Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 248

ધાતુને સપ્તમી અને પચ્ચમીનો પ્રત્યય થાય છે. આશય એ છે કે – વરતિ પ્રિય અને તે અહીં અનુક્રમે તિવું વગેરે પ્રત્યય કત્તામાં કર્મમાં અને ભાવમાં વિહિત છે. એ ત્રણેય અર્થ (કઠું કર્મ અને ભાવ) જ્યારે વિધિ નિમંત્રણ .... વગેરે અર્થવિશિષ્ટ હોય ત્યારે ધાતુને આ સૂત્રથી સપ્તમી અને પચ્ચમીનો પ્રત્યય થાય છે અને ત્યારે તે તે (સપ્તમી અને પશ્ચમીના) પ્રત્યયનો અર્થ વિધિ નિમત્રણ વગેરે અર્થવિશિષ્ટ કઈ કર્મ અથવા ભાવ હોય છે.
વિધિ - ક્રિયામાં જે પ્રેરણા છે – તેને વિધિ કહેવાય છે. વરં કુર્યાત, કરો, મવાનું અહીં છ ધાતુને આ સૂત્રથી સતી નો થાત્ અને પશ્વની નો સુવું પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - આપ ચટઈ બનાવો. નિમંત્રણ - જે પ્રેરણામાં નિષેધ કરવાથી પાપનો બન્ધ થાય છે; અથાત્ ઈચ્છા હોય કે ન હોય તો પણ જે અવશ્યકર્તવ્ય છે, અન્યથા પાપલબ્ધ થાય છે. તેની પ્રેરણાને નિમંત્રણ કહેવાય છે. કિલધ્યમવર્ક કુર્યાત રોતુ, અહીં આ સૂત્રથી 5 ધાતુને સપ્તમીનો યાત્ પ્રત્યય અને પશ્ચમીનો તુવું પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - બે સભ્યોએ આપ આવશ્યક ક્રિયા કરો. સામત્રા - જે પ્રેરણામાં કામચાર - અથર્ પાપબંધના અભાવે ઈચ્છાનુસાર પ્રવૃત્તિ હોય છે તેને આમત્રણ કહેવાય છે. રૂહાતીત; સાસ્તામ્ અહીં
હું ધાતુને આ સૂત્રથી સતી નો ત અને પશ્ચી નો તામ્ પ્રત્યય થયો છે. ગષ્ટ - સત્કારપૂર્વકની પ્રેરણાને ઈષ્ટ કહેવાય છે. વ્રત રક્ષેતું; રક્ષતુ અહીં રક્ષ ધાતુને આ સૂત્રથી સપ્તમીનો યાતુ પ્રત્યય અને પગ્નની નો તુવું પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - આપ વતની રક્ષા કરો. સઝન - એકતરના નિર્ણય માટે જે પૂછવું તેને સમૃધારણા સ્વરૂપ સન કહેવાય છે. જિં તુ તુ મો! રિમથીવીય થ્ય ઉત સિધાન્તમથીથીય લશ્કે? અહીં ધ + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી સતી નો પ્રત્યય અને પશ્વની નો ફેવું પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - શું હું વ્યાકરણ ભણું કે સિદ્ધાન્ત ભણું? પ્રાર્થના - વાગ્યા - માંગણીને પ્રાર્થના કહેવાય છે. પ્રાર્થના ને તીવીય, કથ્ય આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા
૨૪૩