM kRtaM karma vA yAvantaH ke'pi bhikSAcarAH pAkhaNDino gRhasthA vA sameSyanti tebhyaH sarvebhyo'pi dAtavyamiti saGkalpitaM tad uddezam / pAkhaNDinAM deyatvena kalpitaM samuddezam / zramaNAnAmAdezam / nirgranthAnAM samAdezam / yaduktaM _ 'jAvaMtiamuddesaM pAsaMDINaM bhave samuddesaM / samaNANaM AesaM niggaMthANaM samAesaM ' // tatazcavaM bhedAbhidhAnam-uddiSToddezam uddiSTasamuddezam uddiSTAdezam uddiSTasamAdezam / kRtoddezaM kRtasamuddeza kRtAdezaM kRtasamAdezam / karmoddezaM karmasamuddezaM karmAdezaM karmasamAdezam / evaM vibhAge-vibhAgaviSaya maudezikaM dvAdazabidhaM bhavati / athaiteSAM dvAdazAnAM bhedAnAM prAyazcittamAhacaubhee uddiThe lahumAso aha cauvihaMmi kaDe / gurumAso caulahuaM kammuddese a nAyavvaM // 105 / / ___ vyAkhyA- caturbhade-catuSprakAre uddiSTe -pUrvoktasvarUpe gRhIte laghumAsaH / atha caturvidhe kRte gurumAsaH / kamoM ddaze ca caturlaghukaM jJAtavyam / kammasamuddesAisu tisu cauguruaM bhaNaMti samayannU / duvihaM tu pUikammaM uvagaraNe bhattapANe a // 106 / / vyAkhyA - karmasamuddezAdiSu triSu bhedeSu-karmasamuddeza-karmAdeza-karmasamAdezeSu caturgurukaM prAyazcittaM bhaNanti samayajJAH-zrutadharA-gaNadharAdayaH / pUtikarma sUkSmaM bAdaraM ca bhavati / tatra sUkSmamAdhAkarmikagandhAgnidhUmAdibhiH syAt , tadaduSTam AcIrNatvAdazakyaparihAratvAcca / bAdaraM tu pUtikarma dvividhamupakaraNe bhaktapAne ca / tatropakaraNaM cUllIsthAlIdAdirUpam / culI ca'yA kiyatA zuddhena kiyatA cA''dhAkarmikeNa kardamena niSpAditA sA itthambhUtA upakaraNapUtiH / anayA dizA anyasyA'pyupakaraNasya pUtitvaM bhAvanIyam / AdhAkarmikacullIsthAlyAdiSu rAddhaM sthApita vA AdhAkarmabhaktAdikharaNTitasthAlyAdau sthApitaM vA AdhAkarmabhaktAdilavenA'pi mizraM vA bhaktaM pAnaM vA svarUpataH zuddhamapi pUti-apavitraM syAt / yathA azucilavenA'zanAdi / etad bhaktapAnapUtikarma / bagaraNapUDU mAsalahu mAsaguru bhattapANapUiMmi / jAvaMtia-jai-pAsaMDi mIsajAyaM bhaveM tivihaM // 107 // vyAkhyA-- upakaraNapUtau mAsalaghu / bhaktapAnapUtau mAsaguru prAyazcittam / atha mizrajAtaM trividhaM bhavati / yAvadarthikamizraM pAkhaNDimizraM yatimizraM ca / yat svasya teSAM ca yogyaM prathamato'pyagnijAlanA'dhizrayaNadAnAdyairazanAdi mizritameva rAkhumArabhyate tanmizrameva jAtamutpannaM mizrajAtam / jAvaMti misi caulahu cauguru pAsaMDi sghrmiisNmi| cira-ittarabheeNaM nihiTThA ThAvaNA duvihA // vyAkhyA-yAvadarthikamizrajAte caturladhu / pAkhaNDimizrajAte suSTha-atizayenA'gRhAH svagRhA. anagArAstaiH saha mizrajAtam / tasmaeNizcaturguru / sthApanA dvividhA nirdiSTA tIrthakarAdimiH-ciretvarabhedena cirasthApanA itvarasthApanA ca / yat sAdhvathaM sthApayitvA muzcati sA cirasthApanA / gRhapaGktyAmekaH sAdhurekatra gRhe bhikSAM samyagupayogena paribhAvayan gRhNAti, dvitIyastu dvayoH pArzvasthitagRhayohastagate dve Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA-prAduSkara-krItAdidoSaprAyazcittam bhikSe paribhAvayati, tato gRhatrayAt parato gRhAntare sAdhunimittaM yA hastagatA bhikSA so itvarasthApanA : tatropayogA'sambhavAt / ciraThavie lahumAso ittaraThaviaMmi desi paNagaM / pAhuDiA vi a duvihA bAyarasuhumappayArehiM // vyAkhyA-cirasthApite-cirasthApanAdoSe laghumAsaH / itvarasthApite-itvarasthApanAdoSe paJcaka dezitaM-kathitam / prAbhRtikA'pi ca dvividhA bAdarasUkSmaprakArAbhyAM-bAdaraprAbhRtikA sUkSmaprAbhRtikA ca / tatra gurvAgamanaM jJAtvA ko'pi zrAvako vivAhAderupasarpaNamapasapaNaM vA yatkaroti sA bAdarA / yattu putrAdau bhojanamarthayamAne sati sAdhvarthamutthitA tavApi dAsyAmIti brUte gRhasthA sA sUkSmA / bAyarapAhuDiAe cauguru suhumAi pAvae pnngN| pAyaDapayAsakaraNaM taM biMti pAuaraM duvihaM // 110 // __ vyAkhyA- bAdaraprAbhRtikAyAM-bAdaraprAbhRtikAdoSaduSTA''hAragrahaNe caturguru / sUkSmAyAM prAbhR. tikAyAM sAdhuH paJcakaM prApnoti / prAduSkaraNaM dvividhaM bruvate samayavidaH-prakaTakaraNaM prakAzakaraNamityamunA prakAreNa / tatrAndhakArAdapasAya bahiH saprakAzapradeze sAdhvarthamannAdi sthApanaM prakaTakaraNam / sAndhakArasthAnasthitasyaivA'nnAdermaNi-pradIpa-gavAkSa-kuDya-chidrAdyairudyotakaraNaM prakAzakaraNam - mAsalahu payaDakaraNe pagAsakaraNe a caulahuM lahai / appaparadavvabhAvehi cauvihaM kIyamAhaMsu // 111 // vyAkhyA-prakaTa karaNe mAsalaghu / prakAzakaraNe caturlaghuprAyazcittaM labhate sAdhuH / krItaM caturvidhamavocannanUcAnAH / katham ? AtmaparadravyabhAvaiH-AtmadravyazrItam , AtmabhAvakrItaM, paradravyakrItaM, parabhAvakrItaM ceti / tatrA''tmanA svayameva dravyeNojayantabhagavatpratimAzeSAdirUpeNa pradAnataH paramAvarya yad bhaktAdi gRhyate tadAtmadravyakrItama / yat punarAtmanA svayameva bhaktAdyarthaM dharmakathAdinA paramAvartya bhaktAdi tato gRhyate tadAtmabhAvakrItam / tathA pareNa yat sAdhunimittaM dravyeNa krotaM tatparadravyakotam / yat punaH pareNa sAdhvarthaM nijavijJAnapradarzanena dharmakathAdinA vA paramAvajyaM tato gRhItaM tatparabhAvakrItam / appaparadavvakIe sabhAvakIe a hoi caulahuaM / parabhAvakIe puNa mAsalahuM pAvae samaNo // 112 // vyAkhyA-AtmadravyakrIte paradravyakrIte svabhAvakrIte ca caturlaghukaM bhavati / parabhAvakrIte puna silaghu prApnoti zramaNaH / aha louttaraloiabheeNaM duvihamAhu pAmicaM / louttari mAsalahU caulahuaM loie hoi // 113 // vyAkhyA-atha prAmityaM dvividhamAhuH lokottara-laukikabhedena / tatra yaduddhArakeNa vastrAdyAnIya sAdhubhyo dadAti gRhasthastallaukikaM prAmityam / sAdhureva vastrAbhAve sAdhvantarapArthAdyaduddhArake gRhNAti tallokottaram / tatra lokottare mAsalaghu / laukike caturlaghukaM bhavati / pariaTTi pi duvihaM louttaraloiappagArehiM / louttari mAsalahU caulahuaM loie hoi // 114 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 yati-jItakalpe ___ vyAkhyA-parivartitamapi dvidhA-laukikalokottaraprakArAbhyAm ' tatra yadanyadIyaM vastrAdyAtmIyaiH parAvartya gRhI sAdhubhyo dadAti tallaukikam / sAdhava eva yanmithaH parivartayanti tallokottaram / tatra lokottare parivAttate mAsalaghu / laukike caturlaghukaM bhavati / abhihaDamuttaM duvihaM sagAmaparagAmabheao tattha / caramaM sapaJcavAyaM apacavAyaM ca ia duvihaM // 115 / / vyAkhyA- abhyAhRtam-abhi-sammukhaM svasthAnAta sAdhusamIpe dAnAyAhRtam-AnItamabhyAhRtam / tacca dvividhamuktaM svagrAmaparagrAmabhedataH / svagrAmA'bhyAhRtaM paragrAmA'bhyAhRtaM cetyathaH / tatra tayomadhye caramaM-pAzcAtyaM paragrAmA'bhyAhRtaM punardvividhaM-sapratyapAyamapratyapAyaM ceti / sapaJcavAyaparagAma AhaDe cauguruM lahai saahuu| nipaJcavAyaparagAmaAhaDe caulahu jANa // 116 // vyAkhyA-parasmAd-anyasmAd grAmAd yat sAdhudAnanimittam AhRtam-AnItaM tata paragrAmAhRtam / tasmin paragrAmAhRte sapratyapAye-anarthasahite gRhIte caturgurukaM labhate sAdhuH / paragrAmAhRte niSpratyapAye caturlaghukaM prAyazcittaM jAnIhi / mAsalahu saggAmAhaDammi tivihaM ca hoi ubhinnaM / jatuchagaNAivilittunbhinnaM taha daharunbhinnaM // taha ya kavADubbhinna lahumAso tattha daddarubbhinne / caulahuaM sesaduge tivihaM mAlohaDaM tu bhave // 118 / / vyAkhyA-yasmin grAme sAdhurbhavati tasmAdeva grAmAdAhRtaM-sAdhusamIpe dAnAyonItaM svagrA-: mAhRtaM tasmin svagrAmAhRte mAsalaghu prAyazcittam / ubhinnaM punatrividhaM bhavati-lipto bhinnaM dardarodbhinnaM kapATodbhinnaM ca / tatra jatuchagaNAdilepena viliptaM ghRtaghaTAdimukhaM sAdhUnAM dAnArthamudbhidya ghRtAdi cahIyate talliptodbhinnam / dardaraH-kutupAdermukhabandhanaM vastracarmAdikhaNDaM taM dardaramudbhidya yaddIyate taddadarodbhinnam / tathA yat pihitaM kapATamudbhidya-udghATatha sAdhubhyo dIyate tatkapATodbhinnam / tatra dardarodbhinne ladhumAsaH / zeSadvike-liptodbhinnakapATodbhinnalakSaNe catulaghukam / mAlApahRtaM mAlaM-prAsAdoparitalaM tasmAdapahRtaM mAlApahRtam / upalakSaNatvAt karadurgrAhya yad dAtrI dadAti tat sarva mAlApahRtaM / tata punatrividhaM bhavati / katham ?ukiTThajahannamajjhima-bheao tattha caulahukiThe / lahumAso a jahanne gurumAsaM majjhime jANa / / vyAkhyA- jaghanyamadhyamotkRSTabhedatrayAn mAlApahRtaM vidhA / tatra bhUnyastAbhyAM pAdayorana. bhAgAbhyAM pANibhyAM cotpAtitAbhyAmUrdhvavilagitasikakAdisthitaM dAcyA dRSTeragocaraM yahIyate tajjaghanya mAlApahRtam / maJcakAdikamAruhya yadIyate tanmadhyamam / niHzreNyAdikamAruhya prAsAdoparitalAdAnIya yadIyate tadutkRSTaM mAlApahRtam / tatrotkRSTa mAlApahRte gRhIte caturlaghu / jaghanye mAlApahRte laghumAsaH / madhyame ma lApahRte gurumAsaM jAnohi / sAmipahuteNakae tivihe vi a caulahuM tu acchijje / sAhAraNa-cullaga-jaDDabheao tinihamaNisidvaM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 AcchedyAdidoSaprAyazcittam vyAkhyA- AcchedyaM tridhA-svAmi-prabhu-stenabhedAt / svAmI -prAmAdinAyakaH prabhuH-gRhAdhipaH tau svoyattamAnuSebhyaH / stenAH-caurAste sArthikAdibhyo balAdAcchedya-uddAlya yat sAdhubhyo dadAti tadAcchedyaM tasmin trividhe'pi-svAmiprabhustenakRte Acchedye gRhIte caturlaghukam / anisRSTaM trividhaM saadhaarnn-collk-jddddbhedtH| tatra sAdhAraNarAddhaM bhaktaM sarvAnanujJAtamekAderdadataH sAdhAraNAnisRSTam / collako-bhojanaM yat kauTumbikapreSitahAlikayogyacollakamadhyAt kauTumbikAnanujJayA colakavAhI sAdhave dadAti taccollakAnisRSTam / jaDDo-hastI tasya satkaM piNDAdikaM rAjJA gajena vA'nanujJAtaM jaDDAnisRSTam / tivihe vi tattha caulahu tao ajjhoaraM viANAhi / jAvaMtiajaipAsaMDi-mIsabheeNa tivigppN|| vyAkhyA-tatra trividhe'pi anisRSTe gRhIte caturlaghu / tato'dhyavapUrakaM vijAnIhi-yAvadarthika yatipAkhaNDi-mizrabhedena trivikalpaM-trividham / yatrA'gnisandhukSaNasthAlIjalaprakSepAdyArambhe yAvadAthakAdyAgamanAt pUrvamevAtmArtha niSpAdite pazcAdyathAsambhavaM trayANAM yAvadarthikAdInAmAyAdhikatarAstandulAH saha rAddhaM sthAlyAM prakSipyante so'dhyavapUrakaH / ata eva cAsya mizrajAtAd bhedaH / yato mizrajAtaM taducyate yat prathamata eva yAvadarthikAdyarthamAtmArthaM ca mizraM niSpAdyate / yata punaH prathamataH svArthamArabhyate pazcAt prabhUtAnathinaH pAkhaNDinaH sAdhUn vA samAgatAnavagamya teSAmAyAdhikatarajalatandulAdi prakSipyate so'dhyavapUraka iti mizrajAtamadasya bhedaH / sa vidhA-yAvadarthikamizraH , pAkhaNDimizraH , yatimizrazca / mAsalahu paDhamabhee mAsaguruM caramaMmi jANa bheaduge / ia uggamadosANaM pAyacchittaM mae vuttaM // 122 // ____ vyAkhyA-prathamabhede-adhyavapUrakasya yAvadarthikarUpamizrarUpe mAsalaghu / carame-pAzcAtye bhedadvike pAkhaNDimizrayatimizrarUpe mAsaguru prAyazcittaM jAnIhi / ityamunA prakAreNa udgamadoSANAM SoDazAnAM prAyazcittaM mayA proktaM-pratipAditam / eteSu SoDazodgamadoSeSu kecana doSA vizuddhakoTirUpAH kecana punara* vizuddhakodirUpAH / tatra yaddoSaduSTe bhakte tAvanmAtre'panIte zeSaM kalpate sa doSo vizuddhakodiH / shessstvvishuddhkottiH| tatrAdhAkarma, audezikacaramabhedatrayaM. bhaktapAnapUtiH, mizrajAtAntyabhedadvayaM, bAdaraprAbhRtikA, adhyavapUrakAntyabhedadvayaM caavishuddhkottiH| purISalaveneva tavayavenApi spRSTaM sarvamabhojyaM, zeSAstu vizuddhakoTayaH / tatasampRktaM cAnnAdi saMstare sAdhavaH sarvaM tyajanti / asaMstare tu vivicya tadeva tyajanti / ghRtAdikamapi tAvanmAtrameva tyajanti, na zeSam / yadyapi tadadvayavayogastathApi zuddhatvamiti / athotpAdanAdoSANAM SoDazAnAM krameNa prAyazcittamAhadhAIu paMca khIrAIbheao caulahu tu tappiDe / caulahu duIpiMDe sagAmaparagAmabhinnaMmi // 123 // vyAkhyA-dhAnyo- bAlakaparipAlikAH tAzca kSIrAdibhedataH paJca bhavanti / bAlasya kSIramajanamaNDana-krIDanA-'dhAyaH / tAsAM karma dhAtrItvaM tena labdhaH piNDo dhAtrIpiNDastasmin dhAtrIpiNDe catulaghu / dUtI-parasandiSTArthakathikA, tasyAH karma dautyaM tena dautyena svagrAme paragrAme vA sandiSTArthakathanarUpeNa prAptaH piNDo dUtIpiNDastasmin dUtIpiNDe svagrAmaparagrAmabhedabhinne caturlaghu / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe tiviho nimittapiMDo tikAlabheeNa tattha tiiyNmi| caulahu aha cauguruaM aNAgae vaTTamANe a // 124 // vyAkhyA nimittam-atItAdyarthasUcakaM zubhAzubhaceSTAdi tatkathanena prAptaH piNDo nimittapiNDastrividhastrikAlabhedenAtotAnAgatavartamAnalakSaNakAlatrayabhedena / tatrAtItakAlaviSayanimittakathanena prApte piNDe caturlaghu / anAgatakAlaviSayanimittakathanena vartamAnakAlaviSayanimittakathanena ca labdhe piNDe caturgurukam / jAikulasippagaNakammabheao paMcahA viNiTThio / AjIvaNAipiMDo pacchittaM tattha caulahugA // ___vyAkhyA-AjIvanApiNDo jAtikulazilpagaNakarmabhedataH paJcadhA vinirdiSTaH / tatra jAtiH- .. brAhmaNAdikA kulam-ugrAdi / athavA mAtuH samutthA jAtiH, pitRsamutthaM kula / zilpaM-tUrNanasIvanAdi / gaNo-mallAdivRndaM, karma-kRSyAdi / athavA aprItyutpAdaka karma, prItyupAdakaM tu zilpam / anye tvAHanAcAryopadiSTaM karma. AcAryopadiSTaM tu zilpamiti / etairjAtikulazilpagaNakarmabhirAtmano gRhasthasya ca tulyarUpatAkhyApanena labdhaH piNDaH AjIvanAApaNDaH / tatrA''jIvanApiNDe prAyazcittaM caturlaghukAH / caulahu vaNImagapiMDe tigicchaMpiMDaM duhA bhaNaMti jiNA / bAyarasuhumaM ca tahA caulahu bAyaracigicchAe // 126 // vyAkhyA-vanIpako-bhikSAcaraH tadvat piNDArthaM zramaNAtithibrAhmaNakRpaNazvAnAdibhaktAnAM dAyakAnAmAtmAnaM tattadbhaktaM darzayan yallabhate sa vanIpakapiNDastasmin caturlaghu / cikitsApiNDaM dvidhA bhaNanti jinA-vItarAgA bAdaraM sUkSmaM ca / tatra vaidyavat svayaM vamanavirecanAdi rogapratIkAravidhApanaM bAdaracikitsA, tayA'vAptaH piNDo bAdaracikitsApiNDaH / vaidyauSadhAdisUcanena sUkSmA cikitsA tayA labdhaH piNDaH sUkSmacikitsApiNDaH / tatra bAdaracikitsApiNDe caturlaghu / suhumAe mAsalahU caulahuA kohamANapiMDesu / mAyAe mAsaguruM cauguru taha lobhapiMDami // 127 / / vyAkhyA -- sUkSmacikitsApiNDe lghumaasH| krodhamAnamAyAlobhalabdhAH piNDAH krodhamAnamAyAlobhapiNDAH / tatra sAdhovidyAprabhAvamuccATanamAraNAdikaM, tapaHprabhA zApadAnAdikaM, rojakule vallabhatva, krodhaphalaM vA jJAtvA gRhasthena yaH piNDo dIyate sa krodhapiNDaH / abhimAnena haThAdapi yaH piNDo gRhyate sa mAnapiNDaH / nAnAvidhavipratAraNaprakArairyaH piNDo labhyate sa mAyApiNDaH / vallacanakAdikamasAraM labhyamAnamapi pratiSidhya yan modakAdi sArameva pratigRhNAti / athavA pracuraM madhurasnigdhAdi vastu labhyamAnaM dRSTvA yadbahu gRhNAti sa lobhapiNDaH / tatra krodhmaanpinnddyoshcturlghukaaH| mAyApiNDe gurumAsaH / tathA lobhapiNDe caturguru / pucipacchAsaMthavamAhu duhA paDhamamittha guNayugaNe / mAsalahu tattha vIaM saMbaMdhe tattha caulahuaM // 128 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSaNAdoSaprAyazcittam vyAkhyA-saMstavaM dvividhamAhuH-prathamaM guNastavane / dvitIyaM sambandhe / ekaikamapi dvidhA-pUrva pazcAcca / ayamarthaH-saMstavo dvividhaH-zlAghArUpaH paricayarUpazca / tatra zlAghArUpo vacanasaMstavaH, paricayarUpaH sambandhisaMstavaH / ekaiko'pi dvidhA-pUrvasaMstavaH pazcAtsaMstavazca / tatra pUrva yahAtAraM stutvA yAcate, labdhe vA pazcAt stauti sa pUrvasaMstavaH pazcAtsaMstavazca zlAghArUpaH / sambandhisaMstavo mAtrAdinAtrakayojanaM pUrvasaMstavaH, zvazvAdisambandhayojanaM pshcaatsNstvH| tatra guNastavanarUpasaMstave dvividhe'pi mAsalaghu / sambandhisaMstave dvividhe'pi caturlaghukam / vijAmaMte cunne joge causu vi lahei caulahu / mUlaM ca mUlakamme uppAyaNadosapacchittaM // 129 // vyAkhyA- vidyA-sasAdhanA strIdevatA'dhiSThitA ca, mantro'sAdhanaH puMrUpadevatAdhiSThitazca, cUrNa * maJjanAdi, yogaH pAdapralepAdiH / tatprayogeNa labdhAH piNDA vidyaamntrcuurnnyogpinnddaaH| eteSu caturvapi piNDeSu gRhIteSu caturlaghukaM labhate saadhuH| mUlakarmaNi garbhAdhAnaparizATAdikaraNarUpe mUlaM ca-mUlAkhyamaSTamaprAyazcittaM labhate sAdhuH / ityutpAdanAdoSaprAyazcittamuktam / samprati grahaNaiSaNAdoSANAM dazAnAmapi krameNa prAyazcittamAhasaMkiadosasamAgaM Avajai saMkiaMmi pacchittaM / duvihaM makkhiamuttaM sacittAcittabheeNaM // 130 // ... vyAkhyA-iha zaGkitadoSe catvAro bhaGgAH-zaGkitamAhI zaGkitabhojI, zaGkitamAhI niHzaGkita. bhojI, niHzaGkitagrAhI zaGkitabhojI, niHzaGkitagrAhI niHzaGkitabhojI ca / atra dvitIyacaturthoM bhaGgo zuddhau, dvayorapi bhojanasya niHzaGkitatvena nirdoSatvAt / dvitIyabhaGgabhAvinazca zaGkitagrahaNadoSamAtrasyottarazubhapariNAmena zuddhisambhavAt , zeSabhaGgadvayamadhye punaH zaGkite sati zaGkitadoSasamAnaM prAyazcittamApadyate / AdhAkarmAdInAM SoDazodgamadoSANAM mrakSitAdInAM ca navaiSaNAdoSANAM madhye yaM doSaM grahaNe bhojane vA zaGkite tasmin doSe yat prAyazcittaM bhavati, tat zaGkitadoSe praapnotiityrthH| mrakSitaM dvividhamuktaM sacittA'cittabhedena / sacittamrakSitam acittamrakSitaM ca / tatra yat sacittena pRthvIkAyAdinA mrakSitam-avaguNThitaM tat sacittamrakSitam / yat punaracittena pRthivIrajaHprabhRtinA'vaguNThitaM tadacitta mrakSitam / tatra sacittamrakSitaM tredhA-etadeva darzayatibhRdagavaNamakkhiammi tivihaM sacittamakkhiaM vitI / puDhavImakkhiamitthaM caunvihaM biti gIatthA vyAkhyA-sacittamrakSitaM trividhaM bruvate-bhUdakavanamrakSitamiti-anena prakAreNa pRthvIkAyamrakSitam apkAyamrakSitaM vanaspatikAyamrakSitaM cetyarthaH / tatra pRthivImrakSitamitthamanena vakSyamANaprakAreNa caturvidhaM bruvanti gItArthAH-samayavidaH / etadeva vyAkhyAnayati sasarakkhamakkhioM taha seDiakAsAimakkhioM ceva / __ nimmIsamIsakaddama-makkhimia puDhavimakkhiaM cauhA // 132 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 yati-jItakalpe vyAkhyA-sarajaskaM-sacittapRthivIrajo'vaguNThitaM deyamAtrakahastAdi tacca tat mrakSitaM ca / sarajaskamrakSitam / tathA seTikAkASAdimrakSitameva-USamRttikAharitAlahiGgulakamanaHzilAJjanalavaNagairikaseTikAtuvarikAdipRthvIkAyamrakSitamityarthaH / nirmizro'pariNataH sacetanaH , mizraH sacittA'cittarUpaH, evaMvidho yaH kardamastena mrakSitaM nirmizrakardamamrakSitaM mizrakardamamrakSitaM cetyarthaH / iti pRthivImrakSita caturdA / tatra krameNa prAyazcittamAhatattha kameNaM paNagaM lahumAso caulahU a mAsalahU / dagamakkhi pi cauhA pacchAkammaM purekammaM // 133 / / ___ vyAkhyA-tatra pRthivIkAyamrakSite caturvidhe'pi krameNedaM prAyazcittam / tadyathA-sarajaskamrakSite paJcakam / seTikAdipRthvIkoyamrakSite laghumAsaH / nirmizrakardamamrakSite caturlaghu / mizrakardamamrakSite mAsalaghu / dakamrakSitamapi-akAyamrakSitamapi caturdA / tadyathA-puraHkarma, pazcAtakarma, sasnigdham udakA, ca / tatra dAnAta pUrva hastamAtrakayoH kSAlane puraHkarma / dAnAnantaraM jhAlane tu pazcAtkarma / sasiNiddhaM udaullaM caulahu caulahu a paNaga lahumAsA / vaNamakkhiaM tu duvihaM patteANaMtabheeNa // 134 // vyAkhyA-sasnigdham -ISalakSyamANajalakharaNTitaM hastAdi / udakA spaSTopalabhyamAnajalasaMsargama / atra krameNa prAyazcittamidam-puraHkarmaNi caturlaghu, pazcAtkarmaNi caturlaghu, sasnigdhe paJcakam , udakA laghumAsaH / vanaspatikAyamrakSitaM tu dvividha-pratyekAnantabhedena / pratyekavanaspatikAyamrakSitamanantakAyamrakSitaM ca / tatra pratyekamrakSitaM tridhA, tadevAhaukTThapiTThakukusabheA ptteamkkhiaNtivihN| tivihe vi hu lahumAso gurumAso gaMtamakkhiae // 135 / / vyAkhyA- utkRSTapiSTakukkusabhedAt pratyekamrakSitaM trividham / tatra utkRSTaM kaliGgA''mavAla kyAdiphalAdInAM zlakSNIkRtAni khaNDAni amlikApatrasamudAyo vA udUkhalakhaNDitaH / piSTam-AmatandulakSodAdi / kukkusaaH-prtiitaaH| taimrakSitaM pratyekavanaspatimrakSitam / trividhe'pi pratyekavanaspatimrakSite laghumAsaH / huzabdaH pUraNe / kuTTitAnAmanantakAyAnAM panasaphalAdInAM zlakSNakhaNDaidmakSitamanantakAyamrakSitaM tasmin gurumAsaH / zeSaistu tejaHkoyAdibhiH mrakSitaM na sambhavati, loke tathA pratItyabhAvAt / evaM trividhasyApi sacittamrakSitasya saprabhedasya prAyazcittamabhihitam / athAcittamrakSitasya tadAha garahiaiarehiM acittamakkhiaM duvihamAhu saahuvraa| garahiaacittamakkhia-doseNa lahai caulahuaM // 136 // vyAkhyA-garhitetaraiH-garhitAgarhitairacittamrakSitaM dvividhamAhuH sAdhuvarA-jinAH / tatra garhi taiH mAMsavasAzoNitasurAmUtroccArAdibhiH ziSTajanasyA'bhakSyA'peyaikSitaM garhitAcittamrakSitaM tena garhitAcittamrakSitadoSeNa caturlaghukaM labhate sAdhuH / agarahisaMsatta-acittamakkhiammi vi lahei culhuaN| nikkhittaM puDhavAisu aNataraparaMparaM ti duhA // 137 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrakSita-nikSitAdidoSaprAyazcittam 75 vyAkhyA-saMsajanti-vilaganti salepatvAt kITikAmakSikAdayo jantavo yeSu tAni saMsaktAni, tairagarhitairacitamrakSitam agahitasaMsaktAcittamrakSitaM tasminnagarhitasaMsaktAcittamrakSite'pi caturlaghukaM labhate yatiH / ityuktaM mrakSitadoSaprAyazcittam / atha nikSiptadoSaprAyazcittAbhidhitsayA tatsvarUpaM darzayatyuttarArddhana-nikSipta-pRthivyAdiSu sthApitaM dvidhA-anantaraparamparamiti / deyaM vastu pRthivyAdiSu nirantara sAntaraM vA sthApitaM bhavatIti dvidhA nikSiptamityarthaH / etatprAyazcittamAhaThavie sacitta bhUdagasihipavaNaparittavaNassaitasesu / caulahu a mAsalahuA aNataraparaMparesu kamA // 138 // vyAkhyA-sacittabhUdakazikhipavanaparIttavanaspatitraseSu-sacittapRthvIkAyA'SkAyatejaHkAyavAyukAyapratyekavanaspatikAyatrasakAyeSu anantaram-avyavadhAnena paramparaM-vyavadhAnena sthApite nikSipte deye'zanAdyAhAre gRhIte kramAt prAyazcittaM caturlaghukamAsalaghukau / anantaranikSipte caturlaghu, paramparanikSipte laghumAsa ityarthaH / airaparaMparaThavie mIsesu tesu mAsalahupaNagA / airaparaMparaThavie paNagaM patteaNaMtabIesu // 139 // vyAkhyA-teSu-pRthvIkAyA'kAyatejaHkAyavAyukAyapratyekavanaspatikAyatrasakAyeSu mizreSu-sacittAcittarUpeSu / atiraHparamparasthApite / tiro vyavadhAne, na tiro'tiro'vyavadhAnam anantaramityarthaH / atiro'vyavadhAnena sthApite mAsalaghu / parampareNa-vyavadhAnena sthApite paJcakaM kramAdavagantavyam / pratyekAnantabIjeSu-pratyekavanaspatikAyabIjeSu anantavanaspatikAyabIjeSu atiraHparamparasthApite-nirantaraM sAntaraM sthApite paJcakam / pratyekabIjeSu anantaraparamparasthApite paJcakaM laghu / anantabIjeSu nirantaraparamparasthApite paJcakaM guru syAdityarthaH / evamanyatro'pyanantakAye paJcakaM gurukaM jJAtavyam / sacittagaMtakAe aNaMtaraparaMpareNa nikkhitte / cauguru mAsaguru kamA mIse gurumAsa paNagA ya // 14 // vyAkhyA-sacitte'nantakAye anantaraparampareNa nikSipte-nirantaranikSipte sAntaranikSipte kramAJcatargata mAsaguru bhavati / mizre punaranantakAye nirantaranikSipte gurumaasH| sAntaranikSipte tu paJcakaM gurukaM syAt / atha pihitaM tridhA syAt tadeva darzayatitaha guruacittapihiraM sacittapihiraM ca mIsapihiraM ca / pihiraM tihA abhihiraM caugurumacittagurupihie // 141 // ___ vyAkhyA-tathA pihitaM deyamazanAdi vastu yat kenA'pyapareNa vastunA sthagitaM bhavati tat pihitaM tridhA'bhihitaM jinH| gurvacittapihitaM sacittapihitaM mizrapihitaM ca / tatra guruNo-mahAbhAreNA'cittena pASANakhaNDAdinA yaheyavastu bhAjanAdi pihitaM syAt tadgurvacittapihitam / sacittana pRthivIkAyAdinA pihitaM sacittapihitam / mizreNa pRthvIkAyAdinA pihitaM mizrapihitam / tatrA'citta. gurudravyapihite caturguru / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe pihie sacinabhUdaga sehipaSaNaparittavaNassaitasehiM / caulahuamAsalahuA aNaMtaraparaMparehiM kamA // vyAkhyA-sacittabhUdakazikhipavanaparIttavanaspatitrasaiH-sacittaiH pRthvIkAyA'kAyatejaHkAyavAyukAyapratyekavanaspatikAyatrasakAyaiH pihite-anantaraparamparAbhyAM sthagite kramAJcaturlacukamAsalaghukeetairnirantarapihite caturlaghu / sAntarapihite laghumAsa ityarthaH / airaparaMparapihie mIsehiM tehiM maaslhupnngaa| airaparaMparapihie paNagaM patteaNaMtabIehi // 143 // vyAkhyA-taiH pRthvIkAyAdibhirmiH sacittA'cittarUpairatiraHparamparapihite-nirantarasAntarapihite nirantarapihite mAsalaghu / sAntarapihite paJcakam / pratyekAnantabIratiraHparamparapihite-nirantarasontarapihite paJcakam / sacittagaMtegaM agaMtaraparaMparammi pihiammi / cauguru mAsaguru kamA mIseNaM mAsagurupaNagA // .. ___ vyAkhyA-sacittenAnantena-anantakAyenAnantaraparamparapihite kramAcaturguru mAsaguru / nirantarapihite caturguru / sAntarapihite gurumAsa ityarthaH / mizreNa-sacittA'cittarUpeNAnantakAyenAnantaraparamparapihite kramAn mAsagurupaJcake / atha saMhRtadoSaprAyazcittamAha - sAharia sajia bhUdagasihipavaNaparittavaNassaitasesu / caulahuzramAsalahuA aNaMtarapara paresu kamA // vyAkhyA-iha yena hastena mAtrakeNa vA kRtvA dAtrI sAdhorazanAdikaM dAtumicchati, tatrAnyadadAtavyaM kimapi sacittamacittaM bhidhe vA'sti, tatastadanyatra bhUmyAdau sacitte. acitte, mizre vA kSiptvA tena hastena mAtrakeNa vA yaddadAti tat saMhRtam / atra sacittAcittamizrapadaistisrazcaturbhaGagyo bhavanti / tathAhi-ekA caturbhaGgo sacittamizrapadobhyAM, dvitIyA sacittAcittapadAbhyAM, tRtIyA mizrAcittapadAbhyAm / tatra sacitte sacittaM saMhRtaM, mizre sacittaM, sacitte mitraM, mizre mizramiti prathamA caturbhaGgI / tathA sacitte sacittaM saMhRtam, acitte sacittaM, sacitte acittam, acitte acittamiti dvitIyA / tathA mizre mizraM saMhRtam, acittaM mizre, mizre acittam, acitte acittamiti tRtIyA / atra prathamacaturbhaGgyAH sarveSvapi bhaGgeSu na kalpate / dvitIyatRtIyacaturbhaGyostvAdyeSu triSu triSu bhaGgeSu pratiSedhaH / carame bhjnaa| atra ca sacittaH pRthvIkAyaH sacitte pRthvIkAye saMhRtaH, sacittA'pkAye vA saMhRta ityAdi SaDjIvanikAyacAraNikayA svasthAnaparasthAnApekSayA caturbhaGgItrayabhaGgeSvekakasmin bhaGge SaTatriMzat SaTtriMzad bhaGgA bhavanti / sarvasaGkhyayA catvAri zatAni dvAtriMzadadhikAni bhaGgAnAm / ete ca sarve'pi bhaGgA nairantaryeNa pAramparyeNa vA bhavanti / tatra caiteSu sarveSvapi nirantaraparamparasaMhRtabhaGgeSu yatra sacittasaGghaTTanAdidoSaH syAt tatra na kalpate / etat sarvaM nikSipte pihite'pi svayamavagantavyam / athaiteSu nirantaraparamparasaMhRtasarvabhaGgeSu prAyazcittaM pradaryate / sajIvAH-sacittA ye bhUdakazikhipavanaparIttavanaspatitrasAH-pRthvIkAyA'pkAyatejaHkAyavAyukAyapratyekavanaspatikAyatrasakAyAsteSu anantaraparampareSu saMhRtyA'nyadvastu kSiptvA'zanAdike dIyamAne gRhIte kramAJcaturlaghukamAsalaghuke / anantarasaMhRte caturlaghukaM paramparasaMhRte mAsalaghukaM bhavatItyarthaH / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAdidAyakadoSaprAyazcittam 77 airatirosAharie mIsesu tesu maaslhupnngaa| airatirosAharie paNagaM patteaNaMtabIesu // 146 // vyAkhyA- teSu pRthvIkAyAdiSu pUrvokteSu mizreSu-sacittA'cittarUpeSu atirastiraHsaMhRteanantaraparamparasaMhate krameNa mAsalaghupaJcake / pratyekAnantabIjeSu-pratyekasAdhAraNavanaspatibIjeSu atirastiraHsaMhRte-anantaraparamparasaMhRte paJcakam / sacittaagatesu aNaMtaraparaMparammi sAharie / cauzurumAsaguru kamA mIsesu mAsagurupaNagA // 147 / / . vyAkhyA-ananteSu-anantakAyarUpeSu kandAdiSu sacitteSu-sajIveSu anantaraparamparasaMhRte kramAcaturgurumAsaguruke / anantarasaMhRte caturguru, paramparasaMhRte mAsaguru / mizreSu sacittA'cittarUpeSu punaranantakAyeSu anantaraparamparasaMhRte kramAn mAsagurupazcake syotAm / cauguru acittagurusAharie aha dAyagatti therAI / therapahupaMDavevira jari aMdha'vvatta matta ummatte // vyAkhyA -- acitte-nirjIve guruNi-bahubhAre zilAputrakAdidravye darvIkaroTikAderuparibhAgAt saMhRte athavA deyavastubhAjanasyoparibhAgAnmahati bhAjane acittabahubhAre saMhRte-utpATayA'nyatra sthApite caturguru / evaM sacittA'cittamizraviSayasaMhRtadoSaprAyazcittamabhihitam / atha etadanantaraM dAyakaH sthavirAdirityevaMvidho doSaH- sthavirAdibhirdIyamAne dAyakadoSo bhavedityarthaH / atasteSAM sthavirAdInAM nAmagrAhaM pratipAdanArthamAha- therapahupaMDavevire 'tyAdi / sthaviro-vRddhaH saptativarSANAM matAntarApekSayA SaSTivarSANAM vA uprivrtii| sthavirasya ca hastena mikSAgrahaNe nipatan SaDjIvanikAyavirAdhanAdidoSA bhaveyuH / atastaddhastena utsargato na gRhyate 1 / tathA aprabhuH-dIyamAnabhaktAdeH asvAmI bhRtakAdistena dIyamAne prabhoraprItiH syAt 2 / paNDaH-paNDako napuMsakastasmin dAyake lokApavAdazaGkAdidoSAH 3 / vepamAna:kampamAnazarIraH taddAne parizATanabhAjanabhaGgAdidoSAH 4 / jvarito-jvararogapIDitaH / tato bhikSAgrahaNe varasaGkramaNajanApavAdAdayo doSAH 5 / andhaH-cakSurvikalaH / tasya hi bhikSAM dadataH kAyavadhaskhalanapatanabhAjanabahirbhaktakSepaNajanavacanIyatAdayo doSAH 6 / avyakto-bAlo janmato varSASTakAbhyantaravartI / tena dIyamAne tajjananyAdeH pradveSaH 7 / mattaH-pItamadirAdiH / sa cAzucitvA''liGganahananabhAjanabhaGgakaraNAdidoSaduSTatvAt sAdhubhikSAdAnA'yogyaH 8 / unmatto-dRpto grahagRhIto vA so'pi mattavad duSTaH 9 / tathAchinnakaracaraNagubbiNinialaMDuabaddhabAlavacchAe / khaMDai pIsai muMjai jimai virolai dalai sajiaM // Thavai baliM uvauttai piDharAi tihA sapaJcavAyA jA / sAhAraNacoriagaM dei parakkaM paraTuM vA // 150 / / vyAkhyA-chinnakaraH-karttitahastaH chinnacaraNo-lUnapAdaH , etAbhyAM ca sakAzAt bhikSA na grAhyA, dAnA'samarthatvAllokApavAdAdidoSasambhavAcca 10-11 / gurviNI-ApannasattvA, tatsakAzAda gacchanirgatA jinakalpikAdayaH prathama dinAdArabhya bhikSA na gRhantyeva 12 / stharavirakalpikAstvaSTau mAson yAvat gRhanti, navamamAse tu na gRhanti niSadanotthAnAbhyAM garbhapIDAsambhavAt / nigaDena-lohamayapAdabandhanena baddhaH 13 aNDukena-koSThamayakarabandhanena baddhaH / etAbhyAM sakAzAt paritApanAdidoSasambhavAd bhikSA na grAhyA 14 / bAlavatsA-stanyopajIvizizukA / tayA dIyamAnaM na kalpate. nikSipta Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe bAlasya mArjArAdibhyo vinAzasambhavAt / nikSipyamANasyotkSipyamANasya cAtisukumAratvena paritApanAsambhavAt 15 / agretanagAthAsthito yAzabdo'tra pratyekamabhisambadhyate / tatazca yA kAcinmahilA khaNDayati-udUkhalakSiptAni zAlyAdibIjAni musalaghAtaH shlkssnniikrotiityrthH| tayA dIyamAnA bhikSA na grAhyA / bojasaGghaTTanodyArambhasambhavAt 56 / tathA pinaSTi-zilAyAM tilAmalakakustumburulavaNajIrakAdi mRdnAtIti AvaH / anayApi dIyamAnaM na kalpate, tilAdisaGghaTTanasadbhAvAta 17 / tathA bhRjati-canakayavagodhUmAdIn agniprataptakaDillakAdau sphoTayatItyarthaH / tayA dIyamAnaM na kalpate, kaDillakAdiprakSiptasya tasya canakAderdAhasambhavAt 18 / tathA jemati-bhuGkte'bhyavaharatItyarthaH / bhuJjAnA hi AcamanaM vidhAya yadi sAdhubhyo dadyAt tadA'pkAyavirAdhanA / athaitaddoSabhayAttadakRtvaiva vitaret tadocchiSTamapyete na tyajantItyAdijanA'pavAdaH syAt / tatra ca mahAn doSaH / yadAha ___'chakkAyadayAvaMto vi saMjao dulhaM kuNai bohiM / AhAre nihAre duguMchie piMDagahaNe vi' / ityato na kalpate 19 / tathA virolayati-karamanthAnAdinA dadhyAdikaM madhnAti / sA hi saMsaktadadhyAdiliptakarA bhikSAM dadatI sattvavadhaM vidadhyAditi na gRhyate 20 / tathA dalati-sajIvaM-sacittaM godhUmAdidhAnyaM gharaTrena pinaSTi / iyaM hi bhikSAdAnAyottiSThantI bojAni saGghaTTayati, dattvA ca karau prakSAlayatIti na gRhyate 21 / tathA yA kAcinnArI sAdhudAnAyodyatA satI mUlasthAlItaH samAkRSya sthaganikAdau balimupahAramagrakUramityarthaH sthApayati tayA dIyamAnA bhikSA na kalpate, pravartanAdidoSasambhavAt 22 / tathA udvarttayati-sAdhudAnabuddha thA parAvartayati piTharAdi sthAlyAdi namayatItyarthaH / atra ca kITikAdisattvopaghAtaH syAt 23 / tathA tridhA-UrdhvA'dhastiryaglakSaNaitribhiH prakAraiH sapratyapAyakoSThakaNTakagavAdibhyaH sakAzAt sambhAvyamAnAbhighAtAdyanA yA kAcid vanitA syAt / 'tahA sapaJcavAyA jA' iti pAThe tu, tathA sapratyapAyA yA dAtrI kUlavAlakamunivratatyAjayitrI mAgadhikAvezyeva zAkinyAdi / tayA dIyamAnaM na kalpate 24 / tathA sAdhAraNaM-bahvAyattaM taddadAtIti yogH| tatra sAdhAraNAnisRSTavadoSI vocyAH 25 / tathA coritakaM-caurikayA gRhItaM sAdhubhyo dadAti / tatra ca doSAH pratItA eva 26 / tathA pArAkyaM-parasatkaM parakIyamidamityuktvA dadAti / athavA parArtha-paranimittaM kArpaTikAdidAnAya kalpitamityarthaH / taddadAti / atra ca parasatke tat svominA'nanujJAte, paradAnAya kalpite ca dIyamAne adattAdAnAntarAyAdayo doSAH 27 / arthateSu dAyakeSu dadAneSu bhikSAM gRhNAnasya sAdhoH prAyazcittamAhaditesu esu caulahu cauguru pagalaMta pAuArUDhe / kattai loDhai piMjai vikkhiNai maddae a mAsalahu / / vyAkhyA-eteSu saptaviMzatisaGkhyeSu dAyakeSu bhikSAM dadatsu gRhItuH sAdhozcaturlaghu prAyazcittaM bhavati / tathA pragalan galatkuSThaH, tato bhikSAgrahaNe hi sAdhorapi kuSTharogasaGkrAntiH syAt tadIyocchavAsatvaksaMsparzasvedamalamUtroccArAhAralAlAdibhiH zarIrAntare tat saGkramaNasyAbhihitatvAt tato na graahyaa| tathA pAdukArUDhaH-kASThAdimayopAnatsamArUDhaH / sa hi bhikSAM prayacchan durvyavasthitatvAt kadAcit patati, kITikAdisattvavirAdhanAM ca karotItyato'sAvapi parihiyate / anayordAyakayorbhikSAM dadAnayorgalAnasya sAdhozcaturguru prAyazcittaM syAt / tathA yA karttayati-rUtaM saccakreNa sUtraM karoti / tathA loDhayati kArpAsaM loDhinyAM kanaketa nirasthikaM karotItyarthaH / tathA piJjayati-rUtaM piJjanena mRdUkaroti / tathA vikkhiNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasthAnaprAyazcittam itti / vikI rgayati-rUtaM karAbhyAM paunaHpunyena zlakSNayati / etAbhizcatasRbhirapi dIyamAnaM na kalpate, karpAsAsthikasaTTanadeyavastukharaNTitahastadhAvanadoSasambhavAt / etAbhyazcatasRbhyo dAyikAbhyaH sakAzAd bhikSAgrahaNe maIke ca-pramardanapravRtte dAtari ca mAsalaghu prAyazcittaM bhavati / atha SaTakAyAn virAdhayantI yA dAtrI dadAti / tadviSayaM prAyazcittamAhachakkAyavaggahatthA samaNaTThA nikkhivittu te ceva / ghaTuMtI gAhaMtI AraMbhaMtI a saTThANaM // 152 // vyAkhyA-SaTkAyavyagrahastA-SaTkAyayuktahastA / iha SaTkAyavyagrahastA so ucyate yasyA haste sajIvaM lavaNamudakamagnirvAyupUrito dRtikaH, phalAdikaM bIjapUrAdi matsyAdayo vA vidyante / tataH sA zramaNArtha-zramaNabhikSAdAnArthamutthAya SaTakAyAn bhUmyAdau nikSipya punastAneva ghaTTayantI-tat saGgharTa kurvANA / tAneva gAhamAnA-viloDanena itastato vikSepaNenA'gADhaM gADhaM vA paritApayantI / tAneva AramamANA caM-SaTakAyopadrava karamArambhaM kurvANA khananamardanAdinA pRthvIkArya, majanavastradhAvanAdinAskAyam , ulmukaghaTTanAdinA'gnim , agnyAdeH phUtkaraNAdinA mArutaM, phalAdeH karttanAdinA vanaspati, sphuranmatsyAdichedanAdinA trasakAyaM ca virAdhayantItyarthaH / evaMvidhA dAtrI yadi dadAti, tato gRhItuH sAdhoH svasthAnaM prAyazcittaM bhavati / ayamabhiprAyo-jItakalpe'syAparAdhasya yat prAyazcittamuktamasti tat tasya svasthAnam / etadeva svasthAnaprAyazcittaM gAthAyugalena vyaktameva darzayatibhUjalasihipavaNaparittaghaTTaNAgADhagADhapariAve / uddavaNe vi a kamaso paNagaM lahu guru a mAsa culhuaa|| vyAkhyA-pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatInAM saGghaTTA'gADhaparitApagADhaparitApopadravAn kurvANo yadi dAtrI dadAti tadA kramazaH-krameNa sAdhoridaM prAyazcittaM bhavati / yathA-saGghaDhe paJcakam / agADhaparitApe laghumAsaH / gADhaparitApe gurumAsaH / upadrave caturlaghukAH / * lahumAsAI cauguruaMtaM vigalesu taha agaMtavaNe / paMciMdisu gurumAsAi jAva kallANagaM egaM // 154 // - vyAkhyA -vikalendriyANAM-dvIndriyatrIndriyacaturindriyANAM tathA anantavanasya-anantakAyavanaspateH saGghaTTA'gADhaparitApagADhaparitApopadravAn cet kurvatI dAtrI bhikSAM dadAti tadA gRhNAnasya sAdholaghumAsAdi caturguvantaM prAyazcittaM krameNa bhavati / saGghaTe laghumAsaH / agADhaparitApe gurumAsaH / gADhaparitApe catu laghu / upadrave caturguru syAdityarthaH / tathA paJcendriyANAM saGghaTTo'gADhaparitApagADhaparitApopadravAn kurvatyA dAcyAH sakAzAd bhikSAM gRhNato gurumAsAdi yAvat kalyANakamekaM prAyazcittaM bhavati / saGghaddhe gurumAsaH / agADhaparitApe caturlaghu / gADhaparitApe caturguru / upadrave eka kalyANakamiti bhAvaH / athA'nekadvIndriyAdhupaghAtaprAyazcittaM samAcArIgatagAthayA darzayati -- egAidasatesuM egAidasatayaM sapacchittaM / teNa paraM dasagaM cia bahuesuvi sagalavigalesu // 155 / / vyAkhyA-kayAcid dAcyA sAdhobhikSA dadatyA pramAdavazena ekAdayo dazAntA dvIndriyAdayodvIndriyatrIndriyacaturindriyapazcendriyA vyApAditAH , tatastatra bhikSAM gRhNAnasya sAdhorekAdipu dazAnteSu Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe dvIndriyAdiSUpahateSu ekAdidazAntaM svaprAyazcittaM bhavati / ayamarthaH-yadyasya dvIndriyAderupaghAte'tra jIta. kalpe prAyazcittaM bhaNitamasti tattasya svaprAyazcittamucyate / taccaikasya dvIndriyAderupaghAte ekaM svaprAyazcittaM bhavati / dvayorupaghAte dva svaprAyazcitte bhvtH| trayANAmupaghAte trINi tAni bhavanti / yAvad dazAnAmupaghAte daza svaprAyazcittAni syuH| 'tene'ti / paJcamyarthatvAt tRtIyAyAH / tataH paramekAdazAdiSu bahuSvapi yAvadasaGkhyeSvapi sakala-vikaleSu-paJcendriyavikalendriyeSUpahateSu dazakameva-dazaiva svaprAyazcitta.ni dAtavyAni bhavantIti bhAvaH / evaM dAyakadoSaprAyazcittamuktam / athonmizradoSaprAyazcittamAhapuDhavAijiummIse caulahu paNagaM tu bIaummIse / missapuDhavAimIse mAsalahuM pAvae sAhU // 156 / / vyAkhyA-iha sAdhUnAM dAnayogyamodanAdi, ayogyaM tu sacittaM phalAdi, mizram -AmapakkapRthukAdi / acittaM ca tuSAdi / te dve api vastunI anAbhogAdinA mizrayitvA gRhastho yaddadAti tadunmizram / tatra sacittena mizreNa vA vastunA mizrIkRtya yaddeyadravyaM dadAti tanna kalpate / acittavastumizritadeyadravye tu bhjnaa| sacittonmizre mizronmizre ca prAyazcittamidaM-pRthivyAdijovonmizre / pRthivyAdayaH-pRthivIkAyAdayaH, AdizabdAdaptejovAyupratyekavanaspativasA gRhyante / evavidhA ye jIvAH tairunmizre-ekatra mIlite deyadravye gRhIte caturlaghu prAyazcittaM prApnoti sAdhuH / bojonmizre tu-pratyekAnantabIjonmizre punaH paJcakam-AdyaprAyazcitam / mizrapRthivyAdimizre / mitraiH sacittA'cittarUpaiH pRthivyAdimimizrite AhAre gRhIte mAsalaghu prAyazcittaM prApnoti sAdhuH / cauguru sacittaagaMtamIsie misseNaM tu ummIse / mAsaguru duvihaM puNa apariNayaM davvabhAvehi / / __ vyAkhyA-sacittAnantamizrite-sacitteno'nantakAyena mizrite AhAre gRhIte caturguru / mizreNAnantakA yenonmizre mAsaguru / athA'pariNate doSasvarUpaM darzayati-apariNataM punardvividhaM dravyabhAvAbhyAM dravyApariNataM bhAvApariNataM cetibhAvaH / tatra dravyApariNataM yaddAtavyadravyamevApariNatam aprAsukaM bhavati / bhAvo'bhyavasAyaH / sa ca dvayoH svAmino madhyAdekasyApariNato dAne'nabhimukho'thavA bhikSAgatasAdhusaGghATakamadhyAdekatarasya sAdhormanasi etallabhyamAnamazanAdi nidoSamityadhyavasAyaH, dvitIyasya tu na tathA'dhyavasAyaH / tato bhAvena dAtRsatkena gRhItRsatkena vA apariNataM bhAvApariNataM dvividhe'pyapariNate prAyazcittamAha oheNa davvabhAvApariNayabheesu dusuvi culhuaN| davvApariNamie puNa jaM nANattaM tayaM suNaha // ___ vyAkhyA-dravyabhAvApariNatabhedayordvayorapi oghena