Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
-વૃષિ-નિ-શનિ-હિ-દિગપો વા પાકોર
વૃ વૃ૬ મૃગુ, શં, કુટું, અને નપૂ ધાતુને વિકલ્પથી વધુ પ્રશ્ય થાય છે. છ વૃષ મૃનું શંનું પુણ્ કુટું અને ન ધાતુને આ સૂત્રથી વધુ પ્રત્યય. 5 ધાતુના અન્તમાં “સ્વસ્થ૦ ૪-૪-૧૦રૂ' થી તુ નો આગમ. નો વ્યગ્નન૦ ૪-૨-૪' થી શંકું ના 7 નો લોપ... વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે કૃત્યમ્ વૃધ્યમ્ મૃખ્યમ્ શિયમ્ સુદ્યમ્ યુદ્યમ્ અને નધ્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી વધુ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “વર્ગ -9-9૭’ થી છ વૃy.... વગેરે ધાતુને ધ્ય[ પ્રત્યય. “નામનો ૪-૩૫૧ થી $ ધાતુના ને વૃદ્ધિ મામ્ આદેશ. “ઝિતિ ૪-૩-૧૦’ થી ન ધાતુના સ ને વૃદ્ધિ ૩ આદેશ. ‘ોહ૦ ૪-રૂ-૪” થી ઉપાન્ય * ને ગુણ ૬ આદેશ. તેમજ ઉપન્ય ૩ ને ગુણ નો આદેશ. નર્ણય આ અવસ્થામાં “મૃનોડય૦૪-રૂ-૪ર’ થી મનું નામ ને વૃદ્ધિ આ આદેશ. “#sનિર૦ ૪-9-999' થી મન્ ના નું ને શું આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે કાર્ય વર્ગ મામ્ શોવ તો અને નામું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ- કરવું જોઈએ. વરસવું જોઈએ. સાફ કરવું જોઈએ. કહેવું જોઈએ. છુપાવવું જોઈએ. દોહવું જોઈએ. જપવું જોઈએ. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે ન ધાતુને વિકલ્પપક્ષમાં વધુ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “ઝવર્થ, ક-૧-૧૭’ નો બાધ કરીને ‘ક્રિ-તક્રિ. --૨૬' થી પ્રત્યયની જ યદ્યપિ પ્રાપ્તિ છે; પરન્તુ વચમ્ કે પ્રત્યયના વિધાનથી નપૂ ધાતુના રૂપમાં કોઈ ફરક પડતો ન હોવાથી નપૂ ધાતુને વૈકલ્પિક વેરા પ્રત્યયના વિધાનનું કોઈ પ્રયોજન રહેતું નથી. તેથી વિકલ્પ વધુ પ્રત્યાયના વિધાનના કારણે જ ન, ધાતુને વિકલ્પપક્ષમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ ધ્યનું પ્રત્યય થાય છે .૪૨
