________________ मूलप्रायश्चित्तं 157 * पद्यमानं कियन्मानं प्रायश्चित्तं वक्ष्यति-वोढुं शक्ष्यतीति नास्ति मनसापन्नेऽपराधे तपःप्रायश्चित्तं स्थविरकल्पिकानाम् / आलोचनाप्रतिक्रमणप्रायश्चित्त तु तत्रापि भवत इति मन्तव्यमिति / एष सप्रपञ्चस्तपोर्हप्रायश्चित्तविधिः / इदानीं छेदाहप्रायश्चित्तं गाथात्रयेणाहतबगबिओ तवस्स य असमत्थो तवमसदहतो अ / तवसा व जो न दम्मई अइपरिणाममप्पसंगी अ / / सुबहुत्तरगुणभंसी छेआवत्तिसु पसज्जमाणो अ / पासत्थाइ जो वि अ जईण पडितप्पओ बहुसो॥ उकोसं तवभूमि समईओ सावसेसचरणो अ / छेअं पणगाईअं पावइ जा धरइ परिआओ // 276 // त्रिभि विशेषकम् / व्याख्या-तपोगर्वित: षण्मासक्षपकोऽन्यो वा विकृष्टतपःकरणक्षमः / तपसश्चासमर्थोऽसहिष्णुः ग्लानो बालो वृद्धो वा / तपोऽश्रद्दधानश्च / तपसा वा पुनःपुनीयमानेनापि यो न दम्यते / अतिपरिणामको-ऽपवादेकप्रसक्तः / अतिप्रसंगी वा-यो मुहुर्मुहुस्तदेवातिचारपदं सेवते बहुतरं वाऽतिचारस्थान सेवते / तथा सुबहूनुत्तरगुणान् पिण्डविशुद्धयादीन-भ्रंशयति-विनाशयतीत्येवंशीलः सुबहूत्तग्गुणभ्रंशी। छेदोपत्तिषु प्रसश्च-येनातिचारेण छेदापत्तिर्भवति तमेवातिचारं पुनःपुनर्यः करोति / योऽपि च पार्श्वस्थादिः, आदिशब्दादवसन्नः कुशोलः संसक्तो नित्यवासी वा यतीनां-साधूनां संविग्नानां बहुशो-ऽनेकशः परितर्पको-वैयावृत्त्यकरः / तथा उत्कृष्टा तपोभूमिः-आदिजिनतीर्थे संवत्सरं मध्यमजिनतीर्थेष्वष्टौ मासाः श्रीवोरतीर्थे षण्मासाः. तां तपोभूमिमतिकान्तः-तदधिकप्रायश्चित्तयोग्यमतीचारजातं कृतवानित्यथः / सावशेष चरणश्च-क्रियमाणेऽपि पर्यायछेदे यस्य सावशेषश्चरणपर्यायो भवति स साधः पूर्वगाथाद्वयोक्तश्च तपोगर्वितादिः तपोऽहप्रायश्चित्तापत्तावपि पञ्चकादिकम् , आदिशब्दाद्दशक-पनदशकादिकं अती. चागनुमानेन छेदं व्रतपर्यायछेदनरूपं प्राप्नोति / यावत्पर्यायं धरति-सर्वपर्यायच्छेदो यावन्न भवतीत्यर्थः / सर्वछेदे हि मूलं स्यादिति / / उक्तं छेदार्हम् / अधुना मूलाई गाथाचतुष्टयेनाह आउट्टिआइ पंचिंदिघाए मेहुणे अ दप्पेणं / सेसेसुकोसामिक्खासेवणाईसु तीसुपि // 277 // तवगविआइएसु अ मूलुत्तरदोसवइअरगएसु / दंसणचरित्तवंते चिअत्तकिच्चे अ सेहे अ // 278 / / अचंतोसन्नेसु अ परलिंगदुगे अ मूलकम्मे अ / भिक्खुंमि अ विहिअतवेऽणवठ्ठपारंचियं पत्ते // 279 // छेएण उ परिआएऽगवट्ठपारंचिआवसाणे अ / मूलं मूलावत्तिसु बहुसो अ पसज्जओ भणियं // 280 // ___ चतुर्भिः कलापकम् / व्याख्या - आकुट्टिकया पञ्चेन्द्रियघ ते मैथुने च दर्पण सेविते सतीवादमस्या नाशयामीतिबुद्धया स्त्रीसेवनायां / शेषेषु.च मृषावादाऽदत्तादानपरिग्रहेषु त्रिष्वप्याकुट्टिकया उत्कर्षतोऽभीक्ष्णं वा पुनः पुनरासेवनादिषु आदिशब्दादाकुट्टिकया पचानामप्येषां कारणानुमत्योश्च मूलम् / तथा तपोगर्विता.. दिषु-तपोगर्वित तपोऽसमर्थ-तपोऽश्रद्दधान-तपोऽदम्यमानेषु बहुशो मूलोत्तरदोषव्यतिकरगतेषु / मूलगुणा उत्तरगुणाश्च बहुप्रकारास्तेषां दोषा-दूषणं भङ्गकरणं तस्य व्यतिकरः-सम्पर्कात गतेषु बहुशा मूलोत्तर