caturlaghukaM-dravyApariNate bhAvApariNate'pyAhAre gRhIte sAmAnyena catulaghukaM prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH / dravyApariNate punaryannAnAtvaM-vizeSaH takat-tat zRNuta-nizamayata yUyamiti ziSyAn sAvadhAnIkRtya tadeva nAnAtvamAhaapariNamaMta chakAe caulahu paNagaM ca bIa apariNae / mIsa chakAyApariNaya dose lahumAsa mAhaMsu / / ___ vyAkhyA-apariNamanto-'cittapariNAmamabrajanto'prAsukA ityarthaH / evaMvidhA ye SaTakAyAHpRthivyaptejovAyupratyekavanaspatitrasakAyarUpAH, teSu SaTakAyeSvapariNateSu yathAsambhavaM gRhIteSu caturlaghu / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liptadoSaprAyazcittam bIjApariNate-apariNatAni-aprAsukAni yAni pratyekAnantavanaspatibIjAni teSAM graNe paJcaka-prathamaprAyazcittamityarthaH / mizraSaTkAyApariNatadoSe / mizrAH-sacittA'cittarUpA ye SaTa kAyAH-pRthivyAdayaH tAnAzrityApariNatadoSe aprAsukIbhUtamizraSaTakAyagrahaNe ityrthH| laghumAsaM prAyazcittamuktavantaH tIrthakaragaNadharAH / sacittaNatakAe apariNae cauguruM muNeavvaM / mIsANaMtapariNae gurumAso bhAsio guruNA // 160 // vyAkhyA-sacittaH-sajIvo yo'nantakAyaH tasminnapariNate-aprosuke gRhIte caturguru prAyazcittaM muNitavya-jJAtavyam / mizraH-sacittAcittarUpo yo'nantakAyaH tasminnapariNate gRhIte gurumAso bhASitaHpratipAdito guruNA-jagadguruNA jinena iti / apariNatadoSaprAyazcittamabhidhAya liptadoSaprAyazcittamAhacaulahuaM lahai muNI litte dahimAilittakaramatte / chaDDiamiha puDhavAisu aNaMtaraparaMparaMti duhA / / ___ vyAkhyA-iha dadhikSIraghRtatailatImanaprabhRtidravyasya yasya lepaH karabhAjanAdau lagati tallepakRtliptamucyate / tacca kAraNaM vinA na grAhyam / yadAha 'cittavvamalevakaDaM levakaDamAhu pacchakammAI / na ya rasagehipasaMgo na ya bhutte baMbhapIDA ya' / / iha sAdhunA sadaivA'lepakRda vallacaNakakulmASazuSkodanAdi gRhItavyaM, mA bhUvan lepakRti gRhyamANe pazcAtkarmAdayo doSA dadhyAdiliptahastAdikSAlanAdirUpAH / na ca sadaivA'lepakRgrahaNe rasagRddhiprasaGgorasA'bhyavahAralAmpaTa-yavRddhiH / na ca tAdRze bhukte brahmapIDA-brahmavratasya bAdhA, tAdRzasya nIrasAhArasya dotpAdakatvAbhAvAt / atrAha nodako-nanu yadi lepakRdgrahaNe pazcAtkarmaprabhRtayo doSI bhavanti tataH tanna gRhyate, tarhi mA kadAcanApi sAdhurmuktAm / evaM hi sarveSAM doSANAM mUlata evotthAnaM niSiddhaM bhavati / gururAha-sarvakAlaM kSapaNameva kurvataH sAdhozcirakAlabhAvitaponiyamasaMyamAnAM hAnirbhavati, tasmA* dyAvajjovaM kSapaNaM na kAryam / punaH prAha-yadi sarvakAlaM kSapaNaM kartumazaktaH tarhi SaNmAsakSapaNaM kRtvA pAraNakamalepakRtA vidhattAm / gururAha-yadyevaM tapaH kurvan saMyamayogAn katuM zaknoti tarhi karotu, na ko'pi tasya nisseddhaa| punarapyAha-yadi SaNmAsakSapaNaM kartuM na zaknoti tarhi ekadinonaM SaNmAsakSapaNaM kRtvA AcAmlena pArayatu / evamekaikadinahAnyA tAvadAtmAnaM tolayet yAvaccaturthaM kRtvA AcAmlena pAraNakaM karotu / evamapyasAmarthya divase divase gRhNAtvAcAmlaM nirlepam / gururAha-karotvevaM tapaH yadi pratyupekSaNAdisaMyamayogabhraMzo na bhavati / kevalaM samprati sevArtasaMhananAnAM nAsti tAhazI zaktiriti na tathopadezo vidhIyate / punaH paraH prAha-nanu mahArASTrAH kozaladezodbhavAH sadaiva sauvIrakUramAtrabhojinaH te'pi ca sevaarttsNhnnaaH| tato yadi te'pItthaM yApayanti yAvajjIvaM tarhi tathA sauvIrakUramAtrabhojanena kiM na yatayo mokSagamanaikabaddhakakSA yApayanti ? taiH sutarAmevaM yApanIyaM prabhUtaguNasambhavAt / gururAha 'tia sIaM samaNANaM tiamuNha gihINa teNaNunnAyaM / takkAiNaM gahaNaM kaTTaramAisu bhaiavva ' / trikaM-vastutrayaM zramaNAnAM zItaM bhavati, tena pratidivasamAcAmlakaraNe takrAdyabhAvata AhArapAkAsambhavenAsjIrNAdayo doSAH prAduHSyanti / tadeva trikamuSNaM gRhiNAM, tena sauvIrakUramAtrabhojane'pi teSAmAhArapAka Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe bhAvato nAjIrNAdidoSA jAyante / tataH teSAM tathA yopayatAmapi na kazcid doSaH / sodhUnAM tUktanItyA doSaH, tena kAraNena takrAdigrahaNaM sAdhUnAmanujJAtam / iha prAyo yatinA vikRtiparibhogaparityAgena sadaivA''tmazarIraM yApanIyaM, kadAcideva ca zarIrasyApATave saMyamayogavRddhinimittaM balAdhAnAya vikRtiparibhogaH / tathA coktaM sUtre-' abhikkhaNaM nivvigaI gayA ya' iti / nirvikRtiparibhoge ca takrAdyavopayogIti takrAdigrahaNaM kaTTarAdiSu-ghRtavaTikonmizratImanAdiSu grahaNaM bhAjya-vikalpanIyaM glAnatvAdiprayojanotpattau kArya, na zeSakolamiti bhAvaH / teSAM bahulepatvAt gRddhayAdijanakatvAcca / atha kiM tat trikam ? iti ucyate-AhAra upadhiH zayyA / etAni trINyapi gRhiNAM zItakAle'pyuSNAni bhavanti / tena teSAM takrAdigrahaNamantareNApi bAhyAbhyantaroSNatApenAhAro jIryate / tatrA'bhyantaro bhojanavazAt , bAhyaH zayyopadhivazAt / etAnyevo''hAropadhizayyArUpANi trINi vastUni yatInAM grISmakAle'pi zItAni bhavanti / tatrA''hArasya zItatA-bhikSAcaryAyAM praviSTasya bahuSu gRheSu stokastokalAbhena bRhadvelAlaganAt / upadhere kameva vAraM varSAkAlAdarvAk prakSAlanena malinatvAt / zayyAyAstu pratyAsannAgnikaraNAbhAvena / tena kAraNena grISmakAle'pyAhArAdInAM zItatvasambhavarUpeNopahanyate jATharo'gniH / tasmAcA'gnyupaghAtAdajorNa-' vubhukSAmAndyAdayo doSA jAyante / tatastakAdigrahaNaM sAdhUnAmanujJAtaM, takAdinApi hi jATharo'gniruddIpyate, teSAmapi tathAsvabhAvatvAt / etatsarvaM prAsaGgikam / prastutaM tu liptam / tatra ca dAtuH sambandhI hastaH saMsRSTo'saMsRSTo vA bhavati, yena ca kRtvA bhikSAM dadAti tadapi mAtraM saMsRSTamasaMsRSTa vA, dravyamapi sAvazeSa niravazeSaM vaa| eteSAM ca trayANAM padAnAM parasparaM saMyogato'STau bhaGgA bhavanti / te cAmI-saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtraM sAvazeSaM dravyaM 1, saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyaM 2, saMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM sAvazeSa dravyaM 3, saMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyam 4, asaMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtraM sAvazeSaM dravyam 5, asaMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyam 6, asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM sAvazeSa dravyam 7, asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyam 8 / eteSu cASTasu bhaGgeSu madhye viSameSu-prathamatRtIyapaJcamasaptameSu bhaGgaSu kalpate, sAvazeSadravye sati pazcAtkarmAsambhavAt / sameSu punarna kalpate, niravazeSadravye sati avazyaM pazcAtkarmasambhavAt / iha ca lipte-liptadoSe dadhyAdiliptakaramAtrarUpe catu. laghukaM labhate muniH / atha charditam-ujjhitaM tyaktamityarthaH / tacceha dvidhA-pRthivyAdiSu anantaraparamparamiti / yadazanAdau dAcyA dIyamAne pRthivyAdiSu SaDjIvanikAyeSu parizATinirantaraM patati tadanantaracharditaM, yat punaH sAntaraM nipatati tat paramparacharditam / charditagrahaNe ca SaDjIvanikAyavirAdhanAdayo'ne ke doSAH sambhavanti / tatra ca madhupindUdAharaNaM tacca prasiddhameva / athA'nantaraparamparacharditaprAyazcittamAhachaDDia sacittabhUdagasihipavaNaparittavaNassaitasesu / caulahu a mAsalahuA aNaMtaraparaMparesu kamA // 162 // vyAkhyA-sacitteSu pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatitraseSu madhye'nantarachAda te paramparachardite kramAccaturladhumAsalaghuko syAtAm / airatirochaDDiae mIsesu a tesu mAsalahupaNagA / airatirochaDDiae paNagaM patteaNaMtabIesu // 163 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyojanAdoSaprAyazcittam ___ vyAkhyA-mizreSu-sacittA'cittarUpeSu pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatitraseSu madhye atirastirachardite-nirantarasAntarachardite mAsalaghupaJcake bhavataH / pratyekAnantabIjaviSaye atirastiracharditenirantaraparamparojjhite paJcakaM prAyazcittaM bhavati / sacittagaMtakAye aNaMtaraparaMpareNa chaDDiae / caugurumAsaguru kamA mIse gurumAsapaNagA ya // 164 // ____vyAkhyA-sacitta-sajIve'nantakAye kandAdirUpe viSaye anantaraparampareNa chardite caturgurumAsagurukaprAyazcitte kramAd bhvtH| mine punaranantakAye nirantaraparamparachardite gurumAsapaJcakAkhye prAyazcitte syAtAm / atha grahaNaiSaNAdoSopasaMhAraM kRtvA grAsaiSaNAdoSapaJcakaprAyazcittamAhaia esaNadosANaM pAyacchittaM nirUviaM itto / saMjoaNAi cauguru aipamANammi caulahuraM // 165 / / vyAkhyA-iti-uktaprakAreNa eSaNAdoSANAM-grahaNaiSaNAdoSANAM dazAnAM prAyazcittaM-vizuddhinibandhanaM vastu nirUpitaM-pradarzitam / ita UrdhvaM grAsaiSaNAdoSapazcakaprAyazcitaM pradazyate-tatra pUrva saMyojanA / sA ca dvidhA-bAhyA abhyantarA ca / latra vasaterbahireva mikSAmaTan sAdhU rasagRddhayA dugdhadadhyodanAdInAM dravyANAmanukUladravyaiH saha saMyojanaM rasavizeSotpAdanAya yat karoti sA bAhyA sNyojnaa| abhyantarA punaryadvasatAvAgatya bhojanavelAyAM saMyojayati / sA ca tridhA-pAtre kavale vadane ca / tatra yad dravyaM yasya vyasya rasavizeSAdhAyi tata tena saha pAtre rasagaddhathA saMyojayati / yathA sukumArikAdikaM khaNDAdinA saha / eSA pAtre'bhyantarA saMyojanA / yadA tu hastagatameva kavalatayotpATitaM sukumArikAdi cUrNa khaNDAdinA saha saMyojayati tadA kavale / yadA punarvadane kavalaM prakSipya tataH zAlanakaM prakSipati, yadvA-maNDakAdika pUrva prakSipya pazcAt guDAdikaM prakSipati tadA mukhe / rasagRddhathA ca bAhyadravyANAM saMyojanAM kurvan Atmano jJAnAvaraNIyAdikarmapudgalasamUhaiH saha saMyojanAM karotIti niSiddhA sNyojnaa| varddhiSNughRtAdinigamanArthaM tu saMyogo'nujJAtaH tIrthakRdAdibhiH / varddhiSNu hi ghRtAdi na khaNDAdikamantareNa maNDakAdibhirapi saha bhoktuM zakyate, prAyastRptatvAt / na ca pariSThApanaM yuktaM, ghRtAdipariSThApane snigdhatvAt pazcAdapi kITikAdisattvavyAghAtasambhavena bRhattaraprAyazcittasambhavAt / tato vardhiSNughRtAdinigamanArtha khaNDAdibhirapi tasya saMyojanaM na doSAya / evaM glAnAdyarthamapi saMyojanA na duSTA / yadAha 'rasaheuM saMyogo paDisiddho kappae gilANadA / jassa va abhattacchaMdo suhocio'bhAvio jo a'| piNDAdhikArAca piNDaviSayavaiSA saMyojanA'bhihitA / evamupakaraNaviSayApi sA'vagantavyA / tasyAM ca saMyojanAyAM kriyamANAyAM caturguru prAyazcittaM sAdhoH syAt / athAtipramANadoSaH-tatra sAdhoryAvanmAtreNa dvAtriMzatkavalAdipramANenAhAreNa - bhuktena dhRtibalasaMyamayogA na hIyante, tAvanmAtramAhArapramANa bhojane vijJeyam / kurkuTacaNDapramANakavalApekSaM punarevamAhAramAnamabhidhIyate 'battIsaM kira kavalA AhAro kucchIpUrao bhaNio / purisassa mahiliAe aTThAvIsaM bhave kavalA' // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe udarabhAgApekSaM tvevam-'addhamasaNassa savvaMjaNassa kujA davassa do bhAge / vAupaviAraNaTA chabhAgaM UNagaM kujjA' / / prakAmanikAmapraNItabhaktapAnAtibabAhArAtibahuvArabhojane ca pramANAtikramadoSaH syAt / yaduktaM 'pagAmaM ca nigAmaM ca paNIaM bhattapANamAhAre / aibahuaM aibahuso pamANadoso muNeabbo' / tatra dvAtriMzadAdikavalebhyaH parato bhuJjAnasya prakrAmabhojanaM, tadeva ca pratyahaM kriyamANaM nikAmabhojanam / galatsnehaM bhojanaM praNItam, atizayena nijapramANAtirekeNa bahU atibahu / trIn vArAn tribhyo vA vArebhyaH parato bhojanamatibahuzaH / aMtipramANe ca bhojane vamanAtisAramaraNAdayo doSA bhavanti, ataH pramANAtikramo na karttavyaH / pramANayuktameva ca bhoktavyaM tasyaiva guNAvahatvAd / yadAha 'appAhArassa na iMdiAI visaesu saMpayarTeti / neva kilaMmai tavasA rasiesu na mujjhae Avi' / / tathA'hiAhArA miAhArA appAhArA ya je n| / na te vijA cigicchaMti appANaM te cigicchagA' / atipramANe doSe ca caturlaghukaM prAyazcittaM bhavati / iMgAle caugurugA caulahu dhUme akAraNAhAre / taha kAraNA'NahAre ia pAyacchittamakkhAyaM // 166 // vyAkhyA-yannirdoSamapyAhAraM bhuJjAnaH tadgataviziSTagandharasAsvAdavazato jAtatadviSayamUrchaH sannaho ! mRSTamaho ! susambhRtamaho ! susnigdhaM supakvaM surasamityevaM prazaMsati tadbhojanamagAraM, caraNendhanasya pradIptarAgAgninA aGgArasannibhatvApAdanAt / yat punastadgatavirUparasagandhAsvAdato jAtatadviSayadvaSaH sannaho ! virUpaM kuthitamapakkamasaMskRtamalavaNaM ceti nindati, tadbhojanaM dhUmaM dveSAminA caraNendhanasya sadhUmopamatvakaraNAt / Aha ca ta hoi saiMgAlaM jaM AhArei mucchio saMto / taM puNa hoi sadhUmaM jaM AhArei nidaMto' / / tatrAGgAradoSe caturgurukAH, dhUmadoSe caturlaghukAH prAyazcittaM bhavati / iha sAdhUnAmAhAragrahaNakAraNAni baD bhavanti / tAni cAmUni 'veaNaveAvacce iriaDhAe a saMjamaTThAe / taha pANavattiAe chaTuM puNa dhammaciMtAe' // asyA arthaH-vedanA-bubhukSArUpA pIDA tadupazamanAya / yaduktaM- 'nathi chuhAisarisiA veaNA bhujijja tappasamaNaTThA' / tathA AcAryAdInAM vaiyAvRttyakaraNAya / yadAha-'chAo veAvaJcaM na tarai kAuM ao bhuje' / tathA IryApathasaMzodhanArthaM, bubhukSito hi dhyAmalalocanatvAdita IryApathaM zodhayituna zaknoti / tathA saMyamaH-pratyupekSaNApramArjanAdilakSaNaH tadartha-tatparipAlananimittam / tathA prANapratyayArthaprANasandhAraNArtha, SaSThaM punaH kAraNaM dharmacintArtha-sUtrAnucintanAdirUpadharmadhyAnAbhivRddhayarthaM bhuJjIteti kriyAsambandhaH / SaDmistu kAraNaiH sAdhuna bhuJjota / tAni cemAni 'AyaMke uvassagge titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pANidayA-tavaheuM sarIravuccheaNaTTAe' / / asyA arthaH-AtaGke-jvarAjIrNAdAvutpanne sati nAnIyAt / tathA upasarge rAjasvajanAdikRte / devamanuSyatiryakRte vA saJjAte sati titikSArtham -upasargasahanAthaM na bhuJjIta / tathA 'brahmacaryaguptI'. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArAnugatadoSAntaraprAyazcittam vityatra SaSThayarthe saptamI / tato'yamarthaH-brahmacaryaguptInAM paripAlanAya na jemet / tathA praNidayAhetoHvarSe varSati mahikAyAM vA patantyAM prANidayArthaM nAzrIyAt / sUkSmamaNDUkAdisaMsaktAyAM vA bhUmau prANidayArthamaTanaM pariharanna bhujIteti bhAvaH / tathA tapazcaturthAdilakSaNaM taddhetoH-tatkaraNanimittaM nAdyAt / tathA ziSyaniSpAdanAdisakalakarttavyatAnantaraM pazcime kAle-pAzcAtyavayasi saMlekhanAkaraNena yAvajjovAnazanapratyAkhyAnakaraNasyAtmAnaM yogyaM kRtvA zarIravyavacchedArtha bhojanaM pariharet nAnyathA / yataH-ziSyaniSpAdanAdyabhAve prathame dvitIye vA vayasi saMlekhanAmantareNa vA zarIraparityAgArthamazanapratyAkhyAnakaraNe jinAjJAbhaGgaH / tatazca yAni SaD AhAragrahaNakAraNAnyamihitAni tAni vinApi balarUpAdinimittaM rasagRddhayA vA ya AhAro gRhyate so'kAraNAhAraH / tasminnakAraNAhAre gRhyamANe pUrvoktameva caturlaghuprAyazcittaM bhavati / tathA kAraNA'nAhAre-kAraNAni yAnyAhAraviSaye pradarzitAni teSu samutpanneSvapi AhArA'grahaNe caturlaghuprAyazcittamApadyate yatiH / nanu AhArAgrahaNaM taporUpaM tapazca paramapadaprApaNapravaNakAraNagaNAgresaram / ataH kathaM tasmin vidhIyamAne prAyazcittamApadyate ? bhavAnubandhisAvadhavyApAranibandhanatvAt prAyazcittApatteH satyaM, paraM tapo'pi jinAjJayaiva vidhIyamAnaM siddhinibandhanaM sampadyate'nyathA tu kriyamANaM tadapi bhavAnubandhyeva bhavet / atastasmin tathAvidhe prAyazcittamapi saGgacchate / iti-amunA pradarzitaprakAreNa prAyazcittaM grAsaiSaNAdoSapaJcakaviSayamAkhyAtaM-prarUpitam / evamAhAraviSayasaptacatvAriMzaddoSaprAyazcittaM prarUpya punarAhArAnugatakiyaghoSAntaraprAyazcittaM pradarzayannAhagacchagayaniggayANaM lahugA gurugA gihelugssNto| bhikkhaTThapaviTThANaM nicchubhaNANAidosA ya // 167 / / vyAkhyA - gacchagatA gacchavAsinaH sthavirakalpikAH sAdhabo, gacchanirgatAH pratimApratipannAdayasteSAM gacchagata-nirgatAnAM sAdhUnAM gRhasya-lokasadanasya ya eluka-umbaro dvAre kASThAdimayastasyAntaHmadhye bhikSArtha bhikSAnimittaM praviSTAnAm , upalakSaNametat tenailukaM viSkambhayatAm-elukasyAsannapradeze vA tiSThatAM krameNa caturlaghukAH caturgurukA bhavanti / gacchavAsinAM caturlavu, gacchanirgatAnAM caturguru prAyazcittaM bhavatItyarthaH / niSkAsanA''jJAbhaGgAdayo doSAzca bhavanti / tathAhi-elukAt parato yadi sAdhurgacchati tadA stainye maithune vA zaGkA syAt / tatra gRhamadhye gRhasvAmI hiraNyAdernidhAnaM karoti utkhananaM vA. tatra steno'yamiti zaGkA bhavet / yasyA gRhamabhyantaramatigatastasyA viSaye'sya sAdhoricchA yenetthamabhyantaraM sahasA praviSTa iti lokasya caturthavrataviSaye zaGkA syAt / tataH stenapAravArikabuddhathA grahaNaM, tato rojakulaM prati karSaNaM. tadanantaraM rAjakule vyavaharaNaM, tataH pazcAtkRtakaraNam / evaM ca sati mahAn prvcnsyoddaahH| tathA nirviSayatvakaraNam / tathA atibhUmipravezanaM tIrthakRdbhigRhasthaizcAnanujJAtaM tato'dattAdAna doSaH / tathA kasmAdatibhUmimeSa praviSTa ? iti pradviSTaH san gRhastho'dhikaraNaM kuryAt / tathA hIlanA yathA'ete varAkA alabhamAnA madhye pravizanti / tathA galake gRhItvA bahiHkarSaNaM kurvantyagAriNaH / agAriNI vA madhye aprAvRtA durniviSTA vA bhavet , tataH sahasA sAdhorabhyantarapraveze tasyA lajjA syAd , evamAdayo'nekadoSAH prAdu.Syanti / tataH sAdhunA sahasA gRhA'bhyantare na praveSTavyam / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe niaaggapiMDi lahugo sanikAyanimaMti sAgariapiMDe / amaNunnaM ca ia maNunnaM bhuMjaNe bhattapANassa / / . vyAkhyA-niyato-dhruvaH zAzvata ityarthaH / yo'gro-varaH pradhAnaH, athavA yaH prathamaM dIyate sa niyatA'grapiNDaH / athavA 'noamge 'tipAThaH / tato nityam-anavarata yo'apiNDaH-tatkSaNottIrNodanasthAlyA avyApAritAyAH zikhAkUralakSaNaH tasminniyatAgrapiNDe nityA'grapiNDe vA gRhIte laghumAsaH / nikAcanaM nikAco-nibandhaH / nimantraNaM nimantro-nimantraNA tataH saha nikAcena vartate yo nimantraH sa sanikAcanimantraH / ayamarthaH-gRhI sAdhuM nimantrayati-yathA bhagavan ! anugrahaM kuru mama gRhe bhaktaM gRhANa / tataH sAdhubhaNati-karomyanugrahaM paraM kiM dAsyasi ?, gRhI bhaNati-yena te'rthaH, tataH sAdhurutpIlana kurvan bhaNati- gRhaM gatasya dAsyasi na vA ? , gRhINA dAsyAmIti bhaNite sAdhuH parimANaM kArayan bhaNati-kiyat parimANaM kiyacciraM vA kAlaM dAsyasi ? , tato gRhI bhaNati yAvanmAtraNa bhaktena te'rtho yAvantaM vA kAlaM te'rthaH, kiMbahunA bhaNitena ? yattubhyaM rocate dravyaM yAvatparimANaM yAvantaM vA kAlaM tadaparihINamahamavazya dAsyAmItyevaMvidhA yA nimantraNA sA snikaacaa'vgntvyaa| nikAcazabdena cAtrotpIlanaparimANe .. gRhyate / tato nimantraNotpIlanaparimANeSu viSvapi mAsalaghu prAyazcittaM bhavati / athavA pratidinaM tavaitAvanmAnaM dAsyAmi madgRhe niyamAgantavyamiti nimantritasya nityaM gRhNataH sanikAcanimantraNApiNDo nityapiNDa ityarthaH / tataH sanikAcanimantre-sanikAcanimantraNApiNDe laghumAsaH / nanvatra svabhAvaniSpanne'pyohAre gRhyamANe kiM dUSaNaM ? yena prAyazcittApattiH / ucyate, AtmArthaniSpanno'pyAhAro niyatadAnanimantraNAdibhiH sadoSaH syAt / sthApanAdInAM doSANAM sambhavAt / tato nimantraNAdipiNDastyAjyaH / sAgArikaH-zayyAtaraH / zayyayA-sAdhusamarpitagRhalakSaNayA bhavArNavaM taratotivyutpatteH / tasya piNDo vakSyamANalakSaNo na bhoktavyaH / tasmin sAgArikapiNDe gRhIte laghumAsaH prAyazcitta bhavati / atha ko'yaM zayyAtaraH ? kado ca zayyAtaro bhavati ? katividhastapiNDaH ? kadA vA a zayyAtaro bhavati ? kasya ca sambandhya sau varjanIyaH ? ke ca tatpiNDagrahaNe doSAH ? kadA ca tatpiNDo gRhyate ? kva ca zayyAtaro bhavatItyaSTau dvArANi / tatrAdyadvAre-yatipradattopAzrayaprabhuH, tena yatkRtapramANatayA nirdiSTo vA zayyAtaraH / atra caiko vA bahavo vA zayyAtarA vAH / apavAdapade punarbahupu zayyAtareSu ekaM zayyAtaraM sthApayitvA varjayet / zeSeSu tu pravizet / dvitIyadvAre-yadA zayyAtaragRhe rAtrau suptvA jAgaritvA vA prAbhAtikapratikramaNaM kurvanti tadA'sau zayyAtaraH / athaitacchAyAM sakalAM rAtriM jAgaritvA prAbhA tikapratikramaNamanyatra kurvanti, tadA maulaH zayyAtaro na bhavati, kintu yadgRhe pratikramaNaM kRta sa eva / atha maulazayyAyAM rAtrau suptvA'nyatra prAtaH pratikrAmanti, tadA maulo'nyazca dvAvapi zayyAtarau / yadA tu vasatisaGkIrNatAdikAraNAdanekopAzrayeSu sAdhavastiSThanti, tadA yatrA''cAryaH sthitaH sa eva zayyAtaro nA'nyaH / tRtIyadvAre-dvAdazadhA tatpiNDaH / taduktam * asaNAIA cauro pAuMchaNa vattha pattakaMbalayaM / sUichurakannasohaNa naharaNiA saagriapiNddo|| ayaM tu tadapiNDaH ' taNaDagalachAramalagasijjAsaMthArapIThalevAI / sijjAyara piMDo so na hoi seho a sovahio' / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayyAtarapiNDadoSaprAyazcittam caturthadvAre-ahorAtrAt parato'zayyAtaro bhavati / taduktaM-'vutthe vajjijjahorattaM' / idamatra hRdayaM-yatroSitAstataH sthAnAd yasyAM velAyAM nirgatA dvitIyadine tAvatyA velAyAH parataH zayayAtage na bhavati / paJcamadvAre-sAdhuguNavirahitasya liGgamAtrAvazeSasyApi sambandhI zayyAtaro varjanIyaH / SaSThadvAre titthaMkarapaDikuTTho ANANNAuggamo vi a na sujjhe / avimutti alAghavayA dullhsijjaaibuccheo'|| asyA vyAkhyA-AdyantavajairmadhyamairmahAvidehajaizca tIrthakaraiH varamAdhAkarma kathaJciduktaM, na punaH zayyAtarapiNDo'tastat pratikuSTatvAdvarjanIyo'yam / 'ANa'tti / taM ca gRhNatA tIrthakarA''jJA na kRtA syAt / * aNNAu 'tti / yatra sthitastatraiva bhikSAM gRhNatA ajJAtoyaM ca na kRtaM syAt / -- umgamo vi a na sujjhe 'tti / AsannAdibhAvataH punaH punastatraiva bhaikSapAnakAdinimittaM pravizata udgamadoSAzca syuH / svAdhyAyazravaNAdibhyazca prItaH zayyAtaraH kSIrAdi snigdhadravyaM dadAti. tacca gRhNatA 'avimuktiH'gAddharthAbhAvo na kRtaH syAt / ' alAghavaya 'tti / zayyAtaratatputrapitRvyAdibhyo bahUpakaraNaM snigdhAhAraM ca gRhata upakaraNazarIrayorlAghavaM na syAt / tatraivAhArAdi gRhRtaH zayyAtaravaimanasyAdikAraNAt zayyA durlabhA syAt sarvathA vA tadvayavacchedaH syAt / atastapiNDo varjanIyaH / saptamadvAre ___ 'duvihe gelannammI nimaMtaNA davadullahA asive / omodaria paose bhae a gahaNaM aNuNNAya' / / vyAkhyA-AgoDhA'nogADhe dvividhaglAnatve sUtroktavidhinA zayyAtarapiNDo'pi prAyaH / nimantraNe ca-zayyAtaranirbandhe sakRt taM gRhItvA punaH prasaGgo nivAraNIyaH / durlabhe ca kSIrAdidravye'nyatrAlabhyamAne tatraiva gRhNanti / ' paosi 'tti / rAjJA pradviSTena sarvatra bhakSe nivArite pracchannaM tadgRhe'pi gRhNanti / taskarAdibhaye cAnyatra tatrApi svIkurvanti / zeSaM sugamam / aSTamadvAre-khasthAne vasan zayyAtaro bhavati dezAntare gato na bhavatyapi / kevalaM bhadrakAntadoSAt piNDastatrApi barjanIyaH / bhadrako hi mama tAvat svagRhAva sthitasyAmI na kiJcid gRhanti, tato'tra yadi gRhNanti tathApi zobhanamiti vicintya aneSaNIyamapi kRtvA dadyAt / prAntastu mama svagRhasthitasyAmI na kizcid gRhanti / atra tu sarva gRhNanti / tat kimidAnImahamanyaH saJjAtaH ? tasmAn mAyAvina ete iti vicintya vasatyucchedAdi kuryAdevaM zayyAtarasambandhinAM bhrAtRmAtulakAdInAmupAzrayasya prabhUNAmapi sambandhI piNDo varjanIyo bhadrakaprAntAdidoSAdityalaM vistareNa / tadarthinA tu kalpatRtIyodezako nizIthadvitIyoddezakovA'nveSyaH / atha manojJaM-manaso rucitaM yadviziSTavarNagandharasasparzIrupetaM bhaktaM bhojanamazanAdi / pAnaM-pAnIyaM gandharasopetamacchaM ca manojhaM tadviparItamamanojJam / sarasamapi durgandhamamane jJam / arasamapi sugandhaM manojJaM tato manojJAmanojJe bhaktapAnoye gRhItvA yadamanojJaM bhaktaM pAnIyaM vA tat tyaktvA pariSThApya manojJasya bhaktapAnasya bhojane vidhIyamAne sAdholaghumAso bhavati / AjJAbhaGgAdayazca doSAH / ime cApare doSAH-manojJabhojino rasagRddhiH syAt / aparasAdhubhyaH pramANato vA'dhikabhakSaNaM syAt, vibhajya kevalamanojJasya bhojane kAkazRgAlakhAditadoSaH aGgAradoSazca bhavati / rasagRddho gacche rasAbhAvena dhRtimalabhamAno gacchAdapakrAmati / mAyAvI maNDalyAM rasAlamalabhamAno bhikSAgata eva rasAla bhuktvA Agacchati / uktaM ca-' bhaddagaM bhaddagaM bhuccA vivannaM virasamAhare' ityAdi / rasabhojane ca lubdha eSaNAmapi lumpati Aryamaguvat / maGgavAcAryoM hi rasalAmpaTa yAdavasanno jAto mRtvA bhavana Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati jItakalpe patitpanno jihvAniAlanena sAdhUnanuzazAsa / vipakSe AryasamudranidarzanaM-te hi rasagRddhibhItA ekataH sarvaM militvA bhuJjate sma / tathAca-'arasaM virasaM vAvi savvaM bhuMje na chaDDae' iti sUtrAbhihitaM kRtaM syAt / amanojJalAbhe'pi manojJabhaktAdinimittaM gocaracaryA dIrghA syAt / tathAca sUtrArthaparimantho bhavet / amanojJabhaktapariSThApane ca jantuvirAdhanA syAt / yasmAdete doSoH tato vidhinA bhoktavyam / sa cA'yam-AcArya-glAna-bAla-vRddha-prAghurNakAdInAM prAyogyaM pUrva dattvA zeSaM manojJamamanojJaM ca dravyAvirodhena karambayitvA maNDalIrAtniko maNDalyA saha bhuGkte / evaM sarveSAM samatA syAt / pUrvoktadoSAzca parihRtA bhavanti / evamamanojhaM kaluSaM pAnIyaM pariSThApya manojJamacchaM pibato doSA jJeyAH / kaluSapAnIyapariSThApane ca makSikA pipIlikAdibahutrasajantughAto bhavati / atrApIyaM sAmAcArIkaluSamacchaM ca jalaM pRthakkRtvA prathamaM kaluSaM pibanti pazcAdaccham / evaM gRddhidoSo na syAt / AcAryA'bhAvitazaikSaglAnAdInAmacchaM dIyate / bhAjanakalpakaraNabahirbhUmivyApAraNAdAvacchaM jalaM gRhyate / anyathA sAgArikaH kaluSajalaM dRSTvA sapAkhaNDiSvete adhamatarA azucitvAdityapabhrAjanAM loke. karoti, anAdaraM vA tadvyAnyadravyavyavacchedaM vA / kAraNaiH punaramanojJaM pariSThApya manojJaM gRhNAno'pi prAyazcitta-' bhAg na syAt / tathA azanAdicaturvidhAhAragatakiyadvastuvizeSagrahaNaviSayaM prAyazcittaM krameNopadarzayannAhaasaNe akAraNaM duddhadahiabhogammi guruga luddhassa / pANammi guruga viaDe sacittajali chalahu lahumIse / vyAkhyA-ihAzanAhAramadhye sAdhUnAM dugdhadhyAdivikRtayaH kAraNaM vinA na kalpante gRhItum / akAraNagrahaNe cAyaM doSaH 'vigaI vigaIbhIo vigaigayaM jo u bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA neI' / / bIbhatsA vikRtA vA gatirvigatiH-narakatiyakakumanuSyatvakudevatvalakSaNA / athavA vividhA gativigatiH-saMsAraH / athavA saMyamo gatiH, asaMyamo vigatiH tasyA bhIto vigatibhIto yaH sAdhaH vikRti-kSIrAdikAM vikRtigataM-vikRtiprakAraM vikRtirvA yasmin dravye gatA tat vikRtigataM kSorAnnAdikaM bhukte sa durgatiM yAtIti vAkyazeSaH / yato vikRtibalAjjIvamanicchantamapi vigati-narakAdikAM naratiprApayati / etadapi kutaH ? / vikRtiyato vikRtisvabhAvA-vikArajananasvabhAvA saMyamayogabhraMzajananasva. bhAvetyarthaH / yata evamato vikRtayo na grAhyAH kAraNamantareNa / samprati ceyaM sAmAcArI sAdhUnAM-dugdhadadhiguDarUpA etAstisro vikRtayo vikRSTatapaauSadhAdikAraNaM vinA na kalpante / ghRtatailavikRtI tu pratyahaM na kalpete, saMyamayoganirvAhArthaM punaH kadAcitkalpete / udgAhimavikRtirapi jihvAlaulyena na kalpate / evaM pAnakhAdimasvAdimAhAragataki yadvastUni na kalpante / tadbrahaNe ca prAyazcittaM / tadyatho azane-aza nAhAramadhye akAraNaM-kAraNaM vinA dugdhadadhibhoge-dugdhadadhigrahaNe lubdhasya- gRddhasya sAdhorgurukA mAsAzcatvAraH syuH / 'lubdhasyeti'vacanAt takrAdyabhAve tadgrahaNe'pi na doSaH / tathA pAne-pAnAhAramadhye vikaTe-madye gRhIte gurukAzcatvAro mAsA bhavanti / sacittajale gRhIte SaDlaghu prAyazcittam / mizre-sacitto'cittarUpe jale gRhIte laghumAso bhavati / iha ca sAdhUnAM kalpAdhyayanoktAni pAnIyAnyamUni 'usseimasaMseimacAulaodagaM ca tilatusajavANaM / AyAmaM sovIraM suddhaviaDamia jalaM navahA' / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mizragrahaNaprAyazcittam utsvedima, saMsvedima, tandulodakaM, tilodakaM, tuSodakaM, yavodakam , AyAma, sauvIraM, zuddhavikaTam / tatrotsvedima-piSTotsvedanArthamudakaM piSTabhRtahastAdikSAlanajalaM vA, saMsvedimaM-yenAraNikAdiparNAdyutkAlya zItodakena sicyate / cAulodakaM-tanduladhAvanodakaM, tilodakaM-mahArASTrAdiSu nistvagacittatiladhAvanajalam / tuSodakaH-vrIhyAdidhAvanaM, yavodakaM-yavadhAvanam , AyAmam-avasrAvaNaM, sauvIraMkAJjikaM, zuddhavikaTam-uSNodakam uvRttatridaNDameva nAparaM tasya mizratvAt / eteSAM ca pAnIyAnAM madhye kAlijakameva pUrva sAdhubhirgrAhyaM tadabhAve'parapAnIyagrahaNAnujJApratipAdanAt / tathA coktaM nizIthapIThe'kAMjiaAyAmAsai saMsaT ThusuNodagesu vA astii| phAsuamudagaM tasajaDhaM tassa'sati tasehiM jaM rhiaN'| ___ asyA cUrNiH-pUvvaM tAva kaMjiaM giNhati / kaMjiaM desIbhAsAe AranAlaM bhaNNati / AyAmam avasAmaNam / etesiM asatIe saMsaThusuNodagaM giNhati / gavagarasabhAyaNanikeaNaM jaM taM saMsaTa suNodagaM bhaNNati / ahavA kosalavisayAdisu salloaNo viNassaNabhayA sItodage chammati tammi a oaNe bhutte aMbobhUaM taM jai atasAgaM tA dhippati / evaM vA saMsad ThusuNodagaM / etesi asatIe jaM vappAdisu phAsugamudagaM taM tasajaDhaM ghippati / ' tassAsati 'tti / phAsua atasAgassa asati phAsuga satasagiM dhamakarakA diparipUaM dhippati / savvahA phAsugAsati sacitta jaM tasehiM rahiaMti / ataH kAjikajalAdyalAbhe utsvedimAdIni pAnakAni gRhyante / tAnyapi kAnicinmizrANi bhavanti tAni na kalpanta iti tadvicAraM darzayannAha - paDhamusseimamudayaM na kappaI kappaI u kesipi / tanna jujjai jamhA mIsaM usiNaMpi jA daMDo // 170 // vyAkhyA-yatra zItodake utsvinnaM kSipyate tadudakam utsvedimaM / yathA-marahaTThadeze dIvagA utsveditAH zItodake kSipyante tadudakamutsvedimam / te ca dIvagAdaya utsveditA ekasmin dvayostriSu vA pAnIyeSu kSipyamANA nirvalante / tatra dvitIyatRtIyapAnIye sarveSAmevAcAryANAM matenA'kalpye eva / yat prathamamutsvedimamudakaM tadapi na kalpate / keSAzcit punarAcAryAA matena tatkalpate / tanna yujyate, kasmAt ? yasmAduSNamapi-utkAlitamapi udakaM yAvaddaNDo'tra jAtAvekavacanaM tato'yamarthaH / yAvat trayo daNDA-utkAlA na jAyante tAvanminaM bhavati / tathAhi-prathame daNDe jAyamAne kiJcit pariNamati kizcanneti mizra, dvitIye prabhUtaM pariNamati stokamavatiSThate, tRtIye tu sarvamapyacittaM bhavati / tato'nu. vRtteSu triSu daNDeSu uSNodakaM mizrameva sambhavati / yadyevamuSNodakamapi mizraM bhavati tarhi kathaM teSu dIvagAdiSu utsvediteSu kSipteSu tatprathamodakamacittaM bhaviSyatItyarthaH / evaM saMsvedimamapi kiJcinminaM bhavati / yathA saMsvinnAraNikAdipatrANi zItodakena sicyante / tatra prathamadvitIyapAnIye prAsuke bhavataH / tRtIyacaturthapAnake tu mizre syAtAm / tathA tandulodakamapi mizraM bhavati / tadupadarzanapUrvakaM mizragrahaNaprAyazcittamAhapaDhamabiticAulodagi ahuNAdhoammi mIsagaMti lahU / lahugasacitte turie taievi pare cirakaebi / / 12 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe vyAkhyA-tandulAnAM dhAvanodakAni prathamadvitIyatRtIyAni acirakAlakRtAni niyamAnmizrANi bhavanti, tataH paraM caturthAdidhAvanaM sacittam / evaM tila-tuSa-yavadhAvanodakAnyapi adhunA kRtAni mizrANyavagantavyAni / tataH prathamadvitIyatRtIyatandulodake'dhunA dhaute gRhIte laghumAsaH prAyazcittaM bhavati, mizrakapariNatamidamiti hetoH| anyasminnaSi tiladhAvanAdike udake'dhunA dhaute mizra gRhIte laghumAsaH prAyazcittamavaseyam / tandulAnAM ca turye-caturthe dhAvane sacitte gRhIte catughukaM bhavati / pare-anye AcAryAH punastRtIye'pi tandulAnAM tRtIyadhAvane'pi na kevalaM caturthe, cirakRte'pi na kevalamacirakRte caturlaghuprAyazcittamAhuH / yatastatrApi bahu apariNataM stokaM pariNatamiti / tandulodake ca yAnyAdyAni-prathamadvitIyatRtIyAni trINi dhAvanAni mizrANyabhihitAni tAni ciramavatiSThamAnAnyacittAni bhavanti / caturthAdIni tu dhAvanAni ciramavatiSThamAnAnyapi sacittAnIti teSAmagrahaNameva / mizrANAM ca tandulodakAnAM pariNAme ime trayo'nAgamikA AdezAstadyathA bhaMDagapAsagalaggA utteDA bubbuA ya na samaMti / jA tAva mIsagaM taMdulA ya rajjhati jAvanne' / vyAkhyA-tandulodake -tandulaprakSAlanabhANDAdanyasmin bhANDe prakSipyamANe ye truTitvA bhANDakasya pAzceSu utteDA-bindavo lagnAste yAvanna zAmyanti-vidhvaMsamupagacchanti, tAvattaM tandulodakaM mizraM tataH paramacittamityeke / apare punarAhuH-tandulodake-tandulaprakSAlanabhANDakAdaparasmin bhANDake prakSipyamANe ye tandulodakasyopari samudbhUtA bubudAste yAvadadyApi na zAmyanti-na vinozamiryati tAvat tat tandulodakaM mizraM tato'cittamiti / anye punarevamAhuH-tandulaprakSAlanAnantaraM tandulA rAddhamArabdhAH / tataste yAvanna rAdhyanti-yAvannAdyApi siddhayanti tAvata tat tandulodakaM mizraM tato'cittamiti / ete trayo'pyAdezA anAdezA eva / kAlaniyamasyAsambhavAt / na khalu bindvapagame-bubudApagame tandulapAkaniSpattau vA sarvadA sarvatra pratiniyata eva kAlo, yena pratiniyatakAlasambhavino mizratvAdUrdhvamacittatvasyApyabhighIyamAnasya na vyabhicArasambhavaH / kAlaniyamAsambhavazvArUkSetarabhANDapavanasambhavA'sambhavacirakAlajalabhinnatvA'bhinnatvAdibhiH / iyamatra bhAvanA-snehajalAdinA yanna bhinnaM bhANDaM tat rUkSamucyate / snehAdinA tu bhinnaM snigdham / tatra rUkSe bhANDe tandulodake prakSipyamANe ye bindavaH pArzveSu lagnAste bhANDasya rUkSatayA jhaTityeva zoSamupayAnti / snigdhe tu bhANDe bhANDasya snigdhatayA cirakAlam / tataH prathamAdezavAdinAM mate rUkSe bhANDe bindUnAmapagame paramArthato mizrasyApyacittatvasambhAvanayA grahaNaprasaGgaH / snigdhe tu bhANDe paramArthato'cittasyApi bindUnAmanapagame mizratvena sambhAvanayA na grahaNamiti / tathA bubudA api pracurakharapavanasamparkato jhaTiti vinAzamupagacchanti / pracurakharapavanasamparkAbhAve tu ciramapyavatiSThante / tato dvitoyAdezavAdinAmapi mate yadA kharapracurapavanasamparkato jhaTiti vinAzamaiyaruH bubudAstadA paramArthato mizrasyApi tandulodakasyAcittatvena sambhAvanayA grahaNaprasaGgaH / yadA tu kharapracurapavanasamparkAbhAve cirakAlamapyavatiSThante bubudAstadA paramArthato'cittIbhUtasyApi tandulodakasya budbudarzanato mizratvazaGkAyAM na grahaNamiti / ye'pi tRtIyAdezavAdinaste'pi na paramArthaM palocitavantaH / tandulAnAM cirakAlapAnoyabhinnAbhinnatvena pAkasyAniyatakAlatvAt / tathAhi-ye cirakAlasalilabhinnAstandulA na ca navInA indhanAdisAmagrI ca paripUrNA te satvarameva niSpadyante Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnAhAraviSayaM prAyazcittam 91 zeSAstu mandam / tatasteSAmapi matena kadAcin mizrasyApyacittatvasambhAvanayA grahaNaprasaGgaH / kadAcita punaracittIbhUtasyApi mizratvazaGkAsambhavAdagrahaNamiti trayo'pyanAdezAH / ayaM punarAdeza AgamikaH __jAva na bahuppasannaM tA mIsaM esa ittha Aeso / hoi pamANamacittaM bahuppasannaM tu naayvvN'| vyAkhyA-yAvat tandulodakaM na bahuprasannaM-nAtisvacchIbhUtaM tAvan mizramavagantavyam / eSo'tra mizravicAraprakrame bhavatyAdezaH pramANaM, na shessH| yattu bahuprasannamatisvacchIbhUtaM tadacittaM jJAtavyam / tathA coktam _ 'jaM jANijja cirAdhoaM maie daMsaNeNa vA / paDipucchiUNa succA vA jaM ca nissaMkiaM bhave // tato'cittatvena tasyA grahaNe na kshciddossH| evamaparadhAvaneSvapi prathamadvitIyatRtIyadhAvanodakAni mizrANyavagantavyAni, caturthAdIni tu sacittAni / tAnyapi ca mizradhAvanodakAni utsvedimasaMsvedimamizrodakAni ca yadA rasata AmlarasAni, varNato vivarNAni, gandhato'nyagandhAni, sparzatazcipphilAni jAyante tadA pariNatAni jJAtavyAni / teSAM grahaNe na doSaH / ___ evaM pAnAhAraviSayaM prAyazcittaM pradarya khAdimAhAraviSayaM tadAhakhAimi bhAve davve abhinnabhinne palaMbi caubhaMgo / paDhame kAlatavagurU lahugA bIammi tvgurugaa|| taie kAlaguru lahu carame lahu dohi lahu ia paritte / te gurugaNaMti khAimi lavaMgapUAie gurugA // ___ vyAkhyA-pralambate-nairayikAdikAM gatiM prati lambate yena bhuktena jIvaH tat pralambam / tacca dazadhA tadyathA 'mUle kaMde khaMdhe tayA ya sAle pavolapatte a / pupphe phale a bIe palaMbasuttammi dsbheaa'| mUlaM, kandaH, skandhaH, tvak-challI, zAlA-zAkhA, pravAlaM-pallavaH, patraM, puSpaM, phalaM, bIjam / evaM dazaprakAraM pralambaM bhavati / sarvamapyetat dvidhA-bhinnam abhinnaM ca / punaH pratyekaM dvidhA-dravyato bhAvatazca / tatra yad vidAritaM tat dravyato bhinnaM, jIvena vipramuktaM yat tad bhAvato bhinna tadviparItaM tvabhinnam / atra catvAro bhaGgA bhavanti / tadyathA-dravyato bhovatazcA'bhinnaM, dravyato bhinnaM bhAvatastvabhinnaM, bhAvato bhinnaM dravyataH punaraminnaM, dravyato bhAvatazca minnam / eteSu caturvapi bhaGgeSu krameNa prAyazcittaM pradazyate / yathA-khAdime-khAdimAhAramadhye prathame-prathamabhaGgapradarzitapralambe dravyato bhAvatazcAminne ityarthaH / gRhIte bhikSozcatvAro laghukA mAsAH / kathambhUtAH ? kAlatapoguravaHkAlena tapasA ca guravo bhavanti / dvitIye bhaGge catvAro laghukAstapoguravaH-tapasaivaikena guravo na kAlenetyarthaH / etayordvayorapi bhaGgayorbhAvato'bhinnatayA pralambasya sacetanatvAt / tRtIye bhaGge laghuko mAsaH kAlaguruH-kAlena guruna tu tapasA / carame-caturthe bhaGge laghumAso dvAbhyAM lghuH| kAlena tapasA ca lghurityrthH| iti-uktaprakAreNa parItte pratyekavanaspatilakSaNe pralambe prAyazcittaM bhaNitam / anante'nantakAyapralambe punastAni prAyazcittAni gurukANi jJAtavyAni / prathamadvitIyayorbhaGgayozcatvAro gurukAH / tRtIyacaturthayostu gurumAsaH prAyazcittaM tapaHkAlavizeSitaM pUrvavadvaktavyamiti bhAvaH / tathA pralambAni gRhRtA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati jItakalpe tIrthakRtAmAjJAbhaGgaH kRto bhavati / anavasthA mithyAtvaM virAdhanA ca saMyamAtmaviSayA kRtA bhavati / tathA pralambAnyanAcIrNAni / tathA coktam _ 'avia hu savva palaMbA jiNagaNaharamAiehiM nAinnA / louttariA dhammA aNuguruNo teNa te vjjaa'| vyAkhyA-apiceti dUSaNAbhyuccaye / pUrvoktA doSAstAvat sthitA eva dUSaNAntaramapyastIti bhAvaH / huH-nizcitam / sarvANi sacittA'cittabhedabhinnAni mUlakandAdibhedAd dazavidhAni vA pralambAni jinaistIrthakarairgaNadharaizca gautamAdibhirAdigrahaNena jambU-prabhava-zayyambhavAdibhiH sthavirairapyanAcIrNAnianAsevitAni / lokottarikAzca ye kecana dharmAH-samAcArAste sarve'pyanuguravo yadyathA-pUrvagurubhirAcaritaM tattathaiva pAzcAtyairapyAcaraNIyamiti gurupAramparyavyavasthayA vyavaharaNIyA iti bhAvaH / yenaivaM tena tAni pralambAni-pariharttavyAni / atra paraH prAha-yadi yadyat prAcInagurubhirAcINaM tattat pAzcAtyairapyA caritavyaM tarhi tIrthakaraiH prAkAratrayachatratrayaprabhRtikA prAbhRtikA teSAmevArthAya suraviracitA yathA samupajIvitA / tathA vayamapyasmannimittakRtaM kinnopajIvAmaH ? / naivaM, yato yadyapyanuguravo dharmAstathApi na . . sarvasAdhAt kintu dezasAdhAdeva / tathAhi-tIrthakarA yat surendrAdikRtAnatizayAnupajIvanti sa tIrthakarajItakalpa iti kRtvA na tatrA'nudharmatA cintanIyA / yatra punastIrthakRtAmitareSAM ca sAdhUnAM sAmAnyadharmatvaM tatraivAnudharmatA cintyate / so ceyam-anAcIrNeti dayate___ 'sagaDadahasamabhome avia viseseNa virahiatarAgaM / tahavi khalu aNAinnaM esaNudhammo pvynnss'|| yadA bhagavAn zrImanmahAvIrasvAmI rAjagRhanagarAdudAyananarendrapravrAjanAtha sindhusauvIradezAvataMsaM vItabhayaM nagaraM prasthitaH / tadA kilApAntarAle bahavaH sAdhavaH kSudhArtAH tRSArditAH sajJAbAdhitAca babhUvuH / yatra ca bhagavAnA''vAsitaH tatra bahUni tilazakaTAnyAsan / teSu ca tilA vyutkrAntayonikA azastropahatA apyAyuHkSayeNAcittobhUtAH , sthaNDile ca sthitAstadudbhavA''gantukatrasavirahitAzca tilazakaTasvAmibhizca dattAH / tathA hRdaH pAnIyapUrNoM yathA''yuSkakSayAdacittIbhUto'cittapRthivyAM ca sthitastrasavivarjitazca hRdasvAminA ca dattaH / sAdhavazca te kSudhApIDitAH tRSArditAzcA''yuSaH sthitikSayamakAryuH / tathApi khalu bhagavatA'nAcINa-nAnujJAtaM grahaNaM, mA bhUdazastropahate grahaNaprasaGgaH / tIrthakareNA'pi gRhItamiti madIyamAlambanaM kRtvA matsantAnavartinaH ziSyA azastropahataM mA grAhiSuriti bhAvaH / tathA svAmI tRtIyapauruSyAM bhuktamAtraiH sAdhubhiH sArdhamekAmaTavIM prapannaH / tatra ca samabhomaM gartAgoSpadabilAdivarjitaM yathAsthitikSayavyutkrAntayonikapRthivIkaM trasaprANavirahitaM sthaNDilaM varttate, aparaM ca zastropahataM sthaNDilaM nAsti, sAdhavazca te sajJAbAdhitAH sthitikSayaM kurvanti / tathApi bhagavAnnAnujJAM karoti / yathA'atra vyutsRjata' iti / mA bhUdazastropahate prasaGgaH / yuktiyuktaM caitat pramANasthapuruSANAm / yata uktam 'pramANAni pramANasthai rakSaNIyAni yatnataH / viSIdanti pramANAni pramANasthairvisaMsthulaiH / eSo'nudharmaH pravacanasya-tIrthasya sarvairapi pravacanamadhyamadhyAsInairazastropahataparihAralakSaNa eSa eva dharmo'nu. gantavya iti bhAvaH / evaM pralambAnyapi tIrthakarAdibhiranAcIrNAni pAzcAtyairapi pariharttavyAni / tathAavamakAle asaMstaraNe pralambagrahaNe iyaM yatanA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAbhaGgAdidASaprAyazcittam 'battIsAI jA ikkaghAsa khavaNaM va navi a se haannii| Avassaesu atthao jA chammAse na ya plNve'| odanasya dvAtriMzat kavalAH puruSamya pramANaprApta AhAraH / yadi te ekena kavalena nyUnAH prApyante tatastaireva tiSThatu / yadi se-tasya sAdhorAvazyakeSu-avazyakRtyayogeSu hAnirnApi naiva bhavati, na ca pralambAni gahAta / evaM dvAbhyAM kavalAbhyAM nyanAH dvAtriMzat kavalA labhyante tastiSThatu yadi tasyAvazyakayogA na parihIyante / evamekaikaM kavalaM parihApayato tAvadvaktavyaM yAvadyadyako grAsaH-kavalaH prApyate tatastenaivAstAm / yadi tasyA''vazyakayogA na parihIyante mA ca pralambAni gRhNAtu / athaiko'pi kavalo na prApyate tata eka divasaM kSapaNamupavAsaM kRtvA AstAM dvitIyadivase dvAtriMzatkavalaiH pArayatu / yadi tAvanto na labhyante, tata ekaikakavalaparihANyA tAvadvaktavyaM yAvadyoko'pi kavalo na labdhaH / tataH SaSThaM kRtvA samAdhisaudhamadhyAstAm / SaSThasya ca pAraNake pramANaprAptamAhAramupAdattAm / atha na labhyate tataH pUrvoktayuktyA yAvadeko'pi kavalo na labhyate / tato'STamaM kRtvA tiSThatu | mA ca pralambAnyAdadIta / evamanayaiva dizA dazamAdikamuttarottarakSapaNaM varddhayatA tAvannetavyaM yAvat SaNmAsakSapaNaM karotu yadyAvazyakayogA na parihIyante mA ca pralambAni gRhNAtu / evamAdi prakAreNa pralambaviSayA yatanA prakalpAdau vistareNa pradarzitA tata evovaseyA / evaM khAdimAhAraviSayaM prAyazcittaM bhaNitam / atha svAdimAhAraviSayaM bhaNyate / 'sAimi lavaMgapUAie guruga'tti / svAdimAhoramadhye lavaGgapUgAdike-lavaNaM-devakusumaM, pUrI-pUgIphalam , AdizabdAt khadiravaTikAjAtIyaphalAdigrahaH / tasmin gRhIte gurukAzcatvAro mAsA bhavantIti caturvidhAhAraviSayaM prAyazcittamuktam / athAtra pratipadamAjJAbhaGgAdayo ye doSAH procyante tadviSayaM prAyazcittamAha - ANAbhaMge cauguru lahugA micche tahANavatthAe / gurugA AyavirAhaNi saMjami vayakAyaniphannaM // 174 // vyAkhyA- iyaM gAthA sAmAnyaviSayA'pi pralambaprakramAt pralambaviSayA pradaryate / tadyathAbhagaktA pratiSiddhaM yat pralambaM na kalpate, tad grahaNaM kurvatA bhagavatAmAjJAbhaGgaH kRto bhavati / tasmi~zcA''jJAbhaGge caturgurukAH / atrAha paraH'avarAhe lahugataro ANAbhaMgammi gurutaro kiha Nu? ANAiccia caraNaM tabbhaMge jANa kiM na bhaggaM nu' / aparAdhe cAritrAticAre laghutaro daNDo bhavadbhiH pUrva bhaNitaH / tathAhi-acitte pralambe mAsalaghu. sacitte caturlaghu / iha punarAjJAbhage caturgurukamiti gurutaro daNDaH kathaM-kasmAt ? nuriti vitarke / api ca-anaparAdhijIvopaghAto dRzyate tena tatra gurutaro daNDo yuktiyuktaH / AjJAyAM punarnAsti jIvopaghAta iti laghutara evAtra bhaNitumucita iti / gururAha-AjJAyAmeva bhAgavatyAM caraNaM-cAritraM vyavasthitam / ataH tadbhaGge-tasyA AjJAyA bhaGge kiM tanmUlottaraguNAdikaM vastu na bhagnam ? / api tu sarvamapi bhagnamatta AjJAyAM gurutaro daNDa ucyate / asyaivArthasya prasAdhanArthamayaM dRSTAntaH'soUNa ya ghosaNayaM apariharaMtA viNAsa jaha pattA / evaM apariharaMto hiasavvassA u saMsAre' / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jotakalpe rAjJA kAritAM ghoSaNAM zrutvA ghoSaNayA ca nivAritamarthamapariharanto yathA dravyApahAralakSaNaM vinAzaM prAptAH / evaM tIrthakaraniSiddhaM pralambagrahaNamapariharanto hRtasarvasvA-apahRtasaMyamarUpasarvasArAH saMsAre duHkhamavApnuvanti / jahA koi naravaI so chahiM purisehiM annatarakajje tosito imeNattheNa ghoSaNaM kArei / ime chappurisA majjhaM pure appaNo icchAe viharamANA mahAjaNeNaM adiTThapuvvA aNuvaladdhavibhava nevatthA acchati / jo te chivai vA pIDei vA mArei vA tassa uggaM daMDaM karemi / evaM ghoSaNayaM soUNa te paurA jaNavayA ya daMDabhItA. te purise payatteNa vaNNarUvAIhiM ciMdhehiM AgamiUNaM pIDAparihArakayabuddhI tesiM chaNhaM purisANaM pIDaM pariharaMti te nidosA / je puNa aNAyAramaMtA na pariharaMti te rannA savvassAvahAradaMDeNaM daMDiA / esa diEto / ayamatthovaNao-rAyatthANIA titthayarA / puratthANIo logo / chappurisatthANIA chakkAyA / ghoSaNatthANIyA chakkAyarakkhaNaparUvaNaparA chajjIvaNiAdao AgamA / chivaNAitthANoA saMghaTTaNAdI / paurajaNavayatthANIA sAhU / daMDatthANIo sNsaaro| tattha je ya payatteNa chaNhaM kAyANaM sarUvaM rakkhaNovAyaM ca AgameUNa jahuttavihIe pIDaM pariharaMti te kammabaMdhadaMDeNaM na daMDijati / iare puNa saMsAre puNo puNo sArIramANasehi dukkhasayasahasse hiM daMDijjaMti tti / tathA mithyAtve catvAro laghukA bhavanti / zaGkAdayazca doSAH / yaduktam -- 'micchatta saMkAI jahea mosaM taheva sesaMpi / micchattathirIkaraNaM abbhuvagamavAraNamasAraM / mithyAtve vicAryamANe zaGkAdayo doSA vaktavyAH / zaGkA nAma kiM manye amI yathAvAdinastathAkAriNo na bhavanti ? yena pralambAni gRhNanti / AdizabdAt kAGkSAdayo dossaaH| tathA yathatanmRSA tathava zeSamanyadapyeteSAM mithyArUpameveti cittaviplutiH syAt , mithyAtvAdvA calitabhAvasya samyaktvAbhimukhasya pralambagrahaNadarzanAt punarapi mithyAtve sthirIkaraNaM bhavati / abhyupagamaM vo pravrajyAyA anuvratAnAM vA samyagdarzanasya vA karttakomasyA'paraH kazcita vAraNaM kuryAt-mA eteSAM samIpe pratipadyasva / asAraM-nissAramamISAM pravacanaM mayedaM cedaM ca dRSTamiti / tathA anavasthAyAM catvAro laghukA bhavanti / sA ceyam - ___egeNa kayamakajjaM karei tappaJcayA puNo anno / soyAbahulaparaMparavucchedo saMjamatavANaM' // ekena kenacidAcAryAdinA kimapyakArya-pramAdasthAnaM kRtaM-pratisevitaM tato'nyo'pi tat pratyayAdeSa AcAryAdiH zratadharo'pyevaM karoti, nUnaM nAstyatra doSa iti tadevAkArya karoti / tato'paro'pi tathaiva karoti tadanyo'pi tathaivetyevaM sAtabahulAnA-sAtagauravapratibaddhAnAM prANinAM paramparayA pramAdasthAnamAsevamAnAnAM saMyamatapasoyavacchedaH prApnoti / yaddhi saMyamasthAnaM tapaHsthAnaM vA pUrvA''cAryeNa sAtagauravagRdhnutayA varjitaM tata pAzcAtyairadRSTamiti kRtvA vyavacchinnameva / atha virAdhanA sA ca dvidhA-AtmaviSayA saMyamaviSayA ca / tatrA''tmavirAdhanA jihvAlolupatayA bahupralambabhakSaNe visUcikAdimiH / tasyAM ca gurukAzcatvAro bhavanti / saMyamaH-paJcamahAvrataSaDvidhajIvanikAyarakSaNAtmakaH tasmin yA virAdhanA tasyAM vratakAyaniSpanna prAyazcittaM bhavati / ayamarthaH-yat pUrvaM vrataSaTUvirAdhanAviSayaM SaDvidhajIvanikAyavirAdhanAviSayaM ca prAyazcittaM pratipAditaM tadatra saMyamavirAdhanAyAmavagantavyamiti / saMyamavirAdhanA cAtretthaM bhavati / pralambAni gRhNAno vanaspatikoyAn na parityajati, taM cAparityajan zeSAnapi kAyAnasau bhAvataH na . parityajati, tadaparityAge ca prthmvrtprityaagH| prathamavrataparityAge ca zeSavrataparityAgo'pyupajAyate / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasativiSayaM prAyazcittam yadvA-varatilakSaNaM cAritraM bhaNita tacca lakSaNaM pralambAni gRhNato na syAt / lakSaNAbhAve ca cAritramapi na bhavet / pralambagrahaNAJca sAdhorjIveSu samatA na vidyate, samatAyA abhAvAcca samyaktvamapi nAsti tasyApi sAmAyikabhedatayA samatArUpatvAt / tathA jJAnopadeze kriyAdvAreNAvarttamAno'sau jJAnyapi ajJAnI mantavyaH / evamanyatrA'pyAjJAbhaGgAdiSvidaM prAyazcittaM jJAtavyamiti piNDaviSayaM prAyazcittaM prapazcitam / atha vasatimadhikRtya prAyazcittamAcikhyAsurmUlottaraguNaduSTavasatisvarUpamAhapiTThIvaMso do dhAraNA ya cattAri muulveliio| mUlaguNehiM asuddhA esA AhAgaDA vasahI // 175 // vyAkhyA-uparitanastiryakpAtI pRSThivaMzaH / dvau mUladhAraNau yayorupari pRSThivaMzaH tiryaganipAtyate / catasrazca mUlabelaya ubhayordhAraNayorubhayato dvidvivelisambhavAt / ete vasateH sapta mUlabhedA etairmUlaguNaiH saptabhirazuddhA yA eSA vasatiH AdhAkRtA bhavati sAdhUnAdhAya-sampradhArya kRtA AdhAkRtA / pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpatteH / vaMsagakaDaNukaMbaNachAyaNalevaNaduvArabhUmI a| saparikammA vasahI esA mUluttaraguNehiM // 176 // vyAkhyA-vaMzakA ye belInAmupari sthApyante pRSThavaMzasyopari tiryak / kaTanaM-kaTAdibhiH samantataH pArthANAmAcchAMdanam / utkambanam-upari kambikonAM bandhanaM chAdana-darbhAdimirAcchAdanam / lepanaM kuDyAnAM kardamena gomayena ca lepapradAnam / 'duvAra 'tti / saMyatanimittamanyato vasatebharakaraNam / 'bhUmi'tti // samabhUmikaraNam / etat saptavidhamuttarakaraNam / eSA saparikarmA vasatirmUlaguNairuttaraguNaizca / eSA niyamena vizodhikoTiranye'pi cottaraguNA vasate vidyante, taiH kRtA vizodhikoTiH / ke te'nye uttaraguNA ? ityata AhadUmiadhUmi(vi)a vAsia ujjoiavalikaDA avattA y| sittA saMmaTThAvi avisohikoDIgayA vshii|| vyAkhyA- dUmitA nAsa sukumAralepena-sukumArIkRtakuDyA seTikayA dhavalIkRtakuDathA ca / dhUpitA-aguruprabhRtibhiH vAsitA-paTavAsakusumAdibhiH / udyotitA-andhakAre-agnikAyena kRtodyotA / balikRtA yatra sayatanimittaM balividhAnaM kRtam / avattAnAma yatra bhUmirupaliptA / siktA-AvarSaNakaraNataH / sammRSTA-sammArjanyA, saMyatanimittamevamuttaraguNaiH kRtA vasatirvizodhikoTigatA bhavati / athAvizodhikoTi -vizodhikoTigatavasatyavasthAnaviSayaM prAyazcittamAhamUluttaracaumaMgo paDhame dohiM guru guruga biataie / tavagurukAlagurukamA attaTTakaDo carima suddho|| vyAkhyA- mUlaguNAH-pRSThavaMzAdaya uttaraguNA-vaMzakAdayaH / teSu mUlottaraguNeSu caturbhaGgI / gAthAyAM puMstvaM prAkRtatvAt / mUlaguNA api pRSThavaMzAdayaH saMyatanimittamuttaraguNA api vizodhikoTigatA vaMzakAdayaH saMyatanimittamiti prathamo bhaGgaH / atra prAyazcittaM catvAro gurukA dvAbhyAM guravaH tapasA kAlena ca / mUlaguNAH saMyatArtha muttaraguNA avizodhikoTigatAH svArthamiti dvitIyaH / atra catvAro Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 yati-jAtakalpa gurukAstapoguravaH kAlalaghavaH / mUlaguNAH svArthamuttaraguNA avizodhikoTigatAH saMyatArthamiti tRtIyo bhaGgaH / atra catvAro guravaH kAlaguravaH tapolaghavaH kramAdavaseyAH / AtmArthaM mUlaguNo AtmArthameva cottaraguNA ityevamAtmArthakRtazcaramabhaGgaH zuddhaH / caturthabhaGgavattivasatAvavasthAne prAyazcittaM na bhavatItyarthaH / aphAsueNa dese savve vA dUmiAi caulahuA / aphphAsu dhUmajoI desammivi caulahU huMti // 179 / / sesesu phAsueNaM dese lahu savvahiM bhave lahugA / sunnavasahIi gurugA bAlAivasahipAle vi // 180 // vyAkhyA-yatra dezataH sarvato vA aprAsukena vastunA dUmitAdi / AdizabdAt samastAnyapi padAni gRhItAni / tatra tiSThataH pratyekaM prAyazcittaM catvAro lghukaaH| yatra punaraguruprabhRtibhidhUpanam andhakAre'gnikAyena uddyotanaM tatra niyamAdaprAsukaH sacitto'gnikAya iti deze'pi catvAro laghukA bhavanti kimuta sarvataH ? / zeSeSu dhUpitamuddyotitaM ca muktvA'nyeSu dUmitavAsitabalikRtAvattasiktasaMsRSTarUpeSu bhedeSu prAsukena dezataH karaNe laghumAsaH / sarvatazcatvAro laghukA bhavantIti mUlottaraguNA'zuddhavasatyavasthAnaviSayaM prAyazcittamuktam / tathA sAdhubhirvasatiH zUnyA na kAryA, bAlAdivasatipAlazca na vidheyo'nekadoSasambhavAt / tataH zUnyavasatau kRtAyAM gurukAzcatvAraH prAyazcittaM ba.lAdau, AdizabdAda glAne avyakte vA vasatipAle'pi kRte gurukAzcatvAro bhavanti / nizIthAdau tu zUnyavasatau catvAro laghukAH kAlatapoguravaH / bAlAdau tu mAsalaghu / atha saMsaktavasatisthitiviSayaM prAyazcittamAhasaMsattAe kAehi sajiamIsehiM hoi saTThANaM / naratirisaMsattAe lahugA gurugA naputthIhiM // 181 // vyAkhyA-kAyaiH-pRthivyaptejovanaspatikAyaiH sajIvaiH sacittaiH mitraizca-sacittAcittarUpaiH saMsaktAyAM-saMyuktAyAM vasatau tiSThataH prAyazcittaM svasthAnaM-svasthAnaniSpannaM bhavati / tadyathA-sacittaH pRthivIkAyAdibhiH saMsaktAyAM vasatau caturlaghu / haritairanantaizcaturguru / pratyekabIjai rAtriMdivapaJcakaM laghu / anantabIjagurukam / mizraH pRthivyAdibhirmAsalaghu / haritairanantairmizrarmAsaguru / vIjairanantaizca mitraiH sacittairiva trasakAyaizcatvAro gurukAH / tathA naraiH-puruSaiH tiryakatrIbhizca saMsaktAyAM vasatau tiSThatAM nigranthAnAM catvAro laghukAH / napuMsakairmanuSyatrobhizca saMsaktAyAM vasatau catvAro gurukaaH| nimranthInAM punastrIbhiH saMsaktAyAM caturlaghu / puruSasaMsaktAyAM caturguruH syAdityanuktamapyavagantavyam / atha vasatirnavadhA bhavatIti darzayatikAlAikkaMtauvaTThANa abhikaMta aNamikatA ya / vajjA ya mahAvajjA sAvajjamaha'ppakiriA ya // 182 // vyAkhyA-zayyA navaprakArA bhavati / tadyathA-kAlatikrAntA, upasthAnA, abhikrAntA, anabhikrAntA, vA, mahAvA, sAvadyA, mahAsAvadyA, arUpakriyA ca / sAmpratametAsAmeva kAlAtikrAntAdInAM vyAkhyAnamabhidhitsurAha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasatidoSaprAyazcittam . uDuvAsA samaIA kAlAikkaMta sA bhave sijjaa| sA ceva uvaTThANA duguNAduguNaM avjjittaa|| vyAkhyA-RtubaddhakAle varSAkAle ca yatra sthitAstasyAmRtubaddhe kAle mAse pUrNa, varSAkAle ca caturmAse pUrNa yadi sAdhavastiSThanti tadA sA vasatiH kAlAtikrAntA bhavet / yasyAM vasatau Rtubaddha mAsaM, varSAkAle caturmAsaM ca sthitA yadi tasyAmRtubaddhavarSAkAlasambandhikAlamaryAdAM dviguNAM dviguNAmavarjayitvA bhUyaH samAgatya tiSThanti tadA saiva vasatirupasthAnA / kimuktaM bhavati-Rtubaddhe kAle dvau mAsau, varSAsu aSTamAsAnaparihRtya yadi punarAgacchanti yasyAM vasato tataH sA upasthAnA bhavati / anye punaridamAcakSate-yasyAM vasatau varSAvAsaM sthitAstasyAM dvau varSArAtrAvanyatra kRtvA yadi samAgacchanti tataH sA upasthAnA na bhavati, arvAk tiSThatAM punarupasthAnA / jAvaMtia vasahI tehiM bhutta abhikkata iaraNabhikkaMtA / vajjA sagihaM dAuM saTTAe annagihakaraNe // vyAkhyA-yA zayyo AcaNDAlebhyo yAvantikI sA yadA'nyaizcarakAdibhiH pAkhaNDasthairgahasthairvA niSevitA pazcAt saMyatAstiSThanti tadA sA abhikrAntA / sA eva yAvantikI anyaiH pAkhaNDasthairgahasthairvA'paribhuktA tasyAM yadi saMyatAH pravizanti tataH sA anabhikrAntA / svagRhaM yatibhyo dattvA svArthamanyagRhakaraNe vA bhavati / AtmArthe pUrvakRtaM gRhaM sAdhubhyaH pradattaM tataH svavasanArthamanyannavInaM gRhaM yadi gRhasthaH karoti, tadA yat sAdhupradattaM gRhaM sA vasatiH vA procyate ityarthaH / pAsaMDiaTThavihiA mahavajjA samaNaaTTha sAvajjA / mahasAvajja jaiTThA carimA attaTTakaDasuddhA // 185 / / khyAkhyA-bahUnAM zramaNabrAhmaNaprabhRtInAM pAkhaNDinAmarthAya yA vihitA vasatiH sA mahAvA / zramaNArthAya-paJcAnAM zramaNAnAmarthAya yA kRtA sA sAvadyA / te cAmI-'niggaMthasakatAvasagerua AjIvi paMca mahAsamaNA' nigranthAH-sAdhavaH kSapaNakA vA, zAkyA-raktapaTAH, tApasA-vanavAsinaH, gairukAHparivrAjakAH, AjIvakA-gosAlakazaikSAH pANDurabhikSavo vA / yA punaramISAmeva-yatInAmarthAya kRtA sA mahAsAvadyA / yA punarAtmArthaM kRtA zuddhA ca kolAtikrAntAdidoSarahitA parikarmavipramuktA sarvasyApi parikarmaNaH svata evAgre pravartitatvAt sA vasatizcaramA-alpakriyA veditavyA / arthatAsu vasatiSu tiSThataH prAyazcittamohakAlAiAi lahugo uvaThANAIsu causu caulahugA / mahAvajjAisu gurugA appakiriAi suddho u / vyAkhyA-kAlAtikrAntAyAM vasatau tiSThato laghuko mAMso bhavati-Rtubaddhe kAle kAlAtikrAntaM tiSThato mAsalaghu / varSAkAle catvAro laghavo bhavantItyarthaH / upasthAnAdiSu catasRSu-upasthAnAyAmabhikAntAyAmanabhikrAntAyAM vAyAM cetyarthaH , tiSThataH pratyekaM catvAro lghukaaH| tathA mahAvAdiSu tisRSu-mahAvAyAM sAvadyAyAM mahosAkdyAyAM cetyarthaH, pratyekaM catvAro guravaH / paraM tapaHkAlavizeSi Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe tAstadyathA-mahAvAyAM catvAro gurukAstapolaghavaH / sAvadyAyAM tapoguravaH / mahAsAvadyAyAM tapasA kAlena ca guravaH / alpakriyAyAM tu vasatau tiSThan zuddhaH / prAyazcittabhAga na bhavatItyarthaH / AsAM ca navAnAM zayyAnAM madhye pUrvasyAH pUrvasyA anujJA veditvyaa| kimuktaM bhavati-navAnAM zayyAnAM madhye yA pUrvA'lpakriyA sA tAvat prathamamanujJAtA, lezato'pi sovadyAbhAvAt / tasyA abhAve zeSANAM madhye kAlAtikrAntA yA pUrvA sA anujJAtA / alpakriyAyA alAbhe sA AzrayaNIyeti bhAvaH / tasyA aplAbhe zeSANAM pUrvA upasthAnA sA anujJAtA / evaM yA yA pUrvI sA sA anujJAtA / tAvadvaktavyA yAvata sAvadyA mahAsAvadyAyAH pUrvA sA anujnyaataa| evaM pUrvasyAH pUrvasyA alAbhe uttarasyA uttarasyA anujJA veditavyA / atha vizeSataH sajalavasativiSayaM prAyazcittamAha siausiNodagaphAsuaaphAsu caubhaMgi sdgsijjaae| ThaMtassa paDhamataie lahugo lahugA biacautthe // vyAkhyA-zItamuSNaM codakaM prAsukamaprAsukaM ca / atra caturbhaGgI bhavati / tadyathA-zItodakaM prAsukaM. zItodakamaprAsukam , uSNodakaM prAsukam , uSNodakamaprAsukam / tatra prathamabhaGge uSNodakameva zotIbhataM tandaladhAvanAdikaM vA, dvitIyabhane zItodakameva svabhAvasthaM, tRtIyabhaGga uSNodakamadavRttatridaNDaM. catarthabhale tApodakAdikaM mantavyama / evaM catavidhodakena sahitA yA zayyA tasyAM tiSThataH sAdhoH prathame tRtIye ca bhaGga laghuko mAso bhavati / dvitIya-caturthe punarlaghukAzcatvAro bhavanti / evaM guDamodakazaSkulikAkSIradadhinavanotasarpistailalapanazrIzikhariNIprabhRtivividhAhArapratibaddhavasatau tiSThatazcaturlaghavo bhavanti / athAparavasatyalAbhe AdhAkarmikastrIsaMsaktavasatyormadhye kasyAM vastavyamitivicAraM darzayati - egA kammia vasahI thIsaMsattA iarA dusuvi gurugaa| kAraNi kammiavasahIi vasaNamuciaMna iarIe // vyAkhyA-ekA vasatiH kArmikI-odhAkarmadoSaduSTA mUlaguNarazuddhatyarthaH / itarA-dvitIyA punarmUlaguNaH zuddhA paraM strIsaMsaktA-strIpratibaddhA dvayorapi vasayoH sthitau catvAro gurugA iti prAyazcittaM samAnameva / tathApi tayormadhye kArmikavasatau kAraNe-aparanirdoSavasatyalAbhAdike puSTAlambane vasanamavasthAnamucitaM, na punaritarasyAM strIsaMsaktavasatau / kuta ? ityAhuHjaM egakammadoso kammiavasahivasaNe gurusseva / iarIe savvesi bhuttAbhuttANaM bahu dosA // 189 // vyAkhyA-yad-yasmAt kAraNAt kArmikavasativasane-AdhAkarmadoSadUSitAyAM vamatAvavasthAne kriyamANe gurorevAcAryasyaiva, na zeSANAmekaH karmadoSa-AdhAkarmalakSaNo doSo bhavati / itarasyAM strIsaMsaktavasatau punaH sarveSAM sAdhUnAM bhuktabhogAnAmabhuktabhogAnAM ca bahavo doSAH prAduHSyanti / tathAhi-bhuktabhogAnAM smRtikaraNam abhuktabhogAnAM kautukaM bhavati / tata unniSkrAmaNAdayo doSAH / gRhiNAM ca zaGkA jAyate / ete atra sthitA nUnaM pratisevanta iti loke ca parivAdo bhavati-sAdhu tapovane vasatIti / athavA yadi strIsaMsaktA vasatiH puruSAkIrNA puruSozca suzIlAH striyo'pi zIlavatyaH bhItapariSadazca te puruSAH / yadvA-tAH striyo bAlA atIvavRddhA vA taruNyo vo teSAM sAdhUnAM nAlabaddhA agamyAH tadA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastraviSayaM prAyazcittam AdhAkarmikavasatiH parityajyate / yataH sAdhubhiH sarvatra yathA bahutaraguNaprAptiH syAt tathA pravartitavyam / yadAgamaHjamhA savvANunA savvaniseho a natthi samayaMmi / AyaM vayaM tulijjA lAhAkaMkhI va vANiao' // atha vasatipramArjanavidhimAhauDuvasahi do pamajaNa taiaM vAsAsu annahA lahugo / vasahi bahuso pamajjaNi aisaMghaTTannahiM gacche / / vyAkhyA- yatrA'pi basatisrasasaMsaktA na bhavati / tatrApi vasateraSTasu RtubaddhamAseSu dve pramArjane kartavye / tadyathA-pUrvAhaNe aparAhaNe ca / varSAsu punastRtIyaM pramArjanaM madhyAhne vidheyam / anyathA yathoktapramArjanAkaraNe laghuko mAsaH prAyazcittaM bhavati / atha kunthuprabhRtimistrasaprANaiH saMsaktAvasatistata Rtubaddhe varSAmAse ca yathoktapramANAdatiriktamapi bahuzaH pramArjanaM kuryAt / atha vasaterbahuzaH pramArjane trasapANAnAmatova saGghaTTo bhavati atibahavo vA trasAstato'nyatra upAzraye grAme vA gaccheyuH / atha vasaterekadeze pipIlikAmatkoTakAdinagaram anyataraprANisantAno vA bhavati / tatrA'yaM vidhiH-kuTakaNTha tatra sthApayanti kSAreNa vopalakSitaM kRtvA pariharanti / anupayuktatayA gacchan sAdhUna zaikSam ayogolakalpAnaparAn vA nodayanti / evaM vasativiSayaM prAyazcittaM pradarzitam / atha vastramapi mUlottaraguNaduSTaM na grAhyaM tadgrahaNe prAyazcittamabhidhitsurAhataNavitaNasaMjayaTThA mUlattarapamajjaNAi caubhaMge / gurugA gurugA lahugA visesiA carimao suddho|| vyAkhyA- iha saMyatArtha vastraniSpattihetoH yat tanana-tAnaparikarma vitananaM ca vAnaparikarma kriyate / etau mUlaguNau / yad vastraM niSpannaM san khalikAM pAyyate tat pAyanaM, tadAdaya AdizabdAjalaprakSepadhAvanadhUpanAdayo gRhyante ete uttaraguNA vastrasya / atra caturbhaGgI bhavati / tananavitanane saMyatArthaM pAyanamapi saMyatArtha, tananavitanane saMyatArthaM pAyanaM svArtha, tananavitanane svArthaM pAyanaM saMyatArthaM, tananavitanane svArthaM pAyanamapi svArtham / atrAyeSu triSu bhaGgeSu gurukA gurukA laghukAzca tapaHkAlAbhyAM vizeSitAH prAyazcittam / tadyathAprathame bhaGga catvAro guravaH tapasA kAlena ca gurvH| dvitIye'pi caturgurukAstapasA guravaH kAlena laghavaH / tRtoye catvAro laghukAH kAlena guravastapasA laghavaH / caramaH-caturtho bhaGgo dvayorapi mUlottaraguNayoH svArthatvAt zuddho nirdoSaH / punarvastraviSayameva prAyazcittamAhalahuga samaNadvadhoe vattheNattaTTie a pakkhitte / nikkhittu chinnakAlaM sujjhai avahIsamattidiNe // 192 // vyAkhyA-zramaNAnAM saMyatAnomarthAya yadvastraM dhauta-prakSAlitaM tasmin gRhIte laghukAzcatvAro bhavanti / RNAttasya yadvastraM sthitaM syAt tasmi~zca vasne gRhIte caturlaghukAH / athavA anAtmasthite paragRhe sthApite evaM rUpe prakSipte-prakSepakadoSaduSTe vastre gRhIte caturlaghukAH / 'NattaTTie' iti padasyArtho'nyathApyabhyUhyaH / nanu prakSepakadoSaH kathaM syAt ? ucyate-ye zramaNazramaNIjanA liGgamAtradhAriNaste udgamAdi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yati-jotakalpe bhirdo pairazuddhAni vastrANi gRhNanti. svayameva vA tantuvAyairvAyayanti, liGgataH pravacanato'pi sAdharmikAzca te iti teSAM vastrANyakalpanIyAnIti hetoH sAdhavo na gRhNanti / tataste liGgasthAH saMvignabahumAninaH santo vastrANyanyatra yathAbhadrakakulAdau prkssipeyuH| yadi sAdhavo vastrANi gaveSayeyustadA pradazvamitikRtvA / tathA zrAvakAH zrAvikAH sAdhusvajanA vA asmadgRhe udgamadoSAzaGkayA sAdhavo na gRhNIyarityanyatra sthApayeyuH / tathA RddhimataH zreSThisArthavAhAdergRhe yatastataH pravezo na labhyate, tasya ca patnI zrAvikA sA bhaktivazAdanyatra prakSiped vastrANi / yadvA-RddhimAn pAkhaNDinAM zramaNAnAM vA puNyArthaM vastrANi dadyAt / tatra sAdhavo nimantritA apyudgamAzaGkAto na gRhNanti, tena so'pi dAnazraddhAlustathaivAnyatra prakSipet / evaM mAmakasyApi prAntatvene rSyAlutvena vA kamyApi svagRhe pravezaM na dadAtyevaM lakSaNasya bhAryA zrAddhikA bhaktibharaprerito satI tathaivA'nyasmin gRhe sthApayet / rAjapiNDavivarjinaH sAdhavo rAjasatkavastrANi nAdadIran , tato rAjA'pi dAnazraddhAlutayA'nyatra prakSipet / stenasyApi vastraM sAdhavo na gRhNanti, tataH so'pi saMyatabhadrako madIyaM na svIkurvanti ityanyatra prakSipet / evaM sAdhUnAmarthAya yadanyatra vastrANAM prakSepaNaM sa prkssepkdossH| yat punaH prathamaM svArtha nikSipya pazcAt sAdhUnAmanujJAyate sa nikSepakaH / sa ca kAlena chinno vA syAdachinno vaa| chinno nAma nirdhAritaH / yadi vayaM dezAntaragatAH santaH etAvataH kAlArvAk na pratyAgacchAmastato yuSmAbhiramUni vastrANi zramaNebhyaH pradAtavyAnIti / acchinnaH punaH pratiniyatakAlavivakSArahitaH / tatra yannikSiptaM-nikSepake sthApitaM vastraM chinnakAlaM-pratiniyatakAlAvadhikaM kRtaM syAt tadavadhisamAptidineasmin dine'vadhiH pUrNo bhavati tasmin dine zuddhayati-kalpate, na parataH sthApanAdoSasadbhAvAt acchinne punaryadA prayacchanti tadA kalpate / athAjanAdidUSitamadhyamAdibhAgavastragrahaNaviSayaM prAyazcittaM zeSadoSAtidezaM cAha AsurarakvasabhAge gurugaMjaNamAisie vatthe / piMDammi va vatthammi vi pacchittaM sesadosesu // 193 // vyAkhyA-iha yadvastraM prathamaM labhyamAnaM bhavati, tasya prathamatastrayo bhAgAH kalpyante / bhUyo'pyekaiko bhAgastridhA vibhajyate / evaM navabhAgIkRte vastre ye catvAraH koNakAste devasambandhino bhAgAH / yo dvAvaJcalamadhyabhAgau tau manuSyasambandhinau / yau ca dvau bhAgau karNapaTTikAmadhyalakSaNau taavsursmbmdhinau| sarvamadhyagataH punareko bhAgo rAkSasasatkaH / yaduktaM'cauro a digviA bhAgA duve bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgo majjhe vattharasa rakkhaso' / eteSu ca navasu bhAgeSu ajanakha janakardamaiH kharaNTiteSu mUSakakaMsArikAdibhirbhakSiteSu agninA dagdheSu tunniteSu rajakakuTTanena patitachidreSu jorNeSu kutsiptavarNAntarasaMyukteSu phalamidamavaboddhavyam / 'divvesu uttamo lAbho mANusesu a majjhimo / Asuresu a gelanna majjhe maraNamAise' / / tato yau dvAvAsurau bhogau yazcaiko rAkSaso bhAgaH / eteSu triSu bhAgeSu yadvastramaJjanAdibhirAdizabdAta khajanakardamamUSakAgnyAdibhirdUSitaM bhavati, tasmin vastre gRhyamANe gurukAzcatvAro bhavanti / AtmavirAM. dhanAsadbhAvAt AjJA ca bhagavatAM virAdhitA bhavati / ato yadvastraM nirdoSa lakSaNopetaM ca syAt-tatsAdhubhiH Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastra viSayaM prAyazcittam 101 saMyamanirvAha nimittaM grAhyaM na punaH kRtsnaM vastraM / tacca caturdhA-dravyakRtsnaM, kSetrakRtsnaM, kAlakRtsnaM bhAvakRtsnaM ca / tatra yatsadazaM pramANAtiriktaM vA vastraM tadravyakRtsnam / yadvastraM yatra kSetre durlabhaM bahumUlyaM vA tattatra kSetra kRtsnam / yadvastraM yasmin kAle arthitaM durlabhaM vA tattasmin kAle kAlakRtsnaM, yathA grISme kASAyavastraM zizire prAvAra di. varSAsu kuGkumAdikhacitam / bhAvakRtsnaM dvidhA-varNato mUlyatazca / varNataH paJcavidhaM varNADhayaM yatho-kRSNaM mayUragrovAsannibhaM, nIlaM zukapicchasannibhaM, raktam indragopakasannibhaM, pItaM suvarNacchavi, zuklaM zaGakhendusannibhaM tadevaMvidhaM varNakRtsnam / dravyAdikRtsne varNakRtsne cotkRSTe caturlaghu, madhyame mAsalaghu, jaghanye paJcakam / mUlyakRtsnaM punatrividhaM-jaghanyaM madhyamam utkRSTaM ca / tatra yasyASTAdaza rUpakA mUlyaM tajjaghanya, lakSarUpakamUlyamutkRSTaM, zeSaM madhyamam / rUpakapramANaM cedaM-dvIpasatkarUpakAdvakenottaparApatharUpaka ekaH syAt taddyena cakaH pATaliputrIyo rUpakaH / athavA dakSiNApatharUpakadvayena kAzcipurIyarUpaka ekaH syAt tavayena ca pATaliputrIya ekaH evaMvidho rUpako'trovagantavyaH / 18 rUpake mUlye vastre laghumAsaH , 20 rUpake caturlaghu. 100 rUpake caturguru, 250 rUpake SaDlaghu. 500 rUpake Sar3aguru, sahasrarUpake chedaH, dazasahasrarUpake malaM, paJcAzatasahasrarUpakamUlye anavasthApyaM, lakSarUpakamUlye pArAzcitam / pAtre punarekAditriparyantakArSApagamUlye laghumAsaH, caturAdyaSTAdazaparyantakArSApaNamUlye gurumAsaH / agrato mUlyavRddhau prAyazcittavRddhirvastravat pAtre'pyavaseyA / kRtsnavastrabahumUlyapAtragrahaNe ca caurAdyanarthaH / ittha didvato-ego rAyA AyarioNa uvamamai so savvaM gacchaM kaMbalarayaNehiM paDilAbhiuM ubddhio| Ayariehi nisiddho-na vaTTaitti / atinibaMdhA egaM gahiaM / bhaNAti-pAueNaM haTTamaggeNaM gacchaha tahA kayaM / teNageNa divA / rAti AgaMtu teNageNaM bhaNiaM-jai na deha vatthaM rAyadi to bhe siraccheaM kremi| AyariehiM bhaNiaM-khaMDiaM, daMseha ? daMsiaM, ruDho bhaNeti-sivviuM deha annahA bhe mAremi / taM ca sivviuM diNNaM / evamanekadoSAH svayaM jnyeyaaH| tathA vastraM sAdhubhiH sAdhUcitavyApAravidhinA vyApAryaM na tu zorSAvaraNAdyavidhinA / yaduktaM 'bhikkhaviAravihAre dUijjato va gAmamaNugAmaM / sIsaduvAraM bhikkhU jo kujjA ANamAiNi ' / / zIrSAvaraNe copakaraNabhogaviparyAsaH , viparyAsabhoge ceme prakArAH prAyazcittaM ca / khaMdhe duvArasaMjaigaruladdhaMso a paTTaliMgaduge / lahugo lahugo lahugA tisu cauguru dosamUlaM tu ' / catuSphalaM mutkalaM vA vastraM skandhe karoti / duvAra iti sIsaduvAriA-zIrSAvaraNaM karoti dve api bAhe chAdayan saMyatIprAvaraNena prAvRNoti / ekata ubhayato vA skandhAropitakalpAJcalakaraNena garuDapakSaM prAvRNoti / aqhsa-uttarAsaGgaH, 'paTTa' iti colapaTTe badhnAti / liGgadvikaM-gRhaliGgamanyatIrthikaliGgaM vA karoti / eteSvaSTasu viparyAsopakaraNabhogaprakAreSu yathAsaGkhyaM pshcaahoktN prAyazcittamavaseyam / zIrSAvaraNe ca tridhA chatrakaM bhavati / uktaM ca-cauphalaputtI sIse vahupAvaraNAu biiagaM chattaM / hatthukkhittaM vatthaM taiaM chattaM ca picchaai'|| catuSphalaM kalpa zirasi karoti, vadhUprAvaraNaM nAma aGgaSTiM karoti / etadvitIyaM chatrakaM / hastotkSiptaM daNDake vA kRtvA dharati idaM tRtIyaM chatrakam / athavA dve pUrvokte, tRtIyaM picchAdi chatrakaM dharati / kAraNe punaH zIrSAvaraNaM kuryAt / uttaM ca Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 yati-jItakalpe 'biiapadaM gelanne asahU sAgorasehamAIsu addhANateNaesu a saMjayapaMtesu jayaNAe" || glAna uSNaM na sahate karNA vA tasya vAtena bhriyante / rAjAdirdIkSito vA asaho dhArayati / zaikSasya vA sAgArikamiti kRtvA aGguSTiM karoti / AdizabdAdazaikSo'pi pratyanIkAdanyasmAdvA zaGkamAno jAtyAdijuGgito vA karoti / adhvani vA uSNaM na sahate, tRSito vA saMyataprAnteSu vA steneSvaguSTiM karoti / -- jayaNAe 'tti / yadi svaliGgopadhinA zIrSAvaraNe kRte jJAyate tadA gRhikASAyAdivastraM gRhItvA karoti / evaM yathA na jJAyate tathA tathA karoti / eSA ytnaa| tathA piNDavat vastre'pi zeSadoSeSu prAyazcittaM pratipattavyam / ayamarthaH-yathA piNDaviSayeSu udgamotpAdanaiSaNAsaMyojanAlakSaNeSu doSeSu pUrva prAyazcittaM pradarzita tathA vastraviSayeSvapi zeSeSu-ustebhyo'vaziSTeSu udgamotpAdaneSaNAsaMyojanArUpeSu doSeSu prAyazcittamavagantavyam / atha vastrA'pratilekhanAviSayaM prAyazcittamAhalahugA gurugo lahugo ukkosAduvahi apaDilehAe / dosehi upehaMte kameNa lahuminnapaNagAI // 194 // vyAkhyA-utkRSTAdhupadhInAmapratilekhanAyAM krameNa laghukA guruko laghukazca prAyazcittaM bhavati / utkRSTamupadhiM na pratyupekSate catvAro laghukAH , madhyamaM na pratyupekSate gurumAsaH, jaghanyaM na pratyupekSate laghumAsa ityarthaH / kalpavyavahArayostu madhyame lghumaasH| jaghanye paJcakam / athArabhaTAsammAmosalIprabhRtibhidAparduSTaM pratyupekSate tataH krameNotkRSTe ghumAsaH, madhyame bhinnamAsaH, jaghanye rAtridivapaJcakam / upadherapratilekhane cA''jJAbhaGgAdayo doSAH / ime ca saMyamadoSAH- apratilekhite lUtApUTakaM sambadhyate / panako bhavati / gRhakokilA prasUte / hRtaM naSTaM vA'smAritaM bhavati / grISme ghRzcikasarpAdayaH pravizantyapratilekhite tairAtmavirAdhanA bhavati / bhramarI vA gRhaM kuryAt / yasmAdete doSAH tasmAt sarvo. padhirdvisandhyaM pratilekhanIyaH / kAraNeSu punarapratilekhane'pi na doSaH / tAni cemAni * asive omodarie gelannaddhANa saMbhamabhae vA / teNapaurasAgAre saMjamaheuM ca biiapayaM' // azivagRhIto na zaknoti pratilekhanAM kartuM tatpraticArako vA vyAkulatvAt / avame prage evArabdhA hiNDituM pratilekhanAyA nAsti kAlaH, glAno na zaknoti, ekAkI adhvani sArthavazI na pratyupekSate, agnyAdisambhrame vA bodhikAdibhaye vA stene vA pracure sAropadhiM mo pazyatviti na pratyupekSate / sAgArike vA kRtsnopadhiM na pratyupekSate / saMyamahetorvA mahikAbhinnavarSasacittarajassu dvitIyapadenA'pratilekhayannapi zuddhaH / pratyupekSaNA cA'nyUnAdhikA krameNa karttavyA / tatra SaT purimA nava khoTakA nava pramAjenAzca bhavanti / tato yadi nyUnA adhikA vo kriyante tato'zuddhA / velAyAM ca nyUnAyAmadhikAyAM vA kriyate tato'pyazuddhA / ato velAyAmeva vidheyA pratyupekSaNA / velA ca prAtastadA syAd yadA AvazyakAnantaraM mukhavastrikA-rajoharaNa-niSadyAdvaya-colapaTTa-kalpatraya-saMstArako-ttarapaTTa-daNDakeSu eteSvekAdazasUpa karaNeSu pratilekhiteSu sUrya udeti / kramazvAyaM-prAtaH pratilekhanAyAM pUrva mukhavastrikA tato rajoharaNa tato'ntarniSadyA tato bAhyaniSadyA, colapaTTaH, kalpatrayam , utta paTTaH, saMstArakapaTTaH, daNDakazca / eSa kramo'nyathA utkramaH / puruSeSu punarayaM kramaH-pUrvamAcAryasya pazcAt parijJAvatastato glAnazakSAdInAm / anyathA utkrmH| utkrame ca utkRSTamadhyamajaghanyopadhiSu krameNa caturlaghu-laghumAna-paJca Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhiviSayaM prAyazcittam 203 kAni prAyazcittam / pratilekhanAM ca kurvatA ArabhaTAdayaH SaT doSAstyAjyAH / tatra yadviparItaM karaNaM tvaritamanyAnyavanagrahaNaM vA sA ArabhaTA 1, vastrasya madhyapradeze koNAH saMvalitA yatra bhavanti sA sammardA tatravopadhAvupavezya yat pratyupekSAM karoti sA vA samma 2 yatra pratyupekSaNe vastramUrvaM pIThiSu tiryaka kuDaye adhazca bhUmau lagati sA mosalI 3, yathA gRhastho reNuguNDitaM vastraM prasphoTa yati evaM yadvastrasya prAkoTanaM sA prasphoTanA 4, vastraM pratilekhya yadanyatra kSipati vastrAzcalAnAM vA yadUrdhva kSepaNaM sA vikSiptA 7 / vedikA paJca prakArA / tadyathA-UrdhvavedikA. adhovedikA, tiryagvedikA, ubhayato vedikA, ekato vedikA ca / tatro_vedikA-yadi jAnunorupari hastau ca kRtvA pratilekhayati / adhovedikA-jAnunoradho hastau kRtvA pratyupekSate / tigvedikA-sandazakamadhyena hastau nItvA pratilekhayati / ubhayato vedikAhastayorantare jAnudvayaM kRtvA pratilekhayati, ekato vedikA hastayorantare eka jAnu kRtvA pratilekhayati 6 ete SaTadoSAH / pratilekhanAvidhistu sampUrNa oghaniyuktito'vaseyaH / tathA pratyupekSamANaH SaTasu kAyeSu AtmanA pratiSThitaH upadhirvA teSu pratiSThita ityatra cturbhnggii| tadyathA-svayaM kAyeSu pratiSThito nopadhiH. upadhiH pratiSThito na svayaM, svayamapi pratiSThita upadhirapi pratiSThitaH , svayamapyapratiSThitaH upadhirapyapratiSThitaH / te ca SaTakAyA mizrA vA sacittA vA bhaveyusteSu ca sAdhurupadhirvA anantaraM paramparaM vA pratiSThito bhavet / atrA''dyabhaGgatraye svasthAnaprAyazcittaM prAguktaM SaTkAyavirAdhanAviSayaM prAyazcittamiti bhAvaH / caturtho bhaGgo vizuddhaH / atha dvIndriyAdivasAnAM zAlyAMdivIjonAmasthirasaMhananinAM rakSArthaM kAyeSvapi pRthivyAdiSu dRDhasaMhananiSu kAraNataH pratyupekSaNA bhavati na ca prAthazcittam / Aha-teSu pratiSThitaH pratyupekSaNaM kurvan saGghaTTanAdibAdhAvidhAnAt kathaM na doSabhAga bhavatIti ? ucyate nadIharaNopalakSitaM putrajJAtamatra-yathA kazcit puruSaH tasya dvau putrau| tayorekaH kRzo dvitIyaH sthUlaH / sa cAnyadA tAbhyAM sahitaH kazcid grAma gacchan apAntarAle ekAmapAragabhIrAM nadImavatIrNavAn / sa ca nadISNatayA sukhenaiva svayaM tAM tarItuM zaktaH putrau tu na taraNakalAkuzalau / tataH sa yadi samarthaH tadA dvAvapi putrAvuttArayet . athA'samarthastarhi yaH kRzastaM tArayati, laghuzarIratayA tasya sukhenaiva tAraNIyatvAt / yastu sthUlastamupekSate, nijazarIrabahubhAreNAtmAnaM taM ca nadyAM bolayatItikRtvA / eSa dRSTAntaH / ayamApanayaH-pitRsthAnIyaH sAdhuH / putradvayastha nIyaH sthirA'sthirasaMhaninaH pRthivIkAyAdayaH / tataH sAdhunA prathamato nirvizeSaM SaDapi kAyAH sthirasaMhananino'sthirasaMhananinozca rakSaNIyAH / athA'nyatareSAM virAdhanAmantareNAdhvagamanAdiSu prayupekSaNAdi na syAt tataH sthirasaMhananinAM pRthivyAdInAM virAdhanAmabhyupetyApyasthirasaMhananinastrasAdayo rakSaNI yA iti / punarupadhiviSayameva prAyazcittamAha tivihovahiNo viccua vissAria pehiA niveiae / ____ taha pADia laddhevi hu minnaM lahu guru lahuga savve // 195 / / vyAkhyA-dvividhAH sAdhavo-jinakalpikAH sthavirakalpikAzca / upadhirapi dvividha audhika aupagrahikazca / ihAyaM prAgukto'pyanusmaraNArthamatrApi likhyate'oheNa jassa gahaNaM bhogo puNa kAraNe sa ohohI / jassa ya dugaMpi niyamA kAraNa so uvaggahio' / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 yati-jItakalpe jinakalpikasAdhUnAM copodharaSTadhA / tadyathA-dvividhaH, trividhaH, catuvidhaH, paJcavidhaH , navavidhaH, dazavidhaH, ekAdazavidhaH, dvAdazavidhazcetyaSTau bhedAH / eSAM ca madhye ko'pi keSAzcijinakalpikAnAM bhavati / uktaM ca'bia-tia-caukka-paNagaM nava-dasa-ikkAraseva bArasagaM / ee aTTa vigappA uvahimmi u huMti jiNakappe / / rayaharaNaM muhaputtI duviho kappikajuttativiho u / rayaharaNaM muhaputtI dukappa eso cauddhA u|| tinneva ya pacchAgA rayaharaNaM ceva muhaputtI / pANipaDiggahiANaM eso uvahI u paMcaviho / / pattagadhArINaM puNa navAibheA havaMti nAyavvA / puvuttovahijogA jiNANa jA baarsukkosaa'| saptaprakArapAtropadhidhAriNAM pUrvoktadvitricatuSpaJcaprakAropadhiyogAn navadazaikAdazadvAdazAkhyA bhedAH krameNa jJeyoH / 'pattaM pattAbaMdho pAyaThavaNaM ca pAyakesariA / paDalAiM rayattANaM ca gucchao pAyanijogo / / . tinneva ya pacchAgA rayaharaNaM ceva hoi muhputtii| eso duvAlasaviho ohI jiNakappiANaM tu / / 'ee ceva duvAlasa mattagamairegacolapaTTo a / eso cauddasaviho ohI puNa therakappami' / eSa trividho jaghanya-madhyamo-tkRSTabhedAt / tatra mukhavatrikA pAtrakesarikA gucchakaH pAtrasthApanaM ceticaturvidho jaghanyaH, paTalAni rajatrANa pAtrakabandhazcolapaTTako mAtrakaM rajoharaNa ceti SaDvidho madhyamaH, patadgrahaH kalpatrayaM ceti caturvidha utkRSTaH / jinakalpikAnAM tUpadherjaghanyamadhyamotkRSTatA yathAsambhavaM sthApyA / AryakANAM punarevam 'ukkoso aTTaviho majjhimao hoi terasaviho u / taha cauvviho jahanno ajANaM pnnviisev|| kappatia paDiggahago abhiMtarabAhirA niaMsaNiA saMghADikhaMdhakaraNI ukkoso esa aTTaviho / pattAbaMdho paDalA rayaharaNaM mattakamaTharayatANaM / uggahapaTTo addhorucalaNikaMcuao kcchivekcchii| ia esa terasaviho majjhimao tayaNu cauvihu jahanno / gucchagapattaThavaNaM muhaNaMtayapAyakesariA ' // 'kamaTha' tti, sAdhvInAmekasmin bhAjane bhojanaM na bhavati kintu pratyekaM sarvAsAM nijodaramAnaM kamaThakaM bhavati / anyathaikabhAjanabhojane ekayA gurukavalayotpATane'nyasyo aprotisambhavaH syAditi / idAnImaupagrahikopadhistridhA 'pIThanisijjA daMDagapamajaNaM ghttttddglpipplgaa| sUI nahaharaNI daMtakannasohaNaduga jahanno / / pIThaM-kASThamayAsanaM, niSIdantvasyAmiti niSadyA-pAdaproJchanaM / daNDakapramArjanaM yena vasatiH pramAjyate / ghaTTakA-liptapAtragharSaNopalAH / 'Dagala' tti, leSTavo yairapAnaM nirlepyate / pippalakaH-kSurapraH, sUcI-yayA sIvyate, nakhaharaNI dantazodhanaM-sikthA'panayanasilAkA karNazodhanaM ceti jaghanyaH / . vAsattANAIo majjhimago vAsatANa paMca ime / vAle sutte sUI kuDasIsagacchattae. ceva // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhiviSayaM prAyazcittam 105 tahiaM dunni a ohovahimi vAle a suttie ceva / sesa tia vAsatANA paNagaM taha cilamiNINa imaM / / vAlamaI suttamaI vAgamaI taya daMDakaDagamaI / saMthAragadugamajhusirajhusiraMpi ya daMDapaNagaM ca // ____daMDavidaMDagalaTThIvilaTThi taha nAliyA ya paMcamiA / avalehaNi mattatigaM pAsavaNuccArakhele a|| ciMciNi atthura pAura taliga ahavAvi cammativihamimaM / kettItaligavabbhA paTTagadgaM ceva hoi mimaM / / saMthAruttarapaTTo ahavA sannAhapaTTa palhatthI / majho ajANaM puNa airitto vArago hoi' / AsA vyAkhyAlezaH- 'vAla'tti, vAlA-UrNarUpAstanmayaM kambalakamityarthaH / 'sutta'tti sUtramayaM / sUI tAlapatrasUcyAdi khumpakaH / kuDasIsagaM-palAzapatramayaM khumpakaM / chatrakaM vaMzamayaM / 'sesa tia vAsatANA' aurNikasautrikAdanyadvarSAsparzanarakSakaM trayamaupagrahikam / 'ajhusirajhusiraM' azuSiraH saMstArako bahukASThaphalakamayaH uttaratraikAGgikabhaNanAt / zuSiraH tRNAdimayaH / daMDetyAdi / 'laTThI AyapamANA vilaTThi cauraMguleNa parihINA / daMDo bAhupamANo vidaMDao kakkhamitto u' // siraso uvariM cauraMguladIhA nAliA hoi| avalahiNI-vaToduMbaraplakSAmlikAkASThamayI yayA pAdayoH kardamo'pavIyate / bhaNi ca-paDauMbare pilakkhU tassa alAbhammi ciNcinniaa'| 'atthura' tti, dAvAgnyAdibhaye bhUmAvAstIryate pralambAdivikaraNAya ca / 'pAura' tti, SaTpadikAbhaye yat prApriyate / talikA-upAnahaH / sannAhapaTTo vihAre upaveH zarIreNa saha bndhnaarthH| palhatthI-yogapaTTaH / 'vArao' tti, sasAgArike sAdhvInAM prasravaNAnantaramudakasparzanArthaM / nityaM janamadhya eva tAsA. mupAzrayasyAnujJAtatvAt / eSa madhyamaupagrahikaH / 'akkhA saMthAro vA duviho egaMgio tadiaro vA / biiapaya putthapaNagaM phalagaM taha hoi ukkoso' / / akkhA-akSA AcAryopakaraNam / saMstArako dvividhaH-ekAGgikaH tinisakASTharUpaH, taditaro davarakAvabaMddhakambikAmayaH / prathamapadamutsargaH tadapekSayA dvitIyapadamapavAdaH / tatra pustakapaJcakam agre vakSyamANasvarUpam / phalakaM-paTTikA yasyAM likhitvA paThyate / eSa utkRSTaupagrahikaH / ayaM sAdhUnAM sAdhvInAM ca trividho'pyaupagrahikaH / etasya caudhikaupagrahikopadhetrividhasyApi madhyAt 'viccua 'tti padaM sUtrakAreNaiva ' taha pADialaddhe vihu' ityanena padena vyAkhyAtam / tato vicyutaM nAmA'nAbhogena pAtitaM tataH punarlabdhaM tatazca jaghanye upadhau pAtitalabdhe bhinnamAsaH / madhyame pAtitalabdhe laghumAsaH / utkRSTa pAtitalabdhe gurumAsaH / tathA vismAritaprekSitAnivedane / prekSitaM-pratilekhanA / ayaM bhAvaHprati lekhanAyA vismAraNe vismArya pratilekhanAM gurUNAmanivedane ca jaghanyasya minnamAsaH / madhyamasya laghumAsaH / utkRSTasya gurumAsaH / sarvasmi~zcopaghau pAtitalabdhe vismAritapratilekhane na pratilikhita iti gurUNAmanivedite ca caturlaghu / idaM ca mukhavastrikArajoharaNavyatiriktasyopadheH pAyazcittaM jJeyam / tayoH 'muhaNaMtaya ' tti gAthAyAM prAyazcittasya vakSyamANatvAt / hAriadhouggamiAniveaNAdinnabhogadANesu / tivihovahimmi guru lahuga guruga savvammi challahugA // 14 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 yati-jItakalpe vyAkhyA-hAritadhautodgamitAnivedanAdattabhogadAneSu gurucaturlaghucaturgurUNi bhavanti / ayaM bhAvaH-hArite-nAzite, dhaute-kSAlite, udgamitAnivedane-udgamyotpAdyopadhiM guroranivedite, adattabhoge-gurvadatte'pi parimukte, adattadAne-gurvananujJayA'pyanyasya datte, trividhopadhau-jaghanyamadhyamotkRSTabhede yathAkramaM prAyazcittamidaM yathA-jaghanye upadhau gurumAsaH / madhyame caturlaghu / utkRSTe catuguru / sarvasmiMstUpadhau hArite, varSArambhakAle'pi dhaute, utpAdya guroranivedite, gurvadatte'pi paribhukte, gurvananujJayA'pyanyasya datte SaDlaghukAH prAyazcittam / tathAmuhaNaMtayarayaharaNe phiDiammi kameNa bhinnacaugurugA / nAsia hAravie vA jIeNaM guruga challahugA // vyAkhyA-'phiDiya' tti / 'sphiTaNa' padabhraMze vikalpe ' nantAzcurAdaya' itInpratyayAbhAve kartari niSThApratyaye ca sphiTita itirUpam / atha gAthArthaH-caturdizamAtmapramANaM kSetramavagrahaH , tasmAdavagrahAt sphiTite-bahirbhUte mukhAnantake krameNa bhinnamAsaH rajoharaNe caturgurukA iti jotakalpacUrNau / nizIthabhASye tu sAdhoH sakAzAt hastamAtrAtikrame'pi rajoharaNasyotsaGghaTTanoktA / paracakrAdisampAte cakitatvena ca nAzite-pAtite nijapramAdena vA hArite mukhAnantake jItavyavahAreNa caturguru / rajoharaNe SaDlaghu / atha sAmAnyenA'pratyupekSaNA'pramArjanAviSayaprAyazcittamAha appeha'pamajjaNi caubhaMge turie dupehadupamajje / / caubhaMgI ia sattasu tisu lahu tisu paNa carima suddho // 198 // vyAkhyA- aprekSaNaM cakSuSA, apramArjanaM rajoharaNena / tatra catvAro bhaGgA bhavanti / tadyathAdaNDakagrahaNe na pratyupekSate na pramArjayatItyeko bhaGgaH / na pratyupekSate, pramArjayatIti dvitIyaH / pratyupekSate, na pramArjayatIti tRtIyaH / pratyupekSate pramArjayatIti caturthaH / tatra turye-caturthe bhane duSprekSaNe duSpramArjane caturbhaGgI bhavati / tathAhi-duSpratyupekSate duSpramArjayati, duSpratyupekSate supramArjayati, supratyupekSate duSpramAjayati, supratyupekSate supramArjayati / ityevaM sapta bhaGgA bhavanti / eteSu ca saptabhaGgeSu madhye triSu AyeSu bhaGgeSu laghumAsaH, zeSeSu triSu rAtriMdivapaJcakaM prAyazcittaM bhavati / carame saptame bhaGge zuddho vidhinA pravRttaH / yathA daNDakagrahaNe sapta bhaGgA darzitAH / tathA daNDakanikSepe'dhastAt bhUmerupari ca daNDaziraHsamparkaviSayabhittipradeze aprekSaNA'pamArjanAviSayAH sapta bhaGgA vAcyAH / SaTsu prAyazcittaM pUrvavat / saptamastu zuddhaH / evaM pareSAmapyupakaraNAnAM grahaNe nikSepaNe ca sapta bhaGgAH prAyazcittaM ca tathaiva / tathAavidhinA khelamallake niSThIvane daNDaka iva sapta bhaGgA daNDaka ivaiva cAdyeSu triSu pratyekaM laghumAsaH / uttareSu triSu pratyekaM rAtriMdivapaJcakaM, saptamabhaGgavartinastvaniSThIvakA eva vidhinA niSThIvanAt / uparita. neSvapi ca triSu bhaGgeSu yadi bhUmau niSThovyati tadA mAsalaghu / yacca niSThIvane prANinAM paritApanAzupajAyate tanniSpannaM ca tasya prAyazcittam / evamavidhinA kaNDUyane'pi daNDaka iva sapta bhaGgAstathaiva ca prAyazcittavidhiH / tathA vastrAdikamAtapAt chAyAyAM, chAyAyA vA Atape saGkrAmayan na pratyupekSate na pramArjayatItyAdayaH pUrvavat sapta bhaGgAH, pUrvavadeva cAyeSu SaTsu bhaGgeSu prAyazcittavidhiH / saptame tu bhane Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtraviSayaM prAyazcittam 107 zuddhaH / evaM mArge vajan asthaNDilAt sthaNDile sthaNDilAdvA asthaNDile / tathA-kRSNabhUmAn pradezAnnIlabhUmau nIlabhUmervA kRSNabhUmipradeze / evaM zeSavarNeSvapi pratyekaM yojanIyam / tathA-adhvano grAmapraveze grAmAdvA adhvani saGkrAman pAdau na pratyupekSate na pramArjayatItyAdayo daNDaka iva pratyekaM sapta bhaGgA daNDaka ivaiva ca SaTsu bhaGgaSu prAyazcittaM, saptame tu zuddhaH / evamanyatrApyapratilekhanA'pramArjanAviSayaM prAyazcittamavagantavyam / evaM vastraviSayaM prAyazcittamabhidhAya pAtraviSayaM prAyazcittamabhidhAtukAmastrividhapAtrotkramagrahaNaprAyazcittamAhatuMbayadAruamaTTiapAyaM ukkosa majjhima jahannaM / upparivADIgahaNe cAummAsA bhave lahugA // 199 // ____ vyAkhyA-pAtraM trividhaM-tumbakamayaM dArumayaM mRttikAmayam / ekaikaM trividham-utkRSTaM madhyama jaghanyam / utkRSTaM patadgraho, madhyama mAtrakaM, jaghanyaM TopparikAdi / ekaikaM punanidhA-yathAkRtam alpaparikarma bahuparikarma ca / tatra yathAkRtaM yat pUrvameva kRtamukhaM kRtalepaM tAdRzaM kutrikApaNe labhyate, nihnavo vA pratimApratinivRttaH zramaNopAsako vA tAdRzaM dadAti / ardhAGgalaM yAvadyacchedyaM syAttadalpaparikarma / yada GgalAt paratazchedyaM bhavati tat bahuparikarma / eteSAM pAtrANAmutparipATayA-viparyAsena grahaNe catvAro mAsA laghukA bhavanti / upalakSaNatvAllaghumAsa-rAtriMdivapaJcake api / idamuktaM bhavati-utkRSTasya yathAkRtasya pAtrasyotpAdanAya nirgatastasya yoga-triHparyaTanarUpamakRtvA'lpaparikarmotkRSTameva gRhNAti caturlaghu / saparikarma vA prathamata eva gRhNAti caturlaghu / yadA yathAkRtaM, yoge kRte'pi na labhyate tado alpaparikama gaveSaNIyam / tasyotpAdanAya nirgataH prathamata eva saparikarma gRhNAti caturlaghu / iti trINi caturlaghukAni / evaM madhyamasyApi triSu sthAneSu trINi mAsikAni, jaghanyasya sthAnakatraye'pi trINi rAtriMdivapazcakAni / yathA yathAkRtAdiviparyastagrahaNe prAyazcittaM tathotkRSTAdInAmapi parasparaM viparyastagrahaNe prAyazcittam / tadyathA-utkRSTasya pratigrahasyArthAya nirgato madhyamaM mAtrakaM gRhNAti mAsikam / jaghanyaM TopparikAdi gRhNAti paJcakam / madhyamasya nirgata utkRSTaM gRhNAti caturlaghu / jaghanyaM gRhNAti paJcakam / jaghanyasya nirgata utkRSTaM gRhNAti caturlaghu / madhyamaM gRhNAti mAsikam / atha mUlottaraguNaduSTapAtragrahaNaprAyazcittamAhamuhakaraNaM mUlaguNA nikoraNamuttare guruga mUle / uttaraguNi lahuga akorie a jhusiratti'vIe bi // vyAkhyA-pAtrasya yanmukhakaraNaM tanmUlaguNAH / yat punarmukhakaraNAnantaraM tadabhyantaravartino girasyotkIraNaM tannikoraNamityabhidhIyate taduttaraguNAH / tatra mUle-mUlaguNaduSTe pAtre gRhIte gurukAzcatvAro bhavanti / uttaraguNe-uttaraguNaduSTe punarlaghukAzcatvAro bhavanti / idamuktaM bhavati-atra caturbhaGgI-saMyatArthaM kRtamukhaM saMyatArthamevotkIrNamiti prathamo bhaGgaH / saMyatArtha kRtamukhaM svArthamutkIrNamiti dvitoyaH / svArtha kRtamukhaM saMyatArthamutkIrNamiti tRtIyaH / svArthaM kRtamukhaM svArthamevotkIrNamiti caturthaH / atra triSu bhaGgeSu prAyazcittam / tadyathA-prathame bhaGge catvAro gurukAH tapasA kAlena ca gurvH| dvitIye'pi caturgurukAH tapasA guravaH kAlena laghavaH / tRtIye caturlaghukAH kAlena guravastapasA laghavaH / caturthe bhane zuddhaH / ubhayasyApi svArthatvAt / tathA akorite'nutkIrNe bhAjane abIje'pi-bIjavirahite'pi gRhIte caturlaghukA bhavanti / zuSiramitikRtvA, zuSiraM hi dunirIkSatvena duSpratilekhyaM bhavati / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 yati-jItakalpe atha dagdhatvAdidoSadUSitapAtrakagrahaNaprAyazcittamAha -- aMto bahiM ca daddhe puSkagabhinne a caugurU haMti / annaha bhinne lahugA huMDAisu sattasu vi lhugo|| vyAkhyA-iha sAdhunA evaMvidhalakSaNayuktaM pAtrakaM dhAraNIyaM na tu nirlakSaNam / yaduktam'vaDhe samacauraMsaM hoi thiraM thAvaraM ca dhannaDDhe / huMDaM vAyAiddhaM minnaM ca adhAraNijjAI' // vRttaM-vartulaM tadapi samacaturasram-ucchrayeNa pRthutvena ca tulyaM, sthiraM-supratiSThAnaM dRDhaM vo, sthAvaramaprAtihArikaM, varNADhaya-snigdhavarNopetam / evaMvidhaM lakSaNayuktaM pAtraM dhAryam / tathA huNDaM-viSamasaMsthitaM yata samacaturasraM na bhavati / vAtAviddhaM yanniSpattikAlamantareNA'rvAgapi zuSkam / AtapasaGkucitaM valibhUtaM ca saJjAtaM / bhinnaM nAma sachidraM rAjiyuktaM ca / evaM zabalaM-vicitravarNaM / duSputaM puSpakamUlena pratiSThitaM yat sthApyamAnamUrdhvaM tiSThati, vAlitaM punaH praluThati / kIlakasaMsthAnaM kUparAkAraM kIlakavaddIdhaiM / padmotpalam-adhaH padmotpalAkArapuSpakayuktam / savraNa-kSatasahitaM dagdham-agninA dhyAmitam / etAnyapalakSaNatayA adhAraNIyAni / yataH salakSaNanirlakSaNapAtrakayorime guNadoSAH / / 'saMThiammi bhave lAbho paiTThA supaidie / nivvaNe kittimArugNaM vannaDDhe nANasaMpayA / / huMDe carittabheo sabalammi a cittavinbhamaM jANa / duppue kholasaMThANe natthi ThANaM ti nihise ' / gaNe caraNe ca sthAnaM nAsti / 'paumuppale a kusalaM savvaNe vaNamAise / aMto bahiM ca daDDhe maraNaM tattha niddise' // ato dagdhatvAdidUSite pAtrake dhAryamANe prAyazcittaM, tadyathA- antarmadhye bahizyopariSTAt dagdhe pAtre puSpakabhinne ca-puSpake pAtrakasya nAbhistatra yadbhinna tasmin pAtrake dhAryamANe catvAro gurukA bhavanti / anyatra puSpakAdvayatirikteSu kukSyAdisthAneSu minne punaH pAtrake caturlaghukoH / huNDAdiSu saptasvapi-huNDe, vAtAviddhe, duSpute, kolakasaMsthAne, zabale, satraNe, avarNADhathe cetyarthaH / pAtrakeSu dhAryamANeSu laghuko mAso bhavati / tathA pAtraM pramANopetaM dhArya hInAdhikapramANe pAtre caturlaghukA bhavanti / patrikapramANaM cedaM___ 'tinni vihatthi cauraMgulaM ca bhAyaNassa majjhimapamANaM / itto hINa jahannaM atireyayaraM tu ukkosaM ' / idaM pAtrakaparidhipramANam / athavA _ 'ukkosa tisAmAse dugAuaddhANamAgao sAhU / cauraMgulavajaM bhattapANapajjattayaM hiTThA' // mAtrakapramANaM punarida 'sukkodaNassa bhariaM dugAu addhANamAgao sAhU / bhuMjai egadANe eaM khalu mattagapamANaM / / bhattassa va pANassa va egatarAgassa jo bhave bhrio| pajjatto sAhussa u biiaM pi a mattagapamANaM' / atha pAtrakaparikarmaNaprAyazcittamAhakAraNavihiparikamme caubhaMgo paDhama suddha tisu lhugo| tavakAlehi visiTTho tavakAlaguru crimbhNyo|| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtraviSayaM prAyazcittam 109 vyAkhyA - pAtrakasya kAraNe sati vidhinA-sUtroktena parikarmaNaM-bandhanalepanAdikaM vidheyam / atra caturbhaGgI / kAraNe vidhinA parikarmaNamityeko bhaGgaH / kAraNe avidhineti dvitIyaH / niSkAraNe vidhinA tRtIyaH / niSkAraNe avidhineti caturthaH / atra prathamo bhaGgo vizuddho'nujJAta vAt / zeSeSu triSu bhaGgeSu laghuko mAsaH tapaHkAlAbhyAM viziSTo bhavati / tatra dvitIyabhaGge kAlaguruH , tRtIye tapoguruH / caramaH-caturtho bhaGgastapaHkAlaguruH / tapaHkAlAbhyAM gururlaghumAsazcaturthe bhavatItyarthaH / atha zobhAdinimittapAtrakalepadAnaprAyazcittamAha saMjamaheDaM levo na vibhUsA gAraveNa vA deo| cauguruga vibhUsAe liMpate gAraveNaM vA // 203 // ___ vyAkhyA-lepaH pAtrasya dAtavyaH saMyamahetorna vibhUSayA na vA gAraveNa / saMyamahetoH punardIyamAne lepe yadi vibhUSA bhavati tathApi saMyamahetoreva / atra satyA asatyA ca dRSTAntaH / tathAhi-satyapi AtmAnaM vibhUSayati asatyapi, kevalaM satI kulAcAranimittamAtmAnaM vibhUSayatIti tulyamapi tadvibhUSaNamaduSTam itarA jAratoSaNanimittamiti doSavat / evaM yathA satyasatyau tathA sAdhU / yathA vibhUSaNaM tathA lepaH / yathA kulAcAraH tathA saMyamaH / yathA jAratoSaNaM tathA asaMyamaH / vibhUSayo gAraveNa vA limpato-lepaM dadataH prAyazcittaM caturgurukAH / tathA rAtrau lepaM gRhItvA rAtrAveva ca bhAjane dadAti / atra prAyazcittaM caturlaghukAstapaHkAlagurukAH, rAtrau lepaM gRhItvA divA dadAti caturlaghukAstapoguravaH, divA lepaM gRhItvA rAtrau dadAti caturlaghukAH kAlaguravaH, divA gRhItvA divaiva dadAti tadA zuddhaH / iti pAtraviSayaM prAyazcittamabhihitam / evamuttaraguNaprAyazcittAdhikAre piNDazayyA tripAtraviSayaprAyazcittapratipAdanenA'kalpaviSayaprAyazcittamuktvA gRhimAtrAdiviSayaM prAyazcittamabhidhitsurAhagihimatte paliaMke lahugA paDihArivatthamAigahe / cauguruga rAyapiMDe tahitthikahagihanisijjAsu // vyAkhyA- gRhiNA-gRhasthAnAM mAtraM-bhAjanaM maNisuvarNarajatatAmrakAMsyalohadArumRdAdimayaM, tasmin yo'zanAdi bhuGkte tasya caturlaghukAH / AjJAbhaGgAdayazca doSAH / tathA gRhabhAjanabhojane pura karmapazcAtkamarmAdibhiH SaTkAyavirAdhanA / tathA paryake-palyaGake, upalakSaNatvAt AsandImazcakAzAlakeSu zayanA. sane kurvataH caturlaghu AjJAdayazca doSAH / tathA prAtihArikavastrAdigrahe-prAtihArikaM gRhasthasattAsthameva kiyatkAlavyApAraNAya gRhItaM vastrAdi, AdizabdAt kambalAdi tasya vyApAraNe cturlghukaaH| AjJAdayazca doSAH / sAdhuvyApAreNa maline ca dhAvanAdayo dossaaH| tathA rAjapiNDe-yo mUrddhAbhiSiktaH senApatyamAtyapurohitazreSThisArthavAhasahito rAjyaM bhuGkte sa rAjA tasya piNDo'zanAdiraSTavidhaH / yaduktam ' asaNAiA cauro vatthe pAe a kaMbale ceva / pAuMchaNae a tahA aTTaviho rAyapiMDo a' / / tasmin rAjapiNDe gRhyamANe gurukaashctvaarH| tathA strINAM puratastrINi catvAri pazca vA vyAkaraNAni kAraNe'nujJAtAni, tataH paraM tu SaSThAdivyAkaraNarUpAmaparimitAM kathAM kathayatazcaturgurukAH / AjJAdayazca doSAH zaGkAdidoSAzca / dvitIyapadena tathAvidhakAraNe strINAmapre'pi dharmakathAM kathayet / tatra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 yati-jItakalpe tAsu dRSTimabadhnan vRddhAsu vA dRSTiM badhnan vairAgyakathAM kathayatIti vidhiH| tathA gRhaniSadyAyAM caturgurukAH / gocaracaryAdigato gRhiNAM gRhe niSadanaM kurvatazcaturgurukA bhavantItyarthaH / AjJAbhaGgAdayazca doSAH / jarAbhibhUtAdestu gRhe niSIdato na doSaH / tathA sAdhUnAM snAnaM na kalpate / tat karaNe prAyazcittaM pratipipAdayiSurAhaAinna jayaNa kAraNa dese pahANaMmi bhaMga solasagaM / jatthA''innaM savve kAraNi nAinna te sunnA // vyAkhyA-iha snAnaM dvidhA-dezasnAnaM sarvasnAnaM ca / tatra mukhanayanacalanadantakakSAbAhuprabhRtizarIrAvayavadhAvanaM dezasnAnaM, sarvAGgaprakSAlanaM sarvasnAnam / tatra dezasnAnaM dvidhA-AcIrNam anAcINa ca / AcINaM yat sAdhubhirAcaryate / anAcIrNaM tadviparItam / AcIrNamapi dvividhaM-kAraNe niSkAraNe ca / yatkAraNe tadapi dvidhA-bhaktAmarSa lepe ca / tatra bhaktAmarSe'zanAdinA lepakRtA dravyeNa hastau liptau tatastau maNibandhaM yAvad dhAvyete yat / lepe punaridam-asvAdhyAyikamUtrapurISAdinA yAvanmAtraH zarIrAvayavazcalanAdiH kharaNTitastAvanmAtraH sa dhAvyate yat / etatkAraNataH / niSkAraNe punastadviparItam / bhaktAmarSa lepe ca yat snAnaM tadAcIrNa, zeSaM dezasnAnaM sarvasnAnaM vA sarvamanAcIrNam / etatsarvamapi snAna . yatanayA'yatanayA vA syAt / tatra tripramRtipramANaprAsukapAnIyena yatsnAnaM kriyate tat yatanayA, tadadhikena punarayatanayA / tataH snAne AcIrNa-yatanA-kAraNa-dezAnAmeteSAM caturNA padAnAM sapratipakSANAM | Is! | sir | ssh | SoDaza bhaGgA bhavanti / te ca prastArato yathA-eteSu ca SoDazabhaGgeSu | // s | Isis | sils | sss | ye bhaGgA atra na ghaTante tAnuttarArddhanopadarzayati / yathA yatra bhaGge // | Issi | sisi | sss) | AcIrNagrahaNaM dRzyate tatraiva yadi sarvagrahaNaM dRzyate tataH | Iss | Isss | siss | ssss | pUrvAparavirodhAnna ghaTate'sau bhnggH| yatra ca kAraNagrahaNamanAcIrNagrahaNaM ca dRzyate'sAvapi na ghaTate, tataste bhaMgAH sarve'pi zUnyA jnyaatvyaaH| zeSabhaGgA atra grAhyAsteSu prathame bhaGge zuddhaH / zeSeSu prAyazcitam / etadevAhasese paDhama ti igadasa bArasa paNa satta panarasa solasame / ' zuddho lahulahu11 lahugA12 tisu5||7||15 lahugo caulaghu16 kameNa // 206 // vyAkhyA-ye bhaGgAH zUnyAstAn varjayitvA ye zeSA bhaGgA bhavanti / teSu yaH prathamo bhaGga AcIrNa yatanayA kAraNe dezasnAnamityevaMrUpastasmin bhaGge zuddhaH / tatastRtIyAdiSu bhageSu laghukAdi prAyazcittaM krameNa jJAtavyaM, tadyathA--tRtIye laghukaH / ekAdaze laghukaH / dvAdaze caturlaghukAH / paJcame saptame pazcadaze ca bhaGga laghuko maasH| SoDaze bhaGge punazcaturlaghukAH / AjJA'navasthAmithyotvavirAdhanAzca bhavanti / ime ca doSAH snAne SaDjIvanikAyavirAdhanA / snAnapratibandhaH / asnAnasAdhuzarIrebhyo nirmalazarIro'hamiti gArava vibhUSA / asnAnaparIpahA'jayaH / lokasyAvizrambhaH / uktaM ca chakkAyANa virAhaNa tappaDibaMdho a gArava vibhUSo / parisahabhIruttapi a avisAso ceva pahANaMmi' / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAtItAdibhaktAdiprAyazcittam dvitIyapade glAnasyAdhvazrAntasya vA dezagnAnaM sarvasnAnaM vA na duSTam / vAdino vAdaparSadaM gacchataH pAdAdi-dezasnAnaM sarvasnAnaM vA AcAryasyA'tizaya iti kRtvA dezasnAnaM sarvasnAnaM vA'nujJAtam / atha kAlAtItAdibhaktAdiprAyazcittamAha - bhinnaM kAladdhANAitthiakaraNaMmi guruga paribhoge / avihivirgiciNiAe bhattAINaM tu lhumaaso|| ___ vyAkhyA- vikathAdi pramAdena vismRtyA bhaktAdeH kAlAdhvAtikrAntakaraNe kAlAtIte adhvAtIte vA bhakte pAne vA kRte bhinnmaasH| kAlAdhvAtItasya bhaktAdeH paribhoge caturgurukAH / kAlAdhvAtItAnAmazuddhagRhItAnAmadhikIbhUtAnAM vA bhaktAdInAmanyeSAM vA pariSThApanIyAnAM prasravaNAdInAmavidhivivecanAyAmazuddhasthaNDilAdo parityAge punalaghumAsaH / athavAsaMsaTThAsaMsaTTe niddhe cauguruga lukkhasaMsaThe / gurugo iare lahugo bhatte saMpai avihicAe // 208 // ___ vyAkhyA-saMsRSTe asaMsRSTe vA snigdhe bhakte avidhinA pariSThopite caturgurukAH / rUkSasaMsRSTe guruko mAsaH / itarasmin rukSAsaMsRSTe bhakte avidhinA tyakte laghuko mAsaH / samprati idAnI sAmAcAryAgatamidaM prAyazcittamavidhipariSThApane'vagantavyam / Agame ca pariSThApane'yaM vidhiH- mUlaguNAzuddhe bhakte pariSThApyamAne ekaH puJjaH, uttaraguNAzuddha lobhAtirekagRhIte ca dvau puJjau / AcAryaglAnaprAghurNakadurlabhatva. mahasAlAbhahetukagRhIte'dhikIbhUte zuddhe bhakte trayaH pujA vIthyAdinirgatAnAM sAdhUnAM zuddhAzuddhaparijJAnArtha kriyante / duSTavidyAmantracUrNaviSakRtaM tu bhaktaM bhasmAkAntaM kRtvA pariSThApyate / sAmprataM tu sarva pariSThApyaM prAyo bhasmAkrAntaM kRtvA pariSThApyate / tathAcaulahu bhAge pAe cauguru kimipAya saMkhaDe vamaNe / lahugo iriovaogAkaraNe sajjhAya gurugo a|| vyAkhyA- pramAdAdinA hastapAtanAditaH pAtra bhagne caturlaghu ! kRmipAtaH kRmayo vraNApAnakukSisamudbhavA jantavasteSAM pAtaH-pAtanaM niSkAsanaM sa caturdhA-niSkAraNe avidhinA, niSkAraNe vidhinA, kAraNe avidhinA, kAraNe vidhinA / kASThAdibhiravidhiH / agulyAdibhistu vidhiH / atra caturthe bhaGge zuddho vidhinA pravRttatvAta / zeSeSu triSu prAyazcittaM caturguru / nizIthe tu AdyabhaGgadvaye caturlaghu / tRtIye laghumAsaH / utsargeNa vidhinA avidhinA vA na te niSkAsyA yatasteSu virAdhyamAneSu saMyamavirAdhanA, kSate tvAtmavirAdhanA tato'dhisoDhavyam / yaduktaM nizIthacUrNI-' sIsa Aha-veaNaTTeNa kiM kAyavvaM ? Ayaria Aha naccuppaiaM dukkhaM abhibhUo veaNAe tivvaae| addINo avvahio dukkhaM ahiAsae sammaM // naJcatti jJAtvA, kiM jJAtvA ? duHkkhamutpannaM, vedyate iti vedanA 'tivvAe veaNAe savvaM sarIraM' vyAptamityarthaH / na dINo adINo pasaNNamaNo svabhAvastha ityarthaH / na vA ohayamaNasaMkappe / athavA hA mAte ! hA pite! evamAdi na bhAsae jo so adINo, na veaNaTTo apaNo sirorukuTTaNAdi kareti / athavA na veaNaTTo ciMtei appANaM mAremitti / taM dukkhamuppannaM samma ahiAseavvaM ityarthaH / kAraNe puNa nauharaNa karija / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 yati-jItakalpe avvucchittinimittaM jIviaTThI samAhiheuM vA / gaMDAdIsuM kimie jayaNAe nIhare bhikkhU / / suttatthANaM avvucchittiM karissAmi tti / jIvitahI vA jIvaMto saMjamaM karissAmi, cautthAiNA vA taveNaM appANaM bhAvissAmi, nANa-dasaNa-carittasamAhisAhaNaTTA vA athavA samAhimaraNeNa vA marissAmi tti / kimie jayaNAe nIharija / jayaNA jahA jIvovaghAo na bhavatItyarthaH / tathA saMkhaDesaGkhaDyAM caturguru / idamuktaM bhavati-saGkhaDI dvividhA-AcIrNA anAcIrNA ca / sAdhUnAM kalpanIyA AcIrNA, itarA anAcIrNA / tatraitA anAcIrNAH'jAvaMtiA pagaNiA sakhitta akhitta bAhirAiNNA / avisuddhA paMtha gamaNA sapaJcavAyA sabheA ya' // taTikakArpaTikAdInAM sarveSAM yasyAM dIyate sA yAvantikA / yasyAM punaH pAkhaNDinAmeva daza sarajaskAnAM daza zAkyAnAM daza parivrAjakAnAM daza zvetapaTAnAmevaM gaNitAnAM dIyate sA pragaNitA / svakSetre yA sakrozayojanAbhyantare, akSetre yA sacittapRthivyAM sacittavanaspatikAyAdiSu yA sthitA / bAhyA yA sakrozayojanapramANakSetrAvagrahAd bhiH| AkIrNA carakaparivrAjakasarajaskAdibhistaTikakArpaTikA-' dibhizca yA aakulaa| yasyA mArgaH pRthivyabvanaspatitrasaH saMsakto bhavati saa'vishuddhpthaa| siMhAdizvApadastenAdipratyapAyasahitA sapratyapAyA / yasyAM viSakuTilaprayogeNa jovitacaritrabhedo bhavati sA sabhedA / etAH sarvA api saGkhaDyo'nAcIrNAH / yAvantikAdidoSavipramuktA AcIrNAH / anAcorNAsu ca navasu saGkhaDISu gacchataH prAyazcittaM, tadyathA-yAvantikAyAM caturlaghu / pragaNitAyAM caturguru / svakSetrasaGkhaDayAM caturlaghu / akSetrasaGkhaDayAM kAyaprAyazcittam / bAhyAyAmarddhayojanArddhayojanavRddhau caturlaghu-caturguruprabhRti / AkIrNAyAM caturguru / avizuddhapathAyAM kAyaprAyazcittameva / sapratyapAyAyAM darzanApAye caturlaghu / brahmAdyapAye caturguru / sabhedAyAM caturguru / tathA vamane sajAte ca caturguru / tathA hastazatAd bahirgamanAgamanAdau IryAyA-IryApathikyA apratikramaNe upayogAkaraNe ca lghumaasH| tathA pauruSIcatuSTaye svAdhyAyAkaraNe guruko mAsaH / sAdhunA hi satataM vizuddhasvAdhyAyadhyAnabaddhAdareNa bhAvyam / yaduktaM zrImahAnizIthe tahA goyamA ! pavajAdivasappabhiIe jahuttaviNaovahANeNaM. je kei sAhU vA sAhuNI vA apuvvanANagahaNaM na kujjA tassa suaM virAhiaM / suttatthobhayaM saramANe egaggacitte paDhamacaramaporisIsu diA rAo anANuguNijjA se NaM goamA ! nANakusIle Nee / jassa ya guruanANAvaraNodaeNa ahaM nisaM pahosemANassa na saMvacchareNAvi silogaddhamavi thirapariciaM bhavijA, teNAvi jAvajjovAbhiggaheNaM sajjhAyasIlANa veAvaJca tahA aNudiNaM aDDhAijje sahasse 2500 paMcamaMgalANaM suttatthobhae saramANe egaggamANase pahosijjA / se bhayavaM ! keNaM adveNaM ? goamA ! je bhikkhU jAvajjIvAbhiggaheNaM cAukAliaM vAyaNAi jahAsattoe sajjhAyaM na karijjA, se NaM kusIle Nee / annaM ca je keI jAvajjIvA bhiggaheNaM apuvvanANohigama Na karijjA, tassAsattIe puvvAhIaM guNijjo / tassAvi asattIe pavamaMgalANa aDDhAijje sahasse parovatte, se bhikkhU ArAhage / taM ca nANAvaraNaM khavittANaM titthayare i vA gaNahare i vA bhavittA NaM sijjhijjA / se bhayavaM! keNaM aTeNaM evaM vuccai jahA NaM cAukAliaM sajjhAyaM kAyavvaM? goamA! - Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakAvidhikAraNaprAyazcittam maNavayaNakAyagutto nANAvaraNaM ca khavai aNusamayaM / sajjhAe vaTuMto khaNe khaNe jAi veraggaM / uDDhamahe tiriaMmi a joisavemANiA ya siddhI a / savvo logAlogo sajjhAyaviussa paJcakkho // bArasavihammi vi tave sabbhitarabAhire kusaladiDhe / na vi atthi na vi a hohI sajjhAyasamaM tavokammaM / / egadutimAsakhamaNaM saMvaccharamavi a aNasio hujjA / sajjhAyajhANarahio egovAsaphalaMpi na labhijjA / / - uggamauppAyaNesaNAhiM suddha bhattaM ca bhuMjato / jai tiviheNAutto aNusamaya bhavija sajjhAe / / tA ta goama ! egaggamANasattaNaM uvamiu sakkA / saMvaccharakhavaNeNa vi jeNa tahiM nijjarANaMtA / / paMcasamio tigutto khaMto daMto a nijjarApehI / egaggamANaso jo karija sajjhAya so muNI manne / jo vAgare pasatthaM suanANaM jo suNei suhbhaavo| caiAsavadArattaM takAlaM goamA ! duNhaM / ikaMpi jo duhattaM sattaM paDibohio Thavai magge / sasurAsuraMmi vi jage teNa ihaM ghosio annaaghaao|| dhAovahANa kaMcaNabhAvaM na hu gacchai kiAhINe / evaM savvo vi jaNovaesahINo na bujjhijjA / / gayarAgadosamohA dhammakahaM je karaMti samayannU / aNudiahamavIsaMtA savvapAvANa muccaMti / / eeNaM aTeNaM goamA ! evaM vuccai jahA NaM jAvajjIvaM abhiggaheNaM cAukAliaM sajjhAyaM kAyavvaM ti / athAvazyakAvidhikAraMNaprAyazcittamAhaphiDie sayamussAria bhagge vegAivaMdaNussagge / kamaso minnaM lahuguru mAso savvaMmi caulahugA // vyAkhyA-sphiTite svayamutsArite bhagne vA ekAdivandanotsarge / kramazo bhinnalaghugurumAsAH / sarveSa caturlaghukAH / ayaM bhAvArthaH-nidrAdipramAdavazato gurubhiH saha pratikramaNe sphiTito-na militaH / ekasmin kAyotsarge bhinnamAsaH / dvayolaghumAsaH / triSu gurumaasH| tathA gurumirapArite'pi kAyotsarge svayamAtmanA prathamameva pArite, bhagne vA kAyotsarge-acintayitvApi sarvaM cintanIyamantarAla eva pArite / ekadvitrisaGkhye kAyotsarge yathAsaGkhyaM bhinnalaghugurumAsAH / sarveSvapi ca kAyotsargeSu sphiTitatve bhagnatve ca caturlaghu / evaM vandanake'pi sphiTitatve pazcAtpatitatve gurorvandanakaM dadAnasya svayamagrataH pradatte kRtAkRtatve bhagne vA yathAsaGkhyamekasmin bhinnamAsaH / dvayorla ghumAsaH / triSu gurumAsaH / sarveSu caturlaghu / yastu kAyotsargAdIni na karotyeva tasya kimityAhaakaemu a tesu puNo lahugurucaulahuga cauguru savve / puvvamapihi athaMDila nisi vosiraNe divA suaNe // 211 // vyAkhyA-akRteSu punasteSu kAyotsargeSu vandanakeSu ca ekAdiSu-ekadvitriSu laghugurucaturlaghukAH krameNa bhavanti / sarvasmiMstu pratikramaNe akRte caturguru / tathA pUrva sandhyAyAmaprekSitasthaNDile nizi saJotsarge kRte, divA svApe ca kRte caturguru / tathA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe kohe bahudevasie AsavakakolamAiesuM vA / lasuNAisu lahumAso tannAIbaMdhamuaNe a||212|| vyAkhyA-atra vAzabdo'nuktasamuccaye / tena pUrvoktaM caturguru prAyazcittamAkRSyate / tatazca krodhe bahudevasike-cirakAlIne pakSAcAturmAsakocoparyapi rahite caturguru / tathA 'aasvkkolmaaiesu'| AsatrodhAtakyAdibhAvitaikSurasastasmin kathazcitpIta iti zeSaH / kakkolAdiSu-kakkolalavaGgapUgaphalajAtiphalatAmbulAdiSu ca bhakSiteSu caturguru prAyazcittam / lazunAdiSu acitte lazune, AdizabdAt palANDau ca bhakSite / tathA tannAi ti / toM-vatsa AdizabdAt mayUratittirAdayaH teSAM bandhonmocane laghumAsaH / / bhUtigaapeha ajhusirataNa bhinnaM sesapaMcagesu lahU / caulahu putthayapaNae apehi paNage gurugaM ca tase // ___vyAkhyA-iha sAdhubhiH caturbhAgAvazeSAyAM caramapauruSyAM prasravaNoccArakAlabhUmayaH pratilekhyAH tAH saptaviMzatirbhavanti / tadyathA-upAzrayasya madhye kAyikAbhUmayastisro'nadhisahanIyA Asanne madhye dUre cAdhisahanIyA api tisraH / evametAH SaTa kAyikAbhUmayo vasatimadhye / bahirapyevameva SaT kAyikAbhUmayaH / evaM prasravaNe dvAdaza / evaM saJjJAbhUmayopi dvAdaza / tisraH kAlamaNDalabhUmayaH / evametAH sarvAH saptaviMzatiH / tato bhuvAM-prasravaNoccArakAlabhUmInAM trikaM bhUtrikaM tasyA'pratyupekSaNe bhinnamAsaH / nizIthe tu laghumAsaH AjJAdayazca doSAH / apratilekhite ca sthaNDile yadi vyutsRjati tataH SaTkAyavirAdhanA / bilAdisambhave apratilekhite ahivRzcikAdimirAtmavirAdhanA / sthaNDilaM na pratilekhitamiti na vyutsRjati yadi tato mUtranirodhe cakSurvinAzaH / vacoMnirodhe jIvitanAzaH / glAnakAryavyAkulatvAgnisambhramagrAmavikAla. prAptyAdikAraNaiH punarapratilekhayannapi zuddhaH / tathA azuSiratRNesu darbhAdiSu niSkAraNaM pagbhuiktaSu minnamAsaH / zeSapaJcakeSu lghumaasH| tAni ca paJcakAni-tRNapaJcakaM 1 apratilekhyadRSyapaJcakaM 2 duSpratilekhyadUSyapaJcakaM 3 pustakapazcakaM 4 carmapaJcakaM ceti 5 / tatra zAlivrIhikodravarAlakAraNyakatRNarUpaM tRNa. paJcakam / tUlI saMskRtarutAdibhRtA arkatUlAdibhRtA vA pratItA 1 AliGganikA puruSapramANA yA rAjeti baddhathA samAliGagya rAjAntaHpuryaH zerate 2 mastakopadhAnaM haMsaromAdipurNamacchISakaM 3 gallamasarikA4 paJcamo masUrakazcarmakRto vastrakRto vA bUyAdipurNa AsanakriyAyogyazca kalakagaSTikArUpaH / 5 etadapratilekhyadUdhyapaJcakaM sarvathApi pratyupekSitumazakyam antazcakSuraviSayatvAt / koyavi-prAvAraka-pUrikA-dADhikAli-virAlikAkhyaM duSpratilekhyadUSyapaJcakaM cakSuSA samyaganirIkSyam / tatra koyavirnAma rUtapUritapaTTarUpA yA loke mANikItyucyate / 1 prAvAro bRhatkambalo nepAlAdiH pratizIrA vA 2 pUryate stokairapi tantubhiH pUrNA bhavatIti pUrikA sthUlazaNaguNamayapaTTAtmikA yayA dhAnyagoNikAH kriyante hastyodyAstaraNAni ca / 3 dADhikAliryamalitatantudvayavyUtA paTI / ayamanvayaH / mukhamadhye hi yamalitobhayadantapaGaktirUpA dADhikAli-daMTrikAvalinirIkSyate / evaM dvisUtrapaTa thapi / aurNikI sautrikI vA dADhikAlisadRzIva dRzyamAnA pratibhAtIti dADhikAlirityucyate / 4 virAlikA nAma dvisarasUtrapaTI 5 / tathA gaNDIpustakaH 1 kacchapipustakaH 2 muSTipustakaH 3 chedapATIpustakaH 4 sampuTaphalakapustakaH 5 ceti pustakapaJcakam / etatsvarUpaM bAhallapuhattehiM gaMDIputtho a tulgo dIho / kacchavi aMte taNuo majho pihulo muMNeyavyo / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RtubaddhakAle upadhidhAvane doSAH 115 cauraMguladIho vA vaTTAgiimuTThIputthago ahavA / cauraMguladIhu ciya cauraMso hoi vinneo / / dIho vA hasso vA jo pihulo hoi appabAhallo / taM muNiasamayasArA chivADiputthaM bhayaMtIha / / saMpuDago dugamAi-phalagA / gomahiSA'jaiDakamRgANAM carmANi carmapaJcakam / dvitIyamapi carmapaJcaka bhavati / yathA-taligAkhallagavaddhe kosagakattI a bIaMtu / kozakAdyAdhAraM carma / kRttiH pralambavikartanAya / atra ca tRNapaJcake duSpratilekhyadUSyapaJcake carmapaJcake ca niSkAraNaparibhukte laghumAsaH / apratilekhyadUSyapaJcake gurumAsaH / pustakapaJcake ca gRhIte caturlaghukAH / yacca trasAnAM dvIndriyAdInAm pustakAntargatAnAM vA vadhe Apadyate tadapi ca prAyazcittaM bhvtiityrthH| trasavirAdhanA ca pustakeSvitthamuktA / ___ jai tesiM jIvANaM tattha gayANaM tu lohiaM hujjA / pIlijjate dhaNiaMgalijja taM akkhare phusiuN|| yadi teSAM tatra gatAnAM-pustakapatrAntarasthitAnAM jIvAnAM kunthuprabhRtInAM lohitaM bhvet| tataH pustakabandhanAdikAle teSAM dhaNiyaM-gADhataraM pIDayamAnAnAM tat rudhiramakSarANi spRSTvA bahiH parigalet / ata evajattiamittA vArAu muMcaI baMdhaI va jai vArA / jai akkharANi lihai tai lahugA jaM ca Avajje / / yAvan mAtrAn vArAn pustakaM muJcati-choTayati / yati vArAMzca badhnAti / yati vA yAvanti akSarANi likhati / tati-tAvanti caturlaghUni / yacca kunthupanakAdInAM saGghaTTanaM paritApanamapadravaNaM vA Apadyate tanniSpannaM ca prAyazcittaM bhavati / dvitIyapadena tu medhAdhAraNAdiparihANi vijJAya kAlikotkAlikazrutasya dAnagrahaNAdau bhANDAgAramevedaM bhaviSyatItyevamarthaM pustakapancakamapi gRhyate / uktaM ca-pippA putthagapaNagaM kAlianijjuttikosaTThA / tathAchallahu akAladhuaNe phullia-dhuvaNaMDuvaddave chagurU / mattaviNu bahinirohe lahugA lohe guruga naThe // vyAkhyA-varSArambhakAlaM vinA yadupadhiprakSAlanaM tadakAladhAvanaM tacca sAdhUnAM na kalpate / anekadoSasambhavAt / uktaM ca ' uubaddhadhuvaNa bAosa baMbhaviNAso aTThANaThavaNaM ca / saMpAimavAuvaho pAvaNabhUovadhAo a // Rtubaddhe kAle cIvaradhAvane caraNaM bakuzaM bhavati upakaraNabakuzatvAt / tathA brhmvinaasho-maithunprtyaakhyaanbhnggH| prakSAlitavAsaHparidhAnabhUSitazarIro hi virUpo'pi ramaNIyatvena pratibhAsamAno ramaNInAM ramaNayogyo'yamiti prArthanIyo bhavati, kiM punaH zarIrAvayavarAmaNIyakopazobhitaH / tataH kAminIkaTAkSavikSepAdikSobhito'vazyaM brahmacaryAdapabhrazyati / tathA asthAnasthApanam / iyamatra bhAvanA-yadi kathaJcittatvaveditayA saMyamaviSayaniSprakampadhRtyavaSTambhato na brahmacaryAdapabhrazyati tathApi lokenAsau'sthAne sthApyate / yathA-nUnamayaM kAmI kathamanyathAtmAnamitthaM bhUSayati / na khalvakAmI maNDanapriyo bhavatIti / tathA sampAtimAnAM makSikAdInAM prakSAlanajalAdiSu nipatatAM vAyozca vadho bhavati / tathA plAvanena-prakSAlanajalapariSThApane pRthivyAM relaNena bhUtopaghAtaH pRthinyAzritakITikAdisattvopamardo bhavati / tasmAnna RtubaddhakAle vastraM kSAlanIyam / nanvete doSA varSAkAlAdarvAgapi dhAvane sambhavanti / tatastadAnImapi na cIvarANi prakSAlanIyAni / tanna, tadAnIM cIvarA'prakSAlane anekadoSasambhavAt / uktaM ca Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 yati-jItakalpe aibhAra cuDaNa paNae sIalapAuraNajIragelanne / ohAvaNa kAyavaho vAsAsu adhovaNe dosA / / varSAkAlAdarvAgapi yadi vAsAMsi na prakSAlayante tadAnImatibhAraH-sarvataH salilamayIsu varSAsu klinnamalasamparkato vAsAMsi gurutarabhArANi bhavanti / tathA cuDaNaMti / vAsasAmadhAvane varSAsu jIrNatAbhavanena zATo bhavati / na ca varSAsu abhinavavastragrahaNaM na cAdhikaH parigrahastato vastrAbhAve ye doSAH samaye prasiddhAste sarve'pi yathAyogamupaDhaukante / tathA malaklinneSu vastreSu panakaH saJjAyate / tathA varSAsu zItalobhUtavAsasAM prAvaraNe bhuktAhArasyAjIrNatAyAM glAnatvamupajAyate / tathA ca sati pravacanamyApabhrAjanA / yathA aho! baTharaziromaNayo'mI tapasvino ye nAma varSAsa aprakSAlitAnAM vAsasAM paribhoge mAndyamupajAyate ityetadapi nAvabudhyante-te pRthagjanAparichedyaM svargApavargamArgamavagacchantIti duHzraddheyam / tathA bhikSAdyarthaM vinirgatasya sAdhormeghavRSTau malinavastrakambalasamparkato'pkAyavirAdhanA / ete varSAsuvarSApratyAsannakAle vastrAdInAmaprakSAlane doSAstasmAdavazyaM varSAkAlAdarvAg vAsAMsi prakSAlanIyAni / ye ca sampAtimasattvopaghAtAdayo doSAzcIvaraprakSAlane proktAste'pi sUtroktanItyA yatanayA pravatamAnasya na sambhavanti / yo hi sUtrAjJAmanusRtya yatanayA samyag pravarttate sa yadyapi kathaJcit prANyupamaIkArI tathApi nAsau pApabhAga bhavati / nApi tiivrpraayshcittbhaagii| sUtre bahumAnato yatanayA pravarttamAnatvAt / / sUtraM cedaMappatti ccia vAse savvaM uvahiM dhuvaMti jayaNAe / asaie udagassa ya jahannao pAyanijjogo / / AcAryAdInAM punarakAlepi vastradhAvane na doSaH / yaduktaM'Ayaria-gilANANa ya mailA mailA puNovi dhovNti| mA hu gurUNa avaNNo loaMmi ajIraNaM iare'| tatazca zeSasAdhorakAle RtubaddhakAle kalpa-colapaTTAdeH kiyanmAtrasyopadheH prakSAlane SaDlaghu prAyazcittaM, sarvasya tUpadherakAladhAvane prAyazcittama bhaNiSyate / tathA puSpitasya-panakajIvAzritasyopadheH prakSAlane aNDasya-caTakAdisattvasyopadrave-pramAdAdinA vinAze ca SaDguru / tathA mAtrakaM vinA bahiH kevalabhUmAveva nirodhe kRte caturlaghukAH / lohe sUcInakhaharaNikAdike naSTe caturgurukAH / tathAlahu kAyabhaMga kavADapillaNe lahuga kAla'paDikamaNe / maMDaliapaDikkamaNe samaM kusIlehiM paDikkamaNe // vyAkhyA-kAyasya-zarIrasyAbhyaGgastailAdinA mardanam / asthimAMsaromatvaksukhapradA sambAdhanetyarthaH / tasmin kAyAbhyane niSkAraNe kRte korite ca laghumAsaH / evaM kAyasya kalkAdinA udvarttane malaprasvedaspheTane nakhasaMskaraNe dIrgharomakarttane kASThAdinA dantadhAvane alaktakAdiraGgena nakhAdirajane ca laghumAsaH / AjJAbhaGgAdayazca doSAH / ime cApare dossaaH| gADhasambAdhanAyAM carmApanoyate. asthibhaGgo vA bhaveta, abhyaGage ca makSikAdisampAtimajIvavadhaH / malampheTananakhasamAraNAdau AtmaparamohodIraNaM bAkuzyadoSaH / suutraarthprimnthH| sAdhujhiyAviparyayaH zrAvakamithyAdRSTiloke vA parivAdaH / abhyaGgAdikaraNena parijJAyate na sAdhuriti / vAtAdirogamArgazramAdinA kAraNena punarabhyaGga udvarttanaM vA kArayannapi zuddhaH / evamanAbhogAdinA malAdyapanayannapi zuddhaH / tathA pAdanakhA dIrghAzcakramaNe upalAdiSu AriphaTanti, bhajyante vA hastanakhA, mAjanalepaM vinAzayanti, dehe vA kSataM kurvanti / tathA ca loko bhaNedeSa kAmI kAminIkRtakSatatvAditi / lokazca bhamati dIrgha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvInAM vastradAnavidhiH nakhAntare saJjJA tiSThatyato'zucaya ete / pAdanakheSu ca dIrghaSvantare reNustiSTati tayA ca cakSurupahanyate / etaddoSapariharaNArtha nakhakarttanaM kurvannapi zuddhaH / tathA vraNagaNDabhagandarAdiSu romANyupaghAtaM kurvantItiromacchedane zirorogiNo vA kezakartane na doSaH / dantaroge kASThAdinA dantagharSaNe na doSaH / tathA AdarzasphaTikAdimaNijalatelaghRtAdibhAjanAdiSu svaM mukhaM rUpaM vA vilokamAnasya caturlaghu prAyazcittam / AjJAbhaGgAdayo doSAH / ime cAnye / AdarzAdiSu AtmAnaM rUpavantaM dRSTvA viSayAn bhunajmIti pratigamanaM kuryAt / anyatIrthikeSu vA pravizati / siddhaputro vA bhavati / siddhaputrI vA sevate, svaliGgana vA saMyatIM pratisevate, virUpaM vAtmAnaM dRSTavA nidAnaM kuryAt , devatArAdhanavazIkaraNayogAdi vA zarIrabAkuzyaM vA kuryAt / Adarza vA''tmano rUpaM dRSTvA zobhe'hamiti gauravaM kuryAt / rUpeNa hRSTo virUpo vA viSAdena kSiptAdicitto bhavet / sAgArikairvA haSTe uDDAha-eSa na tapasvI kAmI eSo'jitendriya iti / rogAdikAraNa punarAdarzAdiSvAtmarUpavilokane'pi na doSaH / tathA kapATasya preraNe-ayatanayA'grataH pazcAcca kSepaNe laghumAsaH / tathA kAle-AvazyakavelAyAmapratikramaNe-AvazyakAkaraNe laghukAzcatvAro bhavanti / tathA maNDalyAM-yathAjyeSThAnukramavyavasthitasAdhuzreNirUpAyAmapratikramaNe ca kRte pratikramaNA'karaNe / kutsitaM zolamAcAro yeSAM te kuzIlAH pArzvasthAvasannAdayastaiH sArdhaM pratikramaNe ca kRte caturlaghukA bhavanti / / guru uvahiapaDilehe chappaia asohi kamatadaggahaNe / lahugA gurugajANaM sayameva ya vatthapAyagahe // vyAkhyA-guruNAmAcAryANAM paribhogyasyopadherapratilekhane, SaTpadikonAmazodhane krameNa-paripATa thA vibhajya tAsAmagrahaNe ca catvAro laghuko bhavanti / upalakSaNatvAt prapannAnazanaglAnata svisthaviraprAghUrNakazakSANAmupadherapratyupekSaNe caturlaghukAH / tathA AryANAM saMthatInAM gRhasthasakAzAt svayameva vastrapAtragrahaNe caturgurukAH / yataH saMyatInAM gRhasthebhyaH svayameva vastrAdigrahaNe anekadoSAH sambhavanti / tathAhi-saMyatoM gRhasthAdvastrANi gRhNantIM dRSTvA ko'pyabhinavazrAddho mithyAtvaM gacchet / nirgranthyo'pi bhATiM gRhantIti zaGkate . vaa| gRhastho vA vastrANi dattvA maithunamavabhASeta pratiSiddhe caiSAmeva vastrANi gRhitvA uktaM na karotItyuDahaM kuryAt / strI ca svabhAvenAlpasattvA tato yena tena vA vastrAdinA'lpenApi lobhyate, lomitA cA'kAryamapi karoti / bahumohA ca strI, tataH puruSaiH saha saMlApaM kurvatyA vastrANi gRhNantyAzca tasyAH puruSasamparkato moho dIpyate / udArarUpAM vA saMyatI dRSTvA kArmaNAdinA kazcidvazIkuryAt / vazIkRtA ca cAritravirAdhanAM karoti / tasmAd nirgranthIbhiH gRhasthebhyaH svayaM vastrANi na grAhyANi. kintu tAsAM tAni gaNadhareNa dAtavyAni / tatrAyaM vidhiH-saMyatIprAyogyamupadhimutpAdya sapta dinAni sthApayati / tataH kalpaM kRtvA sthaviraM sthavirAM vA paridhApayati / yadi nAsti vikArastataH sundaram / evaM parIkSAmakRtvA yadi dadAti tadA caturgurukam / taM ca parIkSitamupadhimAcAryo gaNinyAH prayacchati / gaNinI ca saMyatInAM vidhinA dadAti / athAcAryaH svayaM tAsAM dadAti tadA caturgurukam / yataH kAcin mandadharmA bhaNedasyAzcokSataraM dattam / eSA'myeSTA yauvanasthA ca / evamasthAne sthApayati / tasmAdAcAryeNa pravarttinyA eva pradAtavyam / AcAryazca saMyatIvartApakaH prathamabhaGgavartI anujJAto. na zeSabhaGgatrayavartI / te cAmI bhaGgAH-sahiSNurapi bhItapariSadapi 1, sahiSNurna bhItapariSat 2, asahiSNuH paraM bhItapariSat 3, asahiSNurabhItapariSacca 4 / tatrendriyanigrahasamarthaH saMyatIprAyogyakSetravastrapAtrAdInAmutpAdanAyAM prabhaviSNuH sahiSNurucyate / yasya tu sarvo'pi Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 yati-jItakalpe sodhusAdhvIvargoM bhayAnna kAmapyakriyAM karoti sa bhItapariSat / tatra prathamabhaGge vartamAnaH saMyatIparivarttane samucitaH, zeSeSu triSu bhaGgeSu vartamAno nAnujJAtaH / yadi parivarttayati tadA caturgurukAH / yato dvitIyabhar3e AtmanA sahiSNaH paramabhItapariSattayA svacchandapracArAH satyo yata kimapi tAH kariSyanti tat sarvamayameva prApnoti / tRtIyabhaGge tu svayamasahiSNutayA tAsAmaGgapratyaGgAdIni dRSTvA yadAcarati tanniSpannam / caturthabhaGge dvitIyatRtIyabhaGgadoSAMzvApnoti / prathamabhaGgavartinazcAcAryasya yathAvata saMyatIparivarttane atimahatI karmanirjarA yaduktaM_ 'jai puNa pavvAveI jAvajjIvAe tAu pAleI / annAsati kappe vi hu gurugA jaM nijarA viulaa'| yadItyabhyupagame / tatazcAyamarthaH-tAH prathamato'pi yatastataH pravrAjayituM na kalpante / yadi punaH pravrAjayati tato yathoktavidhinA yAvajjIvaM tAH pAlayati-yogakSemavidhAnena samyaga nirvAhayatItyarthaH / sa prathamabhaGgavI yadi jinakalpaM pratipitsuraparaM cAryikAH parivarttayitavyAH / tataH kiM karotviti cintAyAM yadyasti tadIye gacche ko'pyAryikANAM vidhinA vartApakaH tataH tasya samarpya jinakalpaM pratipadyate / atha nAstyanyo varttApakaH tarhi mA jinakalpapratipattiM karotu kintu AryikA eva parivartayatu / kuta ? ityAha anyasya varttApakasyAsati-abhAve jinakalpe'pi pratipadyamAne hunizcaye, catvAro gurukaaH| Aha-sakalakarmakSayAkSuNNakAraNe jinakalpe'pi pratipadyamAne kimevaM prAyazcittam ? Aha-yadyasmAtkAraNAt jinakalpa pratipannasya yA nirjarA tasyAH sakAzot vipulA nirjarA yathAvat saMyatIH paripAlayato bhaviSyatIti yuktiyuktameva prAyazcittam / tathAbhinnamapehe vasahI sayaNAsaNadaMDathaMDilakaDINaM / sajjhAyakAlagoaracariAI apaDikamaNe a|| vyAkhyA-vasatiH-upAzrayaH zayanaM-zayyA AsanaM-pIThakAdi daNDo-bAhupramANA yaSTiH sthaNDilaM -prasravaNoccArAdi-vyutsarjanabhUmiH kaTI-vaMzakhaNDAdimayIdvArapidhAnam / eteSAmapratyupekSaNe pratyu. pekSaNAM pramArjanAM ca vinApi vyApAraNe pratyekaM bhinnamAsaH / tathA svAdhyAyakAlagocaracaryANAmapratikramaNesvAdhyAyakAlagocaracaryApratikramaNavismAraNe pratyekaM bhinnamAsaH / atra ca nizIthAdibhASyagatAnAM zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapraNItajItasUtragatAnAM suvihitajanAcIrNajItasamAcArIgatAnAM ca gAthAnA tadrapANAmeva prAyaH saGgahItatvAt kvacit kizcit padaM punaruktamapyaduSTam / / tathAvarisaMtANi abhoge lahugA gurugA akAlasannAe / dagamaTTijalugamuaNe dagapiaNe lahuga sannAe / . vyAkhyA-varSAtrANyAH-kambalyA varSAdau jalAdivirAdhanAyAM satyomabhoge-vinAzabhayAdinA avyApAraNe caturlaghukAH / athavA varSati-vRSTiM kurvati vAride yadAnItaM bhaktAdi tasya bhoge-vyApArage caturlaghukAH / asya padasyArtho'nyathApi cintyaH / akAlasaJjJAyAm-akAle rajanyAM saJjJAyA vyutsarjane caturgurukAH / tathA niHkAraNe mAtrake sajJAM vyutsRjya yaH pariSThApayati tasya mAsalaghu / mAtrake sajJA. vyutsarjane ceme doSAH / zaikSA gandhena darzanena vo vipariNAmaM vrajeyuH jugupsAM vA kuryuH / sAgAriko vA dRSTvA uDAhaM kuryAt / aho ! ime azucayaH sarvalokaM viTAlayantIti / bhAjanabhedaM vA vidadhyAtU / glAnaH Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhAdiviruddhasthAneSu saJjJA vyutsarjane doSAH punaH sajJAbhUmigamanA'samarthaH bADhamAbAdhito vA saJjJAbhUbhya'bhAve vA pRthivyAdivirAdhanAdikAraNe vA motrake sajJAM vyutsRjya pariSThApayannapi zuddhaH / viruddhasthAne ca sajJAvyutsarjane prAyazcittaM, tacca viruddhasthAnaM vidhA-AtmasaMyamapravacanopaghAtakAribhedAt / tatrAtmopaghAtakAri gRhAdi tacca parigRhItamaparigRhItaM vA bhavati / aparigRhIte mAsalaghu / parigRhIte caturlaghu | grahaNAkarSaNAdayazca doSAH / zmazAnAdi pravacanopaghAtakAri / tatra caturlaghu / azucisthAnasevina ete kApAlikA iveti pravacanopaghotaH / aGgArAdidAhasthAnAdIni saMyamopaghAtIni / tatra kAyavirAdhanAniSpannaM prAyazcittaM / gRhAdi viruddhasthAneSu saJjJAvyutsarjane caite doSAH-dRSTe chardApyate prAntApyate vA'matraM vo pAtyate / adRSTe punaraGgArAdidAhasthAnamanyat kurvanti, tatra ca kAyavirAdhanAtIva, tAM vA saJjJAM kAyAnAmupari kSipanti / tathA asaMsaktagrahaNIkaH sAdhuruSNe saJjJAM visRjati / saMsaktagrahaNIH punaH chAyAyAma athoSNe vyutsRjati tataH caturlaghu / tathA dakena-jalena sahitA mRttikA dakamRttikA tamyAM gamane, raktAdivikAre jalaukomocane sandhyAyAmutsUre sAmAcAryantare puna: kAlavelAyAM pAnIyapAne caturlaghukoH / tathA gurugo dagullavatthAighaTTaNe phusiamattagAi lahU / sutthe vasao vAsuvari guruga mAsovari lahugA // 219 // ____vyAkhyA-dakena-jalenA bhinnaM yadvastrAdi, AdizabdAt kambalAdiparigrahaH tasya ghaTTanesparzane guruko mAsaH / mpRSTamAtrakAdau / spRSTe jalena bhinnamAtrakANDakApakaraNe laghumAsaH / spRSTamAtrakAdighaTTane vA / tathA sausthye-azivAdyabhAve varSAkAle varSAkAlasya caturmAsakarUpasyopari ekatra sthAne vasataH-tiSThataH sAdhozcatvAro gurukAH / RtubaddhakAle tu mAsasyopari vasato laghukAzcatvAro bhavanti / yataH-RtubaddhavarSAsvatiriktaM vasato niyatavAso bhavati / sa ca caturddhA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca / tatra dravyakSetrAbhyAM niyatavAse caturbhaGgo / tadyathA-dravyataH kSetratazca niyataH 1 dravyato niyataH kSetratastvaniyataH 2, dravyato'niyataH kSetratastu niyataH 3. dravyataH kSetratazcAniyataH / tatra saMstArakadvividhopadhiprasravaNasaJjJakhelamAtrakAdIni tAnyeva dravyANi kAladvayAtikrame tasminneva kSetre paribhuJjAnasya teSveva ca kuleSvAhAraM gRhNAnasya prathamo bhaGgaH / tAnyeva saMstArakAdIni dravyANi anyatra kSetre nItvA paribhuJjAnasya dvitIyo bhnggH| tasminneva kSetre vasatisvAdhyAyabhUmisaJjJAbhUmikulagrAmAdirUpe anyAni saMstArakAdIni dravyANi paribhuJjAnasya tRtIyo bhaGgaH / caturthastu zUnyo niyatavAsamAzritya / evaM kAlabhAvAbhyAmapi caturbhaGgo / kAlato bhAvatazca niyataH 1, kAlato niyato bhAvatastvaniyataH 2, kAlato'niyato bhAvatastu niyataH 3, kAlato bhAvatazcAniyataH 4 / tatra RtubaddhavarSAsu mosacaturmAsAtItaM vasataH zrAddhazayyAbhaktapAnAdiSu ca pratibaddhasya prathamaH / kAladvikAtItaM vasataH zrAddhAdiSu apratibaddhasya ca dvitIyaH / kAladvayanirgatasyApi zrAddhAdiSu rAgapratibaddhasya tRtIyaH / caturthaH zUnyaH / vRddhanimittaM ca vasan vahukAlenApi niyatavAsI na bhavati / vRddhakAryaparisamAptau tu upariSTAdvasan niyatavAsI bhavati / tatra dravyaM pratItya niyatavAse utkRSTopadhau phalake ca caturlaghu / kSetraM pratItya deze rAjye ca caturlaghu / kAlaM pratItya varSAtIte vRddhavAsAtIte ca caturlaghu / rAgeNa bhAvaniyatavAse sarvatra caturguru / zeSeSu dravyAdiSu prAyo mAsalaghu / DagalakAramallakeSu paJcAmiti nizIthe / bahira'zivAghamabodhikAdigADhabhayamAsakalpa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 yati-jItakalpe prAyogyakSetrAbhAvAdikAraNaiH punadravyAdi caturvidhamapi niyataM vasenna doSaH / tathA jJAnAdiguNaparivRddhinimittaM niyatavAso'pi na duSTaH / yaduktaM guNaparivaDhinimittaM kAlAtIte Na hoi doso u / jattha u bahiA hANI havija tahiaMNa viharijo // dhAvaNaDevaNasaMharisagamaNakiDDAkuhAvaNAIsu / ukiTigIachelia-jIvarUAIsu caugurugA // 220 // ___ vyAkhyA-dhAvanamativegena gamanam / DepanaM-varaNDAdhulaGghanam / saGgharSaNagamanam-AvayoH kaH zIghragatiriti sparddhayA gamanaM, samazreNisthitasya vA yAnaM, krIDA-sAricaturaGgatAdyA / kuhAvaNa tti / kuhanA-vismayakAriNI dambhakriyA indrajAlakagolakakhelanAdyA, AdizabdAt samasyAgrahelikAdayo gRhyante / utkRSTi:-bUtkArapUrvakaH kalakalaH / gItaM-pratotaM chelitaM-seNTitaM taskarasaJjJA / jIvarUtaMmayUramArjArazukasArasAdilApitam / AdizabdAdajIvarutaM araghaTTazakaTapAdukAdizabdarUpam / eteSu sarveSu zuddhikRJcaturgurukam / tathAahachaMda abhuTuMjalikaraNe caugurugalahuga pAsatthe / thImehuNa saMkAe cauguru nissaMkie mUlaM / / vyAkhyA-iha chando'bhiprAyaH , tato yathA'syAbhipretaM syAttathA prajJApayan yathAchando bhavati / tasya cedaM svarUpam ussuttamaNuvadiTuM sacchaMdavigappiaM aNaNuvAI / paratattipavatto tiMtiNe a iNamo ahaachNdo|| ussuttaM NAma suttaadveaN| aNuvadiTuM nAma jaM no AyariaparaMparAgayaM / muktavyAkaraNavat / sIso pucchai-kimaNNaM so parUveti ? / AcArya Aha-sacchaMdavigappiaM-svena chandena vikalpita svacchandavikalpitaM / taM ca aNaNupAtI-na kvacit sUtre arthe ubhaye vA anupAtA bhavati IdRzaM prarUpayati / kiJca-paro gRhasthaH tasya kRtAkRtavyApAravAhakaH parApavAdabhASI vA strIkathAdipravRtto vA parataptipravRttaH / tiMtiNo davve bhAve a / vve taMburugAdikaTTha agaNipakkhittaM tiNitiNeti / bhAve titiNo AhArovahisijjAo iTTAo alabhamANe soati jUrati tappati / evaM divasaMpi tiDitiDito acchati / imA ahochande pratipattayaH / so a ahAchaMdo tihA ussuttaM daMseti / parUvaNa-caraNa-gaIsuM / tattha parUvaNe imaM . paDilehaNamuhapattI rayaharaNanisijja pAyamattae paTTe / paDalAiM cola uNNA dasiA paDilehaNA pAttaM / / pAyapaDilehaNi-muhapottiANaM egataraM bhavatu / jato sakAyapamajjaNA bhAyaNapamajaNA ya eAe ceva kajati na viroho / appovagaraNayA ya bhavati / tamhA sacceva paDilehaNiA sacceva muhapottiA kajjatu / rayaharaNapaTTago ceva bAhiranisajakajjaM karoti kiM nisajjAgahaNaM kajati ? ekkaM ceva pAyaM paDiggahaM bhavatu kiM mattayagahaNaM kajati ? paDiggaheNaM nia mattayakajja kajati / bhaNiaM ca tarugo ega pAyaM gihijjA / paTTeti / uttarapaTTo so rAo atthuraNaM kajati, bhikkhaggahakAle taM ceva paDalaM kajati / ahavA.rAto uttarapaTTo divA so ceva coLapaTTo kajati / kiM kakkhaDafAsAhi Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAchandasya prarUpaNA 121 uNNasiAhi khomiA ceva miuphAsA bhavantu / jai jIvadayatthaM paDilehaNA kajati to egavatthassa uvariM savvapaDilehaNA kajjatu / taM vatthaM bAhiM sItale padese paDilehejjau / evaM jIvadayA bhavati / daMtacchinnamalitaM hariaThia pamajjaNA ya Nitassa / aNuvAi aNaNuvAI parUvaNAcaraNagaisuM tu / / daMtehiM nahA chintavvA nahaharaNaM na cittavvaM, adhikaraNasambhavAt / pAyamalittaM dhareavvaM levaggahaNe bahu AyasaMjamavirAhaNA bhavati / haritovaridviaM DagalAdi cittavyaM, te jIvA bhArAkAntA AsAsiA bhavaMti, aNNahA adayAluttaM bhavati / jahA nito jIvadayatthaM pamajjai jAvacchannaM, tahA paratovi pamajjau jIvadayatthameva na doso / ittha kiMci aNuvAdi jahA paDilehaNi muhapattI / ahavA pahilehaNA putte / kiMci aNaNuvAdI jahA paTTe a paDalAiM coleti, chappadiaMDaodarasambhavAt / ahavAsavve padA agItassa aNuvAdI a pratibhAnti / gItArthasya ananupAti anabhihitatvAt sadoSatvAcca / esA parUvaNA bhaNiA / iANi caraNagatIsu bhannati / tattha caraNe sAgAriAdi paliaMka nisijjA sevaNA ya gihimatte / niggaMthiciTThaNAdI paDiseho mAsakappassa / / ___sijjAtarapiMDo umgamAdisuddho bhuttavyo, AdiggahaNAto rAyapiNDovi na doSaH / nave paliaMke maMkuNAdijIvavirahite soavvaM na doso| gihinisijjAe ko doso ? avi a sohU tattha nisaNNo dhamma kahijjA / te aduvihaM dhamma pddijijaa| gihidhamma sAhudhammaM ca / evaM bahutamo guNo gihinisijAe / gihimattasevaNe ko doso ? avi a uDDoha pacchAdaNaM kayaM bhavati / niggaMdhINaM ukssae dosavimukko kusalacitto ciTThaNAdIpade kiM na kareti ? aha tattha Thiassa akusalacittasaMbhavo bhave annatthavi akusalacittassa doso bhavatyeva / jattha na doso tattha mAsAhipi vasatu, jattha doso tattha UNevi mAse gacchau / evaM mAsakappeNa na kiMci paoaNaM / evaM caraNe parUvaNaM kareti / kizcAnyat __'cAre verajje vA paDhamasamosaraNi taha ya niyate u / suNNe akappite vA annAuMche a saMbhoge' // caraNaM cAraH / vigatarAyaM verajjaM jaM bhaNiaM-No kappati niggaMthANaM verajjaviruddharajjaMsi sajjaM gamaNaM sajja AgamaNaM / tadayuktaM, kamhA? jamhA parisahovasaggA soDhavvA / avi a pavvayaMteNa ceva appA prictto| paDhamasamosaraNaMsi uggamAdisuddhaM vatthapattaM ki na ghippati ? ko doso ? / nimmamassa niyatAvAse ko doso?| avi a viharaMtANaM sIuNhaparisahAiyA ya dosA / nippaJcavAe sunnA vasahI kiM na kajjai ? ko doso ? piMDavatthAdi akappieNa uggamAdisuddhaM ANiaM kiM na bhuMjai ? annAuMchaM aDaMtassa pivAsakhuhaparissamA bahutarA dosA, tamhA saDDhAdisu kulesu ceva uggamAdisuddhaM cittavvaM / annasaMbhoio paMcamahavvaya advArasasIlaMgasahassadhArI tigutto paMcasamito a, teNa saddhiM kiM na bhuMjai ? na ya annakiriA annarasa saMkamati / evaM caraNe umsuttaM parUveti kareti a / iANa gatididrutamAha khittaM gao a aDaviM ego saMcikkhaI tahiM ceva / titthagarovi a piaro khittaM tU bhAvato siddhii| imaM ahAchaMdo diTuMtaM parikappei / taMjahA-ego kuDuMvI tassa cauro puttA / teNa savve saMdevA-gacchaha khitte / kisivAvAraM kareha / tatthego jahuttaM khitte kammaM kareti / bIo niggaMtuM aDavIe ujjANAdisu Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 yati jItakalpe sIalacchAyaThito acchai / taio gihA niggaMtu gAme ceva devakulAdisu jUAdipamatto citi / cauttho gihe ceva kiMci vAyAraM karito ciTThati / annayA tesiM pitA mto| tANa jaM pitisaMtiaM kiMci davvaM khitte vA utpannaM taM savvaM samabhAgeNa bhavati / iANi diTuMtovasaMhAro / pacchaddhaM / kuTuMbIsamA titthagarA / bhAvato khittaM siddhI / paDhamaputtasamA mAsakappavihArI ujjamaMtA / bitiaputtasamA niyatavAsI / taiaputtasamA pAsatthA / cautthaputtasamA sAvagadhammadvitA gihiNo / pitisaMtiaM davvaM nANadasaNacarittA / jaM ca tumbhe khittaM paDucca dukkaraM kiriakalAvaM kareha / taM savvaM amha niatAdi bhAvaTiANaM suheNa ceva sAmaNNaM / eso ahAcchaMdo / aha pAsattho duviho khalu pAsattho dese savve a hoi nAyavyo / savve tinni vigappA dese sijjAyarakulAdI / / duviho pAsattho dese savve a / savvahA jo pAsattho so tiviho / deseNa jo pAsattho so siMjjAyara piMDabhoimAdI aNegaviho / pAsatyaniruttaM imaM savvadesabheeNaM bhannati / dasaNanANacaritte tave a attAhito pavayaNe a / tesiM pAsavihArI pAsatthaM taM viANohi // dasaNAdiA pasiddhA / pavayaNaM cAuvanno samaNasaMgho / attA-AtmA saMdhipayogeNa AbhiyogeNa AhitoAropitaH sthApitaH jehiM sAhuhiM / ujjuttavihAriNa ityarthaH / tesiM sAdhUNaM pAsabihArI jo so evaM. vidho pAsattho pavayaNaM paDDucca, jamhA sAhusAhuNi-sAvagasAvigAsu egapakhevi na nikDai tamhA pavayaNaM pai tesi pAsavihArI / ahavA daMsaNAdisu attA ahio jassa so attAhito darzanAdInAM virAdhaka ityrthH| jamhA so virAdhako tamhA tesiM dasaNAdINaM pAsavihArI paasttho| tividhabhedo bhaNNati / dasaNanANacaritte sattho acchai tahiM na ujjamati / eeNa u pAsattho eso annovi pjjaao| sattho acchai tti / suttaporisiM vA atthaporisiM vA na karei nodyamate / dasaNAiAresu vaTTai / cAritte na vaTTati / aiAre vA na vajjei / evaM sattho acchai / tena pAsattho anyaH paryAyaH / anyo vyAkhyA prakAraH / ahavA ___ pAsotti baMdhaNaMti a egaTTha baMdhahetavo paaso| pAsadvia pAsattho eso annovi pajjAo / / pAso vA vaMdhaNo tti vA egaLaM / ee payA dovi egaThThA / vaMdhassa heU aviratamAdI te pAsA bhaNNaMti / tesu pAsesu Thio pAsattho / savvapAsattho gato / imo desapAsattho-.. 'sijjAtara kulanissia ThavaNAkula paloaNA amihaDe a / puAvvapacchAsaMthua niaaggapiMDabhotI a paasttho|| sijjAtarapiMDaM bhujani / saDDhAikulanissAe viharati / ThavaNakulANi vA nikkAraNe pavisati / saMkhaDiM paloeti dehaM vo paloei AdaMsAdisu vo / abhihaDaM giNhai bhujati a / sayaNaM paDucca mAtApitAdiaM puvvaM saMthavaM kareti / pacchA saMthavaM vA sAsuptasurAdiaM / dANaM vA paDucca adiNNe puzvasaMthavo diNNe pacchA saMthavo, niayaM niJca nimaMtaNe nikAeti / jai diNe dAhisi aggakUro taM giNhai bhujai a / evamAdiesu avavAdapadesu vaTuMto desapAsattho bhavati / atha kutsitazIla:-kutsiteSu zIlaM karototi kuzIlaH / tasya cedaM svarUpamU Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzIlAvasannAdisvarUpam 123 koua bhUtIkammaM pasiNApasiNaM nimittmaajiivii| kakkakurusumiNalakkhaNamUlamaMtavijjovajIvI kusIlo u|| niMdumAdiANaM tigacaJcarAdisu NhavaNaM kareti tti kotuaM / rakkhanimittaM abhimaMtiaM bhUti deti / aMguTrabAhupasiNAdi kareti / suviNage vijAe akkhiaM akkhamANassa pasiNApasiNaM / tItapaDuppaNNamaNAgayanimittovajIvI / ahavA-AjIvI jAtikulagaNakammasippe paMcavihe kareti / lotrAdikena kalkena jaMghAdi yasati / sarIre surasUsAkaraNaM kurukuA bakusabhAvaM kareti tti vuttaM bhavati / subhAsubhasumiNaphalaM akkhati / isthipurisANa masatilagAdilakkhaNe subhAsubhe kaheti / vividharogapasamaNe kaMdamUle kahiMti / ahavA-gabbhAdANaparisADaNe mUlakammaM maMtavijohiM vA jIvaNaM karato kusIlo bhavati / athAvasanno-bahutaraguNAparAdhI / sa ca dvidhA-dezataH sarvatazca / tatra dezato'yaM 'AvAsaga sajhAe paDilehA jhANa bhikkhabhattaDhe / kAussagga paDikkamaNe kitikammaM ceva paDilehA' / / AvAsaga tti / asya vyAkhyA - AvAsagaM aniayaM kareti hINAtirittavivarItaM / guruvayaNaniyogavalAyamANo iNamo u osnnnno|| aNiayaM kadAi kareti kayAi na kareti / hINaM vA karei adhikaM vA karei, dosehiM vA saha kareti / cakavAla sAmAyArIe sIamANo Avassage AloaNavelAe niyogatti coito samma apaDivajaMto taho vA akarito valAyamANo guruvayaNo bhavati / annattha vA coio guruvayaNAo ghalAyati / sajjhAya tti / sajjhAyaM hINaM kareti atiriktaM vA kareti / ahavA na kareti, vivarIaM vA kAliaM ukkAle kareti, ukkAliaM vA kAlabelAe kareti, asajjhAie vA kareti / paDilehaNAe vi evaM ceva davyaM / puvAvarattakAle jhANaM no jhAyati / Alasio bhikkhaM na hiMDai, apuvautto vA bhikkhAvisoha na kareti, asuddhaM vA giNhati / bhattadva tti / maMDalIe kayAi bhujati kayAi na bhujati, maMDalisAmAyAra vA na kareti, dosehiM vA bhujati / pavisaMto nisIhi na kareti / nito AvassiaM na kareti / NitANito na pamajjati vA / nadisaMtaraNAdisu annattha vA gamaNAgamaNe kAumsaggaM na kareti. dosehiM vA kareti / paDikkamaNaM ti / micchAdukkaDaM / taM pamAyakhaliyAdisu na kareti / saMvaraNAdisu kitikammadANesu kitikammaM vaMdaNaM na kareti / gurumAINa vA vissAmaNAdi kitikammaM na kareti / nisI aNatuaTTaNAdidvANaM na paDilehei / saMDAsayaM vA nisIaMto AdANanikkhevaNesu vA na paDilehei na pamajjati / esa desosanno gato / imo savvosaNNo 'yu ubaddhapIThaphalago osannaM saMjayaM viANAhi / ThaviagaraIagabhoI emeA paDivattIo' jo a pakkhassa pIThaphalagAdiANa baMdhe muttuM poDalehaNaM na kareti so saMjao uubaddhapIThaphalago / ahavA niccutthariasaMthArago uubaddhapIThaphalago bhaNNati / ThaviapAhuDiaM bhujati nikkhittabhoI vA tthviabhoii| ghaMTikaragapaTalagodisu jo avaTThiaMANeuM bhujati so raiabhoI / ahavA imo saMkhevao osaNNo bhaNNati - sAmAyori vitahaM osaNNo jaM ca pAvaI jattha / saMsatto va alaMdo naDarUbI elao ceva / / savvaM sAmAyAriM vitahaM karito osanno, jaM vA mUluttaraguNAtiAraM jattha kiriAvisese payaTTo pAvaha Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpa taM aniMdato aNAloaMtoM pacchittaM akarito osaNNo bhavati / aha dosAha jutto saMsatto ArkiNNadoso vA sNstto| pacchaddhaM / saMsatto kahaM ? alaMdamiva jahA gobhattakalaMdayaM aNegadavvaniaraM kimimAdIhiM vA saMsattaM tahA sovi / ahavA-saMsatto aNegarUvI naTavat eDakavat / jahA naDo naDavasA aNegANi rUvANi kareti / UraNago vA haliddarAgeNa ratto dhoviuM puNo guligagerugAdirAgeNa rajjate / evaM puNo puNovi dhoviu aNNoNNeNa rajjati / evaM elagAdibahurUvI, evaM saMsattovi imeNa vihiNA bhuruuvii| ___ 'pAsattha ahAchaMde kusIla osannameva saMsatte / piadhammo piadhamme ceva iNamo u saMsatto / / pAsatthANaM majhe Thito pAsattho / ahacchaMdesu ahAchaMdo / kusIlesu kusiilo| osannesu osaNNANuvattio osnnnno| saMsattANa majjhe saMsattANucarito / piadhammesu milito appANaM piadhamma daMsei / niddhaMmesu niddhammo bhavati / iNamotti vakkhamANasvarUpaM saMsatto paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / ithigihisaMkiliTTho saMsatto so u nAyavvo' / paMca AsavadArA pANavaha-musAvAya-adatta-mehuNa-pariggahA eteSu pravRttaH / khaluH avadhAraNArthaH / / tiNNi gAravA iDhirasasAyA eesu bhAvato paDibaddho / itthIsu mohamohito saMkiliTo tappaDisevI / gihIsu vi samakkhaparokkhesu sutthadutthesu dupadacaupadesu vA vAdhAravahaNapaDibaddho sNkilittttho| saMkhevo imo-jo jArisesu ceva milati so tAriso cetra bhavati / eriso saMsatto nAyavyo / aha niJcamavatthANAo niyatojaM puvvaM niayaM khalu cauvvihaM vaNNiaM tu bitiaMmi / taM AlaMbaNarahio sekto hoi niao a|| vvakhittakAlabhAvA eaM cauvvihaM iheva ajjhayaNe biiuddese vaNNiaM, saM nikAraNe sevaMto niato bhavati / sajjhAyAdikaraNijje joge mottuM jo desakahAdikahAo kaheti so kAhio / AhArAdINaTThA jasaheu' ahava pUaNanimittaM / takkammo jo dhammaM kahei so kAhio hoi ' / / dhammakahaM pi jo kareti AhArAdinimittaM vatthapAyAdinimittaM jasatthI vA vaMdaNAdipUAnimittaM vA, suttatthaporisimukkavAvAro aho a rAo a dhammakahAdipaDhaNakahaNavaMjho tadevAsya kevalaM karma tatkarmA evaM vidho kAhio bhavati / coaga Aha-naNu sajjhAo paMcaviho vAyaNAdigo tassa paMcamo bhedo dhammakahA teNa bhavvasattA paDibujhaMti titthe a avvucchittI pabhAvaNA ya bhavai, ato tAo nirjarA ceva bhavati kahaM kAhiattaM paDisijjhai 1 / AcArya Aha kAma khalu dhammakahA sajjhAyasseva paMcamaM aMgaM / avvucchittI a tato titthassa pabhAvaNA ceva' / / pUrvAbhihitanodakAnumate komaM zabdaH / khaluzabdo'vadhAraNArthe / kimavadhArayati ? imaM samAyassa paMcamaM cevaMga dhammakahA / jai a evaMsahaviha na savvakAlaM dhammakahA jIi savvaparihANI / nAu va khittakAlaM purisaM ca pavedae dhammaM ' // savvakAlaM dhammo na kheabbo| jahA paDilehaNAisaMjamajogANaM suttatthaporisINa ya Ayaria. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dArzanika-mAmAka samprasArakasvarUpam 125 gilANamAdikiJcaNa ya parihANI bhavai / ato na kAhiattaM kAyavvaM / jayA puNa dhammaM kahei tayo nAu sAdhusAdhuNINa va bahu gacchavaggahaM / khittaM ti / omakAle bahUNaM sAhusAhuNINaM uvaggahakarA ime dANasaDDhAdi bhavirasaMti dhammaM kahei, rAyAdipurisaM vA nAu kahijjA / mahAkule vA imeNa ikkeNa uvasaMteNaM puriseNaM bahU uvasamaMtIti kahijjA / / jaNavayavavahAresu naDanaDDAdisu vA jo pekkhaNaM karei so paasnnio| ... loiavavahAresU loe satthAdiesu kajjesu / pAsaNiattaM kuNaI pAsaNio so u noyvvo'| loiavavahAresu tti / asya vyAkhyAsAdhAraNe viregaM sAhai putta paDae a AharaNaM / duNha va ikko putto duNNi a mahilA u egassa / / duNhaM sAmannaM sAdhAraNaM tassa virego-vibhayaNaM / tatthanne pAsaNiA chettumasamatthA so bhAvatthaM nAu chiMdati / kahaM ? ittha udAharaNaM bhaNNati-egassa vaNiassa do mahilAo tatthegIe putto / eaM udAharaNaM jahA namukkAranijjuttAe / paDagaAharaNaMpi jahA tattheva / evaM annesu vi bahusu logavavahAresu posaNi attaM kareti chiMdati vA / loe satthAdiesu tti / asya vyAkhyA chaMI niruttaM sadda asthaM vA loiANa satthANaM / bhAvatthaM ca pasAhai chaliAI uttare sauNe / / chaMdAdiANaM logasaMsthANaM suttaM kahei atthaM vA / ahavA- atyaM va tti atthasatthaM setumAdiANa kA bahUNaM kajjANaM koDillayANa ya vesiamAdiANa ya bhAvatthaM pasAhai / chalia-siMgArakahA tthIvaNNagAdI / uttare tti / vavahAre uttaraM sikkhavei / ahavA-uttaretti / louttare vi sauNaruAdINi kahayati / mamIkAraM karito mAmAo-. 'AhAra uvahi dehe viAra vihAra vasahi kulaggAme / paDisehaM ca mamattaM jo kuNaI mAmao so u' / / uvagaraNAdisu jahAsaMbhavaM paDisehaM kareti mA mama uvagaraNaM koi giNhau / evaM annesu vi vihArabhUmimAdiesu paDisehaM sagacchaparagacchayANaM vA kareti / AhArAdiesu ceva savvesu mamattaM kareti / bhAvapaDibaMdhaM evaM karito mAmAo bhavati / vividhadesaguNehiM paDibaddho mAmAo imoaha jArisao deso je a guNA ittha sassagoNAdI / suMdara abhijAya jaNA mAmAti nikAraNA vadati' / / aha tti ayaM / jAriso deso rukkhavAvisarataDAgovasomito eriso anno natthi / suhavihAro sulabhavasahi bhattovakaraNAdiA ya bahU gunnaa| sAli kulmAsAdiA ya bahU sassA niSphajati a / gomahisipaurasaNato a pauragorasaM / sarIreNa vatthAdiehiM suMdaro jaNo / amijAyattaNato a kulINo na sAhumuvadavakArI / emAdiehiM guNehiM bhAvapaDibaddho nikAraNato vA Sayati prazaMsatItyarthaH / gihINa kajANaM gurulAghaveNaM saMpasArito saMpasArao / 'asaMjayANa mikkhU kajjesu asaMjamappavattesu / jo dei sAmatthaM saMpasAro u naayvyo'| je. mikkhU asaMjayANaM asaMjamakajmapavatANaM pucchaMtANaM apucchatANaM vA sAmatthaM dei-mA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpa evaM imaM vA karehi / ittha bahudosA jahAhaM bhaNAmi tahA karehi tti / evaM karito saMpasArao bhavati / te a ime asaMjamakajjA gihinikkhamaNapavese AvAhavivAhavikkayakae vA / gurulAghavaM kahate gihiNo khalu saMpasArIo // gihiNaM asaMjayANaM gihAo disi jattAe vA niggamayaM dei / jattAo vA Agayassa pavesaM dei / AvAho biTTiAlaMbhaNayaM suhaM divasaM kahei mA vA eassa dehi imassa vA dehi / vivAhapaDalamAdirahiM joisagaMthehiM vivAhavelaM dei / agghakaMDamAdiehiM gaMthehi imaM davvaM vikiNAhi imaM vA kiNAhi / evamAdiesu kajjesu gihINaM gurulAghavaM kahito saMpasArattaNaM pAvai / evaM prakalpAdhyanAbhihitasvarUpA yathAchanda-pArzvastha-kuzIlA-'vasanna-saMsakta--niyata-kAthika-dArzanika-mAmAka-samprasArakA ete daza na vandanIyA na prazaMsanIyAzca / yaduktam eesAmaNNataraM je bhikkhu pasaMsae ahava vaMde / so ANA aNavatthaM micchattavirAhaNaM pAve / pAsatthAI baMdamANassa neva kitto na nijarA hoi / kAyakileso emeva kuNai taha kammabaMdhaM ca / / ato yathAchandAdInAM vandane prAyazcittaM tacca prastutagAthayA pratipAdyate-yathAchandasya abhyutthAne aJjalikaraNe ca pratyekaM caturgurukAH / abhyutthAnaM ca SoDhA-abhimukhotthAnam , AsanopaDhaukanaM, kiMkaromIti bhaNanaM, dharmacyutasya punardharme sthApanarUpamabhyAsakaraNam , abhedarUpA avibhaktiH etatpaJcapadarUpaH saMyogazca / uktaM ca.. adhbhuTANe AsaNa kiMkara abbhAsakaraNa avibhatto / saMjogavihivibhattA abbhuTANe vi chadANA' / tato'bhimukhotthAnAdipaJcake kRte abhyAsakaraNe punaH sAmarthya satyakRte prAyazcittam / aJjaliMkaraNamapi SoDhA-paJcaviMzatyAvazyakayuktaM vandanaM 1, zirasA praNAmakaraNam 2, ekasya dvayorvA hastayorlalATe yojanaM 3, bahumAnarasabhareNa sarabhasaM namo khamAsamaNANamitibhaNanaM 4, niSadyAkaraNam 5, eteSAM yogazca.6 / uktaM ca baMdia paNamia aMjali guru AlAve a abhiggahanisajjA / saMjogavihivibhattA aMjalipagahevi chtttthaannaa'|| pArzvasthasya punarabhyutthAne aJjalikaraNe ca caturlaghukAH / upalakSaNatvAt kuzIlA-'vasanna-saMsakta-niyatakAthika-dArzanika-mAmAka-samprasArakANvaM gRhasthAnAM vA'bhyutthAne aJjalikaraNe ca caturlaghukAH / saMyatInAM ca vandane caturguru / kiM maithunArthI kupitAM vA prasAdayatIti zaGkA ca bhavatIti / tatra ca prAyazcitta yathA-strImaithunazaGkAyaryA caturguru / niHzaGkite ca maithune mUlam / tathA pArzvasthA-'vasanna-kuzIlasaMsaktAdInAmanyatorthikAnAM gRhasthAnAM vA bAcanAdAne tebhyo vA vAcanAgrahaNe caturlaghu / athavA--arthe ca caturguru / yathAchandAnAM sUtre caturguru / yathAchandAnAm arthe ssddlghu| tathA puruSANAM strIvAcanAyAM caturguru / strINAM ca puruSavAcanAyAM caturguru / pArzvasthAdInAmanekadinavAcanAsu punaH prAyazcittamidam sattarattaM tavo hoi tato cheo pahAvaI / cheeNa chinnapariAe tao mUlaM tao durga' // sapta dinAni caturlaghutapaH, tataH eka dinaM caturlaghucchedaH, tataH ekaikadinaM mUlA'navasthApyapArAJcikAni / athavA-tapastathaiva caturlaghucchedaH / sapta dinAni zeSANyekaikadinaM tathaiva / athavA tapastathaiva SaDgurucchedaH sapta dinAni zeSANi tathaiva / athavA-caturlaghutapaH sapta dinAni tatazcaturgurutapaH sapta dinAni / tataH - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvasthAdInAmazamAdeH dAne grahaNe ca doSAH 137 SaDguru sapta dinAni, tata ete eva cchedAH sapta sapta dinAni / tato mUlAnavasthApyapArAzcikAnyekaikadinam / athavA-caturlaghvAdIni tapAMsi tAnyeva sapta sAta dinAni / tato laghupaJcakAdikAH SaDguruparyantA chedAH pratyekaM sapta sapta dinAni jJAtavyAH / tato mUlAnavasthApyapArAThicakAnyekaikadinam / pArzvasyAdiSu ca vAcanAdAnAdAnayorvandana-duSTasaMsargAdayo'nekadoSAH / anyatIrthikagRhibhyo grahaNe mithyAtvasthirIkaraNa yathA te teSAM samIpe gacchantaM dRSTvA mithyAdRSTayazcintayanti-ime eva pradhAnatarA yata etepyeteSAM samIpe zikSante / loko dRSTvA bhaNati- eteSAmAtmana Agamo mAsti, parasatkAnizikSante, nissAraM pravacanamityapabhrAjanA / evamAdayo doSAH / teSAM ca done'dhikaraNAdayoM doSAyA punagRhI anyatIrthiko vA jJAnadarzanacAritrANi prarUpayati jinavacanaM ca rocate yasya svapASaNDayeva sa vAcyate / tathA gRhI parapASaNDI vA pravrajyA'bhimukho vAcyate / zrIvako vA sUtrataH SaDajIvanikAM yAvadarthastu piNDeSaNAdhyayanaM yAvat / pArzvasthAdirvA saMvignavihAramabhyupagato'bhyugantukAmo vA vAcyate / tathA'nyatrAlAbhe siddhAntAvyucchittyarthaM pArzvasthAdibhyo'pi gRhyate, saMyatInAM ca yadyAcArya vinA pravattinyAdirvAcayitrI nAsti tadA''cAryoM vAcanAM dadAti na doSaH / tathA gRhINAmanyatIrthikAnAM vA azanAdyAhAradAne caturlaghu, AjJAbhaGgAdayazca doSAH / yaduktam'je bhikkhU asaNAdI dijjA gihi ahava annatitthINa / so ANA aNavatthaM micchatta virAhaNaM pAve' / / savve vi khalu gihatthA parapavAdI ya desavirayA ya / paDisiddhadANakaraNe samaNe paralogakaMkhimmi' / / . eteSu dAnaM zarIrazuzrUSAkaraNaM vA, athavA dAnasyaiva karaNaM yaH paralokakoGkSI zramaNaH tasyaitat pratiSiddham / atra nodakaH prAha juttamadANamasIle kaDasAmaio u hoi samaNa iva / tassamajuttamadANa AcArya Aha-coaga ! suNa kAraNaM tattha / / raMdhaNakisi vANijjaM pavvattai tassa puvvaviNiuttaM / sAmAiakaDajogissuvassae acchamANassa / / sAmAia pAreUNa niggao jAva saahuvshiio| taM karaNaM sAijjai udAhu taM vosirai savva / / duviha tiviheNa ruMbhai aNumaNNA teNa sA na paDisiddhA / teNa u na savvavirao kaDasAmaiobi so kiM ca // kAmI sagharaMgaNao thUlapaiNNA si hoi daduvvA / cheaNabheaNakaraNe uddiTukaDaM ca so bhuje'| asyAH cUpiNaH-paMcavisayA kAmeti tti kAmI / saha gRhena sagRhaH / aGganA-strI saha aGganayA sAGganaH / thUlapaiNNA desavirati tti vuttaM bhavati / sAdhUNaM savvaviraI, vRkSAdicchedane pRthivyAdibhedane ca pravRttaH sAmAyikaMbhAvAdanyatra, jaM ca uddiTukaDaM taM kaDasAmaio vi bhuMjai / evaM so samvavirao na bhavati / eeNaM kAraNeNaM tassa na kappai dAuM / imo avavAo-gihI annatitthI vA NibaMgheNaM maggija tadA se dijjati / seho vA gihivesaDhio bhAvato pavvaio tassa dijA / vijjassa vA gilANaTThA ANiassa dijjati / evamAdi evaM pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktanityavAsinAmazanAdidAne tebhyo vA azanAdigrahaNe caturlaghu AjJAdayazca doSAH / uktaM ca Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakarUpa - pAsasthAsambhANaM phusIla-saMsAta-niayavAsINaM / je bhikkhU asaNAI dijja paDicchinna vaannaaii'| pArzvasthAdayazvodgamAdidoSeSu nityaM vartante / atasteSAM dAne te anumoditAH, teSAM ca hastAda grahaNe ugamAdidoSAH pratisevitA bhavanti / tathA coktam uggamadosAdIA pAsatthAI jao na vajjati / tamhA u tavvisujhiM icchaMto te vivajjijjA / / sUijjaha aNurAgo dANeNaM pIhato agahaNaM tu / saMsaggayA ya dosA guNA yaH ia te pariharijA // .. tusaMsargato bahudoSAH, aduesaMsargataca guNA bhavanti / anna ca vamazukodAharaNaM yathA mAtApyekA pitApyeko mama tasya ca pakSiNaH / ahaM munimirAnItaH sa ca nIto gavAzanaiH // 1 // gavAzanAnAM sa giraH zRNoti ahaM tu rAjan ! munipuGgavAnAm / pratyakSametadbhavatApi dRSTaM saMsargajA doSaguNA bhavanti // 2 // atrA'yamapavAdaH asive omodarie rAyaDhe bhaye va gelanne / adbhANarohae vA dijjo ahavA pahicchijjA / sathA yo'nyatIthikAnA gRhasthAnAM vA vastrAdi dadAti gRhNAti vA, prAtihArikaM vA teSAM dadAti. teSAM samIpAdvA prAtihArikaM gRhNAti tasya caturlaghu AjJAdayazca doSAH / tathA coktam - je bhikkhU vatthAdI vijA gihi ahava annatitthINaM / paDihArigaM va tesiM paDicchae ANamAINi // dAne grahaNe ca bahavo doSAH pratotA eva / 'juttamadANamasIle' ityAdicAlanA tatpratyavasthAnaM cAhAravad vave'pi jJAtavyam / evaM pAvasthAdInAmapi yo vastraM dadAti teSAM hastAdvo prAtihArikaM gRhNAti tasya catu. laghu / uktaM ca je mikkhU vatthAI pAsatthosannaniyayavAsINaM / dijjA aha paDicche so pAvai ANamAdINi // imo avavAo-gihI annatithio vA seho paJcaIukAmo tassa dijai / jattha sulabhaM vatthaM tami visae aMtare vA asivAdi hujjA / evamAdikAraNehiM taM visayamagacchaMto iha alabhaMto pAsatyAdivatthaM gihijjA, dijjA vA tesiM, addhANe vA vaccaMtA musiA annato alabhatA pAsatyAdivatthaM givhijjA / 'himadese vA sItAbhibhUA pADihAriaMgihijjA, gilANassa vA atthuraNAdi gihijjA evamAdi / tathAThiakappaMmi dasavihe ThavaNAkappe a duvihamaNNatare / uttaraguNakappaMmi a jo sarikappo sasariso u' / / sthitakalpAdimiryastulyaH sa sAdhuH sadRzaH / athavA-saMvignaH sarvo'pi sadRzaH sAmbho. giko vA sadRzaH / athavA kAraNe pArzvasthA asAmbhogikA api sadazAsteSAM vasatimadhye vidyamAnaM sthAnaM yo na dadAti tasya caturlaghu / agnyAdinA vasatyupadravIt zvApadAdibhayAdvA zaikSaglAnAdyarthaM vA adhvaprapannA vA / evamAdibhiH kAraNairye AgatAsteSAM vidyamAnasthAnAdAne caturguru / sambhogavyucchittiH sAdharmikavAtsalyavyucchittiH pravacanavyucchittirvA bhavati / tasmAt sAdhunA sAdhuSu dRDhasohradena bhAvyam / Apatsu cAtmavadanyo'pi rakSaNIyaH / uktaM ca Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 cAritrAdhArAticAraprAyazcittam jai egabhANajimiA gihiNo vi hu dIhasohiA huMti / jiNavayaNabAhirA vi a dhammaM puNNaM ayANaMtA / / kiM puNa jagajIvasuhAvaheNa saMbhujiUNa samaNeNaM / sakkA hu ikamikke rakkhiu jaha appaNo deho / / azivAdikAraNaiH punaH sthAnA'dAne'pi na doSaH / tathApurimacarimAsu pattAdapehi sajjhAyaakaraNe lahugA / niyame ceiavaMdaNi saMghassa akhAmaNe gurugA // ___ vyAkhyA-prathamacaramapauruSyoH pAtrAdyapratyupekSaNe-pAtrakasya, AdizabdAt mAtrakAderapratilekhane svAdhyAyAkaraNe ca cturlghukaaH| niyame sati caityA'vandane saGghasya caturvidhasyApyakSAmaNe ca cturgurukaaH| tathAbiTThapaDikamaNi lahugA gurugA nikAraNovaviThThassa / paDikamaNAkaraNe thukmAipayaghaTTaNe gurugA // vyAkhyA-upaviSTaH supto vA yadi pratikramaNaM karoti tadA caturlaghukAH / niSkAraNopaviSTasya cturgurukaaH| tathA sarvasyApi pratikramaNasyAkaraNe caturgurukAH / tathA guroH-AcAryAdeH thukAdilagane thukka leSmAdilagane padena ghaTTane caturgurukAH / / lahu appe vi hu tali aMdhakAragami jINamAiparibhoge / tuMbAibIavaNayaNi paDikkamaNe ciiavaMdaNae / vyAkhyA-alpe'pi talikAparibhogena gamane, alpe'pyandhakAragamane, jINaM-jayanaM tacca pratItameva, AdizabdAdanyadapi tathAvidhaM duSpratilekhyaM gRhyate, tasya paribhoge, tumbAdInAmalAbUdaGkAdInAM bIjApanayane, bhAjanArthaM jighRkSayA gRhasthAdibhirbIjaniSkAsane, pratikramaNe-prAbhAtikaprAdoSikapratikramaNa madhye cetyA'vandane ca / eteSa sarveSvapi pratyeka lghmaasH|| tathA divasanisi paDhamacarime cauniddAsevaNe lahU mAsA / ANa'NavatthuDDAho virAhaNA niddavuDDhI a|| vyAkhyA - divasasya caturdhvapi yomeSu, nizAyAH punaH prathama carame vA yAme catasro nidrAHnidrA-nidrAnidrA-pracalA-pracalApracalAlakSaNAH tAsAmAsevane pratyekaM laghumAsaH / nidrAyAM dvAbhyAM laghuH / atinidrAyAM kAlaguruH / pracalAyAM tapoguruH / atipracalAyAM dvAbhyAmapi guruH / nidrAM kurvatAM ceme doSAH- bhagavatA pratiSiddhe kAle svapatA AjJAbhaGgaH kRto bhavati / AjJAbhaGge ca caraNabhaGgo, yato bhaNitam'ANAi cia caraNaM tabbhaMge jANa kiM na bhaggaM tu ?' | ekaH pratiSiddhakAle svapiti, anyo'pi taM dRSTvA svapitItyevamanavasthA bhavati / divA zayAno'saMyataidRSTastataste cintayanti-yathA eSa nikSiptasvAdhyAyadhyAnayogaH svapiti tathA eSa lakSyate rAtrau ratiklAntaH, evamuDAho bhavati / virAdhanA suptasyAgnipradIpane dAhena, nidrAvRddhizca bhavati / yata uktam ___ varddhante pazca kaunteya ! sevyamAnAni nityazaH / AlasyaM maithunaM nidrA kSudhA krodhazca paJcamaH // syAnaddhinidrAprAyazcittaM tvagre pArAzcikaprAyazcittAdhikAre bhaNiSyate / evamatra 'vayachakkAyachakka'mityAdi Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yati-jItakalpe gAthAsaGgrahItamUlottaraguNaviSayaM prAyazcittaM pUrva pratipAditaM, tadanu ekonaviMzatigAthAbhiH sAmA. nyata uttaraguNaviSayavizakalitAticAraprAyazcittama bhihitam / tadevaM mUlottaraguNaviSayAticAraprAyazcittapratipAdanena samarthitaM cAritrAcArAticAraprAyazcittam // atha tapaAcArAticAraprAyazcittaM pratipipAdayiSugahaduvihatavaparUvaNayA saTThANArovaNA tmkrte| savvattha hoi lahuo lINaviNayajhAya muttUNaM / / 226 // vyAkhyA-tapo dvidhA-bAhyamabhyantaraM ca / tatra bAhyamanazanAdi / yaduktam aNasaNamUNoariA vittIsaMkhevaNaM rsnycaao| kAyakileso saMlINatA ya bajyo tavo hoi / abhyantaraM tu prAyazcittAdi / uktaM ca prAyacchittaM viNayo veAvaJcaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggovi a abhitarao tavo hoi / / tayoH prarUpaNA nAma prajJApanA, yathA dumapuSpikAdhyayane / dvividhamapi tattapo'kurvataH svasthAnA. ropaNA-svasthAnaprAyazcittaM bhavati / taccedaM 'savvattha hoi lahuotti / sarveSvanazanAditapobhedeSu saMlInatAvinayasvAdhyAyavarjeSu zaktau satyAmakRteSu laghumAso bhavati / athA'vatiSThamAnasaMlInatAditapAbhedatrayaprAyazcittaM krameNAhadavvaMmi asaMlINe thInapusaMsattavasahie gurugA / purisatiriehi lahugA bhAve ghANidie rAge // 227 // gurugo lahugo dose gurugA sesesu rAgi lobhe a| dose sa kohamANe lahugA gurugo a mAyAe // 228 / / vyAkhyA-saMlInatA dvidhA-dravyasaMlInatA bhAvasalInatA ca / tatra dravyasaMlInatA snopazupaNDakasaMsaktavasativivarjanam / bhAvasaMlInatA punardvidhA-indriyapratisaMlInatA noindriyapratisaMlInatA ca / indriyapratisaMlInatA paJcavidhA zrotrendriyAdikendriyapazcakabhedAta / noindriyapratisaMlInatA ca caturvidhA krodhAdikaSAyacatuSkabhedAt / sAdhunA ca dravyato bhAvatazca pratisaMlInena bhAvyaM, yaH punaH pratisaMlIno na bhavati tasyedaM prAyazcittaM, tadyathA-dravye-dravyaviSaye asaMlInasya-strInapusakasaMsaktavasatau vasataH caturgurukA bhavanti / puruSatiryagbhiH saMsaktAyAM punarvasatau caturlacukAH / bhAve-bhAvaviSaye ghANendriye-ghANendriyaviSaye rAgato'salonasya gurumAsaH / dveSato'saMlInasya lghumaasH| zeSeSu zrotrendriyAdiSu caturpu viSaye rAgato'saMlInasya cturgurukaaH| eteSveva ca dveSato'salInasya caturlaghukAH / krodhe mAne'saMlInasya caturlaghu kAH / mAyAyAM gurumAsaH / lobhe ca caturgurukAH / gAthAyAM tu vyastopanyAso lAghavArthaH / evaM saMlInatAprAyazcittamuktam / atha vinaya-svAdhyAya-prAyazcittamAhaguruvasabhamikkhukhuDDe aviNaya gurugAi jAva lhumaaso| sattIi suttaporisi akaraNi lahugo guru atthe ___ vyAkhyA-gurughRSabhabhikSukSullAnAmavinaye caturgurukAdilaghumAsAntaM prAyazcittam / AcAryasyAvinaye caturguru / upAdhyAyasyAvinaye caturguru / bhikSorgurumAsaH / kSullasya ca laghumAso bhavatItyarthaH / zaktau satyAM sUtrapauruSyA akaraNe laghumAsaH / arthapauruSyo akaraNe gurumAsaH / vyavahAre svitthaM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atikramAdInAM svarUpam suttatthaporisINaM akaraNi mAso u hoi gurulahugo / cAukAlaM porisiovAyaNaMtassa caulahugA / sUtrArthapauruSyoH-sUtrapauruSyA arthapauruSyA ityarthaH / akaraNe yathAkramaM gurumAso laghumAsaH / arthapauruSI hi prajJAdiviziSTasAmadhyapekSA sUtrAyattA ca / sUtrapauruSo tvabhinavadIkSitenApi jaDamatinApi ca yathAzakti avazyaM krtvyaa| sUtrAbhAve sarvasyApyabhAvAd, ataH sUtrapauruSyA akaraNe mAsaguru / arthapauruSyA akaraNe mAsalaghu / dvayoH sUtrapauruSyorakaraNe dvau laghumAsau / tisRNAM pauruSINAmakaraNe trayo laghumAsA iti sAmathyAt pratipattavyam / 'cAukkAla 'mityAdi / catuSkAlaM-divArAtrigataprathamacaramaprahararUpeSa caturpu kAleSu sUtrArthapauruSoravapAtayato-bhraMzayato'kurvata ityarthaH / caturladhukAzcatvAro laghumAsAH / / aNasaNamAI navavihasesatavo'karaNi lahuga sattIe / vayabhaMge lahu sahasappamAyao guruga dappeNaM // 230 // vyAkhyA - anazanAdernavavidhasya zeSatapasaH zaktau satyAmakaraNe caturlaghukA jIteneti sambhAvyate / tathA sahasA pramAdena vA vratabhaGge laghumAsaH / darpaNa-akuzalapariNAmena vratabhaGge caturgurukAH / vratabhaGge cAtikramavyatikamAtIcArAnAcArarUpAH catvAro bhedA bhavanti / eteSAM cAdhAkarma pratItyedaM vyAkhyAnam AhAkammAmaMtaNa paDisuNamANe atikkamo hoi / payabheAi vaikkama gahie taieyaro gilie / ko'pi zrAddho nAlapratibaddho jJAtipratibaddho guNAnurakto vA AdhAkarma niSpAdya nimantrayati / yathAbhagavan ! yuSmannimittamasmadgRhe siddhamannamAste iti samAgatya pratigRhyatAmityAdi, tatpratizRNvatiabhyupagacchati atikramo nAma doSo bhavati / sa ca tAvat yAvadupayogaparisamAptiH / kimuktaM bhavatiyatpratizRNoti, pratizravaNAnantaraM cottiSThati, pAtrANyudgRhNAti, udgRhya ca guroH samIpamAgatyopayogaM karoti / eSa samasto'pi vyApAro'tikramaH / upayogaparisamAptyanantaraM ca yadAdhAkarmagrahaNAya padabhedaM karoti, AdizabdAta mArge gacchati, gRhaM pravizati, AdhAkarmagrahaNAya pAtraM prasArayati, na cAdyApi pratigRhNAti / eSa sarvo'pi vyApAro vyatikramaH / 'gahie taie'tti / AdhAkarmaNi gRhIte, upalakSaNametat yAvadvasatau samAnIte gurusamakSamAlAcite, bhojanArthamupasthApite, mukhe prakSipyamANe'pi ca yAvannAdyApi gilati tAvattatIyostIcAralakSaNo doSaH / gilite tvaadhaakrmnnynaacaarH| evamanyatrApyatikramAdisvarUpamavagantavyam / eteSu cedaM prAyazcitta, tadyathA-atikrame vyatikrame atIcAre ca mAsaguruH yathottaraM tapaHkAlavizeSitaH / anAcAre caturguru / ete ca mAsagurvAdayaH prAyazcittabhedA atikramAdiSvavizodhikoTayAM draSTavyAH / vizodhikoTayAM tveta eva mAsAdayo laghukAH / athASTamyAdiparvadineSu yathoktatapo'karaNe prAyazcittamAhacauchaTTaTThama'karaNe aTThamipakkhacaumAsavarisesu / lahu guru lahugA gurugA avaMdaNe ceisAdhUNaM // 231 // vyAkhyA--atra yathAsaGkhyena padayojanA / sA caivam-aSTamyAM caturthasyAkaraNe mAsalaghu / pAkSikecaturdazyAM caturthasyAkaraNe mAsaguru / caturmAsake SaSThasyAkaraNe catvAro laghumAsAH / sAMvatsarike aSTamasyAkaraNe catvAro gurumAsAH / tathA eteSu cASTamyAdiSu divaseSu caityAnAM jinabimbAnAmanyavasatigatasusAdhUnAM cAvandane pratyekaM mAsalaghu / atha pratyAkhyAnA'karaNa-bhaGgaprAyazcittamAhapANAsaMvari bhinnaM navakArAINa agahaNe bhaMge / lahu tadahia taMma abhikkhabhaMge dasahiM sapayaM // 232 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 yati-jItakalpe vyAkhyA-pAnasyo'saMvaraNe-vikAlavelAyAM pAnakAhArasyA'pratyAkhyAne bhinnmaasH| sAdhubhiH kila bhuktA. nantaraM sarvAhArasaMvaraNaM kAryam / ata eva sAdhavastRtIyapauruSyAM svAdhyAyakaraNakAle trividhAhAraM pratyAkhyAnti, vikAle ca pAnakAhAramapi / yastu vikAle'pi sarvasaMvaraNaM na karoti tasya sarvAhArAsaMvaraNe laghumAso bhavatItyupalakSaNatvAdavaseyam / tathA namaskArasahitapauruSyAdipratyAkhyAnAnAmagrahaNe gRhItAnAM vA bhaGge laghumAsaH / kecit punarnamaskArasahitapauruSIsArddhapauruSIpurimArddhaporddhadvayAsanakAsananirvikRtikAcAmlakSapaNAnAM bhaGge tadadhikapratyAkhyAnadAnamAhuH / itare tu yadevaikAsanAdi bhajyate tadevaikA. sanAdi dIyate iti bhaNanti / tathA abhIkSNaM-punaH punaH pratyAkhyAnabhaGge dazabhirvArAbhiH svapadaM pArAJcika bhavati / tathAhi-sakRtpratyAkhyAnabhaGge mAsalaghu / dvitoyavArabhaGge mAsaguru / tRtIyavAre caturlaghu / caturthavAre caturguru / paJcamavAre SaDlaghu / SaSThavAre SaDguru / saptamavAre chedaH / aSTamavAre mulam / navamavAre anavasthApyam / dazamavAre porAzcikam / pratyAkhyAnabhaGge cAjJAtikramAdayo doSAH / ime cApare apaJcayo avanno pasaMgadoso a adaDhayA dhamme / moyA ya musAvAo hoi painnAilovo a // yathA eSa namaskArasahitAdipratyAkhyAnaM bhanakti tathA mUlaguNapratyAkhyAnamapi bhanakti / evamagItAthagRhasthAnAmapratyayaM janayati / AtmanaH sAdhUnAM cAvarNavAdaM janayati / pratyAkhyAnabhaGgaprasaGgana mUlaguNAnapi bhanakti / pratyAkhyAnadharme zramaNadharme vA adRDhatvaM kRtaM bhavati / anyAM pratikSAM pratipadyate anyaca karotIti mAyA / anyadbhASate anyatkarotIti mRSAvAdaH / pauruSyAdipratijJApadaTopaH kRto bhavati / pratyAkhyAnaM bhanaktIti pradviSTA devatA chalanAdi kuryAt / kAraNaiH punaH pratyAkhyAnabhano'pi na doSaH / / evaM tapa AcArAticAraprAyazcitta prarUpitam / atha vIryAcArA'ticAraprAyazcittamabhidhitsurAhanANe daMsaNacaraNe tave a chattIsaesu bheesu / viriaM na hAvaijjA saTThANAruvaNa hAvate // 233 // vyAkhyA-jJAnAcAro'STavidhaH / drshnaacaaro'ssttvidhH| cAritrAcAro'STavidhaH / tapa AcAro dvAdazavidhaH / evameteSu TtriMzatsu bhedeSu-AcAravizeSesu vIrya-zaktiM na hApayet-na goMpayet / vIryaM hApayatazca svasthAnAropaNA-svasthAnaprAyazcittaM bhavati / jJAnAcAraM hApayatastadeva prAyazcittaM yat jJAnAcAre'bhihitam / evaM zeSeSvapi svasthAnaprAyazcittamavagantavyam / eSA svasthonAropaNA / / atha vIryAcArAdiviSayaM jIta-vyavahAragataM prAyazcittamupadarzayatiThavaNamaNApucchAe nivisaNe viriagRhaNAe a / jIeNaM gurumAso sesagamAyAsu caugurugA // 234 // vyAkhyA-sthApanamiti / sthApanAkulAni-dAnazrAddhayathAbhadrakazrAddhAdInAM gRhANi. eteSu TekenaivAcAryAdiprAyogyagrAhiNA saGghATakena praveSTavyaM nAnyarityavagaNayya lubdhatvAd guroranApRcchayA tebhyaH prAyogyabhaktAdyAdAya nivizataH-paribhuJjAnasya vIryagRhanAyAM ca vIrya-tapo'nuSThAnAdiparAkramastasya gRhanAyAM -sato'pi mAyayA gopanAyAM jItena-jItavyavahAreNa gurumAsaH / zrutavyavahAreNa punareko jItokto dvitIyo mAyAniSpannaH, tato gurumAsadvayaM dIyata iti bhAvaH / zeSakamAyA-pUrvoktamAyAto'nyA yathA : Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIryAcAraviSayaM prAyazcittam 133 siA egayao laTuM vivihaM pANabhoaNaM / bhaddagaM bhagaM bhuccA vivannaM virasamAhare / / jANaMtu tA ime samaNA AyaaTThI (mokSArthI) ayaM muNI / saMtuTTho sevae paMta lahavittIsu tosao' / / ityAdikAsu yazo'rthaM kRtAsu mAyAsu punazcaturgurukAH / tathAvijjAisuviNalakSaNakouabhUInimittapasiNesu / gihiNA uvahivahAvaNi vamaNavireAisu a lahugA vyAkhyA-vidyA-stryabhidhAnA sopacArasAdhanA vA, AdizabdAn mantra-yogA gRhyante / tatra mantraHpuruSAbhidhAnaH paThitasiddho vA, vazIkaraNavidveSaNoccATanapAdalepAntardAnAdikA yogA anekavidhAste punaH sarve'pi savidyA avidyA vA bhavanti / svapnaM-suptajAgarAvasthAyAM prAyo yad dRzyate tacca zubhAzubhamAgAmisukhaduHkhanimittaM bhavati / lakSaNaM dvidhA-bAhyamabhyantaraM ca / tatra bAhyaM svaravarNAdi / abhyantaraM svabhAvasattvAdi / tatra prAkRtamanuSyANAM bAhyAni dvAtriMzallakSaNAni bhavanti / baladevavAsudevAnAmaSTottaraM zatam / cakravartitIrthakarANAmaSTAttaraM sahasram ! yAni hastapAdAdiSu sphuTAni lakSyante teSAmidaM pramANaM, yAni punarantaH svabhAvasattvAdIni taiH saha bahutarANi bhavanti / upalakSaNAdvayaJjanamapi jJeyam / lakSaNavyaJjanayorayaM vizeSaH-mAnAnmAnAdikaM lakSaNaM, maSatilakAdikaM vyaJjanam / athavA zarIreNa sahotpannaM lakSaNaM pazcAtsamutpannaM vyaJjanam / mAnonmAnapramANAnAM cedaM vyAkhyAnaM - .. jaladoNamaddhabhAraM samuhAiM samussio va jo nava u / mANummANapamANaM tivihaM khalu lakkhaNaM eaa| kautukaM-ninduprabhRtInAM zmazAnacatvarAdiSu snAnavidhApanam / bhUtikarma-rakSAnimittaM vidyAbhimantritarakSApradAnam / nimittamatItAdikAlatrayagatalAbholAbhasukhaduHkhAdikathanam / prazno-nAnAvidhA lokapRcchA lagnabalAdinA tasya kathanam / praznAtprazno vA / sa cAyaM svapnamadhye vidyA kiJcitkathayati / athavA vidyAbhimantritA ghaNTikA karNamUle cAlyate tatra devatA kathayati tasya pareSAM kathanaM, tato vidyAmantrasavidyayogaprayoge svapnalakSaNavyaJjananimittapraznakathane kautukabhUtikarmakaraNe, upalakSaNatvAnidhAnadhAtuvAdakathane zilpadvAsaptatikalAzikSaNe mArga pRcchatAM mArgakathane ca caturlaghukAH prAyazcittaM bhavati / avidyayogaprayoge tu mAsalaghu / mizre punaH saMyogaprAyazcittam / tathA gRhiNA-gRhasthenA'nyatIrthikena vA upadheH-svopakaraNasya vAhane caturlaghukAH / AjJAdayazca doSAH / ime cApare-sa gRhastho'nyatIrthiko vA upakaraNaM pAtayet bhAjanaM vA bhindyAt , maline durgandhe copakaraNe jugupsAM kuryAta SaTpadikA vA pAtayet maaryedvaa| ayogolakalpo vA'sau'sthaNDile pRthivyAdau sthApayet tadbhAreNa vA tasyAtmavirAdhanA bhaveta tatra paritApanAdi, yacca pazcAdauSadhabheSajAni kurvan virAdhayati tanniSpannaM ca tasya prAyazcittaM syAt / sa vA tadupakaraNaM haret tasyAnupayuktasyA'nyo haret, glAnatvAdikAraNaiH punarupakaraNavAhanepi na dossH| tathA vamanamUvaM virecaH / vireco'dhaHzrAvaNam , AdipadAttailAdinA gAtrAbhyaGgaH varNabalAdinimittaM ghRtAdisnehapAnaM rUpamedhAsvaramAdhuryAdinimittaM rasAyanasevanaM, valipalitanAzanArthamauSadhakaraNaM nAsA'rzaHprabhRtiroganAzanArthaM tasya karaNaM bastikarma ca / eteSu vamanavirecAdiSu niSkAraNaM kRteSu caturlaghukAH prAyazcittam / ime ca dossaaH| atIva vamane maraNaM, vamananiroghe kuSThaM, va!nirodhe Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe maraNam , ativegenAsthaNDile chardanaM tatra SaTkAyavirAdhanA / yaccAtmAnamaglAnaM glAnaM karoti taniSpanna ca prAyazcittam / tathAsuimAI ikvikA guruNa sesANa vaMsasiMgasuI / gihimAiNA taduttarakaraNe gurugo tahANAI // 236 / / vyAkhyA- sUcI-lohamayo vastrAdisIvanopakaraNam , AdizabdAnnakhaharaNI-karNazodhanAdikamaupagrahikopakaraNam / etAnyekakAnyeva gurUNAM bhavanti / zeSA api taireva kAryaM kurvanti / athavA mahAntaM gacchamAzritya zeSasAdhUnAmekaikA vaMzamayI zaGgamayI vA sUcI bhavati / gRhiNA gRhasthenAdizabdAdanyatIrthikena tasya sUcyAderuttarakaraNe samAracanarUpe kArite sati gurumAsaH tathA AjJAdayo doSAH / / atha paJcakalyaprAyazcittazodhyamaparAdhajAtaM pAdonagAthAdvayenAhasAhahiM lehasAlaM cigicchacappuDiarakvaDiakhaDiaM / sisukIlanagharakammaM kayavikyamesimehi vA / / kaMkaNiakaMDagAI gaNattiAhArapoaNAI tahA / kArite paNakallaM lahU tadanbhaMga payadhuvaNe // 238 // vyAkhyA- idaM gAthAdvayaM zrAddhajItakalpasambaddhaM tena tatprAdhAnyena prAyazcittamatra nibaddhaM pratute pyupayogItyatrApi likhitamato'tra sAdhuprAdhAnyena pradazyate, yathA-yadi sAdhubhiH zrAddho lekhazAlAM-zizu. pAThanarUpAM kArayati / cikitsA-rogapratIkAraM / capuTikAM rakSATikAM khaTikAM zizukroDanaM gRhakarma vA dhavalanacitrakaraNAdi kArayati, tadA sAdhoretAni kurvANasya pratyekaM paJcakalyaM bhavati / tathA eteSAM gRhasthAnAM sambandhivastunaH krayavikrayayoH karaNe, etairvA gRhasthaiH svasambandhivastukrayavikrayavidhApane paJcakalyam / tathA kaGkaNikA-karAbharaNaM kaNDakaM-valayam , adizabdAta AbharaNasamAracanAdi / tathA gaNetrikAhAraprotanAdi / AdizabdAdanyadapyevaMvidhaM sAdhujanAnucitagRhakarma gRhastho yatra kArayati tatra sAdhoH pratyekaM paJcakalyaM prAyazcittaM bhavati / tathA tena gRhasthena gAtrAbhyaGgavidhApane pAdadhAvane ca laghumAsaH / / atha kalyazodhyamaparAdhamAhasaMsadvadANagahaNe kallaM nijjUhaNA aNuvasaMte / paDilehaNakAlaMmi vi phiDie kalaM'pamattassA // 239 // vyAkhyA-saMsRSTamucchiSTaM bhaktAdi tasya dAne grahaNe ca sAdhoghaTTayitvA-tvayaivaM punarna kAryamityuktvA kalyaM prAyazcittaM gurudatte / tathA anupazAntasya-tasmAddoSAdanivRttasya dAyakasya grAhakasya ca niyUhaNA-gaNAn niSkAsanaM bhavati / tathA pratilekhanAkAle'pi sphiTite-pramAdaparavazatayA atikrAnte pramattasya mAdhoH kalyaM bhavati / punaH kalyANakaprAyazcittazodhyAticArasthAnAni gAthAyagalenAhadappeNaM paMciMdiyavoramaNe saMkiliTThakamme a / dIhaddhANAsevisu gilANakappAvasANe a // 24 // savyovahikappami a puri mattApehaNe a carimAe / caumAsavarisasavvuvahidhuvaNaaMte a paNakallaM / vyAkhyA-do-dhAvanavalganaDepanAdiH prAgvyAkhyAtaH / taM kurvatA paJcendriyavyaparopaNaM vighAMtanaM kRta syAt tasmin darpaNa paJcendriyavyaparopaNe / saMkliSTaM karma yadaGgAdAnasya-liGgasya karaparimaddanena Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAvita pratyAvRttasAdhuviSayaprAyazcittam 135 zukapudgalaniSkAsanaM karakarmeti yaducyate, cakArAlliGgabhya snehAdinA mrakSaNAdikaM ca tasmin sakliSTakarmaNi / 'dIhaddhANAsevisu 'tti / SaSThIsaptamyorathaM pratyabhedaH , tato dIrghAdhvani yadAdhAkarma adhvakalpAdikaM ca zuSkakadalIphalAdivaraNAtmakaM tadA''sevinAM, glAnakalpAvasAne ca / glAnakalpo glAnAcAraH-AdhAkarmikvAthapathyAzupajIvanaM sannidhIbhUtacUrNAdyAsevanaM vA tasya glAnakalpasyAvasAne nIrogitve jAte satItyarthaH / caH samuccaye / sarvopadhikalpe ca-varSArambhaM vinApi sarvopadheH kalpe-kSAlane kRte sati 'puri mattApehaNe a carimAe' sUcakatvAt sUtramya puri tti pauruSya ' carimAe' tti caramabhAgonAyAM prathamapAdonaprahare satItyarthaH / mAtrAprekSaNe mAtrakasya-bhikSApAtrakasya pramAdenApratilekhane. cAturmAsike vArSike paryuSaNAkhye parvaNi zuddhau prakrAntAyAM varSArambhakAle'pi sarvopadhidhAvanikAprAnte ca paJcakalyaM sarveSvapyeteSu padeSu zodhakaM paJcakalyANakaM prAyazcittaM bhavatItyarthaH / atrAha-darpataH paJcendriyabadhAdau dIyatAM nAma prAyazcittaM, cAturmAsikavArSikeSu cAticArAbhAve kathaM prAyazcittam ' iti / atrocyateprAdoSikA-rddharAtrika-vairAtrika-prAbhAtikAkhyakAlAnAM kadAcidagrahaNaM, sUtrArthapauruSyorjAtva'karaNam apratilekhitAdi cetyAdIn sUkSmAticArAn kRtAnapi yato na jAnAti na vA smarati / tatazcAturmAsikavArSikeSu niraticArasyApi prAyazcittaM bhavati / nanu varSArambhakAle sarvopadhidhAvanaM siddhAntoktameva / tataH kathaM tadA sarvopadhidhAvane prAyazcittam ? ucyate-tadApi siddhAntoktavidhinA yatanApurassaramapi dhAvyamAneSu vastreSu kathaJcidvAyuvirAdhanArUpaH SaTapadikopamardAvirUpo vA'saM mo'pi sambhAvyate, tataH tacchuddhayarthaM tatra prAyazcittam / oghaniryuktau tu tatraikakalyamevoktamasti / cakAradvayaM cAtra gAthAyAM samuccayArtha 'puri mattApehaNe a carimAe' ityatra tu yazcakAraH so'nuktasamuccayArthaH / tena yadhupoSitaH kazciJcaramAyAM pauruSyAmapi pAtrakAni na pratilekhayati, AstAM prathamAyAM tadA tasyaikakalyANakaM dIyata iti samuccIyate / / atha karmavazAvadhAvita-pratyAvRttasAdhuviSayaprAyazcittAbhidhitsayA gAthAyugalamAhasaMviggo sAvikkho kammavasohAvio niraIAro / taddiNaniattasuddho na tassa uvahI vi uvahamme // saMvigge amaNunne evaM vasi Agae navari lahugo / pAsatthAisu lahugA sacchaMdi gurugA uvahighAo / ___ vyAkhyA-kazcitsAdhuH karmavazAt -cAritramohanIyakarmodayavazAdavadhAvito-dussahaparISahaparo. jitatayA gaNAdapagatastataH kenApyanuziSTaH svayaM vA pratyAvRttapariNAmaH punaH saMvignaH-saJjAtasaMvegaH samutpannajJAnadarzanacAritrasamArAdhanodyama ityarthaH / tataH sApekSa:-saMyamasApekSacitto, niratIcAra:sarvAtIcAravivarjito yadi tasminneva dine nivRttaH-punaH svagaNamadhye samAyAtaH, tadA zuddhaH-prayazcittabhoga na bhavati upadhirapi tasya nopahanyate / sAdhunAmakalpyo na syAt / athavA saMvigneSu-saMyamodyateSu sAdhuSu anyasAmbhogikeSu madhye'sAvuSitvA AgatastadApyevam-amunA prakAreNa tasyopadhirnopanyate, paraM tasya laghumAsaH prAyazcittaM bhavati / atha pArzvasthAdiSUSitvA samAgatastadA tasya caturlaghukAH / atha svacchandeSu yathAchandeSu uSitvA yadyAgatastadA tasya caturgurukAH pArzvasthAdikeSu ca vasataH sAdhorupadhighAto'pi bhavati / atha saMvignAdibhiranuziSTaH sAdhunivRttaH paraM taddine eva gacche na milito, na ca bajikA-saGkhaDikAdiSu pratibaddhaH, tataH cireNApi militasya tasyopadhirnopahanyate / atha pArzvarAdIn pariharannekAkI rAtrau yadi Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 yati-jItakalpe suptaH tadA tasya mAsalaghu prAyazcittam upadhizvopahanyate / tataH paraM dvitIyatRtIyAdidineSvekAkino vasatazcaturlaghu / yacca sUtrArthapauruSya'karaNe sUtrArthanAze darzanacaraNavirAdhane ca prAyazcittaM tat sarvamApadyate / yazcAvadhAvanAnuprekSI AkAreGgitAdibhiravagamyate, tasya rativAkyacUlAbhaNitAnya'STAdazasthAnAni hayarazmigajAkuzapotapatAkAbhUtAni yadi purApyavagatAni tadA smArayanti vRSabhasAdhavaH / atha na tAnyavagatAni tasya tadA sUtrArthataH kathayanti / / ___ atha chedAdizodhyamatIcAraM kRtavatAmapi keSAzcittapa eva iti tAn jJApayitumAha cheAimasaddahao miuNo pariAyagavviassa vi a| cheAIe vi tavo jIeNa gaNAhivaiNo a|| ___ vyAkhyA-yaH chedaM na zraddadhAti bhaNati ca vrataparyAye dinapaJcakAdau chinne kiM madIyaM chinnaM ? sampUrNakaracaraNakarNanAsikAdyavayava eva tAvadahamasmi, tasya che dAdyazraddhAnaparasya / ' miuNo 'tti / yaH chidyamAno vrataparyAyena santapyate / yathA kaSTaM mama paryAyaH chinna iti / yadvA anyeSAM laghUnAmadhyahamati laghIyAn jota iti tasya mRdoH / yazca paryAyagarvito doghaMparyAyatvAt chinne'pi paryAye'nyebhyo'bhyadhika paryAya eva nA'vamaparyAyaH , navA paryAyacchedAd bibheti tasya paryAyagarvitasya | apiceti samuccaye / eteSAmuddiSTAnAM chedamApannAnAmapi, AdizabdAn mUlAnavasthApyapArAzcikAnapyApannAnAm / tathA gaNAdhi pateH-AcAryasya, cazabdAn kulagaNasaGghAdhipAnAM ca jItena-jItavyavahAramatena tapa eva dIyate / atrAha dIyatAM nAma chedAdyazraddhAluprabhRtInAM chedApattAvapi tapaH, AcAryAdInAM tu katham ? iti / atrocyateanekavidhAH ziSyAH pariNAmakAH apariNomakAH atipariNAmakAH zaikSAH ucchaGkhalAzceti / tatrotsarge utsargamapavAde cApavAdaM yathA bhaNitaM ye zraddadhatyAcaranti ca te prinnaamkaaH| ye punarutsargameva zraddayatyAcaranti ca, apavAdaM tu na zraddadhati nAcaranti vA te apariNAmakAH / ye cApavAdamevAcaranti notsarga te atipariNAmakAH / zaikSA-navadIkSitAH / ucchRGkhalA-ulluNThAH / eSAmapariNAmakAdInAmime mA ninda: nIyA lAghavabhAjo bhUvannityAcAryAdInAmapi tapa eva dIyate na chedAdaya iti / uktaM vIryAcArAticAraprAyazcittaM taduktau ca samarthitaM paJcavidhAcArAticAraprAyazcitam / atha vizeSAbhidhAnAya prastAvanAmAhaeaM puNa savvaM cia pAyaM sAmannao viNiddiTTa / dANaM vibhAgao puNa davvAivisesiaM neaM // 245 / / vyAkhyA- etat punarAlocanAedi prAyazcittadAnaM sarvameva prAyo-bAhulyena sAmAnyatodravyAdyavibhAgato vinirdiSTam / vibhAgataH punadravyAdIni dravya-kSetra-kAla-bhAva-puruSa-pratisevanAdyapaikSAvizeSitaM hInamadhika vA yathoktameva vA jotadAnaM dAtavyamiti jJeyam / uktaM ca davvaM khittaM kAlaM bhAvaM purisapaDisevaNAo a| nAu miaM ciya dijjA taMmattaM hINamahilaM vA / / 'mia citti / mitameva dravyakSetrAdipramANenaiva / ko'rthaH ? dravyAdiSu hIneSu hInam, adhikeSvadhikam , ahInotkRSTeSu tanmAtraM jItoktasamameva dadyAt / / tatra dravyAmidhitsayAhaAhArAI davvaM baliaM sulahaM ca nAu ahiaNpi| dijAhi dubbalaM dullahaM ca nAUNa hINapi // 246 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlaviSayaM prAyazcittam , vyAkhyA-AhArAdikaM dravyaM yatra deze balikaM sulabhaM ca / yathA anUpadeze zAlikUro balikaH svabhAvenaiva sulabhazca tajjJAtvA'dhikamapi jotoktAd bahutaramapi dadyAt / yatra punarvallacaNakakaJjikAdiko rUkSAhAro durbalo durlabhazca taM jJAtvA hInamapi jItoktAdalpamapi dadyAdityarthaH // atha kSetrakAlAbhidhAnArthamAhalukkhaM sIala sAhAraNaM ca khittamahiaMpi sImi / lukkhaMmi a hINataraM evaM kAle vi tivihaMmi // vyAkhyA-rUkSaM kSetraM sneharahitaM vAtilaM vA / zItalaM punaH snigdhamanUpaM ca / sAdhAraNa-madhyastham asnigdharUkSam / iha zIte-snigdhakSetre jItoktAdadhikamapi dadyAt / rUkSe ca hInataraM-jItoktAdalpataram / atra cakAro'nuktasamuccaye / tena sAdhAraNe kSetre sAdhAraNaM jItoktamAtramevAhInAdhikaM dadyAditi jJeyam / kAle'pi trividhe varSAziziragrISmarUpe / evam-amunavoktaprakAreNa jItoktAdhikasamahInAni tapAMsi yathAsaGkhyaM dadyAditi sAmAnyAtidezaH / vizeSataH kAlaM prapaJcayannAha - gimhasisiravAsAsuM dijaTThamadasamabArasaMtAI / nAuM vihiNA navavihasuavavahArovaeseNaM // 248 // vyAkhyA-atra kAlaninidho grISmaziziravarSAlakSaNaH / sa sAmAnyato dvidhA-snigdho rUkSazca / sa ca dvirUpopyutkRSTamadhyamajaghanyabhedAt tridhA / tatrotkRSTasnigdho atizItaH / madhyamasnigdho nAtizItaH / jaghanyasnigdhaH stokazItaH / utkRSTarUkSo atyuSNaH / madhyamarUkSo nAtyuSNaH / jaghanyarUkSo kavoSNaH / evaMrUpe grISmaziziravarSAkhye kAlatra navavidhazrutavyavahAropadezena navavidho-navavidhatapodAnalakSaNazcAsau zrutavyavahAropadezazca tena navavidhazrutavyavahAropadezena vidhinA-vaiparItyAbhAvena jJAtvA aSTamadazamadvAdazAntAni tapAMsi dadyAt / ayaM bhAvArthaH-grISmaziziravarSAsu yathAkramaM caturthaSaSThASTamAni jaghanyAni / SaSThASTamadazamAni madhyamAni / aSTamadazamadvAdazAnyutkRSTAni / uktaM ca gimhAsu cautthaM dijjA chaTTagaM ca himAgame / vAsAsu aTThamaM dijjA tavo esa jahannago / gimhAsu chaTuMgaM dijjA aTTamaM ca himAgame / vAsAsu dasamaM dijjA esa majjhimago tavo / gimhAsu aTThamaM dijA dasamaM ca himAgame / vAsAsu duvAlasamaM esa ukkosao tavo / eSa navavidhatapodAnalakSaNaH zrutavyavahAropadezaH / eSa ca navavidhazrutavyavahAropadezo dvidhA-oghato vibhAgatazca / tadvicArazca bahuvistara iti kRtvA'ne darzayiSyate pranthakRtA svayameva / / uktaM kAlaviSayaM prAyazcittaM, sAmprataM bhAvaviSayamAhahaTThagilANA bhAmi dija haTThassa na u gilANasa / jAvai vA visahai taM dija sahija vA kAlaM // vyAkhyA-bhAve-bhAvataH kazcidAlocanAgrAhI hRSTo-nIrogaH samarthaH, kazcid glAno-rogI zakti Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati jItakalpe vikala ityetadvicArya 'dijja hadussa na u gilANassa' tuzabdasya vizeSaNArthatvAt / hRSTasya jItoktAdadhikamapi dadyAt , glAnasya tu na dadyAt jItoktAdUnaM vA dadyAt / yAvanmAnaM vA viSahate-kartuM zaknoti tat prAyazcittaM tAvanmAnaM dadyAt / kAlaM vA saheta-yAvatA praguNo bhavati tAvatpratIkSeta, roganivRttau samarthasya dadyAdityarthaH / ukto bhAvaviSayo dAnavidhiH // atha atra sUtre'nuktamapi pUrvajItakalpagataM puruSadvAraM saprapaJcamatrApi likhyatepurisA gIAgIA sahAsahA taha saDhAsaDhA keI / pariNAmApariNAmA-aipariNAmAi vatthUNaM / / iha AlocanAgrAhiNaH puruSAH kiM svarUpA ? iti prathamamevAcAryairvicAryAstaHpekSayA prAyazcittaM dAtavyam / te ca bhuprkaaraaH| tadyathA-gItArthA-adhigatAcAraprakalpAdinizIthAntazrutAH / taditare tvagItA-agItArthAH / sahAH-sarvaprakAraiH samarthAH / asahAH tvsmrthaaH| tathA kecit zaTho-mAyAvinaH / azaThAH-saralAtmAnaH / pariNAmakAdayastrayo'pi pUrvamadUre 'cheAimasaddahao' iti gAthAyA vivaraNe vyAkhyAtAstato nAtra punaH pratanyanta iti / / taha dhiisaMghayaNobhayasaMpannA tadubhaeNa hINA ya / AyaparobhayanobhayataragA taha annataragA ya / / tathA dhRtisaMhananobhayasampannAstadubhayena hInAzca / iha bhaGgacatuSTayaM sambhavati / tatra dhRtyA sampannA ityekaH / saMhananena sampannA iti dvitIyaH / ubhayena dhRtisaMhananAkhyena sampannA iti tRtIyaH / tadubhayena hInAzceti caturthaH / tathA AtmaparobhayAnubhayatarakA iti / atrApi ctubhNnggii| AtmAnuprAhakaM tapaH, paropaSTambhakArakaM vaiyAvRttyaM tayordvayorapi samarthAH paraM ye tapa eva kurvanti, na vaiyAvRttyaM te AtmatarakAH , svArthe'tra kaH, na paratarakA iti prathamaH / ye tu vaiyAvRttyameva kurvanti na tapaste paratarakA iti dvitIyaH / ye tUbhayamapi kurvanti te ubhayatarakA iti tRtIyaH / ye punarubhayamapi na kurvanti te nobhayatarakA iti caturthaH / tathA annataragA tti / anyatarakAH ye tapovaiyAvRttyayoranyataradekameva kattuM zaknuvanti nobhayakaraNakSamA ityarthaH // kappaThiAdao vi a cauro je searA samakkhAyA / sAvikkhearabheAdao a je tANa purisANa // kalpaH-satatAsevanIyaH smaacaarH| sa cAyam Acelukuddesia sijjAyararAyapiMDa kiikamme / vayajiTTha paDikkamaNe mAsaM pajjosavaNakappe / na vidyate celaM-vastraM yasyAsAvacelakastasya bhAva Acelakyam / sacelatve cAyamacelakatvavyapadezaH / tathA cAnyatrApi dRzyate jaha jalamavagAhiMto bahucelo vi siraveDhiakaDillo / bhannai naro acelo taha muNao saMtacelA vi|| taha thova-juNNa-kucchiacelehiM vi bhannae acelutti / jaha tUra sAlia! lahuM de puttiM nagiA mu tti / / uddezena-sAdhusaGkalpena nivRttamaudezikam AdhAkarma / zayyayA-vasatyA tarati bhavAmbhodhimiti zayyAtaraH, rAjA-nRpastayoH piNDo bhaktAdirUpaH zayyAtarapiNDo rAjapiNDazca / ihaudezikAdInAM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yantrakAlikhanavidhiH 139 trayANAmapi parihAro'vaseyaH / kRtikarma-jyeSThAnukrameNa vandanadAnam / vratAni-paJca mahAvratAni / jyeSTho varSazatadIkSitAyA api sAdhcyA adyatanadIkSito'pi sAdhurgariyAn / pratikramaNaM pratItam / mAso-mAsakalpaH / pariH-sarvathA vasanamekatra nivAso niruktivazAt paryuSaNA | ityetasmin dazavidhe kalpe sthitAH prathamacaramajinasAdhavaste Adayo-avayavabhUtA yeSAM te kalpasthitAdayaH-kalpasthitapariNatakRtayogitaramANAkhyAH / tatra kalpasthitAH kathitA eva / pariNatAH-pariNatiparipAkamApannaM jIvena saha prAptakIbhAvaM cAritraM yeSAM te / kRtayogina:-caturthaSaSThATamAditapobhiH parikAmatazarIrAH / taramANa tti / 'zakezcayataratIrapArA' ityanena prAkRtalakSaNasUtreNa zaktRdhAtostaradeze kRte zaknuvAnAH-zaktitulanA kurvANA ityarthaH / ye ete catvAraH setarAH-sapratipakSAH samAkhyAtAH-kathitAH / kalpasthitAdibhya itare akalpasthitA'pariNatA'kRtayogA'taramANokhyAH / tatra akalpasthitA-madhyamadvAviMzatijinasAdhavo mahAvidehajAzca / ete hi dazavidhasthitikalpamadhyAt zayyAtarapiNDA'nAdAnacaturyAmapuruSajyeSThatvakRtikarmakaraNAkhyeSu catuSu sthitAH zeSeSu SaTsu punarasthitAH / te hyetAni SaT sthAnAni guNAnulomyamAlocya kadAcit kAnicit kurvanti vA naveti / apariNatodayastu prinntaadivipriitaaH| 'sAvikkhearabheAdao a je' iti / je iti pAdapUraNe / kalpasthitAkalpasthitAdayo'STAvapi dvividhaaH| sApekSAgacchavAsino nirapekSA-jinakalpikAdayaH / 'tANa purisANaM'tItyapretanagAthAyAM sambadhyate / sA ceyaM__ jo jahasatto bahuraguNo va tassAhiaMpi dijAhi / hINassa hINataragaM jhosijja va savvahINassa / / teSAM puruSANAM kalpasthitAdono sApekSanirapekSabhedAnAM prAggAthAdvayoktagItArthAdInAM ca madhyAt yo yathAzaktaH tapaH kartuM kSamaH / bahutaraguNo vA-dhRtisaMhananasampannaH pariNataH kRtayogI Atmaparataro vA bhavet tasyAdhikamapi-jItoktAdatiriktamapi dadyAt / hInasya-dhRtisaMhananAdirahitasya hInataraM-jItoktAdalpataraM dadyAt / sarvahInasya-sAmastyenAkSamasya sarvamapi tapaH kSapayet-hAsayet na kimapi tasya dadyAt mithyAduSkRtenaiva tasya shuddhiraadeshyetyrthH| punaH puruSavizeSAnevAha itthaM puNa bahutaragA bhikkhuNa Thiya akayakaraNANabhigayA y| jaM teNa jIamaTumabhattaMtaM nivigaaiiaN|| atra punarbahutarA-bahubhedA AcAryopAdhyAyakRvakaraNagItArthasthirAdyA bhikSavaH-sAdhavaH iti / sthiga nAma ye carakAdibhirdarzanataH parISahopasargezvaraNato'tikarkazaprAyazcittadAnataH svabhAvato vA na cyAvyante / akRtakaraNAH-tapobhiraparikarmitazarIrAH / anabhigatAzcAgItArthAH cazabdAdasthirAH / eteSAM ca sarveSAM yathArha, tena sUkSmabAdarAticArAdinA yajjItaM-jItadAnaM tannirvikRtyAdyaSTamabhaktAntaM jJeyamiti zeSaH / yadvA yantraNatad jJeyamityarthaH / idamatra gAthAnte yantrakasya pazcamyA dIrghapaGakteH pazcimAnupUrdhyA tapo gRhItam / etadIyazca tapovizeSaH sarvo'pi yantrakeNa spaSTIbhavati / tatastasyAyaM likhanavidhiH kathyateiha deryeNa paGktiracanAyAM trayodaza gRhANi sthApyante, pRthutvena cAdyapaMktau paJcadaza gRhANi / dvitIyatRtIyapaGktyozcaturdaza / caturthapaJcamapaGktyostrayodaza / SaSThasaptamapaGktyodaza / aSTamanavamapaGktyorekAdaza / dazamaikAdazapaGktyordaza / dvAdazatrayodazapaGktyornavagRhANIti / atra cAdyAyAH pRthupaGktarupari nirapekSaH sthApyate / dvitIyAyA uparyAcAryaH kRtakaraNaH / tRtIyAyA AcAryo'kRtakaraNaH / caturyA upAdhyAyaH kRtakaraNaH / paJcamyA upAdhyAyo'kRtakaraNaH / SaSThyA gItArthaH sthiraH kRtakaraNabhikSuH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirapekSaH AcAryaH AcArya: kRtakaraNaH akRta kRtakaraNaH |asthirH| gItArthaH | gItArthaH gItArthaH | gItArthaH ..agInArthaH upAdhyAyaH sthiraH : asthiraH agiitaarthH| agItArthaH| agItArthaH sthiraH | upAdhyAyaH 4 akRta sthiraH akRta- | sthiraH / akRta asthiraH asthiraH karaNaH karaNa kRtakaraNaH akRtabhikSuH karaNaH kRtkrnnH| karaNaH kRtakaraNaH akRtakaraNaH karaNaH kRtakaraNaH bhikSuH . pArAzcita vata anava- anava anavasthApya 16. mala / yati-jItakalpe Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratisevanAsvarUpam 141 saptamyA gItArthaH sthiro'kRtakaraNabhikSuH / aSTamyA gItArtho'sthiraH kRtakaraNabhikSuH / navamyA giitaarthaa'sthiro'kRtkrnnbhikssuH| dazamyA agItArthaH sthiraH kRtakaraNaH / ekAdazyA agotArthaH sthiro'kRtakaraNaH / dvAdazyA agItArtho'sthiraH kRtakaraNaH / trayodazyA upari agItArtho'sthiro'kRtakaraNabhikSuriti sthApayitvA pRthutvena prathamAyAM paGktau nirapekSasyAdho gRhadvaye zUnyaM sthApyaM, yatastayoH pArAzcikAnavasthApye bhavataH, te ca jinakalpikasya na smbhvtH| tasya hi svabhAvenaiva nirapekSatvAt / atha tayoH zUnyayoradhastrayodazasu gRheSu mUla-cheda-SaDguru SaDlaghu caturguru-caturlaghu-mosaguru-mAsalaghu-bhinnamAsa-viMzatika-paJcadazaka-dazaka-paJcakAni sthApyante / dvitIyAyAM paGktau pArAJcikAdIni dazakAntAni / tRtIyAyAmanavasthApyAdIni paJcakAntAni / caturthyAmanavasthApyAdIni dazakAntAni / paJcamyAM mUlAdIni paJcakAntAni / SaSThyAM mUlAdIni dazakAntAni / saptamyAM chedAdIni paJcakAntAni / aSTamyAM chedAdIni dazakAntAni / navamyAM SaDgurvAdoni paJcakAntAni / dazamyAM SaDgurvAdIni dazakAntAni / ekAdazyAM SaDlavAdIni pazcakAntAni / dvAdazyAM SaDladhvAdIni dazakAntAni / trayodazyAM caturgurvAdIni paJcakAntAni sthApyante / atra caivaM bhAvanAyatrAparAdhe kRtakaraNAcAryasya pArAJcikaM tatraivAparAdhe akRtakaraNAcAryAdInAM dIrghapaGktikrameNAnavasthApyAdIni prAyazcittAni bhavanti / tathA yatrA'parAdhe kRtakaraNAcAryasyAnavasthApyaM tatraivAparAzeSANAM tathaiva krameNa prAyazcittAnItyevaM sarvadIghapaGktiSu bhAvanA karaNIyA / sthApanA caivamatrAvaseyA / etatpuruSavibhAgena zrutavyavahArato jItakalpayantram // samprati pratisevanAmAha AuTTiAi dappappamAyakappehiM vA nisevijA / davvaM khittaM kAlaM bhAvaM vA sevao puriso // 250 / / vyAkhyA-AkuTTikayA - upetya sAvadyakaraNotsAhAtmikayA, dappapramAdakalpairvA do-dhAvanaDepanavalganAdikaH hAsyajanakavacanAdikaM darparUpo vo, pramAdo-divA rAtrau vA prtilekhnaaprmaarjnaadynupyukttaa| kalpaH-kAraNe darzanAdicaturvi zatirUpe sati gItArthasya kRta yogina upayuktasya yatanayA AdhAkarmAdyAdAnarUpaH / tairetezcaturbhiH pratisevanArUpairAsevakaH puruSo niSeveta-pratiseveta / dravyam-AhArAdikaM kiJcidazuddhamapyAdadIta / kSetra-chinnamaDambAdikaM stokalokAzrayaM sArddhayojanaM yAvadavidyamAnavasatpradezaM yatra sampUrNA bhikSA na labhyate / kAlo-durbhikSAdiryatra sarvathA'nnAdirna prApyate / taM pratiseveta / ayamAzayaHsAdhunA mahati kSetre kAle ca gatvA stheyam / AkuTTikAdibhirhi chinnamaDambAdikaM kSetraM duSkAlaM ca prati. sevamAnaH saMyamAtmavirAdhane prApnuvan / bhAvaM ca-hRSTaglAnatvAdikaM pratisevate / AkuTTikAdibhirahitA'nnauSadhAdikaM bhuktvA glAnatvAdikaM bhaavmutpaadyedityrthH| uktAH svarUpataH pratisevanAH ta sAM prAyazcittamohajaM jIadANamuttaM evaM pAyaM pamAyasahiassa / itto cia ThANaMtaramegaM vaDhijja dapavao // 251 // vyAkhyA-yajjItadAnaM-jItavyavahAre tapodAnamuktam / etatsarvaM prAyaH pramAdasahitasya-pramAdapratisevanA-prAggAthAvivaraNavyAkhyAtadravyAdisevino bhaNitAH / ita eva pramAdapratisevakaprAyazcittAdekaM sthAnAntaraM varddhayet darpavataH / ayamarthaH-pramAdapratisevanayA bhinnamAsa-laghumAsa-gurumAsa-caturlaghu-catu: guru-SaDlaghu-SaDgurUNAmApattau nirvikRtikapurimArdvakAsanAcAmAmlacaturthaSaSThASTamAkhyaM tapo dIyate / darpapra Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 yati-jItakalpa tisevanAkAriNastu bhinnamAsAdInAmApattau satyAM sthAnAntaravRddhiH kAryA / nirvikRtikaM muktvA purimArdA dIni dazamAntAni deyAnIti / / AuTTiAi ThANaMtaraM va saThANameva vA dijjA / kappeNa paDikkamaNaM tadubhayamahavA viNiddiDha // 252 // vyAkhyA- AkuTTikApratisevAyAM sAdhoH sthAnAntaraM vA dadyAt / darpapratisevAkAriNa; sakAzot sthAnavRddhayAdhikaM tapaHsthAnaM vitaret / darpapratisevino hi bhinnamAsAdyApattau purimArddhAdIni dazamAntAni dIyante asya tvekAsanAdIni dvAdazAntAni deyAni / ' svasthAnameva' vA dadyAt / ihApa ttirUpaM prAyazcittaM svasthAnamucyate / yathA''kuTTikayA paJcendriyavadhe mUlam / anyatrApi cAkuTrikayA yatrAparAdhe yad bhinnamAsAdikamuktaM tattatra svasthAnaM tadevAkuTTikApratisevino dadyAdityarthaH / kalpenakalpapratisevanayA pratikramaNaM-mithyAduSkRtaM prAyazcittam / athavA tadubhayam-AlocanAmithyAduSkRtobhayarUpaM prAyazcittaM vinirdiSTam / / idaM coktasvarUpaM prAyazcittaM pariNAmAnurUpeNaiva dadyAdityAha -. AloaNakAlaMmi vi saMkesa-visohibhAvao nAuM / hINaM vA ahiaM vA tammattaM vA vi dijjAhi // vyAkhyA-AlocanAkAle'pi kamapyaparAdhavizeSaM yaH sarvathA na prakAzayati kathayannapyarddhakathitaM vA karoti sa saGkliSTapariNAma iti jJAtvA tasyAdhikamapi dadyAt / yaH punaH saMvegamupagato nindAgardAdibhirvizuddhapariNAmaH tasya hInamapi dadyAt / yaH punarmadhyasthapariNAmaH tasya tanmAtrameva dadyAt / / uktamevArtha dRDhayannAhaia davbAi bahuguNe gurusevAe a bahutaraM dijjA / hINayare hINayaraM hINayare jAva jhosu tti // 254 / / vyAkhyA-iti-amunA prakAreNa dravyAdau dravyakSetrakAlabhAvAkhye pratisevye bahuguNe-bahuguNite pracuradoSatvena samarthe vA, viparItalakSaNayA vA bahudoSe gurusevAyAM-gurutarAyAM pratisevAyAM kRtAyAM bahutaraM prAyazcittaM dadyAt / hInatare-'lpadoSe dravyAdike pratisevite hInataramalpataraM prAyazcittaM dadyAta / tato'pi hInatare yAvatsarvahIne'tyalpadoSe dravyAdau atyalpIyasyAM sevAyAM 'jhosutti |ksspnnaa-haasH kAryaH / sarvastoka tapo deyamityarthaH / kutrApi ca sarvathApi hrAsaH kriyata iti pratipAdayannAhajhosijjai subahuM pi hu jIeNanaM tavArihaM vho| veAvaccagarassa u dijjai sANuggahataraM vA // 255 // vyAkhyA - iha jItena yadyeka gurubhirvitIrNa pANmAsikAditapo vahataH paJca-SaTsvapi divasesu gateSvanyaccAturmAsikaM pANmAsikaM vA taporha samApannaM tataH tatkSipyate-subahukamapi hAsyate, sarvathApi tasya na dIyata ityarthaH / vaiyAvRttyakarasya ca sAnugrahataraM vA dIyate / ko'rthaH ? yAvanmAnaM tapastapyamAnaH sa vayAvRttyaM kartuM zaknoti tasya tAvanmAtrameva tapo dIyate nAdhikam / atha pUrvopanyastanavavidhazrutavyavahAraM vibhAgato didarzayiSuribhUtAM gAthAmAha - ti nava sagavIsa igasI pakkhe AvattidANa kAlatige / navatavasuavavahAro jaMte dasarehi tiriuDDhaM // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navavidhatapodAnazrutavyavahAraH 143 ___vyAkhyA-atraiSa navavidhatapodAnalakSaNazrutavyavahAravibhinavabhiH saptaviMzatimirekAzItibhizca bhedarbhavati / tatra saMkSepataH tAvadayaM tribhedaH pakSatrayabheAt / ApattibhedataH punarnavabhedaH / dAnatapobhedatastu saptaviMzatibhedaH / kAlatrikavizeSeNa punarekAzItibhedazca bhavati / eteSAM ca sarveSAmapi bhedAnAM svarUpaM granthakAraH svayameva purastAd vyaktIkariSyati / evaMvidhabhedabhinnazca navavidhatapodAnalakSaNazrutavyavahAraH tiryagUz2a ca dazarekhe yantra sthApitaH sukhovaseyo bhavatIti sakalabhedapratipAdanAnantaraM tatsthApanApi darzayiSyate / tatra pUrva navavidhatapodAnazrutavyavahArameva darzayannAha - upavAsachaTTaaTThama jahanna chaTThaTThamAdasama mjjhaa| aTThamadasamaduvAlasa jiTTa tikAle tavo navahA // 257 / / vyAkhyA- upavAsaSaSThASTamAni jaghanyAni / SaSThASTamadazamAni madhyamAni / aSTamadazamadvAdazAni utkRSTAni / kAlatraye grISmaziziravarSAlakSaNe krameNa tapAMsi navadhA deyatayA avagantavyAni / eSa navavidhatapodAnazruta vyavahAraH procyate / athavA eSa navavidhatapodAnazrutavyavahAraHniviapurimAsagaMbila igaviti caupaMcakhamaNa navaha tavo / suavavahArupaesA oheNa vibhAgajo ceva / vyAkhyA-nirvikRtikaM. 1 purimArddham 2 ekAsanaM 3 AcAmAmlam 4 ekakSapaNaM caturthaM 5 dve kSapaNe SaSThaM 6 trINi kSapaNAni aSTamaM 7 catuHkSapaNAni dazamaM 8 paJca kSapaNAni dvAdazaM 9 zrutavyavahAropadezAdevaM tapA navadhA ovato vibhAgatazca prISmaziziravarSAsu dIyata iti navadhA tapodAnazrutavyavahAraH / / atha -- yathodezaM nirdeza' iti nyAyot pUrva pakSatrayaM spaSTayannAhaguru lahu lahusa ti pakkhA piho tihA'tiguru gurutaro guruo| lahutamalahutaralahuo lahusatamo lahusatara lahuso // 259 // vyAkhyA- eSa navavidhatapovyavahAraH saMkSepatanidhA-utkRSTo madhyamo jaghanyazca / tatra gurutama gurutara-gururUpabhedatrayAtmako gurupakSa utkRSTaH / laghutama-laghutara-laghurUpabhedatrayAtmako laghupakSo madhyamaH / laghusvatama-laghusvatara-laghusvAkhyatribhedo laghusvapakSo jaghanya iti / yadAha navavihavavahAre so saMkheveNaM tihA munneavvo| ukkoso majjhimago jahannago ceva tiviho so // ukkoso gurupakkho lahupakkho majjhimo muNeavvo / lahusapakkho jahanno tivigappo esa nAyavvo // idAnI prakRtagAthAkSarArthaH-guru 1 laghu 2 laghusvaH 3 laghusvazabdazca laghukArthaH / svazabdasyAlpArthaka ratyayArthatvAdityete trayaH pakSAH pRthak pratyekaM tridhA bhavanti / traividhyaM ca darzitameva / / atha navavidhApattitapovyavahAraM darzayatigurulahua chapaNamAsA cautigamAsA dumaasgurumaaso| lahumAsaminnavIsaM panarasadasapaNa tipakkhakamA // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 yati jItakalpe ukkosamajjhahINA AvattI navati dANa kaaltige| ukkosukkosukkosamajjha ukkosaga jahannA / / 261 // majhukkosA majjhimagamajjhimA tahaya majjhimajahannA / jahannukkosa jahannagamajjhA ya jahannagajahannA // 262 // vyAkhyA-teSu triSu pakSeSu gurulaghulaghukalakSaNeSu / etA Apattaya utkRSTamadhyamajaghanyarUpAH krmaadvgntvyaaH| tathAhi-gurupakSe gurulaghu pANmAsikapAzcamAsikarUpA utkRSTApattiH / cAtu sikatrimAsikarUpA mdhymaa| dvimAsikagurumAsarUpA jghnyaa| laghupakSe laghumAsa utkRSTaH / bhinnamAso madhyamaH / viMzatikaM jaghanyam / laghukapakSe pazcadazakamutkRSTam / dazakaM madhyamam / paJcakaM jaghanyamityevanavavidhApattitaporUpaH zrutavyavahAro darzitaH / bhaNitaM ca gurupakkho ukkoso majjha jahanno a eva lahue vi / emeva ya lahuse vI ia eso navaviho hoi / / ___ gurupakkhe chammAso paNamAso ceva hoi ukkoso| majho cautimAso dumAsagurumAsaga jhnno|| lahu-bhinnamAsa-vIsA lahupakkhukkosa majjhima jhnnaa| panarasa dasagaM paNagaM lahusukkosAi tiviheso / Avattitavo eso navabheo vaNNio smaasenn| ahuNA u sattavIso dANatavo tassimo hoi / / tasyApatitapaso navavidhasya dAnatapasvividhamutkRSTamadhyamajaghanyalakSagaM saptaviMzatibhedaM bhavati / taca kAlatrikeNa varSAziziragrISmalakSaNena vicAryamANamekAzItibhedaM bhavati / tatra gurupakSa eko'pi nvdhaa| tadyathA-utkRSTotkRSTaH 1 / utkRSTamadhyamaH 2 / utkRSTajaghanyaH 3 / madhyamotkRSTaH 4 / madhyamamadhyamaH 5 / madhyamajaghanyaH 6 / jaghanyokRSTaH 7 / jaghanyamadhyamaH 8 jaghanyajaghanyazceti 9 evaM laghupakSo'pi navadhA / 9 / laghukapakSo'pi caivameva navadhA 9 / sarvamIlane saptaviMzatibhedA bhavanti / bhaNitaM ca gurulahulahusragapakkhe ikviko navaviho muNeavvo / ukkosukkoso vA ukkoso majjhimajahanno 2 // majhukkoso majjhimamajho taha hoi majjhimajahanno / ia neu jahanno vi a ukkoso majjhima jahanno 3 // gurupakkhe nava ee nava ceva ya huMti lahuapakkhe vi / nava ceva lahusapakkhe sattAvIsaM bhavaMtee / / arthateSu gurulaghulaghukalakSaNeSu triSu pakSeSu saptaviMzatividhaM dAnatapo vyaktIkarotitahiM bArasa dasamamaTThama jiDhe majjhi dasamaTThamA chadraM / aTThamachaTTacautthaM jahanna tigi dANa gurupavakhe // vyAkhyA-tatra pakSatraye krameNa dAnatapaH pratipAdyate / yathA-iha gurupakSe pANmAsika-paJcamAsikAkhyotkRSTApattau satyAmutkRSTotkRSTaM dvAdazaM tapaH / utkRSTamadhyamaM dazamam / utkRSTajaghanyamaSTamam / cAturmAsika-trimAsikAkhyamadhyamApattau madhyamotkRSTaM dazamaM / madhyamamadhyamamaSTamaM / madhyamajaghanyaM SaSThaM / dvimAsika-gurumAsAkhyajaghanyApattau jaghanyotkRSTamaSTamam / jaghanyamadhyamaM SaSTham / jaghanyajaghanyaM caturtham / evaM gurupakSe navadhA dAnatapaH proktam // atha laghupakSe darzayati Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghukapakSe. dAnatapaH 145 ia dasamaTThamachaThA aTThamachaTThAcautthayA kamaso / chaTTacautthAyAmA lahupakkhe dANa vAsAsu // 264 // vyAkhyA- laghupakSe laghumAsAkhyotkRSTApatto utkRSTotkRSTaM dazamam / utkRSTamadhyamamaSTamam / utkRSTajaghanya SaSThaM / minnamAsAkhyamadhyamApattau madhyamotkRSTamaSTamaM / madhyamamadhyamaM SaSThaM / madhyamajaghanyaM caturtha / viMzatyAkhyajaMghanyApatto jaghanyotkRSTaM SaSThaM / jaghanyamadhyamaM caturthaM / jaghanyajaghanyamAcAmAmlam / ityamunA prakAreNa laghupakSe krameNa dAnatapo navavidhamuktam / etacca dAnatapo varSAkhavagantavyaM / pUrvagAthoktamapi apretanagAthoktamapi ca / atha laghukapakSe dAnatapo darzayatiaTThamachaTThacautthaM chaTTacautthaMbilaM lhuspkkhe| taha khavaNaMvilaAsaNa ia adbhukaMti sagavIsA // 265 / / vyAkhyA-laghukapakSe paJcadazAkhyotkRSTApattau utkRSTotkRSTamaSTamam / utkRSTamadhyamaM SaSTham / utkRSTajaghanyaM caturtha / dazakAkhyamadhyamApattau madhyamotkRSTaM SaSThaM / mabhyamamadhyamaM caturthaM / madhyamajaghanyamAcAmAmlaM / paJcakAkhyajaghanyApattau jaghanyotkRSTaM caturtha / jaghanyamadhyamamAcAmAmlaM / jaghanyajaghanyamekAsanakamityevamardhIpakrAntyA saptaviMzatividhaM dAnatapo varSAviSayaM pradarzitam / / atha zizirISmaviSayaM dAnatapo'tidezenAhadasamAI purimaMtA sisire gimhaTThamAi niviaMtA / asahe ikkikahAso jA paMtisu aMti ikvikaM // vyAkhyA-evaM yathA varSAsu uskRSTAyApattinavake sati dAnatapaso dvAdazamAdau kRtvA ekAsanAntAH saptaviMzatirbhedAvAraNikayA kRtAH, tathA zizire'pi, kevalaM samamAdau kRtvA purimaarddhaantaaH| grISme punaraSTamamAdau kRtvA nirvikRtyantAH saptaviMzatirbhedAH kAryAH yantrakasthApanAtazca kSeyAH / varSAziziragrISmANoM saptaviMzatitryasIlane cakAzItirdAnatapaso bhedA bhavanti / ardhapakrAntizceyaM-arddhasyaasamapravibhAgarUpasya ekadezasya-ekAdipadAtmakasyApakramaNaM-nivartanaM zeSasya tu dvathAdipadasaMghAtAtmakasyaikadezasyAnuvarttanaM yasyAM racanAyAM sA samayaparibhASayA arddhApakrAntirucyate / yathA varSAsu gurutame utkRSTato dvAdazamaM, madhyamato dazamaM, jaghanyato'STamam, eSAM madhyAdekadezo dvAdazalakSaNo'pakrAmati, dazamASTame gurutaraM gacchataH apretanaM ca SaSThaM mIlyate / tatazca gurutare utkRSTato dazamaM, madhyamato'STamaM, jaghanyataH SaSTham / eSAM madhyAdekadezo dazamalakSaNo nivarttate aSTamaSaSThe gurukaM gacchataH agretanaM caturtha mIlyate / tatazca guruke utkRSTato'STamaM madhyamataH SaSThaM jaghanyatazcaturthamiti / yathA ceyamekAzItike dAnatapoyantrake varSAdye navake' pakrAntirdarzitA, tathaiva sarveSvapi navakeSu vilokanIyA / etairdAnairApattayaH svakAH svakA niyamAt sarvA boddhavyAH / evaMvidhApattiSu ca dvAdazAyaM tapaH kartumasahiSNorekaikahAsaH tAvat kAryo yAvannavasvapi paGktiSu paryantakoSTakagatamekaikaM caturthAdi nirvikRtikAntaM tapaH sthitaM / tataH tat tasya dIyate // tatkaraNe'pyazaktasya punastathaiva hAso bhavatIti darzayatiasahassa taM pi hasaI to saTThANau dijja paraTThANe / ia hiTThamuhe hAse nivvIaM ThAiM suddho vA // 267 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 yati-jItakalpe yantra 6 / 5 utkRSTApattI ____43 madhyamApattI gurutamaM u0 u0 12 gurutamaM u0 ma0 10 gurutamaM u0 ja08 gurutaraM ma0 u0 10 gurutaraM ma0 ma08 27. utkRSTApattI 25 madhyamApatto laghu u0 u0 10 laghu u0 ma08 laghu u0 ja06 laghutaraM ma0708 laghutaraM ma0 ma06 15 utkRSTApattau 10 madhyamApattI laghukaM u0 u0 8 laghukaM u0 ma0 6 laghukaM u0 ja0 4 laghukataraM ma0 u0 6 laghukataraM ma0 ma0 4 - 6 / 5 utkRSTApattau 43 madhyamApattI gurutamaM u0 u0 10 gurutama u0 ma08 gurutamaM u0 ja06 gurutaraM ma0 u08 gurutaraM ma0 ma06 273 utkRSTApattau 25 madhyamApattau . laghu u0 u08 laghu u0 ma06 laghu u0 ja04 laghutaraM ma0 70 6 laghutaraM ma0 ma04 15 utkRSTApattI 10 madhyamApattau laghukaM u0 u0 6 laghukaM 30 ma0 4 laghukaM u0 ja0 AM0 laghukataraM ma0 70 4 laghukataraM ma0ma0 AM0 6 / 5 utkRSTApatto 43 madhyamApatto gurutamaM u0 u08 gurutamaM u0 ma0 6 gurutamaM u0 ja0 4 gurutaraM ma0 u06 gurutaraM ma0 ma0 4 273 utkRSTApatto 25 madhyamopatto laghu 30 u06 laghu u0 ma0 4 laghu u0 ja0 AM0 laghutaraM ma0 u0 4 laghutaraM ma0ma0 AM0 15 utkRSTApatto 10 madhyamApatto laghukaM u0 u0 4 laghukaM u0 ma0 AM0 laghukaM u0 ja0 e0 laghukataraM ma030 AM0 laghukataraM ma0ma0 e0 vyAkhyA-asahasya-tatkaraNosamarthasya tadapi-paGktiparyantakoSTakagatamapi tapo hAsyate, tataH pUrvasthAnatapo dIyate / varSAsu varSAkAloktaM, zizire ziziroktaM, grISme grISmoktaM tadapi kartumakSamasya tataH svasthAnAt parasthAnaM-parasthAnatapaH varSAsvapi ziziroktaM, zizire'pi prISmoktaM tapo dIyate / ityevamadhomukhe hAse sthAne sthAne varSAziziragrISmarUpe hAsayadbhiH tAvanneyaM yAvannirvikRtikamAtrameva deyatayA sthitam / zuddho vA yaH punarnirvikRtikamAtramapi tapaH kartumazaktaH sa mithyAduSkRtenaiva shuddhytiityrthH| kaizcittvevaM vyAkhyAtam-AdhAkarmikAdyutpattau yA SaDjIvanikAyavirAdhanA tajjanitaM prAyazcittaM svasthAnam / AdhAka Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yantra sthApanA 147 . sthApanA 21 jaghanyApattI gurutaraM ma0 ja06 guru ja0 u08 guru ja0ma06 guru ja0 ja04 20 jaghanyApattI laghutaraM ma0 ja0 4 laghutamaM ja0 u0 6 laghutamaM ja0ma0 4 laghutamaM jaja00 5 jaghanyApattau laghukataraM maja0AM0 laghukatamaM ja0u0 4 laghukatamaM ja0ma0AM0 laghukatamaM jaja050 211 jaghanyApattI gurutaraM ma0 ja04 guru ja0 u06 guru ja0ma04 guru 'ja0 ja0 AM0 2. jaghanyApattau laghutaraM ma0 ja0 AM* laghutamaM ja0 30 4 laghutamaM ja0ma0 AM0 laghutamaM jaja0 e0 5 jaghanyApattI laghukataraM ma0ja0 e0 laghukatamaM ja000 pukatamaM ja0ma0e0 laghukezamaM ja0ja00 bheda 27 prISmakAle tapodAnayantrakamidam | zizireSu tapodAnayantrakamidam | varSAsu tapodAnayantrakamidam bheda 27 21 jaghanyApattI gurutaraM ma0ja0 AM0 guru ja0 204 guru ja0ma0 AM0 guru ja0 ja0 e0 | 20 jaghanyApattI laghutaraM maja0 e0 laghutamaM ja0u0 AM0 laghutamaM ja0ma0 e0 laghutama jaja. pu0 5 jaghanyApattI laghukataraM ma0ja0 pu0 laghukatamaM ja070 e0 laghukatamaM ja0ma0pu0 laghukatamaM jaja0ni0 rmAdyAsevAbhaNitaM ca caturthAdikaM parasthAnaM tahAne'pyayameva hAsavidhi:ya iti / uktaM ca eehiM dANehiM Avattio sayA sayA niyamA / bodhavvA savvAo asahassikkikahAsaNayA / / jAvadviya ikikaM taM pi hAsijja asahuNo sAva / dAuM saThANatavaM paraThANaM dija emeva / / evaM ThANe ThANe hidvAhuttaM kameNa hAsittA / neavvaM jAva tiaM niyamA nivvIayaM ikaM / eSa navavidho vyvhaarH|| ekAzItikasya navavidhavyavahArayantrasya sthApanA ceyaM / . Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpa evaM kAlaviSayo navavidhadAnatapovyavahAraH punarapi prakArAntareNa dAnavidhimevAha- . egAi jA chamAsaM AvannANaM jahAgayaM dijjA / tavakAla gurua lahuaM sajhosamiaraM va jahapattaM // vyAkhyA-ekAdi yAvat SaNmAsamApanAnAm-ekamAsikaM dvimAsikaM trimAsikaM cAturmAsikaM pAzcamAsikaM pANmAsikaM ca opannAnAM sAdhUnAM yathAgataM tapaHkAlAbhyAM gurukaM laghukaM vA yathAprAptaM syAt / tathA sajhauSamitaradvA ajhoSaM, yathAprAtraM-sahAsahAdipuruSavizeSarUpaM pAtramapekSya prAyazcittaM dIyate / / atha tapaHkAlAbhyAM laghuguru prAyazcittaM yaducyate tatsvarUpaM prarUpayatimuTuMtaM tava lahumaTThamAi tava guru jamujjhaI gimhe / taM lahumavi kAlaguru guru vi lahuaM sisiravAse // vyAkhyA-nirvikRtyAdinA SaSThAntena tapasA yanmAsagurvAdikamapyUhyate tattapo laghukam / aSTamAdinA tUyamAnaM mAsalavAdikamapi tapo gurukam / grISme yadRhyate tallaghukamapi-mAsaladhvAdikamapi . kAlagurukam / ziziravarSAsu tu yanmAsagurvAdikamapyUhyate tatkAlalaghukam / yadAhatavakAle osajjau gurU vi hoi u lahU lahU guruo| kAlo gimho u gurU a ThAi tavo lahU seso / / gurulaghuprAyazcittaM punaH prakArAntareNa darzayatidANe niraMtare vA lahu pi gurU guruM pi lahu iharA / suttavihiNAvilaMba ja dhujhAi taM tu hADahaDaM // vyAkhyA-vAzabdaH prakArAntaropanyAse / dAne nirantare sati laghukamapi gurukaM, vicAle pAraNakA'dAnena dIyamAnaM laghukamapi tapo gurukaM bhavatIti bhAvaH / itarathA-sAntaraM dIyamAnaM gurukamapi tapo laghukaM bhavati / uktaM cajaMtu niraMtaradANaM jassa va tassa va tavassa taM guruaN| jaM puNa saMtaradANaM guruaM pi hu taM lahuM hoi / tathA sUtravidhinA-sUtroktaprakAreNa yatprAyazcittamavilamba-kAlakSepaM vinavohyate tatprAyazcittaM haaddhddmityucyte| AropaNA hi pazcavidhA / yaduktam padRviiA tha ThaviA kasiNA'kasiNA taheva hADahaDA / ArovaNa paMcavihA pAyacchittaM purisajoe / / AropaNA paJcaprakArA // tadyathA-prasthApitikA sthApitA kRtsnA akRtsnA hADahaDA ca / eSA pazcaprakArApyAropaNA prAyazcittasya / tacca prAyazcittaM puruSajAte kRtakaraNAdau yathAyogyamavaseyam / etAsAM cedaM vyAkhyAnampaTTaviimA vahaMte veAbaca ThiA ThaviiAu / kasiNA jhosavirahiA jahiM jhoso sA aksinnaao| ____ yadAsepitaM prAyazcittaM vahati eSA prasthApitikA, vaiyAvRttyakaraNalabdhisampanna AcAryaprabhRtInAM vaiyAvRttyaM kurvan yatprAyazcittamApannaH tasyAropitamapi sthApita kiyate yAvadvathAvRttyaparisamApti Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AropaNA prakArAH 149 rbhavati / dvau yogAvekakAlaM kartumasamartha iti kRtvA sA AropaNA sthApitikA / kRtsnA nAma yatra jhoSo na kriyate, akRtsnA yatra kizcit jhoSyate / hADahaDA trividhA-sadyorUpA sthApitA prasthApitA ca / tatra laghu. gurumAsikAdi yattapa ApannaH tadyadi sadyastatkAlaM dIyate na kAlakSepeNa tadA sA hADahaDA AropaNA sdyoruupaa| yadi punaryan mAsikAdikamApannaH tadvaiyAvRttyamAcAryAdInAM karotIti sthApitaM kriyate / tasmiMzca sthApite yadanyadudghAtamanudghAtaM vA Apadyate tatsarvamapi pramAdanivAraNArthamanudghAtaM dIyate sA hADahaDA sthApitA / pANmAsikapAzcamAsikAditapo vahan antarA yadanyadApadyate udghAtamanudghAtaM vA tattasyApi pramAdanivAraNArthamanudghAtaM yadAropyate eSA hADahaDA AropaNA prasthApitA / / kasminnaparAdhe punarevaM krameNa tapaHprabhRti prAyazcittamApadyata iti darzayatisattarattaM tavo hoi tao cheo pahAvaI / cheeNAchinnapariAe tao mUlaM tao dugaM // 271 // vyAkhyA-saptarAtramiti jAtAvekavacanaM, tato'yamarthaH-trINi saptarAtrANi yAvaccaturgudikaM tapo bhavati / tataH saptarAtratrayAnantaraM chedaH tasyAparAdhapadAsevino'mimukhaM prakarSaNa dhAvati pradhAvati / chedenApi yasya prabhUtatvAt paryAyo na chiyate tasminnaparAdhakAriNi chedeNAchinnaparyAye ekenaiva divasena mUlam / tato dvikamanavasthApyapArAnikalakSaNam / iyamatra bhAvanA-yadA kazcidAcAryo'gItArthasyA'bahuzrutasya vA gaNaM dadAti, sa ca tadanujJAto gaNaM dhArayati, tadA dvayorapyanena krameNa prAyazcittamApadyate / tathAhi-tayorAcAryayoH prathamataH saptarAtraM yAvat divase divase caturgurukam / yadyetAvati gate kenApyapareNa gItArthena AryA ! na kalpate abahuzrutasyAgItAryasma vA gaNaM dAtuM dhArayituM vA, tataH pratipadyadhvaM sampratyapi prAyazcittamiti prajJApito svayaM vA yadhuparatau tataH prAyazcittamapyuparatam / atha noparamete tato dvitIyaM saptagatraM dine dine SaDalaghavaH / tRtIyaM saptarAtraM pratyahaM SaDguravaH / yadyetAvatA sthitau tataH sundarameva, no cettatazchedaH pradhAvati / tatraike AcAryAH paJcarAtriMdivAdArabhya chedaM prasthApayanti / apare punazcaturgurukAditi / pazcarAtriMdivaprasthApanAyAM bhUyo'pyA''dezayugaM tadyathA-kecidAcAryA laghubhyaH kecittu gurubhyaH paJcarAtriMdivebhyazchedaM prArabhante / tatra laghukaM pazcarAtriMdivaprasthApanA prathamato bhAvyate-saptarAtratrayAnantaraM turIyaM saptarAtraM laghupaJcakachedaH / paJcamaM gurupaJcakaH / SaSThaM laghudazarAtriMdivaH / saptamaM gurudazarAtriMdivaH / aSTamaM laghupaJcadazakaH / navamaM gurupaJcadazakaH / dazamaM laghuviMzatigatriMdivaH / ekAdazaM guruviMzatirAtriMdivaH / dvAdazaM lghupnycviNshtiraatriNdivH| trayodazaM gurupaJcaviMzatikaH / caturdazaM laghumAsikaH / paJcadazaM gurumAsikaH / SoDazaM caturlaghumAsikaH / saptadarza caturgurumAsikaH / aSTAdazaM laghuSANmAsikaH / ekonaviMzaM saptarAtraM guruSANmosikacheda iti sarvasaGkhyayA trayastriMzaM zatamahorAtrANAM bhavati / gurupaJcakaprasthApanAyAM tu saptarAtratrayAnantaraM saptAhorAtrANi prathamata eva gurupaJcakachedaH / tataH saptAhaM laghudazakaH / evaM pUrvoktavidhinA gurudazakAdayo'pi SaDgurukAntA chedAH / saptAha saptAhaM pratyekaM draSTavyA iti / atra cASTAdazabhiH saptarAtraiH SaDviMzaM zataM gatriMdivAnAM bhavati / yadA tu yataH prabhRti tapaH prAyazcittamupakrAntaM tata Arabhya chedavivakSA kriyate tadA caturthe saptarAtra prathamata eva caturgurukaH chedaH / paJcame SaDlaghukaH / SaSThe SaDgurukaH evaM SabhiH saptarAtrairdvicatvAriMzadinAni bhavanti / itthaM trayANAmAdezAnAmanyatamenAdezena chidyamAno'pi bhUyastvAt yadA paryAyo na chidyate / tato yadyapi Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yati-jItakalpe dezonapUrvakoTipramANaH paryAyo'vaziSyate tathApi sarvopi yugapadekadinenaiva chidyate iti sarvachedalakSaNaM tato mUla / tato dvitIyadivase'navasthApyaM / tRtIye pArAJcikam / eSA gAthA'niyataviSayA'pyevaM pratiniyataviSayatvena bhAvitA nizIthAdau tathAdarzitatvAt / / atha zrIvIratIrthe utkRSTA tapobhUmiH pANmAsikaM tapo bhavati / tataH paramapi kazcit tatprAyazcittamApannaH syAttasya kathaM prAyazcittaM pradIyata ? ityAha - jai chammAsa pareNa vi Avanno jAva mAsa asiisayaM / ThavaNaruvaNAi te vi hu kAu diNe dija chammAsaM // vyAkhyA - yadi kazcit sAdhuH SaNmAsebhyaH parato'pi saptamAsAdIni prAyazcittAni yAvadazItizatamAsarUpamutkRSTaM tapohaprAyazcittamApannaH tadA tAna sarvAnapi mAsAn sthApanAropAprakAreNa divasAn kRtvA pANmAsikamevotkRSTaM tapastasya dadyAnnAdhikam / iyamatra bhAvanA-mAsAdArabhya yAvata SaNmAsAstAvat sthApanAropaNAvyatirekeNApi sUtreNaiva prAyazcittaM dIyate / tataH parANi tu yAni saptamAsAdIni prAyazcittAni yAvadazItizatamAsarUpamutkRSTaM prAyazcittaM tAni apariNAmakasyA'tipariNAmakasya vA'gItArthasya sthApanAropaNAprakAreNeva dIyante / tayoH pratyayahetutvAttatprakArasyA'nyathAdoSasambhavAcca / gItArthasya agItArthasya vA pariNAmakasya punarna sthApanAropaNAprakAreNa tAni dIyante, tayoranyathA dAne'pi pratyayasambhavAt doSAbhAvAca / sthApanAropaNAprakArazvAyaM-yAvanto mAsA divasA pratisevitAH tAvantaH sarve'pyekatra sthApyante, sthApayitvA ca yata sakSepArha vizikAdikaM pratisevitaM tata sthApyate eSA sthApanA / tadanantaraM ye'nye mAsAH pratisevitAste saphalIkartavyA ityekaikasmAn mAsAta pratisevanApariNAmAnurUpaM stokAn stokatarAn samAn viSamAna vA divasAn gRhItvaikatra ropayati / eSA AropaNA / eSA cotkarSataH tAvatkartavyA yAvan sthApanayA saha saMkalayyamAnAH SaNmAsAH pUryante, nAdhikAH / anena hi prakAreNa prAyazcittadAne'tipariNAmako'pariNAmako vA cintayati-sarve mAsAH saphalIkRtA iti zuddho'hamiti / tatra sthApanAyA AropaNAyAzca catvAri sthAnAni bhavanti / tadyathA-prathamaM sthAnaM triMzatsthAnAtmakaM / dvitIyaM trayastriMzatsthAnAtmakaM / tRtIyaM paJcatriMzatsthAnAtmakam / caturthamekonAzItyadhikasthAnakazatapramANam / eteSu ca caturvapi sthAnakeSvimA jaghanyA sthApanAropaNA // ThavaNA vIsia pakkhia paMcia egAhiA u bodhavvA / ArovaNA vi pakkhia paMcia taha pNcegaahii| sthApanAyAH prathama sthAne jaghanyAsthApanA viMzikA-viMzatirAtriMdivapramANA / dvitIye pAkSikI / tRtIye paJcadivasAtmikA / caturthe ekAhikA / AropaNApi prathama sthAne jaghanyA paakssikii| dvitIye pazcikA-paJcadinapramANA / tRtIye'pi pazciko / caturthe ekAhikA | AdyeSu ca triSu sthApanAropaNAsthAneSu paJcottarA vRddhiH / caturthe tvekottarA vRddhiH / tathAhi-prathamasthApanAsthAnake viMzatidinasthApanA1 paJcaviMzatidinA2 triMzaddinA3 evaM paJcakavRddhathA tAvanneyaM yAvatpazcaSaSTayadhikazatadinapramANA triMzattamA sthApanA / dvitIye sthApanAsthAne paJcadazadinA prathamA, dvitIyA viMzatidinA, tRtIyA paJcaviMzatidinA, evaM paJcakavRddhathA tAvannetavyaM yAvat paJcasaptatyadhikazatadinapramANA trayastriMzattamA sthApanA / tRtIye sthAne prathamA paJcadinA, dvitIyA dazadinA, paJcadazadino tRtIyA, evaM paJcottaravRddhathA tAvannetavyaM yAvat paJcasaptatyadhikazatadinapramANA paJcatriMzatattamA sthApanA / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArogNA-prakArAH caturthe sthAne prathamA ekadinA, dvitIyA dvidinA, tRtIyA tridinA, caturthI caturdinA, evamekottaravRddhathAtAvannetavyaM yAvadekonAzItyadhikazatadinapramANA ekonAzItizatatamA sthApanA / evamAropaNAyA api prathame sthAne paJcadazadinA / viMzatidinA, paJcaviMzatidinA, evaM paJcakavRddhathA tAvajjJAtavyaM yAvat paSTa yadhikazatadinapramANA triMzattamA AropaNA / dvitIyasthAne paJcadinA prathamA / dazadinA dvitIyA / paJcadazadinA tRtIyA / evaM pancakavRddhathA tAvat jJeyaM yAvat paJcaSaSTayadhikazatadinapramANA trayastriMzattamA''ropaNA / tRtIye'pi sthAne paJcadinA prathamA / dazadinA dvitIyA / pazcadazadinA tRtIyA, evaM paJcakavRddhathA tAvad gantavyaM yAvat paJcasaptatyadhikazatadinapramANA paJcatriMzattamA''ropaNA / caturthe punarAropaNAsthAne sthApanA caturthasthAnavadekonAzItizatapramANAnyAropaNAsthAnAnyavagantavyAni / viMzatidinAdikAsu ca sthApanAsu pAkSikyAdikA AropaNAH pratyeka yojyAH / evaM pAkSikyAdikAsu sthApanAsu paJcAhikAdikA AropaNAH pratyekaM yojyAH / paJcAhikAdisthApanAsu pazcAhikAdyA AropaNA, ekAhikAdisthApanAsu punarekAhikAcA AropaNA yojniiyaaH| evaM sthApanAropaNAnAM parasparaM saMbedhato'neke bhaGgA bhavanti / te ca svayaM nizIthavyavahArato jJeyAH / sthApanAropaNayoMzca sarvatra vRddhiH tAvatI kAryA yAvatyA ubhayamIlane SaNmAsAH pUrNA bhavanti nAdhikam / / atha kA sthApanA AropaNAM ca katiSu mAseSu pratiseviteSu draSTavyA ? ityetatparijJAnArthamAhaThavaNArovaNadivase mANAu visohaittu tu jaM sesaM / icchiaruvaNoe bhae asujjhamANe khivai jhosaM / / mAnAt-paNNAM mAsAnAM divasaparimANAt azItyadhikazatarUpAt vivakSitAyAH sthApanAyA vivakSitAyAzvAropaNAyA ye divasAH tAn vizodhayet / vizodhya ca yaccheSamupalabhyate tat IpsitayA adhikatayA AropaNayAM bhajeta-bhAga DiyAta / bhAgeca ite yadi rAzinilepaH zadhyati / tato na kimapi prakSipyate, kevalaM sAropaNA kRtsneti vyapadizyate / yadi punarnirlepo na zuddhathati tataH kSipati jhoSam / yasmin prakSipte samo bhAgahAro bhavati sA cAropaNA akRtsnabhAgaharaNAdakRtsneti vyavahartavyA / yathA kenApi pRSTaM-viMzikA sthApanA pAkSikI cAropaNA katimirmAsaiH pratisevitaniSpannA ? ucyte-tryodshmirmaasaiH| tathAhi-SaNNAM mAsAnAM mAnamazItaM divasazatamityazItaM zataM dhiyate / 180 tato viMzatikAyAH sthApanAyA viMzatidinAni pAkSikyAzvAropaNAyAH paJcadaza dinAni zodhyante / zodhite ca zeSaM jAtaM paJcacatvAriMzaM zataM / tato'dhikRtayo paJcadazadinayA AropaNayA bhAgo hriyate, tatra coparitano rAziH zuddhaM bhAgaM na prayacchati, paJcasu ca prakSipteSu prayacchatIti paJcaparimANo'tra jhoSaH prakSipyate / tato bhAge hRte labdhA daza mAsAH / vakSyamANakaraNato dvau sthApanAyA mAsau ekazvAropaNAyA mAsa ityAgatAstrayodaza mAsAH pratisevitAH / evaM vizikA sthApanA paJcaviMzatidinA cAropaNA katibhirmAsaiH pratisevitainiSpannA ? ucyte-tryoviNshtimaasaiH| tathAhi-sthApanAdivasA viMzatirAropaNAdivasAH paJcaviMzatirete militAH paJcacatvAriMzata / te SaNmAsadivasebhyo'zItizatasaGkhyebhya zodhyante / jAtaM zeSaM pazcatriMza zatam / tato'dhikRtapaJcaviMzatidinayA AropaNayA tasya bhAgo liyate / tatra coparitano rAziH zuddhaM bhAgaM na prayacchati, paJcadazasu ca prakSipteSu prayacchatIti paJcadazaparimANo'tra jhoSaH prakSipyate labdhAH ssnnmaasaaH| tathA vakSyamANakaraNato'dhikRtAropaNayA paJcabhirbhAgo viyate labdhAH paJca te dvirUpahInAH kriyante, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 yati-jItakalpe jAtAtraya etAvanta AropaNAyA mAsA, yadi veyaM tRtIyAropaNeti te SaNmAsAnibhirguNyante jAtA aSTAdaza, dvau sthApanAmAsau prayazvAropaNAmAsA ityAgatAH sarvasaGakhyayA trayoviMzatimAsAH / / __ athavA'nyathA jhoSaparimANaM kathayatiThavaNAdivase mANA visohaittANa bhayaha ruvaNAe / jo cheyaM saviseso akasiNaruvaNAi so jhoso / mAnAta-SaNmAsadivasaparimANAt azItizatAt sthApanAdivasAn-adhikRtasthApanAvAsagan vizodhya yaccheSamavatiSThate tat AropaNayA-adhikRtAropaNAdivasairbhaja-bhAgahAraM kuru / bhAge ca hRte yacchedaziAnAM vizleSaH / iha vizleSe kRte sati yadavatiSThate, tadapi vizleSato jAtatvAt vizleSaH / sa tAvatpramANo'kRsnAropaNAyAM jhoSaH / yathAM SaNmAsadivasaparimANAdazItizatAt viMzatikAyAH sthApanAyA divasA viMzatiriti zodhyate / jAtaM SaSTayadhikaM zataM 160 / tataH pAkSikyAmAropaNAyAM saJcayamAsA jJAtumiSTA iti paJcadazamirbhAgo hriyate, sthitAH zeSA daza adhastAcchedaH paJcadaza / tebhyo daza vizliSyante sthitAH paJca, AgataM paJcadazikyAmakRtsnAropaNAyAM paJcako jhoSaH / tathA azItizatAt sthApanAdivasA viMzatiH zodhyante, jAtaM SaSTaM zataM 160 / tataH paJcaviMzatidinAyA AropaNAyAH saJcayamAsA jJAtubhiSTA iti paJcaviMzatyA bhAgo hriyate, zeSA dazacchedo'dhastAt paJcaviMzatiH tasya dazavizliSyante sthitAH pazcadaza / AgataM paJcaviMzatidinAyAmAropaNAyAM pakSo jhossH| evaM sarvatra bhAvanIyam / / jattha puNa dei zuddhaM bhAgaM ArovaNAo sA ksinnaa| duNhaM pi guNasu laddhaM icchiaruvaNAi jai mAsA / / yasyAM punarAropaNAyAmuparitano rAziH zuddhabhAgaM prayacchati, va kizcita paJcAyasyovatiSThate itibhAvaH / sA AropaNA kRtsnA jJAtavyA / yathA viMzatidinA / tathAhi-kenA'pi pRSTaM-vizikAsthApanA viMzikA cAropaNA katimirmAsaiH pratisevitairni pannA 1 ucyate-aSTAdazabhirmAsaiH / tadyathA-SaNNAM mAsAnAmazItizataM divasAH, tebhyo viMzatirdinA sthApanAyA viMzatirdinAnyAropaNAyAH zodhyante jAtaM zeSaM catvAriMzaM zataM / tato'dhikRtayA vizikayA AropaNayA bhoge hRte uparitano rAzini lepaH zuddhaH / eSA kRtsnAropaNA labdhAH sapta mAsAH / iyamAropaNA dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpanneti sapta mAsA dvAbhyAM guNyante jAtAzcaturdaza maasaaH| tato dvau sthApanAmAsau dvau cAropaNAmAsau caturdazasu prakSipyante, AgataM vizikA sthApanA vizikA cAropaNA aSTAdazamAsainiSpanneti / 'duNDaMpi' ityAdi / dvayorapi AropaNayoH kRtsnAkRtsnayolabdhamIpsitAyA AropaNAyA yati mAsA yatibhirmAsairIpsitAropaNA niSpanneti yAvat tatibhirguNaya / yokena mAsena niSpannA tata ekena guNaya / atha dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpannA tarhi dvikena / atha tribhiH tatastrimirityAdi / athavA dvayorapyAropaNayoH kRtsnAkRtsnayorlabdhaM yati mAsAstata IpsitayA AropaNayA guNaya / yadi prathamA tata ekena guNyate / atha dvitIyA tato dvAbhyAmatha tRtIyA tatanibhirityAdi evaM sarvatra bhAvanIyam // atha sthApanAropaNAdivasebhyo yathA mAsA Agacchanti mAsebhyo vA divasAstathA pratipAdayatidivasA paMcahiM bhaiA durUvahINAu te bhave mAsA / mAsA durUvasahiA paMcaguNA te bhave. divasA / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AropaNA-prakArAH 153 sthApanAyA AropaNAyA vA divasAH paJcabhirbhajyante, tato bhoge hRte ye labdhAste dvirUpahInAH kriyante, tato yadavaziSyate te bhaveyurmAsAH / yathA viMzikAyAH sthApanAyA divaso viMzatiH, teSAM paJcamirbhAge hRte labdhAzcatvAraste dvirUpahInA kRtAH sthitau dvau / AgataM viMzikAsthApanA dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpannA / tathA pAkSikyA AropaNAyo dinAni paJcadaza, teSAM paJcabhirbhAge hRte labdhAH trayaste dvirUpahInAH kRtAH sthita eka, AgataM pAkSikI AropaNA ekena mAsena niSpannA vizikAropaNA vizikAsthApanA ca dvimAsaniSpannA / evaM sarvatra bhAvanIyaM / 'mAsA durUvasahiA' ityAdi / yati mAsAH sthApanAyAmAropaNAyAM vA adhikRtakaraNavazAt labdhAste divasAnayanAya dvirUpasahitAH kriyante / tataH pazcaguNAstatobhaveyuryathoktA divasAH / yathA vizikAyAH sthApanAyA dvau mAsau tau dvirUpasahitau kriyete jAtAzcasvAraste paJcabhirguNyante / AgataM vizikAsthApanAyA viMzatirdinAni / tathA pAkSikyAmAropaNAyAmeko mAsaH / sa dvirUpasahitaH kRto jAtAH trayaH te paJcabhirguNyante / Agata pAkSikyAropaNAyA paJcadaza dinAni / evaM sarvatra bhAvanIyaM / / tadevaM karaNAnyabhidhAyopasaMhAramAhaThavaNArovaNasahiA saMcayamAsA havaMti evaiA / katto kiM gahiraM ti a ThavaNAmAse tato sohe / / pUrva * ThavaNArovaNa divase mANAu visohaittu ' ityAdi karaNavazAt ye labdhA mAsAste'nantaroktakaraNavazAdAnItA ye sthApanAropaNAmAsAH tatsahitAH kriyante, tataH ziSyebhya evaM prarUpyate / asyAM sthApanAyAmasyAM cAropaNAyAmetAvantaH saJcayamAsAH sarvaprAyazcittasaGkalanamAsA bhavanti / atha tasyAM sthApanAyAmAropaNAnyAM ca saJcayamAnAnAM madhye kuto mAsAt kiM gRhItam ? / atra karaNamAha 'ThavaNAmAse tato sohe' / tataH saJcayamAsasakhyAtaH sthApanAmAsAn zodhayet / zodhite ca satidivasehiM jaihiM mAso niSphano havai savvaruvaNANaM / taihiM guNiAu mAsA ThavaNAdiNajuAu chammAsA / / .. sarvAsAmAropaNAnAM yatibhirdivasairmAso bhavati niSpannastatimirguNitAste kartavyAH / punaH sthApanAdinayuktAstataste SaNmAsA bhavanti / yathA prathamAyAM sthApanAyAmAropaNAyAM ca trayodaza saJcayamAsAstebhyaH sthApanAmAsau dvau zodhitau sthitA ekAdaza / atrAropaNAyAmeko mAsaH, sa ca paJcadazabhidinairniSpanna iti te ekAdaza pazcadazamirguNyante / jAtaM paJcaSaSTaM zataM / tato viMzatidivasAH sthApanAsatkAH prakSipyante / jotaM pazcAzItaM zataM pazcajhoSa iti te tyaktAH / jAtAH ssnnmaasaaH| AgataM dvAbhyAM sthApanIkRtAbhyAM mAsAbhyAM daza daza dinAni gRhItAni / zeSebhyastvekAdazebhyaH paJcadaza paJcadaza dinAni / kevalaM tanmadhyAt pazcajhoSaH kRtaH paJca dinAni tyaktAnIti bhAvaH / etAnyeva ca prAk rAzisamakaraNArthaM prakSiptAnIti samakaraNaH prakSepaNIyo rAzijhoSazabdenoktaH / evaM sarvatra jhoSabhAvanA jJeyA / tathA vizikAyAM sthApanAyo vizikAyAM cAropaNAyomaSTAdaza kila saJcayamAsAH tebhyo dvau sthApanAmAsau zodhitau jAtAH SoDaza / atra viMzatidinAropaNA dvimAsetyekako mAso dazabhidinairniSpannaH, tataste SoDaza dazabhiguNyante jAtaM SaSTaM zataM 160 / tataH sthApanAdivasA viMzatiH prakSipyante jAtamazItizatam / Agatamatra dvAbhyAM sthApanAmAsAbhyAM daza daza vAsarA gRhItAH / zeSebhyo'pi SoDazebhyo gAtrato daza dazeti / tathA 20 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 yati-jItakalpe vizikAyAM sthApanAyAM paJcaviMzatikAyAM cAropaNAyAM trayoviMzatiH saJcayamAsAstebhyo dvau sthApanAmAso zodhitau jAtA ekaviMzatiH / paJcaviMzatidinAropaNA tribhirmAsai niSpannetyekaiko mAsaH sa tribhAgairaSTamidinaniSpannastata ekaviMzatiramirdinairguNitA jAtamaSTaSaSTaM zataM, tribhAgaguNane ca labdhAH sapta tepi tatra prakSipyante jAtaM pazcasaptataM zataM tatra viMzatiH sthApanAdivasAH prakSipyante jAtaM pazcanavataM zataM 195 / tatra paJcadaza dinAni jhoSa iti tAn apanIyante jAtamazItaM zatam / Agatamatra dvAbhyAM sthApanIkRtamAsAbhyAM daza daza divasA gRhItAH, zeSebhyastvekaviMzatimAsebhyo gAtrato'STAvaSTau divasAH satribhAgAH, kevalaM tatrApi paJcadaza dinAni jhoSIkRtAni / tadevaM sthApanAtaH zeSamAsebhya gAtrato yat gRhItaM tatpratipAditam / / adhunA zeSamAsebhyo yad yebhyo vizeSato gRhItaM tatpratipAdanArthaM karaNamAha ruvaNAe jai mAsA taibhAgaM taM kare tipaMcaguNaM / sesaM ca paMcaguNiaMThavaNAdivasAjuA divasA / / sthApanAmAseSu zodhiteSu yaccheSamavatiSThate tata AropaNAyAM yati mAsAH tatibhAgaM-tAvatsaGkhyAkabhAgaM karoti / tatrAdyaM tripaJcaguNaM-paJcadazaguNaM karoti, zeSaM tu samastamapi paJcaguNam / etaccaivaM draSTayaMpAkSikyAdiSvAropaNAdiSu yadi punarekadinA dvidinA yAvacaturdazadinA AropaNA tadA yatidinAropaNA tatigaNaM kuryAt / tataH te divasAH sthApanAdivasayutAH kriyante tato divasAH SaNmAsadivasA bhavanti / tadyathAprathamAyAM sthApanAyAM prathamAyAM cAropaNAyAM trayodaza saJcayamAsAH, tebhyo dvau sthApanAmAsau zodhitau jAtA ekAdaza. adhikRtAropaNA ekamAsaniSpanneti / te ekAdaza ekabhAgena kriyante / ekabhAgakRtaM ca tattathArUpameva bhavatIti samuditA eva te ekaadsh| tataH 'tipaMcaguNia'miti vacanAt paJcadazamirguNyante jAtaM paJcaSaSTaM zataM 165 / tatra sthApanA divasA viMzatiH prakSiptA jAtaM paJcAzItaM zataM, tataH paJca dinAni jhoSIkRtAnIti tAnyapasAryante jAtamazItaM zatam / AgataM dvAbhyAM sthApanAkRtamAsAbhyAM daza daza dinAni gRhItAni zeSebhyastvekAdazamAsebhyaH paJcadaza paJcadaza dinAni yAvat jhoSIkRtAni / tathA vizikAyAM sthApanAyAM vizikAyAM cAropaNAyAmaSTAdaza saJcayamAsAH, tebhyo dvau sthApanAmAsAvapanotI jAtAH SoDaza / tato'trAropaNA dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpanneti SoDaza dvAbhyAM bhAgAbhyAM kriyante / uparyaSTau adhopyssttau| tatroparitanamAdyabhAgaM paJcadazabhirguNayet / jAtaM vizaM zataM 120 / adhastanAstvaSTau paJcabhirguNyante mAtA catvAriMzat 40 ubhayamIlane jAtaM SaSTaM zataM 160 / atra sthApanAdivasA viMzatiH prakSiptA jAtamazItaM zatam, Agatamatra dvAbhyAM sthApanAmAsAbhyAM daza daza dinAni gRhItAni / aSTAbhyo mAsebhyaH paJcadaza paJcadaza / anye tvaSTAbhyaH paJca paJceti / tathA vizikAyAM sthApanAyAM paJcaviMzikAyAM cAropaNAyAM trayoviMzatiH saJcayamAsAstebhyo dvau sthApanAmAsau zodhitau jAto ekaviMzatiratrAropaNA tribhirmAsainiSpanneti te ekaviMzatiH saJcayamAsAstribhAgAH kriyante jAtAtrayaH saptakoH punyjaaH| tatra prathamasaptakaH paJcadazamiguNyante jAtaM paJcottaraM zataM, tatra pakSo jhoSa iti paJcadaza zodhyante jAtA navatiH 90 / zeSau ca dvau bhAgau saptako pratyekaM paJcabhirguNyete / jAtA ubhayatra pratyekaM paJcatriMzat / ubhayamIlane saptatiH, sA. pUrvarAzau kSiptA jAtaM SaSTayadhikaM zataM 160 / tatra viMzati, sthApanAdivasAH prakSiptA jotamazItaM zatamAgatamatra dvAbhyAM sthApanAmAsAbhyAM daza daza vAsarA gRhItAH, saptabhyo mAsebhyaH paJcadaza paJcadaza, caturdazabhyo Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varddhamAnAditIrthe utkRSTatapaH 155 .mAsebhyaH paJca paJca paJcadaza vAsarAzca jhoSIkRtA iti / evaM sarvatra bhAvanIyam / / __ atha -- divasA paMcahi bhaiA' ityAdi karaNaM yatra na pravarttate tatra vidhimAhajattha ya durUvahINaM na hunja bhAgaM ca paJcahiM na dijjA / tahiM ThavaNaruvaNamAso ego u diNAu te ceva / / yatra punaH sthApanAsu AropaNAsu paJcadinAdikAsu paJcabhirbhAge hRte labdhaM tat dvirUpahInaM na bhavet / paJcadinAdikAsu navadinaparyantAsu dvayoreva rUpayorasambhavAt / dazadinAdikAsu tu caturdazadinaparyantAsu dvirUpahInatAyAM zUnyatApatteH / yadi vA yAsu sthApanAsvAropaNAsu cakadinAdiSu caturdinaparyantAsu paJcabhirbhAgamuparitano rAzinaM dadyAt stokatvAttatra tAsu sthApanAsvAropaNAsu caiko mAso draSTavyaH / 'diNAuta cevatti / dinAnyapi tAnyeva yAnyapAttAni / na punarmAsasaGakhyAM dvirUpasahitAM kRtvA paJcabhizca guNayitvA dinAnyAnetavyAnIti bhAvaH / atha yatrotkRSTA sthApanAropaNA vA sthApanAropaNAbhyAmeva SaNNAM mAsAnAM paripUrNabhavanAt / 'ThavaNArovaNadivase mANAu visohaittu jaM sesa' mityAdikaraNaM na pravarttate, tadapravRttau ca kathaM saJcayamAsasaGkalanaM kartavyaM ? tata Aha ukkassArUvaNANaM mAsA je huMti karaNanihiTThA / te ThavaNAmAsajuA saMcayamAsAu savvAsi / / sarvAsAmutkRSTAnAmAropaNAnAM ye mAsA bhavanti karaNanirdiSTAH-' divasA paMcahiM bhaiA' ityAdinA AropaNAkaraNena nirdiSTAste sthApanAmAsayutAH-sthApanAyAM karaNavazato labdhA mAsAstaiH saMyuktAH saJcayamAsA draSTavyAH / yathA vizikAyAM sthApanAyAM SaSTadinazatAyAmAropaNAyAM dvAtriMzan mAsAH / tathAhi-sthApanAyAM dvau mAsau labdhau, tau ca prAgeva bhAvitau AropaNAyAH paJcabhirbhAgo hiyate, labdhA dvAtriMzat sA dvirUpahInA kriyate, jAtAH triMzat / sthApanAmAsau tatra prakSiptAvAgataM dvAtriMzat pratisevitA mAsAH / athAtra kuto mAsot kiM gRhItaM ? ucyate-dvau dvAtriMzataH saJcayamAsebhyaH sthApanAmAsau . zodhyete sthitAH triMzan mAsAstriMzatA mAsainiSpannAstriMzadbhAgAH kriyante / Agata ekaikasmin bhAge ekaiko mAsaH / tatra prathamabhAmaH paJcadazabhirguNyate, jAtAH paJcadaza, zeSA ekonatriMzat paJcabhirguNyante jAtaM paJcacatvAriMzaM zataM 145 / ubhayabhIlane SaSTaM zatam 160 / atra sthApanAdivasA viMzatiH prakSiptA jAtamazAta zatam / Agatamatra dvAbhyAM sthApanAmAsAbhyAM daza daza divasA gRhItAH / ekasmAt paJcadaza, zeSebhyaH paJca paJceti / evaM sarvatra bhAvanIyaM / zrIvarddhamAnatIrthe ca pANmAsikamevotkRSTaM tapo dAtavyaM nAdhikam / yaduktaM bArasa aTu ya chakkaga mANaM bhaNiaM jiNehiM sohikaraM / teNa paraM je mAsA saMhaNaMtA parisaDaMti / / mIyate-paricchidyate vastvaneneti mAnaM / tat dvidhA-dravye bhAve ca / tatra dravyeSu prasthakAdiSu, bhAvataH punaridaM mAna-prAyazcittamAnaM jinastIrthakRdbhistrividhaM zodhikaraM bhaNitam / tadyathA-prathamatIrthakarasya dvAdazamAsA, madhyamatIrthakRtAmaSTau mAsA, varddhamAnasvAminaH SaTkaM-SaNmAsAH / ito'dhikaM na dIyate kintu bahuSvapi pratiseviteSu mAseSvetAvan mAtrameva / atra prasthakadRSTAnto yathA-prasthakena mIyamAnaM tAvanmIyate yAvatprasthakasya zikhA paripUrNA bhavati / tataH paramadhikamArohyamANamapi paripatati / evaM SaNNAM mAsAnAmadhikaM yadyapi Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe pratisevitaM tathApi tat sthApanAropaNAprakAreNa saMhanyamAnaM parizati / tathA cAha- seNa para' mityAdi / tata uktarUpAt SaNmAsAdikAn mAnAt 'para'mityavyayaM ye mAsAste sthApanAropaNAprakAreNa saMhanyamAnAHsaMghAtyamAnAH parizaTanti / tAvanmAtreNa ca prAyazcittapratipattAraH zuddhayanti zuddhasvabhAvatvAt / bhagavatAM tIrthakRtomASA samyaganuSTheyA sthApanAropaNArAzijJAnasadbhAve itthamuktam / / yadA tu sthApanAropaNArAzirna jJAyate tadA kasmAn mAsAt kiyadinAni gRhyante ? itikathanArthamAha - ahavA''gayamAsahie asIisae laddhamAsamAsadiNe / mAsaguNe sesadiNIkayasahie dija asiisayaM // vyAkhyA-athaveti prakArAntaropanyAse / tadeva prakArAntaraM darzayati / tathAhi-yadA sthApanAropaNArAzirna jJAyate vismRtatvAdinA tadA AgatamAsA-ye AlocakaziSyamukhAs pratisevitA mAsAH zrutAH tareva mAsairazItazatasya-SaNmAsadinasaGkhyArUpasya bhAgo hiyate, hRte ca bhAge yallabdhaM tata mAsAt mAsAta grAhyamAnam / ekaikasmAn mAsAttAvanti dinAni gRhyante ityarthaH / iha yadudvarita te dinabhAgA avaboddhavyAH ! tatastAni pratimAsagrAhyadinAni mAsaguNAni pratisevitamAsaguNitAni kriyante / zeSAzca ye dinabhAgAstepyAgatamAsaistaireva guNayitvA bhAgaM hRtvA dinAni kAryANi / tatastAni pUrvAgatadinarAtrau prakSipyante, jAtamazItaM dinazataM pANmAsikamityarthaH / yadA sthApanAropaNArAzi vagamyate tadA'nena karaNaprakAreNaivaM pANmAsikaM kRtvA dadyAditi bhAvaH / yathA zrutamAsAH 13 ebhirasmAt 180 rAzerbhAge hRte labdhAstrayodaza udvaritaM 11 te labdhAstrayodaza zrutamAsaistrayodazabhirguNito jAtaM 169 te ca zeSA ekAdaza taiH zrutamAsastrayodazabhirguNitA Atam 143 / asya ca tareva trayodazabhirbhAge hRte labdhA ekAdaza / eteSAM ca 169 pUrvarAzau prakSepe jAtamazItaM zatam 180 / evaM saprapaJcaM tapaHpAyazcittaM pradarzitam / / etacca sakalaM sthavirakalpikonAmanAcAramevAzritya bhavati na punaratikramavyatikramAtIcArAn / yadAha- ' savve vi a pacchittA je sutte te paDucaNAyAraM / therANa bhave kappe jiNakappe causu vi paesu / / yAni konicita sUtre'bhihitAni prAyazcittAni tAni sarvANyapi sthavirANAM kalpe-sthavirakalpikAnomanAcAraM pratItya bhavanti / yataH sthavirakalpikAnAM triSvatikramAdiSu padeSu prAyazcittaM na bhavati / tathAhipratizrute'pi yadi svataH parato vA pratibodhitaH padabhedaM na kurute. kRtepi vA padabhede na gRhNAti gRhIte'pi yadi na bhuGkte. kintu pariSThApayati, tadA sa mithyAduSkRtamAtrapradAnenApi zuddhayatIti na sUtrAbhihita prAyazcittaviSayaH / bhuJjonamtvanAcAre vartate iti tasya sUtroktaprAyazcittaviSayatA / jinakalpe-jinakalpikAnAM punazcaturdhvapyatikramAdiSu padeSu prAyazcittaM bhavati / sthavirakalpikAnAM ca manasApanne'parAdhe tapaHprAyazcittaM nAsti || tathA coktaM jIvo pamAyabahulo paDivakhe dukkaraM ThaveuM je / kittiamittaM vujjhai pacchittaM duggayariNIva // ayaM jIvaH pramAdabahulo-'nAdibhavAbhyasta pramAdabhAvanAbhAvitaH tataH pratipakSe-'pramAde sthApayituM duSkaraM bhavati / duHkhenA'pramAdabhAvanAyAM sthApyata ityarthaH / je iti pAdapUraNe / ato durgataRNika ivadaridrAdhamarNa ivAtiprabhUtaM RNaM aticapalacittasambhavoparAdhavazAdayaM pramAdabahulo jIvaH pade pade samA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlaprAyazcittaM 157 * padyamAnaM kiyanmAnaM prAyazcittaM vakSyati-voDhuM zakSyatIti nAsti manasApanne'parAdhe tapaHprAyazcittaM sthavirakalpikAnAm / AlocanApratikramaNaprAyazcitta tu tatrApi bhavata iti mantavyamiti / eSa saprapaJcastaporhaprAyazcittavidhiH / idAnIM chedAhaprAyazcittaM gAthAtrayeNAhatabagabio tavassa ya asamattho tavamasadahato a / tavasA va jo na dammaI aipariNAmamappasaMgI a / / subahuttaraguNabhaMsI cheAvattisu pasajjamANo a / pAsatthAi jo vi a jaINa paDitappao bhuso|| ukosaM tavabhUmi samaIo sAvasesacaraNo a / cheaM paNagAIaM pAvai jA dharai pariAo // 276 // tribhi vizeSakam / vyAkhyA-tapogarvita: SaNmAsakSapako'nyo vA vikRSTatapaHkaraNakSamaH / tapasazcAsamartho'sahiSNuH glAno bAlo vRddho vA / tapo'zraddadhAnazca / tapasA vA punaHpunIyamAnenApi yo na damyate / atipariNAmako-'pavAdekaprasaktaH / atiprasaMgI vA-yo muhurmuhustadevAticArapadaM sevate bahutaraM vA'ticArasthAna sevate / tathA subahUnuttaraguNAn piNDavizuddhayAdIna-bhraMzayati-vinAzayatItyevaMzIlaH subhuuttggunnbhrNshii| chedopattiSu prasazca-yenAticAreNa chedApattirbhavati tamevAticAraM punaHpunaryaH karoti / yo'pi ca pArzvasthAdiH, AdizabdAdavasannaH kuzolaH saMsakto nityavAsI vA yatInAM-sAdhUnAM saMvignAnAM bahuzo-'nekazaH paritarpako-vaiyAvRttyakaraH / tathA utkRSTA tapobhUmiH-AdijinatIrthe saMvatsaraM madhyamajinatIrtheSvaSTau mAsAH zrIvoratIrthe SaNmAsAH. tAM tapobhUmimatikAntaH-tadadhikaprAyazcittayogyamatIcArajAtaM kRtavAnityathaH / sAvazeSa caraNazca-kriyamANe'pi paryAyachede yasya sAvazeSazcaraNaparyAyo bhavati sa sAdhaH pUrvagAthAdvayoktazca tapogarvitAdiH tapo'haprAyazcittApattAvapi paJcakAdikam , AdizabdAddazaka-panadazakAdikaM atI. cAganumAnena chedaM vrataparyAyachedanarUpaM prApnoti / yAvatparyAyaM dharati-sarvaparyAyacchedo yAvanna bhavatItyarthaH / sarvachede hi mUlaM syAditi / / uktaM chedArham / adhunA mUlAI gAthAcatuSTayenAha AuTTiAi paMciMdighAe mehuNe a dappeNaM / sesesukosAmikkhAsevaNAIsu tIsupi // 277 // tavagaviAiesu a mUluttaradosavaiaragaesu / daMsaNacarittavaMte ciattakicce a sehe a // 278 / / acaMtosannesu a paraliMgaduge a mUlakamme a / bhikkhuMmi a vihiatave'NavaThThapAraMciyaM patte // 279 // cheeNa u pariAe'gavaTThapAraMciAvasANe a / mUlaM mUlAvattisu bahuso a pasajjao bhaNiyaM // 280 // ___ caturbhiH kalApakam / vyAkhyA - AkuTTikayA paJcendriyagha te maithune ca darpaNa sevite satIvAdamasyA nAzayAmItibuddhayA strIsevanAyAM / zeSeSu.ca mRSAvAdA'dattAdAnaparigraheSu triSvapyAkuTTikayA utkarSato'bhIkSNaM vA punaH punarAsevanAdiSu AdizabdAdAkuTTikayA pacAnAmapyeSAM kAraNAnumatyozca mUlam / tathA tapogarvitA.. diSu-tapogarvita tapo'samartha-tapo'zraddadhAna-tapo'damyamAneSu bahuzo mUlottaradoSavyatikaragateSu / mUlaguNA uttaraguNAzca bahuprakArAsteSAM doSA-dUSaNaM bhaGgakaraNaM tasya vyatikaraH-samparkAta gateSu bahuzA mUlottara Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 yati-jItakalpe guNabhaGgakAriSvityarthaH / vAntadarzanacAritre / iha darzane vAnte niyamAccAritraM vAntameva / cAritre punantei darzane bhajanA-vAntacAritro'pi ko'pi darzanaM vamati, ko'pi na vamati / tato vAntadarzane vAntacAritra ca / tyaktAni kRtyAni dazavidhacakravAlasAmAcArIrUpANi sarvANi yena sa tyaktakRtyastasmin / zaikSe ca navadIkSite'nupasthApite eteSu sarveSu mUlam / tathA atyantAvasanneSu ca / avasannA eva pravAjitAH savignarvA pravAjitamAtrA evAvasannatayA vihRtAste'tyantAvasannAsteSu / paraliGgAdvike / paraliGga-gRhasthaliGga kacchAbandhanAdigRhasthaveSarUpam anyatIrthikaliGgaM ca tApasAdiveSarUpam / tayorAkuTTikayA darpaNa vA svayaM karaNe, malakarmaNi ca auSadhAdinA strINAM garbhAdhAnazATanakaraNarUpe / bhikSau ca vihitatapasi / vihitaM-dattaM guru bhistaporUpaprAyazcittaM yasya tasmin / evamaGgIkRtatapaHprAyazcitte punarapi chedamUle atikramya tathAvidhA'ticArasevanayA'navasthApyaM pArAzcika vApi prApte mUlaM / ko'rthaH 1 mikSonavamadazamaprAyazcittopattAvapi mUlameva prAyazcittaM bhavati / AcAryopAdhyAyayostu pArAzcikApattAvapya'navasthopyameva // yaduktaM bhASye - itya ya jaha navadasame AvannassA vi a bhikkhuNo mUlaM / dijjai tahomisege paraM payaM hoi navamaM tu / abhiSekazabdenAcAryopAdhyAyau ucyete, paramatrAcAryasyAkRtakaraNasyopAdhyAyasya tu kRtakaraNasyetat neyama / kRtakaraNasyAcAryasyAntyaprAyazcittapratipattibhaNanAt / tathA chedena-punaHpunaratIcAramAzritya kriyamANena vrataparyAye niravazeSe'pi chinne iti zeSaH / mUlam anavasthApyapArAzcikayoranuSThitayoranantaraM panastathAvidhA'ticArasevanayA tadApattAvapi mUlameva dIyate / mUlApattiSu-upacArAn mUlApattikAraNe. dhvaticAreSu bahuzazca prasajataH-punaH punaH prasaktiM kurvANasya mUlam / eteSu yathoktasthAneSu sarveSu mUlaM prAyazcittaM bhaNitaM // punarapyekayA gAthayA mUlamevAhatabaIamasaddahae tavabalie ceva hoi pariAeM / dubbalaappariNAme athira abahussue mUlaM // 281 // ___ vyAkhyA-yo mAsAdikaM SaNmAsaparyantaM tapo'tIto-vyutkrAntaH / kimuktaM bhavati-mAsAdinA SaNmAsaparyantena tapasA yo na zuddhathati, tapograhaNamupalakSaNaM dezacchedamapi yo'tIto dezacchedenApi yo na zaddhayatIti bhAvaH / tasya mUlaM dIyate iti sarvatra sambadhyate / tathA 'asaddahae' iti / abhaddadhAno nAma mithyAdRSTiH / tato yo'zraddadhAna eva san vrateSu sthApitaH pazcAt samyaktvaM pratipannaH san samyagAvRtto bhavati tasya mUlaM deyam / yathA govindavAcakasya dattamiti / 'tavabalie'tti / tapasA baliko-baliSThaH tapobalikaH / kimuktaM bhavati-mahatApi tapasA yo na klAmyati, yatra tatra svalpe prayojane tapaH kariSyAmIti vicintya pratisevate / yadvA pANmAsike tapasi datte vadati-samartho'hamanyadapi tapaH kartu tadapi me dehIti tasmin tapobalike mUlam / 'paryAye' iti yasya cchedena chidyamAnaH paryAyo na pUryate stokatvAt / athavA chedaparyAyaM yo na samyaka zraddadhAti / yathA ko'yamarddhajaratIyo nyAyaH kiyata paryAyasya chidyate kiyanneti / yadi chidyate tarhi mUlata eva chidyatAM yadi vA na kimapIti / yadi vA vakti-ratnAdhiko'haM bahuke'pi parichinne paryAye asti me dIrghaH paryAya iti na kimapi chetsyati tasya sarvasyApi paryAye hInasya paryAye zraddhAna rahitamya paryAye garvitasya mUlam / tathA yo bahuprAyazcittamApanno'tha ca dhRti-saMhananAbhyAM dubalatvAttapaH katumasamarthastasmin dubale mUlam / tathA apariNAmatvAt brUte-yadetattapaH pANmAsikaM yuSmAmirme dattametena Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anavasthApyasvarUpam 159 nAhaM zuddhayAmi prAyazcittasya bahutvAt tasminnapariNAme mUlam / tathA yo dhRtidurbalatayA punaHpunaH pratisevate tasminnasthire-dhRtyavaSTambharahite mUlam / tathA abahuzruto-'gItArthaH / athavA'navasthApyaM pArAJcikaM vA Apannastasya vA'bahuzrutatayA tahAnAyogyatA tasminnapyabahuzrute mUlaM daatvymiti|abhihitN mUlAI prAyazcittam / / adhunA'navasthApyAhaM tadAhaukkosaM bahuso vA pauddacitto vi teNiaM kuNai / paharai jo a sapakkhe niravekkho ghorprinnaamo|| vyAkhyA-utkRSTa-utkRSTavastuviSayaM bahuzo vA-paunaHpunyena praduSTacitto vA-sakkliSTamanAH krodhalobhAdikaluSitamAnaso yaH stanyaM-sAdharmikastainyaM anyadhArmikastainyaM karoti / tatra sAdharmikAH sAdhavasteSAM satkasya dravyataH sacittasya ziSyAdeH / acittasyotkRSTopadhyAdeH / mizrasyopadhisahitasyaziSyAdezcauyaM kurvan / kSetrato'nyasaMyatAvagRhItakSetre tadanujJAM vinA'vatiSThamAnaH / kAlato divA vA rAtrI vA / bhAvato rAgeNa vA dveSeNa vA / anyadhArmikAH zAkyAdayo gRhasthA vA teSAM satkasyAhAropadhizayyAdeH stainyaM kurvANe'navasthApyaH kriyata ityuttaragAthA'vayavena yogaH / uttarArddhana ca atra hatthAyAlo gRhItaH / sa ca tridhA / atthAyANaM dalamANe hatthAlaMba dalamANe hatthAyAlaM dalamANe a / krameNeSAM vyAkhyAarthAdAnaM-dravyopAdAnakAraNamaSTAGganimittaM taddadAnaH-prayuJjAna ityarthaH / tatra kathAnakaM vaNijAvujjayinyAM dvau prAyaH pRSTvA gurUn sadA / paNAyamAnau paNyaughaH paramAmRddhimIyatuH / / aujjhad gurUNAM jAmeyo bhogArthI vratamanyadA / tatastaiH kRpayoce sa vinArthaiH kiM kariSyasi 1 // tathAhi vaNijau tau tvaM bhaNA'tha me prayacchatam / gurvAdezAttataH so'pi gatvA tau bhaNati sma tat / 3 / athaikaH smAha bhoH ! kasmA-dasmAkaM dravyasaJcayaH / zakunI rUpakAn bhadra ! kutrApi hadate'tra kim / / 4 / aDhaukayad dvitIyastu tasyAgre draviNaM bahu / Uce cedaM gRhANa tvaM yathecchaM so'pi cAgrahIt / / dvitIye'bde sa tairdravya-pradaH pRcchanna bhaNyate / krINIhi tRNakASThAdi sthApayezca purAda bahiH / 6 / dvitIyakastu tairuktaH krItvA snehaM guDaM kaNAn / vastrakarSAsakASThAdIn puramadhye nighehi bhoH / 7 / varSArambhe samasteSu cchAditeSvatha vezmasu / dagdhaM sarva puraM jajJe tRNakASThamaharghatA / 8 / prAjyaM tadArjayad vittaM gurujAmeyavittadaH / dagdhaM sarva dvitIyasya so'thAbhyetyAvadad gurum / 9 / kiM na jJAtamidaM pUjyo gADhaM muSTo'hamaiSamaH / nimittyUce nimittaM naH zakuno hadate'tra kim ? / 10 / tathA anyathApi vA kizcit syAt kadAcitkathazcana / tato ruSTaM guru jJAtvAtyarthaM kSamayati sma saH // 15 // evaMvidhArthopAdAnakArI AcAryaH svasya mahAvratAnyAgeparitumabhyarthayamAno'pi taddoSa karaNanivRtto'pi tatra kSetre mahAvrateSu na sthApyate / tathA hastAlamba iva hastAlagbastaM dadAnaH / azive purarodhAdau tatprazamanArthamabhicAramantrAdIna prayuJjAna ityarthaH / tathA hastena tADanaM hastAtolastaM dadAnaH / yaSTimuSTilaguTAdimirAtmanaH parasya ca maraNabhayanirapekSa sapakSe, cazabdAt parapakSe ca ghorapariNAmo Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 yati-jItakalpe nirdayo yaH praharati / ete trayo'pyanavasthApyAH kriyante / yadi vA AcAryAdIn ko'pi hinasti tatasta-mA raNenApi tAn rakSet / yadAha Ayariassa viNAse gacche ahavA vi kulagaNe saMghe / paMciMdiavoramaNaM pi kAuM nitthAraNaM kujjA / / evaM tu kariteNaM avvucchittI kayA u titthaMmi / jai vi sarIrAvAo tahaviha ArAhao so u / / yastu samartho'pyAgADhe prayojane na pragalbhate sa virAdhakaH // tathAabhiseo savvesu vi bahuso pAraMciAvarAhesu / aNavaThThappAvattisu pasajjamANo aNegAsu // 283 // vyAkhyA- ihAbhiSeka-upAdhyAyaH / sa yeSu yeSvaparAdheSu pArAzcikamApadyate teSu bahuzaH pArAzcikAparAdheSu kRteSu sarveSvapi zuddhinimittamanavasthApyaH kriyate / yathA mikSoranavasthApyapArAzcike api prAptasya mUlameva paramaM prAyazcittaM bhavati / evamupAdhyAyasyApyanavasthApyameva paramam / tathA anavasthApyApattiSu ane.. kAsu / anavasthApyApattihetavo ye'nekA'ticArAsteSu prasajan-prasakto bhavannupAdhyAyo'navasthApyaH kriyate / / sa cAnavasthApyaH kriyamANaH kasmin kasmin viSaye kriyata ? ityAhakIrai aNavaThThappo so liMgakkhittakAlao tvo| liMgeNa davvabhAve bhaNio pavvAvaNANariho // vyAkhyA-kriyate tathAvidhAparAdhakAritvAnmahAvateSu liGge vA nA'vasthApya ityanavasthApyaH / sa caturdhA-liGgataH kSetrataH kAlatastapovizeSatazceti / liGgaM dvidhA-dravye bhAve ca / tatra dravyaliGgaM rajoharaNAdi, bhAvaliGgaM mahAvratAdi / atra caturbhaGgI-dravyaliGgena bhAvaliGgena cAnavasthApyaH ityeko bhaGgaH / dravyaliGgenA'navasthApyo, na bhAvaliGgeneti dvitIyaH / bhAvaliGgenAnavasthApyo, na dravyaliGgeneti tRtIyaH / ubhAbhyAmapi nAnavasthApya iti caturthaH / iha dravyaliGgena bhAvaliGgena cAnavasthApyaH prathamabhaGgasthaH pravrAjanAna) bhaNitaH // liGgAnavasthApyAdi cAturvidhyameva vivRNvannAha - . appaDiviraosanno na bhAvaliMgArihoNavaThThappo / jo jattha jeNa dUsai paDisiddho tattha so khitte // vyAkhyA-aprativirataH-sAdharmikAnyadhArmikastainyAt praduSTacittatvenAnivRttaH sapakSaparapakSapraharaNodyatazca nirapekSo'nupazAntavairo yaH sa dravyabhAvaliGgAbhyAmanavasthApyo-'navasthApya prathamabhaGgavartI kriyate / hastAlambadAyI arthAdAnakArI vA'vasannAdikazca tattadoSAnivRttau na bhAvaliGgAhaH / ayaM bhAvaH-sa dravyaliGgI bhavati. na bhAvaliGgamarhati / bhAvaliGgamapekSyAnavasthApyatRtIyabhagavartI bhavatItyarthaH / dvitIya - caturthabhaGgau punarna sambhavata iti / kSetrato'navasthApyo yo yatra kSetra yena karmaNA dRSyate sa taddoSakaraNa nivRtto'pi tatra kSetre pratiSiddho-mahAvrateSu sthApane nirAkRtaH / yathArthAdAnakArI tatrava kSetre mahAvrateSu na sthApyate / yataH pUrvAbhyAsAttaM loko nimittaM pRcchet / sa ca taM nimittajJAnajamRddhigovaM soDhamakSamaH kadAcit kathayet / tato'nyatra nItvopasthApyaH / uttamArthapratipannasya punastatrApi-svasthAne'pi sthitasya mahAvratAropaH kArya eva / / uktau liGgakSetrAnavasthApyau kAlatapo'navasthApyAvAha- . Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anavasthApyasvarUpam jattiamittaM kAlaM tavasA u jahannaeNa chammAsA / saMvaccharamukosaM AsAyai jo jiNAINaM // 286 / / vyAkhyA-yo yAvantaM kAlaM doSAnnoparamate tAvantaM kAlamanavasthApyaH kriyate / tapasA tvabhavasthApyo dvidhA-AzAtanAnavasthApyaH pratisevanAnavasthApyazca / tatra jinAdInAM-tIrthakarasaGghazrutAcAryamaharddhikagaNadharANAmozAtanaM yaH kuryAt / yathA tIrthakaraiH sarvopAyakuzalairapi gRhavAsatyAgAdikA'tikarkazA dezanA kRtAH / yadi ca gRhavAso na zreyAna tataH kimiti svayaM gRhavAse vasanti sma bhogAMzca bhuktavanta ?ityevaM tIrthakRto'dhikSipet / saGgha ca dRSTvA'vajJayA vadet-huM huM dRSTA mayA'raNye'pi saGghAH zRgAlazvAnavR. kacitrakAdInAmiti / zrutaM caivamadhikSipati / yathA kAyA vayA ya te cia puNovi te ccia pamAya apamAyA / mokkhassa desaNAe joisajoNihiM kiM kajaM / / AcArya ca jAtyAdibhiradhikSipati / maharddhikAzca gaNabhRto gautamAdayaH, yo vA yasmin yuge pradhAnabhUtastAn , RddhirasasAtagauravaprasaktAH kathakA iva lokA''varjanodyatA ityAdivAkyairadhikSipati AzAtanAtapo'navasthApyaH / sa jaghanyena SaNmAsAn utkaSataH saMvatsaraM yAvat tapaH kurvan kartavyaH / tAvato ca tapasA kSapitA''zAtanAjanitakarmatvAt tadUrdhva mahAvrateSu sthApyate / pratisevanAnavasthApyazcottaragAthAyAM vakSyate // sA ceyamvAsaM bArasa vAsAM paDisevI kAraNA u savvovi / thovaM thovayaraM vA vahija muMcija vA savvaM // 287 // - vyAkhyA-pratisevI-pratisevanAnavasthApyaH sAdharmikA'nyadhArmikastainyAbhyAM hastAtAlAdibhizca bhavati / sa ca jaghanyato varSam utkRSTato dvAdaza varSANi / tadanantaraM vrateSu sthApyate / sa cAnavasthApyaH saMhananAdiguNayukta eva kriyate, anyasya tu mUlameva dIyate / tathA coktaM saMghayaNaviriaAgamasuttatthavihIi jo samaggo a / tavasI niggahajutto pavayaNasAre a gahiatthe / tilatusatibhAgamitto vi jassa asuho na vijaI bhAvo / nijjUhaNAriho so sese nijjUhaNA natti / eaguNasaMpautto pAvai annvtttthmuttmgunnoho| eaguNavippahINe tArisagaMmI bhave mUlaM // tavasI-tapazcaraNavAn / niggahajutto-jitendriyaH / nijjUhaNAriho-gacchAtpRthakkaraNAhaH / apavAdatastvananyasAdhyakulagaNasaGghakAryakArI / bahujanasAdhyaM ca kArya zRGganAditamucyate, tatsAdhakazcAyamityataH kAraNAt sarvo'pi-dviprakAro'pi AzAtanApratisevanAnavasthApyatapo na kaaryedityrthH| yastvanavasthApyatapaH pratipadyate, tadvidhimohavaMdai na ya vaMdijjai parihAratavaM suduccaraM carai / saMvAso se kappai nAlavaNAINi sesANi // 288 // vyAkhyA-anavasthApyatapazcaraNakaraNakAlaM yAvatsvagaNaM gItArthe nikSipyAcArya upAdhyAyo vo prazasteSu dravyakSetrakAlabhAveSu / tatra dravyato vaTAdau kSIraghRkSe / kSetrata ikSuzAlikSetrakusumitavanakhaNDapradakSiNAvarttajalapadmasarazcaityagRhAdiSu / kAlataH pUrvAhne / bhAvataH prazasteSu candratArAbalesu sandhyAgatAdinakSatravajamAlocanAM prayukte-svAticAraM prakAzayati / sandhyAgatAdIni caitAni Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-jItakalpe saMjjhAgayaM ravigayaM viDeraM saggahaM vilaMbi ca / rAhuhayaM gahaminnaM ca vajjae satta nakkhatte / / tatra lokazrITIkAkAravyAkhyA sUryayuktAdanantaraM nakSatraM sandhyAgataM / raviryatra cAravazAdvarttate tad ravigataM / yasminnakSatre graho vakramupayAti yuddhaM vA vidhatte tadviDDeraM / bhaumAdikrUragraherevopayuktaM nakSatraM sagrahaM / sUryAstakAleyannakSatramudeti tadvilambitaM / rAhuNA mukhenAkrAntaM pucchena vA tad rAhuhataM / anye tvAhuyasminnakSatregrahaNamAsIttadyAvad raviNA na yuktaM tAvad rAhuhatamiti / yanmadhyaM graho vibhidya nirgacchati tadgrahabhinnaM / kecittvevaM bruvate jaMmi ravinakkhatte tato saMjjhAgayaM tu caudasamaM / viDaDeraM bIijja hoi cautthaM vilaMbi ca / / AlocanAnantaraM ca jaghanyena mAsamutkarSataH SaNmAsAdikamanavasthApyatapaH prapadyamAne AlocanAdAyakaH kAyotsarga karoti / 'eassAyariamsa aNavaTuppatavassa niruvasagganimittaM ThAmi kAussaggaM annatthUsasieNa' mityAdi vosirAmIti yAvat / caturvizatistavamanucintya pArayitvA caturvizatistavamuccAryA''cAryoM vakti esa tavaM paDivajjai na kiMci Alavai mA ya Alavaha / attaciMtagassa u vAghAo bhe na kaayvyo| eSa yuSmAnAlApayiSyati yuSmAbhirapi nAlApyaH / eSa sUtrAI zarIravAtA vo na prakSyati yuSmAbhirapi na pRcchayaH / khelamallakamAtrakAdikaM vA nAsya grAhyamarpaNIyaM vA / upakaraNaM parasparaM na pratilekhyaM / bhaktapAnaM parasparaM na grAhyaM / saGghATake'sya na milanIyaM / anena sahakamaNDalyAM na bhoktavyaM / kimapyanena sArddha na kArya kAryamiti / adhunA gAthArArthaH-pratipannAnavasthApyatapAH zaikSAdInapi vandate, na cAsau vandyate / parihAratapazca-pArihArikasAdhUnAM tapaH grISme caturthaSaSThASTamAni / zizire SaSThASTamadazamAni / varSAvaSTamadazamadvAdazAni jaghanyamadhyamotkRSTAni / pAraNake ca nirlepabhaktamityevaMrUpaM suduzcaraM tapazcarati / saMvAsaHsahavAso gacchenAsya ekakSetre ekopAzraye ekasmin pArzva zeSasAdhvaparibhogyapradeze kalpate, nAlapanAdIni zeSANItyeSa saGkhapato'navasthApyavidhiH // uktamanavasthApyAhaM sAmprataM pArAJcikamAha - titthayarapavayaNe suaM AyarizaM gaNaharaM mhddiaN| AsAyaMto bahuso AbhiniveseNa pAraMcI // 289 // vyAkhyA- tIrthakarAdIna AzAtayan-hIlayan AzAtanApArAzciko bhavati / pratisevanApArAzcikamAhajo u saliMge duTTho kasAyavisaehiM rAyavahago a / rAyaggamahisipaDisevao a bahuso pagAso a|| vyAkhyA-iha pratisevanApArAzcikanidhA-duSTo mUDho'nyonyaM kurvANazca / yadAha paDisevaNapAraMcI tiviho so hoi ANupuvvIe / duDhe apamatte AnAyave annamanne a / / yazca dussttH| sa dvidhA-kaSAyato viSayatazca / punarekaiko dvidhA / saliGga tti / samAnaliGge-sapakSe zramaNazramaNIrUpe, cakArAt paraliGge ca parapakSe gRhasthe'nyatorthika vA / tatazca sapakSaparapakSAbhyAM kaSAyaduSTe Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArAzcikasvarUpam 163 viSayaduSTe ca catvArazcatvAro bhaGgA bhavanti / tatraivaM kaSAyaduSTe bhaGgacatuSTayaM-sapakSakaSAyaduSTaH parapakSakaSAyaduSTazcetyeko bhaGgaH / sapakSakaSAyaduSTo, na parapakSakaSAyaduSTa iti dvitiiyH| na sapakSakaSAyaduSTaH, parapakSakaSAyaduSTa iti tRtIyaH / ubhAbhyAmapi na duSTa iti caturthaH / zuddho bhaGgaH / uktaM ca__ duviho a hoi dubo kasAyaduTTho a visayaduTTho a / duviho kasAyaduTTho sapakkhaparapakkha caubhaGgo // tatra sapakSakaSAyaduSTe catvAyudAharaNAni-sAsavanAle, muhaNatae a, sihariNi, ulUgacchI / sosavanAlaM ti sarSapabharjikA / sAdhuH kopi gato bhikSA labdhvA. sarSapabharjikAm / rucyAM susaMskRtAM gRddho'pyAcAryANAmaDhaukayat // 1 // bhuktA sarvApi sAcAyaH sAdhuzcAkrozayat sa tAn / tatastaiH kSamitopyuccai-rUce bhakSyAmi te radAn // 2 // guruNA'cinti mAmeSa mA vadhadasamAdhino / svagaNe'nyamathAcArya kRtvA cAgAd gaNAntare // 3 // mRtazcAnazanAttatra so'tha duSTo'vadan munIn / guravaH kvAgamannUcu-na vidmo'nyato'tha saH // 4 // jJAtvA tatrA'gamattAMzcApRcchat sodhUna guruH ka me| tairUce'dya mRtastyaktaM zmazAne'sti ca tadvapuH / / gatvA tatrAtha taddantAn sa bhanakti ca vakti ca / khAdiSyasi punaH kiM me racyAM sarSapabharjikAm // anyaH ko'pi munilabdhvA mukhAnantakamujjvalam / guroraDhaukayattaccA-dade taiH so'pi ruSTavAn // 7 // " tadevArpayato'pyasya nAdade kiM punarnizi / tallAsyasIti jalpan sa guruM gADhaM gale'grahIt / / 8 / / saMmUDho gururapyenaM tato dvAvapi tau mRtau| sAdhunA kenacitkvApi labdhA zikhariNI zubhA / / 9 / / tathA nimantritastena gurustAM nikhilAM ppau| taM so'thAzmAnamudgIrya hiMsannanyairvyavAryata // 10 // tathApyanupazAnte ca tasminnanazanaM guruH / svagaccha eva vidadhe nonyaM gacchaM jagAma saH // 11 // astaMgate'pi ko'pyarke sIvyan gurubhiraucyata / ulUkAkSo'si mikSo ! tvaM sa ruSTo gurumUcivAn // 12 // tadaivaM vadato dve a-pyakSiNI uddharAmyahaM / athAsau guruNA gADhaM kSamito'pi na zAntavAn // 13 // tato rajohRterloha-mayImAkRSya kIlikAm / roSAdhmAtaH sa duSTAtmA samuddadhe'kSiNI guroH // 14 // ___ ete catvAro'pi sodhavo dusstttvaallinggpaaraashcikaaH| parapakSakaSAyaduSTastu rAjavadhaka udAyinRpamArakavat / viSayaduSTe caivaM bhaGgacatuSTayaM-svaliGgI skhaliGgInoM sAdhvI sevate 1, svaliGgI gRhiliGgAM niyaM 2, svaliGgI anyaliGginI parivrAjikAdikAm 3, anyaliGgI cAnyaliGgAmiti 4, zUnyo'yaM bhaGgaH / tatrAdyo viSayaduSTaH pAvANaM pAvayaro didibbhAse vi so na kAyavvo / jo jiNamudaM samaNiM namiUNa tameva dharisei // dvitIyaviSayaduSTastu bahuzaH-paunaHpunyena prakAzo-lokaviditaH rAjApramahiSIpratisevakaH / agramahipograhaNodanyApi yA kAcidiSTA rAjJastatsevakazca, cazabdAyuvarAjasenApatyAdyapramahiSIsevakazca / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 yati-jItakalpe dvAvapyetau liGgapArAJcikau / tRtIyaviSayaduSTasyAtizayI liGgaM dadyAnnAnyaH / anatizayI tu tasyApi liGgapArAzcikameva datta ityarthaH / atrAha ziSyaH-sAmAnyatrosevakaH sAdhuH kiM na pArAzcikaH ? ucyatebahvapAyA rAjAdyagramahiSyaH / tatsevane kulagaNasaGghAcAryANAM prastAra:-saMhArarUpo nirviSayatA vA syAt / itaratrISu punarbatabhaGga eva doSaH / doSavataH eva caikamyApAya iti tasya mUlam || vyAkhyAto duSTapArAJciko, mUDhapArAJcikamAhathINaddhimahAdoso annunnAsevaNApasatto a| caramaThANAvattisu bahuso a pasajjae jo a||291|| vyAkhyA-styAnarddhiH-darzanAvaraNIyakarmabhedarUpasya nidrApaJcakasya paJcamo bhedaH / yadudaye'tisakliSTapariNAmAddinadRSTamarthamutthAya prasAdhayati kezavArddhabalazca jAyate / tadanudaye'pi ca sa zeSapuruSebhyastricaturguNabalo bhavati / iyaM ca prathamasaMhananina eva bhavati / ayameva ca mahAn deSo yasya sa tyAnarddhi mahAdoSaH / ayaM ca mUDhaH pramattazca kathyate / ete ca pudgala-modaka-hastidanta kumbhakAra-vaTazAkhAsAdhavaH pazca styAnarddhayAmudAharaNAni / tadyathA ekaH kauTumbiko grAme mAMsamevAttyanekadhA / zrutvA dharma sa keSAzcit samIpe vratamagrahIt / / 1 / / vicaraMzca kacid grAme mahiSaM pizitArthimiH / vibhidyamAnamadrAkSIt tato'bhUttatra saspRhaH / / 2 / / so'nyucchinnatadAkAGkSo bhukto yAto bahirbhuvam / sUtrasya pauruSIM cAntyAM cakre suptastathA nizi / / 3 / / jAtastyAnacireSo'tha gatvA mahiSamaNDalam / hatvakaM bhuktavAn zeSa-metya sadmopari nyadhAt // 4 // idRg dRSTaH prage svapna ityAlocitavAn guroH / dizo vilokane tacca munimimAMsamIkSitam / / 5 / / so'tha styAnarddhimAn jJAtvA liGgapArAJcikaH kRtaH / sAdhubhikSAM bhraman ko'pi modakAn vIkSya kutracit // 6 // ciramaikSiSTa gRddhastAna-labdhvA'zeta tanmanAH / jAtastyAnarddhirutthAya gatvA tadbhavanaM nizi // 7 // mittvA kapATamatti sma modakAnutAnatha / pAtre bhRtvAzraye prAptaH prAtaH svapnaM nyavedayat / / 8 / / dRSTAH pAdonapauruSyAM te pAtrapratilekhane / liGgapArAzcikaH so'pi tato gurubhirAdadhe / / 9 / / ekaH sAdhurgato mikSAM trAsitaH kariNA tataH / palAyitaH kathamapi tasmin ruSTazca suptavAn / / 10 / / jAtastyAnarddhirutthAya gatvA vyApAdya taM gajam / AnIya dantamusale vinyasyopAzrayopari // 11 // punaH suptaH prage svapnaM vyAcakre'tha tapodhanaiH / dRSTvA dantAn sa vijJAto liGgapArAzcikaH kRtaH // 12 // gacche mahati kasmiMzcit prAvAjIta kumbhakArakaH / suptaH styAnarddhibhAga rAtrau mRttikAbhyAsataH sa tu / / ___ samIpasthitasAdhUnAM chedaM chedaM zirAMsyadhIH / ekAnte nyakSipattAni zirSANi ca vapUMSi ca // 14 // zeSA apamRtA bhUyaH suptaH svapnaM prage'vadat / mRtAn vIkSyAtha sAdhUna sa liGgapArAzcikaH kRtH||15|| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 pArAzcikasvarUpam vaTasyAdho'dhvanA kazcid bhikSAcaryAM gato muniH / bhRtapAtro valan vegAt kSattuDgrISmArkatApitaH // 16 // tacchAkhAyAmAsphalito ruSTastasyAmasau nizi / syAnayudayato gatvA bhaktvA zAkhAM samAgataH / / 17|| __vinyasyopAzrayadvAre suptaH svapnaM nyavedayat / prAtaH styAnarddhimAn jJAtvA liGgapArAzcikaH kRtH||18|| kepyAhuH prAga vanebho'bhUt so'tha styAnarddhimAnnaraH / saJjAtaprAgbhavAbhyAsAdvaTazAkhAM tato'bhanak / / 19 / / ukto mUDhapArAzcikaH / anyonyakurvANaH pArAzcikastu 'annonnAsevaNApasatto a' 'anyonyaM' puruSaH puruSAntareNa saha parasparaM mukhapAyuprayogato maithunAsevAyAM prasaktaH / tathA caramasthAnaM-pArAzcikaM tadApattihetavo'ticArAsteSu bahuzaH-paunaHpunyena yazca prasajati-prasakto bhavati sa pArAzcikaH kriyata ityarthaH // etadevAhaso kIrai pAracia liMgAo khittakAlao tavao / saMpAgaDapaDisevI liMgAo thINagiddhi a|| ___ vyAkhyA-pArAJcikazcaturdhA-liGgataH kSetrataH kAlatastapovizeSatazca / tatra liGgapArAzcike dravyabhAvaliGgAbhyAM caturbhaGgo / dravyaliGgena pArAJciko bhAvaliGgena ca 1, dravyaliGgena pArAzciko, na bhAvaliGgena 2, bhAvaliGgena pArAzviko, na dravyaliGgena 3, ubhAbhyAmapi na pArozcika iti caturthaH zuddhaH / tatra samprakaTapratisevI rAjAgramahiSyAdisevakaH styAnarddhimAMzca cazabdAdanyonyAsevanAprasakto rAjavadhakazca / liGgataH pArAciko-dravyabhAvaliGgAbhyAM porAzcikaH kriyata ityarthaH / kSetrapArAzcikaM gaathaadvyenaahvshi-nivesnn-paaddg-saahi-niogpur-des-rjaao| khittAo pAracI kulagaNasaMghAlayAo vaa|| jatyuppanno doso uppajjissai va jattha nAUNaM / tatto tatto kIrai khittAo khittapAracI // 294 // vyAkhyA-vasatiH prastAvAd prAmaH / nivezanam-ekanirgamapravezadvAro grAmayorantarAle dvayAdigRhANAM sannivezaH / evaMvidhasvarUpa eva grAmAntargataH pATakaH / sAhI-zAkhA zAkhArUpeNa zreNikrameNa sthitA grAmagRhANAmekataH pripaattiH| niyogapuraM-nizcitA yogA-dinakRtyavyApArA yasya sa niyogo-rAjA tasya puraM rAjadhAnI / dezo-janapadaH / rAjyaM-rASTra / yAvatsu dezeSvekabhUpaterAjJA tAvaddezapramANam / eSAM dvandvastasmAt kSetrAt pArAzcikaH / kulagaNasaGgholayAdvA kulagaNasaGghAnAmA''-sAmastyena yatra kSetre layanaM-milanaM tasmAdvA / yatra kSetre vasatinivezanAdike utpanno doSaH pArAzcikakArI utpatsyate vA yatra tiSThato doSastad jJAtvA tatastataH kSetrotkSetrapArAJcikaH kriyate // kAlatapaHpArAJcikAvAhajattiamittaM kAlaM tavasA pAciassa vi sa eva / kAloduvigappassa vi aNavaThThappassa jo bhnnio| vyAkhyA- 'sUcakatvAt sUtrasya' yo yAvantaM kAlamanupazAntadoSo'nuparatapArAzcikApattihetvati. cAraH sa tAvantaM kAlaM kAlapArAzcikaH / tapasA pArAzciko dvividhaH-AzAtanApArAzcikaH pratisevanApArAzcikazca / AdyaH prAguktarUpaH / pratisevanApArAzcikanidhA-duSTaH pramatto'nyonyakurvANazca / AdyAntya Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 yati-jItakalpe bhedau prAguktarUpau / pramatto-mUDhaH / sa paJcadhA-kaSoya-vikathA-madye-ndriya-nidrAkhyaiH prmaadbhedaivistrennaakhyeyH| asya ca tapaHpArAJcikasya dvivikalpasyApi sa eva kAlaH-pramANasamayo yaH pUrvamanavasthApyasyAmihitaH / tasya ceyaM yojanA AzAtanAtapaHpArAzcikasya jaghanyena SaNmAlA u-karSeNa varSa / pratisevanApArAJcikasya tu jaghanyena varSam / utkarSeNa dvAdaza varSANi / tathA pArAzcikamapyanavasthApyamiva saMhananAdiguNavata eva dIyate / tapo'pi pArihArikAkhyamanavasthApyasyeva pArAzcikasyApi bhavati / / pratipannapArAcikasya sAdhovidhimAhaegAgI khittabahiM kuNai tavaM suviulaM mahAsatto / avaloaNamAyario paidiNamego kuNai tassa // vyAkhyA-ekAkI mahAsattvo jinakalpikapratirUpaH kSetrAd bahiH sthitaH suvipulaM pArihArikataporUpaM tapaH karoti / sa ca yatra yatra kSetra AcAryoM viharati tatastataH kSetrAdarddhayojanaM parihatya bahiH tiSThati / bahiH sthitasya ca tasyAcAryaH pratidivasamavalokanaM karoti / sUtrArthoM pauruSyo dva api dastvA tasya samIpaM yAti / arthapauruSImadattvA vA yAti / athavA dve apyadattvA yAti / athAcAryo durbalaH tatsamIpaM gantumakSamaH kulagaNAdikAryeNa vA vyApRtaH tato gotArthaM ziSyaM tatra preSayati / tatra AcArya- . syAcAryapreSitasya vA ziSyasya tatsamIpaM gacchatastatsamIpAdAgacchato vA'pAntarAle sAdhavo bhaktaM pAnaM copanayanti / pArAJcikasAdhustu yadyaglAnastado svayameva bhaktapAnAdikamAnayati / pratilekhanAmudattanAdikaM ca karoti / atha glAnaH tataH tasyAcAryo'nyo vA sAdhubhaktapAnAdhupanayati / pratilekhanAmudvartanAdikaM ca karoti / sUtrArtheSu cAcAryo'nyo vA tasya pRcchAyomuttaramapi dadAti / evametatsaMkSepataH pArAzcika bhaNitam / / punaranavasthApyapArAzcikayorvizeSasvarUpamAhaaNavaThThappo tavasA tavapAra'cI a do vi vucchinnA / cauddasapuvvadhara'mi dharati sesAu jA titthaM // vyAkhyA-tapo'navasthApyastapaHpArAzcikazca caturdazapUrvadhare zrIbhadrabAhusvAmini dvAvapi vyvcchinnau| zeSAstu liGgakSetrakAlAnavasthApyapArAJcikA yAvat tIrtha dharanti-anuvrajanti bhavantItyarthaH / / atha sAmprataM keSAM sAdhUnAM kiyanti prAyazcittAni bhavantIti gAthAdvayena darzayannAhasAmAiasaMjayANaM pacchittA cheyamUlarahiaTThA / therANa jiNANaM puNa tavaaMtaM chavvihaM hoi // 298 // vyAkhyA-sAmAyikasaMyatAnAM sthavirANAM-sthavirakalpikAnAM chedamUlarahitAni zeSANyaSTau prAyazcittAni bhavanti / jinAnAM-jinakalpikAnAM punaH sAmAyikasaMyatAnAM tapaHparyantaM SaDvidhaM prAyazcittaM bhavati / / cheovaTThAvaNie pAyacchittA havaMti savve vi / therANa jiNANaM puNa mUlaMtaM aTTahA hoi // 299 // vyAkhyA- chedopasthApanIye saMyame vartamAnAnAM sthavirANAM sarvANyapi prAyazcittAni bhavanti / jinakalpikAnAM punarmUlaparyantamaSTadhA bhavati / ete gAthe 'dasavihamAloaNe' tyodigAthAvRttau paJcacAritraviSayaprAyazcittadarzanAdhikAre pUrvaM vyAkhyAte api samprati cAritradvayasadbhAvot tadviSayaprAyazcitta - pratipAdakatvena sUtrAntargate kRte iti punarvyAkhyAte // evaM dazavidhamapi prAyazcittaM krameNa pradarzitam / / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogavidhiviSayAticAraprAyazcittama - atha sAdhUnAM yogavidhiviSayAti vAraprAyazcittaM gAyatrayeNopadarzayatisamaNunnasamuddese diNasamakAle a kAli assuddhe / vamaNe nisi vosaraNe vitahamaNuTThANakaraNe a|| airittusaMghaTTIa-bhattaparidvavaNi thaMDilANaM ca / taha kAlamaMDalANaM ca apeheNe kalahavikahAsu // 301 // jogesu divasavuDDhIti paMcamAIhiM sesakhaliehiM / tihiM vigaimauliehiM iarehiM paMca sattahi vA / / vyAkhyA-samanujJAsamuddezayoH-aGgazrutaskandhAnAmanujJAsamuddezayodivase kAle azuddha sati / yogapravezAnantaraM dinasameSu dinapramANeSu kAleSvasatsu / vamane-vAntau / nizi vyutsajane-akAlasaJjJAyAm / vitathamanuSThAnakaraNe ca-anyathA sato'nuSThAnasyAnyathAkaraNe ca / 'jogesu divasavuDDI' ityapretanagAthA'vayavasambandhAdeteSu sarveSvapi padeSu pratyeka yogamadhye divasavRddhiH syAt / tathA'tiriktamadhikIbhUtaM utsaMghaTTitaM-saMghaTTakAt sphiTitam evaMvidhaM yadbhaktaM tasya pariSThApane / sthaNDilAnAm-uccAraprasravaNabhUmimAtrakAdInAM kAlamaNDalabhUmInAM ca apratilekhane / kalahe-roSAvezavisaMsthulabhASaNAdirUpe sAdhvAdibhiH saha kRte / vikathAsu viruddhAsu syAdisambaddhAsu kathAsu ca kRtAsu pratyekaM yogamadhye dinavRddhirbhavati / / zeSaskhalitaiH-zeSairuktebhyo vyatiriktaH skhalitairavidhirUpapadairutkRSTamadhyamajaghanyalakSaNastribhiH paJcabhirAdizabdAt saptabhirvA divasavRddhirbhavati / tribhirvikRtimahulikanirantarogamadhye divasavRddhirbhavati / itaraiH punarmahulikaiH paJcabhiH saptabhirvA / / atra zrIcandrasUrisamuddhata 1450 granthamitasAmAcAryantaragataprAyazcittaprakArAntaradarzanAyAhaussaMghaTTiakammiabhoge levADasaMnihI vamaNe / thaMDilaapeha saMkhaDa kohAi mahavyayaiAre // 303 // paraparivAe pesunna Ala putthAithukkabhUpaDaNe / zyaharacole uggahaphiDie uvavidvapaDikamaNe // 304 // paDikamaNakAlabhoaNa-uddesagamAibhUmiohINaM / guruga apehe egegaM AvassinisIhiAbhaMge // 305 // ____ vyAkhyA-yogamadhye utsaMghaTTitabhaktAdiparibhoge / AdhAkarmikabhaktAdiparibhoge / lepakRd drvysnnidhau| vamane / sthaNDilAnAmapratilekhane / sngkhdde-klhe| krodhAdau tathAvidhakrodhe, AdizabdAttathAvidhamAnamAyAlobheSu / mhaavrtaaticaare-pnycmhaavrtraatribhojnvirmnnruupmuulgunnaaticaare| paraparivAde-pareSAM dUSaNabhASaNe'pi / paizunye-pizunatve pracchannaM paradoSaprakaTane / AlamabhyAkhyAnaM tatpradAne / 'putthAithukkabhUpaDaNe' iti pustakAdeH pustakapaTTikAderjJAnopakaraNasya thukkena-niSThIvanena bharaNe bhUpatane-pramAdAdinA bhUmau pAtane, upalakSaNatvAt kakSAprakSepe durgandhahastena grahaNe ca / rajoharaNe colapaTTe cAvagrahAta sphiTite-'pagate / upaviSTapratikramaNe -upaviSTena pratikramaNakaraNe / pratikramaNakAlabhojanoddezakAdibhUbhInAmapramArjane upadherapratilekhane ca gurukAH / eteSu sarveSvapi gAthAtrayopAtteSvaparAdhapadeSu catvAro gurukAH prAyazcittaM yogamadhye'pi bhavatItyarthaH / tathA AvazyakI-naiSedhikobhaGga paJcakaM-paJcakAkhyaM prAyazcittaM bhavati / / . atha zAstrasamAptyarthamupasaMhAragAthAmAha - Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upasaMhAraH ia jIanisIhAI aNusAreNaM jaINa pacchittaM / leseNaM saparaTThA bhaNi sohaMtu gIatthA // 306 // ___ vyAkhyA- iti evaM pradarzitaprakAreNa / jItanizIthAdyanusAreNa / jIta-jItakalpaH nizIthaMkalpAdhyayanam , AdizabdAta kalpavyavahArAdhyayanasAmAcArIparigrahaH / eteSAM mahAgranthAnAmanusAreNa-anugamanena, yathA eteSu mahAgrantheSu prAyazcittaM pratipAdita tathaivAtrApItyarthaH / yatInAM prAyazcittaM lezena-aMzena svaparArtha-svaparahitanimitta bhaNitaM-pratipAditam / idaM ca yadyapi paramAgamAnusAreNaiva bhaNitaM tathApi gItArthAH zrInizIthodichedagranthadhAriNaH zodhayantu-apanayantvatra dUSaNAni pramAdAdijanitAni / atra ca jItakalpasUtre purAtanajItakalpasUtragatA eva tadrUpAH kiyatyo gAthAH santi / kiyatyaH punaH zrInizIthAdigranthAnugatAstadrUpA eva / kiyatyastu zrInizIthAdimahAgranthagatArthasArthalezalezagrahaNena prthitaaH| katipayAH punaH sukhapratipattyarthaM purAtanajItakalpagatamukulitArthavistAraNena viracitAH, svalpAH punaH suvihitajanAcIrNajItAnugatasAmAcArIgatAH / etAsAM ca gAthAnAM vivaraNamapi prAyastadrUpameva tattagranvagatamatra likhitamastItyavagantavyam / idaM caivaMvidhaM jItakalpasUtraM kAlAnubhAvataH prAyo nirAdhArapAramezvarapravacanAdhArabhUtaiH nirmalasayamakamalAhRdayAlaGkArahorakalpaiH sakalasuvihitavAtaziromaNibhiH vizvavikhyAta-zrItapAmahAgacchagaganAGgaNanabhomaNibhiH paramaguru-zrIsomaprabhasUribhiH pavitracAritraikatAnamAnasaH mandataramedhAdhAraNAdhigamavineyajanAnugrahArthameva amudrasakalaparamAgamasamudramahAprayatnenAvagAhyA'mRtakalpaM prakaTamakArIti // iti yatijItakalpavRttirjagatpratItazrItapAgacchAdhirAjasuvihitaziromaNibhaTTArakaprabhuzrIdevasundarasUriziSyazrIsAdhuratnasUrikRtA // varSe tarkazarAbdhicandragaNite 1456 zrIvikramArkAd gate gurvAdezavazAdvilokya sakalAH kalpAdizAstrAvalIH / . sUrizrIyutadevasundaraguroH ziSyAgraNIrAtanodetAM zrIyatijItakalpavivRti zrIsAdhuratnAhvayaH // prAruddezato vRttau granthamAnaM vinizcitam / sahasrAH paJca zlokAnAM zataiH saptabhiranvitaH / 5700 / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- _